ÀÍÒÈÊ ßÄßÁÈÉÉÀÒ

ÀÍÒÎËÎÝÈÉÀÑÛ
ÈÊÈ ÚÈËÄÄß
Û ÚÈËÄ

“ÀÂÐÀÑÈÉÀ ÏÐÅÑÑ”
ÁÀÊÛ-2006
 Áó êèòàá “Àíòèê ÿäÿáèééàò ìöíòÿõÿáàòû” (Áàêû, Àçÿðíÿøð, 1950)
íÿøðè ÿñàñûíäà òÿêðàð íÿøðÿ ùàçûðëàíìûøäûð

Òÿðòèá åäÿíè: ßëè Ñóëòàíëû

880-dc22
AZE
Àíòèê ÿäÿáèééàò àíòîëîýèéàñû. Èêè úèëääÿ. Û úèëä. Áàêû, “Àâðàñèéà ïðåññ”,
2006, 496 ñÿù.

Îõóúóëàðà òÿãäèì åäèëÿí áó êèòàáà ãÿäèì éóíàí õàëã ÿäÿáèééàòû íöìó-

íÿëÿðè, ìöõòÿëèô ÿñàòèðëÿð âÿ ìèôëÿð, åéíè çàìàíäà àíòèê éóíàí ÿäÿáèééàòû êîðè-
ôåéëÿðèíäÿí Ùîìåðèí, Ùåñèîäóí, Åñõèëèí, Åâðèïèäèí, Ñîôîêëóí, Àðèñòîôàíûí,
Àðèñòîòåëèí óçóí ÿñðëÿð áîéó äöíéà ÿäÿáèééàòû õÿçèíÿñèíè áÿçÿéÿí èíúèëÿðè
äàõèë åäèëìèøäèð.

ISBN10 9952-421-36-0
ISBN13 978-9952-421-36-1
© “ÀÂÐÀÑÈÉÀ ÏÐÅÑÑ”, 2006
Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè
ÈËÙÀÌ ßËÈÉÅÂÈÍ
“Àçÿðáàéúàí äèëèíäÿ ëàòûí ãðàôèêàñû
èëÿ êöòëÿâè íÿøðëÿðèí ùÿéàòà
êå÷èðèëìÿñè ùàããûíäà”
12 éàíâàð 2004-úö èë òàðèõëè ñÿðÿíúàìû
èëÿ íÿøð îëóíóð âÿ þëêÿ êèòàáõàíàëàðûíà
ùÿäèééÿ åäèëèð
 ÞÍ ÑÞÇ

Äöíéà ÿäÿáèééàòûíûí èíêèøàô ãàíóíàóéüóíëóãëàðûíû ìÿíèìñÿìÿê ö÷öí

îíó èëê òÿøÿêêöë ìÿðùÿëÿëÿðèíäÿí áàøëàéàðàã àðäûúûë øÿêèëäÿ þéðÿíìÿê
ëàçûì ýÿëèð. Áóíà ýþðÿäèð êè, óçóí èëëÿðäÿí áÿðè, áèð ÷îõ þëêÿëÿðäÿ îëäóüó
êèìè, Àçÿðáàéúàíäà äà äîüìà ÿäÿáèééàòûí ÿí ãÿäèì äþâðëÿðäÿí èíêèøàô
òàðèõèíèí þéðÿíèëìÿñè èëÿ éàíàøû, áÿøÿð ìÿäÿíèééÿòèíèí èëê íö-
ìóíÿëÿðèíäÿí îëàí àíòèê ÿäÿáèééàòûí òàðèõèíÿ äÿ úèääè ôèêèð âåðèëèð. Ùÿëÿ
50-úè èëëÿðèí ÿââÿëëÿðèíäÿ àíòèê ÿäÿáèééàò òàðèõèíÿ àèä äÿðñëèêëÿð âÿ
ìöâàôèã îëàðàã ìöíòÿõÿáàòëàð ùàçûðëàíûá íÿøð åäèëìèøäè. Áó èøäÿ ýþðêÿìëè
õàðèúè ÿäÿáèééàò ìöòÿõÿññèñè, ïðîôåññîð ßëè Ñóëòàíëûíûí áþéöê õèäìÿòëÿðè
îëìóøäó. “Àíòèê ÿäÿáèééàò òàðèõè”, “Ðîìà ÿäÿáèééàòû” äÿðñëèêëÿðèíè,
ùàáåëÿ õàðèúè ÿäÿáèééàòëà áàüëû áèð ñûðà êèòàáëàðû èëê äÿôÿ î, ÷àï åòäèðèá
îõóúóëàðûí, ìöòÿõÿññèñëÿðèí âÿ òÿëÿáÿëÿðèí èñòèôàäÿñèíÿ âåðìèøäèð.
Ãÿäèì ÿäÿáèééàòûí äàùà äÿðèíäÿí þéðÿíèëìÿñèíè òÿìèí åòìÿê ö÷öí
íÿøð îëóíìóø èëê “Àíòèê ÿäÿáèééàò ìöíòÿõÿáàòû”íûí òÿðòèá÷èñè äÿ ïðîôåññîð
ßëè Ñóëòàíëû îëìóøäóð. 1950-úè èëäÿ íÿøð åäèëÿí ùÿìèí êèòàáûí ìö-
ãÿääèìÿñèíäÿ òÿðòèá÷è éàçûðäû: “Ãÿäèì éóíàí ÿäÿáèééàòûíäàí òÿðòèá åäèëÿí
áó ìöíòÿõÿáàò áèçäÿ òàìàìèëÿ éåíè âÿ èëê òÿúðöáÿäèð… Îõóúóëàðà òÿãäèì
åòäèéèìèç áó ìöíòÿõÿáàòäà åëëèíèçì äþâðöíÿ ãÿäÿð éóíàí ÿäÿáèééàòûíûí
ÿí êëàññèê íöìóíÿëÿðè, ðóñ äèëèíäÿí òÿðúöìÿ åäèëÿðÿê âåðèëìèøäèð”. Áó
ìöíòÿõÿáàò òÿðòèá÷èíèí áþéöê åëìè âÿ òÿøêèëàòè ôÿàëèééÿòèíèí íÿòèúÿñè êèìè
ìåéäàíà ýÿëìèøäè: áåëÿ êè, î, êèòàáûí àëè ìÿêòÿáëÿð ö÷öí íÿçÿðäÿ òóòóëìóø
ïðîãðàìà óéüóí ìÿçìóíóíó, òÿðòèáè ïðèíñèïëÿðèíè ìöÿééÿíëÿøäèðìèø
ñå÷èëìèø áÿäèè íöìóíÿëÿðè ÿñàñÿí ýþðêÿìëè éàçû÷ûëàðà (Ì.Ðçàãóëóçàäÿ,
Ð.Ðçà, ß.Ìÿììÿäõàíëû, ßâÿç Ñàäûã, Î.Ñàðûâÿëëè, Ì.Àðèô, Ì.Äèëáàçè,
Í.Ðÿôèáÿéëè, Ñ.Ðÿùìàí âÿ áàøãàëàðû) òÿðúöìÿ åòäèðìèø, ëàçûìè ÿäÿáè-òàðèõè
ìÿëóìàòëàðû éàçìûø, ìöíòÿõÿáàòû òÿðòèá åäèá íÿøð åòäèðìèøäèð. Èíäè
îõóúóëàðà òÿãäèì åäèëÿí áó àíòîëîýèéàäà äà ùÿìèí êèòàáäàí èñòèôàäÿ îëóí-
ìóø âÿ îíóí òÿðòèáè òÿúðöáÿñèíäÿí áÿùðÿëÿíìèøèê.
Öìóìèééÿòëÿ, àíòîëîýèéàëàðà î ÿñÿðëÿð äàõèë åäèëèð êè, îíëàð ìÿíñóá
îëäóüó õàëãûí áÿäèè òÿôÿêêöð òàðèõèíäÿ ÿáÿäè èç ñàëûð, îíóí äöíéà ìÿäÿ-
íèééÿòèíäÿ ìöÿééÿí ìþâãå ãàçàíìàñûíû òÿìèí åäèð, ùÿì÷èíèí äöíéà
ÿäÿáèééàòû êëàññèêàñûíà äàõèë îëóá, áó âÿ éà äèýÿð ñàùÿäÿ þðíÿéÿ ÷åâðèëèð.
4
Ùàçûðêû àíòîëîýèéà äà áóíäàí ÿââÿë èñòèôàäÿ îëóíìóø áó ïðèíñèï ÿñàñûíäà
òÿðòèá åäèëìèøäèð. Ìÿëóìäóð êè, “àíòèê ÿäÿáèééàò äåéèëäèéè âàõò áèðèíúè
íþâáÿäÿ ãóëäàðëûã úÿìèééÿòè øÿðàèòèíäÿ ãÿäèì éóíàíëàðûí âÿ ãÿäèì
ðîìàëûëàðûí éàðàòäûüû ÿäÿáèééàò íÿçÿðäÿ òóòóëóð” (ß.Ñóëòàíëû).
Àíòèê ÿäÿáèééàòûí ÿí ìöùöì þçöíÿìÿõñóñ úÿùÿòëÿðèíäÿí áèðè áóäóð
êè, î, ãÿäèì èíñàíûí òÿñÿââöðëÿðèíè ÿêñ åòäèðèð, ìèô âÿ ÿñàòèð ÿñàñûíäà
éàçûëìûøäûð. Åñòåòèêà òàðèõèíäÿ âÿ ìöàñèð ÿäÿáè-åëìè ôèêèðäÿ àðòûã òÿñáèò
åäèëäèéè êèìè, ÿñàòèð àíòèê ÿäÿáèééàòûí éàëíûç ìÿíáÿéè äåéèë, ùÿì äÿ
çÿìèíè îëìóøäóð. Îíóí èäåéà-áÿäèè õöñóñèééÿòëÿðèíè, ìþâçó âÿ
ìÿçìóíóíó, îáðàçëàð àëÿìèíè ìöÿééÿíëÿøäèðìèøäèð. Ùÿìèí ÿñÿðëÿðèí
àéäûí äÿðê åäèëìÿñè ö÷öí ÿñàòèðëÿðèí þç ìÿòíëÿðèíè îõóìàã ëàçûì ýÿëèð.
Áóíà ýþðÿ äÿ êèòàáûí ÿââÿëèíäÿ áèëàâàñèòÿ éàçûëû áÿäèè ÿñÿðëÿðèí ìÿíáÿéè
âÿ çÿìèíè îëàí ÿñàòèð âÿ ìèô ìÿòíëÿðèíèí þçëÿðèíèí âåðèëìÿñè ìåòîäîëîæè
áèð çÿðóðÿòäèð. Áèð äÿ îíà ýþðÿ êè, ÿñàòèð âÿ ìèô þçö áÿäèè éàðàäûúûëûã íþâö,
øèôàùè õàëã ÿäÿáèééàòû íöìóíÿñè êèìè àíòèê ÿäÿáèééàòûí òÿðêèá ùèññÿñèäèð.
ßââÿëêèëÿðäÿí ôÿðãëè îëàðàã ùàçûðêû íÿøðÿ áèð ñûðà ÿñàòèð íöìóíÿëÿðèíèí
äàõèë åäèëìÿñè äÿ áóíóíëà ÿëàãÿäàðäûð. Ùÿëÿëèê ÿñàòèðëÿðèí ÿêñÿðèééÿòè
Àçÿðáàéúàí äèëèíÿ, òÿðúöìÿ îëóíìàäûüûíà ýþðÿ, áèç èíäèéÿäÿê òÿðúöìÿ
åäèëìèø áÿçè ÿñàòèðëÿðè êèòàáà äàõèë åòìÿêëÿ êèôàéÿòëÿíèðèê.
Àíòèê ÿäÿáèééàò òàðèõèíäÿ ÿñàòèð ìþâçóëàðûíûí èøëÿíìÿñè àäè áèð òÿñàäöô
äåéèë, ãÿäèì èíñàíûí òÿñÿââöðëÿðè, èíàìû âÿ òàðèõè-èúòèìàè øÿðàèòèëÿ áàüëû
îëìóøäóð. Ìÿëóìäóð êè, ãÿäèì éóíàíëàð áöòïÿðÿñò èäèëÿð. Îíëàð ÿòðàôäà
áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðè ãåéðè-àäè ãöââÿëÿðèí ÿìÿëè ñàéûðäûëàð. Áóíà ýþðÿ äÿ
êàèíàò ùàäèñÿëÿðèíèí êÿíàðäàí èäàðÿ îëóíäóüóíó ýöìàí åäèð âÿ ùÿð áèð
òÿáèÿò ùàäèñÿñè èëÿ áàüëû áèð àëëàù “éàðàäûðäûëàð”: ýþé àëëàùû, éåð àëëàùû, îä
àëëàùû, äÿíèç àëëàùû, ýþçÿëëèê àëëàùû, ìöíáèòëèê àëëàùû âÿ ñ. Áåëÿëèêëÿ, òÿáèÿò
âÿ úÿìèééÿò ùàäèñÿëÿðèíèí ÿñë ìàùèééÿòèíè àíëàìàéàí ãÿäèì èíñàíëàð
àëëàùëàðû äà èíñàíëàøäûðûðäûëàð. Áó èñÿ èíñàíëàð àðàñûíäà ìöíàñèáÿòëÿðèí áÿäèè
òÿñâèðè çàìàíû àëëàùëàðû äà àäè èøòèðàê÷ûéà ÷åâèðèðäè.
Ãÿäèì éóíàí âÿ Ðîìà ÿäÿáèééàòûíûí íöìàéÿíäÿëÿðè äÿ þç ÿñÿðëÿðèíäÿ
ÿñàòèð îáðàçëàðûíû òÿñâèð åäÿðêÿí îíëàðûí èëêèí õöñóñèééÿòëÿðèíè þí ïëàíà
êå÷èðèðäèëÿð, äàùà ÷îõ þçëÿðèíè äöøöíäöðÿí ìÿñÿëÿëÿðèí èôàäÿñè ö÷öí áèð
âàñèòÿ êèìè èñòèôàäÿ åäèðäèëÿð. ßââÿëà, áó ÿñÿðëÿðäÿ ãÿäèì äþâðöí òàðèõè þç
ÿêñèíè òàïûð, ñèéàñè ãóðóëóøó, èúòèìàè ãóðóì âÿ ìöíàñèáÿòëÿðè òÿñâèð
îëóíóðäó. Öìóìèééÿòëÿ, êèòàáà äàõèë åäèëìèø, äåìÿê îëàð êè, áöòöí ÿñÿðëÿð
òàðèõèëèê íþãòåéè-íÿçÿðèíäÿí ìöùöì èäðàêû ÿùÿìèééÿòÿ ìàëèêäèð. Äèýÿð
òÿðÿôäÿí, àíòèê ÿäÿáèééàòûí ìöõòÿëèô íöìóíÿëÿðèíäÿí ÿñàòèðèí áÿäèè
5
ìàòåðèàëûíäà ÿñÿðëÿðèí éàçûëäûüû äþâð ö÷öí ñÿúèééÿâè îëàí úÿùÿòëÿð äÿ þç
ÿêñèíè òàïûðäû. Ìÿñÿëÿí, àëëàùëàðëà òèòàíëàðûí ìöáàðèçÿñèíäÿ, éàõóä îíëàðëà
àäè àäàìëàðûí ãàðøûëàøäûðûëìàñûíäà ìþâúóä øÿðàèòäÿ ýåäÿí èúòèìàè âÿ øÿõñè
ìöáàðèçÿ âÿ ìöíàñèáÿòëÿð, èäàðÿ öñóëó âÿ ñ. ìÿñÿëÿëÿð ÿéàíèëÿøäèðèëèðäè.
Áóíóíëà äà ñÿíÿòêàðëàð ÿñàòèð ìþâçóñóíäà èñòèôàäÿ åäÿðÿê þç èäåéàëàðûíû
âÿ äöíéàýþðöøëÿðèíè èôàäÿ åòìÿéÿ ÷àëûøûðäûëàð. Àíòèê ÿäÿáèééàòûí ÿí
äèããÿòÿëàéèã, áó ýöí ö÷öí äÿ ÿùÿìèééÿòëè îëàí èäåéà-áÿäèè êåéôèé-
éÿòëÿðèíäÿí áèðè äÿ ùÿìèøÿ ìöàñèð áÿøÿðè äÿéÿðëÿðè, ìÿíÿâè èäåàëëàðû
òÿðÿííöì åòìÿñèäèð. Áöòöí áó úÿùÿòëÿð àíòîëîýèéàéà äàõèë åäèëìèø áöòöí
æàíðëàðà àèä íöìóíÿëÿðäÿ þç áÿäèè ÿêñèíè òàïìûøäûð.

Òÿðëàí Íîâðóçîâ

6
 ßÍ ÃßÄÈÌ ßÄßÁÈÉÉÀÒ

ÕÀËà ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ

Ãÿäèì Éóíàíûñòàíûí õàëã ÿäÿáèééàòû ÷îõ àç òîïëàíìûøäûð. ßëÿ

êå÷ÿí íöìóíÿëÿð éóíàí äðàìàòóðãëàðûíûí, òàðèõ÷èëÿðèíèí, àëèìëÿðèíèí
ÿñÿðëÿðèíäÿ ìöùàôèçÿ åäèëìèøäèð. Áó íöìóíÿëÿð, ÿñàñ åòèáàðèëÿ, ÿìÿê
ïðîñåñè èëÿ áàüëûäûð. Àíòèê ìÿíáÿëÿðäÿí áèëèðèê êè, áó íÿüìÿëÿð, áè÷èí,
öçöìñûõìà, äÿíöéöòìÿ, ÷þðÿê áèøèðìÿ, ïàð÷à òîõóìà âÿ ñàèðÿ êîëëåê-
òèâ èø çàìàíû îõóíàðìûø. Áóíëàðûí è÷ÿðèñèíäÿ ìÿðàñèì èëÿ áàüëû íÿüìÿ-
ëÿð äÿ âàð. Áÿçè íÿüìÿëÿð îâ÷óëóãëà âÿ ìöùàðèáÿ èëÿ áàüëûäûð.
Íÿüìÿëÿðèí ÷îõó êîëëåêòèâ òÿðÿôèíäÿí îõóíóðìóø. Éóíàí ìÿðàñèì
õîðó, àäÿò öçðÿ, åéíè úèíñëè âÿ åéíè éàøëû àäàìëàðäàí èáàðÿò îëóðäó. Ìèñàë
ö÷öí, ãûçëàðûí õîðó, ãîúàëàðûí õîðó âÿ ñàèðÿ. Õîð áó øÿêèëäÿ äÿ äðàìà-
òóðýèéàéà äàõèë îëìóøäóð.
Àøàüûäà éóíàí õàëã ÿäÿáèééàòûíäàí áèð íå÷ÿ íöìóíÿ âåðèëèð. ×åâè-
ðÿíè Ì.Ðçàãóäóçàäÿäèð.

ÇßÙÌßÒ ÍßÜÌßÑÈ

Ùàéäû, ÷ÿêèí áèð éåðäÿ!..

Ãóðòàðäû ùà, ÷ÿê áèð äÿ!..
Áîø ãîéìàéûí, áÿðê ÷ÿêèí!
Èíäè ãóðòàðàð éÿãèí!..
Ùàé-äû, ùàé-äû!.. Áèð éåðäÿ!
Ùàé-äû, ùàé-äû!.. Ãóðòàðäû!
Ùàé-äû, ùàé-äû!.. ×ÿê áèð äÿ!..1

ÄßÉÈÐÌÀÍ×Û ÃÛÇËÀÐ
ÍßÜÌßÑÈ2

Öéöò, äÿéèðìàí, öéöò, äÿíè ÷ÿê!

Ìèòåëèí ùþêìäàðû Ïèòòàê3 äà
Öéöäÿðäè áèð çàìàí áèçèì òÿê.
7
ÃÀÐÀÍÃÓØ ÙÀÃÃÛÍÄÀ ÐÎÄÎÑ ÍßÜÌßÑÈ

Áàùàð íÿüìÿñè
Õîø ýÿëäèí, àé ãàðàíãóø!
Ãîíàã ýÿëäè ñÿíèíëÿ
Áèçÿ ýöíÿø, áÿðÿêÿò.
Àé äþøö àü òåëëè ãóø,
Àé ãàðàúà áåëëè ãóø!..
Åâ ñàùèáèíÿ
— Ýÿòèð äîëó òÿêíÿäÿí,
Áèçÿ ÿíúèð ýÿòèð ñÿí.
Áèð ñÿíÿê øÿðàá ýÿòèð,
Áèð àçúà éàõøû ïåíäèð,
Áèð íå÷ÿ éàüëû ãîüàë.
Íîõóä, éà éàñòû ôÿòèð,
×þðÿê áèð íå÷ÿ ôàë,
Ãóøúóüàçà ïàé ýÿòèð.
Ýþðöíöð êè, åâäÿí áèð øåé ýÿòèðìèðëÿð
— Òåç îë, àé åâ éèéÿñè! Áîø ýåòìÿðèê, àé ëÿëÿ,
Þçöí âåð, àïàðàðûã, éîõñà íÿ äöøñÿ ÿëÿ.
Ãàïûíû-ïÿíúÿðÿíè ÷ûõàðäàðûã éåðèíäÿí.
Ãà÷ûðàðûã î ãà÷ûá îòàüûíäà ýèçëÿíÿí
Õàíûìûíû, þçöí áèë… Îíà ýöúöìöç ÷àòàð,
— Ãîíàãëûã åëÿéèðñÿí, äîéóíúà âåð ùÿð íÿ âàð.
— Áàùàðûí åë÷èñèíÿ à÷ ãàïûíû òàéáàòàé!
Áèç êè øÿí óøàãëàðûã, âåð áèçÿ äîéóíúà ïàé!

ËÈÍ4 ØßÐßÔÈÍß ÍßÜÌß

Ñÿí, åé àëëàùëàðûí ñåâèìëèñè, Ëèí!

Îíëàðûí ëöòôèëÿ ùàìûäàí ÿââÿë
Àùÿíýäàð ñÿñèíëÿ èíñàí íÿñëèíÿ
Íÿüìÿëÿð îõóìàã îëäó íÿñèáèí.
Ñÿíè ãÿçÿáëè Ôåá5 þëäöðäö íàùàã,
Àüëàøûá éàñ òóòäó ñÿíÿ ïÿðèëÿð.
8
 ßÑÀÒÈÐËßÐ

ÏÐÎÌÅÒÅÉ
ÊÐÎÍÓÍ ÏÀÄØÀÙËÛÜÛ — ÃÛÇÛË ÄÞÂÐ

Ýþé àëëàùû Óðàíûí âÿ îíóí àðâàäû ýåíèø ñèíÿëè Éåð Àëëàùû Ýåéàíûí
þâëàäëàðû — òèòàíëàð äîüóëäó. Ãÿääàð àòà, þç îüóë âÿ ãûçëàðûíà íèôðÿò åòäè-
éèíäÿí, óøàãëàð äöíéàéà ýÿëÿí êèìè îíëàðû Éåðèí àëòûíäà ýèçëÿäèðäè.
Àíà —Éåð ãÿìëè-ãÿìëè èíëÿéèð, þâëàäëàðû èñÿ îíóí ãàðàíëûã âÿ ðöòóáÿòëè
äÿðèíëèêëÿðèíäÿ äèíèá-äàíûøìàäàí ÿçàá-ÿçèééÿòÿ ãàòëàøìàëû îëóðäóëàð.
Òÿêúÿ Óðàí âÿ Ýåéàíûí êè÷èê îüëó Êðîí àòàñûíûí ÿëåéùèíÿ ÷ûõìàüà
úöðÿò åäèá, îíó ùàêèìèééÿòäÿí ñàëäû, ãàðäàøëàðûí âÿ àäè èíñàíëàðûí
ùþêìäàðû îëäó.
Áÿëè, òÿêúÿ àëëàùëàð äåéèë, èíñàíëàð äà Ýåéàäàí éàðàíìûøëàð. Îíà
ýþðÿ äÿ èíñàíëàðà “òîðïàãäàí éàðàíìûøëàð” äåéèðëÿð. Åéíè àíàäàí ÿìÿ-
ëÿ ýÿëäèêëÿðèíÿ ýþðÿ, èíñàíëàðëà àëëàùëàð áèð-áèðèëÿðèíÿ áÿíçÿéèðäèëÿð.
àëëàùëàð òåç-òåç éåðÿ åíèá þç éåìÿêëÿðèíè èíñàíëàðëà áþëöð âÿ êþíöëëÿ-
ðèíè à÷ìàã ö÷öí îíëàðëà ñÿìèìè ñþùáÿò åäèðäèëÿð. Èíñàíëàð èñÿ íàðàùàò-
ëûã âÿ ãàéüûíûí, àüûð ÿìÿéèí âÿ öðÿêëÿðè ïàð÷àëàéàí äÿðä-ãöññÿíèí íÿ
îëäóüóíó áèëìÿäÿí éàøàéûá þìöð ñöðöðäöëÿð. Åùòèéàú îíëàðà éàä èäè.
Áÿðÿêÿòëè çÿìèëÿð þçáàøûíà ìÿùñóë âåðèð, àüàúëàð áîë áÿùÿð ýÿòèðèð,
ñöðöëÿð ÷îõëó áàëà âåðèðäè. Èíñàíëàð èñòÿäèêëÿðè ãÿäÿð èøëÿéèð âÿ ëàçûì îë-
äóüóíäàí àðòûã ùå÷ íÿ ÿëäÿ åòìÿéÿ ÷àëûøìûðäûëàð. Èíñàíà ãÿì-ãöññÿ
ýÿòèðÿí ãîúàëûã îíëàðà éàõûí äöøìÿéÿ úÿñàðÿò åòìèðäè. Îíëàð ÿëäÿí
ãöââÿòëè, àéàãäàí èòè èäèëÿð. Èíäèêè èíñàíëàðûí þìðöíäÿí ÷îõ-÷îõ óçóí
îëàí þìöðëÿðèíè äàèì øÿíëèêëÿðäÿ êå÷èðèðäèëÿð. Îíëàð õÿñòÿëÿíìÿäÿí,
ñàíêè éóõóéà ýåäÿðÿê ðàùàòúà þëöðäöëÿð.
Èíñàíëàðûí áó íÿñëè Ãûçûë íÿñèë, Êðîíóí ùþêìäàðëûã åòäèéè áó äþâð
èñÿ Ãûçûë äþâð àäëàíûð.
ÏÐÎÌÅÒÅÉÈÍ ÄÎÜÓËÌÀÑÛ Âß
ÉÅÍÈ ÙÞÊÌÄÀÐÛÍ ÙÀÊÈÌÈÉÉßÒß ÝßËÌßÑÈ

Ýþéëÿðäÿ èñÿ áó çàìàí òèòàíëàðûí éåíè, øàíëû íÿñëè îëàí òèòàíèäëÿð ìåé-
äàíà ýÿëèðäè. Îíëàðäàí áèðè äÿ Ïðîìåòåé èäè. Îíóí àòàñû ïàäøàù Êðîíóí
äîüìà ãàðäàøû òèòàí Èàïåò, àíàñû èñÿ ÿäàëÿò âÿ ùàããûí ãîðóéóúóñó ÿçÿ-
ìÿòëè Ôåìèäà èäè. Ïðîìåòåé ñÿìà ãàñèäè âÿ úàð÷ûñû èäè. Î, þç ãåéðè-àäè
çèðÿêëèéè, äèðèáàøëûüû âÿ áàúàðûüû èëÿ áöòöí áàøãà òèòàíëàðäàí ñå÷èëèðäè.
9
 Òèòàíëàðûí ÿêñÿðèééÿòè, ëîâüà âÿ òÿêÿááöðëö îëäóãëàðûíà ýþðÿ, òåç-
òåç ÿäàëÿòñèçëèê åäèðäèëÿð. ßäàëÿòèí èëê ãàòû äöøìÿíè èñÿ Êðîí þçö îëäó.
Î, ùàêèìèééÿò áàøûíà óøàãëàðûíäàí áèðèíèí êå÷ÿúÿéèíäÿí ãîðõàðàã, àòàñû
Óðàíûí úèíàéÿòëÿðèíè òÿêðàð åòìÿéÿ áàøëàäû. Êðîí áöòöí îüóë âÿ ãûçëàðû-
íû äîüóëàí êèìè óäóðäó. Êðîíóí àðâàäû ýþçÿë Ðåéà ãà÷ûëìàç àäÿòÿ ýþ-
ðÿ éåíè äîüóëìóø óøàüûíû àòàñûíûí äèçè öñòöíÿ ãîéàíäà Êðîí î äÿãèãÿ
êþðïÿíè éåêÿ ãàðíûíà þòöðöðäö.
Ðåéà áó äÿðäÿ ñóñóá õåéëè äþçäö. Íÿùàéÿò, òåçëèêëÿ äöíéàéà ýÿëÿ-
úÿê ÿçèç îüëó Çåâñè ýèçëÿòìÿéÿ êþìÿê åòìÿê ö÷öí Éåð — Àíàéà âÿ
Ñÿìà — Óðàí àòàéà éàëâàðìàüà áàøëàäû.
Ýåéà âÿ Óðàí îíóí áó éàëâàðûøëàðûíà áèýàíÿ ãàëìàäûëàð. Ðåéàéà äà
íÿ åäÿúÿéèíè áàøà ñàëäûëàð.
Îíëàðûí ýþñòÿðèøëÿðèíÿ ÿìÿë åäÿí Ðåéà, êþðïÿ Çåâñè Êðèò àäàñûíäàêû
äÿðèí áèð ìàüàðàäà ýèçëÿòäè. Ýåéà íÿâÿñèíè éåäèðìÿéè âÿ òÿðáèéÿëÿíäèð-
ìÿéè þç þùäÿñèíÿ ýþòöðäö. Ðåéà èñÿ óøàã ÿâÿçèíÿ Êðîíóí äèçè öñòöíÿ
áöêöëìöø áþéöê áèð äàø ãîéäó. Ýöíàùêàð òèòàí Ðåéàíûí ÿñêèéÿ áöêäö-
éö äàøû óøàã áèëèá óääó. Êðîí äàøû óäàíäà îüëóíóí ñàü-ñàëàìàò ãàëäûüûíû
âÿ òåçëèêëÿ àòàñûíà ãàëèá ýÿëÿðÿê ñÿìà òàõò-òàúûíà ñàùèá îëàúàüûíû àüëûíà
áåëÿ ýÿòèðìèðäè.
Èëëÿð òåç-òåç þòöá êå÷äè. Çåâñèí ãîëóíà ãöââÿò, ãû÷ûíà ýöú ýÿëäè,
ìöáàðèçÿ ýöíö ÷àòäû. Ëàêèí Ýåéà — Éåð áèëèðäè êè, Êðîíà ãàëèá ýÿëìÿê
ö÷öí òÿêúÿ ýöú âÿ ãöââÿò êèôàéÿò äåéèë, îíó ãÿôëÿòÿí éàõàëàìàã ëà-
çûìäûð. Áèð äÿôÿ Êðîí áàë éåìÿê ö÷öí ñÿìàäàí éåðÿ åíìèøäè. Ùÿìèí
Ãûçûë äþâðäÿ èñÿ áàë ïàëûä àüàúûíûí áóäàãëàðû âÿ ýþâäÿñè èëÿ åíëè øûð-
íàãëà àõûá òþêöëöðäö. Áàë Êðîíó ìÿñò åòäèéèíäÿí î, ïàëûäûí êþëýÿëèéèí-
äÿ, éóìøàã îòóí öñòöíäÿ éóõóéà ýåòìèøäè. Åëÿ áó çàìàí Çåâñ ãÿôëÿ-
òÿí ùöúóì åäÿðÿê ãÿçÿáëè àòàñûíûí ÿë-ãîëóíó ìþùêÿì çÿíúèðëÿäè.
Ìÿüëóá îëäóüóíó ýþðÿí Êðîí óääóüó óøàãëàðûíûí ùàìûñûíû áèð-áèð ýåðè
ãàéòàðäû. Ñîíðà Çåâñ, Êðîíó óúó-áóúàüû ýþðöíìÿéÿí éåðàëòû çöëìÿò
äöíéàéà — Òàðòàðà àòäû. ßýÿð ìèñ ñèíäàíû ýþéäÿí éåðÿ òóëëàñàã, äîããóç
ýöí äîããóç ýåúÿ éîë ýåäÿð. ßýÿð îíó éåðäÿí Òàðòàðûí äÿðèíëèéèíÿ àò-
ñàã, î çàìàí äà ìèñ ñèíäàí î ãÿäÿð éîë ýåäÿðäè.
Ëàêèí áó áàðÿäÿ áàøãà ðÿâàéÿò äÿ âàð: ýóéà Çåâñ àòàñûíû Òàðòàðà
äåéèë, ñàùèëëÿðè áöòöí ãóðóíó ÿùàòÿ åäÿí íÿùÿíý Îêåàíûí ñóëàðû èëÿ éó-
éóëàí óçàã Õîøáÿõòëÿð àäàñûíà ýþíäÿðìèøäè. Äåéèëäèéèíÿ ýþðÿ, ùàçûð-
äà Êðîí îðàäà Ãûçûë äþâðäÿ éàøàìûø èíñàíëàðûí ðóùëàðûíûí ïàäøàùûäûð,
îðàäà Ãûçûë äþâð èíäè äÿ äàâàì åäèð.
10
 Ëàêèí èñòÿð Òàðòàðà ýþíäÿðèëìèø îëñóí, èñòÿðñÿ äÿ Õîøáÿõòëÿð àäàñû-
íà, ôÿðãè éîõäóð, ùÿð èêè ùàëäà Êðîí òàõòäàí ñàëûíìûø, îíóí þâëàäëàðû
êðîíèäëÿð àçàäëûüà ÷ûõìûøäûëàð. Þç áàúû âÿ ãàðäàøëàðûíäàí áàøãà Çåâñ,
Óðàí âÿ Ýåéàíûí îüóëëàðû ö÷ áþéöê àëëàùû — ö÷ ñèêëîïó äà õèëàñ åòìèøäè.
Ëàêèí áó ñèêëîïëàð õàðèúè ýþðöíöøëÿðèíäÿí òèòàíëàðà áÿíçÿìèðäèëÿð. Îí-
ëàðûí àëûíëàðûíûí îðòàñûíäà òÿêúÿ áèð áþéöê âÿ éóìðó ýþç âàð èäè. Îíà
ýþðÿ äÿ îíëàð “ñèêëîïëàð”, éÿíè “êÿëëÿýþçëöëÿð” àäëàíûðäûëàð. Áóíäàí
÷îõ-÷îõ ÿââÿë Êðîí Óðàíà ãàëèá ýÿëÿðêÿí ñèêëîïëàð Àíà — Éåðèí äÿðèí-
ëèêëÿðèíäÿ äóñòàã ãàëìûøäûëàð. Èíäè îíëàð äà êðîíèäëÿðëÿ áèðëèêäÿ øàäëûã
åäèðäèëÿð. Ñèêëîïëàð þç õèëàñêàðëàðû îëàí Çåâñÿ òÿøÿêêöð ÿëàìÿòè îëàðàã,
çöëìÿòäÿ ÿçàá ÷ÿêÿðêÿí äöçÿëòäèêëÿðè äÿùøÿòëè ñèëàùëàðû — èëäûðûì âÿ éàíàð
îõëàðû îíà áàüûøëàäûëàð.

ÒÈÒÀÍÎÌÀÕÈÉÀ — ÒÈÒÀÍËÀÐËÀ ÌÖÙÀÐÈÁß

Òèòàíëàð èñÿ éåíè ùþêìäàðà òàáå îëìàìàã ãÿðàðûíà ýÿëäèëÿð. Áåëÿ

îëäóãäà Çåâñ çèðâÿñè ùÿìèøÿ áóëóäëàðëà þðòöëÿí óúà Îëèìï äàüûíà ãàëõûá
áþéöêëö-êè÷èêëè áöòöí àëëàùëàðû þç éàíûíà ÷àüûðäû:
— Êèì ìÿíèìëÿ áèðëèêäÿ òèòàíëàðà ãàðøû âóðóøñà, — èëäûðûìñà÷àí
Çåâñ åëàí åòäè, — ÿââÿëêè øþùðÿò, ìÿíñÿá âÿ ùàêèìèééÿòèíè ñàõëàéàúàã-
ëàð. Êðîíóí ùàêèìèééÿòè äþâðöíäÿ øþùðÿò âÿ âÿçèôÿñè îëìàéàíëàð, èíäè
þç ëÿéàãÿò âÿ õèäìÿòëÿðèíÿ ýþðÿ áóíëàðà íàèë îëàúàãëàð.
×îõëàðû Çåâñèí áó ÷àüûðûøûíà ñÿñ âåðäèëÿð. Îêåàíûí ãûçû òèòàíèäà
Ñòèêñ áèðèíúè îëàðàã Çåâñèí òÿðÿôèíÿ êå÷äè. Î, îüóëëàðû îëàí Ýöú âÿ Ãöâ-
âÿòè äÿ þçö èëÿ ýÿòèðìèøäè. Áþéöê òèòàí Îêåàíûí þçö äÿ ãàðäàø âÿ áà-
úûëàðûíà õÿéàíÿò åòäè.
Ïðîìåòåé ÿââÿëúÿ òèòàíëàðà ñàäèã èäè. Äþéöøÿ ùàçûðëàøàðêÿí î, ùà-
ìûíû èíàíäûðìàüà ÷àëûøûðäû êè, ùàêèìèééÿòè ÿëÿ êå÷èðìÿê ö÷öí òÿêúÿ
èýèäëèê ýþñòÿðìÿê âÿ ýöúëö îëìàã êèôàéÿò äåéèëäèð. Áóíóí ö÷öí éàëàí
âÿ ùèéëÿ èøëÿòìÿê ëàçûìäûð. Ëàêèí òèòàíëàð îíóí ñþçöíÿ ãóëàã àñìàéûá
÷àüûðûëìàìûø ìÿñëÿùÿò÷èäÿí íèôðÿòëÿ öç äþíäÿðäèëÿð. Óçàãýþðÿí Ïðî-
ìåòåé òèòàíëàðûí âÿçèééÿòèíèí àüûð îëäóüóíó âÿ îíëàðûí ìöòëÿã ìÿüëó-
áèééÿòÿ óüðàéàúàãëàðûíû òåçëèêëÿ àíëàäû. Åéíè çàìàíäà Ïðîìåòåéèí
àíàñû ùàãã âÿ ÿäàëÿò àëëàùû Ôåìèäà äà îüëóíóí, Çåâñèí òÿðÿôèíÿ êå÷-
ìÿñèíÿ ÷àëûøûðäû. Î, àíàñûíûí ñþçöíÿ ãóëàã àñàðàã, îíóíëà áèðëèêäÿ èëäû-
ðûìñà÷àíûí ãàðøûñûíäà áàø ÿéäè.
11
 Ïðîìåòåéèí ÿêèç ãàðäàøû Åïèìåòåé îíóí éàíûíäà èäè. Ïðîìåòåé —
“óçàãýþðÿí”, “ýÿëÿúÿéè áèëÿí”, Åïèìåòåé èñÿ “äàð äöøöíúÿëè”, “ýÿëÿ-
úÿéè ýþðìÿéÿí” äåìÿêäèð. Îíëàð ùå÷ âàõò áèð-áèðèíäÿí àéðûëìûðäûëàð.
Ïðîìåòåéèí äèýÿð èêè ãàðäàøû — ãöââÿòëè Àòëàíò âÿ Ìåíåòåé, ùÿì÷èíèí îí-
ëàðûí àòàñû Èàïåò äöøìÿí òÿðÿôäÿ — òèòàíëàðûí òÿðÿôèíäÿ èäèëÿð.
Äþéöø áàøëàíäû. Ãÿçÿá âÿ íèôðÿò ùèññèëÿ àëûøûá-éàíàí òèòàí àëëàùëàð-
ëà êðîíèä àëëàùëàðûí áó âóðóøìàñû îí èë ÷ÿêäè. Çåâñ þç ìöòòÿôèãëÿðè èëÿ
áèðëèêäÿ Îëèìï äàüûíûí äóìàíëû âÿ ãàðëû çèðâÿñèíäÿ ìþâãå òóòìóøäó.
Òèòàíëàð èñÿ Îôðèéà äàüûíûí éöêñÿêëèéèíäÿ äàéàíìûøäûëàð. Ìöùàðèáÿíèí
ñîíó ýþðöíìöðäö. Ìöãÿääÿñ àëîâ ýþéÿ ñîâðóëóð, òîðïàã áîüóã âÿ éàçûã
áèð ñÿñëÿ óüóëäàéûð, àëîâóí ãàðñàëàäûüû ìåøÿëÿð ÷àòûðòû èëÿ éàíûð, äÿðèí
äÿíèçëÿð, ùÿòòà äàøëàð áåëÿ àëîâóí òÿñèðèíäÿí ãàéíàéûðäû. Èëäûðûìûí ïà-
ðûëòûñû ùàìûíûí, ùÿòòà Çåâñèí þç äþéöø÷öëÿðèíèí äÿ ýþçöíö ãàìàøäûðûðäû.
ßýÿð áó ùàäèñÿíè ýþðÿí îëñàéäû, ñÿìàíûí éåðÿ åíÿðÿê îíó õûíúûì-õûíúûì
åòäèéèíè çÿíí åäÿðäè.

ÏÐÎÌÅÒÅÉ Âß ÅÏÈÌÅÒÅÉ
ÀÄÈ ÈÍÑÀÍËÀÐÛ ÏÀË×ÛÃÄÀÍ ÄÖÇßËÄÈÐËßÐ

Ãûçûë äþâðöí èíñàíëàðû ùÿëÿ àëëàùëàðûí òèòàíëàðëà âóðóøìàñûíà ãÿäÿð

îëàí äþâðäÿ ãûðûëûá ãóðòàðìûøäûëàð. Ìöùàðèáÿ çàìàíû èñÿ Çåâñèí ñà÷äûüû
èëäûðûìëàð éåð öçöíäÿêè úàíëûëàðû éàíäûðûá êöëÿ äþíäÿðìèø âÿ áöòöí
äöíéà — äàüëàð, ýåíèø äöçÿíëèêëÿð, ãîúàìàí äÿíèçëÿð áîìáîø ãàëìûø-
äû. Çåâñ ùÿéàòû úàíëàíäûðìàã ãÿðàðûíà ýÿëäè âÿ áóíó Ïðîìåòåéÿ òàïøûð-
äû. Ïðîìåòåé ãàðäàøû Åïèìåòåé èëÿ áèðëèêäÿ ïàë÷ûã éîüóðäó. Ëàêèí î, éåíè
ùþêìäàð Çåâñèí ùàêèìèééÿòè äþâðöíäÿ èíñàíëàðû, ùåéâàíëàðû âÿ áàëûã-
ëàðû ùàíñû ôÿëàêÿòëÿð ýþçëÿäèéèíè èðÿëèúÿäÿí áèëäèéèíäÿí ïàë÷ûüû ñó èëÿ éîõ,
ýþç éàøû èëÿ éîüóðäó. Ñîíðà ãàðäàøëàð áó ïàë÷ûãäàí ÿââÿëúÿ êè÷èê, çÿèô
âÿ êþìÿêñèç þëÿðè ìÿõëóãëàðû äöçÿëòìÿéÿ áàøëàäûëàð. Áó çàìàí Çåâñ,
íÿ ö÷öíñÿ Ïðîìåòåéè éàíûíà ÷àüûðäû. Î, Åïèìåòåéÿ èøè äàéàíäûðìàüû
òàïøûðûá, Çåâñèí éàíûíà ýåòäè. Ëàêèí äàðäöøöíúÿëè Ìèìåòåé ãàðäàøûíà
ãóëàã àñìàäû. Îíà åëÿ ýÿëèðäè êè, ùÿð øåéè ÿäàëÿòëÿ áþëöøäöðñÿ, òÿêáà-
øûíà äà èøèí þùäÿñèíäÿí ýÿëÿ áèëÿð. Î þçöíö äöøìÿíäÿí ìöäàôèÿ åòìÿ-
ñè ö÷öí úàíëûëàðûí ùÿð áèðèíÿ ìöÿééÿí öñòöíëöê — áèðèíÿ ãàíàä, äèýÿðè-
íÿ äöøìÿíèíè ãîðõóçìàã ö÷öí èðè, ùåéáÿòëè ñèôÿò, ö÷öíúöñöíÿ èòè àéàã,
äþðäöíúöñöíÿ ãàëûí äÿðè, áåøèíúèñèíÿ ñûõ òöê, àëòûíúûñûíà ìþùêÿì áóé-
íóç, éàõóä äûðíàã âåðäè.
12
 Ñàíêè áöòöí èøëÿð éàõøû ýåäèðäè. Ëàêèí Ïðîìåòåé ãàéûäûá ýÿëÿíäÿ
ýþðäö êè, ôÿðàñÿòñèç ãàðäàøû Åïèìåòåé ïàë÷ûüûí ùàìûñûíû áöòöí ùåéâàí-
ëàð àëÿìèíè éàðàòìàüà ñÿðô åòìèø, äàùà âàúèá îëàí èíñàí íÿñëèíè èñÿ ùÿëÿ
éàðàòìàìûøäûð. Èíñàíëàðû éàðàòìàã ö÷öí ùàçûðëàíûá äöçÿëäèëìèø ãóøëà-
ðûí, áàëûãëàðûí, âÿùøè ùåéâàíëàðûí, ùÿøÿðàòëàðûí ùÿðÿñèíèí áÿäÿíèíäÿí
áèð ïàð÷à ïàë÷ûã ãîïàðìàã ëàçûì ýÿëäè. Áóíà ýþðÿ äÿ òÿáèÿòÿí áÿðàáÿð
éàðàíìûø èíñàíëàðäà (àõû áöòöí èíñàíëàð áèð úöð ïàë÷ûãäàí äöçÿëäèëìèøäè)
áÿçÿí éàõøû, ÷îõ ùàëëàðäà èñÿ ìóðäàð ùåéâàíè ñèôÿòëÿðÿ ðàñò ýÿëìÿê
îëóð. Øèð êèìè ãî÷àã, ïÿëÿíý êèìè éûðòûúû, èëàí êèìè ìÿêðëè, áàëûã êèìè
ëàãåéä, äîâøàí êèìè ãîðõàã, ãîéóí êèìè ýèú, ñÿð÷ÿ êèìè éåëáåéèí, úûð-
úûðàìà êèìè áîøáîüàç îëìàã èíñàíëàðà ùåéâàíëàðäàí êå÷ìèøäèð.

ÏÐÎÌÅÒÅÉ ÇÅÂÑÈ ÈËÊ ÄßÔß ÍÅÚß

ÀËÄÀÒÌÀà ÈÑÒßÄÈ

Àëëàùëàð âÿ èíñàíëàð íÿçÿðäÿ òóòóëàí ýöí äÿíèç éàõûíëûüûíäàêû Ëà-

ëÿëè äöçÿ òîïëàøäûëàð. Îíëàð ÿââÿëëÿð äÿ áóðàäà áèð éåðÿ éûüûøûá, Êðîíóí
Ãûçûë äþâðöíäÿ îëäóüó êèìè èíñàíëàðëà áèðëèêäÿ êåô ìÿúëèñè ãóðàðäûëàð.
Èíäè àëëàùëàðëà èíñàíëàðûí áó éàõûíëûüûíà ñîí ãîéóëìóøäó. Èíäè èíñàíëàð
àëëàùëàðà äóà åäÿðÿê èòàÿòêàðëûãëà îíëàð ãàðøûñûíäà áîéóí ÿéìÿëè, ìåù-
ðàáëàðûí îúàüûíäà êþê ãóðáàíëàð éàíäûðìàëû, àëëàùëàð èñÿ ÿçÿìÿòëÿ áó
èòàÿòêàðëûüû ãÿáóë åòìÿëèäèðëÿð. Ïðîìåòåé èðÿëèúÿäÿí áþéöê áèð þêöç
êÿñÿðÿê, îíóí è÷àëàòûíû ÷ûõàðòäû, ñîéóá-òÿìèçëÿäè âÿ úÿìäÿéè áèð íå÷ÿ
éåðÿ øàããàëàäû. Ñîíðà óñòàëûãëà ÿòè ñöìöêäÿí àéûðûá, ÿò èëÿ è÷àëàòû áèð òÿ-
ðÿôÿ éûüàðàã, îíóí öñòöíö ÷èðêëè âÿ òöêëö þêöç äÿðèñè èëÿ þðòäö. ßòäÿí
÷ûõàðûëìûø àüàïïàã ñöìöêëÿðè èñÿ ýöíÿøèí øöàëàðû àëòûíäà ïàð-ïàð ïàðûë-
äàéàí ïèé ãàòëàðûíà áöêöá áàøãà áèð òÿðÿôÿ ãîéäó.
Çåâñ âÿ áàøãà àëëàùëàð ýþðöíäöêäÿ, Ïðîìåòåé îíëàðû ñàëàìëàéàðàã
äåäè:
— Þëìÿç àëëàùëàðûí ÿí áþéöéö âÿ ÿí øÿðÿôëèñè îëàí Çåâñ! Áó èêè
ïàéäàí áèðèíè ñå÷èá ýþòöð. Ñÿíèí ñå÷äèéèí ïàé, ùÿìèøÿëèê îëàðàã àëëàù-
ëàðûí, î áèðè ïàé èñÿ èíñàíëàðûí ãèñìÿòè îëàúàãäûð.
Êðîíóí îüëó Èëäûðûìñà÷àí, áöòöí åëìëÿðäÿí õÿáàðäàð îëäóüóíà ýþðÿ
Èàïåòèí ùèéëÿýÿð îüëóíóí äöçÿëòäèéè êÿëÿéè î äÿãèãÿ áàøà äöøÿðÿê, àúû èñ-
òåùçà èëÿ äèëëÿíäè:
— Ìÿíèì ÿçèçèì, ñÿí áó þêöçö ùÿääÿí àðòûã ãåéðè-áÿðàáÿð ùèññÿëÿ-
ðÿ áþëìöñÿí!
13
 Àíúàã Ïðîìåòåé áó èñòåùçàíû ùèññ åòìÿäÿí òÿáÿññöìëÿ òÿêðàð åòäè:
— Èñòÿäèéèí ïàéû ñå÷, ùþêìäàð Çåâñ!
ßëáÿòòÿ, Çåâñ þêöç äÿðèñèíèí âÿ ïèé ãàòûíûí è÷ÿðèñèíäÿ íÿ îëäóüóíó
áèëäèéèíÿ ýþðÿ, èñòÿäèéè ïàéû ñå÷èá ýþòöðÿ áèëÿðäè. Ëàêèí îíóí ãÿëáè éåíÿ
äÿ ãÿçÿá ùèññè èëÿ äîëäó âÿ èíñàíëàðà ïèñëèê åòìÿê ö÷öí áó ôöðñÿòè ÿëäÿí
âåðìÿìÿê ãÿðàðûíà ýÿëäè. Çåâñ ùÿð èêè ÿëè èëÿ ïàðûëäàéàí ïèé ãàòûíû éó-
õàðû ãàëäûðàðàã, óñòàëûãëà îíà áöêöëìöø þêöç ñöìöêëÿðèíè àëëàùëàðà ýþñ-
òÿðäè.
— Éàõøû, Èàïåòèí îüëó, ãîé ñÿí äåéÿí îëñóí, — äåäè, — ãîé èíñàíëàð
ìåùðàáëàðäà éàëíûç ñöìöêëÿðè âÿ ïèéè éàíäûðñûíëàð, ÿòè èñÿ þçëÿðèíÿ
ýþòöðñöíëÿð. Àíúàã ìÿíèì ñþçöìö éàäûíäà ñàõëà: ñÿíèí áó ùèéëÿí èí-
ñàíëàðà áÿäáÿõòëèê âÿ ÿçàá-ÿçèééÿòäÿí áàøãà ùå÷ íÿ ýÿòèðìÿéÿúÿêäèð!
Çåâñ áó ñþçëÿðè äåéèá, áàøû ãàðëû âÿ äóìàíëû Îëèìïÿ éîëëàíäû.
Áàøãà àëëàùëàð äà îíóí àðäûíúà ýåòäèëÿð.
Î âàõòäàí åòèáàðÿí éåð öçÿðèíäÿ éîõñóëëóã áàøëàäû. Çÿìèëÿð âÿ
àüàúëàð ãóëëóã åäèëìÿäÿí þç-þçöíÿ ìÿùñóë âåðìÿäè. Ñöðöëÿð ÿââÿëêè
êèìè äèíú, ñàêèò âÿ ÷îáàíñûç îòëàìûðäûëàð. Çåâñ èíñàíëàðà ÷îõ àüûð, äÿù-
øÿòëè, ñàðñûäûúû âÿ ôàéäàñûç çÿùìÿò âåðìÿêëÿ îíëàðû ãûðûá, ìÿùâ åäÿ áèëÿ-
úÿéèíÿ èíàíûðäû. Î, ãàéüûñûç ùÿéàòûí ñåâèíúè èëÿ áèðëèêäÿ îäó äà èíñàí-
ëàðûí ÿëèíäÿí àëäû. Ìàüàðàëàðäàêû êîìà âÿ äàõìàëàðäàêû òîíãàëëàð
ñþíäö, êþìöðöí öñòöíäÿ áèøèðèëÿí ëÿççÿòëè ÿòèí úûçûëòûñû äàùà åøèäèëìèðäè.
Àõû ñèçèí éàäûíûçäàäûð êè, èíñàíëàð ùÿëÿ ùå÷ íÿ áàúàðìûðäûëàð. Îâ÷óëó-
üó, áàëûã÷ûëûüû, áîñòàí÷ûëûüû, ìàë-ãàðàíû îòàðìàüû âÿ àðû ñàõëàìàüû áà-
úàðìàäûãëàðûíà ýþðÿ, îíëàð þçëÿðèíÿ éåìÿê ÿëäÿ åäÿ áèëìèðäèëÿð. Áåêàð-
÷ûëûã îíëàðû î ãÿäÿð ÿðêþéöí åòìèøäè êè, ñîéóãäàí ãîðóíìàüû áåëÿ
áàúàðìûðäûëàð. Èíäè îíëàð ìÿùâ îëìàã òÿùëöêÿñè ãàðøûñûíäà ãàëìûøäûëàð.
ßëáÿòòÿ, êå÷ìèø ãàéüûñûç ùÿéàòû èíñàíëàðà ãàéòàðìàüà òèòàí Ïðîìå-
òåéèí ýöúö ÷àòìàçäû. Äåìÿëè, éåýàíÿ áèð éîë ãàëûðäû êè, î äà ùÿð úöð
äÿðä âÿ ÷ÿòèíëèéÿ ãàëèá ýÿëìÿê ö÷öí èíñàíëàðû ÿìÿéÿ àëûøäûðìàã, îíëà-
ðà éåíè ùÿéàò øÿðàèòèíäÿ éàøàìàüû þéðÿòìÿêäÿí èáàðÿò èäè. Ëàêèí ùàíñû
áèð ÿìÿéè îäñóç òÿñÿââöð åòìÿê îëàð? Ïðîìåòåé àíëàéûðäû êè, èëê íþâ-
áÿäÿ ñÿìàäàí îäó éåðÿ ãàéòàðìàã ëàçûìäûð. Î, àëëàùëàðûí ÿí áþéöê âÿ
ñàðñûëìàç ãöââÿëÿðèíÿ, Ñòèêñ ÷àéûíûí ñóëàðûíà àíä è÷äè êè, îäó ýþéäÿí
îüóðëàéûá èíñàíëàðà ýÿòèðÿúÿêäèð. Ïðîìåòåé ýÿëÿúÿêäÿ îíó íÿ êèìè
ÿçàáëàð ýþçëÿäèéèíè áèëñÿ äÿ, îäó îüóðëàéûá èíñàíëàðà âåðäè âÿ îíëàðà
÷îõ øåé þéðÿòäè. Çåâñ áóíó Ïðîìåòåéÿ áàüûøëàìàäû. Î, ÿââÿëúÿ èíñàí-
ëàðû, ÿí àõûðäà èñÿ îíëàðûí ìöÿëëèìè Ïðîìåòåéè úÿçàëàíäûðäû.
14
 ÏÀÍÄÎÐÀ — ÇÅÂÑÈÍ ÈÍÑÀÍËÀÐÀ ÁßÕØ ÅÒÄÈÉÈ
ÌßÊÐËÈ ÙßÄÈÉÉßÄÈÐ

Çåâñ àëëàùëàðû áèð éåðÿ éûüäû âÿ Ïðîìåòåéÿ ìöðàúèÿò åäÿðÿê äåäè:

— Èàïåòèí îüëó, ñÿí ìÿêðëè èøëÿð ýþðìÿêäÿ ÷îõ áàúàðûãëûñàí. Ñÿí
ìÿíè ùèéëÿ èëÿ àëäàäûá îäó åâèìäÿí îüóðëàìàüûíëà ñåâèíèðñÿí. Àíúàã
ÿáÿñ éåðÿ ñåâèíèðñÿí! Ìÿí ñÿíèí ñÿôåù ãàðäàøûí Åïèìåòåéèí ñÿùâèíè
äöçÿëäÿðÿê, èíñàíëàðû àúëûã âÿ ñîéóüà äàâàìëû îëìàüà àëûøäûðìàã èñòÿ-
éèðäèì. Ìÿí èñòÿéèðäèì êè, îíëàð ìþùêÿì âÿ ýöúëö îëñóíëàð. Ñÿí èñÿ
ìÿíèì íèééÿòëÿðèìè äàüûäûá àëò-öñò åòäèí. Èíäè èíñàíëàð òàìàìèëÿ çÿèô
îëàúàãëàð. Éåð öçöíäÿ èíñàíäàí çÿèô, àúèç âÿ ýöúñöç ìÿõëóã îëìàéà-
úàãäûð. Ëàêèí áó àçäûð! Ñÿíèí îüóðëàäûüûí îäóí ÿâÿçèíäÿ ìÿí îíëàðà,
èíäèéÿ ãÿäÿð ýþðöíìÿìèø âÿ åøèäèëìÿìèø áèð áÿëà ýþíäÿðÿúÿéÿì.
Åøèäèðñÿíìè, ñÿíèí êîáóäëóüóíà âÿ éàìàí ÿìÿëëÿðèíÿ ýþðÿ îíëàð úÿ-
çàëàíìàëû îëàúàãëàð!
Î ñààò àäè èíñàíëàðûí âÿ àëëàùëàðûí àòàñû ùþêìäàð Çåâñ ìàùèð ñÿíÿò-
êàð Ùåôåñòè éàíûíà ÷àüûðûá, òåç òîðïàüû ñó èëÿ ãàðûøäûðàðàã, ýþçÿë áèð ãûç
éàðàòìàüû îíà ÿìð åòäè. Ùþêìäàð Çåâñ Àôèíàéà, Ùåôåñòèí éàðàòäûüû
ãûçà çÿðèô ïàð÷àëàð òîõóìàüû þéðÿòìÿéè, î áèðè ãûçû ýþçÿëëèê âÿ ìÿùÿá-
áÿò èëàùÿñè ãûçûë Àôðîäèòàéà èñÿ îíà ôþâãÿëàäÿ ýþçÿëëèê âåðìÿéè ÿìð
åòäè. Îüëó Ùåðìåñå ÿìð åòäè êè, îíà àüûëñûç îëìàüû, èêèöçëöëöéö, éàë-
òàãëûã âÿ éàëàí÷ûëûüû þéðÿòñèí. Àëëàùëàð àòàëàðûíûí ÿìðèíè éåðèíÿ éåòèðäè-
ëÿð. Áóíäàí ñîíðà èñÿ Àôèíà ãûçà ýöìöøö ïàëòàð ýåéèíäèðèá þç ÿëëÿðè èëÿ
îíóí áåëèíÿ êÿìÿð áàüëàäû. Ñåâèíú èëàùÿëÿðè îëàí Õàðèòàíûí ãûçëàðû
îíóí çÿðèô áîéíóíà ãûçûë áîéóíáàüû áàüëàäûëàð. Ôÿñèë èëàùÿëÿðè îëàí ýþçÿë
ñà÷ëû Îðàëàð èñÿ îíà ýóð ñà÷ áÿõø åäÿðÿê, ãûâðûì ùþðöêëÿðèíÿ éàç ÷è÷ÿê-
ëÿðèíäÿí ÷ÿëÿíý ùþðäöëÿð, àëëàùëàðûí ãàñèäè Ùåðìåñ îíà Ïàíäîðà àäû
âåðäè êè, áóíóí äà ìÿíàñû ùàìû òÿðÿôèíäÿí “áÿõøèøëÿíäèðèëÿí” äåìÿê-
äèð. ×öíêè îëèìïëèëÿðäÿí ùÿð áèðè Çåâñèí ÿìðèíè éåðèíÿ éåòèðÿðÿê, îíà
þç ãàáèëèééÿòèíè áÿõø åòìèøäèð.
Ùåðìåñ ýþçÿë Ïàíäîðà èëÿ áèðëèêäÿ éåðÿ åíèá óçàãýþðÿí Ïðîìåòåéèí
ãàðäàøû, ýÿëÿúÿéè ýþðìÿéÿí Åïèìåòåéèí åâèíÿ ýÿëäè.
Ùåðìåñ äåäè:
— Ýþðöðñÿíìè, áó ãûçû Çåâñ ñÿíèí ö÷öí ñå÷èá àðâàä ýþíäÿðìèøäèð.
Ïàíäîðàíûí ýþçÿëëèéèíÿ ùåéðàí îëàí Åïèìåòåé î ñààò ãàðäàøû Ïðîìå-
òåéèí õÿáÿðäàðëûüûíû óíóòäó. Ïðîìåòåé, Èëäûðûìñà÷àíäàí ùå÷ áèð ùÿäèééÿ
ãÿáóë åòìÿéèá, ýþíäÿðèëÿí ùÿäèééÿíè ýåðè ãàéòàðìàüû äÿôÿëÿðëÿ îíà
15
òàïøûðìûøäû. Ïàíäîðà Åïèìåòåéèí åâèíèí òàì ñàùèáÿñè îëäó, åëÿ åðòÿñè
ýöí äÿùøÿòëè âÿ äöçÿëäèëìÿñè ìöìêöí îëìàéàí áèð èø ýþðäö. Àëëàùëàðûí
ãàñèäè èòèàéàãëû Ùåðìåñ åëÿ áóíóí ö÷öí îíó ýþéäÿí åíäèðèá áóðàéà
ýÿòèðìèøäè.
Åïèìåòåéèí ùÿéÿòèíèí îðòàñûíäà è÷ÿðèñèíäÿ øÿðàá âÿ òàõûë ñàõëàíûëàí
êöïëÿðÿ áÿíçÿð, àøàüûéà äîüðó äàðàëàí áþéöê áèð êöï áàñäûðûëìûøäû.
Êöïöí àüçûíäà àüûð ãàïàã âàðäû. Ùÿð øåéè áèëìÿéÿ ÷àëûøàí Ïàíäîðà
åâèí ùÿð áóúàüûíà ýþç ýÿçäèðäè. ßëáÿòòÿ, î, êöïÿ äÿ íÿçÿð éåòèðìÿéè
óíóòìàäû. ßââÿëúÿ êöïöí ãàïàüû à÷ûëìàäû. Ëàêèí ÷îõ èíàäúûë îëàí Ïàí-
äîðà ìöòëÿã êöïäÿ íÿ îëäóüóíó áèëìÿê èñòÿéèðäè. Î, ÷îõ ÿëëÿøäèêäÿí
ñîíðà íÿùàéÿò, êöïöí ãàïàüûíû à÷à áèëäè. Èíäèéÿ ãÿäÿð èíñàíëàðà ìÿëóì
îëìàéàí ìèíëÿðëÿ äÿðä, áÿäáÿõòëèê âÿ çÿðÿðëè õÿñòÿëèêëÿð êöïöí è÷ÿðè-
ñèíÿ ñàëûíìûøäû. Ïàíäîðà êöïöí àüçûíû à÷àí êèìè îíëàðûí ùàìûñû àçàä-
ëûüà ÷ûõäû.
Î âàõòäàí åòèáàðÿí îíëàð ùÿð éåðè ýÿçèá äîëàøûðëàð. Äöíéàíûí áöòöí
ãóðó âÿ ñó ùèññÿñè îíëàðëà äîëóäóð. Çåâñ îíëàðû ñÿññèç éàðàòäûüûíà ýþðÿ,
îíëàð èíñàíëàðû ýþçëÿíèëìÿäÿí âÿ õÿëâÿòúÿ éàõàëàéûðëàð.

ÄÀØÃÛÍ

Áó ùàäèñÿäÿí õåéëè êå÷äè âÿ Çåâñ èíñàíëàðà ýþíäÿðäèéè áÿëàíûí ùå÷

áèð íÿòèúÿ âåðìÿäèéèíè ýþðäö. Ôàñèëÿñèç ñóðÿòäÿ ÿìÿêëÿ ìÿøüóë îëàí
èíñàíëàð ýåòäèêúÿ ìþùêÿìëÿíèðäèëÿð. Ïàíäîðàíûí à÷ûá áóðàõäûüû äÿðä-
ëÿð èñÿ Ïðîìåòåéèí àüûëëû òÿäáèðëÿðè ãàðøûñûíäà ýåðè ÷ÿêèëèðäèëÿð. Áåëÿ îë-
äóãäà, ãÿçÿá âÿ ãèñàñ àëìàãäàí äîéìàéàí Çåâñ äàøãûí íÿòèúÿñèíäÿ
èíñàí íÿñëèíèí áþéöê áèð ùèññÿñèíè ìÿùâ åòìÿê ãÿðàðûíà ýÿëäè. Ëàêèí
Ïðîìåòåé Çåâñèí áó íèééÿòèíè âàõòûíäà áàøà äöøäöéöíäÿí, îíóí ïëàí-
ëàðûíà éåíÿ äÿ ìàíå îëà áèëäè.
Ïðîìåòåé òèòàí Îêåàíûí ãûçû òèòàíèäà Àñèéà èëÿ åâëÿíìèøäè. Þç àòàñû
âÿ áàúûñû Ñòèêñ êèìè î äà îëèìïëè àëëàùëàðûí òèòàí àëëàùëàðëà àïàðäûüû áþéöê
ìöùàðèáÿäÿ Çåâñèí òÿðÿôèíäÿ îëìóøäó. Áó âóðóøìàäà ãàëèá ýÿëÿí Çåâñ
îíóí õèäìÿòëÿðèíè ÿáÿäèëÿøäèðìÿê ö÷öí äöíéàíûí ÿí áþéöê ãóðó ùèññÿñè
îëàí Àñèéàíûí àäû èëÿ àäëàíäûðìûøäûð. Ïðîìåòåé èëÿ Àñèéàíûí Äåâêàëèîí
àäëû éåýàíÿ îüóëëàðû âàðäû. Î, Åïèìåòåéèí âÿ Ïàíäîðàíûí ãûçû îëàí àðâà-
äû Ïèððà èëÿ áèðëèêäÿ Éóíàíûñòàíûí øèìàëûíäà éåðëÿøÿí áÿðÿêÿòëè âÿ ýþçÿë
Ôåññàëèéàíûí çÿíýèí øÿùÿðè Ôòèéàäà ïàäøàùëûã åäèðäè.
16
 Áèð äÿôÿ Ïðîìåòåé ñàêèò, ãàðàíëûã áèð ýåúÿäÿ îüëóíóí éàíûíà ýÿëÿ-
ðÿê, òåçëèêëÿ ùÿð øåéè äàüûäûá ìÿùâ åäÿúÿê áèð äàøãûí òþðÿéÿúÿéèíè îíà
ñþéëÿäè. Î, Äåâêàëèîíà áþéöê âÿ ìþùêÿì áèð ýÿìè ãàéûðìàüû òàïøûðäû.
Ýÿìè ãàéûðûëäûãäàí âÿ è÷ÿðèñèíÿ ëàçûì îëàí ùÿð úöð àçóãÿ éûüûëäûãäàí
ñîíðà òåçëèêëÿ ýþé öçöíö ãàðà áóëóäëàð àëäû âÿ ãûðõ ýöí ãûðõ ýåúÿ àðäû-
àðàñû êÿñèëìÿäÿí éàüûø éàüäû. ßââÿëúÿ ìÿùñóëäàð Ôåññàëèéà âàäèñè, ñîíðà
òÿïÿëÿð âÿ àë÷àã äàüëàð ñóéà ãÿðã îëäó. Äàùà ñîíðà ñó úÿíóáà äîüðó ñåë
êèìè àõàðàã Åëëàäàíûí áöòöí âèëàéÿòëÿðèíè áàñäû. Îíó äà äåéÿê êè, Åëëàäà
ñþçöíö î çàìàí ùå÷ êÿñ áèëìèðäè. Äàùà äîüðóñó áó ùÿëÿ ùå÷ éàðàíìà-
ìûøäû. “Åëëàäà” “Åëëèí Þëêÿñè” äåìÿêäèð. Åëëèí èñÿ Äåâêàëèîí âÿ Ïèððà-
íûí îüëó èäè êè, î ùÿëÿ î çàìàí äöíéàéà ýÿëìÿìèøäè.
Óçàãýþðÿí Ïðîìåòåéèí ìÿñëÿùÿòè èëÿ ãàéðûëìûø ýÿìè äîããóç ýöí
öçäö. ßí éöêñÿê äàüëàðûí àäà êèìè ýþðöíÿí çèðâÿëÿðèíäÿ ùåéâàíëàð ãà-
ðûøãà êèìè ãàéíàøûðäûëàð. Ãîðõó ùèññè ãÿääàð äöøìÿíëÿðè áàðûøäûðàðàã
áèð-áèðèíÿ — úàíàâàðû ìàðàëà, òöëêöíö äîâøàíà ãàðûøäûðìûøäû. Áóëóä êè-
ìè ýþðöíÿí ãóøëàð èñÿ àüàúëàðûí áàøûíäà äþâðÿ âóðóðäóëàð. Ëàêèí Äåâ-
êàëèîí âÿ Ïèððà ùå÷ éåðäÿ èíñàíëàðà òÿñàäöô åòìÿäèëÿð.
Íÿùàéÿò, ñó àøàüû åíìÿéÿ áàøëàäû. Áó åëÿ àí îëäó êè, ýÿìè áèðäÿí-
áèðÿ ãóðóäà — äàü ÿòÿéèíäÿ, ìåøÿíèí òàëàñûíäà ýþðöíäö. Ùÿìèí äàü
åëì, ïîåçèéà âÿ èíúÿñÿíÿòèí ýþçÿë âÿ ìöäðèê èëàùÿëÿðè — Ìóçàëàðûí ìö-
ãÿääÿñ åâè îëàí ìÿøùóð Ïàðíàñ äàüû èäè. Åëì âÿ èíúÿñÿíÿòè èíñàíëàðà þé-
ðÿäÿí Ïðîìåòåéèí îüëóíóí ùÿéàòûíû õèëàñ åäÿí ýÿìè áóðàäà òÿñàäöôÿí
äàéàíìàìûøäû.
Ëàêèí Ïàðíàñ òÿêúÿ Ìóçàëàðà àèä äåéèë èäè. Ïðîìåòåé áóðàäà þç
àíàñû Ôåìèäàíûí øÿðÿôèíÿ ìÿáÿä òèêìèøäè. Ýÿëÿúÿéè áèëìÿê, þçëÿðèíèí
âÿ éàõûí àäàìëàðûíûí òàëåéèíè þéðÿíìÿê ö÷öí áóðà ýÿëÿí èíñàíëàðà øÿõ-
ñÿí èëàùÿ þçö ïåéüÿìáÿðúÿñèíÿ úàâàá âåðèðäè. Õåéëè ìöääÿòäÿí ñîíðà
ùÿìèí áó éåðäÿ Ìóçàëàðûí áàø÷ûñû Çåâñèí îüëó Àïîëëîí — Ìóñàýåò Ïèôîí
àäëû íÿùÿíý èëàíû þëäöðÿðÿê áþéöê áèð ãÿùðÿìàíëûã ýþñòÿðìèø âÿ àäûíà
áàüëû êàùèíëèéèí ÿñàñûíû ãîéìóøäó. Äåëôèéà ìÿáÿäè àäëàíàí áó éåð
íÿèíêè Éóíàíûñòàíäà, åëÿúÿ äÿ áöòöí äöíéàäà ìÿøùóð îëìóøäóð.
Ïèôèéàëû Àïîëëîíóí ýÿëÿúÿêäÿ òèêèëÿúÿê ìÿáÿäèíèí éåðèíäÿ äàøãûí-
äàí ñàëàìàò ÷ûõìûø èêè íÿôÿð àüëàéàðàã, þç íÿíÿëÿðè Ôåìèäàíû êþìÿéÿ
÷àüûðûðäû. Îíëàð äàéàíäûãëàðû ãàëàíû, ÿòðàôäàêû ýþìýþé ìåøÿíè âÿ ñàü
òÿðÿôäÿ, áàøëàðûíûí öçÿðèíäÿ óúàëàí áîìáîç ãàéàëàðû òàíûäûëàð. Íÿâÿëÿ-
ðèíèí áó ÷àüûðûøûíà áèýàíÿ ãàëìàéàí Ôåìèäà ñîðóøäó:
— Ïðîìåòåéèí îüëó âÿ Åïèìåòåéèí ãûçû, ñèç íÿéè áèëìÿê èñòÿéèðñèíèç?
17
 — Áèç áèðúÿ øåéè áèëìÿê èñòÿéèðèê, — Äåâêàëèîí äåäè. — Ìÿíèì
ìöäðèê àòàì Ïðîìåòåé áó áîø äöíéàäà áèçèì ùÿéàòûìûçû íÿ ö÷öí ãî-
ðóéóá ñàõëàäû?
— Î, áîø îëìàéàúàã, — äåéÿ èëàùÿ õÿáÿð âåðäè, — ñèç éåíÿ äÿ îíó
èíñàíëàðëà ìÿñêóíëàøäûðàúàãñûíûç. Ìÿùç áóíóí ö÷öí äÿ ñèçèí ùÿéàòûíûç
õèëàñ îëóíìóøäóð. Àíàëàðûíûçûí ñöìöêëÿðèíè áèð éåðÿ éûüûá, îíó ÷èéèí-
ëÿðèíèç öñòöíäÿí àðõàéà òóëëàéûí.
Äåâêàëèîí âÿ Ïèððà Ôåìèäàíûí áó ñþçëÿðèíèí ìÿíàñûíû àíëàìàã
ö÷öí ÷îõ ôèêèðëÿøìÿëè îëäóëàð. Îíëàð õåéëè ôèêèðëÿøäèêäÿí ñîíðà íÿùà-
éÿò, áó ñþçëÿðèí ìÿíàñûíû áàøà äöøäöëÿð. Ïèðàíûí àíàñûíûí àäû Ïàíäîðà
èäè. “Ïàíäîðà”íûí èñÿ ìÿíàñû éàëíûç “ùàìûíûí áÿõøèøëÿíäèðäèéè” äåìÿê
äåéèë. Îíóí ìÿíàñû åéíè çàìàíäà “ùÿð øåéè áÿõø åäÿí” äåìÿêäèð. Áÿñ
ùÿð øåéè áèçÿ êèì áÿõø åäèð? Ñþç éîõ êè, Àíà — Òîðïàã! Òîðïàüûí ñö-
ìöêëÿðè èñÿ äàøëàð ùåñàá îëóíóð. Áóíà ýþðÿ äÿ Äåâêàëèîí âÿ Ïèððà ãó-
úàãëàðûíû äàøëà äîëäóðóá, ÷èéèíëÿðèíèí öñòöíäÿí òóëëàìàüà áàøëàäûëàð.
Áåëÿëèêëÿ, Äåâêàëèîíóí àðõàñûíäà êèøèëÿð, Ïèðàíûí àðõàñûíäà èñÿ ãàäûíëàð
éàðàíûðäûëàð…

ÏÐÎÌÅÒÅÉß ÃÀÐØÛ ÙÞÊÌ.

ÎÍÓÍ ÚßÇÀËÀÍÌÀÑÛ

Çåâñ èíñàíëàðû úÿçàëàíäûðäûãäàí õåéëè ñîíðà, Ïðîìåòåéèí þçöíäÿí

äÿ ãèñàñ àëìàã ãÿðàðûíà ýÿëäè. Èàïåòèí îüëó ùå÷ áèð áÿëà ýþçëÿìÿäèéè
ùàëäà Çåâñèí áöòöí ÿìð âÿ ýþñòÿðèøëÿðèíè éåðèíÿ éåòèðÿí ñàäèã íþêÿðëÿðè
Ýöú âÿ Ãöââÿò ãÿôëÿòÿí Ïðîìåòåéè éàõàëàéûá, àëëàù âÿ èíñàíëàðûí
ùþêìäàðûíûí ÿìðèíè áèëäèðäèëÿð: èòàÿò åòìÿäèéèíÿ éàëàí âÿ ùèéëÿ èøëÿòäè-
éèíÿ, õöñóñèëÿ îäó îüóðëàäûüûíà ýþðÿ òèòàí Èàïåòèí âÿ áþéöê Ôåìèäàíûí
îüëó òèòàí Ïðîìåòåé äöíéàíûí ëàï ãóðòàðàúàüûíäà çÿíúèðëÿíÿðÿê ÿáÿäè
äóñòàã åäèëèð. Èàïåòèí îüóëëàðûíäàí áèðè äöíéàíûí ãÿðá ãóðòàðàúàüûíäà
äàéàíàðàã, ýþéöí àüûðëûüûíû þç ÷èéèíëÿðèíäÿ ñàõëàìàüà ìÿùêóì åäèë-
ìèøäèð. Èíäè èñÿ îíóí äèýÿð îüëó äöíéàíûí øÿðã ãóðòàðàúàüûíäà äàéàíûá,
äöç îòóç ìèí èë ÿçàá-ÿçèééÿò ÷ÿêìÿëè îëàúàãäûð. Ãîé òèòàí-ãàðäàøëàðûí
÷ÿêäèêëÿðè ÿçàáëàð èíñàíëàðà äàèì îíëàðûí çÿèô âÿ ýöúñöçëöéöíö õàòûðëàò-
ñûí. Ãîé èíñàíëàð ùÿéàòëàðûíûí äÿðä âÿ ãöññÿ èëÿ äîëó, ýÿëÿúÿéÿ áÿñëÿ-
äèêëÿðè öìèäëÿðèíèí èñÿ ÿáÿñ âÿ ìÿíàñûç îëäóüóíó äàèì õàòûðëàñûíëàð.
18
 Çåâñèí ðÿùìñèç ãàñèäëÿðèíèí àðõàñûíäà Ïðîìåòåéèí êþùíÿ äîñòó
Ùåôåñò äàéàíìûøäû. Î, óòàíäûüûíäàí áàøûíû ãàëäûðà áèëìèðäè. Çåâñ îíà,
ùèéëÿýÿð óçàãýþðÿí Ïðîìåòåé ö÷öí ÿáÿäè, ãûðûëìàéàí ãàíäàë äöçÿëò-
ìÿéè ÿìð åòìèøäè. Î èñÿ Çåâñèí ÿìðèíäÿí ÷ûõìàüà úÿñàðÿò åòìÿìèø,
îíóí ýþñòÿðèøèíÿ òàáå îëìóøäó. Áèð ÿëèíäÿ ÷ÿêèú, î áèðè ÿëèíäÿ çÿíúèð
òóòàðàã, áàøûíû àøàüû ñàëûá Ýöú âÿ Ãöââÿòèí àðõàñûíäà ýèçëÿíìèøäè.
Ïðîìåòåéèí úàâàáûíäà áèð êÿëìÿ äÿ äàíûøìàäû. Î, äþíöá àðõàñûíà
áàõìàäàí âÿ áèð àí äà äàéàíìàäàí ñàêèò àääûìëàðëà øÿðãÿ äîüðó ýåò-
ìÿéÿ áàøëàäû. Ýöú Ïðîìåòåéèí ñîëóíäà, Ãöââÿò ñàüûíäà, óòàíäûüûíäàí
áàøûíû ãàëäûðìàéàí Ùåôåñò èñÿ îíóí àðõàñûíäà ýåäèðäè.
ßëáÿòòÿ, ñèç àëëàùëàðûí íåúÿ çèðÿê âÿ àéàãäàí èòè îëäóãëàðûíû óíóòìà-
ìûñûíûç. Îíëàð áèð ýþç ãûðïûìûíäà éîëó ãÿò åäÿðÿê äöíéàíûí ãóðòàðàúà-
üûíà — Ñêèôèéàäà äàüëàðëà ÿùàòÿ îëóíìóø ÷ûëïàã áèð äÿðÿéÿ ýÿëèá ÷àòäûëàð.
Ýöú âÿ Ãöââÿò áóðàäà äàéàíäûëàð âÿ èíñàíëàðû Çåâñäÿí ÷îõ ñåâÿí úèíà-
éÿòêàðû çÿíúèðëÿéèá ãàéàéà ìûõëàìàüû Ùåôåñòÿ ÿìð åòäèëÿð. Íÿ åòìÿê
îëàðäû? Àõû Çåâñ ùÿìèøÿ ùàãëûäûð, îíóí ãÿðàðëàðû ùÿìèøÿ ìöäðèê, ÿäàëÿòëè
âÿ äöçýöí îëóð. Äåìÿëè, êèì Çåâñèí ÿëåéùèíÿ ÷ûõñà, î ùÿì àëëàùëàðëà ùÿì
äÿ èíñàíëàðà äöøìÿíäèð. ßëáÿòòÿ, Ïðîìåòåéÿ åëÿ ýÿëèð êè, ýóéà î, èíñàí
íÿñëèíèí ùàâàäàðûäûð. ßñëèíäÿ èñÿ èíñàíëàð àúëûüà âÿ ñîéóüà äþçöá àëûøñàé-
äûëàð, äàùà äà õîøáÿõò îëàðäûëàð. ×öíêè áþéöê Çåâñ áåëÿ äöøöíìöøäö. Î
èñÿ ùÿìèøÿ ùàãëû îëóðäó… Áó äöøöíúÿëÿðëÿ Ùåôåñò þç äÿìèð÷èëèê ñÿíÿòè-
íÿ ëÿíÿò îõóéàðàã, Ïðîìåòåéèí ÿââÿëúÿ ãîëëàðûíû âÿ ÷èéèíëÿðèíè, ñîíðà èñÿ
àéàãëàðûíû ìþùêÿìúÿ ãàéàéà ñàðûäû. ßí àõûðäà Ùåôåñò èòè óúëó äÿìèð ìûõû
Ïðîìåòåéèí äþøöíÿ åëÿ ñàíúäû êè, ìûõ òèòàíûí áÿäÿíèíè äåøÿðÿê, ãàéàéà
ñàíúûëäû. Çåâñèí íþêÿðëÿðè, Ùåôåñòèí èøè âèúäàíëà ýþðöá-ýþðìÿäèéèíè éîõ-
ëàäûãäàí ñîíðà Ïðîìåòåéèí ãàéàéà ìþùêÿì çÿíúèðëÿíäèéèíÿ ÿìèí îëóá
ýåäÿðêÿí èñòåùçà èëÿ Ïðîìåòåéÿ ãûøãûðäûëàð:
— Ýþðÿê, ñÿíèí àúèç èíñàíúûüàçëàðûí ñÿíÿ íåúÿ êþìÿê åäÿúÿêäèð!
Áÿëêÿ, þç àüëûíäà õèëàñ îëà áèëÿúÿéèíÿ öìèä åäèðñÿí, ýÿëÿúÿéè äöøöíÿí
Ïðîìåòåé? Íÿ äåéèðèê êè, õèëàñ îë ýþðÿê, íåúÿ îëóðñàí?

ÒÈÒÀÍÛÍ ßÇÀÁËÀÐÛ Âß ÎÍÓÍ ÁÈËÄÈÉÈ ÑÈÐÐ

Àíúàã íÿ àüðûëàð, íÿ äÿ úÿëëàäëàðûí èñòåùçàëû ñþçëÿðè òèòàíû äèëëÿíäèðÿ

áèëìÿäè. Ïðîìåòåé Ùåôåñòèí îíó çÿíúèðëÿäèéè ãàéà êèìè äèíìÿçúÿ äàéà-
íûá ñóñóðäó. Î, éàëíûç úÿëëàäëàð óçàãëàøäûãäàí ñîíðà çàðûìàüà áàøëàäû.
Ëàêèí áó èíèëòè öìèäñèçëèêäÿí éîõ, îíóí éàõøûëûãëàðûíû áåëÿ òåçëèêëÿ
19
óíóäàí ãàíè÷ÿí Çåâñÿ ãàðøû íèôðÿò ùèññèíäÿí äîüóðäó. ßëáÿòòÿ, Çåâñ
îíóí éàõøûëûãëàðûíû óíóòìàìûøäû, ëàêèí îíëàðû õàòûðëàìàã ùþêìäàðà àüûð
ýÿëèðäè. Þçöíö ùàìûäàí ýöúëö ùåñàá åäÿí âÿ êöëëö-èõòèéàð ñàùèáè îëìà-
üûíäàí ìÿñò îëàí Çåâñ áåëÿ äöøöíöðäö êè, ùàêèìèééÿòÿ ýÿëìÿêäÿ ùå÷
êÿñÿ áîðúëó äåéèë âÿ áóíà ýþðÿ äÿ ùå÷ êèìÿ òÿøÿêêöð åòìÿìÿëèäèð. Îíà
ùàêèìèééÿò áàøûíà ýÿëìÿêäÿ êþìÿê åäÿíëÿðèí ùàìûñû îíóí äöøìÿíèíÿ
÷åâðèëèðäè. Çåâñ þç êå÷ìèøè ùàããûíäàêû õàòèðÿëÿðè ìÿùâ åòìÿê âÿ îíëàðû
ùàôèçÿëÿðäÿí ñèëìÿê ö÷öí ùàêèìèééÿòÿ êå÷ìÿêäÿ îíà êþìÿê åäÿíëÿðè
ðöñâàé åòìÿéÿ, îíëàðû àë÷àëòìàüà ÷àëûøûðäû. Áóíóíëà äà î, ùàìûéà áèë-
äèðìÿê èñòÿéèðäè êè, ýóéà åëÿ ëàï ÿââÿëäÿí îíóí ùàêèìèééÿòè ìþùêÿì
âÿ ñàðñûëìàç îëìóøäóð. Éàëíûç áó éîëëà Çåâñ ùàìûíû þç ùàêèìèééÿòèíèí
ÿáÿäè âÿ ñîíñóç îëàúàüûíà èíàíäûðìàüà ÷àëûøûðäû. Àíúàã Óçàãýþðÿí
Ïðîìåòåé áó àäû íàùàã éåðÿ äàøûìûðäû. Î, ýÿëÿúÿéè èðÿëèúÿäÿí ýþðöðäö.
Î, ùÿð øåéè îëìàñà äà, ÷îõ øåéè ÿââÿëúÿäÿí áèëèðäè.
Áèð äÿôÿ î, èíñàíëàðà äàü éàìàúëàðûíäàí ôèëèç ÷ûõàðìàüû þéðÿòäèéè
âàõò éóõóñóç êå÷èðäèéè áèð ýåúÿäÿ àëëàùëàðûí âÿ èíñàíëàðûí ùå÷ áèðèíèí
ùå÷ âàõò åøèòìÿäèéè áèð íÿüìÿíè — òàëå èëàùÿëÿðè Ìîéðëàðûí íÿüìÿñèíè
äèíëÿéÿ áèëìèøäè. Èñòÿð àëëàùëàð, èñòÿðñÿ äÿ àäè èíñàíëàð åéíè äÿðÿúÿäÿ áó
áþéöê èëàùÿëÿðèí èðàäÿñèíÿ òàáåäèðëÿð. Îíëàðûí ãÿðàðû ãÿòè âÿ äÿéèøìÿç-
äèð. Áóäóð, ñàêèò áèð ýåúÿäÿ Ïðîìåòåé îíëàðûí íÿüìÿñèíè äèíëÿéèð. Îíëàð
ùÿéàòûí ôàñèëÿñèç îëàðàã äÿéèøìÿñè ùàããûíäà íÿüìÿëÿð îõóéóðäóëàð.
Íÿüìÿäÿ äåéèëèðäè êè, èñòÿð àëëàùëàðûí, èñòÿðñÿ äÿ àäè èíñàíëàðûí ùþêì-
äàðëàðû íàùàã éåðÿ þç ùàêèìèééÿòëÿðèíèí ÿáÿäè îëàúàüûíû äöøöíöðëÿð.
Åëÿ áèð ýöí ýÿëÿúÿê êè, áöòöí êàèíàòûí ÿí ãöäðÿòëè ùþêìäàðû îëàí Çåâñ
áåëÿ þçöíäÿí äàùà ýöúëö áèð ùþêìäàðûí ãàðøûñûíäà ìÿüëóá îëàúàãäûð.
Áó ìÿüëóáèééÿò ýöíö èñÿ áÿëêÿ áèð î ãÿäÿð äÿ óçàã äåéèëäèð. Òàëå èëà-
ùÿëÿðè õÿáÿð âåðèðäèëÿð êè, àëëàùëàðûí, àäè èíñàíëàðûí ùþêìäàðû Çåâñ, Ùåðà,
Ïîñåéäîí âÿ Àôèíàíûí îíà ñóè-ãÿñä åòìÿê èñòÿäèêëÿðè çàìàí éöçãîëëó
Áðèàçåéè îíóÛ êþìÿéèíÿ ýÿòèðÿí äÿíèç èëàùÿñè ýþçÿë Ôåòèäàíû ñåâÿúÿê-
äèð. ßýÿð Çåâñ Ôåòèäàéà åâëÿíñÿ, îíóí Ôåòèäàäàí èëäûðûìäàí äàùà äÿù-
øÿòëè âÿ äàùà ýöúëö ñèëàùà ìàëèê îëàí áèð îüëó îëàúàãäûð. Î çàìàí Çåâñèí
äÿ àãèáÿòè àòà âÿ áàáàñûíûíêû êèìè êÿäÿðëè îëàúàã, î äà äÿðèí Òàðòàðà
äöøÿúÿêäèð. Îíó áó âÿçèééÿòäÿí õèëàñ åòìÿê ö÷öí áèðúÿ éîë âàð êè, î äà
Ôåòèäàíû àäè èíñàíëàðäàí áèðèíÿ ÿðÿ âåðìÿêäÿí èáàðÿòäèð. Äîüðóäóð, àäè
èíñàíäàí ÿìÿëÿ ýÿëÿí îüëàí äà ÷îõ ýöúëö, áÿëêÿ àëëàùëàðäàí äà ýöúëö
îëàúàãäûð. Ëàêèí î, íÿ ãÿäÿð ýöúëö îëñà äà, ùÿð ùàëäà àäè èíñàí îëäóüó
ö÷öí ãîðõóëó îëìàéàúàãäûð.
20
 Òàëå èëàùÿëÿðè þç íÿüìÿëÿðèíäÿ ùÿì÷èíèí Ïðîìåòåéèí ýÿëÿúÿêäÿ
÷ÿêÿúÿéè ÿçàáëàðäàí äà õÿáÿð âåðèðäèëÿð. Îíëàðûí äåäèéèíÿ ýþðÿ áó
ÿçàá-èøýÿíúÿëÿð ùå÷ äÿ Çåâñèí ìöÿééÿí åòäèéè êèìè îòóç ìèí èë éîõ,
úÿìèñè îí ö÷ èíñàí íÿñëèíèí þìðö ãÿäÿð äàâàì åäÿúÿêäèð. Ùÿì äÿ áó
ÿçàáëàðäàí îíó àëëàù éîõ, èíñàí õèëàñ åäÿúÿêäèð.
Çÿíúèðëÿíìèø òèòàí þçöíöí âÿ ùþêìäàð Çåâñèí ýÿëÿúÿéè ùàããûíäàêû
áó ñèððè áèëäèéèíÿ ýþðÿ, ðóùäàí äöøìöð âÿ áöòöí ÿçàáëàðà ìÿðäëèêëÿ äþ-
çöðäö. Ñÿùÿð à÷ûëàí êèìè Ñêèô ýöíÿøèíèí ùÿð éàíà îä ñà÷àí øöàëàðû îíóí
áÿäÿíèíÿ äöøÿí ñÿùÿð øåùèíè áèð àíäà éàíäûðûá éîõ åòäè. Áöòöí ýöíö øû-
üûéàí ýöíÿø îíóí äÿðèñèíè éàíäûðûá, áÿäÿíèíè éàðà èëÿ þðòìöøäö. Àõøàì
äöøÿí êèìè ãàðàíëûüà áöðöíÿí äàüëàð ñîéóéóá áóìáóç îëóðäó. Øàõòà
îíóí ÷èéèíëÿðèíè âÿ ÿë-àéàüûíû êÿñèð, Ùåôåñòèí çÿíúèðèíäÿí äÿ ÷îõ ÿçàá
âåðèðäè. Áÿñ àúëûã? Áÿñ äàèìè ñóñóçëóã? Áÿñ îíóí êþêñöíö ïàð÷àëàéàí
àüðûëàð? Òàðòàðûí äÿðèíëèéèíÿ àòûëìûø òèòàíëàð áó úöð ÿçàá-ÿçèééÿò ÷ÿê-
ìèðäèëÿð. Áàøëûúàñû èñÿ îíëàðûí ðöñâàé îëìàñûíû âÿ ýöúñöçëöéöíö ùå÷ êÿñ
ýþðìöðäö! Ïðîìåòåéèí ÷ÿêäèéè ÿçàáëàð èñÿ ùàìûíûí ýþçö ãàðøûñûíäà èäè.
Äöøìÿíëÿð îíà èñòåùçà åäèð âÿ ñåâèíèð, äîñòëàð èñÿ ùàëûíà àúûéûðäûëàð.

ÉÅÍÈ ßÇÀÁËÀÐ

Ïðîìåòåé èíñàí íÿñëèíèí äîããóç þìðö ãÿäÿð áèð ìöääÿò ÿðçèíäÿ

Òàðòàðûí çöëìÿò ãàðàíëûüûíäà ÿçàá ÷ÿêäèêäÿí ñîíðà, âèúäàíûíû èòèð-
ìÿéÿí úÿëëàä Ùåôåñòëÿ áèðëèêäÿ Ýöú âÿ Ãöââÿò éåíÿ äÿ îíóí éàíûíà
ýÿëäèëÿð. Îíëàð ÿçàáêåøè éåð öçöíÿ ÷ûõàðòäûëàð. Àðòûã áó äÿôÿ Ñêèôèéà
äàüëàðû éîõ, Ãàôãàç äàüëàðû îíóí ÿçàá èøýÿíúÿëÿðèíèí øàùèäè îëäó.
Ùåôåñò Ïðîìåòåéèí ÿë-àéàüûíû çÿíúèðëÿéèá, áàøû ÿéðè äÿìèð èëÿ éåíèäÿí
îíó ãàéàéà çÿíúèðëÿäè. Î, Ýöú âÿ Ãöââÿò èëÿ áèðëèêäÿ òåç îðàäàí óçàã-
ëàøäû. Îíëàð ùÿëÿ ýþçäÿí èòìÿìèø ýþéäÿ ãàðûëòû åøèäèëäè. Áèð àíäà à÷ûã
ãàíàäëàðûí êþëýÿñè Ïðîìåòåéèí öçöíÿ òîõóíäó. Áó, ãóøëàð ïàäøàùû
Îëèìï ùþêìäàðû Çåâñèí ìöãÿääÿñ ãóøó ãàðòàë èäè. Î, úàéíàãëàðû âÿ
äèìäèéè èëÿ Ïðîìåòåéèí ãàðíûíû éûðòàðàã, îíóí áóüëàíàí èñòè úèéÿðèíè
äèìäèêëÿìÿéÿ áàøëàäû. Èàïåòèí îüëó ÷îõ ìÿòèí îëñà äà, áó èøýÿíúÿéÿ
äþçÿ áèëìÿéèá âàð ýöúö èëÿ áàüûðäû, ÷ûðïûíäû, äàðòûíäû. Ëàêèí ãàíäàëëàð
îíó ìþùêÿì òóòóá ñàõëàìûøäû. Íÿùàéÿò, ãàðòàë äîéäó âÿ ãóéðóüóíó
òÿíáÿë-òÿíáÿë îíóí ãàðà ãàíûíà áóëàøäûðäûãäàí ñîíðà ó÷óá ýåòäè. Þë-
ìÿç áÿäÿíäÿ ÿìÿëÿ ýÿëÿí éàðàëàð êþç áàüëàéûá ñàüàëäû âÿ äèäèëèá ïàð-
÷àëàíìûø úèéÿð éåíèäÿí éàðàíäû. Åðòÿñè ýöí àú ãàðòàë ãàéûäûá ýÿëäè âÿ
21
ùÿð øåé éåíèäÿí òÿêðàð îëóíìàüà áàøëàäû; éåíÿ äÿ ãàðòàë Ïðîìåòåéèí
ãàðíûíû éûðòûá, úèéÿðèíè äèìäèêëÿäè, éåíÿ äÿ äÿùøÿòëè àüðûëàðà äþçÿ áèë-
ìÿéÿí òèòàí ôÿðéàä åäÿðÿê áàüûðäû.
Óçóí èëëÿð êå÷äèêäÿí ñîíðà, äöíéàíûí ôàòåùè Ìàêåäîíèéàëû Èñýÿí-
äÿðèí äþéöø÷öëÿðè ùÿìèí éåðëÿðÿ ýÿëèá ÷ûõìûøäûëàð. Äþéöø÷ö äÿñòÿëÿ-
ðèíäÿí áèðè áó éåðëÿðäÿí êå÷ÿðêÿí òÿñàäöôÿí öçÿðèíäÿ äÿðèí îéóãëàð
îëàí ãÿðèáÿ ôîðìàëû ñûëäûðûì ãàéàéà ðàñò ýÿëäè. Îéóãëàðûí ùàìûñû áèðëèê-
äÿ ñàíêè íÿùÿíý áèð èíñàí ôèãóðó ÿìÿëÿ ýÿòèðèðäè. Áÿëÿä÷è áó ãÿðèáÿ
ìÿíçÿðÿäÿí òÿÿúúöáëÿíÿí äþéöø÷öëÿðè áàøà ñàëäû êè, ÷îõ ãÿäèì çà-
ìàíëàðäà áóðàäà éåðëè äàüëûëàðà ìÿëóì îëìàéàí áèð àëëàù çÿíúèðëÿíèá-
ìèø âÿ äåéèëäèéèíÿ ýþðÿ î, áàø àëëàùà èòàÿò åòìÿéèá îíà ãàðøû öñéàí åòäè-
éèíäÿí áåëÿ àüûð áèð úÿçàéà äö÷àð îëìóøäóð. Éóíàíëàð äÿðùàë âàõòèëÿ
áóðàäà Ïðîìåòåéèí çÿíúèðëÿíìèø îëäóüóíó áàøà äöøäöëÿð. Îíëàð åùòè-
ðàìëà äèç ÷þêöá, äóà åòäèëÿð. Äþéöø÷öëÿð èíñàíëàðûí õèëàñêàðû âÿ äîñòó
îëàí Ïðîìåòåéèí øÿðÿôèíÿ ÷îõëó ãóðáàí âåðäèëÿð…

ÀËËÀÙËÀÐ ÏÐÎÌÅÒÅÉÄßÍ ÈÒÀßÒß

ÐÀÇÛ ÎËÌÀÜÛ, ÇÅÂÑÄßÍ ÈÑß ÏÐÎÌÅÒÅÉß
ÐßÙÌ ÅÒÌßÉÈ ÕÀÙÈØ ÅÄÈÐËßÐ

Ïðîìåòåé ùÿëÿ ÿñèð èêÿí âàõòèëÿ äóñòàã åäèëìèø òèòàíëàð Çåâñèí ùàêè-
ìèééÿòèíè ãÿáóë åäèá, îíà ñàäèã îëàúàãëàðû áàðÿäÿ àíä è÷äèêäÿí ñîíðà
Çåâñ îíëàðûí ùàìûñûíû àçàä åòìèø âÿ Êðîí ïàäøàùëûüûíû Õîøáÿõòëÿð àäà-
ñûíà êþ÷öðòìöøäö. Ìÿùáóñ ö÷öí áöòöí äóñòàã éîëäàøëàðûíûí áèð-áèðèíèí
àðäûíúà àçàäëûüà ÷ûõäûüûíû âÿ òÿêúÿ þçöíöí ùÿáñõàíàäà ãàëäûüûíû ýþð-
ìÿêäÿí áþéöê äÿðä îëà áèëÿðìè? Ïðîìåòåé áó ãÿì áàäÿñèíè ñîí äàì-
ëàñûíà ãÿäÿð è÷äè. Ùÿëÿ öñòÿëèê àçàä åäèëìèø òèòàíëàðûí ùàìûñû îíóí çÿí-
úèðëÿíäèéè ãàéàíûí éàíûíà ýÿëèá, îíà Èëäûðûìñà÷àíëà áàðûøìàñûíû áóíóí
ö÷öí èëê àääûì îëàðàã ñèððè à÷ìàñûíû ìÿñëÿùÿò ýþðöðäöëÿð. Ïðîìåòåé éà-
íûíà ýÿëÿí äîñòëàðûíà Çåâñè áþéöê áèð áÿäáÿõòëèê ýþçëÿäèéèíè äàèì òÿê-
ðàð åäèðäè. Î äåéèðäè êè, Çåâñ áó áÿäáÿõòëèêäÿí ãîðõàðàã, òÿêÿááöðëö
îëìàãäàí ÿë ÷ÿêÿúÿê âÿ þçö áèðèíúè îëàðàã îíóíëà áàðûøìàüà úàí àòà-
úàãäûð. Ëàêèí Ïðîìåòåé îíóí éàíûíà ýÿëÿí äöøìÿíëÿðèíÿ áó áàðÿäÿ áèð
êÿëìÿ äÿ äàíûøìûðäû. ßëáÿòòÿ, Çåâñ Ïðîìåòåéèí áó ñþçëÿðèíäÿí òåçëèêëÿ
õÿáÿð òóòäó. ßââÿëúÿ, Çåâñÿ ãóëëóã ýþñòÿðÿí õÿáÿð÷èëÿð Ïðîìåòåéèí
ñþçëÿðèíè îíà ÷àòäûðäûëàð. Ñîíðà èñÿ Çåâñ þçö éöêñÿê ñÿìàäàí éåðÿ ÿéè-
ëÿðÿê, Ïðîìåòåéèí äàíûøäûãëàðûíû åøèòäè. Çåâñ ùÿéÿúàíà ýÿëäè. Î, ÷îõäàí
22
èäè êè, éàõûíëàøìàãäà îëàí ôÿëàêÿòè ùèññ åäèðäè. Çåâñ Ïðîìåòåéèí ëîâüà
âÿ éàëàí÷û îëìàäûüûíû ùàìûäàí éàõøû áèëèðäè. Î, àëëàùëàðûí è÷ÿðèñèíäÿ
éàëíûç Ïðîìåòåéèí Ìîéðëàðûí ñèðëè íÿüìÿñèíè åøèäèá, îíóí ìÿíàñûíû áà-
øà äöøÿ áèëÿúÿéèíÿ èíàíûðäû. Áÿñ èíäè îíäàí áó ñèððè íåúÿ þéðÿíìÿëè?
Ïðîìåòåé áöòöí ìÿíÿâè ÿçàáëàðà ìÿðäëèêëÿ äþçÿðÿê, òèòàíëàðûí
õàùèø âÿ ìÿñëÿùÿòëÿðèíè ðÿää åòäè. Òèòàíëàð Êðîíóí ùþêìðàíëûüû àëòûíäà
Õîøáÿõòëÿð àäàñûíäà êå÷èðÿúÿêëÿðè øÿí âÿ ôèðàâàí ùÿéàò ùàããûíäà äàíûø-
äûãúà, Ïðîìåòåé ýþçëÿðè ãàðøûñûíäà úàíëàíàí õîøáÿõò ùÿéàòûí øèðíèêëÿí-
äèðèúè ìÿíçÿðÿñèíè ýþðìÿìÿê ö÷öí ýþçëÿðèíè áÿðê-áÿðê éóìóðäó.
Ùÿòòà óëó Ôåìèäà Çåâñèí òÿðÿôèíäÿ äóðóá, îíóíëà áàðûøìàñûíû îüëóí-
äàí õàùèø åäèðäè. Àíúàã Ïðîìåòåé àíàñûíûí äà õàùèøèíè ðÿää åòäè. Ïðî-
ìåòåé òÿëÿá åäèðäè êè, áàðûøûã ö÷öí èëê àääûìû ÿäàëÿòñèçëèê åäÿí òÿðÿô
àòìàëûäûð. Áóíóíëà ùÿìèí òÿðÿô ùàãñûç îëäóüóíó åòèðàô åäÿð âÿ þç ÿìÿ-
ëèíè ïèñëÿìèø îëàðäû. ×öíêè ùàãñûçëûüûí âÿ çîðàêûëûüûí úÿçàëàíäûðûëìàäûüû,
çöëì åäèëÿíèí çöëìêàðäàí ðÿùì äèëÿäèéè áèð äöíéàäà íÿ õîøáÿõò éàøà-
ìàüûí, íÿ äÿ ùÿéàòûí þçöíöí ìÿíàñû âàð!
Ïðîìåòåé ÷ÿêäèéè ÿçàá-èøýÿíúÿäÿí ãóðòàðìàã ö÷öí þëöì àðçóëà-
éûðäû. Ëàêèí èñòÿäèéè êÿñÿ ùÿéàò âåðèá, èñòÿäèéèíäÿí îíó àëìàã ãöäðÿòèíÿ
ìàëèê Çåâñ, Èàïåòèí îíà èòàÿò åòìÿéÿí îüëóíà þëöìö éàõûí ãîéìóðäó.
Áåëÿ îëàí òÿãäèðäÿ àëëàùëàðûí áþéöê áèð äÿñòÿñè — ãîúà Êðîí, Õîø-
áÿõòëÿð àäàñûíûí áöòöí òèòàíëàðû, ýöìöøêàìàíëû Ôåá-Àïîëëîí, îíóí ìå-
øÿëÿðäÿ âÿ ýþëëÿðäÿ éàøàéàí âÿùøè ùåéâàíëàðà ùþêìäàðëûã åäÿí áàúûñû
ýþçÿë îâ÷ó Àðòåìèäà, Àïîëëîí âÿ Àðòåìèäàíûí, Îëèìïäÿêèëÿðèí ÿí ìö-
ëàéèì âÿ ìÿðùÿìÿòëèñè, ùÿì àëëàùëàðà, ùÿì äÿ èíñàíëàðà õåéèðõàùëûã
åäÿí àíàñû ãàðàýåéèìëè Ëåòî Çåâñÿ ìöðàúèÿò åäÿðÿê:
— Åé Èëäûðûìñà÷àí, ÿçàáêåøè àçàä åò, — äåéÿ éàëâàðûðäûëàð, Ãàôãàçûí
áöòöí çèðâÿëÿðè, ÷àéëàðû âÿ âàäèëÿðè ÿêñ-ñÿäà âåðäè: — ßçàáêåøè àçàä åò!

ÙÅÐÀÊË ÃÀÐÒÀËÛ ÞËÄÖÐÖÐ

Ãÿçÿáëè ùþêìäàð, àëëàùëàðûí éàëâàðûøûíà úàâàá îëàðàã ãàøëàðûíû

÷àòûá áàøûíû òÿðïÿòäè.
Áó âàõò Éóíàíûñòàíûí ÿí áþéöê ãÿùðÿìàíû, Çåâñèí âÿ àäè ãàäûí Àëê-
ìåíàíûí ñåâèìëè îüëó Ùåðàêë, Ãàôãàçûí éàõûíëûüûíäà èäè. Àëëàùëàðûí àðà-
ñûíäà Ïðîìåòåé îëäóüó êèìè, àäè èíñàíëàðûí äà è÷ÿðèñèíäÿ Ùåðàêë áöòöí
èíñàí íÿñëèíèí ìöäàôèÿ÷èñè âÿ ùàâàäàðû èäè.
ßëáÿòòÿ, Ùåðàêë Ïðîìåòåé ÿùâàëàòûíû áèëèðäè. Àíúàã Èàïåòèí îüëóíóí
ìÿùç ùàðäà ÿçàá ÷ÿêäèéè âÿ áó ÿçàáëàðûí íÿäÿí èáàðÿò îëäóüó îíà
23
ìÿëóì äåéèëäè. Ùåðàêë ÷àðìûõà ÷ÿêèëÿíèí Ïðîìåòåé îëóá-îëìàäûüû áà-
ðÿäÿ ôèêèðëÿøÿðÿê, òÿðÿääöä è÷ÿðèñèíäÿ äîíóá ãàëìûøäû. Ëàêèí Ïðîìåòåé
ãîíàüû òàíûäû. Ùåðàêëûí øöáùÿëÿðèíè äàüûòìàã ö÷öí áèðèíúè îëàðàã þçö
ñàëàì âåðäè:
— Ñàëàì, Ùåðàêë, ñåâèí! Ñÿíèí àòàí Ïðîìåòåéèí ãÿääàð äöøìÿíèäèð.
Àíúàã ñÿí ìÿíÿ ÿçèç âÿ äîüìàñàí. Ìÿí ñÿíÿ êþìÿê åäÿúÿéÿì.
— Ñÿíÿ äÿ ñàëàì, Ïðîìåòåé, — Ùåðàêë úàâàá âåðäè. — Ñÿíÿ “ñåâèí”
äåìèðÿì. Îíäà ñÿíèí ÷ÿêäèéèí ÿçàáëàðà èñòåùçà åòìèø îëàðäûì. Àíúàã
ñÿí ìÿíè ùàðäàí òàíûéûðñàí âÿ ìÿíÿ íåúÿ êþìÿê åäÿ áèëÿðñÿí?
— Ìÿí ÷îõ øåé áèëèðÿì. Ñÿíèí Ùåñïåðèäëÿðÿ éîë àõòàðäûüûíû äà áèëè-
ðÿì.* ßëëÿðèìèí âÿ àéàãëàðûìûí ãàéàéà çÿíúèðëÿíäèéèíÿ áàõìàéàðàã,
ìÿí ñÿíèí áÿëÿä÷èí îëàúàüàì. Ñÿíèí àòäûüûí ùÿð àääûìû èðÿëèúÿäÿí äå-
éÿúÿê âÿ ñÿíè ýþçëÿéÿí ÷ÿòèíëèêëÿð áàðÿäÿ õÿáÿðäàð åäÿúÿéÿì. Ãóëàã
àñ âÿ éàäûíäà ñàõëà.
Ýöíÿø õåéëè éóõàðû ãàëõìûøäû. Ïðîìåòåé èñÿ ùÿëÿ äÿ Ùåñïåðèä áà-
üûíà ýåòìÿê ö÷öí Ùåðàêëûí ùàíñû þëêÿëÿðäÿí âÿ ùàíñû õàëãëàðûí òîðïà-
üûíäàí êå÷èá ýåòìÿëè îëäóüóíó ñþéëÿìÿêäÿ äàâàì åäèðäè.
— Äöíéàíûí ãóðòàðàúàüûíäà, Ýåúÿíèí åâèíèí éàõûíëûüûíäà ñÿí ìÿíèì
ãàðäàøûì Àòëàíòëà ýþðöøÿúÿêñÿí. Î, éåðÿ äöøìÿñèí äåéÿ ýþéö ÷èéèíëÿ-
ðèíäÿ ñàõëàéûð. Ìÿíè ýþðäöéöíö âÿ Çåâñÿ òàáå îëóá èòàÿò åòìÿäèéèìè
îíà ñþéëÿñÿí.
Ïðîìåòåé áóíóíëà þç íèòãèíè ãóðòàðàí êèìè ýþéäÿ ãàðòàëûí ãàðûëòûñû
åøèäèëäè. Ùåðàêë áàøûíû ãàëäûðûá àúýþç çöëìêàðà áàõäû âÿ áó äÿùøÿòëè
ñÿùíÿ ùÿìèøÿêè êèìè îíóí ãÿëáèíäÿ ùÿäñèç ãÿçÿá ùèññè äîüóðäó. Î, êà-
ìàíû ÷èéíèíäÿí àëûá, îõó îíà êå÷èðòäè âÿ éàéû äàðòäû. Ùåðàêë îõàòàíëàð
àëëàùû — Àïîëëîíó êþìÿéÿ ÷àüûðàðàã ãûøãûðäû:
— Åé îâ÷ó Ôåá, ìÿíèì îõóìó ùÿäÿôÿ ÷àòäûð! — Áó ñþçëÿðè äåéèá,
éàéû áóðàõäû. Îõ âûéûëòû èëÿ ýþéÿ ãàëõûá ãàðòàëûí áîüàçûíà ñàíúûëäû. Éûð-
òûúû ãóø äöç Ùåðàêëûí àéàãëàðû éàíûíäà éåðÿ äöøäö. Î, éàëíûç áó çàìàí
àëëàùëàðûí âÿ èíñàíëàðûí ùþêìäàðûíûí ãÿðàðûíû ïîçäóüóíó áàøà äöøäö.
Ãîðõóäàí Ùåðàêëû äÿùøÿò áöðöäö. Áó ùèññ áèð àí áóíäàí ÿââÿë îíó áö-
ðöéÿí ãÿçÿá ùèññè ãÿäÿð ýöúëö âÿ áþéöê èäè. Î, þëäöðäöéö ãàðòàëûí éà-
íûíäà éåðÿ éûõûëäû; ýþçëÿðèíè éóìäó, ÿëëÿðè èëÿ ãóëàãëàðûíû ãàïàäû. Áèð-
äÿí êèìèíñÿ àéàüûíûí éàâàøúàäàí îíà òîõóíäóüóíó ùèññ åòäè. Ùåðàêë
ýþçëÿðèíè à÷äû. Çåâñèí ãàñèäè Ùåðìåñ îíóí áàøû öçÿðèíäÿ äàéàíìûøäû.
__________
*
Ùåðàêëûí îí èêèíúè ãî÷àãëûüû — Ùåñïåðèä àëìàëàðûíûí ýÿòèðèëìÿñèíÿ èøàðÿäèð.

24
 Ùåðìåñ äåäè:
— Ñàêèò îë, Ùåðàêë, ñÿí àòäûüûí îõ èëÿ Çåâñèí ãÿðàðûíû ïîçìàìûñàí,
ÿêñèíÿ, îíóí ÿìðèíè éåðèíÿ éåòèðìèñÿí. Ïðîìåòåé, ñÿí èñÿ ñåâèí. ×öíêè
þç èñòÿéèíÿ íàèë îëäóí: áèðèíúè îëàðàã Çåâñ ñÿíÿ áàðûøìàüû òÿêëèô åäèð.

ÀÇÀÄËÛÃ

Éàëíûç áóíäàí ñîíðà þç ñþçöíÿ àõûðàúàí ñàäèã ãàëàí Ïðîìåòåé,

öçöíö ýþéÿ òóòóá, óçóí ìöääÿò ÿçàá âÿ èíýÿíúÿëÿðÿ äþçÿðÿê, ýèçëè
ñàõëàäûüû Ìîéðëàðûí ñèððèíè Çåâñÿ à÷äû. Åëÿ ùÿìèí ñààò Ôåá-Àïîëëîí
ýöíÿø øöàëàðûíäàí éàðàíìûø íÿðäèâàíëà éåðÿ äöøäö. Î, ÿëè èëÿ Ïðîìå-
òåéèí ãàíäàëëàðûíà òîõóíàí êèìè îíëàð þç-þçöíÿ à÷ûëûá äöøäö, ÿçàáêå-
øèí ïÿíúÿëÿðèíÿ âóðóëìóø äÿìèð ïàçëàð èñÿ éîõ îëäó.
Àïîëëîí äåäè:
— Ïðîìåòåé, Çåâñ ñÿíè àçàä åäèð. Àíúàã î, ñÿíè ÿáÿäè äóñòàã åòìÿê
ö÷öí è÷äèéè àíäû ïîçìàìàã íàìèíÿ, ùÿìèøÿ áàøûíäà ÷ÿëÿíý ýÿçäèðìÿíè
ÿìð åäèð. ×ÿëÿíýèí ùàëãàñû ñÿíèí áàüëàíäûüûí çÿíúèðëÿðè ÿâÿç åòìÿëèäèð.
— Éàõøû, — Èàïåòèí îüëó úàâàá âåðäè, — ìÿí ùå÷ âàõò ÷ÿëÿíýè áàøûìäàí
÷ûõàðìàéàúàüàì. Ëàêèí ìÿí ÷ÿëÿíýè Çåâñèí àíäû íàìèíÿ éîõ, êþíöëëö
îëàðàã èíñàíëàðäàí þòðö ÷ÿêäèéèì ÿçàá âÿ èøýÿíúÿëÿðÿ õàòèðÿ êèìè ýÿçäè-
ðÿúÿéÿì âÿ èíñàíëàðû ùå÷ âàõò óíóòìàéàúàüàì.
Ïðîìåòåéèí áó ñþçëÿðèíè èíñàíëàð äà óíóòìàäûëàð. Î âàõòäàí åòèáà-
ðÿí çèéàôÿòëÿðäÿ, áàéðàìëàðäà, àëëàùëàðûí ìåùðàáëàðû þíöíäÿ âÿ áàøãà
òÿíòÿíÿëè øÿíëèêëÿðäÿ áàøû ÷ÿëÿíýëÿ áÿçÿìÿê àäÿò îëäó. Èíñàíëàð ùÿð
äÿôÿ áàøëàðûíà ÷ÿëÿíý ãîéäóãäà, Ïðîìåòåéè ìèííÿòäàðëûãëà éàä åäèðëÿð.
— Ùåðàêë, ñÿíèí àòäûüûí, ãàðòàëû þëäöðäöéöí îõ õàòèðÿ îëàðàã, — Àïîëëîí
ñþçöíÿ äàâàì åòäè, — ýþéÿ àïàðûëàúàãäûð.
Äîüðóäàí äà ùÿìèí îõ èíäè äÿ ýåúÿëÿð ýþéäÿ ïàðûëäàéûð âÿ áèç îíó
Îõ áöðúö àäëàíäûðûðûã.
— Àíúàã àëëàùëàðäàí ýþðÿñÿí ùàíñû ìÿíèì éåðèìÿ Òàðòàðà ýåòìÿ-
éÿ ðàçûëûã âåðÿúÿêäèð? — Ïðîìåòåé ñîðóøóðäó, — Òàðòàð ìÿíè ýþçëÿéèð,
ìÿí àðòûã îíóí ÷àüûðûøûíû åøèäèðÿì.
Áàéàãäàí áÿðè äèíìÿçúÿ äàéàíàí Ùåðàêë äèëëÿíäè:
— Ìÿíèì ìöÿëëèìèì Õèðîí þëìÿçëèêäÿí ÿë ÷ÿêèá. Ïðîìåòåéèí ÿâÿ-
çèíÿ Òàðòàðà ýåòìÿéÿ ùÿâÿñëÿ ðàçû îëàð.

25
 ÌÖÄÐÈÊ ÕÈÐÎÍÓÍ ÙÅÊÀÉßÒÈ

Õèðîí òèòàíëàðûí ïàäøàùû Êðîíóí îüëó, Ïðîìåòåéèí ÿìèñè îüëó èäè.

Õèðîí ãåéðè-àäè õåéèðõàùëûüû, ìöëàéèìëèéè, ùÿãèãÿòïÿðÿñòëèéè âÿ ìöäðèê-
ëèéè èëÿ ôÿðãëÿíèðäè. Ïðîìåòåé èíñàí íÿñëèíèí èëê ìöÿëëèìè èäè. Õèðîíóí
øàýèðäëÿðè èñÿ àëëàùëàðûí àäè èíñàíëàðäàí îëàí þâëàäëàðû — àëëàù âÿ ãÿùðÿ-
ìàíëàð èäè. Îíëàðûí ÷îõó Ôåññàëèéàíûí Ïåëèîí äàüûíäà, Õèðîíóí ìàüàðà-
ñûíäà áþéöìöø âÿ òÿðáèéÿ àëìûøäûëàð. Ôåá — Àïîëëîí éåíèúÿ äîüóëìóø
îüëó, ýÿëÿúÿê òÿáàáÿò àëëàùû Àñêëåïèíè òÿðáèéÿ îëóíìàã ö÷öí Õèðîíóí
éàíûíà ýÿòèðìèøäè. Àñêëåïè Õèðîíäàí ùÿêèìëèê ñÿíÿòèíè áþéöê ìÿùàðÿòëÿ
þéðÿíìèøäè. Î, ùÿòòà þëöíö áåëÿ äèðèëòìÿê ãàáèëèééÿòèíÿ ìàëèê èäè.
Öçöì÷öëÿðèí âÿ øÿðàá÷ûëàðûí àëëàùû øÿí Äèîíèñ Õèðîíóí éàíûíäà áþéö-
ìöøäö. Áîéà-áàøà ÷àòäûãäàí ñîíðà î, ÷îõ øþùðÿòëÿíìèø âÿ áöòöí äöíéà-
íû ýÿçÿðÿê ùÿð éåðäÿ öçöìëöêëÿð ñàëìûøäûð. Àíúàã äåéèëÿíÿ ýþðÿ öçöìöí
øèðèí ýèëÿëÿðèíè èëê äÿôÿ Äèîíèñÿ, ìÿùç êåíòàâð Õèðîí éåäèðòìèø âÿ Àíà
— Éåðèí áó ýþçÿë ùÿäèééÿñèíè èíñàíëàðà âåðìÿéè îíà ìÿñëÿùÿò ýþðìöøäö.
Õèðîí âÿùøè ùåéâàíëàðû îâëàìàüûí ñèððèíè áèëèðäè. Î áó ñÿíÿòè, ÿêèí-
ëÿðè, çåéòóí ìåøÿëÿðèíè âÿ àðû ïÿòÿêëÿðèíè ìöùàôèçÿ åäèá ãîðóéàí àëëàù
Àðèñòåéèí îüëó Àêòåîíà þéðÿòìèøäè. Áèð äÿôÿ îâ÷óëóã èëàùÿñè Àðòåìè-
äàíûí Àêòåîíà ãÿçÿáè òóòìóø âÿ îíó ìàðàëà äþíäÿðìèøäè. Ìàðàëà äþí-
ìöø ñàùèáëÿðèíè òàíûìàéàí èòëÿð, Àêòåîíóí öñòöíÿ úóìàðàã òèêÿ-òèêÿ
åòìèø, ñîíðà îíó àõòàðà-àõòàðà ýÿëèá êåíòàâðûí ìàüàðàñûíûí ýèðÿúÿéèíäÿ
îòóðàðàã àðà âåðìÿäÿí óëàìàüà áàøëàìûøëàð. Éàëíûç Õèðîí, Àêòåîíóí
ùåéêÿëèíè äöçÿëäèá, îíëàðà ýþñòÿðäèêäÿí ñîíðà èòëÿð ñÿñëÿðèíè êÿñèá ñàêèò-
ëÿøìèøëÿð.
Õèðîíäàí ìöõòÿëèô åëì âÿ ñÿíÿòëÿðè þéðÿíÿí äèýÿð ãÿùðÿìàíëàð
è÷ÿðèñèíäÿ Àñêëåïèíèí îüóëëàðû — ùÿð èêèñè ýþçÿë ùÿêèì îëàí Ìàõàîí âÿ
Ïîäàëèðè, äîããóç èíñàí þìðö ãÿäÿð éàøàéûá ùÿòòà þëäöêäÿ áåëÿ éàääàø
âÿ àüëûíû èòèðìÿéÿí, ýÿëÿúÿéè õÿáÿð âåðÿí êîð êàùèí Òèðåñè, Äèîñêóðóí
Êàñòîð âÿ Ïîëèäåâê àäëû îüóëëàðû äà âàðäû. Áèð-áèðèíè ùÿääÿí àðòûã ñå-
âÿí ÿêèçëÿðèí áó ãàðäàøëûã ìÿùÿááÿòèíÿ ìöêàôàò îëàðàã Çåâñ îíëàðû
ýþéÿ àïàðìûø âÿ ÿêèçëÿð áöðúöíÿ ÷åâèðìèøäèð. Õèðîíóí äîüìà íÿâÿñè
Ïåëåé âÿ ãÿùðÿìàí Ùåðàêëûí þçö äÿ îíóí éàíûíäà òÿðáèéÿ àëûá áþéö-
ìöøäöëÿð.

26
 ÊÅÍÒÀÂÐËÀÐÛÍ ËÀÏÈÔËßÐËß
ÄÖØÌßÍ×ÈËÈÉÈ Íß ÈËß ÃÓÐÒÀÐÄÛ

Êåíòàâðëàð þç ãîíøóëàðûíà, õöñóñèëÿ Ôåññàëèéàäàêû ëàïèôëÿð ãÿáèëÿ-

ñèíÿ ÷îõ ÿçèééÿò âåðèðäèëÿð. Îíëàð ëàïèôëÿðëÿ äàèìà äöøìÿí÷èëèê åäÿðÿê,
îíëàðûí éàøàäûüû éåðëÿðè âèðàí åäèðäèëÿð. Ùÿð ãóëäóð áàñãûíû çàìàíû ñîí
äÿðÿúÿ ÿééàø îëàí êåíòàâðëàð èëê íþâáÿäÿ øÿðàá ñÿùÿíýëÿðèíè ÿëÿ êå-
÷èðìÿéÿ ÷àëûøûðäûëàð. Êåôëÿíäèêäÿí ñîíðà èñÿ òàìàìèëÿ àüûëëàðûíû èòèðÿ-
ðÿê, ùÿéàñûç âÿ àçüûí îëóðäóëàð. Áóíà áàõìàéàðàã, ëàïèôëÿð äîñòëóã âÿ
ñöëù øÿðàèòèíäÿ éàøàìàã ö÷öí äàâàêàð ãîíøóëàðûíû ùÿð âàñèòÿ èëÿ ñàêèò-
ëÿøäèðìÿéÿ ÷àëûøûðäûëàð.
Ëàïèôëÿðèí ïàäøàùû Ïèðèòîé åâëÿíÿðêÿí êåíòàâðëàðû äà òîéà äÿâÿò
åòäè. Ãîíàãëàð áó äÿâÿòè ùÿâÿñëÿ ãÿáóë åäèá òîé ìÿúëèñèíÿ ýÿëäèëÿð.
Îíëàð ÿââÿëúÿ þçëÿðèíè ñàêèò âÿ ÿäÿáëÿ àïàðûðäûëàð. Ëàêèí òåçëèêëÿ øÿðàá
áàøëàðûíû äóìàíëàíäûðäû âÿ êåíòàâðëàð åâ ñàùèáëÿðèíè êîáóäúàñûíà ÿëÿ
ñàëìàüà áàøëàäûëàð. Àíúàã ëàïèôëÿð þç ñàêèòëèêëÿðèíè ïîçìàäûëàð. ßýÿð
êåíòàâð Åâðèòèîí îëìàñàéäû, áÿëêÿ äÿ ùÿð øåé éàõøûëûãëà ãóðòàðàúàãäû.
Åâðèòèîí áèðäÿí ýÿëèíèí — Ùèïïîëàìèéàíûí öñòöíÿ àòûëäû, îíó þç ñàüðû-
ñûíûí öñòöíÿ àòàðàã äèê úûüûðëà äàüëàðà òÿðÿô ÷àïìàüà áàøëàäû.
Áó éåðäÿ äàùà ëàïèôëÿðèí ñÿáðè òöêÿíäè. Âóðóøìà, äàùà äîüðóñó,
ãûðüûí áàøëàíäû, ÷öíêè ñÿðõîø êåíòàâðëàð úèääè ìöãàâèìÿò ýþñòÿðÿ áèë-
ìèðäèëÿð. Ëàïèôëÿð òîé øÿíëèéèíäÿêè êåíòàâðëàðû ãûðûá ãóðòàðäûãäàí ñîí-
ðà, öìóìèééÿòëÿ îíëàðëà áó èéðÿíú ãîíøóëóãäàí áèðäÿôÿëèê éàõàëàðûíû
ãóðòàðìàã ãÿðàðûíà ýÿëäèëÿð. Ëàïèôëÿð äîñòúàñûíà ÿëáèð îëóá, êåíòàâðëà-
ðûí äàõìàëàðûíà âÿ ìàüàðàëàðûíà ùöúóì åäÿðÿê îíëàðûí ùàìûñûíû ñîí
íÿôÿðèíÿäÿê Ôåññàëèéàäàí ãîâóá ÷ûõàðòäûëàð. Ãà÷ãûíëàð úÿíóáà äîüðó
öç ãîéäóëàð. Õèðîí äà îíëàðûí àðàñûíäà èäè. Îíëàð Ïåëîïîííåñ éàðûìà-
äàñûíûí Åëèäà òîðïàüûíäà — èòèðèëìèø âÿòÿíëÿðè Ôåññàëèéàíû õàòûðëàäàí
äàüëàð àðàñûíäà ìÿñêÿí ñàëäûëàð.
Õèðîí áàøà äöøöðäö êè, ëàïèôëÿðäÿí àëäûãëàðû àüûð çÿðáÿëÿð áåëÿ,
êåíòàâðëàðû àüûëëàíäûðà áèëìÿéÿúÿêäèð. Îíà ýþðÿ äÿ î, êåíòàâðëàðëà áèð
éåðäÿ éàøàìàã èñòÿìÿäè. Õèðîí äàùà úÿíóáà ýåäÿðÿê Ïåëîïîííåñ éàðû-
ìàäàñûíûí ãóðòàðàúàüû îëàí Ìàëåé áóðíóíäà þçöíÿ áèð ìàüàðà òàïäû.
Î, áóðàäà éàøàìàãëà êåíòàâðëàðû éàõàëàéàúàã éåíè ôÿëàêÿòëÿðäÿí óçàã
îëàúàüûíû ýöìàí åäèðäè. Àíúàã òÿÿññöô êè, î, ñÿùâ åòìèøäè.

27
 ÙÅÐÀÊË ÊÅÍÒÀÂÐËÀÐÛ ÃÛÐÛÁ ÌßÙÂ ÅÄÈÐ

Åðèìàíô äàüûíäà éàøàéàí íÿùÿíý áèð ãàáàí Åëèäà èëÿ ãîíøó îëàí
éåðëÿðè äàüûäûá âèðàí åäèðäè. Ùåðàêëûí õèäìÿò åòìÿéÿ ìÿúáóð îëäóüó
ïàäøàù Åâðèñôåé, Åðèìàíô ãàáàíûíû òóòóá þëäöðìÿéè îíà ÿìð åòäè. Ùå-
ðàêë ãàáàíû èçëÿéÿðÿê (áó îíóí ýþñòÿðäèéè îí èêè ãî÷àãëûüûí áåøèíúèñè
èäè) ýÿëèá êåíòàâð Ôîëóí åâèíÿ ÷ûõäû. Ôîë Ùåðàêëû ìåùðèáàíëûãëà âÿ ýö-
ëÿðöçëÿ ãàðøûëàäû. Îíóí åâèíäÿ äÿ ýåúÿëÿìÿéÿ äÿâÿò åäÿðÿê, àõøàì
éåìÿéèíÿ ãîíàã åòäè. Éåíÿ äÿ øÿðàá êåíòàâðëàðûí áþéöê ôÿëàêÿòèíÿ ñÿ-
áÿá îëäó âÿ îíëàðû ìÿøóì, ÿëàúû òàïûëìàéàí áèð áÿäáÿõòëèéÿ ñàëäû.
Ñöôðÿéÿ øÿðàá áàäÿëÿðè ýÿëÿíäÿ, êåíòàâðëàð è÷êèíèí øèðíèêëÿíäèðèúè
èéèíè äóéàðàã, ùÿð òÿðÿôäÿí éûüûøûá Ùåðàêëà ùöúóì ÷ÿêäèëÿð. Îíëàð
Ùåðàêëûí äÿéÿíÿéèíèí çÿðáÿñè àëòûíäà ñàíêè ìàùèð áè÷èí÷èíèí îðàüû àëòûí-
äà ñöíáöë êèìè éåðÿ ñÿðèëèðäèëÿð. Îíëàðûí ÷îõ àçû ñàü ãàëà áèëäè (þëÿíëÿð
è÷ÿðèñèíäÿ ùÿìãÿáèëÿëÿðèíèí àéàãëàðû àëòûíäà òàïäàëàíàí ãîíàãïÿðÿñò åâ
ñàùèáè äÿ âàð èäè). Ñàü ãàëàíëàð èñÿ àðõàëàðûíà áàõìàäàí ãà÷ûðäûëàð. Ùå-
ðàêë ýåúÿ-ýöíäöç éîðóëìàäàí þç äöøìÿíëÿðèíè ãîâàðàã, îíëàðû èçëÿéèðäè
âÿ îíóí äàëáàäàë àòäûüû îõëàðûí áèðè äÿ áîøà ÷ûõìûðäû. Áåëÿëèêëÿ, îíëàð
áöòöí Ïåëîïîííåñ éàðûìàäàñûíû êÿñÿ éîëëà éöéöðäöëÿð. Àðòûã èðÿëèäÿ
ýþìýþé äÿíèç ýþðöíöðäö. Äàùà ãà÷ìàüà éåð éîõ èäè. Áó çàìàí áèðäÿí
êåíòàâðëàð, éàõûíëûãäà Ùåðàêëûí êþùíÿ ìöÿëëèìè Õèðîíóí ìàüàðàñûíûí
îëäóüóíó õàòûðëàäûëàð. Îíëàð Ùåðàêëûí þç ìöÿëëèìèíè ùÿìèøÿ ñåâäèéèíè
âÿ îíà ùþðìÿò áÿñëÿäèéèíè áèëèðäèëÿð. Áÿëêÿ øàýèðä ìöÿëëèìèíèí õàòèðèíÿ
îíëàðà ðÿùì åòäè? Êåíòàâðëàð äÿñòÿ èëÿ Õèðîíóí ìàüàðàñûíûí àüçûíà úóì-
äóëàð. Ùåðàêë èñÿ êàìàíû áèð àí áåëÿ áîø ãîéìàéûá îõëàðû äàëáàäàë àòìàã-
äà äàâàì åäèðäè. Ãÿçÿá ùèññè Ùåðàêëûí ýþçëÿðèíè åëÿ þðòìöøäö êè, Õèðîí
ìàüàðàñûíûí àüçûíà ÷ûõäûãäà áåëÿ î, êàìàíû éåðÿ ãîéìàäû.

ÑÀÜÀËÌÀÇ ÉÀÐÀ

Íÿùàéÿò, êåíòàâðëàðûí äÿùøÿòëè áàüûðòû ñÿñëÿðè êÿñèëäè. Áèð çàìàíëàð

áþéöê áèð ãÿáèëÿ îëàí êåíòàâðëàðûí ñîíóíúó íöìàéÿíäÿëÿðè íÿôÿññèç âÿ
ùÿðÿêÿòñèç ùàëäà óçàíûá ãàëìûøäûëàð. Éàëíûç èíäè Ùåðàêë þçöíÿ ýÿëäè.
ßââÿëúÿ êåíòàâðëàðûí ìåéèòëÿðè àðàñûíäà éåðÿ ñÿðèëìèø Õèðîíóí íÿôÿñ
àëäûüûíû ýþðäöêäÿ Ùåðàêë ùÿäñèç äÿðÿúÿäÿ ñåâèíìÿéÿ áàøëàäû. Ëàêèí
áó ñåâèíú ùèññè áèð àíäà ñþíöá ýåòäè: îõ ìöäðèê êåíòàâðûí äèçèíÿ ñàí-
úûëìûøäû. Ùåðàêëûí îõëàðûíûí óúëàðû èñÿ Ëåðíåé ÿæäàùàñûíûí þäöíÿ áàòû-
28
ðûëäûüûíäàí, èñòÿð àäè èíñàíëàðûí, èñòÿðñÿ äÿ àëëàùëàðûí áó îõäàí àëäûãëàðû
éàðàëàð ùå÷ âàõò ñàüàëìûðäû.
Õèðîí áóíó Ùåðàêëäàí äà éàõøû áèëèðäè. Î þç ìàüàðàñûíà ýèðäè.
Îíóí ÿçàáëàðû Ïðîìåòåéèíêèíäÿí äÿ äÿùøÿòëè èäè. Ïðîìåòåé, ùå÷ îëìà-
ñà êèìèí ö÷öí ÿçàá ÷ÿêäèéèíè áèëèð âÿ áó ÿçàáëàðäàí õèëàñ îëàúàüûíà
öìèä åäèðäè. Î èñÿ àõìàã áèð òÿñàäöôöí íÿòèúÿñèíäÿ, ìÿíàñûç éåðÿ ÿçàá
÷ÿêìÿëè îëìóøäó. Ùÿòòà þëöì áåëÿ îíóí ÿçàáëàðûíà ñîí ãîéà áèëìÿçäè.
Àõû î, þëìÿç èäè. Èñòÿð Ìàõàîí âÿ Ïîäàëèðè, èñòÿðñÿ äÿ òÿáàáÿò àëëàùû
Àñêëåïèíèí þçö ÿáÿñ éåðÿ, ìöÿëëèìëÿðèíèí ýåòäèêúÿ áöòöí áÿäÿíèíÿ
éàéûëàí äþçöëìÿç øèääÿòëè àüðûëàðû àçàëäàðàã ñàêèòëÿøäèðìÿéÿ ÷àëûøûðäû-
ëàð. Ìöäðèê Õèðîíóí þçö äÿ àëëàùëàðûí âÿ èíñàíëàðûí ùþêìäàðû Çåâñÿ
ñàüàëìàñû ö÷öí éîõ, ìÿíôóð þëìÿçëèéè îíóí öçÿðèíäÿí ýþòöðìÿñè ö÷öí
éàëâàðûðäû. Ëàêèí Èëäûðûìñà÷àí ñóñàðàã úàâàá âåðìèðäè. Íÿùàéÿò, èíäè
éàðàëû êåíòàâðûí éàëâàðûøëàðûíà úàâàá âåðìÿê âàõòû ýÿëèá ÷àòäû.

ÕÈÐÎÍÓÍ ÞËÖÌÖ — ÏÐÎÌÅÒÅÉÈÍ ÞËÌßÇËÈÉÈ

— Ìÿíèì ìöÿëëèìèì Õèðîí þëìÿçëèêäÿí ÿë ÷ÿêèá. Ïðîìåòåéèí ÿâÿ-

çèíÿ Òàðòàðà ýåòìÿéÿ ùÿâÿñëÿ ðàçû îëàð, — Ìàëåé áóðíóíäà îíóí ýþç-
ëÿðèíè þðòÿðÿê, áþéöê ôÿëàêÿòÿ ñÿáÿá îëàí ãÿçÿáèíè âÿ þç ìöÿëëèìèíÿ
ãàðøû òþðÿòäèéè áàüûøëàíìàç ýöíàùûíû ùå÷ âàõò óíóòìàéàí Ùåðàêë äèë-
ëÿíäè. Îüëóíóí ñþçëÿðèíè åøèäÿí Çåâñ, þç úÿëä àéàãëû õÿáÿðýÿòèðÿíè Èðèäà
— Ãþâñè-ãöçåùè éåðÿ, Õèðîíóí éàíûíà ýþíäÿðäè.
Èðèäà äåäè:
— Õèðîí, Çåâñäÿí äÿôÿëÿðëÿ ñÿíÿ þëöì ýþíäÿðìÿñèíè õàùèø åòìè-
ñÿí, àëëàùëàðûí âÿ èíñàíëàðûí ùþêìäàðû ñÿíèí, Ïðîìåòåéèí ÿâÿçèíäÿ
þëöá, ðóùóíóí ÿáÿäè îëàðàã, éåð àëòûíà — þëöëÿð äöíéàñûíûí ÿí äÿðèí éåðè
Òàðòàðà äöøìÿñèíÿ ðàçû îëóá-îëìàäûüûíû áèëìÿê èñòÿéèð.
— Ðàçûéàì, — êåíòàâð úàâàá âåðäè.
Áåëÿëèêëÿ, Õèðîí þëöìö ãÿáóë åòäè âÿ ãàðàíëûã Òàðòàðà åíäè. Áÿäÿ-
íèíè èñÿ Çåâñ ýþéÿ ãàëäûðûá Îõàòàí áöðúöíÿ ÷åâèðäè.

29
 ÙÅÐÀÊË

Ìèêåíäÿ øàù Åëåêòðèîí ùþêìäàðëûã åäèðäè. Ïòåðåëà ïàäøàùûí îüëàí-

ëàðûíûí áàø÷ûëûüû èëÿ òåëåáîéëàð îíóí íàõûðûíû îüóðëàäûëàð. Îüóðëóã ìàë-
ëàðû ýåðè ãàéòàðìàã èñòÿéÿí âàõòû òåëåáîéëàð Åëåêòðèîíóí îüëàíëàðûíû
þëäöðäöëÿð. Åëåêòðèîí ïàäøàù úàð ÷ÿêäèðäè êè, ýþçÿë ãûçû Àëêìåíàíû íà-
õûðû ãàéòàðàí âÿ îüëàíëàðûíûí èíòèãàìûíû àëàíà ÿðÿ âåðÿúÿê. Èýèä Àìôèò-
ðèîí Åëåêòðèîíóí íàõûðûíû äþéöøñöç-çàäñûç ýåðè ãàéòàðäû, ÷öíêè òåëåáîé-
ëàðûí ïàäøàùû Ïòåðåëà îüóðëóã íàõûðûí ãàðàâóëóíó Åëèäèí ïàäøàùû
Ïîëèêñåíå òàïøûðäû. Ïîëèêñåí èñÿ íàõûðû Àìôèòðèîíà âåðäè. Àìôèòðèîí íà-
õûðû Åëåêòðèîíà ãàéòàðäû âÿ Àëêìåíàíûí “ùÿ”ñèíè àëäû. Òîé ýöíö êåô
ìÿúëèñèíäÿ íàõûðûí öñòöíäÿ ñþçëÿðè ÷ÿï ýÿëäèéèíäÿí Àìôèòðèîí Åëåêò-
ðèîíó þëäöðäö âÿ àðâàäû Àëêìåíà èëÿ Ìèêåíÿ ãà÷ìàüà ìÿúáóð îëäó.
Àëêìåíà úàâàí ÿðè èëÿ ãöðáÿòÿ ãà÷ìàüà áèð øÿðòëÿ ðàçûëàøäû êè, ãàðäàø-
ëàðûíûí èíòèãàìûíû Ïòåðåëàíûí îüëàíëàðûíäàí àëàúàã. Àìôèòðèîí Ôèâ ìÿì-
ëÿêÿòèíèí ïàäøàùû Êðåîíòóí éàíûíäà ñûüûíàúàã òàïäû âÿ ãîøóíëà òåëå-
áîéëàðà ãàðøû äþéöøÿ éîëëàíäû. Àëêìåíàíûí ýþçÿëëèéè Çåâñèí àüëûíû
áàøûíäàí àëìûøäû. Àìôèòðèîíóí åâäÿ îëìàìàñûíäàí èñòèôàäÿ åäÿí Çåâñ
îíóí úèëäèíÿ ýèðäè âÿ îíóí àðâàäû èëÿ éàòäû. Òåçëèêëÿ Àìôèòðèîí åâÿ ãà-
éûòäû. Ñîíðà Àëêìåíàíûí Çåâñäÿí âÿ Àìôèòðèîíäàí èêè ÿêèç îüëó îëäó.
Çåâñèí âÿ Àëêìåíàíûí óëó îüëóíóí äîüóëàúàüû ýöí òàíðûëàð óúà
Îëèìïÿ òîïëàøìûøäûëàð. Îüëóíóí äîüóëàúàüûíäàí ñåâèíÿí ãöäðÿòëè Çåâñ
òàíðûëàðà äåäè:
— Àëëàù âÿ èëàùÿëÿð ñþçöìÿ äèããÿòëÿ ãóëàã àñûí: áóíó ìÿí ñèçÿ öðÿ-
éèìèí ùþêìö èëÿ äåéèðÿì!
Áó ýöí óëó áèð ãÿùðÿìàí äîüóëàúàã; î, ìÿíèì îüëóì Ïåðñåéèí
íÿñëèíäÿí òþðÿéÿí áöòöí ãîùóìëàðûí ùþêìäàðû îëàúàã.
Çåâñèí þëÿðè Àëêìåíàíû àëìàñû îíóí àðâàäû Ùåðàíû ãÿçÿáëÿíäèðäè.
Àëêìåíàíûí îüëóíóí, áöòöí Ïåðñåéëÿð öçÿðèíäÿêè ùàêèìèééÿòèíè áèú-
ëèêëÿ àðàäàí ãàëäûðìàã ôèêðèíÿ äöøäö. Ùåðà êèí-êöäóðÿòèíè öçÿ âóðìà-
äàí Çåâñÿ äåäè:
— Åé óëó èëäûðûìñà÷àí, ñÿí äöç äåìèðñÿí! Ñÿí ñþçöíö ùå÷ âàõò éå-
ðèíÿ éåòèðìÿéÿúÿêñÿí! Òàíðûëàðûí ñàðñûëìàç àíäûíà ãÿñÿì ãûë êè, Ïåð-
ñåèäëÿð íÿñëèíäÿí áó ýöí áèðèíúè äîüóëàí áöòöí ãîùóìëàðûíûí ùþêìäà-
ðûíà ÷åâðèëÿúÿê.
30
 Éàëàí èëàùÿñè àòà Çåâñèí àüëûíû áàøûíäàí ÷ûõàðòäû âÿ Ùåðàíû áèúëèéè-
íÿ øöáùÿñè îëìàéàí Èëäûðûìñà÷àí àíä è÷äè. Ùåðà ùÿìèí àíäàúà Îëèìïè
òÿðê åëÿäè âÿ ãûçûë àðàáàñûíû Àðãîñà ñöðäö. Î, ýÿëèá Àðãîñà ÷àòàí êèìè
Ïåðñåèäàíûí òàíðûëàðà òàé àðâàäû Ñôåíåëàíûí îüëóíóí äöíéàéà ýÿëìÿñèíè
ñöðÿòëÿíäèðäè âÿ ùÿìèí ýöí Ïåðñåé íÿñëèíäÿí äöíéàéà áèð çÿèô, õÿñòÿ
óøàã ýÿëäè. Áó, Ñôåíåëàíûí îüëó Åâðèñôåé èäè. Ùåðà òÿëÿñèê Îëèìïÿ ãà-
éûòäû âÿ áóëóä ãîâàí Çåâñÿ äåäè:
— Åé Èëäûðûìñà÷àí Çåâñ, åøèò ìÿíè! Èíäèúÿ øàíëû Àðãîñäà Ïåðñåèäëÿ-
ðèí Ñôåíåëàñûíûí Åâðèñôåé àäëû îüëó îëäó. Î áó ýöí äîüóëàí èëê óøàãäû,
áóíà ýþðÿ äÿ áöòöí Ïåðñåéëÿð íÿñëèíèí öçÿðèíäÿ ùþêìäàðëûã åëÿìÿëèäè.
Çåâñ êÿäÿðëÿíäè; àëëàù Ùåðàíûí ùèéëÿñèíè àíúàã èíäè áàøà äöøäö. Àü-
ëûíû áàøûíäàí àëàí éàëàí èëàùÿñè Àòàéà îíóí àúûüû òóòäó; Çåâñ ùèðñëè-ùèðñëè
èëàùÿíèí ñà÷ûíäàí éàïûøäû âÿ ýþòöðöá Îëèìïäÿí éåðÿ òóëëàäû. Î âàõòäàí
éàëàí èëàùÿñè Àòà èíñàíëàðûí àðàñûíäà éàøàéûð.
Çåâñ Ùåðà èëÿ ñàðñûëìàç áèð ìöãàâèëÿ áàüëàäû: îíóí îüëó þìðö áîéó
Åâðèñôåéèí ùàêèìèééÿòè àëòûíäà îëìàëûäû. Î, Åâðèñôåéèí áóéðóüó èëÿ îí
èêè óëó ãÿùðÿìàíëûã ýþñòÿðìÿëè âÿ áóíäàí ñîíðà ùÿì Åâðèñôåéèí ùàêè-
ìèééÿòèíäÿí àçàä îëìàëûäû, ùÿì äÿ þëìÿçëèê ãàçàíìàëûäû. Èëäûðûìñà÷àí
Çåâñ áàøà äöøöðäö êè, îüëóíó ÷îõ òÿùëöêÿëÿð ýþçëÿéèð, áóíà ýþðÿ äÿ
Àôèíà — Ïàëëàäàéà òàïøûðäû êè, Àëêìåíàíûí îüëóíà êþìÿê åëÿñèí. Ñîíðà-
ëàð îüëóíóí çÿèô âÿ ãîðõàã Åâðèñôåéèí ãóëëóüóíäà äóðäóüóíó ýþðÿí
Çåâñ òåç-òåç êÿäÿðëÿíèðäè. Àììà Ùåðàéà âåðäèéè ñþçö ïîçà áèëìèðäè.
Ñôåíåëàíûí îüëó èëÿ åéíè âàõòäà Àëêìåíàíûí ÿêèç îüëó îëäó: áþéö-
éöí — Çåâñèí îüëóíóí àäûíû Àëêèä, êè÷èéèí — Àìôèòðèîíóí îüëóíóí àäûíû
èñÿ Èôèêë ãîéäóëàð. Àëêèä Éóíàíûñòàíûí ýþðêÿìëè ãÿùðÿìàíû èäè. Ñîíðà-
äàí îíó êàùèí Ùåðàêë ÷àüûðûðäûëàð. Î áó àäëà ìÿøùóðëàøäû, ÿáÿäèëèê ãà-
çàíäû âÿ Îëèìï òàíðûëàðû ñûðàñûíà ãÿáóë åäèëäè.
Ùåðà èøûãëû äöíéàéà ýþç à÷äûüû èëê ýöíäÿí Ùåðàêëû èçëÿìÿéÿ áàøëàäû.
Ýöíëÿðèí áèð ýöíö Ùåðà þéðÿíäè êè, Ùåðàêë ãàðäàøû Èôèêëëÿ áèðëèêäÿ äîüó-
ëóáäó âÿ áÿëÿêäÿ éàòûð. Î, òÿçÿúÿ äîüóëìóø ãÿùðÿìàíû ìÿùâ åëÿìÿê
ö÷öí èêè èëàí ýþíäÿðäè. Ýþçëÿðèíè èøûëäàäà-èøûëäàäà èëàíëàð ñöðöíöá Àëê-
ìåíàíûí îòàüûíà ñîõóëàíäà øÿð ãàðûøìûøäû. Îíëàð ñàêèòúÿ ÿêèçëÿð éàòàí
áåøèéèí éàíûíà ñöðöíäöëÿð, áàëàúà Ùåðàêëûí áÿäÿíèíÿ äîëàíûá îíó áîü-
ìàã èñòÿéèðäèëÿð êè, Çåâñèí îüëó îéàíäû. Î õûðäà ÿëëÿðèíè èëàíëàðà ñàðû
óçàòäû, îíëàðûí áàøûíäàí éàïûøäû åëÿ ìþùêÿì ñûõäû êè, èëàíëàð áîüóëóá
þëäöëÿð. Àëêìåíà äÿùøÿò è÷èíäÿ éàòàüûíäàí äèê àòûëäû. Áåøèéèí éàíûíäàêû
èëàíëàðû ýþðÿí àðâàäëàð áÿðêäÿí ãûøãûðäûëàð, þçëÿðèíè áåøèéÿ ñàðû àòäûëàð.
31
Àðâàäëàðûí ãûøãûðûüûíà éàëûí ãûëûíúëû Àìôèòðèîí þçöíö éåòèðäè. Àäàìëàð
áåøèéèí áàøûíà éûüûøìûøäûëàð, îíëàð ãåéðè-àäè áèð ìþúöçÿ ýþðäöëÿð: áàëà-
úà Ùåðàêë ÿëèíäÿ èêè íÿùÿíý èëàí òóòìóøäó, áîüóëìóø èëàíëàð ùÿëÿ äÿ
îíóí ÿëèíäÿ çÿèô-çÿèô ÷àïàëàéûðäûëàð. Îüëóíóí ýöúöíäÿí ùåéðÿòÿ äöøÿí
Àìôèòðèîí êàùèí Òðåñèéàíû ÷àüûðäû âÿ êþðïÿíèí ýÿëÿúÿê òàëåéèíè ñîðóø-
äó. Ýÿëÿúÿêäÿí õÿáÿð âåðÿí êàùèí îíóí íåúÿ ãÿùðÿìàíëûã ýþñòÿðÿ-
úÿéèíè äåäè âÿ þìðöíöí ñîíóíäà óøàüûí ÿáÿäèëèê ãàçàíàúàüûíû ñþéëÿäè.
Àëêìåíàíûí áþéöê îüëóíóí ýÿëÿúÿê øþùðÿòèíäÿí õÿáÿð òóòàí Àìôèò-
ðèîí îíó ÿñë ãÿùðÿìàíëàðà ëàéèã òÿðáèéÿ âåðäè. Àìôèòðèîí òÿêúÿ Ùåðàêëûí
ýöúëÿíìÿñèíèí ãàéüûñûíà ãàëìûðäû, î ùÿì äÿ óøàüûí òÿùñèëèíèí ãàéüûñûíû
÷ÿêèðäè. Îíà îõóìàã, éàçìàã, îõóìàã âÿ êèôàðà ÷àëìàã þéðÿòäèëÿð.
Àììà Ùåðàêë åëìäÿ âÿ ìóñèãèäÿ ýöëÿø, éàé àòìàã, ñèëàù îéíàòìàã ñà-
ùÿñèíäÿêè êèìè óüóðëàð ãàçàíìàäû. Îðôåéèí ãàðäàøû, ìóñèãè ìöÿëëèìè Ëèí
òåç-òåç øàýèðäèíÿ àúûãëàíûðäû, ùÿòòà àðàáèð îíó úÿçàëàíäûðûðäû. Ýöíëÿðèí
áèð ýöíö øàýèðäèíèí òÿíáÿëëèéè îíó ùàëäàí ÷ûõàðòäû âÿ äÿðñèí îðòàñûíäà îíà
ÿë ãàëäûðäû. ßñÿáèëÿøìèø Ùåðàêë êèôàðàíû ýþòöðöá Ëèíèí áàøûíà ÷ûðïäû.
Úàâàí Ùåðàêë ýöúöíö ùåñàáëàìàìûøäû. Êèôàðà îíóí áàøûíà åëÿ ìþùêÿì
äÿéäè êè, Ëèí éûõûëûá þëäö. Àäàì þëäöðäöéöíÿ ýþðÿ Ùåðàêëû ìÿùêÿìÿéÿ
÷àüûðäûëàð. Àëêìåíàíûí îüëó þçöíö òÿìèçÿ ÷ûõàðàðàã äåäè:
— Àõû ùàêèìëÿðèí ÿí ÿäàëÿòëèñè Ðàäàìàíò äåéèð êè, çÿðáÿéÿ çÿðáÿéëÿ
úàâàá âåðìÿê îëàð.
Ùàêèìëÿð Ùåðàêëà áÿðàÿò âåðäèëÿð. Àìôèòðèîí áåëÿ ùàäèñÿëÿðèí îëìà-
éàúàüûíà ÿìèí äåéèëäè, áóíà ýþðÿ äÿ Ùåðàêëû Êèôåðîí ìåøÿëèéèíÿ íàõûðà
ýþíäÿðäè.

ÙÅÐÀÊË ÔÈÂÄß

Ùåðàêë Êèôåðîí ìåøÿëèéèíäÿ áîéà-áàøà ÷àòäû âÿ ãöäðÿòëè áèð úàâàí

îëäó. Óúàáîéëó èäè, áàøãàëàðûíäàí áèð áàø éóõàðûäà äóðóðäó, ýöúäÿ ùà-
ìûíû þòöá êå÷èðäè. Ùÿðáè ùàçûðëûãäà Ùåðàêëà òàé éîõ èäè, êàìàíäàí âÿ
íèçÿäÿí åëÿ ìÿùàðÿòëÿ èñòèôàäÿ åäèðäè êè, íèøàíû áîøà ÷ûõìûðäû. Ùåðàêë
úàâàíëûüûíäà äàüëàðûí çèðâÿñèíäÿ éàøàéàí áèð ãîðõóíú Êèôåðîí øèðèíè þë-
äöðäö âÿ äÿðèñèíè ñîéóá ýþòöðäö. Øèð äÿðèñèíè Ùåðàêë ïëàø ÿâÿçè ãöäðÿòëè
÷èéèíëÿðèíÿ ñàëûðäû. Øèðèí ïÿíúÿëÿðèíè ñèíÿñèíÿ áÿíä åëÿäè, áàøûíûí äÿðè-
ñèíè èñÿ äÿáèëãÿ êèìè áàøûíà ãîéóðäó. Ùåðàêë Íåìåé ìåøÿëèéèíäÿí êþêö
èëÿ áèðëèêäÿ ÷ûõàðòäûüû âÿ äÿìèð êèìè ìþùêÿì ýþéðöø àüàúûíäàí þçöíÿ
32
íÿùÿíý áèð òîïïóç äöçÿëòäè. Ùåðàêëà ãûëûíúû Ùåðìåñ, éàé-îõó Àïîëëîí,
ãûçûë çèðåùè Ùåôåñò áàüûøëàäû, îíóí ýåéèìèíè èñÿ Àôèíàíûí þçö òîõóäó.
Ùåðàêë ÿðñÿéÿ ÷àòàíäàí ñîíðà Îðùîìåíà øàùû Åðãèíèí öçÿðèíäÿ ãÿ-
ëÿáÿ ÷àëäû. Ôèâ Åðãèí øàùà ùÿð èë áþéöê õÿðàú âåðèðäè. Î, äþéöø âàõòû
Åðãèíè þëäöðäö, Îðùîìåíàíûí öçÿðèíÿ ôèâëÿðèí âåðäèéè õÿðàúäàí èêè äÿôÿ
àðòûã õÿðàú ãîéäó. Áóíà ýþðÿ äÿ Ôèâ ïàäøàùû Êðåîíò ãûçû Ìåãåðàíû îíà
ÿðÿ âåðäè âÿ òàíðûëàð Ùåðàêëà áèð-áèðèíäÿí ýþé÷ÿê ö÷ îüóë áÿõø åëÿäèëÿð.
Ùåðàêë éåääè äàðâàçàëû Ôèâäÿ õîøáÿõò ùÿéàò ñöðöðäö. Àììà èëàùÿ
Ùåðàíûí Çåâñèí îüëóíà íèôðÿòè àçàëìàìûøäû. Ùåðà îíó äÿùøÿòëè áèð õÿñ-
òÿëèéÿ äö÷àð åëÿäè. Ùåðàêë àüëûíû èòèðäè, îíóí áàøûíà ùàâà ýÿëäè. Ãåéç-
ëÿíäèéè ýöíëÿðèí áèðèíäÿ Ùåðàêë þç óøàãëàðûíû äà, ãàðäàøû Èôèêëèí óøàã-
ëàðûíû äà þëäöðäö. Àüëû áàøûíà ýÿëÿíäÿí ñîíðà Ùåðàêë äÿðèí éàñà áàòäû.
Èéðÿíú ãàòèëëèéèí ýöíàùûíäàí òÿìèçëÿíÿíäÿí ñîíðà Ùåðàêë Ôèâè òÿðê
åëÿäè âÿ ìöãÿääÿñ Äåëôÿ éîëëàíäû, òàíðû Àïîëëîíäàí ñîðóøìàã èñòÿéèðäè
êè, íÿ åäèì. Àïîëëîí Ùåðàêëà òàïøûðäû êè, ÿúäàäëàðûíûí éóðäó Òèðèíôÿ éîë-
ëàíñûí âÿ îí èêè èë Åâðèñôåéèí ãóëëóüóíäà äóðñóí. Ëåòîíóí îüëó êàùèí-
ëÿðèí äèëèéëÿ áèëäèðäè êè, Ùåðàêë Åâðèñôåéèí òàïøûðûüû èëÿ îí èêè óëó ãÿù-
ðÿìàíëûã ýþñòÿðñÿ, ÿáÿäèëèê ãàçàíàúàã.
Ùåðàêë Òèðèíôäÿ êþ÷ ñàëäû âÿ çÿèô ãîðõàã Åôðèñôåéÿ íþêÿð÷èëèê åëÿ-
ìÿéÿ áàøëàäû. Åâðèñôåé áó ãöäðÿòëè ãÿùðÿìàíäàí ãîðõóðäó, áóíà ýþðÿ
äÿ îíó Ìèêåíÿ áóðàõìûðäû. Çåâñèí îüëóíà áöòöí òàïøûðûãëàðûíû Êîïðå-
éèí âàñèòÿñè èëÿ ÷àòäûðûðäû.

ÙÅÐÀÊËÛÍ ÃßÙÐßÌÀÍËÛÃËÀÐÛ
ÍÅÌÅÉ ØÈÐÈ

Áèðèíúè ãÿùðÿìàíëûã

Ùåðàêë Åâðèñôåéèí áèðèíúè òàïøûðûüûíû ÷îõ ýþçëÿìÿäè. Î, Ùåðàêëà

Íåìåé øèðèíè þëäöðìÿéè òàïøûðäû. Òèôîíäàí âÿ Åõèäíàäàí éàðàíìûø áó
øèð ÷îõ íÿùÿíý èäè. Øèð Íåìåé øÿùÿðè ÿòðàôûíäà éàøàéûðäû âÿ øÿùÿðèí
úèâàðûíû õàðàáà ãîéìóøäó. Ùåðàêë Íåìåéÿ ýÿëÿí êèìè øèðèí éóâàñûíû
àõòàðûá òàïìàãäàí þòðö äàüëàðà éîëëàíäû. Ãÿùðÿìàí ýÿëèá äàüëàðûí éà-
ìàúûíà ÷àòàíäà ýöíîðòàéäû. Ýþçÿ úàíëû àäàì äÿéìèðäè: íÿ ÷îáàíëàð
âàðäû, íÿ äÿ ÿêèí÷èëÿð. Àçüûí øèðèí ãîðõóñóíäàí ùàìû áóðàëàðäàí ãà÷-
ìûøäû. Ùåðàêë äàüëàðûí ìåøÿëèê éàìàúëàðûíäà, äÿðÿëÿðäÿ øèðèí éóâàñûíû
33
÷îõ àõòàðäû; íÿùàéÿò ýöíÿø ãÿðáÿ ñàðû ÿéèëÿí âàõò Ùåðàêë çöëìÿò áèð
äÿðÿäÿ éóâàíû òàïäû. Éóâà èêè ÷ûõûøëû íÿùÿíý ìàüàðàäàéäû. Ùåðàêë
÷ûõûø éîëëàðûíäàí áèðèíèí àüçûíû äàøëà ãàïàäû âÿ îòóðóá øèðè ýþçëÿìÿéÿ
áàøëàäû. Ãàø ãàðàëàíà éàõûí éàëûíäàí ãûëëàð ñàëëàíàí áÿäùåéáÿò øèð ýþ-
ðöíäö. Ùåðàêë éàéû ÷ÿêäè, äàëáàäàë øèðÿ ö÷ îõ àòäû, àììà øèðèí äÿðèñè åëÿ
ãàëûíûéäû êè, îõëàð øèðÿ äÿéèá éåðÿ äöøäö. Øèð ùèääÿòëÿ íÿðèëäÿäè, îíóí
íÿðèëòèñè ýþé ýóðóëòóñó êèìè äàüëàðû áàøûíà ýþòöðäö. Øèð äÿðÿäÿ äàéàí-
ìûøäû âÿ àúûüûíäàí ïàð-ïàð ïàðûëäàéàí ýþçëÿðè îõ àòìàüà öðÿê åëÿìèø
àäàìû àõòàðûðäû. Áóäóð, øèð Ùåðàêëû ýþðäö âÿ èðè ñû÷ðàéûøëàðëà ãÿùðÿ-
ìàíûí öñòöíÿ éåðèäè. Ùåðàêëûí òîïïóçó øèìøÿê êèìè ÷àõäû âÿ èëäûðûì
ýöúöéëÿ øèðèí áàøûíà äÿéäè. Äÿùøÿòëè çÿðáÿäÿí ýèúÿëëÿíìèø øèð éåðÿ ñÿ-
ðèëäè. Ùåðàêë øèðèí öñòöíÿ àòûëäû, ãöäðÿòëè ÿëëÿðèéëÿ îíóí áîéíóíäàí
éàïûøûá áîüäó. Þëäöðäöéö øèðè ÷èéíèíÿ àòûá, Íåìåéÿ ãàéûòäû. Çåâñÿ
ãóðáàí êÿñäè, áèðèíúè ãÿùðÿìàíëûüûíûí øÿðÿôèíÿ Íåìåé îéóíëàðûíûí
ÿñàñûíû ãîéäó. Ùåðàêë þëäöðäöéö øèðè Ìèêåíÿ ýÿòèðÿíäÿ Åâðèñôåéèí áÿä-
ùåéáÿò øèðÿ áàõìàñû èëÿ ðÿíýèíèí àüàðìàñû áèð îëäó. Ìèêåí øàùû áàøà
äöøäö êè, Ùåðàêëäà ãåéðè-èíñàíè ýöú âàð. Î, Ìèêåíèí ãàïûëàðûíà éàõûí-
ëàøìàüû Ùåðàêëà ãàäàüàí åëÿäè. Ùåðàêë ãÿùðÿìàíëûüûíû òÿñäèã åäÿí ÿø-
éàëàð ýÿòèðÿíäÿ, Åâðèñôåé îíëàðà ùöíäöð Ìèêåí äèâàðëàðûíäàí áàõûðäû.

ËÅÐÍÅÉ ßÆÄÀÙÀÑÛ
Èêèíúè ãÿùðÿìàíëûã
Áèðèíúè ãÿùðÿìàíëûãäàí ñîíðà Åâðèñôåé Ùåðàêëû Ëåðíåé ÿæäàùàñûíû
þëäöðìÿéÿ ýþíäÿðäè. Áó áÿäùåéáÿòèí áÿäÿíè èëàí áÿäÿíèéäè, äîããóç
ÿæäàùà áàøû âàðäû. Íåìåé øèðè êèìè, áó ÿæäàùà äà Òèôîíëà Åõèäíàäàí
éàðàíìûøäû. ßæäàùà Ëåðíà øÿùÿðèíèí éàõûíëûüûíäàêû áàòàãëûãäà éàøàéûð-
äû, éóâàñûíäàí ÷ûõûðäû, ñöðö-ñöðö íàõûðû ìÿùâ åëÿéèðäè, ÿòðàôû âèðàí ãî-
éóðäó. Äîããóç áàøëû ÿæäàùà èëÿ âóðóøìàã òÿùëöêÿëè èäè, ÷öíêè îíóí
äîããóç áàøûíäàí áèðè þëìÿç èäè. Ùåðàêë ãàðäàøû îüëó Èîëàé èëÿ éîëà
äöçÿëäè. Ãÿùðÿìàí ýÿëèá Ëåðíà øÿùÿðè éàõûíëûüûíäàêû áàòàãëûüà ÷àòäû.
Èîëàéû àðàáàíûí éàíûíäà ãîéóá, þçö ÿæäàùàíû àõòàðìàüà éîëëàíäû. ßæ-
äàùà äþðä éàíûíû áàòàãëûã áöðöìöø ìàüàðàäà éàøàéûðäû. Ùåðàêë îõëàðûíû
ãûïãûðìûçû ãûçàðòäû, äàëáàäàë ÿæäàùàíûí öñòöíÿ éàüäûðìàüà áàøëàäû.
Ùåðàêëûí îõëàðû ÿæäàùàíû úèíëÿíäèðäè. ßæäàùà ïàðëàã ïóëúóãëàðëà þðòëö-
ìöø áÿäÿíèíè ãûâðûëäà-ãûâðûëäà ìàüàðàäàí ñöðöíöá ÷ûõäû. Íÿùÿíý ãóé-
ðóüóíóí öñòöíäÿ äèê ãàëõäû âÿ ãÿùðÿìàíà ùöúóìà ùàçûðëàøäû, àììà
34
Çåâñèí îüëó àéàüûíû îíóí áÿäÿíèíÿ äèðÿéèá ÿæäàùàíû òîðïàüà ñûõäû. ßæ-
äàùà ãóéðóüóíó Ùåðàêëûí àéàãëàðûíà äîëàäû âÿ îíó éûõìàüà ÷àëûøäû.
Ãÿùðÿìàí èñÿ ñàðñûëìàç áèð ãàëà êèìè éåðèíäÿí òÿðïÿíìèðäè âÿ àüûð
òîïïóçóíóí çÿðáÿñè èëÿ áèð-áèð îíóí áàøûíû ãîïàðäûðäû. Òîïïóç ùàâàäà
ãàñûðüà êèìè âûéûëäàéûðäû; ÿæäàùàíûí áàøëàðû ãîïìóøäó, àììà î ùÿëÿ ñàü
èäè. ßæäàùàíûí ùÿð ãîïàí áàøûíûí éåðèíäÿ èêèñè éàðàíûðäû. Îíà êþìÿê äÿ
ýÿëäè. Áàòàãëûãäàí áÿäùåéáÿò áèð õÿð÷ÿíý ñöðöíöá ÷ûõäû âÿ ãûñãàúëàðûíû
Ùåðàêëûí àéàãëàðûíà ñàíúäû. Ãÿùðÿìàí èøè áåëÿ ýþðöá Èîëàéû êþìÿéÿ
ñÿñëÿäè. Èîëàé áÿäùåéáÿò õÿð÷ÿíýè þëäöðäö, éàõûíëûãäàêû ìåøÿíèí áèð
ùèññÿñèíè éàíäûðäû âÿ éàíàí àüàú ïàð÷àëàðû èëÿ Ùåðàêëûí êÿñèá ãîïàðòäûüû
áàøëàðûí éåðèíè éàíäûðäû. ßæäàùà éàâàø-éàâàø ùåéäÿí äöøöðäö. Íÿùà-
éÿò, ÿæäàùàíûí þëìÿç áàøû äà áÿäÿíèíäÿí àéðûëäû. Áÿäùåéáÿò ÿæäàùà
ìÿüëóá îëìóøäó, öñòöíÿ èðè áèð ãàéà ãîéäó. Ãÿùðÿìàí ñîíðà ÿæäàùà-
íûí áÿäÿíèíè éàðäû âÿ îõëàðûíû îíóí çÿùÿðëè þäöíÿ áàòûðäû. Î âàõòäàí
Ùåðàêëûí îõëàðûíûí éàðàñû ñàüàëìûðäû. Ùåðàêë òÿíòÿíÿéëÿ Òèðèíôÿ ãàéûòäû.
Òèðèíôäÿ îíó Åâðèñôåéèí éåíè òàïøûðûüû ýþçëÿéèðäè.

ÑÒÈÌÔÀË ÃÓØËÀÐÛ

Ö÷öíúö ãÿùðÿìàíëûã

Åâðèñôåé Ùåðàêëà Ñòèìôàë ãóøëàðûíû ãûðûá ãóðòàðìàüû òàïøûðäû. Áó

ãóøëàð àðâàä øÿùÿðè Ñòèìôàëûí éàí-éþðÿñèíè äåìÿê îëàð êè, áîìáîø ñÿù-
ðàéà ÷åâèðìèøäèëÿð. Îíëàð àäàìëàðà âÿ ùåéâàíëàðà ùöúóì åäèðäèëÿð, îí-
ëàðû ìèñ úàéíàãëàðû âÿ äèìäèêëÿðè èëÿ úûðûðäûëàð. ßí äÿùøÿòëèñè áó èäè êè,
ãóøëàðûí ãàíàäëàðû áÿðê òóíúäàí èäè âÿ øûüûéàíäà îíëàðà ùöúóì åëÿéÿíè
îõ êèìè éàðàëàéà áèëèðäèëÿð. Åâðèñôåéèí áó òàïøûðûüûíû éåðèíÿ éåòèðìÿê
Ùåðàêë ö÷öí éàìàí àüûð èäè. Úÿíýàâÿð Àôèíà — Ïàëëàäà îíóí äàäûíà
÷àòäû. Î, Ùåðàêëà èêè ìèñ òÿáèë âåðäè (òÿáèëëÿðè òàíðû Ùåôåñò äöçÿëòìèøäè)
âÿ Ùåðàêëà òàïøûðäû êè, Ñòèìôàë ãóøëàðûíûí éóâà ãóðäóüó ìåøÿëèêäÿêè
ùöíäöð òÿïÿíèí öñòöíÿ ãàëõàðñàí âÿ òÿáèëè äþéÿúëÿéÿðñÿí, ãóøëàð ãàíàä
÷àëûá ýþéÿ ãàëõàíäà èñÿ îõëà îíëàðûí àõûðûíà ÷ûõàðñàí. Ùåðàêë äåéèëÿí
êèìè äÿ åëÿäè. Òÿïÿíèí öñòöíÿ ãàëõäû, òÿáèëè äþéÿúëÿäè, åëÿ ãóëàãáàòû-
ðûúû úèíýèëòè ãîïäó êè, èðè ãóø äÿñòÿëÿðè ìåøÿíèí öñòöíÿ ãàëõäûëàð âÿ
äÿùøÿò è÷èíäÿ îíóí áàøû öçÿðèíäÿ äþâðÿ âóðìàüà áàøëàäûëàð. Îíëàð îõ
êèìè èòè ìèë ëÿëÿêëÿðèíè éåðÿ éàüäûðäûëàð, àììà ëÿëÿêëÿð òÿïÿäÿ äàéàí-
ìûø Ùåðàêëà äÿéìÿäè. Ãÿùðÿìàí êàìàíûíû ÿëèíÿ àëäû âÿ þëöìúöë
35
îõëàðëà ãóøëàðû ãûðìàüà áàøëàäû. Ãîðõóéà äöøìöø ãóøëàð áóëóäëàðäàí
éóõàðû ãàëõäûëàð. Îíëàð Éóíàíûñòàíäàí óçàãëàðà — Ïîíòà Åâêñèí ñàùèë-
ëÿðèíÿ ó÷óá ýåòäèëÿð âÿ áèð äàùà Ñòèìôàë òÿðÿôëÿðÿ ãàéûòìàäûëàð. Åâðèñ-
ôåéèí òàïøûðûüûíû Ùåðàêë áåëÿúÿ éåðèíÿ éåòèðäè âÿ Òèðèíôÿ ãàéûòäû, ãàéû-
äàí êèìè äÿ äàùà àüûð áèð ãÿùðÿìàíëûã äàëûíúà éîëëàíäû.

ÊÅÐÈÍÅÉ ÕÀËËÛ ÌÀÐÀËÛ

Äþðäöíúö ãÿùðÿìàíëûã

Åâðèñôåé áèëäèðäè êè, Àðêàäèäÿ Êåðèíåé õàëëû ìàðàëû éàøàéûð, õàëëû

ìàðàëû èëàùÿ Àðòåìèäà èíñàíëàðà úÿçà êèìè ýþíäÿðìèøäè. Õàëëû ìàðàë
òàðëàëàðû âèðàí ãîéìóøäó. Åâðèñôåé Ùåðàêëà òàïøûðäû êè, õàëëû ìàðàëû òóò-
ñóí âÿ äèðè-äèðè Ìèêåíÿ ýÿòèðñèí. Áó õàëëû ìàðàë äåäèêúÿ ýþçÿë èäè: áóé-
íóçëàðû ãûçûëäàí, àéàãëàðû èñÿ ìèñäÿí èäè. Éîðóëìàã áèëìÿäÿí Àðêàäèè
äàüëàðûíäà âÿ âàäèëÿðèíäÿ êöëÿê êèìè ÷àïûðäû. Ùåðàêë äöç áèð èë õàëû ìà-
ðàëû èçëÿäè. Õàëëû ìàðàë äàüëàðäàí, äöçÿíëÿðäÿí êå÷èðäè, äÿðÿëÿðäÿí
ùîïïàíûðäû, öçöá ÷àéëàðû àäëàéûðäû. Íÿùàéÿò, Ùåðàêë ìàðàëû ãîâà-ãîâà
ýÿëèá øèìàëà — ñîéóãëàð þëêÿñèíÿ âÿ Èñòðà ÷àéûíûí ìÿíñÿáèíÿ éåòèøäè.
Õàëëû ìàðàë øèìàëà ÷àòûá äàéàíäû. Ãÿùðÿìàí îíó òóòìàã èñòÿäè, àììà
õàëû ìàðàë ñöðöøöá îíóí ÿëèíäÿí ÷ûõäû âÿ îõ êèìè úÿíóáà ñàðû ýþòöðöë-
äö. Ãà÷äû-ãîâäó éåíèäÿí áàøëàíäû. Ùåðàêë õàëëû ìàðàëà áèð äÿ Àðêàäè-
äÿ ÷àòäû. Áó ãÿäÿð ãà÷äû-ãîâäóäàí ñîíðà äà õàëëû ìàðàë ùåéäÿí äöø-
ìÿìèøäè. Öìèäñèçëÿøìèø Ùåðàêë áîøà ÷ûõìàéàí îõóíà ÿë àòäû. Ãûçûë
áóéíóçëó ìàðàëû àéàüûíäàí éàðàëàäû ãÿùðÿìàí îíó àíúàã éàðàëàéàíäàí
ñîíðà òóòäó. Ùåðàêë åúàçêàð õàëëû ìàðàëû ÷èéíèíÿ àòäû, Ìèêåíÿ éîëëàí-
ìàã èñòÿéèðäè êè, àúûãëàíìûø Àðòåìèäà ãàðøûñûíà ÷ûõäû âÿ äåäè:
— Ùåðàêë, ìÿýÿð ñÿí áèëìèðäèíìè êè, áó õàëëû ìàðàë ìÿíèìäèð? Ñå-
âèìëè õàëëû ìàðàëûìû éàðàëàìàãëà ìÿíè íèéÿ òÿùãèð åëÿäèí? Ìÿýÿð ñÿí
áèëìèðñÿíìè êè, ìÿí òÿùãèðè áàüûøëàìûðàì? Éîõñà ýöìàí åäèðñÿí êè, ñÿí
ãöäðÿòëè Îëèìï àëëàùëàðûíäàí áèðèñÿí?
Ùåðàêë ãÿøÿíý èëàùÿíèí ãàðøûñûíäà åùòèðàìëà áàø ÿéäè âÿ úàâàá âåðäè:
— Åé Ëåòîíóí óëó ãûçû, ìÿíè ãûíàìà! Ìÿí èøûãëû Îëèìïäÿ éàøàéàí
þëìÿç òàíðûëàðû ùå÷ âàõò òÿùãèð åëÿìÿìèøÿì, úàù-úàëàëëû íÿçèð âåðìÿêëÿ
ñÿìà òàíðûëàðûíà ùÿìèøÿ åùòèðàìûìû áèëäèðìèøÿì, èëäûðûìñà÷àí Çåâñèí
36
îüëó îëñàì äà, ùå÷ âàõò þçöìö îíëàðà òàé ñàéìàìûøàì. Ñÿíèí õàëëû
ìàðàëûíû þç èðàäÿìëÿ ãîâìóðäóì, áó, Åâðèñôåéèí áóéðóüóäó. Îíóí
ãóëëóüóíäà äóðìàüû ìÿíÿ òàíðûëàðûí þçëÿðè òàïøûðûáëàð, áóíà ýþðÿ äÿ
ìÿí Åâðèñôåéèí ñþçöíäÿí ÷ûõà áèëìÿðÿì!
Àðòåìèäà Ùåðàêëûí ýöíàùûíäàí êå÷äè. Èëäûðûìñà÷àí Çåâñèí îüëó
Êåðèíåé õàëëû ìàðàëûíû ñàü-ñàëàìàò Ìèêåíÿ ýÿòèðäè âÿ Åâðèñôåéÿ âåðäè.

ÅÐÈÌÀÍÔ ÃÀÁÀÍÛ Âß ÊÅÍÒÀÂÐËÀÐËÀ ÄÞÉÖØ

Áåøèíúè ãÿùðÿìàíëûã

Ìèñàéàãëû õàëëû ìàðàë îâóíäàí ñîíðà Ùåðàêë ÷îõ äèíúÿëìÿäè.

