A ALEGORIA DA CAVERNA DE PLATÃO EM NHEENGATU1

ALLEGORY OF THE CAVE OF PLATO IN ÑEENGATU

PLATÕ IWIKWARA MARANDUWA YẼGATU RUPI

PLATÕ – TETAMA (514 a – 517 c):

SÓKRATES - Kuiri remaité yandé natureza umbwesawa rupi. Remaité awaitá ta

uvivéri iwikuara pupé. Ikesawa upirari ara supé i turususawa rupi. Taína ramé awaitá
ta uiku iwikuara pupé, aĩtá ta uiku ta uyupukuári setimãitá ayuraitá iumu asuí kasakiri
kiti ti taumaã. Ara uiku aitá kasakiri. Aikwé tape nhúntu ara mundepura pitérupi. Aikwé
pirarisawa nhúntu iwikuara pupé. Mundepuraitá taumaã nhúntu irusãgaitá.
GLAUKO – Asendu.
SÓKRATES - Ápe remaité iwikuara kasakiri aikwé waa awaitá saangaitá, iwiraitá
saangaitá. Awaitá maãitá ta upuraká iwikuara ukaripe. Yepé upurungitá, amu
ukuatuka.
GLAUKO – Saanga amurupi asuí mundeporaitá amurupi!
SÓKRATES - Aĩtá yandé nungara. Yepesawa, remaite mundepuraitá tekosawa, aĩtá
maãitá irusãgaitá nhúntu!
GLAUKO - Aĩtá ta uvivériã sikwesawa pukusa akãga tiririkaíma irumu?
SOKRÁTES – Aĩtá ti ta umaã amu maãitá yawé-teẽ?
GLAUKO – Yawé tẽ!
SÓKRATES - Ape aĩtá ramé ta upurũgitá ta useruka irusãgaitá mayé supisawa.
GLAUKO - Yawé tẽ!
SÓKRATES – Yepé ramé upurungitá mundepuraitá ta usendu irusanga mayé yeenga
yawé.
GLAUKO – Ereẽ!
SÓKRATES – Kwá awaitá ti taukunheseri maãitá supi.
GLAUKO – Indé reyeẽ supisawa!
SÓKRATES – Maã taá usasá yepé mundepura ramé uyupisirũ? Kwá mundepura ti
umaã kwarasi ara. Ae upitá kuri sesaíma kirimbawa ara rupi. Ae umaã kuri katu.
Irusangaitá tauikuã piri supi nungara ukara saangaitá suí.
GLAUKO - Eẽ! Maãitá supi nungara.
SÓKRATES – Awá ramé ae umpuka umaã ara supé. Tá sesaitá umumasi kuri.
GLAUKO - Ereẽ!
SÓKRATES – Awá ramé ae umpuka usema tá sesaitá ti umaã.
GLAUKO – Yepesawa, ae ti upuderi umaã.
SÓKRATES – Mundepura ténki uyumutekó maãitá umaã ywaté. Yepesawa, ae umaã
kuri tiasu piri irusangaitá; ariré ae umaã maãitá saangaitá. Ariré umaã kuri amu
maãitá. Mukuisawa, pituna ramé ae upuderi kui yasitatá, yasitatatiwa. Ae upuderi
umaã kuri tiasu piri yasi ara asuí kwarasi ara.

1
Exercício de tradução do trecho 514 a – 517 c da República de Platão (texto da alegoria da caverna
adaptado). A tradução é passível de revisões.
GLAUKO - Ereẽ!
SÓKRATES – Teipó, mundepura upuderi umaã kuri kwarasi ara.
GLAUKO – Eẽ, Sókrates!
SÓKRATES – Ariré ae umaité kuri kwarasi resé; ae usendu kuri waa kwarasi munhã
kwarasi asuí roĩ ara. Kwarasi ara yupirunga. Kwarasi panhẽ yupirunga.
GLAUKO - Supí. Ae umaité kuri yawé.
SÓKRATES - Ae ramé umaenduári iwikuara resé, ae upitá kuri suri. Ae sakisawa i
irumwara resé.
GLAUKO - Ereẽ!
SÓKRATES – Mundepura kwera ti umuaxi-puxi kwasapawa kwera. Ae ti uputari
uviveri miaswá. Ae ti uputari uyuiri iwikwara gananisawaitá supé.
GLAUKO - Ae umuyawé yaweté puxi-putáwa, ma ae ti uyuíri iwikwara supé.
SÓKRATES – Remaité: kwá mundepura kwera ramé uyuíri iwikwara supé, ae
uyukanhemu-patuka kuri irusãgaitá irumu.
GLAUKO – Supí.
SÓKRATES - Ae ramé ténki umbwé iwikwara irusanga. Mundepuraitá uwasemu ae
amurupi. Aĩtá umaité ae uikú sesaitá aiwa. Amu mundepuraitá ti uruyari i resé. Maã
taá indé remaité?
GLAUKO – Aĩtá i uyuká.
SÓKRATES – Kuiri, se rumwara, Glauko, yandé ténki yumbwé kwa maranduwa. Ara
yumbwé waa yepé mundetawa. Iwikwara sema anga uewpiri te tekokuaw-katusawa
rendawa. Mundepura uewpiri ukunheseri Purangawa saanga. Purangawa saanga
munhã ara. Ae ururi yakuawsawa.
GLAUKO – Ixé ramé asenduntu katu, “eẽ”.

NOTAS:

Purãagawa sãaga (s.): imagem do bem; idéia do bem.

Mũdepura (s.): prisioneiro.
Tekokuaw-katusawa rendawa (s.): lugar da inteligência (mundo inteligível).
Iwikwara (s.): caverna.
Maranduwa (s.): história; alegoria.

Texto sujeito a correções.