You are on page 1of 528
DAI HOC Y DUGC TP. HCM KHOA Y -- BO MON NHI NH KHOA : Cha bién: GS. TS. HOANG TRONG KIM NHA XUAT BAN ¥ HOC, Chi nhénh TP: H6‘Chi Minh LOI NOI DAU ‘Theo nhu chu day va hoc cia Bai hoc Y duge TPH Chi Minh, BO mén Nhi tai ban quyén séch "Nhi Ithoa, Chuang trinh dai hoc" xudt bin Tan thir 3, c6 higu dinh va cp nhat mét sé lién thie m6i, dic bit la thém phi dich t& hoc va chim s6c sic Kho ban déu, danh cho chyong trinh dio tao dai hc: sinh vién ndm thi tu va thit sdu, Day fi nhdng bai gidng If thuyét vé Nhi khoa duge bién soan nim phyc vy myc tiéu dao tao Bac si thy hinh tng quét. Noi dung céc bai gidng nhim cung cp cho sinh vién mot s@ kién thie co ban vé Nhi co s8, Nhi bénh If va cdc Chuong trinh quéc gia dé phing bénh cho tré em hin nay. Sau méi bai giing c6 pln cfu hoi tle nghiém giip sinh vien ty Iugng gid theo kigu thi tot nghiép phn If thuyét hign nay, ngoai ra cdn c6 thém mot s6 phuong phap ty higng gia khéc nhut Nehién cau trudng hgp, bai tap miu, bai tap ngin, cau hdi tra J0i viet, cau hbi ta loi ngin, cdu hoi ding sai, cau hdi tuong itng chéo ... dé gidp cho sinh vién ty kiém tra kign thie cla minh sau kid hoc xong ting bai. ‘Chuang trinh Ls thuyét Nhi duge phan lam 8 tin chi, dupe gidng 6 2 nm, nm thit te va nm the su Y koa. - Béivéi sinh vien Y 4: 46 tiét gim céc tin chi 1 + 2 duge ging é hoc ky 1 . tin chi 3 + 4 duge gidng & hoc kp 2 = Bei vdi sinh vién Y 6: 48 tiét gom cic tin chi 5+ 6 dugc giang & hoc ky 1 tin chi 7 + 8 duge gidng 4 hoc ky 2 ‘Tin chi 1 gom cic bai vé phat trién va dinh duéng. + Tin chi2 gm cic bai vé hé hap. Tin chi 3 gdm cic bai ve tiéu hod. Tin chi 4 ghm céc bai ve huyét hoc. ‘Tin chi 5 gdm cic bai ve tim mach. ‘Tin chi 6 gbm céc bai vé thin. ‘Tin chi 7 gbm cic bai ve so sinh. ‘Tin chi 8 gm cfc bai vé ng6 dc, chiing ngiia va thudc ding trong Nhi khoa .. Ngoai ra céc bai giang ly thuyét nay sé duge mink hoa bing céc ca lam sing, dugc giang day tat 2 ben vién Nh ca thinh ph qua 19 tin thy tap (10 tun nk cho Y4 tai ben vién Nhi Bing 2 va 9 tun danh cho Y6 tai ben vign Nhi Dong 1). : Cchuong trinh vi my teu, chi téu day vi hoc piin thyc hin sé dupe phé bi ki sinh vien dé Benh vin. a BO mén Nhi rét mong duige su déng g6p § kién cla céc Gido su, Bac si dong nghiép va sinh vien 4€ quyén "Nh hoa, Chwong trinh dai hc" nay dugc hoan thién hom trong nhiing lin tai bin. TP HCM ngay 02.9.2006 Chat nhigm Bp mén Nai Khoa Y, DHYD TP HCM GS.1S. HOANG TRONG KIM Lai ndi dau. MUC LUC Chuong 1: Dinh dvéng va phat trién 1. Dic diém da co xuong tré em.... TAS. NGUYEN HUY LUAN 29 2. Cac th kp ota tudi tre 3. Sy ting trudng thé chat tré em.. 4, Suphat trién tam than va van dony 62, TS. PHAM LE AN 5, Site khde thanh thiéu nié 4 1S, PHAM LE AN 6, Nhu ciuan udng tré em. 85 TS, TRAN TH THANH TAM 7. Nu6i con bing sia me.... 96 TS, TRAN THI a na 8. Nudi tré dudi 6 thang khi khéng c6 sda me TS. TRAN THI i aio 9, Dit sta va cho an dim... 18. TRAN TH] THANE on 10. Bénh suy dinh dung... 132 BS CKil. NGO THI ANG 11. Benh thigu vitamin A BS CKI. NGO THI EN NRG 58 BS CKIL. NGO TH] KIM NHUNG 66 12. Bénh thiéu vitamin 81... 13. Bénh cdi xuong do thiéu vitamin D BS CKIL. NGO THY KIM NHUNG Chuong 2: Bénh If tiéu héa 14, Bic diém bd may tiéu hoa 6 tré em 81 . BS CKII. LE TH] PHAN OANH 15, Bénh tigu chiy. 191 BS CKil, LE TH] PHAN OANH 16, Téo bon 6 tré em... e215 BS CKIL. LE TH] PHAN OANH 17. Non tré tré em.. 1223 TS. TRAN TH] THANH TAM 18. Nhiém giun sn tré em... 19, Bau bung... DAD 1. BOI QUOC THANG Chung 3; Bénh If hé hip 20. Dic diém gidi phdu va sinh If hé h6 hp tr em. 257 TS. PHAM TH] MINH HONG 21. Viem phi. 1.267 TS. PHAM TH] MINH HONG 22. Viém tigu phé quan cép.... 296 TS. PHAN HOU NGUYET DIEM 23. Viem ho hip ten. 306 TS. PHAM TH] MINH HONG 333 BS CKI. HO THI TAM 24, Hen phé quan tr em..... 25. ting dung chién huge xt tr fong ghép bénh tré em trong thyc hinh tai phing khém ni koa... 362 TS. DOAN THINGOC BIEP Chitong 4: Bénh nhiém thin kinh 26, Sét 6 tré em 377 TS. ‘DOAN THI NGOC IEP 27. Dau 6 tré em..... 28, Co gist tréem.. 398 TAS.BS. PHUNG NGUYEN THE NGUYEN, 7S. TRAN DIgP TUAN 29, Vier nao do virit tré em. 411 TS. BOAN THI NGOC DIBP 823 TS. BOAN THI NGOC DIEP 31. Hoi ching Guillane-Bareé . 436 ThS.BS. PHUNG NGUYEN THE NGUYEN, 78. TRAN Did TUAN 32. Bénh tay chan miéng 4 tré em.. 444 TS. DOAN THI NGOC DIEP 30. Viém mang nao mi é tré em... Chuang 5: Lidu Iugng thudc va chiing ngita 33. Litu lugng thud & tr’ em. 34. Chuyén vign an todn cho bénh nbi. 36, Tiém ching Bip Sn... Bang Tra cdu tit. Chuong 1 DINH DUGNG VA PHAT TRIEN DAC DIEM DA CO XUONG TRE EM Myc TIEU HOC TAP ‘Trinh bay duge dic diém cau tao da, co xuong & tr em. ‘Trinh bay duge 4 dc diém sinh lp ciia da te em. . Trinh bay duge 3 dc digm sinh If cia eo té em va dic diém ve sy phat tin cia céc co. ‘Trinh bay duge céc diém khdc bigt sinh lf cila xuong tr em so véi ngudi én. . Ke duge mot sé diém cét héa & chi trén va chi duti. . Trinh bay dugc dic diém mot 6 xuong chin trong co thé tré em. Nhin théy duge tim quan trong cia danh gié da co xuong dé phat hign céc dau higu bénh Ip Str em. Ree Pene NOI DUNG 1, DAC DIEM CAU TAO DA CUA TRE EM ‘Nhiing dc diém ve hinh thai hoc, héa hoe, sinh If hoc, da 3 té em rét khde nguti lan, do a6 énh gid dang tinh trang da ca tré em sé c6 gid tri lon trong céng tac thye té. Trong hi quan sat tre em, can cha § tgi mau séc, cde mao mach dui da, s6 lugng long te, d6 chun gin, d9 dm, d ko, nhigt d6 cda da ww... vi nhiing efi d6 c6 tac dung lon trong vige dinh gid chiic nang cia céc tuyén néi tiét va h@ thdng than kinh thuc vat. LL. Da 11.1. Da cla tré em ‘Thuong mém mai, 06 nhiéu mao mach, sqi ed va soi din Hoi phat trién yéu, tuyén md phat trign tot ngay ti khi so sinh, tuyén mo h6i trong 3-4 thang dau da phat trin nhug chua hoat dong Vi trung tam thin kinh chua dugc kién toan. Khé ning digu héa nhigt chua duge hoan chin, do d6 tré em dé bj lanh qué hod néng qua. Da vét dé bi tén thuong loét, mung mii vi mién dich tai ché con yéu nén dé dua téi nhiém tring huyét do nhiém tring qua dal, 1.1.2. Dae diém da ciia tré em so sink C6 nhiGu nude, ming x6p, sB vao min nhu nhung. Te sanh non c6 lop sting ming dé mét rhu6c, ting tinh thm cia da va giém khd nang bdo vé. Sy khc nhau ve tinh thém qua da cla ue sanh thigu thang va fr sanh di thang sé gidm din sau sanh (2 tuin)®. Tré dd thing da trong sudt c6 6 din hoi va it lap nhin, Tré sanh non c6 nhieu long to, bia it nbn va khong sim mau, moi lon khong chiém uu thé, va va quling vi gidm sim mau hon va m6 va kho so thay’ Sin xudt Melanin thap 8 tré so sinh nén da dé bi anh hudng boi anh sang mat tai, Nay tit khi méi dé, trén da cé mot lép md mau xam_ tréng hod di khi cé mau vang nhat goi Ia chat gay (vernix caseosa)"**, Lap mé nay 6 thé nhitu it tdy theo ting dia tre. Chat gay gdm c6 m@ va chét thugng bi bong ra. Trong chét khO c6 tit 47-75% md hda tan trong éte va nhiéu cholesterin. Truc kia ngudi ta thudng dem nia sach lop gay nay di, nung hign nay chi nén lau bing bong uot céc ké hay da dinh chat nbiiy vi méu sau khi d@ ma thoi vi lép gay nay cé tic dung: = Bao vé da khdi bj chén thuong. - Lam gidm mat nhi@t cda co thé, - C6 tinh chat mién dich, - La san pham dinh dudng ota da. Nhung sau 48 gid, cin lau sach nhiing chat nay di, néu khong sé gay him 43 & céc ke da. Tuyén mb héi ngoai tidt di 6 cdu tric xodn ti 3 thang diu cla thai kj, khéng cé tuyén méi sau sanh. Trong 24 gid dau tré dui thang khong 06 mid hoi, dén ngiy thet 3.c6 mb hai trén mat, 6 ban tay thi xudt hién tr hon’. $6 lugng mach mau phy thude vao vj tri va chic nang cia né, lntu lugng tir 0.1-150mi/mm'/phat. Truong lye mach méu duge chi phéi bai hé thn kinh giao clm. Nor Epinephrine, Acetylcholine, histamine, serotonin va céc polypeptide lam co mach®, Hé thiin kinh digu khién didu hda nhigt d6 ghm c6 ving dui dBi, céc trung tim cao, day thin kinh giao clm va truc phan xa, Céc day thin kinh phan b6 cho mihi vj ti trt tuyén ba®, 6 tr so sinh trong nhiing ngiy dau xudt hién nhiing hign tugng sinh ly 3 da nhwr d8 da sinh 35, vang da sinh Ip. ~ BG da sinh ig: sau ki lau sgch lop md thi lop da 8 duéi hoi pha né, nhot nhat wi trd nén a hhdng, ¢6 pha tim nhe. D6 la hign tuong dé da sinh If", Cutng d6 d6 da rét Khde nhau, ngui thdy & hing tré da mém mai nhy nhung thi hdng ban biéu hién manh hon f& nhétng tré c6 da kh6 va tho®, 6 tr8 48 non, hign twong 43 da sinh If biéu hign rét 16, biéu hign manh nht 18 ngay 1-2 sau khi d2, sau d6 da din dan tré nén tring va bong vay dng thai véi hign tugng vang da sinh Ij. - Vang da sink Ig: 30-50% tré so sinh di thang cé hign tugng ving da sinh Ip. Vang da xudt hign sau khi dé 24 gid kéo dai dén ngay thit 5-6 thi hét. Cin nhu tré sanh non dui 2.000g lie sinh du bi ving da cb Khi kéo dai 15-20 ngiy va khOng cé du higu lam sang gi khac* 1.2, Lép ma duéi da Lop mé dui da c6 tir Khi thai bit diu duge 7-8 thang, do d6 tr d@ non lép m@ duéi da phat trién yéu. Néu te so sinh di théng thi lop md nay da phat trién tt ngay ti khi d8, Trong 6 thang dit lp ma phat trién manh nat 8 mit va it hon & bung. Be day cua lop m@ dudi da hic tré 3 thang & tré em trai 6-7mm, I nm 10-12mm, 7-10 tudi 7min, 11-16 tudi 8mm, & em gai 12 tudi 12mm, 14 tuéi 15mm!. Ve thinh phn héa hoc: Ip mo du6i da cda tré em gom nhiéu acid béo no (acid palmitic va acid stearic) st acid béo khéng no (acid oleic) hon nguti lin. BG néng chay 6 lop mé dudi da ca tré em 43° Ion hon so véi ngudi lon (17°5) do 46 vé mia vét tr8 d& bi cing bi (scléréme) va phi citng bi (scléroedéme); tr 8 non cang dé bi hdn, ‘Can phai chi 9 dén thanh phn hoa hoc cia lp mo dudi da 6 tré em. Trong khi diéu tr, tranh tim mot s6 thuéc hda tan trong diu nhur diu long nao thudng lam cho da tré bi céing lai va chat diu Tau tan d8 dua t6i 4p xe, ‘THANH PHAN CUA LOP MG DUOI DA G TRE EM VA NGUOI LON TINH THEO PHAN TRAM (%) Acid béo ‘Tee sd sinh gui Jen Acid oleic 68 90 Acid palmitic 29 8 Acid stearic 3 2 DO néng chay 43° 175 1 .3. Lang va t6e 1.3.1. Long to ‘Trén da ciia tré em cin cé long to, thudng thay nhigu 6 vai va lung, dic biét l6ng to nhieu & tré 4 non thuéng che phit da dau va tran tré sanh non, Dung da dau thutng ranh gidi khéng 1 rang va Jong to cé thé che pha mat’, - Lang to 6 cdng chin va vai thudng gip 4 tré em trong nhiing thang dau; nhing té em dinh duGng kém thi long to moc nhigu hon va hau nhu khong thay c6 long to 6 tré em duge nudi néng tét. ~ Bén tudi diy thi ling moc é hom néch va b phan sinh duc; & tré em trai cé thé xuét hign thém rau mép va clm. Trong trudng hgp r6i loan nGi tit thi long c6 thé xuat hign yéu hay manh & hing vi ti khéng binh thuéng'. 