Åâðèñôåé îíà éåíè òàïøûðûã âåðäè: Ùåðàêë Åðèìàíô ãàáàíûíû þëäöðìÿ-
ëèéäè. Áó ãàáàí éàìàí ýöúëöéäö âÿ Åðèìàíô äàüûíäà éàøàéûðäû. Ïñîôèñ
øÿùÿðèíèí äþðä áèð éàíûíû âèðàí ãîéìóøäó. Ãàáàí àäàìëàðà äà Àìàí
âåðìèðäè, îíëàðû èðè äèøëÿðè èëÿ þëäöðöðäö. Ùåðàêë Åðèìàíô äàüûíà éîëëàí-
äû. Éîëöñòö ìöäðèê êåíòàâð îíà éàõøû áèð ãîíàãëûã âåðäè. Ãîíàãëûüûí øè-
ðèí éåðèíäÿ êåíòàâð ãÿùðÿìàíà ùþðìÿò åëÿìÿê ö÷öí èðè ÷àõûð ãàáûíûí
àüçûíû à÷äû. Åúàçêàð ÷àõûðûí ÿòðè óçàãëàðà éàéûëäû. ßòèð áàøãà êåíòàâðëà-
ðà äà ÷àòäû. Ôîëóí ÷àõûð ãàáûíû à÷ìàñû êåíòàâðëàðû ìþùêÿì ÿñÿáèëÿøäèð-
äè. ×àõûð òÿêúÿ Ôîëà ìÿõñóñ äåéèëäè, áöòöí êåíòàâðëàðûí ìàëû èäè. Êåí-
òàâðëàð Ôîëóí åâèíÿ úóìäóëàð, ãÿôëÿòÿí îíóí âÿ áàøûíà ñàðìàøûãäàí
÷ÿëÿíý ãîéìóø Ùåðàêëûí öñòöíÿ àòûëäûëàð.
Ùåðàêë êåíòàâðëàðäàí ãîðõìàäû. Î, úÿëä éåðèíäÿí äèê àòûëäû âÿ
ùöúóìà êå÷ÿíëÿðèí áàøûíà òöñòöëÿíÿí èðè êþñþâëÿð éàüäûðäû. Êåíòàâðëàð
ãà÷ìàüà öç ãîéäóëàð. Ùåðàêë îíëàðû çÿùÿðëè îõà òóòóá, Ìàëåéÿ ãÿäÿð
òÿãèá åëÿäè. Êåíòàâðëàð Ìàëåéäÿ Ùåðàêëûí äîñòó, ìöäðèê êåíòàâð Õèðîíóí
åâèíäÿ ýèçëÿíäèëÿð. Ùåðàêë îíëàðûí äàëûíúà Õèðîíóí ìàüàðàñûíà ñîõóëäó.
Ãÿçÿá è÷èíäÿ êàìàíû ÷ÿêäè, îõ ùàâàäà âûéûëäàéûá ãÿùðÿìàíûí þç ìöÿë-
ëèìè Õèðîíóí äèçèíÿ ñàíúûëäû. Äîñòóíó éàðàëàäûüûíû ýþðÿí Ùåðàêë äÿðäÿ
äöøäö, îíóí éàðàñûíû éóìàüà âÿ ñàðûìàüà òÿëÿñäè, àììà ùå÷ êèìèí
Õèðîíà êþìÿéè äÿéÿ áèëìÿçäè. Ùåðàêë áèëèðäè êè, ÿæäàùàíûí þäö èëÿ çÿùÿð-
ëÿíìèø îõóí éàðàñû ñàüàëìàçäûð.
Ùåðàêë äÿðèí êÿäÿð è÷èíäÿ Õèðîíó òÿðê åëÿäè âÿ òåçëèêëÿ Åðèìàíô äà-
üûíà ÷àòäû. Î, ãîðõóíú ãàáàíû ìåøÿíèí ãàëûíëûüûíäà òàïäû âÿ ãûøãûðûãëà
ãîðõóäóá úÿíýÿëëèêäÿí ÷ûõàðòäû. Ùåðàêë óçóí ìöääÿò ãàáàíû òÿãèá åëÿäè,
37
íÿùàéÿò î, ãàáàíû äàüûí çèðâÿñèíäÿêè äÿðèí ãàð îëàí éåðÿ ñàëäû. Ãàáàí
ãàðäà èëèøèá ãàëäû. Ùåðàêë îíóí öñòöíÿ àòûëäû, àéàãëàðûíû áàüëàéûá äèðè-äèðè
Ìèêåíÿ àïàðäû. Åâðèñôåé íÿùÿíý ãàáàíû ýþðäö âÿ ýþðÿí êèìè äÿ ãîðõó-
ñóíäàí èðè áèð òóíú ãàáûí è÷èíäÿ ýèçëÿíäè.

ØÀÙ ÀÂÝÈÍÈÍ ÒÞÂËßÑÈ

Àëòûíúû ãÿùðÿìàíëûã
Òåçëèêëÿ Åâðèñôåé Ùåðàêëà éåíè òàïøûðûã âåðäè. Ùåðàêë ýöíÿø àëëàùû
Ùåëèîñóí îüëó, Åëèäà øàùû Àâýèíèí òþâëÿñèíè ïåéèíäÿí òÿìèçëÿìÿëè èäè.
Ýöíÿø àëëàùû îüëóíà ñàéñûç-ùåñàáñûç âàð-äþâëÿò âåðìèøäè. Àâýèíèí íàõû-
ðûíûí óúó-áóúàüû ýþðöíìöðäö. Íàõûðäà ãàð êèìè àü àéàãëû ö÷ éöç þêöç,
ðÿíýè ñèäîí ïóðïóðó êèìè ãûðìûçû èêè éöç þêöç, ãó ãóøó êèìè àüàïïàã îí
èêè þêöç âàðäû. Áèð þêöç ãåéðè-àäè ýþçÿëëèéèëÿ óëäóç êèìè ýþç ãàìàøäû-
ðûðäû. Ùåðàêë Àâýèéÿ áèëäèðäè êè, ÿýÿð øàù ìàë-ãàðàñûíûí îíäà áèðèíè îíà
âåðÿðñÿ, òþâëÿíèí áèð ýöí ÿðçèíäÿ òÿìèçëÿéÿð. Àâýè áó øÿðòÿ ðàçû îëäó.
×öíêè áåëÿ íÿùÿíý òþâëÿíè áèð ýöíÿ òÿìèçëÿìÿéèí ìöìêöíëöéöíÿ
èíàíìûðäû. Ùåðàêë òþâëÿíèí èêè ãàðøû äèâàðûíû ñþêöá èêè ÷àéû — Àëôåé âÿ
Ïåíåé ÷àéëàðûíû ñàëàìàò ãàëìûø äèâàðëàðûí àðàñûíà éþíÿëòäè. ×àéëàðûí ýóð
ñóéó òþâëÿíèí áöòöí ïåéèíèíè éóéóá àïàðäû. Ñîíðà Ùåðàêë ó÷óðäóüó äèâàð-
ëàðû éåíèäÿí ùþðäö. Èøèíè ãóðòàðûá Àâýèäÿí âÿä åòäèéè áÿõøèøè èñòÿäè, ëà-
êèí Àâýè âÿäèíäÿí ãà÷äû âÿ Ùåðàêë Òðèíèôÿ ÿëèáîø ãàéûòìàëû îëäó.
Ùåðàêë áó ùÿðÿêÿòèíÿ ýþðÿ Åëèäà øàùûíäàí äÿùøÿòëè èíòèãàì àëäû.
Áèð íå÷ÿ èëäÿí ñîíðà Åâðèñôåéèí êþëÿëèéèíäÿí ãóðòóëóá áþéöê áèð ãî-
øóíëà Åëèäàéà ùöúóì ÷ÿêäè. Ãàíëû äþéöøäÿ ãàëèá ýÿëèá Àâýèíè þëöìñà-
÷àí îõóéëà þëäöðäö. Ãÿëÿáÿíè áàéðàì åäÿí Ùåðàêë îðäóñóíó éûüäû,
Ïèñà øÿùÿðèíäÿí çÿíýèí ãÿíèìÿò òîïëàéûá Îëèìï àëëàùëàðûíà ãóðáàí
âåðäè âÿ Îëèìïèéà îéóíëàðûíûí ÿñàñûíû ãîéäó. Îéóíëàð ùÿð äþðä èëäÿí
áèð, Ùåðàêëûí þç ÿëèéëÿ èëàùÿ Àôèíà-Ïàëëàäàíûí øÿðÿôèíÿ ñàëäûüû çåéòóíëó
äöçäÿ êå÷èðèëèðäè. Ùåðàêë Àâýèíèí áöòöí ìöòòÿôèãëÿðèíäÿí èíòèãàì àëäû.
Ïèëîñ øàùû Íåëåéèí úÿçàñû äàùà àüûð îëäó. Îðäóñóéëà Ïèëîñà ýÿëìèø Ùå-
ðàêë øÿùÿðè òóòóá Íåëåéè âÿ îíóí îí áèð îüëóíó þëäöðäö. Ùÿòòà Íåëåéèí
îüëó Ïåðèêëèìåí äÿ ãóðòóëà áèëìÿäè. Áó îüëàíà äÿíèç àëëàùû Ïîñåéäîí
àñëàíà, èëàíà âÿ àðûéà ÷åâðèëìÿê ãàáèëèééÿòè âåðìèøäè. Ïåðèêëèìåí àðûéà
÷åâðèëèá Ùåðàêëûí ýÿðäóíÿñèíÿ ãîøóëìóø àòûí öñòöíÿ ãîíàíäà Ùåðàêë
îíó þëäöðäö. Éàëíûç Íåëåéèí áèð îüëó — Íåñòîð ñàü ãàëäû. Ñîíðàëàð Íåñ-
òîð éóíàíëàð àðàñûíäà þç ùöíÿðè âÿ ìöäðèêëèéèëÿ øþùðÿò ãàçàíäû.
38
 ÊÐÈÒ ÞÊÖÇÖ

Éåääèíúè ãÿùðÿìàíëûã

Åâðèñôåéèí éåääèíúè òàïøûðûüûíû éåðèíÿ éåòèðìÿêäÿí þòðö Ùåðàêë

Éóíàíûñòàíû òÿðê åäèá, Êðèò àäàñûíà éîëëàíìàüà ìÿúáóð îëäó. Åâðèñôåé
Êðèò þêöçöíö Ìèêåíÿ ýÿòèðìÿéè òàïøûðìûøäû.. Áó þêöçö Êðèòèí ïàäøàùû
Ìèíîñà éåð éûðüàëàéàí Ïîñåéäîí ýþíäÿðìèøäè; Ìèíîñ þêöçö Ïîñåé-
äîíà ãóðáàí êÿñìÿëèéäè. Áåëÿ ýþçÿë þêöçö Ìèíîñ Ïîñåéäîíà Ãóðáàí
êÿñìÿê èñòÿìÿäè, î, þêöçö íàõûðà þòöðäö. Ïàñåéäîíà þçöíöí áàøãà
þêöçëÿðèíäÿí áèðèíè ãóðáàí êÿñäè. Ïîñåéäîíóí Ìèíîñà àúûüû òóòäó âÿ
áàüûøëàäûüû þêöçÿ ãûçüûíëûã ýþíäÿðäè. Þêöç àäàíûí úàíûíà äöøöá ãàáà-
üûíà ÷ûõàí ùÿð øåéè ìÿùâ åäèðäè. Ùåðàêë þêöçö òóòäó âÿ ÿùëèëÿøäèðäè.
Ñîíðà þêöçöí áåëèíÿ ìèíèá, äÿíèçëÿ öçÿ-öçÿ Êðèòäÿí Ïåëîïîííåñÿ
êå÷äè. Ùåðàêë þêöçö Ìèêåíÿ ýÿòèðäè, Åâðèñôåé èñÿ Ïîñåéäîíóí þêöçö-
íö þç íàõûðûíà ãàòìàüà ãîðõäó âÿ þêöçö àçàäëûüà áóðàõäû. Éåíèäÿí
àçàäëûüà ÷ûõäûüûíû äóéàí þêöç Ïåëîïîííåñ áîéó ãà÷àðàã øèìàëà öç
òóòäó, íÿùàéÿò, ýÿëèá Ìàðàôîí ÷þëöíäÿêè Àòòèêàéà ÷àòäû. Þêöçö Àòòè-
êàäà Àôèíàëû ãÿùðÿìàí Òåñåé þëäöðäö.

ÄÈÎÌÅÄÈÍ ÀÒËÀÐÛ

Ñÿêêèçèíúè ãÿùðÿìàíëûã

Êðèò þêöçöíö ÿùëèëÿøäèðÿíäÿí ñîíðà Ùåðàêë Åâðèñôåéèí òàïøûðûüû èëÿ

Ôðàêèéàéà, áèñòîíëàð ïàäøàùû Äèîìåäèí éàíûíà éîëëàíìàëû îëäó. Äèî-
ìåäèí åëÿ ýþçÿë âÿ ýöúëö àòëàðû âàðäû êè, èêè ýþç èñòÿéèðäè òàìàøàñûíà
äóðñóí. ×èäàð áó àòëàðà òàá ýÿòèðìèðäè, áóíà ýþðÿ äÿ îíëàðû äÿìèð çÿí-
úèðëÿ áîðäàüà áàüëàìûøäûëàð. Ïàäøàù Äèîìåä àòëàðûíû àäàì ÿòè èëÿ áÿñëÿ-
éèðäè. Øÿùÿðèíÿ ýÿëèá äöøÿí ãÿðèá àäàìëàðû ïàäøàù àòëàðûí ãàáàüûíà òóë-
ëàéûðäû. Ùåðàêë þç àäàìëàðû èëÿ Ôðàêèéà ïàäøàùûíûí ìÿìëÿêÿòèíÿ ýÿëèá
÷ûõäû. Î, Äèîìåäèí àòëàðûíû ÿëÿ êå÷èðäè âÿ îíëàðû þç ýÿìèñèíÿ ìèíäèðèá
àïàðäû. Äèîìåä äþéöøêÿí áèñòîíëàðû èëÿ ñàùèëäÿ Ùåðàêëà éåòèøäè. Ùåðàêë
àòëàðûí êåøèéèíè Ùåðìåñèí îüëó Àáäåðÿ òàïøûðäû, þçö èñÿ Äèîìåäëÿ äþ-
éöøÿ ýèðèøäè. Ùåðàêëûí àäàìëàðû àç èäè, àììà Äèîìåä ìÿüëóá îëäó âÿ
äþéöøäÿ þëäöðöëäö. Ãàëèá Ùåðàêë ýÿìèéÿ ãàéûòäû. Ýÿëèá ýþðäö êè àòëàð
39
Àáäåðèíè ïàð÷àëàéûáëàð. Àáäåðèí þëöìö Ùåðàêëû äÿðäÿ ñàëäû. Ùåðàêë
ñåâèìëè Àáäåðèí òÿíòÿíÿéëÿ äÿôí åëÿäè, ãÿáðèíèí öñòöíäÿ ùöíäöð áèð òÿïÿ
óúàëòäû, éàíûíäà øÿùÿð ñàëäû âÿ øÿùÿðÿ Àáäåð àäûíû âåðäè. Ùåðàêë Äèî-
ìåäèí àòëàðûíû Åâðèñôåéÿ ýÿòèðäè. Åâðèñôåé èñÿ àòëàðû áóðàõìàüû ÿìð åëÿäè.
Àòëàð ñûõ ìåøÿëèêëÿ þðòöëìöø äàüëàðà ãà÷äûëàð, îíëàðû ìåøÿäÿ âÿùøè
ùåéâàíëàð ïàð÷àëàäûëàð.

Ùåðàêë Àäìåòèí éàíûíäà

Ùåðàêë Äèîìåäèí àòëàðûíû ýÿòèðìÿéÿ ýåäÿíäÿ äîñòó ïàäøàù Àäìå-

òÿ áàø ÷ÿêìÿê ôèêðèíÿ äöøäö, îíñóç äà éîëó Àäìåòèí ùþêìäàðëûã åëÿ-
äèéè Ôåð øÿùÿðèíèí éàíûíäàí êå÷èðäè.
Ôåð øÿùÿðèíèí ïàäøàùûíûí åâèíäÿ éàñ èäè. Àäìåòèí àðâàäû Àëêåñòèäà
þëìÿëèéäè. Âàõòèëÿ Àïîëëîíóí õàùèøè èëÿ òàëå èëàùÿëÿðè, óëó Ìîéðëàð ìöÿé-
éÿíëÿøäèðìèøäèëÿð êè, Àäìåò þëöìäÿí úàí ãóðòàðà áèëÿð, àììà þìðö-
íöí ÿí ñîí àíûíäà êèìñÿ þç õîøóéëà ïàäøàùûí ÿâÿçèíÿ Àèäèí çöëìÿò
ñÿëòÿíÿòèíÿ ýåòìÿëèäèð. Þëöì ñààòû éàõûíëàøàíäà Àäìåò ãîúà, ÿëäÿí-
äèëäÿí äöøìöø âàëèäåéíëÿðèíäÿí õàùèø åëÿäè êè, îíëàðäàí áèðè îíóí ÿâÿ-
çèíäÿ þëìÿéÿ ðàçûëûã âåðñèí, àììà àòà-àíà ðàçûëàøìàäû. Ôåð ñàêèíëÿðè-
íèí ùå÷ áèðè ïàäøàù Àäìåòèí ÿâÿçèíÿ þëìÿéÿ ðàçûëûã âåðìÿäè.
Èøè áåëÿ ýþðÿí úàâàí, ýþé÷ÿê Àëêåñòèäà þç ùÿéàòûíû ñåâèìëè ÿðèíÿ
ãóðáàí âåðìÿê ôèêðèíÿ äöøäö.
Ùÿìèí ýöí Àäìåòèí ÿâÿçèíÿ àðâàäû þëìÿéÿ ùàçûðëàøûðäû. Àðâàä
òÿðòÿìèç éóéóíäó, ìàòÿì ïàëòàðûíû ýåéèíäè âÿ áÿçÿêëÿðèíè òàõäû. Àë-
êåñòèäà àèëÿ îúàüûíà éàõûíëàøûá, åâÿ õîøáÿõòëèê âåðÿí èëàùÿ Ãåñòèéàéà
öç òóòäó âÿ îíäàí àèëÿñèíÿ ñÿàäÿò äèëÿäè.
Áÿäáÿõò Àäìåò èçòèðàá ÷ÿêèðäè:
— Ùÿéàòûìûí áöòöí ñåâèíúèíè ñÿí þçöíëÿ àïàðûðñàí, Àëêåñòèäà! —
Àäìåò ãûøãûðäû. — Áöòöí þìðö áîéó ñÿíèí ùÿñðÿòèíè ÷ÿêÿúÿì. Åé òàí-
ðûëàð, åé òàíðûëàð, áåëÿ àðâàäû äà àäàìûí ÿëèíäÿí àëàðëàð?
Àëêåñòèäàíûí ñÿñè çîðëà åøèäèëäè:
— ßëâèäà! Ýþçëÿðèì ÿáÿäèëèê ãàïàíäû. ßëâèäà, þâëàäëàðûì! Äàùà
ìÿí ùå÷ íÿéÿì. ßëâèäà, Àäìåò!
— Îé, ùå÷ îëìàñà áèðúÿ äÿôÿ äÿ ýþçöíö à÷! Óøàãëàðû òÿðê åëÿìÿ! Ùå÷
îëìàñà ãîé ìÿí äÿ ñÿíèíëÿ þëöì! — Àäìåò ýþç éàøëàðû è÷èíäÿ ãûøãûðäû.
Àëêåñòèäàíûí ýþçëÿðè éóìóëäó, áÿäÿíè ñîéóäó âÿ î, úàíûíû òàïøûðäû.
Òÿñÿëëèñèç Àäìåò úÿíàçÿíèí öñòöíäÿ ùþíêöð-ùþíêöð àüëàéûð âÿ òàëå-
éèíäÿí øèêàéÿòëÿíèðäè.
40
 Àäìåò äÿáäÿáÿëè äÿôí ìÿðàñèìè ùàçûðëàìàüû òàïøûðäû, ñÿêêèç àé àð-
âàäëàðûí ÿí éàõøûñû Àëêåñòèäàéà àüëàøìà ãóðäó. Áöòöí øÿùÿð ñàêèíëÿðè áó
ìåùðèáàí ìÿëèêÿíè ÷îõ èñòÿéèðäèëÿð, áóíà ýþðÿ äÿ ùàìû éàñà áàòìûøäû.
Àëêåñòèäàíûí úÿíàçÿñèíè ìÿãáÿðÿéÿ àïàðìàüà ùàçûðëàøûðäûëàð, åëÿ
áó âàõò Ùåðàêë øÿùÿðÿ ýÿëèá ÷ûõäû. Ùåðàêë Àäìåòèí ñàðàéûíà éîëëàíäû,
ñàðàéûí ãàðøûñûíäà äîñòó èëÿ ãàðøûëàøäû. Àäìåò Èëäûðûìñà÷àí Çåâñèí îü-
ëóíó ùþðìÿòëÿ ãàðøûëàäû. Ãîíàüûíû êÿäÿðëÿíäèðìÿìÿê ö÷öí äÿðäèíè
ýèçëÿòìÿéÿ ÷àëûøäû. Øÿíëèê çàìàíû Ùåðàêë äîñòóíóí äÿðäëè îëäóüóíó
ùèññ åëÿäè âÿ íþêÿðè ñîðüóéà òóòäó, íÿùàéÿò íþêÿð äèëÿ ýÿëäè:
— Åé éàäåëëè, Àäìåòèí àðâàäû áó ýöí Àèäèí ìÿìëÿêÿòèíÿ ýåäèáäè.
Ùåðàêë êÿäÿðëÿíäè. Äîñòóíóí àèëÿñèíèí éàñûíäà áàøûíà ñàðìàøûã ÷ÿ-
ëÿíýè ãîéìàñû âÿ îíóí åâèíäÿ êåô ÷ÿêìÿñè Ùåðàêëûí ãÿëáèíè àüðûòäû.
Ùåðàêë ãÿðàðà àëäû êè, ìöñèáÿòèíÿ áàõìàéàðàã îíó ãîíàãïÿðâÿðëèêëÿ
ãÿáóë åëÿìèø Àäìåòÿ ìèííÿòäàðëûüûíû áèëäèðñèí. Þëöì òàíðûñû Òàíàòûí
øèêàðûíû — Àëêåñòèäàíû îíóí ÿëèíäÿí àëìàã ôèêðèíÿ äöøäö.
Ùåðàêë íþêÿðäÿí Àëêåñòèäàíûí ìÿãáÿðÿñèíèí éåðèíè þéðÿíäè âÿ òÿëÿ-
ñèê îðà éîëëàíäû. Î, ìÿãáÿðÿíèí àðõàñûíäà ýèçëÿíäè, ýþçëÿìÿéÿ áàøëàäû
êè Òàíàò íÿ âàõò ó÷óá ýÿëÿúÿê âÿ ãÿáðèí éàíûíäàêû ãóðáàí ãàíûíäàí è÷ÿ-
úÿê. Áóäóð, Òàíàòûí ãàðà ãàíàäëàðûíûí ñÿäàñû åøèäèëäè, ãÿáèð ñîéóãëóüó
äóéóëäó; þëöì òàíðûñû, ó÷óá ìÿãáÿðÿíèí éàíûíà ýÿëäè âÿ àúýþçëöêëÿ äî-
äàãëàðûíû ãóðáàí ãàíûíà ñûõäû. Ùåðàêë ïóñãóäàí ÷ûõäû âÿ Òàíàòûí öñòöíÿ
àòûëäû. Î, ãöäðÿòëè ÿëëÿðèéëÿ þëöì òàíðûñûíû ãóúàãëàäû âÿ îíëàðûí àðàñûíäà
äÿùøÿòëè áèð ìöáàðèçÿ áàøëàäû. Ùåðàêë âàð ýöúöíö òîïëàéûá þëöì òàíðûñû
èëÿ âóðóøóðäó. Òàíàò ñöìöêëö ÿëëÿðèéëÿ Ùåðàêëûí ñèíÿñèíè áàñûá ÿçèðäè,
áóìáóç íÿôÿñè îíóí öçöíö éàëàéûðäû, ãàíàäëàðûíäàí èñÿ þëöì ñîéóãëóüó
àõûðäû. Íÿùàéÿò, Èëäûðûìñà÷àí Çåâñèí ãöäðÿòëè îüëó Òàíàòû ìÿüëóá åëÿäè.
Î, þëöì òàíðûñûíû ìþùêÿì-ìþùêÿì ñàðûäû âÿ àçàäëûüûíûí ÿâÿçèíÿ
Àëêåñòèäàíû ùÿéàòà ãàéòàðìàüû òÿëÿá åòäè. Òàíàò Àäìåòèí àðâàäûíûí ùÿ-
éàòûíû Ùåðàêëà áàüûøëàäû, óëó ãÿùðÿìàí îíó ÿðèíèí ñàðàéûíà ýÿòèðäè.
Àäìåò èñÿ àðâàäûíûí äÿôíèíäÿí ãàéûäûá ÿâÿçîëóíìàç èòýèéÿ ýþðÿ
àúû-àúû àüëàéûðäû. Áîøàëìûø ñàðàéäà áèð ãÿðàð òóòà áèëìèðäè. Ùàðà ýåòñèí?
Þëÿíëÿðÿ ïàõûëëûüû òóòóð, ùÿéàòà íèôðÿò åäèðäè. Àäìåò þëöìö ÷àüûðûðäû.
Îíóí áöòöí õîøáÿõòëèéèíè Òàíàò îüóðëàéûá Àèä ìÿìëÿêÿòèíÿ àïàðäû.
Îíäàí þòðö ñåâèìëè àðâàäûíû èòèðìÿêäÿí äÿ àüûð íÿ îëà áèëÿðäè? Àäìåò
òÿÿññöôëÿíèðäè êè Àëêåñòèäà îíó þëìÿéÿ íàùàã ãîéìàäû, îíëàðû ùå÷ îë-
ìàñà þëöì áèðëÿøäèðÿðäè. Àèä áèð-áèðèíèí ÿâÿçèíÿ ñÿäàãÿòëè èêè ðóù ãà-
çàíàðäû. Áó ðóùëàð Àõåðîíòó áèðëèêäÿ öçöá êå÷ÿðäèëÿð. Êÿäÿðëè Àäìåò
41
ãÿôëÿòÿí Ùåðàêëû ãàðøûñûíäà ýþðäö. Î, þðòöêëö áèð àðâàäûí ÿëèíäÿí òóòóá
ýÿòèðèðäè. Ùåðàêë Àäìåòäÿí õàùèø åëÿäè êè, àüûð ìöáàðèçÿäÿí ñîíðà ÿëÿ
êå÷èðäèéè áó àðâàäû Ôðàêèéàäàí ýÿëÿíÿ êèìè ñàðàéûíäà ñàõëàñûí. Àäìåò
ðàçûëûã âåðìÿäè; Ùåðàêëäàí õàùèø åëÿäè êè, àðâàäû áàøãàñûíà òàïøûðñûí.
Ñåâèìëè àðâàäûíû èòèðÿíäÿí ñîíðà ñàðàéûíäà áàøãà àðâàä ýþðìÿê Àäìåò
ö÷öí àüûðäû. Ùåðàêë õàùèøèíäÿí ÿë ÷ÿêìÿäè âÿ ùÿòòà äåäè êè, àðâàäû ñàðà-
éà îíóí þçöíöí àïàðìàüûíû èñòÿéèð. Î, àðâàäà òîõóíìàüà Àäìåòèí íþ-
êÿðëÿðèíÿ èúàçÿ âåðìÿäè. Íÿùàéÿò, Àäìåò äîñòóíóí ñþçöíö éåðÿ ñàëà
áèëìÿäè, àðâàäûí ÿëèíäÿí òóòäó êè, ñàðàéà àïàðñûí, Ùåðàêë îíà äåäè:
— Àäìåò, ñÿí îíó ãÿáóë åëÿäèí! Íåúÿ ãÿáóë åëÿìèñÿí, åëÿúÿ äÿ êåøè-
éèíäÿ äóð! Ñÿí èíäÿí áåëÿ äåéÿ áèëÿðñÿí êè, Çåâñèí îüëó ñÿäàãÿòëè
äîñòäó. Áèð àðâàäà áàõ! Ñÿíèí àðâàäûí Àëêåñòèäàéà îõøàìûðìû? Õèôôÿò
÷ÿêäèéèí áÿñäè! Ãîé ùÿéàò ñÿíè éåíèäÿí ñåâèíäèðñèí!
Àäìåò àðâàäûí þðòöéöíö ãàëäûðûá:
— Åé óëó òàíðûëàð, — ãûøãûðäû, — áó êè ìÿíèì àðâàäûì Àëêåñòèäàäû!
Éîõ-éîõ, áó îíóí êþëýÿñèäè! Áó àðâàä ñàêèòúÿ äóðóáäó, äèíèá äàíûøìûð.
— Éîõ, áó êþëýÿ äåéèë, Àëêåñòèäàäû. Ìÿí îíó ðóùëàð ùþêìäàðû
Òàíàòëà àüûð äþéöøäÿí ñîíðà ýåðè ãàéòàðìûøàì. Àëêåñòèäà òþâáÿ ãóð-
áàíëàðû âåðìÿêëÿ éåðàëòû òàíðûëàðûí ùàêèìèééÿòèíäÿí àçàä îëàíà êèìè
ñóñàúàã, ö÷ äÿôÿ ýåúÿ ýöíäöçö ÿâÿç åäÿíÿ êèìè ñóñàúàã: éàëíûç áóíäàí
ñîíðà äàíûøàúàã. Èíäèñÿ ÿëâèäà, Àäìåò! Õîøáÿõò îë âÿ àòàì Çåâñèí éàðàò-
äûüû ãîíàãïÿðÿñòëèê àäÿòèíÿ ùÿìèøÿ ÿìÿë åëÿ!
— Åé Çåâñèí óëó îüëó, ñÿí ùÿéàòûí ñåâèíúèíè ìÿíÿ éåíèäÿí áÿõø
åëÿäèí! — Àäìåò ãûøãûðäû. — Ñÿíÿ ìèííÿòäàðëûüûìû íåúÿ áèëäèðèì? Ãàë,
ãîíàüûì îë. ßìð åäÿúÿì êè, áöòöí ìÿìëÿêÿòèìäÿ ñÿíèí ãÿëÿáÿíè
áàéðàì åëÿñèíëÿð, ÿìð åäÿúÿì êè, òàíðûëàðà ãóðáàí êÿññèíëÿð.
Ùåðàêë Àäìåòèí ñàðàéûíäà ãàëìàäû, î, Åâðèñôåéèí òàïøûðûüûíû éåðèíÿ
éåòèðìÿëèéäè âÿ îíóí ö÷öí Äèîìåäèí àòëàðûíû òàïìàëûéäû.

ÈÏÏÎËÈÒÀÍÛÍ ÊßÌßÐÈ

Äîããóçóíúó ãÿùðÿìàíëûã

Ùåðàêëûí äîããóçóíúó ãÿùðÿìàíëûüû ìÿëèêÿ Èïïîëèòàíûí êÿìÿðèíèí

äàëûíúà àìàçîíêàëàð þëêÿñèíÿ ñÿôÿðè îëäó. Áó êÿìÿðè Èïïîëèòàéà ìöùà-
ðèáÿ òàíðûñû Àðåñ áàüûøëàìûøäû, ìÿëèêÿ áó êÿìÿðè àìàçîíêàëàðûí öçÿ-
42
ðèíäÿêè àüàëûüûíûí íèøàíÿñè êèìè ýÿçäèðèðäè. Èëàùÿ Ùåðàíûí êàùèíÿñè,
Åâðèñôåéèí ãûçû Àäìåòà áó êÿìÿðèí àðçóñóíà äöøìöøäö. Îíóí àðçóñóíó
éåðèíÿ éåòèðìÿê ö÷öí Åâðèñôåé Ùåðàêëû êÿìÿðèí äàëûíúà ýþíäÿðäè. Çåâñèí
îüëó áàëàúà áèð ãÿùðÿìàíëàð äÿñòÿñè òîïëàéûá, ýÿìèéëÿ óçàã ñÿôÿðÿ ÷ûõäû.
Ùåðàêëûí äÿñòÿñè áàëàúàéäû, àììà äÿñòÿäÿ ìÿøùóð ãÿùðÿìàíëàð ÷îõ
èäè. Àòòèêà ãÿùðÿìàíû Òåñåé äÿ îíëàðûí àðàñûíäàéäû.
Ãÿùðÿìàíëàðû óçàã ñÿôÿð ýþçëÿéèðäè. Îíëàð Åâêèñèíñê Ïîíòàñûíûí
ÿí óçàã ñàùèëëÿðèíÿ ýåäèá ÷ûõìàëûéäûëàð. Àìàçîíêàëàðûí äþâëÿòè âÿ
ïàéòàõòû Ôåìèñêèð îðäà éåðëÿøèðäè. Éîëöñòö Ùåðàêë úèí àòûíà ìèíäè âÿ
ùÿìèí àíäàúà Ìèíîñóí îüëàíëàðû èëÿ äàâàéà áàøëàäû. Î, Ïàðîñóí áèð ÷îõ
ñàêèíëÿðèíè ãûðäû, áèð ÷îõóíó èñÿ øÿùÿðÿ ãîâóá î âàõòà êèìè ìöùàñèðÿäÿ
ñàõëàäû êè, øÿùÿðäÿêèëÿð Ùåðàêëûí ùöçóðóíà ñÿôèð ýþíäÿðäèëÿð âÿ þëäö-
ðöëÿí éîëäàøëàðûíûí ÿâÿçèíÿ èêè íÿôÿðè ñå÷èá ýþòöðìÿéè õàùèø åëÿäèëÿð.
Ùåðàêë øÿùÿðèí ìöùàñèðÿñèíè à÷äû âÿ þëäöðöëÿíëÿðèí ÿâÿçèíÿ Ìèíîñóí
èêè íÿâÿñèíè — Àëêåéè âÿ Ñôåíåëè þçöéëÿ ýþòöðäö.
Ùåðàêë Ïàðîñäàí Ìèçèéóéà ýÿëäè, ïàäøàù Ëèê îíó áþéöê ãîíàãïÿð-
âÿðëèêëÿ ãàðøûëàäû. Ãÿôëÿòÿí áåáðèêëÿð Ëèê ïàäøàùà ùöúóì åëÿäèëÿð. Ùå-
ðàêë þç äÿñòÿñè èëÿ áåáðèêëÿðèí áöòöí òîðïàüûíû Ëèêÿ âåðäè. Ïàäøàù Ëèê
ùÿìèí þëêÿíè Ùåðàêëûí øÿðÿôèíÿ Ùåðàêëåé àäëàíäûðäû. Ùåðàêë éîëà äö-
çÿëäè âÿ íÿùàéÿò, àìàçîíêàëàðûí ïàéòàõòû Ôåìèñêèðÿ ÷àòäû.
Çåâñèí îüëóíóí ãÿùðÿìàíëûãëàðûíûí øþùðÿòè àìàçîíêàëàð þëêÿñèíÿ
÷îõäàí ÷àòìûøäû. Áóíà ýþðÿ äÿ Ùåðàêëûí ýÿìèñè Ôåìèñêèðÿ éàõûíëàøàí-
äà ìÿëèêÿëÿðè áàøäà îëìàãëà áöòöí àìàçîíêàëàð îíó ãàðøûëàìàüà ÷ûõ-
äûëàð. Îíëàð éîëäàøëàðûíäàí þëìÿç òàíðûëàð êèìè ñå÷èëÿí Çåâñèí óëó îü-
ëóíà ùåéðÿòëÿ áàõûðäûëàð. Ìÿëèêÿ Èïïîëèòà Ùåðàêëäàí ñîðóøäó:
— Çåâñèí øþùðÿòè îüëó, áèçèì Øÿùÿðÿ ýÿëìÿêäÿ õåéèð îëà? ßìèí-
àìàíëûãëà ýÿëìèñÿí, éîõñà ìöùàðèáÿéëÿ?
Ùåðàêë ìÿëèêÿéÿ úàâàá âåðèá äåäè:
— Ìÿëèêÿ, úîøãóí äÿíèçëÿð êå÷èá, ìÿí áóðà ãîøóíóìëà þç õîøóìà
ýÿëìÿìèøÿì; ìÿíè áóðà Ìèêåíèí ùþêìäàðû Åâðèñôåé ýþíäÿðèáäè.
Åâðèñôåéèí ãûçû Àäìåòà òàíðû Àðåñèí ñÿíÿ áàüûøëàäûüû êÿìÿðèí àðçóñóíà
äöøöáäö. Åâðèñôåé ìÿíÿ òàïøûðûá êè, êÿìÿðè ÿëÿ êå÷èðèì.
Ùåðàêëû áîø ãàéòàðìàüà Èïïîëèòàíûí öðÿéè ýÿëìÿäè. Ìÿëèêÿ êÿìÿðè
þç õîøóéëà îíà âåðìÿéÿ ùàçûð èäè, àììà Ùåðà íèôðÿò åëÿäèéè Ùåðàêëû
àðàäàí ýþòöðìÿê ìÿãñÿäèíäÿí ÿë ÷ÿêìÿìèøäè, áóíà ýþðÿ äÿ àìàçîí-
êà úèëäèíÿ ýèðèá êöòëÿéÿ ãàðûøäû âÿ úÿíýàâÿð àìàçîíêàëàðû Ùåðàêëûí öñ-
òöíÿ ãàëäûðìàüà ÷àëûøäû.
43
 Ùåðà àìàçîíêàëàðà äåäè:
— Ùåðàêë éàëàí äàíûøûð, î, áóðà áÿä íèééÿòëÿ ýÿëèáäè: ñèçèí ìÿëèêÿ-
íèç Èïïîëèòàíû ãà÷ûðìàã âÿ êÿíèç åâèíÿ àïàðìàã èñòÿéèð.
Àìàçîíêàëàð Ùåðàéà èíàíäûëàð. Îíëàð éàðàãëàðûíû ýþòöðöá, Ùåðàê-
ëûí ãîøóíóíà ùöúóì åëÿäèëÿð. Àìàçîíêàëàðûí ãîøóíóíóí þíöíäÿ êöëÿê
êèìè ñöðÿòëè Àåëëà ýåäèðäè. Àåëëà ãàñûðüà êèìè Ùåðàêëûí öñòöíÿ ùÿìëÿ-
éÿ êå÷äè. Ãÿùðÿìàí ùÿìëÿíè äÿô åëÿäè,
Àìàçîíêà ãà÷ìàüà öç ãîéäó.
Ùåðàêë þçöíö Àåëëàéà éåòèðäè âÿ ïàðûëäàéàí ãûëûíúûíû åíäèðäè. Àìà-
çîíêà Ïðîòîéà äà äþéöøäÿ ùÿëàê îëäó. Ùåðàêëûí éåääè éîëäàøûíû, éåääè
ãÿùðÿìàíû þç ÿëèéëÿ þëäöðäö, àììà Ïðîòîéàíûí þçö äÿ Çåâñèí îüëóíóí
îõóíäàí úàíûíû ãóðòàðà áèëìÿäè. Ùåðàêëûí öñòöíÿ áèð äÿôÿéÿ éåääè
àìàçîíêà ùöúóì åëÿäè: îíàëðûí ùàìûñû Àðòåìèäàíûí éîë éîëäàøëàðû èäè:
íèçÿ èëÿ âóðóøìàãäà îíëàðûí òàéû-áÿðàáÿðè éîõ èäè. Àìàçîíêàëàð ãàë-
õàíëàðûíûí àðõàñûíäà äàëäàëàíûá íèçÿëÿðèíè Ùåðàêëûí öñòöíÿ éàüäûðäûëàð,
àììà íèçÿëÿð éàíûíäàí þòöá êå÷äèëÿð. Ãÿùðÿìàí îíëàðûí ùàìûñûíû òîï-
ïóçó èëÿ øèë-êöò åëÿäè: éàðïàãëàðû ïàðûëäàéà-ïàðûëäàéà àìàçîíêàëàð áèð-
áèðèíèí äàëûíúà éåðÿ ñÿðèëäèëÿð. Ãîøóíóí ñÿðêÿðäÿñè Ìåëàíèïïàíû èñÿ
Ùåðàêë Àíòèîïàéëà áèðëèêäÿ ÿñèð àëäû. Ãîðõóíú àìàçîíêàëàð ìÿüëóá îë-
äóëàð, îíëàðûí ãîøóíó ãà÷ìàüà öç ãîéäó, àìàçîíêàëàðûí áèð ÷îõóíó
òÿãèá åäÿí ãÿùðÿìàíëàð þëäöðäöëÿð. Àìàçîíêàëàð Ùåðàêëëà áàðûøäûëàð.
Èïïîëèòà ãöäðÿòëè Ìåëàíèïïàíûí ÿñèðëèêäÿí àçàä îëìàñû ö÷öí êÿìÿðèíè
âåðäè. Àíòèîïàíû èñÿ ãÿùðÿìàíëàð þçëÿðè èëÿ àïàðäûëàð. Ùåðàêë àìàçîí-
êàíû úÿñóðëóüóíà ýþðÿ Òåñåéÿ áàüûøëàäû. Èïïîëèòàíûí êÿìÿðèíè Ùåðàêë
áåëÿúÿ ÿëÿ êå÷èðäè.

Ùåðàêë Ëàîìåäîíòóí ãûçû

Ùåñèîíàíû àçàä åäèð

Àìàçîíêàëàð þëêÿñèíäÿí ãàéûäàí áàø Ùåðàêë Òðîéàéà ýÿëèá ÷ûõäû.

Îíëàð øÿùÿðèí éàõûíëûüûíäà ñàùèëÿ éàí àëà çàìàí ãÿùðÿìàíëàð àüûð áèð
ìÿíçÿðÿíèí øàùèäè îëäóëàð. Áàõûá ýþðäöëÿð êè, Òðîéà ïàäøàùû Ëàîìå-
äîíòóí ýþé÷ÿê ãûçû Ùåñèîíà äÿíèç ñàùèëèíäÿêè ãàéàéà çÿíúèðëÿíèáäè.
Ùåñèîíàíû äà Àíäðîìåäà êèìè äÿíèçäÿí ÷ûõàí ÿæäàùà ïàð÷àëàìàëûéäû.
Ëàîìåäîíò Òðîéà äèâàðëàðûíûí ùàããûíû Ïîñåéäîíà âÿ Àïîëëîíà âåð-
ìÿêäÿí èìòèíà åëÿäèéè ö÷öí Ïîñåéäîí áó ÿæäàùàíû ïàäøàùû úÿçàëàíäûð-
ìàüà ýþíäÿðìèøäè. Çåâñèí ÿìðèíÿ ýþðÿ, ùÿð èêè òàíðû ïàäøàùà ãóëëóã
åëÿìÿëèéäèëÿð, ìÿüðóð Ëàîìåäîíò ùÿäÿ-ãîðõó ýÿëìèøäè êè, äèâàðëàðûí
44
ùàããûíû òÿëÿá åëÿñÿíèç, ãóëàãëàðûíûçû êÿñÿúÿì. ßñÿáèëÿøìèø Àïîëëîí
îíóí áöòöí ìÿìëÿêÿòèíÿ äÿùøÿòëè áèð àçàð ýþíäÿðìèøäè, Ïîñåéäîí èñÿ
Òðîéàíûí ÿòðàôûíû õàðàáàçàðà ÷åâèðÿí ÿæäàùàíû ýþíäÿðìèøäè. Ëàîìå-
äîíò ãûçûíûí ùÿéàòûíû ãóðáàí âåðìÿêëÿ þëêÿñèíè äÿùøÿòëè áÿëàäàí ãóð-
òàðà áèëÿðäè. Èñòÿìÿñÿ äÿ ãûçû Ùåñèîíàíûí äÿíèç ñàùèëèíäÿêè ãàéàéà
çÿíúèðëÿìÿëè îëìóøäó.
Ùåðàêë áÿäáÿõò ãûçû ýþðöá îíó àçàä åëÿìÿê ôèêðèíÿ äöøäö, ÿâÿçèí-
äÿ Ëàîìåäîíòäàí Èëäûðûìñà÷àí Çåâñèí Òðîéà øàùûíûí îüëó Ùàíèìåäèí
éåðèíÿ ýèðîâ êèìè âåðäèéè àòëàðû èñòÿäè. Ùàíèìåäè íÿ âàõòñà Çåâñèí ãàð-
òàëû îüóðëàéûá. Îëèìïÿ àïàðìûøäû. Ëàîìåäîíò Ùåðàêëûí òÿëÿáèíè ãÿáóë
åëÿäè. Ùåðàêë òîðîéàëûëàðà òàïøûðäû êè, äÿíèç ñàùèëèíäÿ òÿïÿ äöçÿëòñèíëÿð,
òÿïÿ ùàçûð îëàíäàí ñîíðà ãÿùðÿìàí îíóí àðõàñûíäà ýèçëÿíäè. Ùåðàêë
òÿçÿúÿ ýèçëÿíìèøäè êè ÿæäàùà äÿíèçäÿí ÷ûõäû, èðè áîüàçûíû àéûðûá Ùåñèî-
íàéà ùÿìëÿ åòäè. Ãÿùðÿìàí íÿðÿ ÷ÿêèá òÿïÿíèí äàëûíäàí ÷ûõäû âÿ
èêèöçëö ãûëûíúûíû ÿæäàùàíûí ñèíÿñèíÿ áàòûðäû. Ùåðàêë Ùåñèîíàíû àçàä åëÿ-
äè âÿ Ëàîìåäîíòäàí øÿðòëÿøäèêëÿðè ìöêàôàòû òÿëÿá åëÿäè. Ïàäøàù åúàçêàð
àòëàðû ÿëäÿí âåðìÿê èñòÿìÿäè, àòëàðû Ùåðàêëà âåðìÿäè, ùÿòòà ùÿäÿ-
ãîðõóéëà îíó Òðîéàäàí äà ãîâäó. Ùåðàêë àúûüûíû è÷èíÿ ñàëûá, Ëàîìå-
äîíòóí ìÿìëÿêÿòèíè òÿðê åëÿäè. Éàëàí÷û ïàäøàùäàí èíäè èíòèãàì àëà áèë-
ìÿçäè, ùÿì ãîøóíó àç èäè, ùÿì äÿ Òðîéàíûí ãàëàëàðû àëûíìàç èäè.
Òðîéàíûí óçóí ìöääÿò ìöùàñèðÿäÿ ñàõëàìàüà Ùåðàêëûí èìêàíû
éîõ èäè. Î, Èïïîëèòàíûí êÿìÿðèíè Ìèêåíÿ àïàðìàüà òÿëÿñèðäè.

ÙÅÐÈÎÍÓÍ ÈÍßÊËßÐÈ

Îíóíúó ãÿùðÿìàíëûã

Ùåðàêë àìàçîíêàëàð þëêÿñèíÿ ñÿôÿðäÿí ãàéûäàíäàí áèð àç ñîíðà éåíè

ãÿùðÿìàíëûã äàëûíúà éîëëàíäû. Åâðèñôåé îíà òàïøûðäû êè, Õàðèñàîðàíûí âÿ
Îêåàíèä Êàëëèðîèíèí îüëó íÿùÿíý Ùåðèîíóí íàõûðûíû Ìèêåíÿ ýÿòèðñèí.
Ùåðàêëû óçàã éîëëàð ýþçëÿéèðäè. Î, äöíéàíûí ãÿðá ãóðòàðàúàüûíà, ãöðóá
âàõòû ýöíÿø òàíðûñû Ùåëèîñóí ýþéäÿí åíÿúÿéè éåðÿ ýåòìÿëèéäè. Ùåðàêë
òÿê-òÿíùà éîëà äöçÿëäè, Àôðèêàäàí, Ëèâèéàíûí áîìáîø ñÿùðàëàðûíäàí,
âÿùøè áàðáàðëàðûí þëêÿñèíäÿí êå÷äè âÿ íÿùàéÿò, äöíàéíûí ãóðòàðàúàüû-
íà ýÿëèá ÷àòäû. Î, áóðàäàêû äàð äÿíèç áîüàçûíûí ùÿð èêè òÿðÿôèíäÿ ãÿù-
ðÿìàíëûüûíûí ÿáÿäè àáèäÿñè êèìè èêè íÿùÿíý äàø ãöëëÿ óúàëòäû.
45
 Ùåðàêë áîçóìòóë Îêåàíûí ñàùèëëÿðèíÿ ÷àòàíà êèìè ÷îõ ýÿçèá äîëàø-
äû. Ãÿùðÿìàí ôèêèðëè-ôèêèðëè Îêåàíûí äàëüàëàðû ÿáÿäè ñÿñ-êöé ñàëàí ñà-
ùèëäÿ îòóðäó. Ùåðèîíóí íàõûðûíû îòàðäûüû Åðèôåé àäàñûíà íåúÿ ýåäèá
÷ûõìàëû? Ýöí áàòìàã öçðÿéäè. Áóäóð Îêåàíûí ñóëàðûíà åíÿí Ùåëèîñóí
àðàáàñû ýþðöíäö. Ùåëèîñóí ïàðëàã øöàëàðû Ùåðàêëûí ýþçëÿðèíè ãàìàøäûðäû
âÿ îíó äþçöëìÿç, éàíäûðûá-éàõàí áöðêö áöðöäö. Ùåðàêë ùèðñëè-ùèðñëè äèê
àòûëäû âÿ ãîðõóíú êàìàíûíà ÿë àòäû; àììà Ùåëèîñ àúûãëàíìàäû, ãÿùðÿ-
ìàíà áàõûá ìåùðèáàíúàñûíà ýöëöìñÿäè: Çåâñèí îüëóíóí ãåéðè-àäè úÿ-
ñàðÿòè îíóí õîøóíà ýÿëäè. Ùåëèîñ Ùåðàêëà ìÿñëÿùÿò ýþðäö êè, Åðèôåéÿ
ãûçûë ãàéûãäà öçöá ýåòñèí. Ýöíÿø òàíðûñûíûí þçö ùÿð àõøàì àòûéëà, àðà-
áàñûéëà áó ãàéûãäà äöíéàíûí ãÿðáèíäÿí øÿðã òÿðÿôèíäÿêè ãûçûë ñàðàéûíà
ýåäèðäè. Ãÿùðÿìàí úÿñàðÿòëÿ ãûçûë ãàéûüà àòûëäû âÿ òåçëèêëÿ Åðèôåéèí ñà-
ùèëëÿðèíÿ éåòèøäè. Î, àäàéà ãÿäÿì ãîéàð-ãîéìàç èêèáàøëû êþïÿê Îðôî
îíóí èéèíè àëäû âÿ ùöðÿ-ùöðÿ ãÿùðÿìàíà úóìäó. Ùåðàêë àüûð òîïïóçó-
íóí áèð çÿðáÿñè èëÿ êþïÿéè ýÿáÿðòäè. Ùåðèîíóí íàõûðûíû òÿêúÿ Îðôî ãî-
ðóìóðäó. Ùåðàêë Ùåðèîíóí ÷îáàíû íÿùÿíý Åâðèòîíëà äà äþéöøìÿëè îë-
äó. Ùåëèîñó ãûçûë ãàéûüûíûí äàéàíäûüû ñàùèëÿ ñàðû ãîâäó. Ùåðèîí èíÿêëÿ-
ðèí áþéöðòöñöíö åøèòäè âÿ íàõûðà áàø ÷ÿêìÿéÿ éîëëàíäû. Áàõûá ýþðäö êè,
êþïÿê Îðôî âÿ íÿùÿíý Åôðèòîí þëäöðöëöáäö, íàõûð îüðóñóíóí äàëûíúà
äöøäö, ñàùèëäÿ þçöíö îíà ÷àòäûðäû. Ùåðèîí éûðòûúû áèð íÿùÿíý èäè; îíóí
ö÷ áÿäÿíè, ö÷ áàøëû, àëòû ÿëè âÿ àëòû àéàüû âàðäû. Î, äþéöø âàõòû ö÷ ãàë-
õàíëà ìöäàôèÿ îëóíóðäó, åéíè âàõòäà äöøìÿíèí öñòöíÿ ö÷ èðè íèçÿ àòûð-
äû. Àôèíà-Ïàëëàäà Ùåðàêëûí ùîéóíà éåòäè. Ùåðàêë Ùåðèîíó ýþðÿí êèìè
þëöì ýÿòèðÿí îõóéëà îíó íèøàí àëäû. Îõ Ùåðèîíóí áàøëàðûíäàí áèðèíäÿêè
ýþçöíÿ ñàíúûëäû. Áèðèíúè îõóí äàëûíúà èêèíúè, ñîíðà èñÿ ö÷öíúö îõ éàé-
äàí ÷ûõäû. Ùåðàêë òîïïóçóíó ùèääÿòëÿ éåëëÿäè âÿ øèìøÿê êèìè Ùåðèîíà
èëèøäèðäè, ö÷áàøëû íÿùÿíý òèðòàï éåðÿ ñÿðèëäè. Ùåðàêë Ùåëèîñóí ãûçûë ãàéû-
üûíäà Ùåðèîíóí èíÿêëÿðèíè Åðèôåéäÿí ýÿòèðäè âÿ Ùåëèîñóí ãàéûüûíû þçö-
íÿ ãàéòàðäû.
Ãàáàãäà îíó ùÿëÿ ÷îõ ÷ÿòèíëèêëÿð ýþçëÿéèðäè. Èíÿêëÿðè Ìèêåíÿ ÷àò-
äûðìàã ëàçûì èäè. Ùåðàêë èíÿêëÿðè Èñïàíèéàäàí, Ïèðåíåé àäàëàðûíäàí,
Ãàëëèéàäàí, Àëïäàí, Èòàëèéàäàí êå÷èðèá àïàðûðäû. Èòàëèéàíûí úÿíóáóíäà,
Ðåãèóì øÿùÿðè éàõûíëûüûíäà èíÿêëÿðèí áèðè íàõûðäàí àéðûëäû âÿ áîüàç-
äàí êå÷èá Ñèúèëèéàéà öç òóòäó. Ïîñåéäîíóí îüëó Åðèêñ ïàäøàù èíÿéè
ýþðäö âÿ íàõûðûíà ãàòäû. Ùåðàêë óçóí ìöääÿò èíÿéè àõòàðäû. Íÿùàéÿò,
òàíðû Ùåôåñòäÿí õàùèø åëÿäè êè, íàõûðûí êåøèéèíè ÷ÿêñèí, þçö èñÿ Ñèúèëè-
éàéà ýåòäè âÿ þç èíÿéèíè Åðèêñ ïàäøàùûíûí íàõûðûíäà òàïäû. Ïàäøàù èíÿéè
Ùåðàêëà âåðìÿê èñòÿìèðäè; ýöúöíÿ àðõàéûíëàøûá Ùåðàêëû òÿêáÿòÿê äþ-
46
éöøÿ ÷àüûðäû. Èíÿê ãàëèáÿ ÷àòûðäû. Åðèêñ Ùåðàêë êèìè ðÿãèáèí þùäÿñèíäÿí
ýÿëÿ áèëìÿçäè. Çåâñèí îüëó ïàäøàùû ãóúàãëàéûá ìþùêÿì-ìþùêÿì ñûõ-
äû âÿ áîüäó, èíÿéè ãàáàüûíà ñàëûá íàõûðà ãàéûòäû âÿ éîëóíà äàâàì åëÿ-
äè. Èîíèé äÿíèçèíèí ñàùèëèíäÿ ìÿëèêÿ Ùåðà íàõûðà ãûçüûíëûã ýþíäÿðäè. Ãû-
çûøìûø èíÿêëÿðèí ùÿðÿñè áèð òÿðÿôÿ äàüûëäû. ×îõ ÿçèééÿòäÿí ñîíðà Ùåðàêë
èíÿêëÿðèí áþéöê ãèñìèíè áèð äÿ Ôðàêèéàäà áèð éåðÿ éûüà áèëäè âÿ íÿùà-
éÿò, íàõûðû ãîâóá Ìèêåíÿ ýÿòèðäè. Åâðèñôåé èñÿ èíÿêëÿðèí ùàìûñûíû èëàùÿ
Ùåðàéà ãóðáàí êÿñäè.

ÙÅÐÁÅÐ

Îí áèðèíúè ãÿùðÿìàíëûã
Ùåðàêë Òèðèíôÿ òÿçÿúÿ ãàéûòìûøäû êè, Åâðèñôåé îíó éåíèäÿí ãÿùðÿ-
ìàíëûã äàëûíúà ýþíäÿðäè. Áó, Ùåðàêëûí Åâðèñôåéèí ãóëëóüóíäà ýþñòÿð-
ìÿëè îëäóüó îí áèðèíúè ãÿùðÿìàíëûã èäè. Î, Àèäèí çöëìÿò, äÿùøÿòëÿðëÿ
äîëó éåðàëòû äöíéàñûíà äöøìÿëèéäè âÿ éåðàëòû øàùëûüûí êåøèê÷èñè, ãîðõóíú
êþïÿê Ùåðáåðè Åâðèñôåéÿ ýÿòèðìÿëèéäè. Ùåðáåðèí ö÷ áàøû âàðäû, áîéíóí-
äà èëàíëàð ãûâðûëûðäû, ãóéðóüóíäàí èðè àüûçëû ÿæäàùà áàøû ñàëëàíûðäû. Ùåðàêë
Ëàêîíèéàéà éîëëàíäû âÿ Òåíàðäàêû çöëìÿò ó÷óðóìäàí éåðàëòû øàùëûüûí
ãàðàíëûüûíà åíäè. Ùåðàêë Àèä øàùëûüûíûí ãàïûñûíà ÷àòäû, áàõûá ýþðäö êè,
Òåñåé âÿ Ôåññàëè ïàäøàùû, Ïåðèôîéà ãÿùðÿìàíû ãàéàéà ìûõëàíìûøäûð.
Îíëàð Àèäèí àðâàäû Ïåðñåôîíàíû ãà÷ûðìàüà úÿùä ýþñòÿðìèøäèëÿð, áóíà
ýþðÿ äÿ òàíðûëàð îíëàðû úÿçàëàíäûðìûøäû. Òåñåé Ùåðàêëà éàëâàðäû:
— Åé, Çåâñèí óëó îüëó, ìÿíè àçàä åëÿ! Ñÿí êè ìÿíèì ÿçàáëàðûìû ýþ-
ðöðñÿí! Ìÿíè áó ÿçàáëàðäàí àíúàã ñÿí ãóðòàðà áèëÿðñÿí!
Ùåðàêë ÿëèíè Òåñåéÿ ñàðû óçàòäû âÿ îíó àçàä åëÿäè. Î, Ïåðèôîéàíû äà
àçàä åëÿìÿê èñòÿéèðäè, åëÿ áó âàõò éåð òÿðïÿíäè âÿ Ùåðàêë áàøà äöøäö
êè, òàíðûëàð Ïåðèôîéàíûí àçàäëûüûíû èñòÿìèðëÿð. Ùåðàêë òàíðûëàðûí èðàäÿñèíÿ
òàáå îëäó âÿ ÿáÿäè ýåúÿíèí çöëìÿòèíäÿ éîëóíà äàâàì åëÿäè. Ùåðàêëû éå-
ðàëòû ïàäøàùëûüà òàíðûëàðûí úàð÷ûñû, þëìöø ðóùëàðûí áÿëÿä÷èñè Ùåðìåñ
ýÿòèðäè, Çåâñèí ñåâèìëè ãûçû Àôèíà-Ïàëëàäà èñÿ ãÿùðÿìàíû ìöøàéèÿò
åäèðäè. Ùåðàêë Àèä ïàäøàùëûüûíà äàõèë îëàíäà þëöëÿðèí êþëýÿëÿðè äÿùøÿò
è÷èíäÿ ïÿðÿí-ïÿðÿí äöøäöëÿð. Ùåðàêëû ýþðÿíäÿ òÿêúÿ ãÿùðÿìàí Ìåëå-
àãðûí êþëýÿñè ãà÷ìàäû. Î, Çåâñèí îüëóíà öç òóòóá éàëâàðäû:
— Åé óëó Ùåðàêë, Äîñòëóüóìóç íàìèíÿ ñÿíäÿí áèð õàùèøèì âàð: éåòèì
áàúûì, ãÿøÿíý Äåéàíèðàéà éàçûüûí ýÿëñèí! Ìÿí þëÿíäÿí ñîíðà àðõàñûç
ãàëûáäû. Óëó ãÿùðÿìàí, îíóíëà åâëÿí, îíóí ùàâàäàðû îë!
47
 Ùåðàêë ñþç âåðäè êè, äîñòóíóí õàùèøèíè éåðèíÿ éåòèðÿúÿê âÿ Ùåðìåñèí
äàëûíúà éîëóíà äàâàì åëÿäè. Ãÿôëÿòÿí ãîðõóíú Ùîðãîíà Ìåäóçàíûí
êþëýÿñè Ùåðàêëûí ãàðøûñûíà ÷ûõäû, ìèñ ÿëëÿðèíè ùèääÿòëÿ èðÿëè óçàòäû âÿ ãûçûë
ãàíàäëàðûíû ÷ûðïäû, áàøûíäàêû èëàíëàð òÿðïÿíèøäèëÿð. Ãîðõìàç ãÿùðÿìàí
ãûëûíúûíà ÿë àòäû, àììà Ùåðìåñ îíó äàéàíäûðäû:
— Ùåðàêë, ãûëûíúà ÿë àòìà! Àõû áó, áîø áèð êþëýÿäè! Áó êþëýÿ ñÿíèí
ö÷öí ãîðõóëó äåéèë!
Ùåðàêë éîë áîéó áèð ÷îõ äÿùøÿòëÿð ýþðäö, íÿùàéÿò, ýÿëèá Àèäèí ùö-
çóðóíà éåòèøäè. Þëöëÿð ïàäøàùëûüûíûí ùþêìäàðû âÿ àðâàäû Ïåðñåôîíà Èë-
äûðûìñà÷àí Çåâñèí çöëìÿò âÿ êÿäÿð ïàäøàùëûüûíà äöøÿí îüëóíà ìÿô-
òóíëóãëà áàõûðäûëàð. Ùåðàêë ÿçÿìÿòëÿ âÿ ñàêèòúÿ Àèäèí òàõò-òàúûíûí
ãàðøûñûíäà äàéàíìûøäû, íÿùÿíý òîïïóçóíà ñþéêÿíìèøäè, øèð äÿðèñèíè
÷èéíèíÿ ñàëìûøäû, êàìàíûíû ÷èéíèíÿ òàõìûøäû. Àèä Çåâñèí îüëóíó ëöòô-
êàðëûãëà ãàðøûëàäû âÿ ýöíÿø èøûüûíû òÿðê åäèá, çöëìÿò ïàäøàùëûüûíà ýÿë-
ìÿñèíèí ñÿáÿáèíè ñîðóøäó. Ùåðàêë Àèäèí ãàðøûñûíäà áàø ÿéèá úàâàá âåðäè:
— Åé þëöëÿð ðóùóíóí ùþêìäàðû óëó Àèä, õàùèøèì ñÿíè àúûãëàíäûðìàñûí!
Þçöí áèëèðñÿí êè, ìÿí ñÿíèí ïàäøàùëûüûíà þç õîøóìëà ýÿëìÿìèøÿì, þç
èðàäÿìëÿ ñÿíÿ àüûç à÷ìûðàì. Åé ùþêìäàð Àèä, èúàçÿ âåð ñÿíèí ö÷áàøëû
êþïÿéèíè Ùåðáåðè Ìèêåíÿ àïàðûì. Áóíó ìÿíÿ Åâðèñôåé ÿìð åäèáäè,
èøûãëû Îëèìï àëëàùëàðûíûí áóéðóüó èëÿ ìÿí îíà ãóëëóã åäèðÿì.
Àèä ãÿùðÿìàíà úàâàáûíäà äåäè:
— Çåâñèí îüëó, ìÿí ñÿíèí õàùèøèíè éåðèíÿ éåòèðÿúÿì, àììà ñÿí ýÿðÿê
Ùåðáåðè ñèëàùñûç ðàì åäÿñÿí. Ðàì åëÿñÿí, îíó Åâðèñôåéÿ àïàðìàüûíà
èúàçÿ âåðÿúÿì.
Ùåðàêë éåðàëòû ïàäøàùëûãäà óçóí ìöääÿò Ùåðáåðè àõòàðäû. Íÿùàéÿò
î, êþïÿéè Àõåðîíòóí ñàùèëèíäÿ òàïäû. Ùåðàêë Ùåðáåðèí áîéíóíó ÿëèíÿ êå-
÷èðòäè. Àèäèí êþïÿéè ùèääÿòëÿ óëàäû: îíóí óëàìàñû áöòöí éåðàëòû ïàäøàù-
ëûüû áàøûíà ýþòöðäö. Êþïÿê ýöúÿíäè êè, Ùåðàêëûí ÿëèíäÿí ÷ûõñûí, àììà
ãÿùðÿìàíûí ãöäðÿòëè ÿëëÿðè Ùåðáåðèí áîéíóíó äàùà ìþùêÿì ñûõûðäû. ßæ-
äàùà áàøëû Ùåðáåð ãóéðóüóíó Ùåðàêëûí àéàüûíà äîëàäû, äèøëÿðèíè îíóí
áÿäÿíèíÿ áàòûðäû, àììà áóíëàð ÿáÿñ úÿùä èäè. Ãöäðÿòëè Ùåðàêë Ùåðáå-
ðèí áîéíóíó äàùà ìþùêÿì ñûõûðäû. Íÿùàéÿò, Àèäèí ýèúÿëëÿíìèø êþïÿéè
ãÿùðÿìàíûí àéàãëàðûíà äöøäö. Ùåðàêë êþïÿéè ðàì åäèá, çöëìÿò ïàä-
øàùëûüûíäàí Ìèêåíÿ àïàðäû. Ùåðáåð ýöí èøûüûíäàí ãîðõóéà äöøäö, îíó
ñîéóã òÿð áàñäû, êþïÿéèí ö÷ àüçûíäàí òîðïàüà çÿùÿðëè êþïöê òþêöëöðäö,
áèð äàìúû êþïöê òþêöëÿí éåðäÿ çÿùÿðëè îòëàð áèòèðäè.
48
 Ùåðàêë Ùåðáåðè Ìèêåíèí äèâàðëàðû þíöíÿ ýÿòèðäè. Ãîðõóíú êþïÿéè
ýþðÿí êèìè ãîðõàã Åâðèñôåéè äÿùøÿò áöðöäö. Àç ãàëà Ùåðàêëûí àéàüûíà
äöøöá éàëâàðäû êè êþïÿéè ýåðè Àèäèí ïàäøàùëûüûíà àïàðñûí. Ùåðàêë îíóí
õàùèøèíè éåðèíÿ éåòèðäè âÿ ãîðõóíú êåøèê÷èñèíè Àèäèí þçöíÿ ãàéòàðäû.

ÙÅÑÏÅÐÈÄÈÍ ÀËÌÀËÀÐÛ

Îí èêèíúè ãÿùðÿìàíëûã

Åâðèñôåéÿ ãóëëóã åëÿäèéè âàõòëàð Ùåðàêëûí ÿí ÷ÿòèí ãÿùðÿìàíëûüû

ñîíóíúó, îí èêèíúè ãÿùðÿìàíëûüû îëäó. Î, ýþé ãöááÿñèíè ÷èéíèíäÿ ñàõ-
ëàéàí òèòàí Àòëàñûí éàíûíà éîëëàíìàëû âÿ Àòëàñûí ãûçëàðû Ùåñïåðèäëÿðèí
áàõäûüû áàüäàí ö÷ ãûçûë àëìà ýÿòèðìÿëèéäè. Àëìàëàð ãûçûë àüàúäà áèòèðäè.
Àëìàíû òîðïàã èëàùÿñè Ýåéà Çåâñëÿ Ùåðàíûí òîé ýöíöíÿ ïàé êèìè éåòèð-
ìèøäè. Áó ãÿùðÿìàíëûüû ýþñòÿðìÿê ö÷öí ÿââÿë-ÿââÿë Ùåñïåðèäèí áà-
üûíûí éîëóíó þéðÿíìÿê ëàçûì èäè. Ùåñïåðèäëÿðèí áàüûíû ýþçëÿðèíè éóì-
ìàéàí ÿæäàùàëàð ãîðóéóðäóëàð.
Ùåñïåðèäëÿðÿ âÿ Àòëàñà àïàðàí éîëó ùå÷ êèì áèëìèðäè. Ùåðàêë
Àñèéàíû âÿ Àâðîïàíû ÷îõ ýÿçèá äîëàøäû, ÿââÿëëÿð Ùåðèîíóí èíÿêëÿðèíèí
äàëûíúà ýåòäèéè âàõò êå÷äèéè áöòöí þëêÿëÿðäÿí àäëàäû; ùÿð éåðäÿ Ùåðàêë
Ùåñïåðèäèí áàüëàðûíûí éîëóíó ñîðóøóðäó. Ùåðàêë äöíéàíûí øèìàë ãóðòà-
ðàúàüûíà, Åðèäàíà ÷àéûíûí ñàùèëèíÿ ýÿëèá ÷àòäû. Åðèäàíà ÷àéûíûí ñàùèëèíäÿ
ïÿðèëÿð Çåâñèí îüëóíó åùòèðàìëà ãàðøûëàäûëàð âÿ Ùåñïåðèäèí áàüûíûí éî-
ëóíó þéðÿíìÿéè ìÿñëÿùÿò âåðäèëÿð. Ýÿëÿúÿêäÿí õÿáÿð âåðÿí äÿíèç ãî-
úàñû Íåðåé äÿíèçäÿí ñàùèëÿ ÷ûõùà÷ûõäà Ùåðàêë îíóí áàøûíûí öñòöíö êÿñ-
äèðìÿëèéäè âÿ Ùåñïåðèäëÿðèí éîëóíó þéðÿíìÿëèéäè; Íåðåéäÿí áàøãà ùå÷
êèì áó éîëó òàíûìûðäû. Ùåðàêë óçóí ìöääÿò Íåðåéè àõòàðäû. Íÿùàéÿò,
ãÿùðÿìàí îíó äÿíèç ñàùèëèíäÿ òàïäû. Ùåðàêë äÿíèç òàíðûñûíûí öñòöíÿ
ùöúóì åëÿäè. Äÿíèç òàíðûñû èëÿ âóðóøìàã ÷ÿòèí èäè. Ùåðàêëûí äÿìèð àüó-
øóíäàí õèëàñ îëìàã ö÷öí Íåðåé ìöõòÿëèô úèëäëÿðÿ ýèðäè, àììà ãÿùðÿ-
ìàí îíó áóðàõìàäû êè, áóðàõìàäû. Íÿùàéÿò î, éîðóëóá ÿëäÿí äöøìöø
Íåðåéèí ÿë-ãîëóíó áàüëàäû, àçàäëûüà ÷ûõìàã ö÷öí äÿíèç òàíðûñû Ùåñïå-
ðèäëÿðèí áàüûíà ýåäÿí éîëóí ñèððèíè à÷ûá Ùåðàêëà äåìÿëè îëäó. Çåâñèí îüëó
ñèððè áèëÿíäÿí ñîíðà äÿíèç ãîúàñûíû áóðàõäû âÿ óçàã ñÿôÿðÿ éîëà äöøäö.
Éåíèäÿí îíóí éîëó Ëèâèéàäàí äöøäö. Ùåðàêë Ëèâèéàäà äÿíèç òàíðûñû
Ïîñåéäîíóí âÿ òîðïàã èëàùÿñè Ýåéàíûí îüëó, íÿùÿíý Àíòåéëÿ ðàñòëàøäû.
49
Àíòåé éîë÷óëàðûí ùàìûñû èëÿ ýöëÿøèðäè âÿ ýöëÿøäÿ éåíäèêëÿðèíèí ùàìûñûíû
ãÿääàðúàñûíà þëäöðöðäö. Íÿùÿíý Ùåðàêëû äà ýöëÿøÿ ÷àüûðäû. Ýöëÿø âàõòû
íÿùÿíýèí ùàðäàí ýöú àëäûüûíûí ñèððèíè þéðÿíìÿëè òÿêáÿòÿê ýöëÿøÿíäÿ
îíó ìÿüëóá åòìÿê ìöìêöí äåéèëäè. Ñèðð áóíäàéäû: Àíòåé ýöúöíöí òö-
êÿíäèéèíè ùèññ åëÿéÿíäÿ, òîðïàüà, àíàñûíà òîõóíóðäó, áóíóíëà äà îíóí
ýöúö òÿçÿëÿíèðäè. Î, ýöúö àíàñûíäàí, òîðïàüûí óëó èëàùÿñèíäÿí àëûðäû. Àí-
òåéèí àéàüûíû éåðäÿí öçöá ýþéÿ ãàëäûðàí êèìè îíóí ýöúö òöêÿíèðäè.
Ùåðàêë óçóí ìöääÿò Àíòåéëÿ ýöøò òóòäó, áèð íå÷ÿ äÿôÿ îíó éåðÿ
éûõäû, àììà áóíóíëà äà Àíòåéèí ýöúö äàùà äà àðòûðäû. Ýöëÿø âàõòû Ùå-
ðàêë ãÿôëÿòÿí Àíòåéè ùàâàéà ãàëäûðäû. Ýåéàíûí îüëóíóí ýöúö òöêÿíäè
âÿ Ùåðàêë îíó áîüäó.
Ùåðàêë éîëóíà äàâàì åëÿäè âÿ ýÿëèá Ìèñèðÿ éåòèøäè. Éîë éîðüóíó
Ùåðàêë Íèë ÷àéûíûí ñàùèëèíäÿêè õûðäà ìåøÿëèéèí êþëýÿëèéèíäÿ óçàíûá
éàòäû. Ïîñåéäîíóí âÿ Åïàôûí ãûçû Ëèñèàíàññûí îüëó, Ìèñèð ïàäøàùû Áó-
ñèðèñ øèðèí-øèðèí éàòàí Ùåðàêëû ýþðäö. Î, Ùåðàêëû Çåâñÿ ãóðáàí âåðìÿê
èñòÿéèðäè. Éåääè èë èäè êè, Ìèñèðäÿ ìÿùñóë îëìóðäó. Ýÿëÿúÿêäÿí õÿáÿð
âåðÿí êèïðëè Ôðàñè äåìèøäè êè, ÿýÿð Áóñèðèñ ùÿð èë Çåâñÿ áèð ãÿðèáè ãóð-
áàí êÿññÿ, ãûòëûã àðàäàí ãàëõàúàã. Áóñèðèñ ÿìð åëÿäè êè, ýÿëÿúÿêäÿí
õÿáÿð âåðÿí Ôðàñèíè òóòñóíëàð âÿ áèðèíúè îíó ãóðáàí êÿñìèøäè. Î âàõò-
äàí ãÿääàð ïàäøàù Ìèñèðÿ ýÿëÿí áöòöí ãÿðèáëÿðè Èëäûðûìñà÷àíà ãóðáàí
âåðèðäè. Ùåðàêëû ãóðáàíýàùà ýÿòèðäèëÿð, àììà óëó ãÿùðÿìàí êÿíäèðëÿðè
ãûðäû âÿ åëÿ ãóðáàíýàùäàúà Áóñèðèñèí þçöíö âÿ îüëó Àìôèäàìàíòû þë-
äöðäö. Ìèñèðèí ãÿääàð ïàäøàùû áåëÿúÿ úÿçàëàíäûðûëäû.
Ùåðàêë óëó òèòàí Àòëàñûí äóðäóüó éåðÿ, äöíéàíûí ñîí óúóíà ýåäèá
÷ûõàíàúàí éîëöñòö ÷îõ òÿùëöêÿëÿðëÿ ãàðøûëàøäû. Ãÿùðÿìàí ýþé ãöááÿ-
ñèíè ÷èéèíëÿðèíäÿ ñàõëàéàí ãöäðÿòëè òèòàíà ùåéðÿòëÿ áàõäû.
— Åé óëó òèòàí Àòëàñ! — äåéÿ Ùåðàêë îíà öç òóòäó. — Ìÿí Çåâñèí îüëó
Ùåðàêëàì. Ìÿíè ñÿíèí éàíûíà ãûçûëëà äîëó Ìèêåíèí ïàäøàùû Åâðèñôåé
ýþíäÿðèáäè. Åâðèñôåé ÿìð åäèá êè, ñÿíèí Ùåñïåðèä áàüûíäàêû ãûçûë àüàúäà
áèòÿí ö÷ ãûçûë àëìàíû ÿëÿ êå÷èðèì.
Àòëàñ úàâàá âåðäè:
— Çåâñèí îüëó, ìÿí ñÿíÿ ö÷ àëìà âåðÿðÿì, ìÿí àëìà äàëûíúà ýåäèá
ýÿëÿíÿ êèìè ñÿí ìÿíèì éåðèìäÿ äóðìàëûñàí âÿ ýþé ãöááÿñèíè ÷èéíèíäÿ
ñàõëàìàëûñàí.
Ùåðàêë ðàçûëàøäû. Î, Àòëàñûí éåðèíÿ êå÷äè. Çåâñèí îüëóíóí ÷èéíèíÿ
ãåéðè-àäè áèð ýöú äöøäö. Î, áöòöí ýöúöíö òîïëàäû âÿ ýþé ãöááÿñèíè
ñàõëàäû. Àüûðëûã Ùåðàêëûí ãöäðÿòëè ÷èéèíëÿðèíè äÿùøÿòëè äÿðÿúÿäÿ ñûõûðäû.
50
Î, ýþé ãöááÿñèíèí àüûðëûüûíäàí ÿéèëäè, îíóí ÿçÿëÿëÿðè äàü êèìè øèøäè,
ýÿðýèíëèêäÿí áÿäÿíèíè òÿð áàñäû, àììà ãåéðè-èíñàíè ýöú âÿ Àôèíàíûí
êþìÿéè Ùåðàêëà Àòëàñ ö÷ àëìà èëÿ ýåðè ãàéûäàíà êèìè ýþé ãöááÿñèíè
÷èéèíëÿðèíäÿ ñàõëàìàüà èìêàí âåðäè. Àòëàñ ýåðè ãàéûäûá äåäè:
— Ùåðàêë, áó äà ñÿíèí ö÷ àëìàí; èñòÿéèðñÿí àëìàëàðû Ìèêåíÿ ìÿíèì
þçöì ÷àòäûðûì, àììà ìÿí ýÿëÿíÿ êèìè ñÿí ýþé ãöááÿñèíè ñàõëà; ãà-
éûäûá éåíèäÿí þç éåðèìÿ êå÷ÿðÿì.
Ùåðàêë Àòëàñûí áèúëèéèíè áàøà äöøäö, áàøà äöøäö êè, òèòàí þçöíöí áó
àüûð éöêöíäÿí áèðäÿôÿëèê àçàä îëìàã èñòÿéèð, áóíà ýþðÿ äÿ áèúëèéÿ ãàðøû
áèúëèê èøëÿòäè.
— Éàõøû, Àòëàñ, ìÿí ðàçûéàì! — Ùåðàêë úàâàá âåðäè. — Àììà èìêàí
âåð, ìÿí þçöìÿ áèð éàñäûãúà äöçÿëäèì, ýþé ãöááÿñèíèí àüûðëûüû ÷îõ èí-
úèòìÿñèí äåéÿ ÷èéíèìÿ ãîéóì.
Àòëàñ éåíèäÿí þç éåðèíÿ êå÷äè âÿ ÷èéèíëÿðèíè ýþé ãöááÿñèíèí àüûð-
ëûüûíûí àëòûíà âåðäè. Ùåðàêë èñÿ éàé-îõóíó, òîïïóçóíó âÿ ãûçûë àëìàëàðû
ýþòöðäö âÿ äåäè:
— ßëâèäà, Àòëàñ! Ñÿí Ùåñïåðèä àëìàëàðûíûí äàëûíúà ýåäÿíÿ êèìè
ìÿí ýþé ãöááÿñèíè ÷èéíèìäÿ ñàõëàìûøàì, àììà ýþéöí áöòöí àüûðëû-
üûíû ÷èéèíëÿðèìäÿ ÿáÿäè ñàõëàìàã èñòÿìèðÿì.
Ùåðàêë ñþçöíö áèòèðèá òèòàíäàí àéðûëäû. Àòëàñ ÿââÿëêè êèìè ýþé ãöá-
áÿñèíè ÷èéíèíäÿ ñàõëàìàëû îëäó. Ùåðàêë ýåðè ãàéûòäû âÿ àëìàëàðû Åâðèñ-
ôåéÿ âåðäè. Åâðèñôåé àëìàëàðû Ùåðàêëà, Ùåðàêë èñÿ þç ùàìèñè, Çåâñèí ãûçû
Àôèíà-Ïàëëàäàéà áàüûøëàäû. Àôèíà àëìàëàðû Ùåñïåðèäëÿðÿ ãàéòàðäû êè,
àëìàëàð ÿáÿäè îíëàðäà ãàëñûí.
Îí èêèíúè ãÿùðÿìàíëûüûíäàí ñîíðà Ùåðàêë Åâðèñôåéèí ãóëëóüóíäàí
àçàä îëäó. Î, éåääè äàðâàçàëû Ôèâÿ ãàéûäà áèëÿðäè. Àììà Ôèâäÿ Ùåðàêë
÷îõ ãàëìàäû. Îíó éåíè ãÿùðÿìàíëûãëàð ýþçëÿéèðäè. Î, àðâàäû Ìåãåðàíû
äîñòó Èîëàéà ÿðÿ âåðäè, þçö èñÿ éåíèäÿí Òèðèíôÿ éîëëàíäû.
Îíó òÿêúÿ ãÿëÿáÿëÿð ýþçëÿìèðäè. Ùåðàêëûí àüûð ìöñèáÿòëÿðè äÿ îëóð-
äó, ÷öíêè èëàùÿ îíó ÿââÿëêè êèìè òÿãèá åäèðäè.

51
 ÀÔÈÍÀ-ÏÀËËÀÄÀ
Èëàùÿ Àôèíà-Ïàëëàäàíû Çåâñèí þçö äîüóáäó. Èëäûðûìñà÷àí Çåâñ áèë-
äèðäè êè, àüûë èëàùÿñè Ìåòèñèí èêè óøàüû îëàúàã, ãûçû Àôèíà âÿ ãåéðè-àäè
äÿðÿúÿäÿ àüûëëû, ýöúëö îüëó. Òàëå èëàùÿëÿðè Ìîéðëàð Çåâñÿ äåäèëÿð êè,
èëàùÿ Ìåòèñèí îüëó ñÿíè òàõòäàí ñàëàúàã âÿ äöíéà àüàëûüûíû ÿëèíäÿí àëà-
úàã. Çåâñ ãîðõóéà äöøäö. Ìîéðëàðûí äåäèêëÿðè ãîðõóíú òàëåäÿí ãà÷ìàã
ö÷öí Çåâñ èëàùÿ Ìåòèñè øèðèí äèëëÿ éóõóéà âåðäè, ãûçû Àôèíà äîüóëìà-
ìûøäàí ãàáàã îíó óääó. Áèð ìöääÿòäÿí ñîíðà Çåâñèí äÿùøÿòëè áàø àü-
ðûëàðû áàøëàäû. Îüëó Ùåôåñòè ÷àüûðäû, áàøûíäàêû äþçöëìÿç àüðûëàðûíäàí âÿ
ñÿñ-êöéäÿí úàí ãóðòàðìàã ö÷öí áàøûíû ïàð÷àëàìàüû òàïøûðäû. Ùåôåñò
áàëòàíû éåëëÿäè, ýöúëö çÿðáÿ èëÿ Çåâñèí êÿëëÿñèíè äàüûòäû. Èëäûðûìñà÷àíûí
áàøûíäàí ãöäðÿòëè úÿíýàâÿð èëàùÿ Àôèíà-Ïàëëàäà ÷ûõäû. Éàðàãëû-éàñàãëû,
ïàð-ïàð ïàðûëäàéàí äÿáèëãÿäÿ, íèçÿäÿ âÿ ãàëõàíäà ýÿëèá ùåéðÿòÿ äöø-
ìöø òàíðûëàðûí ãàðøûñûíäà äàéàíäû. Àôèíà ïàðëàã íèçÿñèíè ìöäùèø øÿêèëäÿ
ôûðëàòäû. Îíóí íÿðÿñèíèí ñÿñè ýþéëÿðÿ ÷àòäû âÿ Îëèìïè ëÿðçÿéÿ ñàëäû.
Ýþçÿë, ÿçÿìÿòëè, èëàùÿ òàíðûëàðûí ãàðøûñûíäà äàéàíìûøäû. Àôèíàíûí ìàâè
ýþçëÿðèíäÿí ìöäðèêëèê éàüûðäû, áó úÿíýàâÿð ãûçäàí èëàùè áèð ýþçÿëëèê
ñà÷ûðäû. Òàíðûëàð àòàñû Çåâñèí áàøûíäàí äîüóëìóø ñåâèìëè ãûçûíû, øÿùÿð-
ëÿðèí ùàìèñèíè, ìöäðèêëèê âÿ àüûë èëàùÿñèíè, éåíèëìÿç úÿíýàâÿð Àôèíà-
Ïàëëàäàíû âÿñô åëÿäèëÿð.
Àôèíà éóíàí ãÿùðÿìàíëàðûíà ùèìàéÿ÷èëèê ýþñòÿðèð, îíëàðà ìöäðèê
ìÿñëÿùÿòëÿð âåðèð âÿ îíëàðû òÿùëöêÿäÿí õèëàñ åäèðäè. Î, øÿùÿðëÿðè, ãàëà-
ëàðû, ãàëà äèâàðëàðûíû ãîðóéóð, ìöäðèêëèê âÿ àüûë âåðèð, àäàìëàðà èíúÿñÿ-
íÿò âÿ ïåøÿ þéðÿäèðäè. Éóíàí ãûçëàðû ÿë èøëÿðè þéðÿòäèéèíÿ ýþðÿ Àôèíàéà
ùÿðÿêÿò åäèðäèëÿð. Àäàìëàð âÿ òàíðûëàð òîõóúóëóã ñÿíÿòèíäÿ Àôèíà èëÿ
éàðûøà áèëìèðäè. Áó èøäÿ îíóíëà éàðûøà ýèðìÿéèí òÿùëöêÿëè îëäóüó ùàìû-
éà áÿëëèäè, òîõóúóëóã ïåøÿñèíäÿ Àôèíàíû êþëýÿäÿ ãîéìàã èñòÿéÿí Èä-
ìîíàíûí ãûçû Àðàõíàíûí àãèáÿòèíè ùàìû éàõøû áèëèðäè.
ÀÐÀÕÍÀ
Àðàõíà þç ñÿíÿòè èëÿ áöòöí Ëèäèéàäà øþùðÿò ãàçàíìûøäû. Òìîëà éà-
ìàúëàðûíäàí âÿ Ïàêòîëà ñàùèëëÿðèíäÿí òåç-òåç ïÿðèëÿð éûüûøûá ýÿëèð, îíóí
èøèíèí òàìàøàñûíà äóðóðäóëàð. Àðàõíà ñàïëàðäàí äóìàíà îõøàð, ùàâà êè-
ìè øÿôôàô ïàð÷à òîõóäó. Òîõóúóëóã èøèíäÿ èøûãëû äöíéàäà òàéû-áÿðàáÿ-
ðèíèí îëìàäûüûíäàí ôÿõð åäèðäè. Ýöíëÿðèí áèð ýöíö Àðàõíà ñÿñëÿíäè:

52
 — Ìÿíèìëÿ éàðûøìàüà ãîé Àôèíà-Ïàëëàäàíûí þçö ýÿëñèí! Ìÿíè éåíÿ
áèëìÿç, îíóíëà éàðûøìàãäàí ãîðõìóðàì.
Áóäó, Àôèíà ÷àëëàøìûø, äîíãàð, ÿñàñûíà ñþéêÿíÿí ãàðû úèëäèíäÿ
ýÿëèá Àðàõíàíûí ãàðøûñûíäà äàéàíäû âÿ äåäè:
— Àðàõíà ãîúàëûã þçöéëÿ òÿêúÿ éàìàíëûüû àïàðìûð, èëëÿð ùÿì äÿ
òÿúðöáÿíè àðòûðûð. Ìÿñëÿùÿòèìÿ ãóëàã àñ: ïåøÿäÿ àíúàã àäàìëàðû þòìÿ-
éÿ ÷àëûø. Èëàùÿíè éàðûøà ÷àüûðìà. Äèêáàøëûüûíà ýþðÿ, àúèçàíÿ øÿêèëäÿ îí-
äàí öçð èñòÿ. Èëàùÿ äóà åëÿéÿíëÿðèí ýöíàùûíäàí êå÷èð.
Àðàõíà íàçèê èïëèéè ÿëèíäÿí ñàëäû, ýþçëÿðè ãåéçëÿ ïàðëàäû ãîðõóá-
÷ÿêèíìÿäÿí úàâàá âåðäè:
— Ñÿíèí äÿððàêÿí éîõäó, ãàðû. Ãîúàëûã ñÿíè àüûëäàí ìÿùðóì åëÿéèá.
Áåëÿ þéöä íÿñèùÿòè ýÿëèíëÿðèíÿ âÿ ãûçëàðûíà âåð, ìÿíèìëÿ èøèí îëìàñûí.
Ìÿí þçöì-þçöìÿ ìÿñëÿùÿò âåðìÿéè áàúàðûðàì. Àôèíà íèéÿ ýÿëìèð,
íèéÿ ìÿíèìëÿ éàðûøìàã èñòÿìèð?
Èëàùÿ ùÿãèãè ýþðêÿìèíè àëûá:
— Ìÿí áóðäàéàì, Àðàõíà! — äåäè.
Ïÿðèëÿð âÿ ëèäèéàëû àðâàäëàð Çåâñèí ñåâèìëè ãûçûíûí ãàðøûñûíäà áàø
ÿéäèëÿð âÿ øÿíèíÿ òÿðèôëÿð éàüäûðäûëàð. Òÿêúÿ Àðàõíà äèíìèðäè. Øÿôÿã —
Åðîñ èøûëäàéàí ãàíàäëàðûíäà ñÿìàéà ÷ûõàí âàõò àëà-òîðàíëûãäà öôöã àë-
ãûðìûçû èøûãëà éàíàí êèìè, Àôèíàíûí ñèôÿòè äÿ êèíäÿí ãûïãûðìûçû ãûçàðäû.
Àðàõíà äåäèéèíäÿí äþíìöðäö. Àôèíà èëÿ éàðûøìàã èñòÿéèðäè. Ùèññ åëÿ-
ìèðäè êè, îíó þëöì ýþçëÿéèð.
Éàðûø áàøëàäû. Àôèíà þðòöéöíäÿ ÿçÿìÿòëè Àôèíà àêðîïîëóíó òîõóäó
âÿ Àòòèêà öçÿðèíäÿ àüàëûüû óüðóíäà Ïîñåéäîíëà àïàðäûüû ìöáàùèñÿíèí
òÿñâèðèíè ÷ÿêäè. Îíëàðûí ìöáàùèñÿñèíè àòàñû Çåâñ äàõèë îëìàãëà îí èêè
òàíðû éîëóíà ãîéóðäó. Ïîñåéäîí ö÷äèøëè ñèëàùûíû ãàëäûðäû, ãàéàéà çÿðáÿ
âóðäó âÿ ãûñûð ãàéàäàí áóç áóëàüûí àüçû à÷ûëäû. Äÿáèëãÿ ýåéèíìèø, ãàë-
õàíûíû ÿëèíÿ àëìûø Àôèíà íèçÿñèíè éåëëÿäè âÿ òîðïàüûí äÿðèíëèêëÿðèíÿ
ñàíúäû. Íèçÿñèíè ñàíúäûüû éåðäÿ ìöãÿääÿñ çåéòóí àüàúû áèòäè. Òàíðûëàð
Àòòèêàéà ïàéûíû äàùà ãèéìÿòëè ñàéàðàã ãÿëÿáÿíè Àôèíàéà âåðäèëÿð. Èëàùÿ
þðòöéöí áèð êöíúöíäÿ òàíðûëàðûí äèêáàø àäàìëàðû úÿçàëàíäûðìàñûíû òÿñ-
âèð åëÿìèøäè, äþðä áèð òÿðÿôÿ èñÿ çåéòóí àüàúûíûí éàðïàãëàðûíäàí ùþðöë-
ìöø ÷ÿëÿíý òîõóìóøäó. Àðàõíà èñÿ þðòöéöíäÿ òàíðûëàðûí ùÿéàòûíäàí
ñÿùíÿ ÷ÿêìèøäè, áó ñÿùíÿäÿ òàíðûëàð çÿèôäèëÿð, èíñàí åùòèðàñëàðûíûí ÿñè-
ðèéäèëÿð. Ñÿùíÿíèí äþðä áèð éàíûíà èñÿ ñàðìàøûãäàí òîõóíìóø ýöë ÷ÿ-
ëÿíýè òîõóìóøäó. Àðàõíàíûí èøè êàìèë èäè, Àôèíàíûí èøèíäÿí ýåðè ãàë-
ìûðäû, àììà îíóí èøèíäÿ òàíðûëàðà ùþðìÿòñèçëèê, ùÿòòà íèôðÿò ýþðöíöðäö.
53
Àôèíà úèí àòûíà ìèíäè, Àðàõíàíûí èøèíè úûðäû âÿ îíó ìÿêèêëÿ âóðäó.
Áÿäáÿõò Àðàõíà áó áèàáð÷ûëûüà äþçìÿäè, êÿíäèð åøäè, èëýÿê äöçÿëäèá
þçöíö àñäû. Àôèíà èñÿ Àðàõíàíû èëýÿêäÿí àçàä åäèá äåäè:
— Éàøà, äèêáàø. Àììà ñÿí ÿáÿäè îëàðàã àñûëû ãàëàúàãñàí âÿ òîõó-
ìàãëà ìÿøüóë îëìàéàúàãñàí, ñÿíèí íÿñèëèí äÿ áó úÿçàéà ìÿðóç ãàëàúàã.
Àôèíà ñåùðëè îòóí øèðÿñèíè Àðàõíàíûí öñòöíÿ ÷èëÿäè, ùÿìèí àíäàúà
îíóí áÿäÿíè áàëàúàëàøäû, ñûõ ñà÷ëàðû áàøûíäàí òþêöëäö âÿ ùþðöì÷ÿéÿ
÷åâðèëäè. Î âàõòäàí ùþðöì÷ÿê Àðàõíà òîðóíäàí àñûëû ãàëûá âÿ òîðóíó ùþð-
ìÿêëÿ ìÿøüóëäó.

ÏÈÃÌÀËÈÎÍ
Àôðîäèòà îíà ñàäèã ãàëàíëàðà õîøáÿõòëèê áÿõø åäèð. Î, êèïðëè ðÿññàì
Ïèãìàëèîíà õîøáÿõòëèê áÿõø åëÿìèøäè. Ïèãìàëèîíóí àðâàäëàðäàí çÿùëÿñè
ýåäèðäè, åâëÿíìÿìÿéèí äÿðäèíäÿí òÿê-òÿíùà éàøàéûðäû. Î, áèð äÿôÿ
àüàïïàã ôèë ñöìöéöíäÿí ãåéðè-àäè äÿðÿúÿäÿ ýþçÿë áèð ãûç ùåéêÿëè äö-
çÿëòäè. Áó ùåéêÿë úàíëû èíñàí êèìè ðÿññàìûí åìàëàòõàíàñûíäà äóðóðäó.
Åëÿ áèë ùåéêÿë íÿôÿñ àëûðäû, åëÿ áèë ùåéêÿë èíäèúÿ éåðèìÿéÿ âÿ äàíûøìàüà
áàøëàéàúàãäû. Ðÿññàì ñààòëàðëà ùåéðàí-ùåéðàí þç ÿñÿðèíÿ áàõûðäû, àõûð-
äà äöçÿëòäèéè ùåéêÿëÿ âóðóëäó. Î, ùåéêÿë ãûçà áîéóíáàüû, áèëÿðçèê âÿ
ñûðüà áàüûøëàéûðäû, úàù-úÿëàëëû ïàëòàð ýåéèíäèðèðäè, áàøûíû ýöë ÷ÿëÿíýè èëÿ
áÿçÿéèðäè. Ïèãìàëèîí òåç-òåç ïû÷ûëäàéûðäû:
— Îù, ñÿí úàíëû îëñàéäûí, ñþçëÿðèìÿ úàâàá âåðñÿéäèí, áèëèðñÿí íåúÿ
õîøáÿõò îëàðäûì!
Àììà ùåéêÿë ëàë èäè.
Àôðîäèòàíûí øÿðÿôèíÿ êå÷èðèëÿí áàéðàì ýöíëÿðè áàøëàäû. Ïèãìàëèîí
åøã òàíðûñûíà áóéíóçëàðû çÿðëÿ èøëÿíìèø àü áèð äöéÿ ãóðáàí ýÿòèðäè; ÿëèíè
òàíðûéà ñàðû óçàäûá éàëâàðà-éàëâàðà äåäè:
— Åé ÿáÿäè òàíðûëàð, åé ÿçèç Àôðîäèòà! ßýÿð ñèç ùÿãèãÿòÿí ñèçÿ àüûç
à÷àíëàðûí àðçóñóíó ýþçöíäÿ ãîéìóðñóíóçñà, ìÿíÿ þçöìöí äöçÿëòäè-
éèì ùåéêÿë ãûç êèìè ýþé÷ÿê áèð àðâàä âåðèí.
Ïèãìàëèîí ùåéêÿë úàíëàíäûðìàã ö÷öí òàíðûëàðà àüûç à÷ìàüà öðÿê
åëÿìÿäè, ãîðõäó êè, Îëèìï àëëàùëàðûíûí àúûãëàíäûðàð. Åøã òàíðûñû Àôðî-
äèòàíûí òÿñâèðèíèí ãàáàüûíäà ïàðëàã ãóðáàíëûã àëîâ äèëèìëÿíäè; áóíóíëà
òàíðûëàð Ïèãìàëèîíà áàøà ñàëäûëàð êè, éàëâàðûøûíû åøèäèáëÿð.
Ðÿññàì åâèíÿ ãàéûòäû. Ùåéêÿëÿ éàõûíëàøäû, õîøáÿõòëèéÿ áèð áàõ,
ñåâèíúÿ áèð áàõ! Ùåéêÿë úàíà ýÿëäè! Öðÿéè äþéöíäö, ýþçëÿðèíäÿ ùÿéàò
èøûãëàíäû. Òàíðû Àôðîäèòà Ïèãìàëèîíà ýþçÿë àðâàäû áåëÿúÿ âåðäè.

54
 ÍÀÐÑÈÑ

Àôðîäèòàéà åùòèðàì ýþñòÿðìÿéÿí, îíóí ñîâãàòûíäàí èìòèíà åäÿíè,

ùàêèìèééÿòèíÿ ãàðøû äóðàíëàðûí åøã òàíðûñû àìàíñûçúàñûíà úÿçàëàíäûðûð.
Î, ÷àé òàíðûñû Êåôèñèí âÿ èëàùÿ Ëàâðèîíàíûí ýþçÿë, àììà ñîéóã, ìÿüðóð
îüëó Íàðñèñè áåëÿúÿ úÿçàëàíäûðìûøäû. Íàðñèñ þçöíäÿí áàøãà ùå÷ êèìè ñåâ-
ìèðäè, àíúàã þçöíö ìÿùÿááÿòÿ ëàéèã áèëèðäè.
Ýöíëÿðèí áèð ýöíö îâ âàõòû î, ãàëûí ìåøÿëèêäÿ àçäû, îíó ïÿðè ßêñ-
ñÿäà ýþðäö. Ïÿðèíèí þçö äàíûøà áèëìèðäè. Òàíðû Ùåðàíûí úÿçàñû îíó
öçöðäö: ïÿðè ñóñìàëûéäû, ñóàëëàðà úàâàá âåðìÿê ëàçûì ýÿëÿíäÿ èñÿ àíúàã
àõûðûíúû ñþçëÿðè òÿêðàð åäèðäè. ßêñ-ñÿäà ìåøÿíèí ãàëûíëûüûíäà ýèçëÿíèá,
ùåéðàíëûãëà ãàìÿòëè ãÿøÿíý úàâàíà áàõûðäû. Íàðñèñ éàí-éþðÿñèíÿ ýþç
ýÿçäèðäè, ùàðà ýåäÿúÿéèíè êÿñäèðÿ áèëìÿäè âÿ áÿðêäÿí ãûøãûðäû:
— Åùåé, êèì âàð áóðàëàðäà?
— Áóðàëàðäà! — ßêñ-ñÿäàíûí áÿðêäÿí äåéèëìèø úàâàáû åøèäèëäè.
— Áóðà ýÿë! — Íàðñèñ ãûøãûðäû.
— Ýÿë! — ßêñ-ñÿäàíûí úàâàáû åøèäèëäè.
Ýþçÿë Íàðñèñ òÿÿúúöá è÷èíäÿ ÿòðàôûíà áîéëàíäû. Ýþçöíÿ äÿéÿí
îëìàäû. Î, áóíäàí ùåéðÿòÿ äöøöá áÿðêäÿí ãûøãûðäû:
— Áóðà ýÿë, òåç îë, ýÿë éàíûìà!
ßêñ-ñÿäà ñåâèíúÿê îíóí ñÿñèíÿ ñÿñ âåðäè:
— Ýÿë éàíûìà!
Ïÿðè ÿëëÿðèíè èðÿëè óçàäûá, ìåøÿäÿí Íàðñèñÿ ñàðû òÿëÿñèð, àììà áó
ãÿøÿíý îüëàí àúûãëà îíó èòÿëÿéèðäè. Î, òÿëÿì-òÿëÿñèê ïÿðèäÿí àéðûëûá, ãà-
ðàíëûã ìåøÿäÿ ýèçëÿíäè.
Ñåâýèñè úàâàáñûç ãàëàí ïÿðè äÿ ìåøÿíèí ãàëûíëûüûíäà ýèçëÿíäè. Íàð-
ñèñè ñåâìÿñè îíó ÿçàáà ñàëìûøäû, ùå÷ êèìèí ýþçöíÿ ýþðöíìöðäö âÿ
áÿäáÿõò ßêñ-ñÿäà òÿêúÿ ùàðàéëàðà ãÿìýèí-ãÿìýèí úàâàá âåðèðäè.
Íàðñèñ èñÿ ùÿëÿ äÿ ìÿüðóð, þçöíÿâóðüóí áèð úàâàí èäè. Î, ùàìûíûí
ñåâýèñèíäÿí èìòèíà åëÿäè âÿ áèð ÷îõ ïÿðèëÿðÿ áÿäáÿõòëèê ýÿòèðäè. Áèð
äÿôÿ ñåâýèñè úàâàáñûç ãàëìûø ïÿðèëÿðäÿí áèðè ãûøãûðäû:
— Íàðñèñ, ýþðöì ñÿíè äÿ ìÿùÿááÿò áÿëàñûíà äö÷àð îëàñàí! Ãîé
ñåâýèëèí äÿ ñÿíèí åøãèíÿ áèýàíÿ ãàëñûí!
Ïÿðèëÿðèí àðçóñó éåðèíÿ éåòäè. Åøã òàíðûñû Àôðîäèòàíûí ñîâãàòûíäàí
èìòèíà åëÿäèéèíÿ ýþðÿ Íàðñèñÿ àúûüû òóòäó âÿ îíó úÿçàëàíäûðäû, áóìáóç
ñóéëà éàíüûñûíû éàòûðòìàã ö÷öí ÷àéà éàõûíëàøäû. Ùÿëÿ èíäèéÿ êèìè áó
÷àéûí ñóëàðûíà âÿ ÷îáàí, íÿ äàü êå÷èëÿðè òîõóíìàìûøäû. Ùÿëÿ èíäèéÿ
êèìè áó ÷àéûí ñóëàðûíà àüàú ãûðûíòûñû äöøìÿìèøäè, ùÿòòà êöëÿê äÿ ÷è÷ÿê
55
ëÿ÷ÿêëÿðèíè ýÿòèðèá áó ÷àéûí ñóëàðûíà òþêìÿìèøäè. ×àéûí ñóéó òÿìèç âÿ
äóìäóðó èäè. ×àé åëÿ áèë èðè áèð ýöçýöéäö, àëÿì ñóëàðûíäà ÿêñèíè òàïûðäû:
ñàùèëäÿêè êîë-êîñëàð äà ãàìÿòëè ñÿðâëÿð äÿ, ìàâè ñÿìà äà. Íàðñèñ ÿëëÿ-
ðèíè ñàùèëÿ äèðÿéèá ÷àéà ñàðû ÿéèëäè âÿ îíóí áöòöí ýþçÿëëèéè ñóëàðäà ÿêñ
îëóíäó. Åëÿ áóðäàúà Àôðîäèòàíûí úÿçàñû îíó ùàãëàäû. Î, ùåéðÿò è÷èíäÿ
þçöíöí ñóëàðäàêû ÿêñèíÿ áàõûðäû, ýöúëö ìÿùÿááÿò äóéüóñó îíóí âàð-
ëûüûíà ùàêèì êÿñèëäè. Ìÿùÿááÿò îäó èëÿ àëûøûá éàíàí ýþçëÿðèéëÿ ñóëàð-
äàêû ÿêñèíÿ áàõûðäû, îíó òîâëàìàüà ÷àëûøûðäû, ÿëëÿðèíè èðÿëè óçàäûðäû, îíó
ñÿñëÿéèðäè. Íàðñèñ ÿêñèíè þïìÿê ö÷öí ñóëàðûí ýöçýöñöíÿ ñàðû ÿéèëäè,
àììà äîäàãëàðû ÷àéûí áóìáóç, äóïäóðó ñóëàðûíà òîõóíóðäó. Àëÿì Íàð-
ñèñèí éàäûíäàí ÷ûõäû; î, ÷àéäàí óçàãëàøìûðäû; ùåéðàí-ùåéðàí ñóëàðäàêû
ÿêñèíÿ òàìàøà åäèðäè. Íÿ éåéèðäè, íÿ è÷èðäè, íÿ äÿ éàòûðäû. Íÿùàéÿò, Íàðñèñ
ÿëëÿðèíè þç ÿêñèíÿ ñàðû óçàäûá, öìèäñèçëèê è÷èíäÿ ãûøãûðäû:
— Îô, êèì ìÿíèì êèìè àìàíñûçúàñûíà ÿçàá ÷ÿêèá! Áèçè äàüëàð,
äÿíèçëÿð àéûðìûð, áèçè ñóëàðûí íàçèê äàëüàëàðû àéûðûð, àììà áèç áèðëÿøÿ
áèëìèðèê. Ñóäàí ÷ûõ!
Íàðñèñ ñóëàðäàêû ÿêñèíÿ áàõà-áàõà ôèêðÿ ýåòäè. Ãÿôëÿòÿí àüëûíà
äÿùøÿòëè áèð ôèêèð ýÿëäè, ñóéà ÿéèëèá, ñàêèòúÿ þç ÿêñèíÿ ïû÷ûëäàäû:
— Àìàí àëëàù! Ìÿí ãîðõóðàì êè, þçöì þçöìÿ âóðóëìóø îëàì!
Àõû ñÿí ìÿí þçöìÿì! Ìÿí þçöì þçöìö ñåâèðÿì. Öðÿéèìÿ äàìûá
êè, éàøàìàüûìà àç ãàëûáäû. ×è÷ÿêëÿíìÿäÿí ñîëàúàì âÿ êþëýÿëÿðèí çöëìÿò
ìÿìëÿêÿòèíÿ ýåäÿúÿì. Þëöì ìÿíè ãîðõóòìóð, þëöì åøãèí ÿçàáëàðûíà
ñîí ãîéàúàã.
Íàðñèñ ùåéäÿí äöøöðäö, áÿíèçè àüàðûðäû âÿ þëöìöíöí éàõûíëàøäûüûíû
ùèññ åäèðäè, àììà þçöíöí ÿêñèíäÿí ùå÷ úöð àéðûëà áèëìèðäè. Íàðñèñ àüëà-
éûðäû. Îíóí ýþç éàøëàðû ÷àéûí äóìäóðó ñóëàðûíà òþêöëöðäö. Ñóëàðäà äàèðÿ-
úèêëÿð éàðàíäû âÿ îíóí ÿêñè éîõà ÷ûõäû. Íàðñèñ ãîðõó è÷èíäÿ ãûøãûðäû:
— Åé, ùàðäàñàí! Ýåðè ãàéûò! Ýåòìÿ, äàéàí! Ìÿíè òÿðê åëÿìÿ, àõû áó
ãÿääàðëûãäû. Ùå÷ îëìàñà àìàí âåð, ñÿíÿ áàõûì!
Áóäó, ñóëàð ñàêèòëÿøäèëÿð, áóäó, ÿêñ éåíèäÿí ýþðöíäö. Íàðñèñ
éåíèäÿí ýþçëÿðèíè îíà çèëëÿäè. Î, èñòè ýöíÿøèí øöàëàðû àëòûíäà ÷è÷ÿê-
ëÿðäÿêè øåù ÿðèéÿí êèìè ÿðèéèðäè. Áÿäáÿõò ïÿðè ßêñ-ñÿäà Íàðñèñèí ÿçàá
÷ÿêìÿñèíè ýþðöðäö. ßêñ-ñÿäà îíó ÿââÿëêè êèìè ñåâèðäè; Íàðñèñèí
ÿçàáëàðû îíóí ãÿëáèíè ñûõûðäû.
Íàðñèñ ãûøãûðûðäû:
— Àìàí àëëàù, áåëÿ äÿ äÿðä îëàð?
ßêñ-ñÿäà úàâàá âåðèð:
— Äÿðä îëàð?
56
 Íÿùàéÿò, öçýöí Íàðñèñ þç ÿêñèíÿ áàõûá, çÿèôëÿøÿí áèð ñÿñëÿ ãûøãûðäû:
— ßëâèäà!
Ïÿðè ßêñ-ñÿäàíûí úàâàáû äàùà àñòàäàí, çîðëà åøèäèëäè:
— ßëâèäà!
Íàðñèñèí áàøû ñàùèëäÿêè ýþé îòëàðûí öñòöíÿ ÿéèëäè âÿ þëöì çöëìÿòè
îíóí ýþçëÿðèíè ãàïàäû. Íàðñèñ þëäö. Ìåøÿäÿêè úàâàí ïÿðèëÿð âÿ ßêñ-ñÿäà
àüëàäû. Ïÿðèëÿð úàâàí Íàðñèñÿ ãÿáèð ãàçäûëàð, úÿíàçÿíè àïàðìàüà ýÿëÿíäÿ
ìåéèòè òàïìàäûëàð. Íàðñèñèí áàøûíûí îòëàðûí öñòöíÿ ñàðû ÿéèëäèéè éåðäÿ
ÿòèðëè àü áèð ÷è÷ÿê — þëöì ÷è÷ÿéè áèòìèøäè; ùÿìèí ÷è÷ÿéÿ íàðñèñ äåéèðëÿð.

ÀÄÎÍÈÑ

Íàðñèñè àìàíñûçúàñûíà úÿçàëàíäûðàí åøã èëàùÿñèíèí þçö äÿ ìÿùÿá-

áÿò ÿçàáûíäàí äàäìûøäû, ñåâäèéè Àäîíèñÿ éàñ ñàõëàìàëû îëìóøäó.
Àôðîäèòà Êèïð øàùûíûí îüëó Àäîíèñè ñåâèðäè. Ýþçÿëëèêäÿ þëÿðè àäàìëàð
àðàñûíäà îíóí òàéû-áÿðàáÿðè éîõ èäè. Îëèìï àëëàùëàðûíäàí äà ãÿøÿíý èäè.
Ñåâýèëèñèíÿ ýþðÿ, Àôðîäèòà Ïàòìîñó âÿ ÷è÷ÿêëÿíÿí Êèôåðè äÿ óíóò-
ìóøäó. Îíäàí þòðö Àäîíèñ èøûãëû Îëèìïäÿí äÿ ñåâèìëèéäè. Åøã èëàùÿñè
áöòöí ýöíöíö úàâàí Àäîíèñëÿ êå÷èðèðäè. Àðòåìèäà êèìè Àôðîäèòà äà
Êèïðèí ìåøÿëÿðèíäÿ âÿ äàüëàðûíäà ñåâýèëèñè èëÿ îâ îâëàéûðäû, ãóø ãóøëà-
éûðäû. Ãûçûë áÿçÿê-äöçÿêëÿðè, ýþçÿëëèéè Àôðîäèòàíûí éàäûíäàí ÷ûõìûøäû.
Àôðîäèòà ýöíÿø éàíäûðûá éàõàíäà äà éàüìóð ùàâàäà äà äîâøàí, ùöðêÿê
ìàðàë îâóíà ÷ûõûðäû, ãîðõóíú øèðëÿðèí âÿ ãàáàíëàðûí îâóíäàí ãà÷ûðäû.
Àäîíèñÿ éàëâàðûðäû êè, øèð, àéû âÿ ãàáàí îâëàìàñûí, éîõñà áàøûíà áèð èø
ýÿëÿð. Èëàùÿ ïàäøàùûí îüëóíó àç-àç òÿðê åäèðäè, àììà ùÿð äÿôÿ òÿðê
åäÿíäÿ éàëâàðûðäû êè, ñþçöì éàäûíäàí ÷ûõìàñûí.
Ýöíëÿðèí áèð ýöíö Àäîíèñèí êþïÿêëÿðè îâ âàõòû íÿùÿíý áèð ãàáàíûí
èçèíÿ äöøäöëÿð. Êþïÿêëÿð ùåéâàíû ùöðêöòäöëÿð âÿ ãåéçëè-ãåéçëè
ùöðöøÿ-ùöðöøÿ îíó ãîâìàüà áàøëàäûëàð. Àäîíèñ øèêàðûí áîëëóüóíäàí
éàìàí ñåâèíäè, àììà àüëûíà ýÿëìÿäè êè, áó îíóí àõûðûíúû îâóäó. Èò-
ëÿðèí ùöðöøìÿñè ëàï éàõûíäàí åøèäèëèðäè, áóäó, íÿùÿíý ãàáàí êîëëóüóí
àðàñûíäàäû. Àäîíèñ ãûçûøìûø ùåéâàíû íèçÿñè èëÿ âóðìàüà ùàçûðëàøûðäû,
ãÿôëÿòÿí ãàáàí îíóí öñòöíÿ àòûëäû âÿ ãûëûíú êèìè èòè äèøëÿðèéëÿ Àôðîäè-
òàíûí ñåâýèëèñèíè þëöìúöë éàðàëàäû. Àäîíèñ äÿùøÿòëè éàðàëàðäàí þëäö.
Àäîíèñèí þëöì õÿáÿðè Àôðîäèòàéà ÷àòäû, äÿðäëè Àôðîäèòà ñåâäèéè úà-
âàíûí ìåéèòèíè àõòàðûá òàïìàã ö÷öí Êèïð äàüëàðûíà éîëëàíäû. Åøã èëàùÿñè
äàü ñûëäûðûìëàðûíäàí, ãîðõóíú äÿðÿëÿðäÿí, äÿðèí ó÷óðóìëàðäàí êå÷èá
57
ýåäèðäè. Èòèìèë äàøëàð âÿ ýþéÿìòèêàíëàðû îíóí çÿðèô àéàãëàðûíû éàðàëàäû.
Èëàùÿíèí êå÷äèéè éåðëÿðÿ îíóí ãàíû äàìúûëàéûá òþêöëöðäö. Íÿùàéÿò,
Àôðîäèòà Àäîíèñèí ìåéèòèíè òàïäû. Èëàùÿ âàõòûíäàí ÿââÿë þëìöø úàâàíûí
öçÿðèíäÿ àúû-àúû àüëàäû. Îíóí õàòèðÿñèíè ÿáÿäèëÿøäèðìÿê ö÷öí ÿìð åëÿäè
êè, Àäîíèñèí ãàíûíäàí çÿðèô àíåìîí áèòñèí. Åøã èëàùÿñèíèí éàðàëû àéà-
üûíäàí ãàí äàìúûñû äöøÿí éåðëÿðäÿ èñÿ Àôðîäèòàíûí ãàíû êèìè àë-ãûðìûçû
ãûçûëýöëëÿð áèòäè. Èëäûðûìñà÷àí Çåâñèí åøã èëàùÿñèíÿ éàçûüû ýÿëäè. Î, ãàð-
äàøû Àèäÿ âÿ îíóí àðâàäû Ïåðñåôîíàéà òàïøûðäû êè, ùÿð èë Àäîíèñè êÿäÿðëè
þëöëÿð êþëýÿñè ìÿêàíûíäàí èøûãëû äöíéàéà áóðàõñûíëàð. Î âàõòäàí Àäîíèñ
éàðûì èë Àèäèí øàùëûüûíäà ãàëûð, éàðûì èë èñÿ Àôðîäèòà èëÿ áèðëèêäÿ èøûãëû
äöíéàäà éàøàéûð. Àôðîäèòàíûí ñåâýèëèñè úàâàí, ýþçÿë Àäîíèñ Éåð öçöíÿ
ãàéûäàíäà áöòöí òÿáèÿò ñåâèíèð.

ÄÈÎÍÈÑ

Èëäûðûìñà÷àí Çåâñ Ôèâ øàùû Êàäìàíûí ýþé÷ÿê ãûçû Ñåìåëàíû ñåâèðäè.

Ýöíëÿðèí áèð ýöíö Çåâñ ñþç âåðäè êè, îíóí èñòÿíèëÿí àðçóñóíó éåðèíÿ
éåòèðÿúÿê âÿ òàíðûëàðûí ñàðñûëìàç àíä éåðèíÿ, éåðàëòû Ñòèêñ ÷àéûíûí ìö-
ãÿääÿñ ñóëàðûíà àíä è÷äè. Ùåðà Ñåìåëàéà íèôðÿò åäèðäè âÿ îíó ìÿùâ
åëÿìÿê ôèêðèíÿ äöøäö. Ñåìåëàéà äåäè:
— Çåâñäÿí õàùèø åëÿ êè, ñÿíèí éàíûíà òàíðû — Èëäûðûìñà÷àí, Îëèìï
øàùû ÿçÿìÿòèíäÿ ýÿëñèí. ßýÿð ñÿíè äîüðóäàí äà ñåâèðñÿ, ñþçöíö éåðÿ
ñàëìàéàúàã.
Ùåðà Ñåìåëàíû èíàíäûðäû âÿ Ñåìåëà Çåâñäÿí õàùèø åëÿäè êè, áó
àðçóñóíó éåðèíÿ éåòèðñèí. Çåâñ èìòèíà åëÿéÿ áèëìÿäè. Èëäûðûìñà÷àí áöòöí
ÿçÿìÿòè èëÿ, øþùðÿòèíèí áöòöí ïàðëàãëûüû èëÿ îíóí éàíûíà ýÿëäè. Çåâñèí
ÿëèíäÿ ïàðëàã øèìøÿê áÿðã âóðóðäó, èëäûðûìûí çÿðáÿñè Êàäìàíûí ñàðà-
éûíû äÿùøÿòÿ ýÿòèðäè. Çåâñèí øèìøÿéèíäÿí ÿòðàô îä òóòóá àëûøäû. Àëîâ
ñàðàéà êå÷äè, äþðä áèð òÿðÿô òèòðÿäè âÿ ñàðàé ó÷óá äàüûëäû. Ñåìåëà äÿù-
øÿò è÷èíäÿ òîðïàüà éûõûëäû, àëîâ îíó éàíäûðûðäû. Î, áàõûá ýþðäö êè, õèëàñ
éîëó éîõäó, áèëäè êè, îíó Ùåðàíûí òÿëãèí åëÿäèéè õàùèø ìÿùâ åëÿäè. Úàíû
÷ûõìàìûøäàí ÿââÿë Ñåìåëàíûí Äèîíèñ àäëû áèð îüëó îëäó, çÿèô óøàã èäè,
éàøàéà áèëìÿéÿúÿêäè. Àäàìà åëÿ ýÿëèðäè êè, óøàã äà îääà éàíìàüà
ìÿùêóìäó. Ìÿýÿð Çåâñèí îüëó þëÿ áèëÿðäèìè? Áèð àíäàúà òîðïàãäàí,
ñàíêè ñåùðëè ÿñàíûí èøàðÿñè èëÿ ñûõ éàøûë ñàðìàøûã áèòäè. Ñàðìàøûã óøàüû
éàøûëëûüûíäà ýèçëÿäè âÿ îíó þëöìäÿí õèëàñ åëÿäè.
58
 Çåâñ õèëàñ åäèëìèø îüëóíà ñàùèá äóðäó, àììà êþðïÿ áàëàúà âÿ çÿèô
îëäóüóíäàí îíó áóäóíà òèêäè. Äèîíèñ Çåâñèí áÿäÿíèíäÿ ìþùêÿìëÿ-
íÿíäÿí ñîíðà Èëäûðûìñà÷àíûí áóäóíäàí éåíèäÿí äîüóëäó. Çåâñ Ùåðìåñè
ùöçóðóíà ÷àüûðäû âÿ îíà òàïøûðäû êè, áàëàúà Äèîíèñè Ñåìåëàíûí áàúûñû
Èîíóí âÿ îíóí ÿðè Îðùîìåíàíûí ùþêìäàðû Àòàìàíòàíûí éàíûíà àïàð-
ñûí, óøàüû îíëàð áþéöòìÿëèéäèëÿð.
Èîíóí âÿ Àòàìàíòàíûí óøàüû ýþòöðöá òÿðáèéÿ åëÿìÿëÿðè èëàùÿ Ùåðàíû
àúûãëàíäûðäû âÿ îíëàðû úÿçàëàíäûðìàã ãÿðàðûíà ýÿëäè. Î, Àòàìàíòàíûí
àüëûíû ÿëèíäÿí àëäû. Òóòìàñû òóòàí âàõòû Àòàìàíòà þç îüëó Ëåàðû þëäöðäö.
Èíî äèýÿð îüëó Ìåëèêåðòëÿ þëöìäÿí çîðëà ãà÷ûá ãóðòàðäû. Êèøè îíëàðû òÿãèá
åäèðäè, ÷àòìàüà ëàï àç ãàëìûøäû. Ãàáàã ñûëäûðûì äÿíèç ñàùèëè, àøàüûäà
äÿíèç ýóðóëäàéûð, àðõàäà èñÿ àüûëñûç ÿð ÷àòùà÷àòäà èäè — Èíîóí õèëàñ éîëó
éîõ èäè. Îüëó èëÿ áèðëèêäÿ ñàùèëäÿêè ãàéàëûãäàí äÿíèçÿ àòûëäû. Èíîíó âÿ
Ìåëèêåðòè äÿíèçäÿ ñó ïÿðèëÿðè ãàðøûëàäûëàð. Äèîíèñèí äàéÿñè âÿ îíóí îüëó
äÿíèç òàíðûëàðûíà ÷åâðèëäèëÿð. Ùÿìèí âàõòäàí îíëàð äÿíèçèí äèáèíäÿ éà-
øàéûðëàð.
Äèîíèñè äÿëè Àòàìàíòàíûí ÿëèíäÿí Ùåðìåñ õèëàñ åëÿäè. Ùåðìåñ ýþç
ãûðïûìûíäà óøàüû Íèñåé âàäèñèíÿ ÷àòäûðäû âÿ îíóí òÿðáèéÿñèíè ïÿðèëÿðÿ
òàïøûðäû.
Äèîíèñ ýþçÿë, ãöäðÿòëè, èíñàíëàðà ýöú âÿ ñåâèíú, ìÿùñóëäàðëûã áÿõø
åäÿí òàíðû êèìè áþéöäö. Çåâñ Äèîíèñè òÿðáèéÿ åäÿí ïÿðèëÿðè ýþéÿ àïàðäû
âÿ îíëàð ãàðàíëûã ýåúÿäÿ áàøãà áöðúëÿðèí àðàñûíäà Ãèàä àäû èëÿ èøûã ñà-
÷ûðëàð.

ÑÈÇÈÔ

Êöëÿêëÿð ùþêìäàðû Åîëóí îüëó Ñèçèô ãÿäèì âàõòëàðäà Åôèð àäëàíàí

Êîðíèô øÿùÿðèíèí áöíþâðÿñèíè ãîéìóøäó. Áöòöí Éóíàíûñòàíû àõòàðñàé-
äûí õàèíëèêäÿ, ùèéëÿýÿðëèêäÿ âÿ äèðèáàøëûãäà Ñèçèôÿ òàé èêèíúè áèð àäàì
òàïìàã îëìàçäû. Ùèéëÿýÿðëèéè ñàéÿñèíäÿ Ñèçèô Êîðíèôäÿ ñàéñûç-ùåñàáñûç
âàð-äþâëÿò òîïëàäû; îíóí õÿçèíÿñèíèí øþùðÿòè áöòöí àëÿìÿ éàéûëäû.
Þëöì òàíðûñû Òàíàò éàíûíà ýÿëèá, îíó Àèäèí éåðàëòû ïàäøàùëûüûíà
àïàðìàã èñòÿäè. Ñèçèô èñÿ þëöì òàíðûñûíûí ýÿëèøèíè ãàáàãúàäàí äóéóá,
îíó õàèíúÿñèíÿ àëäàòäû âÿ çÿíúèðÿ ñàëûá ãàíäàëëàäû. Þëöì àäàìëàðäàí
ýåí ýÿçäè. Ùå÷ éåðäÿ òÿìòÿðàãëû äÿôí êå÷èðèëìèðäè, éåðàëòû ïàäøàùëûüûí
òàíðûëàðûíà ãóðáàí êÿñèëìèðäè. Çåâñèí éåð öçöíäÿêè ãàéäà-ãàíóíó ïî-
çóëìóøäó. Èëäûðûìñà÷àí Çåâñ èøè áåëÿ ýþðöá, ìöùàðèáÿ òàíðûñû ãöäðÿòëè
59
Àðåñè Ñèçèôèí öñòöíÿ ýþíäÿðäè. Àðåñ Òàíàòû ãàíäàëäàí àçàä åëÿäè. Òàíàò
èñÿ Ñèçèôèí ðóùóíó ÷ÿêèá ÷ûõàðòäû âÿ þëöëÿð ïàäøàùëûüûíà àïàðäû.
Ñèçèô òàíðûëàðû éåíèäÿí àëäàòäû. Î, àðâàäûíà òàïøûðäû êè, úÿíàçÿíè òîð-
ïàüà áàñäûðìàñûí âÿ éåðàëòû òàíðûëàðà ãóðáàí êÿñìÿñèí. Ñèçèôí àðâàäû
ÿðèíèí ñþçöíÿ ÿìÿë åëÿäè. Àèä âÿ Ïåðñåôîíà äÿôí ãóðáàíëûüûíû ÷îõ ýþç-
ëÿäèëÿð. Ýþçëÿìÿêäÿí ýþçëÿðèíèí êþêö ñàðàëäû. Íÿùàéÿò, Ñèçèô Àèäèí
òàõò-òàúûíà éàõûíëàøûá äåäè:
— Åé þëö ðóùëàðûí ùþêìäàðû, ãöäðÿòäÿ Çåâñÿ áÿðàáÿð óëó Àèä, ìÿíè
èøûãëû äöíéàéà áóðàõ! Ýåäèì àðâàäà òàïøûðûì êè, ñÿíÿ ãóðáàíëàð êÿññèí,
ñîíðà äà ðóùëàð ïàäøàùëûüûíà ãàéûäàðàì.
Àèä Ñèçèôÿ èíàíäû âÿ îíó èøûãëû äöíéàéà áóðàõäû. Ñèçèô èñÿ Àèäèí ïàä-
øàùëûüûíà ãàéûòìàäû. Î, þçöíöí úàù-úÿëàëëû ñàðàéûíäà éàøàéûð, ñåâèíú è÷èí-
äÿ êåô ÷ÿêèð âÿ ðóùëàðûí çöëìÿò ïàäøàùëûüûíäàí ýåðè ãàéûòäûüûíà ñåâèíèðäè.
Àèä àúûãëàíäû. Òàíàòû éåíèäÿí Ñèçèôèí ðóùóíó ýÿòèðìÿéÿ ýþíäÿðäè.
Òàíàò þëÿðèëÿðèí ÿí ùèéëÿýÿðèíèí ñàðàéûíà ýÿëäè âÿ ýþðäö êè, Ñèçèô êåô
ìÿúëèñèíäÿ îòóðóá. Òàíðûëàðûí âÿ àäàìëàðûí íèôðÿò åëÿäèêëÿðè þëöì òàí-
ðûñû Ñèçèôèí ðóùóíó ÷ÿêèá ÷ûõàðòäû.
Ñèçèôèí ðóùó ùÿìèøÿëèê ðóùëàð ïàäøàùëûüûíà ó÷óá ýåòäè.
Éåð öçöíäÿêè ùèéëÿýÿðëèéèíÿ âÿ éàëàíëàðûíà ýþðÿ, Ñèçèô î äöíéàäà
àüûð úÿçà ÷ÿêèð. Ñèçèô èðè áèð äàøû ùöíäöð, äèê äàüà ÷ûõàðìàüà ìÿùêóì
îëóíóáäó. Î, âàð ýöúöéëÿ ýåúÿ-ýöíäöç èøëÿéèð. Àüûð èøäÿí ñåë êèìè ãàí-
òÿð àõûäûð. Áóäóð, çèðâÿéÿ àç ãàëûá; áèð àç äà ýöú ëàçûìäû, áóíóíëà äà
Ñèçèô èøèíè ãóðòàðàúàã, àììà äàø îíóí ÿëèíäÿí ÷ûõûð, ýóðóëòó ñàëàðàã, òîç
ãîïàðàðàã äèéèðëÿíÿ-äèéèðëÿíÿ àøàüû éóâàðëàíûð. Ñèçèô éåíèäÿí èøÿ áàøëàéûð.
Äàø äàèì Ñèçèôèí ÿëèíäÿí ÷ûõûá äèéèðëÿíèð âÿ ùå÷ âàõò äàüûí çèðâÿ-
ñèíÿ ýåäèá ÷ûõà áèëìèð.

ÄÅÄÀË Âß ÈÊÀÐ

Åðåõòåéà íÿñëèíèí þâëàäû Äåäàë Àôèíàíûí ýþðêÿìëè ðÿññàìû, ùåéêÿë-

òÿðàøû âÿ ìåìàðû èäè. Äåéèëÿíÿ ýþðÿ, î, àüàïïàã ìÿðìÿðäÿí úàíëûëàðäàí
ñå÷èëìÿéÿí ùåéêÿëëÿð äöçÿëäèðìèø: ñàíêè Äåäàëûí ùåéêÿëëÿðè ýþðöðëÿð-
ìèø âÿ ùÿðÿêÿò åäèðëÿðìèø. Äåäàë èøèíäÿí þòðö ÷îõ àëÿòëÿð èõòèðà åëÿìèøäè:
áàëòà âÿ áóðüó îíóí èõòèðàñûäû. Äåäàëûí øþùðÿòè óçàãëàðà éàéûëìûøäû.
Äåäàëûí Òàë àäëû áèð ãîùóìó âàðäû. Òàë îíóí áàúûñû Ïåðäèêàíûí îüëó
èäè. Î äàéûñûíûí éàíûíäà øàýèðäëèê åäèðäè. Èñòåäàäû âÿ èõòèðà÷ûëûüû èëÿ î, åð-
êÿí éàøëàðûíäàí ùàìûíû ùåéðÿòÿ ñàëìûøäû. Òàë óñòàäûíû þòöá êå÷ÿúÿê
60
ãÿäÿð èñòåäàäëû èäè. Äåäàëûí ãîùóìóíà ïàõûëëûüû òóòóðäó âÿ îíó þëäöðìÿê
ôèêðèíÿ äöøäö. Ýöíëÿðèí áèð ýöíö Äåäàë ãîùóìó èëÿ ãàéàëûüûí óú òÿðÿôèí-
äÿêè áèð àêðîïîëäà äàéàíìûøäû. ßòðàôäà èíñ-úèíñ ýþçÿ äÿéìèðäè. Äåäàë
òÿê îëäóãëàðûíû ýþðöá, ãîùóìóíó ãàéàëûãäàí èòÿëÿäè. Ðÿñàì öìèäâàð èäè
êè, ýöíàùû úÿçàñûç ãàëàúàã. Ãàéàëûãäàí éûõûëàí Òàë þëöìúöë éàðàëàíäû.
Äåäàë òÿëÿñèê àêðîïîëäàí àøàüû äöøäö. Òàëûí úÿíàçÿñèíè ýþòöðäö âÿ ýèç-
ëèúÿ òîðïàüà áàñäûðìàã èñòÿäè, àììà àôèíàëûëàð îíó ãÿáèð ãàçàðêÿí éàõà-
ëàäûëàð. Äåäàëûí úèíàéÿòè ýèçëè ãàëìàäû. Àðåîïàã îíà þëöì úÿçàñû êÿñäè.
Þëöìäÿí úàí ãóðòàðìàüà ÷àëûøàí Äåäàë Çåâñèí âÿ Àâðîïàíûí îüëó
Ìèíîñ ïàäøàùûí ìÿìëÿêÿòè Êðèòÿ ãà÷äû. Ìèíîñ ìÿìíóíèééÿòëÿ îíó
ùèìàéÿñè àëòûíà àëäû. Äåäàë Êðèòèí ïàäøàùû ö÷öí ÷îõëó åúàçêàð èíúÿñÿ-
íÿò ÿñÿðëÿðè éàðàòäû. Î, ïàäøàù ö÷öí ìÿøùóð Ëàáèðèíò ñàðàéûíû òèêäè.
Ñàðàéûí éîëëàðû åëÿ ãàòìà-ãàðûøûã èäè êè, îðà ýèðÿí ÷ûõûø éîëóíó òàïà áèë-
ìèðäè. Ìèíîñ àðâàäû Ïàñèôàèíèí îüëó ãîðõóíú Ìèíîòàâðû áó ñàðàéà
ñàëìûøäû. Îíóí áÿäÿíè àäàì áÿäÿíè, áàøû èñÿ þêöç áàøû èäè.
Äåäàë óçóí èëëÿð Ìèíîñóí éàíûíäà éàøàäû. Ïàäøàù îíó Êðèòäÿí áóðàõ-
ìàã èñòÿìèðäè; ýþðêÿìëè ðÿññàìûí ñÿíÿòèíäÿí àíúàã þçö èñòèôàäÿ åëÿ-
ìÿê ãÿñäèíäÿéäè. Ìèíîñ, Äåäàëû Êðèòäÿ ÿñèð êèìè ñàõëàéûðäû. Äåòàë
ãà÷ìàã ùàããûíäà ÷îõ äöøöíöá-äàøûíäû, íÿùàéÿò, Êðèò ÿñèðëèéèíäÿí àçàä
îëìàüûí éîëóíó òàïäû.
Äåäàë ñåâèíúÿê ãûøãûðäû:
— ßýÿð Ìèíîñóí ÿëèíäÿí ãóðó éîëëà, äÿíèçëÿ ãà÷ûá ãóðòàðà áèëìè-
ðÿìñÿ, ñÿìàäàí íèéÿ èñòèôàäÿ åëÿìÿéèì, àõû ñÿìà à÷ûãäû! Ìÿíèì éîëóì
áóäó! Ùÿð øåé Ìèíîñóí ÿëèíäÿäè, òÿêúÿ ùàâà îíóí èõòèéàðûíäà äåéèë!
Äåäàë èøÿ ýèðèøäè. Î, ëÿëÿêëÿð éûüäû, êÿòàí ñàïëàðëà, ìóìëà îíëàðû áèð-
áèðèíÿ áÿíä åëÿäè âÿ îíëàðäàí äþðä èðè ãàíàä äöçÿëòäè. Äåäàë èøëÿäèéè âàõò
îüëó Èêàð îíóí éàíûíäà îéíàéûðäû; ýàù êöëÿéèí ùàâàéà ãàëäûðäûüû òèôòèê-
ëÿðè òóòóðäó, ýàù äà ÿëèíäÿ ìóì éóìøàëäûðäû. Íÿùàéÿò, Äåäàë èøèíè ãóð-
òàðäû: ãàíàäëàð ùàçûð èäè. Äåäàë ãàíàäëàðû áåëèíÿ áÿðêèòäè, ÿëèíè ãàíàäëàð-
äàêû èëìÿéÿ êå÷èðäè, ãàíàä ÷àëäû âÿ ùàâàéà ãàëõäû. Èêàð òÿÿúúöáëÿ èðè ãóø
êèìè ùàâàäà ñöçÿí àòàñûíà áàõäû. Äåäàë éåðÿ åíäè âÿ îüëóíà äåäè:
— Ãóëàã àñ, Èêàð, áèç èíäè ó÷óá Êðèòäÿí ýåäÿúÿéèê. Ó÷óø âàõòû åù-
òèéàòëû îë. Äàëüàëàðûí äóçëó äàìúûëàðû ãàíàäëàðûíû èñëàòìàñûí äåéÿ, äÿíèçÿ
÷îõ éàõûíëàøìà. Ýöíÿøÿ äÿ ÷îõ éàõûíëàøìà: èñòè ìóìó ÿðèäÿ áèëÿð âÿ
ãàíàäëàðûíûí ùÿðÿñè áèð òÿðÿôÿ äàüûëàð. Äàëûìúà ó÷, ìÿíäÿí ýåðèäÿ ãàëìà.
Àòà-áàëà ãàíàäëàðû ÿëëÿðèíÿ òàõäûëàð âÿ àñàíëûãëà ùàâàéà ãàëõäûëàð.
Îíëàðûí éåðäÿí ÷îõ-÷îõ óçàãëàðäà ó÷äóãëàðûíû ýþðÿíëÿð ôèêèðëÿøèðäèëÿð
êè, áóíëàð ýþéäÿ ãàíàä ÷àëàí èêè òàíðûäû. Äåäàë òåç-òåç ãàíðûëûð, îüëóíóí
61
ó÷ìàüûíà äèããÿò éåòèðèðäè. Îíëàð Äåëîñ, Ïàðîñ àäàëàðûíû þòöá êå÷äèëÿð
âÿ ó÷à-ó÷à éîëëàðûíà äàâàì åëÿäèëÿð.
Ñöðÿòëÿ ó÷ìàã Èêàðà ëÿççÿò âåðèðäè, ãàíàäëàðûíû äàùà úÿñàðÿòëÿ éåë-
ëÿéèðäè. Èêàð àòàñûíûí ýþñòÿðèøèíè óíóòìóøäó, àòàñûíûí àðõàñûíúà ó÷ìóðäó.
Ãàíàäëàðûíû áÿðê-áÿðê éåëëÿäÿí Èêàð ýþéöí òÿêèíÿ éöêñÿëäè, øÿôÿã ñà÷àí
ýöíÿøÿ éàõûíëàøäû. Ýöíÿøèí éàíäûðûúû øöàñû ëÿëÿêëÿðè áèð-áèðèíÿ áÿíä
åäÿí ìóìó ÿðèòäè, ëÿëÿêëÿð éåðÿ òþêöëäöëÿð, êöëÿê îíëàðû ùàâàéà ãàëäû-
ðûá óçàãëàðà àïàðäû. Èêàð ÿëëÿðèíè éåëëÿòäè, àììà àðòûã ãàíàäëàðû éîõ èäè.
Î, äÿùøÿòëè ùöíäöðëöêäÿí áèð ýþç ãûðïûìûíäà äÿíèçÿ äöøäö âÿ äàëüàëàðûí
ãîéíóíäà ùÿëàê îëäó.
Äåäàë ãàíðûëäû, éàí-éþðÿñèíÿ áàõäû. Èêàð ýþçÿ äÿéìèðäè. Î, áÿðêäÿí
îüëóíó ÷àüûðìàüà áàøëàäû:
— Èêàð! Èêàð! Ùàðäàñàí? Ùàé âåð!
Ùàé åøèäèëìÿäè. Äåäàë Èêàðûí ãàíàäëàðûíûí ëÿëÿêëÿðèíè äÿíèçèí ãîé-
íóíäà ýþðäö âÿ íÿ áàø âåðäèéèíè àíëàäû. Þç ñÿíÿòèíÿ ãàðøû Äåäàëäà áèð
íèôðÿò îéàíäû. Êðèòäÿí ó÷ìàãëà àçàä îëìàã ôèêðèíÿ äöøäöéö ýöíÿ åëÿ
íèôðÿò åëÿäè êè, ýÿë ýþðÿñÿí!
Èêàðûí úÿíàçÿñè áèð ìöääÿò äàëüàëàð ãîéíóíäà ãàëäû, ùÿìèí äÿíèç
þëöíöí àäû èëÿ Èêàðèé àäëàíäûðûëäû. Íÿùàéÿò, äàëüàëàð Èêàðûí úÿíàçÿñèíè
àäàíûí ñàùèëèíÿ ÷ûõàðòäûëàð. Ùåðàêë ñàùèëäÿ ìåéèòÿ ðàñò ýÿëäè, î, ìåéèòè
òîðïàüà òàïøûðäû. Äåäàë èñÿ ó÷ìàüûíäàéäû, íÿùàéÿò, ýÿëèá Ñèúèëèéàéà
éåòèøäè, Êîêàë ïàäøàùûí ñàðàéûíäà ìÿñêÿí ñàëäû. Ìèíîñ îíóí ýèçëÿíäè-
éè éåðè þéðÿíäè, áþéöê áèð ãîøóíëà Ñèúèëèéàéà ýÿëäè âÿ Êîêàëäàí òÿëÿá
åëÿäè êè, Äåäàëû âåðñèí.
Êîêàëûí ãûçëàðû Äåäàë êèìè ðÿññàìû èòèðìÿê èñòÿìèðäèëÿð. Îíëàð
Êîêàëû Ìèíîñóí òÿëÿáëÿðèíè ãÿáóë åëÿìÿéÿ âÿ îíó ñàðàéà ãîíàã ÷àüûð-
ìàüà ðàçû ñàëäûëàð. Ìèíîñ ùàìàìëàíàíäà Êîêàëûí ãûçëàðû îíóí áàøûíà
ãàéíàð ñó òþêäöëÿð. Ìèíîñ äÿùøÿòëè ÿçàáëàð è÷èíäÿ þëäö. Äåäàë óçóí
ìöääÿò Ñèúèëèéàäà éàøàäû. Î, þìðöíöí ñîí èëëÿðèíè äîüìà âÿòÿíè Àôè-
íàäà êå÷èðäè. Î, Àôèíàäà øàíëû Àôèíà ðÿññàìëàðû Äåäàëèäëÿð íÿñëèíèí
ÿñàñûíû ãîéäó.

62
 ÅÐÀÌÛÇÄÀÍ ßÂÂßË ÕÛÛ-ÂÛÛÛ ßÑÐËßÐÄß
ÉÓÍÀÍ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ

ÙÎÌÅÐ
Ãÿäèì Éóíàí ÿäÿáèééàòûíûí èëê áþéöê áÿäèè íöìóíÿëÿðè îëàí
“Èëèàäà” âÿ “Îäèññåéà” äàñòàíëàðû, àíòèê ÿíÿíÿëÿðÿ ýþðÿ, øàèð
Ù î ì å ð è í àäû èëÿ áàüëû îëìóøäóð.
Ëàêèí î âàõò áåëÿ áó ÿôñàíÿâè øàèðèí ùÿéàòû, øÿõñèééÿòè ùàããûíäà ùå÷
áèð ìÿëóìàò éîõ èìèø. ßñàòèðè ñåâÿí ãÿäèì éóíàíëàð Ùîìåð ùàããûíäà äà
÷îõëó ðÿâàéÿòëÿð óéäóðìóøëàð. Ýóéà, îíóí àòàñû ÷àé àëëàùû Ìåëåò, àíàñû
ïÿðè Êðåòåèäàäûð; ìöðÿááèñè éåíÿ ÿôñàíÿâè îçàí Ôåìèíäèð. Î êîð îëìóø
(éóíàíúà Ùîìåð ñþçöíöí ìÿíàñû êîð, êîðëàð äåìÿêäèð), ñàðàé-ñàðàé
ýÿçìèø; “Èëèàäà” ÿñÿðèíäÿ òÿñâèð åäèëÿí ÿñàòèðè ãÿùðÿìàíëàðëà øÿõñÿí
òàíûø èìèø; îíëàðûí äà ñàðàéûíäà ÿçèç ãîíàã êèìè éàøàéûðìûø âÿ ñàèðÿ.
Áèð øàèð êèìè äÿ î ÿñàòèðëÿøäèðèëìèøäèð. Áåëÿ êè, àíòèê äþâðäÿ éàðà-
äûëàí áöòöí ÿñÿðëÿðè Ùîìåðèí àäûíà ÷ûõìûøëàð.
Öìóìèééÿòëÿ, Ùîìåðèí âàðëûüû, ùÿéàòû âÿ øÿõñèééÿòè ùàããûíäà
äÿãèã ìÿëóìàò, ùÿòòà ÿñÿðëÿðèí þçöíäÿ ìöÿëëèôèí øÿõñèééÿòèíÿ àèä áèð
èøàðÿ îëìàäûüû ö÷öí, ãÿäèì òÿçêèðÿ÷èëÿð îíóí òÿðúöìåéè-ùàëûíû ñöíè,
ìöáàùèñÿëè âÿ óéäóðìà-õÿéàëè ðÿâàéÿòëÿðëÿ äîëäóðìóøëàð.
Ñîíðà ýÿëÿí éóíàí àëèìëÿðè (Ùåðîäîò, Àðèñòîòåë, Àðèñòðàõ, Êñåíîí,
Ùåëëàâèê) Ùîìåðèí ùÿãèãÿòÿí òàðèõè áèð øÿõñèééÿò îëäóüóíó òÿñäèã
åòìèøëÿð. Àíúàã ùÿéàòû ùàããûíäà ùå÷ áèð øåé äåìÿìèøëÿð. Îíëàðûí ÿñàñ
èøè, äàñòàíëàðûí ìÿòíè öçÿðèíäÿ ÷àëûøìàãäàí èáàðÿò îëìóøäóð. Äàñòàí-
ëàðû áèð ñûðà àðòûðìàëàðäàí, éàìàãëàðäàí, éåðñèç ÿëàâÿëÿðäÿí òÿìèçëÿ-
ìèøëÿð. ßñÿðëÿðè ùèññÿëÿðÿ áþëìöøëÿð. Áó áþëýö èíäè äÿ ãàëìûøäûð (äàñ-
òàíëàðûí ùÿðÿñè 24 íÿüìÿäÿí èáàðÿòäèð). Äàñòàíëàðûí öñëóáó ùàããûíäà
òÿäãèãàò àïàðàðêÿí, ìöõòÿëèô ôÿðçèééÿëÿð ìåéäàíà ÷ûõìûøäûð.
Áÿçèëÿðè ùÿð èêè äàñòàíûí öñëóáó àðàñûíäà ôÿðã ýþðÿðÿê áåëÿ ãÿðàðà
ýÿëìèøëÿð êè, Ùîìåð àíúàã “Èëèàäà”íûí ìöÿëëèôèäèð, “Îäèññåéà”íû áàøãà
øàèð éàçìûøäûð. Áÿçèëÿðè ùÿð èêè äàñòàíûí öñëóáó àðàñûíäà êÿñêèí áèð ôÿðã
ýþðìÿäèêëÿðè ö÷öí, áåëÿ ãÿðàðà ýÿëìèøëÿð êè, “Èëèàäà”íû Ùîìåð ýÿíúëè-
éèíäÿ, “Îäèññåéà”íû èñÿ ãîúàëûüûíäà éàðàòìûøäûð.
Ùÿð èêè ÿñÿðäÿ ÷îõëó óéäóðìàëàð, íàüûëëàð, ÿôñàíÿëÿð, ìöáàëèüÿëè òÿñ-
âèðëÿð âàð. Ëàêèí áóíà áàõìàéàðàã, “Èëèàäà” âÿ “Îäèññåéà”äà î äþâðöí
éóíàí úÿìèééÿòè, úÿìèééÿòäÿêè ñèíôè òÿðêèá ãÿáèëÿ ãóðóëóøóíóí ÿñàñ
63
éàéëàðû, Éóíàí èãòèñàäèééàòû, ìàääè ìÿäÿíèééÿò, àäÿò-ÿíÿíÿ þç ùÿãèãè
ÿêñèíè òàïìûøäûð.
Ùÿð èêè äàñòàíäà ùÿéàòà íèêáèí áàõûø, ùÿéàò ñåâýèñè, èíñàíïÿðâÿðëèê
ÿñàñ éåð òóòóð. Èáòèäàè úÿìèééÿòëÿðÿ õàñ îëàí ñåùðáàçëûã, òÿáèÿòÿ ÿñèðëèê,
þëöëÿðÿ ïÿðÿñòèø áó ÿñÿðëÿðäÿ éîõäóð. ßêñèíÿ áóðàäà ùÿéàòû ñåâìÿê,
òÿáèÿòÿ áàüëûëûã, ùÿéàòû þëöìäÿí éöêñÿê òóòìàã èäåéàëàðû òÿáëèü îëóíóð.
Îäèññåéà ÿñÿðèíäÿ áåëÿ áèð éåð âàð: éåðàëòû äöíéàäà þëìöø Àõèëëåñèí ðóùó
Îäèññåéà ÿñÿðèíäÿ äåéèð êè: “Ùþêìäàð îëóá þëìÿêäÿíñÿ, úöò÷ö îëóá
éàøàìàã äàùà éàõøûäûð”.
Ùÿð èêè ïîåìà, ùÿãèãè ìÿíàäà õàëã äàñòàíûäûð. Áó äàñòàíëàðäà ãÿäèì
éóíàíëàðûí àäÿò-ÿíÿíÿëÿðè, äöíéàýþðöøö âÿ äöíéà äóéüóëàðû, ìÿðàñèìëÿ-
ðè, àèëÿ âÿ ìÿèøÿò èøëÿðè, ìÿäÿíèééÿò íöìóíÿëÿðè, äþâëÿò èäàðÿ èøëÿðè þç ðåàë
ÿêñèíè òàïìûøäûð.

ÒÐÎÉÀ ÌÖÙÀÐÈÁßÑÈ ÙÀÃÃÛÍÄÀ ßÑÀÒÈÐ

Òðîéà ÿñàòèðè Çåâñèí Ôåòèäà èëÿ åâëÿíìÿê èñòÿìÿñè èëÿ áàøëàéûð.

Çåâñ Ôåòèäàíû àëìàã èñòÿéèð. Ëàêèí Ïðîìåòåé áóíóí áþéöê áèð áÿä-
áÿõòëèê èëÿ áèòÿúÿéèíè õÿáÿð âåðèð. Áóíó áèëÿí Çåâñ Ôåòèäàíû Ïåëåé àäëû
Éóíàí ãÿùðÿìàíûíà ÿðÿ âåðèð. Îíëàðûí òîéó Îëèìïäÿ òÿøêèë îëóíóð. Íè-
ôàã àëëàùû Åðèäàäàí áàøãà áöòöí àëëàùëàð ùÿìèí òîéà ÷àüûðûëûð. Îíà ýþðÿ
Åðèäà ýèçëèíúÿ ìÿúëèñÿ äàõèë îëóð âÿ Ùåðà, Àôèíà, Àôðîäèòà àðàñûíäà
íèôàã ñàëìàã ö÷öí îíëàðûí ãàáàüûíà áèð àëìà àòûð. Àëìàíûí öñòöíäÿ éà-
çûëìûøäûð: “ßí ýþçÿëÿ!” Îíëàð áó áàðÿäÿ Çåâñÿ ìöðàúèÿò åäèðëÿð. Çåâñ
àëìàíû îíëàðäàí ùå÷ áèðèñèíÿ âåðÿ áèëìèð. Îíëàðû Òðîéà ùþêìäàðû Ïðèà-
ìûí ýþçÿë îüëó Ïàðèñèí éàíûíà ýþíäÿðèð. Ïàðèñ Àôðîäèòàíûí âÿäèíÿ óéà-
ðàã àëìàíû îíà âåðèð. Äåìÿê êè, Àôðîäèòà îíëàðûí ÿí ýþçÿëè èìèø. Àôðî-
äèòà èñÿ Ïàðèñÿ ÿí ýþçÿë áèð ãàäûí âÿä åòìèøäè. Î þç âÿäèíÿ ÿìÿë åäèð
âÿ Ïàðèñÿ Ìåíåëàéûí àðâàäû Éåëåíàíû ýþñòÿðèð. Áó ìöíàñèáÿòëÿ Ïàðèñ
Ìåíåëàéûí ñàðàéûíà ãîíàã ýÿëèð, ëàêèí Ìåíåëàé åâäÿ îëìàäûüû âàõò
Éåëåíàíû ýþòöðöá ãà÷ûð. Øÿðò öçðÿ áöòöí éóíàí áàçèëåâñëÿðè (ãÿáèëÿ
áàø÷ûëàðû) Ìåíåëàéûí ÷àüûðûøû èëÿ îíóí áàøûíà òîïëàíûðëàð âÿ Òðîéàéà ìö-
ùàðèáÿ åëàí åäèðëÿð. Ùÿìèí Òðîéà ÿñàòèðëÿð ñèëñèëÿñèíäÿ äÿ ìöùàðèáÿíèí
áàøëàíüûúû, Òðîéàíûí îí èë ìöùàñèðÿñè, Òðîéàíûí àëûíûá äàðìàäàüûí åäèë-
ìÿñè, ìöùàðèáÿäÿí ñîíðà åâëÿðèíÿ ãàéûäàí ãÿùðÿìàíëàðûí áàøûíà ýÿëÿí
ìàúÿðàëàð òÿñâèð îëóíóð.
Áó ÿñàòèð áèð ÷îõ ÿñÿðëÿðèí ìþâçó ìÿíáÿéè îëìóøäóð. “Èëèàäà” âÿ
“Îäèññåéà” äàñòàíëàðûíûí äà ìþâçóñó áóðàäàí àëíûìûøäûð.
64
 “ÈËÈÀÄÀ”ÍÛÍ ÃÛÑÀ ÌßÇÌÓÍÓ

“Èëèàäà” Èëèîí íÿüìÿëÿðè äåìÿêäèð. Áó ÿñÿðäÿ îí èë ñöðÿí Òðîéà

ìöùàðèáÿñèíèí éàëíûç ñîí ýöíëÿðè òÿñâèð îëóíóð.
Û íÿüìÿ. Îí èëäèð êè, éóíàí îðäóëàðû Èëèîí øÿùÿðèíè ìöùàñèðÿ åòìèø-
ëÿð. Ëàêèí òðîéàëûëàð äöøìÿíè øÿùÿðÿ áóðàõìûðëàð. Éóíàíëàð áöòöí ÿòðàô
âèëàéÿòëÿðè ãàðÿò åòìèøëÿð, øåéëÿðè þç àðàëàðûíäà áþëöøäöðìöøëÿð; øÿùÿð-
ëÿðäÿí áèðèíè àëàðêÿí êàùèí Õðèñèí ãûçû Õðåñåèäàíû ÿñèð åäÿðÿê îðäóíóí
ñÿðêÿðäÿñè Àãàìåìíîíà âåðìèøäèëÿð. Ãûçûí àòàñû Õðèñ Àïîëëîíà éàëâàðûð,
þç ãûçûíû ýåðè èñòÿéèð. Àïîëëîí èñÿ áóíà èúàçÿ âåðèð. Õðèñ þçö èëÿ ÷îõëó ùÿ-
äèééÿëÿð ýþòöðöð âÿ Àãàìåìíîíà ìöðàúèÿò åäèð. Àãàìåìíîí ãûçû àòà-
ñûíà âåðìèð. Áóíà ýþðÿ äÿ Àïîëëîíóí éóíàíëàðà àúûüû òóòóð; éóíàí
îðäóëàðûíû îõëàìàüà áàøëàéûð, îíëàðûí è÷ÿðèñèíÿ õÿñòÿëèê ýþíäÿðèð. ßñÿ-
ðèí áèðèíúè íÿüìÿñè áóíóíëà áàøëàéûð.
Îðäóíóí áþéöê ãÿùðÿìàíû Ïåëåé îüëó Àõèëëåñ õàëã ìÿúëèñè ÷àüûðûð
âÿ áó áÿëàíûí ñÿáÿáèíè áèëìÿê èñòÿéèð. Ôàë÷û Êîëõàñ áÿëàíûí ñÿáÿáèíè
èçàù åäèð. Àãàìåìíîí ôàë÷ûéà àúûãëàíäûüû âàõò, Àõèëëåñ Êîëõàñû ìöäà-
ôèÿ åäèð. Áåëÿëèêëÿ, îðäóíóí áàø ñÿðêÿðäÿñè èëÿ áþéöê ãÿùðÿìàíû àðà-
ñûíäà çèääèééÿò áàøëàéûð. Àãàìåìíîí Áðåñåèäàíû ýåðè ãàéòàðûá Àõèëëåñè
ùÿäÿëÿéèð âÿ Àõèëëåñèí ÿñèðè Áðåñåèäàíû îíóí ÿëèíäÿí àëûð. Áóíà ýþðÿ
Àõèëëåñ ãÿçÿáëÿíèá êöñöð, þç ÷àäûðûíà ÷ÿêèëèð. Ìöùàðèáÿäÿ èøòèðàê åòìèð.
ÛÛ íÿüìÿ. Àãàìåìíîíóí éóõóäà Çåâñ òÿðÿôèíäÿí àëäàäûëìàñû èëÿ
áàøëàéûð. Éóõóäà Çåâñ Àãàìåìíîíó ìöùàðèáÿéÿ òÿùðèê åäèð âÿ î òðî-
éàëûëàð èëÿ Àõèëëåññèç âóðóøìàüà ãÿðàð âåðèð. Àíúàã áóíäàí ÿââÿë îðäóíó
éîõëàìàã ö÷öí îíëàðà åâëÿðèíÿ ãàéûòìàüû òÿêëèô åäèð. Áó òÿêëèôè ìöñòÿãèì
ìÿíàäà áàøà äöøÿí ÿñýÿðëÿð ýÿìèëÿðÿ äîüðó ùÿðÿêÿò åäèðëÿð. Àãà-
ìåìíîíóí ñÿùâèíè áàøà äöøÿí ãÿáèëÿ áàø÷ûëàðû áèð ýöú èëÿ îðäóíóí ãà-
áàüûíà êå÷èá, ýåðè ãàéòàðûðëàð. Áóðàäà, õöñóñèëÿ, Òåðñèò ñÿùíÿñè ÷îõ ìà-
ðàãëûäûð. Ãóë Òåðñèò îðäóéà ìöðàúèÿò åäÿðÿê ñÿðêÿðäÿ Àãàìåìíîíóí
òàìàùêàðëûüûíû, ãàðÿò÷èëèéèíè, ìÿèøÿò ïîçüóíëóüóíó èôøà åäèð. Ëàêèí
Îäèññåé éàõûíëàøûá îíó âóðóð âÿ ñóñäóðóð.
ÛÛÛ íÿüìÿäÿí áàøëàéàðàã âóðóø ñÿùíÿëÿðè òÿñâèð îëóíóð. Òðîéàëûëàð
Ïðèàìûí ãÿùðÿìàí îüëó Ùåêòîðóí ñÿðêÿðäÿëèéè èëÿ éóíàíëàðà ùöúóìà
êå÷èðëÿð. Ïàðèñ òÿêáÿòÿê âóðóøà ÷àüûðûð. Îíóí ÷àüûðûøûíû Éåëåíàíûí ÿðè
Ìåíåëàé ãÿáóë åäèð. Îíëàð âóðóøóðëàð. Ìöâÿããÿòè áàðûøûã åëàí îëóíóð.
Òðîéà àüñàããàëëàðû ãàëàäàí òàìàøà åäèðëÿð. Ãà÷ûðûëìûø Éåëåíà äà áóðà-
äàäûð. Éåëåíà áöòöí éóíàí ãÿùðÿìàíëàðûíû áèð-áèð ýþñòÿðèá îíëàðà òàíû-
65
äûð. Ìåíåëàé Ïàðèñè éåðÿ ñÿðèð, Ùàìèñè Àôðîäèòà îíó áóëóäëàðäà ýèçëÿ-
äÿðÿê ìåéäàíäàí ãà÷ûðûð. Ìåíåëàé áóíó áàøà äöøìöð; ìåéäàí áîéó
äöøìÿíèíè àõòàðûð.
ÛÂ íÿüìÿ. Çåâñ àëëàùëàðûí èúëàñûíäà ìöùàðèáÿíèí áèòèðèëìÿñèíè òÿêëèô
åäèð. Î, òÿêëèô åäèð êè, Éåëåíà Ìåíåëéàéà ãàéòàðûëñûí, áóíóíëà ìÿñÿëÿ
áèòñèí. Éóíàíëàðûí ùàìèñè Àôèíà òðîéàëûëàðûí ìöòòÿôèãè Ïàíäàðû ìÿúáóð
åäèð êè, áàðûøûüû ïîçñóí. Ìåíåëàéûí ãÿôëÿòÿí éàðàëàíìàñû èëÿ òÿçÿäÿí
âóðóø ãûçûøûð.
 íÿüìÿ. Áàøäàí-áàøà éóíàí ãÿùðÿìàíû Äèîìåäèí âóðóøëàðûíà
ùÿñð åäèëìèøäèð. Äèîìåä Ïàíäàðû þëäöðöð. Åíåéè éàðàëàéûð. Åíåéèí àíàñû
Àôðîäèòà îíà êþìÿéÿ ýÿëèð. Äèîìåä Àôðîäèòàíû ãîëóíäàí éàðàëàéûð. Î,
ùÿòòà ìöùàðèáÿ àëëàùû Àðåñèí þçöíö äÿ éàðàëàéûð.
ÂÛ íÿüìÿ. Òðîéàëû ãÿùðÿìàí Ãëàâê èëÿ Äèîìåäèí öç-öçÿ ýÿëìÿñè
òÿñâèð îëóíóð. Àíúàã ðÿúÿçëÿðäÿí* ìÿëóì îëóð êè, êå÷ìèøäÿ îíëàðûí
àòàëàðû áèð-áèðèëÿ äîñò èìèøëÿð; îíà ýþðÿ âóðóøìóðëàð. Ùåêòîð Òðîéà ãà-
äûíëàðûíû äóà åëÿìÿéÿ ÷àüûðûð. Ãàðäàøû Ïàðèñè âóðóøà òÿùðèê åäèð; îíó
óòàíäûðûð. Þç àðâàäû Àíäðîìàõà èëÿ ýþðöøöð.
ÂÛÛ íÿüìÿ. Òðîéàëûëàðûí éóíàíëàðà öñòöí ýÿëäèéè ìÿëóì îëóð. Ùåêòîð
éóíàí ãÿùðÿìàíëàðûíû òÿêáÿòÿê âóðóøà ÷àüûðûð. Î, Òåëàìîí îüëó Àéàêñ
èëÿ âóðóøóð. Àõøàì âóðóøó éàðûì÷ûã êÿñèëèð. Ìöâÿããÿòè áàðûøûã áàüëàíûð.
ÂÛÛÛ íÿüìÿ. Òðîéàëûëàðûí ùöúóìó âåðèëìèøäèð. Äèîìåä, Òåâêð âÿ
áàøãà éóíàí ãÿùðÿìàíëàðû òðîéàëûëàðûí ùöúóìóíó ñàõëàéà áèëìèðëÿð.
ÛÕ íÿüìÿ. Ýþñòÿðèëèð êè, Àãàìåìíîí þç ñÿùâèíè áàøà äöøöð âÿ äîñò-
ëàðûíûí ìÿñëÿùÿòèëÿ Àõèëëåñèí éàíûíà ìèííÿò÷èëÿð ýþíäÿðèð. Àíúàã Àõèëëåñ
Àãàìåìíîíóí òÿêëèôèíè ãÿáóë åòìèð, ìèííÿò÷èëÿð ÿëèáîø ýåðè ãàéûäûðëàð.
Õ íÿüìÿ. Éóíàí ãÿùðÿìàíëàðûíûí êÿøôèééàò èøëÿðèíäÿí äàíûøûëûð.
Ýåúÿ ãàðàíëûãäà Äèîìåä èëÿ Îäèññåé êÿøôèééàòà ÷ûõûðëàð âÿ Òðîéà êÿø-
ôèééàò÷ûñû Äîëîíó ÿëÿ êå÷èðèðëÿð. Áåëÿëèêëÿ, Òðîéà îðäóñóíóí âÿçèééÿ-
òèíè þéðÿíèðëÿð. Åéíè çàìàíäà ìÿëóì îëóð êè, Ôðàêèéà ùþêìäàðû Ðåññ
òðîéàëûëàðà êþìÿéÿ ýÿëìèøäèð. Äîëîíó þëäöðäöêäÿí ñîíðà Äèîìåä èëÿ
Îäèññåé òðîéàëûëàðûí ãÿðàðýàùûíà äàõèë îëóð. Ðåññè âÿ îíóí àäàìëàðûí-
äàí îí èêèñèíè þëäöðöá, àòëàðûíû äà ýþòöðöá ýåðè ãàéûäûðëàð.
ÕÛ íÿüìÿ. Àãàìåìíîíóí ãÿùðÿìàíëûãëàðû òÿñâèð îëóíìóøäóð.
Ëàêèí òðîéàëûëàð äóðìàäàí ùöúóìà êå÷èðëÿð. Éóíàí ãÿùðÿìàíëàðûíûí
÷îõó, î úöìëÿäÿí Àãàìåìíîí, Äèîìåä, Îäèññåé âÿ áàøãàëàðû éàðàëà-
íûðëàð, ìåéäàíäàí ÷ûõûðëàð. Áó âàõò Àõèëëåñ äîñòó Ïàòðîêëó ýþíäÿðèð êè,
__________
*
Äþéöø âÿ éà ýöëÿøìÿäÿí ÿââÿë ïÿùëÿâàíëàðûí öç-öçÿ äóðóá îõóäóüó øåèð

66
âÿçèééÿòè þéðÿíñèí. Éóíàíëàð ìöäàôèÿéÿ ìÿúáóð îëìóøëàð; òðîéàëûëàð
ùÿð òÿðÿôäÿí ùöúóì åäèðëÿð.
ÕÛÛ íÿüìÿ. Ùåêòîð ãÿðàðýàùûí ãàïûñûíû ñûíäûðûð, ãÿðàðýàùà äàõèë îëóð.
ÕÛÛÛ íÿüìÿ. Âóðóø éóíàí ãÿðàðýàùûíäà ýåäèð. Çåâñ òðîéàëûëàðà
êþìÿê åäèð.
ÕÛÂ íÿüìÿ. Éóíàí ãÿùðÿìàíëàðû àüûð âÿçèééÿòè ìöçàêèðÿ åäèðëÿð.
Ùåðà Çåâñè éàòûðäûð. Ïîñåéäîí éóíàíëàðà öðÿê-äèðÿê âåðèð, þçö Êàëõà-
ñûí ñèìàñûíäà ìåéäàíà ýÿëèð. Àéàêñ Ùåêòîðó äàø èëÿ éàðàëàéûð. Îíó
ìåéäàíäàí ýþòöðöá àïàðûðëàð.
ÕÂ íÿüìÿ. Çåâñ éóõóäàí àéûëûð. Âÿçèééÿòè ýþðöíúÿ Ùåðàíûí ùèé-
ëÿñèíè áàøà äöøöð. Àëëàùëàðà ÿìð åäèð êè, éóíàíëàðà êþìÿê åòìÿñèíëÿð.
Òðîéàëûëàðà èìêàí éàðàäûð êè, òÿçÿäÿí ùöúóìà êå÷ñèíëÿð. Ùåêòîð ãÿðàð-
ýàùà éàõûíëàøûð. Áèð éóíàí ýÿìèñèíè éàíäûðûð. Àéàêñ ýöúëÿ ùöúóìóí
ãàáàüûíû àëûð.
ÕÂÛ íÿüìÿ. Ïàòðîêë ýþçö éàøëû âÿçèééÿòè Àõèëëåñÿ äàíûøûð. Îíó
öðÿêñèçëèêäÿ òÿãñèðëÿíäèðèð. Õàùèø åäèð êè, ñèëàùëàðûíû îíà âåðñèí. Àõèëëåñ
ðàçû îëóð. Þç ñèëàùëàðûíû ÿìèñè îüëó âÿ äîñòó Ïàòðîêëà âåðèð. Áèð øÿðò èëÿ
êè, ýÿìèëÿðè ìöäàôèÿ åòñèí âÿ ýåðè ãàéûòñûí. Òðîéàëûëàð îíó áó ùÿðáè ýå-
éèìäÿ ýþðÿðêÿí åëÿ áèëèðëÿð Àõèëëåñ ýÿëèð. Ãûçüûí âóðóø áàøëàéûð. Ìö-
âÿôôÿãèééÿòèíäÿí ùèññèéàòà ãàïûëàí Ïàòðîêë, Àõèëëåñèí òàïøûðûüûíû éàäûíäàí
÷ûõàðûð âÿ òðîéàëûëàðûí ãÿðàðýàùûíà éàõûíëàøûð. Àïïîëëîíóí êþìÿéèëÿ
òðîéàëûëàð Ïàòðîêëó ìöùàñèðÿéÿ àëûðëàð âÿ îíó éàðàëàéûðëàð. ßí íÿùàéÿò
Ùåêòîð ýÿëèð, òÿêáÿòÿê âóðóøóðëàð. Ùåêòîð Ïàòðîêëó þëäöðöð.
ÕÂÛÛ íÿüìÿ. Ùåêòîð Ïàòðîêëóí ñèëàùëàðûíû, ùÿðáè ýåéèìèíè ÷ûõàðûð.
Úÿñÿäèíè àïàðìàã èñòÿðêÿí Ìåíåëàé âóðóøà ýèðèð. Ìåíåëàé ýöúëÿ Ïàò-
ðîêëóí úÿñÿäèíè ìöäàôèÿ åäèð. Àéàêñ âÿ áàøãàëàðû îíóí êþìÿéèíÿ ýÿëèð.
Ãîúà Íåñòîðóí îüëó Àíòèëîõ Ïàòðîêëóí þëöì õÿáÿðèíè Àõèëëåñÿ ýÿòèðèð.
ÕÂÛÛÛ íÿüìÿ. Àõèëëåñ äîñòó ö÷öí ìàòÿì òóòóð, àúû-àúû àüëàéûð. Þçö-
íö ìÿíàñûç ãÿçÿá ö÷öí òÿãñèðëÿíäèðèð. Îíà àíàñû Ôåòèäà òÿñÿëëè âåðèð. Èíäè
Àõèëëåñ àíúàã äîñòóíóí èíòèãàìû ùàããûíäà äöøöíöð. Ìöùàðèáÿ ìåéäàíû-
íà àòûëìàã èñòÿéèð, àíúàã ñèëàùû éîõäóð. Ñèëàùñûç áàéûðà ÷ûõûð; åëÿ áàüûðûð êè,
òðîéàëûëàð ãîðõóá ãà÷ûðëàð. Ïàòðîêëóí úÿñÿäèíè éóíàíëàð ýåðè àëûðëàð.
Ôåòèäà äÿìèð÷è àëëàù Ùåôåñòèí éàíûíà ýÿëèð; õàùèø åäèð êè, Àõèëëåñ
ö÷öí ñèëàùëàð ãàéûðñûí. Ùåôåñò õàùèøè ãÿáóë åäèð âÿ Àõèëëåñÿ éàõøû, íÿãøëè,
ìþùêÿì ñèëàùëàð ãàéûðûð.
ÕÛÕ íÿüìÿ. Ñàáàù òåçäÿí ñèëàùëàð ùàçûð îëóð. Ôåòèäà îíëàðû þç îü-
ëóíà òÿãäèì åäèð. Àõèëëåñ Àãàìåìíîí èëÿ áàðûøûð. Îíóí ùÿäèééÿëÿðèíè
ãÿáóë åäèð. Ñèëàùëàíûá ìåéäàíà ýèðè. Ýÿðäóíÿñèíèí àòëàðûíäàí áèðè Àõèë-
67
ëåñÿ îíóí þëöìöíöí éàõûíëàøäûüûíû õÿáÿð âåðèð. Ëàêèí áó õÿáÿð Àõèë-
ëåñè èíòèãàì íèééÿòèíäÿí ÷ÿêèíäèðìèð.
ÕÕ íÿüìÿ. Çåâñ àëëàùëàðëà ìöùàðèáÿäÿ èøòèðàê åòìÿéÿ èúàçÿ âåðèð.
Ùåðà, Àôèíà, Ïîñåéäîí, Ùåðìåñ, Ùåôåñò éóíàíëàðà, Àðåé, Àïîëëîí, Êñàíô,
Àðòåìèäà, Ëåòéà, Êèïðèäà òðîéàëûëàðà êþìÿéÿ ýåäèðëÿð. Àõèëëåñ áèð ÷îõ
Òðîéà ãÿùðÿìàíëàðûíû þëäöðöð, ëàêèí î ùÿð éåðäÿ Ùåêòîðó àõòàðûð. Òðîéà-
ëûëàð ãà÷ûøûðëàð. Àõèëëåñ îíëàðû Êñàíô ÷àéûíûí ñàùèëèíÿ ñûõûøäûðûð. Ùåêòîð þë-
äöðöëìöø ãàðäàøû Ïîëèäîðóí èíòèãàìûíû àëìàã ö÷öí Àõèëëåñèí ãàðøûñûíà
ýÿëèð. Àíúàã Àïîëëîí îíó áóëóäà áöðöéÿðÿê ìåéäàíäàí ãà÷ûðûð.
ÕÕÛ íÿüìÿ. Àõèëëåñ Êñàíô ÷àéû ñàùèëèíÿ ñûüûíìûø òðîéàëûëàðû ãûðûá
òþêöð. ×àé þç ìÿúðàñûíäàí øèøèá ÷ûõûð, ÿòðàôû áàñìàã èñòÿðêÿí, äÿìèð÷è
àëëàù Ùåôåñò îíó éàòûðûð. Àëëàùëàð àðàñûíäà ìöáàðèçÿ áàøëàéûð. Àïîëëîí
Àõèëëåñè àëäàäûð, îíó øÿùÿðäÿí óçàãëàøäûðûð.
ÕÕÛÛ íÿüìÿ. Òðîéàëûëàð ãàëàéà ãà÷ûðëàð. Ìöùàðèáÿ ìåéäàíûíäà
Ùåêòîð òÿê ãàëìûøäûð. Àòàñû Ïðèàì, àíàñû Ùåêóáÿ îíà éàëâàðûðëàð êè, ãà-
ëàéà ãàéûòñûí; Ùåêòîð îíëàðà ãóëàã àñìûð. Ãÿùðÿìàíëûã íàìóñó îíó
áîüóð. Ëàêèí Àõèëëåñè îíà éàõûíëàøäûüû âàõò ãîðõóð âÿ ãà÷ìàüà áàøëà-
éûð. Àõèëëåñ îíó ãîâóð. Îíëàð ö÷ äÿôÿ Èëèîí ãàëàñûíû äîëàíûðëàð. Àõûðäà
Àôèíàíûí ùèéëÿñèëÿ Ùåêòîð âóðóøìàëû îëóð. Îíëàðûí âóðóøëàðû òÿñâèð îëó-
íóð, Ùåêòîð àüûð éàðàëàíûð. Î, Àõèëëåñäÿí õàùèø åäèð êè, îíóí þëöñöíö
àòàñûíà âåðñèí. Àõèëëåñ ãÿáóë åòìèð. Ùåêòîð îíóí Ïàðèñ òÿðÿôèíäÿí þëäö-
ðöëÿúÿéèíè õÿáÿð âåðèá þëöð. Àõèëëåñ îíóí úÿñÿäèíè áöòöí ìåéäàí áîéó
ñöðöéöð. Ïðèàì, Ùåêóáÿ âÿ áàøãàëàðû, áó âÿçèééÿòè ýþðöíúÿ àüëàøûðëàð.
Îíëàðûí àüëàøìàñûíû åøèäÿí Àíäðîìàõà ãàëà ùàñàðûíà ýÿëèð, öðÿéè ýåäèð.
ÕÕÛÛÛ íÿüìÿ. Àõèëëåñ èíòèãàìûíû àëäûãäàí ñîíðà áèð ãÿäÿð ñîéó-
ìóøäóð. Ïåòðîêëóí äÿôí ìÿðàñèìè òÿøêèë îëóíóð. Îíà èíñàí ãóðáàíëàðû
êÿñèëèð. Áöòöí éóíàí ãÿùðÿìàíëàðû áó ìÿðàñèìäÿ èøòèðàê åäèðëÿð.
ÕÕÛÂ íÿüìÿ. Ãîúà Ïðèàì Ùåðìåñèí ìöøàéèÿòèëÿ Àõèëëåñèí éàíûíà
ýÿëèð. Éàëâàðûá îüëóíóí ìåéèòèíè èñòÿéèð. Ïðèàì Àõèëëåñèí àòàñûíû îíóí éà-
äûíà ñàëûá þç âÿçèééÿòèíè îíà àíëàòìàã èñòÿéèð. Èêè äöøìÿí ãàðøû-ãàðøûéà
äàéàíìûøäûð. ßí àõûð Àõèëëåñ ðàçû îëóð. Ýÿòèðèëÿí ùÿäèééÿëÿðè ãÿáóë åäèð.
Ùåêòîðóí ìåéèòèíè àòàñûíà âåðèð. Îí èêè ýöíëöê áàðûøûã åëàí åäèð êè, Ïðèàì
þç îüëóíó äÿôí åòäèðñèí. ßñÿð äÿ Ùåêòîðóí äÿôí ìÿðàñèìè èëÿ áèòèð.

68
 “ÎÄÈÑÑÅÉÀ”ÍÛÍ ÃÛÑÀ ÌßÇÌÓÍÓ

Èëèîí øÿùÿðè àëûíäûãäàí ñîíðà ñàü ãàëìûø áöòöí ãÿùðÿìàíëàð þç ãÿ-

íèìÿòëÿðèëÿ ýåðè äþíöðëÿð. Ýåðè äþíÿðêÿí ãÿùðÿìàíëàðûí áàøûíà ýÿëÿí
ìàúÿðàëàð, Òðîéà ñèëñèëÿñèíèí ãàéûäûø ùèññÿñèíè òÿøêèë åäèð. “Îäèññåéà”
äàñòàíûíûí àä ìÿçìóíó ùÿìèí áó ùèññÿäÿí ýþòöðöëìöøäöð. Îí èë ìö-
ùàðèáÿäÿ îëàí Èòàêè ùþêìäàðû Îäèññåé îí èë Àðàëûã äÿíèçèíäÿ àçûð. Áó
äàñòàíäà ùÿìèí îí èëèí ñîí ãûðõ ýöíö òÿñâèð åäèëìèøäèð.
Û íÿüìÿ. Àëëàùëàðûí èúëàñûäûð. Îíëàð áåëÿ ãÿðàðà ýÿëèðëÿð êè,
Ïîñåéäîí òÿðÿôèíäÿí òÿãèá îëóíàí âÿ Îêèýèí àäàñûíäà ïÿðè Êàëèïñî òÿ-
ðÿôèíäÿí çîðëà ñàõëàíûëàí Îäèññåé þç âÿòÿíè Èòàêè àäàñûíà ãàéûòìàëûäûð.
Àôèíà þç ñèôÿòèíè äÿéèøäèðÿðÿê Èòàêè àäàñûíäà Îäèññåéèí îüëó Òåëåìàõûí
ýþçöíÿ ýþðöíöð. Îíà ìÿñëÿùÿò ýþðöð êè, Ïèëîñà âÿ Ñïàðòàéà ýåòñèí,
àíàñû Ïåíåëîïàíû èñòÿéÿí ýÿíúëÿðè ñàðàéäàí ãîâñóí. Òåëåìàõ áèðèíúè
äÿôÿ àíàñû âÿ ýÿíúëÿð èëÿ úèääè ñóðÿòäÿ äàíûøûð.
ÛÛ íÿüìÿ. Èêèíúè ýöí Òåëåìàõ úàð÷ûëàðà ÿìð åäèð êè, Èòàêè ÿùàëèñèíè
ìåéäàíäà èúëàñà ÷àüûðñûíëàð âÿ òÿëÿá åäèð êè, ýÿíúëÿð îíóí åâèíè òÿðê
åäèá ýåòñèíëÿð. Ùÿìèí ýÿíúëÿðäÿí Àíòèíîé îíà ãàáà úàâàá âåðèð. Òåëå-
ìàõ Ïèëîñà ýåòìÿê ö÷öí ýÿìè òÿëÿá åäèð. Ýÿíúëÿð èúëàñà øóëóã ñàëûðëàð.
Àôèíà îíà ýèçëèúÿ ýÿìè âåðèð. Òåëåìàõ àíàñû èëÿ ýþðöøìÿäÿí éîëà äöøöð.
ÛÛÛ íÿüìÿ. Òåëåìàõ Ïèëîñà ýÿëèð. Þëêÿíèí ùàêèìè ãîúà Íåñòîð ñà-
ùèëäÿ Ïîñåéäîíà ãóðáàí êÿñäèðèðäè.
Òåëåìàõ Íåñòîðäàí õàùèø åäèð êè, ýåðè äþíÿí éóíàí ãÿùðÿìàíëàðû-
íûí áàøûíà ýÿëÿí ÿùâàëàòëàðû äàíûøñûí. Ëàêèí Íåñòîð îíà ìÿñëÿùÿò ýþðöð
êè, Ìåíåëàéûí éàíûíà ýåòñèí, ÷öíêè î áó èøëÿðè äàùà éàõøû áèëèð. Òåëåìàõ
Íåñòîðóí îüëó Ïñèñòðàò èëÿ Ëàêåäîìîíà éîëà äöøöð.
ÛÂ íÿüìÿ. Òåëåìàõ èëÿ Ïñèñòðàò Ëàêåäîìîíà éåòèøäèêëÿðè âàõò,
Ìåíåëàé îüëóíà âÿ ãûçûíà òîé åäèðäè. Î, ãîíàãëàðû äà ùþðìÿòëÿ òîéà ÷à-
üûðûð. Ñîíðàëàð Ìåíåëàé âÿ àðâàäû Åëåíà Òåëåìàõû òàíûéûðëàð. Îíëàð
Îäèññåéèí ãÿùðÿìàíëûãëàðû ùàããûíäà ìÿëóìàò âåðèðëÿð. Èêèíúè ýöí
Ìåíåëàé ôàë÷û Ïðîòåéèí Îäèññåé ùàããûíäà äåäèêëÿðèíè îíà õÿáÿð âåðèð.
Ìÿëóì îëóð êè, Îäèññåé ñàüäûð âÿ ïÿðè Êàëèïñîíóí ÿñèðèäèð.
Áó çàìàí Èòàêè àäàñûíäà ýÿíúëÿð Òåëåìàõûí ýåòäèéèíè áèëèðëÿð âÿ
èñòÿéèðëÿð êè, ãàéûäàðêÿí îíó þëäöðñöíëÿð. Ïåíåëîïà áóíó áèëèá ÷îõ
äÿðäëÿíèð. Ýÿíúëÿð èñÿ Òåëåìàõû äÿíèçäÿ ïóñóðëàð.
 íÿüìÿ. Àëëàùëàðûí èúëàñûäûð. Îíëàð Ùåðìåñè Êàëèïñîíóí éàíûíà
ýþíäÿðèðëÿð âÿ òÿëÿá åäèðëÿð êè, Îäèññåéè àçàä åòñèí. Îäèññåé þçö ö÷öí
ýÿìè ãàéûðûð, áåøèíúè ýöí éîëà äöøöð. Îí éåääè ýöí ñàü-ñàëàìàò öçöð.
69
Îí ñÿêêèçèíúè ýöí Ïîñåéäîí îíó äÿíèçäÿ òàíûéûð, ôûðòûíà ãàëäûðûð, ýÿìè
áàòûð, ö÷ ýöí îíó äàëüàëàð àòûá-òóòóð, äþðäöíúö ýöí ñàùèëÿ àòûð.
ÂÛ íÿüìÿ. Àôèíà Ôåàêè ùþêìäàðû Àëêèíîéóí ãûçû Íàâñèêàéàíûí
éóõóñóíà ýèðèð âÿ îíó òÿùðèê åäèð êè, þç ðÿôèãÿëÿðè âÿ êÿíèçëÿðèëÿ äÿíèç
êÿíàðûíà ïàëòàð éóìàüà ýåòñèí. Îíëàð ñàùèëÿ ýÿëèðëÿð. Îäèññåé áÿðê éàò-
ìûøäûð. Îäèññåé îíëàðûí ñÿñèíÿ àéûëûð. Íàâñèêàéàéà éàõûíëàøûð âÿ õàùèø
åäèð êè, îíà ïàëòàð âÿ éåð âåðñèí. Íàâñèêàéà îíó þç ñàðàéëàðûíà ÷àüûðûð.
Îäèññåé îíó òÿãèá åäèð.
ÂÛÛ íÿüìÿ. Îäèññåé øÿùÿðèí ãàïûëàðûíà ÷àòäûüû âàõò Àôèíà îíó ãàð-
øûëàéûð. Ùå÷ êÿñèí ýþçöíÿ ýþðöíìÿäÿí, Îäèññåé Àëêèíîéóí ñàðàéûíà
äàõèë îëóð. Àëêèíîéóí åâèíäÿ ãîíàãëûãäûð. Îíà ïàëòàð âåðèðëÿð. Îäèññåé
õàùèø åäèð êè, âÿòÿíèíÿ äþíìÿêäÿ îíà êþìÿê åòñèíëÿð. Ãîíàãëûã ãóðòà-
ðûð. Îäèññåé Àëêèíîéäàí âÿ àðâàäû Àðåòàäàí éåíÿ êþìÿê èñòÿéèð. Îíëàð
Îäèññåéÿ êþìÿê âÿä åäèðëÿð.
ÂÛÛÛ íÿüìÿ. Àëêèíîé âÿòÿíäàøëàðà ìöðàúèÿò åäèð êè, Îäèññåéÿ
êþìÿê åòñèíëÿð, îíëàðûí áþéöêëÿðèíè þç ñàðàéûíà òîïëàéûð. Áóðàäà îçàí
Äåìîäîê íÿüìÿëÿð îõóéóð. Ñîíðà îéóíëàð áàøëàéûð. Îäèññåé äÿ îéóí
ìöñàáèãÿëÿðèíäÿ èøòèðàê åäèð. Ñàðàéà äþíöðëÿð. Àõøàì éåìÿéèíäÿ
Äåìîäîê Îäèññåéèí òàõòà àòû ùàããûíäà íÿüìÿ îõóéóð. Áóíó åøèäÿí
Îäèññåé àüëàéûð. Àëêèíîé àüëàìàüûí ñÿáÿáèíè ñîðóøóð âÿ õàùèø åäèð êè, áà-
øûíà ýÿëÿíëÿðè äàíûøñûí.
ÛÕ íÿüìÿ. Îäèññåé áàøûíà ýÿëÿíëÿðè äàíûøûð.
Òðîéàäàí àéðûëûðëàð. Èñìàð øÿùÿðè äàüûëàðêÿí, Îäèññåéèí áèð ÷îõ
àäàìëàðû þëöð. Ôûðòûíàäà Ñèêëîïëàð àäàñûíà ýÿëèá ÷ûõûðëàð. Î ýÿìèëÿðè Êå÷è
àäàñûíäà ñàõëàòäûðûð, þçö îí èêè àäàìëà áèð ýÿìèéÿ ìèíÿðÿê ñèêëîïëàð
àäàñûíà ýÿëèð. Ïîëèôåìèí ìàüàðàñûíà ýèðèðëÿð. Ñèêëîï îíóí àëòû àäàìûíû
éåéèð. Îäèññåé îíó êåôëÿíäèðèð, òåç ýþçöíö ÷ûõàðûð. Ùèéëÿ èëÿ ìàüàðàäàí
÷ûõûá ãà÷ûðëàð. Îíëàð ñèêëîïóí ñöðöñöíö äÿ þçëÿðè èëÿ àïàðûðäûëàð. Ïîëè-
ôåì þç àòàñû Ïîñåéäîíäàí õàùèø åäèð êè, îíóí èíòèãàìûíû àëñûí.
Õ íÿüìÿ. Îäèññåé Åîëèî àäàñûíà ýÿëèð. Åîë êöëÿêëÿð ùàêèìèäèð.
Î, Îäèññåéÿ êöëÿê äîëó êþðöê âåðèð.
Ýÿìèëÿðè Èòàêè àäàñûíà ÷àòäûüû çàìàí Îäèññåé éàòìûø îëóð. Ýÿìè
ÿùëè êþðöéö à÷ûð, êöëÿêëÿð ÿñìÿéÿ áàøëàéûð âÿ ýÿìèëÿðè òÿçÿäÿí Åîëèî
àäàñûíà ãàéòàðûð. Ùèðñëÿíìèø Åîë Îäèññåéè ãîâóð. Îäèññåéèí îí áèð ýÿìèñè
áàòûðûëûð. Îäèññåé Ñèðñåéèí àäàñûíà ýÿëèá ÷ûõûð. Ñåùðáàç Ñèðñåé îíóí
àäàìëàðûíû äîíóçà äþíäÿðèð. Ëàêèí Îäèññåé Ùåðìåñèí êþìÿéèëÿ îíóí
ñåùðèíè ïó÷à ÷ûõàðûð.
70
 Ñèðñåé Îäèññåéèí àäàìëàðûíà òÿçÿäÿí àäàì ñèôÿòè âåðèð âÿ Îäèññåé
áèð èë áóðàäà ãàëìàëû îëóð.
Ñèðñåé îíà ìÿñëÿùÿò ýþðöð êè, éåðàëòû äöíéàéà åíñèí âÿ áóðàäà
þëÿíëÿðèí ðóùó èëÿ äàíûøñûí. Ãàïûäà äàéàíàí Òèðñåíäåí èñÿ þç ýÿëÿúÿ-
éèíè ñîðóøñóí.
ÕÛ íÿüìÿ. Îäèññåé éåðàëòû äöíéàéà åíèð. Àíàñûíûí êþëýÿñèëÿ
äàíûøûð. Àãàìåìíîíóí, Àõèëëåñèí, Ïàòðîêëóí, Àíòèëîõóí, Àéàêñûí êþë-
ýÿëÿðè ýþðöíöð. Îäèññåé îíëàðëà äàíûøûð. Î, Òàíòàëûí, Ñèçèôèí ÿçàáëàðûíû
ýþðöð. Ãîðõóäàí äàéàíà áèëìèð âÿ ýåðè ãàéûäûð.
ÕÛÛ íÿüìÿ. Ñèðñåé Îäèññåéèí ýÿëÿúÿê ÷ÿòèíëèêëÿðèíäÿí äàíûøûð.
Áóíà áàõìàéàðàã, Îäèññåé éîëà äöøöð. Áóðàäà Îäèññåé áèð ÷îõ õÿéàëè òÿ-
ñàäöôëÿðäÿí äàíûøûð. Ýöíÿø àëëàùûíûí þêöçëÿðèíè þëäöðäöéö ö÷öí, Çåâñ îíà
ùèðñëÿíèð; ýÿìèëÿðèíè áàòûðûð. Òÿê Îäèññåé Êàëèïñîíóí àäàñûíà ýÿëèá ÷ûõûð.
ÕÛÛÛ íÿüìÿ. Àëêèíîé áó ùåêàéÿíè åøèòäèêäÿí ñîíðà îíà ãèéìÿòëè
ùÿäèééÿëÿð âåðèð, îíó éîëà ñàëûð.
Èòàêè àäàñûíà éàõûíëàøäûãëàðû âàõò ýÿìè ÿùëè îíó ýèçëèúÿ ñàùèëÿ ÷û-
õàðûð; øåéëÿðèíè äÿ þçöíÿ òÿùâèë âåðèðëÿð. Îäèññåé þç âÿòÿíèíè òàíûéà áèë-
ìèð, ÷öíêè Àôèíà áóðàíû äóìàí èëÿ þðòìöøäö. Àôèíà îíà ìÿñëÿùÿòëÿð
âåðèð, äöøìÿíëÿðëÿ ìöáàðèçÿ éîëóíó ýþñòÿðèð. Àôèíà îíó ãîúà äèëÿí÷è
ùàëûíà ñàëûð âÿ òàïøûðûð êè, ÷îáàíû Åâìåéèí éàíûíà ýåòñèí. Þçö èñÿ Ëàêå-
äîìîíà Òåëåìàõûí éàíûíà ó÷óð.
ÕÛÂ íÿüìÿ. Îäèññåé Åâìåéèí éàíûíà ýÿëèð. Åâìåé èëÿ éåìÿê éå-
äèêäÿí ñîíðà îíó èíàíäûðûð êè, àüàñû Îäèññåé áó éàõûíäà ýÿëÿúÿê. Åâìåé
îíà èíàíìûð. Îäèññåé þçö ùàããûíäà óéäóðìà íàüûëëàð ñþéëÿéèð. Àõøàì
îëóð. Éåéèðëÿð âÿ éàòûðëàð.
ÕÂ íÿüìÿ. Àôèíà Òåëåìàõûí éóõóñóíà ýèðèð âÿ îíà ýåðè ãàéûòìàüû
ìÿñëÿùÿò ýþðöð. Ìåíåëàé âÿ Éåëåíà îíà ãèéìÿòëè ùÿäèééÿëÿð âåðèá éîëà
ñàëûðëàð.
Ùÿìèí áó âàõò Îäèññåé Åâìåéÿ äåéèð êè, î øÿùÿðÿ äèëÿíìÿéÿ
ýåòìÿê èñòÿéèð; îëà áèëñèí êè, Ïåíåëîïàíû èñòÿéÿí ýÿíúëÿðÿ íþêÿð îëäó.
Åâìåé îíó ýåòìÿéÿ ãîéìóð. Òåëåìàõ ñàùèëÿ ÷ûõûð âÿ áèðáàø Åâìåéèí
éàíûíà ýÿëèð.
ÕÂÛ íÿüìÿ. Åâìåé Òåëåìàõû ñåâèíúëÿ ãàðøûëàéûð. Òåëåìàõ Åâìåéè
åâëÿðèíÿ ýþíäÿðèð êè, ýÿëäèéèíè àíàñûíà õÿáÿð âåðñèí. Àôèíàíûí ýþñòÿðè-
øèëÿ Îäèññåé þçöíö îüëóíà íèøàí âåðèð. Îíëàð áèð éåðäÿ äöøìÿíëÿðè
ìÿùâ åòìÿê ö÷öí ïëàí ùàçûðëàéûðëàð. Ñàðàéäà èñÿ ýÿíúëÿð Òåëåìàõû
þëäöðìÿê ö÷öí éîë àõòàðûðëàð. Îíëàðûí è÷ÿðèñèíäÿ Àíòèíîé äàùà ÷îõ
úÿùä ýþñòÿðèð. Ïåíåëîïà îíó ìÿçÿììÿò åäèð. Åâìåé ýåðè äþíöð.
71
 ÕÂÛÛ íÿüìÿ. Òåëåìàõ ñàðàéà ýÿëèð. Àíàñû âÿ àäàìëàðû îíó éàõøû
ãàðøûëàéûðëàð. Åâìåé èëÿ Îäèññåé ýÿëèðëÿð. Ùÿéÿòÿ ýèðäèêëÿðè âàõò
Îäèññåéèí ãîúà èòè îíó ýþðöð âÿ ñåâèíúèíäÿí þëöð. Î, è÷ÿðè ýèðèð, ýÿíú-
ëÿðäÿí ñÿäÿãÿ èñòÿéèð. Àíòèíîé îíó ñþéöð; öçÿðèíÿ êÿòèë àòûð. Ïåíåëîïà
îíó éàíûíà ÷àüûðûð âÿ Îäèññåé ùàããûíäà ìÿëóìàò àëìàã èñòÿéèð. Î, ýåúÿ
ýÿëÿúÿéèíÿ ñþç âåðèð.
ÕÂÛÛÛ íÿüìÿ. Ýÿíúëÿð Ïåíåëîïàäàí òÿëÿá åäèðëÿð êè, ÿðÿ ýåòìÿéÿ
ðàçûëûã âåðñèí. Î ñþç âåðèð, ýÿíúëÿð îíà ãèéìÿòëè ùÿäèééÿëÿð ýÿòèðèðëÿð.
Ìåëàíòî Îäèññåéè òÿùãèð åäèð. Åâðèìàõ îíóí öçÿðèíÿ êÿòèë àòûð. Ýÿíú-
ëÿð þç åâëÿðèíÿ ýåäèðëÿð.
ÕÛÕ íÿüìÿ. Îäèññåé Òåëåìàõ èëÿ ñèëàùëàðû ùàçûðëàéûðëàð. Î, Ïåíå-
ëîïàéà Îäèññåé ùàããûíäà óéäóðìà íàüûëëàð ñþéëÿéèð âÿ èíàíäûðûð êè,
Îäèññåé áó éàõûíëàðäà äþíÿúÿêäèð. Ãîúà äàéÿ îíóí àéàüûíû éóäóüó
âàõò àéàüûíäàêû ÷àïûãäàí Îäèññåéè òàíûéûð. Îäèññåé îíó ñóñìàüà ìÿúáóð
åäèð. Ïåíåëîïà éóõóñóíó äàíûøûð. Ìÿëóì åäèð êè, êèì Îäèññåéèí éàéûí-
äàí îõ àòûá ùÿäÿôëÿðèí ùàìûñûíû âóðñà, îíà ÿðÿ ýåäÿúÿê.
ÕÕ íÿüìÿ. Îäèññåé îò öñòöíäÿ éàòûð. Ïåíåëîïàíûí øèêàéÿòëÿðè îíó
îéàäûð. Ãîíàãëûã áàøëàéûð. Ýÿíúëÿð þçëÿðèíè ïèñ àïàðûðëàð. Òåëåìàõûí
äîñòó Ôåîêëèìåí îíëàðûí áÿëàéà äöøÿúÿêëÿðèíè õÿáÿð âåðèð.
ÕÕÛ íÿüìÿ. Ïåíåëîïà Îäèññåéèí éàéûíû âÿ îõëàðûíû ýÿòèðèð. Áóíà
ýþðÿ Åâìåé âÿ ñàäèã ãóë Ôèëîòè àüëàéûðëàð. Àíòèíîé îíëàðà èñòåùçà èëÿ
ýöëöð. Ýÿíúëÿð Îäèññåéèí éàéûíäàí îõ àòà áèëìèðëÿð. Îäèññåé þçöíö
Åâìåéÿ âÿ Ôèëîòèéÿ òàíûäûð. Îíëàð âóðóøà ùàçûðëàøûðëàð. Ýÿíúëÿð ìöñà-
áèãÿíè òÿõèðÿ ñàëìàüû òÿêëèô åäèðëÿð. Îäèññåé ãàáàüà éåðèéèð âÿ õàùèø
åäèð êè, îíà äà èçèí âåðñèíëÿð ìöñàáèãÿäÿ èøòèðàê åòñèí. Ýÿíúëÿð áóíà
åòèðàç åäèðëÿð. Òåëåìàõûí ÿìðèëÿ éàéû Îäèññåéÿ âåðèðëÿð. Î, éàéû äþøö-
íÿ ãîéóð âÿ áèð-áèð ùÿäÿôëÿðè âóðóð.
ÕÕÛÛ íÿüìÿ. Îäèññåé éàéû ýÿíúëÿðÿ òÿðÿô ÷åâèðèð. Áèðèíúè îëàðàã
Àíòèíîéó þëäöðöð. Âóðóø áàøëàéûð. Ýÿíúëÿð þëäöðöëöðëÿð. Îäèññåé ÿìð
åäèð, ìåéèòëÿðè éåìÿêõàíàäàí ÷ûõàðûðëàð. Îäèññåé Åâðèêëåéàíû ýþíäÿðèð
êè, Ïåíåëîïàíû ÷àüûðñûí.
ÕÕÛÛÛ íÿüìÿ. Äàéÿ Åâðèêëåéà Ïåíåëîïàéà õîø õÿáÿð ýÿòèðèð.
Ïåíåëîïà îíóíëà áÿðàáÿð éåìÿêõàíàéà ýÿëèð. Ïåíåëîïà Îäèññåéè òàíû-
éà áèëìèð. Èñòÿéèð êè, îíó ÿòðàôëû éîõëàñûí. Âÿòÿíäàøëàðû àëäàòìàã ö÷öí
Îäèññåé ñàðàéäà ýóðóëòóëó ðÿãñ ìÿúëèñè äöçÿëäèð. ×èìäèêäÿí ñîíðà
Ïåíåëîïàíûí éàíûíà ýÿëèð. Î, àíúàã èêèñèíÿ ìÿëóì îëàí ÷àðïàéû ùàã-
ãûíäàêû ñèððè à÷äûüû ö÷öí Ïåíåëîïà îíó òàíûéûð. Îäèññåé âÿ Ïåíåëîïà þç
72
ìàúÿðàëàðûíû áèð-áèðëÿðèíÿ äàíûøûðëàð. Ñÿùÿð Îäèññåé àòàñû ãîúà Ëàåðòèí
éàíûíà ýåäèð.
ÕÕÛÂ íÿüìÿ. Þëÿí ýÿíúëÿðèí ðóùëàðû éåðàëòû äöíéàäà Àõèëëåñ âÿ
Àãàìåìíîíà ðàñò ýÿëèðëÿð. Àìôèìåäîí Àãàìåìíîíà ÿùâàëàòû äàíûøûð.
Î, Îäèññåéèí ìÿðäëèéèíÿ âÿ Ïåíåëîïàíûí ñÿäàãÿòèíÿ ïÿðÿñòèø åòäèéèíè
áèëäèðèð. Áó çàìàí Îäèññåé þçöíö àòàñûíà íèøàí âåðèð. Ýÿíúëÿðèí þëöì
õÿáÿðè øÿùÿðÿ éàéûëûð. Âÿòÿíäàøëàð ùÿéÿúàíà ýÿëèðëÿð; öñéàí áàøëàéûð.
Öñéàí÷ûëàð Åâïåéòèí ðÿùáÿðëèéèëÿ Îäèññåéÿ ãàðøû ìöáàðèçÿéÿ áàøëàéûðëàð.
Îäèññåé ãàëèá ýÿëèð. Àôèíàíûí êþìÿéèëÿ ñöëù áàüëàíûð. Èòàêè àäàñûíäà
òÿçÿäÿí ÿìèí-àìàíëûã îëóð.

73
 ÅÐÀÌÛÇÄÀÍ ßÂÂßË ÂÛÛÛ-ÂÛ ßÑÐËßÐÄß
ÉÓÍÀÍ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ

ÙÅÑÈÎÄ

Å.ÿ. ÂÛÛ ÿñðèí ñîíó

Ùîìåðäÿí ôÿðãëè îëàðàã, Ù å ñ è î ä þçö ùàããûíäà ãûñà äà îëñà ìÿ-

ëóìàò âåðìèøäèð. Ìÿëóì îëóð êè, Ùåñèîä Êè÷èê Àñèéàäà Êèì øÿùÿðèíäÿ
àíàäàí îëìóøäóð. Àòàñû Äèí ýÿìè÷èëèê åäèðìèø. “Êàñûáëûã âÿ áÿäáÿõò-
ëèê” öçöíäÿí àèëÿ áóðàíû òÿðê åäÿðÿê, Éóíàíûñòàíà, Àñêðàéà ýÿëìèøäèð.
Ùåñèîäóí äà ýÿíúëèéè Àñêðàäà êå÷ìèøäèð. Àòàëàðû þëäöêäÿí ñîíðà Ùå-
ñèîä èëÿ ãàðäàøû Ïåðñåñ àðàñûíäà ìèðàñ öñòöíäÿ ìöáàùèñÿ îëìóø, ìÿñÿëÿ
ìÿùêÿìÿéÿ âåðèëìèø, ìÿùêÿìÿ èøè Ïåðñåñèí õåéðèíÿ êÿñìèøäèð. Ùå-
ñèîä ùÿéàòûíû ÷îáàíëûãäà êå÷èðìèøäèð. Þç øåèðëÿðèíèí ÷îõóíó äà ãàðäàøû
Ïåðñåñÿ íÿñèùÿò øÿêëèíäÿ éàçìûøäûð. Îíóí “Çÿùìÿòëÿð âÿ ýöíëÿð” àäëû
äèäàêòèê ïîåìàñû ùÿìèí øåèðëÿðèí áèð ìÿúìóÿñèäèð (áó ÿñÿð úÿìè ñÿê-
êèç éöç ìèñðàäàí èáàðÿòäèð).
Èìïåðàòîð Àäðèàí äþâðöíäÿí ãàëìà áèð ÿñÿðäÿ Ùîìåð èëÿ Ùåñèîäóí
ÿáÿäè ìöñàáèãÿñèíäÿí äàíûøûðëàð. Ýóéà Åâáåé àäàñûíäà Õàëêèä øÿùÿ-
ðèíäÿ ãÿäèì Éóíàíûñòàíûí èêè øàèðè ÿäÿáè ìöñàáèãÿäÿ öç-öçÿ ýÿëìèøëÿð.
Øàèðëÿð þç ÿñÿðëÿðèíè îõóìóøëàð. Ùîìåðÿ àëóäÿ îëàí äèíëÿéèúèëÿð ãàëè-
áèééÿò ÷ÿëÿíýèíè îíà âåðìÿê èñòÿðêÿí, ìöñàáèãÿíèí ñÿäðè Ïàíèä áóíà
åòèðàç åòìèø âÿ “ãàëèáèééÿò ÷ÿëÿíýèíè ìöùàðèáÿëÿð, ãàíëû ñÿùíÿëÿð òÿñ-
âèð åäÿí øàèðèí áàøûíà äåéèë, ÿìèí-àìàíëûã, ñöëù âÿ àçàä çÿùìÿò ùÿéà-
òûíû òÿñâèð åäÿí øàèðèí áàøûíà ãîéìàã ëàçûìäûð”, äåéÿðÿê ÷ÿëÿíýè àëûá
Ùåñèîäóí áàøûíà ãîéìóøäóð. ßëáÿò êè, áó ðÿâàéÿòèí äîüðó îëóá-
îëìàäûüûíû ñþéëÿìÿê ÷ÿòèíäèð. Ëàêèí äèããÿòè úÿëá åäÿí áóäóð êè, ãÿäèì
çàìàíäà áåëÿ áó èêè øàèðè äöíéàýþðöøö âÿ éàðàäûúûëûãëàðû åòèáàðèëÿ áèð-
áèðèíäÿí àéûðûðëàðìûø.
Äîüðóäàí äà, Ùåñèîä çÿùìÿòè, ÿêèí÷èëèéè òÿðÿííöì åäÿí áèð øàèð-
äèð. Îíóí ÿñÿðëÿðèíäÿ éöêñÿê úèñìàíè ãöââÿéÿ ìàëèê îëàí ïÿùëÿâàí-
ëàð ëöçóìñóç àäàìëàð êèìè, ÿêèí÷èëÿð, ÿëèãàáàðëû àäàìëàð úÿìèééÿòèí
ÿí ôàéäàëû öçâëÿðè êèìè òÿñâèð åäèëèðëÿð.
74
 Ùåñèîä éàõøû ìöøàùèäÿ ãàáèëèééÿòèíÿ ìàëèêäè. Î, è÷èíäÿ éàøàäûüû
úÿìèééÿòè äÿðèíäÿí þéðÿíìèø âÿ ùÿéàòäàí áÿäáèí íÿòèúÿëÿð ÷ûõàðìûø-
äûð. Áåëÿ ãÿðàðà ýÿëìèøäèð êè, è÷èíäÿ éàøàäûüû úÿìèééÿòäÿ ÿäàëÿò, ùàãã
éîõäóð. Î þç äþâðöíö “äÿìèð äþâðö” àäëàíäûðûð, ùÿòòà àù ÷ÿêÿðÿê äåéèð
êè “êàø, ìÿí áó âàõò àíàäàí îëìàéàéäûì, áó âàõò éàøàìàéàéäûì”.
Þç äþâðöíöí ùàãñûçëûãëàðûíû úàí éàíüûñû èëÿ òÿñâèð åäÿí Ùåñèîä,
õîøáÿõòëèéè àíúàã çÿùìÿòäÿ ýþðöð. Îíà ýþðÿ “Çÿùìÿòëÿð âÿ ýöíëÿð”
ÿñÿðèíäÿ ãàðäàøûíà þéöä âåðÿí, ùÿéàò, òàðèõ ùàããûíäà ôÿëñÿôè íÿòèúÿëÿð
÷ûõàðàí Ùåñèîäóí õîø ñèôÿòëÿ, öðÿêëÿ ìöðàúèÿò åòäèéè àäàìëàð ÿêèí÷è-
ëÿðäèð, áèëàâàñèòÿ òÿñÿððöôàòäà èøëÿéÿí ÿìÿê÷èëÿðäèð. Ùåñèîä îíëàðà èø-
ëÿðè ÿòðàôûíäà ìÿñëÿùÿòëÿð âåðèð. Èëè ôÿñèëëÿðÿ àéûðûð. Ùÿð ôÿñèëäÿ êÿíäëèíèí
ýþðÿúÿéè èøè áèð-áèð ñàäàëàéûð. Ýþçÿë òÿáèÿò òÿñâèðëÿðè éàðàäûð. Î, çÿù-
ìÿòêåøè, çÿùìÿòÿ ùÿâÿñëÿíäèðèð. Ùåñèîä òÿñÿððöôàòûí áàøãà ñàùÿëÿðèíÿ
àèä äÿ áèð ÷îõ ìÿñëÿùÿòëÿð âåðìèøäèð. Áåëÿ ýþðöíöð êè, Ùåñèîä áöòöí áó
ñàùÿëÿðè éàõûíäàí þéðÿíìèø âÿ þçö äÿ ñàðàéäà ñàðàéûí êåô, åéø-èøðÿò
øÿðàèòèíäÿ äåéèë, áÿëêÿ çÿùìÿò àëÿìèíäÿ äþíöá äîëàøûðìûø.
Î ùÿéàò ìöÿëëèìèäèð: ßñÿðèíäÿ âåðäèéè ùåêàéÿëÿðäÿí, ÿñàòèðëÿðäÿí âÿ
àíúàã ùÿéàò ö÷öí ÿõëàãè íÿòèúÿ ÷ûõàðìàã ìÿãñÿäèëÿ èñòèôàäÿ åäèð. Îíóí
ãûñà âÿ àôîðèçì øÿêëèíäÿ ñþéëÿíìèø áèð ÷îõ þéöäëÿðè çÿðáè-ìÿñÿë êèìè
óçóí çàìàí éóíàíëàð àðàñûíäà éàøàìûøäûð.
Áèð øàèð îëàðàã Ùåñèîä, ðåàëèñòäèð. Ùÿéàòû éàõøû ìöøàùèäÿ åòäèéè
ö÷öí, ðåàë ùÿéàò âÿ ìÿèøÿò ñÿùíÿëÿðè éàðàòìûøäûð. Îíóí ÿñÿðëÿðè î äþâð
éóíàí ùÿéàòû ùàããûíäà áèçÿ ÷îõ ìÿëóìàò âåðÿ áèëÿð.
Àøàüûäà “Çÿùìÿòëÿð âÿ ýöíëÿð” ÿñÿðèíäÿí áèð íå÷ÿ ïàð÷à âåðèëèð.

ÇßÙÌßÒËßÐ Âß ÝÖÍËßÐ
Ïàð÷àëàð
Íÿñèëëÿðèí òÿäðèúÿí áèð-áèðèíè ÿâÿç åòìÿëÿðè ëþâùÿëÿðè. Ùåñèîä
“Äÿìèð íÿñëè” ÿí ïèñ áèð íÿñèë êèìè òÿñâèð åäèð.

Îëèìïäÿêè ìÿñêÿíëÿðäÿ îëàí þëìÿç ïàê àëëàùëàð,

Õÿëã åòäèëÿð ÿí ÿââÿëúÿ èíñàíëàðäàí ãûçûë íÿñëè.
Î çàìàíëàð ñÿìàëàðà ùàêèì Êðîí ùþêì åäÿðäè,
Î èíñàíëàð êÿäÿð, çÿùìÿò òàíûìàäàí, àëëàùëàð òÿê
Êþíëö à÷ûã, øÿí, àñóäÿ, ãàéüûñûçúà éàøàäûëàð:
Áèëìÿçäèëÿð ÿñëà íÿäèð ãÿì-ãöññÿëè èõòèéàðëûã,
75
 Äàèì ñàüëàì, ãöââÿòëèéäè ÿëëÿðèëÿ àéàãëàðû.
Þìöðëÿðè çèéàôÿòäÿ øÿí êå÷ÿðäè. Þëÿíäÿ äÿ
Éóõóëàéàí òÿê þëÿðäèëÿð. Ùå÷ åùòèéàú áèëìÿçäèëÿð.
Áÿðÿêÿòëè òîðïàãëàðû þçáàøûíà áîë ìÿùñóëëàð
Éåòèðÿðäè. Êþíöëëÿðè èñòÿäèêúÿ çÿùìÿò ÷ÿêèá
Áÿðÿêÿòëè ìÿùñóëëàðû ðàùàò-ðàùàò éûüàðäûëàð.
Ãÿëáÿ ôÿðÿù âåðÿí áîë-áîë ñöðöëÿðÿ ñàùèáäèëÿð.
Ùÿìèí íÿñëè ãàðà òîðïàã àüóøóíà àëàí çàìàí,
Áþéöê Çåâñèí ãöäÿðòèëÿ, îíëàð õåéðÿ õèäìÿò åäÿí
Ìÿëÿêëÿðÿ ÷åâðèëäèëÿð: éåð öçöíäÿ áèçèì áöòöí
Ùàãëû-ùàãñûç èøèìèçÿ ýþç éåòèðèá, èíñàíëàðû
Ãîðóéóðëàð. Ãàðàíëûã áèð äóìàí êèìè ýþðöíÿðÿê,
Áó äöíéàäà èíñàíëàðà áîë âàð-äþâëÿò âåðèð îíëàð.
Àëëàùëàðûí ãöäðÿòèëÿ áó øÿðÿôÿ éåòèøìèøëÿð.

127-173-úö ìèñðàëàðäà “ýöìöø íÿñèë”, “ìèñ íÿñèë”

Òðîéà ìöùàðèáÿëÿðè äþâðöíÿ àèä “ãÿùðÿìàíëàð íÿñëè” òÿñâèð åäèëèð.
Íÿùàéÿò, “äÿìèð íÿñëè” ýÿëèð.

Àõ, ýÿðÿê ìÿí áåøèíúè ÿñð íÿñëè è÷ðÿ îëìàéàéäûì!

Éà îíäàí òåç þëìöø îëóá, éà äà ñîíðà äîüóëàéäûì…
Áó äöíéàäà èíäè äÿìèð íÿñëè éàøàð… ýåúÿ-ýöíäöç,
Çÿùìÿò, êÿäÿð, ôÿëàêÿòäÿí îíëàð áèð ýöí ýþðìÿéÿúÿê.
Ïàê àëëàùëàð àüûð ãàéüû âåðÿúÿê áó èíñàíëàðà;
Àíúàã áó äÿðä-ìÿøÿããÿòÿ ùÿì äÿ êè, õîô ãàðûøàúàã,
Áó èíñàíëàð ñà÷ëàðû àü äîüóëìàüà áàøëàéàíäàí,
Çåâñ äèë áèëÿí èíñàíëàðû éîõ åäÿúÿê éåð öçöíäÿí.
Àòà, îüóë áèð-áèðèëÿ éîëà ýåäÿ áèëìÿéÿúÿê;
Äîñò äîñòóíà, ãîíàãñà åâ éèéÿñèíÿ éàä îëàúàã;
Ãàðäàøëàðûí îëìàéàúàã áèð-áèðèíÿ ìÿùÿááÿòè;
Ãîúà àòà-àíàëàðà êèìñÿ ùþðìÿò åòìÿéÿúÿê;
Àëëàùëàðäàí ãîðõìàéàðàã, øÿðàôÿòñèç þâëàäëàðû
Ãîúà àòà-àíàëàðû ñþéöá òÿùãèð åäÿúÿêëÿð.
Ùå÷ êÿñ ãîúà âàëèäåéíÿ éåìÿê-è÷ìÿê âåðìÿéÿúÿê,
Ùå÷ êÿñ àíäà ñàäèã îëàí ùàããû ñåâÿí âÿ õåéèðõàù
Èíñàíëàðà ÿñëà ùþðìÿò åòìÿéÿúÿê… ùÿéàñûçëàð,
Áÿäÿôêàðëàð äàùà àðòûã ùþðìÿò-èççÿò ãàçàíàúàã.
76
 Ùÿð êèì ãîëó ýöúëö èñÿ, ùàãã îíóíêó ñàéûëàúàã.
Àð âÿ ùÿéà ãàëìàéàúàã… ßñë éàõøû àäàìëàðà
Ïèñ àäàìëàð éàëàíäàí àíä è÷ìÿê èëÿ, áþùòàí àòûá,
Çÿðÿð-çèéàí âóðàúàãëàð… Øÿðàôÿòñèç ùÿð èíñàíûí
Àðõàñûíúà áÿä ñèôÿòëè, áÿä òèíÿòëè, àúû äèëëè
Ìÿíôóð ùÿñÿä àéðûëìàäàí, êþëýÿ êèìè ñöðöíÿúÿê.
Ýþçÿë, çÿðèô âöúóäóíó ãàð êèìè àü áèð ðèäàéà
Áöðöéÿðÿê, ýåíèø éîëëó áó äöíéàäàí ãÿìýèí, ìÿéóñ
Áèð ùàë èëÿ, äèê çèðâÿëè Îëèìïäÿêè î ÿáÿäè
Àëëàùëàðûí ùöçóðóíà éöêñÿëÿúÿê… Èíñàíëàðà
Áó ùÿéàòäà éàëíûç àüûð ôÿëàêÿòëÿð ãàëàúàãäûð,
Øÿðäÿí ùå÷ êÿñ þç úàíûíû õèëàñ åäÿ áèëìÿéÿúÿê…

ÁÖËÁÖË Âß ×ÀËÀÜÀÍ ÒßÌÑÈËÈ

Øàùëàð àüûëëû èñÿ äÿ îíëàðà áèð òÿìñèë äåéèì:

Áèð ýöí ýöúëö áèð ÷àëàüàí ïàðëàã ýþçëö áèð áöëáöëö
Úàéíàüûíà àëûá óúà áóëóäëàðà ãàëäûðìûøäû.
Áÿäÿíèíÿ úàéíàã áàòàí éàçûã áöëáöë úèâèëäÿäè.
×àëàüàíñà, àìèðàíÿ áèð ñÿñ èëÿ îíà äåäè:
“Úèâèëäÿìÿ, ñÿí åé áÿäáÿõò! Ìÿí êè, ñÿíäÿí ÷îõ ýöúëöéÿì!
Ñÿí ùåé îõó… Êåôèì ùàðà äåñÿ, ñÿíè àïàðàðàì;
Ùÿì éåéÿðÿì, ùÿì äÿ, ÿýÿð àðçó åòñÿì, áóðàõàðàì;
Çîðëóëàðëà áÿùñÿ ýèðÿí äöøöíúÿñèç îëàíëàðäûð;
×öíêè îíà áàòà áèëìÿç, þç äÿðäèíÿ äÿðä àðòûðàð”.
Áåëÿ äåäè øûüûéûúû, óçóíãàíàä î ÷àëàüàí.
Åé Ïåðñ, ùàããû äèíëÿ, äàèì ëîâüàëûãäàí ùÿçÿð åëÿ!
Ëîâüàëàíìàã, èíñàíëàð÷ûí òÿùëöêÿäèð. Áþéöêëÿðÿ
Ëîâüàëàíìàã ùå÷ éàðàøìàç: Áó îíëàð÷ûí àüûð éöêäöð,
Éàëíûç ôÿëàêÿò ýÿòèðèð… Èíàìëû áèð áàøãà éîë âàð:
Ùàãñåâÿí îë! ßí íÿùàéÿò ùàãñåâÿíëÿð ëîâüàëàðà
Ãàëèá ýÿëèð. Àõìàãëàðñà, áóíó éàëíûç ÷îõ ýåú àíëàð.
×öíêè ùÿð áèð ùàãñûç èøè Îðê äèããÿòëÿ òÿãèá åäèð.
Ìöôòÿõîðëàð, ùàãñûçëûãëà àçäûðìàüà ùÿð íÿ ãÿäÿð
Úÿùä åòñÿëÿð, ùàããûí éîëó äàèì äöçýöí, äÿéèøìÿçäèð…
Ùÿð êèì ãÿääàð, ëîâüà îëñà, áèíàìóñúà èøëÿð ýþðÿ,
Óçàãýþðÿí ïàê Êðîíèä îíà ëàéèã úÿçà âåðÿð…
77
 ßÊÈÍ×ÈÍÈÍ ÈØËßÐÈ

Éåð àëòäàêû Çåâñÿ, áèð ãÿäÿð ìöãÿääÿñ ïàê Äåìåòðàéà

Ùÿðàðÿòëÿ äóà åò êè, Äåìåòðàíûí î ìöãÿääÿñ òîõóìëàðû
Éàõøû áèòñèí… ßêèíè ëàï ÿââÿëèíäÿ, êîòàíûíà
ßë àòàíäà, áîéóíäóðóã àëòûíäàêû þêöçëÿðè
Áèçëÿéÿíäÿ, àëëàùëàðà äóà åëÿ… Äàëäàí ýÿëèá
Òîõóì ñÿïÿí ÿñèð îüëàí ãóøëàð ö÷öí áèð ìàíåÿ
Òþðÿòñèí êè, òîõóìëàðû éåìÿñèíëÿð… Èíñàíëàð÷ûí
Áó ùÿéàòäà ñÿëèãÿëè îëìàã õåéëè ôàéäàëûäûð.
Ñÿëèãÿñèç îëìàã èñÿ, çÿðÿðëèäèð… ßýÿð Îëèìï
Ùþêìäàðû õîø ñÿìÿðÿ âåðÿð èñÿ, ñöíáöëëÿðèí
Äÿíÿ äîëóá áàøëàðûíû éåðÿ ãÿäÿð ÿéÿúÿêäèð.
Øóõ ëàëÿëÿð, ýöë à÷àíäà, áöëáöë ãîíóá áóäàãëàðà,
Úÿù-úÿù èëÿ îõóéàíäà, êå÷èëÿðèí êþê ÷àüûäûð:
Áó âàõò øÿðàá ëÿççÿò âåðèð àðâàäëàð ÷îõ åùòèðàñëû,
Êèøèëÿðñÿ, ñîí äÿðÿúÿ çÿèô îëàð… Ïàðëàã Ñèðèóñ
Êèøèëÿðèí äèçëÿðèíè, áàøëàðûíû ãóðóäàðàã, ùÿðàðÿòäÿí
Áÿäÿíëÿðè ãûçàð, éàíàð… Áó çàìàí, áèð ãàéà àëòäà
Áèð êþëýÿéÿ ÷ÿêèë, ýþòöð áîëúà øÿðàá, éàüëû ÷þðÿê,
ßìèëìÿìèø êå÷è ñöäö, áèð ïàð÷à äà, ìåøÿëÿðäÿ
Îò îòëàìûø äàíà, éà äà êþðïÿ-ñöòöë êå÷è ÿòè…
Ñÿðèí êþëýÿ éåðäÿ îòóð, ãàéüûñûçúà øÿðàáäàí è÷,
Äîéóíúà éå, ñÿðèí Çåôèð êöëÿéèíÿ âåð öçöíö,
Øûðûëòûéëà àõàí øÿôôàô áóëàüû äà ñåéð åäÿðÿê,
Áèðúÿ ùèññÿ øÿðàáäàí òþê, ö÷ ùèññÿ äÿ ñóäàí ãàò, è÷!

78
 ËÈÐÈÊÀ

ÀÐÕÈËÎÕ

Å.ÿ. ÂÛÛ ÿñð

À ð õ è ë î õ ãÿäèì éóíàí øåèðèíèí ÿí ýþðêÿìëè íöìàéÿíäÿëÿðèíäÿí

áèðèäèð. Áèçèì åðàäàí ÿââÿë ÂÛÛ ÿñðèí îðòàëàðûíäà Ïàðîñ àäàñûíäà àíàäàí
îëìóøäóð. Àòàñû çàäÿýàí, àíàñû ãóë èäè. Îíóí ãåéðè-ãàíóíè äöíéàéà
ýÿëìÿñè ùÿìèøÿ äöøìÿíëÿðèíèí èñòåùçàñûíà ñÿáÿá îëìóøäóð. Ùÿðúàéè
áèð ùÿéàò êå÷èðÿí Àðõèëîõ äàèìà åùòèéàú è÷èíäÿ éàøàìûøäûð. Ôàñîñ àäà-
ñûíäà âÿ Ôðàêèéàäà ìöùàðèáÿäÿ îëìóø, ùÿòòà áèð âóðóøäà þç ãàëõàíûíû
ãîéóá ãà÷ìûøäûð. Àøàüûäà âåðäèéèìèç áèð øåèðèíäÿ äÿ äöøìÿí ãàáàüûíäàí
ãà÷ìàüûíà áÿðàÿò ãàçàíäûðûð. Ùàêñîñ àäàñûíäà ìöùàðèáÿäÿ þëìöøäöð.
Àðõèëîõ íÿüìÿëÿð, ãÿñèäÿëÿð éàçìûøäûð: ëàêèí îíó ìÿøùóð åäÿí
ùÿúâëÿðè èäè. Áèð ãàéäà îëàðàã, Àðõèëîõó ãÿäèì éóíàí øåèðèíäÿ ùÿúâèí
áàíèñè ùåñàá åäèðëÿð. Ðÿâàéÿòÿ ýþðÿ î, Ôàñîñ àäàñûíà ýåòìÿçäÿí ÿââÿë,
Íåîáóëà àäëû áèð ãûç èëÿ íèøàíëàíìûø, ëàêèí áèð àç ñîíðà ãûçûí àòàñû Ëèêàìá
þç ñþçöíö ýåðè ýþòöðÿðÿê ãûçûíû îíà âåðìÿê èñòÿìÿìèøäèð. Ýþðöíöð,
âàðëû àòà, äàèìà åùòèéàú è÷èíäÿ éàøàéàí øàèðëÿ ãîùóì îëìàãäàí âàç êå÷-
ìèøäèð. Áó ìöíàñèáÿòëÿ Àðõèëîõ ùÿìèí àèëÿéÿ î ãÿäÿð êÿñêèí ùÿúâëÿð
éàçìûøäûð êè, ùÿòòà àèëÿäÿí áèð íå÷ÿ íÿôÿð ðöñâàé÷ûëûãäàí ãóðòàðìàã ö÷öí
þçöíö þëäöðìöøäöð. Àäû áèçÿ áÿëëè îëìàéàí áèð éóíàí øàèðè, áó ùàäèñÿ èëÿ
ÿëàãÿäàð îëàðàã áèð åïèãðàì éàçìûøäûð. Î éàçûð: “Áóðàäà äÿíèç ñàùèëèíäÿ
Àðõèëîõ éàòûð. Î þç øåèðèíèí àúû ýþç éàøëàðûíû èëàí çÿùÿðè èëÿ ãàðûøäûðàðàã
Ýåëèêîí äàüûíûí éöêñÿêëèêëÿðèíè ãàíà áîéàìûøäûð. Áó ùÿãèãÿòè, ö÷ ãûçû-
íûí ãÿáðè öçÿðèíäÿ ýþç éàøû òþêÿí Ëèêàìá ÷îõ éàõøû áèëèð. Éîë÷ó, ñàêèò
ýÿë, ñàêèò êå÷! Åùòèéàòëû îë! Áó ãÿáèðäÿ éàòàí ãÿçÿáëè àðûëàðû îéàòìà!”
Áó ðÿâàéÿòèí äöç îëóá-îëìàäûüû áèçÿ ìÿëóì äåéèë. Àíúàã ðÿâàéÿò,
Àðõèëîõ ùÿúâëÿðèíèí êÿñêèíëèéè ùàããûíäà î äþâðöí ùàêèì ðÿéèíè ýþñòÿð-
ìÿê ö÷öí ìàðàãëûäûð.
Îíóí øåèðëÿðèíèí ìþâçóñó ÷îõ ðÿíýàðÿíýäèð. Þç øåèðëÿðèíäÿ ùÿéà-
òûíà àèä ùàäèñÿëÿðè, þç åøãèíèí òàðèõèíè, ìöùàðèáÿ ñÿùíÿëÿðèíè òÿñâèð åäèð.
Îíäà ÿõëàãèëèéÿ õöñóñè ìåéë âàð. Ùÿð íÿäÿí éàçñà, îíäàí ÿõëàãè áèð
íÿòèúÿ ÷ûõàðìàüà ÷àëûøûð. Î, èíñàíëàðû øàä éàøàìàüà ÷àüûðûð. Èíñàí áó
äöíéàéà áèð äÿôÿ ýÿëèð, þëöì ìöùÿããÿãäèð. Èíñàí òàëåéè äÿéèøêÿíäèð.
79
Õîøáÿõò îëìàã ö÷öí àëëàùëàðäàí äà áèð öìèä ýþçëÿìÿê ìÿíàñûçäûð.
×öíêè àëëàùëàð èíñàíëàðà ôÿëàêÿò ýþíäÿðìÿêäÿí çþâã àëûðëàð.
Ãÿäèì éóíàíëàð Àðõèëîõó ÷îõ èñòåäàäëû, ùÿòòà äàùè øàèð êèìè òàíû-
ìûøëàð. Ëàêèí áèç áó áàðÿäÿ ùå÷ áèð øåé äåéÿ áèëìèðèê. Ùÿòòà øåèðëÿðèí
ìÿçìóí âÿ èäåéàñûíû òÿùëèë åòìÿéÿ èìêàíûìûç éîõäóð. ×öíêè Àðõèëîõ-
äàí áèçÿ ýÿëèá ÷àòàí ÿäÿáè èðñ è÷èíäÿ áöòþâ áèð øåèð éîõäóð. Îíäàí áèçÿ
úÿìè 200-250 ìèñðà øåèð ýÿëèá ÷ûõìûøäûð êè, äåäèéèìèç êèìè, îíëàðûí
ùå÷ áèðè áöòþâ äåéèë. Àøàüûäà âåðäèéèìèç øåèðëÿð àéðû-àéðû íàòàìàì
ïàð÷àëàðäûð.

***

Àìàí ãÿëáèì! Äóðìóø ãîðõóíú ôÿëàêÿòëÿð þíöíäÿ:

Ìÿðä îë, ñèíÿ ýÿð îíëàðà, äöøìÿíè ìÿùâ åäÿê áèë êè, äàëüà
Êèìè êå÷ÿð äöíéàäà éàõøû-éàìàí!

***

Èíñàí ãàéüû âÿ çÿùìÿòëÿ ôàíèëÿðÿ Ùàãã áèð øåéè éàðàäàð áó äöíéàäà.

***

Áèë êè, Ïåðèêëë, èíñàíëàðà ùÿð øåé âåðÿí òÿñàäöôëÿ òàëåäèð.

***

Ùÿðá áÿçÿéè ãàëõàíûìû êîëëóãëàðà àòäûì ìÿí,

Èíäè éÿãèí ôðàêèéàëû ÿéëÿíúÿ åòìèø îíó.
Ìÿí þëöìäÿí ãà÷äûì àíúàã… ÿëâèäà, åé ãàëõàíûì!
Áó éàõûíäà äàùà ýþçÿë òÿçÿ ãàëõàí àëàðàì.

ÌßÍÈ ÈÍÚÈÊ ÑÀËÀÍÀ

…Úîøãóí ñóëàð àïàðñûí.

Ýþðöì ãàðàíëûã ýåúÿ Ñàëàìèäåññà2 éàíûíäà
Êÿêèëëè ôðàêèéàëû
Òóòñóí, àïàðñûí îíó — ãóë õþðÿéè éåéÿðÿê,
80
 ×ÿêñèí àüûð èçòèðàá!
Ýþðöì òàïñûíëàð îíó ÷ûëïàã, äþíöá êåé îëìóø,
Ñàùèëäÿ çûü è÷èíäÿí:
Äèøëÿðè áèð-áèðèíÿ äÿéñèí, èò êèìè ÿññèí,
ãóì öñòÿ öçöãîéëó.
Éûõûëñûí úîøóá äàøàí äàëüàëàðûí àëòûíà…
Áó ýöíäÿ ýþðñÿì ÿýÿð
Î àíä ïîçàí àë÷àüû, î êå÷ìèø äîñòóìó ìÿí
Ñåâèíÿðÿì öðÿêäÿí?

***

Éàñ è÷èíäÿ áîüóëóðóã, íÿ áèð èíñàí, íÿ äÿ øÿùÿð,

Èíàí, Ïåðèêë, àðçóëàìûð íÿ ãîíàãëûã, íÿ áèð ñÿôà.
ßí äÿéÿðëè èíñàíëàðû óääó úîøãóí, äÿëè äÿíèç,
Ôÿðéàäëàðäàí, ýþç éàøûíäàí øèøäè áèçèì öðÿéèìèç.
Àíúàã ÷àðÿ ýþíäÿðìèøäèð ôÿëàêÿò÷èí áèçÿ àëëàù.
Ìÿðä öðÿêëè, ìþùêÿì îëìàã, — áóäóð ÷àðÿ, áóäóð ïÿíàù!
Òàëå ùÿðäÿí áèðèñèíÿ ãÿíèì îëóð, íÿ åòìÿëè!
Áó ýöí áèçèì íþâáÿìèçäèð, éàñ òóòìóøóã ôÿëàêÿòÿ.
Ñàáàù áàøãà áèðèñèíÿ äÿéÿð çÿðáÿ… Àíúàã ÿñëà
Ãàäûí êèìè çàðûìàéûí, äþçöí, êå÷ÿð-ýåäÿð áÿëà!

ÒÈÐÒÅÉ

Å.ÿ. ÂÛÛ ÿñðèí èêèíúè éàðûñû

ßýÿð Àðèõèëîõ êÿñêèí ùÿúâ óñòàäû èñÿ, Ò è ð ò å é ãÿäèì éóíàí øåèðèíäÿ

ùÿðáè øåèðëÿð, ìàðøëàð øàèðè êèìè ìÿøùóð îëìóøäóð. Îíóí øÿõñèééÿòè âÿ
àäû ÿôñàíÿëÿðëÿ áàüëûäûð. Ðÿâàéÿòÿ ýþðÿ ñïàðòàëûëàð ìåññåíñëÿð èëÿ ìö-
ùàðèáÿ àïàðäûãëàðû âàõò ìÿüëóá îëäóãëàðûíû ýþðÿðÿê àôèíàëûëàðà êþìÿê
ö÷öí ìöðàúèÿò åäèðëÿð. Ìöãàâèëÿ öçðÿ àôèíàëûëàð îíëàðà êþìÿê âåðìÿëè
èäèëÿð. Àíúàã àôèíàëûëàð êþìÿê ÿâÿçèíÿ èçòåùçà ö÷öí ÷îëàã ìöÿëëèì
Òèðòåéè ýþíäÿðìèøëÿð. Òèðòåé þç ùÿðáè íÿüìÿëÿðè, âÿòÿíïÿðâÿð øåèðëÿðè èëÿ
ñïàðòàëûëàðû ùÿðÿêÿòÿ ýÿòèðìèø âÿ îíëàð äöøìÿíÿ ãàëèá ýÿëìèøëÿð. Òèð-
òåéäÿí äÿ áèçÿ àç øåèð ýÿëèá ÷ûõìûøäûð. Ëàêèí îíëàð íèñáÿòÿí áöòþâ
81
øÿêèëäÿäèð. Î, âÿñèééÿòëÿð, áàøäàøû øåèðëÿðè, ùÿðáè ìàðøëàð, âÿòÿíïÿðâÿð
íÿüìÿëÿð éàçìûøäûð. Áó øåèðëÿðèíäÿ Òèðòåé ãÿùðÿìàíëûüû, âÿòÿí éîëóíäà
øÿùèä îëìàüûí ìöãÿääÿñëèéèíè òÿðÿííöì åäèð. Ãîðõàãëûüû, úÿáùÿäÿí
ãà÷ìàüû ïèñëÿéèð. Ãÿùðÿìàí þëñÿ äÿ îíóí àäû éàøàéûð. Àðâàäû, óøàãëàðû
îíóí ãÿáðè öñòöíäÿ àëíû à÷ûã äàéàíàð. Îíëàð âÿòÿíèí ÿí ùþðìÿòëè âÿòÿí-
äàøëàðû îëàðëàð. Ãîðõàã, úÿáùÿäÿí ãà÷àí äèðè ãàëñà äà, îíóí ùÿéàòûíäàí
íÿ ôàéäà! Ùåéñèééÿòñèç éàøàìàãäàíñà, øÿðÿôëÿ þëìÿê éàõøûäûð. Èíñàí
ö÷öí ÿí éöêñÿê ìöêàôàò âÿòÿí ö÷öí úÿáùÿäÿ þëìÿêäèð. Áåëÿ àäàìëàð
ö÷öí ãîúà äà, úàâàí äà, àðâàä äà, êèøè äÿ, óøàã äà áþéöê äÿ àüëàð. Îíóí
øåèðëÿðè ÿäàëÿòëè ìöùàðèáÿ àïàðàí îðäó ö÷öí áèð íèçàìíàìÿ, ùÿðáè ãàíóí-
ãàéäà êèòàá÷àñûäûð.
Áÿçè øåèðëÿðè ñûðô êîìàíäà òÿñèðè áàüûøëàéûð. Öìóìèééÿòëÿ, îíóí
øåèðëÿðèíäÿ Ñïàðòà èíòèçàìû âÿ áèðòÿðÿôëè ùÿðáè äþâëÿò ÿõëàãû þç ÿêñèíè
òàïìûøäûð. Ìöùàðèáÿäÿí ñîíðà, éîõñóëëàøìûø ÿùàëèíèí, ùàêèì äàèðÿëÿðÿ
ãàðøû ÷ûõûøû çàìàíû, ìöùàôèçÿêàð ýþðöøëö Òèðòåé çàäÿýàíëàð úÿáùÿñèí-
äÿí ÿùàëèíè ñàêèò îëìàüà, àüàëàðà èòàÿò åòìÿéÿ ÷àüûðìûøäûð. Îíóí áó
øåèðëÿðè “Åâèîìèéà” àäëàíûð.
Àøàüûäà âåðäèéèìèç øåèðëÿð îíóí ùÿðáè øåèðëÿðèíäÿíäèð.

ÄÞÉÖØ ÅËÅÝÈÉÀÑÛ

Äþéöøäÿ èëê ñÿôëÿðäÿ âóðóøìàã áèð øÿðÿôäèð,

Ìÿðä èýèäÿ âÿòÿí÷èí õîøäóð äþéöøäÿ þëìÿê!
ßí àë÷àã áèð ãèñìÿòäèð ãà÷ûá äîüìà âÿòÿíäÿí,
Áÿðÿêÿòëè çÿìèíäÿí, äöíéàäà ñöðöíÿñÿí:

Éàíûíäà ãîúà àòàí, ÿçèç, ìåùðèáàí àíàí,

Õûðäàúà áàëàëàðûí, ñåâèìëè ýÿíú àðâàäûí…
Åùòèéàúà áàø ÿéèá êèìÿ ïÿíàù àïàðñàí,
Éàä, ìÿüðóð áàõûøëàðëà ãàðøûëàð ñÿíè èíàí.
Íÿñëèíè, ýÿíúëèéèíè ëÿêÿëÿð áåëÿ èíñàí;
Èçëÿð îíó áÿäíàìëûã, íàìóññóçëóã ùÿð çàìàí…

Äîüðóäàí äà ãà÷ãûíà éîõäóð ÿñëà ìÿðùÿìÿò,

Îíà íÿ øÿôÿããÿò âàð, íÿ øÿðÿô, íÿ ìÿùÿááÿò.
Þâëàäûìûç âÿ äîüìà éóðäóìóç ö÷öí ýÿðÿê
Áèç ìÿðäëèêëÿ äþéöøöá äöøìÿíÿ ñèíÿ ýÿðÿê!..
82
 ÅÌÁÀÒÅÐÈÉ3

Ñèç, åé èýèäëÿðèëÿ òàíûíìûø îëàí

Ñïàðòà îüóëëàðû, ãîøóí èðÿëè!
Ïàðëàñûí ÿçÿìÿòëÿ, ñîë ÿëäÿ ãàëõàí,
Ñöíýöëÿðè ñèëêÿéèí, úîøóí, èðÿëè!
Úàíû ÿñèðýÿìÿéèí, ùàéäû, úÿñàðÿò.
Ñïàðòà þâëàäûíäà éîõäóð î àäÿò!

ÀËÊÅÉ

Å.ÿ. ÂÛÛ ÿñðèí ñîíó ÂÛ ÿñðèí ÿââÿëè

À ë ê å é Ëåáîñ àäàñûíûí ìÿðêÿçè îëàí Ìèòèëåí øÿùÿðèíäÿ àíàäàí îë-

ìóøäóð. Þçö çàäÿýàíäûð âÿ þç äþâðöíöí ñèéàñè ìöáàðèçÿëÿðèíäÿ ôÿàë
ñóðÿòäÿ èøòèðàê åòìèøäèð. Áó çàìàí Ëåñáîñ àäàñûíäà òèðàí ñå÷êèñèíäÿ
øÿùÿð ÿùàëèñè ãàëèá ýÿëìèøäèð. Îíà ýþðÿ äÿ çàäÿýàíëûã õàëã ùàêèìèééÿ-
òèíÿ ãàðøû ìöáàðèçÿ àïàðûðäû. Àëêåé äÿ ùÿìèí úÿáùÿäÿí Ìèðñèë âÿ Ïèòòàê
ÿëåéùèíÿ ÿëäÿ ñèëàù ìöáàðèçÿ àïàðìàãëà áÿðàáÿð, þç øåèðëÿðèíäÿ äÿ îíëàð
ÿëåéùèíÿ ùÿúâëÿð éàçûðäû. Çàäÿýàíëàðûí ìÿüëóáèééÿòèíäÿí ñîíðà, çàäÿ-
ýàí áàø÷ûëàðû Ëåñáîñäàí ãà÷ûðëàð. Ëàêèí Ïèòòàê Àëêåéè áàüûøëàéûð. Áóí-
äàí ñîíðà Àëêåé ìÿüëóá îëìóø çàäÿýàíëûüûí ìÿéóñ ÿùâàëè-ðóùèééÿñèíè,
ùÿéàòäàí áÿäáèíëèéèíè þç øåèðëÿðèíäÿ òÿðÿííöì åòìèøäèð.
Îíóí ìöáàðèç øåèðëÿðè “Ìöáàðèçÿ íÿüìÿëÿðè” àäû èëÿ ìÿøùóðäóð.
Àøàüûäà âåðäèéèìèç “Ôûðòûíà” øåèðè ùÿìèí íÿüìÿëÿðäÿíäèð.
Ëàêèí Àëêåé àøèãàíÿ øåèðëÿð óñòàäûäûð. Áó ëèðèê øåèðëÿðäÿ Àëêåé ýþ-
çÿë ñåâýèëèíè òÿñâèð åäÿðêÿí, ñèéàñè ìöáàðèçÿëÿðäÿí àéðûëûá, ñåâýè ïÿð-
äÿñè àëòûíäà þç öìèäñèçëèéèíè âÿ ùÿéàòäàí áÿäáèíëèéèíè èôàäÿ åòìèøäèð.
Îíóí þç ìöàñèðè øàèðÿ Ñàïôîéà èòùàô åòäèéè øåèðëÿð äÿ âàðäûð. Àëêåéèí áèð
÷îõ øåèðëÿðè, Ðîìà øàèðëÿðèíèí òÿðúöìÿñèíäÿ áèçÿ ýÿëèá ÷àòìûøäûð. Àë-
êåé øåèðëÿðèíèí ýþçÿëëèéè, òÿáèèëèéè, øåèðèééÿòè èëÿ þç ìöàñèðëÿðèíäÿí àé-
ðûëûðäû. Î, “Ìîíîäèí” ëèðèê øåèðèíèí ÿí áàðèç íöìàéÿíäÿëÿðèíäÿíäèð.
Àøàüûäà âåðäèéèìèç äþðä ïàð÷à øåèð Àëêåé øåðè ö÷öí ñÿúèééÿâèäèð.

83
 ***

Ïàðëàã, òóíú ñèëàùëàðëà

Àðåñèí4 øÿðÿôèíÿ
Áÿçÿíìèø îòàã.
Ñÿðïóøëàð ïàð-ïàð éàíûð,
Öñòöíäÿ äàëüàëàíûð
Ãóéðóãëàð äöìàü.
Òóíú òèéÿëÿð àñûëìûø
Áöòöí äèâàð óçóíó
Îðäà ùÿð éàíäàí:
Ìþùêÿì ãóìàø ýåéèìëÿð
Ýèïýèðäÿ, ãàëûí àüûð
Ïàðëàã òóíú ãàëõàí;
Õàëêèäèéà5 ñèëàùëàðû,
Òóíú êÿìÿð ãàéûø-ãóðøàã,
Ùÿð íÿ äåñÿí âàð:
Éàääàí ÷ûõìàìûø ùå÷ øåé,
— Áèç äÿ éàääà ñàõëàéàã
Áîðúó, à äîñòëàð!

ÔÛÐÒÛÍÀ

Áèëÿí äåñèí ðöçýàðûí ãûçüûí öñéàíëàðûíäàí,

Äàëüàëàð úîøóð-äàøûð ùÿð òÿðÿôäÿí, ùÿð éàíäàí.
Áó òöüéàíûí è÷èíÿ ãàïûëûá ýåäèðèê áèç,
×ûðïûíûð äàëüàëàðäà áó ãàòðàíëû ýÿìèìèç
Äàëüàíûí çÿðáÿñèíÿ ýöúëÿ ýÿòèðèð äàâàì,
Ýþéÿðòÿíè áàøà-áàø ñóëàð áöðöäö òàìàì.
Äèäèëäè, ïàð÷àëàíäû, àðòûã äþçìÿäè éåëêÿí,
Áîøàëäû ýÿìèìèçèí áÿíäëÿðè éåðáÿéåðäÿí.
Àíúàã áóäóð, ÿí ãîðõóíú äöøìÿí áàø ãàëäûðàðàã,
Äàü êèìè ãàëõûá ýÿëèð, ãàðàëàí äàëüàéà áàõ:
Ýÿòèðèð öñòöìöçÿ ìèí ÿçàá, ìèí ÿçèééÿò,
Àëëàùëàð, áàðèýàùà ÷àòìàüà âàðìû ôöðñÿò!..
84
 ***

Çåâñ àòà åíäèðèð éàüìóðó ýþéäÿí,

ßñèð øèìàëäàí äà ñîéóã áèð êöëÿê.
Äîíäóðóð éàüìóðó éåðÿ äöøìÿäÿí,
×àéëàð áóç êÿñèëèð, — òèòðÿéèð öðÿê…
Ãûøäà íåéëÿìÿëè? — ùåé îúàã ãàëà,
Äîëäóð ãÿäÿùëÿðè, áîë-áîë øÿðàá âåð.
Øÿðàá è÷, âåðìÿ ñÿí þìðö çàâàëà,
..........................
Ýèð èñòè éàòàüà ãóëàüà ãÿäÿð!..
Íå÷èí ôèêð åéëÿéèá ÷ÿêÿê áèç ÿçàá?
Ãÿäÿðèí ùþêìöíäÿí ìöìêöíìö ãà÷ìàã?
Áöòöí äÿðìàíëàðûí áàøûäûð øÿðàá,
Î äÿðä-ãÿì äàüûäûð, — è÷ÿê, ìÿñò îëàã!..

ØÀÈÐß ÑÀÏÔÎÉÀ ÅÒÈÐÀÔ

Ñàïôî, åé áÿíþâøÿ ñà÷ëû ñàô ìÿëÿê,

Êþíöë ïÿðâàç åäèð ãûìûøàíäà ñÿí!
Ñÿíÿ áèð ñèðð à÷ìàã äèëÿðäè öðÿê,
Àíúàã ùÿéà ãîéìóð, ýÿëìèð ÿëèìäÿí!..

ÑÀÏÔÎ

Å.ÿ. ÂÛ ÿñðèí áàøëàíüûúû

Øàèð Àëêåéèí ìöàñèðè îëàí Ñ à ï ô î , ýþðêÿìëè éóíàí øàèðÿñèäèð. Î äà

Ëåñáîñ àäàñûíäà çàäÿýàí àèëÿñèíäÿ àíàäàí îëìóøäóð.
Ëåñáîñäà ýåäÿí ìöáàðèçÿëÿðäÿ Ñàïôî äà áàøãà çàäÿýàíëàð êèìè
âÿòÿíè òÿðê åòìèø, Ñèúèëèéàéà ýåòìèø, ëàêèí ñîíðàëàð òÿçÿäÿí Ëåñáîñà
äþíìöøäöð. Î, ãîúà éàøëàðûíà ãÿäÿð éàøàìûøäûð. Îíóí ùÿéàòû ùàããûí-
äà ÷îõëó óéäóðìàëàð âàð. Áåëÿ ýþðöíöð êè, øàèðÿíèí ùÿð áèð àçàä ùÿðÿ-
êÿòè, þç èøëÿðèíäÿ ãàéüûñûçëûüû, ùÿìèí ÿñàññûç óéäóðìàëàðûí ìÿíáÿéè
îëìóøäóð. Áó óéäóðìàëàðäàí áèðè äÿ øàèðÿíèí þëöìö ùàããûíäàäûð. Ýóéà
85
Ñàïôî ñåâäèéè ýÿíú ãàéûã÷û Ôàîíäàí ðàçûëûã úàâàáû àëìàäûüû ö÷öí þçö-
íö Ëåâêàä ãàéàñûíäàí äÿíèçÿ àòìûø âÿ áîüóëìóøäóð.
Ñàïôî þç åâèíäÿ ãûçëàð ö÷öí ìÿêòÿá à÷ìûø âÿ áóðàäà øåèð, éàðàäûúû-
ëûã, âÿçí ùàããûíäà îíëàðà äÿðñ äåìèøäèð. Áóíëàðûí è÷ÿðèñèíäÿí øàèðÿëÿð äÿ
÷ûõìûøäûð (Åðèíà, Äàìîôèëà). Áóðà ùÿð éåðäÿí îõóìàüà ýÿëÿí îëìóøäóð.
Ñàïôî øåèðèíèí ÿñàñ ìþâçóñó — ìÿùÿááÿòäèð. Î, äàèìà þç âÿòÿíè-
íèí ñèéàñè ìöáàðèçÿëÿðèíäÿí óçàãëàøìàüà ÷àëûøìûøäûð. Îíóí øåèðëÿðèí-
äÿ ãûñãàíúëûã ÿçàáëàðû, ùèúðàí èçòèðàáëàðû, âÿôàñûçëûãäàí øèêàéÿò ùèññëÿðè
ÿñàñ éåð òóòóð. Øàèðÿ áó èíñàíè ùèññëÿðè áöòöí ðåàëëûüû èëÿ òÿñâèð åòìÿéè
áàúàðûð, ùÿòòà áó ñàùÿäÿ Ñàïôî ãÿäèì éóíàí øåèðèíäÿ áÿðàáÿðè îëìàéàí
áèð ñÿíÿòêàðäûð.
Ñàïôîäàí áèçÿ áèð ÷îõ éàðûì÷ûã øåèðëÿðäÿí áàøãà èêè-ö÷ áöòþâ øåèð
ýÿëèá ÷ûõìûøäûð êè, ÿí áàøëûúàëàðûíû àøàüûäà âåðèðèê.

ÀÔÐÎÄÈÒÀÉÀ6

Åé áÿçÿêëè òàõòèëÿ øþùðÿòëè Àôðîäèòà,

Åé Çåâñèí ùèéëÿ òîðó ãóðìàãäà ìàùèð ãûçû,
Éàëâàðûðàì ñÿíÿ ìÿí, åé íÿúèá ãûç, àìàíäûð
Ýÿë ãÿëáèìÿ òîõóíìà.
Ýÿë éàíûìà íåúÿ êè, áèð çàìàíëàð ýÿëèðäèí,
Óçàãäàí äÿâÿòèìÿ ñÿñ âåðèðäèí ìÿíèì ñÿí,
Àòàíûí ñàðàéûíäàí î ãûçûë àðàáàíëà7
Ñÿí ýÿëÿðäèí éàíûìà…
Ñÿíè ýþéäÿí åíäèðèá ñöçÿðäè éåð öçöíäÿ,
Äÿñòÿ-äÿñòÿ ó÷óøàí î õûðäà ñÿð÷ÿëÿð äÿ
×ûðïûíàðäû ãóøëàðûí áàëàúà ãàíàäëàðû
Ôÿçàëàðäà, äÿðèíäÿ.
Äóðàðäûí ãàðøûìäà ñÿí äàèì ýöëÿð öçöíëÿ,
Ñîðàðäûí, åé íÿúèá ãûç, öðÿéèìèí äÿðäèíè;
Áèëìÿê èñòÿðäèì íå÷èí äÿâÿò åòäèí ýþéëÿðäÿí
Èëàùÿìè áó ýöí äÿ
Êþíëöìöí àðçóñóíó áèëìÿê èñòÿð, äåéÿðäèí:
“Ñþéëÿ, êèìèí ãÿëáèíäÿ Ïåéòî* åøãèí îäóíó
Éàíäûðñûí ñÿíèí ö÷öí? Ñþéëÿ, åé Ñàïôîì ìÿíèì
__________
*
Èíàì àëëàùû

86
 Êèìäèð ñÿíÿ êÿú áàõàí?
Êèìäèð ñÿíäÿí ùÿì ãà÷àí ùÿì äÿ äàëûíúà äöøÿí,
Ùÿäèééÿíè àëìàéàí, ùÿäèééÿëÿð ýÿòèðÿí,
Ñÿíÿ àøèã îëìàéàí, ýàù äà åøãèíëÿ éàíàí
Ýàù ñåâÿí, ýàù ñåâìÿéÿí?”
Àù, ýÿë ìÿíèì éàíûìà, áó àúû èçòèðàáäàí
Ãóðòàð ìÿíèì êþíëöìö, áó ãÿäÿð åùòèðàñëà
Èñòÿäèéèì øåéè ñÿí éåðèíÿ éåòèð áàðû,
Èëàùÿì, äîñòóì îë ñÿí!..

ßËÂÈÄÀ

Àëëàù êèìè õîøáÿõòäèð ìÿíúÿ ñÿíèí ùÿìäÿìèí,

Î êÿñ êè, äèíëÿð ñÿíèí éàõûíäàí õîø ñÿñèíè;
Ýöëöøöíöí î äàäëû, èëàùè íÿüìÿñèíè
Äóéàð ñÿíè éàõûíäàí!
Ìÿí îëñàéäûì, öðÿéèì ÷àðïìàçäû, äàéàíàðäû…
Ñÿíè ýþðäöéöì çàìàí, íèòãèì êÿñèëèð ìÿíèì,
Òàãÿò ãàëìûð úàíûìäà, òèòðÿéèð áó áÿäÿíèì,
Èíàí, ìÿëÿéèì, èíàí!
Áèð ùÿðàðÿò ðÿøÿñè äîëàøûð âöúóäóìó,
Ãóëàüûì úèíýèëäÿéèð ÿñëà áèð àí äóðìàäàí
Ãàðàëûð ýþçëÿðèìäÿ áöòöí èøûãëû úàùàí,
Áàõûð ýþçöì ýþðìÿäÿí.
Òÿð áàñûð áÿäÿíèìè, ãàí êèìè èñòè áèð òÿð,
Áöòöí ÿçàì òèòðÿéèð, ðÿíýèìäÿí ãàëìûð ÿñÿð.
Îòäàí äà éàøûë áèð ðÿíý ÷þêöð öçöìÿ áÿçÿí,
Úàí âåðèðÿì ñàíêè ìÿí!..

ÀËÊÅÉß ÚÀÂÀÁ

ßýÿð ñàô âÿ ýþçÿë îëñàéäû ãÿñäèí,

Ñþçöí îëìàñàéäû ÿäÿáäÿí êÿíàð, -
Öçöìÿ áàõìàüà àð åéëÿìÿçäèí,
À÷ûã ñþéëÿéÿðäèí ãÿëáèíäÿ íÿ âàð.
87
 ÀÍÀÊÐÅÎÍÒ

Å.ÿ. 570-478-úè èëëÿð

À í à ê ð å î í ò Òåîñ àäàñûíäà àíàäàí îëìóøäóð. Èðàíëûëàðûí ùöúó-

ìó àëòûíäà ãà÷àíëàðëà áÿðàáÿð þç âÿòÿíèíè òÿðê åäÿðÿê Ôðàêèéàäàí, Àá-
äåðîéà êþ÷ìöøäöð. Óçóí çàìàí Ñàìîñ àäàñûíäà éàøàìûø, ñîíðàëàð
Ïñèñòèðàòëàðûí äÿâÿòè èëÿ Àôèíàéà ýÿëìèø âÿ ñàðàé-ñàðàé ýÿçìèøäèð.
Àíàêðåîíò øåèðèíèí ìÿçìóíóíà âÿ èäåéàñûíà èñòèãàìÿò âåðÿí âÿ
îíó øÿðòëÿíäèðÿí ñàðàéûí òÿíòÿíÿëè ùÿéàòû, áàéðàìëàð, ìÿðàñèìëÿð, ñàðàé
çèéàôÿòëÿðè âÿ àøèãàíÿ ìàúÿðàëàðäûð.
Áó ïîåçèéà, áèð ãàéäà îëàðàã, êþùíÿ ÿäÿáèééàòøöíàñëûãäà “Àíà-
êðåîíò ïîåçèéàñû” àäëàíûð. Åøã, øÿðàá âÿ ãàäûí Àíàêðåîíò øåðèíèí ÿñàñ
ìþâçóñóäóð. Ùÿòòà ãîúà éàøëàðûíäà, øàèð, þç ýÿíúëèê ìîòèâëÿðèíÿ ñàäèã
ãàëìûø, ýÿíúëÿðÿ ìÿõñóñ ìàúÿðàëû ùÿéàò êå÷èðìèøäèð. Ñàïôîíóí äÿðèí
àøèãàíÿ âÿ ëèðèê ùèññëÿðèíÿ ðÿüìÿí, Àíàêðåîíò äàùà ñÿòùè, äàùà éöíýöë
ùèññëÿðè òÿðÿííöì åäèð. Îíäàí äà áèçÿ àç øåèð ýÿëèá ÷ûõìûøäûð. Ëàêèí
éóíàí ÿäÿáèééàòûíäà îíà ÷îõëó òÿãëèäëÿð âÿ íÿçèðÿëÿð âàð êè, “Àíàê-
ðåîíòèêà” àäû èëÿ ÿäÿáèééàòà äàõèë îëìóøäóð. Àøàüûäà îíóí õàðàêòåð
øåèðëÿðèíè âåðèðèê.

***

Ùåé Ôðàêèéà ìàäéàíû, ñÿí

Íÿ âàð, ìÿíäÿí éàí ýÿçèðñÿí?
Ýþçöíäÿêè íÿ øöáùÿäèð?
Õàì ýþðìöñÿí ìÿíè íÿäèð?
Áèðúÿ äàéàí, àüçûíà ìÿí
Âóðóì ñÿíèí ïîëàä, éöéÿí,
Ùå÷ ýþðìÿçñÿí ñàüû, ñîëó,
Äöç ýåäÿðñÿí îíäà éîëó!..
Áó ýöí íàçëàí, âöãàðëà äóð,
Þíöí ÷ÿìÿí, êþíëöí ìÿüðóð.
Äàäìàìûøñàí ùÿëÿ éÿãèí
Çîðóí óñòà ìèíèúèíèí.
88
Ýèúýàùëàðûì ÷àëëàøäû
Ãàð òÿê àüàðäû áàøûì,
Äèøëÿðèì äöøäö, ýöúäÿí,
Ùàðäàñàí, åé ýÿíú éàøûì?
È÷ÿúÿê øåé ãàëìàäû
Ùÿéàò ïèéàëÿñèíäÿí,
Ýþçöì àüëàð Òàðòàðûí8
×àüûðàí íÿùñ ñÿñèíäÿí.
Àèä9 çöëìÿòè ãîðõóíú,
×ÿòèíäèð éåðàëòû éîë
Î äÿùøÿòëè éîëëàðà
Ýåäÿí ýÿëìÿç, ÿìèí îë!

***

ßëâàí àëìàñûíû òóëëàäû ìÿíÿ,

Ãûçûë ñà÷ëû Åðîò10 äÿâÿò åéëÿäè,
Ýÿë ÿéëÿí, ëÿççÿò àë, ñÿôà ñöð, — äåäè,
Ñàëäû éàð ùÿâÿñèíÿ.
Äèëáÿð àü ñà÷ûìà ñàëäûãäà íÿçÿð,
Öçöíäÿ ìÿíàëû ýöëöøëÿð ýÿçÿð;
Ìÿíÿ ýöëöðñÿ äÿ, àíúàã î äèëáÿð
Ýþç âóðóð þçýÿñèíÿ.

89
 ÔÀÚÈß

ÃßÄÈÌ ÉÓÍÀÍ ÔÀÚÈßÑÈ

ÙÀÃÃÛÍÄÀ ÁßÇÈ ÃÅÉÄËßÐ

Ãÿäèì Éóíàí ôàúèÿñè èëê øÿêëèíè øÿðàá àëëàùû Äèîíèñèí øÿðÿôèíÿ òÿø-
êèë îëóíàí ìÿðàñèì áàéðàìëàðûíäà àëìûøäûð.
Äèîíèñ (Âàêõ, Áàêõ, Áàõóñ) öçöì, ìåéâÿ, øÿðàá, òÿáèÿòèí úöúÿðÿí
ãöââÿëÿðè âÿ ìÿñòëèê àëëàùûäûð. Îíóí àòàñû Çåâñ, àíàñû Ôèâ øÿùÿðèíè òÿ-
ñèñ åäÿí Êàäìûí ãûçû Ñåìåëàäûð. ßñàòèðÿ ýþðÿ î, ýþéëÿðäÿí éåðÿ éåíè
ìÿçùÿá ýÿòèðèá êè, îíà Áàêõàíàëèéà (åéø-èøðÿò) äåéèëèð. Ýþéäÿí éåðÿ
ýÿëÿðêÿí þçö ýÿðäóíÿéÿ ìèíìèø, ñàòèðëÿð èñÿ ÷àëà-÷àëà, îéíàéà-îéíàéà
îíó ìöøàéèÿò åòìèøëÿð. Ãÿäèì éóíàíëàðûí òÿñÿââöðöíäÿ ñàòèðëÿð àäàì
áÿäÿíëè, àò ãóéðóãëó, êå÷è àéàãëû, êå÷èáóéíóç âàðëûãëàðäûð. Èëäÿ ö÷ äÿôÿ
òÿøêèë îëóíàí áàéðàìëàðäà Äèîíèñèí éåðÿ ýÿëìÿñè âÿ îíóí áàøûíà ýÿëÿí
ìàúÿðàëàð òÿñâèð îëóíóðäó. Àäÿò öçðÿ êå÷è ãóðáàíëàðû êÿñèëèðäè. Õîð
öçâëÿðè êå÷è äÿðèñèíè áàøëàðûíà ñàëàð, áàøãà ñþçëÿ, ñàòèðëÿð ðîëóíäà ÷ûõûø
åäèðäèëÿð. Òðàýåäèéà ñþçö äÿ áóðäàí äîüìóøäóð. Òðàãîñ éóíàíúà êå÷è,
îäà èñÿ íÿüìÿ äåìÿêäèð. Òðàãîñîäà, éÿíè êå÷è íÿüìÿñè. Àíòèê äþâðöí
àëèìëÿðè áó ñþçÿ áàøãà èçàùàòëàð äà âåðìèøëÿð. Ëàêèí òðàýåäèéà ñþçöíöí
ëöüÿòè ìÿíàñû êå÷è íÿüìÿñè äåìÿêäèð. Èëê äÿôÿ 534-úö èëäÿ þç õîðó èëÿ
Äèîíèñ øÿðÿôèíÿ áó íÿüìÿëÿðè îõóéàí Òåñïèñ îëìóøäóð. Îíäàí ñîíðà
ýÿëÿí êîðèôåéëÿð Ïðàòèí, Ôðèíèõ òðàãîñîäàíû èíêèøàô åòäèðìèøäèð. Ôðèíèõèí
õèäìÿòè îíäàí èáàðÿò îëìóøäóð êè, î, èëê äÿôÿ òðàãîñîäàéà éåíè ìÿç-
ìóí âåðìèø âÿ Ìèëåòèí èðàíëûëàð òÿðÿôèíäÿí àëûíìàñûíû ôàúèÿ øÿêëèíäÿ
òÿðòèá åòìèøäèð. Áóíäàí ñîíðà òà Ïñèñòðàòëàð ñöëàëÿñèíäÿí áàøëàéàðàã áö-
òöí Éóíàí äþâëÿò áàø÷ûëàðû òðàãîñîäàíû âÿ îíóí òÿøêèëèíè þç ùèìàéÿëÿðè
àëòûíà àëìûø, èíêèøàôûíà èìêàí éàðàòìûøëàð. Ôàúèÿíèí ñîí øÿêëèíè ìöÿé-
éÿíëÿøäèðÿí èñÿ Åñõèëäèð.
Éóíàí ôàúèÿñè ïÿðäÿ ñèñòåìèíäÿ äåéèëäè. Áèð íå÷ÿ ÿñð î, ìÿðàñèìëÿ
áàüëû øÿêëè õöñóñèééÿòëÿðèíè ìöùàôèçÿ åòìèøäèð.
Àäÿò öçðÿ éóíàí ôàúèÿëÿðè áèð ïðîëîã èëÿ áàøëàéûðäû. Ïðîëîã ÿñÿðèí
åêñïîçèñèéàñû èäè. Áóðàäà ýÿëÿúÿê ùàäèñÿëÿðÿ èøàðÿ åäèëèðäè. Ïðîëîã áèò-
äèêäÿí ñîíðà õîð àìôèòåàòð èëÿ ñÿùíÿíèí àðàñûíäàêû êå÷èääÿí îðõåñòðÿ
90
äàõèë îëóðäó. Áó ùèññÿéÿ ïàðîä (éÿíè êå÷èä) äåéèëèðäè. Õîð ñþùáÿòÿ áàø-
ëàéûá, èøèí ýåäèøèíÿ ìöäàõèëÿ åäèðäè. Õîð 12-15 íÿôÿðäÿí èáàðÿò èäè. Î, èêè
äÿñòÿéÿ áþëöíöðäö; áèð äÿñòÿ ñòðîô îõóéóá ñàüà äþíöð, èêèíúè äÿñòÿ àí-
òèñòðîô îõóéóá ÿêñ òÿðÿôÿ äþíöðäö. Áóíëàðëà áÿðàáÿð õîðóí êîðèôåéè,
àüñàããàëû ñþùáÿòÿ ãàðûøûðäû. Áÿçÿí õîð íÿôÿðëÿðè áèð-áèð öìóìè ìöêà-
ëèìÿéÿ ãîøóëóðäóëàð. Èëê çàìàíëàð ãÿäèì éóíàí äðàìàòóðýèéàñûíäà õî-
ðóí ðîëó ìöùöì îëìóøäóð. Õîð, äðàìàòóðãóí ÿõëàãè ýþðöøëÿðèíè, ùàäè-
ñÿëÿðÿ áàõûøëàðûíû èôàäÿ åäèðäè.
Áóíäàí ñîíðà ôàúèÿíèí ÿñàñ ùèññÿñè ýÿëèðäè êè, áóíà åïèñîäè äåéèëèð.
Ùÿð áèð ôàúèÿäÿ áèð íå÷ÿ åïèñîäè îëà áèëÿðäè. Îíà ýþðÿ îíëàð íþìðÿëÿ-
íèðëÿð. Åïèñîäèäÿ àêòéîðëàð ñÿùíÿéÿ ÷ûõûð, ùàäèñÿëÿð áàøëàéûðäû. Ùÿð èêè
åïèñîäè àðàñûíäà ñòàñèì (äóðüóí íÿüìÿ) îëóðäó. Ñòàñèì âàõòû õîð ùÿðÿ-
êÿò åòìÿäÿí íÿüìÿ îõóéóðäó. Åïèñîäèäÿí àñûëû îëàðàã áèð íå÷ÿ ñòàñèì
îëà áèëÿðäè; îíà ýþðÿ ñòàñèì äÿ íþìðÿëÿíèð.
Åïèñîäèäÿ ìöêàëèìÿíèí êÿñêèí øÿêèë àëäûüû éåðëÿðäÿ ùÿð ïåðñîíàæ
àíúàã òÿê ìèñðà èëÿ äàíûøûð êè, áóíà ñòèõîìèòèéà äåéèëèð. Ñîíäà õîð ñÿù-
íÿäÿí ÷ûõûðäû êè, áóíà åêñîäè (÷ûõûø) äåéèëèð. Åêñîäèäÿ ôàúèÿíèí áöòöí
ùàäèñÿëÿðè éåêóíëàøûðäû.
Áóíëàðäàí áàøãà ôàúèÿäÿ êîììîñ îëóðäó. Êîììîñ õîðóí ëèðèê òÿðç-
äÿ ôàúèÿâè áèð ùàäèñÿéÿ àüëàìàñû âÿ éàõóä ãÿìýèí íÿüìÿ îõóìàñû èäè.
Áó ãÿäèì éóíàí ôàúèÿñèíèí öìóìè ãóðóëóøóäóð. Ëàêèí àéðû-àéðû ôàúè-
ÿëÿðèí ãóðóëóøóíäà áÿçè ôÿðãëÿð äÿ îëóðäó.

91
 ÅÑÕÈË
Å.ÿ. 525-456

Å ñ õ è ë èëê éóíàí ôàúèÿ éàçàðûäûð. Î, òÿõìèíÿí å. ÿ. 525-úè èëäÿ

Àôèíàíûí éàõûíëûüûíäà Åëåâñèí ãÿñÿáÿñèíäÿ çàäÿýàí àèëÿñèíäÿ àíàäàí
îëìóøäóð. Åñõèëèí ùÿéàòû Àôèíà òàðèõèíèí ÿí ìöùöì äþâðöíÿ òÿñàäöô
åäèð. å.ÿ. 510-úó èëäÿ Ïñèñòðàòëàð òèðàíëûüû éûõûëìûø, Àôèíàäà äåìîêðàòè-
éà óüðóíäà ìöáàðèçÿ ýåíèøëÿíìèøäèð. 500-úö èëäÿ Êè÷èê Àñèéàäà Èðàí
ùèìàéÿñèíäÿ îëàí éóíàí øÿùÿðëÿðè öñéàí ãàëäûðìûø, Èðàí ùþêóìÿòè èñÿ
öñéàíû àìàíñûçúàñûíà éàòûðàðàã Ìèëåò øÿùÿðèíè éåðëÿ éåêñàí åòìèøäè.
Áóíäàí ñîíðà äà Èðàí âÿ éóíàí ìöùàðèáÿëÿðè áàøëàìûøäû. Èðàí øàùû Äàðà
å.ÿ. 492-úè èëäÿ èëê ùöúóìà êå÷ìèø âÿ áóíóí àðäûíúà ìöùàðèáÿ ãûçûø-
ìûøäû. 480-úè èëäÿ Ñàëàìèí àäàñûíäà, 479-úó èëäÿ èñÿ Ïëàòåéäÿ âÿ Ìè-
êàëäà éóíàíëàð èðàíëûëàðû ìÿüëóá åòìèøëÿð; áóíóíëà äà ùÿìèí ìöùàðèáÿ
éóíàíëàðûí ãÿëÿáÿñè èëÿ áèòìèøäèð.
Åñõèëèí àèëÿñè Èðàí-éóíàí ìöùàðèáÿëÿðèíäÿ ôÿàë èøòèðàê åòìèøäèð.
Ãàðäàøû Êèíýåð Ìàðàôîí ìåéäàíûíäà àëäûüû àüûð éàðàäàí þëìöøäöð;
èêèíúè ãàðäàøû Àìèíè Ñàëàìèí éàõûíëûüûíäà âóðóøëàð áàøëàäûüû âàõò ùÿðáè
ýÿìè êîìàíäàíû èäè. Åñõèëèí þçö èñÿ Ìàðàôîíäà, Ñàëàìèíäÿ, Ïëàòåéàäà
âóðóøìóø âÿ áèð íå÷ÿ äÿôÿ éàðàëàíìûøäû.
Ìöùàðèáÿ áèòäèêäÿí ñîíðà Åñõèë áöòöí ùÿéàòûíû òåàòðà âÿ éàðàäûúû-
ëûüà ùÿñð åòìèøäèð. Ðÿâàéÿòÿ ýþðÿ 72 âÿ éà 90 ÿñÿð éàçìûøäûð. Îí ö÷ äÿ-
ôÿ äðàì ìöñàáèãÿëÿðèíäÿ ãàëèá ýÿëìèøäèð. Èëê äÿôÿ å.ÿ. 458-úè èëäÿ Àôè-
íàíû òÿðê åòìÿéÿ ìÿúáóð îëàí Åñõèë, 456-úû èëäÿ áóðàäà Ýåëå øÿùÿðèíäÿ
þëìöøäöð.
Îíóí ÷îõ çÿíýèí ÿäÿáè èðñèíäÿí áèçÿ àíúàã éåääè ôàúèÿ ýÿëèá ÷ûõìûø-
äûð: 1. “Õàùèø åäÿíëÿð”, 2. “Èðàíëûëàð” (å.ÿ. 472), 3. “Ôèâ ÿëåéùèíÿ éåääè
àäàì” (å.ÿ. 467), 4. “Ïðîìåòåé” (éàçûëûø òàðèõè ìÿëóì äåéèë), 5. Îðåñòå-
éà ö÷ëöéö (“Àãàìåìíîí”, “Õîåôîðëàð”, “Åâìåíèäëÿð”). Áó ö÷ëöê å.ÿ.
458-úè èëäÿ ñÿùíÿéÿ ãîéóëìóøäóð.
Åñõèë éóíàí ôàúèÿñèíèí áàíèñèäèð. Åñõèëÿ ãÿäÿð éóíàí äðàìû ñàäÿúÿ
äèíè áèð ìÿðàñèì îëóá, ùÿëÿ ëèðèêàäàí àéðûëìàìûøäû; îíäà äðàìàòèê öí-
ñöðëÿð îëäóãúà çÿèô èäè. Áöòöí ùàäèñÿëÿð áèðèíúè àêòéîð ùåñàá åäèëÿí õîð
áàø÷ûñû âàñèòÿñèëÿ âåðèëèðäè; áóíà ýþðÿ äÿ ìöêàëèìÿ éîõ èäè. Åñõèë, áèð
92
ýÿëèøäÿ èêèíúè àêòéîðó ñÿùíÿéÿ ýÿòèðìÿêëÿ úàíëû ìöêàëèìÿ éàðàòìûø,
áèð íå÷ÿ ÿñð éóíàí äðàìàòóðýèéàñûíäà äàâàì åäÿí ôàúèÿ ãóðóëóøóíó
ìöÿééÿíëÿøäèðìèøäèð.
“Èðàíëûëàð” ÿñÿðè þç àçàäëûãëàðû óüðóíäà ÿäàëÿòëè ìöùàðèáÿ àïàðàí
éóíàíëàðûí âÿòÿíïÿðâÿðëèê ùèññëÿðèíè òÿðÿííöì åäèðäè. Åñõèë ãàëàí ÿñÿð-
ëÿðèí ìþâçóëàðûíû éóíàí äàñòàíëàðûíäàí, ìöõòÿëèô ÿñàòèð ñèëñèëÿñèíäÿí àëñà
äà, îíëàð ìöàñèð èúòèìàè-ñèéàñè ìÿñÿëÿëÿð èëÿ ñûõ áàüëû èäè. Áàøãà ñþçëÿ,
ùÿìèí ìþâçóëàð äà Åñõèëèí èúòèìàè, ñèéàñè, ÿõëàãè, ôÿëñÿôè ôèêèðëÿðèíèí
èôàäÿñèíÿ õèäìÿò åäèðäè. Îíóí ÿñÿðëÿðèíäÿ å.ÿ. Â ÿñðèí áàøëàíüûúûíäà
Àôèíà äåìîêðàòèéàñûíûí èëê ìÿôêóðÿâè úÿùäëÿðè þç ÿêñèíè òàïìûøäûð.
Åñõèë ôàúèÿëÿðèíäÿí ãÿáèëÿ ãóðóëóøóíóí ìÿôêóðÿ ãàëûãëàðûíûí òÿíãèäè,
àòà âÿ àíà ùàããû, Àðåîïàã* Ãÿäèì Àôèíàäà àëè ìöùàêèìÿ âÿ íÿçàðÿò
îðãàíû ÿòðàôûíäà ýåäÿí êÿñêèí ìöáàðèçÿëÿð âÿ ñàèðÿ êèìè úèääè ìÿñÿ-
ëÿëÿðÿ òîõóíóð. “Õàùèø åäÿíëÿð” ÿñÿðèíäÿ î, ãÿáèëÿ ãóðóëóøó èëÿ ÿëàãÿ-
äàð åâëÿíìÿê ãàíóí-ãàéäàëàðû ÿëåéùèíÿ ÷ûõûø åäèð. Ôàúèÿíèí ìÿçìóíó
î ãÿäÿð äÿ ìöðÿêêÿá äåéèë. Äàíàéûí ãà÷ìûø ÿëëè ãûçû Àðãîñ ùàêèìèíÿ
ìöðàúèÿò åäèð êè, îíëàðû òÿãèá åäÿí íèøàíëûëàðäàí õèëàñ åäèá þç ùèìàéÿñè
àëòûíà àëñûí. Ùþêìäàð áó ìÿñÿëÿíè øÿõñÿí ùÿëë åòìÿéÿ èõòèéàðëû îëìà-
äûüû ö÷öí òÿðÿääöä ýþñòÿðèð. Î, õàëã ìÿúëèñè ÷àüûðûð. Ìÿúëèñèíäÿ ãûçëà-
ðûí õàùèøè ãÿáóë îëóíóð. Ìèñèðäÿí ýÿëÿí âÿêèëèí òÿùäèäëÿðèíÿ ðÿüìÿí
ùþêìäàð ãûçëàðû ùèìàéÿ åäèð. ßñÿðäÿ ÿñàñ ðîëó îéíàéàí ãûçëàðûí (äà-
íàèäëÿð) õîðóäóð. Áöòöí ùàäèñÿëÿð äÿ îíëàðûí òàëåéè ÿòðàôûíäà ìÿðêÿç-
ëÿøèð. Áóðàäà Éóíàíûñòàíûí àçàä äåìîêðàòèê ãóðóëóøó, øÿðã èñòèáäàäûíà
ãàðøû ãîéóëìóøäóð. Àðãîñ ùþêìäàðû õàëãûí èðàäÿñè îëìàäàí ìÿñÿëÿ
ùÿëë åäÿ áèëìèð. Äðàìàòèê úÿùÿòäÿí äÿ ÿñÿð ÷îõ ñàäÿäèð. Áóðàäà ìö-
êàëèìÿ çÿèô, ëèðèê öíñöðëÿð ãöââÿòëèäèð. Ñóðÿòëÿð àéäûíëàøìàìûøäûð.
“Èðàíëûëàð” ÿñÿðèíäÿ Äàðàíûí îüëó Êñåðêñèí Éóíàíûñòàíà ùöúóìó
âåðèëìèøäèð. ßñÿð èêè íþãòåéè-íÿçÿðäÿí äèããÿòè úÿëá åäèð. 1. Ö÷ëöéöí áó
ùèññÿñè ìöñòÿãèë ìþâçó âÿ ìöñòÿãèë ïðîáëåì ùÿëë åäèð. 2. ßñÿðèí ìþâ-
çóñó ÿñàòèðäÿí äåéèë, ìöàñèð ùÿéàòäàí àëûíìûøäûð.
ßñÿð õîð èëÿ áàøëàéûð. Àüñàããàëëàðäàí òÿøêèë îëóíìóø õîð Êñåðêñèí
ùöúóìóíó éàäà ñàëûá, íÿ èñÿ, áó ìöùàðèáÿíèí èðàíëûëàð ö÷öí õåéèðëè íÿ-
òèúÿ èëÿ áèòÿúÿéèíÿ øöáùÿ åäèðäèëÿð. Îíëàð Èðàí îðäóñóíóí òàëåéèíäÿí íà-
ðàùàòäûðëàð. Êñåðêñèí àíàñû Àòîññà äà ïèñ éóõóëàð ýþðìöøäöð. Õîðóí
øöáùÿëÿðè èëÿ Àòîññàíûí ïèñ éóõóñó áèðëÿøÿðÿê ÿñÿðèí ÿââÿëèíäÿ
__________
*
Ãÿäèì Àôèíàäà àëè ìöùàêèìÿ âÿ íÿçàðÿò îðãàíû

93
ìöçòÿðèá áèð ÿùâàë-ðóùèééÿ îéàäûð. Äîüóðäàí äà áèð àç ñîíðà ãàñèä ýÿ-
ëèá Èðàí ùÿðáè ýÿìèëÿðèíèí óüðàäûüû ùÿðáè ïÿðèøàíëûüû òÿñâèð åäèð. Àòîñ-
ñàíûí õîð áàø÷ûñû èëÿ ñþùáÿòè âÿ ãàñèäèí õÿáÿðè, éóíàí äåìîêðàòèéàñû-
íûí ìÿäùèíÿ ùÿñð åäèëèá. Áóðàäà þç âÿòÿíëÿðèíè õàðèúè èøüàë÷ûëàðäàí
ìöäàôèÿ åäÿí éóíàí ãÿùðÿìàíëàðû òÿðèôëÿíäèéè êèìè, èøüàë÷ûëûüûí ÿõëàãè
ìÿíàñû äà âåðèëìèøäèð. “Þëöì ñöíáöëö, ìÿüðóðëóãäàí äîüóð êè, áóðà-
äàí àíúàã ýþç éàøëàðû áè÷ìÿê îëàð” ôèêðè èøüàë÷ûëûüû ïèñëÿéèð.
Ñîíðà Êñåðêñèí þçö ïÿðèøàí áèð ùàëäà è÷ÿðè ýèðèð. Áóðàäà äà øàùûí õîð
èëÿ áèðëèêäÿ àüëàìàñû, äàùà äîüðóñó, àüû ñÿùíÿñè âåðèëìèøäèð.
Àðòûã áó ÿñÿðäÿ ìöêàëèìÿ ãöââÿòëÿíìèøäèð. Ùàäèñÿëÿð öçâö ñóðÿò-
äÿ áèð-áèðèíÿ áàüëû îëìàñà äà, âàùèä èäåéà ÿòðàôûíäà èíêèøàô åäèð.
Ðÿâàéÿòÿ ýþðÿ, òÿçÿúÿ ìöùàðèáÿäÿí ãàéûòìûø éóíàí ýÿíúëÿðè, ÿñÿðè
áþéöê ðóù éöêñÿêëèéè èëÿ ãàðøûëàìûøëàð.
“Ôèâ ÿëåéùèíÿ éåääè àäàì” Åäèïèí èêè îüëó àðàñûíäà ùàêèìèééÿò
óüðóíäà ýåäÿí ìöáàðèçÿíè òÿñâèð åäèð. Ìþâçó, Ôèâàèäà ÿñàòèðëÿð ñèëñè-
ëÿñèíäÿí àëûíìûøäûð êè, Ñîôîêë îíó äàùà äÿðèí èøëÿìèøäèð.
Áó ÿñÿðäÿ Åñõèë äþâëÿò âÿ áèð ìÿðêÿçèééÿò òÿøêèëè åùòèéàúûíû, åéíè
çàìàíäà âÿòÿíè éàäåëëèëÿðäÿí ìöäàôèÿíè òÿðÿííöì åòìèøäèð.
“Ïðîìåòåé” ÿñÿðèíè Åñõèë ö÷ëöê øÿêëèíäÿ éàçìûøäûð. Áèðèíúè ÿñÿð
“Îä ýÿòèðÿí Ïðîìåòåé”, èêèíúè ÿñÿð “Çÿíúèðëÿíìèø Ïðîìåòåé”, ö÷öíúö
ÿñÿð èñÿ “Õèëàñ îëìóø Ïðîìåòåé”äèð.
Áèçÿ ýÿëèá ÷àòàí àíúàã ö÷ëöéöí èêèíúè ùèññÿñèäèð.
Áó ÿñÿð, Åñõèëèí øàù ÿñÿðèäèð. ßñÿðäÿ èíñàíûí éàðàòäûüû âÿ éàðàò-
ìàãäà îëäóüó ìÿäÿíèééÿò, Çåâñèí éàðàòäûüû úÿùàëÿò âÿ âàðëûã öçÿðèí-
äÿ ãÿëÿáÿ ÷àëûð. Çåâñèí ñèìàñûíäà äðàìàòóðã, èñòèáäàäû, çöëìö, úÿùàëÿòè
ïèñëÿìèøäèð.
ßñÿð äðàìàòèê úÿùÿòäÿí ìöêÿììÿë ãóðóëäóüó êèìè, ñóðÿòëÿðè äÿ ÷îõ
àéäûíäûð. Ùÿð áèð ÿñàòèðè ñóðÿò úàíëû èíñàí ñÿúèééÿñèíè âåðèð.
Åñõèëèí ñîí ÿñÿðè “Îðåñòåéà” ö÷ëöéöäöð. ßñÿðèí ìþâçóñó Òðîéà
ÿñàòèðëÿð ñèëñèëÿñèíèí ãàéûäûø ùèññÿñèíäÿí ýþòöðöëìöøäöð. Ìþâçó ìöðÿê-
êÿá îëìàãëà áÿðàáÿð, äðàìàòèê úÿùÿòäÿí äÿ ãöââÿòëèäèð. Àðòûã áóðàäà áèð
ýÿëèøäÿ ö÷öíúö àêòéîð èøòèðàê åäèð. Áóíóíëà ìöêàëèìÿëÿð çÿíýèíëÿøìèø,
ëèðèê öíñöðëÿð àçàëìûøäûð. ßñÿðäÿ Åñõèë àíàëûã ùàããûíûí ìÿùâè âÿ àòàëûã
ùàããûíûí ãÿëÿáÿñèíè òÿñâèð åäèð.
Áó êèòàáäà Åñõèëèí “Åâìåíèäëÿð” ôàúèÿñè âåðèëèð.

94
 ÅÂÌÅÍÈÄËßÐ

ÈØÒÈÐÀÊ ÅÄßÍËßÐ:

Îðåñò Êëèòåìíåñòðàíûí êþëýÿñè

À ï î ë ë î í — àëëàù Ï è ô è é à — ôàë÷û ãàðû
À ô è í à — èëàùÿ Å ð è í è — Åâìåíèäëÿðèí õîðó

ÏÐÎËÎÃ

Äåëôàäà Àïîëëîí ìÿáÿäèíèí ãàáàüû. Ôàë÷û ãàðû Ïèôèéà

ÿë àüàúûíà ñþéêÿíÿðÿê îðõåñòðÿ äàõèë îëóð.

Ï è ô è é à . Èëê äóàìäà áèðèíúè ôàë÷û ÿí ãîúà àëëàù Ýåéàíû òÿãäèñ åäè-

ðÿì. Îíäàí ñîíðà Ôåìèäàíû àëãûøëàéûðàì. Àíàñûíäàí ñîíðà, î, èêèíúè
ôàë÷û îëäó. Î, çîðëà äåéèë, êþíöëëö îëàðàã þç òàõòûíû éåðèí äèýÿð ãûçû Òè-
òàíäàí òþðÿìèø Ôåáÿ ýöçÿøòÿ ýåòäè. Ôåá äÿ òÿâÿëëöä ýöíö ùÿäèééÿñè êèìè
áó âåðýèíè, áó èñòåäàäû Ôåáàéà òÿãäèì åòäè âÿ íÿâÿñèíÿ þç àäûíû ãîéäó.
Þçö èñÿ, Äåëîñ ãàéàëûãëàðûíûí ñàêèò ñóëàðûíû òÿðê åäÿðÿê ìåùìàííÿâàç
Àòòèêà ñàùèëëÿðèíÿ éàí àëäû; áóðà, Ïàðíàñà äîüðó ùÿðÿêÿò åòäè. Ùåôåñòèí
îüóëëàðû îíó åùòèðàìëà éîëà ñàëäûëàð, îíóí ö÷öí éîë à÷äûëàð: ìåøÿëÿðè
ãûðäûëàð, éûðòûúû ùåéâàíëàðû ãîâäóëàð. Î ýÿëäè, õàëã îíó òÿãäèñ åòäè âÿ þë-
êÿíèí ãîúà ùàêèìè Äåëô îíóí èñòèãáàëûíà ÷ûõäû âÿ Çåâñ þç îüëóíà èëàùè áèð
ùóøéàðëûã áÿõø åòäè. Î, äþðäöíúö îëàðàã ãåéáäÿí õÿáÿð âåðÿíëÿðèí òàõ-
òûíà îòóðäó. Ôåá-Ëîêñè Çåâñèí þç àòàñûíûí ôàë÷ûñû îëäó. Àëëàùëàðà åòäè-
éèì äóàëàðûì áóäóð. Ñîíðà Ïàëëàäàéà åøã îëñóí, íèìôàëàðà åøã îëñóí.
Ãóøëàð éóâà òèêÿí àëëàùëàð åâè — Ãîðèêè ìàüàðàëàðû îíëàðûí ìÿñêÿíèäèð.
Áó äàü ÿòÿêëÿðèíèí øÿùðèéàðû Áðîìèéè äÿ óíóòìàìûøàì. Î ñÿðêÿðäÿ
àëëàù, ìöáàðèç âàêõëàðû äþéöøÿ àïàðäû âÿ Ïåíôåéè áèð äîâøàí êèìè ùÿëàê
åòäè. Ïîñåéäîíóí ãöäðÿòèíè äÿ Ïëèñò ÷åøìÿëÿðèíè äÿ àëãûøëàéûðàì. Ñîíðà
èñÿ, åé áþéöê âÿ ãàäèð Çåâñ, éåíÿ ñÿíè òÿãäèñ åäèðÿì. Áöòöí áó äóàëà-
ðûìäàí ñîíðà áèð ôàë÷û êèìè ìÿáÿäÿ ãÿäÿì áàñûðàì. Ãîé áó ýöíöì
áöòöí äèýÿð þòÿí ýöíëÿðèìäÿí õîøáÿõò îëñóí! ßýÿð åëëèíëÿð ãèñìÿòëÿ-
ðèíè éîõëàìàã ö÷öí áóðà òîïëàíìûøñà (ãàíóí áåëÿäèð), ãîé éàõûí ýÿë-
ñèíëÿð. Àëëàù íÿ úöð áóéóðìóøñà, îíà ÿìÿë åäÿúÿéÿì, ôàë à÷ûá ãåéá-
äÿí õÿáÿð âåðÿúÿéÿì.
95
 Ìÿáÿäèí ãàïûñûíäàí è÷ÿðè ýèðèð âÿ äÿðùàë äÿùøÿò
è÷ÿðèñèíäÿ ãà÷ûá äûøàðû ÷ûõûð.

Àù, íÿ äÿùøÿò! Äèëèì ñþç òóòìóð! Ýþçëÿðèì ãàðàíëûã ýÿòèðèð! Ìÿíè

Ëîêñèéàíûí åâèíäÿí ãîâäóëàð. Àéàã öñòöíäÿ äóðà áèëìèðÿì. Éûõûëûðàì.
Äèçëÿðèì áöêöëöð. ßëëÿðèì öñòöíäÿ ñöðöíöðÿì. Ãîúà áèð ãàðû îëñàì äà,
êþðïÿ áèð óøàã êèìè òèòðÿéèðÿì.Þêöç áóäóéëà áÿçÿíìèø ìÿáÿäÿ ýèðÿí-
äÿ òÿí îðòàäà àëëàùëàð òÿðÿôèíäÿí ëÿíÿòëÿ äàìüàëàíìûø áèð àäàì îòóðäó-
üóíó ýþðäöì. Îíóí òèòðÿéÿí ÿëëÿðèíäÿí ãàí äàìúûëàéûðäû. ßëèíäÿ éàëûí
ãûëûíú âÿ àü éóíà áöêöëìöø çåéòóí øàõÿñè òóòìóøäó. ßòðàôà íÿçÿð ñàë-
äû. Ùÿð òÿðÿôäÿ, ìöãÿääÿñ âÿ ãÿäèì êöðñöëÿðäÿ îòóðìóø äÿñòÿ-äÿñòÿ
ãàäûíëàð ìöðýöëÿéèðäèëÿð. Éîõ, îíëàð ãàäûí äåéèëäèëÿð, Ùîðãîíà êèìè
áÿäùåéáÿò ìÿõëóãëàð èäè. Ùÿòòà Ùîðãîíàäàí äà äÿùøÿòëè èäèëÿð, øÿêèëëÿ-
ðèíè ýþðäöéöì, Ôèíåéèí ÿëèíäÿí éåìÿéèíè ãàïàí Ãàðïè êèìè èäèëÿð. Ëà-
êèí áóíëàð ãàíàäñûçäûðëàð, ãàïãàðà, èéðÿíú âÿ ìóðäàð ìÿõëóãäóëàð.
Ìöðýö äþéÿðÿê õîðóëäàéûðëàð. Îíëàðà éàõûí äöøìÿê ìöìêöí äåéèëäèð,
íÿôÿñëÿðèíèí èéèíäÿí áàø ÷àòëàéûð, ýþçëÿðèíäÿí ìóðäàð âÿ áóëàíûã éàø
àõûð. Ýåéèìëÿðè åëÿ áèð ùàëäàäûð êè, î ïàëòàðëà íÿ àëëàù ìÿáÿäèíÿ, íÿ äÿ
èíñàí åâèíÿ àéàã áàñìàã ìöìêöí äåéèëäèð. Áó ìöäùèø ìÿõëóãëàð ùàíñû
íÿñèëäÿí, ùàíñû òàéôàäàí òþðÿìèøëÿð, ùàíñû þëêÿäÿ, ùàíñû äèéàðäà áþéö-
ìöøëÿð? Âàé îëñóí î þëêÿéÿ éÿãèí ñîíðà ïåøìàí îëóá ôÿðéàä åòìÿê-
äÿäèð. Àðòûã ñóñóðàì. Ãàëàí íÿ âàðñà ãîé áó ìöãÿääÿñ éåðëÿðèí ñàùèáè
àëëàùûìûç Ëîêñè ãåéäèíÿ ãàëñûí. Î, øÿôà âåðÿí áèð ïåéüÿìáÿðäèð, èøàðÿ
âÿ ÿëàìÿòëÿðè òÿáèð åòìÿê îíóí ÿëèíäÿäèð, ìóðäàðëàíìûø ùÿð áèð åâè ïàê
åäÿí îäóð.
Ïèôèéà ýåäèð. Ìÿáÿäèí è÷ÿðèñè à÷ûëûð. Éóõóëàìûø åðèíèëÿð àðàñûíäà Îðåñò ýþðöíöð.
Àïîëëîí, Ùåðìåñèí ìöøàéèÿòèëÿ äàõèë îëóð.

À ï î ë ë î í . Éîõ, àëëàùûí ñÿíè ÿëÿ âåðìÿéÿúÿêäèð. Ñÿíè ùèôç åäèðÿì,

óçàãëàðäà äà îëñàì, ùÿð çàìàí ñÿíèíëÿéÿì. (Îðåñòÿ) Ñÿíèí äöøìÿíëÿ-
ðèíÿ ãàðøû ìÿðùÿìÿòëè âÿ ðÿùìäèë îëìàéàúàüàì. Ýþðöðñÿíìè, áó ìóðäàð
ìÿõëóãëàð ÿñèð åäèëìèøëÿð. Ýåúÿíèí ãîúà òàéôàñû îëàí áó èéðÿíú áÿä-
ùåéáÿòëÿð äÿðèí éóõóéà ýåòìèøëÿð. Íÿ àëëàù, íÿ èíñàí þâëàäû, íÿ éûðòûúû
ùåéâàíëàð îíëàðà éàõûí äöøìöð. Îíëàð ôÿíàëûã ö÷öí òîïëàíûðëàð. Ýåúÿ
éàðû ãàðàíëûüû, éåðàëòû Òàðòàðûí çöëìÿòè îíëàðûí ìÿñêÿíèäèð. Ùÿì èíñàí-
ëàð, ùÿì Îëèìï ñàêèíëÿðè îíëàðäàí èêðàù åäèð. Àðòûã äóð ãà÷: ðóùäàí
äöøìÿ, îíëàð èçèíè àëûá äàëûíúà ýÿëÿúÿêëÿð, äóðìàäàí ñÿíè ãîâàúàãëàð.
Ñÿí ãèòÿíè êÿñèá ýåäÿúÿêñÿí, ãóðóäà éîëóíó èòèðÿúÿêñÿí. Äÿíèçäÿ áåëÿ
96
ñÿíè òÿãèá åäÿúÿêëÿð. Ñÿí ñàùèë êÿíàðû øÿùÿðëÿðèí éàíûíäàí þòöá êå÷ÿ-
úÿêñÿí. Ëàêèí éîðóëìà! Áó ìÿøÿããÿòëè òÿãèáÿ òÿùÿììöë åò! Ïàëëàäà-
íûí1 øÿùÿðèíÿ ÷àòàðêÿí äàéàí! Îðàäà ãÿäèì áöòö ãóúàãëàéûá äóà åò!
Îðàäà ùàêèìëÿðÿ ðàñò ýÿëÿúÿéèê. Îðàäà øÿôàëû ñþçëÿð åøèäÿúÿéèê. Ñÿíè
ùÿìèøÿëèê îëàðàã áó èçòèðàáäàí ãóðòàðìàã ö÷öí, îðàäà áèð õèëàñ éîëó òà-
ïàðûã. Ñÿíÿ þç äîüìà àíàíû þëäöð äåéÿ ÿìð åäÿí àõû ìÿíÿì.
Î ð å ñ ò . Åé Àïîëëîí! Âèúäàí âÿ ùÿãèãÿò ñÿíÿ íÿ ÿìð åäèðñÿ, ñÿí
þçöí áèëèðñÿí. Ùàìûñû õàòèðèíäÿäèð. Ìÿðùÿìÿòëè îë! Ãÿò åëÿäèéèí ùÿð áèð
øåéè åòìÿéÿ ñÿí ãàäèðñÿí.
À ï î ë ë î í . Ùàìûñû õàòèðèìäÿäèð. Ãîé ãîðõó ñÿíÿ ãàëèá ýÿëìÿñèí!
(Ùåðìåñÿ) Àòàìäàí òþðÿìèø äîüìà ãàðäàøûì Ùåðìåñ, î ìÿíÿ ïÿíàù
ýÿòèðìèøäèð. Îíó ùèôç åò! Îíà ãåéäêåø áèð ðÿùáÿð âÿ åòèáàðëû áèð ÷îáàí îë!
Áÿäáÿõòëÿðè õèëàñ éîëóíà ñàëàí úàð÷û — Çåâñèí ãàðøûñûíäà ïàê, ìöãÿä-
äÿñ âÿ òîõóíóëìàçäûð.

Ùåðìåñ Îðåñòè àïàðûð. Àïîëëîí ìÿáÿäÿ äàõèë îëóð.

Êëèòåìíåñòðàíûí ãàíëû êþëýÿñè çàùèð îëóð.

Ê ë è ò å ì í å ñ ò ð à í û í ê þ ë ý ÿ ñ è . Ñèç éàòìûñûíûç. Éóõóéà ýåòìèñè-

íèç. Àù, éàòàíëàð ìÿíèì íÿéèìÿ ýÿðÿêäèð?! Ñèçèí éàíûíûçäà ìÿí áàøãà
þëöëÿðÿ íèñáÿòÿí äàùà àðòûã ùÿãèðÿì. Ùÿëàê åòäèêëÿðèìèí àúû ñþçëÿðè éó-
õóéà ýåòìèø ðóùëàð ñÿëòÿíÿòèíäÿ ìÿíÿ ðàùàòëûã âåðìèð. Ìÿí ðöñâàé îë-
ìóøàì, àâàðà âÿ ñÿðýÿðäàí äîëàíûðàì. Áèëèí êè, îíëàðà ãàðøû ìÿíèì
þçöìöí àüûð âÿ ãàíëû áèð èääèàì âàðäûð. ßçèç âÿ éàõûíëàðûìäàí áàøûì
íÿ áÿëàëàð ÷ÿêìÿäè? Ëàêèí àëëàùëàðäàí ùå÷ êÿñ ìÿíÿ ãÿùìÿð ÷ûõûá ãÿ-
çÿáëÿíìÿäè. Áóäóð àíà ãàòèëè òÿðÿôèíäÿí ùÿëàê åäèëìèøÿì. Áàõûí, öðÿ-
éèìäÿ äÿðèí éàðà âàðäûð: áó, îüëóìóí âóðäóüó çÿðáÿíèí éåðèäèð. Éóõó-
íóí çöëìÿòèíäÿ ðóùóí ýþçëÿðè à÷ûãäûð, î ùÿð øåéè ýþðöð, ëàêèí ýöíîðòà
èøûüû îíó êîðëóã äóìàíûíà ãÿðã åäèð. Ìÿíèì âåðäèéèì íÿçèðëÿðè ñèç áîë-
ëóúà òûõìûøñûíûç, ýåúÿ éàðû îúàüû áàøûíäà ìÿñò åòìÿäÿí àõûäûëàí øÿðàá,
çàùèä îëäóüóíóç î ãîðõóíú ñààòëàðäà ãóðóëàí çèéàôÿò, áàøãà àëëàùëàðäàí
ÿëàùèääÿ ñèçÿ ùÿñð îëóíìóøäóð. Ëàêèí èíäè ýþðöðÿì êè, ùàìûñû íàíêîð-
úàñûíà òàïäàíìûøäûð, óíóäóëìóøäóð. Ãàòèë èñÿ úàâàí áèð ìàðàë êèìè ñû÷-
ðàéûá àðàäàí ÷ûõäû, êÿìÿíä ùÿëãÿñèíè ãûðûá óçàãëàðà ãà÷äû. Î ñèçÿ ýöëäö,
ñèçÿ èñòåùçà åäèá ýåòäè. Äåäèêëÿðèìè åøèäèðñèíèçìè? Ðóùóì ôÿüàí åëÿ-
éèð. Àíëàéûðñûíûçìû? Ñèç åé òàáóò êèìè ëàë ýåúÿíèí àëëàùëàðû, ìÿí —
Êëèòåìíåñòðàéàì, éóõóëó áèð êþëýÿéÿì, ñèçè ùàðàéëàéûðàì.
97
 Õîð èíèëäÿéèð.

Ê ë è ò å ì í å ñ ò ð à í û í ê þ ë ý ÿ ñ è . Ñèç èíèëäÿéèðñèíèç. Î èñÿ ÷ûõûá ýåòäè.

Èíäè áàø àëûá ãà÷ûð. Îíóí äîñòëàðû ìÿíèìêè êèìè äåéèëëÿð, îíóí äîñòëàðû
äàùà åòèáàðëûäûð.
Õîð èíèëäÿéèð.

Ê ë è ò å ì í å ñ ò ð à í û í ê þ ë ý ÿ ñ è . Ñèç ÷îõ áÿðê éóõóéà ýåòìèøñèíèç.

Ñèçèí ìÿíÿ éàçûüûíûç ýÿëìèð. Îðåñò ãà÷äû, àíàñûíû þëäöðÿí ãàòèë ãà÷ûá
óçàãëàøäû.
Õîð èíèëäÿéèð.

Ê ë è ò å ì í å ñ ò ð à í û í ê þ ë ý ÿ ñ è . Óëàéûðñûíûç? Éàòìûñûíûç? Éóõóäàí

àéûëà áèëìèðñèíèç? ßçàáëà èíúèòìÿê, àüðû èëÿ ÿçèééÿò âåðìÿê — ìÿýÿð ñèçèí âÿ-
çèôÿíèç äåéèëìè?
Õîð ôÿüàí åäèð.

Ê ë è ò å ì í å ñ ò ð à í û í ê þ ë ý ÿ ñ è . Ãóäóç èëàíëàðûí êèí âÿ çÿùÿðèíè

ìÿùâ åòìÿê ö÷öí, éîðüóíëóã âÿ éóõó èêè ñóè-ãÿñä÷è êèìè ÿëáèð îëìóøëàð.
Õîð ñöðÿêëè âÿ êÿñêèí èíèëòè èëÿ ÷ûüûðûð.

Õ î ð . Òóò! Òóò! Òóò! Ãà÷äû, ãîéìà, òóò!

Ê ë è ò å ì í å ñ ò ð à í û í ê þ ë ý ÿ ñ è . Éóõó è÷ÿðèñèíäÿ øèêàðû ãîâóðñó-
íóç? Ãÿçÿáëè âÿ íàðàùàò òàçûëàð êèìè ùöðöá çèíýèëäÿéèðñèíèç? Áóíäàí
íÿ ÷ûõàð? Îéàíûí! Ãîé àéàãëàðûíûçû èôëèú âóðóá ãóðóòìàñûí, ýþçëÿðèíèçè
éóõó êîð åòìÿñèí! Àüûð âÿçèôÿíèç éàäûíûçäàí ÷ûõìàñûí! Ùàãëû ìÿçÿì-
ìÿòëÿðèì ãîé öðÿéèíèçè àëîâëàíäûðñûí, êèìäÿ âèúäàí âàðñà, øèêàéÿòëÿ-
ðèì èòè áèð ãàì÷û çÿðáÿñè êèìè îíó éàíäûðàúàãäûð.
Ãàëõûí! Ãîâóí! Çÿùÿðëè òöïöðúÿéèíèçëÿ îíó éàíäûðûí! Ãàðà íÿôÿñè-
íèçëÿ îíó áîüóá ãóðóäóí, úèéÿðèíè îäëàéûá ãàðàëäûí! Òåç èçèíè òóòóá éö-
éöðöí, öñòöíö àëûá òàïäàéûí, ÿçèí!
Êëèòåìíåñòðàíûí êþëýÿñè éîõ îëóð.

Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è . Îéàíûí! Îéàíûí! Ñÿí îíó îéàò, ìÿí äÿ ñÿíè!

Åé, ùÿëÿ éàòìàìûñàí? Ãàëõ! Éóõóäàí îéàí! Òåç! Úÿëä îëóí ýþðÿê, ÷ÿíÿ
äþéöá áèçè ùàãëû ìÿçÿììÿò åäèðäèìè?
Åðèíèëÿð áèð-áèðèíèí àðäûíúà ãàëõûá ìÿáÿääÿí ãà÷ûðëàð.

98
 ÏÀÐÎÄ

Õîð
ÁÈÐÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Àù, àù, åéâàù!

Áàúûëàð, áó íÿ ìöñèáÿò, áó íÿ áÿëàäûð. ×ÿêäèéèìèç çÿùìÿò, ãàéüû âÿ
ìÿøÿããÿò áîøà ýåòìèøäèð. Âàé îëñóí áèçÿ! Àüëàéûí, ôÿðéàä åäèí! Àù, áó
íÿ ôÿëàêÿòäèð, àð îëñóí áèçÿ! Øèêàðûìûç àòäûüûìûç òîðäàí ÷ûõûá ãà÷ìûø-
äûð. Áèçè éóõó àïàðìûøäûð. Àð îëñóí áèçÿ! Øèêàðûìûç ãà÷ìûøäûð.
ÁÈÐÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Àù, åé Çåâñ îüëó! Ñÿí îüðóñàí. Ñÿí ùÿéàñûç áèð äÿëÿäóçñàí. Ãîúà
èëàùÿëÿðäÿí ãàáàüà äöøöá, ãàòèëÿ ñûüûíàúàã âåðäèí, ìÿëóí áèð àäàìà
ùàâàäàð îëäóí. Î þç âàëèäåéíèíèí úÿëëàäûäûð. Äîüìà àíàñûíû þëäöðìöø-
äöð. Ñÿí èñÿ ãàòèëè îüóðëàéûá àðàäàí ÷ûõàðäûí. Èíäè êèì äåéÿ áèëÿð êè, ñÿí,
Ôåá, ÿäàëÿòëèñÿí?
ÈÊÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Òÿíÿ áèçè ìÿùâ åòäè, ìÿçÿììÿò ãàì÷ûñû ðþéàìûçû äàüûòäû. Ñöðöúö

þç àòëàðûíû ãàì÷ûëàéàí êèìè, çÿðáÿ, çÿðáÿ àðõàñûíúà äÿéäè, öðÿéèìèç
éàíäû, úèéÿðèìèçÿ äàü ÷ÿêèëäè. Âóðàí, úÿëëàä êèìè ðÿùìñèç èäè, ãàì÷û-
íûí àüðûñû ãàíûìûçà èøëÿäè, áåéíèìèçÿ, èëèéèìèçÿ èøëÿäè. Íÿ ãÿäÿð ìöäùèø,
íÿ ãÿäÿð àìàíñûç áèð ÿçàá!
ÈÊÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Áó êè÷èê àëëàùëàð íèçàì-èíòèçàìû ïîçóá, ãàéäà-ãàíóíó òàïäàëàéûð-

ëàð. Ùÿãèãÿòèí òàõòûíû éûõûá òîðïàüà ñàëûðëàð. Î òàõò àðòûã ãàðà ãàí è÷èí-
äÿäèð. Öñòö äÿ ãàíäûð, àëòû äà ãàíäûð. Áàõûí éåðèí ýþáÿéè áåëÿ ãàíà
áóëàøìûøäûð, ýöíàùà áàòìûøäûð. Àüûð úèíàéÿòëÿðëÿ ëÿêÿëÿíìèøäèð.

Ö×ÖÍÚÖ ÑÒÐÎÔ

Ìöäùèø áèð ýöíàùëà þç ïåéüÿìáÿðëèê îúàüûíû ñÿí þçöí ìóðäàðëàäûí,

åé àëëàù! Þçöí þç àðçóíëà ýöíàùà áàòäûí. Àëëàùëàðûí çèääèíÿ îëàðàã ñÿí
èíñàí òàéôàñûíà ãàùìàð ÷ûõûðñàí âÿ Ìîéðàíûí ÿçÿëè ùàêèìèééÿòèíè òÿìÿ-
ëèíäÿí ñàðñûäûðñàí.
99
 Ö×ÖÍÚÖ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Ëàêèí ýöíàùêàð ìÿíèìäèð, ìÿíèì. Îíó ùå÷ êÿñ õèëàñ åäÿ áèëìÿç.
Éåðàëòû çöëìÿòäÿ ýèçëÿíñÿ áåëÿ, òîðïàãäà äà îíà ðàùàòëûã éîõäóð. Î ëÿ-
íÿòëÿ äàìüàëàíìûøäûð, î ìÿùâ îëìóøäóð. Î þëäöðìöøäöð. Îíó äà þëäö-
ðÿúÿêëÿð. Àõûòäûüû ãàí îíäàí èíòèãàì àëàúàãäûð.

ÁÈÐÈÍÚÈ ÅÏÈÑÎÄÈ

À ï î ë ë î í (ÿëèíäÿ îõ âÿ êàìàí ìÿáÿääÿí ÷ûõûð). Ùàéäû, ðÿää îëóí!

ßìð åäèðÿì, òåç áó åâè òÿðê åäèí! Ðÿää îëóá óçàãëàøûí áóðàäàí! Áó
ïåéüÿìáÿðëèê ìÿáÿäèíè òåç òÿðê åäèí! ßêñ òÿãäèðäÿ ãûçûë ãþâñëö êàìà-
íûìäàí ãîïàí ñèâðè, ïàðëàã îõëàðûì áèð èëàí êèìè ñèçÿ ñàíúûëàúàã. Î çà-
ìàí úàíûíûçûí àüðûñûíäàí óëàéàðñûíûç, ãàðà ãàí ãóñàðñûíûç. Àõû ñèç áîë
ãàí è÷ìÿéÿ âÿðäèø åòìèøñèíèç. Ðÿää îëóí, ÷ÿêèëèá ýåäèí! Áó ìÿáÿä àëòû-
íà ñûüûíìàã áèçÿ éàñàãäûð. Ùàðàäà áàø êÿñèëèðñÿ, ýþç ÷ûõàðûëûðñà, ìöùà-
êèìÿ ýåäèðñÿ åäàìëàð îëóðñà óøàãëàð þëäöðöëöðñÿ, úàí ÷ÿêÿíëÿðèí õûðûë-
òûñû åøèäèëèðñÿ, àäàìëàðû ÷àðõà äîëàéûá ñöìöêëÿðèíè ñûíäûðûëàðñà, ïàéàëàðà
òàõûëàíëàðûí ôÿðéàäû ýþéÿ éöêñÿëèðñÿ, — ñèçèí éåðèíèç îðàäàäûð. Åé, ìÿ-
ýÿð åøèòìèðñèíèç? Ñèçèí áàéðàìûíûç, ñèçèí ÿéëÿíúÿíèç áóíëàðäûð âÿ áóíà
ýþðÿ äÿ àëëàùëàð ñèçäÿí èêðàù åäèðëÿð. Ñèçèí ýþðêÿìèíèç áåëÿ èéðÿíúäèð.
Ñèçèí êèìè ìóðäàð ìÿõëóãëàðûí ìÿñêÿíè, ùÿð òÿðÿôè ëàõòà-ëàõòà ãàíà
áîéàíìûø øèð ìàüàðàëàðû îëìàëûäûð. Ìÿíèì ìöãÿääÿñ ìÿáÿäèìè þç ìóð-
äàð âàðëûüûíûçëà ëÿêÿëÿìÿéèí! Ðÿää îëóá ýåäèí! Âÿùøèëÿð êèìè àâàðà âÿ
ñÿðýÿðäàí äîëàíûí! àëëàùëàðäàí ùå÷ êÿñ ñèçÿ ÷îáàí îëìàéàúàãäûð.
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è . Åé Àïîëëîí! Èíäè äÿ ìÿíÿ ãóëàã àñ! Ìÿí ñÿíÿ
áàø âåðÿí ýöíàùûí èøòèðàê÷ûñû áåëÿ äåéÿ áèëìÿðÿì. Éîõ, ùàìûñûíû åäÿí
éàëíûç ñÿíñÿí, ùàìûñûíûí ýöíàùû òÿê ñÿíäÿäèð.
À ï î ë ë î í . Íåúÿ? Èçàù åò ýþðöì! Áóíóí ö÷öí ñÿíÿ âàõò âåðèðÿì.
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è . Ñÿí éàäåëëèíè þç àíàñûíû þëäöðìÿéÿ ýþíäÿðìèñÿí.
À ï î ë ë î í . Ìÿí îíà àòàñûíûí èíòèãàìûíû àëìàüû ÿìð åòìèøÿì. Áÿñ
íåúÿ?
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è . Âÿ àíàñûíû þëäöðÿí ãàòèëè ùèìàéÿí àëòûíà àëìûñàí.
À ï î ë ë î í . Ýöíàùäàí òÿìèçëÿíèá ïàê îëìàñû ö÷öí, ìÿíèì åâèìÿ
ïÿíàù ýÿòèðìÿñèíè ÿìð åòìèøÿì.
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è . Áèç èñÿ îíó ìöøàéèÿò åòìèøèê. Íÿ ö÷öí áèçè ðöñ-
âàé åäèðñÿí?
100
 Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è . Ñèçÿ, ìÿíèì ìåùðàáëàðûìà éàõûí äöøìÿê îëìàç.
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è . Áèçèì áîéíóìóçà áåëÿ áèð âÿçèôÿ ãîéóëìóøäóð.
À ï î ë ë î í . Íÿ ýþçÿë âÿçèôÿäèð? Áèð ôÿõð äÿ åäèðñèíèç.
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è . Áèç àíàñûíû þëäöðÿí ãàòèëè åâèíäÿí ãîâóðóã.
À ï î ë ë î í . Ùÿìèí ãàäûí èñÿ ÿðèíè þëäöðìöøäöð, áóíó íÿ ö÷öí óíó-
äóðñóíóç?
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è . ßð ãàäûí ö÷öí äîüìà äåéèëäèð. Î äîüìà ãàí
àõûòìàìûøäûð.
À ï î ë ë î í . Äåìÿê, áþéöê Ùåðàíûí Çåâñ èëÿ áàüëàäûüû íèêàù àíäûíûí
ñÿíèí ö÷öí ùå÷ áèð ãèéìÿòè éîõäóð, áó ñÿíèí ö÷öí áîø áèð øåéäèð? Ùÿëÿ
ìÿùÿááÿò àëëàùû Êèïðèäàíû2 äà ñþéöá òÿùãèð åäèðñÿí? Ùàëáóêè èíñàíëàðà
ñåâèíú âåðÿí îäóð. Òàëå èñÿ êèøè èëÿ ãàäûí àðàñûíäàêû íèêàùû àíääàí, ãÿ-
ñÿìäÿí äàùà éöêñÿê âÿ ìöãÿääÿñ òóòìàãäàäûð. Ùÿãèãÿò áó ìöãÿä-
äÿñ èòòèôàãû ùèôç åòìÿêäÿäèð. Ñÿí èñÿ ÿðèíè þëäöðÿí ãàòèë ãàäûíû ÿôâ åäèð-
ñÿí, îíó åäàì åòìÿéÿ úàí àòìûðñàí, àðõàñûíúà äöøöá îíó òÿãèá åòìèð-
ñÿí. Åëÿ èñÿ áèë êè, Îðåñòè òÿãèá åòìÿéÿ ñÿíèí ùàããûí éîõäóð. Òþêöëÿí
áèð ãàí ö÷öí ñÿí ãÿçÿáëÿíèá úîøóðñàí. Äèýÿð ãàí ö÷öíñÿ ùÿääèíäÿí
àðòûã ëàãåéäñÿí. Êèìèí ùàãëû îëäóüóíó ãîé Ïàëëàäà ìöÿééÿí åòñèí!
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è. Ãàòèëäÿí ÿë ÷ÿêìÿéÿúÿéÿì. Îíó ãîâìàãäàí
éîðóëìàéàúàüàì.
À ï î ë ë î í. Ãîâ! Ãîâ! Èñòÿéèðñÿí ëàï äÿðèäÿí, ãàáûãäàí ÷ûõ!
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è. Ñÿí òÿíÿ åäèðñÿí, àëëàù! Ñÿí ìÿíèì ùþðìÿòè-
ìè, øÿðÿôèìè àë÷àëòìàã èñòÿéèðñÿí.
À ï î ë ë î í. Ñÿíèí î øÿðÿôèíè ìÿíÿ ùàâàéû âåðñÿëÿð äÿ ãÿáóë åòìÿðÿì.
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è. Ýþðöíöð, ñÿí Çåâñèí ñÿëòÿíÿòèíäÿ áþéöêñÿí.
Ëàêèí ìÿí øèêàðûìû ÿëèìäÿí áóðàõìàéàúàüàì. Òþêöëÿí àíà ãàíû îíó òÿ-
ãèá åòìÿéèìè ÿìð åäèð. Áèð îâ êþïÿéè êèìè èçèíè àëûá äàëûíúà ýåäÿúÿéÿì.

Õîð ñöðÿòëÿ îðõåñòðè òÿðê åäèð.

À ï î ë ë î í. Ìÿí èñÿ ýåäèá, äóà åäÿí î èíñàôû ùèôç åäÿúÿéÿì. Êþ-

ìÿê ö÷öí ÿë à÷àíäàí öç äþíäÿðÿíÿ ãàðøû àëëàùëàðûí âÿ èíñàíëàðûí ãÿ-
çÿáè áþéöê îëóð. Îíó ÿëÿ âåðìÿéÿúÿéÿì.

Àïîëëîí ýåäèð.

101
 ÈÊÈÍÚÈ ÅÏÈÑÎÄÈ

Îðõåñòð áîøàëûð. ßùâàëàò Àôèíàäà âàãå îëóð. Ïàëëàäàíûí ìÿáÿäèíèí ãàáàüû. Îðåñò äàõèë
îëóá àëëàùûí áöòö éàíûíäà îòóðóð.

Î ð å ñ ò . Åé ùþêìäàð àëëàù, Àôèíà. Ëîêñèéà ìÿíÿ áóðà ýÿëìÿéè ÿìð

åòäè. Ýöíàùêàð áÿíäÿíè ãÿáóë åò! ßëëÿðèì àðòûã ãàíäàí òÿìèçëÿíìèøäèð.
Ìÿíÿ åäèëÿí ëÿíÿò êþùíÿëìèøäèð. Ëÿíÿò çÿùÿðè çÿèôëÿéèá þç àúûñûíû
ãåéá åòìèøäèð. Ãóðóäà ñÿðñÿðè äîëàøìûøàì, äÿíèçëÿð àøûá áóðà ýÿëìèøÿì.
Ôåáèí ìöäðèê êÿëàìûíà èòàÿò åäèá, ñÿíèí ìÿáÿäèíÿ ïÿíàù ýÿòèðìèøÿì.
Åé àëëàù, áóäóð, ñÿíèí áöòöíö ãóúàãëàìûøàì âÿ áóðàäà ãàëûðàì. Ãîé
ìöùàêèìÿ îëñóí, ãîé ùþêì ÷ûõàðûëñûí!
Åðèíèëÿðèí õîðó îðõåñòðÿ äàõèë îëóð.

Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è. Èðÿëè! Èðÿëè! Ãàòèë áóðàäà òÿçÿ èçëÿð áóðàõìûø-

äûð. Ùèññ åäèðÿì, ëàë áèð úàñóñ êèìè ãàí áèçè ÷àüûðûð, ãàí áèçè úÿçá åäèð.
Éàðàëû ìàðàëû ãîâàí áèð êþïÿê ñöðöñö êèìè áèç äÿ ãàí âÿ òÿð èéèíè àëûá
øèêàð äàëûíúà úóìóðóã. Àðòûã øèêàðûí áàøûíûí öñòöíö àëìûøûã. Éîðüóí-
ëóãäàí áàüðûìûç ãàðàëûá, íÿôÿñèìèç êÿñèëèá. Áöòöí ãèòÿíè ÷àïûá êå÷ìè-
øèê, ãàíàäñûç áèð ó÷óøëà óçàã äÿíèç öçÿðèíäÿí àøìûøûã. Ýÿìèëÿð áèçèìëÿ
àéàãëàøà áèëìÿéèá àðõàäà ãàëìûøäûð. Èíäè äöøìÿí éÿãèí áóðàäà ùàðà-
äàñà ýèçëÿíìèøäèð.
ÊÈ×ÈÊ ÏÀÐÎÄ

Åðèíèëÿð áèð-áèðèíèí àðõàñûíúà îðõåñòðè äîëàøûðëàð.

Á è ð è í ú è Õ î ð ä à í. Àõòàð! Àõòàð! Éàõøû áàõ! Ùÿð òÿðÿôè éîõëà!

Àíà ãàòèëèíè àðàäàí ÷ûõûá ãà÷ìàüà ãîéìà!
È ê è í ú è Õ î ð ä à í. Îäóð, îüðó éåíÿ þçöíÿ ÿìèí áèð èëòèúà òàïûá.
Îüðó èëàùÿíèí áöòöíö àüóøóíà àëûá. Ýþð íåúÿ îíà ñàðûëìûøäûð, íåúÿ îíà
ñûüûíìûøäûð. Àüûëñûç ñÿôåù ìöùàêèìÿ àõòàðûð, áÿðàÿò ãàçàíàúàüûíà öìèä
åäèð.
Ö ÷ ö í ú ö Õ î ð ä à í. Áó ùå÷ âàõò áàø òóòìàéàúàãäûð. Àíà ãàíû àõû-
äûëìûøäûð, ãàí òîðïàüà òþêöëìöøäöð. Àòûëàí îõó ýåðè ãàéòàðìàã îëìàç.
Ãàí ùîïìóøäóð, òîðïàã ãàíû ñîðìóøäóð.
Ä þ ð ä ö í ú ö Õ î ð ä à í. Ýöíàùûíû ãàíûíëà éóéàúàãñàí. Äèðè-äèðè
âöúóäóíäàí èñòè âÿ ãûçûë ãàíûíû ñîðóá è÷ÿúÿéÿì. Äàìàðëàðûìäàí ãàíûí
ñîðóá, ìÿñò îëóíúàéà ãÿäÿð è÷ÿúÿéÿì.
102
 Á å ø è í ú è Õ î ð ä à í. Ñÿíè äèðè-äèðè éàíäûðàúàüàì, ñÿíè ãóïãóðó
ãóðóäàúàüàì. Ñÿíè òîðïàüà áàñäûðàúàüàì. Àíàñûíû þëäöðìöø îüóë, ñÿí
ÿçàáà ÿçàáëà úàâàá âåðÿúÿêñÿí.
À ë ò û í ú û Õ î ð ä à í. Ñÿí àëëàùëàðû òÿùãèð åäÿí, ãîíàüûíû âÿ éàõóä
ìåùðèáàí âàëèäåéíèíè ðÿíúèäÿ ñàëàí ýöíàùêàðëàðûí íÿ úöð ÿçàá ÷ÿêäèê-
ëÿðèíè ýþðÿúÿêñÿí. Ùÿð êÿñ þç åòäèéèíèí úÿçàñûíû àëàúàãäûð, êèì þëäöð-
ìöøñÿ, þëäöðöëÿúÿêäèð.
É å ä ä è í ú è Õ î ð ä à í. Àèä èíñàíëàðûí ðèéà áèëìÿç ìöääÿèñèäèð.
Î, éåðàëòû äöíéàäà ùàôèçÿñèíèí ëþâùÿñèíäÿ ùÿð øåéèí ùåñàáûíû àïàðìàã-
äàäûð.
Î ð å ñ ò . Áÿäáÿõòëèêëÿð ìÿíÿ äÿðñ îëäó, àðòûã ýöíàùëàðäàí òÿìèçëÿí-
ìÿê ÷àðÿñèíè, ïàê îëìàã àéèíëÿðèíè áèëèðÿì. Ùàðàäà äàíûøìàã ùàðàäà
ñóñìàã ëàçûì ýÿëäèéèíè àíëàéûðàì. Çÿêàëû ìöðÿááèì þçöíö ìöäàôèÿ
åòìÿê ö÷öí íÿ äåìÿê ëàçûì ýÿëäèéèíè ìÿíÿ þéðÿòìèøëÿð. ßëëÿðèìèí
áàòäûüû î ãàí ñîéóìóøäóð, àíà ãàòèëè ýöíàùûíû éóìàã àðòûã ìöìêöí-
äöð. Àõûòäûüûì ãàíû Ôåáèí ìÿáÿäè ãàðøûñûíäà êÿñäèéèì ãóðáàíëûã äî-
íóçóí ãàíû èëÿ öçÿðèìäÿí ñèëèá òÿìèçëÿìèøÿì. Ôÿíàëûã åòìÿäÿí ìÿíÿ
öíñèééÿò ýþñòÿðÿíëÿðè ñàéûá-ñàäàëàìàã ö÷öí ÷îõ äàíûøìàã ëàçûì ýÿ-
ëÿðäè. Ãîúà çàìàíûí àõûíû ùÿð øåéè ñèëèá àïàðûð. Ùÿð øåéè ïàê åäèð. Áóäóð,
àðòûã ïàê áèð ëèñàí âÿ åùòèðàì èëÿ áó äèéàðûí ùþêìäàð èëàùÿñè Àôèíàíû
÷àüûðûðàì. Ãîé èìäàäûìà éåòèøñèí, ãîé êþìÿéèìÿ ýÿëñèí! Ãûëûíú ÷ÿê-
ìÿäÿí ñèëàù ãàëäûðìàäàí î ÿáÿäè îëàðàã ìÿíè, äîüìà øÿùÿðèìè âÿ áöòöí
Àðãîñ õàëãûíû þçöíÿ ìöòòÿôèã åäÿúÿêäèð. Î èíäè ùàðàäàäûð, èñòè Ëèâèéà-
íûí ñÿùðàëàðûíäàäûðìû, éîõñà øàùàíÿ éåðèøè èëÿ Òðèòîíèäà ÷àéûíûí ñàùèë-
ëÿðèíäÿ ýÿçÿðÿê, äîñòëàðûíà êþìÿê ÿëèíè óçàòìàãäàäûð âÿ éàõóä Ôëèã-
ðåé äöçëÿðèíäÿ úÿñóð áèð ñÿðêÿðäÿ êèìè ãîøóíëàðû íèçàìà äöçìÿêäÿäèð
— ùàðàäàäûðñà ãîé ýÿëñèí. Î àëëàùäûð, ëàï óçàãëàðäà, ùàðàäà îëóðñà îëñóí
ìÿíèì èìäàäà ÷àüûðàí ñÿñèìè åøèäÿúÿêäèð, î ìÿíÿ ðÿùì åäÿúÿêäèð.
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è . Íÿ Àïîëëîí, íÿ Àôèíàíûí ùàêèìèééÿòè ñÿíè ìÿ-
íèì àìàíñûç ÷ÿíýÿëèìäÿí õèëàñ åäÿ áèëìÿéÿúÿêäèð. Äóðìàäàí ñÿíè
äèéàðáàäèéàð ãîâàúàüûã. Ñÿí àðòûã ãàíñûç áèð ñöìöêñÿí, úàíñûç ùÿéóëà-
ñàí, ðóùñóç áèð ãÿôÿñ, áîø áèð úÿñÿäñÿí, íÿ ö÷öí úàâàá âåðìèðñÿí? Éîõ-
ñà ñþçëÿðèìÿ òöïöðöá ìÿíÿ åòèíà åòìèðñÿí? Ñÿí ìÿíèì ãóðáàíûìñàí,
ìÿíèì ö÷öí áÿñëÿíèá áþéöäöëìöñÿí. Þëäöðìÿäÿí ñÿíÿ äèðè-äèðè ÿçàá
âåðèá ÿéëÿíÿúÿéÿì. ßëèíè, àéàüûíû áàüëàéàí ìàùíûëàðûìûçà, äÿùøÿòëè
ëÿíÿòëÿðèìèçÿ ãóëàã àñ! Åé, åé! Ñûðàéà äöçöëöí! Ðÿãñÿ âÿ ìàùíûéà áàø-
ëàéûí! Àðòûã çàìàí ÷àòìûøäûð, âàõò éåòèøìèøäèð. Èíñàíëàðûí ìèñêèí àãè-
áÿòèíÿ ùþêì åäÿí ãÿäèì ùàêèìèééÿòèìèçè, åùòèðàì âÿ ðÿøàäÿòèìèçè
103
òÿðÿííöì åäÿðÿê, ìöäùèø ìàùíûëàðûìûçà áàøëàéàã! Áèç ÿäàëÿòëè âÿ
àìàíñûç èíòèãàì áàúûëàðûéûã. Êèì ýöíàùñûçäûðñà, êèì òÿìèçäèðñÿ, êèì
ãöäñèééÿòè ïîçóá ëÿêÿëÿìÿìèøäèðñÿ, ãÿçÿáèìèç îíóí äàëûíúà ñöðöíìÿ-
éÿúÿêäèð, îíó òÿãèá åòìÿéÿúÿêäèð. Î ãÿìñèç âÿ ãàéüûñûç áó ùÿéàò è÷èí-
äÿí êå÷èá ýåäÿúÿêäèð. Ëàêèí ÿýÿð ãàòèë áàøûíû ýþòöðöá ãà÷àí áó ñÿðñÿðè
êèìè, ãàíëû ÿëëÿðèíè ýèçëÿòìÿê èñòÿðñÿ, î çàìàí áèç áèð øàùèä êèìè òàáóò-
äà éàòàíëàðûí ùàããûíû òÿëÿá åäÿúÿéèê. Áèç þëöëÿðèí ãàí âÿ èçòèðàáëàðûíûí èä-
äèà÷ûñûéûã. Áèç îíëàðûí ÿâÿçèíÿ òÿëÿá åäèðèê âÿ áèç ãàòèëÿ úÿçà âåðÿúÿéèê.

ÁÈÐÈÍÚÈ ÑÒÀÑÈÌ
Åðèíèëÿðèí õîðó Îðåñòèí ÿòðàôûíäà äþâðÿ âóðóð.

Õîð
ÁÈÐÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Àíàìûç ýåúÿ! Àù, åé ýåúÿ! Ñÿí áèçè êîðëàðà äà, ýþðÿíëÿðÿ äÿ úÿçà
âåðìÿê ö÷öí äîüóá áó äöíéàéà ýÿòèðäèí. Åøèäèðñÿíìè, àíà? Ëåòîíóí
îüëó áèçè ðöñâàé åòìÿê èñòÿéèð, î, øèêàðûìûçû ÿëèìèçäÿí àëûð. Ëàêèí àíà
þëäöðöëìöøäöð, úèíàéÿòêàð òóòóëìóøäóð, î áèçèì ãóðáàíûìûçäûð, î, ãàíà
ãàíëà úàâàá âåðÿúÿêäèð. Äèíëÿ îõóäóüóìóç ìàùíûíû! Ñÿí úÿçàäàí áîéóí
ãà÷ûðà áèëìÿéÿúÿêñÿí. Îõóäóüóìóç ìàùíû, åðèíèëÿðèí ìöäùèø ìàùíûñû
àüëûíû ãàðàëäàúàã, ãÿëáèíè äèäÿúÿê, áåéíèíè ñàðñûäàúàãäûð. Ùÿð êÿñ áó ñå-
âèíúñèç ìàùíûíû åøèòäèñÿ, ñîëóá ñàðàëàúàãäûð, äîíóá ùÿðÿêÿòñèç ãàëàúàãäûð.
ÁÈÐÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Àìàíñûç Ìîéðëàð ìÿíÿ ãàðà áèð òàëå ùþðöá ÿéèðìèøäèð. Ãèñìÿòèì —

ãàòèëëÿðè åäàì åòìÿêäèð, þëöì äàâàëàðûíû èäàðÿ åòìÿêäèð. Î ùàðà ãà÷ñà,
àðõàñûíúà ýåäÿúÿéÿì. Àèëÿ äöøñÿ, ìÿí äÿ îðàäà îëàúàüàì, þëÿíäÿí
ñîíðà áåëÿ î ìÿíèì îëàúàãäûð. Äèíëÿ îõóäóüóìóç ìàùíûíû! Ñÿí úÿçà-
äàí áîéóí ãà÷ûðà áèëìÿéÿúÿêñÿí. Îõóäóüóìóç ìàùíû, Åðèíèëÿðèí ìöä-
ùèø ìàùíûñû, àüëûíû ãàðàëäàúàã, ãÿëáèíè äèäÿúÿê, áåéíèíè ñàðñûäàúàãäûð.
Ùÿð êÿñ áó ñåâèíúñèç ìàùíûíû åøèòäèñÿ, ñîëóá ñàðàëàúàãäûð, äîíóá ùÿðÿ-
êÿòñèç ãàëàúàãäûð.
ÈÊÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Äîüóëäóüóì ýöíäÿí ãèñìÿòèì àüûð áèð âÿçèôÿ îëäó. Éàëíûç òÿêúÿ àë-
ëàùëàðà ÿë ãàëäûðìàã ìÿíèì ö÷öí ìöìêöí äåéèëäèð. Ìÿíèì çèéàôÿòëÿ-
104
ðèìäÿ ãîíàã îëìóð. Øÿí ðÿãñëÿð, àü àòëàç ëèáàñëàð ìÿíäÿ íèôðÿò äîüó-
ðóð. Ñÿíÿòèì îúàãëàðû ñþíäöðìÿê, åâëÿðè âèðàí ãîéìàãäûð. Ùÿð åâäÿ áèð
íèôàã ðóùó áÿñëÿíìèøäèð. Éàõûí éàõûíà, äîñò äîñòà ÿë ãàëäûðàúàãäûð. Ãàí
äöøÿúÿê, ãàí àõàúàãäûð. Áèç èñÿ òþêöëÿí ãàíûí áàùàñûíû àëìàã ö÷öí ãà-
òèëè äàáàíáàñìà èçëÿéÿúÿéèê. Î áèð ïÿùëÿâàí áåëÿ îëñà, ùÿéàòû ïÿíúÿ-
ìèçäÿ ñþíöá òöêÿíÿúÿêäèð.

ÈÊÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Èøûãëû âÿ ïàðëàã åâëÿðè, ôÿçàëàðäà îëàíëàðû èñÿ áèç òÿãèá åòìèðèê, îíëàðû
áèç ãîâìóðóã, îíëàðëà øÿðÿô âÿ ùàêèìèééÿò óüðóíäà ÷ÿêèøìèðèê, Éàðàø-
ìûðûã. Öçÿðèíäÿ ãàí äàìúûëàéàí áèçèì êþ÷öìöçö, íèôðÿòëÿð äîüóðàí
áèçèì äÿñòÿìèçè Çåâñ þç ãàïûñûíäàí êÿíàð åëÿäè. Ùÿð åâäÿ áèð íèôàã ðóùó
áÿñëÿìèøäèð. Éàõûí éàõûíà, äîñò äîñòà ÿë ãàëäûðàúàãäûð. Ãàí äöøÿúÿê,
ãàí àõàúàãäûð. Áèç èñÿ òþêöëÿí ãàíûí áàùàñûíû àëìàã ö÷öí ãàòèëè äàáàí-
áàñìà èçëÿéÿúÿéèê. Î áèð ïÿùëÿâàí áåëÿ îëñà, ùÿéàòû ïÿíúÿìèçäÿ ñþ-
íöá òöêÿíÿúÿêäèð.

Ö×ÖÍÚÖ ÑÒÐÎÔ

Èíñàí øþùðÿòè áÿçÿí ýþéëÿðÿ øÿôÿã ñàëûð, ëàêèí áèç ãàðà úûð-úûíäûðëàð
è÷èíäÿ êèìèí ãàïûñûíäàí è÷ÿðè ýèðñÿê, óëàøûá ñÿñ-ñÿñÿ âåðñÿê, î øþùðÿò
áèð àí è÷èíäÿ ñþíöð, òîçà-òîðïàüà ãàðûøûð. Ãîâóá òÿëÿéÿ ñàëàúàüàì. Ãó-
äóç êèìè àðõàñûíúà ÷àïàúàüàì. Àüûð ïÿíúÿìëÿ éåðè òàïäàéàúàüàì.
Ùå÷ êÿñ ÿëèìäÿí ãà÷à áèëìÿéÿúÿêäèð. Ùå÷ êÿñ úàíûíû ãóðòàðà áèëìÿ-
éÿúÿêäèð. Ãÿäÿìëÿðèì èòèäèð. Àääûìëàðûì ìþùêÿìäèð. Àòàíûí éåðèøè
àüûðäûð.

Ö×ÖÍÚÖ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Ìÿüðóð èíñàí éûõûëäûüûíäàí áèõÿáÿðäèð. Î, ýþçö áàüëû áèð êîðäóð.

Åòäèéè úèíàéÿòëÿð ýöíàùêàðûí áàøû öçÿðèíäÿ òöñòö äóìàíû êèìè ãàéíàøûð.
Àäàìëàð áóíó äóéóðëàð, àäàìëàð áóíó ýþðöðëÿð. Îíëàð ïû÷ûëäàøûðëàð:
“Áó åâèí áàøûíäà áèð áÿëà âàðäûð”. Ãîâóá òÿëÿéÿ ñàëàúàüàì. Ãóäóç êèìè
àðõàñûíúà ÷àïàúàüàì. Àüûð ïÿíúÿìëÿ éåðè òàïäàéàúàüàì. Ùå÷ êÿñ
ÿëèìäÿí ãà÷à áèëìÿéÿúÿêäèð. Ùå÷ êÿñ úàíûíû ãóðòàðà áèëìÿéÿúÿêäèð.
Ãÿäÿìëÿðèì èòèäèð. Àääûìëàðûì ìþùêÿìäèð, àòàíûí éåðèøè àüûðäûð.

105
 ÄÞÐÄÖÍÚÖ ÑÒÐÎÔ

Áåëÿ îëìóøäóð âÿ äàèìà áåëÿ îëàúàãäûð. Éîë áèçèì ö÷öí àéäûíäûð.

Ìÿãñÿä áèçÿ ìÿëóìäóð. Øÿð, ôÿíàëûã ÿáÿäèééÿí õàòèðèìçäÿ ãàëûð, áèç ùå÷
êÿñè ÿôâ åòìèðèê áèç ìöãÿääÿñèê. Íÿ àäàìëàð è÷ÿðèñèíäÿ, íÿ àëëàùëàð
è÷ÿðèñèíäÿ áèçèì éåðèìèç éîõäóð, ùþðìÿòèìèç éîõäóð, øÿðÿôèìèç éîõ-
äóð. Ýöíÿøäÿí ìÿùðóì, ãàðàíëûã, êèôëè áóúàãëàðäà éóâà ñàëûðûã. Íÿ ýþçö
à÷ûã îëàíëàðûí, íÿ êîðëàðûí áèçÿ éàõûí äöøìÿñè ö÷öí ùå÷ áèð úûüûð, ùå÷
áèð éîë éîõäóð.
ÄÞÐÄÖÍÚÖ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Òèòðÿòìÿäÿí, äÿùøÿòÿ ýÿëìÿäÿí êèì áèçèì íÿüìÿëÿðèìèçè, ãÿäèì

ùÿãèãÿòëÿðèí ñÿñèíè âÿ ãÿäèì Ìîéðàíûí ÿçÿëè ãàíóíëàðûíû äèíëÿéÿ áèëÿð?
Ñÿëòÿíÿòèìèç, ÿñðëÿðäÿí áÿðè äàü àëëàùëàðûíûí ìþùêÿì àíäû öçÿðèíäÿ
ãÿðàð òóòìóøäóð. Ýöíÿøñèç ãàðàíëûãëàðäà, éåðàëòû çöëìÿòäÿ, ìöçëöì òà-
áóòëàðäà éóâà ñàëñàã äà, øàíûìûç-øþùðÿòèìèç äàèì óúàäûð.

Ö×ÖÍÚÖ ÅÏÈÑÎÄÈ

Àôèíà ÿëèíäÿ íèçÿ âÿ ãàëõàí, òÿïÿäÿí-äûðíàüà

ãÿäÿð ñèëàùëàíìûø ùàëäà çàùèð îëóð.

À ô è í à. ×îõ óçàãëàðäà, Ñêàìàíäð ÷ÿìÿíëÿðèíäÿ ñèçèí ÷àüûðûøûíûçû

åøèòäèì. Îðàäà ìÿí òîðïàã ãÿáóë åäèðäèì. Àõåé áàø÷ûëàðû âÿ ðÿèñëÿðè
ùÿðáè ãÿíèìÿòäÿí Ôåñåé îüóëëàðûíà éàõøû áèð ïàé ôÿõðè áèð ùÿäèééÿ îëà-
ðàã ìÿùñóëäàð òîðïàãëàð àéûðûá âåðäèëÿð. Îðàäàí áèðáàø äóðìàäàí áóðà
ýÿëäèì. Ãàëõàíûì éåëêÿí êèìè ùàâàíû éàðûðäû, ìÿí ãàíàäñûç ó÷óðäóì.
Ñàíêè ãöââÿòëè àòëàð ãîøóëìóø áèð àðàáà äþðäíàëà ýþéäÿ ÷àïûðäû. Èíäè áó-
ðàäà, øÿùÿðäÿ éåíè ãîíàãëàð ýþðöðÿì. Ýþðêÿìèíèç ìÿíè ãîðõóòìóð,
ëàêèí ýþçëÿðèì ùåéðÿòëÿ áàõûð. Ñèç êèìñèíèç? Ùàðàäàíñûíûç? Ìÿíèì áö-
òöìö ãóúàãëàìûø î ãÿðèá ãîíàã âÿ îíó ÿùàòÿ åäÿí ñèçëÿð — ùàìûíûçäàí
ñîðóøóðàì: êèìñèíèç? Ñèç íÿ úàíëû ìÿõëóüà áÿíçÿéèðñèíèç, íÿ àëëàùëà-
ðûí ìÿúëèñèíÿ ýÿëÿí àëëàùëàðà îõøàéûðñûíûç. Èíñàí òàéôàñûíà äà ñèçèí îõ-
øàðûíûç éîõäóð. Ëàêèí áó èäáàð ýþðêÿìèíèç ö÷öí ñèçè ìÿçÿììÿò åòìÿê
ÿäàëÿòñèçëèêäèð, òÿêè öðÿéèíèç òÿìèç, ÿìÿëëÿðèíèç ñàëåù îëñóí.
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è. Çåâñ ãûçû, ãûñà úàâàáûìûçëà êèì îëäóüóìóçó
ñÿíÿ ñþéëÿéÿ áèëÿðèê. Áèç ýåúÿíèí çöëìÿòèíäÿí òþðÿìèø ìÿõëóãëàðûã. Éå-
ðàëòû äöíéàäà áèçÿ ëÿíÿò àëëàùëàðû äåéèðëÿð.
À ô è í à. Íÿñëèíèç ìÿëóìäóð, àäûíûç äà òàíûøäûð.
106
 Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è. Åëÿ èñÿ áèçèì ùàêèìèééÿò âÿ âÿçèôÿìèçäÿí äÿ
õÿáÿðäàð îë!
À ô è í à. Äèíëÿìÿéÿ ùàçûðàì. Ùàìûñûíû àéäûí áèð ëèñàíëà íàüûë åò!
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è. Éàõûí àäàìûíûí ãàíûíû òþêÿíëÿðè áèç åâèíäÿí
ãîâóá òÿãèá åäèðèê.
À ô è í à. Þëäöðÿí ö÷öí áö òÿãèáèí ñîíó ùàðàäà ãóðòàðûð?
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è. Î éåðäÿ êè, îíóí ö÷öí àðòûã íÿ øàäëûã, íÿ ñå-
âèíú âàðäûð.
À ô è í à. Áóíó äà áåëÿ áèð àãèáÿòëÿìè òÿùäèä åäèðñÿí?
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è. Áÿëè. Î þç äîüìà àíàñûíû þëäöðìÿéÿ úÿñàðÿò
åòìèøäèð.
À ô è í à. Áàøãà áèð áîðúóí, áàøãà áèð âÿçèôÿíèí ãÿçÿáè îíó òÿùäèä åò-
ìèðäè êè?
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è. Äîüìà àíàíû þëäöðìÿéÿ òÿùðèê åäÿí áèð øåé òÿ-
ñÿââöð åòìÿê îëàðìû?
À ô è í à. Áóðàäà èêè òÿðÿô âàðäûð. Ìÿí éàëíûç áèðèñèíè äèíëÿäèì.
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è . Î àíä è÷ìÿéÿúÿêäèð, àíäà ìöðàúèÿò åòìÿéÿ-
úÿêäèð.
À ô è í à. ßäàëÿòëè îëìàã èñòÿéèðñÿíñÿ, áó úöð éàðàìàç.
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è. Íåúÿ? Ñÿí àüûëäàí êàñûá äåéèëñÿí àõû áèçÿ äÿ
áèð àíëàò!
À ô è í à. Ùàãëû îëìàéàí àíä è÷ñÿ äÿ ùàãëû îëà áèëìÿç.
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è. Åëÿ èñÿ þçöí äàíûøäûð, þçöí äÿ ùþêì âåð!
À ô è í à. Ìöùàêèìÿíè âÿ ãÿðàðû ìÿíÿ òàïøûðûðñûíûçìû?
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è. Áÿëè. Ëàéèã îëàíëàðà áèç ëÿéàãÿòèíÿ ýþðÿ ùþð-
ìÿò åäèðèê.
À ô è í à. Åé ãÿðèá, èíäè ñÿí äå ýþðÿê, îíëàðà úàâàáûí íÿäèð? Ùàíñû
íÿñèëäÿí, ùàíñû øÿùÿðäÿíñÿí? À÷ ñþéëÿ, àúû òàëåéèíäÿí áèçè ùàëè åëÿ!
Áöòöí áó èòòèùàìëàðû ðÿää åò! Àõû Èêñèîí êèìè ìÿíèì ìöãÿääÿñ îúàüû-
ìà äþøÿíèá, ìÿíèì áöòöìö ãóúàãëàðêÿí, ñÿí éÿãèí êè, þç ùÿãèãÿòèíÿ
èíàíûðäûí. Ñÿí ïàê îëìàã ö÷öí äóà åäèðñÿí. Åëÿ èñÿ úàâàá âåð, ùàìûñûíû
àéäûí-à÷ûã áèçÿ èçàù åò!
Î ð å ñ ò. Åé ùþêìäàð èëàùÿ, åé Àôèíà! ßí ÿââÿë öðÿéèìäÿêè ãîðõó
âÿ åùòèéàòû äàüûòìàã èñòÿéèðÿì. Ìÿí ïàê îëìàã ö÷öí ÷àëûøìûðàì. Àðòûã
ÿëëÿðèì úèíàéÿòèí ìóðäàðëûüûíäàí òÿìèçëÿíìèøäèð. Ãóðáàíýàùûíû ìÿí
ãóúàãëàäûì. Øÿùàäÿòèì áóäóð: ãàíóí äåéèð êè, áèð úàäóýÿð, ñöäÿìÿð
áèð ùåéâàí áàëàñûíûí ãàíûíû òþêöíúÿéÿ ãÿäÿð, ãàí òþêÿí ãàòèë ñöêóò åò-
ìÿëè, ñóñìàëûäûð. Ìÿí äÿôÿëÿðëÿ áó úöð éàä åëëÿðÿ èñòè ãàí âÿ àõàð ñó
107
èëÿ ïàêà ÷ûõìûøàì. Áóíó äåäèì êè, áó áàðÿäÿ òÿëàø âÿ ÿíäèøÿäÿí õèëàñ
îëàñûíûç. Ùàðàäàíàì, ùàíñû íÿñèëäÿíÿì, áó äÿãèãÿ íàüûë åäÿðÿì. Ìÿí
àðãîñëóéàì. Àòàìû éÿãèí êè, òàíûéûðñàí: î, ýÿìè ãîøóíëàðûíûí ñÿðêÿð-
äÿñè, ùþêìäàð Àãàìåìíîí èäè. Ñèç áÿðàáÿð, àäû äèëëÿðäÿ ÿçáÿð îëàí
Èëèîí ãàëàñûíû òàð-ìàð åòäèíèç. Ëàêèí àòàì åâÿ ãàéûäàíäàí ñîíðà ôÿíà
áèð þëöìëÿ ùÿëàê îëäó. Àíàì ãàðà áèð íèééÿò, ãàðà áèð öðÿêëÿ áàøûíà òîð
àòûá îíó þëäöðäö. Ùþêìäàð ùàìàìäà íàìÿðäúÿñèíÿ äîüðàíûá ìÿùâ
åäèëäè. Ìÿí î âàõò óçàãëàðäà ñöðýöíäÿéäèì. Ñîíðà åâèìèçÿ ãàéûòäûì âÿ
àíàìû þëäöðäöì. Ìÿí åòäèéèìè äàíìàã ôèêðèíäÿ äåéèëÿì. Ìÿí ñåâäè-
éèì àòàìûí ãàíû ö÷öí ãàíëà èíòèãàì àëäûì. Ëîêñè èñÿ áó ÿìÿëèìèí èøòè-
ðàê÷ûñû èäè. Ãàòèëëÿðÿ þëöìÿ ãàðøû þëöìëÿ úàâàá âåðìÿäèéèì òÿãäèðäÿ,
î ìÿíè àúû ÿçàá âÿ ãàì÷ûëàðëà òÿùäèä åäèðäè. Ìÿí ùàãëûéàì, éà ùàãñû-
çàì — ñÿí þçöí þç ÿäàëÿòèíëÿ ìöùàêèìÿ åò! Þçöìö ñÿíÿ òÿñëèì åäèðÿì.
Ãÿðàðûí íÿ îëàðñà, ãÿáóë åäÿðÿì.
À ô è í à. Áó ÷ÿòèí áèð ìöùàêèìÿäèð. Òÿê áèð àäàì áóðàäà áèð èø ýþ-
ðÿ áèëìÿç. Áó àìàíñûç ãàí ìöíàãèøÿñèíè ùÿëë åòìÿê ìÿíÿ éàðàøàí áèð
èø äåéèë. Ñÿí áó øÿùÿðÿ ïàê ýÿëìèñÿí, áèçÿ ïÿíàù ýÿòèðìèñÿí. Ìÿíèì
ìöãÿääÿñ ìÿáÿäèì ö÷öí ñÿí ìöçöðð âÿ íàòÿìèç äåéèëñÿí. Ñÿí ãÿáà-
ùÿòëè äåéèëñÿí. Îíà ýþðÿ ñÿíè þëêÿìèçÿ ãÿáóë åäÿ áèëÿðèê. Ëàêèí îíëàðû
äà ðÿää åòìÿê ÷îõ ñàäÿ áèð ìÿñÿëÿ äåéèë. Áó ÷ÿêèøìÿäÿ ìÿüëóá îëàð-
ëàðñà, ãóäóçà äþíÿúÿêëÿð, àüûçëàðûíäàí àøûá-äàøàí çÿùÿðëè êþïöê éåðÿ
äöøöá òàóí, âÿáà äîüóðàúàãäûð. Áóíó äà èíòèõàá åòìÿê òÿùëöêÿëèäèð.
Îíëàðû ãîâìàã ìöøêöëäöð. Ãîâìàéûá ñàõëàìàã äà àüûðäûð. Ìÿñÿëÿíè
ùÿëë åäÿ áèëìèðÿì. Ëàêèí âàõòà êè áó ÷ÿòèí ìöáàùèñÿ áèçÿ ãÿäÿð ýÿëèá
÷ûõìûøäûð, îíäà ìÿí àíä íèçàìíàìÿñèíè ãîðóìàã ö÷öí ùàêèìëÿð òÿéèí
åäèá, ìÿùêÿìÿ òÿñèñ åäèðÿì. Ãîé áóíäàí ñîíðà ãàí äàâàëàðûíû ùÿìè-
øÿ îíëàð ùÿëë åòñèíëÿð. Ñöáóò, äÿëèë òîïëàéûí, øàùèäëÿð ýþñòÿðèí! Ìÿí èñÿ
âÿòÿíäàøëàð è÷ÿðèñèíäÿí, áó àüûð ìöáàùèñÿíè ùÿëë åòìÿê ö÷öí, ìöãÿä-
äÿñ àíäû ùèôç åäÿðÿê ìöùàêèìÿ åòìÿê ùàããûíà ëàéèã îëàíëàðû òîïëàðàì.
Àôèíà ýåäèð.

ÈÊÈÍÚÈ ÑÒÀÑÈÌ
Õîð
ÁÈÐÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

ßýÿð àíàñûíû þëäöðìöø ãàòèë îüóë ìÿùêÿìÿ ãàðøûñûíäà áÿðàÿò ãàçà-

íàðñà, áöòöí ãÿäèì ãàíóíëàð ìÿùâ îëàúàãäûð, ãÿäèì ùÿãèãÿòëÿð çàâàëà
óüðàéàúàãäûð. Àñàí òþêöëÿí ãàí, éöíýöë âÿ ãàíñûç ìÿùêÿìÿ, àäàìëàðû
108
éåíè úèíàéÿòëÿðÿ, òÿçÿ ãàíëàð àõûòìàüà ñþâã åäÿúÿêäèð. Àüëàéûí, ñà÷û
àüàðìûø ãîúàëàð! Áóíäàí ñîíðà íÿñèáèíèç þç äîüìà þâëàäëàðûíûçäàí ÿçèé-
éÿò âÿ çöëì ýþðìÿê îëàúàãäûð.

ÁÈÐÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Ýþðöíöð, àðòûã ãàòèë àðõàñûíúà äöøöá èçèíè òóòà áèëìÿéÿúÿéèê, ãàí ãî-
õóñó äóéóá ýöíàùëàðûíû äàáàíáàñìà òÿãèá åäÿ áèëìÿéÿúÿéèê. Áàøëàð
êÿñèëÿúÿê, ãàíëàð òþêöëÿúÿê. Àüëàéûø âÿ øèêàéÿò ñÿñëÿðè ýþéÿ éöêñÿëÿ-
úÿê: “Àù äÿðäèìèç áþéöêäöð, ìöñèáÿòèìèç àüûðäûð. Áó íÿ àüûð çöëìäöð,
áó àìàíñûç áÿëàäûð”. Ëàêèí áöòöí áó àù-âàéëàð ùÿäÿð ýåäÿúÿêäèð. Ãàí-
ñûç äÿðìàíëàð éàçûã èíñàíëàðà øÿôà âåðìÿéÿúÿêäèð.
ÈÊÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Éàðàëàð à÷ûëàúàãäûð, èçòèðàáëàð ÷îõàëàúàãäûð. Ãîé àðòûã ùå÷ êÿñ ôÿðéàä

åòìÿñèí, ùå÷ êÿñ àüû ÷àüûðûá áèçè ñÿñëÿìÿñèí: “ùàðàäàñàí, åé ùÿãèãÿò,
íèéÿ êþìÿê åòìèðñÿí, åé åðèíèëÿðèí ìöãÿääÿñ ìåùðàáû!” Âàëèäåéíëÿð
áåëÿ ôÿðéàä åäÿúÿêäèð, àíàëàð áó úöð àüû ÷àüûðàúàãäûð. Þâëàä ÿëèíäÿí
àòà-àíàëàð éàñà áàòàúàãäûð. Àðòûã ùÿãèãÿòèí òàõòû àéàã àëòûíäà òàïäàíûá
ìÿùâ îëìàãäàäûð.
ÈÊÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Ãîðõó èíñàíëàð ö÷öí áèð õèëàñêàðäûð. Çÿèô ðóùëàðû ùèôç åäÿí äÿ ãîð-
õóäóð. Ãîé äàèìà ÿáÿäè îëàðàã ãîðõó öðÿêëÿðäÿ áÿðãÿðàð îëñóí. Ýþç
éàøëàðû, àüðû âÿ èçòèðàá èíñàíà ÷îõ øåé þéðÿäèð. Èñòÿð òÿê áèð àäàì îëñóí,
èñòÿð áèð øÿùÿð, èñòÿð áèð õàëã, êèìèí êè, öðÿéèíäÿ ãîðõó éîõäóð, êèì êè
õîôäàí àçàääûð, îíóí ãÿëáè ñàô âÿ äîüðó÷ó îëà áèëÿðìè? Õîô åòìÿéÿí ùÿ-
ãèãÿòÿ ùþðìÿò åäÿ áèëÿðìè?
Ö×ÖÍÚÖ ÑÒÐÎÔ

Ñÿí íÿ ùàêèìèééÿòñèçëèéè ìÿäù åò, íÿ ìöòëÿã ùàêèìèééÿòè òÿðèôëÿ!

Éöêñÿê éàðàäàí îðòà äÿðÿúÿéÿ ùÿð áèð øåéäÿ öñòöíëöê áÿõø åòìèøäèð. Èô-
ðàò÷ûëûã, ñàáèò âÿ ìþùêÿì äåéèëäèð. Äåäèéèì áó ñþçäÿ ìþùêÿì áèð ùÿ-
ãèãÿò âàðäûð; çèíÿò âÿ úàù-úÿëàë åùòèðàñû ìöòÿêÿááèð öðÿêëÿðäÿ ãÿðàð òóòóð.
Àéäûí âÿ ëÿêÿñèç âèúäàí èñÿ, ùàêèì îëäóüó åâëÿðäÿ, ùÿð êÿñÿ ñåâèíú âÿ
øàäëûã áÿõø åäÿí áîëëóã äîüóðóð.
Ö×ÖÍÚÖ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

109
 Äåäèéèì áó ñþçëÿð ùÿìèøÿ õàòèðèíäÿ ãàëñûí: ãÿäèì ùÿãèãÿòèí ìåù-
ðàáûíà äàèð ùþðìÿòèí îëñóí! Ùå÷ âàõò ãàçàíú äàëûíúà äöøöá ùÿãèãÿòè
àéàã àëòûíäà òàïäàìà! ßêñ òÿãäèðäÿ éàõàíû úÿçàäàí ãóðòàðà áèëìÿéÿ-
úÿêñÿí. ßçèç âàëèäåéíëÿðèíè öðÿêäÿí ñåâèá, îíëàðà åùòèðàì áÿñëÿ! Ãîíàã-
ïÿðÿñòëèéèí ãÿäèì ãàíóíëàðû, äóç-÷þðÿê ãàíóíó âÿ åùòèéàúû îëàíà áèð
ñûüûíàúàã âåðìÿê àäÿòè äàèìà ñèçèí ö÷öí ìöãÿääÿñ îëìàëûäûð.