1.3.2. Toc ‘Toc cia tr em c6 thé rdm, thua, den hog hoi ving. Téc cla bé nhé thutng rat mém mai vi chia cé loi 6 trong nhw ngui lén. G tré t6c den thudng to sgi, thé va trung thinh sém hon tr Kha’, ‘Trong vai thing diu cé suf mat can déi gita phat tin va mat téc nén cé hign tugng rung toc tam thei, Tée con trai mc nhanh hon con gi, the moc chim @ dinh dau cA hai gi Bat thudng nhiém sic thé cé hign twong lech tam dinh diu hay o hai hay ba vong xody dinh dau’. ‘Tom Iai nhitng dic diém vé cu tao dad tré em sé kéo dai trong nim dau va mat dan ki dita é lén len. 2. DAC DIEM SINH LY CUA DA Be mit da ca tré em so véi trong lugng co thé cao hon ngudi [én va tinh theo céng thie : ar Dién tich da = ———— 5p (Pe rong Ingng thé) Dign tich da 8 ngudi ln la 1.73m? vay es tng om ogi 21, Chie nang bio ve Da bio v6 cfc lop t8 chée trong sau chéng Iai céc tc dung ea héa hoc ben ngoai; chic ning nay d tr nhd rt y€u so wéi ngudi ln, Do dé da tré em dé bi tén thuong va nhiém tring. 2.2. Chite nang bai tiét ‘Sif bai tiét da 8 tr8 nhd trong nhitng thang dau tuyén mb hoi chu lam vigc nén da chua c6 tac dung bai tiét md hoi. 2.3, Chéte ning diéu hoa nhigt Chic nang & tré em trong nhiing thang dau chua dugc hoan thién, do 46 tré dé bi néng qué hay lanh qué. Chie nang diéu héa nhigt chua duge hoin thién 1a do da cia tré em méng vi mém mai, c6 nhitu mach méu, tuyén mo hoi chua hoat dong, hé théng thin kinh chita hodn thin. 2.4. Chite ning chuyén héa vit chat Ngoai phn chuyén héa hoi nuée, da cin céu to nén céc men, cée chit mién dich, vitamin D. Vitamin D duge céu tgo 8 da du6i anh hudng cia tia eye tim, do 46 can phdi cho tré em duge tim nding mat tdi dé tranh cdi xuong. ‘Tom lai vai trd sinh If cua da rét quan trong, cin phai bao vé chim sée da cho tré em ngay tit khi méi lot long. 3. CAC BAT THUONG DA THUONG GAP 6 TRE SO SINH © Hat ké: dang san 1-2mim, mau tréng, thudng & mai, chm, mé hoc co quan sinh dye. Thudng ty bién mat sau vai tuan hodc vai thang. + Ban d8 nhiém doc: la cde dat 48 1-3cm di khi c6 bong nuéc hay mun mé 2-4mm 6 trung tim mau tréng nhat. Thudng xuét hign vio ngay thit2 sau sanh, chi yéu & ving ngye. Ty khéi sau 1 twin. © Umach méu: t} 5-10% 6 tré 1 tuéi duéi dang chém hay ming mau d® sang thudng gp @ ving dui tran, g6c mai, mi mit, néu budu méu nim siu duéi dang khéi dm mém c6 thé miu xanh nhat. Bic trung béi hai giai doan phat trign va sau d6 la giai doan thodi héa va bién mat. Thing gp & tré gai nhieu hon nam va & tr sanh non. Thong thudng buéu mau ndng phat trién tdi da sau 6-8 thang, budu mau siu sau 12-14 thing, Sau d6 phat trién chém din va teo di sau 3-10 nam, + Basaback-Merrit: 18 bién chiing do su phat trién nhanh cdc budu méu lén. Thudng xudt hién trong tun dau sau sanh khéng lién quan gidi tinh. Bigu hién lam sing: thiéu méu tan huyét, iim tidu Chu, r6i loan dong méu, buéu méu Ion & sdu mau dé sim mt 46 cing. Thu’ng phat trién trong thai gian dai 2-5 nim va cé cdu tric mé hoc khdc véi u mach mau. » Viem nang léng: 1a céc mun md nhé, thudng do nhiém ty cau tring, thudng chi cin digu tri tai ché. © "Bot mau cd phe stia”: cin tim bénh Recklinghausen néu c6 nhidu “bét” cing lic. 4, DAC DIEM CAU TAO CO CUA TRE EM He co cling voi hé xuong bao dm céc hoat dong cla co thé, sy van ding cila céc co o6 lin quan véi sy hoat dong cla vé nao. Nhiing ct dng, nhéng st rén luyén than thé, cdng tac lao dong chan tay khéng nhiing c6 tic dng lim ting thém sy hoat déng tinh thin. 2 Hg co cia tré em phat trign yéu. TY 1 vé cin ngng cla hé co so vai can ning cia co thé’ nngudi lén 1a 42%, tré so sinh 23%. Co tré em mau nhot va mong hon co ngudi len! 4,1. V8 16 chite hoc BB day cda sgi co nhé bing 1/5 sgi co ctia ngudi lon, t8 chtic khe phat trién nhiéu va nan; té bio co cé nbiéu nbn. 4.2. Vé thanh phiin héa hoe Co tré em c6 nhiéu nutc, it chat dam md, mu6i v6 eo nhitu hon. Do co eta tré em c6 nhiéu nude nén Ki bj ia chay thi hay bi mét nude nfing va syt can nhanh. THANH PHAN CAC CHAT CUA CO THEO TUNG LUA TUGI (%) Cicchét__Trésdsinh _‘Tré 3 thang Tr 2 tudi Nude 81,65 79,22 7.21 eee eed eee Cac chat khé 18,35 20,88 22,79 5. DAC DIEM VE SY PHAT TRIEN CUA CAC CO Céc ea tré em phat trign khéng déu nhau trong moi Ida tudi. Céc co lén (ed dui, c0 vai, cv cénh tay trude) phat trién trudc, céc co nhd (co long ban tay...) sau nay méi phat trién. Do dé tré em duéi 6 tudi chua lim duge nhiing dng téc ti mi cin sit dung dén nhiing ngén tay. ‘Tir 6-7 tudi, tré 6 thé lim duge nhiing cOng vige nhu miic nuiéc, tuéi rau, dan Kit vv... 6 tudi nay ta c6 thé day cho tré tap viét din'. Nhung khéng nén cho viét nhiéu qué ngén tay d8 bi méi vi cdc co nay chua hoan toan trung thanh. Nhiing nam sau céc cd cia tré em phat trién manh lén din va déc biét phat trién manh nhat é cudi thai kp day thi; lic d6 khong nhing phat trién cdc co tay ma cin phat trién céc co lug, co héng va co chan. Trén 15 tudi, cdc co nhé phat trign manh, tré lim duge day dei moi cong viéc va khéo léo han. 6. DAC BIEM SINE LY CUA co 6.1. Co lye Chiing ta c6 thé xéc dinh lyc kéo & co tré em bing cach cho nang cao cdc vat c6 trong lugng nang nhe hay bang luc ké", LYC KEO CUA CO TRE EM TINH THEO KG Tudt Can néng ma tré 06 thé mang Studi 21 6 tudi 24 T adi 29 8 tudi 35 12 tudi 52 16 tudi 93 Nguai ton 153 Lye ca & tay phii manh hon tay tréi, con trai manh hon con gi. Do lye co tré em kém nhiéu so voi nguai lon cho nén khong dupe cho tré luyén tp co thé, lao dng chan tay qua nhieu va khong nén cho t nang céc vat ning qué mite quy dinh & trén. Néu céc co phdi lim vige qué nang, nhét bi kéo dai trong mot thai gian lau dai thi sé anh huéng téi sy phat trién co thé; néu cdc co ng6n tay phai lam vigc ‘qué nhiu trong khi viét, dan, khéu, dénh din piano sé cé thé giy ra bénh chudt rit ngén tay. 6.2, Truting lye co 6 tré em, trong nhimg thang diu, cv c6 tinh chét dic higu la ting truomg luc od sinh I, cho nén tré thutng co cd hai tay li. Tang trong luc co chi trén 2-2 thang ruéi thi hét, cén hai chi duéi thi ch§m hon phdi 3-4 thang moi hét!, 6.3. Dign ed Nhitng nghién citu cla Minkopski ching t8 ring céc co bio thai 3 théng c6 thé bi Kich thich bai dong dign galvanic and faradic. Tinh chiu kich thich bang dién cia he than kinh co 6 té em trong nhimg tun iu méi sinh thi kém hon tré em lén tudi va ngufi lon. Ngudng la cudng d6 téi thigu gay nén kich thich cia co khi c6 dong dién mot chiéu. Cuéng d9 nay biéu hién trong nhimg dign thé goi la cutmg dé co sd (rhéobase). ‘Théi tila thai gian t6i thidu can thiét d@ cho dong dign o6 cufng 46 bang rhéobase giy nén dugc kich thich. Thai gian tdi thiéu nay biéu hién bing 1/1.000 giay. Céc chi sO tuyét d6i va tring binh ca thai tri cda tr® em cao hon nhieu so véi ngui lon; & tre em Khoang 10 tudi cting gin nhu 4 nguéi lén. CHI SO TRUNG BINH CUA THOT TRI’ Tudi Cong d§cds8_‘Thai tr} 1 thing we 0,60 1 dén2 thang aA 0,56 2.d€n 3 thing 45 0,46 11 dén 12 thing 31 027 1 tudi dén 1 tudi rust 32, 0,24 2 tudi3 thing dén 2 tudi 6 thang 31 0,20 3 tui dén 3 tudi 6 thang 31 0,16 4 tudi 6 thing dén 5 tui 31 0,20 7. BAC DiéM CAU TAO CUA HE XUONG Xuong 1a ché dya cda toin b9 co thé; mot sé xuong lam nhiém vy bao vé cdc bd phan quan trong nhurnao, tim, phéi v.v.. Hé xuong phéi hop véi hé co va thin kinh lam co thé van déng dugc. Xuong cia thai nhi hu hét la t8 chic sun, Qua trinh tao thinh xuong din din phat trién va két thiic lie 20-25 tudi. 7.1. Hinh thé Xutong tré con khéc xuong nguti lin. 6 tr8 so sinh: - Bau to. - Thin dai, - Chan tay ngin. - Xwong s6ng hu nhu thanh mét dudng thing. ~ Lng ngue tron mim va dB bién dang. 7.2. Thanh phn héa hoc Xurong tré so sinh c6 rét nhibu nude va it mudi khodng, khi dia tré én lén thi s6 hong nuGe idm xung va sO lugng muéi khodng ting Ién. Theo Gundobin, tré em dén 12 tuéi thinh phn cfu go xuong gin gidng ngudi lin’. BANG THANH PHAN HOA HOC CUA XUONG TRE EM (THEO BRABAKHE) chit Thai Nude 60,11 Mudi. 132 Do dic diém trén nén xuong cia tré em mém, it gay va chun gin hon nhitu so véi ngudi lén. 7.3. M6 hoe ‘Xuong cda té so sinh cdu tao bling nhing td chic xo thanh nhiing mang ludi, cdc 14 xuong it va phan phdi khong déu. Ong Havers to va c6 nhigu huyét quin, qué tinh tao cét va hy cét tién tin nhanh cho nén tré bj giy xuong thi chéng lién. Ming ngoai xuong cia tré cin bi diy va phat trién manh hon ngudi én do dé tré hay bi gay xuong theo Idi canh tudi'. Céc dng mach tén va tinh mach hinh sin tgo nén ging mao mach cho hanh xuong ¢6 tc 9 chy chim dé c6 nguy ca thuyén tée va ling dong vi khudn trong giai doan vi khudin huyét. Tre em c6 nguy ca viém xuang tiy theo dudng mau vi nhing phign dau xvong duge hinh thanh khéng hodn chinh nén khong ngin can dugc lay nbiém ¢ nbiém tring khop lan cn’. ‘Trad khi xuong cét héa trong giai doan diy thi, céc phién xuong yéu hon gin noi bam day ching > d8 gay diu xvong hon rich day ching (bong gin va trét khop it gp ¢ tr true day thi han ngudi 1én)’, Néu tén thuong diu xuong khéng duge phat hién va diu tri, diu xuong sé khong duge Ot hda va phat trién bat thuong. 7.4, Biém cét hoa Céc trung tam cét hoa dau tién: Gan cudi thang th 2 cia thai kj bao thai, khung sun phi thai d4 dugc hinh thanh va phan chia thanh nhing ving sau nay sé bigt hoa thanh chi, so, long nguc... tat 4 cac tim cét héa dau tien clia cdc xuong dai déu xudt hién ti thoi ky bao thai. ‘Trung tim cét héa diu tién (cét héa trong ming)” tao nén béi sy Ling dong canxi lén chét cin ban sun ngay gin ving gida cla than xuong va tiép theo la sy khéng bao héa cila cac té bao sun > xuong mang. Phin trung tam cia doan nay hau hét bj hip thy va tré thanh khoang tly nguyén phat’, Cac trung tam cét héa thit phat (cét héa trén m6 hinh sun): diém diu xuong dugc edt héa va to ra theo m@t qué trinh tao xuong trong sun, tao ra kh6i syn sau do khéi sun duge thay thé béi xuiong (xuong thé)*. Céc trung tam nay thudng xudt hién sau khi dé, chi trit 6 du du6i xuomg di va 6i Khi 6 cd dau trén xuong chi’, Biém cét hod: Diém cét héa thudng 8 gida céc diu xuong va xudt hign theo ting thdi kj. Ltic méi sanh chi mot sé diu xuong duge cét hod, da sé la syn va khong phat hién khi chp X quang. Cling véi sy phat trign cla tré cdc diu xvong khdc duigc cét hod, ngudi ta c6 thé dya vao diu nay dé xac dinh lia tudi tré dya vao sO luong va su sp xép cc trung tam cét héa xuong". Cac phién dau xuong chi odt hoa khi dén tudi trading thanh. Vi du: tré 3-6 thang tuéi xust hién diém cét héa 8 xuong méc; dén 3 tui xuung thép; 4-6 tudi xuong bin nguyét va xuong thang; 5-7 tudi xuong thuyén; 10-13 tudi xuong dau. ‘Thai gian trung binh va thoi gian gidi han xuit hign céc diém edt héa (Theo M. Lelong, R. Joseph, P. Canlorbe, R. Scholler) BANG COT HOA CHI'TREN Diém cét héa Gidi han ‘Trung trungbinh dvdi__bin ‘iu xuong cnh tay 3 thang Vai ‘Mau dong to Khi méi de Ltudi NGilién hai diém 6 thang 5 tudi Diem Bi cau 4 thang Ltudi 2 tudi Bau xuong quay A tudi Studi 7 tudi Mam trén ring roe Atudi 6tudi = Studi jay Rang re 8 tudi Studi =U tui ‘Mom khuju (diém thé nba) 7 tudi Studi U1 tudi Mém trén [6i chu Utd 2tudi__ 14 tudi Xuong cd 1 thang 6thang — 1 tudi ‘Xuong méc 1 thang 6thing 1 tudi Diém quay duéi 6 thang Ltudi 2 tudi Xuong thap 1 tuéi 2tudi A tudi Cétay va —-Xuong ban nguyét 2 tudi Atudi Studi ban tay Xuong thuyén Atudi Studi 7 tui Xuong thang A tudi 5 tudi Ttudi Xuang thé 4tudi Gtudi = Btudi Xuong diu 9 tudi 10tudi 12 tdi Biém hop dui 5 tud Ttudi___8 tudi 1/2 ‘Diu cfc dét xuong ban tay: - it 1 i Studi 4 tdi t 1 tudi 2tudi 3 tudi oo iw Ltudi 2tudi Studi v 1 tudi 2tudi 3 tui - Vv 1 tudi 2tudi 3 tui BANG COT HOA CHI DUGL Biém cét héa Gidi han ‘Trung binh Cidi han trung binh-dudi trung binh trén Bau xuong dai 1 thang 6 thang Ltudi Hing ‘Mau chuyén lén 2 thang 3 tudi 9 tudi ‘Lién nginh xuong ngbi- mu Thus ‘Mau chuyén’ ahd 8 tudi 9 tudi 1a tudih ‘Dim xuong dui duéi Khiméi dé Khiméi dé 3 thang Diém xuong chay tren Khi méi dé 1 thing 6 thang Biuga PRusumemic 3 tudi 4 tudi 6 twdi ‘Xwong banh che 3 tudi 4 tudi 6 tudi Ca bude xuong chy 11 tdi Utudi (Gi6i han tren) (Gigi ban trén) uong got Khi moi a hi moi dé Khi méi dé Xuong sén Khi moi dé Khi moi dé Khi msi dé Xuong hép_ Khi méi dé 1 thang 6 thing ‘Bliu duéi xuong chy 6 thing Ludi 2 tudi Xwong chém thé It 6 thing Ladi 2 tudi Bin chin Daudi xuong mic 6 thing Lindi 2 tudi ‘Xuong chémm thé] 1 tdi 2 tudi 4 tudi ‘Xwong chém thé It Ltudi Studi A tudi Xasang ghe Ltudi 3 tdi 4 tudi Du cac xuong dét Xuong ban chan Liu 3 tudi Atudi Diém phy xuong Tut 9 tudi LU tudi V2. Ww Céc diém cét héa xvong theo tudi A. THEO FRANCIS 0S wong cénh tay Wied a __ a ne sinh ( 7 nba tn Bl 3 tape Wa chuyéa itn 2 nm —» €&> 16% ef tag céah tay 16 ede xveng 2 nam 9 thang dah tay 8 thing —> ED) yoo Bu tong guay—> a Yt én cht Ox ¥ ‘tna 11 thing a eaten fu ten xveng chy Biém cét héa dau tien so sia (Theo MORRIS) 261324 tlay tat D612 26 tng that 42 tg tal than tay 24 thg tal a pane {nye 3 hg sn feria? ee ong 3g sa Cef-s0 wing 2 ea aang 5 tal 12 uo thang 4 td sn ag tye 6 tfl~ -— oft ‘mm hp 2a 8 ty ————— {og bn oye tl 6 thy === ‘eng gu 1 tng O03 235 tog tal 3H 10a al nh AD ata} 1-2 Si DALt 2 ep ta ro ca Ban chin FM 920 ng tal ~ 1 thing pene 18 B. PHUONG PHAP GREULICH-PYLE DANH GIA TUGI XUONG TY 86 SINH DEN 19 TUGI @ @ A ae Baa po Go ve wy Wy / 7A anf fit? ini? li Sasinh 3 thang 5 thing 9 thing @ 0 i A 4) , (eh, yy wy (A Mi ina use 1 nam 6 thang. 2nim Hf a i f Q OMA Hh, a i @ An 4 2 Va © NW. uy) Wy a ee Ml An at 2 nam 8 thing 3nam 3 nam 6 thang 4nim Ces, = SEIS 1 es eee 3 ee Se Ss Soe BS a SS, CK Pee: SS 8, DAC DIEM RIENG CUA XUONG 8.1. Xwong so: Xuong so cia tré em c6 dc diém fi phn diu dai hon phiin mat. ‘Tee ti lic d8 ra da c6 hai thép: thdp truGc va thdp sau. Thép tnuéc 1a thép lon bit di kin khi tid duge 1 nam, mugn nhét 18 1 nim ruGi. Thép sau la thép nd, kin trong 3 thang du. Kich thuée cia thép lon khi méi a8 c6 thé dao dng trong mot gio han rng tit 1,8 x 2cm dén 3.x 2,8cm’. Cach do thép: phai do tir dim giita cia mét canh dén diém gia ca canh déi din. Nhé c6 thép nén xvong so méi phat trién duge. Bénh cdi xuong lam thép chim kin va trong benh dau nhd thi thép kin sém, biéu hign su¢ngiing phat trién céc xuong va néo bd. 6 mat truée ofa xuong so: him trén va ham du6i hinh than bi Ide méi sinh, Xoang trin gin 3 tudi méi cé, xoang sing @ tré so sinh hay cdn nhé va sau nay méi phat trién. Do 46 tré du6i 3 tudi khong c6 viém xoang sing (Hinh 1). Hinh 1. So cila tré so sinh vd ngubi lin vé cing mbt ty Ie xich. 8.2, Xuong song Xuong séng 6 tré so sinh c6 nhiéu sun va lic diu rét thing (Hinh 2). - Lac ngéng dau (1 thang ruGi dén 2 thang) truc séng lung quay vé phia trudc, - Lac 6 thang tudi tré biét ngdi thi cét séng cong ve phia sau. ~ Life 4 nam kei tr bidt di, o6t sting ving limg cong ve phia truéc. ~ én 7 tudi thi xuong séng cé hai doan uén cong vinh vién 8 cé va & ngye va dén tudi dy thi cong d ving that ling (Hinh 2). 22 epee 1 2. 3 5 b Cot sGng ngudilén Badin cong eft sing: (0) Sosinh , (2) 1 thing, @) 6 thang, 4) 1 nim, (6) ngubi lon Hinh 2. Siecong din ala oft séng. - Do cot sing cé nhigu sun va sif uén cong cia cét sng chua dugc chic nén dé bién dang; néu cho tré ngbi sém, bé néch va ngbi hc khong ding tu thé thi dé bi gi, veo ngudi v.v... 8.3, Xeong chiw Du6i 6-7 tudi, xuong ch§u gita em trai va em gai chua thy cé nhimng biéu hién khéc nhau. wong chgu gdm cé hai xudng cénh chu, xuong cling va xvong cyt. Ba loai xuong nay dinh ttn hau kéc tré 7 tudi va két thc qué trinh dé lic 20-21 tudit, Do dé ta cin phai cha § hic tap thé dyc, d0i véi ern gsi phai thén trong han, bai vi co quan sinh ‘dye nim trong khung chau, Khong nén cho tré nhdy ti tren cao xuéng, anh hudng dén sy dinh céc khép xuong va sau nay sé gay nhiéu khé khin trong lic dé. 8.4, Te chi ‘Tét chi tré so sinh hic du c6 hign tuong cong sinh If sau 1 théng thi hét. 6 nhung tré em phat trign binh thudng thi cdc xuong & tt chi khong bao gid bi cong qua; khi tré bj cdi xuong, viém khép, gid te ligt giang mai (Parrot, v.v...thi ti chi c6 thé bi cong’. 6 tay hinh thanh diy di lic 7 tudi, nhung 10-13 tudi mdi thanh xuong. Do dé khong dugc dé nang lén ngén tay, khéng nén lao d6ng ning nhoc. 8.5. Long ngye 6 tr nhd nhét f& té em 1 tudi, dung kinh trudc sau cla fong ngyc bang dudng kinh ngang. ang lan fong nguc cing det va din din giéng long ngyc ola ngubi kn, O ché tiép gap xvong sun va xvong song tao thinh mot géc vuéng va xuong sun nim theo chitu ngang. Tré cing lén, ché B xudng sun gin lign vio xvong dc, ché ttc ha thép xudng, va dén tudi di hoe thi xuong sun nim theo chitu dée nghiéng’, Do cfu tric cla ling ngvec nén tré em nhé tudi thé khé, lic thé chi c6 co hodnh di dong, xuong sun it di dong (Hinh 3), Long ngye tré so sinh Long ngyc ngudi én Hinh 3. Hinh dnh khung lng nguc 8.6. Rang. ‘THOL GIAN MQC RANG SUA VA RANG VINH VIEN Rang Ring Rang Rang = Rang Ring Ring Ring Rang cia clabén =o nanh ham ham ham ham —khén gita nhé th nhdé thé én thé lon ther iz 2 1 2 Ham 68 10-12, «18-20 13-15 22-24 duéi___thing thing thang thang __ thang Ham 89 G11 1719 1421-28 trén__thdng thang thang thang _théng Ham 5-8 «9-129-152-9157 OTA 18-25 Vinh __dudi__—tudi_—studi_—_—studi— studi tudi_——tudi_tud Sia vién Ham 6-10 8-14 9-14. 10-14_- 9-14 SB tus 10-14 18-25 ten tudi_— studi tdi tui tu dt tudi_—__tudi ‘Tr8 so sinh chun c6 rang: Tré khde manh bit diu moc vio thing thé sau, Mt nim duoc 8 céi, én 2 tudi hét thoi ky mgc rang sia’, - C6 thé tinh sé rang theo cing thttc: Sé ring = sé thang - 4 ~ Soring sit f3 20 ring. = TW5¢7 tudi moc rang ham, cdn nhing nim sau thay rang sita bing rang vinh vién (tng so 32 chiée). = Tre bj cdi xuong moc ring cham. Cin phdi ché § dén ring cla tré trong giai doan thay ring vi néu ring sia bi sau thi né khong rung duge vi lam cho ring vinh vién moc ly. Rang clla tré sé nbp nhé khong déu. 9. CHAM SOC SUC KHOE BAN BAU Nang cao ditu kign séng, ché 69 chim séc y té, dm bio vé sinh moi trudng sng, ché d6 din dung va lam viéc hgp Ij khi mang thai, boi duOng kién thi y t€ thudng thc V8 nudi con cho céc ba ‘me. Git cho céc bi me nhan thite duge fam quan trong cla vige nhan biét céc dic diém sinh ly ve daca mong 6 tré em tir d6 6 kha nding phat hign sém céc dau higu bénh ly d€ didu tj kip thei. Len ké hoach cu thé, phéi hgp véi mang lu6i y té tu nin va nginh gido duc dao tao, dic biét bic mim non va tidy hoc trong vigc boi dung céc kién thie ve dic didm sinh ly da co xuong 6 tré em tit d6 giiip cho bé phat trién tot hon, tng cutng phat hign, bao céo cdc trudng hyp benh ly. Khong boi sach chat giy sau khi sanh, & dm bé ngay sau hi sanh trénh sy mat nbiet. Khuyén khich ba me tém ndng cho bé trénb cdi xuong. Khéng nén cho tré luygn tép hay lao dng chan tay qua mite dé bi co rit oo va anh hung su phat trién co thé. Nen cho tré ngbi ding tu thé trénh veo cot sng, céc é gi khi ip thé duc cn than trong khi nhay ta trén cao xuéng cé thé lam dinh cdc khdp xuong chau gay kh6 khan cho vige sanh dé sau nay. Nén thudng xuyén cho tré khém rang trénh hign tvong séu ring va ring moc lech, CAU HOI TY LUONG GIA Chon mét cau ding nhét 1. Da c6 chite ning nao diy: ‘A. Chiic ning bao vé. B. Chile nang bai tiét. C. Chie nang diéu hda nhiet. D. Chic nang chuyén héa vat chat © Tit cd céc cau tren dieu ding. 2. Da tré so sinh o6 cae dic diém sau NGOAL TRU: A. Trén dacé mét lép mé mau x4m tring hay vang nhat sau san. B. Céhign tugng d3 da sinh ly sau sanh. C., Co hign tugng vang da sinh fy sau sanh. ( 1,4p m0 duGi da nhieu acid béo khong no hon acid béo no. E, Tré dé non cé nhiéu long to hon tré di thang. 