ÄÞÐÄÖÍÚÖ ÑÒÐÎÔ

Êèìèí êè, öðÿéè äîüðóäóð, êèì êè ìÿúáóðèééÿòñèç òÿìèç âÿ ïàêäûð,

î, ùÿéàòäà ùÿìèøÿ ñÿàäÿòÿ ðàñò ýÿëÿúÿêäèð. Î, éûõûëìàéàúàãäûð, ó÷ó-
ðóìëàðà ñöðöêëÿíìÿéÿúÿêäèð. Ëàêèí ìöòÿêÿááèðèí ýÿìèñè ñóëàðäà ãÿðã
îëàúàãäûð. Ìöòÿêÿááèð þç ýÿìèñèíè ùàðàì ìàë èëÿ éöêëÿìèøäèð. Ëàêèí
êöëÿê îíóí éåëêÿíëÿðèíè úûðûá äàüûäàúàãäûð, ìöäùèø ôûðòûíàëàð äîð àüà-
úûíû ãîïàðàúàã, ñöêàíûíû ñûíäûðûá ïàð÷àëàéàúàãäûð.

ÄÞÐÄÖÍÚÖ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Ãàñûðüà îíó àüçûíà àëàíäà, ìöòÿêÿááèð àúû ôÿðéàä ãîïàðàúàãäûð.

Ëàêèí îíóí ñÿñèíè ùå÷ êÿñ åøèòìÿéÿúÿêäèð. Àëëàùëàð ìöòÿêÿááèðÿ ýö-
ëÿúÿêäèð. ßââÿëúÿ îíóí áÿõòè ýÿòèðèðäè, çèðÿêäè, äèðèáàøäû, ëàêèí áèðäÿí
äöøäöéö ýèðäàáäà ÷àøûá ãàëàúàãäûð, õèëàñ îëà áèëìÿéÿúÿêäèð. Ýÿìèñè
ùÿãèãÿòèí ãàéàñûíà äÿéèá ïàð÷àëàíàúàãäûð, èíñàíëàð ðÿùì åòìÿéÿúÿêäèð.

ÄÞÐÄÖÍÚÖ ÅÏÈÑÎÄÈ

Ùàêèì èíòèõàá îëóíìóø Àôèíà àüñàããàëëàðû òÿíòÿíÿëè áèð ñóðÿòäÿ úàð÷û âÿ

øåéïóð÷óëàðëà áÿðàáÿð îðõåñòðÿ äàõèë îëóðëàð. Àôèíà ìÿáÿä è÷ÿðèñèíäÿí çàùèð îëóð.

À ô è í à. Úàð÷û, èøÿ áàøëà, úàìààòû ñàêèò åò! Îðäëàðûíû øèøèðèá øåéïóð

÷àë! Ãîé áîðóëàðûí ñÿñè ýþéÿ óúàëñûí, áîðóëàð èçäèùàìûí áàøû öçÿðèíäÿ
èøûëäàñûí, ýóðëàñûí! ßìð åò ñöêóò åòñèíëÿð. Ãîé áöòöí øÿùÿð ìÿíèì íè-
çàìíàìÿìè åøèòñèí! Îíó ÿáÿäè îëàðàã ñèçèí ÿëèíèçÿ âåðèðÿì! Ãîé ùàìû
åøèòñèí, ìÿùêÿìÿìèç ÿäàëÿòëÿ èø ýþðÿúÿêäèð.

Úàð÷û øåéïóð ÷àëûð. Àïîëëîí äàõèë îëàðàã Îðåñòèí éàíûíäà äàéàíûð.

110
 Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è. Åé Àïîëëîí! Íÿéÿ ñàùèáñÿí, îíà ùþêì åëÿ!
Íÿ ö÷öí áó ìöáàùèñÿéÿ ãàðûøûðñàí?
À ï î ë ë î í. Ìÿí áóðà øàùèä êèìè ýÿëìèøÿì. Ãàéäàéà ýþðÿ î ìÿ-
íèì ùèìàéÿìäÿäèð âÿ ìÿíèì åâèìèí ãîíàüûäûð. Òþêäöéö ãàíäàí îíó
ìÿí òÿìèçëÿìèøÿì âÿ áó ÷ÿêèøìÿäÿ îíó ìöäàôèÿ åòìÿéÿ ýÿëìèøÿì.
Îíóí àíàñû àäëàíàí ãàäûíûí þëöìöíäÿ ìÿíèì äÿ èøòèðàêûì âàðäûð.
À ô è í à (åðèíèëÿðÿ). Äàíûøûí! Éöêñÿê ìÿùêÿìÿíè à÷ûã åëàí åäèðÿì.
Èëê ñþç ìöääÿèíèíäèð. Ãîé ùàìûñûíû à÷ûã âÿ àéäûí áèçÿ íàüûë åëÿñèí.
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è . Áèçèì ñàéûìûç ÷îõäóð. Ëàêèí ñþçöìöç ãûñà
îëàúàãäûð. Ãîé ýöíàùêàð íþâáÿ èëÿ ñóàëûìûçà úàâàá âåðñèí.
È ê è í ú è å ð è í è . ßí ÿââÿëúÿ áèçÿ úàâàá âåð: ñÿí àíàíû þëäöðìöñÿíìè?
Î ð å ñ ò. Áÿëè, þëäöðìöøÿì. Åòèðàôäàí áîéóí ãà÷ûðìûðàì.
Ö ÷ ö í ú ö å ð è í è . Àðòûã áèðèíúè çÿðáÿ âóðóëäó. Òîðïàüà éûõûëûá
ìÿùâ îëàúàãñàí.
Î ð å ñ ò. Ìÿí ùÿëÿ àéàã öñòöíäÿ ìþùêÿì äàéàíìûøàì. Þçöíö þéìÿ!
Ä þ ð ä ö í ú ö å ð è í è. Èíäè áàøãà áèð ñóàëûìà úàâàá âåð: íÿ úöð þë-
äöðìöñÿí?
Î ð å ñ ò. ßëèìäÿêè áû÷àüû áîüàçûíà ñàïëàéûá þëäöðìöøÿì.
Á å ø è í ú è å ð è í è. Ñÿíè áó èøÿ êèì òÿùðèê åòìèøäèð, êèì éîëäàí ÷û-
õàðìûøäûð?
Î ð å ñ ò. Àëëàù Ëîêñè ôàë à÷ûá áåëÿ ÿìð åòìèøäèð. Þçö áó ñþçöìö
òÿñäèã åäÿ áèëÿð.
À ë ò û í ú û å ð è í è. Ýÿëÿúÿêäÿí ôàë à÷àí àëëàù ñÿíÿ þç äîüìà àíàíû
þëäöðìÿéè ÿìð åòìèøäè?
Î ð å ñ ò. Åòäèéèì èøäÿí ìÿí ùÿëÿ äÿ ïåøìàí äåéèëÿì.
É å ä ä è í ú è å ð è í è. Ñîíðà áàøãà áèð äèëëÿ äàíûøàúàãñàí. Øèääÿòëè
úÿçàäàí áîéóí ãà÷ûðà áèëìÿéÿúÿêñÿí.
Î ð å ñ ò. Ãîðõóì éîõäóð. Àòàì òàáóòäàí ìÿíÿ êþìÿê ýþíäÿðÿ-
úÿêäèð.
Ñ ÿ ê ê è ç è í ú è å ð è í è . Àíàñûíû þëäöðìöø îüóë, þëöëÿðÿ áåë áàüëàéûðñàí?
Î ð å ñ ò. Àíàì èêèãàò ìóðäàð úèíàéÿòëÿ þçöíö ëÿêÿëÿìèøäèð.
Ä î ã ã ó ç ó í ú ó å ð è í è. Ùàíñû úèíàéÿòëÿ? Ùàêèìëÿðè áàøà ñàë!
Î ð å ñ ò. Þçöíöí ÿðèíè, ìÿíèì èñÿ àòàìû þëäöðìöøäöð.
Î í ó í ú ó å ð è í è. Ëàêèí ñÿí ùÿëÿ ñàüñàí. Îíó èñÿ þëöì ïàêà ÷û-
õàðìûøäûð.
Î ð å ñ ò. Íÿ ãÿäÿð êè, ñàüäû, îíó ñèç ùå÷ áèð øåéäÿ èòòèùàì åòìèðäèíèç.
Î í á è ð è í ú è å ð è í è. Î þç ÿðèíè þëäöðìöøäöð. Äîüìà ãàí àõûò-
ìàìûøäûð.
111
 Î ð å ñ ò. Áÿñ ìÿíèì ãàíûì åëÿ áèð àíàíûí ãàíû èëÿ äîüìàäûðìû?
Î í è ê è í ú è å ð è í è. Àíàí ñÿíè öðÿéèíèí àëòûíäà ýÿçäèðìèøäèð,
ãóäóç! Îüóë þç àíàñûíûí äîüìà ãàíûíäàí èìòèíà åäèð.
Î ð å ñ ò. Àïîëëîí àëëàùûì, ñÿí þçöí ìÿíèì øàùèäèì îë, ñÿí þçöí ñö-
áóò åò êè, ìÿíèì èíòèãàìûì ÿäàëÿòëèäèð. Ùå÷ áèð øåéè äàíìàã èñòÿìè-
ðÿì. Åòäèêëÿðèìè ýèçëÿòìÿéÿ ÷àëûøìûðàì. Òþêäöéöí ãàí ùàãäûð, éà
íàùàãäûð, ùÿëë åò! Ìÿùêÿìÿ ãàðøûñûíäà ìÿí ñÿíÿ ìöðàúèÿò åäèðÿì.
À ï î ë ë î í. Àôèíàíûí ìþùòÿøÿì ìÿùêÿìÿñè, ìÿí äÿ ñèçÿ ìöðà-
úèÿò åäèðÿì, áó ãÿòë ÿäàëÿòëèäèð. Ìÿí ïåéüÿìáÿðÿì. Éàëàí äàíûøìà-
éàúàüàì. àëëàùëàð àòàñû Çåâñèí ìÿíÿ ÿìð åòìÿäèéè áèð øåéè, ìÿí íÿ øÿ-
ùÿðÿ, íÿ èíñàíëàðà, íÿ áèð êèøèéÿ, íÿ áèð ãàäûíà òÿëãèí åòìÿìèøÿì.
Ñþçëÿðèìèí ùÿãèãÿòèíè âÿ îíëàðûí ãöââÿòèíè àíëàéûí! Àòàìûí éöêñÿê
èðàäÿñèíÿ ùþðìÿò åòìÿéè ñèçÿ ÿìð åäèðÿì. Àíäûì ìöãÿääÿñëèéè ãöâ-
âÿòëèäèð. Ëàêèí Çåâñ îíäàí äà ãöââÿòëèäèð.
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è. Äåìÿê ñÿí èääèà åäèðñÿí êè, éöêñÿê Çåâñ ñÿ-
íÿ òàïøûðìûøäûð êè, ñÿí Îðåñòè þç àòàñûíûí ãàíûíûí èíòèãàìûíû àëìàüà
òÿùðèê åäÿñÿí? Äåìÿê, î äà áó òÿëãèíÿ óéàðàã ìóðäàð áèð úèíàéÿò èøëÿ-
ìèø, þç äîüìà àíàñûíû þëäöðìöøäöð?
À ï î ë ë î í. Àëëàù òÿðÿôèíäÿí ùþêìäàðëûã òàúû àëìûø âÿ øàí-øþùðÿò
ãàçàíìûø áèð ìöùàðèá äþéöøëÿðäÿ ìÿùâ îëìàäàí, àìàçîíêàëàðûí îõó
èëÿ éàðàëàíìàäàí, ýÿëèá þç åâèíäÿ áèð ãàäûí ÿëèíäÿ ùÿëàê îëóðñà — áö
þëöì äÿùøÿòëèäèð. Ïàëëàäà — ùàìûñûíû åøèò! Ñèç äÿ äèíëÿéèí, àõû ñèç áó
ìöáàùèñÿíè ùÿëë åòìÿéÿ âÿêèë åäèëìèñèíèç! ßð ùÿðáè ñÿôÿðäÿí åâÿ äþí-
ìöøäöð, ãÿëáè ñåâèíúëÿ äîëóäóð, ÷àëäûüû ãÿëÿáÿ èëÿ ìÿüðóðäóð. Çþâúÿ
îíó ìåùðèáàí ñèôÿòëÿ ãàðøûëàéûð, ÿðèíè ùàìàìà àïàðûð. Îðàäà ÿðèíèí áà-
øûíà þðòö àòûð, ùèéëÿ èëÿ îíó òîðà ñàëûð, êÿôÿíÿ áöðöéöð. Ñîíðà þëöì çÿð-
áÿñè åíäèðèð. Âÿ ãÿùðÿìàí áèð ÿñýÿð, ãÿëÿáÿ ÷àëìûø ýÿìèëÿð ñÿðêÿðäÿñè
áó úöð ìÿùâ îëóð. Áóíëàðû äåäèì êè, ãÿëáèíèç ãÿçÿá îäó èëÿ àëûøûá éàí-
ñûí! Ñèç ùàêèìëÿðñèíèç, ãÿðàð ÷ûõàðìàã âÿ ìÿùêÿìÿíè àïàðìàã ñèçÿ òàï-
øûðûëìûøäûð.
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è. Ñÿí Çåâñè õàòûðëà, þç àòàíû éàäà ñàë! Ìÿýÿð î
þçö äîüìà àòàñû ãîúà Êðîíó çÿíúèðëÿéèá ÿñèð åòìÿìèøäèìè? Ìÿýÿð ñè
çèí þç àðàíûçäà çèääèééÿò âÿ ÷ÿêèøìÿ éîõäóðìó? Äåäèêëÿðèìè åøèò-
äèíèç! Ùàìûíûçû áó èøÿ øàùèä ÷àüûðûðàì.
À ï î ë ë î í. Àëëàùëàðûí íèôðÿò åòäèéè ìóðäàð ìÿõëóãëàð! Çÿíúèðëÿðè
à÷ìàã îëàð. Çÿíúèðëÿíìèø ö÷öí õèëàñ éîëó âàðäûð, îíà êþìÿê åòìÿê,
îíó ãóðòàðìàã îëàð. Ëàêèí ãàíû òîðïàãëàðà ùîïìóø èíñàí àðòûã ÿáÿäèé-
éÿí þëöäöð. Îíó áèð äàùà äèðèëòìÿê îëìàç. Þëöìÿ ÷àðÿ éîõäóð, áó áà-
112
ðÿäÿ àòàì áåëÿ àúèçäèð. Áàøãà èøëÿðäÿ èñÿ Çåâñ ãàäèðäèð, ùÿð áèð øåéè àëò-
öñò åòìÿê îíóí èðàäÿñèíÿ áàüëûäûð. Îíóí ãÿçÿáè èñÿ ÿäàëÿòëèäèð, ÿáÿñ
éåðÿ î úÿçà âåðÿí äåéèëäèð.
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è. Äåìÿê, ñÿí åëÿ çÿíí åäèðñÿí êè, þç äîüìà
àíàñûíûí ãàíûíû àõûòìûø îüóë áÿðàÿò ãàçàíàúàãäûð? Âÿ Àðãîñà ãàéûäûá
þç àòà åâèíäÿ éàøàéàúàãäûð? Áóíäàí ñîíðà î àüçûíäà äóà êèìèí ìåùðà-
áûíà éàõûí äöøÿ áèëÿúÿêäèð? Êèìëÿ öíñèééÿò áàüëàéà áèëÿúÿêäèð, êèìëÿ
ãàðäàøëûã åäÿúÿêäèð?
À ï î ë ë î í. Úàâàá âåðìÿéÿ ùàçûðàì âÿ áó úàâàáûìäà ùàãëûéàì.
Ãóëàã àñûí! Áàëàíû éàðàäàí àíà àäëàíàí ìÿõëóã äåéèëäèð. — Î, éàëíûç
ñÿïèëìèø òîõóìó áÿñëÿéèá áþéöäÿíäèð. Éàðàäàí — ìàéà âóðàíäûð. Àíà
èñÿ îíà òÿñëèì åäèëìèø ýèðîâó, àëëàù ìöõàëèô äåéèëñÿ, ùèôç åäèá ñàõëà-
éàíäûð. Ìþùêÿì äÿëèë èñòÿéèðñèíèçñÿ áóéóðóí, àíàñûç äà àòà éàðàäà áèëÿð.
Îäóð, Çåâñ, Îëèìïèí ãûçû Ïàëëàäà, ãàðøûíûçäà äóðìóøäóð. Î, àíà áÿòíè-
íèí ãàðàíëûüûíû ýþðìÿìèøäèð. Ëàêèí áóíà áàõìàéàðàã ùå÷ áèð èëàùÿ îí-
äàí ýþçÿë áèð ãûç äîüà áèëìÿìèøäèð. Ìÿí èñÿ, Ïàëëàäà, ñÿíÿ àíä è÷èðÿì
êè, íÿ ãÿäÿð èìêàíûì âàðñà, ñÿíèí ãîøóíëàðûíà øþùðÿò áÿõø åäÿúÿéÿì,
øÿùÿðèíè éöêñÿëäÿúÿéÿì. Áó ýÿíúè Àðãîñäàí ñÿíèí ùèìàéÿíÿ ìÿí
ýþíäÿðìèøÿì, ýþíäÿðìèøÿì êè, ÿáÿäè îëàðàã ñÿíèí ÿí ñàäèã áèð áÿí-
äÿí îëñóí. Ïàëëàäà, î âÿ îíóí íÿñëè ñÿíèí ìöòòÿôèãèíäèð. Áó èòòèôàã èñÿ
ÿáÿäè îëàðàã ïîçóëìàéàúàãäûð âÿ ýÿëÿúÿê íÿâÿëÿð, ýÿëÿúÿê íÿñèëëÿð
ö÷öí ùÿìèøÿ ìöãÿääÿñ îëàúàãäûð.
À ô è í à. Ùàêèìëÿðÿ ÿìð åäèðÿì, âèúäàí âÿ ìöùàêèìÿ èëÿ ùÿð êÿñ
þç ãöðÿñèíè ñàëñûí.* Äàíûøûã àðòûã êèôàéÿò åäÿð.
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è. Áèç þç èòòèùàì îõëàðûìûçûí ùàìûñûíû àòäûã.
Ýþçëÿéÿê ýþðÿê ìöáàùèñÿ íÿ èëÿ áèòÿúÿê.
À ô è í à. Áÿñ ñèç? Íÿ åòìÿê ëàçûìäûð êè, ñîíðà ñèç íàðàçû ãàëìàéàñûç.
À ï î ë ë î í. Íÿ ëàçûìäûðñà, ñèç åøèòäèíèç, èíäè ñèç, åé éàäþëêÿëè ùàêèì-
ëÿð, þç ãöðÿëÿðèíèçè ñàëà áèëÿðñèíèç. Éàëíûç þç àíäûíûçû éàääàí ÷ûõàðìàéûí.
À ô è í à. Àòòèêà õàëãû, ìÿíèì âÿñèééÿòèìÿ ãóëàã àñûí! Òþêöëÿí ãà-
íû ìöùàêèìÿ åäÿí áèðèíúè ùàêèìëÿð ñèçñèíèç! Ãîé áó éöêñÿê âÿ ÿäà-
ëÿòëè ìÿùêÿìÿ Åýåé îüóëëàðû àðàñûíäà ÿáÿäè îëàðàã áÿðãÿðàð îëñóí! Áèð
çàìàíëàð àìàçîíêàëàð áó òÿïÿ öçÿðèíÿ ùÿðáè éöðöøÿ ùàçûð äàéàíìûøäûëàð.
Îíëàð Ôåñåé ÿëåéùèíÿ áóðàäàí äþéöøÿ àòûëìûøäûëàð. Áèçèì éåíè ãÿëÿìèç
ãàðøûñûíäà áöðúëö áèð øÿùÿð ñàëìûøäûëàð. Îíó Àðåéÿ èòùàô åòìèøäèëÿð.
Òÿïÿ — Àðåîïàã àäëàíìûøäûð. Îíà ùþðìÿò âÿ ïÿðÿñòèø îëóíìóøäóð.
__________
*
Áÿõòè ñûíàìàã ö÷öí àòûëàí çÿð, àëûíàí áöêöëö êàüûç, ïöøê

113
Ãîé èíäè õîô âÿ ãîðõó äà î ùþðìÿò âÿ ïÿðÿñòèøÿ éîëäàø îëñóí! Ãîé ùÿì
ýöíäöç, ùÿì ýåúÿ áóðàäà ùÿãèãÿòÿ ðèàéÿò îëóíñóí! Ãîé âÿòÿíäàøëàð
ìÿíèì íèçàìíàìÿìÿ éàðàìàç ãàòûøûã âóðóá îíó õàðàá åòìÿñèíëÿð.
Äóðó ÷åøìÿëÿðèí ñóéóíà ëèë àòûá áóëàíäûðìàã àñàíäûð, ëàêèí áóëàíûã ñó
è÷ìÿê ö÷öí, àðòûã êàðà ýÿëìÿéÿúÿêäèð. Õàëãà, ùÿì ùàêèìèééÿòñèçëèê-
äÿí, ùÿì äÿ ìöòëÿã ùàêèìèééÿòäÿí ãà÷ìàüû ìÿñëÿùÿò ýþðöðÿì. Ëàêèí
õèëàñåäèúè ãîðõó âÿ õîô øÿùÿðäÿí ãîâóëìàìàëûäûð. Ãîðõó áèëìÿäÿí,
õîô äóéìàäàí èíñàí þâëàäû âèúäàíëû îëà áèëÿðìè? Ìöãÿääÿñ ùÿéà âÿ
äèíäàðëûüû ùèôç åäèí! Áó ìÿùêÿìÿ ñèçèí ö÷öí þëêÿíèí äàéàüû, øÿùÿðèí
õèëàñêàðû îëàúàãäûð. Íÿ Ñêèôëÿð è÷ÿðèñèíäÿ, íÿ Ïåëîïîâ äèéàðûíäà áåëÿ
áèð èäàðÿ éîõäóð. Ìÿíèì ìÿùêÿìÿì ìöãÿääÿñ, ñàòûëìàç âÿ àìàíñûç-
äûð. Ãîé øÿùÿð éàòñûí, ìÿùêÿìÿ îéàã äóðóá êåøèê ÷ÿêÿúÿêäèð. Îíó áó
úöð, äþâëÿòèìèí íèêàùáàíû âÿ êåøèê÷èñè êèìè òÿñèñ åäèðÿì. Õàëãûìà áó
òàïøûðûüû, áó íÿñèùÿòèìè, ÿáÿäè îëàðàã ýÿëÿúÿê ÿñðëÿð ö÷öí âÿñèééÿò åäè-
ðÿì. Èíäè èñÿ, ùàêèìëÿð, àéàüà ãàëõûí, ãöðÿëÿðè ýþòöðöí âÿ àíäà ñàäèã
ãàëàðàã, áó ìöáàùèñÿíè ùÿëë åäèí! Ñèçÿ äåéèëÿúÿê ñþçöì áóäóð.

Ùàêèìëÿð áèð-áèðèíèí àðõàñûíúà ÿëëÿðèíäÿ ãöðÿ úàìëàðà éàõûíëàøûðëàð.

Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è. Øÿùÿðëÿðèí ýåúÿ ãîíàãëàðû îëàí áèçèì ãàðà òàé-

ôàíû òÿùãèð åòìÿìÿéè ñèçÿ ìÿñëÿùÿò ýþðöðÿì.
À ï î ë ë î í. Ìÿí èñÿ ñèçÿ ÿìð åäèðÿì êè, ìÿíèì ïåéüÿìáÿðëèê òàõ-
òûìà åùòèðàì ýþñòÿðÿñèíèç. Çåâñ ìÿíèì äèëèìëÿ äàíûøûð. Ãîðõóí!
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è. Ñÿí þçöíö àðàëûüà ñàëûá, òþêöëÿí ãàí öñòöí-
äÿ ìöíàãèøÿ à÷äûí. Èíäè, ãåéáäÿí õÿáÿð âåðÿí àëëàù, ñÿí àðòûã ïàê âÿ
ìöãÿääÿñ äåéèëñÿí.
À ï î ë ë î í. Èëê ãàòèë Èêñèîíó òÿìèçÿ ÷ûõàðàí àòàì äà, áÿëêÿ ñÿíèí
ýþçöíäÿ ýöíàùêàðäûð?
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è. Ôåðåòèí3 åâèíäÿ øóëóãëóã ñàëàí ñÿí äåéèëäèí-
ìè? Þëöëÿð ö÷öí Ìîéðëàðäàí èêèíúè ùÿéàòû ñÿí ãîïàðäûí.
À ï î ë ë î í. Áèçÿ åùòèðàì ýþñòÿðÿíëÿðÿ êþìÿê åòìÿê ñàâàá äåéèë-
äèðìè? Êþìÿéÿ åùòèéàúû îëàíëàðà èñÿ èêèãàò éàðäûì ýþñòÿðìÿê ëàçûìäûð.
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è. Ñÿí ãÿäèì àäÿò âÿ ãàíóíëàðû ïîçäóí. Ìÿñ-
òåäèúè øÿðàá è÷èðèá ãÿäèì èëàùÿëÿðè ñÿðõîø åòäèí.
À ï î ë ë î í. Áó éàðûøäà ñÿíèí ÿëèí áîøà ÷ûõàúàãäûð. Çÿùÿð òöïöðöá,
çÿùÿð ãóñàúàãñàí. Ëàêèí áèçèì ùå÷ áèð øåéäÿí ãîðõóìóç éîõäóð.
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è. Áîø ñþçëÿð äàíûøûðñàí. ßýÿð ìÿùêÿìÿ áèçèì ãÿ-
ëÿáÿìèçÿ ìàíå îëàðñà, áóðàäà ìÿñêÿí ñàëûá, áó þëêÿéÿ äèíúëèê âåðìÿðèê.
114
 À ï î ë ë î í. Íÿ úàâàí, êè÷èê, íÿ äÿ ãÿäèì âÿ ãîúà àëëàùëàð àðàñûíäà
ñÿíÿ ùþðìÿò éîõäóð. Ãàëèá — ìÿíÿì.
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è. Ñÿí úàâàíñàí, àëëàù, àììà ãîúà ãàðûëàðû àë-
äàòìàã èñòÿéèðñÿí. Ìÿí ýþçëÿéÿúÿéÿì, ùèðñèìè øÿùÿðèí öçÿðèíÿ òþê-
ìÿê, îíà ãàðüûø òþêìÿê ëàçûìäûð, éà éîõ — áóíó ìÿí ìÿùêÿìÿíèí
ãÿðàðûíû åøèäÿíäÿí ñîíðà ãÿò åäÿúÿéÿì.

Ùàêèìëÿð ðÿé âåðìÿíè ãóðòàðàíäàí ñîíðà þç éåðëÿðèíäÿ îòóðóðëàð.

Àô è í à. Àðòûã ðÿé âåðìÿíè òàìàìëàìàã ö÷öí íþâáÿ ìÿíÿ ÷àòìûø-

äûð. Þç ãöðÿìè ìÿí Îðåñòèí õåéðèíÿ àòûðàì. Ìÿíè àíà äîüìàìûøäûð.
Êèøè âàðëûüû äàùà ãèéìÿòëè, äàùà äîüìàäûð. Ìÿí éàëíûç èçäèâàúäàí
èêðàù åäèðÿì. Ëàêèí ùÿãèãÿò áóäóð êè, ìÿí þç àòàìûí éàðàòäûüûéàì, àòà-
ìûí áàëàñûéàì. Þç ÿðèíè þëäöðìöø ãàäûíà ðÿùì åòìÿéÿúÿéÿì. Åâèí
àüàñû êèøèäèð. ßýÿð Îðåñòèí ëåùèíÿ âÿ ÿëåéùèíÿ àòûëàí ãöðÿëÿð áÿðàáÿð
áåëÿ îëñà, î, áÿðàÿò ãàçàíìàëûäûð (þç ãöðÿñèíè àòûð). Ùàêèìëÿð, äÿðùàë èøÿ
áàøëàéûí! Þëöì âÿ ùÿéàò úàìëàðûíäàí ãöðÿëÿðè ÷ûõàðûá ñàéûí!
Ùàêèìëÿð úàìëàðäàí ãöðÿëÿðè ÷ûõàðìàüà áàøëàéûðëàð.

Î ð å ñ ò. Ôåá-Àïîëëîí! Ìÿíè ýþçëÿéÿí ãÿðàð íÿäèð?

Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è. Åé àíàìûç ýåúÿ! Ñÿí ùàìûñûíû ýþðöðñÿí.
Î ð å ñ ò. Úÿëëàä, þëöì, éîõñà ùÿéàò âÿ èøûã ýþçëÿéèð ìÿíè?
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è. Ðöñâàé îëóá äèéàðáÿäèéàð ýÿçÿúÿéèê, éîõñà øàí
âÿ øþùðÿò è÷ÿðèñèíäÿ éàøàéàúàüûã?
À ï î ë ë î í. Äîñòëàð! Ãöðÿëÿðè äèããÿò âÿ åùòèéàòëà ñàéûí! Éàõøû ôèêèð-
ëÿøèá ÿäàëÿòëÿ ùþêì âåðèí! Áèð ãöðÿ ÷àòìàñà ãàí âÿ áÿäáÿõòëèê öç âå-
ðÿúÿê, áèð äàø àðòûã îëñà, ãÿäèì áèð õàíèìàí õèëàñ îëàúàãäûð.
Ùàêèìëÿð ãöðÿëÿðè ñàéûðëàð.

À ô è í à. Îðåñò! Òþêäöéöí ãàí ö÷öí ñÿí áÿðàÿò ãàçàíäûí. Ùÿð èêè

úàìëàðäàêû ãöðÿëÿð áÿðàáÿðäèð.
Î ð å ñ ò (éåðèíäÿí ãàëõàðàã). Ïàëëàäà! Åé õàíèìàíûìû õèëàñ åäÿí
èëàùÿ! Ñÿí, éóðäóíäàí ãîâóëìóø áèð ãÿðèáè þç ùþêìäàðëûã ñàðàéûíà ãàé-
òàðûðñàí. Áó ýöíäÿí áåëÿ åëëèíëÿð ùÿð éåðäÿ äåéÿúÿêëÿð: “Àðãîñëó éåíÿ
þç äÿäÿ-áàáàëàðûíûí èðñèíÿ éèéÿ äóðäó. Îíó, Ïàëëàäà Ëîêñèéà èëÿ áÿðà-
áÿð õèëàñ åëÿäè. Ãàäèð âÿ õèëàñêàð àëëàù Çåâñ îíà ùàâàäàð îëäó. Ãàäèð
àëëàù Çåâñ àòàéà ùþðìÿò åäèá îüëóíà íèúàò âåðäè. Àíà òÿðÿôèí ìöääÿè-
ëÿðèíè ðÿää åòäè”.
115
 Ìÿí èñÿ àíä è÷èá ñÿíèí õàëãûíà âÿ ñÿíèí þëêÿíÿ ÿáÿäè ñÿäàãÿòèìè
âÿä åäèðÿì. Äîüìà åâÿ ãàéûäàðêÿí áó ìöãÿääÿñ àíäûìëà ñÿíÿ ìö-
ðàúèÿò åäèðÿì. Ãîé ùå÷ áèð çàìàí ìÿíèì òîðïàãëàðûìûí ðÿèñëÿðèíäÿí âÿ
øÿùðèéàðëàðûíäàí ùå÷ êÿñ, ÿëèíäÿ íèçÿ áèð äöøìÿí êèìè, áó þëêÿéÿ ãÿäÿì
áàñìàñûí! ßêñ òÿãäèðäÿ ìÿí òàáóòäà áåëÿ îëñàì, ìöãÿääÿñ àíäûìû
ïîçàíëàðû ìöäùèø ãàðüûø âÿ ëÿíÿòëÿðèìëÿ ôÿëàêÿòÿ äö÷àð åäÿúÿéÿì.
Îíëàð ùÿðáè ñÿôÿðÿ ÷ûõäûãëàðûíäàí ïåøìàí îëàúàãëàð, åòäèêëÿðè ÿìÿëëÿ-
ðèíäÿí óòàíàúàãëàð. Éîõ, ÿýÿð Ïàëëàäàíûí øÿùÿðèíÿ åùòèðàì ýþñòÿðÿð-
ëÿðñÿ, ìÿíèì âåðäèéèì ÿùä-ïåéìàíà ñàäèã ãàëûá ùÿðáè èòòèôàãû ùèôç
åäÿðëÿðñÿ, î çàìàí àðãîñëóëàðà ãàðøû ìÿðùÿìÿòëè âÿ õåéèðõàù îëàúàüàì.
ßëâèäà, ýþçÿë Àôèíà! ßëâèäà, ÿçèç øÿùÿð! Äàèìà äöøìÿíëÿðèí ãàðøûñûí-
äà ìþùêÿì âÿ ñàðñûëìàç äàéàí. Ãîé þëêÿí ùÿìèøÿ õîøáÿõò îëñóí, ãû-
ëûíúûí äàèìà ãàëèá ýÿëñèí!

Îðåñò ýåäèð. Àïîëëîí îðõåñòðè òÿðê åäèð.

Ö×ÖÍÚÖ ÑÒÀÑÈÌ

Õîð

ÁÈÐÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Àù, åé êè÷èê àëëàùëàð, åéâàù! Ñèç ãÿäèì ùÿãèãÿòëÿðèí ãàíóíëàðûíû äà-

üûäûá òàïäàäûíûç! ßëèìäÿí ùàêèìèééÿòèìè äàðòûá àëûðñûíûç! Ðöñâàé îë-
äóì! Õÿúèë îëäóì! Ãÿçÿáäÿí öðÿéèì îä òóòóá éàíûð. Åé ìÿëóí øÿùÿð,
åé ìÿíôóð øÿùÿð! Öçÿðèíÿ çÿùÿð âÿ êöôð éàüäûðàúàüûã! Öðÿéèìèçèí ãàðà
çÿùÿðè èëÿ òîðïàüûíû ñóâàðûá éàíäûðàúàüûã! Êèô, çÿùÿð, ñöðöíöá àõûí,
áàüëàðû, çÿìèëÿðè éàíäûðûá-éàõûí! Àù, èíòèãàì! Èíòèãàì! Âÿáà, òàóí, àçàð
âÿ áåçàð, àøûá-äàøûí, ÷þëëÿðè, äöçëÿðè ýÿìèðèá ùÿð éåðè áÿùðÿñèç ãîéóí!
Ùþíêöðöá àüëàéûðàì. Íÿ åòìÿê? Èíñàíëàðû åäàì åòìÿêìè? Âÿáà, òàóí
ýþíäÿðìÿêìè? Þëêÿíè âèðàí ãîéìàãìû? Ñèç åé ãàðà ýåúÿíèí ãûçëàðû,
âàé îëñóí áèçÿ, ðöñâàé âÿ õÿúèë îëìóøóã, äÿðäÿ âÿ éàñà áàòìûøûã.
À ô è í à. Ñàêèò îëóí! Àüëàøûá öðÿêëÿðè õàðàá åòìÿéèí! Ñèçè ùå÷ êÿñ
ðöñâàé åòìÿìèøäèð. Ùþêìöí ãöðÿëÿðè áÿðàáÿð áþëöíìöøäöð. Ñèçèí øÿðÿ-
ôèíèç ëÿêÿëÿíìèøäèð. Ëàêèí Çåâñèí ïàðëàã èðàäÿñè äàùà öñòöíäöð. ßìð âå-
ðÿí þçö âàñèòÿ÷è îëäó, ìöäàôèÿ åòäè âÿ Îðåñò úÿçàäàí õèëàñ åäèëäè. Ñèç èñÿ
ãóäóç êèí âÿ êöäóðÿòèíèçè áó òîðïàã öçÿðèíÿ òþêìÿéèí! Ãÿçÿáëÿíìÿéèí,
òÿõðèáàò âÿ àúëûã èëÿ áèçè ùÿäÿëÿìÿéèí. Àüçûíûçûí çÿùÿðëè êþïöéö èëÿ éà-
116
øûëëûã âÿ áÿðÿêÿòëÿðè ìÿùâ åòìÿê ôèêðèíÿ äöøìÿéèí! Ìÿí èñÿ àíä è÷èá
ñèçÿ ñþç âåðèðÿì: ñèçÿ òÿíùà áèð ÷þë, ìöãÿääÿñ ùèúðà áèð ýóøÿ àéûðûðàì.
Úàù-úÿëàëëû èãàìÿòýàùëàð éöêñÿëäÿðÿì âÿ øÿùÿð ñèçÿ öðÿêäÿí åùòè-
ðàì áÿñëÿð.

Õîð

ÁÈÐÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Àù, åé êè÷èê àëëàùëàð, åéâàù! Ñèç ãÿäèì ùÿãèãÿòëÿðèí ãàíóí-ãàéäà-

ëàðûíû äàüûäûá òàïäàäûíûç! ßëèìäÿí ùàêèìèééÿòèìè äàðòûá àëûðñûíûç!
Ðöñâàé îëäóì! Õÿúèë îëäóì! Ãÿçÿáäÿí öðÿéèì îä òóòóá éàíûð. Åé ìÿ-
ëóí øÿùÿð, åé ìÿíôóð øÿùÿð! Öçÿðèíÿ çÿùÿð âÿ êöôð éàüäûðàúàüûã! Öðÿ-
éèìèçèí ãàðà çÿùÿðè èëÿ òîðïàüûíû ñóâàðûá éàíäûðàúàüûã! Êèô, çÿùÿð, ñöðöíöá àõûí,
áàüëàðû, çÿìèëÿðè éàíäûðûá-éàõûí! Àù, èíòèãàì! Èíòèãàì! Âÿáà, òàóí, àçàð
âÿ áåçàð, àøûá-äàøûí, ÷þëëÿðè, äöçëÿðè ýÿìèðèá ùÿð éåðè áÿùðÿñèç ãîéóí!
Ùþíêöðöá àüëàéûðàì. Íÿ åòìÿê? Èíñàíëàðû åäàì åòìÿêìè? Âÿáà, òàóí
ýþíäÿðìÿêìè? Þëêÿíè âèðàíÿ ãîéìàãìû? Ñèç åé ãàðà ýåúÿíèí ãûçëàðû,
âàé îëñóí áèçÿ, ðöñâàé âÿ õÿúèë îëìóøóã äÿðäÿ âÿ éàñà áàòìûøûã.
À ô è í à. Ñèçè ùå÷ êÿñ ðöñâàé åòìÿìèøäèð. Èíñàíëàðà ãÿçÿáëÿíìÿéèí,
åé ýåúÿ àëëàùëàðû! Þëêÿíè ãàðüûéûá, áÿëà ÷àüûðìàéûí! Ìÿíèì äÿ äàéàüûì
Çåâñäèð. Éåð àëòûíäà Çåâñèí èëäûðûìëàðû ùèôç îëóíìóø ìÿñêÿíèí à÷àðëàðû
òÿêúÿ ìÿíÿ ìÿëóìäóð. Ëàêèí áèçÿ äöøìÿí÷èëèê åòìÿê ëàçûì äåéèëäèð.
Ìÿíÿ ãóëàã àñûí! Áîø éåðÿ øÿùÿðÿ ãàðüûéûá áèçè ôÿëàêÿòëÿðëÿ òÿùäèä åò-
ìÿéèí! Ãóäóç êèí âÿ íèôðÿòèíèçè ñàêèò åäèí! Ìÿíèìëÿ ãîíøó îëóá øàí
âÿ øÿðÿô è÷ÿðèñèíäÿ éàøàéàðñûíûç. Óøàã äèëÿéÿíëÿð âÿ íèêàù èòòèôàãû ùàã-
ãûíäà äóà åäÿíëÿð ñèçÿ áîë íåìÿòëÿð åùñàí åäÿðëÿð. Î çàìàí ìÿñëÿùÿ-
òèìÿ ýþðÿ ìÿíÿ ìèííÿòäàð îëàð, äóàëàð åäÿðñèíèç.

Õîð

ÈÊÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Àù, ðöñâàé îëäóì, àù, ñà÷ëàðûìûí àü âàõòûíäà õÿúèë îëäóì. Éåð àë-
òûíäà éóâà ñàëìàëûéàì. Ìóðäàð öôóíÿò âÿ úÿñÿäëÿð è÷ÿðèñèíäÿ éàøàìà-
ëûéàì. Öðÿéèìè êèí äèäèá äàüûäûð, ãÿçÿá âÿ íèôðÿòèìäÿí öðÿéèì îä òóòóá
éàíûð. Àù, úÿùÿííÿì! Úÿùÿííÿì! Öðÿéèìÿ áû÷àã ñàïëàíìûøäûð, áàüðûì

117
ãöññÿäÿí ïàðòëàìûøäûð. Åé ýåúÿ, åé àíàìûç ýåúÿ, åøèò ôÿðéàäûìûçû!
àëëàùëàð ãàðà ùèéëÿ ýÿëäèëÿð, ãöââÿòèìè âÿ øþùðÿòèìè, ãÿäèì âÿ ñàðñûë-
ìàç øàí-øÿðÿôèìè àéàãëàéûá òàïäàëàäûëàð.
À ô è í à . Áó ãÿçÿáèíè ÿôâ åäèðÿì. Ñÿí ìÿíäÿí éàøëûñàí âÿ ùÿð úöð
åùòèðàìà ëàéèãñÿí. Ëàêèí ìÿíè Çåâñ àüûëäàí êÿì äîüìàìûøäûð. ßââÿë-
úÿäÿí õÿáÿð âåðèðÿì, êþ÷öá áàøãà þëêÿëÿðÿ ýåäÿíäÿí ñîíðà, ìÿíèì
þëêÿìèí ùÿñðÿòèíè ÷ÿêÿúÿêñèíèç! Çàìàíûí ñåëëÿðè ìÿíèì õàëãûìû ñþíìÿç
øÿôÿãëè áèð øþùðÿòÿ äîüðó óúàëäàúàãäûð. Âÿòÿíäàøëàðûí õîðó âÿ äÿñòÿ-
äÿñòÿ ãàðøûìûçäàí êå÷ÿí ãàäûíëàð ìàùíûëàð ÷àüûðûá øÿðÿôè, íàìóñó âÿ
Åðåõòåé4 åâèíèí ãîíøóëàðû îëàí ñèçè ìÿäù åäÿúÿêëÿð. Áåëÿ áèð úàùè-úÿëàëû
ñèç áàøãà áèð þëêÿäÿ òàïà áèëìÿéÿúÿêñèíèç! Àüëûíûçû áàøûíûçà éûüûí,
ìÿíèì øÿùÿðèìÿ ãàíëû èêèòèðÿëèê ñàëìàéûí! Ýÿíúëÿðÿ ãóäóç åùòèðàñëàð,
éàðàìàç ùèññëÿð òÿëãèí åòìÿéèí! Âÿòÿíäàøëàðû áèð-áèðèíè äèäÿí õîðóçëàðà
äþíäÿðèá àðàëàðûíäà ãèéàì, èõòèëàô âÿ íèôàã ñàëìàéûí, áèð-áèðèíÿ äöø-
ìÿí åäèá âÿòÿíäàø ùÿðáè áàøëàìàéûí. Ñÿðùÿä àðõàñûíäàí áèçè ìöùàðè-
áÿ òÿùäèä åòìÿêäÿäèð. Ìöùàðèáÿ áèçÿ éàõûíëàøìàãäàäûð. Øöúàÿò âÿ
øàí-øþùðÿò ìåéäàíû îðàäà îëìàëûäûð. Åâ ãóøëàðû àðàñûíäàêû äèäèøìÿ èñÿ
— øÿðÿôëè áèð äþéöø äåéèëäèð. Þçöíÿ áåëÿ áèð èãáàë èíòèõàá åòìÿéè ñÿíÿ
ìÿñëÿùÿò ýþðöðÿì. Õåéèðõàù áèð åùòèðàì è÷ÿðèñèíäÿ, õîø ýöíëÿð ñöðÿðÿê,
ùÿð êÿñÿ õåéèð âåðÿðÿê, áóðàäà, àëëàùëàðûí ÿí ÷îõ ñåâäèéè áó òîðïàãäà
éàøàéûí.
Õîð
ÈÊÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Àù, ðöñâàé îëäóì, àù, ñà÷ëàðûìûí àü âàõòûíäà õÿúèë îëäóì. Éåð àë-
òûíäà éóâà ñàëìàëûéàì. Ìóðäàð öôóíÿò âÿ úÿñÿäëÿð è÷ÿðèñèíäÿ éàøàìà-
ëûéàì. Öðÿéèìè êèí äèäèá äàüûäûð, ãÿçÿá âÿ íèôðÿòäÿí öðÿéèì îä òóòóá
éàíûð. Àù, úÿùÿííÿì! Úÿùÿííÿì! Öðÿéèìÿ áû÷àã ñàïëàíìûøäûð, áàü-
ðûì ãöññÿäÿí ïàðòëàìûøäûð. Åé ýåúÿ, åé àíàìûç ýåúÿ, åøèò ôÿðéàäûìûçû!
àëëàùëàð ãàðà ùèéëÿ ýÿëäèëÿð, ãöââÿòèìè âÿ øþùðÿòèìè, ãÿäèì âÿ ñàðñûë-
ìàç øàí-øÿðÿôèìè àéàãëàéûá òàïäàäûëàð.
À ô è í à. Ñÿíÿ õåéèðëè ìÿñëÿùÿòëÿð âåðìÿêäÿí éîðóëìàéàúàüàì.
Äåìÿ êè, ñÿíè, ãîúà èëàùÿíè ìÿí, úàâàí èëàùÿ âÿ áó øÿùÿðèí àäàìëàðû
øÿðÿôñèç áèð ùàëäà éîëà ñàëäûã, ãîíàãïÿðÿñòëèê ýþñòÿðìÿéèá ãîâäóã.
Èíàíäûðìàã, ãàíå ñàëìàã — ùàìû ö÷öí ìöãÿääÿñ áèð ãöââÿäèð. Ìÿíèì
ñþçëÿðèì èñÿ øèðèíäèð, ñàêèò åäÿíäèð. Áèçèìëÿ áÿðàáÿð ãàë! ßýÿð ãàëìàã
èñòÿìèðñÿíñÿ, øÿùÿðè ÿäàëÿòñèçúÿñèíÿ òÿõðèáàò, äàüûíòû, ãÿçÿá âÿ ãóäóç
118
êèí êöäóðÿòëÿ òÿùäèä åëÿìÿ! Àõû ñèçè õîøáÿõò áèð þëêÿäÿ, áþéöê øàí-
øþùðÿò è÷ÿðèñèíäÿ âÿ äàèìè áèð åùòèðàì ìöùèòèíäÿ éàøàìàüà äÿâÿò åäèðëÿð.
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è. Ùþêìäàð Àôèíà! Éàøàìàã ö÷öí áèçÿ ùàðäà ñû-
üûíàúàã âåðÿúÿêñÿí?
À ô è í à. Ùÿð áèð ãåéëö-ãàëäàí óçàã, ñàêèò áèð ýóøÿäÿ. Îðàäà ðàùàò
éàøàéàðñûíûç.
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è. Ãÿáóë åäèðÿì. Íÿ úöð ùþðìÿò âÿ åùòèðàì âÿä
åäèðñÿí?
À ô è í à. Ñèçñèç ùå÷ áèð åâäÿ õåéèð-äóà âåðèëìÿéÿúÿêäèð.
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è. Áåëÿ áèð ùàêèìèééÿò âÿ ãöââÿòè áèçèì ö÷öí ÿë-
äÿ åäÿúÿêñÿíìè?
À ô è í à. Ñèçÿ åùòèðàì ýþñòÿðÿíëÿðè éöêñÿëäÿúÿéÿì, îíëàðà ìöâÿô-
ôÿãèééÿò áÿõø åäÿúÿéÿì.
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è. Áó áàðÿäÿ ÿáÿäè îëàðàã áèçÿ ñþç âåðèðñÿíìè?
À ô è í à. Ìÿíèì èõòèéàðûì þçöìäÿäèð. Öðÿéèì íÿ èñòÿéèðñÿ, îíó äà
âÿä åäèðÿì.
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è. Öðÿéèìè òÿñêèí åòäèí! Ãÿçÿáèìè ñþíäöðäöí!
À ô è í à. Áóðàäà ìÿñêÿí ñàëàðàã þçöíÿ äîñò âÿ õåéèðõàù òàïàúàãñàí.
Õ î ð à ü á è ð ÷ ÿ é è. Øÿùÿðèíÿ íåúÿ õåéèð-äóà âåðìÿéè ÿìð åäèðñÿí?
À ô è í à. Ãîé áöòöí þëêÿ õåéèð èøëÿð ö÷öí éàðûøñûí! Áÿðÿêÿòëè òîðïà-
üûí ñèíÿñè, äÿíèçëÿðèí äàëüàëàðû, ýþéëÿðèí ÷àäûðû, êöëÿêëÿðèí íÿôÿñè, ùÿ-
ðàðÿòè éóìøàëäàðàã þëêÿíèí áàøûíà íåìÿò, áÿðÿêÿò éàüäûðñûí! Ùåéâàí-
ëàð áþéöéöá àðòñûí, òàðëàëàð áîë ìÿùñóë âåðñèí! Ãîé áîëëóã ýåòäèêúÿ àðòñûí!
Íÿñèë àðòûðàí ãàäûíëàðà õåéèð-äóà âåðèí! Ìöçöð âÿ èìàíñûçëàðû èñÿ ðÿää
åäèí! Ãåéäêåø âÿ òÿëÿáêàð áèð áàüáàí êèìè, ìÿí éàõøû âÿ õîø ÷è÷ÿêëÿ-
ðè, áîé àòàí ïþùðÿ âÿ ðèøÿëÿðè ñåâèðÿì. Áöòöí áóíëàðûí ãàéüûñû ñèçèí
áîéíóíóçà äöøöð. Íÿ ãÿäÿð êè, øÿùÿðèìè ãàëèáèééÿòëÿ øþùðÿòëÿíäèðìÿìè-
øÿì, ùÿðáè ñÿôÿðëÿðäÿ, äþéöøëÿðäÿ íèçÿ âÿ ãûëûíúûìû éåðÿ ãîéìàéàúàüàì.
ÅÊÑÎÄ

Õîð
ÁÈÐÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Áóðàäà, Ïàëëàäàíûí øÿùÿðèíäÿ éàøàéàúàüàì. Áó þëêÿíèí øàí-øþùðÿ-

òèíè óúàëäàúàüàì. Åëëèí éóðäóíóí áåøèéè, äÿôèíÿñè âÿ ìþùêÿì ãàëàñû,
àëëàùëàðûí èñÿ äàéàüû îëàí áó øÿùÿðÿ, óúà âÿ ãàäèð Çåâñ, äàâàêàð âÿ ùèðñëè
Àðåñ åùòèðàì áÿñëÿéèðëÿð. Áó þëêÿéÿ õåéèð âÿ éàõøûëûã äèëÿéèðèê. Îíà
119
ùÿð úöð ñÿàäÿò âÿ øàäëûã áÿõø åäÿúÿéèê. Ýöíÿøèí àëîâëó, òîðïàüûí ãàðà ñè-
íÿñèíäÿí áîë áÿùðÿ ÷ûõàðûá, áîë ìÿùñóë âåðÿúÿêäèð.
À ô è í à. Ìÿí þç õàëãûìûí ãåéäèíÿ ãàëìûøàì. Îíóí ãàéüûñûíû ÷ÿê-
ìèøÿì. Àüûð èíòèãàì àëàí àôàãû ãöââÿëÿðÿ, ãöäðÿòëè àëëàùëàðà äîüìà
þëêÿìèí ýþéëÿðè àëòûíäà ìÿñêÿí âåðìèøÿì. Èíñàíëàðà ýÿëÿí áÿëàëàð, èí
ñàíëàðà ýöëöìñÿéÿí ùÿð õîøáÿõòëèê — ùàìûñû î éöêñÿê ãöââÿëÿðèí èðà-
äÿñèíäÿí äîüìàãäàäûð. Î ãöââÿëÿðÿ êèì áÿäíÿçÿðëÿ áàõñà, ýöíàùêàð
äÿðùàë ìÿùâ îëàúàãäûð, î, áÿëàíûí ùàðàäàí ýÿëäèéèíè áåëÿ áèëìÿéÿúÿêäèð.
Äÿäÿ-áàáàëàðûí ýöíàùû, ýèçëè âÿ þðòöëö ýöíàùëàð èíñàíû ó÷óðóìëàðà
äîüðó ñöðöêëÿéÿúÿêäèð, íÿ ãÿäÿð þçöíö þéñÿ, íÿ ãÿäÿð ÷ûüûð-áàüûð ñàëñà
áåëÿ, ñöêóò äîëó áèð íÿùàéÿò ýþçäÿí äöøìöø áÿäáÿõòè èíñàí è÷ÿðèñèíäÿ
äÿôí åäÿúÿêäèð.

Õîð

ÁÈÐÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Îäëó êöëÿêëÿð! Áàüëàðûí éàøûëëûãëàðûíû éàíäûðûá-éàõìàéûí! Äóà

îõóéóá ÿìð åäèðÿì: èñòè âÿ ãóðàãëûã! ×è÷ÿêëÿðèí ýþçëÿðèíè êîð åòìÿ!
Úöúÿðÿí òîõóìëàðû ãóðóòìà! Ãîé ñöðöíÿí ùÿøÿðàò áîë áÿùðÿíè ýÿìèðèá
éåìÿñèí! Ãîéóíëàðà êþêÿëèá éàüëàíìàüû, úöò-úöò áàëàëàð äîüìàüû ÿìð
åäèðÿì! Îòëàãëàð, ñöðöëÿðè áÿñëÿéèá éåìëÿéèí. Äàüëàðûí ñèíÿëÿðè, éåðèí
äÿôèíÿëÿð äîëó äÿðèíëèêëÿðè — ãîé áîë íåìÿò âÿ ùÿäèééÿëÿð äîüñóí!
À ô è í à. Ñèç, åé øÿùÿð àüñàããàëëàðû! Áó äóà âÿ äèëÿêëÿðè åøèòäèíèçìè?
Åðèíèëÿð äÿñòÿñè ùÿì ýþéäÿ, äàü àëëàùëàðû è÷ÿðèñèíäÿ, ùÿì éåð àëòûíäà,
çöëìÿò è÷ÿðèñèíäÿ ãöäðÿòëè âÿ áþéöêäöð. Îíëàð èíñàí òàëåéèíè èäàðÿ åäèð-
ëÿð. Áÿçèëÿðèíèí ìöâÿôôÿãèééÿò âÿ áÿõòèéàðëûüûíà, äèýÿðëÿðèíèí èñÿ êîð
èãáàëûíà ìàùíûëàð îõóéóðëàð.

Õîð

ÈÊÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Èíñàíëàðà áÿëà êÿñèëÿí, âàõòûíäàí òåç ýÿëÿí ÿúÿëè — éàñàã åäèðÿì.

Åé áþéöê Ìîéðàëàð, øèðèí êèøè åùòèðàñûíû ãûçëàðà áèð ñåâèíú êèìè áÿõø
åäèí! Áàúûëàð, ñèç, åé ýåúÿíèí ãûçëàðû, ùàêèìèééÿò ñèçèíäèð, ãöäðÿò âÿ
ãöââÿò ñèçèíäèð. Ùÿð øåéÿ ñèç èñòèãàìÿò âåðèðñèíèç. Ùÿð åâäÿ ãîíàãñûíûç,
120
ùÿð èøäÿ, ùÿð ñààòäà ñèç ùàçûð îëóá êþìÿê åäèðñèíèç, àëëàùëàð è÷ÿðèñèíäÿ
ñèçäÿí ãöââÿòëè îëàíû éîõäóð.
À ô è í à. Ìÿðùÿìÿòëÿ þëêÿìèç éöêñÿëèá óúàëìûøäûð. Êþíöë ñåâèíèð,
êþíöë øàä îëóð. ßãèäÿíèí âÿ èíàìûí àéäûí ýþçëÿðèíÿ åøã îëñóí! Ãÿçÿá-
ëÿíìèøëÿðè âÿ èíàäêàðëàðû éîëà ýÿòèðìÿê ö÷öí, íèòãèìÿ ãöââÿò âåðÿí
öðÿéèìäÿêè áó èíàì îëäó. Ìàùèð íàòèãëÿðèí óñòàäû Çåâñ ãàëèá ýÿëäè. Øÿ-
ùÿðèìèçäÿ ùÿìèøÿ øàí-øþùðÿò ìåéëè ãàëèá ýÿëìÿêäÿäèð.

Õîð

ÈÊÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Ìÿíùóñ íèôàã, ôèòíÿ âÿ ãèéàì ãîé äèíú åâëÿðÿ éîë òàïìàñûí! Âÿòÿí-
äàøëàðûí ãàðäàø ãàíû ãîé äîüìà òîðïàüà òþêöëìÿñèí, ãàíà ãàí òÿëÿá
åäÿðÿê, ãîé ãàðäàø ãàðäàøû ìÿùâ åòìÿñèí! Ãîé ñåâèíúÿ ñåâèíúëÿ ÿâÿç
âåðèëñèí, öìóìè èøè ñåâìÿê âÿ áèðýÿ öðÿêëÿ íèôðÿò åòìÿê èíñàíëàð ö÷öí
ÿí ÿçèç áèð äÿðìàíäûð.
À ô è í à. Àíëàéàí öðÿéÿ àüûëëû ñþçëÿð ùÿìèøÿ éîë à÷àúàãäûð. ßââÿë-
úÿ ìöäùèø èäèëÿð, þëöìëÿ òÿùäèä åäèðäèëÿð. Èíäè èñÿ øÿùÿðèìèçèí îíëàð-
äàí áþéöê íåìÿòëÿð ãàçàíàúàüûíû ýþðöðÿì. Öðÿêëÿðè ìÿðùÿìÿòëè îëàí
õåéèðõàù àëëàùëàðû ÿáÿäè îëàðàã ÿçèç òóòóí! Ãàíóíóí ñàðñûëìàç ùèìà-
éÿñè àëòûíäà þëêÿ âÿ õàëã éöêñÿëèá ÷è÷ÿêëÿíÿúÿêäèð.

Õîð

Ö×ÖÍÚÖ ÑÒÐÎÔ

Áîëëóã âÿ áÿðÿêÿò è÷ÿðèñèíäÿ øàä îëóí. Ùàìûíûç ñåâèíèá áÿõòèéàð

îëóí! Àôèíà õàëãû, õîøáÿõò îë! Çåâñèí ìÿáÿäèíè õàëã ùèôç åäèð. Ñåâèìëè
ãûç õàëãû ñåâèð. Õàëã ùÿìèøÿ ìöãÿääÿñ âÿ çÿêàëûäûð. Êèì êè, Ïàëëàäà
òÿðÿôèíäÿí ùèôç îëóíìàãäàäûð, Àòà îíà õåéèð-äóà âåðìÿêäÿäèð.
À ô è í à. Ñèç äÿ, ãàäèð àëëàùëàð, áÿõòèéàð îëóí! Ìÿí èñÿ ãàáàãäà ýå-
äÿðÿê èãàìÿòýàùûíûçà éîë ýþñòÿðèðÿì. Åé, àéàüà ãàëõûí! Ìÿøÿëëÿðèí
èøûüûíäà àëëàùëàðû éîëà ñàëûí! Ãîé àòÿøëÿðèí øÿôÿãèíäÿ áöòöí ÿíäèøÿ âÿ
áÿëàëàð òîðïàã àëòûíà ýåòñèí! Ãîé éåðèí òÿêèíäÿí éåðèí öçÿðèíÿ õàëã
ö÷öí õåéèð âÿ áÿðÿêÿò ÷ûõñûí! Ñèç, åé Êðàíåé ÿùëè5 ñèç, åé þëêÿíèí þâ-
ëàäëàðû, éåíè ñàêèíëÿðèíèçÿ äóà åäèí, îíëàðà ùþðìÿò ýþñòÿðèí! Ãîé õàë-
ãûì ùÿìèøÿ ïàê öðÿêëÿðäÿêè õåéèðõàùëûüû òÿãäèñ åòñèí!
121
 Õîð

Ö×ÖÍÚÖ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Éåíèäÿí òÿêðàð åäèðÿì: ñåâèíèí, ñåâèíèí! Áöòöí þëêÿ — àëëàùëàð äà,

èíñàíëàð äà, ùàìûíûç ñåâèíèí! Ïàëëàäàíûí þëêÿñè, áöòöí øÿùÿð — áèçè, éåíè
ñàêèíëÿðè ÿçèç òóòóí! Ñèç àðòûã ÿáÿäèééÿí þç òàëåéèíèçäÿí øèêàéÿò åòìÿ-
éÿúÿêñèíèç!
Ìÿøÿëëÿð àëûøûð. Ìÿðàñèì éåðèíäÿí ùÿðÿêÿò åäèð.

Õåéèðõàù âÿ ñÿõàâÿòëè äèëÿêëÿðèí ö÷öí òÿøÿêêöð åäèðÿì. Øÿôÿã ñà-

÷àí ìÿøÿëëÿðèí èøûüûíäà, ñèçè éåð àëòûíà, éàòìûø ðóùëàð ñÿëòÿíÿòèíÿ ìö-
øàéèÿò åäÿúÿéèê. Ìÿáÿäèí õèäìÿò÷è ãûçëàðû äà áèçèìëÿ ýåäÿúÿêäèð. Îíëàð
ìÿíèì áöòöìö ìöùàôèçÿ åäèðëÿð. Ñèç äÿ, åé Ôåñåé þâëàäëàðûíûí ÿí ýö-
çèäÿëÿðè — ãîúàëàð âÿ ýÿíúëÿð, ãûçëàð âÿ ãàäûíëàð, ùþðìÿòëè àíàëàð, çè-
íÿòëè àòëàç ïàëòàðëàðûíûçû ýåéèá áèçè ìöøàéèÿò åäèí! Ýÿëèí, ãîé ìÿøÿëëÿð
ÿòðàôà øÿôÿã ñàëñûí. Ãîé öðÿéèìèç ùÿìèøÿ äèíú âÿ ñàêèò îëñóí! Ãîé éåíè
ñàêèíëÿðèìèç þëêÿìèçèí õåéðèíÿ ìÿðùÿìÿòëè âÿ ðÿùìäèë îëñóíëàð! Âÿ
áóíäàí áåëÿ îíëàðû Åðèíè äåéèë, Åâìåíèäëÿð, ãÿçÿáëè àëëàùëàð äåéèë, õåéèð-
õàù àëëàùëàð äåéÿ ÷àüûðàã!

Ìÿðàñèì ùÿðÿêÿò åäèð.

Ì ö ø à é è ÿ ò å ä ÿ í ë ÿ ð. Åé ýåúÿíèí ãîúà ãûçëàðû, åé ìþùòÿðÿì

âÿ áþéöê àëëàùëàð, ñèçè åâèíèçÿ ìöøàéèÿò åäèðèê. Áàéðàì øÿíëèéèäèð,
ìàùíûëàð îõóíóð. Âÿòÿíäàøëàð, ìÿäù åäèí, ùàìûíûç áèð éåðäÿ ÿùñÿí äå-
éèí! Ñèç éåð àëòûíà ýåäèðñèíèç, éåðèí òÿêèíäÿ ìÿñêÿí òóòàúàãñûíûç. Ñèçÿ
íÿçèð ýÿòèðÿúÿéèê, ñèçÿ åùòèðàì ýþñòÿðÿúÿéèê, ñèçÿ äóàëàð åäÿúÿéèê.
Áàéðàì øÿíëèéèäèð, ìàùíûëàð îõóíóð. Âÿòÿíäàøëàð ìÿäù åäèí, ùàìû áèð
éåðäÿ ÿùñÿí äåéèí! Åé àëëàùëàð, áèçÿ ãàðøû ñÿõàâÿòëè îëóí, áèçÿ ãàðøû
õåéèðõàù îëóí! Åé àëëàùëàð, áóéóðóí åâèíèçÿ ãÿäÿì áàñûí! Ìÿøÿëëÿð,
àëûøûá øÿôÿã ñà÷ûí! Áó éîë áèçèì ö÷öí ìöãÿääÿñäèð âÿ ñåâèíúëÿ
äîëóäóð. Ñÿñèíèçè óúàëäûí, ñåâèíèí, øàäëàíûí! Èòòèôàãûìûç ìöãÿääÿñäèð.
Ñèç Ïàëëàäàíûí õàëãû ö÷öí — Åâìåíèäëÿðñèíèç. Ùÿð øåéäÿí éöêñÿê, ãà-
äèð Çåâñ âÿ ÿáÿäè Ìîéðàëàð áåëÿ ãÿò åòäèëÿð. Ñÿñèíèçè óúàëäûí, ñåâèíèí,
øàäëàíûí!

Àêòéîðëàð âÿ õîð îðõåñòðè òÿðê åäèðëÿð.

122
 ÑÎÔÎÊË
Å.ÿ. 496-406
Ñ î ô î ê ë ãÿäèì éóíàí äðàìàòóðýèéàñûíûí èêèíúè áþéöê ñèìàñûäûð.
Î, åðàìûçäàí ÿââÿë òÿõìèíÿí 496-úû èëäÿ Àôèíàíûí éàõûíëûüûíäà Êîëîí
ãÿñÿáÿñèíäÿ âàðëû áèð àèëÿäÿ àíàäàí îëìóøäóð. Àòàñû ñèëàù åìàëàòõàíà-
ñûíûí ñàùèáè èäè. Ñîôîêë, äþâðöíöí àäÿòè öçðÿ ýþçÿë èäìàí âÿ ìóñèãè
òÿùñèëè ýþðìöø, ñîíðàëàð ùÿìèøÿ áó ñàùÿäÿ òÿøêèë îëóíàí ìöñàáèãÿëÿð-
äÿ áèðèíúè ìöêàôàò àëìûøäûð. Ýÿíú éàøëàðûíäàí êîðèôåéëèéÿ áàøëàìûø, ùÿòòà
479-úó èëäÿ éóíàíëàðûí èðàíëûëàð öçÿðèíäÿ ãàëèáèééÿòèíè þç õîðó èëÿ
òÿðÿííöì åòìèøäèð.
Î, äÿôÿëÿðëÿ áþéöê âÿçèôÿëÿðÿ ñå÷èëìèø, ùÿòòà äþâëÿò õÿçèíÿäàðû
áåëÿ îëìóøäóð. Ëàêèí ìöðÿêêÿá, ñèéàñè äþâëÿò ìÿñÿëÿëÿðèíäÿ î ãÿäÿð äÿ
óçàãýþðÿí âÿ ýþçöà÷ûã àäàì äåéèëäè.
Áöòöí ùÿéàòûíû òåàòðà ùÿñð åòìèø Ñîôîêë, ùÿð èë òÿøêèë îëóíàí òåàòð
ìöñàáèãÿëÿðèíäÿ èøòèðàê åäÿðÿê, ùÿìèøÿ áèðèíúè ìöêàôàò àëìûøäûð.
Îíóí Åñõèë öçÿðèíäÿ èëê ãÿëÿáÿñè 468-úè èëÿ àèääèð. Ñîí ÿñÿðè îëàí
“Åäèï Êîëîíäà” ôàúèÿñèíè þìðöíöí ñîíóíäà éàçìûøäûð. Áåëÿëèêëÿ, àëò-
ìûø èêè èëëèê ÿáÿäè ôÿàëèééÿòè ìöääÿòèíäÿ Ñîôîêë, ðÿâàéÿòÿ ýþðÿ 123 ÿñÿð
éàçìûøäûð êè, áóíëàðäàí áèçÿ àíúàã éåääè òàìàìëàíìûø ôàúèÿ ýÿëèá ÷ûõ-
ìûøäûð. “Òèðàí Åäèï”, “Åäèï Êîëîíäà”, “Àíòèãîíà”, “Åëåêòðà”,
“Ôèëîêòåò”, “Àéàêñ”, “Òðàõèíèéà ãàäûíëàðû”. 1912-úè èëäÿ îíóí “Èçàõ-
òàðàíëàð” ÿñÿðèíäÿí áÿçè ïàð÷àëàð òàïûëìûøäûð. Éåääè ÿñÿðäÿí ö÷öíöí
òàìàøà òàðèõè áèçÿ ìÿëóìäóð. “Àíòèãîíà” å. ÿ. 442-441-úè èëëÿðäÿ,
“Ôèëîêòåò” å. ÿ. 409-úó èëäÿ, “Åäèï Êîëîíäà” èñÿ å. ÿ. 406-úû èëäÿ éÿíè
Ñîôîêëóí þëöìöíäÿí ñîíðà òàìàøàéà ãîéóëìóøäóð. Áó ÿñÿðëÿðäÿí
“Òèðàí Åäèï”, “Åäèï Êîëîíäà” âÿ “Àíòèãîíà” Ôèâàèäà ÿñàòèðëÿð ñèëñèëÿ-
ñèíäÿí, “Åëåêòðà”, “Àéàêñ”, “Ôèëîêòåò” Òðîéà ÿñàòèðëÿð ñèëñèëÿñèíäÿí,
“Òðàõèíèéà ãàäûíëàðû” èñÿ “Ùåðàêëèàäà” ñèëñèëÿñèíäÿí ýþòöðöëìöøäöð.
Ñîôîêëóí éàðàäûúûëûüû Àôèíà ãóëäàðëûã äåìîêðàòèéàñûíûí ÿí ÷è÷ÿêëè
äþâðöíÿ òÿñàäöô åäèð. Èëê ýÿíúëèéèíäÿ, ìöðòÿúå ñèéàñè ñàùèáêàðëàðûí
ñèéàñè áàø÷ûñû îëàí Êèìîí èëÿ éàõûíëàøàí âÿ îíà ïÿðÿñòèø åäÿí Ñîôîêë,
ñîíðàëàð Àôèíà ãóëäàðëûã äåìîêðàòèéàñûíûí áàø÷ûñû Ïåðèêë èëÿ äîñò îë-
ìóøäóð. Áó âàõò î, äåìîêðàòëàðûí ìþòÿäèë äÿñòÿñèíÿ ìÿíñóá èäè. Þç ÿñÿð-
ëÿðèíäÿ áó ìþòÿäèë äåìîêðàò ýþðöøëÿðèíè òÿáëèü åäèðäè. Àíúàã ñèéàñè
ýþðöøëÿðè ìþùêÿì îëìàéàí âÿ ñèéàñè òÿðÿääöäëÿðäÿí úàíûíû ãóðòàðà
123
áèëìÿéÿí Ñîôîêë, Àôèíà äåìîêðàòèéàñûíûí áþùðàí êå÷èðäèéè çàìàí îíäàí
óçàãëàøìûø, ùÿòòà 411-úè èë àíòèäåìîêðàòèê öñéàíûíäà øÿõñÿí èøòèðàê åò-
ìèøäèð. Áó âàõò Ñîôîêë, êþùíÿ ãàéäàëàðûí, êþùíÿ íèçàì-èíòèçàìûí
òÿçÿäÿí áÿðïà åäèëìÿñè òÿðÿôäàðû èäè.
Ñîôîêë ÿñÿðëÿðèíèí ÷îõóñóíäà ùàäèñÿëÿðèí ìÿðêÿçèíäÿ äàéàíàí
èíñàí âÿ îíóí òàëåéèäèð. Åñõèëäÿí ôÿðãëè îëàðàã, î, èíñàíûí ìÿíÿâè àëÿ-
ìèíè, äÿðäèíè, ùèññëÿðèíè áþéöê óñòàëûãëà âåðèð. ßñÿðëÿðèíäÿí áåëÿ áèð
ôèêèð îéàíûð êè, Ñîôîêëó äöøöíäöðÿí àíúàã èíñàíäûð.
Ñîôîêëóí éàðàäûúûëûüûíäà ãÿäèì éóíàí äðàìàòóðýèéàñû éåíè èíêèøàô
ìÿðùÿëÿñèíÿ ÷àòìûøäûð. Áåëÿ êè, Ñîôîêëóí ÿñÿðëÿðèíäÿ, Åñõèëäÿí ôÿðãëè
îëàðàã, àðòûã, äðàìàòóðæè çèääèééÿò àëëàùëàð àðàñûíäà äåéèë, èíñàíëàð àðà-
ñûíäà ýåäèð. Ñîôîêë, áèð ýÿëèøäÿ ö÷öíúö àêòéîðó ñÿùíÿéÿ ÷ûõàðìàãëà,
äðàìàòóðýèéàíû ëèðèê âÿ òÿùêèéÿ öíñöðëÿðèíäÿí ãóðòàðìûø, äðàìàòóðæè
ìöêàëèìÿíè ãöââÿòëÿíäèðìèøäèð. Åéíè ñÿùíÿäÿ ö÷ àêòéîðóí ìöêàëè-
ìÿñè ìöÿëëèôÿ èêèíúè äÿðÿúÿëè ñóðÿòëÿðè äÿ äðàìàòóðæè ñþùáÿòÿ ãàðûøäûð-
ìàüà èìêàí âåðìèøäèð. Îíóí áó éåíèëèéè Åñõèëÿ äÿ òÿñèð åòìèø; Åñõèë äÿ
“Îðåñòåéà” àäëû ö÷ëöéöíäÿ áèð ýÿëèøäÿ ö÷öíúö àêòéîðäàí èñòèôàäÿ
åòìèøäèð. Õîðóí ãÿäÿðèíè 12-äÿí 15-ÿ ÷àòäûðìûøäûð. Õîð Ñîôîêëóí
ÿñÿðëÿðèíäÿ ìöÿééÿí èúòèìàè ðÿé èôàäÿ åäÿí áèð âàñèòÿ îëóð. Î, ÿñÿðëÿ-
ðèíèí òàìàøàñû ö÷öí äåêîðàñèéàëàð éàðàòìûøäûð. Ñÿñè éàõøû îëìàäûüû ö÷öí
ÿñÿðëÿðèíèí áàø ðîëóíó îéíàìàãäàí áîéóí ãà÷ûðìûøäûð. Áó âàõò àðòûã
Éóíàíûñòàíäà ïåøÿêàð àêòéîðëàð éåòèøìÿéÿ áàøëàìûøäû. (Ìèííñê,
Êàëëèïèä, Åñõèí âÿ ñàèðÿ). Ñîôîêë òåòðàëîýèéà ñèñòåìèíäÿí ÿë ÷ÿêìèø
ìöñòÿãèë, áöòþâ ôàúèÿëÿð éàðàòìûøäûð êè, Àðèñòîòåë þç “Ïîåòèêà” àäëû
ÿñÿðèíäÿ áóíó õöñóñèëÿ ãåéä åäèð.
Ñîôîêë, èíñàí ïñèõîëîýèéàñûíû âåðìÿéÿ õöñóñè äèããÿò éåòèðäèéèíÿ
ýþðÿ, ùàäèñÿëÿðèí èíêèøàô öñóëóíó äÿ äÿéèøäèðìèøäèð. Áåëÿ êè, Åñõèëäÿí
ôÿðãëè îëàðàã, î, äðàìàòóðæè ùÿðÿêÿòèí èíêèøàôûíû õàðèúè ùàäèñÿëÿðëÿ äåéèë,
ñóðÿòëÿðèí äàõèëè ðóùè ùàëû èëÿ ÿëàãÿëè øÿêèëäÿ âåðèð. Ñîôîêë þç ÿñÿð-
ëÿðèíäÿ ãÿäèì éóíàí äðàìàòóðýèéàñû ö÷öí õàñ îëàí “Òàíûìà” âÿ
“Ïåðèïåòèéà” öñóëëàðûíäàí áèðèíúè äÿôÿ ÷îõ óñòàëûãëà èñòèôàäÿ åòìèøäèð.
Áóíà ÿí ýþçÿë íöìóíÿ “Òèðàí Åäèï” ôàúèÿñèäèð. ßñÿðèí êîìïîçèéàñû
î ãÿäÿð ñÿíÿòêàðëûãëà ãóðóëìóøäóð êè, èíäè äÿ òàìàøà÷ûíû ùåéðÿòÿ ñàëà
áèëèð âÿ ùÿéúàíëàíäûðûð.
Ñîôîêëóí äðàìàòóðýèéàéà ýÿòèðäèéè áèð ÷îõ øÿêëè âÿ ñûðô äðàìàòèê
ñÿíÿòêàðëûã õöñóñèééÿòëÿðè ñîíðàëàð áöòöí ãÿäèì éóíàí äðàìàòóðýèéàñû
ö÷öí áèð ãàíóí îëìóøäóð. Aðèñòîòåë ÿäÿáèééàò âÿ äðàìàòóðýèéà ãàíóí-
ëàðûíû öìóìèëÿøäèðèá òÿñáèò åäÿðêÿí ùÿìèøÿ Ñîôîêëà ìöðàúèÿò åòìèøäèð.
124
 ÒÈÐÀÍ ÅÄÈÏ

ÈØÒÈÐÀÊ ÅÄßÍËßÐ:

Å ä è ï — Ôèâ òèðàíû Çåâñèí êàùèíè

È î ê à ñ ò à — Åäèïèí àðâàäû Êîðèíô ãàñèäè
Àíòèãîíà
Èñìåíà } — Åäèï âÿ Èîêàñòàíûí ãûçëàðû
×îáàí
Åäèïèí íþêÿðè
Ò è ð å ç è — Ãåéáäÿí õÿáÿð âåðÿí ãîúà êîð Õîð àüñàããàëû
Ó ø à ã — Òèðåçèíè ýÿçäèðÿí Ôèâ àüñàããàëëàðûíûí
Ê ð å î í ò — Èîêàñòàíûí ãàðäàøû õîðó

À ë ë à ù û í ê à ù è í ë ÿ ð è, Å ä è ï è í ø ÿ õ ñ è ì ö ù à ô è ç ÿ ë ÿ ð è â ÿ ê þ ë ÿ ë ÿ ð è,
È î ê à ñ ò à í û í ê ÿ í è ç ë ÿ ð è, Ê ð å î í ò ó í ø ÿ õ ñ è ì ö ù à ô è ç ÿ ë ÿ ð è,
ìÿðàñèìäÿ èøòèðàê åäÿí î ü ë à í âÿ ã û ç ë à ð

ßùâàëàò Ôèâäÿ, Åäèïèí ñàðàéû ãàðøûñûíäà âàãå îëóð.

ÏÐÎËÎÃ

Áèðèíúè ñÿùíÿ

Ïîíòîìèìà. Êàùèíëÿð, óøàãëàð âÿ ýÿíúëÿð àëëàùëàðûí: Çåâñ, Àïîëëîí, Àôèíà âÿ

Ùåðìåñèí ùåéêÿëëÿðè ãàðøûñûíäàêû ìÿçùÿáÿëÿðèí ñÿêèëÿðèíäÿ ÿéëÿøìèøëÿð. ßëëÿðèíäÿ
öçÿðëÿðèíÿ éóí ëåíòëÿð ñàðûíìûø çåéòóí áóäàãëàðû âàðäûð. Åäèï ñàðàéäàí ÷ûõûð.

Èêèíúè ñÿùíÿ

Å ä è ï. Åé ãÿäèì Êàäì1 õàíÿäàíûíäàí äèäÿðýèí äöøìöø êè÷èê

éàâðóëàð. Áöòöí øÿùÿð ùÿìä-ñÿíàëàðûí ñÿñè, ôÿðéàäëàð âÿ ãÿíäèëëÿðèí
òöñòöñö èëÿ äîëìóøêÿí ñèç íÿ ö÷öí ÿëëÿðèíèçäÿ ìöãÿääÿñ áóäàãëàð, áó
ãÿäÿð ìèñêèí áèð ùàëäà ìÿçùÿáÿëÿðèí ãàðøûñûíäà áöçöøöá ãàëìûñûíûç?
ßçèç áàëàëàð, ìÿí ñèçèí äÿðäëÿðèíèçè þçýÿëÿðäÿí ñîðóøìàã èñòÿìÿéèá þé-
ðÿíìÿê ö÷öí þçöì øÿõñÿí áóðàéà ýÿëäèì. Áó éåðëÿðäÿ ìÿíèì àäûìà
Åäèï äåéÿðëÿð. (Çåâñèí êàùèíèíÿ) Ñþéëÿ, ãîúà, ñþéëÿ! Îíëàðûí ÿâÿçèíÿ
äàíûøìàã ñÿíèí áîéíóíà äöøöð. Äå ýþðÿê ñèç áóðàéà íÿ ö÷öí ýÿë-
ìèøñèíèç: ãîðõóäàí, éàõóä áèð òÿìÿííàíûç âàðäûð? Ùÿð úöð éàðäûìà
ùàçûðàì. ×öíêè áó éàâðóëàðà àúûìàìàã áþéöê ìÿðùÿìÿòñèçëèê îëàðäû.
125
 Ç å â ñ è í ê à ù è í è. Åäèï, åé âÿòÿíèìèçèí áþéöê ùþêìäàðû, þçöí
ýþðöðñÿí êè, áóðàéà ìÿçùÿáÿíèí ãàðøûñûíà áèç ìöõòÿëèô éàøëû àäàìëàð
éûüûøìûøûã. Áóðàäà ùÿëÿ ó÷ìàüà ãàíàä à÷ìàéàí áàëàúà éàâðóëàðëà éà-
íàøû îëàðàã, ãîúàëûã éöêö àëòûíäà éåðèíäÿí òÿðïÿíìÿê èãòèäàðûíû èòèðÿí
àüñàããàë êàùèíëÿð äÿ âàðäûð. Ìÿí Çåâñèí êàùèíèéÿì. Ñå÷ìÿ úàâàíëàð
äà áóðàéà ýÿëìèøëÿð. Õàëã äÿñòÿ-äÿñòÿ ÿëëÿðèíäÿ áóäàãëàð áàçàðäà,
áàêèð Ïàëëàäàíûí ùÿð èêè ìÿáÿäýàùû ãàáàüûíäà âÿ ìöãÿääÿñ Èñìåí2
îúàãëàðû ãàðøûñûíäà éûüûøìûøäûð.
Þçöí ýþðöðñÿí êè, øÿùÿðèìèç ãóäóç òóôàíëàðûí ãóðáàíû îëìóøäóð.
Ãàíëû ãàñûðüà ãàðøûñûíäà ýöúñöçöê, áàøûìûçû ãàëäûðà áèëìèðèê. Áÿðÿêÿòëè
çÿìèëÿðäÿ òîðïàãäàí éåíèúÿ úöúÿðÿí òàõûëëàð ãóðóéóð, ìàë-ãàðà ãûðûëûð,
àíàëàðûí áÿòíèíäÿêè óøàãëàð ìÿùâ îëóð. Ìÿíôóð àçàð, þëöì éàéàí àõûúû
ðóù, þëêÿíè ìÿùâ åäèð. Êàäì õàíÿäàíû éåíÿ äÿ áîøàëûð. Ùÿð éåð ôÿðéàä
âÿ íàëÿëÿðëÿ äîëàðàã ãàðà úÿùÿííÿìÿ ÷åâðèëèð.
Áèç, ìÿí âÿ éàâðóëàð åëÿ áóíà ýþðÿ äÿ áó ìöãÿääÿñ ìåùðàáûí ãàð-
øûñûíäà ÿéëÿøìèøèê. Áèç ñÿíÿ àëëàù, — äåéÿ ùöçóðóíà ýÿëìÿìèøèê. Ëàêèí
èñòÿð éåðäÿ òþðÿéÿí áÿäáÿõòëèêëÿðÿ, èñòÿðñÿ äÿ ýþéäÿí íàçèë îëàí áÿ-
ëàëàð òóø îëàðêÿí áèðèíúè íþâáÿäÿ ñÿíÿ ìöðàúèÿò åäèðèê. Ìÿýÿð ñÿí
âàõòèëÿ, áèð äÿôÿ äÿ Êàäì øÿùÿðèíÿ ýÿëèá áèçè òàëåéèí äþçöëìÿç áÿ-
ëàñûíäàí õèëàñ åòìÿìèñÿí? Ùàëáóêè, áèçèì ùå÷ áèðèìèç î âàõò äÿðäèìèçè
ñÿíÿ ÿðç åòìÿìèøäèê. Ñÿí þçöí àëëàùûí êÿðàìÿòèëÿ áóíó äÿðê åòìèø âÿ
áèçÿ íèúàò âåðìèøäèí. Áèç ùàìûìûç áóíà ãàèëèê.
Èíäè äÿ, åé Åäèï, ïàäøàùëàð àðàñûíäà þç àüûë âÿ çÿêàñèëÿ ìÿøùóð
îëàí ùþêìäàð, ñÿíÿ ìöðàúèÿò åäèá éàëâàðûðûã: õèëàñ ö÷öí éîë òàï. Áó éîëó
èñòÿð ñÿìà àëÿìèíÿ íöôóç åäèá àëëàùëàðäàí þéðÿí, èñòÿðñÿ éåð öçöíäÿêè
àüûëëû àäàìëàðäàí ñîðóø. Áÿëëèäèð êè, àüûëëû àäàìëàðûí ìÿñëÿùÿòè ùÿìèøÿ
õîøáÿõòëèéÿ ÷àüûðàð.
Åé áÿíäÿëÿðèí éàõøûðàüû, øÿùÿðèìèçè õèëàñ åò! Áóíóíëà þç ùèêìÿò âÿ
øþùðÿòèíè äÿ ãîðóìóø îëàðñàí! Õàëã ñÿíè ÿââÿëêè êèìè õèëàñêàð ýþðìÿê
èñòÿéèð. Ãîé ýÿëÿúÿê íÿñèëëÿð ñÿíèí ùþêìðàíëûüûíû õàòûðëàðêÿí äåìÿ-
ñèíëÿð êè, áèç îíóí çàìàíûíäà ùÿì éöêñÿëäèê, ùÿì äÿ ìÿùâ îëäóã.
Éîõ, ñÿí î çàìàí áèçèì ö÷öí ÿáÿäè áèð õèëàñêàð îë. Àëëàùûí ùþêìö èëÿ
ñÿí î çàìàí áèçè ñÿàäÿòÿ ÷àòäûðäûí, èíäè äÿ áèçäÿí áóíó ÿñèðýÿìÿ.
ßýÿð ñÿí ýÿëÿúÿêäÿ éåíÿ ùþêìðàíëûã åòìÿê íèééÿòèíäÿ èñÿí ìÿìëÿ-
êÿòèíèí àäàìëàðëà äîëó îëìàñûíûí ÷àðÿñèíè äöøöí. ×öíêè è÷ÿðèñè áîø îëàí
ãàëà âÿ éà ýÿìèíèí ùå÷ áèð ÿùÿìèééÿòè éîõäóð.
Å ä è ï. Àù, éàçûã áàëàëàð! Ñèçèí äÿðäèíèç ìÿíÿ ìÿëóìäóð. Ùàìûíûí
èçòèðàá è÷èíäÿ ÷ûðïûíäûüûíû ýþðöð âÿ éàõøûúà áèëèðÿì. Ëàêèí èíàíûí êè,
126
ñèçèí àðàíûçäà ìÿíèì ãÿäÿð èçòèðàá ÷ÿêÿí éîõäóð. ×öíêè ñèçèí ùÿð áè-
ðèíèç áàøãàñûíû äåéèë, àíúàã þç äÿðäèíèçè ÷ÿêèðñèíèç. Ìÿí èñÿ øÿùÿðèí,
þçöìöí âÿ ñÿíèí äÿðäèíè ÷ÿêèðÿì.
Ìÿíè îéàòìàã ëàçûì äåéèë. Ìÿí éàòìàìûøàì. Áèëèí êè, ìÿí áó áà-
ðÿäÿ ÷îõ ýþç éàøëàðû àõûòìûøàì. Áàøûìäàí ÷îõëó àüûð ôèêèðëÿð ýÿëèá êå÷-
ìèøäèð. Õåéëè äöøöíìöøÿì, áèðúÿ ÷àðÿ òàïìûøàì: ãàéíûìû, Ìàíýåéèí
îüëó Êðåîíòó, Äåëôèéÿ, Ôåáèí èãàìÿòýàùûíà ýþíäÿðìèøÿì êè, þéðÿíñèí
ýþðÿê áèç øÿùÿðè ùàíñû èáàäÿò âÿ éà éàëâàðûøëàðëà õèëàñ åäÿ áèëÿðèê. Ìÿí
ýöíëÿðè ñàéûðàì âÿ îíäàí ÷îõ íèýàðàíàì. Áèëìèðÿì íÿ ö÷öí âàõòûíäà
ýÿëèá ÷ûõìàäû. Î, ÷îõäàí ãàéûòìàëû èäè. Éóáàíìàñûíûí ñÿáÿáè ìÿíÿ
ìÿëóì äåéèë. Î, ãàéûäàíäàí ñîíðà àëëàùûí ÿìðèíè éåðèíÿ éåòèðìÿñÿì,
ìÿí áþéöê ýöíàùêàð ùåñàá îëóíóðàì.

Ìÿðàñèìäÿ èøòèðàê åäÿíëÿð Êðåîíòóí ýÿëäèéèíè ýþðöá

Çåâñèí êàùèíèíè õÿáÿðäàð åäèðëÿð.

Ö÷öíúö ñÿùíÿ

Ç å â ñ è í ê à ù è í è. Ñþçö ëàï ìÿãàìûíäà äåäèí: áóäóð áàõ, éàíûì-

äàêûëàð Êðåîíòóí ýÿëäèéèíè ìÿíÿ ýþñòÿðèðëÿð.
Å ä è ï (äþíöá áàõûð). Åé áþéöê ùþêìäàð, Àïîëëîí! Êàø îíóí
ýÿòèðäèéè õÿáÿð äÿ ýþçëÿðè ãÿäÿð ïàðëàã îëàéäû!
Ç å â ñ è í ê à ù è í è. Ýþðöíöð êè, øàä õÿáÿðëÿðëÿ ýÿëèð. Éîõñà áàøûí-
äà øÿðÿô ÷ÿëÿíýè îëìàçäû.
Å ä è ï. Èíäèúÿ ìÿëóì îëàð. Î èíäè áèçèì ñþçëÿðèìèçè åøèäÿ áèëÿð.

Êðåîíò äàõèë îëóð.

Ìÿíèì ÿçèçèì, ùþêìäàð Ìåíýåéèí îüëó, ñþéëÿ, àëëàùäàí áèçÿ íÿ

êèìè õÿáÿðëÿð ýÿòèðìèñÿí?
Ê ð å î í ò. Õîø õÿáÿðëÿð, èíàí, ÷ûõûø éîëó ýþñòÿðèëÿðêÿí ÿí àüûð áÿä-
áÿõòëèê áåëÿ õîøáÿõòëèéÿ ÷åâðèëÿ áèëÿð.
Å ä è ï. Ñþéëÿ ýþðÿê, àõû ýÿòèðäèéèí íåúÿ õÿáÿðäèð? Ñþçëÿðèí ùÿëÿ
êè, ìÿíè íÿ àðõàéûí åäèð, íÿ äÿ ãîðõóäóð.
Ê ð å î í ò. Ñÿí ìÿíè áóíëàðûí éàíûíäàìû äèíëÿìÿê èñòÿéèðñÿí? Äå-
ìÿéÿ ùàçûðàì, ëàêèí áèç åâÿ äÿ ýèðÿ áèëÿðèê.
Å ä è ï. Ùàìûíûí éàíûíäà ñþéëÿ. Ìÿí îíëàðûí äÿðäèíè þç äÿðäèìäÿí
àðòûã ÷ÿêèðÿì.
127
 Ê ð å î í ò. Ìóñàèäÿíëÿ, àëëàùäàí åøèòäèêëÿðèìè à÷ûá ñþéëÿéÿ áèëÿ-
ðÿì. Óëó Ôåá ÷îõ àéäûí áèð ùþêì áóéóðäó: (Öçÿðèíäÿ éàçûñû îëàí áèð
ëþâùÿ ÷ûõàðûá îõóéóð)
“Ôèâ òîðïàüû áÿëàäàí òÿìèçëÿíìÿëè, áèð äÿ áóðàäà ìöàëèúÿñè
ìöìêöí îëìàéàí àçàðëàðûí òþðÿìÿñèíÿ éîë âåðèëìÿìÿëè”.
Å ä è ï. Ùàíñû éîëëà òÿìèçëÿíìÿëè? Áÿëàíû íåúÿ ðÿää åòìÿëè?
Ê ð å î í ò (îõóìàüà äàâàì åäèð). “Øÿùÿðè áöðöéÿí àçàðëàðà, ãàíà
ãàðøû ñöðýöí âÿ éà ãàí òÿëÿá îëóíóð”.
Å ä è ï Íåúÿ ãàí? Êèìèí òàëåéè íÿçÿðäÿ òóòóëóð?
Ê ð å î í ò. Áþéöê ùþêìäàð, ñÿíäÿí ÿââÿë Ëàé áó éåðëÿðèí ùþêì-
äàðû èäè, äåéèëìè?
Å ä è ï. Áÿëè, îíóí áàðÿñèíäÿ åøèòìèøÿì. Àíúàã þçöíö ýþðìÿìèøÿì.
Ê ð å î í ò. Î, ãÿòëÿ éåòèðèëìèøäèð. Èíäè àëëàù îíóí ãàòèëëÿðèíèí, ùÿð
êèì îëóðñà-îëñóí, ãÿòëÿ éåòèðèëìÿñèíè òÿëÿá åäèð.
Å ä è ï. Îíëàð ùàðàäàäûðëàð? Êèìèí òîðïàüûíäàäûðëàð? Ãÿäèì áèð
úèíàéÿòèí ýèçëèí èçëÿðèíè èíäè ùàðàäàí òàïìàã îëàð?
Ê ð å î í ò. Àëëàù áóéóðäó êè, þç òîðïàüûìûçäà àõòàðìàëûéûã. (Õàòè-
ðÿñèíäÿ îõóéóð) “Àõòàðàí òàïàð. Ìÿíôóð úàíè èñÿ äàèìà ýèçëÿíìÿéÿ
ñÿé åäÿúÿêäèð”.
Å ä è ï. Ëàé åâèíäÿìè, éàõóä ÷þëäÿ þëäöðöëìöøäöð? Áÿëêÿ îíó
áàøãà þëêÿäÿ ãÿòëÿ éåòèðìèøëÿð?
Ê ð å î í ò. Äåéèðëÿð êè, àëëàùû çèéàðÿò ö÷öí åâäÿí ÷ûõìûø, ñîíðà áèð
äÿ ãàéûòìàìûøäûð.
Å ä è ï. Ìÿýÿð èøäÿí õÿáÿðäàð îëàí âÿ éàõóä ñÿôÿð çàìàíû îíóíëà
éîëäàøëûã åäÿí áèð àäàì òàïûëìàäû êè, ñèçÿ ãàòèëèí èçèíè ýþñòÿðñèí?
Ê ð å î í ò. Áèð íÿôÿðäÿí áàøãà ùàìûñû ìÿùâ îëìóøäóð. Î èñÿ äÿùøÿòëÿ
ãà÷ìûø, ýþðäöéöíö âÿ áèëäèéèíè à÷ûá äåéÿ áèëìÿìèøäèð.
Å ä è ï. Îíóí ýþðäöéö íÿäèð? Áèð êÿëìÿ áåëÿ áèçÿ ÷îõ øåé êÿøô åäÿ
áèëÿð. Áèð çàìàí èøèí à÷ûëàúàüûíà öìèä áÿñëÿéÿ áèëÿðèê.
Ê ð å î í ò. Äåìèøäèð ê, ãóëäóðëàð — ùÿì äÿ áèð íÿôÿð éîõ, ÷îõ àäàì
— îíóí öñòöíÿ äöøöá þëäöðìöøëÿð.
Å ä è ï. Ãóëäóð? Éîõ, ãûçûëëà ñàòûí àëûíìàéàí àäàì ùå÷ âàõò îíó þë-
äöðìÿéÿ úÿñàðÿò åäÿ áèëìÿçäè.
Ê ð å î í ò. Áèç äÿ áó ôèêèðäÿ èäèê. Ëàêèí Ëàé þëäöðöëÿíäÿí ñîíðà áàø
âåðÿí áÿäáÿõòëèêëÿð î ãÿäÿð áþéöê îëäó êè, êèìñÿ îíóí ãàíûíû àõòàð-
ìàãëà ìÿøüóë îëìàäû.
Å ä è ï. Ùþêìäàð þëäöðöëÿíäÿí ñîíðà ñèçèí àõòàðûøëàðûíûçà ìàíå îëàí
î áÿäáÿõòëèêëÿð ùàíñûäûð?
128
 Ê ð å î í ò. Áèçè Ñôèíêñ3 éîëäàí ÷ûõàðòäû. Î, áèçÿ áåëÿ áèð ìöÿììàëû
ìàùíû ñþéëÿäè êè, ýóéà àõòàðûøäàí ÿë ÷ÿêìÿëè âÿ àéàãëàðûìûçûí àëòûíà
áàõìàëûéûã.
Å ä è ï. Ìÿí ùÿð øåéè éåíèäÿí ìöôÿññÿë þéðÿíÿúÿéÿì. Ôåá äÿ,
Êðåîíò, ñÿí äÿ, ìÿðùóì ùþêìäàðûí ãàéüûñûíà ãàëìàã ö÷öí ìÿíÿ ëà-
çûìè ãöââÿò âåðäèíèç. Áó èøäÿ ñèçÿ ùÿãèãè áèð ìöòòÿôèã îëäóüóìó ýþðÿ-
úÿêñèíèç, ìÿí ùÿì éåð, ùÿì äÿ ýþé ö÷öí èíòèãàì àëàúàüàì. ×öíêè
ìÿí áóíó èúðà åäÿðêÿí óçàã áèð àäàìûí ìÿíàôåéè ö÷öí ÷àëûøìûðàì,
õÿòà-áÿëàíû þç áàøûìäàí ðÿää åòìèø îëóðàì. Îíó ãÿòëÿ éåòèðÿí øÿõñ
ùÿð êèì îëóðñà-îëñóí, ùÿìèí ÿëèíè áèð ýöí ìÿíèì äÿ öñòöìÿ ãàëäûð-
ìàüà úÿñàðÿò åäÿð. Ëàéà õèäìÿò åòìÿêëÿ ìÿí þçöìÿ äÿ õèäìÿò åòìèø
îëóðàì. (Ìÿðàñèì èøòèðàê÷ûëàðûíà) ßçèç éàâðóëàð, àðòûã áó ñÿêèëÿðäÿí
ãàëõûí, áó ìöãÿääÿñ áóëàãëàðû äà þçöíöçëÿ àïàðûí. (Êðåîíòà) Ãîé áèð
íÿôÿð Êàäì ÿùàëèñèíè ìÿøâÿðÿòÿ éûüñûí. Ùÿð ùàíñû áèð ãÿðàðà ÿìÿë
åòìÿéÿ ùàçûðàì. Áèëèðÿì, àëëàùûí èðàäÿñèëÿ áèç éà ñÿàäÿòÿ ÷àòàúàüûã, éà
äà áèðäÿôÿëèê ìÿùâ îëàúàüûã.

Ñàðàéà äàõèë îëóð.

Õîð éàõûíëàøûð.

Ç å â ñ è í ê à ù è í è. Éàâðóëàðûì, ãàëõûí ýåäÿê. Áèç íÿéèí ðèúàñûíà

ýÿëìèøäèêñÿ, î èøëÿðèí ùàìûñû ùþêìäàð òÿðÿôèíäÿí éåðèíÿ éåòèðèëÿúÿê-
äèð. Áó ùþêìö áèçÿ ýþíäÿðÿí Ôåá, áèçè õèëàñ åäÿúÿê, ìÿìëÿêÿòè àçàð-
ëàðäàí òÿìèçëÿéÿúÿêäèð.

ÏÀÐÎÄ

Õîð

ÁÈÐÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Çåâñäÿí ýÿëÿí õÿáÿðëÿð, ñèç íÿ ãÿäÿð õîøñóíóç! Ãûçûëëû Ïèôîíäàí

øàíëû Ôåáÿ íÿëÿð ýÿòèðèðñèíèç? Ãÿëáèì äÿùøÿòëÿð è÷ÿðèñèíäÿ ÷ûðïûíûð. Åé
Äåëôè àëëàùû, åé øÿôàáÿõø îëàí Ïåàí! Ñÿíè äèíëÿðêÿí íÿ åäÿúÿéèìè áèë-
ìèðÿì. Ñÿí áèçäÿí éåíè áèð èáàäÿòìè èñòÿéèðñÿí, éàõóä óíóäóëìóø
ãÿäèì àäÿòëÿðèí ÿùéàñûíû òÿëÿá åäèðñÿí? Åé ïàðëàã öìèäèí ÿáÿäè éàâ-
ðóñó, åé ïàðëàã øþùðÿò ìöúÿññÿìÿñè, áèçè àýàù åò!
129
 ÁÈÐÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Åé Çåâñèí ãûçû ìöãÿääÿñ Àôèíà, ÿí ÿââÿë ñÿíè ÷àüûðûðàì. Äàèðÿâè

ìåéäàíäà, øàíëû òàõòäà ÿéëÿøÿí áàúûí Àðòåìèäàíû âÿ îõó èëÿ ùàìûíû
âóðìàã ãöäðÿòèíÿ ìàëèê Ôåáè ñÿñëÿéèðÿì, ùÿð ö÷öíöç õèëàñêàðûì îëóí.
Êå÷ìèøäÿ øÿùÿðèìèçèí öñòöíö áöðöéÿí àëîâëó áóëóäëàðäàí áèçÿ íèúàò
âåðäèéèíèç êèìè èíäè äÿ áèçè áÿëàëàðäàí ãóðòàðûí.

ÈÊÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Ùåéùàò! Äþçöëìÿç ÿçàáëàðà òàá ýÿòèðèðèê. Õàëã ùÿëàêåäèúè õÿñòÿ-

ëèêëÿðÿ äö÷àð îëìóøäóð. Äöøöíúÿëÿðèìèí ñèëàùû êöòëÿøìèøäèð, þëöì
ãàðøûñûíäà àúèçäèð. Øÿðÿôëè ìöíáèò òîðïàã ìÿùñóëóíó áèçäÿí ÿñèðýÿéèð.
Ùàìèëÿ ãàäûíëàð äîüóì ÿçàáû è÷ÿðèñèíäÿ ãûâðûëûðëàðñà äà, äîüà áèë-
ìèðëÿð. Áèçÿ íÿçÿð ñàë: àäàìëàðûí ðóùó áèð-áèðèíèí àðäûíúà, èòè ãàíàäëû
ãóøëàð êèìè, èëäûðûìäàí äàùà àðòûã áèð ñöðÿò èëÿ, ýåúÿ àëëàùûíûí ùàêèì
îëäóüó äóìàíëû ñàùèëëÿðÿ ó÷óá ýåäèð.

ÈÊÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Øÿùÿðäÿ ãóðáàíëàðûí ñàéû-ùåñàáû éîõäóð. Ìåéèòëÿð ùÿð éåðäÿ òþ-

êöëöá ãàëìûøäûð, îíëàð ö÷öí ýþç éàøëàðû àõûäàí òàïûëìûð. Îíëàð éåíè
àçàðëàð éàéûðëàð. Àðâàäëàð, àüáèð÷ÿê àíàëàð íèúàò ñàùèëèíÿ úàí àòàíëàð
êèìè ìåùðàáëàðà ïÿíàù ýÿòèðìèøëÿð. Àù-íàëÿëÿðèí ñÿñè ùÿð òÿðÿôè áö-
ðöìöøäöð, äÿùøÿòëè áÿëàëàðäàí õèëàñ îëìàã ö÷öí éàëâàðûðëàð. Ïåàí áöòöí
âàðëûüû èëÿ þçöíö ùèññ åòäèðèð. Ëàêèí îíóíëà éàíàøû ùû÷ãûðûã âÿ ôÿðéàä
ñÿñëÿðè ÿòðàôû áöðöìöøäöð. Åé Çåâñèí ýþçÿë ãûçû4, þç ïàðëàã öçöíö
ýþñòÿð, äàäûìûçà ÷àò.

Ö×ÖÍÚÖ ÑÒÐÎÔ

Éàëâàðûðàì, ôÿðéàäëàðû åøèò, øÿùÿðè éàõûá-ãîâóðàí, áèçè ãûðûá-òþêÿí

ìèñ ãàëõàíñûç Àðåñè ìÿìëÿêÿòèìèçäÿí ðÿää åò. Àìôèòèðèòèí íÿùÿíý äÿðèí-
ëèêëÿðèíÿ, éàõóä úîøãóí Ôðàêèéàíûí óçàã ñàùèëëÿðèíÿ àò. Áÿëëèäèð êè, ýå-
úÿäÿí ãàëàí ùÿð áèð øåé áèð ãÿíèìÿò îëàðàã ýöíäöçÿ ÷àòûð. Åé óëó Çåâñ,
éàõûúû èëäûðûìëàð ñÿíèí èõòèéàðûíäàäûð. Îíó — Àðåñè þç ãÿçÿáèíëÿ ìÿùâ åò.
130
 Ö×ÖÍÚÖ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Áþéöê Ëèêè ùþêìäàðû. Éàëâàðûðàì, ïàðëàã êàìàíûíäàí äöøìÿíèí

öñòöíÿ ãàñûðüà êèìè àìàíñûç îõëàðûíû éàüäûð. Ñÿí èñÿ, Àðòåìèäà, Ëèêè
äàüëàðûíäàí àëîâëó ìÿøÿëëÿð ýÿòèð, äöøìÿíè éàíäûðûá ìÿùâ åò. Àäû, ìÿì-
ëÿêÿòèí àäû îëàí, õåéèðõàù íÿüìÿëÿð òÿðÿííöì÷öñö, ãûðìûçû éàíàãëû
Áàêõ, ñÿíÿ äÿ ìöðàúèÿò åäèðÿì, áàøûíäà çÿðëè ïàïàã, õîðóí ñÿñèíè
éöêñÿëò. Éàõûúû âÿ ýþçãàìàøäûðûúû ãÿòðàíûíëà ìåéäàíà ÷ûõ, ðóùëàðûí íèôðÿò
åòäèéè ðóùó éàíäûðûá ìÿùâ åò.

ÁÈÐÈÍÚÈ ÅÏÈÑÎÄÈ

Áèðèíúè ñÿùíÿ

Å ä è ï (Êîðèôåéÿ). Õàùèøèí íÿäèð? ßýÿð äåäèêëÿðèìÿ ÿìÿë åòñÿí,

õàùèøèí ÿíúàì òàïàúàãäûð. Ñÿí áóíóíëà àëëàùûí äà ùþêìöíö éåðèíÿ
éåòèðìèø îëàðñàí, ìÿìëÿêÿò íèúàò òàïàð, áÿëàäàí ãóðòàðàð. Ìÿíôóð úèíà-
éÿòäÿí õÿáÿðñèç îëäóüóì êèìè, áó áàðÿäÿêè ñþùáÿòëÿðÿ äÿ áèýàíÿéÿì.
Ñèç ìÿíÿ éàðäûì åòñÿéäèíèç, ìÿí áèð î ãÿäÿð äÿ àõòàðûá àðàøäûðìàäàí
èøèí èçèíè òàïàðäûì. Èíäè èñÿ ìÿí — âÿòÿíäàøëûã áîðúóìó ýåú èôàéà áàø-
ëàñàì äà, ñèç êàäìëûëàðà åëàí åäèðÿì: êèì Ëàéûí ãàòèëèíäÿí õÿáÿðäàð-
äûðñà, à÷ûá ìÿíÿ ñþéëÿñèí. Áó, ìÿíèì ÿìðèìäèð. Áóíó áèçÿ õÿáÿð
âåðÿíëÿð îíóí þçöíäÿí øöáùÿéÿ äöøÿúÿéèìèçäÿí ãîðõìàñûíëàð, áóíäàí
îíà ùå÷ áèð çÿðÿð òîõóíìàéàúàã, ñàü-ñàëàìàò ÷ûõûá ýåäÿúÿêäèð. Êèì
ãàòèëèí áàøãà þëêÿäÿí, éàä áèð àäàì îëäóüóíó äà áèëèðñÿ à÷ûá äåìÿëèäèð,
ãàòèëè åäàì åäÿðÿì, î èñÿ ìÿíäÿí ëöòô âÿ ìÿðùÿìÿò ýþðÿð. Áèð ÿìðèìè äÿ
äèíëÿéèí: ÿýÿð þçöíöçäÿí âÿ éà äîñòóíóçäàí ãîðõàðàã ùþêìöìö éåðèíÿ
éåòèðìÿñÿíèç, ñèçèíëÿ, èòàÿòäÿí áîéóí ãà÷ûðàíëàð êèìè ðÿôòàð åäÿúÿéÿì.
Ãÿòè ÿìðèìÿ ãóëàã àñûí, ãàòèë ùÿð êÿñäèðñÿ, ìÿíèì ùàêèì îëäóüóì
òîðïàãäà îíà éåð âåðèëìÿìÿëèäèð. Ãîé êèìñÿ îíóíëà äàíûøìàñûí, î, èáà-
äÿòýàùà, ìÿçáÿùÿéÿ éàõûí áóðàõûëìàñûí, ìöãÿääÿñ ñóäàí ìÿùðóì
åäèëñèí. Îíó ùàìûíûç åâëÿðèíèçäÿí ãîâóí, ÷öíêè î áèçèì ö÷öí ìóðäàð
áèð ìÿõëóã ñàéûëûð. Ôåáèí, àëëàùûí òÿðÿôèíäÿí èíäèúÿ ìÿíÿ éåòèðèëÿí
ùþêì áåëÿäèð.
Ìÿí áó àíäàí åòèáàðÿí óëó Ôåáèí áóéðóüóíó èúðàéà âÿ ìÿðùóì
ùþêìäàðûí ìöäàôèÿñèíÿ áàøëàéûðàì. Íàìÿëóì úàíèéÿ, èñòÿð î òÿê ýèç-
ëÿíìèø îëñóí, èñòÿðñÿ áàøãàëàðûéëà áèðëèêäÿ — ëÿíÿòëÿð éàüäûðûðàì: ãîé àúû
âÿ çàâàëëû áèð ùÿéàò î ìÿëóíóí íÿñèáè îëñóí. ßýÿð ìÿí þçöì áèëÿ-áèëÿ
131
î úàíèíèí åâèìäÿ éàøàéûá îúàüûìûí áàøûíäà ÿéëÿøìÿñèíÿ éîë âåðñÿì,
ùÿìèí ëÿíÿòëÿð ãîé ìÿíÿ äÿ ýÿëñèí. Ñèç ìÿíèì õàòèðèìÿ, àëëàùûí
õàòèðèíÿ. Âÿ àëëàùûí ãÿçÿáèíÿ ýÿëèá ãûñûð ãàëàí äîüìà òîðïàãëàðûìûçûí
õàòèðèíÿ ÿìðèìè éåðèíÿ éåòèðìÿëèñèíèç.
Áó, àëëàùûí ùþêìöäöð, ëàêèí áó, àëëàùûí ùþêìö îëìàñà áåëÿ, øÿðÿôëè
âÿ ãÿùðÿìàí ùþêìäàðûìûçûí èíòèãàìûíû àëìàìàã ñèçèí ö÷öí áþéöê
ýöíàùäûð. Îíó àõòàðìàã áîðúóìóçäóð. Èíäè ìÿí îíóí âàðèñè îëìóøàì,
òàõòûí ñàùèáè, ìÿëèêÿíèí ÿðèéÿì. Àëëàù Ëàéà âàõòûíäà þâëàä êÿðàìÿò
åòìèø îëñàéäû, óøàãëàðûìûçû äà áèð éåðäÿ òÿðáèéÿ åòìÿëè îëàúàãäûã. Î,
þâëàääàí ìÿùðóì îëäóüóíäàí ìÿí èíäè äîüìà àòàì êèìè îíóí
ìöäàôèÿñèíÿ ãàëõûðàì. Ìÿí Àãåíîðóí êþòöúÿñè, Êàäìûí íÿòèúÿñè,
Ïîëèäîðóí íÿâÿñè Ëàáäàüûí îüëó Ëàéûí ãàòèëèíè ÿëÿ êå÷èðìÿê ö÷öí âàð
ãöââÿìè ñÿðô åäÿúÿéÿì. Öçöìö àëëàùà òóòóðàì: ÿìðèìè èúðà åò-
ìÿéÿíèí ÿêäèéè òîðïàã ìÿùñóë âåðìÿñèí, àðâàäû ãûñûð ãàëñûí, áÿäÿíè
èíäèêè áÿëàéà âÿ éà äàùà äà äÿùøÿòëè áÿëàëàðà äö÷àð îëóá ÷öðöñöí.
Ñèç èñÿ, åé Êàäì þâëàäû, ÿìðèìè éåðèíÿ éåòèðèí, ãîé ùÿãèãÿò âÿ
áöòöí áàøãà àëëàùëàð äà äàèìà êþìÿê÷èíèç îëñóí!
Á è ð è í ú è à ü ñ à ã ã à ë. Ùþêìäàð, ñÿí þç ëÿíÿòëÿðèíëÿ ìÿíè äà-
íûøìàüà ìÿúáóð åòäèí, à÷ûüûíû äåéèì: Ëàéû ìÿí þëäöðìÿìèøÿì âÿ þë-
äöðÿíè äÿ ýþñòÿðìÿêäÿ àúèçÿì. Àõòàðìàüà ýÿëèíúÿ ãîé Ôåá þçö ãàòèëè
áèçÿ íèøàí âåðñèí.
Å ä è ï. Äîüðó äåéèðñÿí. Àíúàã ùå÷ êÿñ àëëàùëàðû þçëÿðèíèí èñòÿ-
ìÿäèêëÿðè áèð øåéè èúðàéà ìÿúáóð åäÿ áèëìÿç.
È ê è í ú è à ü ñ à ã ã à ë. Ìÿí èñÿ àüëûìà ýÿëÿí èêèíúè áèð ôèêðè
ñþéëÿìÿê èñòÿéèðÿì.
Å ä è ï. Ëàï èñòÿéèðñÿí ö÷öíúöñöíö ñþéëÿ, àíúàã à÷ûã äàíûø.
È ê è í ú è à ü ñ à ã ã à ë. Ìÿí áèëìèðÿì Òèðåçè5 ãåéáäÿí õÿáÿð
âåðìÿêäÿ Ôåáäÿí ÿñêèê äåéèë. Åé ùþêìäàð! Ñÿí îíäàí èøèí ùÿãèãÿòèíè
þéðÿíÿ áèëÿðñÿí.
Å ä è ï. Ìÿí áèëàòÿõèð, áó èøÿ ÿíúàì âåðìèøÿì. Êðåîíòóí ìÿñëÿùÿòèëÿ
îíóí äàëûíúà èêè ãàñèä ýþíäÿðìèøÿì. Èíäèéÿ ãÿäÿð ýÿëèá ÷ûõìàìàñû
òÿÿúúöáëöäöð.
Ö ÷ ö í ú ö à ü ñ à ã ã à ë. Äàùà ãÿäèì âÿ äóìàíëû áèð ðÿâàéÿò äÿ âàð…
Å ä è ï. Î ùàíñû ðÿâàéÿòäèð? Ìÿí ùÿð øåéè áèëìÿëèéÿì.
Ö ÷ ö í ú ö à ü ñ à ã ã à ë . Äåéèðëÿð êè, ýóéà îíó éîëäàí êå÷ÿíëÿð
þëäöðöáëÿð.
Å ä è ï. Áóíó ìÿí äÿ åøèòìèøÿì. Ëàêèí áóíó ýþðÿí àäàìû òàíû-
ìûðàì.
132
 Ö ÷ ö í ú ö à ü ñ à ã ã à ë. ßýÿð î ãîðõàã áèð àäàìäûðñà, ñÿíèí éàü-
äûðäûüûí ëÿíÿòëÿð ãàðøûñûíäà äàâàì ýÿòèðÿ áèëìÿç.
Å ä è ï. Èøäÿ ãîðõìàéàíëàð ñþçäÿí ãîðõìàçëàð.
Á è ð è í ú è à ü ñ à ã ã à ë. Áóäóð, ãàòèëè àøêàðà ÷ûõàðà áèëÿí àäàì ýÿëèð.
Àëëàùûí ñèðëÿðèíÿ âàãèô îëàí áèð øÿõñèééÿòäèð, èíñàíëàðûí è÷ÿðèñèíäÿ ùÿãè-
ãÿòè áèëìÿê éàëíûç îíà ìöéÿññÿðäèð.

Òèðåçè îíó ýÿçäèðÿí óøàãëà äàõèë îëóð.

Å ä è ï. Åé, ùÿð êÿñäÿí èòè ýþðÿí, íÿçÿðëÿðè éåð öçöíöí âÿ ýþé àëÿ-
ìèíèí ùÿð áèð à÷ûã, ýèçëèí èøëÿðèíÿ íöôóç åäÿí Òèðåçè! Þçöí ýþðìÿñÿí
äÿ ïàéòàõòûìûçà ìöñÿëëÿò îëàí áÿëàäàí õÿáÿðäàðñàí. Àíúàã ñÿí áèçè
õèëàñ åäÿ áèëÿðñÿí. Óëó Ôåá áèçèì ñóàëûìûçà áåëÿ áèð úàâàá ýþíäÿðìèø-
äèð: áèç àíúàã Ëàéûí ãàòèëëÿðèíè òàïàðàã îíëàðû þëäöðäöêäÿí âÿ éàõóä þç
òîðïàüûìûçäàí ãîâäóãäàí ñîíðà áÿëàäàí ãóðòóëà áèëÿðèê. Èíäè ñÿí
ýÿëÿúÿêäÿí õÿáÿð âåðÿí ãóøëàðäàí ñîðóøìàã âÿ éà ôàë à÷ìàãëà áó èøèí
÷àðÿñèíè ýþñòÿð, þçöíö âÿ øÿùÿðè õèëàñ åò, ìÿíè ãóðòàð! Ìåéèòëÿðèí òþðÿò-
äèéè ìóðäàðëûüû òÿìèçëÿ. Áèçèì íèúàòûìûç ñÿíèí ÿëèíäÿäèð. Áàøãàëàðûíà
ÿëèíäÿí ýÿëäèéè ãÿäÿð éàðäûì åòìÿê — ýþçÿë âÿ õåéèðëè áèð èøäèð.
Ò è ð å ç è. Åé áèëèê! Áèëèéèíäÿí áèð ôàéäà îëìàäûüûíû áèëìÿê ÷îõ
äÿùøÿòëèäèð. Áó, ìÿíÿ ÷îõ éàõøû ìÿëóìäóð, àíúàã ýþðöíöð êè, óíóò-
ìóøàì, éîõñà áóðàéà ýÿëìÿçäèì.
Å ä è ï. Íÿ îëìóøäóð? Íÿ ö÷öí áó ãÿäÿð ìÿéóññàí?
Ò è ð å ç è. ßìð åò ìÿíè áóðàäàí ýåðèéÿ àïàðñûíëàð. Ñÿí þç èøèíëÿ
ìÿøüóë îë, ìÿí äÿ þç èøèìëÿ. Áó äàùà éàõøû îëàð. Ãàíóíà ìöâàôèã
äàíûøìûðñàí.
Å ä è ï. Áèëäèéèíè ýèçëÿäèðñÿíñÿ, äåìÿê, þç äîüìà øÿùÿðèíè
ñåâìèðñÿí.
Ò è ð å ç è. Éîõ, äåéÿúÿéèì ñþçëÿð ñÿíèí õåéðèíÿ äåéèë. Ìÿíèì äÿ
áàøûìà ÿíýÿë à÷à áèëÿð…
Õ î ð (äèç ÷þêöð). Àëëàù õàòèðèíÿ, áèëäèêëÿðèíè ìöçàéèãÿ åòìÿ.
Ãàðøûíäà äèç ÷þêÿðÿê éàëâàðûðûã.
Ò è ð å ç è. Àüûëñûçëàð! (Åäèïÿ) Ñþéëÿìÿéÿ ìÿúáóð åòäèéèí ñþçëÿð
ñÿíèí ôÿëàêÿòèíÿ ñÿáÿá îëóð. Ìÿí áóíëàðû ùå÷ âàõò ñþéëÿìÿðÿì.
Å ä è ï. Áó íÿ äåìÿêäèð? Áèëèðñÿí, ñþéëÿìèðñÿí? Ñÿí áèçÿ õÿéàíÿò
åòìÿê âÿ øÿùÿðè äàüûòìàã íèééÿòèíäÿñÿí.
Ò è ð å ç è. Íÿ þçöìö, íÿ äÿ ñÿíè èíúèòìÿê èñòÿìèðÿì. Íÿ ö÷öí
ìÿúáóð åäèðñÿí. Áèð êÿëìÿ äÿ äåìÿéÿúÿéÿì.
133
 Å ä è ï. Éîõ, ñÿí ïèñëÿðèí ïèñèñÿí, ñÿíèí ùÿðÿêÿòèí äàøû äà áåëÿ ãÿçÿá-
ëÿíäèðÿ áèëÿð. Ñÿí áèëäèéèíè íÿùàéÿò äåéÿúÿêñÿíìè? Éàõóä ùÿìèøÿ
èíàäëû âÿ äàøãÿëáëè îëàðàã ãàëìàã èñòÿéèðñÿí?
Ò è ð å ç è. Ñÿí ìÿíÿ áóðàäà ÿõëàã äÿðñè âåðèðñÿí, ùàëáóêè þç åéè-
áèíÿ êîðñàí.
Å ä è ï. Ñÿíèí ñþçëÿðèíÿ êèìèí ãÿçÿáè òóòìàç? Øÿùÿðèìèçè áó úöð âèú-
äàíñûçúàñûíà áèàáûð åòäèéèíÿ êèì äþçÿ áèëÿð?
Ò è ð å ç è. Ìÿí ñóññàì äà, ñèðð à÷ûëàúàãäûð.
Å ä è ï. Åëÿ èñÿ, ñÿí þçöí à÷ûá ìÿíÿ ñþéëÿ.
Ò è ð å ç è. Ìÿí áóíäàí àðòûã ùå÷ áèð øåé ñþéëÿìÿéÿúÿì. ßí øèääÿòëè
áèð ãÿçÿáëÿ úîøñàí áåëÿ, ìÿíäÿí áèð êÿëìÿ äÿ ãîïàðà áèëìÿéÿúÿêñÿí.
Å ä è ï. Áÿëè, ìÿí øèääÿòëè ãÿçÿáëÿ úîøìóøàì âÿ áóíà äà ñÿáÿá ýþð-
äöêëÿðèìäèð. Ãóëàã àñ äåéèì: ìÿíÿ åëÿ ýÿëèð êè, ñÿí þçöí ãÿòëäÿ èøòèðàê
åòìÿñÿí äÿ, áó èøäÿ áàðìàüûí âàð. ßýÿð êîð îëìàñàéäûí, äåéÿðäèì êè,
î ãÿòë òàìàìèëÿ ñÿíèí þç ÿëèíèí èøèäèð.
Ò è ð å ç è. Äîüðóäàíìû? Ìÿí èñÿ äåéèðÿì: ôèòâàí þçöíÿ àèääèð. Áóí-
äàí ñîíðà íÿ ìÿíÿ âÿ íÿ äÿ áóíëàðà ìöðàúèÿò åòìÿ, ÷öíêè äîüìà òîð-
ïàüû ìóðäàðëàéàí ñÿí þçöíñÿí.
Å ä è ï. Ñÿí áó úöð ìóðäàð ñþçëÿðè äèëèíÿ ýÿòèðäèéèí ùàëäà, úÿçàäàí
ãîðõìóðñàíìû?
Ò è ð å ç è. Ìÿí úÿçàäàí ãîðõìóðàì, ùÿãèãÿò ìÿíèìëÿäèð.
Å ä è ï. Ñÿíè êèì þéðÿòìèøäèð? Áó, ñÿíèí þç ìÿùàðÿòèí äåéèë.
Ò è ð å ç è. Ìÿíè ñÿí þéðÿòäèí. Þçöí ìÿíè úÿñàðÿò ýþñòÿðìÿéÿ ìÿúáóð
åòäèí.
Å ä è ï. Íÿ äåäèí? Áèð äàùà òÿêðàð åò, éàõøû áàøà äöøöì.
Ò è ð å ç è. Ùÿëÿ äÿ àíëàìàìûñàí? Éîõñà ëàï äÿðèíäÿí þéðÿíìÿê èñ-
òÿéèðñÿí?
Å ä è ï. Î ãÿäÿð äÿ àéäûí áàøà äöøìÿìèøÿì, áèð äÿ ñþéëÿ.
Ò è ð å ç è. Äåéèðÿì åøèò, ùÿìèí ìÿúùóë ãàòèë ñÿíñÿí.
Å ä è ï. Þçöí ö÷öí áóíäàí äàùà çÿðÿðëè áèð ñþç òàïûá äåéÿ áèëìÿçäèí.
Ò è ð å ç è. Éåíÿäÿìè äàíûøìàüûìû èñòÿéèðñÿí? Ãÿçÿáèí äàùà äà àðòàð.
Å ä è ï. Íÿ ãÿäÿð èñòÿéèðñÿíñÿ äàíûø, äåäèêëÿðèí áîø âÿ ìÿíàñûç
ñþçëÿðäèð.
Ò è ð å ç è. Ãóëàã àñ, ñÿí þçöí äÿ áèëìÿäÿí ÿí äîüìà áèð àäàìëà èé-
ðÿíú ÿëàãÿäÿñÿí, þç ôÿëàêÿòèíäÿí õÿáÿðèí éîõäóð.
Å ä è ï. Áó úöð ñþçëÿð ö÷öí úÿçàñûç ãàëàúàüûíûìû ýöìàí åäèðñÿí?
Ò è ð å ç è. Áÿëè, ùÿãèãÿòäÿ ÿýÿð àçàúûã äà îëñà ýöú âàðñà, ìÿí úÿçà
ýþðìÿéÿúÿéÿì.
134
 Å ä è ï. Ñÿí ùÿãèãÿòÿ áèýàíÿ îëäóüóí ö÷öí îíóí ýöúöíÿ äÿ ýöâÿí-
ìÿ. ×öíêè ñÿí ýþçäÿí, ãóëàãäàí âÿ àüûëäàí ìÿùðóìñàí.
Ò è ð å ç è. Áÿäáÿõò çàâàëëû! Ìÿíÿ äåäèéèí ñþçëÿðè ÷îõ ÷ÿêìÿç êè,
ñÿí þçöí äÿ ùÿð êÿñäÿí åøèäÿðñÿí.
Å ä è ï. Ñÿí ìÿøóì ýåúÿíèí éàâðóñóñàí. Ýöíäöçöí èøûüûíû ýþðÿí-
ëÿðÿ ñÿí çÿðÿð éåòèðÿ áèëìÿçñÿí. Ìÿí äÿ î ñûðàäà.
Ò è ð å ç è. Äöçäöð, òàëå ñÿíèí ÿúÿëèíè ìÿíèì ÿëèìëÿ éàçìàìûøäûð.
Ëàêèí Àïîëëîíóí ùþêìö éåðèíÿ éåòèøÿúÿêäèð.
Å ä è ï. Áó óéäóðìà ôèêèðëÿð Êðåîíòóíìó áàøûíäàí ÷ûõìûøäûð, éà
ñÿíèí?
Ò è ð å ç è. Êðåîíòëà èøèí éîõäóð, ñÿí þçöí þçöíÿ äöøìÿíñÿí.
Å ä è ï. Àù, ïóë âÿ ùþêìðàíëûã! Ñèç ùÿð ñÿíÿòêàðëûãäàí éöêñÿê,
úîøãóí áèð åùòèðàñà, áèð ãöââÿòÿ ìàëèêñèíèç. Ñèç äöíéàäà íÿ ãÿäÿð
ùÿñÿä äîüóðóðñóíóç? Ìÿí ùå÷ âàõò ùþêìðàíëûüà úàí àòìàìûøàì. Áó
ùàêèìèééÿò ìÿíÿ áèð ùÿäèééÿ îëàðàã ÷àòìûøäûð. Ìÿýÿð áóíëàð ìÿëóì
äåéèë? Ùàëáóêè êþùíÿ âÿ ñàäèã äîñòóì Êðåîíò ùàêèìèééÿòè ÿëÿ êå÷èð-
ìÿê âÿ ìÿíè ãîâìàã ö÷öí ýèçëèúÿ òîð ãóðìàã ôèêðèíÿ äöøìöøäöð.
Îíóí ñåùðêàðëûüû, éàëàí÷û áèð ñÿôèëè ìÿíèì éàíûìà ýþíäÿðìèøäèð, áó
ñÿôèë éàëíûç ùèéëÿ âÿ ìÿêðäÿ ýþçëöäöð, þç ñÿíÿòèíäÿ èñÿ êîðäóð. Äåéèí,
î, èíäèéÿ ãÿäÿð ùàíñû áèð ìÿñÿëÿíè äöçýöí éîçìóøäóð?
Ñþéëÿ, ùÿð øåéÿ âàãèô îëàí î, ãàíàäëû Ñôèíêñ ýÿëÿíäÿ ñÿí ÿùàëèíèí
õèëàñû ö÷öí áèð ìÿñëÿùÿò ýþðäöíìö? Ùàëáóêè ùÿð òÿñàäöô åäèëÿí êÿñèí
àüëû î ìöÿììàíû êÿøô åäÿ áèëìÿçäè âÿ ñåùðêàðëûã ìÿùàðÿòèíè ýþñ-
òÿðìÿê ö÷öí î çàìàí ñÿíèí ÿëèíäÿ áþéöê èìêàí âàðäû, ñÿí èñÿ íÿ ó÷àí
ãóøëàðäàí áèð õÿáÿð ýÿòèðäèí, íÿ äÿ àëëàùäàí áèð øåé þéðÿíèá äåäèí.
Ìÿí ãåéáäÿí õÿáÿð âåðìÿê èãòèäàðûíà ìàëèê îëìàäûüûì ùàëäà, ýÿ-
ëÿðÿê ìÿìëÿêÿòè õèëàñ åòäèì. Áó èøè ùÿì äÿ ãóøëàðûí ó÷óøóíäàí ìÿíà
÷ûõàðìàüà ÷àëûøìàäàí þç àüëûìëà åòäèì. Èíäè ñÿí Êðåîíòóí òàõò-òàúûíà
éàõûí îëìàã àðçóñó èëÿ ìÿíè þëêÿäÿí ãîâìàã èñòÿéèðñÿí. Àíúàã ÿìèí
îëóí, ñÿí äÿ, ñÿíèí ìöÿëëèìèí äÿ, øÿùÿðè áó éîë èëÿ ïàêëûüà ÷ûõàðìàã íèé-
éÿòèíèç áàøûíûçà áÿëà à÷àúàãäûð. ßýÿð ñÿí ãîúà îëìàñàéäûí, ìÿí àüûð
úÿçà èëÿ ñÿíè àüûëëàíäûðàðäûì.
Á è ð è í ú è à ü ñ à ã ã à ë. Ùþêìäàð! Ñþçöí äöçö áóäóð êè, îíóí
õÿáÿðëÿðè äÿ ãÿçÿáëÿ äîëóäóð, ñÿíèí úàâàáûí äà. Áèç áóíëàðû áèð êÿíàðà
àòìàëû, àëëàùûí ùþêìöíö íåúÿ èúðà åòìÿéè äöøöíìÿëèéèê.
Ò è ð å ç è. Ñÿí ùþêìäàð îëñàí äà, äåäèéèí ñþçëÿðÿ ìÿíèì ãÿäÿð úà-
âàáäåùñÿí. Ìÿíèì èõòèéàðûì þçöìäÿäèð, ìÿí ñÿíèí äåéèë, Ëîêñèíèí
135
ãóëóéàì. Êðåîíòóí ìöäàôèÿñèíÿ åùòèéàúûì éîõäóð. Ñÿí ìÿíèì êîð-
ëóüóìà ùÿãàðÿòëÿ áàõûðñàí. Ãóëàã àñ, ìÿí äÿ ñþçëÿðèìè äåéèì: ñÿí
ýþçëö îëñàí äà þç áÿäáÿõòëèéèíè ýþðìöðñÿí, ùàðàäà îëäóüóíäàí, êèìÿ
ÿðëèê åòäèéèíäÿí õÿáÿðñèçñÿí. Ñÿí þç àòà-àíàíûí êèìëÿð îëäóüóíó áèëèð-
ñÿíìè? Ñÿí îíëàðûí ãÿääàð äöøìÿíèñÿí, áóíäàí ùå÷ þçöíöí õÿáÿðèí
éîõäóð. Áèë, ñÿí éåðèí öñòöíäÿ äÿ, éåðèí àëòûíäà äà îíëàðûí äöøìÿíèñÿí.
Áèð ýöí äÿùøÿòëè éöðöøëÿ ýÿëÿí ëÿíÿò àëëàùû ùÿì àòàíûí, ùÿì àíàíûí ùà-
éûôûíû ñÿíäÿí ÷ûõàúàã, èêèãàò ãÿçÿáëÿ ñÿíè ãîâàúàãäûð. Èíäè ýþðäöéöí
èøûüà ùÿñðÿò ãàëàúàãñàí, íÿñèáèí ÿáÿäè ãàðàíëûã îëàúàãäûð. Ùå÷ áèð ñàùèë
ñÿíè íàëÿëÿðäÿí õèëàñ åòìÿéÿúÿê, ôÿðéàäëàðûíà Êèôåðîíäàí6 úàâàá åøèò-
ìÿéÿúÿêñÿí. Ñÿí î çàìàí ùÿìèí íèêàùûí íåúÿ áèð ãÿáàùÿò îëäóüóíó
àíëàð âÿ áó åâÿ áèð íèúàò ëèìàíûíà öçÿí êèìè öçìÿäèéèíè áèëÿðñÿí.
Ýåòäèêúÿ äàùà ÷îõëó áÿäáÿõòëèêëÿðÿ äö÷àð îëàðñàí, àíàíëà áèð éàòàãäà
éàòäûüûí, þâëàäûíà ãàðäàø îëäóüóí ñÿíÿ ìÿëóì îëàð. Îíäàí ñîíðà
èñòÿéèðñÿí Êðåîíòóí âÿ ìÿíèì ñþçëÿðèìè ÷àìóðëàðäà òàïäàëà. Àíúàã
áóíó áèë, áöòöí äöíéàäàêû ìÿõëóãàò è÷ÿðèñèíäÿ ñÿíäÿí àðòûã ôÿëàêÿòÿ
äö÷àð îëàí òàïûëìàéàúàãäûð.
Å ä è ï (áèðèíúè àüñàããàëà). Áèç áóíóí äþçöëìÿç ñþçëÿðèíè ùÿëÿ
÷îõìó åøèäÿúÿéèê? (Òèðåçèéÿ) Ðÿää îë! Èòèë úÿùÿííÿìÿ! Òåç! Áÿñ íÿ
ö÷öí äóðóðñàí? Áó äÿãèãÿ åâèìè òÿðê åëÿ, ùàðàäàí ýÿëìèñÿíñÿ, îðàéà
äà ãàéûò.
Ò è ð å ç è. Ìÿí áóðàéà ñÿíèí äÿâÿòèíëÿ ýÿëìèøäèì.
Å ä è ï. Áåëÿ àõìàã ñþçëÿð äàíûøàúàüûíû áèëìèðäèì. Éîõñà ñÿíè ãÿòèé-
éÿí áóðàéà ÷àüûðìàçäûì.
Ò è ð å ç è. Ñÿí áèçè àõìàã ñàéûðñàí, ùàëáóêè àòà-àíàíûí éàíûíäà áèç
ÿí àüûëëû êèìñÿëÿðäÿí ùåñàá îëóíóðäóã.
Å ä è ï. Êèìëÿðèí éàíûíäà? Äàéàí! Ìÿíè êèì äîüìóøäóð?
Ò è ð å ç è. Äîüóëäóüóí ýöíäÿí ñÿíèí ìÿùâèíÿ äÿ ùþêì ÷ûõàðûë-
ìûøäûð.
Å ä è ï. Éåíÿ äÿ ìöÿììàëû âÿ àíëàøûëìàç ñþçëÿð äàíûøûðñàí.
Ò è ð å ç è. Ñÿí êè, ùÿð úöð ìöÿììàíûí êÿøôèíäÿ óñòà èäèí.
Å ä è ï. Ùÿð ùàëäà ìÿíèì áþéöêëöéöìö åòèðàô åäèðñÿí, äåéèëìè?
Ò è ð å ç è. Áÿëè, àíúàã áèë êè, ãàçàíäûüûí ìöâÿôôÿãèééÿòëÿð ñÿíèí
ìÿùâèíÿ ñÿáÿá îëàúàãäûð.
Å ä è ï. Øÿùÿðè áÿëàäàí õèëàñ åòìèøÿì, áó, ìÿíèì ö÷öí êèôàéÿòäèð.
Ò è ð å ç è. Ìÿí ýåäèðÿì. (Óøàüà) Ìÿíè þòöð.
Å ä è ï. Ãîé þòöðñöí, ñÿíèí áóðàäà îëìàüûí ìÿíè äàðûõäûðûð, ýåòñÿí
äÿðäèì àçàëàð.
136
 Ò è ð å ç è. Ãîé íÿ ö÷öí ýÿëäèéèìè ñþéëÿéèì. Ìÿí ñÿíäÿí ãîðõìó-
ðàì. Ìÿíè ìÿùâ åòìÿéÿ ñÿíèí ýöúöí ÷àòìàç. Åøèò, áèë: ñÿí ùÿäÿëÿðëÿ
Ëàéûí ãàòèëèíè àõòàðûðñàí ùÿìèí ãàòèë, áàõ, áóðàäàäûð. Îíó ýÿëìÿ ñà-
éûðëàð, àíúàã îíóí ôèâàëû îëäóüó àíëàøûëàúàã, ëàêèí þç âÿòÿíèíÿ ãîâóë-
ìàñû îíóí ö÷öí áèð ñåâèíú îëìàéàúàã. Î, ýþçëö èêÿí êîð, âàðëû èêÿí
äèëÿí÷è îëàúàã, ÿñàñûíà òÿêèéÿ åäÿ-åäÿ ãöðáÿò âèëàéÿòëÿðÿ éîëà äöøÿ-
úÿêäèð. Îíóí þç óøàãëàðûíûí ùÿì àòàñû, ùÿì ãàðäàøû, îíó äîüàí àíàíûí
èñÿ ùÿì îüëó, ùÿì ÿðè îëäóüó, àíàñû èëÿ áèð éàòàüà ýèðäèéè âÿ þç àòàñûíû
ãÿòëÿ éåòèðäèéè àéäûíëàøàúàãäûð. Èíäè åâÿ ýåäèá äåäèêëÿðèìè éàõøû-éàõøû
äöøöí, ñþçëÿðèìäÿ éàëàí òàïñàí, ãåéáäÿí õÿáÿð âåðìÿê èãòèäàðûìà
øöáùÿ åäÿ áèëÿðñÿí.
Óøàüûí ìöøàéèÿòèëÿ ýåäèð.

ÁÈÐÈÍÚÈ ÑÒÀÑÈÌ

ÁÈÐÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Õ î ð. Àëëàùûí èøëÿðèíäÿí õÿáÿðäàð îëàí Äåëôè ãàéàñûíäàí î àäàìûí

áèçÿ ýþñòÿðäèéè úàíè êèì îëà? Ãàíëû ÿëëÿðè èëÿ åøèäèëìÿìèø î äÿùøÿòëè
ýöíàùû éàïàí êèìäèð? Ãîé î, éåë ãàíàäëû àòëàðûí ñöðÿòèëÿ ýåäèá áèçäÿí
óçàãëàøñûí. Ãöäðÿòëè Çåâñèí ãÿçÿáëè îüëó7 àëîâëó èëäûðûìëàðëà îíó òÿãèá
åäèð. Îíóí àðõàñûíúà äà äÿùøÿòëè âÿ àìàíñûç Ùåðà ÷àïûð.
ÁÈÐÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Çèðâÿñè ãàðëû Ïàðíàñäàí8 áèð àç áóíäàí ÿââÿë áåëÿ áèð ñÿäà

åøèäèëìèøäèð: ùàìû î íàìÿëóì àäàìû àõòàðìàãäàäûð. Î, áÿäáÿõò ìà-
üàðàëàðäà, êå÷èëìÿç ìåøÿëÿðäÿ, äàüëàðäà, âÿùøè áèð þêöç êèìè òÿê-
òÿíùà äîëàøûð. Éåðèí ìÿðêÿçèíäÿí ýÿëÿí ùþêìäÿí ãà÷ûíìàüà úÿùä åäèð.
Áó ùþêìëÿð èñÿ áèð àí àéðûëìàäàí îíóí áàøûíûí öñòöíäÿ ùÿðëÿíèðëÿð.
ÈÊÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Àüûëëû ïåéüÿìáÿð ãÿëáèìäÿ äÿùøÿòëè, áÿëè, ÷îõ äÿùøÿòëè ôèêèðëÿð

îéàòäû. Èíàíìàüà äà, ðÿää åòìÿéÿ äÿ ýöúöì ÷àòìûð. Íÿ ãÿðàð ãÿáóë åò-
ìÿëèéÿì? Áèëìèðÿì.
Íÿ êå÷ìèøÿ, íÿ ýÿëÿúÿéÿ öìèä áàüëàìûðàì. Áöòöí þìðöì áîéó
Ïîëèá9 íÿñèëè èëÿ Ëàáäàê íÿñëèíèí äöøìÿíëèê åòäèéèíè ýþðìÿìèøÿì, èíäè
äÿ áåëÿ áèð øåé ãÿòèééÿí íÿçÿðÿ ÷àðïìûð. ßëèìèçäÿ åëÿ áèð äÿëèë âÿ
137
ñöáóò éîõäóð êè, áèç õàëãûí ìÿùÿááÿòèíè ãàçàíìûø Åäèïÿ ãàðøû ÷ûõàã,
êèìèí òÿðÿôèíäÿí þëäöðöëäöéö ìÿëóì îëìàéàí Ëàáäàêûí ãàíûíû îíäàí
òÿëÿá åäÿê.

ÈÊÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Ùÿãèãÿò ùàëäà: Çåâñ âÿ Àïîëëîí ùÿð øåéÿ âàãèôäèðëÿð, áÿíäÿëÿðèí

èøèíäÿí õÿáÿðäàðäûðëàð. Èíñàíëàðûí ÿãèäÿñè ñàíêè ñåùðêàðëûüû äà þòöá
êå÷ìèø, àüûëà ãåéðè-ìöâàôèã áèð øÿêèë àëìûøäûð. Èíñàí éàëíûç þç àüëû èëÿ
áàøãàñûíà öñòöí ýÿëÿ áèëÿð. Éîõ, ëàçûìè ñöáóòëàð éîõ èêÿí ìÿí îíóí ñþç-
ëÿðèíÿ èíàíûá Åäèïÿ ãàðøû ÷ûõà áèëìÿðÿì. Áèç ùàìûìûç Åäèïèí ãàíàäëû
áèð ãûç ãàðøûñûíäà þç êÿìàëûíû íåúÿ ñöáóòà éåòèðäèéèíèí øàùèäè îëìóøóã.
Ùàìû îíóí àüûëëû âÿ êàìèë îëäóüóíà èíàíìûøäûð. Áóíà ýþðÿ äÿ ìÿí
áèðäÿí-áèðÿ îíó ïèñ áèð èøäÿ ìöãÿññèð ñàéà áèëìÿðÿì.

ÁÈÐÈÍÚÈ ÅÏÈÑÎÄÈ

Áèðèíúè ñÿùíÿ

Ê ð å î í ò (õîðà). Ùÿìâÿòÿíëÿð! Åäèï þç íèòãëÿðèíäÿ ìÿíè äÿùøÿòëè

úèíàéÿòëÿðäÿ òÿãñèðëÿíäèðìèøäèð. Ìÿíÿ áóíó ñþéëÿäèëÿð, äþçÿ áèëìÿéèá
ýÿëäèì. Áèç îíñóç äà áÿäáÿõòèê, ÿýÿð ùþêìäàð áó ôèêèðäÿäèðñÿ êè, ìÿí
þç ñþçëÿðèì âÿ éà ÿìÿëèìëÿ îíà çÿðÿð éåòèðèðÿì, àðòûã áó äöíéàäà éàøà-
ìàã ìÿíÿ ùàðàìäûð. Áó, ìÿíèì ö÷öí äÿ éöíýöë äåéèë, áþéöê áèð ëÿêÿ,
÷îõ àüûð áèð òþùìÿòäèð. Ìÿí øÿùÿðäÿ âÿ ñèç äîñòëàðûí éàíûíäà úàíè
ùåñàá îëóíóðàìñà áóíà òÿùÿììöë åòìÿê îëìàç.
Á è ð è í ú è à ü ñ à ã ã à ë. Äöçäöð, ëàêèí áó ñþçëÿð àíúàã ñàüëàì
áèð äöøöíúÿäÿí äåéèë, ãÿçÿáäÿí äîüìóøäóð.
Ê ð å î í ò. Éîõ, î ñþéëÿìèøäèð êè, ýóéà ôàë÷ûíû ìÿí þéðÿòìèøÿì, î äà
ýÿëèá éàëàíäàí áó ñþçëÿðè äåìèøäèð.
Á è ð è í ú è à ü ñ à ã ã à ë. Äîüðóäóð, áåëÿ äåäè, àíúàã áó ñþçëÿðè
íÿ ìÿãñÿäëÿ ñþéëÿäèéèíè áèëìÿäèê.
Ê ð å î í ò. Î, âèúäàí ÿçàáû ÷ÿêìÿäÿí ìÿíèì öçÿðèìÿ áåëÿ áèð
áþùòàí àòìàüà úÿñàðÿò åòìèøäèð.
Á è ð è í ú è à ü ñ à ã ã à ë. Áèëìèðÿì. Ùþêìäàðëàðûí èøèíäÿí áàøûì
÷ûõìàç. Áóäóð, áàõ, þçö äÿ åâäÿí ÷ûõûá ýÿëèð.

Åäèï ýÿëèð.

138
 Èêèíúè ñÿùíÿ

Å ä è ï. Ñÿíñÿíìè! Íåúÿ úÿñàðÿò åäèá áóðàéà ýÿëìèøñÿí? Éîõñà

ñÿíèí öçöíäÿ ùÿéà-àáûð ãàëìàìûøäûð? ×ÿêèíìÿäÿí ìÿíèì åâèìÿ ñî-
õóëìóñàí? Ìÿíè ãÿòëÿ éåòèðìÿê âÿ ùþêìäàðëûüû ÿëÿ êå÷èðìÿê íèé-
éÿòèíäÿ îëäóüóí àðòûã ìÿëóìäóð. Àëëàù õàòèðèíÿ, ñþéëÿ, ñÿí áó ôèêðÿ
äöøÿðêÿí ìÿíè àõìàãìû âÿ ãîðõàãìû ñàéäûí? Éàõóä ýöìàí åòäèí êè,
ìÿí áóíäàí õÿáÿð òóòìàéàúàüàì. ßìÿëëÿðèí î ãÿäÿð ìÿêðëè îëàúàãäûð
êè, îíëàðû êÿøô åòìÿéÿ ìÿíèì àüëûì ÷àòìàéàúàã âÿ ìÿí îíëàðà òÿùÿì-
ìöë åäÿúÿéÿì? Êþìÿêñèç âÿ ïóëñóç ùþêìðàíëûã åøãèíÿ äöøìÿê àõ-
ìàãëûã äåéèëìè? Ìÿýÿð ñÿí áèëìèðñÿí êè, áóíóí ö÷öí ÷îõëó òÿðÿôäàð âÿ
ïóë ëàçûìäûð?
Ê ð å î í ò. Ñÿí ýÿë ìÿíÿ ãóëàã àñ: ñÿí þç ñþçëÿðèíè äåäèí, ãîé ìÿí
äÿ þç ñþçëÿðèìè äåéèì, äèíëÿ, ñîíðà ãÿðàð âåð.
Å ä è ï. Ñÿí äàíûøìàãäà ìàùèðñÿí, ëàêèí ìÿí ñÿíè äèíëÿìÿê
èñòÿìèðÿì, ÷öíêè ñÿí ìÿíèì ãÿääàð äöøìÿíèìñÿí.
Ê ð å î í ò. Åëÿ áó áàðÿäÿ äàíûøìàã èñòÿéèðÿì, ãóëàã àñ.
Å ä è ï. Äàíûø, ëàêèí ìÿíÿ òÿìèç àäàì îëìàäûüûíäàí äÿì âóðìà.
Ê ð å î í ò. Þç äåäèéèíäÿ äöøöíìÿäÿí èíàä åòìÿéè àüûëëû áèð ÿìÿë
ñàéûðñàí, áèë êè, éàíûëûðñàí.
Å ä è ï. Ñÿí äÿ éàõûí àäàìûíà ïèñëèê åòäèéèí ùàëäà úÿçàñûç ãàëàúà-
üûíû ýöìàí åäèðñÿíñÿ áèë êè, éàíûëûðñàí.
Ê ð å î í ò. Áó ñþçëÿðèíäÿ ùàãëûñàí, åòèðàô åäèðÿì. Àíúàã ñþéëÿ ýþðÿê
ñÿíÿ íÿ çÿðÿðèì òîõóíóá.
Å ä è ï. Ùÿìèí ìþùòÿðÿì ñåùðêàðûí äàëûíúà àäàì ýþíäÿðìÿéè
ìÿíÿ ìÿñëÿùÿò ýþðÿí ìÿýÿð ñÿí äåéèëäèí?
Ê ð å î í ò. Áó ìÿñëÿùÿòè ìÿí èíäè äÿ ýþðÿðÿì.
Å ä è ï. Ëàêèí áàøûíà ùÿìèí ùàäèñÿ ýÿëÿíäÿí…
Ê ð å î í ò. Ùàíñû ùàäèñÿ? Ñÿíè àíëàìûðàì.
Å ä è ï. Î ùàäèñÿ êè, þëäöðöúö çÿðáÿ éåéÿðÿê ñîðüó-ñîðàãñûç èòìèø-
äèð, î çàìàíäàí ÷îõ âàõò êå÷ìèøäèð.
Ê ð å î í ò. Ùåñàáëà, áÿëè î çàìàíäàí ÷îõ èëëÿð êå÷ìèøäèð.
Å ä è ï. Ñÿíèí áó ôàë÷ûí î çàìàí ôÿàëèééÿòäÿ èäèìè?
Ê ð å î í ò. Áÿëè, î çàìàí äà èíäèêè êèìè áèëèê âÿ ùþðìÿò ñàùèáè èäè.
Å ä è ï. Ùÿìèí èëëÿðäÿ î ìÿíèì àäûìû ÷ÿêìèøäèìè?
Ê ð å î í ò. Ìÿíèì éàíûìäà ãÿòèééÿí éîõ.
Å ä è ï. Îíóí þëöìö ùàããûíäà ñèç î çàìàí èñòèíòàã àïàðìûøäûíûçìû?
139
 Ê ð å î í ò. ßëáÿòòÿ, àïàðìûøäûã. Àíúàã ùå÷ áèð íÿòèúÿ ÿëäÿ åäÿ áèë-
ìÿìèøäèê.
Å ä è ï. Áÿñ î àüûëëû çàò íÿ ö÷öí áó ìÿñÿëÿíè î çàìàí à÷ûá ñþé-
ëÿìÿìèøäè?
Ê ð å î í ò. Áèëìèðÿì. Áèëìÿäèéèì øåéè èñÿ äàíûøìàðàì.
Å ä è ï. Éàõøû, áèëäèéèíè íåúÿ, äîñòúàñûíà ìÿíÿ äåéÿðñÿíìè?
Ê ð å î í ò. Íÿéè? Áèëäèéèì áèð øåé âàðñà, ãÿòèééÿí èíêàð åòìÿðÿì.
Å ä è ï. Äöçöíö ñþéëÿ, ÿýÿð ñèç èêèíèç ñþçö áèð åòìÿñÿéäèíèç, î, ùå÷
úÿñàðÿò åäèá ìÿíè Ëàéûí ãàòèëè àäëàíäûðàðäûìû?
Ê ð å î í ò. Îíóí íÿëÿð äåäèéèíè ñÿí äàùà éàõøû áèëèðñÿí. Èíäè ìÿí
äÿ ñÿíäÿí áèð øåé ñîðóøìàüà þçöìö ùàãëû áèëèðÿì.
Å ä è ï. Ñîðóø. Àíúàã ìÿíèì ãàòèë îëäóüóìó ñöáóò åäÿ áèëìÿéÿ-
úÿêñÿí.
Ê ð å î í ò. Äèíëÿ, ñÿí ìÿíèì áàúûìûí ÿðèñÿí, äåéèëìè?
Å ä è ï. Áÿëè, áóíó èíêàð åòìÿê îëìàç.
Ê ð å î í ò. Ùþêìðàíëûüà î äà ñÿíèíëÿ øÿðèêäèð, äåéèëìè?
Å ä è ï. Áÿëè, ùÿð àðçóñó éåðèíÿ éåòèðèëèð.
Ê ð å î í ò. Ìÿýÿð ìÿí äÿ ñèçèíëÿ ÿëáèð äåéèëÿì?
Å ä è ï. ßëáèð èäèí, ôÿãÿò õÿéàíÿò åòäèí.
Ê ð å î í ò. Ãÿòèééÿí. Éàõøû-éàõøû äöøöí, ìÿíèì êèìè äÿðèíäÿí ôè-
êèðëÿø. Ðàùàòúà øèðèí éóõó éàòàí âÿ ùþêìäàð ãÿäÿð àüàëûã åäÿí áèð àäàì,
ùå÷ ùþêìäàð îëìàüû àðçó åäÿðìè? Ãîðõó âÿ ùÿéÿúàíû ÿñêèê îëìàéàí
ùþêìäàðëûã ùÿéàòû ìÿíè ùå÷ âàõò úÿëá åòìÿìèøäèð. Ìÿí ùÿìèøÿ ùþêì-
äàðûí ìÿèééÿòè îëìàüû ùþêìäàð îëìàãäàí öñòöí òóòìóøàì.
Ùÿð áèð ÿãëè-ñÿëèì ñàùèáè áåëÿ äöøöíÿð. Èíäè ñÿí íÿ ÿòà åòñÿí ìÿí
ãîðõìàäàí ãÿáóë åäÿ áèëÿðÿì. Ùàëáóêè ùþêìäàð îëñàì, ÷îõ âàõò þç àð-
çóëàðûìû éåðèíÿ éåòèðìÿêäÿí ÷ÿêèíÿúÿéÿì. Þçöí ñþéëÿ, ùå÷ áèð ãàéüû
÷ÿêìÿäÿí ìÿí áèð ùþêìðàí ýöú âÿ ãöäðÿòèíäÿ îëäóüóì ùàëäà, íÿ
ö÷öí äÿðäè-ñÿðè ÷îõ îëàí ùþêìäàðëûüû àðçóëàìàëûéàì? Ìÿí ùÿëÿ àüëû-
ìû î äÿðÿúÿäÿ èòèðìÿìèøÿì êè, áàøãàëàðûíûí õåéðèíè äöøöíöðêÿí þç çÿ-
ðÿðèìÿ ÷àëûøàì.
Èíäè ìÿíÿ ùÿð éåðäÿ ñàëàì âåðèð, ùþðìÿòèìè ñàõëàéûðëàð. Ñÿíäÿí áèð
òÿìÿííàñû îëàíëàð ìÿíÿ ìöðàúèÿò åäèðëÿð. Îíëàðûí õàùèøèíè éåðèíÿ éå-
òèðìÿê èñÿ ìÿíèì ÿëèìäÿäèð. Ìÿí íÿ ö÷öí áó ìþâãåéè ÿëèìäÿí áóðàõûá
î áèðèíè òóòìàëûéàì? ßãëè-ñÿëèì ñàùèáëÿðèíèí äöøöíúÿëÿðè ùå÷ áèð çàìàí
îíëàðà õÿéàíÿò åòìÿç. Ìÿí ùå÷ âàõò õÿéàíÿòÿ ìàèë îëìàìûøàì âÿ
áàøãàñûíûí õÿéàíÿòèíÿ äÿ ãÿòèééÿí øÿðèê îëìàðàì.
140
 Ìÿíè éîõëàìàã èñòÿéèðñÿíñÿ, þçöí Ïèôîíà ýåäèá ãåéáäÿí åøèòäèéèì
õÿáÿðëÿðè ñÿíÿ äöçýöí éåòèðèá-éåòèðìÿäèéèìè þéðÿí. ßýÿð ìÿíèì ùÿìèí
ôàë÷û èëÿ õÿéàíÿò ÿãäè áàüëàäûüûìû àøêàðà ÷ûõàðñàí, ìÿíèì ö÷öí ñÿíèí
åäàì ùþêìöí àçäûð.
Ìÿí þçöì áóíà èêèãàò ùþêì èìçàëàðàì. Ñöáóòñóç áèð øöáùÿ èëÿ
ìÿíè òÿãñèðëÿíäèðìÿ. Õàèíëÿðè éàõøû àäàì àäëàíäûðìàã ÿäàëÿòñèçëèê îë-
äóüó êèìè, éàõøû àäàìëàðû ÿáÿñ éåðÿ õàèí àäëàíäûðìàã äà ÿäàëÿòñèçëèê-
äèð. Ñÿäàãÿòëè äîñòó ãåéá åòìÿê þç ùÿéàòûíûí áÿçÿéè îëàí ÿçèç áèð øåéè
èòèðìÿê êèìè àüûðäûð. Çàìàí êå÷äèêúÿ ñÿí áó ùÿãèãÿòÿ èíàíàðñàí. Âàõò
þçö êèìèí íàìóñëó âÿ êèìèí íàìóññóç îëäóüóíó ýþñòÿðÿð. Áèð ýöí ñÿí
þçöí ïèñ àäàìû òàíûéûðñàí.
Á è ð è í ú è à ü ñ à ã ã à ë. Î, ÷îõ àüûëëû ñþçëÿð äåäè. Äÿððàêÿëè
àäàìëàð áó ñþçëÿðäÿí õåéèðëè íÿòèúÿëÿð ÷ûõàðàðëàð. Ùþêìäàð, îíó áèë êè,
òÿëÿñèê âåðèëÿí ùþêì äîüðóëóãäàí óçàãäûð.
Å ä è ï. Áÿäáÿõò õàèí ñöðÿòëÿ ùÿðÿêÿò åäèá ýèçëè òîðëàð ãóðóðñà, ìÿí äÿ
ãÿðàð ãÿáóëóíäà òÿëÿñìÿëèéÿì. Éàâàø òÿðïÿíñÿì, ôöðñÿòè ôþâò åäÿðÿì,
äöøìÿíèí ÿëèíäÿ ìÿùâ îëàðàì.
Ê ð å î í ò. Äåìÿê, ýöçÿøòÿ ýåòìèðñÿí âÿ ìÿíÿ èíàíìûðñàí, åëÿìè?
Å ä è ï. Éîõ, ñÿí ïàõûëëûüûí úÿçàñûíû ÷ÿêìÿëèñÿí.
Ê ð å î í ò. Òÿëÿáèí íÿäèð? Ìÿíè þëêÿäÿí ñöðýöí åòìÿêìè èñòÿéèðñÿí?
Å ä è ï. Ùå÷ äÿ éîõ, ñÿíè ñöðýöí åòìÿê äåéèë, þëäöðìÿê èñòÿéèðÿì.
Ê ð å î í ò. Çåâñ, åøèäèðñÿíìè?
Å ä è ï. ßáÿñ éåðÿ ãûøãûðìà.
Ê ð å î í ò. Ñÿí èíàäëû âÿ äÿëèñÿí.
Å ä è ï. Þç èøëÿðèì ùàããûíäà ùå÷ äÿ éîõ.
Ê ð å î í ò. Ìÿíèì ùàããûìäà äà åëÿ îëìà.
Å ä è ï. Ñÿí õàèíñÿí.
Ê ð å î í ò. Áÿëêÿ éàíûëûðñàí.
Å ä è ï. Ìÿíÿ èòàÿò åò.
Ê ð å î í ò. Éîõ, ïèñ ùþêìäàðà èòàÿò åòìÿê éàðàìàç.
Å ä è ï. Àù, þëêÿì, þëêÿì!
Ê ð å î í ò. Þëêÿäÿ ñÿí òÿê äåéèëñÿí, ìÿí äÿ âàðàì.
Á è ð è í ú è à ü ñ à ã ã à ë. Ùþêìäàðëàð, äàéàíûí, êèôàéÿòäèð, Èîêàñòà
ëàï âàõòûíäà ñàðàéäàí ÷ûõûá áóðàéà ýÿëèð. Îíóí ùöçóðóíäà äàëàøìàéà ñîí
âåðèá áàðûøûí.

141
 Ö÷öíúö ñÿùíÿ

ÊÎÌÌÎÑ

È î ê à ñ ò à (äàõèë îëóð). Áÿäáÿõòëÿð! Áó àõìàã äåéèøìÿ âÿ äàëàø-

ìàéà ñÿáÿá íÿäèð? Õàëã èçòèðàáëàð è÷ÿðèñèíäÿ ìÿùâ îëóð, ñèç èñÿ áèð-
áèðèíèçÿ øÿõñè ÿäàâÿò áÿñëÿéèðñèíèç, áàðû õàëãäàí óòàíûí. (Åäèïÿ) Åâÿ
ýåòñÿí äàùà éàõøû îëàð. Êðåîíò, ñÿí äÿ åâÿ ýåò. Áîø éåðÿ àðàéà ÿäàâÿò
ñàëìàã ìÿíàñûçäûð.
Ê ð å î í ò. Áàúûì! Åäèï, ñÿíèí ÿðèí ìÿíè äÿùøÿòëè áèð øåéëÿ òÿùäèä
åäèð. Î ìÿíèì ö÷öí èêè àüûð ùþêì ÷ûõàðìûøäûð: ìÿíè éà ñöðýöí åòìÿê
èñòÿéèð, éàõóä åäàì.
Å ä è ï. Áÿëè, çþâúÿì, äîüðóäóð. Àíúàã îíóí ìÿíÿ ãàðøû ñóè-ãÿñä
ùàçûðëàäûüûíû àøêàðà ÷ûõàðìûøàì.
Ê ð å î í ò. ßýÿð ìÿí ìöòòÿùèì åòäèéèí ÿìÿëäÿ ìöãÿññèðÿìñÿ, ãîé
áèð äÿ ñÿàäÿò öçöìÿ ýöëìÿñèí, íÿñèáèì ëÿíÿò îëñóí, éóðäóìäàí èòêèí
äöøöì.
È î ê à ñ ò à. Åäèï, ÿáÿäè àëëàùëàðûí õàòèðèíÿ ñÿí îíà èíàí, îíóí è÷äèéè
àíäû åòèáàðëû òóò, ìÿíè âÿ ãàðøûíäà äóðàí áó ãîúàëàðû ìÿéóñ åòìÿ.
Õîð àüñàããàëû. Ùþêìäàð, éàëâàðûðàì, éàõøû-éàõøû äöøöí, áèçÿ íÿçÿð
ñàë, ãÿçÿáè áèð òÿðÿôÿ áóðàõ.
Å ä è ï. Éîõñà ñÿí ìÿíèì ýöçÿøòÿ ýåòìÿéèìè èñòÿéèðñÿí?
Õîð àüñàããàëû. Î, ùÿìèøÿ àüûëëû îëìóøäóð, ñÿàäÿò ö÷öí è÷äèéè àíäû
åøèò, îíó ÿôâ åò.
Å ä è ï. Ñÿí ìÿíäÿí íÿ ðèúà åòäèéèíè áèëèðñÿíìè?
Õîð àüñàããàëû. Áèëèðÿì.
Å ä è ï. Åëÿ èñÿ äàíûø.
Õîð àüñàããàëû. Ñÿíèí ãàðäàøûí ýöíàùñûçäûð. Ñÿí ùå÷ âàõò äîñòëàðûíû
øöáùÿëè áèð ñþç öñòÿ ÿáÿñ éåðÿ òÿãñèðëÿíäèðìÿçñÿí.
Å ä è ï. Áèëìÿëèñÿí êè, áåëÿ áèð øåé ðèúà åòìÿêëÿ, ñÿí ìÿíèì ö÷öí
ãÿòë âÿ ñöðýöí àðçóëàìûø îëóðñàí.
Õîð àüñàããàëû. Åé þëìÿç àëëàùëàðûí àëëàùû, óëó Ãåëè! Ñÿí ìÿíèì ñþç-
ëÿðèìÿ øàùèä ÿýÿð ìÿí ñÿíèí ö÷öí þëöì àðçóëàéûðàìñà, ãîé þçöì àë-
ëàùñûç, äîñòñóç, öçñöç, ùþðìÿòñèç þëöá ìÿùâ îëóì. Éîõ, þëêÿíèí áó úöð
àüëàð âÿçèééÿòè ìÿíèì öðÿéèìè ïàð÷àëàéûð. Êþùíÿ áÿëàëàð êèôàéÿò äå-
éèëìèø êèìè èíäè äÿ éåíè áÿëàëàð ôþâú-ôþâú îíóí öçÿðèíÿ ýÿëèð.
142
 ÀÍÒÈÅÏÈÐÐÅÌÀ

Å ä è ï (Èîêàñòàéà). Éàõøû, ãîé ýåòñèí, àõûðäà þçöì þëäöðöëìÿëè

îëñàì âÿ éàõóä ùþðìÿòñèçúÿñèíÿ ñöðýöí åäèëñÿì äÿ îíó áóðàõûðàì.
Î, õàèí àäàìûí ñþçëÿðè äåéèë, ñÿíèí éàëâàðûøëàðûí ìÿíè éóìøàëòäû.
Ê ð å î í ò. Ñÿí ÷îõ êèíëè ùÿðÿêÿò åòäèí. Ãÿçÿáèí ñîéóéàíäàí ñîíðà,
ÿëáÿòòÿ, ïåøìàí îëàúàãñàí. Õàñèééÿòèí þç áàøûíà áÿëàäûð âÿ íÿ ÷ÿêñÿí
éåðèíäÿäèð.
Å ä è ï. Áÿñäèð. ×ûõûá ýåäÿúÿêñÿíìè?
Ê ð å î í ò. Ýåäèðÿì. Ñÿíèí éàíûíäà åòèáàðûìû èòèðìèø îëñàì äà, áóí-
ëàðûí éàíûíäà éåíÿ äÿ ìþùòÿðÿì ñàéûëûðàì.
Õ î ð à ü ñ à ã ã à ë û . Çþâúÿ, íÿ ö÷öí äàéàíûá áàõûðñàí, îíó åâÿ àïàð.
È î ê à ñ ò à. Ìÿí äàëàøìàíûí íåúÿ áàøëàäûüûíû áèëìÿê èñòÿéèðÿì.
Õ î ð à ü ñ à ã ã à ë û . Áèðäÿí øöáùÿ äîüäó. Ìÿëóìäóð êè, øöáùÿ
éàëàí âÿ èôòèðàäàí äîüñà áåëÿ éåíÿ äÿ áèçÿ ÿçàá âåðèð.
È î ê à ñ ò à. Èêèñèäÿìè áèð-áèðèíè òÿùäèä åäèðäèëÿð.
Õ î ð à ü ñ à ã ã à ë û . Áÿëè.
È î ê à ñ ò à. Àõû äàâàëàðû íÿ öñòÿ èäè?
Õ î ð à ü ñ à ã ã à ë û . Ìÿíúÿ, ìÿìëÿêÿòèìèçèí áÿëàëàðà ìÿðóç ãàë-
äûüû áåëÿ áèð àíäà äàâà ùàðàäà áàøëàìûøñà, îðàäà äà áèòìÿëèäèð.
Å ä è ï. Ñÿíèí áó ñþçëÿðèí íåúÿ áèð àäàì îëäóüóíó ìÿíÿ àéäûíëàòäû.
Äåìÿê, ìÿíèì òàëåéèì ñÿíè äöøöíäöðìöð, ìÿíÿ úàíûí éàíìûð?
Õ î ð à ü ñ à ã ã à ë û . Åé ùþêìäàð, ñÿäàãÿòèì áàðÿäÿ ìÿí äÿôÿëÿðëÿ
ñÿíÿ àíä è÷ìèøÿì. Áóíó éàõøû áèë: ìÿí òÿðñ, àõìàã âÿ äÿëè áèð àäàì îë-
ìàëûéàì êè, ñÿíäÿí öç äþíäÿðèì. Àõû ôÿëàêÿòÿ äöøìöø âÿòÿíèìèí
íèúàòû ñÿíèí ÿëèíäÿäèð. Ñÿí èíäè áèçèì ö÷öí õàëãû äîüðó éîëà ÷ûõàðàí øÿ-
ðÿôëè áèð ðÿùíöìàñàí.
Äþðäöíúö ñÿùíÿ
È î ê à ñ ò à. Ùþêìäàð, Àëëàù õàòèðèíÿ, ìÿíè äÿ àýàù åò, áó ãÿäÿð
äÿùøÿòëè áèð ãÿçÿá íÿäÿí äîüäó?
Å ä è ï. Çþâúÿì ìÿíè äèíëÿ, ñÿí ìÿíèì éàíûìäà îíëàðäàí äàùà
ìþùòÿðÿìñÿí. Êðåîíò ùÿéàòûìà ãÿñä åòìÿê ôèêðèíäÿ èäè.
È î ê à ñ ò à. Ñþéëÿ, áó èääèàí ö÷öí ÿëèíäÿ òóòàðëû áèð äÿëèë âàðìû?
Å ä è ï. Î áó ôèêèðäÿäèð êè, Ëàéû ìÿí þëäöðìöøÿì.
È î ê à ñ ò à. Þçöìö áóíó äåéèð âÿ éà áóíó áèð áàøãàñûíäàí åøèòìèøäèð?
Å ä è ï. Î, ìÿêðëè ôàë÷ûíû ìÿíèì éàíûìà ýþíäÿðìèøäèð. Þç áîéíóíà
èñÿ ùå÷ áèð òÿãñèð àëìûð.
143
 È î ê à ñ ò à. Ùþêìäàð, ñÿí áó äöøöíúÿëÿðè áóðàõ. Ìÿíè äèíëÿ âÿ áèë:
èíñàíëàðûí ùå÷ áèðè ãåéáäÿí õÿáÿð âåðìÿê èãòèäàðûíà ìàëèê äåéèë. Áóíó
èñòÿñÿí ëàï áó äÿãèãÿ ñÿíÿ ãûñàúà ñöáóò åäÿ áèëÿðÿì. ×îõ êå÷ìèøäÿ
Ôåáèí êàùèíëÿðè — áèëìèðÿì áÿëêÿ äÿ þçö òÿðÿôèíäÿí Ëàéà áèð õÿáÿð
÷àòäûðìûøäûð êè, ýóéà îíóí ÷îõ ìÿøóì áèð òàëåéè âàðäûð. Ýóéà Ëàé
ìÿíèì îíäàí äîüäóüóì îüëóíóí ÿëèëÿ ãÿòëÿ éåòèðèëÿúÿêäèð. Ùàëáóêè äå-
éèëÿíëÿðÿ ýþðÿ î, ö÷ éîëóí áèðëÿøäèéè éåðäÿ ãóëäóðëàð òÿðÿôèíäÿí þëäö-
ðöëìöøäöð. Óøàã èñÿ ö÷ýöíëöê èêÿí àòàñû îíóí ãû÷ëàðûíûí áÿíäëÿðèíäÿí
áàüëàòäûðûá êå÷èëìÿç áèð ó÷óðóìà àòûëìàñûíû ÿìð åòìèøäè. Áåëÿëèêëÿ,
ýþðöðñöíöç êè, Àïîëëîí óøàüûí þç àòàñûíûí ãàòèëè îëìàñû âÿ Ëàéûí þç
îüëóíóí ÿëèëÿ ùÿëàê åäèëìÿñè ùàããûíäàêû ùþêìöíö éåðèíÿ éåòèðìÿìèø-
äèð. Äåìÿê, ãåéáäÿí õÿáÿð âåðèëÿí øåéëÿð äöç ÷ûõìàìûøäûð. Åäèï, ñÿí
áóíëàðà èíàíìà. Àëëàù ëàçûì áèëäèéè ùÿð øåéè ÷îõ àñàíëûãëà õÿáÿð âåðèð.
Å ä è ï. Çþâúÿì, ñÿíäÿí èíäè åøèòäèéèì ñþçëÿð ìÿíèì áöòöí âàðëûüûìû
ñàðñûòäû, ãÿëáèìè èçòèðàáëà äîëäóðäó.
È î ê à ñ ò à. Ñþéëÿ, ñÿíÿ ÿçàá âåðÿí íÿäèð?
Å ä è ï. Ñÿí äåäèí êè, Ëàé ö÷ éîëóí áèðëÿøäèéè éåðäÿ þëäöðöëìöøäöð.
È î ê à ñ ò à. Áåëÿ äåäèëÿð âÿ èíäèéÿ ãÿäÿð äÿ áåëÿ äåéèðëÿð.
Å ä è ï. Äÿùøÿòëè ùàäèñÿíèí áàø âåðäèéè ùÿìèí éåð ùàðàäàäûð?
È î ê à ñ ò à. Î éåðèí àäû Ôîêèäàäûð, Äåëôè âÿ Äàâëèéÿ ýåäÿí éîëëàð
îðàäà áèðëÿøèð.
Å ä è ï. Ùÿìèí ÿùâàëàò ÷îõìó çàìàí áóíäàí ÿââÿë îëìóøäóð?
È î ê à ñ ò à. Ñÿí ùþêìðàíëûüû ÿëèíÿ àëìàìûøäàí áèð àç ÿââÿë, áó õÿ-
áÿð î çàìàí ìÿìëÿêÿòÿ éàéûëìûøäûð.
Å ä è ï. Åé Çåâñ! Ñÿí ìÿíèì áàøûìà íÿëÿð ýÿòèðìÿê íèééÿòèíäÿñÿí?
È î ê à ñ ò à. Íÿ îëìóøäóð ìÿýÿð? Ìÿíèì Åäèïèì? Ñþéëÿ, áó ñþçëÿð
íÿ ö÷öí ñÿíÿ áó ãÿäÿð òÿñèð åäèð?
Å ä è ï. Éåòÿð, ñîðìà! Ñþéëÿ, Ëàé çàùèðÿí íÿ ñèôÿòäÿ èäè âÿ íå÷ÿ éàøû îëàðäû?
È î ê à ñ ò à. Ùöíäöð áîéëó áèð àäàì èäè. Ãûâûðúûã âÿ ÷àëëàøìûø ñà÷-
ëàðû âàð èäè. Ñÿíÿ áÿíçÿðè ÷îõ èäè.
Å ä è ï. Éàçûã ìÿí, þçöì áèëìÿäÿí äÿùøÿòëè ëÿíÿòëÿðÿ ùÿäÿô îëìóøàì.
È î ê à ñ ò à. Ñÿí íÿëÿð ñþéëÿéèðñÿí, Åäèï? Ñÿíÿ áàõàðêÿí àäàìû äÿù-
øÿò àëûð.
Å ä è ï. Ãîðõóðàì êè, ãåéáäÿí õÿáÿð âåðÿí ùÿìèí êîð ýþçëöëÿðäÿí
äàùà èòè ýþðÿí îëñóí. Éîõ, äàéàí! Ñÿí ìÿíÿ äàùà áèð øåé ñþéëÿ.
È î ê à ñ ò à. Úàâàá âåðìÿéÿ ãîðõóðàì. Àíúàã áèëäèêëÿðèìèí ùàìû-
ñûíû äåéÿðÿì.
144
 Å ä è ï. Î, òÿêìè ýåäèðäè, éàõóä, áèð ùþêìäàð êèìè, éàíûíäà ÷îõëó
ìöùàôèçëÿðè âàð èäè?
È î ê à ñ ò à. Úÿìèñè áåø íÿôÿð èìèøëÿð. Áèðè úàð÷û èìèø. Ëàé þçö òÿê
àðàáàäà ÿéëÿøìèøäè.
Å ä è ï. Ùåéùàò! Ùÿð øåé òàìàìèëÿ àéäûíëàøäû. Çþâúÿì, áèð øåéè äÿ
ñþéëÿ. Áó õÿáÿðè ñèçÿ êèì ýÿòèðäè?
È î ê à ñ ò à. Êþëÿëÿðèíäÿí áèðè þëöìäÿí õèëàñ îëàðàã òÿêúÿ ãà÷ûá
ýÿëìèøäè.
Å ä è ï. Î, èíäèäÿìè áèçèì ñàðàéûìûçäà éàøàéûð?
È î ê à ñ ò à. Áóðà ýÿëèá ÷ûõàðêÿí Ëàéäàí ñîíðà ùþêìðàíëûüûí ñÿíèí
ÿëèíÿ ÷àòäûüûíû ýþðöíúÿ ÿëëÿðèìäÿí éàïûøäû, îíó ïàéòàõòäàí óçàãëàðà,
êÿíäÿ, ÷îáàíëàðûí äîëàíäûüû äöçÿíýàùëàðà áóðàõìàìû ðèúà åòäè. ßýÿð
î êþëÿ îëìàñàéäû áþéöê ìÿðùÿìÿòÿ ëàéèã îëà áèëÿðäè.
Å ä è ï. Îíó òåç áóðàéà ýÿòèðìÿê îëìàçûìû?
È î ê à ñ ò à. ßëáÿòòÿ îëàð. Ëàêèí î ñÿíèí íÿéèíÿ ýÿðÿêäèð?
Å ä è ï. Çþâúÿì, ãîðõóðàì êè, îíó ýþðìÿê àðçóì ùàããûíäà ÷îõ
äàíûøìûø îëàì, ÿââÿëêè ñþùáÿòèìäÿ äÿ ÷îõ äåìèøÿì.
È î ê à ñ ò à. ßìèí îë, î ýÿëÿð. Ëàêèí Åäèï, ñÿíèí íÿäÿí ÿçàá ÷ÿêäè-
éèíè áèëìÿéÿ ìÿí äÿ þçöìö ëàéèã ñàíûðàì.
Å ä è ï. Ëàéèãñÿí. Áó úöð ùÿéÿúàíëàð è÷ÿðèñèíäÿ ÷ûðïûíûðêÿí, ÿëáÿò-
òÿ, à÷ûá äåìÿëèéÿì. Áåëÿ áèð áÿäáÿõòëèê öç âåðäèéè çàìàí ÿçèç çþâúÿì,
ìÿí äÿðäèìè ñÿíÿ äàíûøìàéûá êèìÿ äàíûøàúàüàì. Åøèò, ìÿíèì àòàì
êîðèíôèéàëû Ïîëèá, àíàì äîðèéàëû Ìåðîïàäûð. Þç ìÿìëÿêÿòèìäÿ, ìÿí,
áèð ùàäèñÿíèí áàø âåðìÿñèíÿ ãÿäÿð ÿí ùþðìÿòëè àäàì ñàéûëûðäûì. Î ùà-
äèñÿ ùåéðÿòÿ ëàéèã îëñà äà, ìÿí î çàìàí îíà ëàçûìè ÿùÿìèééÿò
âåðìÿìèøäèì: çèéàôÿòäÿ ÷îõëó è÷èá ñÿðõîø îëàí áèð øÿõñ ñþéëÿìèøäè êè,
ýóéà ìÿí þç àòàìûí îüëó äåéèëÿì. Ùèðñ áàøûìà âóðäó, ëàêèí ýåúÿíè
áèðòÿùÿð äþçöá ñÿùÿð à÷ûëàð, à÷ûëìàç ùÿãèãÿòè þéðÿíìÿê ö÷öí àòàìûí
âÿ àíàìûí éàíûíà ýåòäèì. Îíëàðûí áó ñþçÿ ÷îõ àúûãëàðû òóòäó, ñþçö
äåéÿí øÿõñÿ àüûð úÿçà âåðäèëÿð. Ìÿí îíëàðûí ãÿçÿáèíÿ ñåâèíäèìñÿ äÿ
øöáùÿ âöúóäóìó ýÿìèðèðäè: ìÿí øöáùÿìèí ýåòäèêúÿ äàùà äÿðèíëÿøäè-
éèíè ýþðöðäöì. Àòàìäàí âÿ àíàìäàí ýèçëèí ìÿí Ïèôîíà ýåòäèì, ëàêèí
Ôåá èëòèôàò åäèá ìÿíÿ úàâàá âåðìÿäè, áèð ÷îõ äÿùøÿòëè âÿ ìÿøóì õÿáÿð-
ëÿð ñþéëÿéèá ýåðèéÿ éîëà ñàëäû. Äåäè êè, ìÿí àíàìëà úàíèúÿñèíÿ ÿëàãÿäÿ
îëàúàüàì, ùàìûíûí éàíûíäà ìÿíôóð îëàí áèð íÿñèë ÿìÿëÿ ýÿòèðÿúÿéÿì.
Ùÿëÿ áóíëàðäàí áàøãà, äîüìà àòàìû äÿ þç ÿëèìëÿ ãÿòëÿ éåòèðÿúÿéÿì.
Áó ñþçëÿðè åøèäèá ãÿðàðà ýÿëäèì êè, áóíäàí ñîíðà Êîðèíô òîðïàüû
ìÿíÿ ýþéäÿêè óëäóçëàð ãÿäÿð óçàã îëìàëûäûð âÿ ìÿí ñþéëÿíÿí ùÿìèí
145
äÿùøÿòëÿðèí éåðèíÿ éåòìÿñèíÿ èìêàí âåðìÿìÿê ö÷öí áàø àëûá åâäÿí
ãà÷äûì. Áèð ãÿäÿð ýåòäèêäÿí ñîíðà ýÿëèá ùþêìäàðûìûçûí þëäöðöëäöéöíö
íàüûë åòäèéèì ùÿìèí éåðÿ ÷ûõäûì. Çþâúÿì, ñÿíÿ áöòöí ùÿãèãÿòè à÷ûá
ñþéëÿéÿúÿéÿì: ìÿí ö÷ éîëóí àéðûúûíà ýÿëèá ÷àòàðêÿí òàìàìèëÿ ñÿíèí
íàüûë åòäèéèí øÿêèëäÿ úàð÷û ãàáàãäà, ãîúà áèð êèøè èñÿ ýþçÿë àòëàð ãîøóë-
ìóø àðàáàäà îòóðìóø ùàëäà ãàðøûìà ÷ûõäûëàð. Àðàáà÷û âÿ ãîúà þçö ìÿíè
ýöúëÿ éîëäàí êÿíàðà ãîâìàüà áàøëàäûëàð. Àðàáà÷ûéà ãÿçÿáèì òóòäó.
Ìÿíè èòÿëÿìÿñèíÿ ãàðøû ìÿí äÿ îíó âóðäóì. Ãîúà èñÿ ìÿíèì àðàáàéà
éàõûíëàøäûüûìû ýþðÿðÿê èòè óúëó âÿ èêèáàøëû ãàì÷û èëÿ âóðóá áàøûìû
éàðäû. Ìÿí äÿ úàâàá âåðäèì, ëàêèí ìöêàôàòû áÿðàáÿð îëìàäû: ìÿíèì äÿ-
éÿíÿéèìèí çÿðáÿñè èëÿ àðàáàíûí îòàñûíäàí äûüûðëàíûá éåðÿ äöøäö.
Ãàëàíëàðûí ùàìûñûíû âóðóá þëäöðäöì.
ßýÿð ìÿùâ îëìóø Ëàé èëÿ ùÿìèí éîë÷óëàð àðàñûíäà áèð ãîùóìëóã
âàðñà, ñþéëÿéèí, ìÿõëóãàòûí è÷ÿðèñèíäÿ ìÿíäÿí áÿäáÿõò âÿ Àëëàùûí éà-
íûíäà ìÿíäÿí ìÿíôóð áèð àäàì âàðìû? Ìÿí èíäè î àäàìëàðäàíàì êè,
íÿ ùÿìâÿòÿíè, íÿ äÿ áàøãà éåðëè îíó þç åâèíÿ áóðàõìàìàëû, ñàëàìûíû
àëìàìàëû âÿ åâèíäÿí ãîâìàëûäûð. Ìÿí þçöìö ëÿíÿò ö÷öí ùÿäÿô åòìèø
áèð êèìñÿéÿì. Ãàíëû ÿëëÿðèì þëöíöí éàòàüûíà òîõóíñà, îíó ìóðäàðëàð.
Ìÿí àëëàùëàðûí äöøìÿíè äåéèëÿììè? Ìÿíÿ òàì áÿäáÿõò äåìÿê îë-
ìàçìû? Ãà÷à áèëÿðäèì…
Ëàêèí ãà÷ìàãëà ñåâäèéèì àäàìëàðà ùÿñðÿò ãàëàð, âÿòÿíèìèí äîüìà
òîðïàüûíäàí óçàã äöøÿðäèì. Éîõñà àíàìëà íèêàù ÿãä åòìÿëè, éàõóä
àòàìû — ìÿíè äöíéàéà ýÿòèðÿí âÿ òÿðáèéÿ åäÿí Ïîëèáè ãÿòëÿ éåòèð-
ìÿëèéäèì. Áó áÿäáÿõòëèêëÿðèí ìÿíÿ áèð öçâè ãöäðÿò òÿðÿôèíäÿí ýþí-
äÿðèëäèéèíÿ øöáùÿ îëà áèëÿðìè? Éîõ! Éîõ! Åé ìöãÿääÿñ àëëàùëàð!
Ïàðëàã íóð, ìÿíèì áó ýþçëÿðèìÿ î ýöíëÿðè ýÿòèðìÿéèí! Î úöð øÿðÿôñèç âÿ
ëÿêÿëè éàøàìàãäàíñà, áó äöíéàäà ùå÷ áèð èç áóðàõìàäàí þëöá ìÿùâ
îëìàã äàùà éàõøûäûð.
Õ î ð à ü ñ à ã ã à ë û . Ùþêìäàð áèç äÿ ùÿéÿúàí è÷ÿðèñèíäÿéèê. Ëàêèí
ùÿëÿ øàùèä ÿòðàôëû äàíûøäûðûëìàìûøäûð. Öìèäè èòèðìÿê ëàçûì äåéèë.
Å ä è ï. Öìèäëÿ ìÿíèì àðàìäà ÷îõ àç ìöääÿò ãàëìûøäûð. ×îáàíûí
ýÿëìÿñèíè ýþçëÿéèðÿì.
È î ê à ñ ò à. Îíóí ýÿëìÿñèíèí ñÿíÿ íÿ õåéðè îëà áèëÿð?
Å ä è ï. Ãóëàã àñ! ßýÿð îíóí äåäèêëÿðè ñÿíèí äåäèêëÿðèíëÿ äöç ýÿëñÿ,
ìÿí ãóðòóëìóø îëóðàì.
È î ê à ñ ò à. Ñÿí ìÿíèì ùàíñû ñþçöìÿ áó ãÿäÿð ÿùÿìèééÿò âåðèðñÿí?
Å ä è ï. Äåäèí êè, ùþêìäàðû ãóëäóðëàð þëäöðöáëÿð. Ãóëäóðëàðûí áèð
íå÷ÿ íÿôÿð îëäóüóíó òÿêðàð åòñÿ, äåìÿê êè, þëäöðÿí ìÿí äåéèëÿì. Éîõ,
146
ÿýÿð î, ãÿòëèí áèð íÿôÿðèí ÿëè èëÿ åäèëäèéèíè ñþéëÿñÿ, ýöíàù ìÿíèì áîé-
íóìäà ãàëûð.
È î ê à ñ ò à. ßýÿð áåëÿäèðñÿ, ÿìèí îë. Áó ñþçëÿðè î þçö ñþéëÿìèøäèð
âÿ ùå÷ âÿúùëÿ èíäè äÿéèøäèðÿ áèëìÿç. Áóíó éàëíûç ìÿí äåéèë, áöòöí øÿùÿð
åøèòìèøäèð. Î, ÿýÿð ÿââÿëêè ñþçëÿðèíè äàíñà áåëÿ, éåíÿ äÿ îíóí
äåäèêëÿðè Ëàéûí ìÿíèì îüëóìóí ÿëè èëÿ þëäöðöëÿúÿéè ùàããûíäà Ëîê-
ñèíèí ôÿðìàéèøèíè äîüðóëäà áèëìÿç. ×öíêè ìÿíèì áÿäáÿõò îüëóì îíó
þëäöðÿ áèëìÿçäè. Áàëàúûüàçûì îíäàí ÷îõ ãàáàã ìÿùâ îëìóøäó. Áàõ,
áóíà ýþðÿ äÿ ìÿí àëëàùëàðûí ãåéáäÿí éåòèðäèêëÿðè íÿ áó õÿáÿðÿ âÿ íÿ
äÿ áóíäàí ñîíðà éåòèðÿúÿêëÿðè õÿáÿðÿ ãÿòèééÿí èíàíìûðàì.
Å ä è ï. ×îõ àüûëëû äàíûøûðñàí. Áóíóíëà áåëÿ ùÿìèí êÿíäëèíèí
äàëûíúà áèð àäàì ýþíäÿð. Òÿõèðÿ ñàëìà.
È î ê à ñ ò à. Ëàï áó äÿãèãÿ ýþíäÿðèðÿì. Ýåäÿê åâÿ. Ñÿíÿ ùÿð úöð
õèäìÿòÿ ùàçûðàì.
Ñàðàéà ýåäèðëÿð.

ÈÊÈÍÚÈ ÑÒÀÑÈÌ

Õîð
ÁÈÐÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Åé ìÿíèì òàëåéèì, ñþç âÿ ÿìÿëèìäÿ ìöãÿääÿñëèéèí ÿáÿäè ìöùà-

ôèçÿ îëóíìàñûíäà ìÿíÿ êþìÿê åò. Éöêñÿê ñÿìàëàðäà ùÿãèãÿòèí þçöí-
äÿí äîüàí ãàíóíëàðà ðèàéÿò åòìÿêäÿ éàðäûì÷û îë. Ìÿíè î ïàê àäàì-
ëàðäàí åò êè, îíëàð íóðàíè åôèðäÿí éàðàíìûøëàð. Îëèìïèí þç þâëàäûäûðëàð.
Îíëàðûí, ÿðç êöðÿñèíèí ìÿùâÿ ìÿùêóì èíñàíëàðû äîüìàìûøäûð. Àëëàùûí
íÿçÿðèíäÿí ùå÷ âàõò óçàã äåéèëäèðëÿð. Áþéöê âÿ ãöäðÿòëè àëëàù îíëàðûí
äàõèëè àëÿìèíäÿ éàøàéûð. Ãîúàëûã íÿ îëäóüóíó áèëìÿçëÿð.

ÁÈÐÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Ùþêìðàíëûã äÿëè ãöðóð äîüóðóð. Ãöðóð èñÿ ùå÷ áèð þë÷ö áèëìÿäÿí
ùÿääèíè àøûá ãóäóðüàíëûã øÿêëèíè àëàðêÿí çÿðÿðëè îëóð, ñàùèáèíè ñÿàäÿò
çèðâÿñèíäÿí äÿðèí ó÷óðóìëàðà ñöðöêëÿéèð. Ìÿüðóð àäàìûí àéàãëàðû
îðàäà ìþùêÿì äàéàíà áèëìÿç. Óëó àëëàù Ëîêñè, éàëâàðûðàì, øÿùÿðäÿêè
àõòàðûøëàðû äàéàíäûðìà! Ýÿëÿúÿêäÿ äÿ, àëëàù ìÿíèì ÿáÿäè éàðäûì÷ûì
îëñóí.
147
 ÈÊÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Êèì ñþçöíäÿ âÿ éà ÿìÿëèíäÿ äèêáàøëûã åäèá ùÿãèãÿòäÿí ãîðõìóð

âÿ àëëàùëàðûí ùþêìðàíëûüûíà áàø ÿéìèðñÿ, ãîé áó ìóðäàð ìÿüðóðëóãëà-
ðûíà ýþðÿ íÿùñ áèð òàëå îíëàðûí íÿñèáè îëñóí. Ãåéðè-ãàíóíè áèð éîëëà
õåéðÿ ÷àòìàã èñòÿéÿí, ýèçëè ýöíàùëàð èøëÿéÿí, àëëàùñûç ÿìÿëëÿðäÿí ÷ÿ-
êèíìÿéÿí àäàì àëëàùûí ãÿçÿá îõóíäàí àðõàéûí îëà áèëìÿç. Áåëÿ áèð
øÿõñ þç ÿìÿëëÿðè èëÿ íåúÿ ôÿõð åäÿ áèëÿð? Áåëÿ ýöíàùëàðûí ñàùèáëÿðè øÿðÿô
ãàçàíñà, äàùà ìÿí àëëàùà þç ìàùíûëàðûìû íåúÿ îõóéà áèëÿðÿì?

ÈÊÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Àëëàùûí èíñàíëàð ùàããûíäà íàçèë åòäèéè ùþêìëÿð éåðèíÿ éåòìÿéÿ-

úÿêñÿ, äàùà ìÿí íÿ ö÷öí äóà-ñÿíàëàðëà ìöãÿääÿñ òîðïàüûí òÿêèíÿ
åíìÿëèéÿì. Àáåé ìÿáÿäýàùûíà10 ýåòìÿëèéÿì, Îëèìï òÿïÿëÿðèíÿ ãÿäÿì
áàñìàëûéàì? Åé ãàäèð Çåâñ! Ñÿí ùÿãèãÿòÿí ãöäðÿò ñàùèáèñÿíñÿ, þç
ùþêìöíö ýþñòÿð. Ýöíàùêàð, ñÿíèí ÿáÿäè ùþêìðàíëûüûíäàí ãà÷ûá ýèçëÿ-
íÿ áèëìÿç. Ëîêñèíèí ãåéáäÿí âåðäèéè õÿáÿðëÿð þç ýöúöíö èòèðèð. Àïîë-
ëîíóí øÿðÿôè éåð öçöíäÿí ñèëèíèð, àëëàùëàð óíóäóëóð.

Ö×ÖÍÚÖ ÅÏÈÑÎÄÈ

Áèðèíúè ñÿùíÿ
Èîêàñòà äàõèë îëóð. ßëèíäÿ öçÿðèíÿ éóí ïàð÷àëàð ñàðûíìûø çåéòóí áóäàüû âÿ áàëàúà
ìöúðöäÿ ÿòèðëè ãÿòðàí âàðäûð. Êÿíèçëÿðèí äàëûíúà ýÿëèðëÿð.

È î ê à ñ ò à. Ìÿìëÿêÿòèìèçèí ùþðìÿòëè êöáàðëàðû, áàøûìà áåëÿ áèð

ôèêèð ýÿëìèøäèð: ÷ÿëÿíýëÿð âÿ áóõóðëàðëà àëëàùëàðûí ìÿáÿäëÿðèíÿ ýåòìÿê
èñòÿéèðÿì. Êÿäÿðëè ôèêèðëÿð Åäèïèí ðóùóíó ùÿääèíäÿí àðòûã ùÿéÿúàíëàí-
äûðìûøäûð. Äöøöíúÿëÿðè êå÷ìèøëÿ ìÿøüóëäóð.
Ñàüëàì áèð ìöùàêèìÿäÿí ìÿùðóìäóð. Ýÿëÿúÿê ùàããûíäà äöøöíÿ
áèëìèð. Äÿùøÿòëè øåéëÿð ñþéëÿéÿí ùÿð êÿñèí ñþçëÿðèíÿ èíàíûð. Ìÿí äÿ
îíó ãàíå åòìÿêäÿí àúèçÿì. (ßëèíè Àïîëëîíóí ùåéêÿëèíÿ ñöðòöð) Ñÿí, åé
áèçÿ ùàìûäàí éàõûí îëàí Ëèêåé Àïîëëîíó, ÿí ÿçèç ùÿäèééÿëÿðëÿ ùö-
çóðóíà ýÿëèá éàëâàðûðàì: ìÿðùÿìÿòèíè áèçäÿí ÿñèðýÿìÿ! Ùàìûìûç
ãîðõó è÷ÿðèñèíäÿéèê. Òóôàíà äöøÿíëÿð õèëàñêàð ýÿìè÷èéÿ, öìèäëè íÿçÿð-
ëÿðëÿ áàõäûãëàðû êèìè, áèç äÿ ýþçëÿðèìèçè ðóùè ùÿéÿúàíëàð êå÷èðÿí ùþêì-
äàðûìûçà äèêìèøèê.
148
 Áóäàüû ùåéêÿëèí àéàãëàðû àëòûíà ãîéóð, ñîíðà ãÿòðàíäàí
áèð ãÿäÿð ýþòöðöá öñòöíÿ àòûð.

Èêèíúè ñÿùíÿ

Êîðèíôäÿí ýÿëìèø ãàñèä äàõèë îëóð.

à à ñ è ä. Òàíûìàäûüûì àüàëàð, ìöñàèäÿíèçëÿ ñèçäÿí Åäèïèí ñàðàéûíû

ñîðóøìàã îëàðìû? Éàõóä þçöíöí éåðèíè ëöòôÿí ìÿíÿ ñþéëÿéèí.
Õîð àüñàããàëû. Ñàðàéû áóäóð, þçö èñÿ îðàäà è÷ÿðèäÿäèð. Ãîíàã, áàõ,
áó èñÿ îíóí àðâàäû, óøàãëàðûíûí àíàñûäûð.
à à ñ è ä (Èîêàñòàéà). Ùþêìäàðûí íÿúèá âÿ ìöêÿððÿì ìÿëèêÿñè
äàèìà õîøáÿõò îëñóí âÿ õîøáÿõòëÿðëÿ éàøàñûí!
È î ê à ñ ò à. Áó úöð åùòèðàìûíà âÿ øèðèí äèëèíÿ ýþðÿ, ãîíàã, ìÿí äÿ
ñÿíèí ö÷öí ñÿàäÿò àðçó åäèðÿì. Àíúàã ñþéëÿ, ñÿí áóðàéà íÿ ö÷öí ýÿë-
ìèñÿí. Áÿëêÿ áèð õÿáÿð ýÿòèðìèñÿí.
à à ñ è ä. Ñàðàé âÿ ñÿíèí ÿðèíÿ õîø õÿáÿð ýÿòèðìèøÿì.
È î ê à ñ ò à. Ñþéëÿ, î íåúÿ õÿáÿðäèð? Ñÿíè áóðàéà êèì ýþíäÿðìèøäèð?
à à ñ è ä. Ìÿí Êîðèíôäÿí ýÿëèðÿì. Ñþçëÿðèì ñÿíè ñåâèíäèðÿúÿê,
ÿëáÿòòÿ, áåëÿ ñþçëÿðÿ ùå÷ ñåâèíìÿìÿê îëàðìû? Àíúàã êèì áèëèð, áÿëêÿ
äÿ êÿäÿðëÿíÿúÿêñèíèç?
È î ê à ñ ò à. Äåäèéèí íÿäèð? Ùå÷ áèð ñþçäÿ èêè ìÿíà îëà áèëÿðìè?
à à ñ è ä. Èñòìèéëèëÿð11 îíó þçëÿðèíÿ ùþêìäàð åòìÿê èñòÿéèðëÿð. Îíëàð
áåëÿ ãÿðàðà ýÿëìèøëÿð.
È î ê à ñ ò à. Íåúÿ, ìÿýÿð ãîúà Ïîëèá àðòûã îðàäà ùþêìðàí äåéèë?
à à ñ è ä. Õåéð. ßúÿë îíó ãÿáðÿ ýþìäö.
È î ê à ñ ò à. Íÿ äåäèí? Ïîëèá þëìöøäöð?
à à ñ è ä. Áÿëè. Éàëàí äåéèðÿìñÿ, ãîé ìÿí äÿ þëöá ãÿáðÿ ýåäèì.
È î ê à ñ ò à (êÿíèçÿ). Êÿíèç, òåç åâÿ éöéöðöá ùþêìäàðû ÷àüûð. Åé
àëëàùëàðûí ãåéáäÿí âåðäèêëÿðè õÿáÿðëÿð, áÿñ ñèç íåúÿ îëäóíóç? Åäèï îíó
þëäöðìÿêäÿí ãîðõäóüó ö÷öí îðàäàí óçàã ýÿçèðäè. Èíäè èñÿ Ïîëèá Åäèïèí
ÿëè èëÿ äåéèë, þç òàëåéèíèí ùþêìö èëÿ þëìöøäöð.

Ö÷öíúö ñÿùíÿ

Å ä è ï (äàõèë îëóð. Èîêàñòàéà).Èîêàñòà, ÿçèç çþâúÿì, ìÿíè íÿ ö÷öí

ñàðàéäàí áàéûðà ÷àüûðäûí.
È î ê à ñ ò à. Áóéóð äèíëÿ âÿ ãåéáäÿí âåðèëÿí ìöãÿääÿñ õÿáÿðëÿðèí
íÿ ãÿäÿð äîüðó îëäóüóíó ýþð.
149
 Å ä è ï. Î êèìäèð, ìÿíÿ áèð ñþçöìö âàð?
È î ê à ñ ò à. Î, Êîðèíôäÿí ýÿëìèøäèð. Ñÿíèí àòàí, ùþêìäàð Ïîëèáèí
þëöì õÿáÿðèíè ýÿòèðìèøäèð. Î, àðòûã ùÿéàòû òÿðê åòìèøäèð.
Å ä è ï. Þëäöðöëìöøäöð? Éàõóä òÿñàäöôÿí àçàðëàéûá þëìöøäöð?
à à ñ è ä. Ãîúà ö÷öí þëöì ÷îõ òåç ìöéÿññÿð îëàí áèð øåéäèð.
Å ä è ï. Çàâàëëû, ýþðöíöð õÿñòÿëèêäÿí þëìöøäöð.
à à ñ è ä. Ùÿì äÿ ãîúàëûãäàí.
Å ä è ï. Ùåéùàò! Ùåéùàò! Çþâúÿì, äàùà áóíäàí ñîíðà Ïèôåé ìÿç-
áÿùÿñèíäÿí âåðèëÿí ìöãÿääÿñ õÿáÿðëÿðÿ âÿ éà ñÿìàíûí àëòûíäà ùÿð-
ëÿíÿí ãóøëàðûí ñÿñèíÿ èíàíìàã îëàðìû? Îíëàðûí ùþêìöíÿ ýþðÿ ìÿí þç
äîüìà àòàìû þëäöðìÿëè èäèì. Èíäè èñÿ àòàì þç ÿúÿëè èëÿ þëöá òîðïàüà
äÿôí îëóíìóøäóð. Ùàëáóêè ìÿí îðàäàí óçàãäà éàøàéûðäûì âÿ ÿëèìè äÿ
ùå÷ ãûëûíúà óçàòìàìûøàì. Áÿëêÿ î, ìÿíèì àéðûëûüûìûí ãöññÿñèíÿ òàá
ýÿòèðìÿéÿðÿê þëìöøäöð âÿ “ìÿíèì ÿëèìäÿí þëìÿëèäèð” ñþçöíö áèç
áåëÿ áàøà äöøìÿëèéèê? Äåìÿê, Ïîëèá ãåéáäÿí âåðèëÿí áöòöí ùþêìëÿðè
äÿ þçö èëÿ ýþòöðÿðÿê éåð àëòûíà ýåòìèøäèð. Ùþêìëÿð èñÿ ìÿíàñûç áèð øåé
èìèø!
È î ê à ñ ò à. Ìÿí ñÿíÿ áóíëàðû ÷îõäàí äåìèðäèììè?
Å ä è ï. Áÿëè, äåéèðäèí. Ëàêèí ãîðõó ìÿíè ÷àøäûðìûøäû.
È î ê à ñ ò à. Àðòûã áóíäàí ñîíðà ùå÷ áèð øåéäÿí ãîðõìà.
Å ä è ï. Áÿñ àíàìëà íèêàùäàí íåúÿ? Îíäàíäàìû ãîðõìàéûì?
È î ê à ñ ò à. Èíñàí ùÿéàòäà ãåéáäÿí âåðèëÿí õÿáÿðëÿðëÿ äåéèë, ùà-
äèñÿëÿðèí ùþêìö èëÿ éàøàäûüû ùàëäà, íÿäÿí ãîðõìàëûäûð? Ùÿð êÿñèí ùÿ-
éàòäà íÿñèáè íÿäèðñÿ, îíà ÷àòàúàãäûð. Àðòûã ñÿí àíàíëà íèêàùäàí äà
ãîðõìà. ×îõëàðû éóõóäà àíàëàðû èëÿ éàòäûãëàðûíû ýþðìöøëÿð. Áó éóõó-
ëàðûí îíëàð ö÷öí ùå÷ áèð ÿùÿìèééÿòè éîõäóð âÿ áåëÿ éóõóëàðû íÿ ãÿäÿð
òåç óíóòñàëàð, ùÿéàò îíëàð ö÷öí áèð î ãÿäÿð õîø îëàð.
Å ä è ï. ×îõ ýþçÿë äàíûøûðñàí. Ëàêèí ùÿëÿ àíàì ñàüäûð. Î éàøàäûãúà
ñÿíèí ñþçëÿðèí äîüðó îëñà äà, ìÿí éåíÿ äÿ ãîðõóìäàí õèëàñ îëà
áèëìÿéÿúÿéÿì.
È î ê à ñ ò à. Àòàíûí ìÿçàðû ñÿíÿ áþéöê áèð òÿñÿëëè äåéèëìè?
Å ä è ï. Áþéöê òÿñÿëëèäèð. Ëàêèí àíàì ñàüäûð, ãîðõóðàì.
à à ñ è ä. Ñèçèí ãîðõäóüóíóç ùàíñû ãàäûíäûð?
Å ä è ï. Ìåðîïà, ùþêìäàð Ïîëèáèí àðâàäû.
à à ñ è ä. Îíóí ñèç íÿéèíäÿí ãîðõóðñóíóç?
Å ä è ï. Àëëàùëàðûí âåðäèéè õÿáÿðëÿð ìÿíè ãîðõóòìóøäóð, ãîíàã…
à à ñ è ä. Î õÿáÿðè äåéÿ áèëÿðñÿíìè? Éîõñà, áàøãàëàðûíà ñþéëÿìÿê
îëìàç?
150
 Å ä è ï. Ãóëàã àñ, äåéèì. Âàõòèëÿ Ëîêñèäÿí áåëÿ õÿáÿð ýÿëäè êè,
ìÿí ýóéà àíàìëà áèð éàòàãäà éàòàúàüàì âÿ þç ÿëèìëÿ àòàìûí ãàíûíû
òþêÿúÿéÿì. Áóíà ýþðÿ äÿ þç àðçóìëà Êîðèíôäÿí óçàãäà éàøàéûðàì.
Ìÿí áóðàäà õîøáÿõò þìöð ñöðñÿì äÿ, àòà-àíàìûí ìåùðèáàí íÿâàçèø-
ëÿðèíäÿí ìÿùðóì îëìóøàì, ùàëáóêè áó íÿâàçèøëÿð èíñàí ö÷öí áþéöê
õîøáÿõòëèêäèð.
à à ñ è ä. Ñÿí åëÿ áóíäàíìû ãîðõàðàã äèäÿðýèí äöøöáñÿí?
Å ä è ï. Áÿëè, ãîúà. Àòà ãàòèëè îëìàã èñòÿìÿäèì.
à à ñ è ä. Ùþêìäàð, ìàäàì êè, ìÿí áóðàéà õåéèð õÿáÿðëÿ ýÿëìè-
øÿì, ñÿíè ãîðõóäàí äà õèëàñ åäÿðÿì.
Å ä è ï. Áóíà ãàðøû ìÿíäÿí ëàéèãëè ìöêàôàò äà àëàðñàí.
à à ñ è ä. Ìÿí åëÿ îíóí ö÷öí ýÿëìèøÿì êè, ñÿí åâèíÿ ãàéûäàñàí âÿ
ìÿíÿ áèð øåé èëòèôàò åäÿñÿí.
Å ä è ï. Õåéð, ìÿí ùå÷ âàõò âàëèäÿìèí éàíûíà ãàéûòìàéàúàüàì.
à à ñ è ä. Îüóë! Ñÿí î ãàäûíûí õàòèðèíÿ åâÿ ãàéûòìàìàãäà…
Å ä è ï. Ñÿí íÿ áàðÿäÿ äàíûøûðñàí? Ãîúà, áöòöí àëëàùëàðûí õàòèðèíÿ
ìÿíÿ ñþéëÿ.
à à ñ è ä. Þçöí äÿ íÿëÿð åòäèéèíè áèëìèðñÿí.
Å ä è ï. Ãîðõóðàì êè, Ôåáèí áóéóðäóüó äöç ÷ûõà.
à à ñ è ä. Àíàíûí éàòàüûíû ìóðäàðëàìàã èñòÿìèðñÿí, åëÿìè?
Å ä è ï. Áÿëè, ìþùòÿðÿì ãîúà, ùÿìèøÿ áóíäàí ãîðõóðàì!
à à ñ è ä. Ùàëáóêè, ñÿíèí ãîðõóí ÿáÿñäèð.
Å ä è ï. Íåúÿ éÿíè? Ìÿýÿð ìÿí îíëàðûí äîüìà þâëàäû äåéèëÿì?
à à ñ è ä. Áèë êè, Ïîëèáèí ñÿíÿ ùå÷ áèð ãîùóìëóüó éîõäóð.
Å ä è ï. Ñÿí íÿ äàíûøûðñàí? Ìÿýÿð ìÿí Ïîëèáèí îüëó äåéèëÿì?
à à ñ è ä. Ìÿí íÿ ãÿäÿð îüëóéàìñà, ñÿí äÿ áèð î ãÿäÿð.
Å ä è ï. Áÿñ áó íåúÿ èøäèð? Ìÿí àòàñûçìû äöíéàéà ýÿëìèøÿì?
à à ñ è ä. Ùþêìäàð, ñÿí ùÿð ùàëäà íÿ ìÿíèì, íÿ äÿ îíóí îüëó äå-
éèëñÿí.
Å ä è ï. Áÿñ íÿ ö÷öí î ìÿíè þç îüëó àäëàíäûðûðäû?
à à ñ è ä. ×öíêè ÿââÿëëÿð î, ñîíñóç èäè.
Å ä è ï. Áàøãàëàðûíäàí àëäûüû ùàëäà î ìÿíè áó ãÿäÿð ñåâÿ áèëÿðäèìè?
à à ñ è ä. Áèë êè, î òþùôÿíè ùþêìäàðà òÿãäèì åäÿí ìÿíÿì.
Å ä è ï. Ñÿí ìÿíè ïóëëàìû àëìûøäûí, éàõóä òàïìûøäûí.
à à ñ è ä. Êèôåðîí äÿðÿëÿðèíäÿ, úÿíýÿëëèêäÿ òàïìûøäûì.
Å ä è ï. Ñÿí î éåðëÿðäÿ íÿ ö÷öí äîëàíûðäûí?
à à ñ è ä. Ìÿí äàüëàðäà ñöðö îòàðûðäûì.
Å ä è ï. Ñÿí, äåìÿê, ÷îáàíëûüû þçöíÿ ïåøÿ åòìèøäèí, äåéèëìè?
151
 Ã à ñ è ä. Îüóë, ìÿí î çàìàí ñÿíèí õèëàñêàðûí îëìóøàì.
Å ä è ï. Ìÿíè ùàíñû áÿëàäàí ãóðòàðìûñàí, íåúÿ õèëàñ åòìèñÿí?
à à ñ è ä. Áóíà ñÿíèí ãû÷ëàðûíûí áÿíäëÿðè øàùèääèð.
Å ä è ï . Êå÷ìèø äÿðäëÿðè íÿ ö÷öí éàäà ñàëûðñàí?
à à ñ è ä. Ìÿí ñÿíèí éàðàëû àéàãëàðûíû ñàüàëòìûøàì.
Å ä è ï . Áÿëè, ìÿí ùÿëÿ ãóíäàãäà èêÿí áþéöê áÿäáÿõòëèéÿ äö÷àð îë-
ìóøàì.
à à ñ è ä. Ñÿíèí àäûí äà áó áÿäáÿõòëèêäÿí äîüóëìóøäóð.
Å ä è ï. Àìàí, éà ðÿááè, ìöãÿññèð êèì èäè? Àíàì, àòàì, ñþéëÿ.
à à ñ è ä. Ìÿí áèëìèðÿì, áóíó ñÿíè ìÿíÿ âåðÿí áèëÿð.
Å ä è ï. Ìÿýÿð ñÿí ìÿíè áàøãàñûíäàí àëìûñàí? Þçöí òàïìàìûñàí?
à à ñ è ä. Õåéð, ñÿíè ìÿíÿ áàøãà áèð ÷îáàí âåðìèøäèð.
Å ä è ï. Êèìäèð î ÷îáàí? Ñÿí îíóí ñîðàüûíû ìÿíÿ âåðÿ áèëÿðñÿíìè?
à à ñ è ä. Þçöíö Ëàéûí ãóëëàðûíäàí àäëàíäûðûðäû.
Å ä è ï. Áóðàäàêû êå÷ìèø ùþêìäàðûìû äåéèðñÿí?
à à ñ è ä. Þçöäöð êè, âàð. Î, ùþêìäàðûí íàõûð÷ûñû èäè.
Å ä è ï. Î, èíäè ñàüäûðìû? Ìÿí îíó ýþðìÿê èñòÿðäèì.
à à ñ è ä. Áóíó ñèç äàùà éàõøû áèëÿðñèíèç, áóðàëûñûíûç.
Å ä è ï. Ãîúàëàð, ñèçëÿðäÿí áó àäàìûí äåäèéè íàõûð÷ûíû òàíûéàí âàðìû?
Ùÿð êÿñ îíó áóðàäà âÿ éà êÿíääÿ ýþðìöøñÿ, ñþéëÿñèí, ÷öíêè ñèððè
à÷ìàã âàõòû ÷àòìûøäûð.
Õ î ð à ü ñ à ã ã à ë û . Áÿëè, áó åëÿ ùÿìèí ÷îáàíäûð êè, ñÿí îíó ýþðìÿê
èñòÿéèðäèí. Áó ñóàëà ùÿð êÿñäÿí àðòûã Èîêàñòà äöçýöí úàâàá âåðÿ áèëÿð.
Å ä è ï (Èîêàñòàéà). Çþâúÿì, áÿëêÿ åëÿ áó àäàìûí äåäèéè íàõûð÷û,
àðäûíúà àäàì ýþíäÿðäèéèìèç ùÿìèí ÷îáàíäûð?
È î ê à ñ ò à. Îíóí äåäèéè àäàì? Úàíûì, ñÿí áóíà ôèêèð âåðìÿ. Áîø
ñþçëÿð ñÿíè íàðàùàò åòìÿñèí.
Å ä è ï. Éîõ, ÿëäÿ áåëÿ áèð äÿëèë âàðêÿí ìÿí þç äîüóëóøóìóí ñèððèíè
íÿ ö÷öí à÷ìàéûì?
È î ê à ñ ò à. Åäèï, àëëàù åøãèíÿ, áó èçòèðàáëàð áÿñäèð. Þç úàíûíà âÿ
ìÿíÿ éàçûüûí ýÿëñèí.
Å ä è ï. Ãîðõìà… Ìÿí êþëÿ íÿñëèíäÿí îëñàì áåëÿ, éåíÿ äÿ ö÷ãàò
áèð êþëÿ êèìè ùöçóðóíäà äóðìóøàì. Ñÿíèí ùÿìèøÿêè øàí-øþùðÿòèí ìö-
ùàôèçÿ îëóíàúàãäûð.
È î ê à ñ ò à. Ìÿíè äèíëÿ, áó èøäÿí ÿë ÷ÿê.
Å ä è ï. ßë ÷ÿêèì? Éîõ, ùàìûñûíû þéðÿíÿúÿéÿì.
È î ê à ñ ò à. Ìÿí èøäÿí õÿáÿðäàðàì âÿ ñÿíèí õåéðèíÿ ÷àëûøûðàì.
Å ä è ï. Áó “õåéðèí” íÿäÿí èáàðÿò îëäóüóíó ÷îõäàí áèëìÿê èñòÿðäèì.
152
 È î ê à ñ ò à. Áÿäáÿõò! Ñÿí áöòöí þìðöí áîéó êèì îëäóüóíó áèëìÿ-
ñÿí äàùà éàõøû îëàðäû.
Å ä è ï (ìöùàôèçëÿðÿ).Áó äÿãèãÿ íàõûð÷ûíû ùöçóðóìà ýÿòèðèí. Áó èñÿ
ãîé ýåäèá þç êöáàðëûüûíà ñåâèíñèí.
È î ê à ñ ò à. Ùåéùàò! Ùåéùàò! Áÿäáÿõò! Ñÿíÿ éàëíûç áóíó ñþéëÿéÿ
áèëÿðÿì. Áóíäàí áàøãà äåéÿúÿê ùå÷ áèð ñþçöì éîõäóð.

Ýåäèð.

Äþðäöíúö ñÿùíÿ

Õîð àüñàããàëû. Åäèï, çþâúÿíèí íÿ ãÿäÿð áþéöê áèð äÿðäëÿ ÷ûõûá

ýåòäèéèíè ýþðäöíìö? Ãîðõóðàì îíóí ñöêóòó äÿùøÿòëè áèð ôÿëàêÿòëÿ
íÿòèúÿëÿíìèø îëà.
Å ä è ï. Íÿ èëÿ èñòÿéèðñÿí íÿòèúÿëÿíñèí. Ìÿí èñÿ àë÷àã àèëÿéÿ ìÿíñóá
îëäóüóì àéäûíëàøñà áåëÿ, þç àèëÿìè òàíûìàã èñòÿéèðÿì. Çþâúÿìè ìÿí
àíëàéûðàì. Áöòöí ãàäûíëàð øþùðÿò äöøýöíöäöð. Ìÿíèì àë÷àã íÿñèëäÿí
äîüóëäóüóì îíóí ãöðóðóíà òîõóíàð. Ìÿí ñÿàäÿòèí îüëóéàì. Õîø-
áÿõòëèê ìÿíèìëÿ áÿðàáÿð äîüóëìóøäóð. Ùå÷ áèð øåéèí àäûìû ëÿêÿëÿéÿ
áèëÿúÿéèíäÿí ãîðõìóðàì.
Ìÿí òàëåéèí îüëóéàì. Áèëèí, ìÿí Àéëàðûí îüëóéàì. Êè÷èêëèéèìè äÿ,
áþéöêëöéöìö äÿ îíëàðà áîðúëóéàì. Îíëàð ìÿíè áþéöäöá éåòèðìèøëÿð.
Ìÿí èíäè áàøãà éîë òóòà áèëìÿðÿì. Þç äîüóëóø ñèððèìè àéäûíëàøäûð-
ìàëûéàì.

Ö×ÖÍÚÖ ÑÒÀÑÈÌ

Õîð

ÑÒÐÎÔ

Ìÿí ãåéáäÿí õÿáÿð âåðìÿê ìÿùàðÿòèíÿ ìàëèêÿìñÿ, êþêñöìäÿ

÷åøìÿ êèìè ãàéíàð ìöãÿääÿñ áèð ðóù éàøàéûðñà, Îëèìïÿ ãÿñÿì
åäèðÿì: Êèôåðîí, áèçè äèíëÿ. Ñàáàù áÿäèðëÿíìèø àé àëòûíäà ñÿíÿ ìÿäù
âÿ ñÿíà ö÷öí ùàìûìûç àéàüà ãàëõàúàüûã. ×öíêè ñÿí Åäèï ö÷öí äîüìà
âÿòÿí, àíà âÿ ìöðÿááè îëìóñàí. Ñÿíèí øÿíèíÿ ìàùíûëàð îõóéàúàüûã.
×öíêè ñÿí Ôèâ ùþêìäàðëàðû õàíÿäàíûíà ñåâèíú ýÿòèðìèñÿí. Åé ìÿðùÿ-
ìÿòëè Ôåá, ñÿíÿ èáàäÿò åäèðèê, äóàìûçû ãÿáóë åò!
153
 ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Åé éàâðóì, ñÿíè óçóí þìöð ñöðÿí àíàëàðäàí ùàíñû äîüìóøäóð?

Äàüëàðà áÿëÿä îëàí Ïàí12 àòàíûí éàíûíäàìû áþéöìöñÿí? Éàõóä éöêñÿê
äàü ñèëñèëÿëÿðèíè âÿ äÿðèí ó÷óðóìëàðû ñåâÿí Ëîêñèìè ñÿíè àüóøóíäà áÿñ-
ëÿìèøäèð? Éîõñà ñÿíè Ýåëèêîí äàüëàðûíûí àëëàùû, éöêñÿê äàü çèð-
âÿëÿðèíäÿ Êèëëåíèí áþéöê ùþêìäàðûíà, éàõóä Áàêõà áèð òþùôÿ îëàðàã
òÿãäèì åòìèøäèð?

ÄÞÐÄÖÍÚÖ ÅÏÈÑÎÄÈ

Å ä è ï (õîðà). Ãîúàëàð, áàõ, î ýÿëÿí àäàì ùÿìèí ÷îõäàí ýþçëÿäè-

éèìèç ÷îáàí îëìàëûäûð. Ìÿí îíó ùå÷ áèð éåðäÿ ýþðìÿñÿì äÿ áóíà ÿìè-
íÿì. (Êîðèíô ãàñèäèíè ýþñòÿðèð). Î äà áó ãàñèä êèìè ãîúàäûð. Áèð éàøäà
îëàðëàð. Éàíûíäàêûëàð èñÿ ýÿðÿê êè, ìÿíèì ãóëëàðûìäûð. Äîüðóñóíó èñÿ
ñÿí áèëÿðñÿí. ×öíêè î ÷îáàíû ñÿí éÿãèí äÿôÿëÿðëÿ ýþðìöøñÿí.
Õîð àüñàããàëû. Éàíûëìûðñàí, ýÿëÿí Ëàéûí ÷îáàíûäûð. Ëàéà î, áèð ãóë
ãÿäÿð ñÿäàãÿòëè èäè.
Å ä è ï (Êîðèíô ãàñèäèíÿ). Åé êîðèíôëè ãîíàã, áèðèíúè îëàðàã ñÿíäÿí
ñîðóøóðàì, ñÿí îíóí áàðÿñèíäÿìè äàíûøûðäûí?
à à ñ è ä. Áÿëè, åëÿäèð êè, âàð.

×îáàí èêè ãóëóí ìöøàéèÿòèëÿ äàõèë îëóð.

Å ä è ï (÷îáàíà). Åé ãîúà, ýþçëÿðèìèí è÷èíÿ áàõûá ñóàëëàðûìà úàâàá

âåð. Ñÿí âàõòèëÿ Ëàéûí ãóëó îëìóñàíìû?
× î á à í. Áÿëè, îëìóøàì. Ëàêèí ñàòûí àëûíìà äåéèë, åâäÿ áþéöìöø
ãóë èäèì.
Å ä è ï. Ïåøÿí íÿ èäè, íÿ èëÿ äîëàíûðäûí?
× î á à í. Þìðöìöí ÷îõóíó íàõûð÷ûëûãäà êå÷èðìèøÿì.
Å ä è ï. Ùàðàëàðäà äàùà ÷îõ éàøàìûñàí?
× î á à í. Êèôåðîíäà âÿ ÿòðàôûíäà.
Å ä è ï (êîðèíôëè ãàñèäè ýþñòÿðèð). Áó àäàìû òàíûéûðñàíìû? Âàõòû èëÿ
î ñÿíèí òàíûøûí îëìóøäóðìó?
× î á à í. Î íÿ åòìèøäèð êè? Ñÿí ìÿíäÿí êèìèí ùàããûíäà ñîðóøóðñàí?
Å ä è ï. Ãàðøûíäà äóðàí áó àäàì ùàããûíäà. Ñÿí îíà ùå÷ ðàñò
ýÿëìèñÿíìè?
× î á à í. Áèðäÿí õàòûðëàìûðàì. Ýþðöíöð àç òÿñàäöô åòìèøÿì.
154
 Ã à ñ è ä. Áóðàäà ùå÷ áèð òÿÿúúöáëö øåé éîõäóð. Ìÿí îíó ùÿð êÿñ-
äÿí äàùà àéäûí õàòûðëàìàüà ìÿúáóð åäÿðÿì. Êèôåðîíäà íåúÿ äîëàí-
äûüûìûç èíàíûí êè, îíóí éàõøûúà éàäûíäà îëìàëûäûð. Î, èêè ñöðö îòàðûðäû,
ìÿí áèðèíè. Áèç ö÷ èë äàëáàäàë Àðêòóðàéà ãÿäÿð13 áöòöí éàçû âÿ éàéû áèð
éåðäÿ îëìóøóã. Ãûøäà ìÿí ñöðöìö äàüëàðäàí ïÿéÿéÿ ñöðöá ýÿòèðÿð-
äèì. Î èñÿ Ëàéûí ùÿéÿòèíÿ ñöðöá àïàðàðäû. Äöçìö äàíûøûðàì, áåëÿ îëóá
éà éîõ?
× î á à í. Áÿëè, äàíûøäûãëàðûí áèð ùÿãèãÿòäèð. Àíúàã î çàìàíäàí ÷îõ
èëëÿð êå÷ìèøäèð.
à à ñ è ä Èíäè ñþéëÿ, ìÿíÿ òÿðáèéÿ åòìê ö÷öí áèð óøàã âåðäèéèí éà-
äûíäàäûðìû?
× î á à í. Íÿ îëìóøäóð êè, Áóíó íÿ ö÷öí ñîðóøóðñàí?
à à ñ è ä (Åäèïè ýþñòÿðèð). Áàõ, äîñòóì, ùÿìèí óøàã áóäóð.
× î á à í. Ñÿíè ýþðöì éåðÿ êå÷ÿñÿí. Ëàë îë.
Å ä è ï. Ãîúà, ñÿí áóíà àúûãëàíìà, ÷öíêè ñÿíèí ñþçëÿðèí äàùà ÷îõ
ãÿçÿáÿ ëàéèãäèð.
× î á à í. Ùþðìÿòëè àüà, ìÿíèì òÿãñèðèì íÿäèð?
Å ä è ï. Òÿãñèðèí ùÿìèí óøàã ùàããûíäà áèëäèéèíè ýèçëÿòìÿê.
× î á à í. Íÿ äåéèì? Î, ùå÷ áèð øåéè áèëìèð. Þçöíö íàùàã çÿùìÿòÿ
ñàëûð.
Å ä è ï. Êþíöëëö äåìÿê èñòÿìèðñÿíñÿ, øàëëàã çÿðáÿëÿðè àëòûíäà ñþé-
ëÿðñÿí.
× î á à í. Éîõ, àëëàù õàòèðèíÿ ìÿíè äþéìÿ. Ãîúàëûüûìà ðÿùìèí ýÿëñèí.
Å ä è ï (ìöùàôèçëÿðÿ). Áó äÿãèãÿ ãîëëàðû àðõàñûíäà áàüëàíñûí.
× î á à í. Àù, ìÿí áÿäáÿõò, ñÿí àõû íÿéè áèëìÿê èñòÿéèðñÿí?
Å ä è ï. Ùÿìèí óøàüû ñÿí îíà âåðìèñÿíìè?
× î á à í. Âåðìèøÿì, êàø ùÿìèí ýöí þëöá éåðÿ ýèðÿéäèì
Å ä è ï. Ñþçöí äöçöíö äåìÿñÿí, åëÿ èíäè äÿ þëöì íÿñèáèí îëàúàãäûð.
× î á à í. Éîõ, ñþçöí äöçöíö äåñÿì, þëöìäÿí éàõàìû ùå÷ ãóðòàðà
áèëìÿðÿì.
Å ä è ï (ìöùàôèçëÿðÿ). Ýþðöðÿì êè, î éåíÿ äÿ áèçÿ êÿëÿê ýÿëìÿê
èñòÿéèð.
× î á à í. Õåéð, ÿñëà. Äåäèì êè, âàõòèëÿ âåðìèøÿì.
Å ä è ï. Ñÿíÿ ùàðàäàí ÷àòìûøäûð? Þçöíöíêö èäè âÿ éà þçýÿäÿí àë-
ìûøäûí?
× î á à í. Þçöìöíêö äåéèëäè… Ìÿí îíó áàøãàñûíäàí àëìûøäûì.
Å ä è ï. Ùàíñû åâäÿí? Áóíëàðûí ùàíñûíäàí?
× î á à í. Ùþêìäàð, àëëàù õàòèðèíÿ ñîðüó-ñóàë êèôàéÿòäèð.
155
 Å ä è ï. Ñóàëûìû òÿêðàðà ìÿúáóð åòñÿí, þçöíö þëìöø áèë.
× î á à í. Áèë, î, Ëàéûí àäàìëàðûíäàí áèðè èäè.
Å ä è ï. Ãóëëàðäàí èäè, éàõóä ùþêìäàð íÿñëèíäÿí.
× î á à í. Òÿÿññöô êè, ìÿí áöòöí äÿùøÿòè à÷ûá äàíûøìàëûéàì…
Å ä è ï. Âÿ ìÿí äÿ îíëàðû äèíëÿìÿëèéÿì… Íÿ îëóðñà-îëñóí, äàíûø,
ãóëàã àñûðàì.
× î á à í. Î, ùþêìäàðûí îüëó èäè. ßùâàëàòûí ãàëàíûíû àðâàäûí äàùà
éàõøû íàüûë åäÿð.
Å ä è ï. Äåìÿê, óøàüû ñÿíÿ àðâàä þçö âåðìèøäè?
× î á à í. Áÿëè, ùþêìäàð.
Å ä è ï. Íÿ ö÷öí?
× î á à í. Þëäöðìÿéè ÿìð åòìèøäè.
Å ä è ï. Áÿäáÿõò! Àíà þç îüëóíó!
× î á à í. Ãåéáäÿí ñþéëÿíÿí áÿä õÿáÿðëÿðäÿí ãîðõäóãëàðû ö÷öí.
Å ä è ï. Ùàíñû áÿä õÿáÿðëÿðäÿí?
× î á à í. Áåëÿ äåìèøäèëÿð êè, óøàã áþéöñÿ àòàñûíû þëäöðÿúÿê.
Å ä è ï. Áÿñ ñÿí íÿ ö÷öí ìÿíè áó ãîúàéà âåðäèí?
× î á à í. Éàçûüûì ýÿëäèéè ö÷öí, ùþêìäàð! Äöøöíäöì êè, óçàã þë-
êÿëÿðÿ àïàðàð. Äàùà äåìÿ ùÿìèí óøàüû ìÿí áþéöê áÿäáÿõòëèêëÿð ö÷öí
ìöùàôèçÿ åòìèøÿì. Ñÿí ÿýÿð ùÿìèí óøàã èñÿí, áèë êè, áÿäáÿõòëèêëÿð
ö÷öí äîüóëìóñàí.
Å ä è ï. Ùåéùàò! Ùåéùàò! Àðòûã ùÿð øåé ñîíà éåòäè… ßëâèäà, åé èøûã,
ìÿí ñÿíè ñîíóíúó äÿôÿ ýþðöðÿì! Ìÿí øÿðÿôñèç áèð äîüóëóøëà äöíéàéà
ýÿëìèøÿì. Íèêàùû ùàðàì îëàí àäàìëà éàøàìûøàì. Ãÿòëè ýöíàù îëàí áèð
àäàìû þëäöðìöøÿì.

Ïëàøû áàøûíà ÷ÿêèá ýåäèð.

ÄÞÐÄÖÍÚÖ ÑÒÀÑÈÌ

Õîð

ÁÈÐÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Ùåéùàò! Ñèç åé èíñàí íÿñèëè, þëöìÿ ìÿùêóì áÿíäÿëÿð! Ñèçèí ùÿéà-

òûíûç ãèéìÿòñèç, éàøàéûøûíûç ìöâÿããÿòèäèð. Êèì èíñàíëàðäàí, ñþéëÿéèí,
êèì äàèìè ñÿàäÿòÿ íàèë îëìóøäóð? Èíñàí þçöíö õîøáÿõò ùåñàá åäèá
ïàðëàéûð âÿ ïàðëàéûíúà ñþíöá ÿáÿäè ìÿùâ îëóð. Ñÿí þçöí äÿ áóíà úàíëû
156
áèð òèìñàëñàí. Åäèï, ñÿíèí òàëåéèíèí ìÿøóìëóüó àðòûã ìÿëóìäóð. Ñÿíÿ
éàëíûç áèðúÿ àä âåðìÿê îëàð: áÿäáÿõò! Áó äöíéàäà þçöí ö÷öí ñÿàäÿò
àðàìàã ÿáÿñäèð.
ÁÈÐÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Åé Çåâñ! Î òàì ùÿäÿôÿ íèøàí àëìàüû áàúàðìûø, áöòöí ñÿàäÿòè ÿëÿ

êå÷èðìèø, èòè ïÿíúÿëè Ñôèíêñèí ãåéáäÿí õÿáÿð âåðÿí ãûçûíû ìÿùâ åò-
ìÿéÿ ìöâÿôôÿã îëìóøäó. Ñÿí äîüìà âÿòÿíèí ö÷öí ñàðñûëìàç áèð ãàëà
èäèí. Ñÿí åé óëó Ôåá ùþêìäàðû, î çàìàíäàí áèçèì ùþêìäàðûìûç îëìó-
ñàí âÿ ñÿíÿ ùàìûäàí àðòûã ùþðìÿò åäèëèð.
ÈÊÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Èíäè èñÿ ìÿõëóãàòûí àðàñûíäà ñÿíäÿí áÿäáÿõòè âàðìû? Êèìèí ùÿéàòû

ñÿíèí êèìè êÿñêèí äÿéèøèëìèø, êèì ñÿíèí ãÿäÿð ÿçèúè, äÿùøÿòëè ÿçàáëàðà
äþçìÿëè îëìóøäóð? Åé áèçèì àëè øàí Åäèïèìèç! Åé ùþêìäàð! Áèð åùòè-
ðàñûí ãóðáàíû îëàðàã îüóë àòàíûí àðäûíúà íèêàùû ãÿáóë åòìèø âÿ ìÿùâÿ
ìÿùêóì îëìóøäóð. Åé çàâàëëû, éàçûã! Àòàíûí òàðëàñû áó ãÿäÿð óçóí èëëÿð
ìöääÿòèíäÿ ñÿñèíè ÷ûõàðìàäàí áåëÿ áèð äÿùøÿòÿ íåúÿ äþçìöøäöð.
ÈÊÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Ùÿð áèð øåéäÿí õÿáÿðäàð îëàí çÿìàíÿ áó ùàðàì íèêàù ö÷öí ñÿíÿ
äèâàí òóòàð; ñÿí åéíè çàìàíäà ùÿì àòà, ùÿì äÿ îüóë îëäóí, áóíóí
úÿçàñûíû ÷ÿêÿðñÿí. Åéâàù! Åé Ëàéûí éàâðóñó! Ìÿí ñÿíè ÿáÿäè âÿ þìöð-
ëöê îëàðàã ýþðìÿñÿì, äàùà éàõøûäûð. ×öíêè êÿäÿð ãÿëáèìè äîëäóðìóø,
íàëÿ âÿ ôÿðéàäûì ýþéëÿðÿ éöêñÿëìèøäèð. Ýþðöíöð êè, áåëÿ îëìàëû èìèø:
ñÿíèí âàðëûüûíëà ìÿí àñóäÿ éàøàéûðäûì, ñÿíèí ñÿáÿáèíÿ äÿ äöíéà ìÿíÿ
çöëìÿò îëäó.
ÅÊÑÎÄ

Áèðèíúè ñÿùíÿ
Å ä è ï è í í þ ê ÿ ð è. Åé þëêÿìèçèí ìþùòÿðÿì øÿõñèééÿòëÿðè, íÿëÿð
åøèòìÿëè âÿ íÿëÿð ýþðìÿëè îëúàãñûíûç! ßýÿð ãÿëáëÿðèíèçäÿ ãÿäèì Ëàáäàê
õàíÿäàíûíà ìÿùÿááÿò ìöùàôèçÿ îëóíóðñà, ÷îõ áþéöê äÿðä âÿ ãöññÿ
÷ÿêìÿëè îëàúàãñûíûç. Èñòð14 âÿ Ôàñèñ15 ñóëàðûíû áèð-áèðèíÿ ãàòûá áþéöê áèð
ñåë ÿìÿëÿ ýÿòèðèëñÿ áåëÿ, áó åâäÿ ýèçëÿíÿí ñîíñóç, áèëÿðÿê åäèëÿí âÿ áèë-
ìÿäÿí åäèëÿí ìóðäàðëûãëàðû éóéóá òÿìèçëÿéÿ áèëìÿç. Èíäè èñÿ éåíè áèð
157
ôÿëàêÿò õÿáÿðè åøèäÿúÿêñèíèç. Àäàìûí áèëÿ-áèëÿ þçöíö áÿäáÿõò åòìÿñè
ãÿëáëÿðè äàùà àðòûã éàíäûðàð.
Õîð àüñàããàëû. Áèçÿ àðòûã ìÿëóì îëàí áÿäáÿõòëèêëÿðäÿí äàùà àüûð
áèð áÿäáÿõòëèê òÿñÿââöð åòìÿê îëìàç. Ñÿí áóíóí öçÿðèíÿ äàùà áèð øåéè
ÿëàâÿ åäÿúÿêñÿí?
Å ä è ï è í í þ ê ÿ ð è. Áó õÿáÿðè òÿõèð åòìÿäÿí ñþéëÿìÿê âÿ åøèòìÿê
îëàð: áþéöê ìÿëèêÿ Èîêàñòà âÿôàò åòäè.
Õîð àüñàããàëû. Àù, çàâàëëû! Þëöìöíÿ ñÿáÿá íÿ îëäó?
Å ä è ï è í í þ ê ÿ ð è. Ñÿáÿá þçö îëäó. Àíúàã ñÿíèí êÿäÿðèí î ãÿäÿð
àüûð îëà áèëìÿç, ÷öíêè ôàúèÿíè ñÿí þçöí ýþçöíëÿ ýþðìÿìèñÿí. Ìÿí èñÿ
ùàìûíû ýþðìöøÿì, ùàìûñû äà ùàôèçÿìäÿ ÿáÿäè ùÿêê îëóíìóøäóð.
Áÿäáÿõò éàçûüûí íåúÿ ÿçàá ÷ÿêäèéèíè åøèò: èçòèðàáëàð è÷ÿðèñèíäÿ ÷ûðïû-
íàðàã ñàðàéà äàõèë îëàð-îëìàç äÿðùàë þç íèêàù éàòàüûíà ñÿðèëäè. ßëëÿðè
èëÿ ñà÷ëàðûíû éîëìàüà áàøëàäû. È÷ÿðèéÿ ýèðÿí êèìè ãàïûíû áàüëàäû. Ãàäûí
÷îõäàí áÿðè þëìöø ÿðèíè ÷àüûðäû. Ëàéû þëäöðÿí, äîüìà àíàñûíà ÿðëèê åäÿí,
ìóðäàð íÿñèë òþðÿìÿñèíÿ ñÿáÿá îëàí ìÿëóí îüëóíó éàä åòäè. Éàçûã
ãîøà ÷àïàéûíûí öñòöíäÿ ãûâðûëûá ÷àáàëàäû. Áó, ùÿìèí ÷àðïàéû èäè êè,
îíóí öñòöíäÿ ÿðè ÿðèíäÿí âÿ îüëó îüëóíäàí äîüóëìóø èäè. Î, áåëÿ áèð
âÿçèééÿòäÿ ìÿùâ îëäó. Àíúàã íåúÿ þëäöéöíäÿí õÿáÿð òóòà áèëìÿäè.
×öíêè áó çàìàí Åäèï àù-ôÿðéàäëà è÷ÿðè äàõèë îëäó. Ìÿí àðòûã Èîêàñòà-
íûí íÿ êèìè ÿçàáëàð ÷ÿêäèéèíè ýþðÿ áèëìÿäèì. Àíúàã Åäèïèí íåúÿ ÷ûð-
ïûíäûüûíû éàõøûúà ýþðäöì. Ñÿíäÿëÿéÿðÿê þç ãûëûíúûíû èñòÿäè âÿ þçöíö
òÿëàøëà çþâúÿñèíèí, áèëìèðÿì çþâúÿñèìè äåéèì, àíàñûìû äåéèì, èêèãàò
ìÿùñóë âåðÿí, ùÿì þç àíàñû, ùÿì äÿ óøàãëàðûíûí àíàñû îëàí ùÿìèí ãà-
äûíûí éàíûíà éåòèðäè. Øàøãûí èäè. ×ûðïûíûðäû. Îðàäà îëàíëàðäàí ùå÷
êÿñäÿí ñîðóøìàäû, àëëàù þçö îíà éîë ýþñòÿðäè. Âÿùøèúÿñèíÿ áàüûðàðàã
õàðèãöëàäÿ áèð ãöââÿòëÿ âÿ èøäÿí õÿáÿðäàðìûø êèìè, þçöíö èêèòàéëû
ãàïûéà âóðäó. Ãàïûíûí îõó éåðèíäÿí ÷ûõûá äöøäö âÿ î, è÷ÿðèéÿ ñîõóëäó.
Áèç îðàäà îíóí àðâàäûíû àñûëìûø ýþðäöê, ìÿëèêÿ ùÿëãÿ áîéíóíäà éûð-
üàëàíûðäû. Áÿëè, î, çþâúÿñèíè áó âÿçèééÿòäÿ ýþðäö. Áÿäáÿõò, ãûøãûðàðàã
åøèëìèø êÿíäèðè à÷äû. Çàâàëëû ãàäûí éåðÿ äöøäö. Äàùà äÿùøÿòëè ñÿùíÿ èñÿ
ñîíðà áàøëàäû. Ãàäûíûí ÿéíèíäÿêè äîíóí öçÿðèíäÿí øàùàíÿ çèíÿòëÿðè ÷û-
õàðòäû âÿ ãûçûë áèð ñàíúàã ãàïûá þç ýþçëÿðèíÿ áàòûðäû. Î, ãûøãûðàðàã
äåéèðäè: “Åé ìÿíèì ýþçëÿðèì, íÿñèáèì îëàí äÿùøÿòëÿðè âÿ ÿëèìëÿ èúðà
îëóíàí ôÿëàêÿòè ýþðìÿìÿê ö÷öí ÿáÿäè êîð îëóí. Þìðöìöí ñîí ýöíöíÿ
ãÿäÿð çöëìÿòäÿí ãóðòóëìàéûí, ýþðöíìÿñè ëàçûì îëìàéàíëàðû ýþðöí,
ýþðìÿê èñòÿäèéèíèçÿ èñÿ ùÿñðÿò ãàëûí. Î, áåëÿ ñþçëÿð ñþéëÿéÿðÿê áèð
äÿôÿ äåéèë, äÿôÿëÿðëÿ ñàíúàüû ýþçëÿðèíÿ áàòûðäû. Ýþçëÿðèíäÿí ãàí ãÿëèç
158
ãÿòðÿëÿðëÿ äåéèë, ãàðà áèð ñåë êèìè àõûá ñàããàëûíû èñëàòäû. Èêè ôÿëàêÿò
áèðäÿí öç âåðÿðÿê ÿð âÿ àðâàäûí ôàúèÿâè ìÿùâèíÿ ñÿáÿá îëäó. Îíëàð
êå÷ìèøäÿ õîøáÿõò èäèëÿð. Ùÿãèãÿòÿí ùÿñÿä àïàðìàëû áèð ñÿàäÿòëÿðè âàð
èäè. Èíäè èñÿ ôÿðéàä, þëöì, ôÿëàêÿò, áèàáûð÷ûëûãäàí âÿ ùÿð úöð áÿäáÿõò-
ëèêäÿí áàøãà áèð øåéëÿðè éîõäóð. Äöíéàäàêû áöòöí áÿëàëàðûí ùàìûñû áèð
éåðÿ éûüûëìûøäûð.
Õîð àüñàããàëû. Èíäè î áÿäáÿõò íÿ ùàëäàäûð? Þçöíÿ ýÿëìèøäèðìè?
Å ä è ï è í í þ ê ÿ ð è. Ãûøãûðûð êè, ãàïûíû à÷ûí, ãîé áöòöí êàäìëûëàð
þç àòàñûíû ãÿòëÿ éåòèðÿíè âÿ àíàñûíû… ïèñ ñþç äåìÿéÿ äèëèì ýÿëìèð…
ýþðñöíëÿð. Äåéèð êè, þçöì þçöìö þëêÿäÿí ñöðýöí åäÿúÿéÿì, åâäÿ éà-
øàìàéàúàüàì, þçöìÿ ëÿíÿòëÿð éàüäûðàúàüàì. Ñþç éîõ êè, î, ìö-
øàéèÿò÷èíèí éàðäûìûíà ìþùòàúäûð. Î, òÿùÿììöëåäèëìÿç áèð èçòèðàá ÷ÿêèð.
Èíäè îíó ñÿíÿ ýþñòÿðÿðëÿð. Áóäóð, ãàïûëàðûí ñöðìÿëÿðèíè äàðòûðëàð. Èíäè
åëÿ áèð ìÿíçÿðÿ ýþðÿúÿêñÿí êè, îíó äöøìÿí äÿ ýþðñÿ öðÿéè éàíàð.

Èêèíúè ñÿùíÿ

ÊÎÌÌÎÑ

Þç ýþçëÿðèíè ÷ûõàðìûø Åäèï ñàðàéäàí ýÿëèð.

Õîð àüñàããàëû. Èíñàíëàðûí èçòèðàáûíà áàõìàã äÿùøÿòëèäèð… Ñÿíèí

èçòèðàáëàðûí èñÿ þìðöìäÿ ýþðäöéöì ôÿëàêÿòëÿðèí ùàìûñûíäàí àüûðäûð.
Çàâàëëû, ñÿí áåëÿ áèð äÿëèëèéè íÿ ö÷öí åòäèí? Úÿùÿííÿìèí äÿðèíëèêëÿðèí-
äÿí ùàíñû àìàíñûç ðóù ãóäóç áèð ñû÷ðàéûøëà ñÿíèí òàëåéèíÿ áó úöð ãÿñä
åòäè? Áÿäáÿõò, éàçûã, ñÿíäÿí ÷îõ øåé ñîðìàã, ÷îõ øåé þéðÿíìÿê, ñÿ-
íèíëÿ äÿðäëÿøìÿê èñòÿðäèì. Ëàêèí ñÿíèí öçöíÿ áàõà áèëìèðÿì. Ùàëûíà
òàá ýÿòèðÿ áèëìèðÿì.
Å ä è ï. Âàé! Âàé! Âàé! Âàé! Éàçûã, áÿäáÿõò úàíûì! Áó áàøû áÿëàëû
áÿíäÿíè ùàðà àïàðûðëàð? Ìÿíèì ñÿñèì ùàðàëàðäà åøèäèëÿúÿê. Øåéòàí, ñÿí
ìÿíè ùàðà ýÿòèðèá ÷ûõàðòäûí?
Õîð àüñàããàëû. Ýþðöíìÿç, åøèäèëìÿç âÿ òÿùÿììöë åäèëìÿç áèð ùàë!
Å ä è ï. Áó íÿ äóìàí âÿ çöëìÿò… Åéâàù! Ìÿíèì äÿùøÿòëè ùàëûìû
äèëëÿ èôàäÿ åòìÿê îëìàç! Ñîíñóç äÿðèí áèð çöëìÿò! Éàçûã úàíûì, èêèãàò
áÿäáÿõò úàíûì! Áó éàðàëàðûí äþçöëìÿç àüðûñû áèð òÿðÿôäÿí, õàòèðèìäÿ
éàøàéàí ôÿëàêÿòëÿð èêèíúè òÿðÿôäÿí ìÿíè ÿçèá ìÿùâ åäèð.
Õ î ð à ü ñ à ã ã à ë û . Áó úöð èçòèðàáëàð è÷ÿðèñèíäÿ èêèãàò éàíìàüûí, áà-
øûíà ýÿëÿí ôÿëàêÿò ùàããûíäà èêèãàò ôÿðéàä åòìÿéèí ùå÷ äÿ òÿÿúúöáëö äåéèë.
159
 Å ä è ï. Âàé! Âàé! Äîñòóì, ãóëëàðûìûí àðàñûíäà éàëíûç ñÿí ìÿíÿ
ñÿäàãÿòëè ÷ûõäûí. Éàëíûç ñÿíèí öðÿéèí êîðóí âÿçèééÿòèíÿ éàíäû. Âàé!
Âàé! Ñÿí ìÿíäÿí ãà÷ûá ýèçëÿíìÿìèñÿí. Ãàðàíëûã îëñà äà ñÿñèíè òàíûäûì.
Õîð àüñàããàëû. Ñÿí áó úöð áèð äÿùøÿòèí éàðàíìàñûíà íåúÿ ñÿáÿá
îëäóí? Ñÿí þç áÿáÿêëÿðèíè ñþíäöðìÿéÿ íåúÿ úöðÿò åòäèí? Ñÿíÿ áóíëàðû
àëëàùìû òÿëãèí åòäè?
Å ä è ï. Àïîëëîí, áÿëè, äîñòëàð, Àïîëëîí þçö áåëÿ ÿìð åòäè. Ìÿíèì
ôÿëàêÿòèìè î éåíè áèð áÿäáÿõòëèêëÿ òàìàìëàäû. Ìÿíèì ýþçëÿðèìè ùå÷
êÿñ ÷ûõàðìàìûøäûð. Áóíó ìÿí áÿäáÿõò þç ÿëèìëÿ åòìèøÿì. Äöíéàäà
ñåâèíäèðèúè áèð øåé ýþðìÿéÿúÿéÿìñÿ, ýþç ìÿíèì íÿéèìÿ ýÿðÿêäèð?
Õ î ð à ü ñ à ã ã à ë û . Äöç äåéèðñÿí, ùÿð øåé ñþéëÿäèéèí êèìèäèð.
Å ä è ï. Àõû ìÿí íÿéÿ áàõìàëû èäèì? Ìÿí íÿéè ñåâìÿëè, êèìèíëÿ
øèðèí-øèðèí äàíûøìàëû èäèì? Äîñòëàð, ñþéëÿéèí, ìÿí êèìè ñåâèíúëÿ äèíëÿ-
ìÿëè èäèì? Ñèç ìÿíè òåç áóðàäàí óçàãëàðà, äàùà óçàãëàðà àïàðûí.
Äîñòëàð, ñèç ìÿíè, àëëàùûí âÿ áÿíäÿëÿðèí éàíûíäà ìÿíôóð âÿ ìÿëóí
ñàéûëàí áó ìóðäàð ìÿõëóãó óçàãëàðà àïàðûí.
Õ î ð à ü ñ à ã ã à ë û . Àù, àüûëëû âÿ åéíè äÿðÿúÿäÿ áÿäáÿõò çàâàëëû!
Êàø ìÿí ñÿíè ÿââÿëäÿí ùå÷ òàíûìàéà èäèì.
Å ä è ï. Îòëàãäà àéàãëàðûìäàí áóõîâó à÷àí àäàìû ýþðöì ÿáÿäè ÷ö-
ðöñöí! Î, ìÿíè ÿçàáëàðäàí ãóðòàðûá õèëàñ åòäè, ôÿãÿò ùåéùàò, î, ìÿíèì
õîøáÿõòëèéèìÿ ñÿáÿá îëìàäû. Î çàìàí þëñÿéäèì, íÿ àòà-àíàìû, íÿ äÿ
þçöìö áó ãÿäÿð áÿëàéà ñàëìàçäûì.
Õ î ð à ü ñ à ã ã à ë û . Ìÿí äÿ áó ãÿäÿð ÿçàá ÷ÿêìÿçäèì.
Å ä è ï. Àòàì ìÿíèì ÿëèìëÿ þëäöðöëìÿçäè. Ìÿí þçöìö äîüàí ãà-
äûíûí êèøèñè îëìàçäûì. Èíäè èñÿ àëëàù ìÿíäÿí öç äþíäÿðìèøäèð. Ìÿí
úàíè áèð îüóëàì. Þç àíàìëà áèð éàòàãäà éàòìûøàì. Äöíéàäà îëàí ÿí
àüûð ìöñèáÿò âÿ áÿëàëàð Åäèïèí ïàéû îëìóøäóð.
Õ î ð à ü ñ à ã ã à ë û . Áèëìèðÿì ñÿíèí áó ÿìÿëèíè òÿðèôìè åäèì? Éîõ,
êîð éàøàìàãäàíñà, äîüóëìàìàã äàùà éàõøûäûð.

Ö÷öíúö ñÿùíÿ

Å ä è ï (Õîð àüñàããàëûíà). Ñÿí ìÿíèì ïèñ èø òóòäóüóìó ñþéëÿìÿ.

Ìÿñëÿùÿò ýþðìÿéè áóðàõ. Áèëìèðÿì ìÿí úÿùÿííÿì ÿçàáëàðû è÷ÿðèñèíäÿ
ãûâðûëàðêÿí àòàìûí âÿ éà áÿäáÿõò àíàìûí öçöíÿ ùàíñû ýþçëÿðëÿ áàõ-
ìàüà úÿñàðÿò åäÿðäèì? Ìÿí àòà-àíàìûí ãàðøûñûíäà î ãÿäÿð ýöíàùêà-
ðàì êè, äàð àüàúûíäàí àñûëñàì áåëÿ òÿãñèðèìè éóéà áèëìÿçäèì. Áÿëêÿ äå-
160
éÿúÿêñÿí êè, ìÿí óøàãëàðà áàõûá ùÿçç àëà áèëÿðäèì, — îíóí äîüäóüó
óøàãëàðà, åëÿìè? ßëáÿòòÿ, ìÿíèì ýþçëÿðèì áóíà äþçìÿçäè. Áÿëêÿ
äåéÿúÿêñÿí êè, ñÿí ïàéòàõòûìûçà, ãöëëÿëÿðÿ, ìöãÿääÿñ àëëàùëàðûí àáè-
äÿëÿðèíÿ áàõàðäûì — õåéð, ìÿí, Ôèâäÿ ÿí ìÿøùóð àäàì ñàéûëàí ìÿí
áÿäáÿõò þçöìö ùÿð øåéäÿí ìÿùðóì åòäèì. Þçöì ÿìð åòäèì êè, ùàìû
ìöðòÿä âÿ ìóðäàð áèð ìÿõëóã êèìè ìÿíè ùÿð éåðäÿí ãîâñóí. Þçöìö
áó ãÿäÿð ëÿêÿëè áèëäèéèì ùàëäà, ìÿí îíëàðûí ýþçöíöí è÷èíÿ íåúÿ áàõà
áèëÿðäèì? Éîõ, éîõ, ãóëàãëàðûìû åøèòìÿêäÿí ìÿùðóì åäÿ áèëñÿéäèì,
áóíäàí ýåðè äóðìàç, ñÿñëÿðèí áåëÿ áèð ìóðäàð âöúóäà ýÿëèá ÷àòìàñûíà
èìêàí âåðìÿçäèì. Êîð îëäóüóì êèìè, êàð äà îëàðäûì. Áÿäáÿõòëèéè
äÿðê åòìÿäÿí éàøàìàã äàùà õîøäóð. Åé Êèôåðîí, ñÿí íÿ ö÷öí ìÿíè
ãÿáóë åòäèí âÿ éàõóä ãÿáóë åäÿðêÿí ìÿíè íÿ ö÷öí äÿðùàë þëäöðìÿäèí êè,
ìÿí þç ùÿéàòûìû áîðúëó îëäóüóì àäàìëàðûí éàíûíà ýÿëèá ÷ûõìàéà èäèì?
Åé Ïîëèá! Åé Êîðèíô, åé àòà éóðäóì! Ìÿí äöøöíúÿëÿðèìäÿ íÿ ãÿäÿð
éàíûëìûøäûì? Ñèç ìÿíè íÿ ãÿäÿð çàùèðè ýþçÿëëèêëÿð è÷ÿðèñèíäÿ áþéöò-
ìöøäöíöç, ùàëáóêè áó ýþçÿëëèêëÿðèí àðõàñûíäà èðèíëè éàðàëàð ýèçëÿíìèø
èìèø. Èíäè áó úöð áÿëàéà äöøìÿéèìÿ ñÿáÿá ùÿéàòûìûí î úöð áèð ôÿëàêÿò-
ëÿ áàøëàìàñû îëìóøäóð.
Åé ö÷ éîëàéðûúû, ãàëûí ìåøÿ èëÿ þðòöëìöø ãàðàíëûã äÿðÿ! Ìÿíèì ãà-
íûìû è÷äèéèíèç éàäûíûçäàäûðìû? Î ãàíû ìÿí þçöì òþêäöì. Ìÿíèì îðà-
äàêû ÿìÿëèì âÿ îíäàí ñîíðàêû úèíàéÿòëÿðèì õàòèðèíèçäÿäèðìè? Åé èêèãàò
íèêàù! Ìÿíè ñÿí äîüäóí âÿ äîüàíäàí ñîíðà åéíè òóìó ãÿáóë åòäèí. Áó
òóìäàí åéíè çàìàíäà àòà, îüóë, ãàðäàøëàð òþðÿäè. Áèð àäàì ùÿì ýÿëèí,
ùÿì àðâàä, ùÿì àíà îëäó. Ìÿõëóãàò àðàñûíäà äàùà áóíäàí äà áèàáûð÷û
ùàë áàø âåðÿ áèëÿðìè?
Àðòûã éåòÿð! Àéûáëû èøëÿð ùàããûíäà äàíûøìàã êèôàéÿòäèð. Àëëàùëàðûí
õàòèðèíÿ ñèçÿ éàëâàðûðàì. Ìÿíè éóáàíìàäàí þëäöðöí âÿ ÿáÿäè îëàðàã
äÿíèçëÿðèí àðõàñûíà ñöðýöí åäèí êè, ùå÷ êÿñèí ýþçö ìÿíè ýþðìÿñèí.
Éàõûí ýÿëèí. Ìÿí áÿäáÿõòÿ ÿëèíèçè âóðìàãäàí ãîðõìàéûí. Ìÿíèì ôÿ-
ëàêÿòèì àíúàã þçöìÿ ìÿõñóñäóð. Áàøãàëàðûíà áóíäàí çÿðÿð òîõóíìàç.
Õ î ð à ü ñ à ã ã à ë û . Áóäóð, ëàï âàõòûíäà Êðåîíò áóðàéà ýÿëèð. Ñÿíèí
õàùèøèíè éåðèíÿ éåòèðÿð âÿ íÿ åòìÿê ëàçûì ýÿëäèéèíè ñþéëÿð. Þëêÿíèí
èíäè éåýàíÿ ùàêèìè îäóð.

Êðåîíò ùþêìäàð ïàëòàðûíäà äàõèë îëóð.

161
 Äþðäöíúö ñÿùíÿ

Å ä è ï. Ùåéùàò, ìÿí ùàíñû öçëÿ îíóíëà äàíûøûì? Êðåîíòëà î ãÿäÿð

ãàáà ðÿôòàð åòäèéèì ùàëäà èíäè îíäàí ìÿí åòèáàð âÿ ÿäàëÿòëè áèð ùÿðÿêÿò
ýþçëÿéÿ áèëÿðÿììè?
Ê ð å î í ò. Åäèï, ìÿí áóðàéà ñÿíÿ èñòåùçà åòìÿéÿ âÿ éà áèð àç ÿâ-
âÿëêè àúûüû ÷ûõàðìàüà ýÿëìÿìèøÿì. (Õîðà) Ñèç èñÿ ÿýÿð áÿíäÿëÿðäÿí
óòàíìûðñûíûçñà áàðû ùÿéàòà ùÿðàðÿò áÿõø åäÿí áþéöê ýöíÿøäÿí ùÿéà
åäèí âÿ ñþéëÿéèí áó úöð ýöíàùû à÷ûãäàí-à÷ûüà ýþñòÿðìÿê îëàðìû? Åëÿ
áèð ýöíàù êè, íÿ òîðïàã, íÿ ìöãÿääÿñ éàüûø, íÿ äÿ íóð îíó ãÿáóë åòìÿç.
Ñèç òåç îíó åâÿ àïàðûí. ×öíêè ìöñèáÿòçÿäÿ èíñàíëàðûí äÿðäëÿðèíÿ àíúàã
îíëàðûí äîüìà ãîùóìëàðû äþçÿ áèëÿð.
Å ä è ï. Ìàäàì êè, ñÿí ìÿíèì êèìè áèð ýöíàùêàðûí éàíûíà áåëÿ õîø
ñèôÿòëÿ ýÿëäèí, àðòûã ìÿíèì ãîðõóì éîõäóð. Àëëàù õàòèðèíÿ áèð ðèúàìû
ãÿáóë åò âÿ áèë êè, ìÿí áóíó éàëíûç þçöìö äöøöíÿðÿê äåéèë, ñÿíè äÿ äö-
øöíÿðÿê õàùèø åäèðÿì.

Äàéÿ Àíòèãîíà âÿ Èñìåíàíû ýÿòèðèð.

Ê ð å î í ò. Ñþéëÿ, áó ãÿäÿð èñðàðëà åòäèéèí õàùèø íÿäèð?

Å ä è ï. Áèð àí äà òÿõèð åòìÿäÿí ìÿíè åëÿ áèð éåðÿ ýþíäÿð êè, ìÿí
îðàäà èíñàí öçö ýþðìÿéèì.
Ê ð å î í ò. Ðèúàíû éåðèíÿ éåòèðìÿéÿ ùàçûðàì. Ëàêèí ÿââÿë àëëàùëà-
ðûí ñÿíèí ùàããûíäàêû ùþêìöíö áèëìÿê èñòÿðäèì.
Å ä è ï. Àëëàùûí ùþêìö ìÿëóìäóð: “àòàñûíû ãÿòëÿ éåòèðÿí úàíèíèí úÿ-
çàñû þëöìäöð”.
Ê ð å î í ò. Äöçäöð, àëëàùûí ùþêìö áåëÿäèð. Ëàêèí ùÿð äÿôÿ ÷ÿòèíëèéÿ
äöøÿðêÿí àëëàùûí ðÿéèíè ñîðóøìàã âÿçèôÿìèçäèð.
Å ä è ï. Áåëÿ áèð áÿäáÿõò ùàããûíäà àëëàùäàí ðÿé ñîðóøìàã?
Ê ð å î í ò. ßìèíÿì êè, ñÿí þçöí äÿ àëëàùûí ùþêìöíö äèíëÿìÿéÿ
ùàçûðñàí.
Å ä è ï. Ñÿíÿ òàïøûðûá éàëâàðûðàì: åâäÿêè úÿíàçÿíè èñòÿäèéèí êèìè
äÿôí åò. Áóíóíëà þç ãîùóìëóã âÿçèôÿíè éåðèíÿ éåòèðìèø îëàðñàí. Ìÿíèì
èñÿ áóíäàí ñîíðà áóðàäà éàøàìàãëà äîüìà òîðïàãëàðûìûçû ìóðäàðëà-
ìàüûìà ðàçû îëìà. Ìöñàèäÿ åò, ýåäèá Êèôåðîíäà éàøàéûì. Àòà-àíàì
îðàíû ìÿíÿ äèðè-äèðè ìÿçàð ãÿðàð âåðìèøäèëÿð. Îíëàð ìÿíè ùÿìèí ÷þëäÿ
ìÿùâ åòìÿê èñòÿéèðäèëÿð. Ãîé ìÿí ýåäèá îðàäà äà þëöì. Ëàêèí áèëèðÿì
162
êè, ùå÷ áèð áÿëà ìÿíè þëäöðÿ áèëìÿç. Ìÿí äàùà äÿùøÿòëè áÿëàëàð ÷ÿêìÿê
ö÷öí þëöìäÿí õèëàñ åäèëìèøÿì. Ãîé òàëå íåúÿ èñòÿéèðñÿ, åëÿ äÿ îëñóí.
Êðåîíò, ìÿíèì áþéöê óøàãëàðûìûí, îüëàíëàðûìûí äÿðäèíÿ ãàëìà.
Îíëàð éàøà äîëìóøëàð. Þçëÿðè ùÿð éåðäÿ åùòèéàúëàðûíû ðÿô åäÿ áèëèðëÿð.
Éàçûã âÿ áÿäáÿõò ãûçëàðûìûí èñÿ ùàëëàðûíà àúûéûðàì. Îíëàð ùå÷ âàõò àòà-
ëàðûíäàí àéðû ñöôðÿäÿ ÿéëÿøìÿçäèëÿð. Ìÿíÿ ÷àòàí ùÿð áèð øåéäÿ îíëàðûí
äà ïàéû âàð èäè. Ìÿíèì õàòèðèìÿ îíëàðûí äÿðäèíÿ ãàë. Îíëàðû îõøàìàüûìà
âÿ îíëàð ö÷öí ýþç éàøëàðû àõûòìàüûìà ìöñàèäÿ åò. Åé àëèúÿíàá ùþêì-
äàð! Îíëàðà ÿëèì äÿéñÿ, åëÿ áèëÿðÿì êè, éåíÿ ÿââÿëêè êèìè ýþçëÿðèì êîð
äåéèë, îíëàðû éåíÿ äÿ ýþðöðÿì, îíëàð éåíÿ äÿ ìÿíèìêèäèð. Íÿ äåéèðÿì?
àëëàùà àíä îëñóí, åëÿäèð êè, âàð. Ìÿýÿð åøèòìèðÿì, áóäóð, ìÿíèì ÿçèç
áàëàëàðûì, àüëàéûðëàð. Êðåîíò, ìÿíÿ àúûéûá áó èêè ñåâèìëè óøàãúûüàçû
éàíûìà ýÿòèðìèñÿí. Äöç äåéèëìè?
Ê ð å î í ò. Äöçäöð, îíëàðû ýþðìÿêäÿí ñÿíèí ñîí äÿðÿúÿ ñåâèíÿúÿéèíè
áèëÿðÿê, îíëàðû ñÿíèí éàíûíà ýÿòèðìèøÿì.

Äàéÿ Àíòèãîíà âÿ Èñìåíà èëÿ Åäèïÿ éàõûíëàøûð.

Å ä è ï. Àëëàù ñÿíè õîøáÿõò åòñèí! Ùÿéàòûíû ìÿíè ìöùàôèçÿ åäÿí

ðóùëàðäàí äàùà éàõøû ðóùëàð ìöùàôèçÿ åòñèíëÿð! ßçèç áàëàëàð, ùàðàäàñûíûç?
Éàõûí ýÿëèí, áàõ áåëÿ, ãàðäàøûíûçûí ÿëëÿðè ñèçè îõøàñûí. Äîüðóäóð, áó ÿëëÿð
ñèçè äöíéàéà ýÿòèðÿí àòàíûí âàõòèëÿ ïàðëàéàí èøûãëû ýþçëÿðèíè èíäè ýþð-
äöéöíöç øÿêëÿ ñàëìûøäûð. Àòàíûç þçö ýþðìÿäÿí âÿ áèëìÿäÿí äîüóëäóüó
ãàäûíäàí ñèçè äîüóðìóøäóð. Ñèçèí ùàëûíûçà àüëàéûðàì. Ýþçëÿðèì ñèçè
ýþðìÿñÿ äÿ, èíñàíëàð àðàñûíäà êå÷èðÿúÿéèíèç àüûð ýöíëÿðè òÿñÿââöð åäèðÿì.
Ñèç ùàíñû ùÿìâÿòÿíëÿðëÿ áèð ìÿúëèñäÿ ÿéëÿøÿ áèëÿúÿêñèíèç? Ùàíñû òîé-
áàéðàìäàí ñèç øàäëûã ÿâÿçèíÿ êÿäÿðëÿ ãàéûòìàéàúàãñûíûç? Ñèç ÿðÿ ýåòìÿê
éàøûíà ÷àòàðêÿí ñèçè êèì àëàúàã? Ñèçÿ, áèçèì íÿñëèìèç êèìè ìÿíôóð áèð
íÿñëÿ êèì éàõûí äöøÿð? Áàøûíûçà ùàíñû áÿëà ýÿëìÿìèøäèð. Àòàíûç þç àòàñûíû
þëäöðìöø, þçöíö äîüàí àíà èëÿ åâëÿíìèø, ñèçè èñÿ þçöíö äîüàí àíàäàí
ÿìÿëÿ ýÿòèðìèøäèð. Ñèçè áó úöð ëÿêÿëè ñàéàúàãëàð. Êèì ñèçèí íèøàíëûíûç
îëìàã èñòÿð? Áåëÿ àäàìëàð ùå÷ âàõò òàïûëìàéàúàã âÿ ñèç éåòèìëÿð øöáùÿñèç
êè, åâäÿ ãûç ãàëûá ñîëàúàãñûíûç.
Åé Êðåîíò! Èíäè îíëàðûí àòàñû éàëíûç ñÿíñÿí. ×öíêè îíëàðû äöíéàéà
ýÿòèðèëÿíëÿðèí ùÿð èêèñè àðòûã ìÿùâ îëìóøäóð. Îíëàðûí ñÿôèë-ñÿðýÿðäàí
÷þëëÿðÿ äöøìÿëÿðèíÿ, ÿðñèç-åâñèç ãàëìàëàðûíà, ìÿíèì êèìè áÿäáÿõò îë-
ìàëàðûíà ðàçû îëìà! Îíëàðûí, áó êè÷èê éàâðóëàðûí, éåýàíÿ ïÿíàùûñàí. Ùå÷
áèð êÿñëÿðè éîõäóð. Åé àëèúÿíàá èíñàí, àíä è÷ âÿ ÿëèíëÿ ìÿíÿ òîõóí.
163
(Êðåîíò îíà ÿë âåðèð. Àíòèãîíà âÿ Èñìåíàéà) Ñèçÿ èñÿ, óøàãëàð, ÿýÿð
àüëûíûç êàìèëëÿøìèø îëñàéäû, ÷îõëó âÿñèééÿò åäÿðäèì. Òàëåéèí ùþêìö
íåúÿäèðñÿ, åëÿ äÿ éàøàéûí. Àòàíûçûí ùÿéàòûíäàí äàùà éàõøû áèð ùÿéàò íÿ-
ñèáèíèç îëñóí!

Ãûçëàðûíû ãóúàãëàéûð, Êðåîíò âÿ õîð àüñàããàëû èëÿ âèäàëàøûð. ×îáàí îíà ÿñà âåðèð.
Åäèï ÿëèíè îíóí ÷èéíèíÿ ãîéóð âÿ ÿñàíû éåðÿ ñöðòÿ-ñöðòÿ ñàðàéà òÿðÿô ýåäèð.

Ê ð å î í ò. Ýþç éàøëàðû àõûòäûí, áÿñäèð. Ýåò ñàðàéà.

Å ä è ï. Íÿ ãÿäÿð àüûð îëñà äà èòàÿò åäèðÿì.
Å ä è ï. Ìÿíèì øÿðòèìè áèëèðñÿíìè?
Ê ð å î í ò. Ñþéëÿ, åøèäèá áèëÿðÿì.
Å ä è ï. Ìÿíè þëêÿäÿí ãîâ.
Ê ð å î í ò. Áóíà àëëàùûí ùþêìö ëàçûìäûð.
Å ä è ï. Àëëàùëàðûí éàíûíäà ìÿí ìÿíôóð áèð áÿíäÿéÿì.
Ê ð å î í ò. Åëÿ áóíà ýþðÿ äÿ ùþêì òåç ñàäèð îëàð.
Å ä è ï. Åëÿ èñÿ ÿìð åò, ìÿíè éîëà ñàëñûíëàð.
Ê ð å î í ò (Àíòèãîíà âÿ Èñìåíàíû ýþñòÿðèð). Ñÿí ýåò, îíëàð ãàëñûíëàð.
Å ä è ï. Îíëàðû ìÿíèì ÿëèìäÿí àëìà.
Ê ð å î í ò. Ùÿð øåéÿ ñàùèá îëìàã àðçóñóíäàí äöø. Ñàùèá îëäóüóí
øåéëÿð ñÿí ýåäÿðêÿí ùå÷ âàõò àðäûíúà ýÿëìÿç.
Õ î ð. Åé äîüìà Ôèâ òîðïàüûíûí ñàêèíëÿðè! Áóäóð, Åäèï ãàðøûíûçäà
äàéàíìûøäûð. Î, ùèêìÿò âÿ øþùðÿò ñàùèáè áèð ùþêìäàð èäè. ×îõëàðû îíóí
òàëåéèíÿ ùÿñÿäëÿ áàõûðäûëàð. Ýþðöí èíäè íÿ ãÿäÿð äÿùøÿòëè áèð ôÿëàêÿò
ýèðäàáûíà éóâàðëàíìûøäûð. Áèç áÿíäÿëÿð þç ñîí ýöíëÿðèìèçè äàèìà ýþç
þíöíäÿ òóòìàëûéûã. Ùÿéàòäà áöòöí áÿäáÿõòëèêëÿðèí öñòöíäÿí àòëàìàéàí
âÿ ãÿäÿìèíè ñîí ïèëëÿéÿ áàñìàéàí ùå÷ êÿñÿ õîøáÿõò äåìÿê îëìàç.

Ôàúèÿíèí ñîíó

164
 “ÅÄÈÏ ÊÀËÎÍÄÀ” ÔÀÚÈßÑÈÍÈÍ ÃÛÑÀ ÌßÇÌÓÍÓ

Áó ÿñÿðäÿ “Òèðàí Åäèï”äÿí ñîíðàêû ùàäèñÿëÿð òÿñâèð åäèëèð. Þç ýþç-

ëÿðèíè ÷ûõàðìûø Åäèï, ãûçû Àíòèãîíà âàñèòÿñèëÿ Ôèâäÿí àéðûëûð âÿ Êàëîíà
òÿðÿô éîëà äöøöð. Êàëîí ñÿðùÿäèíäÿ ýþçÿò÷èëÿð îíó Êàëîíà áóðàõìûðëàð.
Îíóí ãÿáóëó ö÷öí þëêÿíèí ùþêìäàðû ìÿúëèñ ÷àüûðìàëû âÿ ìöçàêèðÿ
åòìÿëèäèð. Åäèïèí èêèíúè ãûçû Èñìåíà ýÿëèá ÷ûõûð. Èñìåíà Ôèâ ñàðàéûíäà
áàø âåðÿí ùàäèñÿíè äàíûøûð. Ìÿëóì îëóð êè, ÿââÿë ãàðäàøëàð (Åòåîêë âÿ
Ïîëèíèê) ùàêèìèééÿòè äàéûëàðû Êðåîíòà âåðìÿê èñòÿìèøëÿð, ëàêèí ñîíðà
ùàêèìèééÿò öñòöíäÿ âóðóøìàüà áàøëàìûøëàð.
Êè÷èê ãàðäàø Åòåîêë äàéûñûíûí êþìÿéè èëÿ Ïîëèíèêè Ôèâäÿí ãîâìóø,
þçö ùàêèìèééÿòè ÿëÿ àëìûøäûð. Ïîëèíèê èñÿ Àðãîñà ýåòìèø, îðàäà åâëÿí-
ìèø, áàøûíà îðäó éûüàðàã Ôèâÿ ùöúóìà ùàçûðëàøûð. Ùàòèôèí ãÿðàðû èëÿ
Åäèïè Êàëîíà ãÿáóë åäèð.
Åäèï ùàããûíäà ãÿðàðäàí õÿáÿð òóòàí Êðåîíò Åäèïèí äàëûíúà ýÿëèð.
Îíó èëê ÿââÿë õîøëóãëà Ôèâÿ äÿâÿò åäèð. Åäèï ðàçû îëìóð. Þç îüëóíà
ëÿíÿò îõóéóð. Êðåîíò îíó çîð èëÿ àïàðìàã èñòÿéèð. Òåçåéèí ýþçÿò÷èëÿðè
âÿ õàëã ìàíå îëóð. Êðåîíò ÿëèáîø ýåðè ãàéûäûð. Ñîíðà Åäèïèí áþéöê îüëó
Ïîëèíèê ýÿëèð. Àòàñûíû þç òÿðÿôèíÿ ÷ÿêìÿê èñòÿéèð. Åäèï îíà äà ðÿää úàâàáû
âåðèð. Àíòèãîíà ãàðäàøûíû áó âóðóøìàäàí ÷ÿêèíäèðìÿê ö÷öí îíà ÷îõ
éàëâàðûð. ×öíêè ìÿëóì èäè êè, ãàðäàøëàð áèð-áèðèëÿðèíè þëäöðÿúÿêëÿð.
Åëÿ äÿ îëóð. Âóðóøìàäà Åòåîêë èëÿ Ïîëèíèê ãàðøû-ãàðøûéà ÷ûõûðëàð, áèð-
áèðëÿðèíè àüûð ñóðÿòäÿ éàðàëàéûðëàð. Àüûð éàðàäàí ñîíðà þëöðëÿð. Áó õÿáÿð
ýÿëäèêäÿí ñîíðà Åäèï þëöìöí éàõûíëàøäûüûíû ùèññ åäèð; áó áàðÿäÿ
Òåçåéÿ õÿáÿð âåðèð. Òåçåé èëÿ áèð éåðäÿ åâìåíèäëÿðèí (øÿôãÿò àëëàùëàðû)
ìöãÿääÿñ ìåøÿñèíÿ ýåäèð; òîðïàãëàðûí àëòûíäà þçöíÿ ðàùàòëûã òàïûð.
Àíòèãîíà èëÿ Èñìåíà èñÿ ãàðäàøëàðûíûí òàëåéèíè éåðèíäÿ ýþðìÿê ö÷öí
Ôèâÿ ãàéûäûðëàð.
Áóíäàí ñîíðàêû ùàäèñÿëÿð “Àíòèãîíà” ÿñÿðèíäÿ âåðèëìèøäèð.

165
 ÀÍÒÈÃÎÍÀ

ÈØÒÈÐÀÊ ÅÄßÍËßÐ
Ó ø à ã — Òèðåçèíèí êþìÿê÷èñè
Ê ð å î í ò — Ôèâ ùþêìäàðû
Å â ð è ä è ê à — îíóí çþâúÿñè Êåøèê÷è
Ùå ì î í — îíëàðûí îüëó Áèðèíúè ãàñèä
Àíòèãîíà
Èñìåíà } - ñàáèã òèðàí Åäèïèí ãûçëàðû
Èêèíúè ãàñèä
Õ î ð ê î ð è ô å é è,
Ò è ð å ç è — êîð ôàë÷û Àüñàããàëëàð õîðó

Ùàäèñÿ Áîåòèé Ôèâèíäÿ, ñàðàéûí þíöíäÿ âàãå îëóð.

Àíòèãîíà

Èñìåíà, åé ìÿíèì ìåùðèáàí áàúûì!

Áèëèðñÿíìè éàçûã Åäèï íÿñëèíè
Çåâñ ôÿëàêÿòÿ ìÿùêóì åëÿìèø?
Ãÿì, êÿäÿð, ôÿëàêÿò, áèàáûð÷ûëûã
Áèçÿ íÿñèá îëìóø. Áèëèðÿì þçöì
Íÿëÿð äàíûøûëûð èíäè øÿùÿðäÿ.
Ùþêìäàð Êðåîíò âåðäèéè ôÿðìàí
Ñÿíÿ äÿ ìÿëóìäóð, áèçèì äöøìÿíèí
Ãàðäàøûìûç ö÷öí áþéöê ôÿëàêÿò
Îëàúàã ãÿñäèíäÿí õÿáÿðèí âàðìû?

Èñìåíà

Éîõäóð, Àíòèãîíà! Áèëèðñÿí þçöí,

Ùåéô… Áèð-áèðèíèí ãûéàí ÿëèëÿ
Èêè ãàðäàøûìûç þëäö áèð ýöíäÿ
Íÿ ãÿìëè, íÿ äÿ øàä õÿáÿð äÿéìÿìèø.
Ìÿíèì ãóëàüûìà î ýöíäÿí áÿðè,
Áèð îíó áèëèðÿì: Ùÿìèí áó ýåúÿ
Àðãèâ ãîøóíëàðû áèðäÿí ÷ÿêèëìèø.
Âÿññàëàì! Áóíäàí äà ìÿëóì êè, áèçÿ
Íÿ áèð çÿððÿ õåéèð, íÿ äÿ çÿðÿð âàð!
166
 Àíòèãîíà

Îíñóç äà áèëèðäèì ñÿí áèõÿáÿðñÿí…

Ñàðàéäàí áóðàéà ÷àüûðìàãäà äà
Ìÿãñÿäèì îäóð êè, êèìñÿ áèëìÿñèí
Õÿëâÿòúÿ äàíûøûì áó áÿä õÿáÿðè.

Èñìåíà

Íÿ îëìóø, ýþðöðÿì ÷îõ ùÿéÿúàíëûñàí?

Àíòèãîíà

Áåëÿäèð, Êðåîíò áèçèì ãàðäàøûí

Áèðèíè äÿôí åòìèø øÿðÿôëÿ, øàíëà.
Äèýÿðè øÿðÿôñèç åäèëìèø ÿôñóñ…
Äåéèðëÿð Êðåîíò àäÿòëÿ, äÿáëÿ,
Åòåîêëó äÿôí åäèá, î äà Àèäèí
Ìöãÿääÿñ àäûíà ëàéèã îëìóøäóð.
Ëàêèí áÿäáÿõò, ìÿðùóì Ïîëèíèêèíñÿ
Äÿôí åäèëìÿñèíè òåç úàð÷ûëàðëà
Áöòöí ÿùàëèéÿ éàñàã åëÿìèø:
“Ãóøëàðà ëÿççÿòëè éåì îëñóí äåéÿ,
Öñòö à÷ûã ãàëñûí îíóí÷öí êèìñÿ
Àüëàéûá àù-ôÿðéàä åòìÿñèí ýÿðÿê!”
Äåéèðëÿð ìÿðùÿìÿò ñàùèáè Êðåîíò,
Áó ùàãäà ñÿíÿ äÿ, ìÿíÿ äÿ áÿëëè…
Ìÿíèì þçöìÿ äÿ òàïøûðûã âåðìèø…
Áóäóð, þçö ýÿëèð, áèëìÿéÿíëÿðÿ
ßìðèíè, ùþêìöíö áèëäèðìÿê ö÷öí,
Î áó èøÿ áþéöê ÿùÿìèééÿò âåðèð.
Áó ÿìðÿ èòàÿò åòìÿéÿíëÿðè,
Äàø-ãàëàã åòäèðèá þëäöðÿ áèëÿð.
Îõøàéàúàãñàíìû ýþðöì ÿñëèíÿ,
Éîõñà êè, íàìóñëó, àäëû àäàìäàí.
Àë÷àãìû, ðÿçèëìè äîüóëìóø áàúûì?
167
 Èñìåíà

Ìÿí áÿäáÿõò, ñþéëÿ áèð íÿ åäèì èíäè,

Êþìÿê, ìàíå÷èëèê ìÿíäÿí àñëûìû?

Àíòèãîíà

Áàõ, ýþðöì àðõàìäà äóðàúàãñàíìû?

Èñìåíà

Î ÷ÿòèí èø íÿäèð, äå, ôèêðèí íÿäèð?

Àíòèãîíà

Ìÿíèìëÿ òàáóòó ýþòöðÿðìèñÿí?

Èñìåíà

Éîõñà äÿôí åòìÿéè ãÿðàðà àëäûí?

Áó êè, áèçÿ ãÿòè éàñàã åäèëìèø!

Àíòèãîíà

Ëàêèí þëÿí áèçèì ãàðäàøûìûçäûð.

Éÿãèí áèë, áó èøäÿí ñÿí ÷ÿêèëñÿí äÿ,
Ìÿí îíà õÿéàíÿò åäÿ áèëìÿðÿì.

Èñìåíà

Ùå÷ ãîðõóí éîõìóäóð? Áó ùþêìäàðûí

Ìÿýÿð çèää äåéèëìè èðàäÿñèíÿ?

Àíòèãîíà

Áèëèðÿì Êðåîíò ìàëèê äåéèëäèð,

Ìÿíÿ ñÿää îëàúàã ýöúÿ, ãöäðÿòÿ!
168
 Èñìåíà

Áàúû, ÷îõ ÿôñóñ êè, áèçèì àòàìûç

×ûõàðûá ýþçöíö þç ÿëëÿðèëÿ
Ôàø åäèá þçöíöí õÿéàíÿòèíè,
Ùàìûíûí ýþçöíäÿ äöøäö ùþðìÿòäÿí,
Àòàì àðâàä åäèá þç àíàñûíû,
Åøèëìèø èëìÿêäÿí àñûá þçöíö
Áèàáûð áèð ùàëäà þëäö àíàìûç.
Èêè ãàðäàøûìûç, èêè áÿõòè êÿì
Áèð ýöíäÿ þëäöðöá áèð-áèðëÿðèíè
Åéíè áèð òàëåéÿ ñàùèá îëäóëàð.
Èíäè ñÿí áèð äöøöí ãàëûá êèìñÿñèç,
Ôÿëàêÿò è÷èíäÿ ìÿùâ îëóðóã áèç.
ßýÿð àñè îëñàã áèç ùþêìäàðà,
Òàïäàìûø îëàðûã ãàíóí-ãàéäàíû,
Ãàäûí äîüóëìóøóã áèð äÿ, óíóòìà!
Áèçèì êèøèëÿðëÿ òîããóøìàüà ùå÷
Ùàããûìûç äà éîõäóð, çèðà åðêÿêëÿð
Äàèìà ùàêèìäèð öçÿðèìèçäÿ.
Îíëàð èòàÿò âÿçèôÿìèçäèð.
Öçöìö òóòóðàì îíà ýþðÿ äÿ
Éåðàëòû àëÿìèí àëëàùëàðûíà.
Ìÿí ùàêèì îëàíà ìöòè îëóðàì.
Ìàäàì êè, áèð äàøà ýöúöí ÷àòìàéûð,
Îíäàí éàïûøìàüûí ìÿíàñû éîõäóð?

Àíòèãîíà

Äàùà èñòÿñÿí äÿ òÿêëèô åòìÿðÿì

Êþìÿê åëÿñÿí äÿ áèë êè, õîø ýÿëìÿç
Íåúÿ îëóðñàí — îë, ãà÷àí äåéèëÿì.
Áîðúóìó éåðèíÿ éåòèðèá, ñîíðà
Øÿðÿôëÿ þëÿðÿì, ýöíàù åëÿéèá
Ãàíóíó ïîçàðàì, ëàêèí éàíàøû
Éàòàðàì ãÿáèðäÿ ÿçèçèìëÿ ìÿí!
169
Õîøäóð þëÿíëÿðèí õîøóíà ýåòìÿê,
Õîøóíà ýÿëìÿêäÿí éàøàéàíëàðûí.
ßáÿäè ìÿñêÿíèì ÷öíêè ìÿçàðäûð.
Áàúûì! Èñòÿéèðñÿí ñÿí àëëàùëàðà
Õîø ýÿëÿíëÿðè ñåâ, éà äà êè, ñåâìÿ.

Èñìåíà

Ùÿð çàìàí ñåâìèøÿì ìÿí àëëàùëàðû,

Ôÿãÿò õàëãûìà çèää ýåäÿ áèëìÿðÿì.

Àíòèãîíà

Éàéûíà áèëÿðñÿí… Éàëíûç ìÿí þçöì

Ýåäèá ÿçèçèìè äÿôí åëÿéÿðÿì.

Èñìåíà

Äÿùøÿò! Ìÿí ÿñèðÿì ñÿíèí éåðèíÿ!..

Àíòèãîíà

Ìÿíèì äÿðäèìè éîõ, þç äÿðäèíè ÷ÿê!

Èñìåíà

Áàðû ùå÷ îëìàñà áó ñèððè þçöí

Êèìñÿéÿ ñþéëÿìÿ, ìÿí äÿ à÷ìàðàì!

Àíòèãîíà

Òÿÿññöô!.. Ùàìûéà à÷ûá äåìÿñÿí,

Þìðöì áîéó ñÿíÿ íèôðÿò åäÿðÿì!

Èñìåíà

Þëöì ãîðõóñó âàð, ëàêèí îäëóñàí…

170
 Àíòèãîíà
Êèìëÿðèí õîøóíà ýåòìÿëèéÿìñÿ,
Ìÿíèì îíëàðà äà ùþðìÿòèì âàðäûð.
Èñìåíà
ßëèìäÿí ýÿëìÿéèð… Ìöìêöí îëñàéäû…
Àíòèãîíà
Éîõ! Ýåðè äóðìàðàì ùàëäàí äöøìÿìèø!
Èñìåíà
ßáÿñäèð éàïûøìàã äöçÿëìÿç èøäÿí
Àíòèãîíà
Íàðàçû ãàëûðàì, áàõ, áó íèòãèíäÿí
Ìÿðùóìóí ðóùó äà èíúèéÿð ñÿíäÿí!
Åéèáè éîõ, àüûëñûç äåñÿíèç äÿ ìÿí
Øÿðÿôñèç þëöìÿ äþçÿ áèëìÿðÿì
Äóéìàã èñòÿéèðÿì áó äÿùøÿòëÿðè.
(Ýåäèð)
Èñìåíà
Åéáè éîõ, ñÿí íåúÿ èñòÿéèðñÿí åò!
Ýþðöðÿì ÷ûëüûíñàí, áàøû îäëóñàí
Ëàêèí ñÿäàãÿòÿ ñàäèãñÿí éåíÿ…
(Ýåäèð)
ÏÀÏÎÄ

Õîð
ÁÈÐÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Åé éåääè äàðâàçàëû
Áó ýþçÿë Ôèâ øÿùÿðèíè,
Éöç äÿôÿ ýþçÿë åäÿí
Ùÿìèøÿ îëäóüóíäàí
171
Ïàðëàã ýöíÿø çèéàñû!
Ýöíäöçëÿðèí áÿáÿéè,
Íóðó îëàí øàìûíû
Éàíäûðäûìû íÿùàéÿò?!
Ñÿí áó Äèðêà ÷àéûíûí
Äàëüàñû öçÿðèíäÿ,
Ýÿëÿí êèìè áèçëÿðÿ
Òÿïÿäÿí äûðíàüàäÿê
Ñèëàùëàíìûø úÿíýàâÿð
Àü ãàëõàíëû àü Àðãîñ
Ãîøóíóíó, áèð äÿ êè,
Îíëàðà áÿëÿä îëàí
Ïîëîíèêè — õàèíè
Ãîâäóí âÿòÿíèìèçäÿí!
Î ýÿëÿíäÿ þçöéëÿ
Ãîøóíëàð ýÿòèðìèøäè.
Îíóí ìöùàðèáëÿðè
Áàøëàðûíäà ãàáàüû
Àò éàëìàíëû, àò éàëëû
Ïàðëàéàí äÿáèëãÿëÿð,
Àü ãàíàäëû ãóçüóíòÿê
Úóìäóëàð öñòöìöçÿ!

ÁÈÐÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Áó éåääè äàðâàçàëû
Ôèâè ãàìàðëàäûëàð.
Ìöùàñèðÿ îëóíìóø
Øÿùÿðèí öçÿðèíäÿ
Úÿðýÿëÿíäè íèçÿëÿð.
À÷ûá àüûçëàðûíû
Ãóäóç úàíàâàð êèìè
Òåçúÿ ùàçûðëàøäûëàð
Ãàíûìûçû è÷ìÿéÿ.
Ëàêèí Ùåôåñò ãÿòðàíëà
Éàíàí ìÿøÿëëÿðèíè
172
 Ùÿëÿ èøÿ ñàëìàìûø,
Ãÿëÿíèí ÿêëèëëÿðè
Àëîâëàíìàìûø ùÿëÿ,
Ïîçüóí äöøäö ãîøóíà,
Àðõàäàí Àðåé áåëÿ
Íÿðÿ ÷ÿêäè óúàäàí
Äöøìÿí ãîøóíëàðûíà.
Ùÿìëÿ åòäè Äðàêîí.
Çèðà êè, òà ÿçÿëäÿí
Çåâñèí áó úöð ëîâüàëàð
Ùå÷ õîøóíà ýÿëìÿìèø
Íèôðÿò åòìèø îíëàðà.
Çèðåùëè, äÿáèëãÿëè
Ýöìöø êèìè ïàðëàéàí
Äöøìÿí äþéöø÷öëÿðè
“Ìÿíÿì-ìÿíÿì” äåéÿðÿê,
Ýóðëàéàðàã ÷þëëÿðëÿ
Öñòöìöçÿ ýÿëÿíäÿ,
Äöøìÿíèí ñÿðêÿðäÿñè
Ùàìûíûí ãàáàüûíäà
“Ìöçÿôôÿð ÷ûõäûã” äåéÿ
Ëîâüàëàíìàã èñòÿðêÿí
Îíó ñÿðäè òîðïàüà
Çåâñèí èëäûðûìëàðû.
Î Áàêõäàí ìöëùÿì îëìóø
Ñöðÿòëè êöëÿêëÿðèí
Çÿùìèíè äóéàí êèìè
Äÿùøÿòëè ñÿñ-êöé èëÿ
Àüçû öñòÿ ñÿðèëäè
Äöç áó ãàðà òîðïàüà
Ëàêèí áþéöê ìÿðùÿìÿò
Ñàùèáè îëàí Àðåé
Ñå÷äè äîñòó, äöøìÿíè
Âåðäè ëàéèãèëÿ î
Ùÿð êÿñèí þç ïàéûíû.
Áó éåääè äàðâàçàíûí
Ùÿð áèðèíèí þíöíäÿ
173
Áèð ñÿðêÿðäÿ äàéàíäû.
Ãàëèá ÷ûõàí áàø÷ûëàð,
Áó äöíéàéà ýÿëÿíëÿð,
Ôàúèÿëè þëöìëÿ
Áèð çàìàíäà þëÿíëÿð
Èêè äöøìÿí, èêè äîñò -
Èêè ãàëèá íèçÿäÿí
Áàøãà ùàìû äàéàíäû,
Ùàìû ãîéäó ìåéäàíà
Àëäûüû ãÿíèìÿòè.

ÈÊÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Ñîíðà øàíëû, øÿðÿôëè

Ãÿëÿáÿ èëàùÿñè
Íèêà ýÿëäè îðàéà.
Ôèâ øÿùÿðèíÿ þçöéëÿ
Ùÿäèééÿëÿð ýÿòèðäèû
Äþéöø àðàáàëàðû.
Èíäè î úÿíýàâÿðëÿð
Éîõäóð äàùà äöíéàäà
Áèç îíëàðû óíóòäóã;
Èíäè ùàìû áó ýåúÿ
Õîð îõóéà-îõóéà
Öç ãîéñóí ìÿáÿäëÿðÿ1,
Ãîé èíäè Ôèâ øÿùðèíè
Âóðóá àéàãëàðûíû
Âÿúä èëÿ îéíàéàðàã
Áàêõ áÿéÿíäèéè òÿê
Þçö èäàðÿ åòñèí!
Ëàêèí ýþç ãîéóí éåíÿ
Ìåíåêåéëÿð íÿñëèíäÿí
Îëàí ùþêìäàð — Êðåîíò
Àëëàùëàðûí ÿìðèëÿ
Éåíè áèð ôÿëàêÿòèí
Ãàðøûñûíäà äàéàíìûø!
Ýþðöíöð êè, ìöÿééÿí
174
Áèð ôÿðìàíëà, ãÿðàðëà
Éàíûìûçà ýÿëìÿéÿ
Õåéëè âàõòäûð òÿëÿñèð
Îäóð êè, úàð ÷ÿêäèðèá,
Áöòöí áàøáèëÿíëÿðè
Áóðàéà òîïëàéàðàã
Éûüûíúàã äöçÿëäÿúÿê.

Êðåîíò äàõèë îëóð.

ÁÈÐÈÍÚÈ ÅÏÈÑÎÄÈ

Êðåîíò

(õîðà)

Åé Ôèâèí áàøáèëÿíëÿðè!
Áèçèì ìöãÿääÿñ àëëàùëàð
Ìÿðùÿìÿòëÿ øÿí åòäèëÿð
Áÿðáàä îëìóø øÿùÿðëÿðè.û
Áóéóðìóøäóì úàð÷ûëàðà
Úàð ÷ÿêñèíëÿð, ùàìû ýÿëñèí
Áèçèì áöòöí áàøáèëÿíëÿð,
Øÿùÿðèí àüñàããàëëàðû!
Ìÿí áèëèðÿì Ëàé íÿñëèíè
Ùþðìÿòëÿ éàä åäèðñèíèç.
Åäèï áèçèì þëêÿìèçè
Àáàä åòäè, ýöøàä åòäè,
Ñèç îíó äà ñåâèðñèíèç
Î çàìàí êè, Åäèï þëäö,
Ùÿëàê îëäó óøàãëàðû.
Éàäûìäàäûð, ñèç ùöíÿðëÿ
Ìÿíèì àðõàìäà äóðäóíóç
Áèëèðñèíèç èêè ãàðäàø
Áèð-áèðèíè ùÿëàê åòäè,
Áèëèðñèíèç þç ãàíëàðû
Î äîñò-äîüìà ãàðäàøëàðûí
175
 ßëëÿðèíè ëÿêÿëÿäè.
Áèëèðñèíèç ùàìûíûçäàí
Ìÿí éàõûíàì þëÿíëÿðÿ,
Õàíÿäàíëûã ìÿíÿ ÷àòûð
Ìÿí äÿ ãÿáóë åòìÿëèéÿì.
Ëàêèí äþâëÿò èøëÿðèíäÿ
Þçëÿðèíè ýþñòÿðìÿìèø
Àäàìëàðû òåç òàíûìàã
Ìöìêöíäöðìö? ßëáÿòòÿ, éîõ!
Ìÿíè áèëìÿê èñòÿñÿíèç
Ôèêðèì áóäóð: Éàõøû ñþçÿ,
Ìÿñëÿùÿòÿ êÿìåòèíà,
Ãîðõóñóíäàí áèð ãóë êèìè
ßëè-ãîëó áàüëû îëàí,
Þç àüçûíà ãûôûë âóðàí
Ùàêèìëÿðè ñåâìÿéèðÿì!
Êèì äîñòóíó âÿòÿíèíäÿí
ßçèç òóòñà áèëèí êè, ñèç
Î áóðàäà ãàëìàéàúàã.
Ùÿð áèð ýöúÿ ãàäèð îëàí
Çåâñ þçö äÿ éàõøû áèëèð,
Ùÿð áèð âÿòÿí ÿùëèíÿ ìÿí
Éàõøû ýöíëÿð äèëÿìèøÿì.
Ëàêèí îíëàð ôÿëàêÿòÿ
Äîüðó àçúà ìåéë åäÿðêÿí
Áèð àí áåëÿ ñóñìàìûøàì.
Áó þëêÿéÿ äöøìÿí îëàí
Ìÿíèì äîñòóì îëà áèëìÿç!
ßýÿð äöçýöí éîëëà ýåòñÿí
Äîñòëàð þçö ðàñò ýÿëÿúÿê
Ùÿð áèð øåéè òàïìàã îëàð,
Ëàêèí âÿòÿí ìèñèëñèçäèð.
Îíóí ãÿëáè ñÿàäÿòèí,
Õîø ýöíëÿðèí ìÿñêÿíèäèð.
Áó äöçýöí ìÿñëÿùÿòëÿðëÿ
Òàíûäàðàì ìÿìëÿêÿòè.
Èíäè âÿòÿíäàøëàðûìû
Àýàù åäèì, èêè ãàðäàø
176
 Åäèï øàùûí îüëàíëàðû:
Ìÿðä Åòåîêë âÿòÿíèìèç
Óüóðóíäà ðÿøàäÿòëÿ
Âóðóøàðàã ùÿëàê îëìóø,
Áèç øÿðÿôëè þëÿíëÿðè
Ëÿéàãÿòëÿ äÿôí åäèðèê.
Ìÿðä Åòåîêëóí úÿíàçÿñè
Øàí-øÿðÿôëÿ ýþòöðöëäö.
Ãàëäû êè, î — Åòåîêëóí
Äîñò-äîüìàúà ãàí ãàðäàøû -
Ïîëèíèê þç þëêÿñèíè
Àëëàùëàðû, ÷îõ ìöãÿääÿñ
Îúàãëàðû èñòÿäè êè,
Êöë åëÿñèí, áþëöê-áþëöê
ßñèð àëñûí èíñàíëàðû
Ãîëó áàüëû ãóë åëÿñèí.
Èíäè îíóí ùàããûíäà ìÿí
Áöòöí åëÿ áèëäèðèðÿì:
Ýÿðÿê îíóí ìóðäàð ëåøè
Òîðïàüà äÿôí åäèëìÿñèí!
Öçÿðèíäÿ àüëàíìàñûí,
Áèð ýèëÿ éàø òþêöëìÿñèí
Îíóí ëåøè ãóðäà-ãóøà,
Àú èòëÿðÿ éåì åäèëñèí!
Ìÿíèì ùþêìöì áóäóð, áèëèí!
Úàíè, ôÿäàêàðëà ìÿíèì
Ýþçöìäÿ áèð îëà áèëìÿç.
Êèì âÿòÿíÿ ñàäèã îëìóø -
Èñòÿð þëö, èñòÿð äèðè -
Äàèì ùþðìÿò ýþðÿð ìÿíäÿí.

Êîðèôåé

Åé Ìåíåêèí îüëó Êðåîíò

Âÿòÿíèí äîñòó, äöøìÿíè
Îíóí þëÿíè, ãàëàíû
Ùàããûíäà ãÿðàð âåðìÿéÿ
Òàìàì êöëëè-èõòèéàðñàí.
177
 Êðåîíò

Ëàêèí áåëÿ áèð ùþêìö ñÿí

Òÿòáèã åäÿ áèëÿðìèñÿí?

Êîðèôåé

Êèì êè, íèñáÿòÿí úàâàíäûð

Îíà òàïøûð áó ùþêìöíö.

Êðåîíò

Àíúàã ìåéèòèí éàíûíà

Êåøèê÷èëÿð ãîéóëìóøäóð.

Êîðèôåé

Áåëÿ îëàí áèð ñóðÿòäÿ

Þçýÿéÿ áóéðóüóí íÿäèð?

Êðåîíò

Ùÿð êèì ìöòè îëìàéûðñà

Ãàíóíëàðà, ãàéäàëàðà
Ùå÷ áèð ýöçÿøòÿ ýåòìÿäÿí
Îíà úÿçà âåðìÿëèéÿì!!!

Êîðèôåé

Ùàíñû àõìàã þëöì äèëÿð?

Êðåîíò

Áó äîüðóäóð, ýöíàùêàðëàð
Þçëÿðè äÿ éàõøû áèëèð.
Ëàêèí òÿìÿ — êîð õÿéàíÿò
Îíó ÷ÿêèð ôÿëàêÿòÿ.

Êåøèê÷è éöéöðöá ýÿëèð.

178
 Êåøèê÷è

Ùþêìäàð çÿíí åòìÿñèí êè,

Òåç, ÷àïàðàã ýÿëìèøÿì ìÿí
“Ýåäèì, éîõñà ýåðè äþíöì”
Ôèêðè ìÿíè äöøöíäöðäö.
Þç-þçöìÿ äåéèðÿì êè,
“Áÿäáÿõò! Íÿéÿ òÿëÿñèðñÿí?
Îðàäàêû þëöì ñÿíèí
Éîëëàðûíà ìöíòÿçèðäèð.
Ýåðè äþíìÿê?.. Ìÿíàñûçäûð.
Îíñóç äà áó áÿä õÿáÿðè
Ùþêìäàð òåç áèðèñèíäÿí
Åøèäÿúÿê, îíäà ñÿíèí
Ùàðàéûíà êèì ÷àòàúàã?”
Áó äîëàøûã ôèêèðëÿðëÿ
Àüûð-àüûð ýÿëèá ÷ûõäûì.
Åé ùþêìäàð, ùÿð íÿ îëìóø
À÷ûá ñÿíÿ äåéÿúÿéÿì.
Ìÿíèì áèðúÿ öìèäèì âàð.
Òàëå áèçÿ íÿ éàçìûøñà,
Îíà ÿñëà ïîçó éîõäóð.
Ìÿí òàëåéèí íåúÿ îëñà
Äþçÿúÿéÿì áó ùþêìöíÿ!

Êðåîíò

Íÿ âàð, íÿäÿí ãîðõìóøñàí?

Êåøèê÷è

Þíúÿ äåìÿê ëàçûìäûð

Î èøè ìÿí åòìÿìèøÿì.
Åäÿíè äÿ ýþðìÿìèøÿì.
Úÿçà ÷ÿêñÿì íàùàã éåðÿ
Äöç îëàðìû? ßëáÿòòÿ, éîõ!
179
 Êðåîíò

Îõóíó ÷îõ äöç àòûðñàí,

Éàéûíû òåç ýèçëÿäèðñÿí,
Ñÿíäÿ ìöùöì áèð õÿáÿð âàð.
Êåøèê÷è
Ãîðõóëó èø þçö, ãîðõó éàðàäûð…

Êðåîíò
Ìöøÿððÿô åëÿì, äå, èòèë áóðäàí!
Êåøèê÷è
Áó ñààò äåéèðÿì: éàõûí ýöíëÿðäÿ
Áèðèñè ìåéèòè äÿôí åëÿìèøäèð.
Áèçèì àäÿòëÿðÿ óéüóí îëàðàã
Òîðïàã äÿ òþêìöøäöð îíóí öñòöíÿ.

Êðåîíò

Íÿ äåéèðñÿí? Áèçèì âÿòÿíäàøëàðäàí

Êèì úöðÿò åäÿðäè?

Êåøèê÷è

Íÿ äåéèì, äöçö,
Áàëòàäàí, êöðÿêäÿí ÿñëà áèð íèøàí
Ýþðìÿäèê, éåð äÿ êè, òàìàì ãóïãóðó.
Íÿ áèð òÿêÿð èçè, íÿ ãàçûíòû âàð
Èçè äÿ ãàëìàìûø ùå÷ ìöãÿññèðèí
Áèðèíúè íþâáÿíèí êåøèê÷èñèíäÿí
Ùåéðÿòëè áèð õÿáÿð åøèòäèê ÿôñóñ!
Äîüðóäóð, ùå÷ áèð éåð ãàçûëìàìûøäû
Éÿãèí ìåéèò ìóðäàð îëìàñûí äåéÿ
Òîðïàã ñÿïìèøäèëÿð îíóí öñòöíÿ
Áèð úàíëû ýþðìÿäèê îðàëàðäà áèç
Èò-ïèøèê ìåéèòÿ òîõóíìàìûøäû.
Ëàêèí àðàìûçäà ãèëö-ãàë äöøäö.
180
Ýåòäèêúÿ áþéöäö ñåâèíú, ìÿðÿêÿ
Àç ãàëäû êè, áþéöê ôÿëàêÿò îëà.
Áèð àäàì éîõ èäè àðàëàøäûðà.
Áó èøäÿ ùàìûìûç ìöãÿññèð èäèê.
Ëàêèí ùå÷ áèð êÿñè, äöçö ìöãÿññèð
Åòìÿê îëìàéûðäû, ùàìû àíä è÷èð -
Ùàìû áèð ãûçàðìûø äÿìèð ÿëèíäÿ,
Ùàçûðäûð îäëàðûí êå÷ñèí è÷èíäÿí
Äöøöíöá-äàøûíäûã åëÿ áó çàìàí
Áèðè áèð ñþç äåäè êåøèê÷èëÿðäÿí
Ùåéðÿòäÿí ãàíûìûç äîíäó áÿäÿíäÿ,
Áþéöê õÿúàëÿòäèð… Ëàêèí áèç áóíó
Ñÿíÿ áèëäèðìÿéè ãÿðàðà àëäûã…
Êèì äåñèí? ×þï àòäûã èñòÿð-èñòÿìÿç
Ìÿí îëäóì ãàñèäè î áÿä õÿáÿðèí
Êþíöëëö-êþíöëñöç éàíûíà ýÿëäèì.
Êîðèôåé
Ùþêìäàð, áàøûìà áèð ôèêèð ýÿëèð!
Áÿëêÿ áóéðóüóäóð áó àëëàùëàðûí?

Êðåîíò

Ñóñ! Ìÿíèì ãÿçÿáèì àøûá-äàøìàìûø!

Àüûëñûç äàíûøìà èõòèéàð ÷àüû!
Íÿäèð äàíûøäûüûí? Ýóéà àëëàùäûð
Áèçèì ìÿáÿäëÿðè îäëàðà éàõìàã,
Òàëàìàã èñòÿéÿí õÿçèíÿìèçè,
Áöòöí ãàíóíëàðû àéàãëàéàðàã
Èôëàñà ÷àëûøàí áó éóðäóìóçó -
Ìÿíôóð ìåéèòèíè áèð çèéàíêàðûí
Ýöíàùñûç þëÿíèí úÿíàçÿñèëÿ
Áèð òóòóá, îíà äà ùþðìÿò åëÿéèð?
Áåëÿ øåé îëìóøäó? Éîõ, çèéàíêàðëàð
ßñëà áó ùþðìÿòè ýþðìÿéÿúÿêëÿð!!!
Ìÿíèì ãÿðàðûìû åøèäÿí çàìàí
Áöòöí ãèéàì÷ûëàð íàðàçû ãàëûá -
Äàðòûíûá õÿëâÿòè áîüàçëàðûíû
181
 ×ûõàðìàã èñòÿìèø áîéóíäóðóãäàí
Ñàòãûí êåøèê÷èëÿð ñóñàìûø ïóëà,
Ãàíóíó-ãàéäàíû àéàãëàìûøëàð.
Ôÿëàêÿòÿ ñàëûð ïóë èíñàíëàðû,
Ãà÷ûðûð îíëàðû åëäÿí, îáàäàí.
Áþéöê øÿùÿðëÿðè áÿðáàä åëÿéèð,
Òÿìèç öðÿêëÿðè ëÿêÿëÿéèð ïóë.
(Êåøèê÷èéÿ)
Ëàêèí ÿêäèéèíè áè÷ÿúÿê ùÿð êÿñ,
Ìöãÿññèð àëàúàã úÿçàñûíû òåç.
Ùþðìÿò áÿñëÿäèéèì ìöãÿääÿñ Çåâñÿ
Ùàìûíûí éàíûíäà àíä è÷èðÿì êè,
Îíó áàñäûðàíû, êèì îëóð-îëñóí
Òàïûá òåç éàíûìà ýÿòèðìÿñÿíèç
Ìöãÿññèðäÿí ãàáàã ñèçèí þçöíöç
×îõ àüûð úÿçàëàð ÷ÿêÿúÿêñèíèç!
Ùÿðýàù ìèí èøýÿíúÿ, ìèí ÿçàá âåðñÿì
Ìÿúáóð îëàðñûíûç à÷ûá äåìÿéÿ
Îíäà ãàíàðñûíûç ìàéàñûç ãàçàíú
Ñèçÿ õåéèðäÿí ÷îõ çÿðÿð ýÿòèðèð.

Êåøèê÷è

Èúàçÿ îëàðìû, éîõñà ãàéûäûì?

Êðåîíò

Äèëèí ÷îõ àúûäûð, áèëèðñÿíìè ñÿí?

Êåøèê÷è

Íÿ úÿùÿòäÿí äåäèí? Íèòãèì ãÿëáèíÿ,

Éîõñà ãóëàüûíà òîõóíäó ñÿíèí?

Êðåîíò

Úÿùÿòèíè äöçýöí áèëìÿéèí íå÷èí?

182
 Êåøèê÷è
Ìöãÿññèð ãÿëáèíè èíúèòìèø ñÿíèí,
Ìÿí äÿ ãóëàüûíà òîõóíäóì éÿãèí.
Êðåîíò
Òÿÿññöô… Àíàäàí ýþðöíöð êè, ñÿí
Áîøáîüàç äîüóëäóí, åëÿ äåéèëìè?

Êåøèê÷è
Ùÿð ùàëäà áó èøäÿí éîõäóð õÿáÿðèì

Êðåîíò

Éàõøû âàð, áèëèðÿì, ùÿòòà ïóë ö÷öí

Íàìóñó, âèúäàíû éàõøû ñàòìûñàí!

Êåøèê÷è

Òÿÿññöô!..

(Êÿíàðà)

Áåëÿ áèð éàíëûø ãÿíàÿò

Ùàðàäàí äîüìóøäóð, áó ùèääÿòëèäèð?..

Êðåîíò

Íÿ èñòÿéèðñÿí äå; ëàêèí ÿýÿð ñèç

Òàïûá ýöíàùêàðû ýÿòèðìÿñÿíèç.
Ìóðäàð ãàçàíúûíûç ãàíà äþíÿúÿê!

(Ýåäèð)

Êåøèê÷è

Éàõøû îëàðäû êè, îíó àõòàðàã

Ôÿãÿò òàïûëàúàã, òàïûëìàéàúàã -
183
Àñûëûäûð, øöáùÿñèç, áèð òÿñàäöôäÿí.
Éîõ! Áèð äÿ áóðàéà äþíÿí äåéèëÿì!
Øöêöð àëëàùëàðûí êÿðàìÿòèíÿ
Þëöìäÿí ñèâèøäèì, ýþçëÿíèëìÿäÿí.
(Ýåäèð)
ÁÈÐÈÍÚÈ ÑÒÀÑÈÌ
Õîð

ÁÈÐÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Áó äöíéàäà ãöââÿòëè
Úàíëûëàð àç äåéèëäèð.
Ëàêèí èíñàí äöíéàäà
Ùÿð øåéäÿí ãöäðÿòëèäèð.
Î ãûøäà òóôàíëàðû,
Àçüûí ãàñûðüàëàðû
Éàðàðàã, äÿíèçëÿðèí
Àü ñà÷ëû äàëüàëàðû
Öçÿðèíÿ úöðÿòëÿ,
Úÿñàðÿòëÿ àòûëûð.
Î ñåâäèéè äîñòóíó -
Èø àòûíû ãîøàðàã,
Êîòàíëà áó òîðïàüûí
Ñèíÿñèíè éàðàðàã,
À÷ûð äÿðèí øûðûìëàð,
Áåëÿëèêëÿ äÿ èíñàí
Þëìÿç, éîðóëìàç Ýåéà
Ñûõûøäûðûð òîðïàãäàí.

ÁÈÐÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Î ìÿùàðÿò ñàùèáè
Úÿëÿ ãóðóð, òîð ãóðóð
Áþëöê-áþëöê ãóøëàðû,
Ùåéâàí ñöðöëÿðèíè:
Ýèðäàáëàðûí è÷èíäÿ
184
 Äÿíèç ùåéâàíëàðûíû
Òåçúÿ ÿëÿ ýÿòèðèð.
Ìèí ôÿíäëÿ, ÿìÿëëÿ
Äàüëàðû ìÿñêÿí åäÿí
Éûðòûúû ùåéâàíëàðû
Õàì àòëàðû, äÿëèñîâ
Éàáàíû þêöçëÿðè
Ðàì åëÿéèð þçöíÿ.

ÈÊÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Î éàðàòäû äèëëÿðè,
Ãàíàäëû ôèêèðëÿðè
Îõ êèìè äÿëèá êå÷ÿí,
Øèääÿòëè ñîéóãëàðäàí
Ýþéäÿí ñåë êèìè àõàí
Àü éàüìóðäàí, éàüûøäàí
Ùèôç îëóíóì — äåéÿ î
Åâ òèêäè, ìÿñêÿí åòäè.
Î, ìÿüëóá åëÿñÿ äÿ
Áöòöí õÿñòÿëèêëÿðè
Àíúàã áèðúÿ Àèääÿí
Éàõà ãóðòàðà áèëìèð.
ÈÊÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Ëàêèí öìèäëè îëóá

Î áÿçÿí þç ÿãëèíÿ
Ñîíñóç ìÿùàðÿòèíÿ
Ñå÷ÿ áèëìÿéèð ïèñè
Óçóí ìöääÿò éàõøûäàí,
Ýàù ïèñëèéÿ ìåéë åäèð
Î ýàù äà éàõøûëûüà.
Ãÿâè ùþêìäàð îëàí
Áèçèì äîüìà þëêÿäÿ
Ãàíóíà, ìÿùêÿìÿéÿ,
Ìöãÿääÿñ àëëàùëàðà
Äàèìà ùþðìÿò åäèð.
Êèìëÿð êè, áó þëêÿäÿ
185
 Úèíàéÿòÿ ìåéë åäèð
Ïèñ ýöíÿ äöøöð îíëàð.
Ãîé ýþçöìöí þíöíäÿ
Áèð äàùà äóðìàñûíëàð.
Íÿ î ñàéàã àäàìëàð,
Íÿ äÿ êè, î ïèñëÿðëÿ
Éàõûí äîñòëóã åäÿíëÿð.
Êîðèôåé
×îõ òÿÿúúöáëö ìþúöçÿ
Ýþðöá øöáùÿëÿðèìëÿ
Ìöáàðèçÿ åäèðèê…
Òÿÿññöô, þçýÿíèí éîõ,
Ãûçûí — Àíòèãîíàíûí
Ìöãÿññèð îëäóüóíó
Áèëäèéèì ùàëäà áóíó
Íåúÿ äàíà áèëÿðÿì?
Ñÿí, åé áÿäáÿõò ùàêèìèí
Áÿäáÿõò îëàí þâëàäû!
Ñÿíèí áàøûí áÿëàéà
Îíà ýþðÿ äöøäö êè,
×ûëüûí îëäóí ÿçÿëäÿí
Ùþêìäàðûí ÿìðèíÿ
Èòàÿò åëÿìÿäèí.
ÈÊÈÍÚÈ ÅÏÈÑÎÄÈ

Áèðèíúè ñÿùíÿ

Êåøèê÷è
(Àíòèãîíà èëÿ äàõèë îëàðàã)
Áóäóð, àõòàðûëàí ìöãÿññèð ùàìàí
Áóíó áèç ìåéèòè äÿôí åäÿí çàìàí
Òóòìóøóã. Êðåîíò þçö ùàðàäàäûð?
Êîðèôåé
Î, ãÿñðäÿí ÷ûõìûø, áó ñààò ýÿëÿð.
186
 (Êðåîíò äàõèë îëóð.)

Êðåîíò

Íÿ îëóá, ìÿíè êèì ÷àüûðìûø, äåéèí?

Êåøèê÷è

Åé ùþêìäàð, ýÿðÿê èíñàí ãàáàãäàí

Áèð èøÿ ùþêì åäèá ùå÷ àíä è÷ìÿñèí!
Åëÿ êè, äþíöðñÿí ñîíðà ôèêðèíäÿí
Ãàáàãêû ãÿðàðûí éàëàí ýþðöíöð.
Ãîðõóìäàí äåéèðäèì áèð äÿ áóðàéà
Ýÿëìÿðÿì, äîüðóñó, ýþçëÿíèëìÿéÿí
Ñåâèíú ýöúëö îëóð ÿéëÿíúÿëÿðäÿí
Àíä-àìàí åòìèøäèì, îëìàäû éåíÿ
Ýÿëäèì, ôÿãÿò äàùà ÷þïëÿ ýÿëìÿäèì,
Áóéóðóí! Ýÿòèðäèì ãûçûí þçöíö!
Òóòóëìóø, ìåéèòè éàíäûðàí çàìàí
Áóíó þçýÿñè éîõ, þçöì òàïìûøàì,
Èíäè, åé ùþêìäàð, áóéóð òÿùâèë àë,
Ëàçûì ýÿëñÿ ôàø åò, ìöùàêèìÿ åò!
Ùàããûì âàð úÿçàäàí àçàä îëìàüà.
Êðåîíò

Ëàêèí äîüðó ñþéëÿ, äå ýþðöì áóíó

Ùàðàäàí âÿ íåúÿ òóòóá ýÿòèðäèí?

Êåøèê÷è

Þçöí áèëèðñÿí êè, ùÿìèí ìåéèòè

Äÿôí åäÿí áó ãûçäûð

Êðåîíò

Äå ýþðöì ñÿíèí
ßãëèí áàøûíäàìû, äöçìö äåéèðñÿí?!
187
 Êåøèê÷è

Áÿëè, äöç äåéèðÿì; éàñàã åäèëìèø

Ëåøè áàñäûðàðêÿí ýþçöìëÿ ýþðäöì
Ôèêðèìè ìÿí àéäûí äåìèðÿì ìÿýÿð?

Êðåîíò

Ñþéëÿ, îíó íåúÿ òóòà áèëäèíèç?

Êåøèê÷è

ßùâàëàò áåëÿäèð: åëÿ êè, ñÿíèí

Åøèòäèì ãîðõóëó òÿùäèäëÿðèíè
Ýåúÿ äþíÿð-äþíìÿç ëåøèí öñòöíÿ
Éóõàúà ñÿïèëìèø òîçó, òîðïàüû
Ñöïöðäöì, ôÿãÿò î ýåòäèêúÿ àðòûã
Ïîçóëìàã öçðÿéäè; ÿñäèêúÿ êöëÿê
Äóðìàã îëìàéûðäû öôóíÿòèíäÿí.
Èéè áóðíóìóçà äÿéìÿñèí äåéÿ
Áàëàúà òÿïÿíèí áàøûíà ÷ûõäûã
Ýåúÿ äóðìàã ö÷öí êåøèêäÿ ìþùêÿì
Àíä è÷äèê, ñþç ãîéäóã; ñþùáÿò óçàíäû —
Ýöí ÷ûõàíà êèìè ñåâèíú, ãèéàìÿò…
Ýþéëÿðèí ãÿçÿáè òóòäó éåðëÿðè
Áèðäÿí áîðàí ãîïäó, òóôàí áàøëàäû,
Áöðöäö äöíéàíû áèð àíäà ñåë-ñó
Òþêöëäö éàðïàüû ýþé àüàúëàðûí
×þêäö éåð öçöíÿ ãàðà òîç, äóìàí
Éóìóá ýþçöìöçö õåéëè ýþçëÿäèê
Ýþéëÿðèí ãÿçÿáè äàéàíñûí äåéÿ
Êöëÿê äèíÿð-äèíìÿç þç éóâàñûíû
Áàëàñûç, ïåøèìàí ýþðÿí ãóø êèìè
Áó ãûç äà îëäó àüëàð, ìöêÿääÿð…
Î, ëåøè ÷ûë-÷ûëïàã ýþðÿí êèìè òåç
Ôÿðéàäà áàøëàäû, îíó áó ùàëà
Ñàëàíà ëÿíÿò âÿ íèôðÿò îõóäó
188
Äÿðùàë ýÿòèðäèéè èðè ìèñ ãàáäàí.
Ìåéèòèí öñòöíÿ òîðïàã òþêÿðÿê
Õåéèð-äóà âåðäè îíà éåíèäÿí
Áóíó ýþðÿí êèìè éöéöðöá, äÿðùàë
Úèíàéÿò éåðèíäÿ òóòäóã ãûçû áèç
Ìÿí áóíà ùÿì ãÿìýèí, ùÿì äÿ øàä îëäóì.
Íÿ ãÿäÿð õîøäóðñà õèëàñ åëÿìÿê
Þçöíö ÷îõ àüûð áèð ôÿëàêÿòäÿí,
Î ãÿäÿð àüûðäûð éàõûí äîñòóíó
Àüûð ôÿëàêÿòÿ äö÷àð åëÿìÿê!
Ëàêèí íåúÿ îëñà ìÿíäÿí þòðö
ßçèçäèð, øèðèíäèð þç ñÿàäÿòèì
Þçýÿíèí ÿí àüûð ôÿëàêÿòèíäÿí.
Êðåîíò
(Àíòèãîíàéà)
Áàøûíû àøàüû òóòìóñàí èíäè…
Òÿãñèðè áîéíóíà àëûðñàí, éà éîõ?!

Àíòèãîíà

Ìÿí èíêàð åòìèðÿì åòäèêëÿðèìè.

Êðåîíò

(êåøèê÷èéÿ)

Èíäè ñÿí ùàðàéà ýåäèðñÿíñÿ ýåò!

Àüûð èòòèùàìäàí àçàä åäèëäèí

(Àíòèãîíàéà)

Äå ýþðöì áó ùàãäà îëàí áóéðóüó

Áèëèðäèíìè?

Àíòèãîíà

Áÿëè! Éàõøû áèëèðäèì.

189
 Êðåîíò

Äåìÿê, áèëÿ-áèëÿ úöðÿò åëÿéèá

Ãàíóíó-ãàéäàíû àéàãëàìûøñàí?

Àíòèãîíà

Áó ãàíóí íÿ Çåâñèí, íÿ äÿ Äèêàíûí

Õàëãà òàïøûðûüû, ùþêìö äåéèëäèð.
Ìÿí çÿíí åòìÿäèì êè, ñÿíèí áóéðóüóí
Íÿ ãÿäÿð ýöúëöäöð, ùÿòòà àëëàùûí
Ìöãÿääÿñ, éåíèëìÿç ãàíóíëàðûíû
Àéàãëàéà áèëÿð, òàïäàéà áèëÿð.
Äöíÿíäÿí, áó ýöíäÿí äåéèë êè, áèëÿê
Íÿ çàìàíäàí áÿðè îíëàð äöíéàäà
Éàøàéûð, êèìñÿéÿ ìÿëóì äåéèëäèð…
Áèðúÿ àëëàùëàðûí ùöçóðóíäà ìÿí
×àëûøäûì äöç îëàì, éîõñà êè, ñÿíèí
ßñëà ÷ÿêèíìÿäèì ãÿðàðëàðûíäàí.
Ñÿí þëöìëÿ òÿùäèä åòäèí, åòìÿäèí
Áèëèðäèì îíñóç äà þëÿúÿéèìè.
Ìÿíèì êèìè éàçûã, áÿäáÿõò îëàíà
Þëìÿê ÷îõ éàõøûäûð, äèðè ãàëìàãäàí
Áó àüûð êÿäÿðèí, ãÿìèí éàíûíäà
Þëöìÿ íÿ âàð êè, êàø òåç þëÿéäèì…
Áîðúóìó âåðìÿéèá þëñÿéäèì ÿýÿð
Áó ìÿíÿ þëöìäÿí àüûð îëàðäû.
Àõìàãëûã çÿíí åòñÿí ÿýÿð áóíó ñÿí
Äåìÿê ìÿí àõìàüûí ùöçóðóíäàéàì.

Êîðèôåé

(þç-þçöíÿ)

Ãûç äà àòàñû òÿê ñÿðòäèð, þòêÿìäèð

Ùå÷ áèð ôÿëàêÿòÿ áîéóí ÿéìÿéèð.
190
 Êðåîíò

Óíóòìà, ñÿðò àüàú äàùà òåç ñûíûð,

×îõ çàìàí òåç ñûíàð ïîëàä äÿìèðäÿí.
Áèëèðñÿí, ðàì åäèð äÿëè àòëàðû
Áîéíóíà êå÷ÿíäÿ íàçèê áèð êÿìÿíä.
Ùÿð êèì äóñòàã îëñà ãîùóìëàðûíà
Ãîé ùå÷ ýöâÿíìÿñèí î, ãîùóìëóüà.

(Êîðèôåéÿ)

Ãàíóíà-ãàéäàéà ÿââÿëà áó ãûç

Ùÿéàñûçëûã åäèá íèôðÿòëÿ áàõäû.
Ñîíðà óòàíìàéûá þç ÿìÿëèíäÿí
Ýöëäö ìÿíÿ àúû êèíàéÿëÿðëÿ
ßâÿçèíäÿ àüûð úÿçà àëìàñà
Îíäà êèøè ìÿí éîõ, ãîé áó ãûç îëñóí!
Áó ìÿíèì äîñò-äîüìà áàúûì ãûçûäûð.
ßýÿð àèëÿëÿð ùàìèñè îëàí
Çåâñ îíó äàùà äà éàõûí åòñÿéäè,
Àíä è÷èðÿì, èíàí, éåíÿ úÿçàñûç
Ãàëìàéàúàã èäè. Îíóíëà ùÿëÿ
Àéðû áèð ìöãÿññèð îíóí áàúûñû
Èñìåíà þçö äÿ úÿçàëàíàúàã.

(Õèäìÿò÷èëÿðÿ)

Îíó äà ÷àüûðûí! Îüóðëóã äÿðùàë

Þçöíö áèëäèðèð. Èíäèúÿ ýþðäöì
Òàìàì ñÿðñÿì èäè, äåìÿê äÿðäè âàð…

(Àíòèãîíàéà)

Ìÿí íèôðÿò åäèðÿì, úèíàéÿòëÿðäÿ

Ìöòòÿùèì åäèëÿí çàìàíäà ùÿð êèì
×èðêèí èøëÿðèíè ïÿðäÿëÿéèðñÿ -
Î ìÿíèì ýþçöìäÿ àë÷àã àäàìäûð.
191
 Àíòèãîíà
Ùþêìäàð, ñÿí ìÿíäÿí íÿ èñòÿéèðñÿí -
Þëöìäÿí àðòûã äà áèð úÿçàí âàðìû?
Êðåîíò
Ñÿí þëñÿí ÷àòàðàì þç ìÿãñÿäèìÿ.
Àíòèãîíà

Íèéÿ ìÿÿòòÿëñÿí! Þëäöð! Îíñóç äà

Õîøóìà ýÿëìÿéèð ñþçëÿðèí ñÿíèí
Ìÿíäÿí äÿ éàõøû ñþç ýþðìÿéÿúÿêñÿí!
Ìÿíÿ íÿ âàð? Äàùà áîðúóìó âåðäèì -
Þëöìö äÿôí åòäèì, áèëèðÿì ùÿðýàù
Ãîðõó êÿñìÿñÿéäè õàëãûí äèëèíè
Ìÿíÿ ùàãã âåðÿðäè áöòöí úàìààò
Áèðúÿ ìöñòÿáèäëÿð ñÿðáÿñòäèð àíúàã
Îíëàð ùÿð øåé äåéèð, ùÿð øåé åäèðëÿð.

Êðåîíò

Íÿ îëäó áó áîéäà Êàäì íÿñëèíäÿí

Äöçýöí áàøà äöøÿí áèðúÿ ñÿí îëäóí?

Àíòèãîíà

Áó àüñàããàëëàð äà ìÿí ôèêèðäÿäèð,

Äèíÿ áèëìÿéèðëÿð ãîðõóëàðûíäàí.

Êðåîíò

Ýþðöðñÿí ùå÷ äèíèá-äàíûøàí éîõäóð.

Ìÿíÿ àü îëìàüûí ïèñ èø äåéèëìè?

Àíòèãîíà

Ùå÷ äÿ ïèñ èø äåéèë ãàðäàøëàðûìûí

Äàèì ÿçèç òóòìàã õàòèðÿñèíè
192
 Êðåîíò

Éîõñà êè, îíóíëà ãàáàã-ãàáàüà

Âóðóøàðàã þëÿí ãàðäàøûí äåéèë?

Àíòèãîíà

Äîüìà ãàðäàøûìäûð, äàíìûðàì îíó.

Êðåîíò

Áÿñ íèéÿ àñèéÿ ùþðìÿò åëÿéèá

Øÿðÿôëÿ þëÿíè òÿùãèð åäèðñÿí?

Àíòèãîíà

Ìÿðùóì áó ñþçëÿðÿ ëàéèã äåéèëäèð.

Êðåîíò

Éà ìþìèí, éà äà êè òàìàì àëëàùñûç -

Ñÿí ö÷öí éÿãèí êè, ùàìûñû áèðäèð…

Àíòèãîíà

Þëÿí ãàðäàøûìäûð, àäè ãóë äåéèë!

Êðåîíò

Ëàêèí óíóäóðñàí, îíëàðäàí áèðè

Ôÿòù åòìÿê èñòÿðêÿí ÿçèç âÿòÿíè
Âÿòÿí êåøèéèíäÿ þëäö äèýÿðè.
"
Àíòèãîíà

Åë ö÷öí áèð ãàíóí èñòÿéèð Àèä!

Êðåîíò

Ñàòãûíëà, ñàäèãèí òàëåéè áèðìè?

193
 Àíòèãîíà

(ÿëèíè àøàüû óçàäàðàã)

Íÿ áèëìÿê èíäèäÿí áèç î äöíéàäà

Êèì ñàäèã, êèì ñàòãûí ñàéûëàúàãäûð?

Êðåîíò

Ùàðäà îëóð-îëñóí þëöì, äöøìÿíè

Ùàìû íèôðÿò èëÿ ãàðøûëàéàúàã!

Àíòèãîíà

Äîñòà íèôðÿò ö÷öí äåéèë éÿãèí áèë

Îíó ñåâìÿê ö÷öí éàðàíìûøàì ìÿí!

Êðåîíò

(éåðè ýþñòÿðÿðÿê)

Äàùà î äöíéàäà ýåäèá ñåâÿðñÿí.

Ëàêèí áó äöíéàäà íÿ ãÿäÿð ñàüàì
Ãàäûíëàð àüàëûã åòìÿéÿúÿêäèð!

Èñìåíà äàõèë îëóð.

Èêèíúè ñÿùíÿ

Êîðèôåé

Áàõ, áóäóð, Èñìåíà ýÿëèð ñàðàéäàí

Îíó ãàðäàøûíûí äÿðäè àëûáäûð.
Ãàðà áóëóä êèìè òóòãóíäóð öçö
Ãîøà ÷àéëàð êèìè àõàí ýþç éàøû
Ñóëàéûð ãûçàðìûø éàíàãëàðûíû.
194
 Êðåîíò

(Èñìåíàéà)

Òÿÿññöô êè, ìÿíèì þç ñàðàéûìäà

Èêè ÿôè èëàí, èêè öñéàíêàð
Äöøìÿí îëäóüóíó èíäè áèëìèøÿì
Èøòèðàê åòäèíìè, ñþéëÿ äÿôíäÿ?
Éîõñà êè, àíä è÷èá — Éîõ! — äåéÿúÿêñÿí?

Èñìåíà

ßýÿð Àíòèãîíà ìÿãáóë ñàíûðñà

Èøòèðàê åòìèøÿì, ýöíàùûì âàðäûð.

Àíòèãîíà

Ìÿíèì ýöíàùûìà íàùàãäàí øÿðèê

Îëìàüûí äöç äåéèë, Äèêà16 äà áóíó
Äöçýöí ùåñàá åòìÿç, çèðà ìÿí ñÿíèí
Äîüðóäàí ýþðìÿäèì áèð êþìÿéèíè

Èñìåíà

×ÿêäèéèí ìèí ÿçàá, ìèí ÿçèééÿòÿ

Þëöì-äèðèì ýöíö áó ôÿëàêÿòÿ
Øÿðèê îëìàüûìà óòàíìàéûðàì.

Àíòèãîíà

Ùÿð êèì úàí ãîéìóøñà áó èøÿ áàøäàí

Îíó Àèä áèëèð. Ëàêèí ãóðó ñþç -
Äèëäÿ îëàí ñåâýè êèìÿ ýÿðÿêäèð?

Èñìåíà

Òàáóòóí ïàêëûüû óüðóíäà ìÿíèì

Þëöì øÿðÿôèíÿ íàèë îëìàìà
Ýöìàí ñÿí íàðàçû ãàëìàéàúàãñàí?
195
 Àíòèãîíà

Ìÿí òÿê þëÿúÿéÿì, ñÿíèí ìÿíèìëÿ

Áÿðàáÿð þëìÿéÿ ëàéèãèí éîõäóð.

Èñìåíà

Éàøàéà áèëìÿðÿì ñÿíñèç, ÿçèçèì!

Àíòèãîíà

Êðåîíòäàí ñîð áóíó, äàèìà îíóí

Èòàÿò åäèðäèí ãàíóíëàðûíà.

Èñìåíà

Áóíäàí þçöíÿ äÿ áèð õåéèð éîõäóð,

Íÿéÿ ÿçàá âåðèð, ÿçàá ÷ÿêèðñÿí?

Àíòèãîíà

Àúû ýöëöøëÿðëÿ ñÿíÿ ýöëÿíäÿ

Áèëèðñÿí íÿ ãÿäÿð ÿçàá ÷ÿêèðÿì?..

Èñìåíà

Äå ýþðöì î èøäÿ ìÿí íÿ úÿùÿòäÿí

Ñÿíèí÷èí ôàéäàëû îëà áèëÿðäèì?

Àíòèãîíà

Þçöíö õèëàñ åò! Ñàü ãàëìàüûíà

Èíàí êè, ùå÷ ãèáòÿ åòìÿéÿúÿéÿì.

Èñìåíà

Óô… Éàçûã úàíûì, ñÿíèí òàëåéèíÿ

Äå, íåúÿ ëàéèãäè, áèýàíÿ ãàëûì?
196
 Àíòèãîíà

Ìÿí þëöì éîëóíó ñå÷äèì î ýöíäÿí

Ñÿí äÿ áó äöíéàäà ãàëìàã, éàøàìàã,

Èñìåíà

Ìÿíèì ñóñìàüûìûí ñÿáÿáè ëàêèí

Ùå÷ äÿ áó äåéèëäè.

Àíòèãîíà

Ìÿëóì îëóð êè,

ßýÿð áèð úÿùÿòäÿí ìÿí ùàãëûéàìñà
Î áèðè úÿùÿòäÿí ñÿí ùàãëûñàíìûø,
Ùÿð êÿñ ùàãëû èìèø ãÿíàÿòèíäÿ.

Èñìåíà

Ùÿð ùàëäà áèð ÷ûõàð ýöíàùëàðûìûç.

Àíòèãîíà

Áàúûì, úöðÿòëè îë! Ñÿí éàøàéûðñàí

Ëàêèí ìÿí àéðû áèð àëÿìÿ ýåòäèì -
Àðòûã þëöëÿðèí àðàñûíäàéàì.

Êðåîíò

(õîðà)

Áóíëàðäàí áèðèíèí éàõûí çàìàíäà,

Ëàêèí äèýÿðèíèí àíàäàí äîüìà
Äÿëè îëäóüóíà èíàíäûì, àðòûã.

Èñìåíà

Àíúàã åé ùþêìäàð, äÿðäÿ äöøÿíèí

Ùå÷ ãàëà áèëÿðìè àüëû áàøûíäà?
197
 Êðåîíò

Ýþðöíöð àüëûíû ñÿíèí ãÿì, êÿäÿð

Áàøûíäàí àëìûøäûð, îäóð êè, ýÿëèá
Òåç øÿðèê îëóðñàí áó úèíàéÿòÿ.

Èñìåíà

Íåúÿ éàøàéàðàì, ñþéëÿ, îíñóç ìÿí?

Êðåîíò

“Îíñóç” äåéèá äóðìà, î äàùà éîõäóð!

Èñìåíà

Ùþêìäàð, äîüðóäàí þëäöðÿðìèñÿí

Þç ÿçèç îüëóíóí íèøàíëûñûíû?

Êðåîíò

Åéáè éîõ, òàïûëàð ùÿð íåúÿ îëñà

Êèøèëÿðÿ ãàäûí, ãûçëàðà äà ÿð.

Èñìåíà

Íÿ ãûçà åëÿ áèð îüëàí òàïûëàð,

Íÿ äÿ êè, îüëóíà åëÿ ýþçÿë ãûç!

Êðåîíò

Ìÿíèì ïèñ ýÿëèíÿ íèôðÿòèì âàðäûð.

Àíòèãîíà

ßçèç Ùåìîíóì, ñÿí ÿýÿð áèëñÿéäèí

Àòàí ñÿíè íåúÿ òÿùãèð åëÿäè?!

Êðåîíò

Ìÿíè óòàíäûðäûí ñÿí þç òîéóíëà.

198
 Êîðèôåé

Ùþêìäàð, ÷ÿòèíäèð, ìÿýÿð áó ãûçäàí

Ìÿùðóì åäÿðñÿíìè þç îüëóíó ñÿí!

Êðåîíò

Åâëÿíìÿëÿðèíÿ Àèä îíëàðûí

Ìÿíèì ÿãèäÿìúÿ ñîí ãîéìóø àðòûã.

Êîðèôåé

Áåëÿ ýþðöíöð êè, òàëå áó ãûçûí

Þëöìöíö éàçûá…

Êðåîíò

Áèçäÿí þòÿðè
Ìÿëóìäóð êè, òàëå ùÿð èêèñèíèí

(Õèäìÿò÷èëÿðÿ)

Õèäìÿò÷èëÿð! Òåçúÿ ãÿñðÿ àïàðûí

Íÿçàðÿò àëòûíäà ãîéóí áóíëàðû!
Äóñòàã åëÿéèí êè, þëöì ãîðõóñó
Ùèññ åäÿð, ùèññ åòìÿç ùÿòòà úÿñóðëàð
Ãà÷ûá ãóðòàðìàüà ôöðñÿò àõòàðàð.

Êåøèê÷è ãóëëàð Èñìåíàíû âÿ Àíòèãîíàíû àïàðûðëàð.

ÈÊÈÍÚÈ ÑÒÀÑÈÌ

Õîð

ÁÈÐÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Ùÿð êèìèí êè, ùÿéàòû

Êå÷ìèø ãÿìñèç, êÿäÿðñèç
Î õîøáÿõòäèð äöíéàäà.
Ôÿãÿò êèìèí åâèíÿ
Ðÿõíÿ ñàëìûø àëëàùëàð
199
 Îðäàí ÿñëà ôÿëàêÿò,
Øÿð óçàã îëìàéàúàã —
Êÿñìÿéèíúÿ íÿñëèíè
Éåð öçöíäÿí òÿðòÿìèç,
Ôðàêèéà äÿíèçè
Ãàñûðüàëû îëàíäà
Ýèðäàáëàðûí äèáèíäÿí
Äÿíèçèí ýþé ñÿòùèíÿ
Ãàðà ãóìëàð ñîâóðóð
Øèääÿòëè äàëüàëàðûí
Ýöúëö òÿëàòöìöíäÿí
Áèð ýóðóëòó ãîïóð êè,
Ñàùèë ó÷óá òþêöëöð.

ÁÈÐÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Ëàáäàê õàíÿäàíëûüû
Íåúÿ ó÷óá äàüûëûð
Ãÿäèì àòà-áàáàäàí
Íÿâÿ íÿòèúÿñèíÿ
Íåúÿ êå÷èð ôÿëàêÿò -
Þç ýþçöìëÿ ýþðöðÿì…
Ôÿëàêÿò ôÿëàêÿòè,
Þëöì äÿ êè, þëöìö
Òÿãèá åäèð äàèìà.
Éåòÿí éîõäóð èìäàäà
Áó íÿñëÿ àëëàùûí äà
Ìÿðùÿìÿòè ýÿëìÿéèð.
Áó ãûç Åäèï íÿñëèíèí
Ùèôç åäèëìÿéÿí, çÿðèô,
Èíúÿ áèð ôèäàíûäûð.
Çöëìÿò ãàðàíëûüûíäà
Êè÷èê ãûüûëúûì êèìè
Ùåéô ñþíöá ýåäÿúÿê.
Éåðàëòû, êîð äöíéàíûí
Ãàíëû òÿáÿðçèíëÿðè
“Àù, àìàí” åøèòìÿäÿí
200
 Áó ôèäàíû äîüðàéûð.
Ãóðáàí ýåäèð çàâàëëû
Äÿëè, ÷ûëüûí ðóùëàðûí
Ãÿçÿáèíÿ, êèíèíÿ…

ÈÊÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Çåâñ, ñÿíèí ýöúöíö

Ìÿýÿð áó èíñàíëàðûí
Ëîâüàëûüû äÿô åäÿð?
Çåâñèí éåð öçöíäÿêè
Úàíèëÿðè îõøàéàí
Îíëàðû áèùóø åäÿí
Éóõóäàí áàãè éîõäóð.
Î éåíèëìÿç ãöââÿéÿ
Ùå÷ éîðóëìàã áèëìÿéÿí
Äàèì äþíöá äîëàíàí
Àèäÿ ýöú ýÿëìÿéèð.
Íÿ êþùíÿëèê áèëèð î,
Íÿ äÿ êè, áèð ãîúàëûã.
Ñÿí åé, êöëëè èõòèéàð!
Ñÿùÿð-ñÿùÿð Îëèìïèí
Ãÿðã îëàðàã íóðóíà
Áèçÿ ãîíàã ýÿëèðñÿí
Áó äöíéàäà ùÿð çàìàí
Èíñàíëàð öçÿðèíÿ
Áèð ãàíóí ùþêìðàíäûð:
Èíñàíëàðûí ùÿéàòû
Ãÿìñèç, êÿäÿðñèç îëìàç!

ÈÊÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Áÿçÿí õÿéàë ýþðöíÿí

Øèðèí öìèä èíñàíû
Äöç éîëëàðà ÷ûõàðûð.
Áÿçÿí äÿ èíñàíëàðà
Áîø åùòèðàñëàð ö÷öí
Ìÿíàñûç õÿéàë îëóð
201
 Êèìèí êè, áàøû ùÿëÿ
Äàøäàí-äàøà äÿéìÿìèø,
Êþðïÿ óøàãëàð êèìè
Òÿúðöáÿñèçäèð ùÿëÿ,
Öìèä îíóí ãÿëáèíÿ
Äàùà òåçúÿ éîë òàïûð.
Ìöäðèê áèð àäàìûíäûð
Ñþéëÿäèéèì áó ñþçëÿð:
Î çàìàí êè, ïèñ éîëà
Àëëàù þçö ýÿòèðèð,
Îíäà ãàðà ýöí ñÿíÿ
Éàõøû áèð èø ýþðöíöð.
Ëàêèí îíó áèë êè, ñÿí
Àìàíñûç ôÿëàêÿòäÿí
ßñëà óçàã äåéèëñÿí.

Ö×ÖÍÚÖ ÅÏÈÑÎÄÈ

Áèðèíúè ñÿùíÿ

Êîðèôåé

Äèããÿò åò î êèìäèð? Êè÷èê þâëàäûí

Òàëåéèíÿ àúûéûá íèøàíëûñûíûí
Åâëÿíèá î áÿäáÿõò Àíòèãîíàéà,
Ñîíðà äà ñàðñûëûá ïåøèìàí îëàí -
Ùåìîí äåéèëìèäèð ýÿëÿí áóðàéà?

Êðåîíò

Ùàòèôëÿð ùÿð øåéè ìöÿééÿí åäèð.

(Ùåìîíà)

Îüóë, ñÿí éÿãèí êè, íèøàíëûí ùàãäà

Âåðäèéèì ùþêìäÿí ùàëè îëìóñàí
Õåéëè ãÿçÿáëèñÿí àòàíà ãàðøû?
202
 Ùåìîí
Ñÿí ìÿíèì àòàìñàí, ìÿí þâëàäûíàì,
Çÿðÿðëè îëìàç êè, ìÿñëÿùÿòëÿðèí?
Ìÿíÿ ýþñòÿðäèéèí äîüðó, äöçýöí éîë
Öñòöíäöð, ÿëáÿòòÿ, òîéäàí, íèøàíäàí.
Êðåîíò
Îüóë, ùå÷ óíóòìà öðÿéèíäÿ òóò!
Àòà èðàäÿñè þíöíäÿ ùÿð øåé
Òÿñëèì îëóð. Ìÿùç áóíà ýþðÿ äÿ
Äöøìÿíÿ òÿê úàâàá âåðÿúÿê,
Ëàêèí äîñòà àòà-áàáàñû êèìè
Ùþðìÿò åäÿ áèëÿí, ÷îõ èòàÿòêàð
Þâëàä òÿðáèéÿñè ö÷öí äàèìà
Àëëàùà ñèäãëÿ äóà åäèðèê
Õåéèðñèç, áÿùÿðñèç þâëàä éåòèðÿí
Àäàìëàð ùàããûíäà íÿ äåéÿ áèëëèê?
Àòà-àíàñûíà áó ñàéàã þâëàä
Àüûð áèð éöê îëóð, ãóðüóøóí éöêö
Äöøìÿíëÿð ö÷öí äÿ îéóíúàã îëóð.
Îüëóì, ãàäûí ö÷öí ùèññÿ ãàïûëûá
Êþðïÿ óøàã êèìè øûëòàã åëÿìÿ!
Áàëà! Éàõøû áèë êè, åâëÿíÿúÿéèí
Åâèí éàðàøûüû — åâèí ýÿëèíè
Éàðàìàç áèð ãàäûí ÷ûõàðñà ÿýÿð
Ùÿãèãÿò äåéèðÿì, èíàí êè, îíóí
Ãóúàüû áóç êèìè ñîéóã îëàúàã.
Ñþéëÿ, éàõûí äîñòóí áÿä îëìàñûíäàí
Áÿä àçàð, áÿä éàðà âàðìû äöíéàäà?
Îëà áèëìÿéÿúÿê î ñÿíÿ ìóíèñ!
ßë ÷ÿêèá éàðàìàç Àíòèãîíàäàí
Àèäÿ òÿñëèì åò. Ãîé î äöíéàäà
Êèìè èñòÿéèðñÿ îíóíëà îëñóí
Î, áþéöê ïÿíàùû àèëÿëÿðèí
Ìöãÿääÿñ Çåâñÿ äÿ ìèííÿò åëÿñÿ
Øÿùÿðÿ éàëàí÷û ÷ûõà áèëìÿðÿì.
Î ãûçûí éûðòûúû ìöòè îëìàéàí
203
×èðêèí ÿìÿëèíè òàìàì íåúÿ âàð
Õàëãà äåéÿúÿéÿì ñîíðà äà ùàìàí
Èúðà åäÿúÿéÿì þëöì ùþêìöíö!
Ñþçöìÿ áàõìàéûá þç ãîùóìëàðûì
ßýÿð àü îëñàëàð ìÿíèì öçöìÿ,
Îíäà íÿ ýþçëÿéèì þçýÿëÿðèíäÿí?
Êèìèí åâ èøèíäÿ ñÿðèøòÿñè âàð -
Ùàìûéà áèð ýþçëÿ áàõà áèëèðñÿ,
Îíà ùÿòòà äþâëÿò èøëÿðèíäÿ äÿ
Åòèáàð åëÿéèá èø âåðìÿê îëàð.
Èõòèéàð, âÿçèôÿ ñàùèáëÿðèíÿ
Êÿìåòèíà îëóá, ñàéìàéàíëàðû
ßñëà ñåâìÿéèðÿì, çèðà ùÿð êèìè
Úàìààò áèð èøÿ ñå÷èá ãîéóáñà
Îíà äà èòàÿò îëóíìàëûäûð.
Èíàíìàã îëàð êè, éàõøû äþâëÿòè
Ùÿìèí àäàì ñåâÿð, ùÿì äÿ áàúàðàð
Èäàðÿ åòìÿéè, áåëÿ àäàìëàð
ßí éàõûí, ÿí ýöúëö ñèëàùäàø êèìè
Ãûçüûí âóðóøëàðäà éàíûíäà îëóð
Äöíéàäà ùÿð øåéäÿí áàøûïîçóãëóã
Ïèñäèð, ãîðõóëóäóð, î øÿùÿðëÿðè
Äàüûäûð, ìÿùâ åäèð, õàðàáà ãîéóð.
Áèð äÿ ýþðöðñÿí êè, ïîçóá ñÿôèíè
Äàüûäûð ìöòòÿôèã ãîøóíëàðûíû.
Áèð ãàíóí, áèð ãàéäà îëàðñà èøäÿ
Èòàÿò åäèðëÿð òàïøûðûãëàðà,
Îíäà òÿëÿôàò äà éÿãèí ÷îõ îëìàç
Ãàíóí ìöùàôèçÿ åäèëñèí ýÿðÿê
Ýöçÿøò åäèëìÿñèí ãàäûí úèíñèíÿ!
Øàéÿä, èøäè áóíà åùòèéàú îëñà -
Éåíÿ êèøèëÿðèí ùàêèìèééÿòè
Éàõøûäûð ãàäûíëà ùåñàáëàøìàãäàí.
Êîðèôåé
Åé ùàêèì, éàøûìûí ÷îõëóüó ìÿíÿ
Ùàãã âåðèð áó ùàãäà ôèêðèìè äåéèì
Äèíëÿäèì, ùÿãèãÿò, ÷îõ äöç áóéóðäóí.
204
 Ùåìîí

Àòàúàí, àëëàùëàð ùÿð øåéäÿí ãàáàã

Èíñàíà äÿéÿðëè áèð íåìÿò âåðèð.
Î íåìÿò øöóðäóð, âÿçèôÿ äåéèë!
Äîüðó îëìàñà äà áóéóðäóãëàðûí
Çèää ýåäÿ áèëìÿðÿì ñÿíèí ùþêìöíÿ!
Ëàêèí óíóòìà êè, éåð ãóëàãëûäûð…
Úàìààò è÷èíäÿ îëàí ñþùáÿòè
Ñÿí åøèòìÿñÿí äÿ ìÿí åøèäèðÿì.
Éàõøûëûã, éàìàíëûã íÿ ñþéëÿíèðñÿ
Åëÿ áèë ùàìûñû ãóëàüûìäàäûð.
Áèð ôèêèð õîøóíà ýåòìÿéÿí çàìàí
Øÿùÿð ÿùëè ö÷öí ñÿðò áàõûøëàðûí
Íÿ ãÿäÿð ãîðõóíúäóð. Ìÿùç îíà ýþðÿ
×ÿêèíèðëÿð ñÿíÿ áèð ñþç äåìÿêäÿí
Ëàêèí ìÿíäÿí ÿñëà ÷ÿêèíìÿéèðëÿð.
Áöòöí øÿùÿð ÿùëè ãÿìýèíäèð, àòà!
Î ãûçûí äÿùøÿòëè ìöñèáÿòèíÿ -
Àíòèãîíà ùàãäà äåéèð êè, ùàìû
“Ãàäûíëàð è÷èíäÿ áèð ìÿñóìÿäèð.
Áàøûíà ùÿð íÿ èø ýÿòèðèëÿðñÿ
Îíóí úÿñàðÿòëè îëìàüûíäàäûð.
Éàçûã Àíòèãîíà, âóðóøìàëàðäà
Þëÿðêÿí äÿôíè éàñàã åäèëìèø
ßçèç ãàðäàøûíûí úÿíàçÿñèíè
Éûðòûúû ãóøëàðûí âÿ àú èòëÿðèí
Äèäèá éåìÿñèíÿ èìêàí âåðìÿéèá
Äÿôí åòìÿê èñòÿìèø. Îäóð êè, éàçûã
Áó éîëäà ýöíàùñûç ìÿùâ îëàúàãäûð.
Ãûçûë ìöêàôàòà ëàéèãäèð î ãûç!”
Áåëÿ ñþç ýàï ýÿçèð èíäè ùÿð éàíäà,
Ëàêèí ñÿí, àòàúàí, ÿýÿð ôèðàâàí,
Áÿõòÿâÿð éàøàñàí äàùà ìÿí àðòûã
Íÿ àðçó åäÿðÿì, áó ìÿíÿ áÿñäèð.
Ìÿëóìäóð, àòàëàð þâëàäëàðûíûí
Åëÿ äÿ þâëàäëàð àòàëàðûíûí
Øàíè-øþùðÿòèëÿ ôÿõð åëÿéèðëÿð.
205
Ìÿí ñÿíèí õåéðèíè äåìÿê èñòÿðäèì.
Ñÿí åëÿ çÿíí åòìÿ, àòàúàí éÿãèí
Áèðúÿ ñÿí ùàãëûñàí, áàøãàëàðû éîõ!
Ùÿð êèì õóäïÿñÿíääèð, î çÿíí åäèð êè,
Îíäàí éàõøû íàòèã, èýèä, ãÿùðÿìàí
Àõòàðñàí òàïûëìàç áöòöí äöíéàíû
Ëàêèí áåëÿìèäèð? Òÿÿññöô êè, éîõ!..
Ýþðÿðñÿí ùå÷ øåéäèð äèããÿò éåòèðñÿí!
ßãëè, ôÿçèëÿòè ëàï ÷îõ îëñà äà
Êèøè þéðÿíìÿéè ùå÷ åéèá ñàíìàç!
Áèëèðñÿí, ÷îâüóíäà ùàíñû àüàú êè,
Êöëÿéèí ìåéëèíÿ ýþðÿ ÿéèëèð,
Ãîðóéóá áîðàíäàí áóäàãëàðûíû.
Ùàíñû àüàúëàð êè, ùå÷ ÿéèëìÿéèð,
Èíàäëà äàéàíûð êöëÿéÿ ãàðøû
Øèääÿòëè áèð ùÿìëÿ åäÿíäÿ áîðàí
Î ìþùêÿì àüàúëàð êþêöíäÿí ãîïóð.
Àòà, åëÿúÿ äÿ ùàíñû ýÿìè÷è
Ñàéìàçëûã åëÿéèá òóôàíëû ýöíäÿ
Éåëêÿíèí àüçûíû ÷ÿêèá éûüìàéûð,
Äÿðéàäà ãÿðã îëóð îíóí ýÿìèñè.
Îäóð êè, ãÿçÿáèí ñîéóñóí áèð àç!
Ùþêìöíö ëÿüâ åëÿ, ýÿíú îëñàì äÿ ìÿí
Ìÿñëÿùÿò åäÿðäèì ìöíàñèá áèëñÿí;
Äöíéàéà ýÿëÿíëÿð àëèì ýÿëìÿéèð,
Ìöäðèê äîüóëìàéûð àíàäàí ùàìû
Ìàäàì êè, áåëÿäèð — îíäà äèíëÿìÿê
Ëàçûìäûð àüûëëû ìÿñëÿùÿòëÿðè.
Êîðèôåé
Ùþêìäàð! Ìöíàñèá ýþðöëñÿ ÿýÿð
Äåéÿðäèì îíó äà äèíëÿìÿê ëàçûì,
Íèòãèíèç éàõøûäûð èêèíèçèí äÿ…
Êðåîíò

Äóðóá ìÿí èõòèéàð ÷àüûìäà èíäè

Êþðïÿ óøàãäàíìû þéðÿíìÿëèéÿì?
206
 Ùåìîí

Áàðè ùå÷ îëìàñà èíñàôûí îëñóí

×îõ äà êè, ìÿí ýÿíúÿì. Ëàêèí íÿ îëàð,
Éàøà éîõ, áàøà äà áàõìàã ëàçûìäûð.
Êðåîíò

Ñþéëÿ, àñèëÿðÿ ùþðìÿò åëÿìÿê

Éàõøû îëàðäûìû?

Ùåìîí

Ìÿí äåìÿäèì êè,

Ùþðìÿò åëÿéÿñÿí éàðàìàçëàðà.

Êðåîíò

Ùÿìèí î ãûç þçö áó õÿñòÿëèéÿ

Äèêáàø îëàðìû, òóòóëìàñàéäû?

Ùåìîí

Áóíó òÿñäèã åòìèð áèçèì Ôèâ ÿùëè.

Êðåîíò

Ìÿýÿð Ôèâ ÿùëèíèí áóéðóãëàðûéëà

Äóðóá îòóðìàëû?

Ùåìîí

Àòà, óøàã òÿê

Äàíûøäûüûí ñþçö ùèññ åäèðìèñÿí?

Êðåîíò

Ìÿýÿð áó øÿùÿðÿ ìÿíäÿí áàøãà áèð

Èõòèéàð ñàùèáè éåíÿ ëàçûìäûð?
207
 Ùåìîí

Ùàíñû þëêÿäÿ êè, áèðúÿ ìöñòÿáèä

Ùþêìðàíëûã åäèð — þëêÿ äåéèë î!

Êðåîíò

Ìÿýÿð äþâëÿòëÿðè èäàðÿ åòìÿê

Þç èøè äåéèëìè ùþêìäàðëàðûí?!

Ùåìîí

Áó øÿùÿðèí äåéèë, áîø áèð ñÿùðàíûí

Ùàêèìè îëñàéäûí éàõøû îëàðäû…

Êðåîíò

(õîðà)

Áåëÿ ýþðöíöð êè, ãàðûìûø ãûçûí

Öñòöíäÿ áèçèìëÿ äàâàéà äóðìóø…

Ùåìîí

Ãàðûìûø þçöíñÿí!.. Ìÿí ñÿíèí ö÷öí

Íàðàùàò îëóðàì.

Êðåîíò

Éàðàìàçà áàõ!
Àü îëóð öçöíÿ þç àòàñûíûí!

Ùåìîí

Íÿ åäèì, ýþðöðÿì, ÷îõ íàùàã éåðÿ

Ùàããû òàïäàéàðàã ýöíàù åäèðñÿí.

Êðåîíò

Ìÿí þç äþâëÿòèìÿ ùþðìÿò åäèðÿì

Áÿëêÿ äÿ ñÿí áóíó ýöíàù ñàéûðñàí?
208
 Ùåìîí

Åòìÿäèéèí ùàëäà àëëàùà ùþðìÿò

Äþâëÿòÿ ùàðàäàí ùþðìÿò åäèðñÿí!

Êðåîíò

Àúèç òÿáèÿòëè, ãàäûí äöøêöíö!