3. Dad tré em c6 dc diém sau, NCOAI TRU: A. Mém mai cé nhigu mao mach. 25 B. Sgi cova soi din hoi phat trién yéu. C,, Tuyén md phat trién yéu. Dé bi nhiém tring qua da. E. Kha ning iu hda nhigt chia hodn chinh. 4, Da tré so sinh c6 dc diém sau, NGOAI TRU: A. Cé nhitu nude, mang x4p. B. Tyé sanh non cé lép sing méng dé mat nuéc. CC. Latgng Melanin thép nén cin phoi néng sém ngay sau ki sanh. é Tré du thing da trong suét, c6 d9 dan hoi. E. Tré sanh non cé nhiéu long te, biu it nhin, 5, Tac dung ctia chat gay: A. Bao vé da khdi bj chin thuong, B. Lam gidm mét nhiét cia co thé, C. C6 tinh chit mién dich. D. La sin pham dinh dudng cita da. WW Tate’ du ding. 6. Lang to moc nhiéu 6: A. Dau, B. Cénh tay. Vai va hung. D. Neue. E. Bai, 17,1518 ving da sink i 88 sd sinh a: A. 10-20%, B,, 50-70%, WH 30-50%. D. 20-30%, E, 70-90%, 8. Dic diém cfu tao co tré em: Ca tré em c6 mau ving nhgt vi mong hon ngudi lon, B. TY lé can ning hé co so véi co thé tré em Ién hon ngudi lin. C. Cotré em it nude, it chat dam mé va nhitu muéi vé ca. D, BB day sgi ca bing 1/3 so vdi ngudi lon. E. 16 chitc khe phat trién nhanh, té bao co it nhan. 9, Dac diém xuong tré em, NGOAI TRU: A. Qué trinh tao cét va hy cét nhanh nén gay xuong chong lién. B,. Mang xuong day dé giy canh tuoi, 26 C., Dé gay du xuong hon rach day ching. f- Cac mao mach cé téc d chay nhanh nén it bj thuyén tic. E. Dé bj lay nhiém tiré nhiém tring lan can nhu khdp. 10. Dic diém cdu tao xuong 6 tr’ sd sinh, NCOAT TRU: A. TY l diu than lon hon ngudi lon. B._Xuong song hu nhu thanh mt dudng thang. A Lang ngc det. D. Xuong chia nhiéu nue va it mudi khosng, E. Mang xuong dé gay nén dé gay xuong theo Idi cinh tug. Cau hdi ding sai 11. 6 teé em sau sanh tuyén md h6i chua hoat déng vi edu tric chua héan chinh, BS 12, Tré so sinh kh nang diéu héa nbiét dO chua hoan chinh nén dé bi lanh qua hay nng qua. B/S 13, Bé tranh tinh trang nhiém tring nén nia sach chét gay sau khi sanh. BS 14, BO da sin ly thuding gp 6 tré da kh6 va thé hon tré khéc. B/S 15, Lp mé dudi da tré c6 nhieu axit béo no hon nguti lon. B/S 16. 6 tré em tang truang lyc co & chi trén mat nhanb hon chi dudi. B/S 17. Xuong d tré s¢ sinh ¢6 nhiéu nuéc va it mudi khong, B/S 18, Hign tugng cong chi sinh ly sé bién mat sau 1 thang. B/S Cau héi tuong ing chéo 19, Bic diém da 6 tré em: A. Lép ma dui da. 1. Dé bi anh hung anh séng mat tréi. B. Laigng Melanin thép. 2. Da trong suét c6 d6 dan hbi. C. Tre di thang. 3, Bao vé da, D. Trésanh non. 4, Bé gai lon hon bé tra E, Lop chit gay. 5, Nhigu long to, lop sting mong. 20. Bic diém xuong tré em ‘A. Qué trinh tgo cét va hiy cét nhanh. 1, Dé bj thuyén tic, B, Mao mach c6 te 46 chéy cham. 2. D8 gay xuong hon bong gn. C. Cac phién dau xuong yéu. 3. Gay xuong chong lign, D. Trung tim cét héa dau tien. 4. Cét hoa trén mé hinh syn. E. Trung tim c6t h6a thet phat. 5. Cot héa trong mang, Nghién edu truding bgp: ‘Théng digp: Bac si cin hung din chu do khi chim s6c mot tré bj vang da. Vain d: ‘Tarn Ij lo Hing cia ba me hi thay te bi vang da sinh Wy. Noi dung: Mot ba me 28 tuéi c6 thai fin du, thai ky dién tién binh thudng. Ding ngay dy sanh ba me sanh thudng mdt bé gai can ning lic sanh duge 3.000g, bé kh6c ngay sau sanh. Ney thi2 me phat hign thay bé vang da nhe mit kham bac si bdo bé Khde va cho v8. Ngay sau me thiy bé vang nhiéu hon, bé vin bi dugc, tinh tao tiéu ving nhiéu hon binh thudng, me lo léng nén cho bé di kham bac si, Kham khéng thay dau higu bat thudng nio khac ngodi dau higu vang da. Vay thai 49 xi tf cia ban nhue thé nao trong tinh hudng nay? ‘TALLIRU THAM KHAO 1. Da va t6 chiéc té bio duéi da, Hé co, Hé xuong, Bai ging Nhi Khoa, Nha xudt ban Y hoc Ha Noi 1982, trang 28-39. 2. 6 Kinh. Phoi thai hoc ngubi Nha xudt ban Y hoc Ha Noi 1998. 3. BS. Tyan Van Tién, Céu tric xuong binh thudng, Chan doin X-Quang tré em — Xuong chi va tudi xuong. Nha xudt ban Y hoc Ha Noi 1999, trang 1-43, 4, BS. Hujnh Thi Duy Huong, Vang da so sinh do ting Bilirubine gian tigp 6 tr s¢ sinh. Bai sing Nhi khoa BG Mon Nhi 1997, Nha xust bin Ba Nang trang 265-292. 5, Eleanor E,Sahn, Nancy BEsterly. The Skin. Neonatal-Perinatal Medicin, Disease of the Fetus and Infant Vol 2 6" edition Mosby 1997, 1637-1646. 6, Nelson. Skin. Textbook of Pediatrics. 2000. W.B. Saunders Company, p 1965-1968. 7. W.Timothy Ward, M.D. Holly W. Davis, M.D. Orthopeids. Atlast of Pediatric Physical Diagnosis 21992, Mosby ~ Wolfe, p 21.1-21.3, 8 CAC THOI KY CUA TUGI TRE Muc TIEU HOC TAP 1. Ké duge tén 6 thai kj. 2. M6 tA duge dic diém binh thudng cua mi thai kj. 3. Ké dugc hau qué, néu c6 bat thudng. 4, Ve duge so db ve téc d6 phat trign theo tudi cia céc bd phan: nao, thé chat (chigu cao, cin ning), co quan sinh duc va té chéc lympho. 5. Neu duge s6 ligu dich t8 hoc dic trung cho mi thai k). NOI DUNG Co thé tr8 em cé nhiang dic diém rigng vé edu tgo va sinh Wy. TW kéc thy thai dén tuéi trading thanh tré phdi tai qua hai hign tuong: Trude het la sy ting trudng, mét hign tugng phat trign vé sé, do tang s6 lugng va kich thuéc cia té bio ¢ céc mé, sau d6 1a sy trudng thanh, mot hién tugng ve chit, do c6 sy thay 46i ve cu tric eda mot sé b6 phan, din dén thay d6i ve chiéc nang té bio. Qué trinh Ion len va phat trign cia tré 6 tinh chat toan dign, cd vé thé chit, tam thin va vin dong. ‘Téc d6 phat trién phdi duge nhip nhang hai ha. Vi vay, khéng thé noi dén sy binh thudng cia tré ma kh6ng chia ra tiing giai dogn. Mi giai dogn o6 nhing dic diém riéng ve sink If va benh ly. ‘Nhung gia céc giai dean khéng c6 ranh gigi r6 ring. Giai doan truéc chuan bi cho giai dogn sau. C6 niu céch chia, thudng ngudi ta chép nhan séu théi ky sau day: * Bao thai, Sosinh, Nha ahi. Ring sia, ‘Thiéu nién. Day thi. 1. THOI KY BAO THAT Bit dau tir khi thy thai dén lic sanb, trung binh 270 + 15 ngiy, tinh tit ngiy dau tién ca fan inh nguy$t cudi cing. Thai ie) nay chia lam hai giai dean: 1.1. Giai dogn phat trign phéi 1.1.1. Dae diém sinh ly 3 thang au thai Ij: dinh cho st tuong hinh va biet hoa céc bd phan. Méi b6 phan duge tugng hinh theo quy dinh cy thé ve thoi gian: néu ding lie khéng tugng thi mai mai sau ndy khong thé tugng ba. Trong 3 thang nay cdc té bao co thé phat trién vé s6 lugng nhiéu hon kh6i lugng do d6 29 thai ting cin it, cha yéu dai ra nhiBa, vi 100% cic b6 phin phdi duge tuong hinh dé tgo ra con nui that sy. 1.1.2. Dic diém bénh Ig Mot s6 yéu t6 c6 thé gay r6i loan hoge cin tré sy tugng hinh va gy sdy thai, quéi thai hay di tht bam sinh khi me truc tiép tigp xitc véi cdc yeu t6 do: # Bde chat: Dioxin... « Thuéc: an thin, khdng sinh, néi tiét t6, thude chéng ung thu. ‘© Nhidm tring: sigu vi nhrrubéol, cam. «Tia X quang, phéng xa. 1.1.3. Dich té hoc Sau day 18 mot s6 vi du vé Ein sudt ca mdt's6 bénh bam sinh xdy ra do réi Joan sy tugng hinh trong giai doan phat trién phoi thai: Bang 1: Tin sudt cila céc bénh bdm sinh thuténg gdp 4 tré (theo thing ké d chdu Au 1980 - 1990) ‘Tan s6 d tré so sinh t) 12/10. 000 Ba nhiém sic thé 21 1/7000 - 1/10. 000 Vonio 61 Spina bifida 81 Nao Ging thiy 0,8 Bu nhd 4,7 Sit moi 60 Sit moi + ché vom 8,6 ‘Thodt vi hoanh 30 ‘Tim bam sinh. 41,6 Bang 2: Tan sudt m6t vdi tat tim bam sinh va nguy co nhdc gi cho anh chi em va thé hé con™ ‘Tat Tim ‘Tin sé mic Nguy eo nhic lai —- Nguy eo nhie Iai cho con 6 trd so sinh cho anh ehj em ‘Thong lién ahi 1/1000 1/83 133 ‘Thong lign that 400 25 25 Ta ching Fallot i000 1/33 25 Con Ié Botal 1/830 183 25 1.1.4. Phong ngita Gio dyc tién hn nin cho céc c&p vg chéng tré vé nguy ed cia dj tat bm sinh, Phy nif trong Ida tudi sanh nén trénh tiép xtic voi cdc yéu t6 nguy co. Lap céc phing tham van w di truyn, ‘Tign hanh Gam sodt vé di tat bém sinh tién san cho céc sin phy. ‘Cc higu thuéc chi ban thudc theo toa BS. 1.2. Giai doan phat trién thai 1.2.1. Dae diém sink i, tam I ‘Tor thang thit tu 4 hinh thanh nhau thai dé me cung cdp truc tiép nang luong, oxy, cdc chat c&n thiét dé cho tré phat trign khdi lugng té bao nhiéu hon sé lugng té bao trong giai doan nay. Vi vay trong giai doan nay tr lon nhanh cd v8 chibu cao va can ning ty thang thit ba dé thang thé séu tré dai duge 70% chiéu dai khi sanh va ti thang thitsdu dén thang thi chin té ting cn rét nhanh tit 700g cia qui Il, ting méi tun 200g trong qui Ill, dé c6 thé nang 3.500g lic sanh, Sy ting cin cia tré trong giai dogn nay phy thuge tryc tiép vao sy tang can cla me trong thai 4g), trung binh me ting tir 10 — 12kg duge phan ra nhu sau: Qui ting 0 ~ 2kg; Qui Il Bing 3 - 4g; Qui Il ting 5 - 6kg. ‘Tré phat trign céc gidc quan nhu vi gidc, khitu giéc, xc gidc. Tré cé phan img voi céc kich thich cla moi tridng bén ngodi thong qua cée phan xq nhit ting gidm nhip tim. ‘Tam lj: Tac dong qua lai gia me va con thong qua quan hé me con hinh thinh ti khi 6 thai duge 12 tufin me clm nhin duge vin dong cda con, con cang lén thi méi giao tigp gita me vi con ngiy cing thudng xuyén, me ngiy cang higu con hon. Hanh vi ola thai bi anh huting béi dinh dung, thuée me st dung, va kich thich lip di lip lai thi dy me hat ru con, 1.2.2, Dac diém bénh ig ‘Tré thi hung di tat bam sinh trong giai doan phéi. Me tang can khéng dil sé sanh con suy dinh duéng bao thai, ‘Trong 3 thang cud, truée khi sanh nhau thai khong cdn la hang rdo ving chic bio vé bao thai, [Nén tré rét dB bj sanh non hoic nhiém tring néu me c6 bénh, 1.2.3. Dich té hoc Vidy ve fin suit ca mot loai bénh xdy ra trong giai doan nay la suy dinh dudng bao thai. Theo théng ké cla BG Y TE, nim 1990 t} Ie suy dinh dudng bao thai 6 tré em Viet Nam la 20%. Bang 3: 7) I¢ tré Suy dinh dutng bao thai: Khu vye So sinh duéi2500g __So sinh trén 2500g Chung ‘Nong thon 10,76% 89,24% 100% 1.2.4. Phong ngita Tang cutmg giéo dye va khuyén khich ba me mang thai ting cén it nhdt 10-12 lg trong thai ly) ieét hop v6i kham thai dinh kj tai co sO y td kip thoi phat hign thai k) c6 nguy co cao. 31 ‘San phu va gia dinh cin tranh, khong hi lo au, gian da, bubn phién vi sé cé anh hudng dén ccc r6i logn tam sinh iy sau nay cia 8, ‘Tranh tigp xdc véi cde ngudn ly siéu vi: rubéol... San phy nén chich nga uén van day ad. 2, THOI KY SO SINH 2.1. Dic diém sinh Ip, tam Ip Duge tinh trong 4 tulin diu, khi tr8 du6i 1 thang tudi, Day 1a thi gian tré lam quen va thich nghi véi méi trudng bén ngoai. Tré bit dau ty tte nhu cau oxy ciia co thé nhé thé tét, he tuan hoan ding thich nghi nhanh chéng (16 Botal ign nbi va Sng théng dng mach dong kin trong tuin dau) va he thin kinh nhét ld v6 néo cing duge kign toan din. Sy thich nghi ca bp méy tiéu hoa gan thén bat dau cing véi bita an dau tién cia tré. Neay sau khi ra dé, sau dOng téc khée va thd, tré da biét bii va doi ba. Bé c6 did nang huong in thiét cho hoat déng thich nghi cdc co quan: sita non cia me la thife &n dau tién va Ip tudng hit, mic di it vé sé lugng:nhung chat lugng cao gép 3 Ban chit lugng sita me cla nhing ngiy sau. Sita non cung cép cho tré ching nhimg nhiéu chat dam dé ting trong nhanh, nhitu Globulin IgA va mot s6 chat digt khuan khac dé chéng nhiém tring ma con cung cép vitamin A di dé bdo dim du tri lau dai d gan. Dé sng tré rat can khong nhiing sta me ma cdn cd tinh thuong yéu chiim séc cila me. ‘Tam Ij: Su gin bo giita me va con la méi quan hé thé xéc cfing nhu vé tam Ip gidp bé sng con va phat trign binh thuéng. Bay ciing la co sé cla vigc han ché tach me va con sau sanb, néu that su cin thiét tach me nén cho con tran trudng nlm trén bung me dé me sd m6 tay chan khip ngudi cia Dé mot lic sé c6 loi cho su phat trign cia n6 sau nay. Nén luu i: Truc khi ra ddi tré va me ciing mot KhGi do dé ted rét cin gin me sau san. 2.2. Dic diém bénh Ip ‘Tha hudng ctia giai doan bao thai so sinh: tré bi di tat bam sinh va suy dinh dudng bio thai sau khi sanh. Nhidu yéu t6 06 thé gay cén trd sy thich nghi cia tré va gay ti vong trong 24 gid dit hoe trong tun div. 7) 1¢t-vong thug rat cao, chiém 50% s6 tit vong 6 tré nhii nb du6i 1 tudi, Cac sang chéii sin khoa dé giy xudt huyét nfo ming ndo, gay ngat, giy xuong don, xuat huyét thugng thin, : Cac bénh nhiém tring cing li mét trong cdc nguyén nhan tit vong thuing gay tt vong 4 tre 0 sinh: uén van rén, viém phéi, viém néo mang nao, nhiém tring huyét. 2.3, Dich t8 hoc Bang 4: 7 1é tl vong tré em so sinh - 5 tudi™ ‘TY 16 tit vong tré theo cde nim (%o) 79-83 84-88 89-93 ‘Tyle titvong tre < 1 tudi 54.8 46.0 44.2 ‘Tyle tirvorig tré 1 - 4 tudi 28.8 24.8 10 TY ie tivong te < 5 tudi 82.1 68.1 55.4 Bang 5: S6 ligu udin odin so sinh tai Viét Nam” 1992 1993 1994 1995 Cami 925 530 980 330 Chét 227 396. 318 268 2.4, Phong ngita San phu: Chich ngta uén van, ‘Tham kham thai dinh ky dé phat hign céc thai ky) c6 nguy cd cao; Sanh tai céc co sBy té. Khuyén khich va tao diéu kign cho bd sia non cing sém cang tot. ‘Theo dai site khde tré so sinh tai cdc co sd y té vi huéng din ba me tré cdch nu6i con bang sita me. Phai tao duge mdi quan hé gén b6 me con ngay ti léc sinh dé tranh cho tré nguy co cham phat trign va bi ech lac vé sinh If cing nhur tim Ip. 3. THOL RY NHU NHI 3.1. Dac diém sinh ff, tam ly Kéo dai ti thang thé 2 dén thang 12. Thoi gian nay tré tip tyc lén nhanh: dén cudi nam vé can ning tré ting gap 3 fan cén n§ng lic sanb, chitu dai tang 25cm (50 + 25 = 75cm) ving diu ting 10cm (34 + 10 = 44cm) va t8 chic nao trudng thinh 75% so véi ngubi lon. Lép m6 duti da phat trién manh lm cho tré c6 vé bu bm map trén. Do dé nhu cu nang luong hang ngiy gip 3 nnhu ciu cia nguéi lon: 120 - 130 kealfkgingay, dé phyc vy cho qué trinh chuyén héa céc cht rét cao, ding héa chiém wu thé, sau 4 thang sia me khéng cung cp dd: nhu ciu ning lugng do dé cin cho tré an dim thém ding céch, ‘Song song véi su phat trién manh vé thé chat, syf phat trign van dng, tam thin va tri tué cling dugc hinh thanh: tr tip bd, ding, di, tap cudi, néi, choi va giao tiép v6i moi nguéi xung quanh. Dé dip ting voi su tigp xdc ngay cang ting v6i méi trudng trong thoi ky nay no phat trién rét nhanh (ti 360g lic san, dat gin 900g lic 12 thang tudi) vé néo truding thanh din, Cac globulin mién dich me cho qua nhau thai (IgG) va cho qua sa me (IgA) giép tré trénh duge mot s6’bénh truyén nhiém (sdi, bach hau, thiy dau, thuong han) truéc 6 thang tudi. Vé tam ly: quan hé me con hin thanh va phat trién, me cin thai gian chim s6c choi dia véi con, diéu nay gidp tré phat trign va dinh hinh nan céch theo tién trinh thong thug. Giao tiép xi B cdm véi ngudi Idn la hoat déng cha yéu, thong qua cit dong ciia co thé tré da c6 phuong tién giao tiép va nay sinh kha nang bit chuée hanh vi ciing nhu ngén ngé. Day la dieu kign tién quyét dé tré ton thanh ngudi. 3.2. Dic diém bénh ly Nhu clu nang lugng cao nhung chitc ning tiéu héa chua hoan chinh do dé rat dé bi réi loan tidu héa va gay suy dinh dudng néu tré khong dugc nudi bing sta me va an dim ding céch. Hé thin kkinh chua diige myéline héa diy di, qué trinh tte ché va humg phn cé6 xu huéng lan tda, nén cée yeu t6 gay bénh dé cé phan img todn than nhu: sét cao co gigt, phan (mg nio mang nfo. Tin suit mic toan bé sét cao co giat d tré 6 thang — 5 tudi é Phap la 3 — 5% dan s6 tré em. Sau 6 thang cac chat mién dich me cho da can, nhung kha nang san xudt mién dich cia tré chua diy di, tré da tiép xic véi méi trang ngoai nhigu do d6 kha nang nhiém tring ting cao. ‘Tré higu dong nén rat dé bi tai nan nhu chét duéi, dién giat va ngO déc do am lin. M6t s6'tam bénh IG trong méi quan hé me vd con: trong trudng hop quan hé me va con khéng day dii lam anh hutng dén sy phat trign cila bé. Me rudng bé khéng mudn cé6 con nhut ¢6 thai ngoai j muén thi con c6 thé suy nhuge nghiém trong va hon mé. Me lo au va bao vé qua mitc thi con cé thé bj dau bung lic 3 thang, me bj benh tram cam thi tinh tinh con bat thudng theo chu ky. 3.3. Dich t& ‘T916 suy dink dung Quée gia. BéngNam TPHCM Thuin An 1994 BO1995 «19951998. Suy dinh dudng thé nhe can 44,9% 35.9% 28.5% 29.9% (Can ning theo tuéi <-2 SD) Suy dinh dung thé tha cdi 46,9% 33.1% 20.0% + 31.3% (Chiu cao theo tudi < - 28D) Suy dinh dung thé gay cdma 11,6% 10.5% 10.7% 6% (Can nang theo chiéu cao < -2 SD) 3.4, Phong ngita Gido duc, khuyén khich va huéng dan ba me cho con bi sifa me ngay sau sinh va cho dén 12 thang va cho an dim ding céch. ‘Theo doi tré dinh kj, chich ngita day di tai co sd y té. Me cin chim séc, thuong yéu con ding mic. 4, THOI KY RANG SUA. 4.1, Dic diém sinh I, tam I Bat diu tir 1 tudi dén 6 tudi: Bé tien viéc nui dudng va gido duc ngudi ta chia thai ky nay ra am 2 kia tudi: © Léa tudi nha 8: ta 1 - 3 tudi, ‘© Lita tuéi miu gido: ti:3 - 6 tdi, Dic diém cia thei kj nay la te 49 lén ca tré hét nhan, chim din. Tré mat dang mip ben, ngudi td nén thon giy. Mai nam chi ting trung binh 2.000g. chiéu dai gap d6i khi sanh lic 4 tudi (im). Vong diu bing nguti lin (65cm) va té chiéc nao trudng thinh 100% lic tré 6 tub, day 1a co sb cho tré di hoc cdp 1. Tré tu didu khién duge mot sé déng tc, trd nén khéo léo hon va mat hét cac phan ding lan téa sau 4 tuéi. Tré rat td md, ham tim hiéu méi truding, thich cugc séng tip thé, thich ban be. Khi vao mau gido tré n6i sdi, hat duge, ngam thg, hoc dém, hoc vé. Diy la tudi ring sia, tré bit diu nhai duge céc thie an ciing cila ngudi lon va rat chan thie an ling mém cia tuéi nha ni. Vi vay tré rit d& chan &n néu nu me cit duy tri ché d6 &n sta va bot. 6 Ida tudi nay he thong mign dich hoat dong tét. ‘Tam If: Hoat dng vei db vat li hoat dong chi yéu cia tré, tr hoc duge chute ning ctia dB vat xung quanh nhé d6 ma tim Ij ofa tré phat trién manh va cing hoe duge nhiing quy the hanh vi trong x4 héi. Ti d6 ndy sinh nhu cu ding ngon ng giao tigp véi ngudi lon, dén tudi mau gio thi ‘vd choi li hoat dng ché yéu cia tré hinh thanh tri tuéing tudng, nan cach va tu duy cho tre. 4.2. Dic diém bénh Ij ‘Trong giai doan nay tré 16 mo ham hoat dong hoc hdi moi trudng chung quanh thong qua quan sit vi chai céc trd choi. Ham chai va chan an do me cho an ché &§ don digu da lam cho tré dé bi ha dudng huyét, dé bj d6i néu cha me khong dé 9 ép an. Ngugc lai mét sé cha me qué cham con, ho thay chéu bé khong cin by bim nh trvéc nia va cé ve nhue dn it i, 6 ging im céch cho uéng ac loai thudc bé, kich thich an... khong cin thiét. Chin vi ho kong biét dic idm phat trién cia bé trong giai doan nay cing nhu céc chau moc ring sta dé o6 thé an céc thie én giau ning lugng nhim gidm s6 cin, ting thoi gian tim hiéu m6i trudng ngoai. Cang do tiép nic ring rai véi moi tung nén tré dé bi lay cfc ben truyén nhiém (s6i, ho ga, bach hu, uén van, vim gan siéu vi, st xuat huyét) néu khong dugc tiem chiing day dii tit truéc. Do higu dng va to mo nén tré dé bj tai nan va ng6 dc. He thong mién dich hoat dong tét, cic bénh nhiém tring gidm, nhung tvé lai bi ede bénh di «ing nhu viem cau thin cép, hen suyén, néi mé day. 4.3, Dich t8 hoe Bang 6: Tinh hink nhiém SV B qua s6 liu cia phong chuing ngwta cia BH Y Duce TP HCH? Fetes cesta ae Lép tudi Hb,Ag(+) % 13 26/334 (7, 8%) 46 61/591 (10,3%) ‘Tle mic sot xudt huyét (1990): 201,5/100. 