Ùåìîí

ßñèðè äåéèëÿì àë÷àã ùèññëÿðèí

Áó èòòèùàì ö÷öí äÿëèëèí éîõäóð!

Êðåîíò

Î ñÿíèí äèëèíäÿí äöøìÿéèð, áÿëè!

Ùåìîí

Òÿêúÿ î äåéèë êè, ñÿí äÿ, þçöì äÿ

Éåðàëòû àëÿìèí àëëàùëàðû äà…

Êðåîíò

Éîõ! Ãàäûí ÿñèðè, ùèéëÿ èëÿ ñÿí

ßëÿ ýÿòèðìÿéÿ ÷àëûøìà ìÿíè!

Ùåìîí

Þçöí äàíûøûðñàí éàëíûç ùÿð çàìàí

Êèìñÿíè äèíëÿìÿê èñòÿìÿéèðñÿí.

Êðåîíò

Ùÿð ùàëäà íÿ ãÿäÿð áó äöíéàäàñàí

Îíóíëà åâëÿíÿ áèëìÿéÿúÿêñÿí!
209
 Ùåìîí

Îíóí þëöìö, áèë, áàøãàñûíûí äà

Âàõòñûç þëöìöíÿ ñÿáÿá îëàúàã!

Êðåîíò

Èýèä, äåìÿê, ìÿíè òÿùäèä åäèðñÿí?!

Ùåìîí

×öðöê ôèêèðëÿðè ãÿáóë åòìÿìÿê

Ìÿýÿð òÿùäèäìèäèð?

Êðåîíò

Åùòèéàò åò êè,
Ñîíðà áîøëóüóíó ôèêèðëÿðèíèí
Áàøà äöøìÿéÿñÿí ýþçëÿðè éàøëû!

Ùåìîí

Íÿ åäèì àòàìñàí, ÿýÿð þçýÿñè

Îëñàéäûí èíàí êè “àõìàã!” äåéÿðäèì.

Êðåîíò

Äå áåëÿìè îëäó? Àíä îëñóí ãöäñè

Îëèìïÿ ìÿíè êè, òÿùãèð åëÿäèí
Éÿãèí áèë úÿçàñûç ãàëìàéàúàãñàí!

(õèäìÿò÷èëÿðÿ)

Áóðàéà ýÿòèðèí úèíàéÿòêàðû!

Î áóðäà Ùåìîíóí ýþçö þíöíäÿ
Þëäöðöëìÿëèäèð!
210
 Ùåìîí

Éîõ, éîõ, î áóðäà

Ìÿùâ åäèëìÿéÿúÿê ìÿíèì éàíûìäà
Çèðà, èñòÿñÿí äÿ öçöí öçöìö
Èíàí êè, áèð äàùà ýþðìÿéÿúÿêäèð!
… Áåëÿ âÿùøÿòëÿðè ýèçëÿòìÿê ö÷öí
Ìÿíè éîõ, þçöíÿ äîñò, òàíûø àõòàð!

(Ýåäèð)

Èêèíúè ñÿùíÿ

Êîðèôåé

Åé ùþêìäàð, î ÷îõ ãÿçÿáëè ýåòäè.

Áåëÿ úàâàí éàøäà êÿäÿðëè îëìàã
Õåéëè ãîðõóëóäóð.

Êðåîíò

Ãîé íÿ åäèð åòñèí!.. Ãåéáÿò åëÿñèí

Àü îëñóí öçöíÿ þç àòàñûíûí
Ëàêèí ùå÷ ôÿðãè éîõ, áóíëàð þëöìäÿí
Õèëàñ åòìÿéÿúÿê ýöíàùêàðëàðû!..

Êîðèôåé

Ùþêìäàð, ãÿðàðûí ùÿð èêèñèíè

Ìÿùêóì åòìÿêìèäèð éÿãèí þëöìÿ?!

Êðåîíò

Ìöãÿññèð îëàíû, îëìàéàíû éîõ!

Ãÿðàðûì ãÿòèäèð.

Êîðèôåé

Þëöìÿ ìÿùêóì
Åäèëÿíè íåúÿ þëäöðÿúÿêñÿí?
211
 Êðåîíò

Îíó òàìàìèëÿ èíñàí îëìàéàí

Áèð éåðäÿ, ãàðàíëûã áèð çèðçÿìèéÿ
Àòàðëàð, þëÿðêÿí îíóí ýöíàùû
Áèçëÿðè òóòìàñûí äåéÿ éàíûíà
Áèð àçúà ÷þðÿêäÿí, ñóäàí ãîéàðëàð.
Õåéèð-äóà åòñÿ îðäà Àèäÿ
Éàõàñû ãóðòàðà áÿëêÿ þëöìäÿí.
Áÿëêÿ äÿ, ÿêñèíÿ, ýþçöéëÿ ýþðöá
Èíàíà Àèäÿ îëàí äóàíûí,
Ùþðìÿòèí òàìàì ïó÷ îëäóüóíà.

(Ýåäèð)

Ö×ÖÍÚÖ ÑÒÀÑÈÌ

Õîð

ÑÒÐÎÔ

Åé øèääÿòëè âóðóøëàðäà
Ìàùèð îâ÷ó èýèä Åðîñ!
Åùòèðàñëàð èëàùÿñè
Ýåúÿëÿðè øóõ ãûçëàðûí
Àë âÿ çÿðèô éàíàãëàðû
Öçÿðèíäÿ äèíúÿëèðñÿí;
Ñîíðà äà ýþé äÿíèçëÿðèí
Öçÿðèíäÿí ñöçöá êå÷ÿð,
Åíÿð âÿùøè ùåéâàíëàðûí
Óçàã, õÿëâÿò êàùàñûíà,
Îðàäàúà ýèçëÿíÿðñÿí.
Íÿ àëëàùëàð, íÿ èíñàíëàð
Ñÿíäÿí éàõà ãóðòàðìûðëàð,
Îíëàð ñÿíäÿí âÿúäÿ ýÿëèð;
Øóðà ýÿëèá èëùàìëàíûð,
Ñîíðà äà èçòèðàá ÷ÿêèð.
212
 ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Äÿðÿëÿðëÿ ìþìèíëÿðèí
Ãÿëáèíè òåç ÿëÿ àëûá,
Îíëàðû ñÿí éàíëûø éîëà —
Ôÿëàêÿòÿ àïàðìûøñàí.
Áóäóð, úàí áèð, ãàí áèð îëàí
Èêè êèøè àðàñûíäà,
Áàðûøûëìàç íèôàã ñàëäûí.
Ôÿãÿò áàêèðÿ áèð ãûçûí
Ýþçëÿðèíäÿ éàíàí àòÿø
Äÿôÿëÿðëÿ ãöââÿòëèäèð.
Àëëàùëàðûí éàðàòäûüû
Ïàê, ìöãÿääÿñ ãàíóíëàðà,
Åùêàìëàðà ÿñèð îëàí
Ìþìèíëÿðèí ýþçëÿðèíäÿí
ßáÿäè ýÿíú îëàí õàíûì -
Àôðîäèòà ðÿãñ åäÿðêÿí
Ùàìûíûí ãÿëáèíè äÿðùàë
Þç ÿëèíÿ àëà áèëèð.

ÄÞÐÄÖÍÚÖ ÅÏÈÑÎÄÈ

Áèðèíúè ñÿùíÿ

Êîðèôåé

Áóäóð, ìÿí þçöì äÿ áó ìÿíçÿðÿíè

Ñåéð åòäèéèì çàìàí ýþçöìäÿí àõàí
Ñåë êèìè éàøëàðû êÿñÿ áèëìèðÿì -
Ìóüàéûð îëñà äà ÿäÿá-ÿðêàíà
Òÿÿññöô, áåëÿäèð, éàçûã ãûçúûüàç
Ùå÷ ãÿäÿì ãîéìàìûø òîé ýÿðäÿéèíÿ
Ãàðà ñÿðäàáàéà ýèðìÿëè îëäó…

Êåøèê÷èëÿð Àíòèãîíàíû ýÿòèðèðëÿð.

213
 ÊÎÌÌÎÑ

ÁÈÐÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Àíòèãîíà

Åé äîüìà øÿùÿðèí èíñàíëàðû, ñèç

Áàõûí, ìÿí ýöíÿøè ñîíóíúó äÿôÿ
Ýþðìÿëè îëóðàì. Áó ñîí éîëóìäóð.
Ùàìûíû òîðïàãäà ýèçëÿäÿí Àèä,
Òîé-íèøàí íÿüìÿñè àëòûíäà ìÿíè
Àïàðäû Àõåðîíò ñàùèëëÿðèíÿ.
Ãîíàãëàð íÿüìÿéëÿ íèøàíëû ãûçû
Ýÿëèí ýÿðäÿéèíÿ ìöøàéÿò åòìÿê
Èñòÿìÿéèð ôÿãÿò ìÿí Àõåðîíòëà
Åâëÿíèð, îíà äà âöñóë îëóðàì.

Êîðèôåé

Èíñàíëàð ÷îõ çàìàí õÿñòÿëÿíÿðÿê,

Áÿçÿí äÿ ãûëûíúëà âóðóøìàëàðäà
Éàðàëàíûá þëöð, ëàêèí ñÿí ùÿëÿ
Úàâàí, ñàü-ñàëàìàò, ùÿì äÿ ýÿíúëèéèí
Òÿáèè âÿ òÿìèç ñèôÿòëÿðèíè
Éàøàòäûüûí çàìàí þçöíäÿ áöòöí
Àèäÿ êþíöëëö ÿñèð îëìàãëà
ßáÿäè øþùðÿòÿ íàèë îëóðñàí.

ÁÈÐÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Àíòèãîíà

Áÿëè, åøèòìèøäèì, ãÿäèì çàìàíäà

Ôðèêèéàëû ãîíàã Òàíòàëèäàíûí17
Ñèïèë äàüëàðûíûí éàõûíëûüûíäà
ßçàá-ÿçèééÿòëÿ ìÿùâ îëäóüóíó.
À÷ûá ãîëëàðûíû ñûëäûðûì äàüëàð
214
Îíó ùÿð òÿðÿôäÿí áöðöìöø òàìàì
Äåéèðëÿð, ýþéëÿðäÿí Òàíòàëèäàíûí
Áàøûíûí öñòöíäÿ èëäûðûì ÷àõàð.
Öñòöíÿ àðàìñûç ãàð, éàüûø éàüàð
Îíó èñëàäàðìûø áàøäàí-àéàüà
Îíóí ýþç éàøëàðû ãàéíàð áóëàã òÿê
Áèàðàì ñöçöëöá êèðïèêëÿðèíäÿí
Àõàðìûø äàüëàðûí ÿòÿêëÿðèíÿ.
Ìÿíèì äÿ òàëåéèì áåëÿäèð éÿãèí.
Àëëàù äàø çèíäàíà, ãàðà ìÿùáÿñÿ -
Þëöì éàòàüûíà àïàðûð ìÿíè.

Êîðèôåé

Àëëàù þâëàäèëÿ áÿùñìè åäèðñÿí

Àíàäàí èëàùÿ äîüóëìóøäó î?
Áèçëÿð êè, þëöìÿ ìÿùêóì åäèëìèø
Àäè èíñàíëàðûã. Ëàêèí Àëëàùûí
×îõ ñåâäèéè ö÷öí ñÿíèí òàëåéèí
Òàëåéè êèìèäèð Òàíòàëèäàíûí.

ÈÊÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Àíòèãîíà

Þëöì ìÿãàìûíäà ìÿíÿ ýöëöðñÿí.

Ùÿëÿ äèðè èêÿí, ùÿëÿ ýöíÿøèí
Ýþðäöéöì çàìàíäà øÿôÿãëÿðèíè -
ßçàá âåðèðñèíèç, èëàùè, ìÿíÿ.
Åé ìÿíèì âÿòÿíèì, âÿòÿíäàøëàðûì!
Àäëû àäàìëàðû áó ìÿìëÿêÿòèí!
Ýþçÿë Äèðêà ÷àéû, Ôèâ ÷ÿìÿíëèéè!
Áàðè øàùèä îëóí, áàðè ñèç äåéèí
Ìÿí ùàíñû ãàíóíà ýþðÿ ýöíàùñûç
Ãÿáèð òÿê ãàðàíëûã ñÿðäàáÿëÿðäÿ
Ãàëìàëû îëóðàì? Òÿÿññöô êè, ùå÷
Äàëûìúà àüëàéàí áèð êèìñÿì éîõäóð.
215
Ñÿíè äèðè-äèðè, åé éàçûã úàíûì
Úàíëûäàí, úàíñûçäàí, ïèñäÿí, éàõøûäàí,
Îëìàéàí êèìñÿñèç áèð ãàðàíëûüà
Àòûá ýÿëÿúÿêäèð, àüûðäûð, ùåéùàò…
Êîðèôåé
Ìÿüðóð ãûç, ñÿí èíñàí ÿëè ÷àòìàéàí -
Éöêñÿëìÿê èñòÿðêÿí — óúà ýþéëÿðÿ,
Ýöíàùêàð îëäóüó ñÿáÿáäÿí àòàí
Äèêàíûí ìöÿççÿì òàõòèíÿ äÿéÿð
Àüûð ÿçàáëàðëà éåðÿ äöøÿðñÿí!
ÈÊÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Àíòèãîíà
Ñÿí ìÿíèì éàðàìà òîõóíäóí éåíÿ -
Íÿ ö÷öí î áÿäáÿõò, éàçûã àòàìû,
Ëàáäàêëàð íÿñëèíè òÿãèá åëÿéÿí,
Ôÿëàêÿò òþðÿäÿí ãàðà òàëåéè,
ßôñóñ õàòûðëàäûí, èíúèäèð ìÿíè…
Àíàìûí ýöíàùêàð àüóøó, ùåéùàò!
Þç äîüìà îüëóíó ãÿáóë åëÿäè,
Àòàì äà åâëÿíäè áÿäáÿõò àíàìëà.
Ñîíðà äà ìÿí áÿäáÿõò ìåéäàíà ýÿëäèì.
Èíäè äÿ ùÿð éàíäàí ëÿíÿòëÿíÿðÿê,
Îíëàðûí éàíûíà ýåäèðÿì, ÿôñóñ…
Òÿÿññöô, ãàðäàøûì! Äöøöá ñåâäàéà
Ùÿì þçöí þçöíö, ùÿì äÿ êè, ìÿíè
Áèð ãàäûí óúóíäàí áÿäáÿõò åëÿäèí.
Êîðèôåé
Þëöëÿðÿ ùþðìÿò åëÿäèéèí òÿê,
Ãàíóí-ãàéäàíû äà ñàõëàìàã ýÿðÿê!
Îíó áàñûá êå÷ìÿê, òàïäàìàã îëìàç,
Ùàêèìëÿð ãàíóíóí êåøèéèíäÿäèð;
Ñÿíèí ñÿðáÿñòëèéèí åâèíè éûõäû.
216
 Àíòèãîíà

Èíäè ìÿí òàëåñèç, äîñòñóç, àøíàñûç

Ìóðàäà ÷àòìàìûø, êàìà éåòìÿìèø
Ýåäèðÿì, ñîí éîëóì, ñîí ñÿôÿðèìäèð.
Ýöíÿøèí ìöãÿääÿñ øÿôÿãëÿðèíè
Ùåéô êè, áèð äàùà ýþðìÿéÿúÿéÿì -
Ìÿíèì òàëåéèìÿ àüëàéàí éîõäóð.

Èêèíúè ñÿùíÿ

Êðåîíò

Þëöì ìÿãàìûíäà úèíàéÿòêàðà

Êþìÿéè îëñàéäû àùûí, ôÿðéàäûí
Ýöíàùêàð äàèìà ôÿüàí åäÿðäè.
Ìÿí áåëÿ äåäèì êè, àïàðûí òÿêúÿ!
Ñÿðäàáÿéÿ àòûí! Ëàêèí ãàïûíû
Åëÿ áàüëàéûí êè, ÷ûõà áèëìÿñèí!
Èñòÿð þëñöí, èñòÿð êèìè ñåâèðñÿ
Îíóíëà îðàäà èçäèâàú åòñèí!
Îíäà áèç ýöíàùêàð îëìàðûã, ùÿì äÿ.
Úàíè áó èøûãëû äöíéàäà ãàëìàç!

Êåøèê÷èëÿð Àíòèãîíàíû àïàðûðëàð.

Àíòèãîíà

Åé ãàðàíëûã ìÿçàð, ãàðà ñÿðäàáÿ,

Ýÿëèíëèê ýÿðäÿéèì ñèçìè îëäóíóç!
ßçèç ãîíàã ýåòìèø Ïåðñåôîíàéà,
Ìÿíèì óíóäóëìàç ãîùóìëàðûì âàð -
Îíëàðûí éàíûíà ýåäèðÿì èíäè.
Ìÿí áþéöê áèð íÿñëèí ñîí þâëàäûéàì.
Ãàðà òàëå ìÿíè ùÿëÿ ýÿíú èêÿí
Òîðïàüà — Àèäÿ ãèñìÿò åëÿäè.
Ëàêèí öðÿéèìäÿ áèð òÿñÿëëè âàð.
Áèëèðÿì êè, àòàì, àíàì, ãàðäàøûì
217
Ìÿíèì òàëåéèìÿ õîøíóä îëàðëàð.
Çèðà þëöì ýöíö ãÿééóì ìÿí îëäóì,
Àëëàùà ÿéàíäûð, þç ÿëëÿðèìëÿ
Îíëàðû ìÿí éóäóì, ìÿí äÿôí åëÿäèì -
Àëëàùûí õîøóíà ýåòñèíëÿð äåéÿ,
ßäÿáëÿ, ÿðêàíëà øÿðàá äà è÷äèì.
Ïîëèíèê, åé ìÿíèì ÿçèç ãàðäàøûì!
Óúóç îòóðìàäû ìÿíÿ úÿíàçÿí,
Îíó ýþòöðÿðêÿí ùàããûìû àëäûì.
Ëàêèí ãàíàíëàðûí íÿçÿðëÿðèíäÿ
Òàáóòóí ùþðìÿòëÿ ýþòöðöëäö, áèë!
Òàáóò þâëàäûìûí, éà äà ÿðèìèí
Îëñàéäû ýöìàí êè, ãàíóí-ãàéäàíû
Ïîçóá ìÿí îíëàðû äÿôí åëÿìÿçäèì,
Áàøãà áèðèñèíÿ ÿðÿ ýåäÿðäèì.
Îíäàí áèð óøàüûì îëàðäû éåíÿ,
Ëàêèí àòàì, àíàì áàøãà àëÿìÿ -
Àèä àëÿìèíÿ âàñèë îëäóëàð.
Îíëàð äàùà ýåðè äþíìÿéÿúÿêëÿð.
Ìÿíèì äÿ ãàðäàøûì îëìàéàúàãäûð.
Åé ÿçèç ãàðäàøûì, äîüðóäóð, ñÿíè
Ùþðìÿòëÿ áàñäûðäûì, ëàêèí Êðåîíò
Ãàíóíó, ãàéäàíû òàïäàäûí — äåéÿ
Ìÿíè úàíè êèìè ãÿëÿìÿ âåðäè.
Èíäè, áóäóð, ùÿëÿ êàìà ÷àòìàìûø,
Ùÿëÿ åøèòìÿìèø òîé íÿüìÿñèíè,
Ùÿëÿ áÿñëÿìÿìèø êþðïÿ óøàãëàð,
Ãÿñäÿí àéðû ñàëûá äîñòäàí-òàíûøäàí
Ìÿíè äèðè-äèðè ãÿáðÿ àòûðëàð,
Íÿ ñÿáÿáÿ ýþðÿ? Àëëàùûí ùàíñû
Éàõøû èøëÿðèíÿ àñè îëìóøàì?
Èíäè éàçûã úàíûì, éåíÿ àëëàùà
Ìÿíàñû âàðìûäûð ùþðìÿò åòìÿéèí?
Íàìóñëà éàøàäûì, àíúàã ñÿáÿáñèç
Ìöòòÿùèì åòäèëÿð øÿðÿôñèç äåéÿ.
Äå êèìè èìäàäà ÷àüûðûì äàùà?
Ýöíàùêàð ñàíûëäûì, ìÿí àëëàùëàðûí
218
Éîëóíäà þëöðÿì, äþçÿðÿì, àíúàã.
ßýÿð àëëàùëàðûí ýöíàùû âàðñà
Ùå÷ àðçó åòìÿçäèì éåíÿ öðÿêäÿí
Îíëàð ìÿíèì êèìè ÿçàá ÷ÿêÿëÿð.

Êîðèôåé

Ùÿìèí êöëÿêëÿðäèð áàøûíäà éåíÿ,

Éåíÿ ùÿìèí äÿëè, ùÿìèí äèâàíÿ!

Êðåîíò

Èøëÿð ÷îõ ëÿíýèäè. Áàõ, êåøèê÷èëÿð

Áåçèá òÿíòèìèøëÿð éàçûãëàð òàìàì.

Àíòèãîíà

Ùåéùàò, àíëàéûðàì áó ìÿøóì ñþçëÿð

Þëöì õÿáÿðèíè éåòèðäè ìÿíÿ.

Êðåîíò

Åëÿäèð! Ãöðóðëà äàíûøìàüûíû

Ìÿñëÿùÿò áèëìèðÿì, ýöìàí, éàõàíû
Þëöìäÿí ãóðòàðà áèëìÿéÿúÿêñÿí!

(Ýåäèð)
Àíòèãîíà

Åé Ôèâ òîðïàüûíûí äîüìà øÿùÿðè! -

Èëàùè éóðäóìóç! Ýåäèðÿì äàùà.
Òÿÿññöô, ýåúèêÿ áèëìÿéÿúÿéÿì…
(õîðà)
Åé Ôèâ àëëàùëàðû, áàðû ñèç áàõûí
Ìÿíÿ — ñîí íÿñëèíÿ õàíÿäàíëûüûí.
Ùþðìÿò åòäèì äåéÿ ìÿí î êÿñëÿðÿ,
Áèð ýþðöí íÿ ãÿäÿð ÿçàá ÷ÿêèðÿì.

Àíòèãîíàíû àïàðûðëàð.

219
 ÄÞÐÄÖÍÚÖ ÑÒÀÑÈÌ

Õîð
ÁÈÐÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Äàíàéà18 äà ñÿíèí òÿê

Ìèñ äèâàðëû ìÿùáÿñÿ
Äöøÿðÿê èøûüûíà
Ùÿñðÿò ãàëäû ýþéëÿðèí,
Çöëìÿò ãàðàíëûüûéëà
Èçäèâàú åëÿäè î.
Êöáàð íÿñëèíäÿí ýþçÿë
Áèð ãûç èäè, Äàíàéà.
Äåéèðëÿð, àëëàùëàðûí
Àëëàùû Çåâñ þçö äÿ
Ñåâèðìèø î äèëáÿðè,
Ãûçûë ñó äàìëàñûíà -
Çÿððÿëÿðÿ ÷åâðèëèá
Çåâñ âöñàëûíà ÷àòìûø
Çåâñäÿí ãûçûí ùÿòòà
Þâëàäû äà îëìóøäóð.
Ëàêèí òàëå éåíèëìÿç
Ãöäðÿòëè áèð ãöââÿäèð.
Íÿ ãàëûí ìèñ äèâàðëàð,
Íÿ ýóð íÿðÿëè Àðåé,
Íÿ äþøöíÿ äàëüàëàð
Âóðàí ãàðà ýÿìèëÿð,
Îíäàí éàõà ãóðòàðàð.

ÁÈÐÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Ùþêìäàð Äðèàíòûí
Îüëó ÷îõ äÿëèãàíëû,
×îõ äà ãÿçÿáëè èäè.
Åäîíëàðà ïàäøàù
Îëäóüó çàìàíäà î
×îõ ëîâüàëûã åäèðäè.
220
Ùÿòòà Âàêõ îéóíëàðû -
Àéèí ìÿðàñèìëÿðè
Îíà õîø ýÿëìÿç èäè.
Î ñÿáÿáäÿí Äðèéèéàíñ
Îíó ãàéàëàðûí äàð,
Ãàðàíëûã îéóüóíà
Ñàëìûø. Î äà ñÿíèí òÿê
Ãàðàíëûãäà éûõûëìûø
Çàìàí êå÷ìèø, ëîâüàëûã,
Ãóäóðüàíëûã, äèêáàøëûã
Àçàëìûø éàâàø-éàâàø.
Ùþêìäàð àéûëàíäà
Àíëàìûø êè, àüëûíû
Èòèðìèø, áîø àâàðà
Éàðàìàç ñþçëÿðëÿ î
Òîõóíìóøäóð àëëàùà
Ãàäûíëàðûí ÿëèíäÿí
Ëîâüàëûãëà àëàðàã,
Äèîíèñèí ìöãÿääÿñ
Ìÿøÿëèíè ñþíäöðöá.
Øèðèí-øèðèí íÿüìÿëÿðÿ
Ýþçÿë-ýþçÿë òöòÿêëÿðÿ
Àøèã îëàí Ìóçàëàðû
Òÿùãèð åòìèø àúû ñþçëÿ.

ÈÊÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Èêè éàõûí, ùÿìùöäóä

Äÿíèçèí àðàñûíäà,
Ýþé ãàéàíûí éàíûíäà,
Îðàäàêû Áîñôîðóí
Ýþé ñàùèëè, áèð äÿ êè,
Âÿùøè Ôðàêèéàíûí õîø,
ßçÿìÿòëè øÿùÿðè,
Øÿí Ñàëìèäåñ ýþðöíöð.
Îðàäà êû, ýóðëàéûð
Àðåéèí íÿðÿëÿðè
Ôèíåé, ëÿíÿòÿ ýÿëìèø -
221
 Ýþçëÿðè ÷ûõàðûëìûø
Èêè äîüìà îüëàíûí
Éàðàñûíû ýþðÿíäÿ,
Åøèäèëäè îíëàðûí
Àùëàðû, ôÿðéàäëàðû.
Îíëàðûí ýþçëÿðèíè
Ãÿääàð àíàëûãëàðû
Èòè íèçÿëÿðëÿ éîõ,
Ìÿêèêëÿ ÷ûõàðìûøäû.

ÈÊÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Îíëàð ôÿðéàä åòäèëÿð

Ýþé éàøëàðû òþêÿðÿê.
Ãàðà òàëåëÿðèíÿ
Áÿäáÿõò àíàëàðûíû
Õàòèðÿ ýÿòèðäèëÿð.
Îíëàðûí àíàëàðû
Áîðåàäà ÷îõ ãÿäèì -
Åðåõôèëÿð íÿñëèíäÿí
Ýþçÿë áèð ãûç îëìóøäó.
Ùÿìèí àëëàùëàð ãûçû
Òÿáèÿòèí ãîéíóíäà
Ñûëäûðûì ãàéàëûãäà
Éàøàìûøäûð. Àòàñû
Îíó øèðèí âÿ ÿçèç
Íÿâàçèøëÿ áþéöòìöø,
Òÿðáèéÿ åëÿìèøäè.
Áîðåàäà ãàéüûéëà
Ïÿðâÿðèø òàïäûüûíäàí
Ýþçÿë, ýþé÷ÿê, ãÿùðÿìàí
Åðêÿê àò êèìè ãà÷àí
Úÿñóð áèð ãûç îëìóøäó.
Ôÿãÿò éåíÿ áóíóí äà
Ãàðøûñûíà ÿáÿäè
Ùÿéàò ñöðÿí Ìîéðëàð
×ûõìûøëàð, åé ãûçûì, áèë!
222
 ÁÈÐÈÍÚÈ ÅÏÈÑÎÄÈ

Áèðèíúè ñÿùíÿ

Òèðåçè

(îíóí ÿëèíäÿí òóòàí óøàãëà áÿðàáÿð äàõèë îëàðàã)

Åé Ôèâ øÿùÿðèíèí áàøáèëÿíëÿðè!

Äîüðóäóð, èêèìèç áèð éîëëà ýÿëäèê
Ëàêèí áèðèìèçèí ýþçö ýÿòèðäè,
Çèðà áó áåëÿäèð áèçè — êîðëàðû
Ùÿðëÿéèð ùÿìèøÿ ýþçö îëàíëàð.

Êðåîíò

Òèðåçè, íÿ îëóá, òÿçÿ õÿáÿð âàð?

Òèðåçè

Ñÿí ãîúà ùàòèôè äèíëÿìÿêäÿ îë,

Î à÷ûá ùÿð íÿ âàð ñÿíÿ ñþéëÿñèí.

Êðåîíò

Ñÿíèí êè, î ìöäðèê ìÿñëÿùÿòëÿðèí,

Ðÿää åäèëìÿìèøäèð ùÿëÿ áèð êÿðÿ.

Òèðåçè

Ìÿùç îíà ýþðÿ äÿ ñÿí þëêÿìèçè,

Äîüðó, äöçýöí éîëà ýÿòèðÿ áèëäèí.

Êðåîíò

Ìÿíèì÷èí ùÿð çàìàí õåéèðõàù îëäóí.

223
 Òèðåçè

Ëàêèí åé ùþêìäàð, òàëåéèí éåíÿ

Áèð òöêäÿí àñëûäûð!

Êðåîíò

Íÿ îëóá ìÿýÿð?
Çÿùìëè ñþçëÿðèí ìÿíè òèòðÿäèð.

Òèðåçè

Ùþêìäàð, äèíëÿéèí, òÿôñèëàòèëÿ

Ñþéëÿñÿì ùÿð áèð øåé àéäûí îëàúàã.
Ãÿäèì ãóø êàùûíäà îòóðìóø èäèì -
Îðàäà éûðòûúû, úàð÷û ãóøëàðûí
Ùÿð íþâö, ùÿð úèíñè ýöìàí êè, âàðäû.
Áèðäÿí, ãàíûëìàéàí, ëàêèí ùåéáÿòëè
Àüûð ãàíàäëàðûí øàãûðòûñûíäàí
Àéäûí ãàíûðäûì êè, éûðòûúû ãóøëàð
Äèäèð áèð-áèðèíè úàéíàãëàðèëÿ.
Ìÿí ãîðõó, âàùèìÿ è÷èíäÿ äÿðùàë
Íóð ñà÷àí ìåùðèáàí èøûãëàðèëÿ
Ôàëà áàõäûì, àíúàã íÿçèð-íèéàçûì,
Êÿñäèéèì ãóðáàíëàð ôàéäà âåðìÿäè.
Ìåùðàáûí îúàüû éàõøû éàíìàäû,
ßðèéèá òþêöëäö êþê ÿòèí ïèéè —
ßòñèç ãàáûðüàëàð ãàð òÿê àüàðäû.
Ùåéô êè, éàíìàäû ïèé êöëÿ ùîïäó,
Úèéÿðèí ìåùðàáà þäö äàüûëäû.
Óøàã íÿãë åäÿíäÿ áóíëàðû ìÿíÿ,
Áèëäèì, ùèêìÿòëÿðèì ôàéäàñûç îëìóø -
Ìÿí õàëãà ðÿùáÿðëèê åòäèéèì êèìè
Î äà áó éîëëàðëà ùÿðëÿéèð ìÿíè…
Åé ùþêìäàð, ñÿíÿ ìÿëóì îëñóí êè,
Ùþêìöí ñàéÿñèíäÿ áèçèì þëêÿìèç
Èôëàñà óüðàéûð äÿôí îëóíìàìûø.
224
Ìåéèòäÿí àú èòëÿð, éûðòûúû ãóøëàð
Éåìèøëÿð, îäóð êè, ùÿìèí ùåéâàíëàð,
Ùÿì äÿ êè, ìÿáÿäëÿð, çèéàðÿòýàùëàð
Òàìàì ìóðäàð îëìóø. Îíà ýþðÿ äÿ
Àëëàùëàð ùèðñëÿíèá, âÿòÿíäàøëàðûí
Ãÿáóë åòìÿéèðëÿð ãóðáàíëàðûíû.
Õåéèð õÿáÿð âåðÿí úàð÷û ãóøëàðûí
Ñÿñëÿðè êÿñèëìèø ÷îõ äÿùøÿòëèäèð…
Ùþêìäàð! Î ãóøëàð ìóðäàð ìåéèòäÿí
Éåéèá äèíìÿéèðëÿð… Ãàáûðüàëàðäàí
Àëîâ äà ÷ûõìàéûð. Îüóë, áó ùàãäà
Äöøöí! Ùàìû ýöíàù åëÿéÿ áèëÿð.
Ôÿãÿò ýöíàùûíû áîéíóíà àëàí,
Ïèñ ÿìÿëëÿðèíÿ ïåøèìàí îëàí
ßí õîøáÿõò, ÿí ìöäðèê èíñàíäûð, ìÿíúÿ!
Ùÿð êèì þç èøèíèí íþãñàíëàðûíû
Ýþðöð, ëàêèí éåíÿ èíàä åäÿðÿê
“Äöçýöíäöð” äåéèðñÿ àõìàãëûã åäèð.
×ÿêèíäèðìÿê ëàçûì îíó áó éîëäàí!
Ùþêìäàð äöøìÿíèí îëñà äà, ýÿðÿê
Ùþðìÿò åëÿéÿñÿí òàáóòà éåíÿ!
Äóðóá êèí áÿñëÿìÿê þëöá ýåäÿíÿ
Éàðàðìû? — þëöëÿð öçÿðèíäÿ ñÿí
Øþùðÿòèí àðòàðìû òÿíòÿíÿ åòñÿí?
Ùþêìäàð, ãÿçÿáèí ýÿëìÿñèí ìÿíÿ,
Ñåâìÿñÿì äåìÿçäèì. Éàõøû ìÿñëÿùÿò
Áèë êè, õîøáÿõò åäèð äàèì èíñàíû
Ãóëàã àñ ôàéäàëû ìÿñëÿùÿòëÿðÿ!

Êðåîíò

Èõòèéàð, ýþðöíöð, ÷îõ äöç àòûðñàí —

Íèøàíýàùà äÿéÿð àòäûüûí îõëàð!
Éÿãèí êè, ñÿí ôàëà áàõäûüûí çàìàí,
Ìÿíè íÿçÿðèíäÿí ãà÷ûðìàìûøñàí.
Áèçèì ãîùóìëàðäàí, òÿÿññöô, áèðè
Ìÿíè äöøìÿíëÿðÿ ÷îõäàí ñàòìûøäûð.
225
Ñèç òàìàùêàð îëóí, ãîéóí ùÿð éàíäàí -
Óçàã Ùèíäèñòàíäàí ÷îõ óçàã Ñàðääàí
Ãèéìÿòëè äàø-ãàøëàð, — êÿùðÿáà, ãûçûë…
Àõûá åâèíèçÿ òþêöëñöí òàìàì.
Ëàêèí ôÿðãè éîõäóð. Ïîëèíèêè ñèç
Éÿãèí êè, äÿôí åäÿ áèëìÿéÿúÿêñèç!
Ùÿðýàù êè, Çåâñèí þç áîç ãàðòàëëàðû,
Éåì ö÷öí ìåéèòè îüóðëàéàðàã,
Äèåâèí òàõòûíûí ùöçóðóíàúàí
Àïàðìûø îëñàëàð, éåíÿ äÿ ãîðõóì
Éîõäóð î ìóðäàðäàí î ëåøè ÿñëà
Èúàçÿ âåðìÿðÿì äÿôí åëÿñèíëÿð!
×öíêè ìÿíèì ö÷öí àéäûíäûð, èíñàí
Àëëàùëàðû ìóðäàð åëÿéÿ áèëìÿç!
Åé ãîúà Òèðåçè, ýöúëö àäàìëàð
Þç àäàìëàðûíà íèòã ñþéëÿìÿéè
Áàúàðñàëàð áåëÿ, þçëÿðè áèð ýöí
×èðêèí áèð þëöìëÿ þëöá ýåäèðëÿð.

Òèðåçè

Ùåéùàò!.. Áèëèðëÿðìè, äöøöíöðëÿðìè?

Êðåîíò

Áóéóð, áÿëêÿ éåíÿ ìÿñëÿùÿòèí âàð?

Òèðåçè

Íÿ ãÿäÿð öñòöíäöð øöóð äþâëÿòäÿí!

Êðåîíò

Àõìàãëûã íÿ ãÿäÿð áþéöê çÿðÿðäèð.

Òèðåçè

Òÿÿññöô… àíàäàí äîüóëàíäà ñÿí,

Ìöáòÿëà äîüóëäóí î õÿñòÿëèéÿ.
226
 Êðåîíò

Ìÿí ùàòèôè òÿùãèð åäÿúÿê úàâàá

Âåðìÿê èñòÿìÿäèì.

Òèðåçè

Îíñóç äà ýþçÿë,
Äöçýöí ñþçëÿðèìè éàëàí ñàéàíäà
Ìÿí òÿùãèð îëóíäóì.

Êðåîíò

Áÿëè, ïóëýèðäèðëÿð áöòöí ùàòèôëÿð!

Òèðåçè
Çàëûìëàð äà çöëìÿ ÷îõ ùÿðèñäèðëÿð!
Êðåîíò
Óíóòäóí êèìèíëÿ äàíûøäûüûíû?
Òèðåçè
Óíóòìàäûì, ôÿãÿò ìÿí ñÿáÿá îëäóì
Þëêÿíè ùèôç åäèá, ùþêìäàð îëäóí!
Êðåîíò
Ñÿí ìöäðèê àäàìñàí, ñÿðâàõò àäàìñàí,
Ëàêèí ùÿãèãÿòëÿ ùå÷ àðàí éîõäóð!

Òèðåçè

Áèð ñèððè äåìÿéÿ ìÿúáóð åäèðñÿí.

Êðåîíò

Äå, þç íÿôèí ö÷öí éàëàí îëìàñûí!

227
 Òèðåçè
Ùÿìèøÿ äöç îëìóø ìÿíèì ñþçëÿðèì.

Êðåîíò
Áèðäÿôÿëèê áèë êè, ìÿíèì ãÿëáèìè,
ßëèíÿ ýÿòèðÿ áèëìÿéÿúÿêñÿí!

Òèðåçè

Éàäûíäà ñàõëà êè, áèð àçäàí ýþéäÿ -

Úûäûð ìåéäàíûíäà ýöíÿø àëëàùû
Ùåëèîñ ñöðÿòëè úûäûð åäÿúÿê.
Ñÿí êè, äèðè-äèðè éàçûã áèð ãûçû
Éåðàëòû àëÿìÿ — Àèäÿ âåðäèí,
Ñÿí êè, áèð ìåéèòèí ëàéèãñèç åäèá
Ãîéìàäûí éàçûüû äÿôí îëóíìàüà -
Áóíà àëëàùûí äà ùàããû éîõ èäè -
Áèë êè, ÿâÿçèíäÿ áó ýöíàùëàðûí
Éåðàëòû àëÿìèí àëëàùû — Àèä
Áèð äÿ êè, Åðèíè ãèñàñ, èíòèãàì
Èëàùÿñè ñÿíè òÿãèá åëÿéèð.
Ìÿýÿð áåëÿ äîüðó, äöçýöí ñþç äåéÿí
Ñàòãûíìû ñàéûëûð? Ùþêìäàð, Êðåîíò!
×îõ ÷ÿêìÿç êè, ñÿíèí ãÿñðèíè, èíàí
Èíèëòè, ñûçûëòû, øèâÿí áöðöéÿð.
Ùàíñû þëêÿäÿ êè èòëÿð, ïèøèêëÿð
Àú âÿùøè ùåéâàíëàð, éûðòûúû ãóøëàð,
×öðöìöø ìåéèòäÿí áöòöí øÿùÿðÿ
Ãöäñè àëëàùëàðûí îúàãëàðûíà
Öôóíÿò éàéûðëàð, áó ùàë, ÿëáÿòòÿ,
Õîøóíà ýÿëÿðìè ùå÷ àëëàùëàðûí?
Ýÿëìÿç, þëêÿìèç äÿ õàðàáà ãàëàð
Òÿùãèð îëóíìóøàì… ìàùèð îâ÷ó òÿê
Ñÿíèí öðÿéèíèí áàøûíà êèíëÿ,
Ãÿçÿáëÿ àëûøàí áèð îõ àòûì êè,
Îíóí àëîâóíäàí êöëÿ äþíÿñÿí!!!
228
 (Óøàüà ìöðàúèÿòëÿ)

Éåíÿ åâÿ ãàéòàð, åé óøàã, áèçè!

Òþêñöí ãÿçÿáèíè, êèíèíè ëàêèí,
Ìÿíÿ éîõ, ãîé éàøû àç îëàíëàðà!
Ùÿì äÿ êè, àüçûíûí êÿìèíè ìþùêÿì
Ñàõëàñûí… Þçö äÿ áåëÿ, éîõ áèð àç
Ìÿñëÿùÿò åøèòñèí, àüûëëû îëñóí!

Òèðåçè óøàãëà ýåäèð.

Èêèíúè ñÿùíÿ

Êîðèôåé

Ùþêìäàð, î ãîðõóíú áèð ýÿëÿúÿêäÿí

Õÿáÿð âåðèá ýåòäè. Ìÿíèì ñà÷ëàðûì
Ãàð êèìè àüàðìûø, àíúàã þìðöìäÿ
Áó ãîúà ùàòèôèí ùÿëÿ áèð äÿôÿ
Éàëàí äåäèéèíè åøèòìÿìèøÿì.

Êðåîíò

Äîüðóäóð. Ïèñ îëäó. Õÿúàëÿòëèéÿì.

Ôÿãÿò ÷îõ àüûðäûð ýöçÿøòÿ ýåòìÿê.
Èíàä åäÿíëÿð äÿ ÷îõ âàõò ñîíðàäàí
Àüûð ôÿëàêÿòÿ äö÷àð îëóðëàð.

Êîðèôåé

Åé Ìåíåêåé îüëó, èíàä åëÿìÿ,

Ãóëàã àñ àüûëëû ìÿñëÿùÿòëÿðÿ!

Êðåîíò

Íÿ åäèì, áóéóð äå, ãóëàã àñûðàì.

229
 Êîðèôåé

Ýåäèá ìàüàðàäàí ãûçû òåç ÷ûõàð!

×þëëÿðäÿ ÷öðöéÿí ìåéèòè äÿôí åò!

Êðåîíò

Áóíó áÿéÿíÿðñÿí? Äåìÿê êè, ìÿíÿ

Ýöçÿøòÿ ýåòìÿéè òÿêëèô åäèðñÿí?!

Êîðèôåé

Åëÿäèð, òÿëÿñèê, ìöìêöí îëäóãúà!

Úÿçà èëàùÿñè ÷îõ ñöðÿòëèäèð.
Ñîíðà ìèí áÿëàéà äö÷àð îëàðñàí.

Êðåîíò

Òÿÿññöô îëñóí êè, ìÿí þç — þçöìöí,

ßêñèíÿ ùÿðÿêÿò åòìÿëè îëäóì.
Áàøãà ÷àðÿ éîõäóð áó ìöìêöíìöäöð,
Ýåäèì ÿëåéùèíÿ áó çÿðóðÿòèí?
Êîðèôåé

Ùþêìäàð! Þçöí ýþð, ýåò áó èøëÿðè

ßñëà áàøãàñûíà àðõàéûí îëìà!

Êðåîíò

Áó ñààò ýåäèðÿì,

(õèäìÿò÷èëÿðÿ)

Ñèç äÿ òåç îëóí!

Êèì ýåäèð, êèì ãàëûð, éîëà äöøÿíëÿð
Áàëòàäàí, êöëöíýäÿí ýþòöðöá áèðáàø
Óçàãäà ýþðöíÿí ýöíáÿçÿ ýÿëèí!
230
Òÿðïÿíèí! Î ãûçûí ùàããûíäà îëàí
Ãÿðàðû äÿéèøäèì. Íåúÿ êè, äóñòàã
Åòìèøÿì, åëÿ äÿ áóðàõìàëûéàì!
Áÿëêÿ äÿ áèç ãàíóí ãîéàíëàð ö÷öí
Þç ùÿéàòûìûçû ÿìíèééÿòäÿ
Êå÷èðìÿê äàùà äà ôàéäàëû îëàð?..
(Ýåäèð)
ÁÅØÈÍÚÈ ÑÒÀÑÈÌ
Õîð
ÁÈÐÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Ñÿí åé Êàäì íÿñëèíèí

Ìèí áèð àäëû þâëàäû!
Ýþçÿë ãûçû Ñåìåëà19
Åé äÿùøÿòëè èëäûðûì!
Åëåñèíëè Äåìåòðèí20
Õÿëâÿò èøëÿðè ö÷öí
Áöòöí ãèáëÿëÿðèí
Ýþðöø éåðè ñàéûëàí
Åëåâçèñ, ÷îõ ìÿùñóëäàð
Èòàëèéà ñàùèëèíè
Ìÿñêÿí åäÿí Äèîíèñ -
Áàéðàìëàð éàðàøûüû!..
Úîøãóí êàùèíÿëÿðèí
Âÿòÿíè Ôèâ øÿùÿðè -
Îðàäà êè, àðàìëà
Àõûð Èñìåíà ÷àéû
Ãÿäèì çàìàíäà ãÿääàð
ßæäàùàëàð îðàéà
Äèøëÿðèíè ñÿïìèøëÿð.
ÁÈÐÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Îðàäà Êàðèêè ãûçëàðû

Øàãðàã êàùèíÿëÿð òÿê,
×àëûðëàð, îéíàéûðëàð.
Îðäà äþøö ÷ÿìÿíëè,
231
Äàüëàðû éàðûá ÷ûõàí
Éàíëàðû ìÿõìÿð êèìè
Éîñóíëàðà áöðöíìöø
Êàñòàëû ÷àé, àõûð
Ñÿí Íèñåé äàüëàðûíûí
ßòÿéèíäÿ éåðëÿøÿí
Éàøûë ìåéíÿëèêëÿðèí
È÷èíäÿ ýþðöíöðñÿí.
Åé Äèîíèñ, ùÿð éàíäàí
Ìöãÿääÿñ øÿíëèê ñÿñè
Ñÿíè äàèì áöðöéöð.
Åé õàëãûìûí ùàìèñè,
Øÿí ýþçÿë Ôèâ øÿùðèíèí
Ìåéäàíûíà ýÿëèðñÿí…

ÈÊÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Åé Äèîíèñ, ýÿë éåòèø!

Ñÿí þç èëäûðûì âóðàí
Àíàíû ñåâÿí êèìè
Ñåâèðñÿí Ôèâ øÿùðèíè.
Èíäè áèçèì áó øÿùÿð
×îõ àüûð õÿñòÿëèéÿ
Äö÷àð îëäóüó çàìàí
Éà ñûëäûðûì äàüëàðûí
Àøûá ÿòÿêëÿðèíäÿí,
Éà äÿðèí áîüàçëàðûí
Éàðûá äàëüàëàðûíû,
Òåç þçöíö éåòèð, òåç!

ÈÊÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Åé ñÿìàäà — óëäóçëàð
Èøûüûíäà éàøàéàí,
Îðäà äþâð åäÿí áöòöí
Ñÿìà úàíëûëàðûíûí
Õîø íÿüìÿëè õîðóíà
232
 Äàèì áàø÷ûëûã åäÿí,
Ýåúÿëÿðÿ øþëÿ, íóð
Ñà÷àí ãàäèð ùþêìäàð!
Çåâñèí íÿñëè, þâëàäû -
Ìÿðùÿìÿòëè Äèîíèñ!
Þç ôöñóíêàð íÿüìÿëè,
Øóõ ýöëÿí, øóõ îéíàéàí
Êàùèíÿëÿðèíëÿ ýÿë!

ÅÊÑÎÄ

Áèðèíúè ñÿùíÿ

Áèðèíúè ãàñèä

(òÿúèëè)

Àìôèîí21 éóðäóíóí Êàäì ãÿñðèíèí

Âàðèñè îëàíëàð! Èíñàí íÿ ãÿäÿð
Äèðèäèð, ùå÷ îíóí ýÿëÿúÿéèíè
Áèëìÿê ìöìêöí äåéèë! Òàëå óøàã òÿê
Øûëòàãäûð. Î áÿçÿí áèð òàëåñèçè
Ìóðàäà ÷àòäûðûð. Áÿçÿí äÿ îíó,
Éåíÿ áÿäáÿõò åäèð òåçúÿ, éåíèäÿí.
Îäóð êè, èíñàíëàð àðàñûíäà ùå÷
Ýÿëÿúÿéè áèëÿí àäàì òàïûëìàç!
Ãèáòÿ åäèëìÿëè èíñàíäûð Êðåîíò,
Êàäì òîðïàüûíû î, äöøìÿíëÿðèí
Ùöúóìóíäàí õèëàñ åòäè ùöíÿðëÿ,
Ùþðìÿòëè, ìöãòÿäèð ùþêìäàð îëäó.
Øÿðÿôëè íÿñèë äÿ éåòèðäè, ëàêèí
Èíäè ùÿð øåé òàìàì ìÿùâ îëóá ýåòäè.
Èíñàí ñÿàäÿòè, ñåâèíúè ÿýÿð
Èòèðñÿ î àðòûã äèðè äåéèëäèð -
Áèð úàíñûç ìåéèòäèð. Áåëÿäèð, ùÿðýàù
Õîø ýöíöí éîõ èñÿ, áþéöê ãóëëóüóí
Ñÿðâÿòèí, äþâëÿòèí íÿ ìÿíàñû âàð?
233
 Êîðèôåé

Ùþêìäàð íÿ êèìè áèð ôÿëàêÿòÿ

Òóòóëìóø, íÿ êèìè ãàðà õÿáÿð âàð?

Áèðèíúè ãàñèä

Îíëàð àðòûã þëìöø, ôÿãÿò áó èøäÿ

Ìöãÿññèð ñàéûëûð äèðè ãàëàíëàð.

Êîðèôåé

Äå ýþðÿê þëäöðÿí, þëÿí êèìëÿðäèð?

Áèðèíúè ãàñèä

Ùåìîí þëäöðöëìöø ãàíëû ÿëëÿðëÿ.

Êîðèôåé

Ñþéëÿ, þçöíöíìö, àòàñûíûíìû

Ãàíëû ÿëëÿðèëÿ þëäöðöëìöø î?

Áèðèíúè ãàñèä

Ãûçûí þëöìöíÿ ãÿçÿáëÿíÿðÿê,

Þçöíö þëäöðìöø þç ÿëëÿðèëÿ.

Êîðèôåé

Ñÿíèí äåäèêëÿðèí, åé ãîúà ùàòèô,

Ùÿãèãÿò äöç èìèø…

Áèðèíúè ãàñèä

Ìàäàì êè, áåëÿäèð, ëàçûì äåéèëìè

Î áèðè ùàããûíäà ìÿñëÿùÿòëÿøÿê?
234
 Êîðèôåé

Ëàêèí ùþêìäàðûí ÿçèç çþâúÿñè -

Åâðèäèêà õàíûì, îäóð, ýÿëèð, áàõ!
Ýöìàí êè, åøèäèá ôÿëàêÿòèíè
Èñòÿêëè îüëóíóí. Îíà ýþðÿ äÿ
Ñàðàéäàí ÷ûõàðàã, áóðàéà ýÿëèð.

Åâðèäèêà ýÿëèð.

Èêèíúè ñÿùíÿ

Åâðèäèêà

Âÿòÿíäàøëàð, íÿäèð åøèòäèêëÿðèì?

Ìÿáÿäÿ ýåäèðäèì — Àôèíàéà — ìÿí
Èáàäÿò åòìÿéÿ, äóà åòìÿéÿ
Ãàïûíû à÷àðàã ÷ûõìàã èñòÿðêÿí,
Áèçèì àèëÿéÿ öç âåðìèø îëàí
Ãàðà õÿáÿð ýÿëäè ãóëàãëàðûìà.
Òåç î äÿì ãîðõóäàí úàðèéÿëÿðèí
Ãîëëàðû öñòöíÿ äöøäöì øöóðñóç.
À÷ûí, äåéèí ìÿíÿ áèëèì ùÿð íÿ âàð!
Àüûð ôÿëàêÿò äÿ áàø âåðìèø îëñà
Îíó ñîéóããàíëû äèíëÿéÿúÿéÿì.

Áèðèíúè ãàñèä

Åé ãàäûí ùþêìäàð, þç ýþçëÿðèìëÿ

Ýþðìöøÿì, ùÿð íÿ âàð îëäóüó êèìè
À÷ûá ñþéëÿéÿðÿì, äàíìàã íÿ ö÷öí?
Ìÿí ñÿíÿ éàëàíäàí òÿñÿëëè âåðñÿì,
Ñîíðà äÿ ùÿãèãÿò àéäûí îëàíäà
Áÿñ ìÿíÿ éàëàí÷û äåìÿçñÿí îíäà?
Ùÿð ùàíñû ùàäèñÿ áèð ùÿãèãÿòäèð,
Äàíìàã ìöìêöíìöäöð ùÿãèãÿòëÿðè?
Ùþêìäàð éàõûíäàí éîëà äöøÿíäÿ,
Äöøäöì àðõàñûíúà äàáàíáàñìà ìÿí.
235
Ìÿí äÿ áèð õèäìÿò÷è îëäóüóì ö÷öí,
×ûõäûã òÿïÿñèíÿ êè÷èê áèð äàüûí.
Íÿ ýþðäöê? Ùÿëÿ ùå÷ áàñäûðûëìàìûø
Éàçûã Ïîëèíèêèí åéáÿúÿð ùàëäà
Èòëÿðÿ éåì îëàí úÿíàçÿñèíè.
Ìÿðùóìóí ýöíàùû àçàëñûí äåéÿ,
Éàëâàðûá Ïëóòîíà22 ùÿì äÿ Ùåãêàéà
Ìÿðùÿìÿò äèëÿäèê. Ñîíðà ãöñë åäèá,
Ãàëàí ñöð-ñöìöéö ýþé áóäàãëàðûí
Öñòöíäÿ éàíäûðäûã. Ñîíðà äÿ ùÿìÿí,
Äÿôí åòäèê î äîüìà òîðïàãäà îíó,
Ñîíðà ìÿñêÿíèíÿ äþíäöê Àèäèí.
Ãûçûí éàøàäûüû ñÿðäàáÿéÿ áèç,
Åíìÿê èñòÿéèðäèê êèì èñÿ áèðäÿí
Áèð ôÿðéàä åøèäèá éåðèí àëòûíäàí,
Èøàðÿ åëÿäè òåç Êðåîíòà.
Êðåîíò ñÿðäàáÿéÿ òÿðÿô éþíÿëäè,
Î åøèäÿí êèìè áó èíèëòèíè
Êþêñöíö þòöðäö. Éàíàð âóëêàí òÿê
Ãîïäó ñèíÿñèíäÿí àëîâëó ñþçëÿð:
“Éàçûã áÿäáÿõò úàíûì, àðèô îëìàäûí…
Èíäè ÷îõ ÷ûõûëìàç éîëà äöøìöøÿì,
Íÿäèð ãóëàüûìû îõøàéàí, íÿäèð?
Îüëóìóí ìåùðèáàí ñÿñèäèðìè áó?
Òåç îëóí ãàëäûðûí áó ñàë äàøëàðû,
Î ñÿñ Ùåìîíóíäóð. Ýþðöí îäóðìó
Éîõñà õÿéàëàòäûð ìÿíè àëäàäàí?”
Ùþêìäàð ùÿéÿúàíëà áåëÿ äåéÿðêÿí,
Ìÿí áó ìàüàðàíûí êöíúöíÿ ãÿäÿð
Ýåòäèêäÿ íÿ ýþðäöì: èíúÿ òóë êèìè
Ïàð÷àäàí åøèëìèø èëìÿêëè áèð èï,
Áèð äÿ ìåéèòèíè Àíòèãîíàíûí.
Ìåéèò òÿê äåéèëäè, îíóí éàíûíäà
Ùÿëÿ ýþçëÿðèíèí ãàíëû éàøëàðû
Òàìàì ãóðóìàìûø áèð ìåéèò âàðäû.
Ãÿìëè úþùðÿñèíäÿ áèç î úàâàíûí,
Àéäûí îõóéóðäóã êèíè, ãÿçÿáè.
236
Îüëóíó áó ùàëäà ýþðÿíäÿ Êðåîíò,
Îíó ãóúàãëàéûá ôÿðéàä åëÿäè:
“Åé áÿäáÿõò, íÿ ö÷öí þçöí þçöíÿ
Áåëÿ ãÿñä åëÿäèí! Éàëâàðûðàì, äóð!
Äóð, áóðàäàí ýåäÿê!” Äîüðóäóð, Ùåìîí
Ùÿëÿ þëìÿìèøäè, ôÿãÿò äèíìÿäè.
Êèíëè ýþçëÿðèíè çèëëÿäè äöç áèð
Ãÿìëè ýþçëÿðèíÿ þç àòàñûíûí
Áèðäÿí ãûëûíúûíû ÷ûõàðûá Ùåìîí
Ãÿçÿáëÿ åíäèðäè. Ëàêèí îíàúàí
Àòàñû ãûëûíúûí þíöíäÿí ãà÷äû.
Áèð àç äà ùèääÿòè àðòäû Ùåìîíóí
Þçöíöí ãàðíûíà ñîõäó ãûëûíúû…
Ùÿëÿ øöóðóíó èòèðìÿìèø î,
Ùÿëÿ ñîéóìàìûø ÿëè, àéàüû,
Áàñäû þç áàüðûíà Àíòèãîíàíû.
Ãûçûí ðÿíýè ãà÷ìûø éàíàãëàðûíà
×èëÿäè àë ãàíû, éàçûã îüëàíûí -
Öñòöíÿ ñÿðèëäè ìåéèò ìåéèòèí.
Éåðàëòû àëÿìäÿ — Àèä àëëàùûí
Ãàðà äöíéàñûíäà áåëÿ òîé îëäó -
Áèð êÿáèí êÿñèëäè, ìÿøóì áèð êÿáèí…
Áèð ãÿðàðà ýÿëìÿê ëàçûìäûð èíäè,
Áèçè òÿùëöêÿëÿð ýþçëÿéèð ùÿëÿ…
Åâðèäèêà ýåäèð.

Ö÷öíúö ñÿùíÿ
Êîðèôåé
Íÿ îëäó? Î ãàäûí ïèñäÿí, éàõøûäàí
Áèð êÿëìÿ äåìÿìèø áóðàäàí ýåòäè?..
Áèðèíúè ãàñèä
Òÿÿúúöá åäèðÿì… Áÿëêÿ îüëóíóí
Þëöìö îëäóãúà îíó éàíäûðûð!
Áÿëêÿ, èñòÿìÿäè áó úàìààòûí,
237
 Ýþçö ãàðøûñûíäà ùàðàé ñàëìàüû,
Ñàðàéà ýåòäè êè, úàðèéÿëÿðè
Òîïëàéûá áàøûíà àüëàøìà ãóðñóí?!

Êîðèôåé

Ìÿí áèð øåé áèëìèðÿì. Ëàêèí ùÿð ùàëäà

Óçóí ìöääÿò ñóñìàã þçö äÿ ìÿíÿ
Óçóí ìöääÿò éåðñèç àüëàìàã ãÿäÿð
Àüûðäûð. Õîøóìà ýÿëìÿç àäÿòÿí.

Áèðèíúè ãàñèä

Ìÿí ýåäèá, áèëÿðÿì ãÿñðÿ äþíìÿêäÿ

Ìÿãñÿäè íÿ èìèø? Áÿëêÿ ãÿëáèíäÿ
Ýèçëè áèð ñèððè âàð? Äîüðó áóéóðäóí
Õåéëè ãîðõóëóäóð ñóñìàã àäÿòÿí!

Äþðäöíúö ñÿùíÿ

Êîðèôåé

Áóäóð, ÿëëÿðèíäÿ ÿñàñëû ñöáóò,

Çàâàëëû ùþêìäàð ýÿëèð áóðàéà,
Èúàçÿ âåðèëñÿ äåìÿê îëàð êè,
Þçö òþðÿòìèøäèð áó ôÿëàêÿòè
×ÿêèð úÿçàñûíû þçö äÿ èíäè.

Êðåîíò Ùåìîíóí ìåéèòè ãîëëàðû öçÿðèíäÿ äàõèë îëóð.

Îíóí àðõàñûíúà Àíòèãîíàíûí ìåéèòèíè ýÿòèðèðëÿð.

ÊÎÌÌÎÑ

Êðåîíò

Åé ôÿùìñèç àüûë, åé àüûð ýöíàù!

Òÿÿññöô åäèðÿì… ö÷ øÿí ùÿéàòûí
Ìÿùç ñèç îëäóíóç ìÿùâèíÿ áàèñ…
Áó ãàòèë, áó ìÿãòóë ãàí ãîùóìëàðû
Èíäè áèð ñèç áàõûí! Òÿÿññöô… ìÿíèì
238
Áó ìÿøóì, áó ãàðà ôèêèðëÿðèìäÿí
Ôÿëàêÿò öç âåðäè, íÿùàéÿò ìÿíÿ.
Ùåéùàò!.. ÿçèç îüëóì, ìåùðèáàí îüëóì,
Ñÿí ùÿëÿ úàâàíêÿí òÿðê åòäèí áèçè…
Éîõ, þçöí þëìÿäèí áó äàø ãÿëáèìäÿ
Ñÿíè ìÿí þëäöðäöì, ýöíàùêàð ìÿíÿì.
Êîðèôåé
Òÿÿññöô… ýþðöíöð ñÿí ùÿãèãÿòè
×îõ ýåú äÿðê åäèðñÿí, ÷îõ ýåú äóéóðñàí…
Êðåîíò
Òÿÿññöô… ìÿí áÿäáÿõò èíäè àíëàäûì.
Î çàìàí àëëàùûí êèíè, ãÿçÿáè
Åëÿ áèë àüëûìû àëäû áàøûìäàí.
ßéðè éîëà äöøäöì. Õîø ýöíëÿðèìèç
Òåçúÿ êöëÿ äþíäö. Ùåéô èíñàíûí
×ÿêäèéè ìÿíàñûç, áîø çÿùìÿòëÿðÿ!
Èêèíúè ãàñèä äàõèë îëóð.

Áåøèíúè ñÿùíÿ
Èêèíúè ãàñèä
Ùþêìäàð ñàü îëñóí, áó íåúÿ èøäèð,
Ýþç à÷à áèëìèðñÿí ùå÷ ôÿëàêÿòäÿí?
Áóðäà ãóðòàðìàìûø áèðèíäÿí ùÿëÿ,
Äèýÿðè ñàðàéäà ñÿíè ýþçëÿéèð.
Êðåîíò
Áóíäàí àüûð äà áèð ôÿëàêÿò âàðìû?
Èêèíúè ãàñèä
Ùþêìäàð, Ùåìîíóí àíàñû éàçûã
Þëìöøäöð… ýþðöíöð åëÿ áó ñààò
Éåíèúÿ ãÿñä åòìèø áÿäáÿõò úàíûíà,
Éàðàñû ùÿëÿ äÿ èñòèäèð îíóí.
239
 Êðåîíò

Óô!.. Äÿùøÿò!.. Óô!.. Äÿùøÿò, àìàíñûç þëöì,

Àèä, ñÿí íÿ ö÷öí ìÿùâ åòäèí áèçè?1

(Ãàñèäÿ)

Åé áÿäõÿáÿðëÿðèí ìÿøóì úàð÷ûñû!

Äÿùøÿò… áó áÿä, ãàðà õÿáÿðëÿðèíëÿ!
Ìÿíè áÿäáÿõò åäèá ïèñ ýöíÿ ãîéäóí.
Ñþéëÿ, äîüðóäàíìû îüëóì Ùåìîíóí
Þëöìöíäÿí ùÿëÿ áèð ýöí êå÷ìÿìèø
Èíäè äÿ ìÿùâ îëäó èñòÿêëè çþâúÿì?

Êîðèôåé

Áóéóð, þç ýþçöíëÿ ýþðÿ áèëÿðñÿí!

Áóäóð, ýÿòèðèðëÿð Åâðèäèêàíû.

Ãÿñðèí îðòà ãàïûñû à÷ûëûð. Åâðèäèêàíûí úÿíàçÿñè ýþðöíöð.

Êðåîíò

Óô!.. Ìÿí òàëåéè êÿì áóäóð, éåíèäÿí

Äÿùøÿòëè ñÿùíÿëÿð ýþðöðÿì äåéÿ,
Èíäè ùàíñû òàëå ýþçëÿéèð áèçè.
Ùÿëÿ ãàëäûðìàìûø úÿíàçÿñèíè
Ãîëëàðûì öñòöíäÿí ÿçèç îüëóìóí
Èíäè äÿ áàøãà áèð òàáóò ýþðöðÿì -
Àù, ãàäûí!.. Àù, éàçûã, çàâàëëû àíà!
Óô!.. ßçèç þâëàäûì, èñòÿêëè áàëàì!..

Èêèíúè ãàñèä

Õàíûì õàòûðëàäû óøàãëàðûíû -

Ãàáàãúà øþùðÿòëè îüëó Ìàýåðè,
Ñîíðà äÿ Ùåìîíó, àüëàäû éàçûã.
Ëàêèí ÷îõ ÷ÿêìÿäè îðäàúà áèðäÿí,
240
Þëöì ãàðàíëûüû ÷þêäö ýþçöíÿ
Éûõûëäû ìåùðàáûí éàõûíëûüûíà.
Þâëàä ãàòèëèíÿ — ùþêìäàð, ñÿíÿ
Ëÿíÿòëÿð îõóéóá éóìäó ýþçöíö,

Êðåîíò

Ãîðõóäàí, ùåéðÿòäÿí òèòðÿéèðÿì ìÿí,

Ùàëûìà àúûéàí áèð êÿñ îëñàéäû
Ãûëûíúû êþêñöìÿ ñàïëàðäû ìöòëÿã!
Áèëèðÿì ìÿí éàçûã áó ìöñèáÿòäÿí,
Òÿÿññöô îëñóí êè, ãà÷àí äåéèëÿì.

Èêèíúè ãàñèä

Õàíûì ùÿì þçöíöí, ùÿì äÿ îüëóíóí

Ôÿëàêÿòÿ äö÷àð îëìàñûíäà, áèë
Ùþêìäàð, ìöãÿññèð ñàéûðäû ñÿíè.

Êðåîíò

Äå ýþðöì î áÿäáÿõò ãàäûí þçöíö

Íåúÿ ùÿëàê åòäè?

Èêèíúè ãàñèä

Õàíûì åëÿ êè,

Áèëäè þëöìöíö îüëóíóí, î äÿì
Ãûëûíúû þçöíöí êþêñöíÿ ÷àõäû.

Êðåîíò

Ñèç, åé âÿòÿíäàøëàð! Þçýÿñè äåéèë,

Îíó ìÿí þëäöðäöì! Ìÿí ÿçàá ÷ÿêÿí!
Ñèç äÿ õèäìÿò÷èëÿð! Òåç îëóí ìÿíè
Ýþòöðöí áóðàäàí! Ìÿùâ îëäóã àðòûã —
Äàùà áó äöíéàäà éîõäóð Êðåîíò!!!
241
 Êîðèôåé

Äàùà áèð ìÿíàñû éîõäóð äóðìàüûí,

Çÿðÿðäÿí íÿ ôàéäà ýþçëÿìÿê îëàð?
Úàíûíû íÿ ãÿäÿð òåç áó äöíéàäàí,
Ãóðòàðñàí î ãÿäÿð ôàéäàëû îëàð!

Êðåîíò

Ýÿë, åé þëöìëÿðäÿí ýþçÿë þëöìöì,

Ýÿë éåòèø, ùàðäàñàí? Àéðû áèð ýöíö
Ýþðìÿê èñòÿìèðÿì, þçöíëÿ ìÿíèì
Ýÿòèð ñîí ýöíöìö, äóðìà, òåç îë, ýÿë!

Êîðèôåé

Ñàáàùû ýÿëÿúÿê þçö ýþñòÿðÿð,

Þëöìö àëëàùëàð äöøöíñöíëÿð ãîé.
Èíäèíè — áó ýöíö äöøöíìÿê ýÿðÿê!

Êðåîíò

Ìÿí áöòöí àðçóìó, äèëÿêëÿðèìè

Áó ñîí äóàëàðäà èôàäÿ åòäèì.

Êîðèôåé

Äóà ôèëàí åòìÿ! Ãàðà òàëåäÿí

Õèëàñ îëìàã ö÷öí èíñàíëàðà ùå÷
Áèð éåðäÿí çÿððÿúÿ áèð èìäàä éîõäóð!

Êðåîíò

Àïàðûí áóðàäàí ñÿðñÿðèíè òåç -

Àüëûìû èòèðäèì, ìÿíè àïàðûí!..
Þëäöðÿí ìÿíìèéÿì, åé îüóë, ñÿíè?
Çþâúÿì, áÿõòè ãàðà, òàëåñèç ãàäûí.
242
Ñÿíèí þëöìöíÿ ñÿáÿá êèì îëäó?
Éîõ, ùå÷ éåðäÿ äàùà ñåâìÿçëÿð ìÿíè,
Êöë îëäó äþâëÿòèì, ùþêìðàíëûüûì
Òàëåéèì þç ãàðà ùþêìöíö âåðäè.
ßçàá ÷ÿêìÿéÿ äÿ òàãÿòèì éîõäóð.

Ùåìîíóí òàáóòó öçÿðèíÿ ÿéèëèð.

Êîðèôåé

(òàìàøà÷ûëàðà)

ßýÿð èñòÿéèðñÿí áÿäáÿõò îëìàìàã,

Ìöäðèê îë, ñÿðâàõò îë ñÿí ÿçÿë áàøäàí.
Êèìñÿ àëëàùëàðû øÿðÿôñèçëèêëÿ
Òÿùãèð åäÿ áèëìÿç! Îíëàðà ãàðøû
Òÿêÿááöð åäÿíëÿð, ëîâüà íàòèãëÿð
Îíëàðûí çÿðáèíÿ äö÷àð îëàíäà,
×îõ ýåú îëñà áåëÿ, àüûëëàíûðëàð…

Ñîí

243
 ÅËÅÊÒÐ À

ÈØÒÈÐÀÊ ÅÄßÍËßÐ:
Å ý è ñ ô — Ìèêåí ùþêìäàðû Ï è ë à ä — Êðèòñåé ùàêèìèíèí îüëó, Îðåñòèí

}
Ê ë è ò å ì í å ñ ò ð à — îíóí àðâàäû äîñòó.
Åëåêòðà- Êëèòåìíåñòðàíûí Ò à ë ô è á è — Àãàìåìíîíóí êþùíÿ
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à- áèðèíúè ÿðèíäÿí õèäìÿò÷èñè, Îðåñòèí òÿðáèéÿ÷èñè.

} — Ìèêåí ãûçëàðû
Î ð å ñ ò- îëàí óøàãëàðû. Êîðèôåé
Õîð

Ê ë è ò å ì í å ñ ò ð à í û í ê ÿ í è ç ë ÿ ð è.
Î ð å ñ ò è í õ è ä ì ÿ ò ÷ è ë ÿ ð è.

Ñÿùíÿ Ìèêåí ãàëàñûíûí ãàáàüûíû òÿñâèð åäèð. Ãàðøûäà Àòðèäëÿð ñàðàéûíûí çÿíýèí âÿ
ãîðõóíú ôàñàäû ýþðöíöð. Îðòàëûãäà, èêè ñöòóí àðàñûíäà òóíú ðÿíýëè ýåíèø ãàïûëàð âàð. Î, þð-
òöëöäöð. Ãàïûíûí éóõàðûñûíäà, êèðÿúäÿí òþêöëìöø âÿ çàìàí-çàìàí ãàðàëìûø, èêè øèð
øÿêëèíè àíäûðàí ö÷áóúàã áèð ñàë ãîéóëìóøäóð. Ñàðàéûí ñàü âÿ ñîë òÿðÿôëÿðèíäÿ Àïîë-
ëîíóí âÿ Àðòåìèäàíûí öçëÿðè áèð-áèðèíÿ ÷åâðèëìèø ÷îõ ãÿäèì áöòëÿðè äóðóð. Àïîëëîí
÷ûëïàãäûð. Àðòåìèäà èñÿ óçóí, ãûðûø-ãûðûøëû àëò ïàëòàðûíäàäûð. Ùÿð èêèñèíèí ãîëëàðû éàíà
ñàëûíìûø, áèð àéàãëàðû ãàáàüà àòûëìûø âÿ öçëÿðèíäÿ òÿáÿññöì äîíìóøäóð. Î éàíäà, ñÿù-
íÿíèí ùÿð èêè òÿðÿôèíäÿ, Ùåðìåñèí âÿ Ùåðàíûí áöòëÿðè äóðóð. Óçàãëàðäà äàüëàð ýþðöíöð.
Äàí éåðè àüàðàí âàõòäûð.

Áèðèíúè ñÿùíÿ

Ãÿðèá àäàì ãèéàôÿñèíäÿ ãîúà Òàëôèáè, îíóí àðõàñûíúà äà èêè íÿôÿð úàâàí îüëàí —
Îðåñò âÿ Ïèëàä äàõèë îëóðëàð.

Ò à ë ô è á è. Åé Òðîéà ÿòðàôûíäàêû Àõåé ãöââÿëÿðè ñÿðêÿðäÿñèíèí îüëó!

Öðÿêäÿí àðçóëàäûãëàðûíû èíäè ñÿí þç ýþçëÿðèíëÿ ýþðÿ áèëÿðñÿí. Ñÿíèí ñå-
âèìëè Àðãîñóí áóðàäàäûð, áóðàäàäûð ãÿçÿáëè Èîíóí ìöãÿääÿñ Ñåéâàíû;
îäóð, áàõ, ìÿíèì ÿçèçèì, ãóðä ãûðàí àëëàùëàðûí Ëèêåé ìåéäàíû: îíäàí ñîë
òÿðÿôäÿ øþùðÿòëè èëàùÿ Ùåðàíûí èáàäÿòýàùû äóðóð.
Áóäóð, äöç ãàáàüûìûçäà èñÿ Ìèêåíèí ãûçûë ìåéäàíûíû, àë ãàíà ãÿðã
îëìóø Ïåëîïèäëÿð åâèíè ýþðöðñÿí.

244
 Ñÿíèí àòàí áóðàäà ùÿëàê åäèëìèøäèð. Îíóí ãÿòëÿ éåòèðèëäèéè ýöí ìÿí
ñÿíè áàúûíäàí àëäûì, áóðàäàí ãà÷ûðûá, áèð ãÿùðÿìàí îëàðàã áîéà-áàøà
éåòèðäèì êè, àòàíûí ãàòèëëÿðèíäÿí èíòèãàì àëàñàí.
Èíäè ñÿí, Îðåñò âÿ ñÿí, ìþùòÿðÿì ãîíàüûìûç Ïèëàä, íÿ åäÿúÿéèìèç
ùàããûíäà òåçëèêëÿ áèð ãÿðàðà ýÿëèí. Àðòûã ýöíÿø äîüìàã öçðÿäèð, îíó
ãàéüûñûç áöëáöëëÿðèí íÿüìÿëÿðè ñÿùÿð ñàëàìèëÿ ãàðøûëàéûð âÿ óëäóçëó
ýåúÿíèí ãàòû ãàðàíëûüû éåð öçöíö òÿðê åäèá ÷ÿêèëèð. ×îõ êå÷ìÿç, àäàì-
ëàð ÷ûõàúàãëàð. Òåç îëóí — ìÿñëÿùÿò ýþðöí. Áó âÿçèééÿòäÿ, áèç ýåúèêÿ
áèëìÿðèê, ùÿðÿêÿò åòìÿê ëàçûìäûð.
Î ð å ñ ò. Åé ìÿíèì ÿçèç õèäìÿò÷èì, ñÿí þç ñÿäàãÿòèíè íÿ ãÿäÿð
àéäûí ñöáóò åäÿ áèëÿðñÿí! Úèíñ àò þëöì ãàðøûñûíäà èêÿí þç áàøûíû ÿéìèð:
óçàãäà äþéöø ñÿñëÿðè åøèòäèêäÿ î, ãóëàãëàðûíû ìèñ êèìè øÿêëÿéèð âÿ äÿù-
øÿòÿ ãàðøû ãîðõó áèëìÿäÿí èðÿëèëÿéèð. Ñÿí äÿ åëÿñÿí. Áèçÿ úÿñàðÿò âå-
ðèðñÿí, ãàáàãäà ýåäÿíëÿð ñûðàñûíäà, áèðèíúè îëàðàã äþéöøÿ ýèðìÿéÿ úàí
àòûðñàí! Ìÿí þç ôèêðèìè áó ñààò ñÿíÿ äåéèì. Ñÿí èñÿ îíó éàõøû äöøöí,
íþãñàíëàðûìû äöçÿëò.
Ìÿí, Äåëôèäÿ Ôåáÿ ìöðàúèÿò åäèá, àòàìû þëäöðÿíëÿðäÿí íåúÿ èíòè-
ãàì àëìàüû ñîðóøìóøäóì. Î âàõò àëëàù òÿðÿôèíäÿí ìÿíÿ áåëÿ áèð ñÿäà
ýÿëìèøäè êè, ìÿí þç ÿëèìëÿ, ùå÷ áèð êÿñÿ àðõàëàíìàäàí, ùèéëÿýÿð îüðó
êèìè, ãàíëû èíòèãàì àëìàãäà ãÿùðÿìàíëûã ýþñòÿðìÿëèéÿì.
Èíäè áèç ùàìûìûç àëëàùûí ðÿéèíè áèëäèê; ñèç äÿ åøèäèí âÿ áóíóí
èôàñûíà êþìÿê åäèí.
ßëèíÿ ôöðñÿò äöøäöêäÿ ñÿí åâÿ ýèðÿðñÿí, îðàäà íÿëÿð áàø âåðäèéèíèí
øàùèäè îëàðñàí — âÿ äîüðó õÿáÿðëÿ éàíûìà ãàéûäàðñàí. Îíëàð ñÿíè òàíûéà
áèëìÿéÿúÿêëÿð: ñÿí îðàäàí íå÷ÿ èëëÿðäèð êè, ÷ûõìûñàí âÿ î çàìàíäàí áÿðè
ëàçûìûíúà ãîúàëìûñàí: ýöìöø êèìè àüàðìûø ñà÷ëàðûíû ýþðñÿëÿð, ñÿíäÿí
ÿñëà øöáùÿëÿíìÿçëÿð äÿ. Îíëàðà áåëÿ áèð íèòã ñþéëÿ: ýóéà êè, ôîêåéëè
Ôàíîòåé òÿðÿôèíäÿí õÿáÿð ýÿòèðìèñÿí (áó àäàì îíëàðûí éàõûí ãîíàãëà-
ðûäûð), ÷àëûø îíëàðû èíàíäûð êè, Îðåñò þëìöøäöð (áóðàäà àíä è÷ìÿêäÿí äÿ
÷ÿêèíìÿ.) Îíëàðû èíàíäûð êè, Îðåñò òàëåéèí ïîçóëìàç ðÿéèëÿ Ïèôèéà úûäû-
ðûíäà ñöðÿòëÿ ýåäÿí ýÿðäóíÿäÿí éûõûëûá ÿçèëìèøäèð.
Áóäóð ñÿíèí äåéÿúÿéèí ñþçëÿð. Îíëàðû éàäûíäà éàõøû ñàõëà.
Áèç àëëàùûí èòàÿòêàð áÿíäÿëÿðè èñÿ, àòàìûí ãÿáðèíÿ ýåäÿê, ãÿáðèíèí
öçÿðèíÿ ìöãÿääÿñ ùÿäèééÿëÿð âÿ êÿñèëìèø ñà÷ ùþðöêëÿðè òþêìÿêëÿ, îíó
çèéàðÿò åäÿê. Îíäàí ñîíðà èñÿ áèç äÿ, ÿëèìèçäÿ (ìÿíèì ÿââÿëúÿäÿí
êîëäà ýèçëÿäèéèì) ìèñ óðíà îëàðàã ãàéûäûá îðàéà ýÿëÿðèê, Îðåñòèí éàí-
äûðûëûá êöë åäèëìÿñè ùàããûíäà éàëàí ãóðàøäûðàðàã, ÿââÿëúÿäÿí îíëàðà
245
äåéèëìèø éàëàí õÿáÿðè òÿñäèã åäÿðèê. (Ãåéðè-èõòèéàðè îëàðàã äèêñèíèð,
ñîíðà òåç þçöíö äîüðóëäóð). Ãîðõìàã íÿ ö÷öí? Ìÿí éàëíûç äàíûøäûãäà
þëöðÿì, èøäÿ èñÿ — ùÿéàò âÿ øþùðÿò ãàçàíûðàì. Ôàéäàëû ñþçäÿ ãîðõìàëû
áèð øåé éîõäóð. Àüûëëû âÿ ÷îõáèëìèø àäàìëàð ùàããûíäà ìÿí àç øåéëÿð
åøèòìèøÿì; åøèòìèøÿì êè, îíëàð þç þëöìëÿðè ùàããûíäà ÿââÿëúÿ éàëàí
õÿáÿð éàéìûø, ñîíðàäàí èñÿ ãàéûäûá ýÿëÿðÿê, èêèãàò àðòûã øþùðÿòëÿ, éöç
èëëÿðúÿ éàøàìûøëàð.
Àëëàù åëÿñèí êè, ãîðõóíú äàíûøûãëàðûí çöëìÿòè è÷ÿðèñèíäÿí ìÿí äÿ
óëäóç êèìè ïàðëàéàðàã, äöøìÿíèí öçÿðèíÿ åíÿ áèëèì!
Ñèç äÿ, åé àòà-áàáàëàðûìûçûí àëëàùëàðû, åé ìÿíèì äîüìà òîðïàüûì,
ìÿíèì ýÿëìÿéèìÿ õåéèð-äóà åäèí, éàëâàðûðàì; ñÿí äÿ ùÿì÷èíèí, åé
ìÿíèì àòà åâèì. Ìÿí, àëëàùûí èçíèëÿ ñÿíÿ êå÷ìèø ïàðëàãëûüûíû ãàéòàðìàã
ö÷öí ùÿãèãÿò äåéèá ýÿëìèøÿì. Ñÿí ìÿíèì áóðàäàí íàìóññóçúàñûíà ãî-
âóëìàüûìà éîë âåðìÿ; àòàìûí ùþêìðàíëûüûíû ìÿíÿ ãàéòàð âÿ îíóí
íÿñëèíè áó ùþêìðàíëûãäà éåíèäÿí ÿñàñëàíäûðìàã ö÷öí èìêàí éàðàò!
Èíäè êèôàéÿòäèð. Ñÿí ýåò, ãîúà, ùÿëëåäèúè äÿãèãÿíè èòèðìÿ. Áèç äÿ ýå-
äèðèê: éàðàíìûøëàðûí áöòöí ìöÿççÿì èøëÿðèíè ùÿëë åäÿúÿê õîø ñààò áèçè
ýþçëÿéèð.

Èñòÿéèð ýåòñèí, áó àíäà ñàðàéäàí ñÿñ ýÿëèð.

Å ë å ê ò ð à í û í ñ ÿ ñ è. Îô, éàçûã ìÿíèì ùàëûìà, éàçûã!

Ò à ë ô è á è. Åøèäèðñÿíìè, îüëóì? È÷ÿðèäÿí êÿíèçèí àù-âàé ñÿñè ýÿëäè.
Î ð å ñ ò. Áó, éàçûã Åëåêòðàíûí ùû÷ãûðûãëàðû äåéèëäèìè? Îíóí íÿéÿ
êÿäÿðëÿíäèéèíè åøèòìÿê ïèñ îëìàçäû.
Ò à ë ô è á è. Îëìàç. Ùå÷ øåéëÿ éóáàíìàäàí, Ôåáèí áóéðóüóíà ÿìÿë
åòìÿê — áèçèì áîðúóìóçäóð. Àòàíûí ìÿçàðûíà ýåòìÿê — áó, áèðèíúè
âÿçèôÿäèð. Áèçèì ýöúöìöç âÿ ýÿëìÿéèìèçèí ãàëèáèééÿòè áóíäàäûð.

Î ñàü, òÿðÿôÿ, Îðåñò èëÿ Ïèëàä èñÿ ñîë òÿðÿôÿ ýåäèðëÿð.

Èêèíúè ñÿùíÿ

Ýöí ÷ûõìûø. Ñàðàéûí àüûð òóíú ãàïûëàðû éàâàø-éàâàø à÷ûëûð. Åëåêòðà è÷ÿðèäÿí ÷ûõûð.
Î 20 éàøëû, ýþçÿë öçëö, ñîëüóí âÿ úèääè áèð ãûçäûð; ñà÷ëàðû áîéíóíóí äàëûíà êèìè
ãûðõûëìûøäûð, ÿéíèíäÿ ñàäÿ ãàðà ìàòÿì ïàëòàðû âàð. Îíóí ýÿëìÿñèíèí âÿ áóíäàí
ñîíðàêû áöòöí ñÿùíÿíè ùÿçèí éöðöø ìàðøû ìöøàéèÿò åäèð.

246
 Å ë å ê ò ð à. Ñÿí, åé ãàðàëìàã áèëìÿéÿí ýöíÿø, åé éåð èëÿ áèðëÿøÿí
àéäûí öôöã, ñèç àúû ýþç éàøëàðûíûí øàùèäèñèíèç, ñèç, äàí éåðè àüàðàí âàõòû
ãàíëû ÿëëÿðëÿ éîðüóí êþêñ ãÿôÿñèíÿ åíäèðèëÿí àüûð çÿðáÿëÿðèí øàùèäèñè-
íèç! Ýåúÿëÿð ìÿíèì íÿëÿð ÷ÿêäèéèìè, éóõóäàí íåúÿ ëÿççÿò àëäûüûìû
èñÿ, ñàðàéûí íèôðÿòÿ ëàéèã îëìóø éîðüàí-äþøÿéè áèëèð êè, ìÿí îíóí ö÷öí
— áÿäáÿõò àòàì ö÷öí ÿáÿäè îëàðàã ýþç éàøû òþêöðÿì. Ãàíà éåðèêëÿéÿí
Àðåñ îíó äöøìÿí òîðïàãëàðûíäà þëäöðöá ãîéà áèëìÿäè. Î, þç äîüìà
àíàìûçûí âÿ îíóí õàèí äîñòóíóí ÿëèíäÿ, àëíûíà åíäèðèëÿí ãàíëû ãèéìÿ-
êåø àëòûíäà îäóí ïàð÷àñû êèìè äöøÿðÿê ùÿëàê îëäó. Ùåéô ñÿíÿ, àòà, ñÿíèí
þëìÿéèí íÿ éàìàí îëäó! Áó éåòèì ãàëìûø ãûçûí Åëåêòðàäàí áàøãà ùå÷
êÿñ ñÿíèí ö÷öí àüëàìàüà áåëÿ úÿñàðÿò åòìèð. Àíúàã áóíóí ìöãàáèëèí-
äÿ, ìÿíèì àù-íàëÿìäÿí äîüàí êÿäÿðëè íÿüìÿëÿð èñÿ, ýåúÿíèí àëìàç óë-
äóçëàðû áàòìàéûíúà, ñÿùÿðèí ïàðëàã øöàëàðû ýþçöìÿ ýþðöíìÿéèíúÿ
ñóñìóð! Ìÿí, ìåøÿëÿðäÿ äèíúÿëìÿê áèëìÿäÿí úÿù-úÿù âóðàí àíà ãóø-
úóüàç êèìè, àòà êÿøàíÿëÿðèíäÿí åøèäèëÿí òóòãóí ÿêñ-ñÿäàëàð êèìè, þç
èýèä íÿüìÿëÿðèìè ÿáÿäè îëàðàã òÿêðàð åäÿúÿéÿì.
Ñÿí, åé Ïåðñåôîíëàð ñàðàéû23 Àèäëÿð ñåéâàíû, ñÿí, åé éåðàëòû Ùåðìåñ
âÿ ëÿíÿò ðóùëàðû, åé àëëàùëàðûí ãûçëàðû, ìöãÿääÿñ åðèíèëÿð! Ñèç êè, çöëìÿò
è÷ÿðèñèíäÿ éóðä äàüûäàíëàð éûüûíúàüûíû ýþðöðñöíöç! Êþìÿê åäèí, çàùèð
îëóí, éàçûã àòàìûí íàìóññóçúàñûíà þëäöðöëìÿñèíèí èíòèãàìûíû äöøìÿí-
ëÿðäÿí àëûí! Âÿ òåçëèêëÿ ìÿíèì ãàðäàøûìû ìÿíÿ ýþíäÿðèí! Ìÿí àðòûã
ýöúäÿí äöøìöøÿì, ýöíäÿí-ýöíÿ àðòàí ÿëÿì âÿ êÿäÿð éöêöíö òÿê
äàøûéà áèëìÿðÿì.
Î, àõûðûíúû äóàíû äèç öñòÿ ÷þêÿðÿê îõóéóð âÿ ìöãÿääÿñ ãöââÿëÿðèí
äèããÿòèíè úÿëá åòìÿê ìÿãñÿäèëÿ, à÷ûã ÿëèíè éåðÿ ÷ûðïûð. Áóíäàí
ñîíðà î, éîðüóí ùàëäà éåðÿ äöøöð âÿ àùÿñòÿúÿ àüëàéûð.

ÏÀÐÎÄ
Ìóñèãè Åëåêòðàíûí àüëàìàñûíû ìöøàéèÿò åäèð. Îíóí õÿáÿðè îëìàäàí ñÿùíÿéÿ Ìèêåí
ãûçëàðû ýèðèð, áóíëàð Åëåêòðàíûí äîñòëàðû, ôàúèÿíèí õîð äÿñòÿñèäèð. Åëåêòðàíûí ñÿñè
ýÿëäèêäÿ ãûçëàð îíó ÿùàòÿ åäèá, àøàüûäàêû íÿüìÿíè îõóéóðëàð. Ìóñèãè
íÿüìÿéÿ óéüóí îëàðàã ìöíàñèá éåðëÿðäÿ äÿéèøèëèð. Åëåêòðà ãàëõûð.

Õîð
Åé äîñòóìóç Åëåêòðà,
Ñÿí, åé éàçûã, áÿäáÿõò ãûç!
Ìöìêöíäöðìö àõøàì-ñÿùÿð àüëàéàñàí àðàìñûç?
Íå÷ÿ èëëÿð êå÷èð êè, ãóðàðàã ÷èðêèí ùèéëÿ
247
 Þëäöðìöøëÿð àòàíûí-àíàíûí ÿìÿëèëÿ.
Áèð ãîðõàüûí ÿëèíäÿ ùÿëàê îëäó ãÿùðÿìàí,
Ëÿíÿòÿ ýÿëñèí îíó! àëëàù, êå÷ ýöíàùûìäàí!

Å ë å ê ò ð à. Àëèúÿíàá àòàëàðûí óøàãëàðû, ýþðöðÿì ñèç êÿäÿðëèëÿðÿ òÿ-

ñÿëëè âåðìÿê ö÷öí ýÿëìèøñèíèç; àù, ìÿí ñèçèí úÿùäèíèçè éàõøû àíëàéû-
ðàì, àíúàã ìÿí àüëàìàëûéàì, äÿðäëè àòàìûí þëöìöíÿ ìÿí ìöòëÿã àü-
ëàìàëûéàì. ßçèç ðÿôèãÿëÿðèì, ùÿð áèð íÿçàêÿòè ìÿíèì ìÿùÿááÿòèìÿ
÷åâèðÿí ñèçñèíèç, àíúàã ðèúà åäèðÿì, ìÿíèì êÿäÿðëè íÿüìÿëÿðèìÿ ìàíå
îëìàéûí!

Õîð

Ýöúñöçäöð àù âÿ ôÿðéàä,
Ìöìêöí äåéèë ñÿí èíàí.
ßáÿäè éóõóñóíäàí àòàí äþíñöí Àèäèí.
ßáÿñäèð, ÿçèçèì, áóíúà õèôôÿò åäèðñÿí,
Àðàìñûç ãöññÿëÿðëÿ òÿëÿô îëóá ýåäèðñÿí.

Å ë å ê ò ð à. Äîüìà âàëèäåéíèíèí õÿéàíÿòëÿ ùÿëàê îëìàñûíû àüûëñûç-

ëàð óíóäàð! Ìÿí ãÿëáèìè, éîðóëìàã áèëìÿäÿí êîëëóãëàðäà Èòèéà—Èòèéà
äåéÿ, ñÿñëÿíÿí ãóøà, Çåâñèí õÿáÿð÷èñèíÿ âåðìèøÿì.
Åé äàø ãÿáèðäÿ ýþç éàøëàðû ãóðóìàéàí, ÿáÿäè ÿçàáëàðà ìÿùêóì
îëóíìóø àíà — Íèîáåéà, ìÿíèì àëëàùûì èíäè ñÿíñÿí!

Õîð

Òÿê ñÿíÿìè, ðÿôèãÿì,

Êÿäÿð îëìóøäóð çèíäàí?
Èáðÿò ýþòöðñÿíÿ ñÿí, äîüìà áàúûëàðûíäàí!
Áèð ýþð Õðèñîôåìèäà, éàõóä Èôèàíàñà
Íåúÿ õîø éàøàéûðëàð, áàòìàäàí ãÿìÿ-éàñà!
Áèð äÿ, êþðïÿëèéèíäÿí àëãûøëàíàí áèð ýÿíú âàð:
×îõ êå÷ìÿç, äþíÿð áó ýÿíú — áèçÿ ñåâèíú ãàéòàðàð.
Òåçëèêëÿ ýÿëÿð Îðåñò, êþìÿê åòñÿ Çåâñ ÿýÿð:
Øÿùÿð äîüìà îüëóíó ÷è÷ÿêëÿðëÿ áÿçÿéÿð.
248
 Å ë å ê ò ð à. ßáÿñ øåéäèð êè, èëëÿð óçóíó îíó ýþçëÿéÿðÿê, ìÿí, åâñèç-
þâëàäñûç òÿëÿô îëóðàì, òÿñÿëëèñèç ãÿì éöêöíö þçöìëÿ ÷ÿêÿðÿê, àðàìñûç
ýþç éàøëàðû òþêöðÿì. Î, þç îüóëëóã áîðúóíó âÿ ìÿíèì íÿñèùÿòëÿðèìè
óíóòìóøäóð; éàëíûç ìÿíÿ éàëàí õÿáÿðëÿð ýþíäÿðèð! Äîüðóäóð, î äà
êÿäÿðëÿíèð, àüûð ãöññÿ ÷ÿêèð, áóíóíëà áåëÿ éåíÿ äÿ äþíìÿéÿ òÿëÿñìèð.

Õîð

Úÿñóð îë ñÿí, ðÿôèãÿì! Çåâñ åëÿéÿð ìÿðùÿìÿò,

Îäóð ùÿð øåéè ýþðÿí, îíäà âàð áþéöê ùèêìÿò,
Òàïøûð îíà êèíèíè, ÿôâ åòìÿäÿí äöøìÿíÿ;
Ùÿääèíäÿí àðòûã áó êèí ëàçûì äåéèëäèð ñÿíÿ!
Çÿìàíÿ àëëàùûíäà — ÿìíèééÿò âàð, öìèä âàð,
Àõåðîíò äàëüàñûíäà êèíëèäèð ãàðà ðóùëàð -
Åëÿúÿ äÿ, èíàí ñÿí, óíóòìàìûø áó äàüû,
Àãàìåìíîíóí îüëó — Ïàðíàñëàðûí ãîíàüû.

Å ë å ê ò ð à. Àù, óçóí èëëÿð öìèäèìè ãûðûá àïàðìûøäûð! Ýöíëÿð êå÷èð,

ìöáàðèçÿ åòìÿéÿ àðòûã òàãÿòèì éîõäóð. Ñåâèìëè ÿðèí îõøàìàñûíû áèë-
ìÿäÿí, íå÷ÿ èëëÿðäèð êè, éåòèì — êèìñÿñèç, êþìÿêñèç èíëÿéèðÿì, þç äîü-
ìà àòàìûí åâèíäÿ îëà-îëà ãàðà úûíäûð è÷èíäÿ, ãÿäèð-ãèéìÿòñèç áèð ãóë
êèìè ñÿôèëëèê åäèðÿì, ýåúÿíèí áèð àëÿìèíäÿ áîø äîëàáëàðäàí ëîõìà-òèêÿ
òîïëàéûðàì!

Õîð

Ýåúÿíèí áàüðûíäàí ãîïäó èíèëòè,

Ñûçûëòû ñàðàéà ùþêìðàí îëäó,
Ãèéìÿêåø åíäèêäÿ îíóí áàøûíà,
Èøýÿíúÿ îòàüû ãàí èëÿ äîëäó.

Öñòöí ýÿëäè åùòèðàñ, áàø òóòäó àë÷àã ùèéëÿ;

×îõ äÿùøÿòëè áèð éàääàø ãàëäû áöòöí íÿñèëÿ,
Äèëáÿð îëìóø áó õàèíëÿðèí ÿëèíäÿí,
Àëëàù äà ãóðòàðìàçäû áó úèíàéÿò ôåëèíäÿí.
249
 Å ë å ê ò ð à. Îõ, î ãàðà ýöí! Áöòöí ýöíëÿðäÿí àðòûã ìÿíèì ãÿë-
áèìäÿ íèôðÿò îéàäàí î ýöíäöð.
Îô, î ãàíëû ýåúÿ!
Ñÿí, åé äèëëÿðÿ äöøìÿìèø õþðÿê ñöôðÿñè, ÿáÿäè êÿäÿð éöêö!
Îíó îðàäà þëäöðäöëÿð, î, þç èêèãàò þëöìöíö èêèëÿðèí ÿëèíäÿí îðàäà
àëäû! Ñèçè ëÿíÿòÿ ýÿëÿñèíèç, ÿëëÿð! Ñèç ìÿíèì ùÿéàòûìû ìÿùâ åòäèíèç.
Ñèçè ýþðöì ýþéëÿð ùàêèìè Çåâñ èêèãàò àüûð úÿçàéà ìÿùêóì åòñèí, ñèçè
ýþðöì äÿùøÿò çîüëàðûíûçäàí ñåâèíú àüàúû áèòèá, ãîë-ãàíàä à÷ìàñûí!

Õîð

Ñàõëà ñþçöíö! Áèð ýþð

Íÿäÿí áàø âåðèð õÿòÿð:
Ãèéàì òóôàíû ñÿíè
Ýöíàù èøÿ ñöðöêëÿð.

Áÿäáÿõòëèê êàñàñûíû äîëäóðìóñàí, ãèñìÿí, ñÿí,

Äöøìÿí÷èëèê îäóíó úîøäóðìàãëà ãÿëáèíäÿí.
Àíëà êè, ñàùèáèíÿ éàíàøìàã äöøìÿíëèêëÿ
Ôàéäàñûç èýèäëèêäèð, ùå÷ øåé ýÿòèðìÿç ÿëÿ.

Å ë å ê ò ð à. Àù, äÿùøÿò! Äÿùøÿò ñûõûð ãÿëáèìè! Øöáùÿñèç, ìÿí — ðóùÿí

èíàäêàðàì. Áàüûøëàéûí. Äÿùøÿò ìÿíýÿíÿñè àðàñûíäà èêÿí, ìÿí ýöíàù
åòìÿéÿ áèëÿðÿì, ìÿíèì ùÿéàòûì ùÿëÿëèê áóíóí öçÿðèíäÿ äàéàíûð. Éîõ,
éîõ! Èø-èøäÿí êå÷ìèøäèð. Ìÿíèì öìèä ÷è÷ÿêëÿðèì ñîëìóø âÿ ÿáÿäè
îëàðàã ìÿùâ îëóá ýåòìèøäèð.
Êèìäèð ìÿíÿ èíàì ñþçöíö ïû÷ûëäàéàí? Ùàíñûíûçûí ãÿëáèíäÿ úàíëû
ùÿéàò ãûüûëúûìû âàð?
ßë ÷ÿêèí, ÿë ÷ÿêèí ìÿíÿ òÿñÿëëè âåðìÿêäÿí: ìÿíèì ãÿçà âÿ ãÿ-
äÿðèìèí äöéöíö ìþùêÿì ÷ÿêèëìèøäèð, ìÿí àìàíñûç êÿäÿðäÿí úàí ãóð-
òàðà áèëìÿéÿúÿéÿì, ýþç éàøëàðûì ÿáÿäè îëàðàã ãóðóìàéàúàãäûð!

Õîð

Àíà ìÿùÿááÿòèëÿ,
Äîñò ñþçö äåéèðÿì ìÿí
Áèð ýöíàùäàí, èêèíúè
Ýöíàùû äîüóðìà ñÿí!
250
 Å ë å ê ò ð à. Èøûã éîëó îëìàéàí ãöññÿíèí ñîíó âàðìû? Þëÿíäÿí öç
äþíäÿðìÿê — íàìóñäàíäûðìû? ßýÿð ìÿí àòàìà âåðÿúÿéèì áîðúó éå-
ðèíÿ éåòèðìÿðÿìñÿ, îíäà ãîéóí ìÿíè ùÿéàñûç àäëàíäûðñûíëàð, îíäà
ãîéóí ìÿíèì ãÿëáèìäÿêè ñîí õåéèðõàù ÷ûðàã äà ñþíñöí âÿ øèêàéÿò ãà-
íàäëàðûì éàíûìà äþøÿíñèí! Îäóð, äöøìÿíëÿðèíèí ÿëèëÿ î, êöëÿ äþíäÿ-
ðèëìèø âÿ áèð ùå÷ îëàðàã ìÿçàðäà éàòûð; ãàòèëëÿð èñÿ, îíóí ãàíû
ìöãàáèëèíäÿ ùÿëÿ äÿ þç úÿçàëàðûíà ÷àòìàìûøëàð. Éàçûã èíñàí þâëàäû
ö÷öí áóðàäà ãîðõìàã âÿ éàõóä ùÿéà åòìÿê ìöìêöí îëàí øåéäèðìè?

ÁÈÐÈÍÚÈ ÅÏÈÑÎÄÈ

Áèðèíúè ñÿùíÿ

Ìóñèãè äàéàíûð. Ýåòäèêúÿ àðòàí áèð òÿëàø è÷ÿðèñèíäÿ õîðà úàâàá âåðÿí Åëåêòðà,
ÿùàéÿò, ÿëëÿðèëÿ öçöíö þðòöá àüëàéûð. Êîðèôåé Ìèêåí ãûçëàðûíäàí àéðûëûð âÿ ãàéüûëû ùàëäà
Åëåêòðàéà éàõûíëàøûð.

Ê î ð è ô å é. ßçèç ðÿôèãÿì, áèç öìóìè ôàéäà ö÷öí éàíûíà ýÿëìèøèê.

ßýÿð ùàãëû äåéèëèêñÿ — ãàëèá ÷ûõ: áèç ñÿíèí òÿðÿôèíäÿéèê.
Å ë å ê ò ð à. Ðÿôèãÿëÿðèì, ìÿí ÿáÿäè ýþç éàøûìëà ñèçè êÿäÿð-
ëÿíäèðäèéèì ö÷öí, ãàðøûíûçäà õÿúàëÿò ÷ÿêèðÿì; àíúàã ìÿðùÿìÿòëè îëóí!
Àù, ìÿíèì èõòèéàðûì þç ÿëèìäÿ äåéèë, èíàíûí ìÿíÿ. Àëèúÿíàá íÿñèëäÿí
îëàí áèð ãûç ö÷öí àòàñûíà ãàðøû åøèäèëìèø áó ãÿäÿð àüûð áèð çöëìöí òÿù-
ãèðèíÿ äþçìÿê ìöìêöí îëàí øåéäèðìè? Ìÿíèì ö÷öí èñÿ áó òÿùãèð,
ýöíäÿí-ýöíÿ âÿ ýåúÿäÿí-ýåúÿéÿ íÿèíêè ñîëóá àçàëûð, ùÿòòà, ÿêñèíÿ
îëàðàã, ÷è÷ÿêëÿíèá à÷ûëûð âÿ àðòûá ÷îõàëûð.
Ùÿð éàíäà éàëíûç ãÿì âàð; ãöññÿ, êÿäÿð, ÿëÿì âàð.
Äîüìà àíàìûí ìÿíè ýþðìÿéÿ áåëÿ ýþçö éîõäóð. Ìÿí þç ñàðàéûì-
äà àòàìûí ãàòèëëÿðèëÿ éàøàìàëû îëìóøàì. Îíëàðûí ùÿð ÿìðèíÿ êîð-êîðàíÿ
áàø åíäèðìÿëè, àú ãàëûá îíëàðäàí áèð òèêÿ ÷þðÿê óììàëû îëìóøàì. Áèð
äöøöíöí, àòàìûí ùþêìäàð ëèáàñûíû ýåéèíÿðÿê, îíóí òàõòûíäà ÿéëÿøÿí
Åýèñôè ýþðäöêúÿ, õàèí, þç úèíàéÿò èøëÿðèíèí øàùèäè îëàí îúàüà þëäöðöë-
ìöø ùþêìäàð êàñàñûíäàí àëëàùëàð íàìûíà ìöãÿääÿñ ìàéå òþêäöêúÿ,
ìÿíèì ö÷öí íåúÿ áèð ýöí äîüóð? Áöòöí áó ðöñâàé÷ûëûüà ÿëàâÿ îëàðàã,
àë÷àã ãàòèëèí áÿäáÿõò àíàìëà ãóúàãëàøäûüûíû âÿ îíóíëà áèðëèêäÿ, äîüìà
àòàìûí éîðüàí-äþøÿéèíÿ ýèðäèéèíè áåëÿ ìÿí ýþðìÿëèéÿì… Áó,
êèôàéÿòäèð! Îíóí ãóúàüûíäà éóõóëàéûá éàòàí àäàìû ìÿí àíà äåéÿ
÷àüûðà áèëÿðÿììè?
251
 Éîõ, ýþðöíöð ñàéûã Åðèíèëÿðèí ãÿçÿáèíè óíóòìóø áó ãàäûíà ÿúëàô èëÿ
éàøàìàã êèìè ýöíàù âÿ áÿäíàìëûã äÿõè àç èìèø; — àòàì îíóí ùèéëÿñèíèí
ãóðáàíû îëàðàã, ùÿëàê åäèëäèéè áèð àíäà, î, þç áÿäÿôêàð èøëÿðèíÿ ýöëöðìöø
êèìè, éåíèäÿí ôöðñÿò òàïûð, ãîéóí ýÿòèðèð, éàëëû äöçÿëäèð âÿ áèð àéëûã úà-
ìààò äóàñû èëÿ “àëëàùëàðûí íèúàòû” àäëàíäûðäûüû ýöíöí éûüûíúàüûíû êå÷èðèð.
Áöòöí áóíëàðûí ùàìûñûíû ìÿí ýþðìÿëèéÿì, ãàïû-áàúàíû àðõàìúà
áàñäûðûá áàüëàäûüûì, àùó êèìè ùþíêöð-ùþíêöð àüëàäûüûì ùàâàéû äåéèë,
àòàìûí àäû èëÿ äèëëÿðÿ äöøìöø î çèéàôÿòÿ ëÿíÿòëÿð îõóéàðàã, äèç öñòÿ ÷þ-
êöðÿì, àüëàéûðàì — äÿðäèìè ýþç éàøûìëà òþêöðÿì; àíúàã ùÿçèí-ùÿçèí
àüëàìàüà áåëÿ îíëàð ìÿíè ãîéìóðëàð. Î, ùÿð éåðäÿ ëÿéàãÿòäÿí áàñûá-
áàüëàéàí ãàäûí, ýþðöí ìÿí éàçûüû íåúÿ àüûð ñþçëÿðëÿ òÿùãèð åëÿéèð.
“Àé àëëàùñûç ùåéâàí! Äöíéàäà àòàñûç ãàëàí áèðúÿ ñÿíñÿíìè?
Ñÿíäÿí áàøãà ùå÷ êÿäÿðëè îëàí àäàì éîõäóðìó? Ñÿíè ýþðöì ïàð÷à-
ïàð÷à îëóá ÷öðöéÿñÿí! Ñÿíèí áó êÿäÿðèíè úÿùÿííÿì àëëàùëàðû äà úàíûí-
äàí ÷ûõàðìàñûíëàð!”
Áóäóð îíóí ìÿíÿ ãàðøû íÿçàêÿòè. ßýÿð îüëóíóí ãàéûäûá ýÿëìÿñè
ùàããûíäà áèðèñè îíà èøàðÿ áåëÿ åäÿðñÿ, äÿðùàë þçöíäÿí ÷ûõûð, âÿùøè êèìè
íÿðÿ ÷ÿêÿðÿê öçÿðèìÿ éöéöðöð: “Áöòöí áó èøëÿðèí ìöãÿññèðè ñÿí äåéèë-
ñÿíìè? Áóäóð ñÿíÿ äåéèðÿì âÿ éàäûíäàí ÷ûõàðìà, ñÿíè îëäóãúà ëÿéà-
ãÿòëè áèð úÿçà ýþçëÿéèð!”
Áóíäàí ñîíðà ÷èðêèí ñþçëÿð áèð-áèðèíèí äàëûíúà éàüäûðûëûð, îíóí äå-
äèêëÿðèíè èñÿ, ñàéüûñûç ÿðè — î ãîðõàã, ãàäûí ÿëèëÿ äþéöø àïàðàí àçàð
ïàð÷àñû — òóòóãóøó êèìè òÿêðàð åäèð.
Èíäè ýþçëÿéèðÿì. Ýþðöì Îðåñòèí ìöãÿääÿñ èíòèãàì îäó íÿ âàõò
÷ûõàúàã — ýþçëÿéèðÿì âÿ ýþçëÿìÿêäÿí äÿ ãóðóéóá òÿëÿô îëóðàì. Î,
ìöòëÿã ýåúèêèð, êå÷ìèø âÿ ýÿëÿúÿê öìèäëÿðèìèí êþêöíö ãóðóäóð. Áåëÿ
áèð áÿäáÿõòëèêäÿ, ÿëáÿòòÿ êè, ùþðìÿòÿ âÿ õîø õàñèééÿòÿ éåð éîõäóð,
ÿçèçëÿðèì, òÿÿúúöáëö äåéèëäèð êè, áÿäõàù òàëåäÿí áÿäõàù äà ôèêèðëÿð äîüóð.
Ê î ð è ô å é. Ñÿí ìÿíÿ áèð øåéè äå: Åýèñô éàõûíäàäûðìû? Áèçèì ñþù-
áÿòèìèçè åøèäèðìè, éîõñà åâäÿí ÷ûõûá áèð éàíà ýåòìèøäèð?
Å ë å ê ò ð à. ßëáÿòòÿ, ýåòìèøäèð. ßýÿð î åâäÿ îëñàéäû, ìÿí ñèçèíëÿ áèð
éåðäÿ îëà áèëìÿçäèì. Î, óçàãäà — òàðëàäàäûð.
Ê î ð è ô å é. ×îõ ñàü îë. Èíäè ìÿí úÿñàðÿòëÿ ñÿíäÿí ñîðóøà áèëÿðÿì.
Å ë å ê ò ð à. Öðÿéèí ùÿð íÿ èñòÿéèðñÿ, ùàìûñûíû ñîðóø.
Ê î ð è ô å é. Ìÿíè áàøà ñàë ýþðöì: ãàðäàøûí ùàããûíäà íÿ êèìè äàíû-
øûãëàð âàð? Î, ýÿëìÿéÿ òÿëÿñèðìè, éîõñà ùÿëÿ ëÿíýèéÿúÿêäèðìè?
Áóíëàðû ìÿí áèëìÿê èñòÿéèðÿì!
252
 Å ë å ê ò ð à. Ýÿëìÿéÿ ùàçûðäûð, — àõ, î, ÷îõäàí ùàçûðäûð!
Ê î ð è ô å é. Àëëàù ùÿð øåéè äÿðùàë éàðàòìûð.
Å ë å ê ò ð à. Ôÿãÿò ìÿí îíóí ùÿéàòûíû õèëàñ åòìèøÿì.
Ê î ð è ô å é. Î, àëèúÿíàá àäàìäûð. Öìèäèíè êÿñìÿ!
Å ë å ê ò ð à. Ìÿíèì äÿ ùÿéàòûì áèð öìèäÿ áàüëûäûð.
Ê î ð è ô å é. Ñÿíèí äîüìà áàúûí Õðèñîôåìèäà åâäÿí ÷ûõäû; ÿëèíäÿ
éåðàëòû àëëàùëàðà ñàëàì âåðìÿê ö÷öí åùñàí ãàáû âàð.

Èêèíúè ñÿùíÿ

Õðèñîôåìèäà åâäÿí ÷ûõûð. Õàðèúè ýþðöíöø åòèáàðèëÿ î, Åëåêòðàäàí ÷îõ úàâàíäûð.

åéèðõàù öçöíäÿ áèð î ãÿäÿð äÿ äÿðèí èôàäÿ ÿëàìÿòëÿðè éîõäóð. Ýåéèìè ùþêìäàð ãûçûíà
ëàéèãäèð. Ñîë ÿëèíäÿ êþêñöíÿ ñûõûëìûø óðíà âàð. Áèð ìöääÿò ãàïûíûí àüçûíäà äàéàíûá,
äèããÿòëÿ Åëåêòðàéà áàõäûãäàí ñîíðà, ïèëëÿêÿíëÿðè åíèð âÿ îíà éàõûíëàøûð.

Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Ñÿí éåíÿ äÿ ãàïûíûí àüçûíäàñàí, áàúûì, âÿ þç

ÿñêè ãöññÿëè íÿüìÿëÿðèíè éåíÿ äÿ îõóéóðñàí. Áó úîøãóíëóüà öðÿê âåð-
ìÿêäÿí çàìàí ùÿëÿ äÿ ñÿíè ÷ÿêèíäèðìÿäèìè? Ìÿíè ùÿéàòûí áó ýåäèøè
ñûõûð, ÿýÿð ìÿíäÿ ëàçûìè ýöú îëñàéäû — îíëàðà íåúÿ ìÿðùÿìÿòñèç áèð
ùþêì âåðÿúÿéèìè äÿðùàë ýþðÿðäèëÿð. Ôÿãÿò íÿ åòìÿê, áèçÿ õîø êöëÿê
ÿñìèð, — âÿ áèç äÿ þç éåëêÿíèìèçè ñàëûá, îíëàðà êàð åòìÿéÿí à÷ûã ùöúóì
õöëéàñûíû áàøûìûçäàí àòìàëûéûã. Áåëÿ áèð ãÿðàðà ýÿëìÿéè ñÿíÿ äÿ òÿëãèí
åòìÿê èñòÿðäèì. Äîüðóäóð, ùÿãèãÿò ìÿíèì ñþçëÿðèìè äåéèë, ñÿíèí äö-
øöíäöêëÿðèíè òÿñäèã åäèð, àíúàã àçàä éàøàìàüà áþéöê åùòèéàúûì âàð.
Àçàäëûã èñÿ — éàëíûç èòàÿòÿ áèð ùÿäèééÿ îëà áèëÿð.

Åëåêòðà ýþç ãûðïìàäàí áàúûñûíà áàõûð âÿ þç êÿñêèí íÿçÿðëÿðèëÿ îíó óòàíäûðûð.

Å ë å ê ò ð à. Äîüóðäàíìû ñÿí þç äîüìà àò àòàíû òàìàìèëÿ óíóò-

ìóñàí âÿ áèðúÿ àíàíûí ãåéäèíÿ ãàëûðñàí? Àéäûíäûð êè, áó ñþçëÿðèí ùà-
ìûñû — éàëíûç îíóí ñÿíÿ êå÷äèéè äÿðñëÿðäèð: þçöíäÿí èñÿ ñÿí ìÿíÿ éåíè
áèð øåé äåéÿ áèëìÿäèí. Íÿ åäèì, þçöí áèë! Ùÿð ùàëäà, èêè øåéäÿí ìöòëÿã
áèðèíè ñå÷ìÿëèñÿí: éà áîéíóíà àëìàëûñàí êè, áöòöí áó èøëÿðè øöóðñóç
îëàðàã ýþðöðñÿí âÿ éàõóä äà, òÿñäèã åòìÿëèñÿí êè, øöóðëó îëàðàã þç òÿáèè
äîñòëàðûíäàí öç äþíäÿðèðñÿí. Èíäèúÿ äåéèðäèí êè, “ÿýÿð ýöúöì îëñàéäû, îí-
ëàðà þç ãÿçÿáèìè áèëäèðÿðäèì”. Áÿñ íÿ ö÷öí àòàìûçûí íàìóñó óüðóíäà
àéûã îëàðàã ìÿíÿ êþìÿê åòìÿê èñòÿìèðñÿí? Éîõ, ñÿí ìÿíè äÿ éîëóì-
äàí àçäûðìàã, íàìóñóíó èòèðìèø áèð àðñûç åëÿìÿê èñòÿéèðñÿí! Íÿ ö÷öí?
253
Ñþéëÿ, éà äà êè, ìÿí àüëàìàñàì, ìÿíè ùàíñû ùÿäèééÿëÿð ýþçëÿäèéèíè
þçöì ñÿíÿ äåéÿ áèëÿðÿì. Ìÿí éàçûã îëìóøàì, ýþçëÿìèðÿì, àíúàã
áåëÿ éàøàéà áèëÿðÿì. Íÿ åòìÿê? Ìÿíèìêè áåëÿ èìèø. Ôÿãÿò, ìÿí îí-
ëàðà ÿçàá âåðÿðÿì âÿ áóíóíëà äà àòàì ö÷öí ñåâèíú ÷ÿëÿíýè ùþðÿðÿì — ãîé
î, ãàðàíëûã äöíéàäà ìÿíèì ìÿùÿááÿòèìè äóéñóí.
Ñÿíèí ãÿçÿáèí îíëàð ö÷öí éàëíûç ñþçäÿ ãîðõóëóäóð. Èøäÿ èñÿ ñÿí,
îíëàðëà — àòàìûçûí ãàòèëëÿðèëÿ ÿëáèðñÿí. Ñÿíÿ áóíúà ÿçèç îëàí î øåéëÿðèí
ùàìûñûíû ìÿíÿ âåðñÿëÿð áåëÿ, ìÿí îíëàðûí ãàðøûñûíäà þç áàøûìû ÿéìÿ-
éÿúÿéÿì. Äÿáäÿáÿëè õþðÿê ìàñàëàðûíû, ùÿì äÿ àüçûíà êèìè äîëó ùÿéàò
êàñàëàðûíû ñÿíÿ áàüûøëàéûðàì. Ãîé ìÿíèì õþðÿéèì äöøìÿíëÿðèí èøýÿí-
úÿñè îëñóí, áó ñÿíèí øÿðÿôëÿðèíäÿí äàùà äàäëûäûð. ßýÿð ñÿíèí àüëûí áà-
øûíäà îëñàéäû, þçöí äÿ áåëÿ áèð ãÿðàðà ýÿëÿðäèí. Áèð äöøöí: ñÿí, “àòàñû-
íûí ùþêìäàð ãûçû” àäëàíà áèëÿðäèí, àíúàã “àíàñûíûí ãûçû” àäëàíìàüû
þçöíÿ ëàéèã ýþðäöí! Õîø ýÿëäèí. Àòàíû âÿ öìóìè ãàí ãîùóìëóüóíó
ñàòìàãëà, ñÿí áöòöí åë è÷ÿðèñèíäÿ þçöíö áÿäíàì åëÿìèñÿí!
Ê î ð è ô å é. Àëëàùëàðûí õàòèðèíÿ, ãÿçÿáëÿíìÿ! Ùÿð èêèíèçèí ñþçöíäÿ
ùÿãèãÿò âàðäûð, ñèç úÿñàðÿòëÿ áèð-áèðèíèçäÿí þéðÿíÿ áèëÿðñèíèç.
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Àõ, ÿçèçëÿðèì, ìÿí îíóí àüûð ñþçëÿðèíÿ þéðÿí-
ìèøÿì… Áó äÿôÿ äÿ ñÿñèìè êÿñÿðäèì âÿ äàíûøìàçäûì. Àíúàã ýþðö-
ðÿì, îíóí ö÷öí åëÿ áèð ôÿëàêÿò ãîðõóñó âàð êè, àù-âàé åäÿðÿê òþêäöéö
ýþç éàøëàðû þç-þçöíÿ ãóðóéàúàãäûð.
Å ë å ê ò ð à. Ñþéëÿñÿíÿ, íåúÿ ôÿëàêÿò? Îíñóç äà ìÿíèì ùÿéàòûì
áàøäàí àéàüà ôÿëàêÿòäèð. ßýÿð áóíäàí ïèñ îëàúàãäûðñà, ñþéëÿ, ñÿíèíëÿ
ðàçûëàøàðàì.
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Ìÿí áèëäèêëÿðèìèí ùàìûñûíû ñÿí äÿ áèëÿúÿêñÿí.
Îíëàð áåëÿ áèð ãÿðàðà ýÿëìèøëÿð êè, ÿýÿð àðàìñûç øèêàéÿòëÿðèíäÿí ÿë
÷ÿêìÿñÿí ñÿíè éåðàëòû ùÿáñõàíàéà ìÿùêóì åòñèíëÿð, îðàäà ýöí öçö
ýþðÿ áèëìÿéÿúÿêñÿí, äîüìà âÿòÿíèí õàðèúèíäÿ, ìÿçàð äèâàðëàðû àðà-
ñûíäà éàøàéàðàã, ãÿìëè íÿüìÿëÿðèíè þçöí ö÷öí îõóéàúàãñàí. Þçöíäÿí
ìóüàéàò îë, áÿäáÿõòëèêäÿ ìÿíè òÿãñèðëÿíäèðìÿ, àðòûã àéðûëìàã âàõòûäûð.
Å ë å ê ò ð à. Ìÿíèìëÿ áåëÿ ðÿôòàð åòìÿéè îíëàð ãÿò åòìèøëÿðìè?
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Áÿëè, Åýèñô ãàéûäàí êèìè.
Å ë å ê ò ð à. Àëëàù ñàëàìàò ãàéòàðñûí — èñòÿéèð ëàï áó ñààò ýÿëñèí!
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Íÿ äàíûøäûüûíû áèð äöøöí, ýþð íÿéÿ äóà åäèðñÿí?
Å ë å ê ò ð à. Îíóí ãàéûäûá ýÿëìÿñèíÿ âÿ þç ÿìðèíè éåðèíÿ éåòèðìÿñèíÿ.
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Þç ÿìðèíè éåðèíÿ éåòèðìÿñèíÿ? Íÿ ö÷öí? Àüëûí
÷àøûáäûðìû?
254
 Å ë å ê ò ð à. Ñèçäÿí óçàãëàøìàã, öçöíöçäÿí ãóðòàðìàã ö÷öí!
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Äåìÿê, ñÿí þç ùÿéàòûíû ïó÷ åòìÿê èñòÿéèðñÿí?
Å ë å ê ò ð à. Áÿù-áÿù, ÿúÿá ýþçÿë ùÿéàòûì âàð!
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. ßýÿð àüëûíû áàøûíà éûüñàéäûí, ýþçÿë îëàðäû.
Å ë å ê ò ð à. Éåíÿ äÿ ìÿíÿ õàèíëèê þéðÿäèðñÿí?
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Ñÿíÿ, àìàíñûç ãöââÿ ãàðøûñûíäà ýöçÿøòÿ ýåò-
ìÿéè þéðÿäèðÿì.
Å ë å ê ò ð à. Èòàÿò ìÿíèì õàñèééÿòèìÿ éàáàí÷û øåéäèð.
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Äöøöíúÿñèç îëàðàã éûõûëìàãäàí áèçÿ íÿ ôàéäà
âàð êè?
Å ë å ê ò ð à. Àòàìûçûí èíòèãàìûíû àëàðàã, ëàçûì ýÿëÿðñÿ, þëÿ äÿ
áèëÿðèê!
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Ìÿí ÿìèíÿì êè, àòàì áèçè áàüûøëàð.
Å ë å ê ò ð à. Éàëíûç ãîðõàãëàð þçöíÿ áåëÿ òÿñÿëëè âåðèðëÿð!
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Äåìÿê, ñÿí ìÿíè åøèòìÿê èñòÿìèðñÿí?
Å ë å ê ò ð à. Àëëàù åëÿìÿñèí êè, î äÿðÿúÿäÿ àüûëñûç îëàì!
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Îíäà áàüûøëà! Ìÿíè ãóëëóüà ýþíäÿðìèøëÿð.
Å ë å ê ò ð à. Ùàðà ýåäèðñÿí? Î åùñàí ïàéû êèìèí ö÷öíäöð?
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Àíàì áóéóðìóøäóð êè, áóíëàðû àòàìà åùñàí âåðèì.
Å ë å ê ò ð à. Îëà áèëìÿç! Þçö ÿäàâÿò áÿñëÿéÿðÿê…
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Þëäöðäöéö øÿõñ ö÷öí — ôèêðèíè òàìàìëàéûðàì.
Å ë å ê ò ð à. Áó ãÿðàðû îíà êèì òÿëãèí åäÿ áèëÿð êè?
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Ýåúÿ ãîðõóëó éóõóëàð ýþðìöøäöð.
Å ë å ê ò ð à. Åé àëëàùëàð! Ùå÷ îëìàñà èíäè äàäûìà éåòèí!..
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Îíóí ãîðõìàñûìû ñÿíè øöúàÿòëÿíäèðèð?
Å ë å ê ò ð à. Ñÿí éóõóíó ìÿíÿ ñþéëÿ, ñîíðà äåéÿðÿì.
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Î áàðÿäÿ ìÿí ÷îõ àç åøèòìèøÿì.
Å ë å ê ò ð à. Áàðû îíó ñþéëÿ. Áèç áÿçÿí áó àç ñþçëÿðäÿí þëöì, éà
ùÿéàò ãàçàíûðûã.
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Äàíûøûí áåëÿäèð. Î, éóõóñóíäà ýþðìöøäöð êè, àòàì
éåíèäÿí éàøàìàã ö÷öí ãàéûäûá ýÿëìèø âÿ èíäè Åýèñôèí ñàùèá îëäóüó þç
ùþêìäàðëûã ÿñàñûíû àëàðàã, éåðÿ ñàíúìûøäûð. Éåðÿ ñàíúûëàí ÿñà úöúÿðèá —
çîü àòìûø, áó çîüëàð èñÿ òåç áèð çàìàíäà áþéöìöø, áþéöìöø âÿ íÿùàéÿò
éàìéàøûë áèð êþëýÿ îëàðàã áöòöí Ìèêåí äèéàðûíûí öñòöíö àëìûøäûð.
Àíàì, ýþðäöéö ùÿìèí éóõóíó, ýöíÿøÿ à÷ûðìûø, îðàäà îëàí øàùèä,
áó ñþçëÿðè îíäàí åøèòìèøäèð, íÿùàéÿò îíëàð ìÿíèì äÿ ãóëàüûìà ÷àò-
ìûøäûð. Àðòûã áèð øåé áèëìèðÿì. Èíäè àíàìûí, áó ãÿáèðöñòö ùÿäèééÿëÿðè
255
ýþíäÿðìÿñèíÿ ñÿáÿá, ùÿìèí ãîðõóëó éóõóäóð. (Åëåêòðà áàúûñûíû áþéöê
áèð ìàðàãëà äèíëÿéèð. Ñîíðà áèðäÿí-áèðÿ éåðÿ ÷þêöð âÿ à÷ûã ÿëèíè ö÷-
äþðä äÿôÿ éåðÿ ÷ûðïûð. Áó ùàëû ýþðÿí Õðèñîôåìèäà ãîðõóéà äöøÿðÿê,
Åëåêòðàíû ýöúëÿ éåðäÿí ãàëäûðìàüà ÷àëûøûð.) Åëåêòðà! Ñÿíè àíä âåðèðÿì
äîüìà àëëàùëàðûí àäûíà, ìÿíè äèíëÿ, ðàçû îëìà êè, àüëûí ñÿíè éûõûá ìÿùâ
åòñèí. Áóäóð äåéèðÿì ÿýÿð èíäè ñÿí ìÿíè þçöíäÿí ðÿää åäÿðñÿíñÿ, ñîíðà,
ýþçö éàøëû îëàðàã, ýåðèéÿ ÷àüûðàúàãñàí.
Å ë å ê ò ð à. Áàúûì! Àòàìûí ãÿáðèíè áó àðâàäûí ùÿäèééÿëÿðèëÿ ìóð-
äàðëàìà. ßäàëÿò âÿ ìþìèíëèê úàíè àðâàäûíäàí îíà ïàé àïàðìàüûíà
äþçÿ áèëìÿç. Ñÿïÿëÿ îíëàðû, êöëÿêëÿð àïàðñûí: éà äà êè, ãóìà áàñäûð,
àíúàã äÿðèí îëñóí êè, àòàìûí ðàùàòëûüûíû ïîçìàñûí âÿ àíàìûçûí þëÿúÿéè
ýöíÿ ãàëñûí. ßýÿð î, ãàäûíëàð è÷ÿðèñèíäÿ ÿí ãÿääàð áèð úàíè îëìàñàéäû,
áó áèð äàìúû ãÿáèð öñòö ñÿïìÿñè èëÿ þç þëìöø ÿðèíèí ãÿçÿáèíè ñàòûí àë-
ìàüû àüëûíà áåëÿ ýÿòèðÿ áèëìÿçäè! Þçöí äöøöí: ìÿçàðûí äèáèíäÿ éóõó-
ëàìûø àòàì îíóí ïàéëàðûíû ìÿðùÿìÿò èëÿìè ãÿáóë åäÿð?
Àòàìû îíóí þçö þëäöðìöøäöð âÿ òÿùãèð åäèëìèø äöøìÿí êèìè, ãîë-
ëàðûíû ÷àïûá éàíûíà ñàëìûøäûð, áóíäàí ñîíðà èñÿ, ëÿêÿíè þç öñòöíäÿí éóìàã
íèééÿòèëÿ, ãèéìÿêåøèí ãàíëû àüçûíû þëöíöí áàøûíà ñèëìèøäèð! Áóäóð, èíäè
î, ñÿíèí õèäìÿòèíäÿí èñòèôàäÿ åäÿðÿê, ãàòèëëèê äàìüàñûíû þç öñòöíäÿí
òÿìèçëÿìÿê èñòÿéèð.
Éîõ, áåëÿ îëà áèëìÿç! Áóíëàðûí ùàìûñûíû àò, àòàì ö÷öí èñÿ, ùþ-
ðöéöíö êÿñ; ìÿíäÿí äÿ ìèñêèí áèð ùÿäèééÿ — îíóí ãûçûíûí âàð-éîõ äþâ-
ëÿòè îëàí — ñàäÿ áèð êÿìÿð âÿ áèð áöêöì äÿ íÿçàðÿòñèç ãàëìûø áàø òöêö
ÿëàâÿ åò. Äóàíû ãÿáðèí öçÿðèíÿ ÿéèëÿðÿê îõóéàðñàí êè, î éåðèí ãàðàíëûã
òÿðêèíäÿí áèçÿ, äöøìÿíëÿðèíèí öçÿðèíÿ ýåòìÿê ö÷öí êþìÿê ýþíäÿðñèí
— îíóí îüëó Îðåñò ñàü-ñàëàìàò ýÿëñèí âÿ îä ïàð÷àñû êèìè øûüûéàðàã,
õÿáèñ äöøìÿíëÿðèí áàøëàðûíû áÿäÿíëÿðèíäÿí ñàëñûí. Áåëÿ îëàðñà, áèç ýÿ-
ëÿúÿêäÿ îíó äàùà ñÿõàâÿòëÿ éàä åäÿ áèëÿðèê. Ìÿí èíàíûðàì, áÿëè ìÿí
èíàíûðàì êè, áó àðâàäà ñåâèíú ýÿòèðìÿéÿí éóõó àòàìûí áóéðóüóíäàí
êÿíàð îëàí áèð øåé äåéèëäèð. Ùÿð ùàëäà, áàúûì, ùÿì ìÿíèì, ùÿì äÿ ñÿíèí
ôàéäàìûçà îëàðàã ìÿíÿ ãóëàã àñ, þç ìÿùÿááÿòèíè éàðàíìûøëàðûí ÿí
ÿçèçè îëàí èíñàíäàí — ðóùó úÿííÿòÿ âàñèë îëìóø àòàìûçäàí ÿñèðýÿìÿ!
Ê î ð è ô å é (Õðèñîôåìèäàéà). Àù, ãûçúûüàç ìþìèí êèìè äàíûøûð.
Àüûëëû îë, îíà ãóëàã àñ.
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à (áèð àç òÿðÿääöääÿí ñîíðà, ãÿòè). Îëñóí, ãóëàã
àñûðàì. Ùÿãèãÿò òÿðñëèéè âÿ ìöáàùèñÿíè ñåâìèð — îíà èø èëÿ õèäìÿò
åäèðëÿð. Àíúàã ñèç, ÿçèçëÿðèì, äèëèíèçè äèíú ãîéìàãëà ìÿíè ìöäàôèÿ
256
åäèí âÿ áó èøäÿ ìÿíÿ öðÿê-äèðÿê âåðèí; áåëÿ îëìàçñà — àíàì ÿùâàëàò-
äàí õÿáÿð òóòàð âÿ ìÿí àüûð úÿçàëàðà ìÿùêóì åäèëÿðÿì.
Î, ãîðõóëó íÿçÿðëÿ ÿòðàôà áîéëàíàðàã, ÿëèíäÿ óðíà ñîë òÿðÿôÿ ýåäèð. Åëåêòðà øàäëûãëà
îíóí àðõàñûíúà áàõûð. Ñòàñèì çàìàíû Åëåêòðà Àðòåìèäàíûí áöòöíÿ ñþéêÿíèð.

ÁÈÐÈÍÚÈ ÑÒÀÑÈÌ

Õîð

Êàìèëäèðñÿ àüëûì, äåéèëñÿ íàãèñ,

Óçàãýþðÿíäèðñÿ — äöøöíìöðñÿ ïèñ,
Ýÿëÿð óüðóìóçà ìöãÿääÿñ ãöââÿò -
Î äîüðó õÿáÿð÷è, î ïàê ùÿãèãÿò.
×îõ êå÷ìÿç, ÷àòàúàã èìäàäà ùàìàí
Ùÿãèãÿò, àëàúàã ãàí éåðèíÿ — ãàí!

***

Äàäëû öìèäëÿð èëÿ, êþêñöìäÿ âàð øöúàÿò,

Ýþðöëÿí éóõóëàðäà äóéóëóð óëó ãöââÿò.
Äåìÿê, óíóòìàìûøäûð äöøìÿíèíè äîüìà ÿð -
Åëëèíëÿðäÿ éóõóëàìûø î áþéöê øàíëû ðÿùáÿð,
Êþùíÿ ìèñ ãèéìÿêåø äÿ óíóòìàìûø îíëàðû -
Ùÿäñèç àüûð ýöíàùëà, þëäöðÿí äöøìÿíëÿðè.
***
Åøèäèðÿì çöëìÿòäÿí ýÿëÿí ìèñèí ñÿñèíè,
Ýþðöðÿì éóìðóãëàðäà èíòèãàì ùÿâÿñèíè,
Ýÿëèðëÿð Åðèíèëÿð!
Ùÿãèãÿòè ñåâÿíëÿð ö÷öí áþéöê äÿùøÿò âàð!
Úöò úÿëëàäûí òîéó äþíöá îëóð ãàíëû éàñ -
Áàøëàíûð àðòûã ãèñàñ!
Èíàíûðàì: áó éóõó çàëûì âÿ úÿëëàäëàðà
Âóðàúàã äÿðèí éàðà!
Âàðñà ÿýÿð ùÿãèãÿò
Ãîðõóëó éóõóëàðäàí:
Êå÷ÿí ýåúÿêè êþëýÿ ÷ûõàðûð áèçè äàðäàí.
Ýöëöìñÿð áèçÿ øÿôãÿò!
257
 ***
Åé, äÿíèç öñòöíäÿ
Àòûíû ÷àïûá ýåäÿí -
Ïåëîï, åé ýþç éàøûéëà
Éåðëÿðè ñèðàá åäÿí!
Ãÿìëÿ àäûíû àíàð
Áó äèéàð,
Ãûçûë ýÿðäóíÿ íóð ñà÷ûð
Äàëüàëàðûí öñòöíäÿí;
Ãûçûë ÷ÿðõëèíäÿí ñóéà
Ìèðòèëè òóëëàäûí ñÿí;
Äîäàãëàðûíäà äîíäó,
Îíóí êöñêöí íàëÿñè…
Î ýöíäÿí
Ýöíàùëà äîëìóø åâäÿí
Ýÿëèð àüëàøìà ñÿñè.

ÈÊÈÍÚÈ ÅÏÈÑÎÄÈ

Áèðèíúè ñÿùíÿ

Ñàðàéûí ãàïûñû éåíÿ äÿ à÷ûëûð, ýþçÿë ýåéèíìèø Êëèòåìíåñòðà ñÿùíÿéÿ ÷ûõûð. Áèð
ÿëèíäÿ ùþêìäàðëûã ÿñàñû, î áèðè ÿëèíäÿ èñÿ ìàéå êàñàñû âàð. Î, 40 éàøëàðûíäà, ÿââÿëêè
ýþçÿëëèê ÿëàìÿòëÿðèíè ñàõëàìûø áèð ãàäûíäûð, òÿêÿááöðëöëöéö âÿ ðÿùìñèçëèéè öçöíäÿí
áÿëëèäèð. Àðõàñûíúà ýÿëÿí êÿíèç ñÿïìÿ ìàéå áàðäàüûíû âÿ è÷è ãóðáàí ùÿäèééÿëÿðèëÿ
äîëó îëàí ñÿáÿòè ýÿòèðèð. Èêèíúè êÿíèç èñÿ Àïîëëîíóí ìÿáÿäèíÿ éàõûíëàøûð âÿ îíóí öçÿ-
ðèíäÿ îúàã éàíäûðûð. Àïîëëîíóí áöòöíÿ éàõûíëàøàí Êëèòåìíåñòðà, Åëåêòðàíûí êÿñêèí íÿ-
çÿðèíè ýþðäöêäÿ, èñòÿð-èñòÿìÿç äèêñèíèð âÿ éåðèíäÿ äàéàíûð. Ãóðáàí âåðìÿ çàìàíû
Åëåêòðàíûí îíó ýþðìÿñè, Êëèòåìíåñòðàéà îëäóãúà ïèñ òÿñèð áàüûøëàéûð. Ôÿãÿò î, ãûçûíû
áóðàäàí ðÿää åòìÿê èãòèäàðûíäà äåéèëäèð. Þç èñòåùçàëû ýþçëÿðèíè áèð àí áåëÿ àíàñûíäàí
÷ÿêìÿéÿí Åëåêòðà, êÿñêèí áàõûøëàðû èëÿ îíó òÿãèá åäèð âÿ àðàáèð ãàáàüà àòäûüû ùÿð
àääûì èëÿ Êëèòåìíåñòðàíû ýåðèéÿ ÷ÿêèëìÿéÿ ìÿúáóð åëÿéèð.

Ê ë è ò å ì í å ñ ò ð à. Ýþðöðÿì, éåíÿ äÿ ñÿðáÿñò ýÿçèðñÿí, íÿ åäèì!

Åýèñô áóðàäà äåéèë: þç äîüìà àèëÿíè åë è÷ÿðèñèíäÿ ðöñâàé åòìÿêäÿí ñÿíèí
úèëîâóíó î ÷ÿêÿ áèëèðäè. Ôÿãÿò èíäè î áóðàäà äåéèë, ìÿíÿ äÿ êè — ãóëàã
àñìàã èñòÿìèðñÿí…
258
 Ùÿð ùàëäà ñÿí ÷îõëàðûíûí ãàðøûñûíäà ìÿíè ïèñëÿéèðñÿí. Äåéèðñÿí êè,
ñÿíè íàùàã éåðÿ äàíëàéûðàì, ñÿíèí êÿäÿðèíè ùàãñûç, ñÿáÿáñèç âÿ ëîâüà-
ëûãäàí ñþéöðÿì. Ëîâüàëûã ìÿíÿ éàáàí÷ûäûð, ñÿíè ñþéöá òÿùãèð åëÿìÿ-
éèì èñÿ, ñÿíèí òÿùãèðåäèúè ñþçëÿðèíèí ãàðøûëûüûäûð…
Ùÿìèøÿ äàâà ñàëìàã ö÷öí, àòàí ñÿíÿ áèð áÿùàíÿ îëìóøäóð. Äåéèð-
ñÿí êè, î ìÿíèì ÿëèìëÿ ãÿòëÿ éåòèðèëäè. Áÿëè, î, ìÿíèì ÿëèìëÿ þëìöøäöð!
Äàíìàã èñòÿìèðÿì: ìÿíèì ÿëèìëÿ îíó ùÿãèãÿò þçö éûõäû. Ñÿí äÿõè
àüûëëû îë, ýÿðÿê ùÿãèãÿòÿ êþìÿê åòìÿéè ñÿí äÿ þçöíÿ ëàçûì áèëÿéäèí…
Óíóòìà êè, î, ùÿìèøÿ õàòûðëàéûá àüëàäûüûíû àòàí þç ðÿùìñèçëèéèëÿ åë-
ëèíëÿðèí ùàìûñûíû þòöá êå÷ìèøäè. Î ñÿíèí áàúûíû àëëàùëàðà ãóðáàí êÿñäè.
Áÿõòÿâÿð àòà! Êþðïÿ óøàüûìûçà úàí âåðÿðêÿí ìÿíèì êèìè éàíìàìûøäû;
Îíóí áåëè-áóõóíó — äîüìàã ÿçàáûíû ìÿíèì êèìè äàäìàìûøäû…
Ñþéëÿ, ñÿí þçöí ñþéëÿ, íÿ ö÷öí, êèìèí õàòèðè ö÷öí î ìÿíèì áàëàìû
êÿñäè? Äåéÿúÿêñÿí êè, àðãèâëÿðèí õàòèðè ö÷öí? Éîõñà þç ãàðäàøû Ìåíå-
ëàéûí õîøóíà ýÿëñèí äåéÿ, ìÿíèì êþðïÿìè îíóí õàòèðè ö÷öí ãóðáàí
âåðäè? Ùÿãèãÿòÿ ãàëàðñà Ìåíåëàé éàëíûç þç áàëàëàðûíà èõòèéàðëûäûð!
Þçöí ñþéëÿ. Ìåíåëàé êè, èêè óøàüûí àòàñû èäè! Àíàëàðûíûí áþéöê ìöùà-
ðèáÿéÿ ñÿáÿá îëàí ýöíàùûíû éóìàã ö÷öí, ùÿð êÿñäÿí ãàáàã, îíëàðäàí
áèðè þëìÿëè èäè! Áÿëêÿ ìÿíèì êþðïÿìèí úàâàí ãàíûíà êþëýÿëÿð ùþêì-
äàðû Àèä ÷îõäàí ñóñàéûðìûø?
Áÿëêÿ äÿ, Ìåíåëàé þç àðâàäûíûí óøàãëàðûíà úàí éàíäûðäûüû áèð çà-
ìàíäà, ñÿíèí àòàí þç ãûçûíà ãàðøû íèôðÿò áÿñëÿéèðìèø? Ýþðöðñÿíìè, î þç
äàøãÿëáëèëèéèíè ùàðàäà ýþñòÿðìèøäèð!
Ìÿíèì äöøöíäöéöì áåëÿäèð, ãîé ñÿíÿ éàä îëóì, áóíóí ÿâÿçèíäÿ
þëÿí ãûçûì ìöòëÿã ìÿíèìëÿ øÿðèêäèð. Ñÿíÿ èñÿ ìÿñëÿùÿò ýþðöðÿì: ÿýÿð
àíàíû ïèñëÿìÿê èñòÿéèðñÿíñÿ, ùå÷ îëìàçñà, þçöí éàõøû îë!
Å ë å ê ò ð à. Èíäè, ñÿíèí áó ñþçëÿðèí ìÿíÿ íÿâàçèøñèç áèð òÿñèð áà-
üûøëàìûð. Áóíóíëà áåëÿ, ÿýÿð ðàçû îëñàéäûí ìÿí ùÿì àòàì ùàããûíäà,
ùÿì äÿ ìÿðùóì áàúûì ùàããûíäà èøèí ùÿãèãÿòèíè äåéÿ áèëÿðäèì.
Ê ë è ò å ì í å ñ ò ð à. Ðàçûéàì, äå ýÿëñèí — ÿýÿð ãàáàãëàðäà äà ñÿí
ìÿíèìëÿ áåëÿ ùþðìÿòëÿ äàíûøìàüû áàúàðñàéäûí, äèããÿòëÿ ñÿíè ùÿìèøÿ
äèíëÿéÿ áèëÿðäèì.
Å ë å ê ò ð à. Ìÿíèì äåéÿúÿéèì ñþçëÿð áåëÿäèð. Àòàìû ñÿí þëäöð-
ìöñÿí, áóíó þçöí äåäèí. Áóíäàí äàùà ãîðõóíú áèð åòèðàô îëà áèëìÿç.
Äîüðóäàíìû ñÿí îíó ùàãëû îëàðàã þëäöðìöñÿí, éîõñà éîõ? Ôÿãÿò ìÿí
ýþçöíöí è÷èíÿ äåìÿê èñòÿéèðÿì êè, ñÿíèí ýþðäöéöí áó èøäÿ ùÿãèãÿòèí
ÿëè îëìàìûøäûð, ñÿí áó úèíàéÿò èøè, èíäè þçöíÿ ÿð åäÿðÿê éàøàäûüûí õÿ-
áèñèí íÿâàçèøèíÿ óéàðàã ýþðìöñÿí!
259
 Îâ àëëàùû Àðòåìèäàäàí ñîðóø, ýþð íÿ ö÷öí î áèçÿ ãÿçÿáëÿíäè, íÿ
ö÷öí êöëÿê ãîøóíëàðû Àâëèääÿ ñûõûøäûðûá ñàõëàäû… Áèð äÿ êè, ñÿí îíó
ñîðüó-ñóàëà ÷àüûðà áèëìÿçñÿí; éàõøûñû áóäóð êè, ìÿí þçöì ñÿíÿ äåéèì:
ãóëàã àñ! Ìÿíÿ äåéèëäèéèíÿ ýþðÿ, àòàì Àðòåìèäàíûí ìåøÿñèíäÿ ýÿçèð-
ìèø: àéàüûíûí øûããûëòûñû èëÿ õàëëû ìàðàëû öðêöòìöø, íèøàí àëàðàã âóðóá
îíó þëäöðìöø, ñîíðà èñÿ ñåâèíäèéèíäÿí áèð íå÷ÿ ëîâüà ñþçëÿð äÿ äåìèø-
äèð. Áóíó ýþðÿí Àðòåìèäà áÿðê ãÿçÿáëÿíìèø, ùåéâàíûí èíòèãàìû ÿâÿ-
çèíäÿ, àòàì îíà þç áàëàñûíû ãóðáàí ýÿòèðìÿéèíúÿ — àðõåéëèëÿðè Àâëèääÿ
ýþçëÿìÿéÿ ìÿúáóð åòìèøäèð âÿ ãîøóíà ãûðüûí àçàðû ñàëìûøäûð. Ìÿíèì
áàúûìûí ùÿëàê åäèëìÿñèíÿ ñÿáÿá îëàí øåé äÿ áóäóð: ÷öíêè îíëàðûí éîëó
ùÿì Òðîéà òÿðÿôÿ ýåòìÿê, ùÿì äÿ ýåðèéÿ ãàéûòìàã ö÷öí Àðòåìèäà òÿðÿ-
ôèíäÿí áàüëàíìûø èìèø. Äåìÿê êè, àòàì Ìåíåëàéûí õàòèðè ö÷öí äåéèë, áó
àüûð âÿçèééÿòäÿí ÷ûõìàã ìÿúáóðèééÿòè àëòûíäà, áàúûìûí ãóðáàí âåðèë-
ìÿñèíÿ ðàçû îëìóøäóð.
Éàõøû, ôÿðç åäÿê êè, ñÿí ùàãëûñàí; ôÿðç åäÿê êè, î Ìåíåëàéû éöêñÿëò-
ìÿê èñòÿìèøäèð. Íÿ îëñóí? Îíà ýþðÿ äÿ î, ñÿíèí ÿëèíëÿìè þëìÿëè èäè?
Áåëÿ ãàíóíó ñÿí ùàðàäàí òàïûá ÷ûõàðìûñàí? Áèð äöøöí! Èíñàí þâëàäûíà
áåëÿ áèð þëöì ùþêìöíö èúðà åòäèéèí ö÷öí ñÿí þçöíÿ ùÿääèíäÿí çèéàäà
ýöíàù âÿ ôÿëàêÿò òîïëàéûðñàí. ßýÿð áèç ùÿð þëäöðÿíè þëäöðìÿëè îëàðûãñà,
îíäà äîüðóäàí äà íþâáÿ ñÿíèí þçöíÿ ÷àòìûøäûð âÿ èíäè, áèðèíúè îëàðàã,
ñÿí þëìÿëèñÿí.
Àíúàã éîõ. Áó ìàùíûëàðû ñÿí þçöí ö÷öí äöçÿëòìèñÿí. ßýÿð ìÿí
ñÿùâ åäèðÿìñÿ, îíäà ìÿíÿ äå ýþðöì þçöíö áåëÿ áèð ðöñâàé÷ûëûã ÷èðêàáû-
íà áàòûðìàüûí ùàíñû èíòèãàìûí ìöãàáèëèäèð? Íÿ ö÷öí ÿëáèð îëàðàã àòàìû
þëäöðäöéöí ñÿôèë èëÿ ÿð-àðâàäëûã åäèðñÿí? Íÿ ö÷öí îíà îüóë-óøàã äî-
üóðñàí, þç ãàíóíè ÿðèíäÿí îëàíëàðû èñÿ — éàä ùåñàá åäèðñÿí? Ñÿíèí áåëÿ
èøëÿðèíÿ íÿ àä âåðìÿê îëàð? Áÿëêÿ áóðàäà äà äåéÿúÿêñÿí êè, áóíëàðû
þëÿí ãûçûíûí àúûüûíà åäèðñÿí? Áóíó åòèðàô åòìÿéÿ, óòàí! ßýÿð áóíëàðû
þëÿí ãûçûíûí õåéðèíÿ åòìèø îëñàí áåëÿ õÿáèñ äöøìÿíè þçöíÿ “ÿð” äåéÿ
÷àüûðìàüûí ìóðäàð âÿ éóéóëìàç áèð ðöñâàé÷ûëûãäûð!
Ùÿëÿ áó ùàðàñûäûð êè! Ñÿí ìÿíÿ äàíûøìàüà áåëÿ èìêàí âåðìèðñÿí;
ùÿìèøÿ ñÿíäÿí: “àíàíà áþùòàí àòûðñàí” — äåéÿ òþùìÿò åøèäèðÿì. Ìÿí
äÿ êè, ñÿíè þç óøàãëàðûíûí íÿèíêè àíàñû, áÿëêÿ àüàñû ùåñàá åòìÿëè îëìó-
øàì. Ùöçóðóíäà áèð ãóë êèìè éàøàéûðàì; ùÿì ñÿíäÿí, ùÿì äÿ ñÿíÿ
äîñò ÷ûõìûø àäàìäàí ýÿëÿí ùÿð èíúèêëèéÿ äþçöðÿì. ßëèíäÿí ýöú èëÿ
ãà÷ûá ãóðòàðìûø îüëóí Îðåñò èñÿ éàäëàðûí è÷ÿðèñèíäÿ ìöùàúèð îëàðàã
260
éàøàéûð. Îíóí ùàããûíäà äà ñÿí ìÿíÿ ýöí-äèðèëèê âåðìèðñÿí. “Îíó,
ìÿíäÿí èíòèãàì àëìàã ö÷öí éåòèøäèðèðñÿí” — äåéÿ, ìÿíè äàíëàéûðñàí.
Áÿëè, áóðàäà ñÿí ùàãëûñàí: ÿýÿð ëàçûìè ãÿäÿð ýöúöì îëñàéäû, îíóí èíòè-
ãàìûíà ìÿí äàùà áþéöê áèð ùÿâÿñëÿ èëùàì âåðÿðäèì, áóíó áèë!
Áó ãÿäÿð; ìÿíèì äåéÿúÿéèì áóíëàðäàí èáàðÿò èäè. Èíäè, èñòÿð ìÿíè
ùàìûíûí ãàðøûñûíäà àõìàã àäëàíäûð, èñòÿð äàâàêàð, èñòÿðñÿ ùÿéàñûç; áó
ñÿíèí þç èøèíäèð. ßýÿð äîüðóäàí äà åëÿéÿìñÿ, ìÿí íÿ åäèì? Ñÿí èñÿ
àíàì äåéèëñÿí.
Ê î ð è ô å é. Ýþðöðÿì, Êëèòåìíåñòðà ÷îõ ãÿçÿáëèäèð. Àíúàã î, þç
ãÿçÿáèíäÿ ùàãëûäûðìû éà éîõ, áóäóð ìÿñÿëÿ.
Ê ë è ò å ì í å ñ ò ð à. Áåëÿ ãûçûí, ùþðìÿòè àðòûã îëñóí, àíàñûíû ãÿñäè-
ãÿðÿçäÿí òÿùãèð åäèð; áó êè ùÿëÿ àüçûíäàí ñöä èéè ýÿëÿí óøàãäûð! Ñèç
þçöíöç ýþðöðñöíöç êè, î, ùÿð øåéèí óñòàñûäûð, îíäà ùÿéà âÿ óòàíìàã
äåéÿí áèð øåé éîõäóð.
Å ë å ê ò ð à. Äîüðó äåéèë. Ìÿí óòàíûðàì, ãÿëáèìèí è÷ÿðèñèíÿ ãÿäÿð
óòàíûðàì. Ìÿí þçöì éàõøû áèëèðÿì êè, ùÿðÿêÿòëÿðèì ãûç ùÿðÿêÿòëÿðè
äåéèë; àíúàã áàøãà áèð ÷ûõûø éîëó âàðìû? Ñÿíèí áþùòàíëàðûí ãûðìûçûäûð,
ñÿíèí ùÿðÿêÿòëÿðèí ìÿíè áåëÿ äàâðàíìàüà ìÿúáóð åëÿìèø. Ïèñ èø, äàèìà
ïèñ ìöùèòäÿí äîüàð.
Ê ë è ò å ì í å ñ ò ð à. Áàñ-áàüëà, ÿäÿáñèç, ìÿíèì ñþçëÿðèì âÿ ðÿôòà-
ðûì ñÿíè ãîðõóéà ñàëûð!
Å ë å ê ò ð à. Òÿãñèðèí äÿ áóäóð. ×èðêèí èøëÿðè ýþðöðñÿí, ñþçöí äÿ
÷èðêèí ðÿíý àëûð.
Ê ë è ò å ì í å ñ ò ð à. Ìöãÿääÿñ Àðòåìèäà áèëèð êè, Åýèñô ýÿëñÿ ñÿíÿ
äèâàí òóòàúàã!
Å ë å ê ò ð à. Éåíÿ äÿ ùÿäÿëÿíäèì. Ìÿí êè ñÿíäÿí äàíûøìàüà ñþç
àëìûøäûì, þçöí ãóëàã àñìàüû áàúàðìûðñàí, êîðëàéûðñàí.
Ê ë è ò å ì í å ñ ò ð à (ðèøõÿíäëÿ). Ñþç àëìûøäûì! Áàðû èíäè èúàçÿ âå-
ðÿðñÿíìè êè, õèëàñêàðà áèð àç äóà îõóéóì — ïÿðÿñòèø åäèì?
Å ë å ê ò ð à. Áóéóð, îõó. Öìóìèééÿòëÿ ñÿí ìÿíäÿí ðàçû ãàëàúàã-
ñàí: áóíäàí ñîíðà úûíãûðûì áåëÿ ÷ûõìàéàúàãäûð.

Ýåðè ÷ÿêèëèð âÿ Àðòåìèäà áöòöíöí éàíûíäà ÿââÿëêè âÿçèééÿòäÿ äàéàíûð. Êëèòåì-

íåñòðà èêèíúè êÿíèç èëÿ, Àïîëëîíóí öçÿðèíäÿ ýóð îúàã ãàëàíìûø ìåùðàáûíà éàõûíëàøûð.
Äóà âÿ ïÿðÿñòèø çàìàíû î, áèð-áèðèíèí äàëûíúà îúàüà ýàù ÷àõûð ÷èëÿéèð, ýàù äóç ãàòûøûãëû
âÿëÿìèð, ýàù äà áèð ñûðà ãóðó ìåéâÿëÿð àòûð. Áöòöí áó èøëÿð ýþðöëÿðêÿí Åëåêòðà àíàñûíà
åëÿ êÿñêèí áèð íèôðÿòëÿ áàõûð êè, Êëèòåìíåñòðà àðàáèð äóàíû äàéàíäûðûá îíà áàõûð âÿ ãîðõóð.

261
 Ê ë è ò å ì í å ñ ò ð à. Êÿíèçèì, ìåéâÿ ñÿáÿòèíè áóðàéà âåð. Ñàùèáèì
Ôåáÿ äóà îõóìàã èñòÿéèðÿì: ãîé î ýåúÿêè éóõóíóí ÿçàáûíû ìÿíèì ãÿë-
áèìäÿí ÷ûõàðûá ðÿää åòñèí. (Äóà îõóìàüà áàøëàéûð)

Íÿçàêÿòñèç ìöùèò è÷èíäÿéÿì ìÿí,

Åé ùèìàéÿêàðûì, åé Ôåá, àìàíäûð,
Åøèò ìÿíèì ýèçëèí èëòèìàñûìû -
Îíëàð ýÿðÿê ñÿíÿ àéäûí-ÿéàíäûð.
Äÿðäèìè ñþç èëÿ à÷à áèëìèðÿì,
Èíàä÷û ãûçûìûí îëäóüó éåðäÿ:
Î, øàäëûãëà íÿðÿ ÷ÿêèá, áó ñèððè,
Ñàëàð äèëäÿí-äèëÿ áöòöí øÿùÿðäÿ.
Éîõ, ñÿí áåëÿ åøèò — ìÿí äåéÿí êèìè:
Éóõóäà ýþðäöéöì ÿììàëû õÿéàë
Äîñòóì èñÿ ÿýÿð, åé ïàðëàã àëëàù -
Áèð äîñò êèìè îíó ùèìàéÿíÿ àë;
Äöøìÿí èñÿ ÿýÿð ðÿùì åëÿ ìÿíÿ, -
Ñÿí îíó áèð äöøìÿí ñóðÿòèíÿ ñàë!
Âÿ ýèçëèíäÿ, ìÿíè òàúè-òàõòûìäàí
Ñàëìàã ö÷öí ãóðóëóðñà õÿéàíÿò -
Þçöí éàðäûìà ýÿë, ãîéìà áÿõòèìäÿí
ßëèí ÷ûõñûí — òàðàú îëñóí ñÿëòÿíÿò;
Ìÿíÿ áàø åíäèðÿí äîñòëàð è÷èíäÿ,
Áóíäàí áåëÿ äÿõè ñàü âÿ ñàëàìàò
Ùþêìðàíëûã åäèì, ÿëèìäÿ ãàëñûí
Áó Àòðèäëÿð åâè — ÿñàè — äþâëÿò.
Õåéèð-äóà åëÿ áàëàëàðûìà -
Î áàëàì êè, ìÿíÿ éàìàí áàõìàéûð,
Äöøìÿí÷èëèê åòìèð, þç àíàñûíà -
Çÿùÿð îëóá öðÿéèìÿ àõìàéûð!
Ëöòô åëÿ Àïîëëîí — Ëèêåé àëëàùû -
Äóàìûç ñÿáÿáñèç ãàëìàñûí áàðû!
Âÿ áèë êè, è÷èìäÿí ÿðèéèðÿì ìÿí:
Ýþðöð áóíó Çåâñèí þç îüóëëàðû!
Î, ÿëèíè áöêöð, áóõóð èëÿ äîëäóðóá îúàüà àòûð, îúàãäàí òöñòö áóëóä êèìè ãàëõûð.
Àïîëëîíóí áöòö âÿ ñÿùíÿ ýþðöíìÿç îëóð. Êëèòåìíåñòðà äóà îõóéàí áèð âÿçèééÿòäÿ
ÿëëÿðèíè éóõàðûéà ãàëäûðûá äîäàãëàðûíû òèòðÿäÿðÿê, éåðèíäÿ äàéàíìûøäûð. Òöñòöíöí
áóëóäó ÷ÿêèëäèêäÿ, Àïîëëîíóí áöòöíöí éàíûíäà äàéàíìûø Òàëôèáè ýþðöíöð.

262
 Èêèíúè ñÿùíÿ

Êëèòåìíåñòðàíûí äóà îõóäóüóíó ýþðÿí Òàëôèáè,

éàõûíäàêû ãûçëàðäàí áèðèíÿ ìöðàúèÿò åäèð.

Ò à ë ô è á è. Âÿòÿíäàøëàð — ãûçëàð, ìÿí íåúÿ áèëèì, Åýèñô ùþêìäàð,

áóðàäàìû îëóð?
Ê î ð è ô å é. Áóðàäà îëóð, åé ãîíàã þçöäöð êè âàð.
Ò à ë ô è á è. Ñÿùâ åòìèðÿìñÿ, áó äóà îõóéàí ãàäûí ýÿðÿê îíóí
çþâúÿñè îëñóí: ñóéóìóíäàí ùàêèìëèê éàüûð, ýþðöíöøöíäÿí — ùþêìäàðäûð.
Ê î ð è ô å é. Éåíÿ äÿ ñþçëÿðèíäÿ ñÿí ùàãëûñàí.

Òàëôèáè, ùþðìÿòëÿ Êëèòåìíåñòðàíûí èáàäÿòäÿí ãàëõìàñûíû ýþçëÿéèð,

äóà áèòäèêäÿí ñîíðà, î, Êëèòåìíåñòðàéà éàõûíëàøûð.

Ò à ë ô è á è. Ýþçöí àéäûí îëñóí, ñåâèí, ùþêìäàð! Äîüðó áèð êèøèäÿí

õîø-õÿáÿðèì âàð.

Áó ñþç Åëåêòðàíûí äèêñèíäèðèð. Î, ãîðõóëó áèð øåé äóéàðàã ÿëèíè êþêñöíöí öñòöíÿ ñûõûð âÿ
éàâàøúà äàíûøàíëàðà éàõûíëàøûð. Òàëôèáè èëÿ ìÿøüóë îëàí Êëèòåìíåñòðà îíóí éàõûíëàøäû-
üûíû ýþðìöð.

Ê ë è ò å ì í å ñ ò ð à (ýöëöìñÿéÿðÿê). Òÿøÿêêöð åòìÿéÿ áîéóí îëóðàì;

ùÿð ùàëäà, ñÿíÿ áèðèíúè ñóàëûì áóäóð: ñÿíè áóðàéà ýþíäÿðÿí êèìäèð?
Ò à ë ô è á è. Ôîêåéëè Ôàíîòåé, ìöùöì õÿáÿðëÿ.
Ê ë è ò å ì í å ñ ò ð à. Íÿ õÿáÿð, ãîíàüûì? Äîñòóìäàí éÿãèí ñÿí äîñòà
ëàéèã ñþçëÿð äåéÿúÿêñÿí?
Ò à ë ô è á è. Îðåñò þëäö; áóäóð ñþçöí ãûñàñû.
Å ë å ê ò ð à (íàëÿ ÷ÿêèá éåðÿ äöøöð). Áó ýöíäÿí ìÿíèì ùÿéàòûì
ïîçóëäó!
Ê ë è ò å ì í å ñ ò ð à (þçöíö èòèðìèø ùàëäà). Íÿ äåäèí, ãîíàüûì? Îíó
äèíëÿìÿ!
Ò à ë ô è á è. Îðåñò ñàü äåéèëäèð — òÿêðàð åäèðÿì.
Å ë å ê ò ð à. ×ûðàüûì ãàðàëäû! Ñþíöá ýåäèðÿì.
Ê ë è ò å ì í å ñ ò ð à (Åëåêòðàéà). Ðÿää îë áóðàäàí! Ãîíàã, ñÿí äö-
çöíö äå, ùàíñû þëöì èëÿ î ùÿëàê îëäó?
Ò à ë ô è á è. Áó ñààò ñþéëÿéèì. Ìÿíè áóíóí ö÷öí áóðàéà ýþí-
äÿðìèøëÿð. (Êëèòåìíåñòðà Òàëôèáèíè ñÿùíÿíèí ñîë òÿðÿôèíäÿêè Àðòåìèäà
263
áöòöíöí éàíûíà ÷ÿêèð âÿ öçö îíà, àðõàñû èñÿ — Åëåêòðàéà òÿðÿô äàéàíûð.
Éåðÿ äöøìöø Åëåêòðà áàøûíû ãàëäûðûá Òàëôèáèíèí íàüûëûíû äèíëÿéèð âÿ àðà-
áèð äÿðèí àù ÷ÿêìÿêëÿ îíóí ñþçëÿðèíè êÿñèð. Òàëôèáè äàâàì åäèð) Î, Äåëôè
îéóíëàðûíäà èøòèðàê åòìÿê ö÷öí øàíëû Åëëèí éàðûø ìåéäàíëàðûíà ýÿë-
ìèøäè. Áóäóð, úûäûðûí íÿòèúÿñè ùàããûíäà úàð÷ûíûí ñÿñè åøèäèëäèêäÿ î, úà-
ìààòûí ãàðøûñûíäà, ùàìûíû ùåéðÿòÿ ñàëàí ïàðëàã áèð ýÿíú îëàðàã òàíûíäû
âÿ òÿáèÿòèí ëöòôö úûäûðûí íÿòèúÿñèíè ùàãëû îëàðàã áàøà âóðäó, Ïàðíàñ úûüû-
ðûíû î, øàíëû ãÿëÿáÿ ÷ÿëÿíýëÿðèëÿ ãîéóá ýåòäè.
Ìÿí, àç ñþçöìëÿ ÷îõ áþéöê èøëÿðè èôàäÿ åòìÿê èñòÿéèðÿì: òÿê áèð
êèøèíèí þçöíÿ áó ãÿäÿð øàí-øþùðÿò ãàçàíäûüûíû èíäèéÿ êèìè ýþðìÿìèø-
äèì, éàëíûç áèðúÿ øåéè õàòûðëà: îéóí íÿçàðÿò÷èëÿðè ùàíñû áèð ìöñàáèãÿíè
àðàéà ñöðìöøëÿðñÿ, áóíëàðûí ùàìûñûíäà ãàëèáèééÿò ÷è÷ÿéèíè ñÿíèí îüëóí
äÿðìèøäèð. Ùÿð äÿôÿ úàð÷û: “áèðèíúèëèéè — øþùðÿòëè ãîøóí äÿñòÿëÿðèíè
áöòöí Åëëàäàëàðà ÷ÿêìèø Àãàìåìíîíóí îüëó, Îðåñò àäëû àðãèâëè îüëó ãà-
çàíìûøäûð” äåéÿ åëàí åòäèêäÿ, ùÿð òÿðÿôäÿí øàäëûã ñÿñè åøèäèëèðäè.
Õîøáÿõò äÿãèãÿ!
Àíúàã èíñàíà àëëàù äöøìÿí îëñà — ÿúÿëäÿí íÿ èýèä, íÿ ùàêèì
ãóðòàðàð.
Î ýöíëÿð êå÷äè. Ýöíÿø éåíèäÿí äîüäó, éöêñÿëäè âÿ àòûúûëàð ýÿëèá
îðàéà ÷ûõìûøäû; îíóí ÿòðàôûíäà èñÿ òÿúðöáÿäÿí êå÷ìèø àò ñöðÿíëÿð äÿõè
àç äåéèëäè. Áóðàäà àõåéëè âàð èäè, ñïàðòàëû âàð èäè; éàíûìûçà, þç ýÿðäóíÿ-
ëÿðè âÿ àòëàðû èëÿ, óçàã Ëèâèéàäàí èêè íÿôÿð ýÿëìèøäè; áó àäàìëàðûí àðà-
ñûíäà áåøèíúè î èäè, þç Ôåññàëèéà àòëàðû èëÿ ýÿëìèøäè: ñîíðà — äþðä êÿùÿð
èëÿ ýÿëÿí åòîëèéàëû èäè; éåääèíúè àäàì — ìàãíåòëÿðèí äàüëûã âèëàéÿòèí-
äÿí ýÿëèá ÷ûõìûøäû; ñÿêêèçèíúè — òöíä ýöìöøö àòëàðûí ñàùèáè, åíèàí ñö-
ðöúöñö èäè; àëëàùûí éàðàòäûüû Àôèíàäàí ýÿëÿí äîããóçóíúó èäè; áöòöí
áóíëàðûí ñûðàñûíû äîëäóðàí îíóíúó ðÿãèá èñÿ — áåîòèéàëû èäè.
Ïöøê àòäûëàð. Ïöøêöí ýþñòÿðìÿñèíÿ ðèàéÿò åäÿðÿê, éàðûø íÿçàðÿò÷è-
ëÿðèíèí ýþñòÿðäèéè ãàéäà èëÿ, ñûðàéà äöçöëäöëÿð. Áóäóð, áîðó ñÿñëÿíäè —
úûäûð áàøëàíäû. Ñöðöúöëÿð ùàé-êöé ñàëàðàã, àòëàðû úèëîâ ãàéûøëàðû èëÿ äÿù-
ìÿðëÿäèëÿð; ýÿðäóíÿëÿð õûøûëòû èëÿ þòöá, ãàáàüà àòûëäûëàð âÿ úûäûð
ìåéäàíûíäà òîç ãàëäûðàðàã, ýöëëÿ êèìè èðÿëè úóìäóëàð. ßââÿëúÿ îíëàðûí
ùàìûñû áèð òîïàäà ýåäèðäè, àíúàã ùÿð êÿñ ãàáàãëàìàã èñòÿéÿí ýÿðäóíÿ-
íèí áþéðöíäÿí þòìÿê âÿ êèøíÿøÿí àòëàðûí áàøëàðûíû àðõàäà áóðàõûá êå-
÷ÿðÿê, ñÿðáÿñòëèéÿ ÷ûõìàã èñòÿéèðäè. Áóíóí ö÷öí îíëàð þç ãàì÷ûëàðûíû
àðàìñûç øàããûëäàäûð, úÿðýÿ èëÿ ãà÷àí àòëàðûí éàíáûçëàðûíû äàëàéûðäûëàð:
ãàì÷ûëàðûí éåðè çîë-çîë äóðóðäó, ùåéâàíëàðûí àüûçëàðûíäàí äàøëàíàí àü
264
êþïöê îíëàðûí áåë-áóõóíëàðûíû âÿ àðàáàíûí òÿêÿðëÿðèíè áàòûðûðäû. Þç úû-
äûðûíû ÷îõ óñòàëûãëà èäàðÿ åäÿí Îðåñò èäè: î, ñàü úèíàùäàêû àòà òàì ñÿð-
áÿñòëèê âåðèð, ñîë úèíàùäàêû àòûí úèëîâóíó èñÿ äàðòàðàã, ùÿäÿô äàèðÿñèíè
ùÿìèøÿ ñûõ-ñûõ äîëàíûðäû. Áåëÿëèêëÿ, áèð ìöääÿò îíëàðûí ùàìûñû áèð òî-
ïàäà îëàðàã ãàáàüà ó÷óðäóëàð. Áèðäÿí åíèàíëûíûí àòëàðû òÿðñëèéÿ äöøäö,
îíëàð úèëîâó ýÿìèðÿðÿê ñàü òÿðÿôÿ áóðõóëäóëàð — áó, àëòûíúûìû âÿ éàõóä
éåääèíúè äþíöø èäè — åíèàíëûíûí ñàüà áóðõóëàí àòëàðû, äþíýÿíèí òàì ãóð-
òàðàúàüûíäà — òÿïÿëÿðè öñòÿ ëèâèéàëûíûí ýÿðäóíÿñèíÿ äÿéäèëÿð; àðõàäàí
ýÿëÿíëÿð äÿ áèð-áèðèíèí äàëûíúà îíëàðûí öçÿðèíÿ ãàëàíäû. Òàããûëòû âÿ øàã-
ãûëòûäàí, äàä âÿ ùàðàéäàí ãóëóã òóòóëóðäó. Ýþç éóìóá à÷àí äÿãèãÿäÿ
Êðèñåé ÷þëö ÿçèëèá ïàð÷àëàíìûø àò âÿ àðàáàëàðëà äîëäó.
Áàøãàëàðûíûí ôÿëàêÿòèíè óçàãäàí ýþðÿí âÿ ùàãã-ùåñàáûíû éàõøû àí-
ëàéàí Àôèíà ñöðöúöñö àòëàðûíûí áàøûíû ñàü òÿðÿôÿ äàðòäû — ãàéíàéàí ýèð-
äàáûí áþéðöíäÿí éåë êèìè þòöá êå÷äè.
Áèçèì Îðåñò ëàï àõûðäà ýÿëèðäè. Î, ñîí ãàëèáèééÿòÿ öìèä áàüëàéàðàã,
àòëàðû ãîâóá éîðìàã èñòÿìèðäè. Áöòöí ðÿãèáëÿðäÿí éàëíûç áèðèíèí ñàëà-
ìàò ãàëäûüûíû ýþðäöêäÿ, î, ãàì÷ûñûíû ãàëäûðäû âÿ îíó àòëàðûí ãóëàüûíûí
äèáèíäÿ åëÿ äÿùøÿòëÿ øàããûëäàòäû êè, àòëàð òîçàíàã êèìè ãàáàüà àòûëûá,
ùÿìèí ñààò þçëÿðèíè ðÿãèáÿ ÷àòäûðäûëàð. Áóäóð, îíëàð éàíàøìûøëàð âÿ éà-
íàøû îëàðàã ãîâóðëàð: ðÿãèáëÿð — úèääè ðÿãèá èäèëÿð. Ùÿðäÿíáèð ýàù áó
àòûí, ýàù äà î áèðèñèíèí éàëíûç áàøû ãàáàãäà ýþðöíÿ áèëèðäè. Ñöðÿòëÿ ýåäÿí
ýÿðäóíÿíèí öçÿðèíäÿ àéàã öñòöíäÿ øàõ äóðìóø Îðåñò, äåìÿê îëàð êè,
áöòöí äþíýÿëÿðäÿí ìöâÿôôÿãèééÿòëÿ êå÷ìèøäè.
Áÿäáÿõò! Ùÿäÿôèí àõûð äþíýÿñèíè áóðóëàðêÿí, ñîë ÿëèíäÿêè úèëîâ éåðÿ
äöøäö, ýÿðäóíÿíèí îõó äèêäèðÿ äÿéäè. ×óëêà äÿðùàë ïàð÷àëàíäû: î, ýÿð-
äóíÿäÿí éûõûëûá, äèøëÿäÿ ãàéûøëàðà äîëàøäû, àòëàð èñÿ ùöðöøÿðÿê ñÿùðà òÿ-
ðÿôÿ ýþòöðöëäöëÿð. Áó ùàäèñÿíè ýþðäöêäÿ ùàìûíûí è÷ÿðèñèíäÿí áèð äÿùøÿò
íàëÿñè ãîïäó; áó ãÿäÿð ãÿùðÿìàíëûãëàð ýþñòÿðìèø ìèñèëñèç ýÿíúèí àõûðäà
áåëÿ áÿäáÿõòëèéÿ äö÷àð îëìàñûíà ùàìû ãàí-éàø òþêÿðÿê àüëàéûðäû.
Àòëàð èñÿ îíó, ãóðó äàø âÿ êÿñÿêëÿðÿ ÷ûðïà-÷ûðïà ñöðöéöá äàùà äà
óçàãëàðà àïàðûðäûëàð. Î, ýàù öçö öñòÿ ÷åâðèëèð, ýàù äà àðõàñû öñòöíäÿ, áîø
òîðïàãäà ñöðöíÿðÿê, ÷àðÿñèçëèêäÿí äèçëÿðèíè ðÿùìñèç ýþéÿ äîüðó ãàëäû-
ðûðäû. Ñöâàðèëÿð, äÿëè êèìè ãà÷ìàãäà îëàí àòëàðû, íÿùàéÿò, áþéöê áèð
÷ÿòèíëèêëÿ äàéàíäûðà áèëäèëÿð âÿ îíó ãàéûøëàðäàí à÷ûá ÷ûõàðäûëàð.
Áè÷àðÿíèí ãàíà ãÿðã îëìóø ñèð-ñèôÿòè äîñòëàðû ö÷öí áåëÿ òàíûíìàç
îëìóøäó.
Òåçëèêëÿ ãÿùðÿìàíû îäà âåðäèëÿð, êöëöíö õûðäàúà áèð óðíàéà äîëäóð-
äóëàð; ïÿùëÿâàíûí, þç ãÿáðèëÿ, äîüìà éóðäóíäà õàòûðëàíìàñû ö÷öí, Ôîêåé
265
ìÿìëÿêÿòèíèí ñå÷èëìèø àäàìëàðû èíäè îíóí ìèñêèí êöëöíö éàíûíûçà ýÿòè-
ðÿúÿêëÿð.
Îðåñòèí þëìÿñè áåëÿ îëìóøäóð. Áó ôÿëàêÿò ùÿëÿ ñþçäÿ áó ãÿäÿð àúû-
íàúàãëûäûð: áèç øàùèäëÿð ö÷öí èñÿ áó, ùÿéàòäà ýþðäöéöìöç áöòöí áÿä-
áÿõòëèêëÿðèí ùàìûñûíäàí éàìàíäûð.
Ê î ð è ô å é. Îô, éàçûã áèçèì ùàëûìûçà! ßñë ñàùèáèìèçèí åâè èíäè òà-
ìàìèëÿ òàð-ìàð îëäó.
Ê ë è ò å ì í å ñ ò ð à. Éà Çåâñ! Ìÿí ñÿíèí áó ãÿðàðûíû íåúÿ àäëàí-
äûðûì? Äîüðóäàíìû áó, õîøáÿõòëèêäèð? Éîõñà áó áÿäáÿõòëèê, ôÿãÿò õè-
ëàñåäèúè áèð áÿäáÿõòëèêäèð? Åé òÿñÿëëèñèç ãöðÿ! Ìÿí, þç êÿäÿðèìëÿ — þç
ùÿéàòûìû õèëàñ åäèðÿì!
Ò à ë ô è á è (èìòàùàíåäèúè òÿðçëÿ). Ýÿòèðäèéèì õÿáÿðìè ñÿíè ãÿìýèí
åäèð?
Ê ë è ò å ì í å ñ ò ð à. Äÿùøÿò áóðàñûíäàäûð êè, îíó — ìÿí äîüìóøàì!
Äöíéàäà åëÿ áèð ðÿíúèäÿëèê éîõäóð êè, àíà þç áàëàñûíà íèôðÿò åòñèí.
Ò à ë ô è á è. Ýþðöðÿì, ìÿíèì ýÿëèøèì íàùàã èìèø.
Ê ë è ò å ì í å ñ ò ð à (þç ùèññèíè áîüàðàã). Íàùàã èìèø? Éîõ! Ñÿí åëÿ
ñþçö äåìÿ! Ìÿíäÿí îëóá, ìÿíèì ñöäöìäÿí âÿ ìÿíèì ìÿùÿááÿòèì-
äÿí êÿíàð ÷ÿêèëìèø, éàä ÿëëÿðäÿ âÿ éàä àäàìëàð àðàñûíäà áþéöìöø
øÿõñèí ãÿçàéà óüðàìàñû ùàãäà ñÿí ìÿíÿ õîø õÿáÿð ýÿòèðìèñÿí. Äîüìà
éóðäóíó àòàðàã, î, ìÿíè áèð äÿôÿ äÿ îëñóí áåëÿ ýþðìÿìèøäèð; ìÿíè
àòàñûíûí ãàòèëè àäëàíäûðìûø âÿ äÿùøÿòëè èíòèãàìëà òÿùäèä åòìèøäèð; íÿ ýå-
úÿëÿð ýþçöìö øèðèí áèð éóõó èëÿ éóììóøàì, íÿ äÿ ýöíäöçëÿð ñåâèíúëè áèð
èñòèðàùÿò ýþðìöøÿì, éàøàäûüûì ùÿð éåíè ñààò, ìÿíÿ þëöìäÿí éàëíûç
ãûñà áèð ìþùëÿò êèìè êå÷ìèøäèð.
Ôÿãÿò, áó ýöí ìÿíÿ àçàäëûã ãàéòàðäû. Áó ýöíäÿí îíóí… (Åëåêòðà
àüëàéûð. Êëèòåìíåñòðà äþíöá øàä íÿçÿðëÿ îíà áàõäûãäàí ñîíðà, ñþçöíÿ
äàâàì åäèð). … Âÿ áóíóí ãîðõóñó ìÿíèì úàíûìäàí ÷ûõäû. Áó ìÿíèì
ö÷öí áþéöê áèð àçàð îëìóøäó. Ìÿíèìëÿ éàøàéàðàã, ãàíûìû úèéÿðèìèí
è÷ÿðèñèíäÿí ÷ÿêèá ñîðóðäó. Èíäè êèôàéÿòäèð! Áóíóí ùÿäÿëÿðè àðòûã ìÿíè
ãîðõóòìàç âÿ èñòèðàùÿòèìè ïîçìàç.
Å ë å ê ò ð à. Éàçûã ìÿíèì ùàëûìà! Èíäè ñÿíèí þëöìöíÿ, Îðåñò, ìÿí
èêèãàò àüëàìàëûéàì. Ñèç, åé àëëàùëàð, äîüðóäàíìû áèçèìëÿ ëÿéàãÿòëè äàâ-
ðàíäûíûç?
Ê ë è ò å ì í å ñ ò ð à (ðèøõÿíäëÿ). Ñÿíèíëÿ éîõ, àíúàã îíóíëà îëäóãúà
ëÿéàãÿòëè äàâðàíìûøëàð.
Å ë å ê ò ð à (ùèðñ èëÿ ÿëèíè éåðÿ ÷ûðïûð). Åøèò, åé þëÿíëÿðèí èñòèíàäýàùû,
Íåìåçèäà!24
266
 Ê ë è ò å ì í å ñ ò ð à. Î, ùàãëû äóàíû åøèòìèø âÿ ùÿð øåéè ùàãëû îëàðàã
ùÿëë åòìèøäèð.
Å ë å ê ò ð à. Èíäè ñÿí áèçèì ìÿçùÿáèìèçè úÿñàðÿòëÿ ñþéÿ áèëÿðñÿí:
áóíäàí áåëÿ ùþêìðàíëûã ñÿíèí ÿëèíäÿäèð.
Ê ë è ò å ì í å ñ ò ð à. Ìÿíèì ùþêìðàíëûüûìû Îðåñò èëÿ ñÿí êÿñìèð-
ñÿíìè?
Å ë å ê ò ð à (Ùÿéÿúàíëû éåðèíäÿí ñû÷ðàéûð âÿ àíàñûíûí ãàðøûñûíäà åëÿ
úèääè áèð âÿçèééÿòäÿ äàéàíûð êè, Êëèòåìíåñòðà èñòÿð-èñòÿìÿç ýåðè ÷ÿêèëèð
âÿ Òàëôèáèéÿ àðõàëàíûð. Ãûñà ôàñèëÿäÿí ñîíðà). Áèçèì þç öìèäèìèç ÿáÿäè
îëàðàã êÿñèëìèøäèð: ñÿíèí àçüûíëûüûíû êÿñÿí áèç îëìàéàúàüûã!
Ê ë è ò å ì í å ñ ò ð à (Òàëôèáèéÿ). Ñÿíèí ýÿëèøèí, ãîíàã, ìÿùç îíà
ýþðÿ õåéèð-äóà åäèëìÿëèäèð êè, áó áàéãóøóí ñÿñèíè ÿáÿäè îëàðàã êÿñäèí!
Ò à ë ô è á è Äåìÿê, ìÿí àðõàéûí ýåäÿ áèëÿðÿì?
Ê ë è ò å ì í å ñ ò ð à. Éîõ. Åëÿ øåé éîõäóð: áó úöðÿ ãàéûäûá ýåòñÿí,
ùÿì áèçèì õàòèðèìèçÿ äÿéÿðñÿí, ùÿì äÿ ñÿíè áóðàéà ýþíäÿðÿí àäàìûí.
Éîõ: ýåäÿê åâÿ, îíó èñÿ ãîé ãàëñûí áó ìåéäàíûí îðòàñûíäà öðÿéè èñòÿ-
éÿí ãÿäÿð ùÿì þçöíÿ àüëàñûí, ùÿì äÿ äîñòëàðûíà.