000 din (Théng ké dich té BO Y t 1990). 4.4, Phong nga Gido duc va khuyén khich ding mudi fod trong khéu phn &n hang ngay. Khém rang dinh ke) cho céc chéu theo chuong trinh nha hoc dung, Tiém ching day da, Phong ngiia tai nan va cdc bénh truyén nhiém, 8. THOL KY NIEN THIBU 5.1. Dac diém sinh lj, tam Ip Duge tinh tir7 - 14 tudi: Bay Ba Ita tudi hoc dung. Tre tigp thu nhanh moi kién thé, biét suy nghi va phan doan, phat trién tri thong minh va bit diu cd sy phan biét gidi tinh. Cac bap thit bit dau nd nang, tré mép ra nhung vn cn gitt ding thon gly. Rang vinh vign da bit diu moc thay cho ring sifa. ‘Tam If: hay bit chuéic, c6 khuynh huéng ty lip, nghe Idi ban bé hon lai cha me. Dé bi téc déng cca méi trading xu, cdn fam Hin kh6i nigm tinh yét di Ifa véi moi quan hé ban khéc phi trong doi hhge sinh, Chiu 4p lyc ning ve hoc tap, dé mt can bing tim If. 5.2. Dic diém bénh Ip Néu rng sifa bj hu'va chan rang khong duge nhé kip thai rng vinh vign d8 bj mge léch. Bay cfing li thai Ip t6 chiéc Amidan phi dai nhibu: gp doi so véi ngudi lin nén tré dé bi sét cao do viém Amidan hée ma Tré dé bj céc bénh cia lta tudi hoc dudng: Bénh vé da, kj sinh tring dudng rut, tat Khiic xa mit, veo ct sGng. Tat khiic xa 4 mét chiém ty 1é 6% hoc sinh, t} 1@ nay sé gia ting trong suét qué tinh hoc tap do nhitu nguyén nhan. Day ching cét séng giai doan nay chua dn dinh, ling Iéo, 48 Gay bign dang cét séng theo tur thé néu ban ghé trong lop hoc khéng diing kich thuéc. Veo cét song sé anh hung nghiém trong lén céc chife ning khdc cia tré sau nay, Tudi nay van la tudi cia céc bénh di tig nhuchen suy&n, thap khdp cp, viém gan siu viB, sét xudt huyét, nio mé chu. Tink kink cfin thi hoc dung ‘TH 1g can thi re Ha ngi 1994 TP HCM 1994 pCO a, 9.7% 1-15 tudi 47% , 16-18 tudi 10,3% 184% Tink hink sdu ring trong hoe ditong HongKong (1987) ‘Vigt Nam Vien Ring Ham Mat 1991 -2000 ‘Tre 6-8 tudi Tre 8-11 tudi ‘Tre6tudi__ Tre 12 tudi Sau ring sta 67.2% 49,7% 84,4% Sau ring vinh vign__18,8% 45.5% 58.9% Sau ring chung 57.3% 36 Tinh hinh veo eft song ats neha a nasa nnenasnnatnasssnasctsaensnenceeeee nr TS ie veo cét sing ‘Vigt Nam BV Chan thuong chinh Nguyén Hong Nga (BYT 1991) hinh TPHCM 2003 Go Vép 2004 Chun; 27,6% 39,6% Cap . 171% 37,6% Cap 30% 42,6% ip iL 40,3% Nhe 774% Via 20,8% Nang 18% Cau trie 51% 2,8% Chiéc nang 423% 36,8% 5.3, Phing ngita Két hop gido duc sic khde trén céc phuong tign truyén théng, trong chung trinh hoc & trudng him: tic déng din din vé cd 3 mat (thoi quen cong dong, gia dinh, nha trudng). Cung ep diy di cho nha tragng, cng ding: muéc sach, clu tiéu hop vé sinh, xa béng ria tay, bin gh€ ding tidu chun nhan trée cho tré em, phang hoc co bang dy di anh sang va khong bj chei, ita vio chung trinh giéo dye sie khde: bénh thép khdp cap, bénh veo cot s6ng, hen suyén, céc bénh lay. Bua gido dye gigi tinh vio chuong trinh hoc. 6. THOI KY DAY THI Day 18 mot gia doan quan trong ve mit tang trudng sinh hoc, tam sink I cia hia tudi vj Una nién 6.1. Bac diém sinh If, tam ly 6.1.1. V8 thé chat ‘Te 15 ~ 20 tudi, néw duge nuot dudng tt thi be 6 thé day thi som hon 12 ~ 13 tudi, Tre 6 téc do phat trién rét cao, nhu trong 3 nam dau, chiéu cao ting mdi nim tir 9 - 10cm, chit khong chi Sem nb Ka tudi trade d6 (5 — 10 tudi) Can ning phy thuge vo ché d6 an, che €9 sinh hoat (lao dng, thé thao..) nén rd dao dng Lop mi du6i da, céc bp thit, khdi lugng méu, cic phi tang (tim, phéi, than...) cing phat tién manh, lam cho tr® c6 dang hinh bién di: vai réng, ngye nd 6 nam, vi va mong to na. Nhu clu nang lung cing dao dng, ti 80 dén 150Kcalo/kg/ngay. 6.1.2. Vé sink duc Cac tuyén noi tit bit du hoat dong, gay xéo trim lam cd ve thé chat va tm sinh Ij. 3 BA phan sinh duc phat trién vé kich thuéc va phi diy long. 6 ni bit dau 06 dich am do, tt cung to ra gp 5 lin, budng tring to gp dOi, 6 kinh hang thang, lic dau khong déu, sO lugng it, c6 thé kém theo dau bung, nhung sau 1 - 2 nim déu din va 6a inh, 6 nam dung vat va hin di to ra, thm den, phi day long, ldc dau tai ché, sau 1 - 2 nam lan {en cé phan dui bung, tinh djch xudt hién, c6 khi xudt hign nhiéu trong dém, lim cho tr’ lo ngai. Sau mt nam day thi, trong tinh dich c6 tinh tring (thudng lac 16 tudi). Cing véi thay déi v8 sinh dyc, tr c6 thay déi giong néi va moc rau. 6.1.3. V8 tim sinh I Cé6 nhiéu xéo trén, tré luén Iuén trong trang thai lo du, sg hai ve céc bign déi hinh dang, ca quan sinh duc, va dé d6i pho tré c6 thé nhin Sn, gidm bot gid ngé (so mp), bing chit hat vi & ni, cg0 rau 6 nam, C6 nhu cau due kham site khde, vi nhitng fin dau byng kei cb kinh va xudt tinh vB dém, ‘Tré c6 nhu chu rét Yon vE ngudi dé tam su, duge gidi thich, huong din, va ty di tim tinh thuong, tinh ben, tinh yeu, Gia dinh, ving hoc va xa hoi c6 vai trd quan trong trong vie hudng din tae di ding huéng. ‘Tre rét mud t8 ra cho moi ngudi thay minh li ngudi Ion, rét mudn gly uy tin, thé hign ning lye va tinh dc lap, Vi vay, d8 nghién ngap, hit thude, udng rvgu, in mic khéc ngufi, hanh dong téo bao, phigu la, Rat td md, mun biét moi digu, muén lam tht moi chuyén ca nguti lon: gidi quyét sinh fp véi ‘gui khac phai (thi giao hop), tim thi la trong chét gay nghién, tham gia céc bing nhom. 6.2. Dic diém bénh Ip Day i lia tudi c6 6} le mic bénh va tit vong thép nhit, do dé cd xa hoi va y t€ nhiéu khi lo a, it quan tim. Day cling li lta tudi khdng thich di khém bénh va cling khéng thich vao bénh vign. Nhung lai Id la tuéi 6 nguy co cao adi voi mot sé vn dé Nhi xa hoi: hoang thai, ty td, nghién hit (thuéc 14, rugu, ma ty..), bénh lay truyén qua duténg tinh dye,” 6.3. Dic diém vé dich té Nguyén nhin gay tt vong chinh la do: Tai nan giao thong, nhat la nam. Te td, nbat la gna, MOt sé ben dc tinh 6 cd hai gi6i (ung thu méu, ung thy gan, ung thu hach, ) 6.4. Phang ngita Can ting cudng gio duc va trién Khai khai nigm stic khde tré vj thinh nién, Nhi Khoa trong thé kj 21 nén c6 phan nginh ve ste khde tré vj thinh nién d@ tham vén cho tr v8 céc van dé stic khde va xd hdl. ‘Tang cudng gido dyc tuyen truyén cho céc bic cha me ve dc diém tam sinh If cia hia tui nay: Tao khong khi tin tudng va an tim trong gia dinh, cha me that sy fa ngudi ban “gia” cho con céi 48 huéng din va gidi quyét thit bai, nghich canh cho céc em. ido duc gidi tinh, cc bién phap phong tranh thai, 7, KET LUAN Su thay déi va phat tién 6 cdc thoi ky phy thude rat nhigu vao méi trudng sing, gia dinh, x8 héi va céch nuGi dudng... Vi vay, cac thoi ky cila tudi te khong c6 dinh, 6 thé sém hoc mun so vi cquy din, nung bit bude tré phi tai qua di cic thai k} trén, co thé méi tring than. (i thé tém tat cdc dtc didm cia cde that ky nue sau cAC THO KY CUA TUGI TRE Thai ky Tudi Dic diém 1. Bio thai - Phéithai 3 thing diu ‘Tugng hinh cho céc phi tang - Nhauthai 6 thing cudi Lon nhanh, mét s6 chée nang bit dau hoat dong 2. Sasinh ‘Thang diu ‘Thich nghi ho hp, tun hodn sau sanh 3. Nha ni Tit] dén 12 thang Lén va tnidng thinh nhanh, nbit i ndo 4, Rang sifa Nhat © 'Te1déa3tudi ‘Lan chm, phat tidn cdc dong te c6 dtu khién, kiém = Miu giso TH3dén 6 tudi saat duge tiéu tign. 5, Nién thiéu ‘TW7 dén 14 tudi —-Ngitng lén, phat trién tri thong minh va khéo tay. 6. Diy thi Tir15 dén.20 tudi —L6n t6i da, céc giéi tinh phy trudng thanh. Sinh duc phét trién, doi hdi duge ty do va c6 trach nhiém Ve te dd phat trign theo tu, ca mot s6 bo phan nh thé chit, nfo, sinh dye, ‘8 che lympho. o6 thé hinh dung theo biéu d8 sau day: Bai dgc them NGUYEN NHAN CUA DI TAT BAM SINE: ©! oi traydn: Hau qua cla dot bién gene theo quyluét Mendel (75-89) hod dot bién nhiém sic thé (6-10%). Do téc déng ciia moi truing (726): Nnwt nhiém xa, bénh ofa me (Toxoplamose, Giang mai, rubella), ha chét dc hai (thay ngin, thuéc chéng dng kinh), ung nigu qué nhiéu, ding ma tiy... Do te ding phét hop cia di traysn va méi tring (25%). EE eae eee cer Nguyén nhan do ditruyén _ Nguyén nhin do moi trvdng Nguyén niin két hop Bénh Langdon-Down hig rubella Sift mai ché vom ‘Tat thiza ngon ‘Tat tay hai cau do Thalidomide Dj tat bam sinh phan b6 theo eo quan: 26% & chan tay, 17% he théng thin kinh trung vong, 14% o hé théng nigu dyc, 9% d mat, 8% @ hé théng tigu héa, 4% 6 hé théng tim mach, di tat da co quan 22%. Han ché dj tit bam sinh & tré so sink 18 méi quan tim hang du ca Y khoa n6i chung vi Nhi Ithoa néi riéng, cic bién phap cé thé ap dung cho cdc cap vg ching dang muén cé con: Han ché yéis 06 méi trudng: tiép xic voi hoa chit, thudc tia X, ching ngita rubeola.; Han ché yéu t6 di trayn: tham vén di truyén tntée sinh 8 céc trating hgp da sinh con 6 dj tat hoic bénh di truyén, gia dinh cé ngudi cé bénh di truyén, me sdy thai lién tyc, me lén tuéi, két hon cing huyét théng... Két hgp véi chan doin di truyén trudc sinh dé cé nhimg chi dinh cin thiét nhut can thigp phiu thuit diéu chinh hay chim ditt thai kj ‘Ve thé chat (chitu cao, cin ning), tré phat trién nhanh 6 thai kj ti 0 dén Studi va ti 12 dén 20tudi. Ve sinh duc, tré chi phat trién that sy sau 12 tudi. Ve nao, trong lugng ltic sanh bing 25%, lic 3 tudi dat 75% va léc 6 tudi dat gin 100% cila ngudi lén. T6 chiéc lympho cla tré phi dai gfp 461 ngudi lon, hic tré duoc 12 tuéi. CAU HOI TU LUGNG GIA Chon mét céu ding nhat 1. Bhi c6 mang, tric khi san, trung binh ngudi me ting: AL, 6g. WV 12k ©. 15kg. D. 20kg.” 2. Khi mang thai, me ting cn nhigu nhét trong: A Quyl. B. Quy ll. f Quy Il. 3, Trong fy Ié tit vong cia tré duéi 1 tudi, tré so sinh chiém: A. 30%, WH 50%. C. 70%, 4, So véi cg thé, ndo truing thinh sém hen, Iie: AL Ltudi. VW studi. C. 15 tudi. D. 20 tuéi. 40 5. Cac bénh di ting xudt hign s6m nh o thai ky: AL Nha nhi. VE Ring sia. C. Nien thiéu, D.. Diy thi, 6. Céc bénh truyén nhiém phat trién s6m nhét hic tré trén: AL 3 thang. Ws thang. C. 12thang. D. 3tudi. E. Studi. 7. Céc ri loan tm thin d& xudt hign 6 thoi kj: A. Nhénhi. B. Rang sta. C, Nin thiéu. Vo day th. Chon nhiéu cau ding 8. Céc dj tat bam sinh 6 con c6 thé dugc hinh thnk néu o6 bit thuding & me: ‘Trong 3 thang du. 9%, Trong giai doan phi tha. ‘Trong thei ky bio thai. ). Trong 6 thing ké tip. 9. Tré sg sinh c6 cén ning lic sanh 2.000g va dai 50cm, nguyén nhan do me: ( C6 benh ic mang thai, Nhe can. C.. Sinh thigu thang, Vv Chua ting da cén trong qua trinh mang thai. 10. Chiu cao va can ning cia tré cé téc dé phat trign cao nhét 6 tudi: yf 100 dén3. B. Tr4dén6. C, TH? dén 12. Vo Tw12 dn 5. Cu tric nghiém vé DTH va CSSKBD 11. Logi di tat nao thudng gip nhét 8 tré so sinh theo théng ké & Chau Au (1980 ~ 1990) vai t}1¢ sé ca/l0.000 dani: ; A. Gai d6i cot sing (Spina bifida). a B. Vénio, C. Nao ding thiy. D. Tim bém sinh. E. Thodt vj hoanh. 12. TY sudt d9 tat tim bém sinh thudng gp nhét 6 tré so sinh: A. Théng lién nbi, B. Con éng DM. C. Thong lign that. D. Tit chiing Fallot. WH Con 6 Botal, 18. Ty Ie titvong tré duéi 5 tudi (%0) trong cic nam 79 - 83, 84 ~ 88, 89 — 93 c6 khuynh hudng: A. Khong thay déi, B, Khong c6 s6 ligu. C. Gidm din, D. Tang dan. 14, $6 ca chét do uén van so sinh & Viet Nam tir 1992 — 1995 ¢6 khuynh huéng: A. Khong thay déi. B. Khong cé sé ligu, C. Gidm din. D. Tang din. 15, Ty Ie tré 1 - 6 tudi c6 xét nghiém Hbs Ag (+) trong nghién edu phong ching ngta Dai hoc Y Duge TP. H Chi Minh la: A, 10-12%, B, 13-15%. C. 16-19% D. 20-22%, 16. TY It phan trim Suy-dinh duong thé giy cdm (Can ning theo chiBu cao < -2 SD) 8 nghién cétu tai huyén Thun An tinh Binh Duong 1998 li: A 6 B. 10. C16. D. 26. E. 36. 17. Nguyén nhan gay tit vong chin @ lita tuéi vj thinh nién, NGOAL TRU: A. Tainan giao théng, nhat la 8 nam. B, Tytit, nhét a ona. C. Mot 6 bénb dc tinh & cd hai gidi (ung thu méu, ung thu gan, ung thu hach...) 42 D. Viém hé hip duéi. Cau tiding dng chéo vé DTH va CSSKBD ‘Tan sudt thudng gép cila cic bénb 6 Ia tuéi hoc dudng la: Bénh Tan suat 18. Veo ot sing ofp td lee Cee B. 45 - 49% 19, Nha chu vigm €.60-70% i 20. Thiéu hyt iode 6 hoc sinh ving ndi D.9-11% i 21, Nhiém giun méc 8.20 - 20% Céu hdi diing sai vé DTH va CSSKBD { 22, Dac diém bénh ly cia thoi k) day thi la thai ky sung man, té it bj céc benh cfc mhiém tring, hung dé c6 céc 16 loan ve tam thin do tré suy nghi nhiéu nhumg hinh dng chua chin chin, te dé 6 céc quyét dinh sai lim: ty ti, pham phép, xi ke, ma tiy, di hoang néu gép thét bai, nghich cinh | trong cupe sing. Bis. 23, Tudi rang sda c6 hé théng mign dich hoat dong kém, do d6 cdc bénh dj ting phat trién te dé bi viém chu thn cp, hen suyén, néi me day... BS. 24, Tui rng sia c6 bénh nha chu viém va cao rang é ring sila: prevalence 60 ~ 70% ca 6 mot vai trudng hp nghién city, 2). 25, Tré 8 thang tuéi céc chat mién dich me cho con nhitu, nhumng khd nang sin xudt mién dich ctia trd chur diy di, bé 3 tip xiic voi moi trudng ngoai nhiéu do d6 khd ning nhiém tring tng cao. B/S. Caw héi cé trd loi ngin 26, Giai doan phat trién phai thai cé dc diém bénh I: Mot s6 yéu t6 c6 thé gay téchai gi. khi me tryc tigp tiép xéc véi céc yéu tS 46. 27. Thai kj ring sia, vige tré chan &n do me cho &n. 28. Bénh lia tudi hoc dvdng: bi céc loai benh v8 da, 29. Thi kj nin thiéu tré c6 dc diém bénk Ip: rang vinh vién dé bi moc léch. 30. Dé gidm bot di tat bm sinh, nén khuyén ngudi me nbus thé nao trugc khi c6 mang? 31. Bé gidp tré so sinh thich nghi tt voi moi trading ben ngodi, can hudng dn ngudi me nhing gi ‘rude khi sanh ? ‘32, Tai sao tré 12-tudi dé bi viém Amidan ? Cau héi trd 1 viet Hay néu dic didm bénh Ij va céc bién phap phong ngia cho tré trong giai doan so sinh ? Tinh hudng lam sing 33, Tré sd sinh, 2 ngay tuéi, c6 tiéng théi tim thu lan rong 6 lign sudn 2 -3, canh ba tréi xuong ce. Chan dodn va xi br. 34. Tre 4 tudi cho &n ngiy 4 bifa: 2 stia + 2 bot. Tré thuding bi chén &n va ting cin chm. Tai sao? Xir ti, Bai tip ngén Xem bang sau: $6 ligu uén vin so sinh tai Vigt Nam 1992 1993 1994 1995 Camée 925 530 980 330 Chét 227 396 318 268 35, Nhan xét so b6 vé khuynh hung cia ty 1é tt vong va ty 1é mde oda udn van so sinh. 36. Theo em lim sao dé gidm t} I¢ mic va chét cia tré bj udn van so sinh & Viet Nam, biét ring: © Gia ting mién dich ctia me sé gia tang mién dich cho con, * Cc ba me cn théi quen sanh & mu vudn hon la sanh tai bao sanh, tram xd. © Vo tring é céc noi chua e6 dig cin kém, Nghién cau trvdng hop ThOng diép: Dj dang bam sinh con do céc yéu t6 c6 hai tic dng lén me trong 3 thing di thai . Vain dé: Ba me bi cam trong 3 thang diu thai kp sanh dita con bi tim bém sinh, nay c6 thai Rin 2 hoang mang lo ling vé dia con sip ra dtl. Hoan cénh: Cé Thuyén 23 tudi, thy may sng tai Q. 3 TP, HCM, sanh con fin diu cach 2 nam, con trai cé bénh tim bam sinh khong tim, Nghién cxtu trutng hop: Cé Thuyén 23 tuéi, thg may sng tai Q. 3 TP. HCM, sanh con fin iu c&ch 2 nm, con trai cé ben tim bém sinh khéng tim. Trong 3 thang dau thai ky Lin du, c6 cé bi cam do dim mua va ty dong mua thude Khong 16 loai uéng, sau d6 thai kj vin tién trién binh thuding, c6 vn khém thai dinh Io) theo ding lich. Nay c6 lai 6 thai fin 2 duige 2 thang c8 rét lo so va mu6n di chu nguyén dit ring tréi dang mua to, Em hay cho c6 Thuyén mot Idi khuyén ve thai ky fain nay va 06 nén di chu nguyén ngay khi tréi mua khéng va giaithich r6 tai sao em dua ra loi khuyen d6 ? ‘TAL LIEU THAM KHAO 1, Robert G. Mayer, Dé con em vitng bute vio dai, NXB Thé gidi Ha NGi 1996, p 19 - 25, 2. George K. Siberay, Robert Iannone The Harriet lane Handbook, 15" edition 2000, p482 - 490. 3. BS Ha Huy Tai (Vien Mt Trung Vong) cong bé tai hoi thao lién quéc gia vé chng mai Ida té chite tai Ha Noi 6-10/3/2000 Sere |. GSTS Nguyén Thu Nhan, nghién citu thyc trang sttc khde va mé hinh bénh tt tré em VN, de tai nghien citu khoa hgc ep nha nuée 11/2001. . PGS, PTS Tyinh vin Bao, Héi va dap vé di truyén va bénh tat di truyén bao thai, NXB Y hoc Ha NGi. . Ding Phuong Kit; Nguyn Khéc Vign, Tam lf hoc va dai s6ng, NXB KHXH 1996. GS. TS Ta Th Anh Hoa, Sic khde thank thiéu nién, Bai ging Nhi sau Dai hoc tp I, 1998. . Nelson, textbook of Pediatrics ~1996 1. Nelson, textbook of Pediatrics -2000. SU TANG TRUONG THE CHAT TRE EM MUC TIEU HOC TAP 1. Ké duge 10 yéu t6 anh hudng dén sy ting tniing thé chat, 2. Trinh bay dugc tac dung cia biéu 6 ting truting vé cin ning. 3. Phan tich dugc céc co sé dé danh gid sy ting trudng theo tudi. 4, Tinh toén nhanh sy phat tridn ve thé chit, dya vao: cin ning so véi hic €8, chiéu czo theo tudi, ving diu theo tuéi, sé rang stia theo tudi, NOI DUNG ‘Trong qué trinh phat trign cia tre, c6 sy anh hung cla nhitu yéu t6: an, 8, vé sinh, didu kign -sOng, sin s6c y t6, tim véc va ste khde cia cha me, mic kinh té gia dinh, Khong céch gida céc con, su{c&n bang gita céc sinh hoat: ngi, thie, choi. Céc yéu 16 trén day 6 lign quan chit ché v6i nhau va quyét dinh tinh chit phat trién: néw thus Ioi, chting sé tgo cho tré moi didu kién thugn Igi dé phat trién téi dinh cao, ngutc lai ching cé thé cdn trd khd ning titm ting c6 tir khi sinh, Vai td cia cdc yéu t6 a6 cdng quan trong, néu c6 tac dng sém va kéo dai, Binh thudng sau khi ra ddi tré so sinh ning 3.000g ~ 3.500, dai 48 — 50cm, vong dau to hon gy (34 — 35em) va thép truéc o6 dudng kinh 2 - 3cm. Néu dé non, thiéu thang, tré c6 cén ning dudi 2.500g, dai chu duge 47cm va ving du duéi 33cm, Sv phat trign thé chat thutng duge dénh gia dv vao sy phat trign cla cin ning, chiéu cao va st phat trign cia no, xuong, phn mém va ring. é danh gia sy ting trudng thé chit ca mot 8 & hién tai va trong tuong lai c6 binh thudng hay kh6ng, cin trd Idi hai cu hai: © Sy tang trating thé chat ciia tré 06 binh thutng so véi lta tudi ca né hay khong? + Swrting truding thé chit cia tré o6 tién trign theo téc d6 binh thudng hay khong? ‘Va tuan theo 4 nguyén tde: © Ditligu thu duge phai chudn va chinh xéc, + Sy ting trudng cia tré khong phai f& qué trinh lién tyc dign ra hing ngiy ma trong ting thoi diém rdi, kéo dai khoang 24 gid va khodng céch gia céc thoi diém li 2 thang. + Khong nén If gidi va ra quyét dinh trén mot gid ty] cia chi sé do tai mét thai diém, nbét a 86 do thu duge nim 6 céc cu eda dudng biéu dién, cn xem them téc d6 ting truing. © Thai gian 1a mét dung cy dé dénh gid, Cac gid tri thu duge chi c6 gid tr] Khi no duge xép trén mot tryc thai gian. Béi vdi edu héi daw tién, ngiy nay cée BS Nhi Khoa dé cé cu td Jai thong nbit va dua tren co sb kkhoa hoc 46 18 két qua cila vigc do ludng va so sinh gia tri cde chi s6 dic trung cho su phat trién thé 46 oy chat, tam thin vin dng theo tuéi cia tré mudn dénh gid voi céc gi tj 46 duge do Iudng trén qulin thé chudn. Vi sy phit trién va trudng than cia tré em phdi trai qua 6 thoi le) nén méi lta tudi c6 cc 4 tr chi s6 khac nhau, Ca sd khoa hoc cia: Dah gid su ting truding thé chat: Ding cac chi sé nhan trac nhut can ning, chiéu cao, ving iu, ving cénh tay, chi s6 khéi co thé (BME: body mass index) v6i kj thugt chudn hoa trén mu dat ign dé danh gid khéi lung va s6 lung té bao todn o¢ thé va mét sO cd quan dai dién nhu: m6 xutong, md mo dui da, néo b6 cling vi phlin nao chic nang cia hé ngi tiét cia mot ca thé. Dénh gid su phat trién tam vgn: Banh gi chic nang néo bp thong qua céc test vé tam Ip théng dung nhu Denver, Cich xéc dink gid tri chudn cha cée chi s6 dc tring: Ulign nay da s6 cac quéc gia dang phat trign du stt dung gia tri chun ca cdc chi sé dic tring dinh gia sy phat trign thé chét dya tren dit ligu thu thp ti nim 1963 - 1975 do trung tém thong ke stic khde quéc gia Hoa Ky nghién cit ti mot miu