Åâÿ ýåäèð âÿ Òàëôèáèíè äÿ þçö èëÿ àïàðûð. Åëåêòðà,

îíóí àðõàñûíúà ëÿíÿò èøàðÿñè ýþíäÿðèð.

Ö÷öíúö ñÿùíÿ

Å ë å ê ò ð à (õîðà). Áó äà àíà! Ýþðäöíöçìö, éàçûã, þç äîüìà îüëó-

íóí àüûð ôÿëàêÿòëÿ þëìÿñèíè åøèäèá, êÿäÿðèíäÿí äÿëè îëäó âÿ àüëûíû èòèðìèø
ùàëäà áöòöí ìåéäàí äîëóñó äàä-ôÿðéàä ãîïàðäû. Åëÿ äåéèëìè? ßëáÿòòÿ,
éîõ! Éàëíûç ãÿù-ãÿù ÷ÿêèá ýåòäè! Éàçûã ìÿíèì ùàëûìà, éàçûã! Îðåñò, ÿçè-
çèì, ñÿí þç þëöìöíëÿ ìÿíè ìÿùâ åòäèí. Ìÿí, ñÿíèí áèð ýöí ïàðëàã
èíòèãàì èëäûðûìû êèìè ÷àõàúàüûíû, ìÿçàðäàêû àòàìûçûí âÿ ìÿí áÿäáÿõòèí
èíòèãàìûíû àëàúàüûíû ýþçëÿéèðäèì; ñÿí ìÿíèì ãÿëáèìäÿêè ñîí öìèä ÷ûðà-
üûíû äà ñþíäöðäöí! Èíäè íÿ åäèì? Èíäè ìÿí áó èøûãëû äöíéàäà àòàñûç,
ãàðäàøñûç ãàëìûøàì. Éåíÿäÿìè õàèí úÿëëàäëàðà ãóë îëìàëûéàì! Åé àëëàù-
ëàð, ñèç ìÿíèìëÿ ëÿéàãÿòëè ðÿôòàð åòäèíèçìè? Éîõ, ìÿíèì àðòûã îíëàðëà áèð
äèâàð àðàñûíäà éàøàìàüà òàãÿòèì ãàëìàìûøäûð: íÿ ãÿäÿð êè, íÿôÿñèì
àüçûìäàí ÷ûõìàìûøäûð, áóðàäà, ãàïû àüçûíäà, àèëÿäÿí êÿíàð îëàðàã
éàòìàã èñòÿéèðÿì. ßýÿð åâ ãóëëóã÷óëàðûíäàí áèðèñè ìÿíèì áó âÿçèééÿ-
òèìÿ òàá ýÿòèðìÿçñÿ, ãîé ìÿíè þëäöðñöí âÿ úàíûìû ãóðòàðñûí. Ìÿí îíà
267
éàëíûç ñàü îë äåéÿðÿì. Ùÿéàò ìÿíèì ö÷öí àðòûã äþçöëìÿç áèð éöê îë-
ìóøäóð: îíäà àðçóëàíàúàã äàùà ùå÷ áèð øåé ãàëìàìûøäûð!

Òàãÿòñèç áèð ùàëäà Àïîëëîí áöòöíöí ãàáàüûíäà éåðÿ éûõûëûð. Ñàêèòëèê.

ÈÊÈÍÚÈ ÑÒÀÑÈÌ

Ìóñèãè ÷àëûíûð. Õîð Åëåêòðàéà ìöðàúèÿò åäèð.

Õîð

Ùàðàäàñûíûç, åé ýöíÿøèí
Ãÿçÿáëÿíìèø øöàëàðû?
Ñÿí, åé Çåâñèí èëäûðûìû,
Ýþðìöðñÿíìè çöëìêàðû?

Å ë å ê ò ð à. Îô, éàçûã ìÿíèì ùàëûìà, éàçûã!

Õ î ð. Íÿ ö÷öí ãàíëû éàøëàð àõûð?
Å ë å ê ò ð à. Ôÿëàêÿò!
Õ î ð. Äàéàí ñÿí, àù-çàð åòìÿ!
Å ë å ê ò ð à. Ðÿùì åëÿ!
Õ î ð. Íÿ äåäèí!
Å ë å ê ò ð à. Î, éåðèí àëòûíäàäûð, áóíó þçöí áèëèðñÿí. ßýÿð ãÿëáèìèí
öìèä ÷ûðàüûíû ñÿí éåíèäÿí éàíäûðàðñàíñà — äÿðäèì äàùà àüûð îëàúàã —
ãàðàëìûø ôÿëàêÿòèì ãàðàäàí ðÿíý àëàúàã.
Õ î ð. Ãóëàã àñ: Àìôèàðàé àäûíäà áèð ùþêìäàð âàðìûø, î, àðâàäûíûí
áÿä ÿìÿëèíÿ ðàñò îëìóø, ùÿëàê åäèëìèø âÿ çöëìÿòëÿð ñàðàéûíà ýþíäÿðè-
ëèáìèø.
Èíäè ùÿìèí ùþêìäàð þëöëÿð àðàñûíäà…
Å ë å ê ò ð à. Îô, éàçûã ìÿíèì ùàëûìà, éàçûã!
Õ î ð. Ãöäðÿòëÿ ùþêìðàíëûã åäèð!
Å ë å ê ò ð à. Ôÿëàêÿò!
Õ î ð. Áÿëè, ôÿëàêÿò. Ãàòèë…
Å ë å ê ò ð à. Úÿçàëàíäû?
Õ î ð. Áÿëè!
Å ë å ê ò ð à (ôàñèëÿäÿí ñîíðà, ìÿéóñàíÿ). Áèëèðÿì îíó èíòèãàì÷û úÿ-
çàëàíäûðäû: àòàñûíûí êÿäÿðèíè îüëó ñþíäöðäö. Åëÿ áèð èíòèãàì÷û áèçäÿ äÿ
âàð èäè, îíó àëëàùëàð ýþòöðäöëÿð!
268
 Õ î ð. Àõ, ùåéô ñÿíèí ùÿéàòûíà, ùåéô!
Å ë å ê ò ð à. Ìÿí îíóí ñÿôàñûíû ýþðäöì. Àé äàëûíúà àé þòÿí êèìè, ãàðà
ýöíëÿð áèð-áèðèíèí äàëûíúà, ìÿéóñàíÿ áèð ñèëñèëÿ êèìè ýÿëèá êå÷äèëÿð!
Õ î ð. Ñÿíèí ãöññÿíè áèç áèëèðèê.
Å ë å ê ò ð à. Ñÿí äÿ ëàë îëñàíà, ìÿùÿááÿò ñÿäàñû! Ýþðöðñÿíìè îðàäà
éîõäóð…
Õ î ð. Íÿ éîõäóð?
Å ë å ê ò ð à. Öìèä éåðè éîõäóð êè, äîüìà ãÿùðÿìàí àòàìûí ãàíûíà
ãàí àëûíñûí.
Õ î ð. Áöòöí éàðàíìûøëàð ö÷öí ìöÿééÿí áèð þëöì ñààòû ùþêì
îëóíìóøäóð.
Å ë å ê ò ð à. Úûäûð ìåéäàíûíäà úèëîâëàðûí òîðóíäàí àñûëìàã, öìèäñèç
âÿ èìäàäñûç îëàðàã, ãóðó òîðïàãäà ñöðöíìÿê âÿ ñîí íÿôÿñèíè ÿçàá è÷ÿ-
ðèñèíäÿ áóðàõìàã äÿõè ùþêì îëóíìóøäóðìó?
Õ î ð. Ñÿíäÿ èíòèùàñûç áþéöê êÿäÿð âàð!
Å ë å ê ò ð à. Ìÿíäÿ îëìàéûá äà êèìäÿ îëàúàã? Ìÿíñèç î åâ äöø-
ìÿíëÿðÿ ãàëàúàã.
Õ î ð. ßôñóñ!
Å ë å ê ò ð à. Áÿäáÿõò ãàðäàøûìû îäà âåðäèëÿð: òÿñÿëëè íÿüìÿñèíèí ñÿñè
êÿñèëäè!

Ö×ÖÍÚÖ ÅÏÈÑÎÄÈ

Áèðèíúè ñÿùíÿ

Õðèñîôåìèäà ñîë òÿðÿôäÿí òÿëÿñèê ýÿëèð, ÿòðàôà íÿçÿð ñàëûá

Åëåêòðàíû òàïûð âÿ îíó ãóúàãëàéûð.

Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Áàúûúàí, ñåâèíúëÿ ãàíàäëàíàðàã ó÷óá éàíûíà

ýÿëìèøÿì. ßäÿá-ÿðêàíû óíóòäóì êè, òåçëèêëÿ ñÿíè õÿáÿðäàð åäèì. Ýÿ-
òèðäèéèì õÿáÿð èñÿ — øàäëûã âÿ ñÿíèí úàíûíû áó àüûð äÿðä-ãÿì ÿçàáëàðûí-
äàí ãóðòàðàí áèð øåéäèð.
Å ë å ê ò ð à (òóòãóí). Ìÿíèì äÿðäèì ÷àðÿñèç äÿðääèð; ñÿí ìÿíè áó
äÿðä-ãÿìäÿí ãóðòàðìàüà ãàäèð äåéèëñÿí: ñþçëÿðèíèí ìÿíàñû íÿäèð?
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Õÿáÿðäàð îë! Áèçèì Îðåñòèìèç áóðàäàäûð: ìÿíè
þç ãàðøûíäà ýþðäöéöí êèìè — îíóí äÿ áóðàäà îëäóüóíà èíàíà áèëÿðñÿí!
Å ë å ê ò ð à. Ýþðöíöð ñÿí àüëûíû èòèðìèñÿí: ùÿì ìÿíèì, ùÿì äÿ
þçöíöí áÿäáÿõòëèéèíè èñòåùçàéà ãîéóðñàí!
269
 Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Àòàìûí îúàüûíà àíä îëñóí! Ìÿí áóíó èñòåùçà
ö÷öí éîõ, àéäûí áèð ùÿãèãÿò îëàðàã äåéèðÿì: î áóðàäàäûð!
Å ë å ê ò ð à. Âàé, éàçûã! Ñÿí êèìèí ñàéûãëàìàëàðûíà áåëÿ ãåéä âÿ
øÿðòñèç îëàðàã èíàíäûí?
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Ìÿí þçýÿ ñþçöíÿ éîõ, þç ýþçëÿðèìÿ èíàíûðàì:
áóíäàí ìþòÿáÿð ñöáóò îëà áèëìÿç.
Å ë å ê ò ð à Àù, ìþòÿáÿð ñöáóò îëìàëûäûð! ßë ÷ÿê! Éàëàí÷û öìèä
îäèëÿ õÿñòÿ öðÿéè ãûçäûðìàãäàí ÿë ÷ÿê!
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Ñÿíè àíä âåðèðÿì àëëàùëàðà, ùå÷ îëìàçñà äèíëÿ!
Ñîíðà ìÿíè àüûëëûìû âÿ éà àüûëñûçìû àäëàíäûðìàã ëàçûì ýÿëäèéèíè þçöí
áèëÿðñÿí.
Å ë å ê ò ð à. Íÿ åäèì, ÿýÿð äàíûøìàã õîøóíà ýÿëèðñÿ, äàíûø.
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Ýþçöìëÿ íÿ ýþðìöøÿìñÿ ùàìûñûíû ñÿíÿ ñþé-
ëÿéÿúÿéÿì.
Ìÿí àòàìûí êþùíÿëìèø êóðãàíûíûí éàíûíà ýÿëäèì. Áèð äÿ íÿ ýþðäöì,
ýþðäöì êè, òÿïÿúèéèí öçÿðèíÿ éåíè òþêöëìöø àüàïïàã ñöä àüçû àøàüû
àõûð. Îíóí ÿòðàôû èñÿ, éåð öçÿðèíäÿ áèòÿí áöòöí ÷è÷ÿêëÿðëÿ, àë-ÿëâàí áÿ-
çÿíìèøäèð. Èøäÿí áàø à÷à áèëìÿéèá íÿôÿñèìè äÿðäèì, éàõûíëàðäà àäàì
îëóá-îëìàìàüûíû áèëìÿê íèééÿòèëÿ ÿòðàôà ýþç ýÿçäèðäèì. Ùå÷ êÿñè
ýþðìÿäèì: ùÿð éàíäà ñàêèòëèê èäè. Äàùà éàõûí ýÿëäèì. Áèðäÿí ãÿáðèí
öñòöíäÿêè îúàã éåðèíèí éàíûíäà, áû÷àã èëÿ êÿñèëìèø áèð äÿñòÿ úàâàí ñà÷ òö-
êöíö ýþðäöì. Ìÿí áóíó ýþðÿí êèìè åëÿ áèë èëäûðûì ÷àõäû: ðóùëàð òÿðÿ-
ôèíäÿí áÿñëÿíìèø, éàðàíìûøëàð è÷ÿðèñèíäÿ ÿí ñåâèìëè îëàí Îðåñòèìèçèí
ñóðÿòè, äÿðùàë ýÿëèá áöòöí ïàðëàãëûüû èëÿ ýþçöìöí ãàáàüûíäà äàéàíäû:
áó ñà÷ ùþðöéöíö î, ãîéóá ýåòìèøäèð! ßëèìÿ ýþòöðäöì, ñåâèíúèìäÿí ÷û-
üûðìàã èñòÿäèì… Àíúàã éàðàìàçäû. Îðà ìöãÿääÿñ éåðäèð, øàäëûüûì-
äàí éàëíûç ýþçëÿðèìè éàø áöðöäö.
Áàúûì, áóíà ìÿí, îðàäà îëäóüóì êèìè, èíäè äÿ èíàíûðàì. Èíàíûðàì
êè, ùÿìèí ãÿáðè áåëÿ ìèñèëñèç ùÿäèééÿëÿðëÿ éàëíûç î áÿçÿéÿ áèëÿð. Éîõñà
áåëÿ áèð ìþìèíëèê åòìÿéÿ êèì ìÿúáóð îëìóø êè? Ñÿí, áèð äÿ ìÿí. Àíúàã
ìÿí þçöìö áèëèðÿì, áèëèðÿì êè, èø ñàùèáè ìÿí äåéèëÿì. Ñÿí îëìàäûüûíà
äà èíàíûðàì. Áèëèðÿì êè, ñÿí ùÿòòà äóà åëÿìÿê ö÷öí áåëÿ, åâäÿí áèð
éàíà ÷ûõà áèëìÿçñÿí, öçÿðèíäÿ äÿùøÿòëè òóôàí èëäûðûìëàðû ÷àõàð. Àíàì
ùàããûíäà äöøöíìÿéÿ áåëÿ äÿéìÿç. Î, áåëÿ áèð ðóùóí ñàùèáè äåéèë âÿ
àüëûì êÿñìèð êè, áó èøäÿ î þçöíö ýèçëÿòñèí. Éîõ, áó Îðåñòèí èøèäèð: áó
øÿðÿôëè èøè î àòàì ö÷öí åòìèøäèð.
270
 Áåëÿëèêëÿ, ñÿí þçöíÿ òÿñÿëëè âåðÿ áèëÿðñÿí, ÿçèçèì. Èíñàíûí òàëåéè
ùÿìèøÿ èøýÿíúÿëè îëìàç. Õÿáèñ ãàäûí èíäèéÿ êèìè áèçÿ ãàøãàáàã åäèðäè:
áóíóí ÿâÿçèäèð êè, íÿùàéÿò, øàäëûã ýöíö ýÿëèá éåòìèøäèð!
Å ë å ê ò ð à. Éàçûã ñÿíèí äèâàíÿ ùàëûíà!
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Éåíÿäÿìè ìÿíè äàíëàéûðñàí? Äåäèêëÿðèì ñÿíè
ñåâèíäèðìèðìè?
Å ë å ê ò ð à. Ñÿí þç ðóùóíóí ùàíñû òîðïàãëàðäà, ùàíñû õÿéàëè êþë-
ýÿëÿðèí àðõàñûíäà äîëàøäûüûíû áåëÿ áèëìèðñÿí.
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Þç ýþçöìëÿ ýþðäöéöìöí íÿ îëäóüóíó ìÿí
áèëìèðÿììè?
Å ë å ê ò ð à. Áÿäáÿõò, î àðòûã áó äöíéàäà äåéèë! Áèçèì öìèäýàùûìûç
ùÿëàê îëìóøäóð. Îíäàí òÿñÿëëè ýþçöíö ÷ÿê!
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Ñÿí íÿ äàíûøûðñàí? Áó õÿáÿðè êèì ýÿòèðìèøäèð?
Å ë å ê ò ð à. Îíóí ùÿëàê îëìàñûíû éàõûíäàí ýþðÿí àäàì.
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Êöë áàøûìà, î àäàìûí þçö ùàðàäàäûð êè?
Å ë å ê ò ð à. Àíàìûí ñåâèìëè ãîíàüû îëàðàã åâÿ ýèðìèøäèð.
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Éàçûã áèçèì ùàëûìûçà! Áÿñ îíäà àòàìûí êóð-
ãàíûíû áó ãÿäÿð íàìóñëó àäàìà ìÿõñóñ ùÿäèééÿëÿðëÿ êèì áÿçÿìèøäèð?
Å ë å ê ò ð à. Éÿãèí îíëàðû, Îðåñòèí þëìÿñèíÿ õàòèðÿ îëàðàã, îíóí êÿíàð
òîðïàãëàðäàêû äîñòëàðûíäàí áèðè ýÿòèðìèøäèð.
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Àõ, éàçûã ãàðäàøûì! Ìÿí àõìàã äà, áþéöê êÿ-
äÿðèí áó ãÿäÿð éàõûíäà îëìàñûíû áèëìÿéÿðÿê, ñåâèíúëè õÿáÿðëÿðëÿ áó-
ðàéà, ñÿíèí éàíûíà éöéöðöðäöì. Áóäóð, èíäè ìÿí áóðàäàéàì, àíúàã?..
ßââÿëêè ãöññÿìèí öçÿðèíÿ áèðè äàùà ÿëàâÿ îëóíäó.

Êÿäÿðëÿ êÿíàðà ÷ÿêèëèð âÿ éåðÿ îòóðóá, àùÿñòÿúÿ àüëàéûð. Åëåêòðà îíà

éàõûíëàøûð âÿ äîñòúàñûíà ÿëèíè îíóí ÷èéíèíÿ ãîéóð.

Å ë å ê ò ð à. Áÿëè, áóíëàðûí ùàìûñû ùÿãèãÿòäèð. Ñÿí ýÿë ìÿíèì ìÿñ-

ëÿùÿòèìè ãÿáóë åò, îíäà àìàíñûç áÿäõàùëûüûí àüûð éöêöíäÿí þçöí äÿ
õèëàñ îëà áèëÿðñÿí.
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à (òóòãóí). Þëÿí àäàìà ìÿí ùÿéàò ãàéòàðà áèëÿ-
ðÿììè?
Å ë å ê ò ð à. Îíó äåìÿê èñòÿìèðÿì! Ìÿí ùÿëÿ àüëûìû èòèðìÿìèøÿì.
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Áÿñ íÿ áóéóðóðñàí, ìÿíèì ýöúöì ÷àòàí èøäèðìè?
Å ë å ê ò ð à. ×àòàð, àíúàã áó øÿðòëÿ êè, íÿñèùÿòëÿðèìèí èôàñûíäà ìþù-
êÿì îëàñàí!
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Ôàéäàëû íÿñèùÿòäèðñÿ ìþùêÿì îëàðàì.
271
 Å ë å ê ò ð à. Ñÿí áèëèðñÿí êè, çÿùìÿòñèç áàë éåìÿê îëìàç.
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Áèëèðÿì: çÿùìÿòèìè äÿ ÿñèðýÿìÿéÿúÿì.
Å ë å ê ò ð à. Îíäà ìÿíèì ãÿðàðûìû äèíëÿ. Ñÿí þçöí áèëèðñÿí êè, äîñò-
ëàðäàí áèçÿ éàðäûì îëìàéàúàã, ÷öíêè áèçèì àðòûã äîñòóìóç éîõäóð. Êè-
ìèìèç âàðäûðñà, ùàìûñûíû Àèä ÿëèìèçäÿí àëäû, áèç éàëíûç àòûëûá ãàëìûøûã.
Íÿ ãÿäÿð êè, ãàðäàøûì ãîëóíóí ãöââÿòëÿíÿí áèð ÷àüûíäà éàøàéûðäû,
ìÿí îíóí ñèìàñûíäà þç öìèäýàùûìû ýþðöðäöì. Ýþðöðäöì êè, î äîüìà
ãàðäàøúûüàçûì àòàìûí ãàíûíû àëìàã ö÷öí âÿä îëóíìóø áèð èíòèãàì÷ûäûð.
Àðòûã î éîõäóð, áó ýöíäÿí ýþçöìö ñÿíÿ äèêìèøÿì. (Õðèñîôåìèäà úÿëä
ãàëõûð âÿ øàøãûí áèð ùàëäà ýåðèéÿ ÷ÿêèëèð; Åëåêòðà îíóí àðõàñûíúà ýåäèð
âÿ ãîëóíäàí òóòóð).
Ñÿí áó úöðÿòëè ãîëëàðûíëà ìÿíÿ — äîüìà áàúûíà Åýèñôè éûõìàã èøèí-
äÿ êþìÿê åòìÿëèñÿí, áèçèì àðàìûçäà àðòûã ùå÷ áèð ýèçëè èø îëìàìàëûäûð!
Áèð äöøöí! Ñöëù ãàéüûñûçëûüû èëÿ ñÿí ÷îõìó ýþçëÿìÿê èñòÿéèðñÿí?
Áèð öìèä éåðè áèëèðñÿíìè? Ìÿí ñÿíè ýþçö éàøëû ýþðöðÿì: ýþðöðÿì êè,
ñÿí àòàìûí áöòöí ìèðàñûíû èòèðìèñÿí, íå÷ÿ èëëÿðäÿí áÿðè ÿðñèç âÿ óøàãñûç
îëàðàã ñîëóá ýåäèðñÿí. Àðõàéûí îë, áóíäàí áåëÿ äàùà äà ïèñ îëàúàãñàí,
ÿðñèç âÿ þâëàäñûç ãàëàúàãñàí: ÿýÿð áåëÿ îëìàçñà, äåìÿê, ñÿíèí, âÿ éà
ìÿíèì íÿñëèìèçèí äàâàìûíà éîë âåðìÿéÿí Åýèñô, à÷ûãäàí-à÷ûüà þçöíÿ
ãóéó ãàçìûø îëàð!
Èíäè, ñÿí áèð ãÿðàðà ýÿë: ìÿíè úöðÿòëÿ èçëÿ! Áóíóíëà äÿ ùÿì àòà-
ìûçûí âÿ ãàðäàøûìûçûí ðóùóíó øàä åäÿðñÿí, þç íàìóñ áîðúóíó âåðìèø
îëàðñàí, ùÿì äÿ, àíàäàí äîüóëäóüóí âàõòëàðäàêû êèìè, éåíÿ äÿ ñÿðáÿñò
îëàðàã òàíûíà áèëÿðñÿí. Áóíäàí ñîíðà èñÿ, þçöíÿ ëàéèã ÿð òàïàðñàí: àéäûí
áèð øåéäèð êè, èíñàíëàð ùÿìèøÿ àëèúÿíàáëûüà äîüðó úàí àòûðëàð. Áÿñ øàí,
áÿñ øÿðÿô! ßçèçèì, ìÿýÿð ñÿí þç ùÿðÿêÿòèíëÿ ìÿíÿ âÿ þçöíÿ íåúÿ
ÿáÿäè áèð øÿðÿô òàúû ãàçàíàúàüûíû ýþðìöðñÿí? Ùàðà ýåòñÿê, àäàìëàð —
âÿòÿíäàøëàð âÿ ãîíàãëàð áèçè áþéöê åùòèðàìëà ãàðøûëàéàúàãëàð: “Áóäóð,
äåéÿúÿêëÿð, äîñòëàð, àòàëàðûíûí òàð-ìàð îëìóø åâèíè éåíèäÿí ãóðàí, þç
úàíëàðûíäàí êå÷ÿðÿê, ãàòèë äöøìÿíëÿðèíèí äþøëÿðèíÿ, îíëàðûí ãÿëÿáÿ
ñààòûíäà èíòèãàì õÿíúÿðèíè ñîõàí áàúûëàð! Àëãûø âÿ ñàëàì îëñóí îíëàðà
ùþðìÿò âÿ åùòèðàì! Àëëàùëàðûí áàéðàìëàðûíäà, úàìààò éûüûíúàãëàðûíäà,
úÿñóðëóãëàðûíà ýþðÿ îíëàðà åøã îëñóí!
Àõ, ÿçèçèì! Ñÿí ìÿíèì ñþçëÿðèìÿ ãóëàã àñ. Àòàìûçà éàðäûì
åòìÿê, ãàðäàøûìûçà òÿñÿëëè âåðìÿê ñÿíÿ âÿ ìÿíÿ êÿäÿðñèç èñòèðàùÿò ãà-
çàíìàã õàòèðèíÿ ãÿðàðûìû ãÿáóë åò”!
272
 Ýþçÿëëèê ö÷öí éàðàíìûøà ÷èðêèí ÿçàá èøýÿíúÿëÿðè àëòûíäà éàøàìàã
ãÿáàùÿòäèð!
Ê î ð è ô å é (Õðèñîôåìèäàéà). Áåëÿ éåðäÿ äÿðèí äöøöíúÿëè îëìàã, ùÿì
ìÿñëÿùÿò âåðÿí, ùÿì äÿ ìÿñÿëÿùÿò àëàí ö÷öí ôàéäàëû øåéäèð.
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Àõ, ðÿôèãÿëÿðèì, ÿýÿð îíäà àüûë îëñàéäû, àüçûíû
à÷ìàçäàí ãàáàã ãàäûíëûüûí âÿçèôÿëÿðè ùàããûíäà äöøöíÿðäè. Ôÿãÿò éîõ,
î, áóíó òàìàìèëÿ óíóòìóøäóð. Ñÿí î ãÿäÿð ùöíÿðè ùàðàäàí àëäûí êè, þçöí
õÿíúÿðèí äÿñòÿñèíäÿí éàïûøûðñàí âÿ ìÿíè äÿ áó èøÿ ñþâã åäèðñÿí? Þçö-
íöí êèøè éîõ, ãàäûí äîüóëäóüóíó, ÿëëÿðèíèí èñÿ äöøìÿí õÿíúÿðèíäÿí çÿèô
îëäóüóíó ñÿí ýþðìöðñÿí? Ñÿí ýþðìöðñÿíìè êè, îíëàðû ìöäàôèÿ åäÿí
ðóù îíëàðûí òÿðÿôèíè ñàõëàéûð, áèçèìêè èñÿ àë÷àëìûø âÿ áèçÿ ìÿðùÿìÿò
ýþçö èëÿ áàõìûð? Áåëÿ áèð äöøìÿíëÿ à÷ûã âóðóøìàüà áàøëàéàðàã, èøèí
áèçÿ ñåâèíú ýÿòèðÿúÿéèíÿ öìèä áàüëàìàã îëàðìû? ßýÿð îíëàð áèçèì áó
ñþçëÿðèìèçè åøèäÿðëÿðñÿ, øöáùÿñèç, áÿäáÿõòëèê éöêöìöç äàùà äà àüûð îëà-
úàã âÿ òÿñÿëëè ýÿòèðìÿéÿúÿê. Þëöì ãîðõóëó øåé äåéèë, î, áèçÿ ÷îõ õîø
îëàðäû, àíúàã íàìóñëà þëìÿéÿ îíëàð áèçè ãîéìàçëàð.
Éàëâàðûðàì ñÿíÿ, áàúûì, êþêöìöçöí êÿñèëìÿñèíÿ, åâèìèçèí áîø
ãàëìàñûíà éîë âåðìÿ: ãûçüûíëûüûíäàí ÿë ÷ÿê? Ñÿíèí ñþçëÿðèíè óíóäàã:
ôÿðç åäÿê êè, îíëàð ìÿíèì ãóëàüûìà áåëÿ ÷àòìàìûøëàð. Àíúàã ñÿí, äîüìà
áàúûì, ùå÷ îëìàçñà èíäè, ýåú äÿ îëñà àüëûíû áàøûíà éûü: ýöúñöçñÿí, ýöú-
ëöíöí ãàðøûñûíäà ýöçÿøòÿ ýåò!
Ê î ð è ô å é (Õðèñîôåìèäàéà). Ñÿí þçöí ýöçÿøòÿ ýåò! Óçàãýþðÿíëèê âÿ
ìÿðèôÿò àëëàù òÿðÿôèíäÿí èíñàíà âåðèëìèø ÿí ýþçÿë áèð ùÿäèééÿäèð!
Å ë å ê ò ð à. Ñÿíèí ñþçëÿðèí ýþçëÿíèëìÿç äåéèëäè: ìÿí ÷îõ éàõøû áè-
ëèðäèì êè, ñÿí ìÿíèì ôèêðèìèí ÿëåéùèíÿ ÷ûõàúàãñàí. Èíäè êè áåëÿ îëäó,
ìÿí èøè þç ÿëèìëÿ, òÿê îëàðàã, èôà åäÿúÿéÿì: ãÿëáèìèí úîøãóíëóüó ùà-
âàéû ýåòìÿéÿúÿêäèð.
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Àõ! Íÿ ö÷öí àòàì þëäöðöëÿí äÿãèãÿëÿðäÿ ñÿí
áåëÿ äåéèëäèí? Îíà áþéöê éàðäûì åäÿ áèëÿðäèí.
Å ë å ê ò ð à. Î âàõò ìÿí ðóùÿí éîõ, ÿãëÿí çÿèô èäèì.
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Ñÿíèí î âàõòêû àüëûíû àëëàùëàð ùÿìèøÿ ñàõëà-
éàéäûëàð!
Å ë å ê ò ð à. Ýþðöðÿì, ñÿíäÿí ìÿíÿ êþìÿê÷è îëìàéàúàãäûð.
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Éàìàí ôèêèð — íÿòèúÿ èëÿ áàüëûäûð.
Å ë å ê ò ð à. Ñÿíèí àüëûíà ùÿñÿä àïàðìàã îëàð, ãîðõàãëûüûíà èñÿ éîõ.
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Ñþéöøÿ äþçìöøÿì òÿðèôÿ äÿ äþçÿúÿéÿì.
273
 Å ë å ê ò ð à. Áåëÿ ãîðõóäàí ñÿí àðòûã þòöøìöñÿí!
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Ãàáàãäà ùÿëÿ ÷îõ ýöíëÿð âàð: îíëàð ýþñòÿðÿðëÿð.
Å ë å ê ò ð à. Õîø ýÿëäèí! Ìÿí ñÿíäÿí ôàéäà ýþçëÿìèðÿì
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Ôàéäà îëàðäû, ÿýÿð ñÿí èñòÿñÿéäèí.
Å ë å ê ò ð à. Ýåò âÿ àíàíû õÿáÿðäàð åò!
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Éîõ, ìÿí áèð î ãÿäÿð äÿ ñÿíÿ íèôðÿò áÿñëÿìèðÿì.

Ýåòìÿê èñòÿéèð. Õðèñîôåìèäàíûí éóìøàãëûüûíäàí óòàíàí Åëåêòðà, éöéöðöá îíóí

ãîëóíäàí éàïûøûð, äÿðèí áèð íÿçÿðëÿ óçóí ìöääÿò îíóí ýþçöíöí è÷èíÿ áàõûð.

Å ë å ê ò ð à. Àíëà êè, ñÿíèí ãÿðàðûí íàìóññóçëóã ãÿðàðûäûð.

Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Ìÿíèì ãÿðàðûìäà íàìóññóçëóã éîõ, éàëíûç
ãàéüû âàð.
Å ë å ê ò ð à. Äåìÿê, ìÿí ñÿíèí èñòÿäèéèíÿìè òàáå îëìàëûéàì?
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Àüûëëû îëñàí ìÿí äÿ ñÿíèí àðõàíúà ýåäÿðÿì.
Å ë å ê ò ð à. Ñÿíèí ïàðëàã ñþçëÿðèíäÿ àéðû ôèêèðëÿð ýèçëÿíèð.
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Þç õÿñòÿëèéèí ùàããûíäà ÷îõ òóòàðëû øåé äåäèí.
Å ë å ê ò ð à. Ìÿíèì ùàãëû îëäóüóìó äîüðóäàíìû ñÿí ýþðìöðñÿí?
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Áÿçÿí ùÿãèãÿò þçö äÿ çÿðÿð ýÿòèðèð.
Å ë å ê ò ð à. Áåëÿ ãàíóíëàðû ìÿí òàíûìàã èñòÿìèðÿì!
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Èñòÿäèéèí èøÿ áàøëà, îíäà òåçëèêëÿ òàíûéàðñàí.
Å ë å ê ò ð à. Àðõàéûí îë, áàøëàéàúàüàì, ìÿíäÿ ãîðõó éîõäóð.
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à (öðÿêäÿí). Âÿ áó ãÿðàðû äÿéèøìÿéÿúÿêñÿí êè,
äîüðóäàíìû?
Å ë å ê ò ð à. Þç ãÿðàðûíû äÿéèøìÿêäÿí äÿ íèôðÿòÿëàéèã áèð øåé éîõäóð.
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Ìÿíèì äåäèêëÿðèìè äÿ êè, àüëûíà âóðìàã èñòÿ-
ìèðñÿí?
Å ë å ê ò ð à. Òóòäóüóì éîëóí úèçýèñè ìÿíèì ö÷öí ÷îõäàí ÷ÿêèëìèøäèð.
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à (ãÿìýèí). Îíäà áàüûøëà! Íÿ ñÿíèí ãûçüûíëûüûí
ìÿíÿ õîø ýÿëèð, íÿ äÿ ìÿíèì äöøöíúÿì ñÿíÿ.
Å ë å ê ò ð à. ßëâèäà, áàúûì! Ñÿí ãöññÿ è÷ÿðèñèíäÿ èíëÿéÿúÿê îëñàí
áåëÿ, ìÿíèìêè ñÿíèíëÿ òóòìàéàúàã. Áîø êþëýÿ àðõàñûíúà éöéöðìÿê àüûë-
ñûçëûãäûð.
Õ ð è ñ î ô å ì è ä à. Íÿ åäèì, ÿýÿð ãàðøûíäà àüûëëû áèð øåé ýþðöð-
ñÿíñÿ, îíóí àðõàñûíúà éöéöð; î ñÿíè ñöðöêëÿéèá áÿäáÿõòëèéÿ äö÷àð åëÿ-
äèêäÿ èñÿ, ìÿíèì ìÿñëÿùÿòëÿðèìè þçöí òÿñäèã åäÿðñÿí.

Ãÿìýèí ñàðàéà ýèðèð. Åëåêòðà õÿéàë è÷ÿðèñèíäÿ îíóí àðõàñûíúà áàõûð

274
 Ö×ÖÍÚÖ ÑÒÀÑÈÌ

Êå÷ÿí äàíûøûãëàð çàìàíû õîð, Åëåêòðàíûí òÿðÿôèíè ñàõëàéûð. Õðèñîôåìèäàíûí

úÿñàðÿòñèçëèéèíè ìÿçÿììÿò åäèðäè. Áó íÿüìÿäÿ èñÿ î, öìäÿ îëàðàã íÿüìÿíèí èêèíúè
éàðûñûíäà Åëåêòðàíûí úÿñóðëóüóíà õåéèð-äóà îõóéóð

Õîð

Áóëóäëàðûí àëòûíäà
Ñöçÿð èäðàêëû ãóøëàð:
Îíëàðûí âàëèäåéíÿ
Èíúÿ íÿçàêÿòè âàð:

Éàç çàìàíû îíëàðû

Äîüàí, åëìëÿ äîéóðàí
Âàëèäåéíè éàä åäÿð -
Óíóòìàçëàð ùå÷ çàìàí.
Íèéÿ áèç îíëàðäàí àëìûðûã èáðÿò ?

Éîõ, áèçÿ èëäûðûìûí

×àõìàñû ìöãÿääÿñäèð.
Åëÿ äÿ, ìÿëÿêëÿðèí
Ùÿãèãÿòè áèð äÿðñäèð.
Éîõ, áèçäÿí þòöá êå÷ìÿç ìÿøÿããÿò!

***

Åé àõèðÿò äöíéàñûíûí
Õÿáÿð÷èñè óëó ñÿñ!
Ñÿñëÿí: éåðèí òÿêèíäÿ
Áèëñèí Àòðèäëÿð: ÿáÿñ
Òþêöëöð ãàíëû éàøëàð, -
Ùàãñûçëûã âàð, ÿëÿì âàð!

Ñÿí îíëàðà ñþéëÿ êè: åâèíèç îëóð áÿðáàä;

Äöøìöø éàìàí àéðûëûã; èêè áàúû îëìóø éàä.
Áàðûøìàüà àðòûã ãàëìàìûø ýöìàí!
275
Ãöññÿ äÿðéàñûíäàäûð.
Åëåêòðà, ñîëóð òÿê…
Áöëáöë êèìè, àðàìñûç
Ãÿìëè ôÿãàí åäÿðÿê.

Àòàñûíûí äÿðäèíäÿí:
Éàä îëìóø îíà úàíû,
Èøûãëû ýöí ýþðìÿéèð -
Ìÿùâ åòìÿê÷èí äöøìàíû;
Âàðìû öñòöí áèð øåé íàìóñëóëóãäàí?

***

Ùÿéàòûí ÷èðêàáûíäà
Áóëàíäû ïàê, øàíëû ðóù, áàòñûí îíëàðûí àäû
Úÿùÿííÿì ýèðäàáûíäà!

Ñÿíèí éîëóíñà, ãóçóì, ýþç éàøûíëà éóéóëìóø.

Èøûãëàíìûø, òîâëàíìàã ñÿíÿ éàáàí÷û îëìóø.
Èíäè èêèãàò íàìóñ èëÿ àðòìûø ùþðìÿòèí:
Áèðè àüëûíäûð ñÿíèí, áèðè — ãûç ìÿùÿááÿòèí!

***

Íÿ ãÿäÿð êè, äöøìÿíèí

Ñÿíè ñûõûá, àë÷àëäûð,
Îíäàí äàùà ýöúëö îë -
Áàøûíû óúà ãàëäûð!

Ñÿíè êÿäÿðäÿ òàïäûì, éàçûã áèð òàëåéèíëÿ;

Àíúàã êè, àëëàùëàðûí ùÿãèãÿòèíäÿí, ùÿëÿ,
ßí ìöãÿääÿñ âÿ ÿçèç — áàëàëûã áîðúóíó ñÿí,
Äÿðèí ìÿùÿááÿò èëÿ þäÿìÿéè áèëèðñÿí!

276
 ÄÞÐÄÖÍÚÖ ÅÏÈÑÎÄÈ

Áèðèíúè ñÿùíÿ

Ñîë òÿðÿôäÿí Îðåñò èëÿ Ïèëàä âÿ îíëàðûí àðõàñûíúà äà Îðåñòèí èêè íÿôÿð õèäìÿò÷èñè
éàõûíëàøûðëàð. Õèäìÿò÷èëÿðèí áèðèíèí ÿëèíäÿ ìèñ óðíà âàð. Íÿ Åëåêòðà îíëàðû, íÿ äÿ îíëàð
Åëåêòðàíû òàíûìàéàðàã, ãûçëàðà ìöðàúèÿò åäèðëÿð.

Î ð å ñ ò (íÿçàêÿòëÿ). Âÿòÿíäàøëàð, áèçÿ äîüðóìó éîë ýþñòÿðèáëÿð âÿ

áèç èñòÿäèéèìèç éåðÿ äöçìö ýÿëèá ÷ûõìûøûã?
Ê î ð è ô å é. Íÿ ö÷öí ýÿëìèñÿí âÿ íÿéè áèëìÿê èñòÿéèðñÿí?
Î ð å ñ ò. Êþùíÿ ñóàëû òÿêðàð åäèðÿì: Åýèñô ùàðàäà éàøàéûð?
Ê î ð è ô å é. Éîë ýþñòÿðÿí úÿçàéà ýÿëìÿç: áóäóð, áóðàäà éàøàéûð.
Î ð å ñ ò. Èêèíúè áèð ñóàëûì âàð: áèçèì õåéèð õÿáÿðëÿ ýÿëìÿéèìèçè
êèì îíà äåéÿ áèëÿð?
Ê î ð è ô å é (Åëåêòðàíû ýþñòÿðÿðÿê). Ùþêìðàí àèëÿíèí áèð öçâö îëà-
ðàã î õÿáÿð âåðÿð.
Î ð å ñ ò (Åëåêòðàéà). Àé ãûç, ýåò ñþéëÿ êè, Ôîêåéäÿí ýÿëÿí ãîíàãëàð
ùþêìäàð Åýèñôè ýþðìÿê èñòÿéèðëÿð.
Å ë å ê ò ð à. Àõ, áÿäáÿõòëèéè äóéóðàì! Ñèç î äÿùøÿòëè õÿáÿðèí à÷ûã
ñöáóòóíóìó ýÿòèðìèøñèíèç?
Î ð å ñ ò. Ñÿí ùàíñû õÿáÿðè äåéèðñÿí, áèëìèðÿì; ãîúà Ñòðîôè Îðåñò
ùàããûíäà ìÿíÿ òàïøûðûã âåðìèøäèð.
Å ë å ê ò ð à. Íÿ òàïøûðûã, ãîíàã? Ìÿí ãîðõóìäàí òèòðÿéèðÿì.
Î ð å ñ ò. Áó ýþðäöéöí ãóëïëó áàðäàãäà áèç þëìöø àäàìûí àúûíàúàã
ãàëûãëàðûíû ýÿòèðìèøèê.
Å ë å ê ò ð à. Îõ, àëëàù ìÿíè þëäöðñöí! Èíäè ùå÷ áèð øöáùÿì ãàëìàäû!
Áÿäáÿõò ùàäèñÿíèí áöòöí àüûð íÿòèúÿñè àðòûã ýþçöìöí ãàáàüûíäàäûð.
Î ð å ñ ò. ßýÿð Îðåñòèí ôÿëàêÿòè ñÿíè êÿäÿðëÿíäèðèðñÿ, îíäà áèë: áó
ãàáûí è÷èíäÿêè îíóí êöëöäöð.
Å ë å ê ò ð à. Îõ, ñÿíè àíä âåðèðÿì àëëàùà, ãîíàã, ÿýÿð áó áàðäàãäàêû
îíóí êöëöäöðñÿ, âåð îíó ìÿíèì ÿëèìÿ, þçöìö âÿ áèçèì áöòöí áÿäáÿõò
àèëÿìèçè îíóí öçÿðèíäÿ ýþçéàøû òþêìÿêëÿ éàä åäèì.
Î ð å ñ ò (õèäìÿò÷èëÿðÿ). Óðíàíû, òàíûìàäûüûíûç áó ãûçà úÿñàðÿòëÿ
âåðÿ áèëÿðñèíèç. Àéäûíäûð êè, îíó áó èøÿ ñþâã åäÿí äöøìÿí÷èëèê ôèêðè
äåéèë, éà äîñòëóã, éà äà ãîùóìëóãäóð.

Õèäìÿò÷èëÿð óðíàíû Åëåêòðàéà âåðèðëÿð.

277
 Å ë å ê ò ð à. Ñàëàì îëñóí ñÿíÿ, åé éàðàíìûøëàðûí ÿí ÿçèçè îëàí Îðåñ-
òèí êöëö, îíóí ðóùóíóí ìèðàñû! Ñÿí ìÿíèì öìèäëÿðèìè íåúÿ àëäàòäûí!
Èíäè ñÿí áèð ùå÷ñÿí, ÿëëÿðäÿ äîëàøàí áîø áèð øåéñÿí, ìÿí èñÿ ñÿíè åâäÿí
éåíèúÿ ÷è÷ÿêëÿíÿí áèð àäàì îëàðàã éîëà ñàëìûøäûì. Ìÿí þç ÿëèìëÿ ñÿíè
îüóðëàéûá, óçàã òîðïàãëàðäà òÿðáèéÿ àëìàã ö÷öí ãàòèëëÿðèí ÿëèíäÿí õèëàñ
åòäèéèì äÿãèãÿäÿ, àëëàù ìÿíèì úàíûìû àëàéäû! Îíäà ñÿí ùÿìèí ýöíö
þëäöðöëÿðäèí, ãÿáèðëÿðèí áèðèíäÿ áàñäûðûëàðàã, þç äîüìà òîðïàüûíäà
ãàëàðäûí, èíäè èñÿ ñÿí, áÿäáÿõò ãà÷ãûí, éàä òîðïàãëàðäà, áàúûíûí ÿëè
÷àòìàéàí áèð éåðäÿ èøýÿíúÿëè þëöìëÿ òÿëÿô îëäóí. Ìöãÿääÿñ éóéóúóõà-
íàäà ñÿíè þç ÿëëÿðèìëÿ òÿìèç-òÿìèç éóéà áèëìÿäèì: ãûçüûí îäóí, ùÿð
øåéè éàíäûðàí àëîâëàðûí è÷ÿðèñèíäÿí ìÿí ñÿíèí éàçûã ãàëûãëàðûíû þç ÿëèìëÿ
ãÿáóë åäÿðÿê, áàúûëûã áîðúóìó éåðèíÿ éåòèðÿ áèëìÿäèì: þçýÿëÿðèí ÿëèëÿ
òîïëàíìûø âÿ ãàáà òþêöëìöø áèð îâóú êöë îëàðàã ýÿëèá ÷ûõäûí!
Ùåéèô îëñóí ìÿíèì âàõòèëÿ ñÿðô åòäèéèì ùàâàéû íÿçàðÿòÿ! Ùåéô
îëñóí ìÿíèì éîðóëìàã áèëìÿäÿí ñÿíÿ ÷ÿêäèéèì ëÿççÿòëè ÿìÿêëÿðÿ!
Úàí, ãàðäàø! Ñÿí ìÿíÿ îëäóüóí ãÿäÿð, àíàì ö÷öí ÿçèç îëìàìû-
ñàí. Ùàíû ñÿíèí î øèðèí-øèðèí êþðïÿ äàíûøûãëàðûí? Áèðúÿ ìÿíè äàéÿ, áèðúÿ
äÿ ìÿíè áàúû äåéÿ ÷àüûðàðäûí âÿ î ãÿäÿð õîøáÿõò ýöíëÿðè ñÿí èíäè òÿê
þçöíëÿ àïàðûá ýåòäèí! Úàí, ÿçèç ãàðäàøûì, úàí! Ñÿí òîçàíàã êèìè ùÿð
øåéè þçöíëÿ ñöïöðöá àïàðäûí. Àòàìûç ìÿçàðäà èäè, ñÿí ìÿíè äÿ ìÿçàðà
ãîéäóí âÿ þçöí äÿ ùÿéàòäàí ÿë öçöá, ãàðàíëûã äöíéàéà ýåòäèí. Äöøìÿí
ýöëöð, äàø ãÿëáëè àíàí þçöíäÿí ÷ûõàðàã íÿøÿ ÷ÿêèð… Áÿñ ñÿí, ìÿíÿ,
îíäàí èíòèãàì àëàúàüûí ùàãäà ýèçëè õÿáÿðëÿð ýþíäÿðèðäèí! Ýþðöíöð áèçèì
— ñÿíèí âÿ ìÿíèì àëëàùûìûç áÿäáÿõòëèê àëëàùû èìèø, î, áèçèì áöòöí
öìèäëÿðèìèçè ãûðäû, ñåâèìëè áèð úàí ÿâÿçèíäÿ, ñÿíè áåëÿ áèð îâóú êöë âÿ âà-
ùèìÿëè áèð êþëýÿ îëàðàã ìÿíÿ ýþíäÿðäè.

Îô, ôÿëàêÿò,
Àúûíàúàã, ôÿëàêÿò,
Ãîðõóíú âÿ äÿùøÿòëè ôÿëàêÿò!

Éîëëàðûí ãîðõóíúäóð, ÿçèç ãàðäàøûì. Ìÿíè äÿ ñÿí þçöíëÿ ìÿùâ åëÿ-

äèí. Ìÿíè äÿ þçöíëÿ àïàð, ãàðäàøûì, àë éàíûíà: èíäè ìÿí äÿ ùå÷ÿì, ìÿí
ñÿíèíëÿ áèðýÿ, áèð ìÿçàðäà éàòìàã èñòÿéèðÿì.
Ñÿí äöíéàéà ýÿëÿí ýöíäÿí, ãàðäàøûì, ìÿíèì ôèêðèì ñÿíèíëÿ áàü-
ëàíìûøäû: èíäè î, ìÿíè éàíûíà ãÿáóë åäÿ, áèçè ìÿçàðäà áèð òîðïàã þðòÿéäè.
278
 Ê î ð è ô å é. Ñÿí, þëöìÿ ìÿùêóì îëàí àòàäàí äîüóëìóñàí. Åëåêòðà,
ãàðäàøûí äà þëöìÿ ìÿùêóì îëàí áèð èíñàí èäè: ñàêèò îë! Îíëàðûí íÿñèáè
îëàí áó êÿäÿðëè ïàé áèçèì ùÿð áèðèìèçèí íÿñèáèìèç îëàúàãäûð.

Åëåêòðà óðíàíûí öçÿðèíÿ ÿéèëèá àüëàéûð.

Î ð å ñ ò. Íÿ åëÿéèì? Ãÿëáèìè ÷ûðïûíäûðàí áó ìöáàðèçÿäÿí ÷ûõûø

éîëó âàðìû? Ìÿíèì àðòûã ñèðð ñàõëàìàüà òàãÿòèì éîõäóð.
Å ë å ê ò ð à (áàøûíû ãàëäûðàðàã). Ñÿíèí äÿðäèí íÿäèð êè? Íÿ äåìÿê
èñòÿéèðñÿí?
Î ð å ñ ò. Ìÿí, øþùðÿòëè Åëåêòðàíûí ñóðÿòèíèìè ýþðöðÿì?
Å ë å ê ò ð à. Åëåêòðàíûí? Áÿëè, éàçûãëàð éàçûüû Åëåêòðà ìÿíÿì!
Î ð å ñ ò. Ìÿí íÿ ãîðõóíú áèð äÿðäÿ äöøäöì!
Å ë å ê ò ð à. Ìÿíÿìè éàçûüûí ýÿëèð, à ãîíàã?
Î ð å ñ ò. Îô, éàçûã ñÿíèí ïó÷ îëìóø ýöíöíÿ!
Å ë å ê ò ð à. Áó éàìàí ñþçëÿðè, ìÿíÿìè àòûðñàí, ãîíàã?
Î ð å ñ ò. Ñÿí ñåâèíúñèç, åâñèç, óøàãñûç ñîëóðñàí!
Å ë å ê ò ð à. Ñÿíèí åëÿ áàõûøûí íÿ ö÷öíäöð âÿ íÿ ö÷öí ñÿí áåëÿ àù
÷ÿêèðñÿí?
Î ð å ñ ò. Þç äÿðäèìè áåëÿ ÷ÿêÿ áèëìèðäèì!
Å ë å ê ò ð à. Éåíè êÿäÿð ñÿíÿ ùàðàäàí ýÿëäè?
Î ð å ñ ò. Ñÿíè éàñ ëèáàñûíäà ýþðìÿéèìäÿí!
Å ë å ê ò ð à. Ìÿíèì êÿäÿðèìèí ñÿí íÿéèíè áèëèðñÿí êè?
Î ð å ñ ò. Áó ùàëûíäàí àéäûí äåéèëìè?
Å ë å ê ò ð à. Îíäà áèë, ãîíàã: ìÿí ãàòèëëÿðëÿ áèð åâäÿ éàøàéûðàì!
Î ð å ñ ò. Îõ, êèìèí ãàòèëèëÿ, ñþéëÿ?
Å ë å ê ò ð à. Àòàìûí ãàòèëëÿðèëÿ: þçöì äÿ êè, äþíöá áèð ãóë îëìóøàì!
Î ð å ñ ò. Ñÿíè àéàã àëòûíà ñàëàí êèìäèð?
Å ë å ê ò ð à. Îíóí àäû àíàäûð, ôÿãÿò õàñèééÿòúÿ î àíà äåéèë.
Î ð å ñ ò. Íÿ ö÷öí? Çîðëóüó èëÿìè, éîõñà ñÿíÿ âåðäèéè ÿçàáëàð èëÿ?
Å ë å ê ò ð à. Ùÿì çîðè ëÿ, ùÿì äÿ ùÿð áèð øåé èëÿ.
Î ð å ñ ò. Ìÿýÿð ñÿíèí ùå÷ áèð êþìÿê÷èí éîõäóð?
Å ë å ê ò ð à. Áèðè âàðäû, àíúàã îíó áó ýöí ñÿí, êöë îëàðàã, óðíàäà
ýÿòèðìèñÿí!
Î ð å ñ ò. Àìàí, àìàí, áÿäáÿõò ãûç! Ñÿíÿ éàçûüûì ýÿëèð.
Å ë å ê ò ð à. Èíäèéÿ êèìè, ãîíàã, ìÿíÿ éàçûüû ýÿëÿí îëìàìûøäûð, ùå÷
êèì ìÿíèì äÿðäèìÿ ñÿíèí êèìè ãàëìàìûøäûð.
279
 Î ð å ñ ò. Äîüðóäóð, äîüðóäóð, åëÿäèð! Ìÿíèì äÿðäèì äÿõè ñÿíèí-
êèíäÿíäèð.
Å ë å ê ò ð à. Áÿëêÿ äÿ ñÿí áèçÿ ãîùóìñàí, ãîíàã?
Î ð å ñ ò. Úàí-áàøëà äåéÿðäèì, íÿ åäèì; àíúàã… ãûçëàðûí äèëè äèíú
äóðàðìû?
Å ë å ê ò ð à. À÷ìàçëàð, áó ãûçëàð ìÿíÿ ñàäèãäèðëÿð.
Î ð å ñ ò. Îíäà óðíàíû âåð, èøè áèëÿðñÿí.
Å ë å ê ò ð à. Éîõ, éîõ, éàëâàðûðàì! Îíó ÿëèìäÿí àëìà!
Î ð å ñ ò. Ñþçëÿðèìÿ èíàí, îíëàð äîüðóäóð.
Å ë å ê ò ð à. Àìàíäûð, ìÿíèì òÿñÿëëèìè ÿëèìäÿí àëìà!
Î ð å ñ ò (óðíàíû äàðòûá àëûð). Íàùàã éåðÿ éàëâàðìà!
Å ë å ê ò ð à. Úàí, ìÿíèì ÿçèç Îðåñòèì! Ñÿíèí êöëöíö áåëÿ ÿëèìäÿí
àëûðëàð!
Î ð å ñ ò. Ùàãñûç äàíûøìà! Ñÿí êÿäÿðëÿíìÿéÿ ùàãëû äåéèëñÿí.
Å ë å ê ò ð à. Ùÿëàê îëìóø ãàðäàøûì ùàããûíäà êÿäÿðëÿíìÿéÿ ùàããûì
éîõäóðìó?
Î ð å ñ ò. Åëÿ äàíûøìàüà ñÿí ùàãñûçñàí!
Å ë å ê ò ð à. Äåìÿê, ñîí òÿñÿëëèìäÿí áåëÿ ìÿùðóì åäèëäèììè?
Î ð å ñ ò. Ìÿðùóì åäèëìÿìèñÿí, óðíà ñÿíèí äåéèë!
Å ë å ê ò ð à. Âàõòà êè áóíäà Îðåñòèí êöëö âàð, íÿ ö÷öí ìÿíèì äåéèë?
Î ð å ñ ò. Îðàäà Îðåñòèí êöëö éîõäóð? Ñþç áèð îëàð.
Å ë å ê ò ð à. Áÿñ îíäà éàçûüà êóðãàíû ñèç ùàðàäà ãóðìóñóíóç?
Î ð å ñ ò. Ùå÷ éåðäÿ. Ñàü àäàìà êóðãàí ãóðóëìàç.
Å ë å ê ò ð à (þçöíö èòèðìèø ùàëäà). Íÿ äàíûøûðñàí?
Î ð å ñ ò. Áó, ìöãÿääÿñ ùÿãèãÿòäèð, èíàí.
Å ë å ê ò ð à. Äåìÿê, î ñàüäûð, ìÿíèì øàùèíèì?
Î ð å ñ ò. ßýÿð ñàüäûðñà, î äà ìÿí þçöìÿì.
Å ë å ê ò ð à. Ñÿí, ñÿí Îðåñòñÿí?
Î ð å ñ ò (öçöéöíö îíà ýþñòÿðèð). Àòàìûí ìþùöðöíö òàíûéûðñàíìû?
Áàõ, ýþð äöç äåéèðÿì, éîõñà éîõ?
Å ë å ê ò ð à (îíóí ãîëóíäàí éàïûøûð). Åé áþéöê øàäëûã ýöíö!
Î ð å ñ ò. Áÿëè, øàäëûãäûð, èíàíûðàì.
Å ë å ê ò ð à. Úàí, ñÿíèí ñåâèìëè ñÿñèíÿ ãóðáàí îëóì, ãàðäàø!
Î ð å ñ ò. Èíäè ãàðäàøûíû òàíûéà áèëäèíìè?
Å ë å ê ò ð à. Äîüðóäàíìû ìÿí ÿëèìëÿ ñÿíè òóòìóøàì?
Î ð å ñ ò. Êàø ùÿìèøÿ áèð-áèðèìèçè áåëÿ òóòà áèëÿéäèê.
280
 Å ë å ê ò ð à (õîðà). ßçèç ðÿôèãÿëÿðèì, âÿòÿíäàøëàð — ãûçëàð, Îðåñò áó-
ðàäàäûð! Î áóðàäàäûð, þëöì áèð ùèéëÿ èìèø, ùÿìèí ùèéëÿ èëÿ äÿ î, ãàéû-
äûá, éåíèäÿí èøûãëû äöíéàéà ýÿëìèøäèð.
Ê î ð è ô å é. Äîüðóäàí äà, ÿçèçëÿðèì, õîøáÿõòëèéèí áèðäÿí-áèðÿ öç
âåðìÿñèíè ýþðäöêäÿ àäàìûí ýþçö ñåâèíú éàøëàðû èëÿ äîëóð!

Åëåêòðàíûí øàäëûüûíà óéüóí ìóñèãè áàøëàéûð. Åëåêòðà ùÿëÿ äÿ

Îðåñòèí ÿëèíè áóðàõìàéàðàã, îíóí ýþçëÿðèíÿ áàõûð.

Å ë å ê ò ð à. Åé ìÿíèì ÿçèçèì, åé ìÿíèì ýþçöìöí íóðó, ïÿùëÿâàí

ãàðäàøûì! Ìÿíèì ãàðøûìäà äóðàí ñÿíñÿíìè? Ñÿí áóðàäàñàíìû,
ãàðäàøûì, ýþðöðñÿíìè ìÿíè — éåòèì áàúûíû?!
Î ð å ñ ò. Ìÿí áóðàäàéàì, àíúàã ñÿí áèð àç ùàé-êöé ñàëìà, äàíûø-
ìà, ñÿáèð åëÿ, äàéàí!
Å ë å ê ò ð à. Ñÿáèð åëÿ! Äàíûøìà?
Î ð å ñ ò. Äàíûøìàìàã éàõøûäûð: åâäÿ áèçè åøèäÿ áèëÿðëÿð!
Å ë å ê ò ð à. Éîõ, Àðòåìèäàíûí ãÿçÿáè ìÿíèì ö÷öí äÿùøÿòëèäèð: éîõ,
àíà òîðïàüûí öçÿðèíäÿ ìÿí, ôàéäàñûç áèð àüûðëûã îëàðàã ãàëìàã èñòÿìè-
ðÿì, ãàäûíëàð ãàðøûñûíäà ìÿí òèòðÿìÿéÿúÿéÿì!
Î ð å ñ ò. Åëÿ äåìÿ! Ãàäûí äà þç ÿëèëÿ þëöì ñà÷à áèëÿð: áóíó ñÿí
éàõøû áèëèðñÿí — áàøûíà ýÿëÿí òÿúðöáÿíè éÿãèí êè, óíóòìàìûñàí.
Å ë å ê ò ð à. Îô! Àìàíñûç êÿäÿð íÿüìÿëÿðè! Àõ, Àòðèäëÿð íÿñëèíÿ
äÿéÿí ñàüàëìàç âÿ óíóäóëìàç éàðàíû ñÿí éåíÿ äÿ ìÿíèì éàäûìà ñàëäûí!
Î ð å ñ ò. Îíó äà áèëèðÿì. Ãîé ñààòû ýÿëèá éåòèøñèí, ùàìûñûíû, åâè-
ìèçäÿ áàø âåðìèø áöòöí ôÿëàêÿòëÿðè áèç õàòûðëàéàúàüûã.
Å ë å ê ò ð à. Îô, ùÿð ñààò, èíäè ùÿð ñààò îíóí òàëåéèíè ùÿëë åòìÿê ö÷öí
èøëÿéèð; ùÿãèãÿò áóíó òÿëÿá åäèð. Èíäè, èíäè ìÿíèì èðàäÿì âÿ èõòèéàðûì
àðòûã èøûãëàíìûøäûð!
Î ð å ñ ò. Áèëèðÿì èøûãëàíìûøäûð: áàðû ñÿí îíó ìöäàôèÿ åò, ñàõëà!
Å ë å ê ò ð à. Íåúÿ åäèì?
Î ð å ñ ò. Âàõòûíäàí ÿââÿë áó ãÿäÿð äàíûøìàã îëìàç!
Å ë å ê ò ð à. Ñÿí ïàðëàã áèð øþëÿ îëàðàã ìÿíèì ãàðøûìäà äóðìóñàí,
ñÿñèìè êÿñìÿêëÿ îíó ãàðàëòìàã ìÿíÿìè ãàëìûøäûð? Àõû ìÿíèì öìèä
÷ûðàüûì àëÿì è÷ÿðèñèíäÿ ÿáÿäè îëàðàã ñþíöá ãàðàëìûøäû.
Î ð å ñ ò. Àëëàùëàðûí äÿéèøèëìÿç ñÿñè ìÿíè éåðèìäÿí ãûìûëäàòäûüû
äÿãèãÿäÿ î éåíèäÿí éàíäû.
281
 Å ë å ê ò ð à. Íÿ áþéöê øàäëûã! Äåìÿê ñÿíè àëëàù þçö ìÿíèì éàíûìà
ýþíäÿðìèøäèð. Ñÿíèí éåíèäÿí ìÿíèì éàíûìà äþíìÿéèí ìþúöçÿëÿð è÷ÿ-
ðèñèíäÿ ýþðöëìÿìèø áèð ìþúöçÿäèð!
Î ð å ñ ò. Äîüðóäóð, áàúûì. Ñÿíèí øàäëûüûíû êÿñìÿéÿ ùåéôèì ýÿëèð,
àíúàã îíà ùÿääèíäÿí àðòûã òàáå îëìàã èñÿ ãîðõóëó øåéäèð.
Å ë å ê ò ð à. Íå÷ÿ ìöääÿòäèð êè, ýþçëÿðèìè éîëóíà äèêèá ñÿíè ýþç-
ëÿìèøÿì, ãàðäàøûì: íÿùàéÿò, áó ýöí ýÿëèá ÷ûõìàüûíëà ìÿíÿ ñåâèíú
ýÿòèðìèñÿí: äþçöëìÿç ãÿì äÿðéàñûíà ãÿðã îëìàüûìû èñÿ, þçöí ýþðäöí,
àìàíäûð, ðÿùìñèç îëìà!
Î ð å ñ ò. Ìÿí, ðÿùìñèçÿììè, áàúûì?
Å ë å ê ò ð à. Ìÿíè øàäëûüûìäàí àéûðìà!
Î ð å ñ ò (íÿçàêÿòëÿ). Áàøãàñû îëñàéäû, áóíó äà áàüûøëàìàçäûì!
Å ë å ê ò ð à. Èúàçÿ îëàðìû?
Î ð å ñ ò (ýöëöìñÿéÿðÿê). ßëáÿòòÿ, îëàð!
Å ë å ê ò ð à (Îðåñòèí áîéíóíó ãóúàãëàéûð). Úàí, ãàðäàøûì! Î õÿáÿð
ìÿíè èëäûðûì êèìè âóðìóøäó, àíúàã áöòöí àüðûíû ìÿí þç ãÿëáèìäÿ ñàõ-
ëàéàðàã äþçöðäöì; íèòãèì òóòóëìóøäó, íàëÿ ÷ÿêÿ áèëìèðäèì. Èíäè ñÿí
ìÿíèìëÿñÿí. Ñÿíè ñåâèá îõøàìàãëà ìÿñò îëóðàì. Áó áþéöê øàäëûüû
ìÿí ùÿéàòûìûí ÿí àüûð ýöíëÿðèíäÿ áåëÿ éàäûìäàí ÷ûõàðìûðàì.

Áàøûíû Îðåñòèí ñèíÿñèíÿ ãîéóð. Îðåñò îíó íÿçàêÿòëÿ îõøàéûð. Ñöêóò.

Ìóñèãè äàéàíûð. Îðåñò éàâàøúà áàúûñûíûí ãîëóíó þç áîéíóíäàí ÷ÿêèð.

Î ð å ñ ò. Èíäè, ëàçûì îëìàéàí óçóí äàíûøûãëàðäàí ÿë ÷ÿê; àíàíûí

ñÿíÿ âåðäèéè àüûð ÿçàáëàðäàí, àòà èðñèìèçèí Åýèñô òÿðÿôèíäÿí äÿëèúÿñèíÿ
ÿçèëèá äàüûëìàñûíäàí âÿ òàð-ìàð îëìàñûíäàí ùÿëÿëèê äàíûøìà; áåëÿ äàíû-
øûãëàðëà ìÿøüóë îëñàã, áèçè ýþçëÿéÿí äÿãèãÿíè óíóäà áèëÿðèê. Èíäè ñÿí
ìÿíÿ äå ýþðöì èøÿ íåúÿ áàøëàìàã ëàçûìäûð: ùàðàéà ýåòìÿê âÿ þçöìö-
çö ùàðàäà ýèçëÿòìÿê ëàçûìäûð êè, äöøìÿíëÿðèí ãÿùãÿùÿ ñÿñè ÿáÿäè îëà-
ðàã êÿñèëñèí? Ñîíðà, áèð øåé äÿ âàð. Áèç åâèí è÷ÿðèñèíÿ ýèðìÿëèéèê: þçöíö
ýþçëÿ êè, öçöíäÿêè ñåâèíú ÿëàìÿòëÿðè áèçè ÿëÿ âåðìÿñèí. Ñÿí, åøèòäèéèí
áÿäáÿõò õÿáÿð äîüðó èìèø êèìè, êÿäÿðëÿí, àüëà âÿ àù-íàëÿ åò! Èøèìèç
áàø òóòàí êèìè — èñòÿäèéèìèç ãÿäÿð äàíûøûá ýöëÿ áèëÿðèê.
Å ë å ê ò ð à. Úàí, ãàðäàøûì! Ñÿí ëàçûì áèëÿí øåéëÿðèí ùàìûñû ìÿíèì
ö÷öí ãàíóíäóð: áó øàäëûüû ìÿíÿ áàüûøëàéàí ñÿíñÿí. Ìÿíèì úàíûì äà
ñÿíèíäèð. ßçèçèì, äöíéàíû ìÿíÿ âåðñÿëÿð áåëÿ, îíó ñÿíèí õûðäàúà áèð èí-
úèêëèéèíÿ äÿéèøìÿðÿì. ßýÿð ñÿíèí àðçóíà ãàðøû úöçè áèð ìàíå÷èëèê åäÿ-
282
ðÿìñÿ, áó ÿëáÿòòÿ êè, áèçè éóõàðûéà ãàëäûðàí àëëàùà ïèñ õèäìÿò îëà áèëÿð.
Î êè ãàëäû áèçèì èøëÿðèìèçÿ îíëàðû ñÿí þçöí éàõøû áèëèðñÿí; Åýèñôèí áó-
ðàäà îëìàäûüûíû âÿ àíàìûí åâäÿ òÿê ãàëäûüûíû åøèòìèñÿí; àíàì äà êè
ìÿíèì öçöìäÿ õîøáÿõòëèê ÿëàìÿòèíè ýþðÿ áèëìÿç; îíà áÿñëÿäèéèì êþùíÿ
íèôðÿòèí èçëÿðè ùÿëÿ äÿ öçöìäÿ äóðóð; áóíäàí ÿëàâÿ, ñÿíè ýþðÿíäÿí
áÿðè, ýþçëÿðèìäÿí àðàìñûç ñåâèíú éàøëàðû àõûð âÿ áó ñåâèíú éàøëàðû íåúÿ
àõìàéà áèëÿð êè, áèð ýÿëèøèíëÿ, ñÿí ìÿíèì ãàðøûìäà ùÿì þëö, ùÿì äÿ
äèðè îëàðàã äàéàíäûí! Ñÿí åëÿ áèð ìþúöçÿ ýþñòÿðäèí êè, ÿýÿð àòàì áåëÿ
ãàéûäûá éàíûìà ýÿëñÿéäè, ìÿí áóíà òÿÿúúöá åòìÿçäèì âÿ ýþçëÿðèìëÿ
ýþðäöéöìÿ òÿðÿääöäñöç îëàðàã èíàíàðäûì! Áóäóð, íÿùàéÿò ñÿí áóðà-
äàñàí, àðçóì áàøà ÷àòìûøäûð, áó ýöíäÿí ñÿí ìÿíèì ÿìðåäèúèìñÿí.
ßýÿð ìÿí òÿê ãàëñà èäèì, îíäà, èíàí èêè øÿðÿô òàúûíäàí ìöòëÿã áèðèíè àë-
ìàëû èäèì: éà ìÿðäëèêëÿ þç ùÿéàòûìûí ùàêèìè îëàðäûì, éà äà êè ìÿðä-
ëèêëÿ þëÿðäèì.
Î ð å ñ ò (àë÷àã ñÿñëÿ). Áàúûì, éàâàøúà äàíûø! Àääûì ñÿñè åøèäèðÿì,
ãàïûéà òÿðÿô ýÿëÿí âàð.

Ïèëàäûí âÿ õèäìÿò÷èëÿðèí éàíûíà ÷ÿêèëèð. Åëåêòðà ÿââÿëêè ïÿðèøàí âÿçèééÿòèíè àëûð.

Å ë å ê ò ð à (áÿðêäÿí). Åâÿ ýèðèí, éàäåëëè ãîíàãëàð, áó ñàðàéûí ãàïûñû

ñèçÿ à÷ûãäûð; ñèç þçöíöçëÿ êÿäÿðëè, ôÿãÿò çÿðóðè áèð ùÿäèééÿ ýÿòèðìèøñèíèç.

Èêèíúè ñÿùíÿ

Ñàðàéûí ãàïûëàðû à÷ûëûð âÿ áöòöí áó ñÿùíÿ áîéóíúà à÷ûã ãàëûð. Òàëôèáè ãàéüûëû ùàëäà
è÷ÿðèäÿí ÷ûõûð âÿ Åëåêòðàéà ôèêèð âåðìÿäÿí, Îðåñò èëÿ Ïèëàäà ìöðàúèÿò åäèð.

Ò à ë ô è á è. Ñèç äÿëè îëìóñóíóçìó! Áóðàäà íÿ îéóí ÷ûõàðäûðñûíûç.

Ìÿýÿð þç úàíûíûçûí ãÿäèð-ãèéìÿòèíè áèëìèðñèíèç? Éîõñà êè, àíàäàíýÿë-
ìÿ àüëûíûç èíäè áàøûíûçäàí ÷ûõûáäû. Áèð äöøöíöí, ñèç áóðóëüàíûí êÿíà-
ðûíäà äóðìàìûøñûíûç, ãàéûüûíûç ýèðäàáûí äöç è÷èíäÿäèð, àììà ñèç, ùÿëÿ
äÿ þç óüðàéàúàüûíûç ôÿëàêÿòè ýþðìöðñöíöçìö? ßýÿð ìÿí ùÿìèøÿ ñèçèí
ñàäèã ýþçÿò÷èíèç îëàðàã, êåøèéèíèçäÿ äóðìàñàéäûì, þçöíöçäÿí ãàáàã
èøèíèç ýÿëèá ñàðàéà éåòèøÿðäè. Áóíó áèëèí. Ìÿí þç ãåéäêåøëèéèìëÿ öñòö-
íöçö àëàúàã áþéöê áèð ãîðõóíó ðÿää åòäèì; óçóí äàíûøìàüû áèð éàíà
áóðàõûí, äîéóá-äîëàíìàã áèëìÿäèéèíèç øàäëûã ùàé-êöéöíäÿí ÿë ÷ÿêèí!
283
Åâÿ ýèðèí. Áèçèì èøèìèçäÿ ýåúèêìÿê ãîðõóëó øåéäèð. Ùÿëëåäèúè ñààò ýÿëèá
éåòèøìèøäèð!
Î ð å ñ ò. Àíúàã áèëìèðÿì, ìÿíèì ýÿëìÿéèìè àòàìûí åâè íåúÿ ãàð-
øûëàéàúàãäûð?
Ò à ë ô è á è. Èøëÿð éàõøû ãóðóëìóøäóð; ñÿíè ùå÷ êèì òàíûìûð.
Î ð å ñ ò. Éÿãèí êè, ñÿí ìÿíèì þëöì õÿáÿðèìè âåðìèñÿí?
Ò à ë ô è á è. Îíëàð ñÿíè èíäè àõèðÿò äöíéàíûí îðòà ýþáÿéèíäÿ ùåñàá
åäèðëÿð.
Î ð å ñ ò. Áÿñ þçëÿðè íÿ èëÿ ìÿøüóëäóðëàð? Ýöëöðëÿðìè, éîõñà àüëà-
éûðëàð?
Ò à ë ô è á è. Ñîíðà äåéÿðÿì. Ùÿëÿëèê îíó áèë êè, îíëàð ö÷öí èøëÿð éàõ-
øûëàøìûøäûð âÿ áèð äÿ êè, ÿýÿð îíëàð áåëÿ äöøöíìÿñÿéäèëÿð áèçèì ö÷öí
ïèñ îëàðäû.

ßââÿëúÿ Òàëôèáèäÿí ãîðõàí âÿ ïèñ õÿáÿð ýÿòèðäèéè ö÷öí áèð ìöääÿò îíà äöøìÿí
íÿçÿðèëÿ áàõàí Åëåêòðà, èíäè îíóí Îðåñòÿ éàõûí àäàì îëäóüóíó àíëàéûð.

Å ë å ê ò ð à. Ñåâèìëè ãàðäàøûì! Áó ãîíàã êèìäèð?

Î ð å ñ ò (ýöëöìñöíÿðÿê). Òàíûéà áèëìÿäèíìè?
Å ë å ê ò ð à. Àüëûì èøëÿìèð.
Î ð å ñ ò. Ìÿíè êèìÿ òàïøûðäûüûíû õàòûðëàìûðñàíìû?
Å ë å ê ò ð à. Íÿ äàíûøûðñàí?
Î ð å ñ ò. Áÿñ ìÿíè Ôîêèäÿ àïàðàí, ñÿíèí àüûëëû ñþçëÿðèíè âÿ
àðçóëàðûíû éåðèíÿ éåòèðÿí êèìäèð êè?
Å ë å ê ò ð à. Åé àëëàùëàð! Î âàõò þëäöðöëìöø àòàìäàí, áó ýöíÿ êèìè,
þç ñÿäàãÿòèíè êÿñìÿéÿí âàùèä àäàì áóäóðìó?
Î ð å ñ ò. Þçöäöð êè âàð. Áóäóð áöòöí ñóàëëàðûí úàâàáû.
Å ë å ê ò ð à (Òàëôèáèíèí ÿëèíè ñûõûð). Àù, ùÿéàòûìûçûí èøûüû, åâèìèçèí
âàùèä õèëàñêàðû! Ñÿíèìè ýþðöðÿì? Îíó âÿ ìÿíè ñÿí ãÿäÿð áÿëàëàðäàí
øöúàÿòëÿ ñàõëàìûñàí! Àù, ñÿìèìè ÿëëÿð, óíóäóëìàç õèäìÿòëÿð ýþðìöø
àéàãëàð! Àé èíñàôñûç, íå÷ÿ âàõòäûð êè, ñÿí áóðàäàñàí, àíúàã áó ñèððè ùÿëÿ
äÿ ìÿíÿ à÷ìàìûñàí! Ìÿíÿ èíòàùàñûç ñåâèíú âåðÿúÿê áèð èø èëÿ ýÿëäèéèí
ùàëäà, äåäèéèí ñþçëÿðëÿ ìÿíè þëäöðöá ãóðòàðäûí! Ñàëàì îëñóí, ñÿíÿ, àòà!
Ñÿíèí ñèìàíäà ìÿí ùÿãèãÿòÿí äÿ äîüìà àòàìû ýþðöðÿì! Àëãûø ñÿíÿ,
àòà! Âÿ îíó äà áèëìÿëèñÿí êè, áèð ýöíöí è÷ÿðèñèíäÿ ñÿíÿ ÿí àúû íèôðÿòëÿð
áÿñëÿéÿí ìÿí èäèì, ùàìûäàí àðòûã ñÿíè ñåâÿí äÿ ìÿí îëäóì.
Ò à ë ô è á è. Äàíûøûüû ãóðòàðìàã ëàçûìäûð. Ýþé þç ôûðëàíìàñû èëÿ, Åëåê-
òðà, áèçÿ ÷îõ ýöíëÿð ýþíäÿðÿúÿê; îíäà ñÿí áóðàäà äåéèá òàìàìëàéà
284
áèëìÿäèéèí ñþçëÿðèí îëäóãúà ïàðëàã íÿòèúÿñèíè þç ýþçöíëÿ ýþðÿ
áèëÿúÿêñÿí. Ñèçÿ èñÿ, äîñòëàð, éåíÿ äÿ òÿêðàð åäèðÿì: èøèí âàõòû ÷àòìûø-
äûð! Èíäè Êëèòåìíåñòðà òÿêäèð âÿ áó ñààò êàøàíÿäÿ ùå÷ áèð êèøè éîõäóð.
Úÿëä îëóí! Éîõñà ñàéúà þòêöí âÿ àüûëúà êÿñêèí îëàí äöøìÿí ýÿëèá öñ-
òöìöçö àëàð.
Î ð å ñ ò. Ýåäÿê, Ïèëàä; ùÿëëåäèúè ñààò éåòèøÿíäÿ óçóí äàíûøìàã éà-
ðàìàç. Éóõóëàìàäàí ãàïûëàðûìûçûí êåøèéèíäÿ äóðàí áöòöí áó äîüìà
àëëàùëàðà ñàëàì âåðÿðÿê, òåçëèêëÿ ñàðàéà ýèðìÿëèéèê.

Òàëôèáè, ýÿíúëÿð èëÿ áÿðàáÿð, Àïîëëîíóí, Àðòåìèäàíûí, Ùåðàíûí âÿ Ùåðìåñèí

áöòëÿðèíÿ éàõûíëàøûð âÿ äîäàãëàðûíûí àëòûíäà îíëàðà ñàëàì âåðèá, äóà îõóéóð. Åëåêòðà,
áþéöê áèð òÿëàø èëÿ, Àïîëëîíóí àéàãëàðûíà äöøöð.

Å ë å ê ò ð à. Åøèò îíëàðûí äóàñûíû, ùþêìäàð Àïîëëîí; åøèò ìÿíèì äÿ

àíä-àìàíûìû! Íå÷ÿ äÿôÿëÿðëÿ ìÿí ñÿíÿ åùòèìàìëû ÿëëÿðèìëÿ, ýöúöì
÷àòàí ãÿäÿð ïàé ýÿòèðìèøÿì: Èíäè äÿ ñÿíÿ ýöúöì ÷àòàí ãÿäÿð ùþðìÿò
åäÿðÿê éàëâàðûðàì, äóà åäèðÿì âÿ àíä âåðèðÿì: åé Ëèêåé Àïîëëîíó! Þç
ìÿðùÿìÿòèíëÿ, áèçÿ áàøëàäûüûìûç áó èøäÿ êþìÿê÷è îë! Ãîé áöòöí èí-
ñàíëàð áèëñèíëÿð êè, áÿäáÿõòëèê òþðÿäÿíëÿðÿ êÿðèì àëëàù òÿðÿôèíäÿí íåúÿ
ùÿäèééÿ ýÿëèð!

Äóà ãóðòàðäûãäàí ñîíðà ùàìûñû ñàðàéà òÿðÿô éîëëàíûðëàð: ãàáàãäà Òàëôèáè ýåäèð,
îíóí àðõàñûíúà Îðåñò èëÿ Ïèëàä, ñîíðà, õèäìÿò÷èëÿð, ëàï àõûðäà èñÿ — Åëåêòðà. Áó ãàéäà
èëÿ îíëàð ïèëëÿêÿíëÿðè ãàëõûð âÿ ñàðàéûí éàðûìãàðàíëûã ñåéâàíûíäà ýþçäÿí èòèðëÿð; îíëàðûí
àðõàñûíúà ãàïûëàð ìþùêÿì áàüëàíûð.

ÄÞÐÄÖÍÚÖ ÑÒÀÑÈÌ

Ñàêèò âÿ ãÿìýèí áèð ìóñèãè áàøëàéûð. Õîð îðòàëûãäàêû áöòëÿðèí àðàñûíäà äàéàíìûø
âÿ àðàìñûç îëàðàã ñàðàéûí áàüëàíìûø ãàïûëàðûíà òÿðÿô áàõûð.

Õîð

Îäóð, ýþðöðÿì, ýåäèð, ãàáàãúûëäûð èñòè ãàí

Àëëàùû îâ÷ó — Àðåñ; àëûíàúàã èíòèãàì!
Êþïÿê Åðèíëÿð äÿ, ùèññ åäÿðÿê àðàéà
Äöøöð ãÿäèì, ýöíàù ãàí äîëóøäóëàð ñàðàéà.
Áèòäè òÿëàø, ìÿøÿããÿò!
285
 Ãÿëáèìäÿêè éóõóëàð, áèð àíäà, ãàðøûìûçäà
Îëàúàãäûð ùÿãèãÿò!
Îäóð, ìÿðùóìëàð äîñòó ýèçëèúÿ, ñèíÿ-ñèíÿ,
Ýèðäè ãÿäèì ùþêìðàí àòà êàøàíÿñèíÿ
Èòèëÿíìèø õÿíúÿðè ÷ûõìàã èñòÿð ãûíûíäàí —
Àëìàã ö÷öí ãàíà ãàí.
Éåòèøäè àõûð ñààò!
ßçèá îíó ùèéëÿýÿð, êèíëè, òóòãóí áèð çöëìÿò
Ùåðìåñ ýåäèð îíóíëà,
Ùÿäÿô êå÷ìèøäèð ÿëÿ!

ÅÊÑÎÄ

Áèðèíúè ñÿùíÿ

Ãàïû áèð àç à÷ûëûð, Åëåêòðà éàâàøúà ñèâèøèá îðàäàí ÷ûõûð. Î, òÿëàøûíäàí þçöíö
áèëìÿéÿðÿê ìöâàçèíÿòèíè èòèðèð, ñþéêÿíÿúÿê áèð øåé àõòàðûð âÿ àðõàñûíû ýèðÿúÿêäÿêè
ñöòóíà âåðèá òîõòàéûð. Ìóñèãè äàâàì åäèð âÿ ýåòäèêúÿ äàùà äà ãîðõóíú áèð àùÿíý àëûð,
àõøàìäûð.

Å ë å ê ò ð à. Ñàêèò îëóí, ðÿôèãÿëÿðèì, ñÿñ ñàëìàéûí! Îíëàð àðòûã ùÿ-

äÿôèí öñòöíö àëìûøëàð; èø áèð äÿãèãÿäÿ òàìàì îëàúàãäûð!
Ê î ð è ô å é. Áÿñ îðàäà íÿ èøëÿð áàø âåðèð?
Å ë å ê ò ð à. Àíàì óðíàíû ÿêëèëëÿðëÿ áÿçÿéèð! Îíëàð ãàðøûñûíäà äóð-
ìóøëàð, áàøûíûí öñòöíäÿ èñÿ…
Ê î ð è ô å é. Áÿñ ñÿí íÿ ö÷öí ÷ûõäûí?
Å ë å ê ò ð à. Ìÿí ýþçÿòëÿìÿëèéÿì êè, èø âàõòû Åýèñô îíëàðûí öñòöíö
àëìàñûí.
Ê ë è ò å ì í å ñ ò ð à í û í ñ ÿ ñ è. Àù, åâèì! Ãàíëû åâèì âàé! Äîñò-
ëàðûì óçàãäà ãàëìûø, úàíèëÿð öñòöìö àëìûø!
Å ë å ê ò ð à. Àé! Ôÿðéàä ñÿñè ýÿëäè, åøèòäèíèçìè, ðÿôèãÿëÿð?

Õîð

Íàëÿ ñÿäàñû ýÿëèð äÿùøÿò ýÿòèðèð ñÿñè…

Äþçöëìÿçäèð áó ôÿðéàä!

Ê ë è ò å ì í å ñ ò ð à í û í ñ ÿ ñ è. Áÿäáÿõò úàíûì âàé! Ùàðàäàñàí

Åýèñô, ùàðàäà ãàëìûñàí?
286
 Å ë å ê ò ð à (Åýèñôèí àäûíû åøèòäèêäÿ äÿðùàë ãÿääèíè äöçÿëäèð). Èêèíúè
ôÿðéàä!
Ê ë è ò å ì í å ñ ò ð à í û í ñ ÿ ñ è. Áàëà! Àíàíà éàçûüûí ýÿëñèí, áàëà!
Å ë å ê ò ð à. Ñÿíèí îíà éàçûüûí ýÿëìèøäèìè, ñÿí îíóí àòàñûíà ðÿùì
åòìèøäèíìè?
Õîð

Ìÿùâ îëäó õàèí àðâàä.

Åé øÿùÿð, åé êÿäÿðäÿ òÿúðöáÿëÿíìèø íÿñèë!
Áó ýöíäÿí ñîí ãîéóëäó éàìàí òàëåéèíÿ, áèë!

Ê ë è ò å ì í å ñ ò ð à í û í ñ ÿ ñ è. Âóðìà, áàëà, äàéàí, äóð!

Å ë å ê ò ð à. Ýöúöí âàðêÿí, áèð äÿ âóð!
Ê ë è ò å ì í å ñ ò ð à í û í ñ ÿ ñ è. Ôÿëàêÿò!
Å ë å ê ò ð à. Áÿëè, Åýèñô èëÿ ñÿíèí ö÷öí!

Õîð

Ãÿçà áèòäè, ãóðòàðäû; òàïäû éåíè áèð ùÿéàò

Ãàðà éåðèí àëòûíäà ýþìöëìöø ùþêìäàð î ïàê çàò;
Âóðäóüó éàðà èëÿ, éàðà àëìûøäûð úÿëëàä;
Ãàí ãóñóð ãàí éåðèíÿ, ñîí äÿôÿ åäèð ôÿðéàä!

Èêèíúè ñÿùíÿ

Ãàïû éåíÿ äÿ à÷ûëûð. Îðåñò èëÿ Ïèëàä ÷ûõûðëàð.

Îðåñòèí ÿëèíäÿ òÿçÿ ãàíà áàòìûø õÿíúÿð âàð

Ê î ð è ô å é. Îíëàð ÷ûõäûëàð, ÿëëÿðèíäÿ ãóðáàí íÿìèøëèéè âàð. Îíëàðû

áèç äàíìàìàëûéûã.
Å ë å ê ò ð à (áàøûíû ãàëäûðìàäàí). Òàìàì îëäóìó, Îðåñò!
Î ð å ñ ò (òóòãóí). Àïîëëîíóí ìÿðùÿìÿòëè áóéðóüó èëÿ, ñàðàéäà èøëÿð
éàõøû ýåòäè.
Å ë å ê ò ð à. Òÿëÿô îëäóìó?
Î ð å ñ ò. Àðõàéûí îë! Àíàíûí íàìóññóçëóüóíäàí âÿ ñÿíÿ ÿçàá âåðÿ-
úÿéèíäÿí àðòûã ãîðõìàéà áèëÿðñÿí.
Å ë å ê ò ð à. Àòàìûí þëöìöíö âÿ ñÿíèí êÿäÿðëÿðèíè î þç ãàíû èëÿ éóäó.
287
 Î ð å ñ ò. Ãîé îíóíëà áèðëèêäÿ íÿñëèìèçäÿêè ëÿíÿò äàìüàñû äà ðÿää
îëñóí!
Õ î ð. Äàíûøûã êèôàéÿòäèð; ìèñ ïàðûëòûñû ýÿëäè éÿãèí Åýèñô áóðàéà òÿ-
ëÿñèð.
Î ð å ñ ò. Ýÿëñèí, õîø ñààòëà! Ìÿí îíó ãÿáóë åòìÿéÿ ÷îõ øàäàì.
Å ë å ê ò ð à. Îðåñò, ñÿí óçàãëàø!
Î ð å ñ ò. Îíó ùàðàäà ýþðöðñÿí? Éàõûíäûðìû áóðàéà?
Å ë å ê ò ð à. Î, øÿùÿð úèâàðûíäàí íÿøÿ èëÿ éûüûøûá, íÿøÿñèç éîëà äöøäö.

Õîð

Òåç îëóí. Ãàïûëàðûí äàëûíà ýèðèí!

Áèð èøè øàäëûãëà âóðäóíóç áàøà -
Èêèíúèéÿ èíäè åäÿê òàìàøà!

Î ð å ñ ò. Î äà áàø öñòÿ!
Å ë å ê ò ð à. Òåç îë ñàðàéà ýèð.
Î ð å ñ ò (Ïèëàä èëÿ ñàðàéà ýèðÿðÿê). Ìÿí ýåòäèì.
Å ë å ê ò ð à. Îíó ìÿí þçöì ãÿáóë åäÿúÿéÿì.

Õîð

Äöøìÿí åøèäÿúÿêäèð ùÿëèì-ùÿëèì ñþçöíö,

Ñûçûëäàéàí ñÿñèíäÿ áèð éàëòàãëûã ýþðÿúÿê;
Þç éàõûí þëöìöíö äóéìàéàðàã, âÿùøè òÿê
Úóìàúàã ùÿãèãÿòèí ñÿðò òîðóíà ýèðÿúÿê!

Ö÷öíúö ñÿùíÿ
Åëåêòðà éåíÿ äÿ Îðåñò èëÿ Ïèëàäûí ýèðäèéè ãàïû àüçûíäà äàéàíìûøäûð. Ñîë òÿðÿôäÿí, Åýèñô
ýÿëèð. Î, ÿââÿëúÿ Åëåêòðàíû ýþðìÿéÿðÿê õîðà ìöðàúèÿò åäèð. Ìóñèãè äàéàíûð.

Å ý è ñ ô. Êèì äåéÿð ìÿíÿ, ýÿðäóíÿëÿðèí óüðàäûüû ãÿçàäà Îðåñòèí þë-

ìÿñè ùàããûíäà õÿáÿð ýÿòèðÿí ôîêåéëè ãîíàãëàð ùàðàäàäûðëàð?

Åëåêòðàíû ýþðÿðÿê. Ìÿíèì ñóàëûì ñÿíÿäèð: ùÿ, ñÿíÿ — ñÿíèí àäÿò åòäèéèì ÿäÿáñèç
ùàçûðúàâàáëûüûíûí àõûðû íÿ îëäó? Áó õÿáÿð ùàìûäàí àðòûã ñÿíè íàðàùàò åòìèøäèð âÿ áó
áàðÿäÿ ùàìûäàí éàõøû ñÿí áèëìÿëèñÿí!

288
 Å ë å ê ò ð à. Ñÿí ùàãëûñàí; ìÿí þç äîñòëàðûìûí áþéöê ñåâèíúëÿðèíÿ
éàáàí÷û ãàëà áèëÿðäèììè?
Å ý è ñ ô. Áÿä éàäåëëèëÿð ùàðàäàäûðëàð? Éåðëÿðèíè äå!
Å ë å ê ò ð à. Ãîíàãïÿðÿñò åâäàðûìûçûí øÿðèôèíäÿ.
Å ý è ñ ô. Þëöì ùàããûíäà îíëàð äîüðóìó ñþçëÿð äàíûøûðëàð?
Å ë å ê ò ð à. ßëáÿòòÿ, ùÿòòà þçëÿðèëÿ ìåéèòè áåëÿ ýÿòèðìèøëÿð.
Å ý è ñ ô. Îíó þç ýþçöìëÿ ýþðÿ áèëÿðÿììè?
Å ë å ê ò ð à. ßëáÿòòÿ, ñÿíÿ êèì áèð ñþç äåéÿ áèëÿð êè?
Å ý è ñ ô (åòèìàäñûç). Ñÿíäÿí ÷ûõìàéàí èø, ñþçëÿðèíäÿ ñåâèíú ÿëàìÿòè
âàð!
Å ë å ê ò ð à. Íÿ åäèì, ñåâèíìÿëè éåðäÿ ñåâèíìÿê ëàçûìäûð!
Å ý è ñ ô. Ùàìûíûç ñÿñèíèçè êÿñèí! À÷ûí ãàïûëàðû, òàéáàòàé åëÿéèí: ãîéóí
îíóí ìåéèòèíè áöòöí ìèêåíëèëÿð âÿ áöòöí àðãîñëóëàð ýþðñöíëÿð. ßýÿð
âÿòÿíäàøëàðäàí çÿêàñûç îëàðàã þç ðóùóíà öìèä òÿñÿëëèñè âåðÿí âàðñà,
ãîé áó ùÿðÿêÿòñèç ìåéèòè þç ýþçö èëÿ ýþðñöí âÿ áàøûíû, áèð äàùà äîí-
ãóëäàíìàäàí, ìÿíèì úèëîâóìà ñàëñûí; ãîé áóíäàí áåëÿ, î ýþçëÿìÿñèí
êè, ñîíðàäàí-ñîíðàéà áàøûíà ýÿëÿí àüëû, îíó ìÿíèì ñÿðò úÿçàëàðûìäàí ðÿô
åäÿ áèëÿúÿêäèð!
Å ë å ê ò ð à. Ìÿñÿëÿí, ìÿíèì êèìè, ýþðöðñÿíìè, ìÿí äàùà àüûë-
ëàíìûøàì. Ñÿíèí ýöúöí ãàðøûñûíäà èêèãàò îëóá áàø ÿéèðÿì.

Äþðäöíúö ñÿùíÿ

Åëåêòðà ãàïûëàðû òàéáàòàé à÷ûð. Ñàðàéûí è÷è ìÿøÿëëÿðëÿ èøûãëàíìûøäûð; ãàïûíûí

àüçûíäà, öñòö úåúèì èëÿ þðòöëìöø âÿ àéàãëàðû èëÿ ãàïûéà òÿðÿô óçàäûëìûø ìåéèò ýþðöíöð.
Þëöíöí áàø òÿðÿôèíäÿ Òàëôèáè, îíäàí áÿðèäÿ, ãàïûíûí éàõûíëûüûíäà èêè íÿôÿð õèäìÿò÷è,
þëöíöí àéàã òÿðÿôèíäÿ èñÿ Îðåñò èëÿ Ïèëàä äóðìóøëàð. Ùàìûñûíûí õÿíúÿðè ïëàøëàðûíûí
àëòûíäàäûð. Ãàïûëàðû à÷äûãäàí ñîíðà Åëåêòðà Åýèñôè ìåéèòèí ãàðøûñûíäà ãîéóá, þçö
ïèëëÿêÿíëÿðëÿ àøàüûéà, õîðóí éàíûíà åíèð.

Å ý è ñ ô (þç-þçöíÿ). Éà Çåâñ, ìÿí îíóìó ýþðöðÿì? Î, ùÿëàê îë-

ìóøäóð. Ìÿí õîøáÿõòëèê è÷ÿðèñèíäÿ èêÿí, àëëàùûí ùÿñÿäèíÿ ëàéèã îë-
äóüóì áèð âàõòäà èêÿí — Íåìåçèäà, ñÿíèí íèôðÿòèíè ãàçàíìàã èñòÿ-
ìèðÿì. (Îðåñòÿ âÿ Ïèëàäà) Ñèç èñÿ, ìåéèòèí þðòöéöíö ýþòöðöí, äîüìà
þâëàäûìà þçöì äÿ àüëàìàã èñòÿéèðÿì.
Î ð å ñ ò. Îíó ñÿí þç ÿëèíëÿ ýþòöðìÿëèñÿí: áóðàäà àüà ìÿí äåéèëÿì êè,
ñÿíñÿí. Þëöéÿ áèð íÿçÿð ñàë âÿ îíà ìåùðèáàíëûãëà ñàëàì âåðèá ùþðìÿò åò.
289
 Å ý è ñ ô (ïèëëÿêÿíëÿðè ãàëõàðàã). Äîüðó ñþçäöð, åëÿ äÿ îëìàëûäûð, îíäà
ñÿí ýåò Êëèòåìíåñòðàéà äå áóðàéà ýÿëñèí.
Î ð å ñ ò. Î, éàõûíäàäûð âÿ ÷àüûðìàã äà ëàçûì äåéèë.
Îðåñò, Ïèëàä èëÿ áÿðàáÿð ïèëëÿêÿíëÿðè åíèá, ñÿùíÿéÿ äöøöð âÿ ìåéèòèí ãàðøûñûíäà
Åýèñôÿ éåð âåðèðëÿð. Åýèñô, áèð àç òÿðÿääöääÿí ñîíðà úÿëä ùÿðÿêÿòëÿ ìåéèòèí öñòöíäÿêè
þðòöéö àòûð âÿ Êëèòåìíåñòðàíû òàíûéûð.

Å ý è ñ ô (ãîðõàðàã). Àëëàùëàð! Ìÿí íÿ ýþðöðÿì?

Î ð å ñ ò. Êèìè ýþðìÿê èñòÿéèðäèí êè?

Åýèñô ãà÷ìàã èñòÿéèð. Îðåñò èëÿ Ïèëàä õÿíúÿðëÿðèíè ñèéèðèá, îíóí éîëóíó êÿñèðëÿð.
Åýèñô ýåðèéÿ, ñàðàéûí è÷èíÿ äîüðó ãà÷ûð, àíúàã áóðàäà äà îíó ñèéèðìÿõÿíúÿð Òàëôèáè èëÿ
õèäìÿò÷èëÿð ãàðøûëàéûðëàð. Î, äÿùøÿòäÿí þçöíö èòèðÿðÿê, ïèëëÿêÿíëÿðäÿ äàéàíûð âÿ Îðåñòÿ
áàõûð.

Å ý è ñ ô. Ñèç êèìñèíèç! Íåúÿ îëìóøäóð êè, ìÿí ùèéëÿýÿð õàèíëÿðèí

òîðóíà äöøìöøÿì?
Î ð å ñ ò. Ñÿí, ùÿìèøÿ äèðè àäàìû þëö àäëàíäûðäûüûíû áèëìèðäèíìè?
Å ý è ñ ô. Àíëàäûì, àíëàäûì! Àðòûã ùå÷ áèð øöáùÿì ãàëìàìûøäûð: îõ,
éàëàí÷û, ùèéëÿýÿð! Áèëèðÿì, ñÿí Îðåñòñÿí!
Î ð å ñ ò. Áóíóíëà äà áåëÿ, åé ïåéüÿìáÿð, ñÿí óçóí ìöääÿò þç-
þçöíö àëäàòäûí?
Å ý è ñ ô. Àõ! Þëöì àðòûã öñòöìö àëìûøäûð! Éàëâàðûðàì ñÿíÿ, ùå÷ îë-
ìàçñà áèð êÿëìÿ ñþç äåìÿéÿ ìÿíÿ èìêàí âåð!
Å ë å ê ò ð à. Ñÿíè àíä âåðèðÿì àëëàùà, ãàðäàøûì, ñþç äåìÿêëÿ, îíà
þç ùÿéàòûíû óçàòìàã èìêàíûíû âåðìÿ. Ñàéüûñûç õàèíèí þç çÿðóðè þëöìö-
íö áèð àí áåëÿ îëñóí óçàòìàñûíäàí áèçÿ íÿ ôàéäà âàð êè? Áó äÿãèãÿ îíó
þëäöð, ìåéèòèíè èñÿ, ýþçöìöçäÿí òåçëèêëÿ ðÿää åëÿìÿê ö÷öí ëÿéàãÿòëÿ
ãÿáèð ãàçàíëàðà òàïøûð; áåëÿ îëìàçñà, èøýÿíúÿëÿð ÷ÿêìèø ãÿëáèìèçèí àü-
ðûñû êÿñìÿéÿúÿê.
Î ð å ñ ò (õÿíúÿðè èëÿ è÷ÿðè ãàïûíû ýþñòÿðÿðÿê). Òåç îë, ýèð ñàðàéà! Èíäè
áîø ñþçëÿðèí âàõòû äåéèë; ìÿíÿ ñÿíèí ùÿéàòûí ëàçûìäûð.
Å ý è ñ ô. Íÿ ö÷öí ñàðàéà? Áó ãÿäÿð øþùðÿòëè ãÿùðÿìàíëûüûíû ñÿí
ãàðàíëûã è÷ÿðèñèíäÿ áàñäûðìàã èñòÿéèðñÿíìè? Ìÿíè áóðàäà þëäöð!
Î ð å ñ ò. Ìÿíÿ þéöä-íÿñèùÿò ëàçûì äåéèëäèð. Ñÿí îðàäà, àòàìûí ãèé-
ìÿêåø èëÿ ùÿëàê åäèëäèéè éåðäÿ þëìÿëèñÿí!
Å ý è ñ ô. Åé Àëëàù, Ïåëîïèäëÿðèí ãÿçà âÿ ãÿäÿðèíÿ áåëÿ þëöììö
éàçûëìûøäûð?
290
 Î ð å ñ ò. Éîõ, éàëíûç ñÿíèíêèíÿ. Áóðàäà ñÿíèí ïåéüÿìáÿðèí ìÿíÿì.
Å ý è ñ ô. Áó ÷îõáèëìèøëèê ñÿíÿ àòàíûí ìèðàñû äåéèëäèð!
Î ð å ñ ò. Úàâàá âåðìÿêëÿ ñÿí éàëíûç þç þëöì äÿãèãÿíè ëÿíýèäèðñÿí,
éåðè!
Å ý è ñ ô. Àïàð!
Î ð å ñ ò. Ãàáàüûìà äöø!
Å ý è ñ ô. Ìÿíèì ãà÷àúàã éîëóìó êÿñìÿê èñòÿéèðñÿíìè?
Î ð å ñ ò. Éîõ. Þëöìöí éîëó ñÿíèí ö÷öí ùÿìèøÿ à÷ûãäûð: ñÿí îíóí
áöòöí àúûëûüûíû äàäìàëûñàí! Àíúàã áèðúÿ áóðàñû ïèñäèð êè, õÿáèñëÿð þç áÿä
ÿìÿëëÿðèíèí ãàðøûñûíäà äÿðùàë þëäöðöëìöðëÿð: áóíóíëà äà íàìóññóçëàðûí
íÿñèëè òþðÿéèð âÿ àðòûð.

Îðåñòèí éåíèäÿí ÿìð èøàðÿñèíè ýþðÿí Åýèñô, áàøûíû àøàüû ñàëûð âÿ ñàðàéûí è÷ÿðèñèíÿ
òÿðÿô ýåäèð. Îðåñò âÿ Ïèëàä îíó èçëÿéèðëÿð. Ãàïûëàð áàüëàíûð. Åëåêòðà ïèëëÿêÿíèí áàøûíà éö-
éöðöá, ñöêóòà ñþéêÿíèð âÿ ñàðàéäàí óçàãëàøàí àäàìëàðûí àéàã ñÿñëÿðè ýÿëèð; ñîíðà èñÿ,
äÿùøÿòëè áèð áàüûðòû èëÿ áÿðàáÿð àüûð áèð èíñàí úÿñÿäèíèí éåðÿ äöøäöéö åøèäèëèð. Éåíÿ äÿ
ñàêèòëèê îëóð. Áèð àç ôàñèëÿäÿí ñîíðà ãàïûëàð òàéáàòàé à÷ûëûð. Ãàïûíûí àüçûíäà Åýèñôèí âÿ
Êëèòåìíåñòðàíûí éàíéàíà äþøÿíìèø ìåéèòëÿðè ýþðöíöð. Îðåñò, ãàíëû õÿíúÿðèíè àøàüû ñà-
ëàðàã îíëàðûí éàíûíäà äóðìóøäóð. Ãàëàíëàðû èñÿ êÿíàðäàäûðëàð. Áó ñÿùíÿíè ýþðÿí Åëåêòðà,
øàäëûã áàüûðòûñû èëÿ ãàðäàøûíûí áîéíóíà ñàðûëûð. Áöòöí áó ùàäèñÿëÿð çàìàíû ñÿùíÿ éàâà-
éàâàø àäàìëàðëà äîëìóøäóð, îíëàð Îðåñòè âÿ Åëåêòðàíû òÿáðèê åäèðëÿð. Ìóñèãè ìàðø ÷àëûð.

Ê î ð è ô å é. Ñèç, åé Àòðèäëÿðèí íÿâÿëÿðè, àçàäëûã éîëó èëÿ ùÿðÿêÿò åäÿ-

ðÿê, ÷îõ àüûð êÿäÿð âÿ ôÿëàêÿòëÿðäÿí êå÷äèíèç, èøûãëû äöíéàéà éîë à÷äûíûç.
Èíäè ñèç õîøáÿõòñèíèç!

Úàìààò âÿ õîð øàäëûã è÷ÿðèñèíäÿ äàüûëûøûá ýåäèðëÿð, ãàïûëàð áàüëàíûð.

Ñîí

291
 ÅÂÐÈÏÈÄ

Å.ÿ. 480-406

Å â ð è ï è ä éóíàí äðàìàòóðýèéàñûíûí ö÷öíúö ýþðêÿìëè øÿõñèééÿòèäèð.

Éóíàíèëÿð ùÿð ö÷ äðàìàòóðãó ìÿøùóð Ñàëàìèí ãàëèáèééÿòèëÿ áàüëàìûø-
ëàð. Ìÿëóìäóð êè, Åñõèë áó âóðóøäà øÿõñÿí èøòèðàê åòìèø âÿ éàðàëàí-
ìûøäû. Ñîôîêë ùÿìèí ãàëèáèééÿò ö÷öí íÿüìÿ ãîøìóø, þç õîðó èëÿ èôà
åòìèøäè. Åâðèïèä èñÿ Ñàëàìèí âóðóøó èëèíäÿ àíàäàí îëìóøäóð.
Åâðèïèäèí ùÿéàòû ÷îõëó ÿôñàíÿëÿð âÿ ðÿâàéÿòëÿðëÿ äîëóäóð. Õöñó-
ñèëÿ, ìÿøùóð éóíàí ìÿçùÿêÿñè Àðèñòîôàí ìÿçùÿêÿëÿðèíäÿ Åâðèïèäè ýö-
ëöíú âåðìÿê ö÷öí, îíóí ùÿéàòû ùàããûíäà áÿçè øåéëÿð óéäóðìóøäóð êè,
áóíëàð áèð ÷îõ çÿíëÿðèí, ôÿðçèééÿëÿðèí äîüìàñûíà ñÿáÿá îëìóøäóð.
Åâðèïèä 480-úè èëäÿ Ñàëàìèí àäàñûíäà àíàäàí îëìóøäóð. Áèð ðÿâà-
éÿòÿ ýþðÿ, îíóí àòàñû Ìíåñàðõ êè÷èê àëâåð÷è, áàøãà ðÿâàéÿòÿ ýþðÿ çà-
äÿýàí ñèíôèíÿ ìÿíñóá èìèø. Åâðèïèä éàõøû òÿùñèë àëìûøäûð. Îíóí î äþâð
ö÷öí çÿíýèí êèòàáõàíàñû âàðìûø. Èëê ÿââÿëëÿð èäìàí èøëÿðèíÿ, ñîíðàëàð
ðÿñìÿ, õöñóñèëÿ êàðèêàòóðàéà ùÿâÿñ ýþñòÿðÿí Åâðèïèä, ñîíðàëàð ôÿëñÿôÿ
èëÿ ìàðàãëàíìûø, þç äþâðöíöí ìÿøùóð ôèëîñîôëàðû îëàí Àíàãñàãîð, Àð-
õåëàé ñîôèñòëÿðäÿí Ïðîòàãîð âÿ Ïðîäèê èëÿ éàõûí äîñò îëìóøäóð.
Ãÿäèì “òÿðúöìåéè-ùàë” éàçàíëàð îíó òÿðêè-äöíéà áèð àäàì êèìè
òÿñâèð åäèðëÿð. Î, úÿìèééÿò âÿ äþâëÿò èøëÿðèíäÿí óçàãëàøàðàã, ýóéà Ñà-
ëàìèí àäàñûíäà áèð ìàüàðàäà þç ÿñÿðëÿðèíè éàçàðìûø. Ëàêèí áöòöí áó
ðÿâàéÿòëÿðÿ áàõìàéàðàã, îíóí ÿñÿðëÿðèíäÿ äþâðöíöí ÿí ìöùöì
èúòèìàè ùàäèñÿëÿðè, ñèéàñè âÿ ôÿëñÿôè òîããóøìàëàðû þç ÿêñèíè òàïìûøäûð.
Ùÿòòà Ñîôîêëäàí ôÿðãëè îëàðàã ýöíöí ÿí áàøëûúà âÿ ÿí âàúèá ìÿñÿëÿëÿ-
ðèíèí ÿêñ-ñÿäàñûíû îíóí ÿñÿðëÿðèíäÿ òàïìàã ìöìêöíäöð. Åâðèïèä, ñÿù-
íÿíè ñèéàñè èäåéàëàðûí òÿáëèüè ö÷öí áèð õèòàáÿò êöðñöñöíÿ ÷åâèðìèøäè. Áó
úÿùÿòè èëÿ Åâðèïèä ùÿì Åñõèëäÿí, ùÿì äÿ Ñîôîêëäàí ôÿðãëÿíèðäè.
Åâðèïèä éàðàäûúûëûüûíûí áèð ùèññÿñè Àôèíà ãóëäàðëûã äåìîêðàòèéàñûíûí
ÿí ÷è÷ÿêëè äþâðöíÿ, èêèíúè ùèññÿñè èñÿ Ïåëîïîííåñ ìöùàðèáÿñè (431-
404) èëëÿðèíäÿ ùÿìèí äåìîêðàòèéàíûí àüûð áþùðàí êå÷èðäèéè âÿ äöøäöéö
äþâðÿ òÿñàäöô åäèð.
Îíóí òÿðÿääöäëÿðè áèðèíúè íþâáÿäÿ ñèéàñè ýþðöøëÿðèíäÿ þçöíö
ýþñòÿðèð. Ãåéä åòìÿê ëàçûìäûð êè, Åâðèïèäèí Àôèíà äåìîêðàòèéàñûíà ìö-
292
íàñèáÿòè èêèëè õàðàêòåð äàøûéûðäû. Î, ñûõ-ñûõ Àôèíà äåìîêðàòèéàñûíû àçàä-
ëûã âÿ áÿðàáÿðëèê ãóðóëóøó êèìè òÿðèôëÿéèð. Òèðàíëûüû, îëèãàðõèéà, òÿê ùà-
êèìèééÿò ãóðóëóøóíó ïèñëÿéèð. Î áèðè òÿðÿôäÿí, ðÿèééÿò âÿ õàëãûí ùÿãèãè
äåìîêðàòèéà óüðóíäà ìöáàðèçÿñè, áèð ñûðà ðàäèêàë òÿëÿáè îíó òÿøâèøÿ
ñàëûðäû. Áóíó áèç Åâðèïèäèí “Õàùèø åäÿíëÿð” ÿñÿðèíäÿ àéäûí ýþðÿ áèëè-
ðèê. Åâðèïèäèí èäåàëëàøäûðäûüû ÿñàòèðè Àôèíà ùþêìäàðû Ôåñåé áåëÿ äåéèð:
“Ö÷ ñèíèô âÿòÿíäàø âàð. Áèðèíúèñè âàðëûëàðäûð êè, îíëàðäàí ùå÷ áèð ôàéäà
ýþçëÿìÿê îëìàç. Îíëàð ùÿìèøÿ þç âàðëàðûíû àðòûðìàüà ÷àëûøûðëàð. Èêèí-
úèñè, éîõñóëëàðäûð. Îíëàð âàðëûëàðà ãàðøû þç ïàõûëëûãëàðû èëÿ ãîðõóëóäóðëàð.
Ùÿìèøÿ ïèñ ðÿùáÿðëÿðèí àëäàäûúû íèòãëÿðèíÿ óéàðàã äþâëÿòè äàèìè ãîðõó
è÷ÿðèñèíäÿ ñàõëàéûðëàð. Ö÷ ñèíèôäÿí äþâëÿòèí äàéàüû îðòà ñèíèôäèð. Áó
ñèíèô ùÿìèøÿ ìöÿééÿí åäèëìèø äþâëÿò ãàíóí-ãàéäàëàðûíû ýþçëÿéèð”.
Òåçåéèí áó ìöùàêèìÿëÿðè, ùÿð øåéäÿí ÿââÿë, Åâðèïèäèí þç èúòèìàè ýþ-
ðöøëÿðèíèí ÿñàñûíû òÿøêèë åäèð. Åâðèïèä îðòà ñèíèôëÿðÿ ãàðøû ðÿüáÿòèíè
“Îðåñò” àäëû ôàúèÿñèíäÿ äÿ âåðìèøäèð. Àôèíàíûí éöðöòäöéö èøüàë÷ûëûã ñè-
éàñÿòèíÿ äöøìÿí îëàí Åâðèïèä, åéíè çàìàíäà, Ñïàðòàíûí äöøìÿíè âÿ
Àôèíàíûí åùòèðàñëû âÿòÿíïÿðâÿðè èäè.
Îíóí ãóëëàðà âÿ ãóëäàðëûüà ãàðøû ìöíàñèáÿòè äÿ ìàðàãëûäûð. Äðàìà-
òóðã þç ÿñÿðëÿðèíäÿ ãóëëàðûí àüûð âÿ àúûíàúàãëû ùÿéàòûíû òÿñâèð åäÿðÿê
ýþñòÿðèð êè, áó ÿñàðÿò îíëàðäà ÿí éöêñÿê âÿ èíñàíè ùèññëÿðè þëäöðöð. Ãóë
áèð ñûðà ìÿíÿâè õöñóñèééÿòëÿðèëÿ àçàä âÿòÿíäàøëàðäàí ÷îõ-÷îõ éöêñÿêäÿ
äàéàíà áèëÿð. ßñÿðëÿðèíäÿ ãóë, ñèéàñÿò, ôÿëñÿôÿ ìÿñÿëÿëÿðè ùàããûíäà
ìöùàêèìÿ éöðöäöð.
Ìèñàë ö÷öí, “Ìåäåéà” ÿñÿðèíäÿ äàéÿ äåéèð êè: “Àõ, áó ùþêìäàð-
ëàðûí ÷àëüûí èðàäÿëÿðè íÿ ìöäùèøäèð! Îíëàð þç åùòèðàñëàðûíà ãàëèá ýÿëÿ
áèëìèðëÿð. Ãóëëàðû ùÿääèíäÿí àðòûã ÷îõ, ãàðøûëàðûíäà äóðàúàã êèìñÿ éîõ!
Éîõ, éîõ, ìÿí ÿìèíÿì êè, ãàíóí ãàðøûñûíäà ùàìû áÿðàáÿðäèð. Àðçóì
áó èäè êè, ãîúàëûã ýöíëÿðèìè òÿíòÿíÿ âÿ äÿáäÿáÿäÿí, ùþêìäàðëàðäàí óçàã
áèð ýóøÿäÿ ñàêèò âÿ àñóäÿ êå÷èðÿ èäèì. Çèðà ùÿãèãÿòè äèëäÿ òÿðèôëÿìÿê éàõ-
øûäûðñà, èøäÿ ýþñòÿðìÿê äàùà õîøäóð”. Áó ñþçëÿðè äåéÿí õàëã íöìàéÿí-
äÿñèäèð. Ùàäèñÿëÿðèí ýåäèøèíäÿí ùèññ îëóíóð êè, ùÿìèí ôèêèðëÿð äðàìà-
òóðãóí þçöíÿ àèääèð.
Ôÿëñÿôè ýþðöøëÿðèëÿ Åâðèïèä ñîôèñò äåéèëäè. Öìóìèééÿòëÿ, îíóí ñèéàñè
ýþðöøëÿðè êèìè ôÿëñÿôè ýþðöøëÿðè äÿ àðäûúûë îëìàìàãëà áÿðàáÿð, åéíè çà-
ìàíäà, ìöÿééÿí áèð ñèñòåì òÿøêèë åòìèðäè. Àíúàã ùå÷ øöáùÿñèç, Åâðèïèä
ìàòåðèàëèñò îëìàìûøäûð. Îíóí ÿñÿðëÿðè ôÿëñÿôè ìöùàêèìÿëÿð èëÿ äîëó èäè.
Îíà ýþðÿ ãÿäèì éóíàíèëÿð Åâðèïèäè ñÿùíÿ ôèëîñîôó àäëàíäûðìûøëàð.
293
 Åâðèïèäèí éàðàäûúûëûüû àíòèê ãÿùðÿìàíëûã ôàúèÿñèíèí ñîíóíà òÿñàäöô
åäèð. Éóíàí ôèëîñîôó Àðèñòîòåëèí ðÿâàéÿòèíÿ ýþðÿ, Ñîôîêë þçö èëÿ Åâðèïèäè
ìöãàéèñÿ åäÿðÿê äåìèøäèð êè: “ßýÿð ìÿí îëìàñûíû çÿðóðè ýþðäöéöì ùà-
äèñÿëÿðè âåðèðÿìñÿ, î, îëìóøëàðû âÿ îëàíëàðû âåðèð”. Äîüðóäàí äà, Åâðèïèä
Åñõèëÿ âÿ Ñîôîêëà íèñáÿòÿí ðåàëèñò èäè, õöñóñèëÿ Åâðèïèä ýþòöðäöéö ÿñàòèðè
ìþâçóëàðû ðåàë ùÿéàò èëÿ ðåàë èíñàí ðóùó èëÿ óéüóíëàøäûðìûø, àëëàùëàðûí âÿ
éàðûìàëëàùëàðûí ñèôÿòèíäÿ ðåàë èíñàí ùèññëÿðè, åùòèðàñëàðû âåðìèøäèð. Îíóí
ÿñÿðëÿðèíäÿ àëëàùëàð ÿêñÿðèééÿòëÿ ìÿíôè åùòèðàñëàðû, èíàäëàðû, òÿðñëèêëÿðè âÿ
ñÿðòëèêëÿðèëÿ, éîëóíó àçìûø èíñàíëàðûí ðóùóíäà úàíëàíûðëàð.
Î, ãÿùðÿìàíëûã ñÿúèééÿñèíè éóìøàëäûð, áóíà óéüóí ðåàë ñÿùíÿ øÿ-
ðàèòè éàðàäûð. ßñàòèð, ìöÿëëèôèí ÿëèíäÿ ñàäÿúÿ áèð áÿùàíÿ îëóð. Îíóí ôà-
úèÿëÿðèíèí áèð ÷îõó äðàì äÿðÿúÿñèíÿ åíèð. ßñÿðëÿðèíèí áèð ÷îõó õîøáÿõò
íÿòèúÿ èëÿ áèòèð.
Ñîôîêëà íèñáÿòÿí, Åâðèïèäèí ôàúèÿëÿðèíäÿ áöòþâ êîìïîçèñèéà, ùÿðÿ-
êÿò âÿùäÿòè äÿ éîõäóð. Òÿñàäöôè âÿ éàíäàí ýÿëìÿ ùàäèñÿëÿð áÿçÿí ñö-
æåòèí ýåäèøèíè äÿéèøäèðèð. ßêñèíÿ, èíòðèãàíû Åâðèïèä ÷îõ ìöêÿììÿë éà-
ðàäûð. Áÿçÿí îëóð êè, ôàúèÿíèí ñîíóíäà ìöðÿêêÿáëÿøìèø èíòðèãàíû à÷ìàã
ö÷öí ìöÿëëèô àëëàùëàðûí ìöäàõèëÿñèíäÿí èñòèôàäÿ åäèð; áåëÿ êè, àëëàù
íàçèë îëóð, äîëàøìûø èøëÿðè à÷ûð. Ãÿäèì äþâðäÿ áóíà “ìàøûíäàí àëëàù” äå-
éèðäèëÿð. ×öíêè ñÿùíÿ øÿðàèòèíäÿ àëëàù ìàíúàíàã âàñèòÿñèëÿ ñÿùíÿéÿ
åíèðäè.
Åâðèïèä ìöêàëèìÿ óñòàäûäûð. ßñÿðëÿðèíäÿ ìöêàëèìÿ ùÿãèãè êÿñêèí
ôèêèð ìöáàäèëÿñèíÿ ÷åâðèëèð. Îíóí äèëè, ùå÷ øöáùÿñèç, ñÿëÿôëÿðèíèí äèëèí-
äÿí íèñáÿòÿí ñàäÿäèð. Îíóí ÿñÿðëÿðèíè õîðñóç äà âåðìÿê îëàð, ÷öíêè
àðòûã áóðàäà õîð, ùàäèñÿëÿðÿ òÿêàí âåðèúè âÿ ùÿëëåäèúè ðîë îéíàìûð.
Ðÿâàéÿòÿ ýþðÿ, Åâðèïèä äîõñàíà ãÿäÿð ÿñÿð éàðàòìûøäûð. Îíäàí
áèçÿ 18 ÿñÿð ýÿëèá ÷ûõìûøäûð (19-úó ñàéûëàí “Ðåñ” ÿñÿðè èíäè äÿ øöáùÿ-
ëèäèð). Áèçÿ ÷àòàí ÿñÿðëÿðè òÿõìèíÿí ñûðà èëÿ áóíëàðäûð:
“Ñèêëîâ” (ñàòèðèê äðàì), “Àëêåñòà”, “Ìåäåéà”, “Èïïîëèò”, “Ýåêóáå”,
“Ùåðàêëèäëÿð”, “Àíäðîìàõà”, “Ùåðàêë”, “Õàùèø åäÿíëÿð”, “Èîí”,
“Òðîéà ãàäûíëàðû”, “Åëåêòðà”, “Èôèýåíèéà Òàâðèääÿ”, “Éåëåíà”, “Ôèíèêèéà
ãàäûíëàðû”, “Îðåñò”, “Âàêõàíêè”, “Èôèýåíèéà Àâëèääÿ”. Àäëàðûíäàí äà
ýþðöíöð êè, Åâðèïèä ãÿäèì éóíàí ÿñàòèðèíèí áöòöí ñèëñèëÿëÿðèíäÿí ìþâçó
ýþòöðÿðÿê èñòèôàäÿ åòìèøäèð. Ùÿéàòäà èêÿí, Åâðèïèäèí î ãÿäÿð ÿäÿáè
ùþðìÿòè îëìàìûøäûð, ëàêèí åëëèíèçì äþâðöíäÿ éóíàí òåàòðëàðûíûí ÿñàñ ðå-
ïåðòóàðûíû, äåìÿê îëàð êè, îíóí ÿñÿðëÿðè òÿøêèë åäèð. Àðèñòîòåë îíó
ñÿùíÿäÿ “Øàèðëÿðèí ÿí òðàýèêè” àäëàíäûðìûøäûð.

294
 ÀËÊÅÑÒÀ

ÈØÒÈÐÀÊ ÅÄßÍËßÐ:
Àïîëëîí Ô å ð å ò — Àäìåòèí ãîúà àòàñû
Þëöì èáëèñè Ù å ð à ê ë — Àðãîñ ùþêìäàðû Åâðèñôåéèí
À ä ì å ò — Ôåññàëèéàäà Ôåð ùþêìäàðû âàññàëû, Àäìåòèí äîñòó
À ë ê å ñ ò à — îíóí ýÿíú àðâàäû, Àäìåòèí õèäìÿò÷èñè
Èîëê ùþêìäàðëàðûíäàí Ïåëèéèí Àëêåñòàíûí õèäìÿò÷èñè
ãûçû, Àêàñòûí áàúûñû (ãàäûí)
Åâìåë
Ïåðèìåëà } — îíëàðûí óøàãëàðû
Õ î ð — Ôåð ÿùàëèñè

ÏÐÎËÎÃ

Ñÿùíÿ Ôåññàëèéà Ôåðèíäÿ ñàðàéûí þí òÿðÿôèíè òÿñâèð åäèð. Ñöáù âàõòûäûð.

Áèðèíúè ñÿùíÿ

Àïîëëîí ñàðàéäàí ÷ûõûð. Ïàëòàðûíûí öñòöíäÿí îõ ãàáû àñûëìûøäûð, ÿëèíäÿ êàìàí âàðäûð.

À ï î ë ë î í. ßëâèäà, åé ùþêìäàð Àäìåòèí åâè! Çåâñèí èðàäÿñè èëÿ

ìÿí áó åâäÿ íþêÿðëÿðëÿ ïàé áþëìöøÿì. Î ìÿíèì îüëóì Àñêëåïè âóð-
äóãäà, ìÿí äÿ ãÿçÿáëÿíèá îíóí ö÷öí äÿùøÿòëè ãûëûíú ùàçûðëàéàí ñèê-
ëîïëàðû ìÿùâ åòäèì. Çåâñ ìÿíäÿí ìöäùèø áèð ãèñàñ àëäû: ìÿíè éåð
öçöíÿ ýþíäÿðäè, áóðàäà ýàù ãîéóí îòàðäûì, ýàù åâ ãîðóäóì. Íÿúèá
ùþêìäàðà íÿúàáÿòëÿ õèäìÿò åòäèì. Ìÿëÿêëÿðÿ ùèéëÿ ýÿëÿðÿê ùþêì-
äàðûí ùÿéàòûíû þëöìäÿí ãóðòàðäûì. Ìîéðëàð ìÿíÿ ñþç âåðäèëÿð êè, ÿýÿð
Ôåðåò îüëó Àäìåò þç éåðèíÿ áàøãà áèð àäàì òàïûá ãóðáàí âåðñÿ, þçö
þëöìäÿí ãóðòàðà áèëÿð. Î, ùàìûíû éîõëàäû, ãîúà àòàñûíà âÿ àíàñûíà äà
ìöðàúèÿò åëÿäè, àììà ùå÷ áèðè îíà êþìÿê åòìÿäè. Àíúàã áèðúÿ àðâàäû
îíóí ùàëûíà éàíäû, ÿðèíèí éåðèíÿ þëìÿéÿ, Àèäëÿð çöëìÿòèíÿ ýåòìÿéÿ
ðàçû îëäó. Èíäè Àëêåñòà ùÿéàòëà âèäà åòìÿêäÿäèð. Àðòûã îíóí ñîí äÿãè-
ãÿëÿðèäèð. Ìÿí äÿ áó ÿçèç åâäÿí ýåòìÿéÿ òÿëÿñìÿëèéÿì êè, ìÿíôóð
þëöìö ýþçöì ýþðìÿñèí. (Ãàðà ýåéèìëè áþéöê Þëöì èáëèñè ñÿùíÿéÿ
ýÿëèð, äîäàãëàðû ãûïãûðìûçû ãûçàðìûøäûð, ÿëèíäÿ áþéöê ãàðà áèð ãûëûíú
295
âàðäûð) Áóäóð, Þëöì èáëèñè þëöëÿð êàùèíè ýÿëèð. Ãàäûíû Àèäëÿð ìÿíçèëèíÿ
àïàðìàüà ùàçûðëàøûð. Áó åëÿ ýþçÿò÷èäèð êè, þëöì äÿãèãÿñèíè, ÿúÿë ñààòûíû
ùå÷ ýþçäÿí ãà÷ûðìàç.

Èêèíúè ñÿùíÿ

Àïîëëîí âÿ Þëöì èáëèñè

Þ ë ö ì è á ë è ñ è (Àïîëëîíà éàõûíëàøìàäàí). Ùÿ! Éåíÿ ñÿíñÿí…

Àïïîëîí! Íÿ àõòàðûðñàí? Áóðàäà äàéàíìàãäà ìÿãñÿäèí íÿäèð? Éîõñà
éåíÿ ìÿíèì ãóðáàíûìäà ýþçöí âàðäûð? Àäìåòè þëöìäÿí õèëàñ åòäèéèí
áÿñ äåéèëìè? Ìÿëÿêëÿðè àëäàäûá ùèéëÿ èøëÿòäèéèí éåòìÿçìè? Áó îõ-
êàìàí òàõìàüûí íÿäèð? Ïåëèéèí ãûçû þçö ÿðèíèí ÿâÿçèíÿ þëìÿéÿ ðàçûëûã
âåðìÿäèìè?!
À ï î ë ë î í. Íÿ áèëèðñÿí, åëÿ. Ìÿí ùÿãèãÿò àøèãèéÿì.
Þ ë ö ì è á ë è ñ è . Ùÿãèãÿò, áÿëè! Áÿñ áó îõ-êàìàí íÿäèð?
À ï î ë ë î í. Åé èáëèñ, áó áèð àäÿòäèð.
Þ ë ö ì è á ë è ñ è . Àäìåòè ùèéëÿ èëÿ õèëàñ åòìÿê äÿ áèð àäÿòäèðìè?
À ï î ë ë î í. Äîñòëàðûí ïèñ ýöíö ìÿíÿ àüûð ýÿëèð.
Þ ë ö ì è á ë è ñ è . Ñÿí ìÿíè èêèíúè ìåéèòäÿíäÿìè ìÿùðóì åäÿúÿêñÿí?
À ï î ë ë î í. Ìÿí áèðèíúèíè äÿ ñÿíäÿí çîðëà àëìàìûøäûì.
Þ ë ö ì è á ë è ñ è . Íÿ îëóðñà îëñóí, î èíäè ìÿçàðäà äåéèë, éåð öçöíäÿäèð.
À ï î ë ë î í. Àðâàäû îíóí ÿâÿçèíÿ þëÿúÿê… Ñÿí äÿ îíóí äàëûíúà
ýÿëìèñÿí, äåéèëìè?
Þ ë ö ì è á ë è ñ è . Áÿëè, îíó éåðèí àëò ãàòëàðûíà àïàðìàüà ýÿëìèøÿì.
À ï î ë ë î í. Àïàð, ñÿíè ãàíäûðìàã ÷îõ ÷ÿòèíäèð.
Þ ë ö ì è á ë è ñ è. Àïàðìàã ìÿíèì âÿçèôÿìäèð.
À ï î ë ë î í. Þëöì àñòàíàñûíäà éóáàíàíû àïàð.
Þ ë ö ì è á ë è ñ è. ×îõ ýþçÿë ðàçûéàì.
À ï î ë ë î í (áèð ãÿäÿð ñóñäóãäàí ñîíðà). Äåìÿê, ñÿí Àëêåñòàéà
ãîúàëìàüà èìêàí âåðÿúÿêñÿí.
Þ ë ö ì è á ë è ñ è (áàøûíû éûðüàëàéàðàã). Þëöì òþùôÿñè ùþðìÿòëè îëóð.
À ï î ë ë î í. Ñÿíÿ áèð úàí ëàçûìäûð, äåéèëìè?
Þ ë ö ì è á ë è ñ è. Ýÿíú þìöð äàùà øÿðÿôëèäèð.
À ï î ë ë î í. Ãîúàíûí äÿôíè ýþçÿëäèð.
Þ ë ö ì è á ë è ñ è. Ñÿí çÿíýèíëÿðè íÿçÿðäÿ òóòóðñàí.
À ï î ë ë î í (èñòåùçà èëÿ). Ìÿðùÿáà, ìÿðùÿáà, ùå÷ ñþçöì éîõäóð!
296
 Þ ë ö ì è á ë è ñ è (äàâàì åäÿðÿê). Çÿíýèíëÿð ãîúàëàíà ãÿäÿð þëöì-
äÿí éàõà ãóðòàðûðëàð…
À ï î ë ë î í (ñöêóòäàí ñîíðà). Äåìÿê, ñÿí Àëêåñòàíû ìÿíÿ âåðìèð-
ñÿí?
Þ ë ö ì è á ë è ñ è . ßëáÿòòÿ, éîõ! Ñÿí êè ìÿíèì õàñèééÿòèìè áèëèðñÿí.
À ï î ë ë î í. Èíñàíëàð ö÷öí çÿùÿðäèð, àëëàùëàð ö÷öí øÿðáÿò.
Þ ë ö ì è á ë è ñ è . Áó ñþçëÿðèí ôàéäàñû éîõäóð.
À ï î ë ë î í. Àìàíñûç îëñàí äà, åé Èáëèñ, íÿùàéÿò òÿñëèì îëàúàã-
ñàí… Áèð ýöí Åâðèñôåé íÿñëèíäÿí áèð êèøè áóðàäàí êå÷ÿúÿê, Ôðàêè-
éàëûëàðäàí äþðä ýþçÿë àò àëìàã ö÷öí ýåäÿí áó êèøè Àäìåòèí åâèíäÿ ãîíàã
ãàëàúàã. Î, ñÿíäÿí Àëêåñòàíû çîðëà àëàúàã. Ñÿí ìÿíèì ðèúàìû ðÿää
åòäèí. Àììà áèð ýöí ìÿí äåéÿíÿ ýÿëÿúÿêñÿí. Àðàäà ãàçàíúûí áó îëäó
êè, ñÿíÿ ãàðøû ãÿçÿáèì àðòäû… (Ýåäèð)

Ö÷öíúö ñÿùíÿ

Þëöì èáëèñè (òÿê). ×îõ äàíûøäûã, àììà áèùóäÿ!.. Ãàäûí Àèäëÿð

ìÿíçèëèíÿ ýåòìÿëèäèð… Ìÿí îíà éàõûíëàøûá ãûëûíúûìëà òîõóíìàëû-
éàì… Áó ãàðà ãûëûíúûì êèìèí ñà÷ûíà òîõóíñà, î, äÿðùàë þëöìöí èõòè-
éàðûíà êå÷ÿúÿê. (Åâÿ ýèðèð)

ÏÀÐÎÄ

Ñàðàéäà òàì âÿ ìÿøóì áèð ñöêóò ùþêì ñöðöð. Ôåðëèëÿðèí õîðó îðõåñòðÿ éàõûíëàøûð.
ßââÿëúÿ ëàë áèð ñÿùíÿ. Ôåðëèëÿð äÿñòÿ-äÿñòÿ îëóá àéðûëûð, ñàðàéà áàõàðàã èøàðÿ èëÿ þç òÿÿú-
úöáëÿðèíè áèëäèðèðëÿð. Ùÿðÿêÿòëÿðèíäÿ áèð ãîðõó âÿ ùÿéÿúàí ùèññ åäèëìÿêäÿäèð.

Õîð

(ìöãÿääèìÿ ìàùíûñû)

Äÿðèí áèð ñöêóòà äàëìûøäûð ùÿð éàí…

Ñÿñ-ñÿìèð ýÿëìÿéèð áó ëàë ñàðàéäàí.
Êèìñÿ ýþðöíìÿéèð, áîìáîøäóð îòàã,
Èíäè Àëêåñòàéà éàñìû ñàõëàéàã?
Éîõñà Ïåëèé ãûçû þëìÿìèø, ñàüäûð,
297
 Þëöì-èòèì îíäàí ùÿëÿ óçàãäûð.
Ýöíÿø ñåéð åäèðìè ýþðÿí î éàðû,
Î íÿúèá õèëãÿòè, î øóõ íèýàðû.
ßðÿ ñÿäàãÿòëè, ÿðÿ âÿôàëû,
Òàïûëìàç äöíéàäà îíóí ìèñàëû…

Á è ð è í ú è é à ð û ì õ î ð. Ñàðàéäàí ýÿëÿí èíèëòè ñÿñëÿðèíè åøèäèðñè-

íèçìè? Ôÿðéàäëàðû äèíëÿéèðñèíèçìè? (Ñöêóò, äèíëÿéèðëÿð, ñîíðà éàâàøúà)
Î èíèëòèëÿð “èø áèòäè!” — äåéÿ õÿáÿð âåðìèðìè?
È ê è í ú è é à ð û ì õ î ð. Ãàïûäà ýþçÿò÷è äÿ ýþðöíìöð… Íèýàðàí-
÷ûëûã ìÿíè þëäöðöð… Åé Ïåàí, äàüûò áó ôÿëàêÿò áóëóäëàðûíû!
Á è ð è í ú è é à ð û ì õ î ð. Þëìöø îëñàéäû áåëÿ ñóñìàçäûëàð…
È ê è í ú è é à ð û ì õ î ð. Þëìöøäöð…
Á è ð è í ú è é à ð û ì õ î ð. Úÿíàçÿíè ùÿëÿ åâäÿí ÷ûõàðìàìûøëàð.
È ê è í ú è é à ð û ì õ î ð. Íÿ áèëìÿê îëàð. Ùÿì øöáùÿ åäèðÿì, ùÿì
äÿ ãîðõóðàì… Ñÿí íåúÿ äÿ àðõàéûíñàí.
Á è ð è í ú è é à ð û ì õ î ð. Éîõñà, Àäìåò ñåâèìëè àðâàäûíûí úÿíà-
çÿñèíè òÿíòÿíÿñèç äÿôí åòìÿê èñòÿéèð!
È ê è í ú è é à ð û ì õ î ð. Ñàðàéûí ãàïûñûíäà ìÿí ÷åøìÿ ñóéó àéèíèíè
ýþðìöðÿì. Úÿíàçÿ åâäÿ äåéèëäè.
Á è ð è í ú è é à ð û ì õ î ð. Ìöñèáÿò ýöíöíäÿ áàøäàí òþêöëÿí ñà÷ëàðà
ðàñò ýÿëìèðÿì… Úàâàí ÿëëÿðè äèçëÿðèíÿ âóðàí ýþðìöðÿì…
È ê è í ú è é à ð û ì õ î ð. Ôÿëàêÿòëè ýöí ýÿëìèøäèð.
Á è ð è í ú è é à ð û ì õ î ð. Àù, íÿëÿð åøèäèðÿì!
È ê è í ú è é à ð û ì õ î ð. Îíó áó ýöí òîðïàüà áàñäûðàúàãëàð.
Á è ð è í ú è é à ð û ì õ î ð. Êÿäÿðèí àüûð ìèçðàáûíû ñÿí ìÿíèì ãÿë-
áèìÿ âÿ ôèêðèìÿ òîõóíäóðäóí.
È ê è í ú è é à ð û ì õ î ð. Êþùíÿ âÿ ñàäèã äîñò éàõøû éîëäàøûí ôÿëà-
êÿòèíÿ íåúÿ àüëàìàñûí?!

Õîð

Ýÿìèëÿðëÿ òþùôÿëÿð,
Äàëüàëàðû éàðàðàã,
Éà ìöãÿääÿñ Ëèêèéÿ1,
Éà î ñóñóç Àììîíà2,
Ùàðà ýåòñÿ ôÿðãè éîõ,
298
 Íàùàãäûð, áöòöí íàùàã…
Ñÿðò ãàéàëàð àðäûíäàí,
Ýöíÿø ýåðèéÿ äþíìÿç…
Êèìäÿí èñòÿéèì àìàí,
Êèìÿ ïÿíàù àïàðûì.
Ùàíñû ìÿáÿä þíöíäÿ,
Ãóðáàí êÿñèá éàëâàðûì?

Ýöíÿø þç òåëëÿðèíè
Îíà ñà÷àéäû, åé äàä!
Úÿùÿííÿì çöëìÿòèíäÿí
Îíó åäÿéäè àçàä.
Àñêëåïèé3 áèëèðäè
Äèðèëòìÿ éîëëàðûíû,
Àüûð, îäëó áèð ãûëûíú
Ñóñòàëòäû ãîëëàðûíû…
Èíäè êèìÿ éàëâàðûì,
Êèìÿ ïÿíàù àïàðûì?

Àäìåò íÿëÿð åòìÿäè…

Âåðäè ñàéñûç åùñàíëàð.
Ùÿð ìÿáÿäèí þíöíäÿ
Êÿñäèðäè ÷îõ ãóðáàíëàð,
Ëàêèí äÿðäÿ áèð äàâà
Òàïàí îëìàäû ÿñëà.

ÁÈÐÈÍÚÈ ÅÏÈÑÎÄÈ

Ùÿìèí àäàìëàð. Ñàðàéäàí õèäìÿò÷è ãàäûí ÷ûõûð. Éàñ ïàëòàðû ýåéìÿìèøäèð, àíúàã
ýþçëÿðè éàøëûäûð. Ãàäûí îðõåñòðÿ éàõûíëàøûð.

Ô å ð à ü ñ à ã ã à ë û. Äàéàíûí… äàéàíûí, ñàðàéäàí õèäìÿò÷è ÷ûõûá

ýÿëèð, îíóí ýþçëÿðè éàøëûäûð… Ýþðÿñÿí íÿ õÿáÿð ýÿòèðèð. Ùþêìäàðûí
ìöñèáÿòèíÿ øÿðèê îëóá àüëàìàã ëàçûìäûð, éà éîõ?

Õîð õèäìÿò÷è ãàäûíû ÿùàòÿ åäèð âÿ äèããÿòëÿ îíó äèíëÿéèð.

Õ è ä ì ÿ ò ÷ è ã à ä û í. Îíó ùÿì ñàü ùåñàá åëÿ, ùÿì þëìöø…

299
 Ô å ð à ü ñ à ã ã à ë û. Þëö àäàì íåúÿ äèðè îëà áèëÿð?
Õ è ä ì ÿ ò ÷ è ã à ä û í. Î, ùÿéàòëà âèäàëàøûð, ÿçàá ÷ÿêèð.
Ô å ð à ü ñ à ã ã à ë û. Àù, Àäìåò, Àäìåò! Ñÿí êèìè èòèðèðñÿí?
Õ è ä ì ÿ ò ÷ è ã à ä û í. Àëêåñòà þëÿíäÿí ñîíðà Àäìåò îíóí ãÿäðèíè
áèëÿúÿê.
Ô å ð à ü ñ à ã ã à ë û. Îíó õèëàñ åòìÿéÿ ùå÷ áèð öìèä éîõäóðìó?
Õ è ä ì ÿ ò ÷ è ã à ä û í. ßúÿëèí ùþêìö áåëÿäèð.
Ô å ð à ü ñ à ã ã à ë û. Íåúÿ? Îíó þëöìÿ òÿñëèì åòìÿéÿ ùàçûðëàøûðëàð?
Õ è ä ì ÿ ò ÷ è ã à ä û í. Áÿëè, ïàë-ïàëòàðû äà ùàçûðäûð, ÿðè äÿôí åäÿúÿê.
Ô å ð à ü ñ à ã ã à ë û (ÿëëÿðèíè ýþéÿ ãàëäûðûð). Àù, þëöìäÿí ãîðõ-
ìàéàí èíñàí! Àù, àðâàäëàð è÷èíäÿ ÿí ýþçÿë àðâàä!
Õ è ä ì ÿ ò ÷ è ã à ä û í. ßëáÿòòÿ, ýþçÿëäè îíà ñþçìö âàð! ßí éàõøû áèð
ãàäûí îëìàã ö÷öí äàùà íÿ åòìÿê ëàçûìäûð? Ìÿýÿð ÿð éîëóíäà þëöìÿ ýåäÿí
ùÿð áèð àðâàäà ùàãã âåðìÿê îëàðìû? Àììà áóíó áöòöí øÿùÿð òàíûéûðäû…
Åé ãîúà, áèð ìÿíè äèíëÿ, ýþð áó åâäÿ íÿëÿð îëäó… Ñîí ýöíöíöí éàõûí-
ëàøäûüûíû áèëäèêäÿ, àõàð ñó èëÿ àü áÿäÿíèíè éóäó. Ñîíðà ñèäð àüàúûíäàí
ãàéðûëìûø ñàíäûãäàí ïàëòàðëàðûíû ÷ûõàðäû, ýåéèíäè-êå÷èíäè. Îúàüûí ãàáà-
üûíäà äàéàíûá áåëÿ äóà åëÿäè: “Åé àëëàù, ìÿíè Àèä þç ãàðàíëûã îòàüûíà
àïàðûð. Ìÿí èíäè àõûðûíúû äÿôÿ ñÿíèí ãàáàüûíäà äèç ÷þêöá éàëâàðûðàì:
ìÿíèì éåòèìëÿðèìè ùèôç åò! Îüëóìà àüûëëû áèð àðâàä ãèñìÿò åëÿ, ãûçûìà
êöáàð áèð ÿð éåòèð, ãîé îíëàð àíàëàðû êèìè áÿäáÿõò îëìàñûíëàð, ëÿççÿòëÿ þìöð
ñöðöá äöíéàäà ðàùàò îëñóíëàð”. Ñàðàéäà íÿ ãÿäÿð ìåùðàá âàðñà ùàìûñûíû
ýÿçèá äóà åòäè âÿ éàøûë éàðïàãëàðëà áÿçÿäè. Àëëàù îíóí íàëÿ âÿ ýþç éàøëà-
ðûíà ðÿùì åòìÿäèñÿ äÿ ôÿëàêÿò äÿ îíóí ùöñíöíäÿêè íÿúàáÿò íóðóíó ãà-
ðàëäà áèëìÿäè. Ìåùðàáëàðäàí ñîíðà þç çèôàô îòàüûíà ýÿëäè âÿ éàòàüûíû
ýþðöá àüëàéà-àüëàéà äåäè: “Åé ìÿíèì ýÿëèíëèê êÿìÿðèìè à÷ûëìûø ýþðÿí
éàòàã, ìÿíè ÿôâ åò! Ñÿí ìÿíè ìÿùâ åòäèíñÿ äÿ, ìÿí ñÿíäÿí èíúèìèðÿì.
Ìÿí ñÿíÿ âÿ ÿðèìÿ õÿéàíÿò åòìÿêäÿí ãîðõäóì, àììà èíäè, áàõ, þëö-
ðÿì. Ñÿí áàøãà áèð àðâàäà õèäìÿò åäÿúÿêñÿí, î ìÿíäÿí èñìÿòëè îëìàñà
äà, õîøáÿõò îëàúàã”. Áó ñþçëÿðè äåéèá ùþêìäàðûí àðâàäû éàòàüûíû ãóúàã-
ëàéûá áàüðûíà áàñäû, ýþçëÿðèíäÿí ñåë êèìè éàøëàð àõûòäû. Àüëàéûá äîéäóã-
äàí ñîíðà äà éàòàãäàí àéðûëà áèëìÿäè. Ãàïûéà ãÿäÿð ýÿëèá éåíÿ ýåðèéÿ
áàõäû, ãàéûäûá éàòàüûíà ñàðûëäû. Óøàãëàðû äà ýÿëèá àüëàéà-àüëàéà ÿòÿéèíäÿí
éàïûøäûëàð. Àëêåñòà óøàãëàðû ãóúàüûíà ýþòöðöá õåéèð-äóà âåðäè, ýàù ãûçûíû
þïäö, ýàù äà îüëóíó. Àäìåòèí ñàðàéûíäà éàøàéàíëàð ùàìûñû îíó éîëà ñà-
ëàíäà àüëàäû. Àëêåñòà ùàìûìûçà ÿë âåðäè, ýþðöøìÿìèø áèð íþêÿð áåëÿ
ãîéìàäû, ùàìûíû äèíëÿäè. Àäìåòèí ìàúÿðàñû èíäè áàøëàíûð. Þçö þëñÿéäè
300
äÿðääÿí õèëàñ îëàðäû, àììà èíäè þëöìäÿí ãóðòàðäûüû ö÷öí ùÿìèøÿ âèú-
äàí ÿçàáû ÷ÿêÿúÿê.
Ô å ð à ü ñ à ã ã à ë û. Àù, áó ýöí î íÿ ãÿäÿð ýþç éàøû òþêÿúÿê! Áåëÿ
áèð àðâàäû èòèðìÿê àñàí èøäèðìè?
Õ è ä ì ÿ ò ÷ è ã à ä û í. Ñåâèìëè àðâàäûíû ÿëèíäÿí áóðàõìàã èñòÿìèð.
Àëêåñòà îíóí ãóúàüûíäà äÿðäèí ýöúöíäÿí ýåòäèêúÿ ÿðèéèð, àðòûã òàãÿòè ãàë-
ìàìûøäûð. Àììà íÿ ãÿäÿð êè, íÿôÿñè êÿñèëìÿìèøäèð, äàèìà ýöíÿøÿ
áàõìàã èñòÿéèð. Ýåäèì ñÿíèí ýÿëäèéèíè îíëàðà õÿáÿð âåðèì. Ùåéôëÿð
îëñóí êè, áåëÿ ìöñèáÿò öç âåðäèéè çàìàí äÿðäÿ øÿðèê îëà áèëÿúÿê éàõûí
àäàìëàð àçäûð. Ñÿí áèçèì àüàëàðûí ñàäèã âÿ êþùíÿ äîñòóñàí, òàíûéûðàì.
(Åâÿ ýåäèð)

ÁÈÐÈÍÚÈ ÑÒÀÑÈÌ

ÑÒÐÎÔ

Á è ð è í ú è é à ð û ì õ î ð. Åé Çåâñ, áó áÿëàäàí õèëàñ îëìàã ö÷öí

áèð éîë éîõìóäóð? Ïÿðâÿðäèýàðà, ùþêìäàð àèëÿñèíÿ öç âåðìèø áó ôÿ-
ëàêÿòèí ãàáàüûíû àëìàéàúàãñàíìû?
È ê è í ú è é à ð û ì õ î ð. È÷ÿðèäÿí áèð ÷ûõàí îëìàéàúàãìû? Ñà÷ëà-
ðûìûçû êÿñèá ãàðà ýåéìÿê âàõòû ÷àòìàìûøäûðìû?
Á è ð è í ú è é à ð û ì õ î ð. Ôÿëàêÿò ñîíà éàõûíëàøûð, èáàäÿò åäÿê,
äîñòëàð, èáàäÿò åäÿê, àëëàùëàðûí ãöäðÿòè èíòÿùàñûçäûð.
È ê è í ú è é à ð û ì õ î ð. Åé ãàäèð Ïåàí, ñÿí ùþêìäàðà êþìÿê åò!
Êþìÿê åò, àëëàùûì, êþìÿê åò! Êå÷ìèøäÿ îíëàðûí õèëàñêàðû îëäóüóí êèìè,
èíäè äÿ õèëàñêàð îë, åé Ïåàí! Ãîé çàëûì Àèä ñÿíèí ãöäðÿòèí ãàðøûñûíäà
ìÿùâ îëñóí, åé Ïåàí!

ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Á è ð è í ú è é à ð û ì õ î ð. Ùåéùàò!.. Ôåðåò îüëó èíäè íåúÿ éàøàéàúàã!

Àðòûã îíóí íÿúèá àðâàäû éîõäóð.
È ê è í ú è é à ð û ì õ î ð. Áèð áû÷àãìû îíóí ùÿéàòûíà ñîí ãîéàúàã, éà
ùàâàäàí àñûëàí áèð èïìè Àäìåòèí áîüàçûíà êå÷ÿúÿê!
Á è ð è í ú è é à ð û ì õ î ð. Áó àüûð ýöíäÿ Àäìåò þç èñòÿêëè àðâàäûíûí
þëöìöíÿ äþçÿ áèëìÿéÿúÿê.
301
 Ñàðàéûí ãàïûëàðû ýåíèø à÷ûëûð, àäàìëàð ÷ûõûðëàð. Àüëàìàãëàðûíû ýöúëÿ ñàõëàéàí
õèäìÿò÷è ãàäûíëàðëà âÿ áèð íå÷ÿ ãîúà ãóë èëÿ áÿðàáÿð ýÿëÿí Àäìåò, ãóúàüûíäà Àëêåñòàíû
ýÿòèðèð. Îíóí äàëûíúà ýÿëÿí ãîúà âÿ àõñàã áèð ãóë ïåäàãîã Åâìàëûí âÿ îíóí áàúûñûíûí
ÿëèíäÿí òóòóá ýÿòèðèð. Äàëäà ýÿëÿí àäàìëàðûí è÷ÿðèñèíäÿ êàùèí âÿ äîêòîð äà âàðäûð.

È ê è í ú è é à ð û ì õ î ð. Áèð áàõûí, áèð áàõûí, ñàðàéäàí ÷ûõûá ýÿ-

ëèðëÿð… åé òîðïàã, èíëÿ, ôÿðéàä åò! Àüëàéûí, åé ôåðëèëÿð, Àëêåñòàíûí ùà-
ëûíà àüëàéûí! Çöëìöí ÷ÿíýÿëèíäÿ èíëÿéÿí ãàäûí øàùàíÿ ñàðàéäàí Àèäèí
ãàðàíëûã çèðçÿìèñèíÿ ýåäÿúÿêäèð.

Äÿôí êå÷èäè ýÿëèá ñÿùíÿíèí ãàáàüûíäà äàéàíûð. Ùÿéÿúàí. Õèäìÿò÷èëÿð àðàñûíäà

ùÿðÿêÿò. Îðõåñòðÿ àë÷àã áèð òàõò ýÿòèðèá ãîéóðëàð. Õîð ãóðòàðìàã öçðÿ èêÿí Àäìåò ðÿíýè
àüàðìûø âÿ çÿèô Àëêåñòàíû åùòèéàòëà òàõòûí öçÿðèíÿ ãîéóð. Àäìåò àéàã òÿðÿôèíäÿ àéàã
öñòÿ, õèäìÿò÷è ãàäûí èñÿ ùþêìäàð ùÿðÿìèíèí áàøû öçÿðèíäÿ äàéàíûð. Ôåðëèëÿð ùþêìäàð
àèëÿñèíè ñàëàìëàéûðëàð.

Õ î ð (òÿìêèíëÿ). Éîõ, èçäèâàúûí íÿøÿñè îíóí àüûð èçòèðàáëàðûíû óíóò-

äóðà áèëìÿç, ùå÷ âàõò! Àäìåòèí áàøûíà ýÿëÿí ìöñèáÿò ùÿð áèð äÿðääÿí
àüûðäûð… Àù, èíäè î áó áîø õàíèìàíäà íåúÿ éàøàéàúàãäûð?

ÈÊÈÍÚÈ ÅÏÈÑÎÄÈ

Àäìåò, Àëêåñòà, óøàãëàðû âÿ ìÿèééÿòè. Ñöêóò.

Áöòöí íÿçÿðëÿð Àëêåñòàéà ÷åâðèëèð.

Àëêåñòà

òàõòäàí éàâàø-éàâàø ãàëõàðàã

Àëãûø ñÿíÿ, åé øàä ýöíÿø!

Àëãûø ñÿíÿ, àçàä áóëóä!

Àäìåò

Ãîé, ùÿð èêè áÿõòè ãàðàíû ýþðñöí;

Àëëàùûí ãàðøûñûíäà àëíûìûç à÷ûãäûð.

À ë ê å ñ ò à. Åé òîðïàã, åé äîüìà õàíèìàí! Åé ýÿëèíëèê îòàüûì, ñÿí

äÿ, åé äîüìà øÿùÿð!.. ßôâ åäèí ìÿíè!..

Òàãÿòñèç ùàëäà òàõòûí öçÿðèíÿ äöøöð.

302
 À ä ì å ò. Ìÿòàíÿòëè îë, çàâàëëû, þçöíö èòèðìÿ! Äóà åò!.. (Ñöêóò)
À ë ê å ñ ò à. ãîðõóäàí öçö äÿéèøìèø ùàëäà áèð äÿãèãÿéÿ ãÿäÿð ñóñóð,
éàëíûç äîäàãëàðû òÿðïÿíèð. Ñîíðà íàçèê àü ÿëëÿðèíè ýþéÿ ãàëäûðûð, éàâàø-
éàâàø àéàüà ãàëõûð, ýþçëÿðè ýåíèø à÷ûëûð. Óçàãëàðû ýþñòÿðèð.
Îäóð, îäóð îíëàð… èêèàâàðëû áèð ãàéûã ñóäà öçöð îäóð, þëöëÿð è÷ÿðè-
ñèíäÿ ãàéûã÷û. Õàðîí4 ñöêàíà ñþéêÿíÿðÿê ìÿíè ÷àüûðûð, “Íèéÿ éóáàíûð-
ñàí? Íèéÿ éóáàíûðñàí?” — äåéèá ÷àüûðûð… “Òåç îë!” — äåéèð… “Ñÿíè
ýþçëÿéèðèê… Òåç îë!”

Úàìààò è÷ÿðèñèíäÿí õèäìÿò÷è ãàäûíëàðûí ùþíêöðòöñö åøèäèëèð.

À ä ì å ò. Âàé îëñóí ùàëûìûçà! Î éîë ôÿëàêÿòëÿð éîëóäóð! Ôèêðèíè äàüûò!

Àù, ôÿëàêÿò, ôÿëàêÿò!
À ë ê å ñ ò à (ãàëõûð âÿ Àäìåòèí ÿëèíäÿí òóòóð). Àïàðûð… àïàðûð ìÿíè.
Ñÿí ìÿýÿð ýþðìöðñÿí?! Þëöëÿð ìÿêàíûíà àïàðûð… ýþçëÿðäÿí ìàâè àëîâ-
ëàð ÷ûõàí éåðÿ àïàðûð… Îäóð, ãàíàäëàðû äà âàð. Àù… íÿ åäèðñÿí? Àïàðìà
áèçè! Ìÿíè ùàðà àïàðìàã ö÷öí áÿçÿíäèðèðñÿí?.. Ìÿí ãîðõóðàì…

Àüëàøìà ñÿñëÿðè ÷îõàëûð âÿ ýóðóëòó àðòûð… Àäìåòèí èøàðÿñè èëÿ

àüëàéàíëàðû èòÿëÿéèá àðàäàí ÷ûõàðûðëàð.

À ä ì å ò. Àù, ôÿëàêÿòëè éîë!.. Áó éîë óøàãëàðûìà âÿ ìÿíÿ íÿ ãÿäÿð

àüûð îëàúàã… Ãàðà ýöíëÿðèìèç áàøëàéûð… (Ñöêóò)

Àëêåñòà ýþçöíÿ ýþðöíÿí õÿéàëëàðûí òÿñèðèëÿ òàõòäàí óçàãëàøûð. Àéûëäûãäà þçöíö

àéàã öñòÿ ñàõëàéà áèëìÿéèá ýþçëÿðèëÿ äàéàíàúàã àõòàðûð. Íÿùàéÿò, ðÿíýè òàìàìèëÿ
àüàðìûø áèð ùàëäà Àäìåòèí ãóúàüûíà éûõûëûð, Àäìåò èñÿ îíó ñèíÿñèíÿ áàñûá ñàõëàéûð âÿ
äèíìÿäÿí ñà÷ëàðûíû îõøàéûð. Ñÿññèç ñÿùíÿ.

À ë ê å ñ ò à (éàâàøúà). Áóðàõûí, áóðàõûí ìÿíè!.. Äàéàíà áèëìè-

ðÿì… Éåðèìÿ ãîéóí!.. Àèä áàøûìûí öçÿðèíäÿ äàéàíìûøäûð… Ãàðà áó-
ëóäëàð ýþçëÿðèìè ãàïàìûøäûð… (Àäìåò îíó òàõòûí öçÿðèíÿ ãîéóð.
Áèðäÿí-áèðÿ ãöââÿò àëìûø êèìè) Àù, óøàãëàðûìû, óøàãëàðûìû âåðèí!..
(ßñÿáè ùàëäà óøàãëàðûíû îõøàéûð, óøàãëàð áÿðêäÿí àüëàéàðàã àíàëàðûíà
ãûñûëûðëàð, òàõòûí öçÿðèíäÿ îòóðóðëàð) Ñèçèí àíàíûç éîõäóð, àðòûã àíàíûç
éîõäóð… ßëâèäà!.. Ýöíÿø þç èøûüûíû ñèçäÿí ÿñèðýÿìÿñèí, óøàãëàðûì!..

Óøàãëàðû êÿíàð åäÿðÿê òàõòûí öçÿðèíäÿ óçàíûð

303
 À ä ì å ò (îíà òÿðÿô ÿéèëÿðÿê). Âàé ìÿíèì ùàëûìà! Âàé, âàé! Áó
ñþçëÿð ìÿíÿ þëöìäÿí äàùà àüûðäûð… Éîõ, ÿçèçèì, éîõ, ñÿí áèçè ãîéóá
ýåòìÿçñÿí, äåéèëìè? Óøàãëàðûí õàòèðèíÿ… Áó éåòèìëÿðè ãîéóá ýåäÿð-
ñÿíìè? Àù, áèçÿ ðÿùìèí ýÿëñèí!.. Ñÿí ýåòñÿí… ìÿí äÿ éàøàéàí äåéè-
ëÿì, áèçèì ùÿéàòûìûç äà, þëöìöìöç äÿ ñÿíäÿí àñûëûäûð. Ñÿíèí åøãèí
ìÿíèì ìåùðàáûìäûð.
À ë ê å ñ ò à (éàâàø-éàâàø þçöíÿ ýÿëèð âÿ äàíûøìàüà áàøëàéûð. ßâ-
âÿëúÿ ñàêèò âÿ äàéàíà-äàéàíà, ýåòäèêúÿ äàùà ñÿðáÿñò). Àäìåò, ýþðöð-
ìöñÿí?.. Ìÿí ùÿëÿ þëìÿìèøÿì. Ùÿéàòûí ñîí äÿãèãÿëÿðèíè éàøàéûðàì.
Àäìåò, ìÿí ñÿíèí ùÿéàòûíû þçöìöíêöíäÿí äàùà øÿðÿôëè ùåñàá åòäèì âÿ
ñÿí éàøàéàñàí äåéÿ ìÿí þç ðóùóìó òÿñëèì åòäèì. Àù, ìÿí ùÿëÿ äÿ
éàøàéà áèëÿð, Ôåññàëèéàäà þçöìÿ èñòÿäèéèì áèð ÿð òàïà áèëÿð, òàõò-òàúû âÿ
ùÿéàòûí áöòöí ëÿççÿòèíè îíóíëà áþëöøÿ áèëÿðäèì. Ëàêèí Àäìåòñèç ùÿéàò,
éåòèìëÿðëÿ éàøàìàã ìÿíÿ ëàçûì äåéèëäèð… Ñÿíñèç ýÿíú þìðöìöí ëÿç-
çÿòè éîõäóð… (Ñöêóò) Ñÿíè àòàí âÿ àíàí ðÿää åòäè, ùàëáóêè îíëàð ìÿñóë
áèð þìðö ñöðöá ãîøà ãàðûìûøëàð âÿ ñÿí äÿ îíëàðûí ýþçöíöí àüû-ãàðàñû áèð
þâëàäñàí. Îíëàð èñòÿñÿéäèëÿð, ýöíÿøèí çèéàñûíû ñÿíÿ òÿðê åäèá, ñÿäàãÿò-
ëÿ þëÿ áèëÿðäèëÿð. Îíëàðûí êè, áàøãà áèð þâëàäëàðû éîõäóð… Î çàìàí ìÿí
äÿ ùÿëÿ éàøàéà áèëÿðäèì, ñÿí äÿ éåòèì óøàãëàðëà äóë ãàëàðàã àðâàäûí
ö÷öí éàñ ñàõëàìàçäûí… Ýþðöíöð, àëëàùëàðäàí áèðè áåëÿ èñòÿìèøäèð…
Ãîé åëÿ îëñóí… Àíúàã ñÿí ìÿíÿ ñþç âåð. ×îõ øåé èñòÿìèðÿì… Úàíäàí
ÿçèç øåé îëìàñà äà, ñÿí ìÿíèì õàùèøèìèí ÿäàëÿòëè áèð õàùèø îëäóüóíó
òÿñäèã åäÿðñÿí. Ñåâ áó óøàãëàðû (óøàãëàðû îõøàéûð), ìÿíèì êèìè ñåâ!
Ñÿí êè îíëàðû ñåâèðñÿí, äåéèëìè? Ñÿí äÿëè äåéèëñÿí… åâèìè áó óøàãëàð
ö÷öí ùèôç åò! Óøàãëàðûìû þýåé àíà ÿëèíÿ âåðìÿ! Þýåé àíà ùèðñëÿíèá áó
çàâàëëûëàðû äþéöá èíúèòìÿñèí, Àäìåò! Èëàí þýåé àíàäàí äàùà ìÿð-
ùÿìÿòëèäèð. Ñÿí îüëóìà ùàâàäàð îë! Ãûçûì (ãûçûíû þç òÿðÿôèíÿ ÷ÿêèá îõøà-
éûð), ñÿí ýÿëèí îëóá àòàíûí àðâàäûíà àíà äåéÿúÿêñÿí. Ñÿíè òÿìèç ñàõëà-
éàúàãìû?.. Ñÿíèí òÿìèç àäûíû ëÿêÿëÿìÿéÿúÿêìè? Èçäèâàú ñÿíèí ýöíöíö
ÿáÿäè îëàðàã ãàðà åòìÿéÿúÿêìè? Ùåéùàò! Ñÿíè íèøàíëûíà òÿñëèì åòìÿê
ìÿíÿ íÿñèá îëìàéàúàã. Àíàëûã èçòèðàáëàðû èëÿ ñÿíÿ òÿñÿëëè âåðÿ áèëìÿ-
éÿúÿéÿì. Áó èçòèðàáëàðäàí äàùà øèðèí áèð øåé âàðìû? (Ñöêóò. Äèíìÿçúÿ
ãûçûíû îõøàéûð, Åâìåë ÿëèíè õèäìÿò÷èíèí ÿëèíäÿí ÷ÿêÿðÿê áàøûíû àøàüû
ñàëûð) Ìÿí þëìÿëèéÿì… Þëöì ñàáàù äåéèë, áó ýöí ýÿëÿúÿê, ýöíëÿðè
ñàéìàüà äà åùòèéàú ãàëìàéàúàã. Áèð äÿãèãÿ ñîíðà Àëêåñòàíûí àäûíû áèð
çàìàí éàøàéûá þëÿíëÿðèí è÷ÿðèñèíäÿ ÷ÿêÿúÿêëÿð… (Ãàëõûð âÿ ÿëëÿðèíè ãàë-
äûðàðàã ÿââÿëúÿ Àäìåòÿ, ñîíðà èñÿ óøàãëàðà õåéèð-äóà âåðèð) Õîøáÿõò
304
îëàñûíûç! Ñÿí, Àäìåò, ôÿõð åòìÿëèñÿí, ñÿíèí àðâàäûí éàõøû áèð àðâàä èäè.
Ñèç èñÿ, áàëàëàðûì, àíàíûçûí øÿðÿôëè àäû èëÿ éàøàéûí…
Ô å ð à ü ñ à ã ã à ë û. Ìÿëèêÿ, ÿìèí îë! ßýÿð ùþêìäàðûí àüëû îëñà,
àðâàäûíûí äåäèêëÿðèíÿ ÿìÿë åäÿð.
À ä ì å ò. ßëáÿòòÿ, ÿëáÿòòÿ! ßìèí îë, ùàìûñûíû åäÿúÿéÿì. Ñÿí
ìÿíèì áó äöíéàäà àðâàäûì èäèí, î äöíéàäà äà áó àäû äàøûéàúàãñàí.
Ôåññàëèéàíûí ùå÷ áèð ãûçû ìÿíè ÿð äåéÿ ÷àüûðà áèëìÿéÿúÿê. Îíëàð íÿ
ÿñë-íÿúàáÿòäÿ, íÿ äÿ ýþçÿëëèêäÿ ñÿíÿ òàé îëà áèëìÿçëÿð. Óøàã èñÿ
ìÿíÿ áÿñäèð. Ñÿíè ñàõëàéà áèëìÿäèìñÿ, îíëàð ö÷öí àëëàùëàðà éàëâàðà-
úàüàì. Ñÿíèí ö÷öí ìÿí áèð èë éîõ, þìðöì îëäóãúà éàñ ñàõëàéàúàüàì;
àòà-àíàìà èñÿ ÿáÿäè îëàðàã íèôðÿò åäÿúÿéÿì. Ìÿùÿááÿò îíëàðûí äèëèí-
äÿ èäè, ñÿí èñÿ þç øèðèí úàíûíû ãóðáàí âåðìÿêëÿ ìÿíè þëöìäÿí ãóðòàðäûí…
Áåëÿ áèð àðâàäû èòèðäèéèì ö÷öí àüëàìàéûììû?.. Àðòûã ìÿí çèéàôÿòëÿðè,
ÿéëÿíúÿëÿðè, íÿøÿëè éàð-éîëäàøû óíóòìàëûéàì… Áèð äÿ ÿëèì ÷àëüû òåëëÿ-
ðèíÿ òîõóíìàéàúàã… áèð äÿ ãÿìýèí ðóùóìó Ëèâèéà ôëåéòàñû èëÿ îõøà-
ìàéàúàüàì, ñÿí ìÿíèì ùÿéàòûìûí ñåâèíúèíè þçöíëÿ àïàðûðñàí…
Óñòàëàðà ñÿíèí ùåéêÿëèíè ñèôàðèø åäÿúÿéÿì, ùåéêÿëèíè éàòàüûìà ãî-
éàúàã, ýåúÿëÿð ãóúàãëàéàúàã, ñÿíèí àäûíû ÷àüûðàúàüàì, òÿñÿââöð åäÿ-
úÿéÿì êè, ñÿíñÿí, Àëêåñòà, ñÿíè ãîéíóìà áàñûðàì… Äîüðóäóð, áó ÷îõ
ñîéóã áèð òÿñÿëëèäèð; àììà ùÿð ùàëäà öðÿéÿ áþéöê äàéàãäûð. Åùòèìàë êè,
õÿéàëà äàëàðêÿí ñèç ýþçëÿðèìÿ ýþðöíÿúÿêñèíèç ìÿíÿ òÿñêèíëèê âåðÿ-
úÿêñèíèç. Õÿéàëÿí äÿ îëñà, äîñòëàðû ýþðìÿê øèðèíäèð, áåëÿ ýþðöøöí ùÿð
äÿãèãÿñè ÿçèç âÿ ãèéìÿòëèäèð. Àù, êàø ìÿíäÿ Îðôåé5, ãöäðÿòè îëàéäû,
ýþçÿë ñþçëÿð âÿ èíúÿ ñÿñëÿðëÿ Ïåðñåôîíà éàëâàðàð, äóàëàðëà Àèäè éóìøàë-
äàð, ñÿíè ãàéòàðàðäûì. Àíä îëñóí, ñÿíè èøûãëû äöíéàéà ÷ûõàðìàìûø, ìÿíè
íÿ úÿùÿííÿìèí Êåðáåðè6, íÿ äÿ îðàäà êöðÿéÿ ñþéêÿíìèø Õàðîí àðçóì-
äàí äþíäÿðÿ áèëìÿçäè…

Ñöêóò. Àäìåò Àëêåñòàíûí ñà÷ëàðûíû îõøàéûð. Áó âàõòà ãÿäÿð Àëêåñòà ýþçö éóìóëó
éàòûðäû. Àäìåò óøàãëàðäàí äàíûøûá ãóðòàðàíäàí ñîíðà Àëêåñòà ýþçëÿðèíè à÷ûð.

À ä ì å ò (ýþç éàøëàðûíû óäàðàã). Ñÿí ìÿíè ýþçëÿéÿúÿêñÿí, äåéèë-

ìè? Îðàäà ìÿíèì ö÷öí åâ ùàçûðëàéàúàãñàí êè, þëÿíäÿ ñÿíèíëÿ áèð éåðäÿ
éàøàéûì. Áóðàäà èñÿ ùÿð èêèìèçè ñèäð àüàúûíäàí ãàéðûëìûø áèð òàáóòäà
áàñäûðìàüû ÿìð åäÿðÿì. Îðàäà ìÿí ñåâýèëèìëÿ áèðýÿ óçàíûá éàòàðàì,
îíó ìÿíäÿí þëöì äÿ àéûðà áèëìÿç…
Ô å ð à ü ñ à ã ã à ë û. Åé ùþêìäàð, ìÿí äÿ ñÿíèíëÿ áÿðàáÿð àüëàéà-
úàüàì, ìÿëèêÿ áóíà ëàéèãäèð.
305
 À ë ê å ñ ò à (óøàãëàðà). Åøèòäèíèçìè, áàëàëàðûì, àòàíûç åâëÿíìÿéÿ-
úÿê! Î ñèçè éàä áèð ãàäûíûí ÿëèíÿ âåðìÿéÿúÿê, ìÿíè ùþðìÿòäÿí ñàëìà-
éàúàã, î, ñþç âåðäè…
À ä ì å ò. Ìÿí òÿêðàð åäèðÿì, ÿìÿë åäÿúÿéÿì!..
À ë ê å ñ ò à (Àäìåòÿ). Ìÿí ñÿíÿ èíàíûðàì, óøàãëàðû ìÿíäÿí ãÿáóë åò!
À ä ì å ò (óøàãëàðû ãóúàãëàéàðàã). Àù! Ñåâèìëè ÿëëÿðäÿí ÿçèç áèð
òþùôÿ ãÿáóë åäèðÿì.
À ë ê å ñ ò à. Ñÿí áó çàâàëëûëàðà áóíäàí ñîíðà àíà îë!
À ä ì å ò. Àíà îëìàëûéàì… àíàñûçëàðà… àíà.
À ë ê å ñ ò à. Óøàãëàðûì, éàøàìàã èñòÿéèðÿì… Ìÿçàð ãàðàíëûãäûð.
À ä ì å ò. Àù, ìÿí! Áÿñ ìÿí èíäè íåúÿ éàøàéàúàüàì?
À ë ê å ñ ò à. Èëëÿð éàðàíû ñàüàëäàðëàð, þëÿí óíóäóëàð.
À ä ì å ò (äàùà ÷îõ ùèññÿ ãàïûëàðàã). Éàëâàðûðàì, ìÿíè äÿ, ìÿíè
äÿ þçöíëÿ àïàð…
À ë ê å ñ ò à. Ñèçëÿðäÿí áèðúÿ ìÿí êèôàéÿòÿì.
À ä ì å ò. Èëàùè, áèçëÿðäÿí êèìè àïàðûðñàí?
À ë ê å ñ ò à (áèð äàùà ãàëõìàìàã öçðÿ óçàíûð). Ýþçëÿðèì ýåúÿíèí
àüûð çöëìÿòè àëòûíäà…
À ä ì å ò. Ìÿíè àòûá ýåòìÿ, ìÿùâ îëäóì…
À ë ê å ñ ò à. Ìÿí àðòûã éîõàì… Áèð ùå÷ÿì… Àëêåñòà éîõäóð.
À ä ì å ò. Ùå÷ îëìàñà óøàãëàðà áàõìàã ö÷öí öçöíö äþíäÿð.
À ë ê å ñ ò à. Áàúàðìûðàì, Àäìåò! ßëâèäà, áàëàëàðûì!
À ä ì å ò. Óøàãëàðà áàõ, óøàãëàðà…
À ë ê å ñ ò à. Àëêåñêà éîõäóð.
À ä ì å ò. Íÿ åäèðñÿí? Ýåòäèíìè?
À ë ê å ñ ò à. ßëâèäà!
À ä ì å ò. Àù, ôÿëàêÿò!
Ô å ð à ü ñ à ã ã à ë û. Àðòûã Àäìåòèí àðâàäû äèðèëÿð úÿðýÿñèíäÿ éîõäóð.

Áèð äÿãèãÿëèê ñöêóò. Ùàìû ñÿññèçúÿ Àëêåñòàíûí ãàáàüûíäà äèç ÷þêöð. Àäìåò ÿëëÿðè èëÿ
öçöíö þðòöð. Áèðäÿí Åâìåë, àíàñûíûí úÿíàçÿñèíÿ äîüðó éöéöðÿðÿê ñöêóòó ïîçóð.