hon 20,000 em tit méi sanh tdi 18 tudi dai dign cho din s6 Hoa Ky. Tré em khi cin du cdi bé hét dB dac, ditligu thu thap theo hai nhm dc lap nhau; mgt nhém tré 0-36 thang va nhom con Jai 3 - 18 tuéi, nhém dau tién duge do chibu cao nm voi thu nim va nh6m thé hai do chiéu cao ding v6i thud ding, Sau 46 di ligu duye xit If va trinh bay dui dang 4 chi sé (m6i phi nam hay nit du cé gi tr riéng ca minh theo tudi): «Can ningtudi. © Chieu cao/tudi, * Can ning/chitu cao. © Vong duu. Céch bidu thi chi 6 dd trungs © Bang phén b6 chudn véi diém Z (Z score tinh todn dya trén sO trung binh va 9 lech chudn) lap sin dé so sénh, tign dung trong nghién cétu khoa hoc dé so sénh céc két qua véi hau bang phuong phép théng ké thich hgp. Nhung kh6 ding cho céng dong va ngudi -chua duge hush luyén dic bigt. ng dung: 4@ binh thanh chi s6 danh gié dinh duOng, phan loai suy dinh dudng cho c& han va cong ding (Thuing g§p trong céc s6 liu théng ké tinh hinh dinh dung quéc gia, ia phuong) nhu: Tré gy mon hay suy dinh dung cp (gidm trong lugng so véi chieu cao theo phn bé chudn) va tré lin hay suy dinh dudng man (gidm trong lugng theo tudi theo phan bé chudn). Dudng biéu dign theo phan trath (s6 trung vj, percentile = 3%, 10%, 25%, 50%, 95%, 97%) hay thudng goi la biéu d6 ting trudng tng dung rong rai trong viec theo dai tang trudng cia be tai cong ding, s6 ligu thu thap duge tir cin do tré sé duge chém lén biéu dd theo thai gian va quan sat coi né thud ving binh thuding hay bat thuimg (kénh A, B, C). ng dung: dénh gi tinh trang ting trudng cia cd nhén, dé thyc hién, d€ doc khdng cn hudin luyén dic big, c6 thé ding dé uéc lung tc d6 ting tudng cia tré. Nhung khé ding Khi so sdnh két qua nghién cétu khoa hoc vé mat thong ke. a7 Sau Kei tién hanh do Ineng céc chi s6 dic trung néu trén ¢ tré mud danh gid, céc gid tri thu duge sé duge so sinh véi gid tri chudn ctia cae chi s6 46 theo tudi dé c6 dug két Iuin vé sy ting trudng cia tr’. ‘Déi voi cau héi thi hai, vé tién trién ca tic dé tang trudng: BS Nhi clin do huing hai s6 d8 lign tiép cila mot chi sé die trmg nhu can n§ng... trong mot khodng thdi gian quy dinh va biéu 48 téc ¢6 ting trudng. Nhung trong thuc té é cdc tram y té do it thai gian va nan luc nén cé thé gian tiép wdc lugng téc 46 ting trudng cia tré theo thai gian bing céch vé duéng biéu dién néi céc gid tri cin nang thu dugc qua céc thi diém danh gia cua tré trén biéu 40 ting tniting can nang (dudng biéu dién theo phan tram cia cn ngng theo thai gian). Vj tri cia dudng biéu dién nay so vdi vi tri cla cdc dudng phan trim (ranh gidi cia cdc kénh A, B, C trén biéu db ting trudng) nhu song song hay cit va khuynh huéng lén hay xudng cho phép wc lugng gidn tiép t6c d6 ting trufng cia tre, ‘Téc dé ting truding duge goi la binh thutng khi dutng biéu din néi cic ning do dugc theo thai gian song song vei duing phin trim (ranh gidi cla céc kénh A, B), ngugc lai tc do ting trading cham lai khi né hung xudng va vdi xa dudng phan tram, téc dé ting budng gia ting hi né hudng len va ct ngang dudng phan tram, Ung dung lim sang: Téc a6 tang trudng biéu thi kinh nghiém ting trudng cia tr 6 thai diém inh gi, Theo doi t6c d® ting trudng cho phép gai thich duge mét sé trung hgp: Tré hin cé nhe cén so v6i tubt nhumg vén khde, dn ubng tok: & tr nay t6e d6 ting trudng cia 16 van binh thudng do trong qué khé'né bj nhe cn tiyKic sanh (thudng thy truéc théng thit 3), n6 dang bit kip téc d6 ting truting ctia tré c6 céin nding hic sanh binh thyéng. Tré hién cé céin nding binh thuéng theo tudt nhung téc dé tang trudng cham: cn tim nguyen nhan nhu chén an, an khong dang cach hay c6 bénh Ij. Tré c6 t6c d6 téng trudng tdng vot trong nhiing trudng hop hoi phyc sau bénh ly. 1. CAN NANG Bay la chi sé rét nhay, n6i lén tinh trang hign tai cua tré, Nhiing thay déi vé cin ning, thuing nhanh va quan trong. Can cho tré la phuong phap sin sdc thing dung nhat va rét c6 ich: can ning phan anh tinh trang sic khde va dinh dueng, nhit la khi duge theo doi dién bién lign tiép nhieu thing. ‘Tré c6 bp thit chéc nich, thudng khde hon tré to, béu. Dién bign cia cén nang cé thé diing lam cg sé dé: © Phat hign sém tinh trang thiéu dinh dudng true khi xuat hign céc dal higu lam sang. © Theo dai tinh trang mat nuéc va danh gid mite d9 nang nhe. + Cé bign phap phéng trénh va gido duc y té cho cdc ba me nhu ditu chinh ché d6 &n, thay _ €6i thie an bé sung. © anh gié tinh binh din dugng cita mét tap thé, ‘Trong nhiing ngay dau sau dé, tré cé hién tugng siit cn sinh If, khong qua 10% cin nang lic dé, cing it, néu tré duge bd sta non cla me ngay trong gid dau. ‘Sau mot tua, tré ldy lai cin Ide dé, cang cham néu dé non. Tre ba me ting can lién tyc véi téc do nhanh nhu 8 quy Ill ca bio thai (xem hinh 2), mdi ngiy t6i thiéu 25g trong 3 thang du, 20g tir 48 thing thi 3 ~ 6,15g ti thing thit7 - 9 va tt thang th 10 — 12. Trung binh t ning gp d6i hic d& lie duge 5 thang tudi, gp 3 lic 12 thang va gép 4 lic 24 thang. Sau 2 tudi, tdc 49 ting cén chim din, trung binh méi nam 2.000g. Tré 6 tudi ning 20kg. ‘Ting trang va phét trign khong ding nghia nhung o6 tong quan chat véi nhau. Tang trading 1 sy thay di ve thé chit nhu fim véc theo thdi gian, phat trién fa sy tign trign cila nang khiéu va chéic nang nhu khi dita tré biét phéi hgp mit nhin va dgng tc nm bat mot dd vat trong khong gian. Sut phat trién cala tré mang tink chil nhiéu mat nfuc v8 van ding (khd nang véin déng, ph6t hop), v8 nha thitc (khd ning tu day, I ludn), vé cdm xtc (khd néing vé cdm nhgn) vd v8 tinh xa Agi (Khd nding xdy dung méi quan hé v6i ngudi kha). ‘Trong qué trinh ting trudng cia tré c6 nhiéu yéu td anh hudng nhu di truyén, dinh dudng, ngi tidt.. nhung 8 tré dui 5 tui thi yu t6 dinh duong tac dong manh hon di truyén do d6 c6 thé dang chung sé ligu cua gia tri chun céc chi s6 dic tring trén todn thé gidi (nén cdin thin két lug & lta tuéi diy thi vi khi dé tac dng cia di trayén c6 phn gia tang). Yéu t6 dinh dudng sé thay d6i céc chi s6 dic trung dénh gia dinh dudng theo m§t hinh théi khéc véi tac dong cla yéu td nOi tiét nhut yéu té ndi tigt bat thudng sé lam gidm chi s6 chitu cao/tuéi trudc hay dong thdi véi chi sé can nang/tudi trong khi 46 chi s6 cin niing/chiéu cao van binh thudng hay lai ting, Yéu té dinh dudng kém sé lam gidm chi s6 can néng'tudi truéc khi gidm chi sé chiéu cao/tudi va can ning/chieu cao (trt phi di c6 hign tugng lin man tinh) Do dé theo dai sy bién déi hinh thai cia cdc chi s6 dic tring dénh gia ting trudng cho phép phan bi¢t anh hudng cla cac yéu t6 khac nhau len su ting trudng cia mot c4 nhan hay mot cong ong tré em tai dia phuong hay cd quéc gia. (Grammes) (cm) 3000 30 ‘sam CAN NANG (Gr) mmm cHIBU CAO (Cm) =f ub T° 8 12 Stee AEE SaTO: Mang | THO KY Ic ‘THOL KY SAU SINH thai | TRUOCSINH SINH ‘TINH THEO MOI Qui inh 1: Sy tang trang chibu dai vd cin nding theo tubi. ‘Theo hinh ben, tré Bing nhiu nhét vé cin ning é qu It cia bio thai va trong 3 thang du sau dé va cao nhanh nhét 6 qu II bio thai. Cong thite ue tink: ‘Trong lwong Kilograms (Pounds) Laie sanh 3,25 a 3-12 thang (tuéi (thang) + 11) 1-6 tudi Tuoi (nim) + 2+ 8 (tuéi (nm) + 5 + 17) Te 12 tub (tuéi (nim) +7 + 5) (Nelson 2000) 2. CHIEU CAO La mét s6 do rat brung thanh cia hign tugng sinh tnadng. Dudng bigu dién chidu cao tré em phan anh tét cuge séng qua khit va la bang ching cla sy dinh dudng: tré thiéu dinh duOng kéo dai 2 —3 thang sé lam cho chiéu cao chm phat trién, gue véi cin ning, chiéu cao it thay déi va én dinh, nhung thuding khé do so véi can. Bio thai 6 thing dai khodng 35cm. Sau 46, méi thang ting Sem cho dén ki sinh dat 48 — 50cm. ‘Trong ném du tré ting ti 20 - 25cm (3 thang dau ting 10 ~ 12cm). Nam thithai ting 12cm, nd thé ba ting Sem va nim thet tu 7m, Te 4 tudi cao 1 mét, gp di Ide d. Saw 4 tuéi, trung binh méi nim té ting Sem. Khi day thi, cd chitu cao va cfn ning déu c6 mit ting cao nh trong 2 nim di. Chieu cao cia cha me cting cé anh hung thét sy dén chitu cao cia con. PHAT TRIEN CHIBU CAO VA CAN NANG THEO TUG Sosinh 5-6Thing 1 Tudi 2 Tdi ATudi 6 Tudi Canning) 25-4 6-7 10 2 “16 20 Chiu cao 50 65 6 85 100 113 PHAT TRIEN CHIEU CAO THEO TUGI Sosinh 50cm 3 thang 60cm 9 thang ‘70cm 12 thang 75cm 24 thing 85cm 3 tudi 96cm. 4 tudi 100cm Day Bi sé ligu ding 42 wéc lugng chiéu cao cling nhy can nang 6 én, rat c6 ich loi khi ching ta Gin danh gid dita tré ma khong cé trong tay bang theo doi bidu dé tang trating, 49 chinh xéc cO kém hon nhung vin chp nhan duge. Cin ting cutng 9 thé theo déi biéu dB ting trudng vé chigu cao 6 tré em, vi hign nay céc ba me it nhidu c6 § thé theo doi biéu db ting trudng vé can nang cla con minh hang thang. Céng tinh uc tinh: Chiéu cao Centimeters (Inches) Licsanh 50 (20) Lac 1 tudi__75 (30) 2-12 tudi__tudi (nm) + 6.4 77 _(tudi (nim) + 2% + 30) Chiéu cao thin: chitu cao than tré em tuong d6i dai hon so véi chiéu cao déing. Than bé so sinh méi sanh gin bing 45% chiéu dai co thé, dén tudi day thi tj 1é nay gidm chi cin 38%. Ty Ie chiéu cao ngdi/chiéu cao ding ciing gim din theo tudi. ‘Ty le chigu dai chi duti/chiéu cao ditng: théng qua dénh gid chi s6 Skelie = (cao ding - cao ngbi x 100) ‘Ty Ie nay ting din theo tudi: tus ‘Tom lai: theo qué trinh ting trudng co thé ca tré em ti Ie cfc phn ctla co thé thay déi theo khuynh huéng dau nhé lai, than ngén va chi dai ra. Chi sé khdi co thé BMI: BMI chi s0 kh6i co thé = cn ngng (kg)/ cao ding? (m) anh gié SDD va béo phi. ‘Tré em c6 BMI trén 85% bch phan vi BMI nhém chudn c6 nguy co hay dang trd nén qué cin (overweight) ‘Tré em cé BMI trén 95% bach phan vi BMI nhém chudn bj qué cn (overweight). ” [Nuy ed qué can (85% bch phan vi BMI) Qué cén (95% bach phn vi BMI) Tudi Nam Ne Nam Ni 5. 17,2 169 18,3 18,5 6 WA 12. 190 19, Z 178 179 20,0 20,4 51

You might also like