Å â ì å ë. Âàé, âàé îëñóí ìÿíèì ùàëûìà, ÿçèç àíàì òîðïàã àëòäà éà-
òàúàã. Àòà, ãàðà ìÿçàðäà àíàìû ýöíÿø äàùà èñèòìÿéÿúÿê. Éàçûã àíà,
éåòèì îüëóíà íèéÿ éàøà äåéèðñÿí? (Àòàñûíà) Îíà áàõ, ýþç ãàïàãëàðû éóìóë-
äó, ÿëëÿðè ùÿðÿêÿòäÿí ãàëäû. (Àíàñûíà ìöðàúèÿò åäèð âÿ éàâàøúà ÿëëÿðèíÿ
òîõóíóð) Àíà, ìÿíÿ ãóëàã àñ, îüëóíó äèíëÿ, éàëâàðûðàì. (Þïöð) Ñÿíèí
ñîéóã äîäàãëàðûíäàí þïÿí þç áàëàíäûð.
306
 À ä ì å ò. Áàëàëàðûì, î áèçè åøèòìèð, ýþðìöð… Áèçèì ìöñèáÿòèìèç
àüûðäûð.
Å â ì å ë (àòàñûíà éàíàøàðàã). Àòà, ìÿí ñÿíèí áèðúÿ îüëóíàì, áó
åâäÿ ÷îõ òåç éåòèì ãàëûðàì… Áó àç þìðöìäÿ íÿ ãÿäÿð äÿùøÿòëÿð ýþð-
ìöøÿì, àòà! (Àòàñûíà ñûüûíûð âÿ ÿëèëÿ, äèíìÿçúÿ àíàñûíà áàõàí áàúûñûíûí
ÿëèíè òóòìàã èñòÿéèð) Áàúû, áó äÿðäëÿðè ñÿí äÿ ìÿíèìëÿ áèðëèêäÿ ÷ÿêìè-
ñÿí. Àòà, ñÿí åâëÿíäèí, àììà õîøáÿõò îëìàäûí, éàøàéûá ãîøà ãàðûìàã
ñèçÿ íÿñèá îëìàäû; èíäè äÿ àíàìûç áèçè ãîéäó ýåòäè, ãÿäèì áèð õàíÿäàí
äàüûëàúàã.
Ô å ð à ü ñ à ã ã à ë û (Àäìåòÿ éàíàøàðàã). Àäìåò, ìöñèáÿòÿ äþç-
ìÿêäÿí áàøãà ÿëàúûìûç éîõäóð. Èñìÿòëè àðâàäà ùÿñðÿò ãàëàíëàðûí íÿ áè-
ðèíúèñèñÿí, íÿ äÿ àõûðûíúûñû. Óíóòìà êè, áöòöí éàðàíìûøëàð, áèç ùàìû-
ìûç, þëÿúÿéèê.
À ä ì å ò (úèääè âÿçèééÿò àëàðàã). Áó ìöñèáÿò ìÿíÿ áèðäÿí-áèðÿ öç
âåðìÿäè. Ìÿí áóíó ÷îõäàí áèëèðäèì, ÷îõäàí îíóí ÿçàáûíû ÷ÿêèðäèì, îíà
ùàçûðëàøûðäûì. Ëàêèí ìÿí úÿíàçÿíè ãàëäûðìàã ö÷öí òÿäáèð ýþðìÿëèéÿì.
Ñèç áóðàäà ãàëûí âÿ éåðàëòû ãöââÿëÿðèí àëëàùëàðûíà äóàëàð îõóéóí!
Ôåññàëèéà ÿùàëèñèíäÿí áó ìöñèáÿòèìÿ øÿðèê îëìàüû õàùèø åäèðÿì: ñà÷-
ëàðûíûçû êÿñäèðèí, ãàðà ýåéèí, òÿêàòëû âÿ äþðäàòëûëàðûí éàëëàðûíû ãûðõûí,
êö÷ÿëÿðè íåé âÿ ðöáàá ñÿñëÿðè èëÿ äîëäóðìàéûí, îí èêè àé éàñ ñàõëàéûí…
Ìÿíèì áóíäàí ÿçèç áèð þëöì îëìàéàúàã êè, ìÿí äÿôí åäèì… Ùå÷ êÿñ
îíóí êèìè éöêñÿê áèð ôÿäàêàðëûãëà ìÿíè þçöìÿ áîðúëó åòìÿìèøäèð.

Õèäìÿò÷èëÿð úÿíàçÿíè òåç ýåéèíäèðèðëÿð. Àäìåò è÷ÿðè îòàüà ýèðèð.

ÈÊÈÍÚÈ ÑÒÀÑÈÌ

Õîð

Àù Ïåëèàäà7, Àèäèí
Ýöíÿø öçö ýþðìÿéÿí
Åâèíÿ ñåâèíú àïàð.
Ñÿí äÿ, åé ãàðà ñà÷ëû,
Ãÿìýèí ñöêàí÷û, Àèä,
Àüûð àâàð ÷ÿêÿ-÷ÿêÿ
Ìåéèò äàøûäûüûí çàìàí
Áèë êè, Àõåðîíò ñóëàðû
Ýþðìÿìèøäèð áåëÿ ãàäûí.
307
Òåç-òåç éàðûí âÿ éîëäàøûí
Éåääè ñèìëè ðöáàá ÷àëàð,
×àëüûñûç äà êþíöëëÿðäÿ
Ñÿíèí øþùðÿòèí óúàëàð.
Ñïàðòàäà Êîðíåé àéû
Øÿðÿôèíÿ èøûã ñà÷àð,
Àôèíàíûí ýþçÿëëÿðè
Éåíÿ ñÿíäÿí ñþùáÿò à÷àð.
Àù, Àëêåñòà, íÿ ÷îõ íÿüìÿ
Áÿõø åëÿäèí ñÿí àëÿìÿ!
Åé àëëàùëàð, ùàíû ìÿíäÿ
Î ãöââÿò êè, åäèì àçàä
Ìÿëèêÿìè î çöëìÿòäÿí,
Êÿú Àèäèí çèíäàíûíäàí,
Äàèì àõàí Êîêèò ÷àéûí
Íàëÿñèíäÿí, ÿôãàíûíäàí,
Àðâàäëàðäà éîõ ñÿíÿ òàé,
Êèì ýþðöá áó ìÿùÿááÿòè:
ßð éîëóíäà ãÿáóë åòäèí
Áó þëöìö, áó çöëìÿòè…
Ýþðöì ñÿíèí öñòöíäÿêè,
Òîðïàã òöêäÿí éöíýöë îëñóí,
ßýÿð ÿðèí àðâàä àëñà,
Ãîé ãÿëáèìèç îíà ãàðøû
Íèôðÿò èëÿ äàèì äîëñóí.
Íÿ àíàäà ãåéðÿò îëäó.
Òÿê îüëóíó õèëàñ åòñèí.
Íÿ àòàäà úöðÿò îëäó,
Òîðïàã àëòäà þçö ýåòñèí.
Îíëàðûí êè, âàõòû þòìöø,
Ñà÷-áèð÷ÿéè àü, ëàï ýöìöø,
Àììà ñÿí áèð éàç ÷è÷ÿéè,
ßð éîëóíäà ãÿáóë åòäèí
Áó òîðïàüû, áó ÿìÿéè.
Êàø êè, ìÿí äÿ ðàñò ýÿëÿéäèì
Áåëÿ ýþçÿë áèð éîëäàøà,
Áÿçÿéÿéäèì øÿí þìðöìö
308
 Î íåìÿòëÿ áàøäàí-áàøà.
Éàøàéàéäûì îíóíëà ìÿí
Äÿðä áèëìÿäÿí, ãÿì áèëìÿäÿí.

Ö×ÖÍÚÖ ÅÏÈÑÎÄÈ

Áèðèíúè ñÿùíÿ

×þë òÿðÿôäÿí Ùåðàêë äàõèë îëóð. ×èéíèíäÿ øèð äÿðèñè, ÿëèíäÿ òîïïóç, îõ âÿ êàìàí
âàðäûð. Ôåðëèëÿð îíóí ýÿëèøèíäÿí ùÿéÿúàíà äöøìöø êèìè, ñþùáÿòÿ òóòóá éóáàíäûðìàüà
÷àëûøûðëàð.

Ù å ð à ê ë. Ìþùòÿðÿì Ôåð ÿùëèíÿ ìÿíäÿí… (Ñàëàì âåðèá, ñàëàì

àëûð) Àäìåò ñàðàéäàäûðìû?
Ô å ð à ü ñ à ã ã à ë û. Áÿëè! Ôåðåò îüëó åâäÿäèð. Éÿãèí êè, Ùåðàêëûí
Ôåññàëèéàäà èøè âàðäûð, éîõñà éîëóíó Ôåð øÿùÿðèíäÿí ñàëìàçäû, äåéèëìè?
Ù å ð à ê ë. Áÿëè, Òèðèíô ùþêìäàðûíäàí ôÿðìàí âàð.
Ô å ð à ü ñ à ã ã à ë û. Ùåðàêë, ùàðà áåëÿ ñèëàùëàíìûñàí?
Ù å ð à ê ë. Ôðàêèéàëû Äèîìåäèí8 äþðä àòû ö÷öí ýåäèðÿì.
Ô å ð à ü ñ à ã ã à ë û. Ýÿòèðÿ áèëÿúÿêñÿíìè? Ùå÷ ôðàêèéàëûëàðûí íåúÿ
àäàì îëäóãëàðûíû áèëèðñÿíìè?
Ù å ð à ê ë. Éîõ, Áèñòîíèéà þëêÿñèíäÿ îëìàìûøàì.
Ô å ð à ü ñ à ã ã à ë û. Äþéöøñöç ñÿíÿ àò âåðìÿçëÿð.
Ù å ð à ê ë. Ìÿí áó èøäÿí áîéóí ãà÷ûðà áèëìÿðÿì.
Ô å ð à ü ñ à ã ã à ë û. Éà þëÿðñÿí, éà þëäöðÿðñÿí…
Ù å ð à ê ë. Þëöìëÿ öç-öçÿ ýÿëäèéèì áèðèíúè äÿôÿ äåéèë.
Ô å ð à ü ñ à ã ã à ë û. Òóòàã êè, ùþêìäàðûí þçöíö þëäöðäöíöç… Íÿ
÷ûõñûí?
Ù å ð à ê ë. Îíóí àòëàðûíû ýÿòèðèá Éåâðèñôåéÿ âåðÿúÿéÿì.
Ô å ð à ü ñ à ã ã à ë û. Î àòëàðûí àüçûíà éöéÿí ñàëìàã àñàí èø äåéèë.
Ù å ð à ê ë. Ìÿíúÿ îíëàðûí íÿôÿñëÿðè àëîâ ïöñêöðìöð.
Ô å ð à ü ñ à ã ã à ë û. Ùåðàêë, î àòëàð àüûçëàðû èëÿ èýèäëÿðè ýÿìèðèðëÿð.
Ù å ð à ê ë (èíàíìàéàðàã). Ñÿí äàüäàêû éûðòûúûëàðäàí äàíûøûðñàí.
Ô å ð à ü ñ à ã ã à ë û. Åé èýèä, îíëàðûí àõóðëàðû ùÿìèøÿ ãàíëû îëóð.
Ù å ð à ê ë. Åëÿ èñÿ äå ýþðöì, îíëàðû ùàíñû îüóë áÿñëÿìèøäèð?
Ô å ð à ü ñ à ã ã à ë û. Àðåñèí îüëó, ãûçûë ãàëõàí ýÿçäèðÿí àäàì áÿñ-
ëÿìèøäèð.
309
 Ù å ð à ê ë. Ìÿíèì òàëåéèì áåëÿäèð; Ùåðàêëûí éîëó ýåòäèêúÿ äàùà
ñÿðò âÿ àüûðäûð. Äåéÿñÿí Àðåñäÿí îëàíëàðûí ùàìûñû èëÿ âóðóøìàã ìÿíèì
àëíûìà éàçûëìûøäûð. Ëèêàîíëà âóðóøäóì. Êèêèíëÿ âóðóøäóì9, èíäè äÿ
ö÷öíúöñö èëÿ, àò ñàùèáèëÿ âóðóøìàëû âÿ ãàëèá ýÿëìÿëèéÿì… Àììà Àëê-
ìåíà10 îüëóíó äöøìÿí ãàáàüûíäàí ãà÷àí ýþðÿí îëìàéàúàã.

Èêèíúè ñÿùíÿ

Ùÿìèí àäàìëàð. Éàñ ïàëòàðû ýåéìèø âÿ àüëàìûø Àäìåò.

Ô å ð à ü ñ à ã ã à ë û. Áóäóð, ùþêìäàðûìûç Àäìåò äÿ þç îòàüûíäàí

÷ûõûá ýÿëèð
À ä ì å ò. Ùåðàêëà áàø ÿéÿðÿê ñåâèí, åé Çåâñ îüëó Ïåðñåèä!11
Ù å ð à ê ë (ñàëàìûíà úàâàá âåðÿðÿê). Ñÿí ñåâèí, åé Ôåññàëèéà
ùþêìäàðû!
À ä ì å ò. Êàø åëÿ îëàéäû, éîëäàøûì, êàø åëÿ îëàéäû!
Ù å ð à ê ë (îíà äèããÿòëÿ áàõûð). Ñèç ãàðà ýåéèíìèñèíèç… Ñà÷ëàðûíûçû
êÿñìèñèíèç… Áóíà ñÿáÿá íÿäèð? (Ãûñà áèð ñöêóò)
À ä ì å ò (ãöââÿñèíè òîïëàéàðàã). Áó ýöí ìÿí áèðèíè äÿôí åòìÿ-
ëèéÿì…
Ù å ð à ê ë. Àëëàù ýþñòÿðìÿñèí, éîõñà óøàãëàðäàí áèðèíè?..
À ä ì å ò. Àäìåòäÿí îëàíëàð ùàìûñû ñàü-ñàëàìàòäûðëàð.
Ù å ð à ê ë. Àòàí ãîúàëìûøäû… î îëìàñûí?
À ä ì å ò. Î äà ñàüäûð, àíàì äà ùÿëÿ éàøàéûð.
Ù å ð à ê ë. ßëáÿòòÿ, àðâàäûí, Àëêåñòà äåéèë.
À ä ì å ò (çîð èëÿ). Îíóí áàðÿñèíäÿ ñÿíèíëÿ èêèëèêäÿ äàíûøà áèëÿðÿì.
Ù å ð à ê ë. Àëêåñòà þëìöøìö éà ñàüìû, ñþéëÿ?
À ä ì å ò. Ùÿì ñàüäûð, ùÿì éîõ, äÿðäèìèí äÿ ñÿáÿáè áóäóð.
Ù å ð à ê ë (äöøöíÿðÿê). Ñÿíèí ñþçëÿðèíäÿí ìÿí ùå÷ áèð øåé áàøà
äöøÿ áèëìÿäèì.
À ä ì å ò (áèð ãÿäÿð ñóñäóãäàí ñîíðà). Áèð äå ýþðöì, îíóí òàëåéè
ùàããûíäà åøèòìèñÿíìè?
Ù å ð à ê ë. Ñÿíèí ÿâÿçèíÿ þëìÿéÿ ðàçû îëäóüóíó åøèòìèøÿì.
À ä ì å ò. Åëÿ èñÿ ìÿí îíà “éàøàéûð” äåéÿ áèëÿðÿììè?
Ù å ð à ê ë. Ùÿëÿëèê éàñ ñàõëàìàã äà òåçäèð.
À ä ì å ò. Þëöìÿ ìÿùêóì îëàí þëöäöð; þëö èñÿ áèð ùå÷äèð.
Ù å ð à ê ë. Ëàêèí ùÿð ùàëäà âàðëûãëà éîõëóã áèð-áèðèíäÿí ôÿðãëè øåé-
ëÿðäèð.
310
 À ä ì å ò. Ñÿí áåëÿ äöøöíöðñÿí, ìÿí èñÿ, Ùåðàêë, áàøãà úöð. (Ñöêóò)
Ù å ð à ê ë. Ñÿí àüëàéûðñàí? Àõû þëÿí êèìäèð?
À ä ì å ò. Ñÿí àðâàäû ñîðóøäóí, î áóðàäàäûð.
Ù å ð à ê ë. Þëÿí äîüìàäûð, éà éàä?
À ä ì å ò. Éàääûð, áÿëè, àììà àèëÿéÿ éàõûí èäè.
Ù å ð à ê ë. Ñèçèí åâäÿ þëìÿñèíÿ ñÿáÿá íÿäèð?
À ä ì å ò. Àòàäàí éåòèì èäè, áèçäÿ éàøàéûðäû. (Ñöêóò)
Ù å ð à ê ë (ýåòìÿéÿ ùàçûðëàøàðàã). Ñÿí éàñ è÷èíäÿñÿí… ×îõ òÿÿñ-
ñöô åäèðÿì, Àäìåò…
À ä ì å ò (úÿëä).Áó ñþçëÿðëÿ íÿ äåìÿê èñòÿéèðñÿí?
Ù å ð à ê ë. Ãàëìàüà ýåäèá áàøãà éåð àõòàðìàëûéàì.
À ä ì å ò. Éîõ, éîõ!.. Åëÿ áèð î ÷àòìûðäû…
Ù å ð à ê ë. Àäìåò, äÿðäëè àäàìûí ãîíàãäàí àúûüû ýÿëÿð.
À ä ì å ò. Òîðïàã þëÿíëÿðèí, åâ èñÿ äîñòëàðûíäûð…
Ù å ð à ê ë. Àüëàéàíëàð è÷èíäÿ çèéàôÿò éàðàìàç…
À ä ì å ò. Ñÿíÿ àéðû îòàãëàð àúäûðàðàì.
Ù å ð à ê ë. Ãîé ýåäèì, ùÿìèøÿëèê ìÿíè þçöíÿ áîðúëó åòìèø îëàðñàí…
À ä ì å ò. Ùå÷ îëà áèëìÿç êè, ñÿí ýåäèá áàøãà áèð éåð àõòàðàñàí.
(Õèäìÿò÷èéÿ) Ãîíàüû î áàøäàêû ñàëîíà àïàð, ãîíàã îòàüûíû à÷äûð; õèä-
ìÿò÷èëÿðÿ òàïøûð êè, ãîíàüà ùþêìäàðà ëàéèã ùþðìÿò åòñèíëÿð. Àðà ãàïûëàðû
áàüëàòäûð. Àüëàìàã ñÿñè íÿøÿíè ïîçàð, ãîíàüû ãöññÿëÿíäèðìÿê îëìàç…

Ãóë ÿââÿëúÿ êþíöëñöç ýåäèð, ñîíðà Àäìåòèí úèääè íÿçÿðëÿðèíè ýþðöá

ãàáàüà äöøöð âÿ áàø ÿéÿðÿê Ùåðàêëà ãàïû à÷ûð.

Ö÷öíúö ñÿùíÿ

Ùåðàêë ýåòìèøäèð.

Ô å ð à ü ñ à ã ã à ë û. Àäìåò, áó íÿ èøäèð ñÿí ýþðöðñÿí? Áåëÿ ìö-

ñèáÿòëè áèð ýöíäÿ ãîíàã ãÿáóë åäèðñÿí, áó íÿ äÿëèëèêäèð?
À ä ì å ò (àúûãëàíìàäàí, ëàêèí ùþâñÿëÿñèçëèêëÿ). Ìÿí äÿ ñÿíäÿí
ñîðóøóðàì: ãîíàüû åâäÿí, øÿùÿðäÿí ãîâìàã àüûëëû èøìèäèð? Ãîíàãëàðà
öç ýþñòÿðìÿìÿêëÿ ìÿí þç êÿäÿðèìè éöíýöëëÿøäèðÿ áèëÿðÿììè? Åâè-
ìèçÿ ýåäÿí ôÿëàêÿòèí öçÿðèíÿ Ôåð øÿùÿðèíäÿ âÿùøè àäÿòëÿð éàðàíäûüû
áàðÿäÿ øàéèÿëÿð àðòûðìàãëà áó ôÿëàêÿòè àçàëòìàãìû îëàð? Àõû òàëå ìÿíè
àðãîñëóëàðûí ñóñóç þëêÿñèíÿ àòäûãäà ùÿìèøÿ Ùåðàêë ìÿíè áþéöê áèð
ìåùìàííÿâàçëûãëà åâèíÿ ãÿáóë åäèð.
311
 Ô å ð à ü ñ à ã ã à ë û. ßýÿð Ùåðàêë ñÿíèí èíàíìûø äîñòóí èñÿ, íèéÿ
ìöñèáÿòèíè îíäàí ýèçëÿòäèí?
À ä ì å ò. Áó íÿ ñóàëäûð? ßýÿð î ìÿíèì ìöñèáÿòèìèí áèð ùèññÿñèíè
áåëÿ áèëñÿ èäè, ãàïûìäàí è÷ÿðè ýèðÿðäèìè? Ìÿí áèëèðÿì êè, î äà ñÿíèí êèìè
ìÿíè àüûëñûç ùåñàá åäÿðäè; àììà Àäìåòèí åâè íÿ ãîíàüû ðÿää åäÿð, íÿ
äÿ èíúèäÿð.

Òÿëÿñèê è÷ÿðè ýèðèð.

Ö×ÖÍÚÖ ÑÒÀÑÈÌ

Õîð

Ãîé èýèä ÿðëÿðèí, åøã îëñóí éåíÿ

À÷ûã ãàïûñûíà à÷ûã åâèíÿ!
Åé èíúÿ ñÿñëè áèð ðöáàáûí øàùû,
Ñÿíè òàëå ñå÷äè Ïèôè àëëàùû!..
Î áó ãàéàëàðäà ãàëäû áèð çàìàí,
Ãîéóí äà ñàõëàäû, îëäó áèð ÷îáàí.
Ñöðöíö ñÿñëÿðêÿí éàøûë ÷ÿìÿíÿ,
Ðóùóíó îõøàäû, íåé ÷àëäû ñÿíÿ.

×àëüûíûí ñÿñèíÿ éöéöðäö ãàïëàí,

Äàüëàðû òÿðê åòäè éûðòûúû Àñëàí:
Àëòóí òåëëè éàëëàðû
ßéèëäè ñÿíÿ ñàðû;
Íåéèí î õîø ñÿñèíÿ
Ìàðàë ÷ûõäû ìåøÿäÿí,
Öðêÿê-öðêÿê áîéëàíäû,
Õîøëàíäû ìÿíçÿðÿäÿí.

Àäìåò øàùûí ìöëêöíöí

Éîõäóð óúó-áóúàüû.
Áèð éàíû Ìîëîñ ÷þëö,
Áèð éàíû Ïåëè äàüû;
Åýåé ñàùèëëÿðèíäÿ
Äàëüà ýþðìÿç ãàéûãëàð,
312
Ùÿð éàí ñöðöëìÿìèø ÷þë,
Ùÿð éàí éàøûë ÷ÿìÿíçàð.
Îðäà Áåáèä ñóéóíäàí
Ãîéóíëàð è÷ÿð, äîéàð,
Éîðüóí àòëàðû îðäà
Ýåëèîñ äèíúÿ ãîéàð.
Èíäè øàùûí ýþçöíäÿí
Ãàíëû éàøëàð àõñà äà,
Ñåâèìëè Àëêåñòàíûí
Äÿðäè îíó éàõñà äà,
Ãàïûñûíû à÷äû î
Éåíè ýÿëìèø ãîíàüà,
Íÿúèá àäàì ùå÷ äöøìÿç
Íÿúàáÿòäÿí óçàüà -
Áàøäàí àøñà ìöñèáÿò,
Ýþçëÿð éåíÿ î ùþðìÿò.
Ñèç äÿ åäèí éàõøûëûã -
Àëíûíûç îëñóí à÷ûã!

Èøè áóäóð äöíéàíûí,

Ñèç äÿ áóíà èíàíûí:
Êèì åòñÿ àëëàùëàðà
Ñÿäàãÿòëÿ áÿíäÿëèê,
Õåéèð ýþðÿð àëëàùäàí
Äöíéàäà ùÿìèøÿëèê.

313
 ÄÞÐÄÖÍÚÖ ÅÏÈÑÎÄÈ

Áèðèíúè ñÿùíÿ
Àäìåò ìàòÿì àëàéûíûí ìöøàéèÿòè èëÿ ãàïûäà ýþðöíöð. Õîðà âÿ Ôåññàëèéà úàìààòûíà
ìöðàúèÿò åäèð, ñîíðà ãàïûéà òÿðÿô ÷ÿêèëèð, ãàïû äÿôí ìÿðàñèìè ö÷öí à÷ûëûð. Àäìåò
îðõåñòðÿ éàõûíëàøìàäàí.

À ä ì å ò (øàùàíÿ áèð ÿäà èëÿ). Åé Ôåð úàìààòû, ìöñèáÿòèìèçÿ øÿðèê

îëàí ùÿçÿðàò! Ìÿðùóìÿíè ýåéèíäèðìèøëÿð, îíó áó ñààò ìÿçàðà àïàðà-
úàãëàð. Àäÿòÿ ýþðÿ, îíà áó ñîí ýåäèøäÿ ÿëâèäà äåéèí!

Õîð ñÿññèçúÿ òÿçèì åäèð. Ñöêóò.

Ô å ð à ü ñ à ã ã à ë û (Àäìåòÿ). Áàõûí, àòàíûç ýÿëèð, þçö äÿ ÷îõ òÿ-

ëÿñèð. Ìÿèééÿòè äàëûíúà úÿíàçÿéÿ ìöíàñèá õåéëè ùÿäèééÿ ýÿòèðèð.

Èêèíúè ñÿùíÿ

Ôåðåò êè÷èê áèð ìàòÿì àëàéû èëÿ ýÿëèð, äÿðèí áèð ìàòÿì è÷ÿðèñèíäÿ øÿùÿð òÿðÿôäÿí
è÷ÿðè ýèðèð. Õèäìÿò÷èëÿð ÿòðèééàò, àü èíúÿ òöë âÿ áîéóíáàüû ýÿòèðèðëÿð. Àäìåò äèíìÿçúÿ
ýþçëÿéèð, ñàëàì âåðìèð âÿ îíà òÿðÿô áèð àääûì áåëÿ àòìûð.

Ô å ð å ò. Îüëóì, ñÿíèí äÿðäèíè áþëöøìÿéÿ ýÿëìèøÿì. Ìÿðùóìÿ,

ùå÷ øöáùÿñèç, ìÿëÿê êèìè àðâàä èäè; èñìÿòëè áèð çþâúÿíè èòèðäèí, ýåòäè,
îüëóì. ßôñóñ êè, áèç àúèç áÿíäÿëÿð ãÿçàíûí çÿðáÿëÿðèíÿ ãàðøû äóðà áèë-
ìèðèê. Ùÿäèééÿëÿðè ãÿáóë åò! (Õèäìÿò÷èëÿð Ôåðåòèí èøàðÿñèëÿ ùÿäèééÿëÿðè
Àäìåòÿ òÿðÿô àïàðûðëàð. Àäìåò ÿëëÿðèíè éàíûíà ñàëàðàã äèíìÿçúÿ äà-
éàíìûøäûð) Ãîé áóíëàð äà îíóíëà ìÿçàðà ýåòñèí. Ìÿí îíóí ðóùóíó øàä
åòìÿéÿ áèëìÿðÿì, àõû î þçöíö ôÿäà åòìÿêëÿ áèçè þëöìäÿí ãóðòàðäû,
ìÿíÿ äÿ ñîí ýöíëÿðèìè ñàêèò éàøàìàüà âÿ àòà îëäóüóìó äÿðê åòìÿéÿ
èìêàí âåðäè. Îüëóì, îíóí áó ðÿøàäÿòè î ãÿäÿð áþéöêäöð êè, áó ðÿøà-
äÿòäÿí áàøãà ãàäûíëàðûí äà ùÿéàòû øþùðÿòÿ ìèíèð.
Àäìåò èøàðÿ èëÿ ùÿäèééÿëÿðè ðÿää åäèð. Áó çàìàí ãàïûäàí äÿôí ìÿ-
ðàñèìè ýþðöíöð, Àëêåñòàíûí úÿíàçÿñè îëàí ìàôÿíè ÿë öñòöíäÿ éóõàðûéà
ãàëäûðûðëàð. Àüëàìàã ñÿñëÿðè åøèäèëèð. ßùàëè âÿ õèäìÿò÷èëÿð ÿëëÿðèíè Àëêåñ-
òàéà òÿðÿô óçàäûðëàð. Ôåðåò úÿíàçÿéÿ òÿðÿô áèð íå÷ÿ àääûì àòûð, ëàêèí
õèäìÿò÷èëÿð Àäìåòèí èøàðÿñè èëÿ úÿíàçÿíè ãîúàäàí õåéëè óçàãäà éåðÿ
ãîéóðëàð.
314
 Ô å ð å ò (óçàãäàí úÿíàçÿéÿ ìöðàúèÿò åäÿðÿê). Åé Àäìåòè âÿ îíóí
âàëèäåéíèíè þëöìäÿí õèëàñ åäÿí èíñàí, ñÿíÿ åøã îëñóí! Àèä ìÿêàíûíà
ñÿàäÿò âÿ ðÿùìÿò éàüñûí! (Òÿçèì åäèð âÿ ÿëèëÿ éåðÿ òîõóíóð; ñîíðà ãàëõûá
ÿùàëèéÿ ìöðàúèÿò åäèð) Áåëÿ ãàäûíëàð õÿçèíÿäèðëÿð; áàøãàñûíà åâëÿíìÿ-
éèí ìÿíúÿ ùå÷ ìÿíàñû éîõäóð…
À ä ì å ò (Àëêåñòàíûí úÿíàçÿñèíèí ãàáàüûíû êÿñèð). Ñÿí áó ìàòÿì
ìÿðàñèìè ýöíöíäÿ ÷àüûðûëìàìûø ãîíàãñàí, ñÿíè ìÿí þçöìÿ äîñò ùåñàá
åäÿ áèëìÿðÿì, ýþòöð, àïàð áó ùÿäèééÿëÿðè! Áó ïàëòàð ìÿðùóìÿ èëÿ áèð
ìÿçàðà ãîéóëà áèëìÿç. Ùàëûìà éàíìàãäà ýåúèêìèñÿí. Åé ãîúà, îíäà êè
þëöì áàøûìûí öñòöíö àëìûøäû, ñÿí ýÿëìèðäèí, áåø ýöíëöê þìðöíö ìÿíäÿí
ÿñèðýÿéèðäèí. Èíäè, ñÿíèí éîëóíäà ìÿùâ îëìóø áèð ýÿíú ö÷öí ýþç éàøû
òþêìÿéÿìè ýÿëìèñÿí? Úàìààò è÷èíäÿ áèàáûð îëäóí, ñÿíÿ ìÿí íåúÿ àòà
äåéÿ áèëÿðÿì, ãîúà? Ìÿíè äîüäóüó ö÷öí ôÿõð åäÿí î àíàéà äà àíà
äåéÿ áèëÿðÿììè? Î þëÿðêÿí êÿíèçèí óøàãëàðûíû þç óøàüû êèìè ÷àüûðäû âÿ
ãóúàüûíà àëäû. Éîõñà, ñÿí äöíéàäàêû àòàëàðûí ùàìûñûíäàí äàùà ãàí-
ñûçìûøñàí? Èëàùè! Áèð äàìëà ãàíû þç äîüìà îüëóíäàí ÿñèðýÿìÿê, áà-
äÿíè äèáèíÿ ãÿäÿð è÷ìÿê… Áÿëè, ñÿí âÿ àíàì éàä áèð àðâàäà þçöíöçö
ñàêèòúÿ äÿéèøäèíèç. Ãîé áó ýöí ìÿí þç àòà-àíàìû äà îíóíëà áèðëèêäÿ
äÿôí åòìèø îëóì. (Ñöêóò) Ñÿíèí þìðöíäÿí àç áèð øåé ãàëûá. Àììà îíó
ôÿäà åòñÿ èäèí íÿ áþéöê àä ÷ûõàðìûø îëàðäûí… Ñÿí äöíéàäà ùÿð úöð
ëÿççÿò ÷ÿêìèñÿí: ýÿíúëèêäÿí ùþêìäàð îëìóñàí, âÿëèÿùäèí îëóá, ñÿíäÿí
ñîíðà éåðèíäÿ îòóðà áèëÿí àäàì îëóá. Ñÿíÿ ãîúàëûãäà àü îëäóüóìó,
ñÿíÿ ùþðìÿòñèçëèê åòäèéèìè äÿ èääèà åäÿ áèëìÿçñÿí. Áÿëè, ìÿíèì ãàé-
üûëàðûìûí ÿâÿçèíè àíàìëà ñÿí ÷îõ ýþçÿë âåðäèíèç. Åé ãîúà, òÿëÿñ êè,
éåíÿ äÿ óøàüûíûç îëñóí; éîõñà ñÿíè êèì ñàõëàéàúàã, þëÿíäÿ êèì äÿôí
åäÿúÿê? Ìÿíäÿí, Àäìåòäÿí ýþçöíö ÷ÿê… Î, ñÿíèí ö÷öí ÷îõäàí ãàðà
òîðïàãëàð àëòûíäàäûð. ßýÿð èíäè ñàüàìñà, ýöíÿøÿ áàõûðàìñà, áóíäàí þòðö
ñÿíèí ïÿðÿñòàðûí âÿ îüëóí îëìàüà áîðúëó äåéèëÿì. Ùÿìèøÿ áåëÿ îëóð,
ãîúàëàð þëöì àðçóëàéûðëàð, þëöì ýÿëäèêäÿ èñÿ ùå÷ êÿñ þëìÿê èñòÿìèð.
Ãîúàëûã îíëàð ö÷öí äÿðùàë áèð ñÿàäÿòÿ ÷åâðèëèð.
Ô å ð à ü ñ à ã ã à ë û. Éàõøû, áÿñäèð! Äÿðäèí îíñóç äà ÷îõäóð. Àòàíû
ÿñÿáèëÿøäèðìÿ!
Ô å ð å ò (þç ùÿéÿúàíûíû áîüìàã èñòÿéèðìèø êèìè, áèð ãÿäÿð éóáàí-
äûãäàí ñîíðà). Îüëóì, áó íÿ ñþçäöð, ñÿí êèìèíëÿ äàíûøûðñàí? Ëèäèéàäàí
âÿ Ôðèýèéàäàí ãóëìó àëìûñàí? Éàääàí ÷ûõàðìà êè, ñÿíèí ãàðøûíäà
äóðàí ôåññàëèéàëûäûð, àçàä àòàíûí àçàä îüëóäóð. Ìÿíè ãàáà ñþçëÿðëÿ ñþé-
ìÿéÿ úöðÿòìè åäèðñÿí? Ìÿí ñÿíÿ àòàëûã åäèá áÿñëÿìèøÿì êè, àòà åâèíè
315
ñÿíÿ òàïøûðûì, éîõñà ñÿíè þëöìöí ÿëèíäÿí ñàòûí àëìàã ìÿíèì âÿçèôÿì
äåéèëäèð. Àòàëûãäà ìÿí áåëÿ øåé ýþðìÿìèøÿì âÿ åëëèí îëäóüóì ö÷öí
ÿãèäÿì áåëÿäèð êè, ùÿð êÿñèí áÿõòèíÿ íÿ ÷ûõìûøñà, î äà îëàúàã. Ìÿí þç
âÿçèôÿìè éåðèíÿ éåòèðìèøÿì: ñÿí áþéöê ùþêìäàðñàí; íÿùàéÿòñèç òîð-
ïàã ñàùèáèñÿí. Àòàíûí íÿéè âàðñà Àäìåòèíäèð. Äåéèí ýþðöì íÿäÿí íà-
ðàçûñûíûç? Ñÿíè íÿäÿí ìÿðùóì åòìèøÿì? ßâÿçèìÿ þëìÿéè ìÿí ñÿíäÿí
õàùèø åòìèøÿììè? Ùå÷ âàõò! Ñÿí äÿ ìÿíäÿí îíó õàùèø åòìÿ! Ñÿí éÿãèí
êè, ùÿéàòû ñåâèðñÿí; àòàíû íÿ ö÷öí î ñåâýèäÿí ìÿùðóì åòìÿê èñòÿ-
éèðñÿí? (Ñöêóò) Áèð äÿ êè, áó äöíéàäà àç áèð ìöääÿò éàøàìàã áèð ÿñð
òîðïàã àëòûíäà éàøàìàãäàí ãèéìÿòëèäèð… Ìèñàë — ñÿí þçöí. Þëöìöí
ìöääÿòèíè óçàãëàøäûðìàã ö÷öí òàëåëÿ øÿðÿôñèç áèð ìöáàðèçÿéÿ ýèðèøäèí;
èíäè äÿ àðâàäûíû þëäöðöá, îíóí ùåñàáûíà éàøàéûðñàí; èýèä áèð àðâàäà
ìÿüëóá îëäóüóí ùàëäà, ìÿíè ãîðõàãëûãäà èòòèùàì åäèðñÿí. Ùå÷ ñþçöì
éîõäóð… âÿôàëû àðâàäëàðûí ñàéÿñèíäÿ ùå÷ þëìÿäÿí, ÿáÿäè îëàðàã éàøàéà
áèëÿðñÿí… Ùÿëÿ áèð úöðÿò åäèá þç ýöíàùëàðûíû áàøãàñûíäà àõòàðûðñàí äà.
Ñóñ, îüëóì, áèç ùàìûìûç ùÿéàòû ñåâèðèê… Ñÿíèí úèääè òþùìÿòëÿðèíÿ
ìÿíèì úàâàáûì àíúàã áóäóð!
Ô å ð à ü ñ à ã ã à ë û. Àòà âÿ îüóë, ñèç ùöäóäó àøäûíûç. Ãîúà, òþù-
ìÿòäÿí ÿë ÷ÿê!
À ä ì å ò. Ãîé äàíûøñûí, ìÿí äÿ þç ñþçöìö äåìèøÿì. ßýÿð ùÿãè-
ãÿò éàõøûäûðñà, áÿñ íèéÿ îíó áåëÿ òàïäàéûá êå÷èðñÿí?
Ô å ð å ò. Ìÿí þç ùÿéàòûì áàùàñûíà ñÿíÿ ùÿéàò àëìûø îëñàéäûì äà,
éåíÿ ùÿãèãÿòè òàïäàìûø îëàúàãäûì, Àäìåò!
À ä ì å ò.Ãîúà èëÿ ýÿíúèí þëöìö áèðäèðìè?
Ô å ð å ò. Áèçèì ãÿëáèìèç áèðäèð, èêè äåéèë.
À ä ì å ò. Åëÿ èñÿ Çåâñäÿí äÿ ÷îõ éàøà…
Ô å ð å ò. ßýÿð èíúèìÿìèøñÿíñÿ àòàíû ãàðüûìà!
À ä ì å ò. Ñÿíèí ö÷öí éàøàìàãäàí øèðèí øåé éîõäóð.
Ô å ð å ò (òàáóòó ýþñòÿðÿðÿê úèääè). Àëêåñòà êèìè ÿâÿçèíäÿ þëöìÿ
ýåäèð?
À ä ì å ò. Ãîúà, áó èøäÿ ñÿíèí äÿ ýöíàùûí âàðäûð.
Ô å ð å ò. Éîõñà, îíó ìÿíèì éåðèìÿ äÿôí åäèðëÿð, äåìÿê èñòÿéèðñÿí?
À ä ì å ò. Åùòèìàë êè, ìÿí äÿ ñÿíÿ îõøàéàúàüàì.
Ô å ð å ò. Òåç-òåç àðâàäû äÿéèø, þçöí ñàëàìàò ãàëàðñàí.
À ä ì å ò. Ñÿí óòàíìàëûñàí. Úàíûíû íèéÿ ÿñèðýÿäèí?
Ô å ð å ò. Àù, àëëàùûí ùÿéàò àäëû íåìÿòè íÿ ýþçÿëäèð!
À ä ì å ò. Àäûíû êèøè ãîéìóñàí? Êèøèëÿðèí àäûíû áàòûðûðñàí…
316
 Ô å ð å ò. Ìÿí ñÿíèí ÿâÿçèíÿ þëñÿéäèì, ýöëöá ìÿíè ÿëÿ ñàëàúàãäûí.
À ä ì å ò. Ñÿí äÿ þëÿúÿêñÿí, àììà øÿðÿôñèç þëÿúÿêñÿí.
Ô å ð å ò. Øÿðÿô þëöíöí íÿéèíÿ ëàçûìäûð?
À ä ì å ò. Àé ãîúà… ñÿí äÿ ùå÷ ùàéà éîõìóø!
Ô å ð å ò (Àëêåñòàíûí úÿíàçÿñèíè ýþñòÿðÿðÿê). Áó ÷îõ ùÿéàëû èäè, àììà
àüûëñûç èäè.
À ä ì å ò. Éàëâàðûðàì, ýåò! Ãîé þëöíö äÿôí åäèì!
Ô å ð å ò. Ýåäÿðÿì! Àììà ñÿí àðâàä ãàòèëèñÿí, Àëêåñòàíûí èíòèãàìûíû
ñÿíäÿí àëàúàãëàð. Èýèä Àêàñò áàúûñûíûí ãèñàñûíû ñÿíäÿ ãîéñà, êèøè îëìàç.
(Þç ìÿèééÿòè âÿ ùÿäèééÿëÿðè èëÿ ýåäèð)

Ö÷öíúö ñÿùíÿ

Ôåðåò âÿ àäàìëàðû ýåòäèêäÿí ñîíðà.

À ä ì å ò (Ýåäÿíëÿðèí äàëûíúà). Ëÿíÿò îëñóí ñÿíÿ âÿ ñÿíèíëÿ áàø

áèð éàñòûüà ãîéàí àäàìà, îüëóíóç ñàü îëà-îëà ñèç ãîúà éàøûíûçäà îüóë-
ñóç ãàëìàã èñòÿéèðñèíèç. Ìÿíèì ãàïûì áóíäàí ñîíðà ñèçèí öçöíöçÿ áàüëû
îëàúàãäûð. ßýÿð úàð÷ûëàð âàñèòÿñè èëÿ àòà õàíèìàíûíäàí ÿáÿäèëèê ÿë ÷ÿê-
ìÿëè îëñàì, áîéóí ãà÷ûðìàðàì. Àììà ìöñèáÿò áèçè òÿëÿñäèðèð: ìÿðùó-
ìÿíè îäëà òÿãäèñ åòìÿëèéèê.

Úÿíàçÿíè ãàëäûðûðëàð. Àüëàøìà, ìóñèãè.

Õîð

Åé ýþçÿë, ìÿðä ãàäûí, ÿôñóñ, ìèí ÿôñóñ,

Ãàäûíëàð è÷èíäÿ íÿúèá áèð ãàäûí.
Î ãàðàíëûã Àèä, î ãîúà Ùåðìåñ,
Õîøáÿõòëèê ýÿòèðñèí, óúàëñûí àäûí.
Åé øàíëû Àëêåñòà áèçè ÿôâ åëÿ!
Ýåòäèéèí àëÿìäÿ éàõøûëûã âàðñà,
Ñÿí äÿ íåìÿòèíäÿí áèð ïàé àëàðàã,
Îðäà ìÿñóä éàøà, áÿõòèéàð éàøà.

Äÿôí àëàéû éàâàø-éàâàø óçàãëàøûð. Õîð, îðõåñòðè òÿðê åäÿðÿê ìÿðàñèìè òÿãèá åäèð.
Àäìåò ãÿìýèí-ãÿìýèí úÿíàçÿíèí äàëûíúà ýåäèð.

317
 Äþðäöíúö ñÿùíÿ

Õ è ä ì ÿ ò ÷ è. Ìÿí þìðöìäÿ ÷îõ ãîíàã ýþðìöøÿì. Óçàã þëêÿ-

ëÿðäÿí Àäìåòèí éàíûíà ýÿëèá çèéàôÿò ñöôðÿñèíäÿ îòóðóáëàð. Àììà áåëÿ
áèð öçëö ãîíàüà ðàñò ýÿëìÿìèøÿì… Ýþðöð êè, ùþêìäàð ìöñèáÿò è÷èí-
äÿäèð, éåíÿ äÿ åâÿ ñîõóëóð. Îëàíäàí ñöôðÿéÿ ãîéäóã. Áàøãà ùÿéàëû áèð
àäàì îëñàéäû, áó ìöñèáÿòëè ýöíäÿ íÿ âåðäèëÿð éåéÿð, äóðàðäû… Àììà áó,
äîéìàã áèëìèð… Íàùàð ãóðòàðàí êèìè áþéöê ïèéàëÿíè ýþòöðöá ãàðà øÿ-
ðàáëà äîëäóðóð âÿ è÷èð, øÿðàáûí ùÿðàðÿòè äàìàðëàðûíà éàéûëàíà ãÿäÿð è÷èð.
Ñîíðà áàøûíà éàøûë ìÿðñèí áóäàãëàðûíäàí ÷ÿëÿíý ãîéóá îõóéóð. Ëàï èò
êèìè ùöðöð… Ñÿñëÿð áèð-áèðèíÿ ãàðûøûð. Ãîíàã Àäìåòèí ìöñèáÿòèíÿ
ôèêèð âåðìÿéèá áàüûðàðàã ìàùíû îõóéóð, áèç èñÿ Àäìåòèí òàïøûðûüûíà ýþðÿ
ýþç éàøëàðûìûçû ãîíàãäàí ýèçëÿéÿðÿê õàíûì ö÷öí àüëàéûðûã. Áèð èøÿ áàõ
êè, õàíûìûí ùþðìÿòèíè ñàõëàìàüà, îíóí ö÷öí àüëàìàüà èìêàí òàïìà-
äàí ìÿí ëîòóíóí, îüðóíóí, êÿëÿêáàçûí, áÿëêÿ äÿ ñîéüóí÷óíóí áèðèíè
éåäèðèá è÷èðìÿëèéÿì. (Àüëàéûð) Àõû ìÿðùóìÿ áèç ãóëëàðà àíàëûã åäÿðäè,
íå÷ÿ äÿôÿ áèçè Àäìåòèí ãÿçÿáèíäÿí õèëàñ åòìèøäè. Ãîíàã âàõòûäûðìû?

Áåøèíúè ñÿùíÿ

Õèäìÿò÷è âÿ Ùåðàêë. Ùåðàêëûí áàøûíäà ìÿðñèí éàðïàãëàðûíäàí ÷ÿëÿíý âàðäûð, ýþçëÿðè

ãûçàðìûøäûð. ßëèíäÿ äÿ ìÿðñèí áóäàüû âÿ áèð ïèéàëÿ âàðäûð.

Ù å ð à ê ë. Åé ãóë, íèéÿ áåëÿ ãÿìýèí-ãÿìýèí áàõûðñàí, äÿðäèí

íÿäèð? Ãîíàãëàðà õèäìÿò åäÿðêÿí, þç ãÿìýèí ñèôÿòèíëÿ îíëàðûí îâãàòûíû
òÿëõ åòìÿ, öçöýöëÿð îë! Ìÿí ñÿíèí àüàíûí éîëäàøûéàì, àììà ñÿí áóð-
íóíó ñàëëàéûá äàéàíìûñàí, þçýÿíèí äÿðäèíè ÷ÿêìÿê ñÿíÿìè ãàëûá?..
Ýÿë þéðÿí, àüûëëû îëàðñàí: ùå÷ áèëèðñÿíìè ùÿéàòûìûçûí ìÿíàñû íÿäÿí
èáàðÿòäèð? Åé êþëÿ, ùàðàäàí áèëÿúÿêñÿí! Ñÿí ùàðà, áåëÿ øåéëÿð ùàðà.
Åéèáè éîõäóð, áèëìèðñÿí, þéðÿí! Áöòöí éàðàíìûøëàðûí ñîíó ãÿáèðäèð âÿ
ùå÷ êÿñ áèëìèð êè, ñàáàùà ñàü ÷ûõàúàã, éà éîõ. Òàëå áèçÿ þç ñèðëÿðèíè
þéðÿòìèð; íÿ åëì èëÿ, íÿ ùèéëÿ èëÿ îíóí ñèððèíè à÷ìàã îëìóð. Áóíó
äöøöí âÿ êåôèíäÿ îë. Ïèéàëÿ ÿëèíäÿ èêÿí áó ýöíäÿí èñòèôàäÿ åò, î ñÿíèíäèð;
ñàáàù èñÿ, êèì áèëèð êèìèíäèð. Ìÿíúÿ àëëàùëàð è÷ÿðèñèíäÿ èíñàíëàð ö÷öí
ÿí äàäëûñû Êèïðèäàäûð12. Îíó ãÿáóë åò, áàøãàëàðûíû àò ýåòñèí. Ñþçëÿðèì
ñÿíÿ äîüðó ýÿëèðñÿ îíäà ìÿí äåéÿíÿ ãóëàã àñ! Äåéÿñÿí ìÿí äîüðó
äåéèðÿì… (×ÿëÿíýè âÿ ïèéàëÿíè îíà óçàäûð) Ýåäÿê ìÿíèìëÿ: áàøûìûçû
318
÷ÿëÿíýëÿðëÿ áÿçÿéÿê, øÿðàá è÷ÿê, èíàí êè, ñÿíè ãÿì äÿðéàñûíäàí øÿðà-
áûí íÿøÿëè äàëüàëàðû âÿ áó ïèéàëÿ ÷ÿêèá ñàùèëÿ ÷ûõàðàúàãäûð. Ìÿíèì ÿãè-
äÿìÿ èíàíûðñàíñà, ñÿíÿ äåéèì: ãÿìýèí àäàì ö÷öí ùÿéàò, ùÿéàò äåéèë,
áèð ÿçàáäûð.
Õ è ä ì ÿ ò ÷ è (îíóí âåðäèêëÿðèíè ðÿää åäÿðÿê). Áóíëàðûí ùàìûñûíû
áèç áèëèðèê. Àììà èíäè áó åâäÿ øàäëûã åäèá ýöëìÿê øÿðàá è÷ìÿê îëìàç.
Ù å ð à ê ë. Þëÿí àäàì êè ãîùóì äåéèë, éàääûð. Äîüìàëàð ñàü-
ñàëàìàò èêÿí éàñà áàòìàã íÿ ö÷öíäöð?
Õ è ä ì ÿ ò ÷ è. Êèìäèð ñàü-ñàëàìàò? Áèçèì ìöñèáÿòèìèçè óíóòäó-
íóçìó?
Ù å ð à ê ë. Àäìåò ìÿíÿ ìöñèáÿò áàðÿäÿ áèð ñþç äåìÿäè…
Õ è ä ì ÿ ò ÷ è. Àäìåò ãîíàãëàðà ÷îõ ùþðìÿò åäèð.
Ù å ð à ê ë. Þçýÿëÿðèí þëöñö ö÷öí áèç àüëàìàëû êè äåéèëèê.
Õ è ä ì ÿ ò ÷ è. Þçýÿ êèìäèð? ßôñóñ êè, þçýÿ äåéèëäèð.
Ù å ð à ê ë. Î, þç ìöñèáÿòèíè ìÿíäÿí ýèçëÿòìÿìèøäèð, äåéèëìè? (Ñöêóò)
Õ è ä ì ÿ ò ÷ è. Ñÿí ýåò êåôèíè ÷ÿê! Áèç àüàìûçûí äÿðäèíÿ øÿðèê îëóðóã.
Ù å ð à ê ë. Ñèç äåéÿñÿí þçýÿ ìöñèáÿòèíäÿí äàíûøìûðñûíûç?
Õ è ä ì ÿ ò ÷ è. ßýÿð åëÿ îëñàéäû, ìÿí ùå÷ àúûãëàíàðäûììû?
Ù å ð à ê ë. Éîõñà àüàí þç ìöñèáÿòèíè ìÿíäÿí ýèçëÿòìèøäèð?
Õ è ä ì ÿ ò ÷ è (ñöêóòäàí ñîíðà). Ñÿí áèçÿ éàõøû âàõòäà ýÿëìÿäèí.
Áèçÿ áþéöê áèð ìöñèáÿò öç âåðìèøäèð. Ýþðìöðñÿíìè? Ùàìûìûç ãàðà
ýåéìèøèê, ñà÷ëàðûìûçû êÿñäèðìèøèê…
Ù å ð à ê ë. Þëÿí êèìäèð? Ãîúà àòàñûìû? Îüëóìó? Éîõñà ãûçûìû?
Õ è ä ì ÿ ò ÷ è. Åé ãîíàã, Àäìåòèí àðâàäû þëìöøäöð. (Áèð äÿãèãÿ ñöêóò)
Ù å ð à ê ë. Íÿ äàíûøûðñàí? Ìÿí þëöíöí éàíûíäàìû êåô åòìèøÿì?
Õ è ä ì ÿ ò ÷ è. Ãàïûíû ñÿíèí öçöíÿ áàüëàìàüà óòàíûðäû.
Ù å ð à ê ë. Îõ, çàâàëëû äîñò! Åëÿ áèð àðâàäû èòèðìÿê…
Õ è ä ì ÿ ò ÷ è. Î áèçèì ùàìûìûçûí áó åâäÿ áåëèìèçè ñûíäûðäû.
Ù å ð à ê ë (õàòûðëàéàðàã þç-þçöíÿ). Îíóí ýþçëÿðèíäÿ éàø âàðäû.
Öçöíäÿêè êÿäÿðè ïÿðèøàí ñà÷ëàðûíû ìÿíäÿí ýèçëÿéÿ áèëìÿìèøäè… Àíúàã
äåäè êè, þçýÿ áèð àäàìû äÿôí åäèðëÿð. Ìÿí äÿ øöáùÿëÿíìÿäèì, ãàïûíû
à÷ûá è÷ÿðè ýèðäèì, äîñòóì äÿðääÿí èíëÿäèéè çàìàí ìÿí è÷èá êåôëÿíäèì.
Èíäè äÿ áàøûìäà ÷ÿëÿíý âàðäûð… (×ÿëÿíýè ýþòöðöá ãûðûð âÿ àòûð). Åé ãóë,
áó èøäÿ ñÿí äÿ ìöãÿññèðñÿí. Íÿ ö÷öí ìöñèáÿòè ýèçëÿäèðäèí? Éàõøû, äå
ýþðöì, õàíûìû ùàðàäà äÿôí åòäèëÿð? Îíó ìÿí ùàðàäà òàïà áèëÿðÿì?
Õ è ä ì ÿ ò ÷ è. Ëàðèñàéà äöç áèð éîë ýåäèð. Øÿùÿðäÿí ÷ûõàí êèìè éî-
íóëìóø äàøäàí òàáóòóíó òàíûéàðñàí. (Åâÿ ýåäèð)
319
 Àëòûíúû ñÿùíÿ

Ù å ð à ê ë (òÿê). Åé öðÿê, ñÿí ÷îõ ðÿøàäÿòëÿð ýþñòÿðìèñÿí, ñÿí

ìÿíèì ãöââÿòëè ÿëèì îëìóñàí. Ñÿí áó ýöí äÿ òèðèíôëè Àëêìåíàíûí àëëàù-
ëàð àëëàùû ö÷öí íåúÿ áèð îüóë äîüäóüóíó ýþñòÿðìÿëèñÿí. Áó ýöí ñîéóã
ìÿçàðà áàñäûðûëàí ãàäûíû áó åâÿ ãàéòàðìàëû, äîñòóìó øàä åòìÿëèéÿì.
Ãàðà ýåéèìëè þëöëÿð ïàäøàùûíûí, î èáëèñèí èçèíÿ äöøìÿëèéÿì. Åùòèìàë êè,
îíó ìÿçàðëàð éàíûíäà òàïà áèëÿì. Î éÿãèí êè, áèð àç ÿââÿë êÿñèëìèø
ãóðáàíëàðûí ãàíûíû è÷èð. Ïóñãóäà äóðóá ñîíðà áèðäÿí þëöìöí öçÿðèíÿ
àòûëàðàã ãîëëàðûíäàí òóòàúàüàì. ßëèìäÿí ãóðòàðà áèëìÿç, ãàäûíû
âåðìÿéèíúÿ áóðàõìàéàúàüàì. ßýÿð èáëèñäÿí èø àøìàñà îíó þëäöðöá,
éåðèí àëòûíà, äÿðèíëèêëÿð ùþêìäàðûíûí âÿ Êîðóí13 ãàðàíëûã åâèíÿ ýèðÿ-
ðÿì… Àëëàùëàðà éàëâàðàðàì, Àëêåñòàíû àëûá Àäìåòèí àüóøóíà ãàéòàðà-
ðàì. Òàëåéèí àüûð çÿðáÿñèíÿ ìÿðóç ãàëäûüû ùàëäà î ìÿíè ãàïûñûíäàí
ãàéòàðìàäû, ìÿíè íÿúèá áèð ãîíàã êèìè ãÿáóë åòäè. Áöòöí Ôåññàëèéàäà,
áöòöí Åëëàäàäà ñÿõàâÿòäÿ îíà áÿðàáÿð àäàì éîõäóð. Àíä è÷èðÿì êè,
ìÿí äÿ àúèç äåéèëÿì, éàõøûëûüûíûí ÿâÿçèíè âåðÿúÿéÿì. (Ýåäèð)

ÅÏÈÏÀÐÎÄ

Àäìåò èëÿ õîð îðõåñòðÿ éàõûíëàøûð.

À ä ì å ò. ßôñóñ! ßôñóñ! Åâÿ ãàéûòìàã áèð äÿùøÿòäèð! Áó íÿ ýþðö-

íöøäöð! Áîø åâ íÿ ãîðõóíúäóð! Âàé îëñóí ìÿíèì ùàëûìà! Ìÿí ùàðàéà
ýåäèì? Ùàðàäà þçöìÿ ñûüûíàúàã òàïûì? Àüëàéûì, íåéëÿéèì, ñóñóì,
íåéëÿéèì? Òàëåñèç ýöíöìÿ, àù íÿ äåéèì, íÿ! Åù êàø ìÿí þëÿéäèì.
Þëÿíëÿðèí ùàëûíà ãèáòÿ åäèðÿì, îíëàðûí ãàðàíëûã àëÿìè íÿ ãÿäÿð ýþçÿë-
äèð. Ýöíÿøèí èøûüû ìÿíè áîüóð, àéàüûìû àéàüûìäàí àòà áèëìèðÿì. Þëöì,
àüûð ìöáàðèçÿäÿ âÿôàäàðûìû ÿëèìäÿí àëäû. Ùÿéàòûìûí ÿí éàõøû éîëäàøû
èíäè Àèäëÿð ÿëèíäÿ ÿñèðäèð
Õ î ð. Ýåò, áèð ãÿäÿð èñòèðàùÿò åò!
À ä ì å ò. Àù, ùàëûì éàìàíäûð!
Õ î ð. Ùàëûíà àüëàìàã éàðàøàð.
À ä ì å ò. Àù, ùàëûì àüûðäûð!
Õ î ð. Ñÿíèí éîëóí ìöñèáÿòëÿð éîëóäóð. Ìÿí áèëèðÿì.
À ä ì å ò. Àù, ÿôñóñ!
Õ î ð. Ëàêèí þëöéÿ êþìÿê åäÿ áèëìÿçñÿí.
320
 À ä ì å ò. ßôñóñ! ßôñóñ!
Õ î ð. Ñåâýèëèíèí öçöíö áèð äÿ ýþðìÿéÿúÿêñÿí, áó ÷îõ àüûðäûð.
À ä ì å ò. Áó ñþçëÿðëÿ öðÿéèìè éàðàëàéûðñàí. ßð ö÷öí âÿôàëû áèð àðâàäû
èòèðìÿêäÿí áþéöê äÿðä îëàðìû? Êàø ìÿí îíóíëà ùå÷ éàøàìàéà èäèì;
åâëÿíìÿéÿíëÿðÿ, óøàãñûçëàðà ãèáòÿ åäèðÿì. Òÿêáàøûíà éàøàéàíëàð äÿðä
éöêöíö àñàíëûãëà ÷ÿêèðëÿð. Áó õÿñòÿ óøàãëàðû ýþðÿðêÿí, çèôàô éàòàüûíäà-
êû áó þëöì çÿðÿðäèäÿëÿðèíè ýþðÿðêÿí öðÿéèì ÿçèëèð. Åâëÿíìÿéÿíëÿð þìöð-
ëÿðèíè àñàíëûãëà áàøà âóðóðëàð.
Õ î ð. Àìàíñûç òàëåéèí ãóðáàíûñàí ñÿí!
À ä ì å ò. Âàé ìÿíèì ùàëûìà!
Õ î ð. Ýþç éàøûéëà äÿðä àçàëìàç.
À ä ì å ò. Âàé ìÿíèì ùàëûìà!
Õ î ð. Ñÿíÿ ñÿáèð åòìÿéÿ ãöââÿ ýÿðÿêäèð.
À ä ì å ò. ßôñóñ! ßôñóñ!
Õ î ð. Öðÿêëè îë! Àðâàäû þëÿí áèð ñÿí äåéèëñÿí…
À ä ì å ò. ßôñóñ! ßôñóñ!
Õ î ð. Áÿäáÿõòëèê èíñàíëàðà ùå÷ âàõò àìàí âåðìèð, ÿëèíÿ äöøÿí êèìè
êÿñèð.
À ä ì å ò. Òîðïàã àëòûíà ýåäÿí ðÿôèãÿíèí äÿðäè íÿ óçóí èìèø… Íèéÿ
ìÿíè îíóíëà ìÿçàðäà ãàëìàüà ãîéìàäûí? Íèéÿ ãîéìàäûí êè, ÿí éàõøû
áèð àðâàäëà ñîéóã éàòàüà øÿðèê îëàì? Áèð êþëýÿ ÿâÿçèíÿ Àèäÿ èêèñè ÷à-
òàðäû, Õàðîíóí ýÿìèñèíäÿ, îíóí åâèíäÿ ãîøà îëàðäûã…
Õ î ð. Ñÿíÿ, ýþç éàøû òþêìÿéÿ ëàéèã áèð ÿùâàëàò ñþéëÿéèì: áèð àòà-
íûí òÿê áèð úàâàí îüëó þëìöøäö. Àòàñû ÿð êèìè áó ìöñèáÿòÿ äþçäö; ëàêèí
áàøûíûí òöêö ãàð êèìè àüàðäû, îíóí äà þìðö ãöðóáà òÿðÿô ìåéë åòäè.
À ä ì å ò. Ìÿí áó åâÿ ýèðìÿéÿ ãîðõóðàì. Ìÿí áó åâäÿ íåúÿ éàøà-
éàúàüàì. Òàëåéèì éàìàí äþíäö. Éàäûìäàäûð Ïåëèé çèðâÿëÿðèíäÿí ìÿ-
øÿëëÿð éîëóìóçó èøûãëàíäûðûðäû, òîé ìàùíûëàðû îõóíóðäó… Ìÿí àðâàäûìûí
ãîëóíäàí òóòóá ýÿëèðäèì. Äàëûìûçúà õîð ýÿëèð. Àëêåñòà èëÿ ìÿíè àëãûøëà-
éûðäû. Áèç êöáàð èäèê. Áþéöê úàù-úÿëàëûìûç âàðäû. Ìàòÿì àüëàøìàñû
èçäèâàúû ÿâÿç åòäè… Î úàù-úÿëàëûí öñòöíö ãàðà áèð ðèäà þðòäö. Èíäè áîø
éàòàüà òÿêáàøûìà ñöðöíöðÿì.
Õ î ð. Àäìåò, íÿ ãÿäÿð êè, äÿðä ñÿíèí éàíûíäàí þòöá êå÷ÿðäè, ñÿí
þçöíö, õîøáÿõò çÿíí åäÿðäèí. Íÿ åéèáè âàð? Ñÿí îíóí ùÿéàòûíû ãîðó-
éàðäûí. Ñÿí îíóí ýþçÿëëèéèíè ÷îõ ñåâÿðäèí… Ëàêèí Èáëèñ áèð ñÿíèí äåéèë,
áàøãàëàðûíûí äà ÿçèç àðâàäûíû ÿëèíäÿí àëûð.
À ä ì å ò. Äîñòëàðûì! Òîðïàãäà éàòàí ãàäûí þç ÿðèíäÿí õîøáÿõòäèð.
Èñòÿð ýöíÿø, èñòÿð Àèä, Àëêåñòà ö÷öí ùå÷ ôÿðãëè éîõäóð, îíó äàùà ùå÷ áèð
321
ôÿëàêÿò ãîðõóäà áèëìÿç: î, ùÿð áèð ãàéüûäàí àçàääûð, î, áþéöê áèð øÿ-
ðÿôÿ íàèë îëìóøäóð. Ëàêèí áó áàùà ãèéìÿòÿ àëûíìûø ùÿéàò Àäìåòÿ íÿ
âåðäè? Ìÿí èíäè áó ãàïûäàí è÷ÿðèéÿ ýèðÿúÿéÿì… Ìÿíè êèì ãàðøûëàéàúàã.
Êèì ñàëàìûìà úàâàá âåðÿúÿê. Åâÿ ýåòìÿéèì áÿñ ùàðà ýåäèì? Åâÿ
ýèðñÿì, áîø åâ ìÿíè ýåðèéÿ ãîâàúàã; îðàäà àðâàäûìûí ñîéóã éàòàüû, èñ-
òÿêëè êðåñëîñó äóðóð, åâëÿð äÿ ñöïöðöëìÿìèø ãàëìûøäûð… Îðàäà óøàãëàð
àéàüûìà äöøöá àíàëàðûíû ÷àüûðûð âÿ àüëàéûðëàð. Õèäìÿò÷èëÿðèí, õàíûìëàðû
ö÷öí èíëÿäèêëÿðèíè åøèäèðÿì. Åâèì ãÿìýèíäèð, àäàìëàð îíäàí äà ãÿì-
ýèíäèð. Àëêåñòàíû ìÿíÿ õàòûðëàäàí èçäèâàú âÿ úÿìèééÿò íåúÿ øàä îëà
áèëÿð, íåúÿ ìÿíè åâÿ úÿëá åäÿ áèëÿð?.. Äîñòëàð èñÿ ìÿíè ýþðÿðêÿí äåéÿ-
úÿêëÿð: “Ðöñâàé÷ûëûãëà ùÿéàò ãàçàíìûø àäàì, áàõ, áóäóð! Þçö þëöì-
äÿí ãà÷äûüû ö÷öí àðâàäûíû Àèäÿ âåðäè. Î, þçö ãîðõàã îëäóüó ùàëäà àòà-
àíàñûíû íåúÿ òþùìÿò åäÿ áèëÿð”. Áó äåäè-ãîäóëàð Àäìåòèí äÿðäèíÿ áèð
äÿðä äÿ àðòûðàúàã. Êå÷ìèø ñÿàäÿò âÿ øÿðÿôè ýåðèéÿ ãàéòàðìàã ìöìêöí
äåéèëñÿ, î çàìàí éàøàìàüûí íÿ ìÿíàñû âàðäûð?

ÄÞÐÄÖÍÚÖ ÑÒÀÑÈÌ

Õ î ð. Àëëàùëàðûí ñþçöíÿ áàõàðàã óëäóçëàðà ãÿäÿð ãàëõäûì, áèð ÷îõ

åëìëÿðëÿ òàíûø îëäóì, àììà òàëåäÿí ãîðõóíú áèð ãöââÿ ýþðìÿäèì. Îð-
ôåéèí úàíëûëàð ö÷öí éàçäûüû ëþâùÿäÿ äÿ òàëåéÿ áèð ÿëàú éîõäóð. Ôåá íþêÿð-
ëÿðè äÿ Àñêëåïèé äÿ áóíà áèð äÿðìàí ùàçûðëàéà áèëìÿäèëÿð.
Îíà íÿ ìÿáÿä òÿñèð åäèð, íÿ ãóðáàí. Åé øàù ùÿðÿìè, éàëâàðûðàì,
íåúÿ âàðäûíñà, åëÿ äÿ ãàë. Çåâñ íÿ àðçó åäèðñÿ, ñÿíèí âàñèòÿíëÿ åäèð. Òà-
ëåéè, øþùðÿòè äÿìèð êèìè ÿëèíäÿ ÿçèðñÿí. Ñÿíèí ñîéóã èðàäÿíÿ òÿÿññöô
éàáàí÷ûäûð.
Åé Àäìåò, ñÿíè äÿ òàëå þç éåíèëìÿç ÿëèíÿ àëäû. Ëàêèí úÿñàðÿòëè îë,
àüëàìàãëà þëöíö èøûãëû äöíéàéà ãàéòàðà áèëìÿéÿúÿêñÿí… Àëëàùëàðûí
îüóëëàðû äà ãàðàíëûã ìÿçàðäà éàòûðëàð. Àëêåñòà áèçèì ö÷öí áöòöí ãàäûí-
ëàðäàí ÿçèç èäè. Þëÿíäÿí ñîíðà äà áèç îíóí ùþðìÿòèíè ñàõëàéûðûã. Áåëÿ
íÿúèá áèð ãàäûí ùÿëÿ äöíéàéà ýÿëìÿìèøäèð.
Îíóí ìÿçàðû àäè ìÿçàðëàðäàí äåéèë, èëàùè áèð ìÿáÿä îëàúàã… Î, áèð
çèéàðÿòýàù ñàéûëàúàã. Éîëäàí êå÷ÿí ìöñàôèðëÿð îíóí ìÿçàðûíà áàõûá
äåéÿúÿêëÿð: “Áó ãàäûí þç ÿðèíèí éîëóíäà þëìöøäöð, èíäè èñÿ ìöãÿä-
äÿñëÿð è÷èíäÿ ìöãÿääÿñ îëìóøäóð. Åé Àëêåñòà, áèçÿ äÿ õîøáÿõòëèê ÿòà
åò!” Áóäóð, ùþêìäàð ùÿðÿìèíèí øþùðÿòè, Àäìåò!
322
 ÅÊÑÎÄ

Ùåðàêë ñîëäàí ýÿëèð. Îíóí äàëûíúà ýþçÿë ýåéèíìèø âÿ ãàðà áèð þðòöéÿ áöðöíìöø
ýþðêÿìëè áèð ãàäûí äàõèë îëóð. Ùåðàêë âÿ Àäìåò.

Ô å ð à ü ñ à ã ã à ë û. Åé ùþêìäàð, áèð áàõ, äåéÿñÿí Àëêìåíàíûí

îüëóäóð, áóðà ñÿíèí éàíûíà ýÿëèð.
Ù å ð à ê ë. Àäìåò, ìÿí èñòÿìÿäèì êè, äîñòóìóí åâèíäÿ ãîíàã
ãàëà-ãàëà îíóí ýèçëèíäÿ ãÿçÿá âÿ íèôðÿòèíÿ ñÿáÿá îëóì. Åé ùþêìäàð,
éîõñà ìÿíè áèð äîñò êèìè þç ìöñèáÿòèíÿ øÿðèê îëìàüà ëàéèã áèëìÿäèí?
Àëêåñòà þëäöéö ùàëäà, ñÿí íÿ ö÷öí áóíó ìÿíäÿí ýèçëÿäèá, þëÿí éàä
àäàìäûð äåäèí? Éàñ ýöíöíäÿ, ìÿíè çèéàôÿò äöçÿëäèá êåé åòìÿéÿ âàäàð
åòäèí… Ñÿíèí éàëàíûíû à÷äûüûì ö÷öí ñÿíäÿí èíúèìÿëè èäèì. Àììà
Àäìåò, ñÿíèí ìöñèáÿòèíÿ áèð ìöñèáÿò äÿ àðòûðìàã èñòÿìèðÿì. Ãàéûòìà-
üûìûí ñÿáÿáè èñÿ áóäóð. (Äàëûíúà ýÿëÿí ãàäûíû ýþñòÿðèð) Áó ãàäûí ñÿíèí
éàíûíäà ãàëàúàã. Ìÿí Ôðàêèéàéà ýåäèá, Áèñòîí ùþêìäàðûíû þëäöðöá
îíóí àòëàðûíà ñàùèá îëìóø Äèîìåäèí éàíûíäàí ãàéûäûíúà áó ãàäûíû éà-
íûíäà ñàõëà. ßýÿð, àëëàù åëÿìÿìèø, ãàéûòìàñàì, ãîé áó ãàäûí ñÿíèí
êÿíèçèí îëñóí. Îíó ÷îõ ÷ÿòèíëèêëÿ ãàçàíìûøàì. Ýöëÿøìÿ éàðûøûíäà
áèðèíúèëèê ãàçàíäûüûì ö÷öí îíó øÿðÿôëè áèð ìöêàôàò àëìûøàì. ßââÿëêè
éàðûøëàð éöíýöë èäè, ãàçàíàíëàðà àò áàüûøëàéûðäûëàð; ñîíðà áèð ãÿäÿð ÷ÿòèí
éàðûøëàð áàøëàíäû, ýöëÿøìÿäÿ âÿ éóìðóã äþéöøöíäÿ ãàçàíàíëàðà ñöðö-
ëÿðëÿ þêöç áàüûøëàéûðäûëàð. Àõûðûíúû ìöêàôàò ãàäûí èäè. Áåëÿ ýþçÿë áèð
ìöêàôàòû àëìàìàã àéûá îëàðäû, ôöðñÿò âàðäû, ìÿí äÿ àëäûì. Àäìåò, îíó
ãîðó ñîíðà áèð ýöí áÿëêÿ þçöí ìÿíÿ òÿøÿêêöð åòäèí.
À ä ì å ò (ÿëèëÿ îíóí òÿêëèôèíè ðÿää åäÿðÿê). Ìÿí Ùåðàêëû òÿùãèð
åòìÿéè àüëûìà áåëÿ ýÿòèðìÿçäèì… Áåëÿ äÿ äöøìÿí îëàðìû? Àðâàäû-
ìûí þëöìöíö ñÿíäÿí ýèçëÿòìÿéèìèí ñÿáÿáè, ãîíàüû ãàïûìäàí ðÿää
åòìÿêëÿ þçöì ö÷öí éåíè áèð äÿðä àðòûðìàã èñòÿìÿìÿéèì èäè. Ìÿí þç
àèëÿ ìöñèáÿòèìÿ øÿðèê îëìàüà éîëäàø àõòàðìûðäûì. Áóíó èñÿ (áèð ãÿäÿð
ãîðõó èëÿ ãàäûíû ýþñòÿðèð) áàøãàñûíà âåð, ðèúà åäèðÿì! Åëÿ ôåññàëèéàëû òàï
êè, î áó ýöí þç àðâàäûíû äÿôí åòìÿìèø îëñóí. Éàðàëàðûìû òÿçÿëÿìÿ! Ýþç
éàøëàðû òþêìÿäÿí îíà áàõà áèëìÿðÿì… Åâäÿ þç áÿäáÿõòëèéèì þçöìÿ
áÿñäèð… Òàëå ìÿíÿ åòäèéèíè åòìèøäèð… Âÿ áèð äÿ, ìÿí îíó ùàðàäà
ñàõëàéàúàüàì? Î, ýÿíúäèð… (Êÿíèçÿ äèããÿò åäèð) Ýÿíúäèð, ÿëáÿòòÿ…
Áó íÿ ïàëòàðäûð?! Áó íÿ äÿáäÿáÿëè ýåéèìäèð?! Áóíó êèøèëÿðèí éàíûíäà
ñàõëàìàã îëìàç. Îíëàðûí éàíûíäà éàøàñà òÿìèç ãàëìàç. Ýÿíúëÿðè ñàõ-
ëàìàã îëàðìû? Ñÿí þçöí äÿ îíóíëà áèð éåðäÿ îëñàéäûí… Éîõñà îíóí
ö÷öí àðâàäûìûí îòàüûíû à÷ìàüû ÿìð åäèðñÿí? Àëêåñòàíûí îòàüûíû áèð
323
êÿíèçÿ âåðìÿéÿ úöðÿò åäÿðÿììè? Åëÿ åòñÿì, ùÿð òÿðÿôäÿí öñòöìÿ òþù-
ìÿòëÿð, áþùòàíëàð éàüàð, ìÿíè õèëàñ åäÿí ãàäûíà õÿéàíÿò åòäèéèìè
ýöìàí åäÿðëÿð… Ùÿðÿìèìèí õàòèðÿñèíè ìÿí õàëã àðàñûíäà òÿìèç ñàõ-
ëàìàüà ÷àëûøìàëûéàì. Îíó óíóòìàã îëàðìû? Éîõ, éîõ! Ñÿí èñÿ åé
êÿíèç… êèì îëäóüóíó áèëìèðÿì, àììà ñÿí ìÿíÿ Àëêåñòàíû õàòûðëàäûð-
ñàí. Ëàï î áîéäà, î ãàìÿòäÿ. Âàé îëñóí ìÿíèì ùàëûìà! (Ùåðàêëà) Àë-
ëàùëàð õàòèðèíÿ, òåç áóíó ìÿíèì ýþçëÿðèìäÿí óçàãëàøäûð. Þëìöø àäàìû
áèð äÿ éåíèäÿí þëäöðìÿ! Ìÿíÿ åëÿ ýÿëäè êè, ìÿí Àëêåñòàíûí êþëýÿñèíè
ýþðäöì. Ìöùàêèìÿì äóìàíëàíûð, ýþçëÿðèìäÿí ñåëëÿð àõûð, éàðàëàðûì
éåíèäÿí à÷ûëûð. Ìÿíÿ éàçûüûí ýÿëñèí… (Àüëàéûð)
Ô å ð à ü ñ à ã ã à ë û. Òàëåéÿ ðÿùìÿò îõóìóðàì, àíúàã àëëàù âåðÿíÿ
ãàíå îë!..
Ù å ð à ê ë. Àäìåò, êàø ìÿíäÿ åëÿ áèð ãöäðÿò îëàéäû êè, ñÿíèí àðâàäûíû
éåðèí äèáèíäÿí àëëàùûí èøûãëû äöíéàñûíà ÷ûõàðûá ñÿíè ñåâèíäèðÿ èäèì.
À ä ì å ò. Ñÿí áóíó àðçó åäÿðñÿí, áèëèðÿì. Àììà ùàíû? Áó
äöíéàäà þëöëÿðè äèðèëòìèðëÿð…
Ù å ð à ê ë. Ãàíå îë, áÿõòèíäÿí êöñìÿ!..
À ä ì å ò. Åé ãî÷àã, ñÿáèð åòìÿê ìÿñëÿùÿò âåðìÿêäÿí ÷ÿòèíäèð.
Ù å ð à ê ë. Åé ùþêìäàð, ýþç éàøûíäàí þçöìöçÿ éåíè áèð òàëå éàðàäà
áèëìÿðèê.
À ä ì å ò. ßëáÿòòÿ, áèëìÿðèê. Àíúàã ýþç éàøëàðû ìÿùÿááÿòäÿí äîüóð.
Ù å ð à ê ë. ßëáÿòòÿ, þëöëÿðè ýþç éàøñûç ñåâìÿê îëìàç…
À ä ì å ò. Ìÿíèì ìöñèáÿòèìè èôàäÿ åäÿúÿê ñþç éîõäóð, Ùåðàêë!
Ù å ð à ê ë. Ñÿí ìèñèëñèç áèð àðâàäû èòèðäèí…
À ä ì å ò. Îíóíëà áèðëèêäÿ ùÿéàòûìûí ñåâèíúèíè äÿ ùÿìèøÿëèê èòèðäèì.
Ù å ð à ê ë. Èíäè äÿðäèí òÿçÿäèð; èëëÿð êå÷ÿð, éóìøàëàð
À ä ì å ò. Èëëÿð íÿ ö÷öí… Ãûñàúà — þëöì äåñÿíÿ…
Ù å ð à ê ë (éîõëàìàã ìÿãñÿäèëÿ). Éåíè àðâàä, éåíè òîé äà äÿðäè
éóìøàëäàð.
À ä ì å ò. Íÿ äàíûøûðñàí? Ñóñ! Ìÿí î ôèêðÿ äöøìÿðÿì…
Ù å ð à ê ë. Åâëÿíìÿéÿúÿêñÿí? Ùÿìèøÿ äóë ãàëàúàãñàí?
À ä ì å ò. Ìÿíèìëÿ åâëÿíÿúÿê ãàäûí ùÿëÿ àíàäàí îëìàìûøäûð…
Ù å ð à ê ë. Íÿ îëñóí? Þëöéÿ áóíóí íÿ ôàéäàñû?
À ä ì å ò. Ùàðàäà îëóð-îëñóí ìÿí îíà ùþðìÿò åòìÿëèéÿì.
Ù å ð à ê ë. Áóðàäà àüûëäàí àðòûã àëèúÿíàáëûã âàðäûð.
À ä ì å ò. Ãîé åëÿ îëñóí, ùÿð ùàëäà ìÿí àðòûã åâëÿíÿñè äåéèëÿì.
Ù å ð à ê ë (úèääè âÿ ñÿìèìè). Ñÿí þëÿí ãàäûíûí âÿôàëû äîñòóñàí, ÷îõ
âÿôàëûñàí!
324
 À ä ì å ò. Äîñòëóãäà õÿéàíÿò åäÿíèí úÿçàñû þëöìäöð.
Ù å ð à ê ë (êÿíèçè ýþñòÿðÿðÿê). Íÿúèá åâèíÿ áó ãàäûíû ãÿáóë åò!
À ä ì å ò. Éîõ, éîõ, ñÿíè Çåâñÿ àíä âåðèðÿì!
Ù å ð à ê ë. Ðÿää åòäèéèí ö÷öí ñîíðà ïåøìàí îëàðñàí ùþêìäàð!
À ä ì å ò. ßýÿð ãÿáóë åòñÿí, öðÿéèì ïàð÷àëàíàð…
Ù å ð à ê ë. Ñþçöìÿ ãóëàã àñ! Ñîíðà þçöí äÿ øàä îëàðñàí.
À ä ì å ò. ßôñóñ! Ñÿí áó ìöêàôàòû íÿ ö÷öí àëäûí?
Ù å ð à ê ë. ßçèç äîñòóìëà áþëöøìÿê ö÷öí.
À ä ì å ò. ×îõ ñàü îë! Àíúàã îíó áóðàäàí óçàãëàøäûð!
Ù å ð à ê ë. ßýÿð ëàçûì ýÿëñÿéäè, óçàãëàøäûðàðäûì; ëàêèí ëàçûìäûðìû,
áèð äöøöí?
À ä ì å ò. Àúûüûí ýÿëìÿñèí. Èíàíäûðûðàì êè, ëàçûìäûð.
Ù å ð à ê ë. Ìÿí äÿ íàùàã éåðÿ èíàä åòìèðÿì.
À ä ì å ò. Ìÿí ðàçû îëñàì äà, êþíöëñöç ðàçû îëóðàì.
Ù å ð à ê ë. Ðàçû îë, ñîíðà ìÿíÿ òÿøÿêêöð åäÿúÿêñÿí.
À ä ì å ò (õèäìÿò÷èëÿðÿ). Åé, áó ãîíàüû è÷ÿðèéÿ àïàðûí!
Ù å ð à ê ë. Ìÿí îëñàéäûì, îíó õèäìÿò÷èëÿðÿ òàïøûðìàçäûì.
À ä ì å ò. Åëÿ èñÿ, áóéóð þçöí è÷ÿðè àïàð.
Ù å ð à ê ë (òÿñèðëè). Îíó ÿëáÿÿë ñÿíÿ òÿñëèì åòìÿê èñòÿéèðÿì.
À ä ì å ò (ñÿáèðñèçëèêëÿ). Ìÿí îíà ÿë âóðìàðàì, ãîé þçö ýåòñèí.
Ù å ð à ê ë. Ìÿí îíó ñÿíèí ÿëèíÿ òàïøûðûðàì.
À ä ì å ò. Ýöú ùàêèìäèð. Àäìåò áóðàäà àúèçäèð.
Ù å ð à ê ë. ßëèíè îíà òîõóíäóð, àíúàã òîõóíäóð!
À ä ì å ò (ÿëèíè óçàäûð, öçöíö èñÿ êÿíàðà òóòóð). Ãîðãîíó14 þëäöðÿí
àäàì êèìè òîõóíóðàì.
Ù å ð à ê ë. ßëèíè òóòäóíìó?
À ä ì å ò. Òóòäóì!
Ù å ð à ê ë (ãàäûíûí öçöíäÿí þðòöéö ÷ÿêèð). Åëÿ èñÿ éàõøû ñàõëà!
Áóíäàí ñîíðà Çåâñèí îüëóíó þçöíÿ àëèúÿíàá áèð ãîíàã ùåñàá åò! Áàõ,
ýþð êèìäèð? Êèìÿ áÿíçÿéèð? Ýþç éàøëàðûíû ñèë!
À ä ì å ò (áèð äÿãèãÿëèê ñöêóòäàí ñîíðà). Åé àëëàùëàð!.. Éîõ, éîõ!..
Áó ìþúöçìöäöð!.. Áó Àëêåñòàäûð! Ìÿíèìëÿ àëëàùëàð çàðàôàòìû åäèð?
Ù å ð à ê ë. Éîõ, áó ñÿíèí ùÿãèãè àðâàäûíäûð, Àëêåñòàäûð!
À ä ì å ò. Ùåðàêë, áó Àëêåñòàíûí õÿéàëû äåéèë êè, áèð áàõ!
Ù å ð à ê ë. Àäìåò, ñÿíèí ãîíàüûí ðóùëàð ïàäøàùû äåéèëäèð.
À ä ì å ò. Àëêåñòàíû ìÿí þçöì äÿôí åòìÿìèøäèììè?
Ù å ð à ê ë. Áÿëè, äîñòóì, ñÿí äîüðó äåéèðñÿí, ÷îõ ãÿðèáÿäèð…
À ä ì å ò. Äèðèéÿìè òîõóíóðàì. Äèðèéëÿìè äàíûøûðàì?
325
 Ù å ð à ê ë. Íÿ èñòÿéèðäèíñÿ ùàìûñûíà íàèë îëäóí.
À ä ì å ò (ùÿðÿêÿòñèç, ñàðàëìûø âÿ äèíìÿç äàéàíàí Àëêåñòàíû ãó-
úàãëàéûð). Àù, ìåùðèáàí âöúóä! Ýþçÿë ãàäûí!.. Ñÿíè áèð äÿ ýþðÿúÿéèìè
òÿñÿââöð åäÿ áèëÿðäèììè?
Ù å ð à ê ë. Î ñÿíèíäèð! Àëëàù ñèçÿ õåéèð-äóà âåðñèí.
À ä ì å ò. Åé áþéöê Êðîíêäèí15 îüëó, åé ãîíàã, õîøáÿõò îë, ñÿíè
àòàìûç þç ïÿíàùûíäà ñàõëàñûí! Ñÿí ìÿíèì åâèìè éåíèäÿí òèêäèí. Àõû
ñÿí áóíó íåúÿ åòäèí?
Ù å ð à ê ë. Þëöì èáëèñè èëÿ ÿëáÿéàõà âóðóøóíà ýèðèøäèì.
À ä ì å ò. Þëöì èáëèñè èëÿ ñÿí ùàðàäà âóðóøäóí?
Ù å ð à ê ë. Ìÿçàðûí éàíûíäà ïóñãóäàí ÷ûõûá îíóí öçÿðèíÿ àòûëäûì
âÿ ÿëëÿðèíäÿí òóòäóì.
À ä ì å ò. Áÿñ íÿ ö÷öí î äàíûøìûð.
Ù å ð à ê ë. Î ùÿëÿëèê éåð àëòû àëëàùëàðûí èõòèéàðûíäàäûð. Îíóí ñÿñèíè
åøèòìÿê ö÷öí î òÿìèçëÿíìÿëèäèð, ö÷ äÿôÿ ýöíÿø äîüóá áàòìàëûäûð. Àïàð
îíó åâÿ, Àäìåò! Þçöí èñÿ ùÿìèøÿ ÿäàëÿòëè îë âÿ ãîíàüà ùþðìÿò åò!
Ìÿí ýåòìÿëèéÿì. Ýþðÿúÿê èøëÿðèì âàðäûð: ùþêìäàð Åâðèñôåéèí òàïøûðû-
üûíû éåðèíÿ éåòèðìÿëèéÿì.
À ä ì å ò. Ãàë áóðàäà, ÿçèç ãîíàüûì îë!
Ù å ð à ê ë. Éîõ, áàøãà âàõò ýÿëÿðÿì. Èø ìÿíè ýþçëÿéèð.
À ä ì å ò. Åëÿ èñÿ éàõøû éîë, ñàüëûãëà ãàéûäàñàí! (Ùåðàêë ýåäèð) Ñèç
äÿ, åé ìÿíèì ÿéàëÿò âÿ øÿùÿð âÿòÿíäàøëàðûì, áó õîøáÿõòëèéè øÿíëèêëÿ,
õîðëàðëà êå÷èðèí. Ãîéóí ìÿáÿäëÿðäÿ àëëàùëàð øÿðÿôèíÿ éàüëàð éàíûá
òöñòöëÿñèí. Ìÿí ýþéëÿðèí ùÿñÿäèíäÿí ãîðõìóðàì âÿ ýöíÿøÿ äåéèðÿì:
“Áàõ, ìÿí õîøáÿõòÿì!”
Ñåâèíú àëãûøëàðû àëòûíäà Àëêåñòà èëÿ áÿðàáÿð åâÿ ýèðèð. Ýöíÿøèí ñîí øöàëàðû ýþðöíöð.

Õîð
(ìàðø ìàùíûñûíûí ìöíòÿçÿì ñÿñè àëòûíäà óçàãëàøàðàã)
Ôÿëÿéèí úöðáÿúöð îéóíëàðû âàð:
Îíó ôÿùì åéëÿìÿç àäè áèð èíñàí.
Öìèäëÿð ìÿùâ îëóð òàïìàäàí ÿíúàì,
Öìèäëÿð äîüðóëóð ùå÷ óìóëìàäàí,
Áóðäà äðàìûìûç ãîé îëñóí òàìàì…
Ñîí

326
 ÌÅÄÅÉÀ

ÈØÒÈÐÀÊ ÅÄßÍËßÐ:
Ì å ä å é à — Éàçîíóí çþâúÿñè, Êîëõèäà Å ý å é — Àôèíà ùþêìäàðû
ùþêìäàðûíûí ãûçû Ì å ä å é à í û í äàéÿñè
É à ç î í — Àðãîíëóëàðûí ñÿðêÿðäÿñè Ì å ä å é à í û í îüëàíëàðûíûí
Áèðèíúè îüóë
Èêèíúè îüóë } — Ìåäåéàíûí îüëàíëàðû
ìöðÿááèñè
Ãàñèä
Ê ð å î í ò — Êîðèíô ùþêìäàðû Êîðèíôëè ãûçëàð õîðó

ßùâàëàò Êîðèíôäÿ, ùþêìäàð Êðåîíóí ñàðàéû þíöíäÿ âàãå îëóð.

ÏÐÎËÎÃ

Ä à é ÿ. Àù, êàø êè, úÿñóð àðãîíëóëàð ýÿìèëÿðèíè Ñèìïëåãàäûí16 ëà-

úèâÿðä ñóëàðûíäàí ñöðöá óçàã Êîëõèäàéà ýåòìÿéÿ èäèëÿð! Êàø êè,
Ïåëèîí17 âàäèëÿðèíäÿ øàì àüàúëàðû áèòìÿéÿ èäè. Ìÿðä èýèäëÿð îíëàðäàí
êöðÿê ãàéûðìàéûá ùÿøÿìÿòëè Ïåëåé18 ö÷öí ãûçûë äÿðè àðäûíúà ýåòìÿéÿ
èäèëÿð!
Îíäà ìÿíèì ñåâèìëè ìÿëèêÿì Ìåäåéà ÷ûëüûí áèð ñþâäàéà äöøöá
Èîëêà19 ýÿëìÿçäè. Ïåëåéèí áÿäáÿõò ãûçëàðûíû àòà ãÿòëèíÿ òÿùðèê åòìÿçäè,
áàëàëàðûíû ýþòöðöá Êîðèíôÿ ãà÷ìàçäû, åùòèðàñ ÿñèðè îëóá õàëãûí ìÿðùÿ-
ìÿòèíÿ ìþùòàú ãàëìàçäû. Àõ, áó äöíéàäà ÿð-àðâàä àðàñûíäà öëôÿò âÿ
öíñèééÿòäÿí éàõøû øåé âàðìû?
Àðòûã ùÿð øåé ìÿùâ îëóá ýåòäè. Éàçîí þç àðâàä óøàãëàðûíà íèôðÿò
åäèð, Êîðèíô ùþêìäàðû Êðåîíóí ãûçûíà ìÿôòóí îëìóø, îíóíëà åâëÿíìÿê
ôèêðèíÿ äöøìöøäöð… Çàâàëëû Ìåäåéà ÿðèíèí îíóíëà ÿùä-ïåéìàíëàðûíû
àù-çàð èëÿ éàä åäèð, àëëàùëàðû øàùèä ÷àüûðûð. Ýåúÿ-ýöíäöç éåìÿéèá-è÷-
ìÿéèá ãÿìäÿí-ãöññÿäÿí áîüóëóð. Áàøûíû àøàüû ñàëûá ýþçëÿðèíè äÿ ãàë-
äûðìûð. Äîñòëàðûí òÿñÿëëèëÿðèíÿ úàíñûç áèð ãàéà, úîøãóí áèð äàëüà êèìè
ëàãåéä âÿ áèýàíÿäèð. Ãàð êèìè àüàïïàã áîéíóíó ÿéèá èçòèðàáëàð è÷èíäÿ
ýþçÿë âÿòÿíèíè, ÿçèç äîñòëàðûíû, õàèí áèð ÿð ö÷öí àëäàäûá òÿðê åòäèéè ìåù-
ðèáàí àòàñûíû éàä åäèð. Éàëíûç èíäè ùèúðàí ÿçàáëàðû è÷èíäÿ, ÿçèç âÿòÿí òîð-
ïàüûíäà éàøàìàüûí íÿ áþéöê áèð ñÿàäÿò îëäóüóíó äÿðê åäèð. Þç äîüìà
áàëàëàðûíà íèôðÿò åäèð…
Àìàí, íÿ äÿùøÿò! Éÿãèí Ìåäåéàíûí ìÿøóì áèð ìÿãñÿäè âàð: ìÿí
îíó éàõøû òàíûéûðàì, î áåëÿ áèð ùÿãàðÿòè ÿôâ åäÿí äåéèë. Àõ, ãîðõóì
327
áóäóð êè, ìÿëèêÿì èòè õÿíúÿðè ãÿëáèíÿ ñîõóá þçöíö ùÿëàê åòñèí âÿ éà
ýèçëèíúÿ è÷ÿðè ýèðèá ôÿëàêÿòëÿð òþðÿòñèí. Ìÿí Ìåäåéàíûí ãÿëáèíÿ, ðóùó-
íà áÿëÿäÿì: î, ìÿüðóð âÿ êèíëèäèð. Äöøìÿíëÿðèíÿ ìöáàðèçÿñèç áàø
ÿéÿí äåéèë! (Óçàãäàí ìöðÿááè Ìåäåéàíûí èêè îüëó èëÿ ýþðöíöð) Àõ,
áóäóð, óøàãëàð ìÿêòÿáäÿí ýÿëèðëÿð. Éàçûãëàð áàøëàðûíà ýÿëÿúÿê ôÿëàêÿò-
äÿí áèõÿáÿð, íÿ ãÿäÿð äÿ øÿíäèðëÿð. Áÿëè, ýÿíúëèê ãÿì-ãöññÿéÿ éàääûð!

Ìöðÿááè óøàãëàðëà áèðëèêäÿ äàõèë îëóð.

Ì ö ð ÿ á á è. Åé ìÿëèêÿìèí ìåùðèáàí âÿ ÿçèç õèäìÿò÷èñè, ñþéëÿ

ýþðöì áó ãàïûíûí àüçûíäà íÿéÿ áåëÿ òÿê-òÿíùà äóðóá àúû õÿéàëëàðà
ãÿðã îëóáñàí? Íåúÿ îëóá êè, Ìåäåéà ñÿíñèç òÿê ãàëûá?
Ä à é ÿ. Åé Éàçîí îüóëëàðûíûí ìöðÿááèñè, áèëèðñÿí êè, ñàäèã õèä-
ìÿòêàðëàð ö÷öí ñåâèìëè àüàëàðûíûí äÿðäèíäÿí áþéöê äÿðä éîõäóð. Íÿ-
úàáÿòëè ìÿëèêÿìèçèí áàøûíà ýÿëÿí ôÿëàêÿòëÿð ìÿíè åëÿ áèð äÿðäÿ ñàëûá
êè, áóðàäà, éåðèí-ýþéöí ùöçóðóíäà àù-çàð èë öðÿéèìè áîøàëäûðàì.
Ì ö ð ÿ á á è. Àõ, áÿäáÿõò ìÿëèêÿìèç ùÿëÿ äÿ àüëàìàãäàí ÿë ÷ÿê-
ìèðìè?
Ä à é ÿ. Éîõ, éîõ, îíóí äÿðäè, ãÿìè, àù-çàðû ýåò-ýåäÿ äàùà äà øèä-
äÿòëÿíèð.
Ì ö ð ÿ á á è. Äèëèì-àüçûì ãóðóñóí, î áÿäáÿõòèí éåíè ôÿëàêÿòëÿðäÿí
ùÿëÿ õÿáÿðè éîõäóð!
Ä à é ÿ. Íÿ îëóá êè, òåç îë ñþéëÿ, ìÿíè öçìÿ, ãîúà!
Ì ö ð ÿ á á è. Ùå÷ áèð øåé… ãîðõóðàì êè, äåäèéèìÿ äÿ ïåøìàí îëàì.
Ä à é ÿ. Ìÿí êè ôÿëàêÿò éîëäàøûíàì, ìÿíäÿí ÷ÿêèíìÿ, àíä âåðè-
ðÿì, ñþéëÿ, ÿìèí îë, ìÿí ñèðð ñàõëàìàüû áàúàðûðàì.
Ì ö ð ÿ á á è. Åëÿñÿ, ãóëàã àñ. Áèð äÿôÿ ýèçëèíúÿ ïóñóá äèíëÿäèì.
Ïèððåíà áóëàüû20 áàøûíäà ðÿèñëÿð àøûã àòûá ñþùáÿò åäèðäèëÿð êè, ùþêìäàð
Êðåîí Ìåäåéàíû óøàãëàðèëÿ áèðýÿ Êîðèíôäÿí ãîâàúàãäûð. Áèëìèðÿì ÿñëè
âàð, éà éîõ, àëëàù åëÿñèí êè, éàëàí îëñóí.
Ä à é ÿ. Éàçîí áóíà ðàçû îëàðìû? Àõû àðâàäèëÿ êöñöëö îëñà äà, óøàã-
ëàð êè, þç äîüìà áàëàëàðûäûð?
Ì ö ð ÿ á á è. Àíúàã åøãèí òÿçÿñè êþùíÿñèíäÿí ýöúëö îëàð. Éàçîíäàí
äàùà àèëÿ ìÿùÿááÿòè ýþçëÿìÿ!
Ä à é ÿ. Àìàí àëëàù! Äÿðäèìèç àç èäè, áó äà áèð äÿðä!
Ì ö ð ÿ á á è. Ýÿðÿê ìÿëèêÿ áóíäàí õÿáÿðäàð îëìàñûí. Áó ñèððè îíà
ñþéëÿìÿ ùà!
328
 Ä à é ÿ (Ìåäåéàíûí óøàãëàðûíà). Àõ, éàçûã áàëàëàð. Áèð ýþðöí àòà-
íûç íÿ èøëÿð ýþðöð! Ìÿí îíó ãàðüûéà áèëìÿðÿì, Éàçîí ìÿíèì àüàì-
äûð. Àíúàã äöçöíÿ ãàëñà, éàõøû èø ýþðìöð!
Ì ö ð ÿ á á è. Àù, èíñàíëàð ùàìûñû áåëÿäèð. Áÿñ ñÿí ùÿëÿ áèëìèðñÿí
êè, èíñàí õóäáèíäèð? Áèç þçöìöçö ÿí éàõûí àäàìëàðûìûçäàí äà ÷îõ
èñòÿéèðèê, êèìè áóíó íÿúàáÿòëÿ áöðóçÿ âåðèð, êèìè õÿéàíÿòëÿ; ýþðöðñÿí
êè, àòà éåíè áèð àðâàä àëûá þç ÿââÿëêè îüóë-óøàüûíû äà àòûð.
Ä à é ÿ (Ìåäåéàíûí óøàãëàðûíà). Ýåäèí, ÿçèç áàëàëàð, ýåäèí åâÿ, àë-
ëàùëàð þçëÿðè ñèçÿ ðÿùì åëÿñèí! (Ìöðÿááèéÿ) Ñÿíèí ýþçöí îíëàðûí öñòöí-
äÿ îëñóí. Àíàëàðû êèíäÿí, ãÿçÿáäÿí íÿ åòäèéèíè áèëìèð. Óøàãëàðû îíà éàõûí
ãîéìà. Áèð äÿôÿ þçöì ýþðäöì êè, î, þç áàëàëàðûíà àçüûí âÿ ãÿçÿáëè íÿ-
çÿðëÿðëÿ áàõûðäû, åëÿ áèë êè, îíëàð÷ûí ìÿøóì áèð ôèêðè âàðäû. Ìåäåéàíûí
ãÿçÿáè ãàíñûç-ãàäàñûç ñîéóìàéàúàãäûð. Õàòàñû äöøìÿíëÿðèí áàøûíà,
äîñòëàðäàí èðàã îëñóí!
Ì å ä å é à (ñàðàéäàí). Åéâàù! Åéâàù! Àüëàìàãäàí-ñûçëàìàãäàí
çàðà ýÿëäèì… Ôÿðéàäûìûí ñîíó éîõ… àù, êàø êè þëöá ãóðòàðàéäûì!..
Ä à é ÿ. Åøèäèðìèñèíèç, áàëàëàð? Î, ñèçèí àíàíûçäûð. Èíäè î éàìàí
äÿðäëèäèð, éàìàí àúûãëûäûð… Òåç îëóí, ãà÷ûá ñàðàéäà ýèçëÿíñèí. (Óøàã-
ëàð ýåäèðëÿð). Àõ, áó ãÿì-ãöññÿ áèð áóëóä êèìè àðòûá úîøàúàã, áèð ôûðòûíà
ãîïàúàã… Êèì áèëèð, îíóí áó ñîíñóç ìöäùèø ãÿçÿáè íÿ áÿëàëàð
òþðÿäÿúÿê!
Ì å ä å é à (ñàðàéûí è÷èíäÿí). Àìàí áó äÿðäèí ÿëèíäÿí!.. Àìàí!
Î ãÿäÿð äÿðäèì âàð êè, íÿ ãÿäÿð ôÿðéàä åòñÿì, éåðèäèð. (Þç îüóëëàðûíû
ýþðÿðÿê) Àù, áÿäáÿõò àíàíûí áÿäáÿõò áàëàëàðû! Ñèç äÿ, àòàíûç äà àëëàù-
ëàðûí ëÿíÿòèíÿ ýÿëÿñèíèç! Åâèìèç éûõûëñûí, áöòöí àèëÿìèç ïó÷ îëñóí, ïó÷!
Ä à é ÿ. Åëÿ äåìÿ, ìÿëèêÿì, åëÿ äåìÿ!.. Áó íÿ ñþçëÿðäèð? Àõû ñÿí
êè, àíàñàí! Àòàëàðû õàèí ÷ûõûáñà, éàçûã óøàãëàðûí íÿ ýöíàùû âàð?
Àìàí, íÿ äÿùøÿò… éàçûã áàëàëàðûì, êèì áèëèð, áàøûíûçà íÿëÿð ýÿëÿ-
úÿê! Àõ, áó ùþêìäàðëàðûí ÷ûëüûí èðàäÿëÿðè íÿ ìöäùèøäèð! Îíëàð þç
åùòèðàñëàðûíà ãàëèá ýÿëÿ áèëìèðëÿð. Ãóëëàðû ùÿääèíäÿí ÷îõ, ãàðøûëàðûíäà
äóðàúàã êèìñÿ éîõ! Éîõ, éîõ, ìÿí ÿìèíÿì êè, ãàíóí ãàðøûñûíäà ùàìû
áÿðàáÿðäèð. Àðçóì áó èäè êè, ãîúàëûã ýöíëÿðèìè òÿíòÿíÿ âÿ äÿáäÿáÿ-
äÿí, ùþêìäàðëàðäàí óçàã áèð ýóøÿäÿ ñàêèò âÿ àñóäÿ êå÷èðÿ èäèì. Çèðà
ùÿãèãÿòè äèëäÿ òÿðèôëÿìÿê éàõøûäûðñà, èøäÿ ýþñòÿðìÿê äàùà õîøäóð…
ùÿð áèð øåé ùÿääèíè àøàíäà ôÿëàêÿò ýÿòèðèð. Èíñàí íÿ ãÿäÿð ìÿüðóð îëàð-
ñà, àëëàùëàðûí ãÿçÿáè äÿ, úÿçàñû äà î ãÿäÿð áþéöê âÿ àìàíñûç îëóð…
329
 ÏÀÐÎÄ

Õîð
Åøèòäèê áèç, åøèòäèê Êîëõèäà ìÿëèêÿñè,
Àüëàéûðäû, çàâàëëû… öðÿê äÿëèðäè ñÿñè.
Éîõìó äÿðäèíÿ äÿðìàí?
Åé äàéÿ, äàíûø áèçÿ îíóí ùåêàéÿòèíè,
Åøèòäèê íàëÿñèíè, îäëó øèêàéÿòèíè,
Íÿäèð áó àù-ÿôüàí?
Èíàí êè, áèç éàíûðûã ìÿëèêÿíèí ùàëûíà,
Äîñòóã íÿúèá íÿñëèíèí øÿíèíÿ, úÿëàëûíà,
Èíàí, åé äàéÿ, èíàí!..
Ä à é ÿ (õîðà ìöðàúèÿòëÿ). Ùàíû î øÿðÿôëè íÿñèë, øàíëû õàíèìàí?! Ùÿð
øåé ìÿùâ îëäó. ßðè ùþêìäàð ãûçûíûí, þç ìÿøóãÿñèíèí éàíûíà ýåòäè. Éàçûã
àðâàä òÿê-òÿíùà ÿçàá è÷èíäÿ þëöð… Éîõ, éîõ, áó äÿðäÿ ùå÷ áèð äîñò,
ùå÷ áèð íÿñèùÿò òÿñÿëëè îëà áèëìÿç!
Ì å ä å é à (ñàðàéäàí). Àìàí! Óô! Àìàí! Ùàðàäàäûð ýþéëÿðèí øèì-
øÿêëÿðè, èëäûðûìëàðû, áèð çÿðáÿäÿ ìÿíè áó èøýÿíúÿäÿí ãóðòàðñûíëàð! Íÿéÿ
ýÿðÿêäèð àðòûã áó ùÿéàò? Àõ, ùàðàäàñàí, åé ñàêèò þëöì, ùàðàäàñàí, åé
ìÿíè áó ÿçàáëàðäàí ãóðòàðàúàã õèëàñêàð þëöì?!

Õîð

ÑÒÐÎÔ

Åé ýöíÿø, åé àñèìàí, åé òîðïàã, åé àëëàùëàð,

Î áÿäáÿõò ìÿëèêÿíèí åòäèéèí áó àù-çàð
Òàïäàíìûø áèð âöãàðûí íèôðèíèäèð, ÷àðÿñèç…
Àìàí, áó ãàðüûøëàðû ãÿáóë åëÿìÿéèí ñèç!
Ìåäåéà, åé ìÿëèêÿ, ñþéëÿ ýþðÿê íÿäèð áó?
Èçäèâàú áÿñòÿðèíÿ áåëÿ ÷ûëüûí áèð àðçó?
Áó ùÿâÿñ, áó åùòèðàñ íÿäèð êè, áó éîëäà ñÿí
Âàõòñûç ìÿøóì þëöìö þçöí äÿâÿò åäèðñÿí?!
Áÿñäèð, íèôðèíè áóðàõ, éåðñèç ãàðüûøäàí ÿë ÷ÿê!
Ñÿíèí âÿôàñûç ÿðèí åâëÿíèðñÿ äÿ ýåð÷ÿê,
Íÿ îëàð, áèð àäÿòäèð, òàëåéÿ áàø ÿé, ðàì îë,
Õàèí ÷àòàð úÿçàéà, ñÿí àüëàìà, àðàì îë!..
330
 Ì å ä å é à (ñàðàéäàí). Àõ, åé õèëàñêàð Ôåìèäà21, åé ìÿñóì
Àðòåìèäà! Áèð ýþðöí àëëàùûí ëÿíÿòèíÿ ýÿëìèø õàèíäÿí íÿëÿð ÷ÿêèðÿì! Î
õàèí êè, ìÿíèì ÿðèì èäè, î õàèí êè, ìöãÿääÿñ ÿùäö-ïåéìàí åòìèø èäè!
Èíòèãàì èñòÿéèðÿì, èíòèãàì! Îíëàðû ýþðöì êè, åâëÿðè áàøëàðûíà
ó÷ñóí, îíëàðû ýþðöì êè, áÿéëèê-ýÿëèíëèê éàòàüûíäà ãîøà þëñöíëÿð!
Àõ, àòàúàí, àõ, åé âÿòÿí, þç äîüìà ãàðäàøûìû þëäöðöá ñèçè òÿðê åòäèì,
ñèçÿ õàèí ÷ûõäûì!..
Ä à é ÿ (õîðà ìöðàúèÿòëÿ). Åøèäèðñèíèç? Ìÿëèêÿ ÿùäö-ïåéìàí
ùàìèñè Çåâñè, íÿúàáÿòëè Ôåìèäàíû äàäà ÷àüûðûð. Èíäè ÿìèí îëóí êè, îíóí
ãÿëáèíäÿêè êèí âÿ ãÿçÿá îäëàðûíû éàëíûç áþéöê âÿ ìöäùèø áèð èíòèãàì
ñþíäöðÿ áèëÿð!
Õîð

ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Íÿ îëàðäû Ìåäåéà ÷ûõûá ýÿëÿéäè áèð àí,

Áèç îíóí äÿðäëÿðèíÿ åäÿéäèê áàðè äÿðìàí.
Àüûëëû ìÿñëÿùÿòëÿð, øèðèí íÿâàçèøëÿðëÿ
Êöñêöí, äÿðäëè ãÿëáèíè áÿëêÿ àëàéäûã ÿëÿ.
Åé áàúûëàð, áèç îíóí ùàëûíà ãàëìàëûéûã.
Äîñòóìóçó ïèñ ýöíäÿ äÿðääÿí ãóðòàðìàëûéûã.
Òåç ÷àüûð ýÿëñèí áóðà î áÿäáÿõò ìÿëèêÿíè,
Ñþéëÿ êè, áàúûëàðûí îðäà ýþçëÿéèð ñÿíè.
Òåç îë, éîõñà àìàíäûð, èø èøäÿí êå÷ìèø îëàð.
Àëäàíìûø áèð ãàäûíûí ãÿçÿáè ìöäùèø îëàð!..

Ä à é ÿ (õîðà ìöðàúèÿòëÿ). Áöòöí äåäèêëÿðèíèçè ìÿìíóíèééÿòëÿ

åäÿðÿì. Àíúàã ãîðõóðàì êè, îíó èíàíäûðà áèëìÿðÿì. Ìÿëèêÿ áàëàëàðûíû
ãîðóéàí äèøè áèð àñëàí êèìè ãîðõóíú âÿ ãÿçÿáëèäèð. Êèìñÿíè éàõûí ãîé-
ìóð. Êèìñÿíè äèíëÿìèð.
Àõ, èíñàíëàð, èíñàíëàð! Ñèçëÿð äÿëè äåéèëìèñèíèç? Ñèç øÿí çèéàôÿò ìÿú-
ëèñëÿðè ö÷öí íÿ øèðèí ñþçëÿð, íÿ ýþçÿë íÿüìÿëÿð ãîøóáñóíóç… èíñàíëà-
ðûí áþéöê ÿçàá âÿ èçòèðàáëàðûíû èñÿ, ùÿëÿ ùå÷ áèð êèìñÿ àùÿíýäàð ðöáàá
âÿ øèðèí íÿüìÿëÿðëÿ òÿñêèí åäÿ áèëìèð. Îäóð êè, ÿäàâÿò âÿ þëöì åâèíèçè
éûõûð. Àõ, íÿ îëàðäû êè, çÿðèô àùÿíýäàð íÿüìÿëÿð èëÿ èíñàí ãÿëáèíÿ ÿëàú
åäÿ áèëÿðäèíèç!
Øÿí çèéàôÿòëÿðäÿ íÿüìÿéÿ íÿ åùòèéàú âàð êè? Îíñóç äà áîë øÿðàá,
äàäëû éåìÿêëÿð ùàìûíû øàä âÿ ìÿìíóí åòìèðìè?
331
 Õîð

Åé úÿôàêåø Ìåäåéà, åøèòäèê íàëÿíè áèç,

Èçäèâàú áÿñòÿðèíÿ õàèí ÷ûõìûø î õÿáèñ…
×àòñûí äåéÿ î àë÷àã úöðìöíöí úÿçàñûíà,
Éàëâàðûðñàí Çåâñèí î ùèìàéÿêàð ãûçûíà —
Èíñàíëàðûí àíäûíû ãîðóéàí èëàùèéÿ,
Èíòèãàì àëñûí äåéÿ…
Ñÿí êè î çöëìÿò ýåúÿ ãîðõóíú Ïîíòäàí22 àøàíäà,
Òÿùëöêÿëè äÿíèçëÿð êå÷èá òÿíùà ãà÷àíäà,
Ôåìèäà îëìóø èäè ñÿíè ùèìàéÿ åäÿí,
Èíäè, áó ïèñ ýöíöíäÿ íàëÿ — íèôðèí åäèá ñÿí,
Éàëâàðûðñàí î ìóíèñ, ìåùðèáàí èëàùÿéÿ,
Èíòèãàì àëñûí äåéÿ…

ÁÈÐÈÍÚÈ ÅÏÈÑÎÄÈ

Ìåäåéà ñàðàéäàí ÷ûõûð.

Ì å ä å é à (õîðà ìöðàúèÿòëÿ). Åé íÿúàáÿòëè Êîðèíô àðâàäëàðû! Ìÿí

ùöçóðóíóçà ýÿëäèì êè, ñîíðà ìÿíè ìÿçÿììÿò åòìÿéÿñèíèç: áèëèðÿì êè,
äîñòëàðûíûí ñþçöíö äèíëÿìÿéÿí àäàì, þçö áèëìÿäÿí îíëàðà äöøìÿí,
îíëàðûí ùþðìÿò âÿ ìÿùÿááÿòèíäÿí ìÿùðóì îëóð. Áèëèðÿì êè, èíñàíûí
ýþçö áÿçÿí ùÿãèãÿòè ýþðìöð: ÷îõ çàìàí áèç áàøãàñûíûí ãÿëáèíÿ âàãèô
îëìàäàí, áèçÿ ùå÷ áèð ïèñëèê åòìÿìèø àäàìëàðäàí èëê áàõûøäà íèôðÿò åäèðèê.
Ãÿðèá áèð àäàì èñÿ, ùþðìÿò âÿ ìÿðùÿìÿòÿ ùàìûäàí äàùà ÷îõ ìþù-
òàúäûð. Àíúàã þç âÿòÿíèíäÿ äÿ âÿòÿíäàøëàðûíà ùÿãàðÿòëÿ áàõàí, îíëàðëà
ãàáà ðÿôòàð åäÿíëÿð òÿðèôÿ ëàéèã äåéèë…
Áóéóðóí, áöòöí ùÿãèãÿòè à÷ûá ñèçÿ ñþéëÿéèì: áàøûìà àíñûçûí åëÿ áèð
ôÿëàêÿò ýÿëèá êè, ùÿéàòäàí áèçàð îëìóøàì, þçöì þëöì èñòÿéèðÿì. Ìÿíèì
êþíöë âåðèá ñåâäèéèì, ùÿéàòûìäà ìÿíÿ ùàìûäàí ÿçèç îëàí ÿðèì ÿí
ìóðäàð áèð õÿéàíÿò èøëÿìèøäèð.
Áèç ãàäûíëàð áöòöí ìÿõëóãàòûí è÷èíäÿ ÿí áÿäáÿõò éàðàíìûøûã…
Áèç ÿââÿëúÿ ãûçûë âåðèá þçöìöçÿ ÿð àëûðûã, áÿäÿíèìèçè áèð ãóë êèìè
îíóí èõòèéàðûíà âåðèðèê. Ñîíðà äà, áöòöí ôÿëàêÿòëÿðèí ñÿáÿáè áóäóð êè,
— áþéöê áèð øöáùÿ è÷èíäÿ ãàëûðûã, ýþðÿñÿí ÿðèìèç íåúÿ àäàì îëàúàã, ëà-
éèãìè, éîõñà ðÿçèë áèð àë÷àãìû?
332
 ×öíêè íÿ îëóð-îëñóí, äàùà îíäàí àéðûëà áèëìÿðèê: áîøàíìàã íà-
ìóññóçëóãäóð!
Áó ìÿúùóë àëÿìÿ ãÿäÿì ãîéäóãäàí ñîíðà, àòàìûç åâèíäÿ ýþðäö-
éöìöç áöòöí íàç âÿ íåìÿòè óíóäóá ÿëèìèçäÿí ýÿëÿí ãÿäÿð ÿðèìèçÿ
éàðàíìàëû, éàëòàãëàíìàëûéûã. Ùÿëÿ áöòöí áó úèääè-úÿùäèìèç áîøà ýåò-
ìÿñÿ, ÿðèìèç áó ãóëëóüó ãÿáóë åòñÿ íÿ éàõøû! Áó äà îëìàñà, — þëöì âà-
úèáäèð!
Åâèíäÿ õîøíóä îëìàéàí êèøè áàø ýþòöðöá äîñòëàðûíûí, éîëäàøëàðûíûí
éàíûíà ýåäèð êè, äÿðäèíè-ãÿìèíè äàüûòñûí, öðÿéè à÷ûëñûí. Àðâàäûí èñÿ
áèðúÿ òÿñÿëëèñè, áèðúÿ ñåâèíúè âàð, — î äà ÿðè!
Áèçÿ ñþéëÿéèðëÿð êè, êèøèëÿð áèçè ãîðóìàã÷ûí äàâà ìåéäàíëàðûíäà
âóðóøóð, ñàâàøûð, àììà áèç åâäÿ ðàùàò, àñóäÿ þìöð ñöðöðöê, áó éàëàí-
äûð, éàëàí! Ìÿí áèð äÿôÿ äîüìàãäàíñà, îí äÿôÿ ãàëõàí àëûá âóðóøìàüà
ðàçûéàì…
Àíúàã éåíÿ äÿ ñèçèí òàëåéèíèç ìÿíèìêèíäÿí éàõøûäûð: ñèçèí åâèíèç-
åøèéèíèç âàð, âÿòÿíèíèç âàð, ùÿéàòäàí ìÿìíóíñóíóç, ñåâÿí äîñòëàðûíûç
âàð. Ìÿí èñÿ, âÿòÿíäÿí äèäÿðýèí äöøìöø, ÿðè òÿðÿôèíäÿí òÿðê åäèëèá àòûë-
ìûø áÿäáÿõò áèð ãÿðèáÿì: íÿ àíàì, íÿ ãàðäàøûì, íÿ äîñòëàðûì âàð êè,
òÿñÿëëè âåðèá äÿðäèìÿ øÿðèê îëñóíëàð…
Àù, åé ìåùðèáàí ðÿôèãÿëÿðèì, ñèçÿ éàëâàðûðàì: õàèí ÿðèìäÿí, ãûçûí
àòàñûíäàí âÿ éà þçöíäÿí èíòèãàì àëìàã èñòÿñÿì, ìÿíèì èøèìèí öñòöíö
à÷ìàéûí, ñÿñèíèçè ÷ûõàðìàéûí!
Áèç àðâàäëàð ÷îõ öðÿéè éóìøàã àäàìëàðûã, ãàí âÿ ãûëûíú ýþðÿíäÿ,
äþçÿ áèëìèðèê… àíúàã àèëÿ éàòàüûìûçäà áèçèì ãàäûíëûã ùàããûìûçà òÿ-
úàâöç åäèëÿíäÿ ãÿçÿáèìèç ãîðõóíú âÿ àìàíñûç îëóð!

Õîð
Ñÿíè âåðìÿðèê ÿëÿ, äÿðäèí áèçÿ áÿëëèäèð:
Ùàããûí äà âàð, èíòèãàì — éåýàíÿ òÿñÿëëèäèð!
Éàâàø!.. Áóðà ýÿëèð, áàõ, Êðåîí, î ùþêìäàð,
Èíäè ñþéëÿéÿð ýþðÿê íÿ ôèêðè, íÿ ùþêìö âàð…
Êðåîí äàõèë îëóð.

Ê ð å î í. Åé ãàðà ýþçëö ñåùðáàç ÿúóçÿ, ñÿíÿ ÿìð åäèðÿì. Ùÿð èêè

óøàüûíëà òÿõèðñèç ìÿíèì òîðïàãëàðûìäàí ðÿää îë! Ùþêìö þçöì éåðèíÿ
éåòèðÿúÿéÿì. Ñÿí øÿùÿðäÿí ÷ûõìàéûíúà åâÿ ãàéûòìàéàúàüàì…
333
 Ì å ä å é à. Ùÿð øåé áèòäè! Ñîí ñààòûì ÷àòäû. Äöøìÿíëÿð àääûì-
àääûì ìÿíè èçëÿéèð, ýèçëÿíìÿéÿ éåðèì äÿ éîõ… (Êðåîíà) Ìÿíèì êè,
áèð ýöíàùûì éîõäóð. Ìÿíè íèéÿ ãîâóðñàí?
Ê ð å î í . Íÿ ö÷öí ýèçëÿäèì, ñþçöí äöçö, ñÿíäÿí ãîðõóðàì. Ãîð-
õóðàì ñåùð âÿ òèëñèìëÿ ãûçûìû ùÿëàê åäÿñÿí. Áóíà ùàããûì äà âàð. ßðèí
ÿëèíäÿí ÷ûõäûüû ö÷öí öðÿéèí éàðàëû, þçöí äÿ ïèñëèê åòìÿêäÿ ìàùèðñÿí!
Øÿùÿðäÿ ùàìû äàíûøûð êè, ìÿíäÿí äÿ, ãûçûìäàí äà, íèøàíëûñûíäàí äà èí-
òèãàì àëìàã ôèêðèíäÿñÿí. Ñÿíèíëÿ à÷ûã ìöáàðèçÿéÿ ýèðèøèá ÿçèçëÿðèìè âÿ
åâèìè ãîðóìàã èñòÿéèðÿì êè, èø-èøäÿí êå÷ÿíäÿí ñîíðà ïåøìàíëûã
÷ÿêìÿéèì… Àíëàäûíìû, åé ãàäûí?
Ì å ä å é à . Ùåéùàò! Ùåéùàò! Áó ñàõòà øþùðÿò èëê äÿôÿ äåéèë êè, áà-
øûìà ôÿëàêÿò ýÿòèðèð. Àüûëëû áèð àòà ýÿðÿê þâëàäëàðûíûí ôèêðèíè ùÿääèíäÿí
àðòûã áèëèêëÿ éîðìàéà… Áèëèêëÿ ÷îõ ìÿøüóë îëàíëàð úàùèëëÿðèí ùÿñÿä âÿ
êèíèíÿ ùÿäÿô îëóðëàð. Àõìàãëàðà éåíè áèð ôèêèð ñþéëÿñÿí, ñÿíè äÿëè ñàéàð-
ëàð, ãàðà úàìààò àðàñûíäà ùÿãèãè àëèìëÿðäÿí ÷îõ øþùðÿò ãàçàíñàí, äåéÿ-
úÿêëÿð êè, î, õàëã ö÷öí ãîðõóëóäóð.
Ìÿíèì òàëåéèì áåëÿäèð, Êðåîí: áèëèéèì áàøûìà áÿëà îëóá, áèëèéèìÿ
ýþðÿ ìÿíÿ êèí áÿñëÿéèðëÿð. Êèìè ìÿíÿ ãÿääàð äåéèð, êèìè àõìàã, êèìè
àüûëëû… àíúàã ìÿíèì íÿ áèëèéèì âàð?.. Àù, åé ùþêìäàð, ñÿíäÿìè ùàìû
êèìè çÿíí åäèðñÿí êè, áèëèéèìëÿ áèð Àäàìà çèéàí éåòèðÿ áèëÿðÿì?
Ìÿíäÿí ãîðõìà, ùþêìäàð, àõìàãëàðûí ñþçëÿðèíÿ èíàíìà! Ùþêìäàð-
ëàðëà áÿùñÿ ýèðèøìÿê ãàäûíà éàðàøàí áèð èøìèäèð?
Àõû ñÿí ìÿíÿ íÿ ïèñëèê åäèáñÿí êè? Þç ãûçûíû èñòÿäèéèí àäàìà âåð-
ìÿéÿ ùàããûí éîõìóäóð? Ìÿí íèôðÿò åëÿñÿì äÿ, ñÿíäÿí éîõ, ÿðèìäÿí
íèôðÿò åäÿ áèëÿðÿì. Ñÿí êè àüûëëû èø ýþðöáñÿí. Èíàí êè, ñÿíäÿí ÿñëà íà-
ðàçû äåéèëÿì. Åé ùþêìäàð, àëëàù ñÿíè äÿ, ãûçûíû äà õîøáÿõò åëÿñèí!
Ñÿíäÿí áèðúÿ ðèúàì âàð: èúàçÿ âåð, ñÿíèí þëêÿíäÿ ãàëûì… ßýÿð
áèçÿ áèð ïèñëèê åëÿìèø îëñàí äà, äþçìÿê âÿ ñÿíèí ùþêìöíÿ èòàÿò åòìÿê
áîðúóìóçäóð.
Ê ð å î í. Ñþçëÿðèí èòàÿòêàðàíÿäèð, àíúàã ãîðõóðàì êè, öðÿéèí êèíëÿ
äîëó îëà? Ñþçëÿðèíÿ ÿââÿëêèíäÿí äÿ àç èíàíûðàì. Ãÿçÿáëÿðèíè úöðÿòëÿ
áöðóçÿ âåðÿí ÿðëÿðäÿí äÿ, àðâàäëàðäàí äà ãîðóíìàã àñàíäûð, àììà êè-
íèíè àüëû èëÿ ïÿðäÿëÿéèá ëàë ýþðöíÿíëÿð ÷îõ ãîðõóëóäóðëàð. Òåç øÿùÿðäÿí
ðÿää îë, áîø éåðÿ óçóí äàíûøìà, ìÿí áåëÿ ÿìð åäèðÿì! Ùå÷ áèð ùèéëÿ
èëÿ ìÿíè àëäàäà áèëìÿçñÿí. Áèëèðÿì êè, ñÿí ìÿíÿ äöøìÿíñÿí!
Ì å ä å é à. Àéàãëàðûíà äöøöá ñÿíè ãûçûíûí ýÿëèíëèê ÷ÿëÿíýèíÿ àíä
âåðèðÿì!
334
 Ê ð å î í. Ðÿää îë, ìÿíäÿí ÿë ÷ÿê, íàùàã éàëâàðìà!
Ì å ä å é à. Àù, ðèúàìû äèíëÿìèðñÿíìè? Ðÿùìèí ýÿëìèðìè?
Ê ð å î í. Ñÿíÿ þç ãûçûìûçäàí àðòûãìû ðÿùìèì ýÿëÿúÿê?
Ì å ä å é à. Àù, åé âÿòÿí íÿ éàìàí ýöíëÿðÿ ãàëäûì áó ãöðáÿò åëäÿ!
Ê ð å î í. Ìÿíèì ö÷öí äÿ âÿòÿíèì, àòà îúàüûì, áàëàëàðûì äàùà
ÿçèçäèð.
Ì å ä å é à. Àù, åøã áó äöíéà ö÷öí íÿ áþéöê áèð ôÿëàêÿò èìèø!
Ê ð å î í. Êèìèíÿ ôÿëàêÿòäèð, êèìèíÿ ñÿàäÿò… áÿõòÿáÿõòäèð!
Ì å ä å é à. Àëëàù ðÿçèëèí úÿçàñûíû âåðÿð!
Ê ð å î í. Ðÿää îë, ùÿðçÿêàð, äàùà òÿùÿììöëöì ãàëìàäû!
Ì å ä å é à. Òÿùÿììöë åäÿí ñÿí äåéèëñÿí, ìÿíÿì!
Ê ð å î í. Ãóëëàðà ÿìð åäÿðÿì, ÿë-ãîëóíó áàüëàðëàð!
Ì å ä å é à. Àù, åé ùþêìäàð, éàëâàðûðàì, ñþçëÿðèìè äèíëÿ!
Ê ð å î í. Áÿñäèð, ìÿíè ãÿçÿáëÿíäèðìÿ!
Ì å ä å é à. Ýåäèðÿì, ýåäèðÿì, ãîðõìà, áàøãà áèð ðèúàì âàð…
Ê ð å î í. Áÿñ íèéÿ äóðìóñàí? Ìÿíäÿí íÿ èñòÿéèðñÿí?
Ì å ä å é à. Áèðúÿ ýöí, òÿê áèðúÿ ýöí ìþùëÿò âåð êè, óøàãëàðûì ö÷öí
ãöðáÿòäÿ áèð ñûüûíàúàã éåð òàïûì. Àòàëàðû îíëàðû àòìûø… Àù, àíàéà ðÿù-
ìèí ýÿëñèí, ùþêìäàð, àõû ñÿíèí äÿ áàëàí âàð, ñÿí þçöí äÿ àòàñàí. Ìÿíÿ
ãàðøû àìàíñûç îëìà! Ýþðöðñÿí êè, ìÿí þçöì ö÷öí éîõ, áÿäáÿõò óøàã-
ëàð ö÷öí éàëâàðûðàì!
Ê ð å î í. Éàõøû, ùÿð÷ÿíä èíñàíëàðäàí éàõøûëûã ÿâÿçèíÿ äàèìà éà-
ìàíëûã ýþðìöøÿì, àíúàã ìÿí äàø ãÿëáëè äåéèëÿì. Èíäè äÿ, ãàäûí, áèëè-
ðÿì êè, ñÿíÿ ýöçÿøò åòìÿêëÿ ñÿùâ èø ýþðöðÿì, àíúàã ðèúàíû ãÿáóë åäè-
ðÿì. Ñÿí äåéÿí îëñóí. Àììà þçöíö ýþçëÿ, øÿôÿã ñþêöëÿíäÿ ñÿíè âÿ
óøàãëàðû þç þëêÿìäÿ ýþðñÿì, þëäöðÿúÿéÿì!.. Ýåò, óíóòìà êè, ñþçöìöç
ñþçäöð! Ñÿíÿ áèðúÿ ýöí ìþùëÿò âåðèðÿì. Áó ãûñà ìöääÿòäÿ áþéöê áèð
éàìàíëûã åòìÿéÿ ôöðñÿò òàïìàçñàí. (Êðåîí ýåäèð)

Õîð

Àù, åé çàâàëëû ãàäûí, éàíûðûã ùàëûíà áèç,

Ãöðáÿò éåð, èêè óøàã, éàçûã àíà êèìñÿñèç…
ßñðàðÿíýèç áÿëàëàð ýèðäàáûíà äöøäöí, àù,
Ýþð íÿ èøëÿð ýÿòèðèð áàøûíà çàëûì àëëàù!..
335
 Ì å ä å é à (õîðà ìöðàúèÿòëÿ). Äîüðóäóð, ìÿí ùÿãèð îëäóì, àë÷àë-
äûì; àíúàã áèëèí êè, ðóùäàí äöøìÿìèøÿì, éîõ, éîõ! Ýþðöí, ýÿëèíèí äÿ,
áÿéèí äÿ, îíëàðû áèðëÿøäèðÿíèí äÿ áàøëàðûíà ýÿòèðÿúÿéÿì! Éîõñà åëÿ
ýöìàí åäèðñèíèç êè, ìÿí îíà áîø éåðÿ éàëâàðûá-éàõàðûðäûì?
Ìÿí ÿëèìèí îíà òîõóíìàãëà, äîäàãëàðûìûí îíà éàëâàðìàãëà ëÿ-
êÿëÿíìÿñèíÿ ðàçû îëàðäûììû? Î àõìàã î ãÿäÿð ñàäÿäèëäèð êè, ìÿíÿ áèð
ýöí ìþùëÿò âåðäè. Ùàëáóêè ðÿää åòìÿêëÿ ìÿíèì áöòöí àðçó âÿ ÿìÿë-
ëÿðèìè áîøà ÷ûõàðà áèëÿðäè.
Áèðúÿ ýöí… Áó áèðúÿ ýöí è÷èíäÿ ùÿð ö÷ õàèíè: àòàíû äà, ãûçûíû äà,
ÿðèìè äÿ þëäöðìÿéÿ ôöðñÿò òàïàðàì. Îíëàðû ùÿëàê åòìÿê ö÷öí ÷îõ
éîëëàð âàð. Àììà åé ÿçèçëÿðèì, ùÿëÿ áèëìèðÿì ùàíñû éàõøûäûð: ýÿëèíëÿ
áÿéèí éàòàúàüû ãÿñðèìè éàíäûðûì, éîõñà ýèçëèíúÿ îíëàðûí éàòàãëàðûíà ñî-
õóëóá ùÿð èêèñèíèí ãÿëáèíÿ õÿíúÿðèìè ñàïëàéûì?.. Àíúàã ãîðõóðàì êè,
äöøìÿíëÿð ìÿíè ÿëè ñèëàùëû òóòóá èøèìèí öñòöíö à÷àëàð âÿ ìÿíèì þëö-
ìöì îíëàðû ñåâèíäèðÿ… Çÿèô ãàäûíëàðûí ôöñóíêàð ñèëàùû îëàí çÿùÿð äàùà
éàõøû äåéèëìè?..
Äåìÿëè êè, áåëÿ!..
Àíúàã áèð ìÿñÿëÿ äÿ âàð: äöøìÿíëÿðèì ìÿùâ îëäóãäàí ñîíðà ìÿí
ùàðà, ùàíñû õàëãûí éàíûíà ñûüûíûá ïÿíàù àïàðà áèëÿðÿì?..
Éîõ, ýÿðÿê ùÿëÿ áèð àç ýþçëÿéÿì, þçöìÿ ñûüûíàúàã òàïäûãäàí ñîíðà
ùàìûñûíû ùèéëÿ èëÿ ýèçëèíúÿ þëäöðÿì. Àíúàã òàëå àõûðûíúû õèëàñ éîëóìó
äà êÿñìèø îëñà, îíäà ùÿð øåéÿ ùàçûðàì: þëöìö ýþçÿ àëûá, ÿëäÿ õÿíúÿð,
à÷ûãäàí-à÷ûüà ùàìûñûíû þëäöðÿðÿì.
Àíä è÷èðÿì, ñèðäàøûì ñîëüóí áÿíèçëè èëàùÿ àéà, àíä è÷èðÿì, àèëÿ
îúàüûìûí êåøèê÷èñè îëàí Ùåêàòàéà êè, õàèíëÿð úÿçàäàí ãóðòàðìàéàúàã-
ëàð, ýþç éàøëàðûìûí àúûñûíû îíëàðäàí àëàúàüàì, îíëàðûí òîé ìÿúëèñè
ìàòÿì îëàúàã!
Ùàçûð îë, Ìåäåéà, ôöðñÿò âàõòû ýÿëèð. Ãîðõóíú ôöñóíêàðëûüûíûí áöòöí
ãöäðÿòèíè ýþñòÿð, áó áþéöê èøè ãûðïûíìàäàí èúðà åò?
Åé Êîëõèäà ùþêìäàðûíûí ãûçû, Ñèçèô 23 óøàãëàðûíûí ÿëèíäÿ îéóíúàã,
Éàçîíóí ìÿøóãÿëÿðèíèí ÿëèíäÿ ÿéëÿíúÿ îëìà, ñÿíèí äàìàðëàðûíäà ãàí
àëëàùû ýöíÿøèí ãàíû àõûð!
Òÿäáèðëè îë: äöç äåéèáëÿð êè, õåéèð ö÷öí çÿèô éàðàíìûø îëàí áèç
ãàäûíëàð øÿð èøèíäÿ ãöäðÿòëèéèê!.. (Ìåäåéà ýåäèð)

336
 ÁÈÐÈÍÚÈ ÑÒÀÑÈÌ

Õîð

ÁÈÐÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Àðòûã òÿðñèíÿ àõûð ìöãÿääÿñ, ïàê íÿùèðëÿð.

Èíñàíëàð âÿçèôÿíè, ãàíóíó ýþçëÿìèðëÿð;
Èñòåùçàéà ãîéóëóð, éÿìèíëÿð ÿùäö-ïåéìàí…
Õàèí ÿðëÿðèí èíäè ãÿëáèíÿ ùàêèì îëàí
Àðâàä êèìè ìÿêð èëÿ ùèéëÿäèð, õÿéàíÿòäèð.

Àù, áó íÿ ïèñ àäÿòäèð!

Ýþðÿñÿí òàëåéèìèç
Áåëÿìè ãàëàúàãäûð:
Àðâàäûí øþùðÿòèëÿ
ßðëÿð àä àëàúàãäûð!
Ýþðÿñÿí áóíäàí ñîíðà
Àäè áþùòàíëà òÿùãèð
Ãÿëáëÿðÿ, âèúäàíëàðà
Åòìÿéÿúÿêìè òÿñèð!?

ÁÈÐÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Áþéöê íÿüìÿêàðëàðûí åé ãÿäèì ïÿðèëÿðè!

Ãàäûíëàðûí ìÿêðèíäÿí ñèçèí ãÿäèìäÿí áÿðè
Ãîøäóüóíóç íÿüìÿëÿð äöøìöøäöð åòèáàðäàí…
Ùàéûô, óëó Ôåá áèçÿ õàðèãÿëÿð éàðàäàí
Áèð ðöáàá âåðìÿìèø êè, îäëó íÿüìÿëÿð äåéÿê.

Áó äöíéàéà ñþéëÿéÿê:
ßðëÿðëÿ àðâàäëàðûí
Åøãÿ ñÿäàãÿòèíäÿí,
Ìÿðä, íÿúèá þâëàäëàðûí
ßñë øöúàÿòèíäÿí,
Óçóí ÿñðëÿð áîéó
Òàëåéèíäÿí, áÿõòèíäÿí…
337
 ÈÊÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Åé Ìåäåéà! ßðèíÿ ÷ûëüûí ìÿùÿááÿòèíäÿí,

Àòà õàíèìàíûíû åøãÿ ôÿäà åäèáñÿí
Àìàíñûç Ñèìïëåãàä ãàéàëàðûíäàí àøäûí,
Áóðóëüàíëû äÿíèçëÿð êå÷èá ãöðáÿòÿ ãà÷äûí!..
Èíäè áàõ, åé çàâàëëû,
Ñÿíè àëäàòäû ÿðèí.
Ãîâóëäóí, ðöñâàé îëäóí,
Éîõ ýåäÿúÿê áèð éåðèí!..

ÈÊÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Àðòûã áó Åëëàäàäà íÿ íàìóñ ãàëäû, íÿ àð,

Ìöãÿääÿñ éÿìèíëÿðÿ éîõäóð åäÿí åòèáàð!
Ñÿäàãÿò èëÿ âèúäàí
Éîõ îëäó áó äèéàðäàí…
Åé Ìåäåéà! Áàõ, áóíà áàèñ îëäóí ñÿí þçöí;
Áèð äÿ àòàí åâèíÿ äþíìÿéÿ éîõäóð öçöí.
Èòèðäèí ÿð åâèíäÿ
Àèëÿ áÿñòÿðèíè;
ßðèíèí ýÿíú àðâàäû
Òóòäó ñÿíèí éåðèíè!..

ÈÊÈÍÚÈ ÅÏÈÑÎÄÈ

Éàçîí âÿ Ìåäåéà äàõèë îëóðëàð.

É à ç î í (Ìåäåéàéà). Ìÿí èíäè áèð äàùà èíàíûðàì êè, ãûçüûí ãÿ-

çÿáäÿí áþéöê áèð øÿð éîõäóð. Ñÿí ùþêìäàðûí èðàäÿñèíÿ òàáå îëóá, îíóí
ìåùìàííÿâàç ñàðàéûíäà àñóäÿúÿ éàøàéà áèëÿðäèí. Àíúàã þçöí äèëèíè
äèíú ãîéìàäûí, ñöðýöí åäèëìÿéèíÿ ñÿáÿá îëäóí. Ìÿíèì ö÷öí ùå÷ áèð
ôÿðãè éîõäóð. Ñÿí ìÿíè àäàìëàðûí ÿí ïèñè àäëàíäûðñàí äà, àúûüûìà
ýÿëìÿç. Àíúàã øöêöð åëÿ êè, ùþêìäàð àèëÿñè ùàããûíäà ñþéëÿäèéèí ùÿð-
çÿëÿð öñòöíäÿ úÿçàí éöíýöë îëìóø, éàëíûç ñöðýöí åäèëèðñÿí. Ìÿí
éàëâàðûá-éàõàðìàãëà ùþêìäàðûí ãÿçÿáèíè éóìøàëòäûì, àðçóì áó èäè êè,
ñÿí áèçèì åâäÿ ãàëàñàí. Àíúàã ñÿí äèëèíè ñàõëàìàäûí, ùþêìäàð áà-
ðÿñèíäÿ äàùà àçüûí ñþçëÿð ñþéëÿäèí. Èíäè äàùà ñÿíè ñöðýöíäÿí ãóðòàðà
338
áèëìèðÿì. Áóíóíëà áÿðàáÿð äîñòëóüóìóçó ïîçìóðàì. Áóäóð áàõ, èíäè
äÿ ñÿíèí éàíûíà ýÿëìèøÿì, ìÿùÿááÿò âÿ èëòèôàòûìû ÿñèðýÿìèðÿì. Ìÿí
ðàçû îëà áèëìÿðÿì êè, óøàãëàðëà ñÿí åùòèéàú è÷èíäÿ ãàëàñàí, ïóëñóç-ïà-
ðàñûç ñöðýöíëÿðÿ ýåäÿñÿí, îíñóç äà éàä åëëÿðäÿ ñÿðýÿðäàí ãàëàí ãÿðèá-
ëÿðèí ýöíö áèð ýöí äåéèë. Ñÿí ìÿíè äöøìÿí áèëñÿí äÿ, ýþðöðñÿí êè, ìÿí
ñÿíèí ïèñëèéèíè èñòÿìèðÿì.
Ì å ä å é à. Ãîðõàã! Àõ, ðÿçèë ãîðõàã! Ñÿíèí àë÷àãëûüûíà áàøãà áèð
àä òàïà áèëìèðÿì. Íåúÿ? Áàøûìûçà ýÿòèðäèéèí áó ôÿëàêÿòëÿðäÿí ñîíðà
ùÿëÿ áèð ýþçöìÿ ýþðöíìÿéÿ úöðÿòèí äÿ âàð! Éîõñà õÿéàíÿò åòäèéèí
äîñòëàðûí öçöíÿ ñàêèò-ñàêèò áàõìàüû ñÿí áèð øöúàÿòìè ñàéûðñàí? Îíó áèë
êè, áó, ðÿçàëÿòëÿðèí ÿí ÷èðêèíèäèð, áó ùÿéàñûçëûãäûð!
Ñÿíè ýþðäöéöìÿ ìÿìíóí îëäóì: ùå÷ îëìàñà öðÿéèìè áîøàëäàðàì,
ùÿéàí âàðñà, óòàíûá-ãûçàðàðñàí, ãîðõàã!
Êå÷ìèøëÿðè áèð éàäûíà ñàë: áöòöí åëëèíëÿðèí, áöòöí àðãîíëóëàðûí éà-
äûíäàäûð êè, ñÿí ýÿìè èëÿ Êîëõèäàéà ýÿëèá, îä ïöñêöðÿí þêöçëÿðè áî-
éóíäóðóüà ãîøìàã, ãàðà þëöì çÿìèñèíÿ òîõóì ñÿïìÿê èñòÿéÿíäÿ,
ñÿíè ìÿí ôÿëàêÿòäÿí ãóðòàðìûøàì. Ãûçûë äÿðèíè ãàò-ãàò ùÿëãÿëÿðè è÷èíÿ
àëûá õÿçèíÿíè ãîðóéàí, éàòìàã áèëìÿéÿí ãàíëû ÿæäàùàíû ìÿí þëäöðìö-
øÿì. Ñÿíèí ýþçëÿðèíÿ ùÿéàò íóðó âåðÿí ìÿí îëìóøàì, ìÿí! Ìÿí àòà-
ìà õÿéàíÿò åäèá, äîüìà àèëÿìè, åâèìè-åøèéèìè àòäûì. Ñÿíèíëÿ Ïåëèîòäà
Èîëê øÿùÿðèíÿ ýÿëäèì… àüëûì éîõ èäèñÿ äÿ, åøãèì òöêÿíìÿçäè… Ìÿí
ìèí úöð ùèéëÿ èøëÿéèá ýöíàùñûç ùþêìäàð Ïåëåéè þç þâëàäëàðûíà þëäöðò-
äöì; áóíó ìÿí ñÿíèí ö÷öí åòäèì êè, ñÿí ãàéüûñûç, ðàùàò éàøàéàñàí,
öðÿéèíäÿ ãîðõó ãàëìàñûí. Ñÿí äÿ áöòöí áóíëàðûí ÿâÿçèíäÿ ìÿíÿ õÿ-
éàíÿò åòäèí. Ìÿíè, éàçûã óøàãëàðûìûçû àòûá éåíè áèð åøãÿ äöøìöñÿí!
Áàðû, óøàãëàðûí îëìàñàéäû, áÿëêÿ äåìÿéÿ áèð ñþçöí îëàðäû. Ñÿí
ÿùäö-ïåéìàíû, è÷äèéèí àíäû àéàãëàð àëòûíà àëäûí
Éîõñà åëÿ ýöìàí åäèðñÿí êè, àíä è÷äèéèí àëëàùëàð äàùà éîõäóð,
éîõñà åëÿ áèëèðñÿí êè, ýþéëÿðèí ãàíóíó äÿéèøìèøäèð? Ñÿí êè, ìöãÿääÿñ
éÿìèíëÿðè òàïäàìàüûí íÿ äåìÿê îëäóüóíó éàõøû áèëèðñÿí!
Áèð áàõ: áó ÿëëÿð ùÿìèí ÿëëÿðäèð êè, âàõòèëÿ þç ÿëèíÿ àëìûøäûí, áó
àéàãëàð ùÿìèí àéàãëàðäûð êè, âàõòèëÿ ãÿëáèíäÿ ðèéà îëäóüó ùàëäà, ýþç-
ëÿðèíäÿ ìÿùÿááÿò íÿâàçèøëÿðèëÿ, äèç ÷þêöá ãóúàãëàìûøäûí!..
Ùÿð íÿ ãÿäÿð ñÿíäÿí ùå÷ áèð éàõøûëûã ýþçëÿìèðÿìñÿ äÿ, ñÿíèíëÿ
ÿââÿëëÿð îëäóüó êèìè, áèð äîñò êèìè äàíûøìàã èñòÿéèðÿì: ìÿíèì ñóàë-
ëàðûìà úàâàá âåðìÿëèñÿí, áó ñóàëëàðëà ñÿíèí ùÿéàñûçëûüûíû öçöíÿ âóðà-
úàüàì!
339
 Ñþéëÿ ýþðöì: ìÿí ùàðà ýåòìÿëèéÿì! Ñÿíèí öñòöíäÿ õÿéàíÿò åäèá
àòäûüûì àòàì åâèíÿìè ýåäèì? Éîõñà þëäöðòäöéöìöç Ïåëåéèí ãûçëàðûíà-
ìû ïÿíàù àïàðûì? Îíëàð ìÿíè áþéöê áèð ùþðìÿò-èççÿòëÿ ïèøâàç åäÿð-
ëÿð, äåéèëìè?!
Ýþðöðñÿíìè, ñÿíèí öñòöíäÿ ìÿí ìöãÿääÿñ ãîùóìëóã ÿëàãÿëÿðèíè
êÿñäèì, ÿí ñåâèìëè àäàìëàðûìà äöøìÿí îëäóì… ñÿí äÿ áóíóí ìöãà-
áèëèíäÿ ìÿíè Åëëàäà ãàäûíëàðûíûí ÿí õîøáÿõòè åëÿäèí. Ìÿíÿ ñàäèã âÿ íÿ-
âàçèøêàð áèð ÿð îëäóí!.. Öçöí àü îëñóí!
Òàëåéÿ áèð áàõ! Éàçûã óøàãëàðûìëà ãöðáÿò åëëÿðÿ ñöðýöíÿ ýåäÿúÿ-
éÿì. Áèð ÿð ö÷öí íÿ áþéöê øÿðàôÿò: àðâàäû-óøàãëàðû áöòöí Åëëàäàíû ñÿð-
ýÿðäàí ýÿçèá äèëÿí÷èëèê åäèð!
Àõ, åé Çåâñ, ãûçûëûí ñàôûíû-ñàõòàñûíû òàíûìàã ö÷öí ñÿí èíñàíëàðà
ìåéàð ìÿùÿê âåðìèñÿí, àíúàã ýÿðÿê èíñàíëàð ö÷öí äÿ áèð ìåéàðûí
îëàéäû êè, îíëàðûí äà áÿäÿíëÿðèíÿ äàìüà âóðóëàéäû, ðÿçèë âÿ õàèí àäàì-
ëàðû ùàìû òàíûéà áèëÿéäè!

Êîðèôåé

Íÿ ãÿäÿð ìþùêÿì îëñà ÿââÿë äîñòëóã, ìÿùÿááÿò,

Î ãÿäÿð ãûçüûí îëàð ñîíðà äöøÿí ÿäàâÿò!

É à ç î í. Ñÿíÿ úàâàá âåðìÿê ö÷öí ýÿðÿê ñþç óñòàñû îëàñàí. Ýÿðÿê

ìÿí ìàùèð áèð ýÿìè÷è êèìè øèääÿòëè ôûðòûíàäàí áöòöí éåëêÿíëÿðè ãîðó-
éàì êè, áó àúû ñþçëÿðèíäÿí éàõàìû ãóðòàðàì.
Åé ãàäûí, ùÿð íÿ ãÿäÿð ìÿíÿ åòäèéèí êþìÿéèí ÷îõ øèøèðòñÿí äÿ, äå-
ìÿëèéÿì êè, ìÿíÿ äÿíèçëÿðäÿ ìÿñóä éîëó ýþñòÿðÿí íÿ áàøãà áèð àëëàù,
íÿ äÿ ôàíè áèð ãàäûí äåéèë, áþéöê Àôðîäèòà îëìóøäóð.
Áèëèðÿì êè, ñÿí çÿðèô âÿ ïàðëàã áèð çÿêàéà ìàëèêñÿí. Îíà ýþðÿ ÿù-
âàëàòû áàøäàí-àéàüà äàíûøìàüà, çÿùëÿ òþêìÿéÿ åùòèéàú éîõäóð. Þçöí
èíêàð åòìÿçñÿí êè, éàéûíìàç îõëàð àòûá ìÿíèì ùÿéàòûìû ãóðòàðìàüà
ñÿíè åùòèðàñëàð àëëàùû Åðîñ âàäàð åòìèøäè. Äöçäöð, ñÿí ìÿíÿ êþìÿê åò-
ìèøñÿí, àíúàã ìÿí äÿ èíäè èñáàò åäÿðÿì êè,ÿâÿçèíäÿ ñÿíÿ îí ãàò àðòûã
éàõøûëûã åòìèøÿì…
ßââÿëúÿ áóðàäàí áàøëàéûì êè, ñÿí èíäè þç âÿùøè âÿòÿíèíäÿ äåéèë,
Åëëàäàäà éàøàéûðñàí, îíóí-áóíóí êåôèíÿ òàáå îëìàéûá, ùÿããàíèééÿò âÿ
ãàíóíëàðà ðèàéÿò åòìÿéè áàúàðûðñàí. Áöòöí Åëëèíëÿð ñÿíèí ýþçÿë áèëèê-
ëÿðèíÿ ùþðìÿò åäèðëÿð. ßýÿð ÿââÿëêè êèìè äöíéàíûí óçàã áèð ýóøÿñèíäÿ
340
ãàëìûø îëñàéäûí, ùÿéàòûí øÿðÿôñèç, øþùðÿòñèç äîíóá ãàëàðäû. Ìÿíúÿ,
àäàìûí øÿðÿô âÿ øþùðÿòè îëìàéàíäàí ñîíðà, åâè äîëó ãûçûë îëñà, ìÿúëè-
ñèíäÿ Îðôåé íÿüìÿëÿðè îõóíñà äà, ôàéäàñû éîõäóð…
Áÿñäèð, äàùà åòäèéèì éàõøûëûãëàðäàí äàíûøìûðàì. Áóíëàðû äà îíà
ýþðÿ äåäèì êè, áÿùñè ñÿí þçöí à÷äûí…
Ìåäåéà, èíäè äÿ ùþêìäàðûí ãûçû èëÿ åâëÿíìÿéèìäÿí äàíûøûì. Ñÿí
áóíóí ö÷öí ìÿíè àúû-àúû òþùìÿòëÿíäèðèðñÿí. Àíúàã ìÿí èñáàò åäÿðÿì
êè, áóíäà äà ìÿí àüûëëû èø ýþðìöøÿì, íÿúèá áèð ìÿãñÿäëÿ ñÿíÿ âÿ óøàã-
ëàðûìûçà éàõøûëûã åëÿìèøÿì. Àíúàã ñÿí ãÿçÿáëÿíìÿ, ñàêèòúÿ ãóëàã àñ.
Ìÿí áàøûìà ìèí ôÿëàêÿò ýÿëäèêäÿí ñîíðà, Èîëê øÿùÿðèíäÿí ãàéûòäûì;
àäûì õàèí ÷ûõäûüû áèð çàìàíäà, ùþêìäàðûí þç ãûçû èëÿ åâëÿíìÿêäÿí
äàùà éàõøû áèð ãèñìÿò ýþçëÿéÿ áèëÿðäèììè? Ìÿí îíóí ýþçÿëëèéèíÿ àøèã
îëìàìûøàì. Ñÿíèí ìÿùÿááÿòèíè àéàã àëòûíà ñàëìàìûøàì. Áàøãàëàðèëÿ
íÿñèë àðòûðìàã ìöñàáèãÿñèíÿ ýèðèøìÿê ôèêðèíÿ äöøìÿìèøÿì… Éîõ, éîõ,
ñÿíèí äîüäóüóí óøàãëàð ìÿíÿ êèôàéÿò åäÿðäè…
Ìÿãñÿäèì éöêñÿëìÿê, åùòèéàúûí äàøûíû ùÿìèøÿëèê àòìàã, ñÿíèíëÿ
áèðëèêäÿ ôèðàâàí éàøàìàãäûð. ×öíêè éîõñóë áèð àäàìäàí äîñò-àøíà äà
öç ÷åâèðÿð.
Ìÿí óøàãëàðûìûçà ëàéèãëè òÿùñèë âÿ òÿðáèéÿ âåðìÿê èñòÿéèðÿì. ßýÿð
îüóëëàðûìûçûí éåíè ãàðäàøëàðû äà îëàðñà, ìÿãñÿäèì îíëàðû ìÿñóä áèð
àèëÿ è÷èíäÿ áþéöòìÿêäèð. Ñþéëÿ ýþðöì áóíäàí ñîíðà óøàã äîüìàã ñÿíÿ
íÿ ëàçûì? Ìÿíèì èêèíúè èçäèâàúäàí äîüóëàí îüóëëàðûì, èêè ÿââÿëêè îü-
ëàíëàðûìà äàéàã îëàð…
Àíúàã áöòöí ãàäûíëàð áåëÿäèð. Íÿ ãÿäÿð êè, ðÿãèáëÿðè éîõäóð, íÿ
ãÿäÿð êè, àèëÿ éàòàüûíäà ùþêìðàíäûðëàð, ùå÷ áèð øåéäÿí ÷ÿêèíìèðëÿð.;
àíúàã õÿéàëè áèð êþëýÿ äÿ îíëàðûí çþâúÿëèê ùàããûíà òîõóíàúàã îëñà, ùÿð
øåé áèòèá ýåäèð, ÿí áþéöê ñÿàäÿò ýþçëÿðèíÿ äþçöëìÿç áÿäáÿõòëèê êèìè
ýþðöíöð…
Àõ, Çåâñ áó ãàäûíëàðû éàðàòìàñàéäû, èíñàí áàøãà áèð éîëëà äîüóë-
ñàéäû, äöíéà íÿ õîøáÿõò îëàðäû!

Êîðèôåé

Åé Éàçîí, ñþçëÿðèíÿ íÿ ãÿäÿð ðþâíÿã âåðñÿí,

Àúûüûíà ýÿëñÿ äÿ, áóíó éàõøû áèë êè, ñÿí:
Õÿéàíÿò åéëÿéÿðÿê, àòìûñàí àðâàäûíû,
Íàìÿðäúÿ òàïäàìûñàí ïåéìàíûíû, àíäûíû!
341
 Ì å ä å é à. Ìÿí áàøãàëàðûíà áÿíçÿìÿðÿì, ìÿíúÿ, øèðèíäèë úèíà-
éÿòêàð äàùà àðòûã úÿçàéà ëàéèãäèð. ×öíêè î øÿðè ðèéà âÿ éàëàíëà áÿçÿéèá
äàùà úöðÿòêàð îëóð. Ùå÷ áèð çàìàí áóíóíëà î àüûëëû îëà áèëìÿç.
Ñÿí äÿ ýþçÿë ñþçëÿðëÿ âèúäàíñûç õÿéàíÿòè þðòöá áàñäûðìàüà ÷à-
ëûøäûí. Àíúàã ìÿí áèðúÿ ñþçëÿ ñÿíèí äèëèíè-àüçûíû áàüëàéà áèëÿðÿì: ÿýÿð
ìÿíÿ ïèñëèê åòìÿê èñòÿìèðäèíñÿ, îíäà ìÿíäÿí ýèçëèí äåéèë, ìÿíèì ðà-
çûëûüûìëà åâëÿíìÿëè èäèí!
É à ç î í. Áÿëè, ñÿí èíäè äÿ ÷ûëüûí ãÿçÿáèíè àüëûíà òàáå åäÿ áèëìÿ-
äèéèí áèð ùàëäà, ìÿí åâëÿíÿúÿéèìè ñÿíÿ ñþéëÿéÿíäÿ, éàõøû êþìÿê÷èì
îëàðäûí!
Ì å ä å é à. Éîõ, éîõ, ñÿí áóíó ùå÷ àüëûíà äà ýÿòèðìÿìèøñÿí. Ãîðõ-
ìóøñàí êè, âÿùøèëÿð äèéàðûíà ìÿíñóá áèð ãàäûíëà áèðëÿøìÿéèí ñÿíÿ
äþâëÿò âÿ øþùðÿò ãàçàíäûðà áèëìÿéÿúÿê!
É à ç î í. Ñÿí áàøà äöøìÿê èñòÿìèðñÿí êè, áó éåíè èçäèâàúû ìÿí
þçöì ö÷öí åòìèðÿì, àèëÿíèí õåéðè, ñÿíèí õåéðèí ö÷öí åäèðÿì êè, êè÷èê
ãàðäàøëàðû îüëàíëàðûìûçà äàéàã îëñóíëàð, óøàãëàðûìûçûí ùþêìäàð àèëÿ-
ñèíäÿ ùàìèëÿðè îëñóí.
Ì å ä å é à. Íÿ îëàð êè, õîøáÿõò îë! Àíúàã áèë êè, ñÿíèí ñÿàäÿòèíäÿí,
ñÿíèí ìÿëóí âÿ ìÿíôóð äþâëÿòèíäÿí ìÿíÿ ïàé ëàçûì äåéèë!
É à ç î í. Èíàí êè, ôèêðèíè äÿéèøÿúÿêñÿí, ýåú-òåç àüëûí áàøûíà ýÿëÿ-
úÿê, òàëåéèí áÿõø åòäèéè ñÿàäÿòèí ãÿäðèíè áèëÿúÿêñÿí, øèðèíÿ àúû äåìÿ-
éÿúÿêñÿí!
Ì å ä å é à. Áÿëè, áÿëè, þç ýöúöíäÿí, ãöäðÿòèíäÿí èñòèôàäÿ èëÿ ãÿðèá,
áèêÿñ áèð ãàäûíà èñòåùçà åò!
É à ç î í. Ãÿðèá âÿ áèêÿñ ãàëìàüûíà, ñöðýöíÿ þçöí áàèñ îëìóøñàí.
Ì å ä å é à. Íèéÿ, áÿëêÿ ÿðèìÿ õÿéàíÿò åòìèøÿì, åëÿìè?
É à ç î í. Ùþêìäàð àèëÿñèíÿ ãàðüàìûñàí.
Ì å ä å é à. Ùÿëÿ áèð ýþçëÿ, ñÿíèí àèëÿíÿ ãàðüûøûìû ýþðÿðñÿí?
É à ç î í. Ìÿí äàùà ñÿíèíëÿ áÿùñ åòìÿê èñòÿìèðÿì: àíúàã þçöí âÿ
éà ìÿíèì óøàãëàðûì ö÷öí ìÿíäÿí áèð êþìÿê èñòÿéèðÿìñÿ, ãîðõìà,
ñþéëÿ. Ñÿõàâÿòèìÿ ÿìèí îëà áèëÿðñÿí. Èñòÿñÿí äîñòëàðûìà ìÿêòóá äà éàçà
áèëÿðÿì êè, ñÿíÿ ìåùìàííÿâàçëûã âÿ ùþðìÿò åòñèíëÿð. Àõ, åé ãàäûí, áèë
êè, èìòèíà åòñÿí, éàõøû îëìàç. Áèð äöøöí, ãÿçÿáèíè éàòûðìàã äàùà éàõøû
äåéèëìè?
Ì å ä å é à. Ñÿíèí äîñòëàðûíûí ùèìàéÿñèíÿ ìÿí íèôðÿò åäèðÿì, ñÿíèí
êþìÿêëèéèí äÿ ìÿíÿ ëàçûì äåéèë. Ïèñ àäàìëàðûí áÿõøèøèíäÿí õåéèð
ýþðìÿê îëìàç.
342
 É à ç î í. Ãîé áöòöí àëëàùëàð øàùèä îëñóí êè, ìÿí ñÿíÿ âÿ óøàãëàðà
ÿëèìäÿí ýÿëÿí ùÿð éàõøûëûüû åòìÿéÿ ùàçûðàì, ñÿí þçöí èñòÿìèðñÿí.
Ìÿíèì ìÿùÿááÿòèìè äÿ ðÿää åäèðñÿí, áèë êè, áèð çàìàí ïåøìàí îëà-
úàãñàí, Ìåäåéà! (Éàçîí ýåäèð)
Ì å ä å é à (Éàçîíóí àðäûíúà). Ýåò åé äàìàä, ýåò, ýÿëèí ñÿíè ýþç-
ëÿéèð. Éóáàíìà, ùÿâÿñ âÿ àðçó ñÿíè ìÿñò åäèá… Òåç îë, òåç îë, ýåò êå-
ôèíè ÷ÿê, åé òÿçÿ áÿé! Àíúàã áèë êè, àëëàùëàðûí êþìÿéèëÿ áèð ýöí ñÿí äÿ
ïåøìàí îëàúàãñàí! (Ìåäåéà ýåäèð)

ÈÊÈÍÚÈ ÑÒÀÑÈÌ

Õîð

ÁÈÐÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Èíñàíëàð àðàñûíäà ùÿääÿí àøñà åùòèðàñ,

Øÿðÿôäÿí, åòèáàðäàí, öëôÿòäÿí ÿñÿð ãàëìàç!
Ùÿð êèì ãÿäðèíè áèëñÿ ùÿãèãè ìÿùÿááÿòèí,
Îíà ìóíèñ Êèïðèäà ùàâàäàð îëàð éÿãèí…
Àù, åé åøã èëàùÿñè, áèçÿ ãûçûë êàìàíäàí
Àìàíñûç îõëàð àòìà,
Ãÿëáèìèçè àëäàòìà,
Åùòèðàñ çÿùÿðèíäÿí áèçëÿðè ùèôç åò, àìàí!..

ÁÈÐÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Åé àëëàùëàð, ñèç áèçÿ ùÿéà åëÿéèí ãèñìÿò!

Ùÿéàëû àðâàäëàðûí áÿçÿéè áóäóð ÿëáÿò.
Àçüûí Êèïðèäà áèçè ñàëìàñûí øÿð òîðóíà,
Ãàíóíñóç ñþâäàëàðà, ÿäàâÿò ãöðóðóíà…
Åùòèðàñäàí, øÿùâÿòäÿí åëÿñèí áèçè óçàã,
Þçö ùèôç åòñèí áèçè!
Òÿìèç èñìÿòèìèçè,
Ìÿùÿááÿòäÿí ùÿéàëû îëàã äàèì, öçö àü!
343
 ÈÊÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Åé åâèì, åé âÿòÿíèì!
Äèëÿéèì áóäóð ìÿíèì:
Ñèçäÿí äöøìÿéèì óçàã,
Ãàëìàéûì ñèçäÿí èðàã.
Ñÿôèë, ãÿðèá, ñÿðýÿðäàí…
Þëöì éàõøûäûð áóíäàí!
Éóðä-éóâàñûç ìÿðä îëìàç,
Áóíäàí áþéöê äÿðä îëìàç!

ÈÊÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Ýþðöí áóíóí ùàëûíû!

Áó áÿäáÿõò çàâàëëûíû
Òÿðê åäèá ÿãðÿáàñû,
Éîõäóð åëè-îáàñû.
Éîõ îëñóí áó äöíéàäàí
Ìÿçëóìà àúûìàäàí,
Ìÿðùÿìÿò åòìÿéÿíëÿð,
Ùÿìèééÿò åòìÿéÿíëÿð!
Âèúäàíñûç îëñà ùÿð êÿñ,
Áèçÿ äîñò îëà áèëìÿç!

Ö×ÖÍÚÖ ÅÏÈÑÎÄÈ

Ìåäåéà ñàðàéäàí ÷ûõûð. Î éàíäàí éîë÷ó ïàëòàðûíäà Àôèíà ùþêìäàðû

Åýåé ýÿëèð âÿ Ìåäåéàíû ýþðöá ñàëàìëàéûð.

Å ý å é. Ìÿñóä îëàñàí, Ìåäåéà! Äîñòóí äîñòà ÿí éàõøû ñàëàìû

áóäóð!
Ì å ä å é à. Ñÿí äÿ ìÿñóä îëàñàí, åé Ïàíäèîí îüëó! Ñþéëÿ ýþðöì,
áåëÿ ùàðàäàí ýÿëèðñÿí?
Å ý å é. Ãÿäèì Äåëôè èáàäÿòýàùûíà ýåòìèøäèì.
Ì å ä å é à. Äöíéàíûí ãÿëáè îëàí î ÿñðàðëû ìàüàðàäà àëëàùäàí àðçóì
íÿ èäè, åé Åýåé?
344
 Å ý å é. Èñòÿðäèì áèëÿì, þâëàäûì îëàúàãìû?
Ì å ä å é à. Íåúÿ? Ùÿëÿ óøàüûí éîõäóðìó?
Å ý å é. Ýþðöíöð àëëàùûí èðàäÿñè áåëÿ èìèø!
Ì å ä å é à. Ñóáàéñàíìû, éîõñà åâëè?
Å ý å é. ×îõäàí åâëÿíìèøÿì.
Ì å ä å é à. Áÿñ Ôåá ñÿíÿ þâëàä áàðÿñèíäÿ íÿ äåäè?
Å ý å é. Îíóí úàâàáûíû ùàìû áàøà äöøÿ áèëÿðìè?
Ì å ä å é à. Äåäèéèí ñþçëÿðè ìÿíÿ ñþéëÿéèðñÿíìè?
Å ý å é. Ãóëàã àñ äåéèì, ÿëáÿò êè, áóðàäà íàçèê áèð ìÿíà âàð.
Ì å ä å é à. Ñþéëÿ ýþðöì, äèíëÿéèðÿì.
Å ý å é. “Ìÿí ùÿëÿ êþðöêëÿðè à÷ìàéàúàüàì”.
Ì å ä å é à. Ñÿí íÿéè åòìÿéèíúÿ?
Å ý å é. “Ìÿí þç åâèìÿ ãàéûòìàéûíúà”
Ì å ä å é à. Áÿñ ñÿí íÿéÿ Êîðèíôÿ ýÿëäèí?
Å ý å é. Òðåçåíäÿ ùèêìÿò áèëÿí ùþêìäàð Ïèôåéèí éàíûíà ýåäÿúÿéÿì.
Ì å ä å é à. Ùÿ, Ïåëîïñóí íÿúàáÿòëè îüëó, òàíûéûðàì.
Å ý å é. Èñòÿéèðÿì ôàëû îíà ñþéëÿéèì.
Ì å ä å é à. Áÿëè, Ïèôåéèí áåëÿ èøëÿðäÿ òÿúðöáÿñè ÷îõäóð.
Å ý å é. Áèð äÿ êè, î ìÿíèì êþùíÿ ñèëàù éîëäàøûìäûð.
Ì å ä å é à. Éàõøû éîë, ùþêìäàð, àëëàù õåéðÿ úàëàñûí!
Å ý å é. Áÿñ ðÿíýèí íÿéè áåëÿ ñîëüóíäóð, Ìåäåéà, áàõûøëàðûí íèéÿ
êÿäÿðëèäèð? Ñÿíÿ íÿ îëóá?
Ì å ä å é à. ßðèì Éàçîí èíñàíëàðûí ÿí ðÿçèëè èìèø…
Å ý å é. Áó íÿ ñþçäöð! Òåç îë äàíûø ýþðöì, íÿ âàð?
Ì å ä å é à. Ùå÷ áèð ýöíàùûì îëìàäûüû ùàëäà, Éàçîí ìÿíè ðöñâàé åòäè.
Å ý å é. Àõû íÿ åëÿéèá, ãîðõìà, ñþéëÿ.
Ì å ä å é à. Éåíèäÿí åâëÿíìÿê ôèêðèíÿ äöøöá…
Å ý å é. Áóíà íåúÿ úöðÿò åòäè?
Ì å ä å é à. Áÿëè, î, ìÿíèì ìÿùÿááÿòèìÿ èñòåùçà åäèð…
Å ý å é. Ñÿíÿäÿìè íèôðÿò åòäè, éîõñà ðÿãèáèíÿìè áÿðê âóðóëäó?
Ì å ä å é à. Àìàí, åé àëëàùëàð! Ýþðöíöð, îíà áÿðê âóðóëóá êè, åò-
äèéèíèç ìöãÿääÿñ éÿìèíëÿðè òàïäàëàäû!
Å ý å é. Åëÿñÿ, îíóí ö÷öí òÿÿññöôëÿíìÿéÿ äÿéìÿç!
Ì å ä å é à. Ùþêìäàð àèëÿñèíÿ ãîùóì îëìàã õÿéàëûíäàäûð.
Å ý å é. Ãûç êèìëÿðäÿíäèð? Àòàñû êèìäèð?
Ì å ä å é à. Êîðèíô ùþêìäàðû Êðåîí.
Å ý å é. Àõ, çàâàëëû, ãÿìëÿíìÿéÿ ùàããûí âàðìûø!
345
 Ì å ä å é à. Ùåéùàò… Îíëàð ùÿëÿ ìÿíè ãîâäóëàð äà…
Å ý å é. Áó äà áèð äÿðä! Êèì ãîâäó?
Ì å ä å é à. Êðåîí.
Å ý å é. Áÿñ ÿðèí ñÿíÿ êþìÿê åäèá ñàõëàìàäûìû?
Ì å ä å é à. Î, öçäÿ ìÿíÿ äîñò ýþðöíñÿ äÿ, öðÿêäÿí äöøìÿíäèð.
(Äèç ÷þêöð) Àù, åé ìåùðèáàí ùþêìäàð, àéàãëàðûíû ãóúàãëàéûá, ÿëèìëÿ
öçöíö îõøàéûá ñÿíÿ éàëâàðûðàì, ëöòô åò, ìÿðùÿìÿò ýþñòÿð, ìÿíè ðÿää
åòìÿ, ìÿíè þç åâèíÿ ãÿáóë åéëÿ! Ìÿí êè ùàìûíûí òÿðê åòäèéè, ãîâóëìóø,
áèêÿñ áèð éàçûüàì: ÿâÿçèíäÿ àëëàùëàð ñÿíÿ óøàã âåðñèí, õîø áèð àãèáÿò
ãèñìÿò åëÿñèí!
Ùå÷ áèëèðñÿíìè ìÿí êèìÿì, ìÿíèì íÿ ýþçÿë áèð ìÿùàðÿòèì âàð:
ìÿí ñÿíè ñîíñóçëóãäàí ãóðòàðàðàì, ñàéñûç-ùåñàáñûç þâëàäûí îëàð. Ìÿí
áöòöí äÿðìàí îòëàðûíû éàõøû òàíûéûðàì.
Å ý å é. Àõ, åé ãàäûí, ìÿí àëëàùëàð õàòèðèíÿ äÿ, âÿä åòäèéèí óøàãëàð
õàòèðèíÿ äÿ ñÿíèí àðçóíó éåðèíÿ éåòèðÿðÿì. Óøàüûì îëìàã ö÷öí áöòöí
þìðöì óçóíó àëëàùëàðà éàëâàðìûøàì, áèð øåé ÷ûõìàéûá…
Ôèêðèì áåëÿäèð: ÿýÿð ñÿí þçöí ìÿíèì þëêÿìÿ ýåäèá ÷ûõìûø îëñàí,
ìÿí ùå÷ áèð êÿñèí ùöãóãóíà òîõóíìàäàí, ñÿíè ãÿðèá áèð ãîíàã êèìè
ãÿáóë åäÿ áèëÿðÿì. Àíúàã ñÿíè õÿáÿðäàð åòìÿëèéÿì êè, ýèçëèíúÿ þçöì-
ëÿ àïàðà áèëìÿðÿì. Þçöí ãîâóëìóø áèð ãàäûí êèìè åâèìÿ ýÿëñÿí, ñÿíè
äàùà ùå÷ êèìèí ÿëèíÿ âåðìÿðÿì. Àíúàã ñÿí ìÿíèì êþìÿéèì îëìàäàí
Êîðèíô ùþêìäàðûíûí åâèíè òÿðê åòìÿëèñÿí. Ìÿí, äîñò îëäóüóì àäàìëàð
ãàðøûñûíäà áèð çÿððÿ äÿ òÿãñèðêàð îëìàã èñòÿìèðÿì.
Ì å ä å é à. Ñÿí äåéÿí îëñóí. Àíúàã àíä è÷ êè, ìÿí àðõàéûí îëóì.
Å ý å é. Éîõñà ìÿíÿ èíàíìûðñàí? Ñþéëÿ ýþðöì àõû íÿäÿí åùòèéàò
åäèðñÿí?
Ì å ä å é à. Ìÿí ñÿíÿ èíàíûðàì, àíúàã ìÿíèì äöøìÿíëÿðèì îëàí
ùþêìäàð Êðåîí äà, Ïåëåéèí ãûçëàðû äà ÷îõ ýöúëöäöðëÿð. Áóðàäà àëëàùëàð
ùöçóðóíäà àíä è÷ìèø îëñàí, ìÿíè ìöäàôèÿ åòìÿéÿ áèëìÿçñÿí. Àíúàã
àíä è÷ìÿñÿí, äöøìÿíëÿðèìëÿ áèðëÿøèá ìÿíè îíëàðûí ãàñèäëÿðèíÿ âåðÿ áè-
ëÿðñÿí. Ìÿí çÿèô âÿ éàçûã áèð ãàäûíàì. Îíëàðûí ÿëèíäÿ èñÿ, ùÿì ãûçûë âàð,
ùÿì äÿ ùþêìðàíëûã.
Å ý å é. Åé ãàäûí, ÷îõ åùòèéàòëû ùÿðÿêÿò åäèðñÿí. Àíúàã ìÿí àíä è÷-
ìÿêäÿí èìòèíà åäÿí äåéèëÿì. Äöøìÿíëÿðÿ ãàðøû ÿëèìäÿ áó áÿùàíÿ
îëàíäàí ñîíðà ñÿíè õèëàñ åòìÿê äàùà àñàí îëàð. Ñÿí äÿ ìÿíèì åâèìäÿ
áó àíä ñàéÿñèíäÿ ðàùàò âÿ àñóäÿ éàøàðñàí. Àíúàã ñþéëÿ ýþðöì, ùàíñû
àëëàùëàðà àíä è÷èì?
346
 Ì å ä å é à. Éåðÿ âÿ ìÿíèì óëó áàáàì Ýöíÿøÿ, áèð äÿ Îëèìïäÿ
îëàí áöòöí ìöãÿääÿñ àëëàùëàðà…
Å ý å é. ßùäèì íÿ îëñóí, ñþéëÿ?
Ì å ä å é à. Íÿ ãÿäÿð êè, ñàüñàí, þçöí ìÿíè åâèíäÿí ãîâìàéàúàã
âÿ äöøìÿíëÿðèí ÿëèíÿ âåðìÿéÿúÿêñÿí.
Å ý å é. Éàõøû, àíä è÷èðÿì Ýöíÿøèí èëàùè ïàðûëòûñûíà, àíä è÷èðÿì
àíàìûç òîðïàüà âÿ áöòöí ìöãÿääÿñ Îëèìï àëëàùëàðûíà êè, ñÿíèí äåäèê-
ëÿðèíè éåðèíÿ éåòèðÿúÿéÿì.
Ì å ä å é à. ßýÿð éåòèðìÿñÿí?
Å ý å é. Îíäà àëëàùñûçëàðûí ëàéèã îëäóüó úÿçàéà ýèðèôòàð îëóì!
Ì å ä å é à. Òÿøÿêêöð åäèðÿì. Èíäè ýåò, ìÿñóä îëàñàí, àíúàã áèë êè,
åé ùþêìäàð, áóðàäàêû áöòöí ëàçûì îëàí èøëÿðè åòäèêäÿí ñîíðà ñÿíèí øÿ-
ùÿðèíÿ ýÿëÿúÿéÿì…

Õîð

(Åýåéèí àðäûíúà)

Åé Åýåé! Ñÿééàùëàðûí ãàäèð ùàìèñè îëàí

Àëëàù ãàíàäëû Ùåðìåñ êþìÿéèí îëñóí ùÿð àí!
Ñÿí êè, áÿäáÿõò ãàäûíëà åòäèí øàùàíÿ ðÿôòàð.
Îëàñàí ùÿð èøèíäÿ ýöíäÿí-ýöíÿ áÿõòèéàð!

Ì å ä å é à. Åé óëó Çåâñ, åé àëëàùëàðûí ãûçû ùÿãèãÿò, åé ìöãÿääÿñ

Ýöíÿø! Èíäè áèç äîüðó áèð éîëà äöøäöê. Èíäè áèçÿ áþéöê çÿôÿð íÿñèá
îëàúàã. Ìÿí áöòöí äöøìÿíëÿðèìäÿí èíòèãàì àëàúàüàì! Ùþêìäàð Åýåé
äÿ ìÿíèì ö÷öí ìþùêÿì áèð ìöäàôèÿ ãÿëÿñèäèð. Ýÿìèì øèääÿòëè òóôàí-
ëàðà äöøÿíäÿ, Ïàëëàäà øÿùÿðèíÿ ýèðèá ëþâáÿð ñàëàúàã, î áàðèýàùà ñûüû-
íàúàüàì… (Õîðà ìöðàúèÿòëÿ) Åé ìåùðèáàí ãàäûíëàð, ùÿð áèð øåéè à÷ûá
ñèçÿ ñþéëÿéÿúÿéÿì. Äèíëÿéèí, áÿëêÿ ìÿíèì áó ñÿðò ñþçëÿðèì ñèçèí ãó-
ëàãëàðûíûçû äûðìàëàéàúàã, àììà çÿðÿð éîõäóð, äèíëÿéèí: õèäìÿòêàðëà-
ðûìäàí áèðèíè Éàçîíóí åâèíÿ ýþíäÿðèá îíó ÷àüûðäàúàüàì, ùèéëÿýÿð áèð
éàëòàãëûã âÿ íÿâàçèøëÿ îíà éàíàøûá äåéÿúÿéÿì êè, ýóéà ÿðèìèí èðàäÿ-
ñèíÿ òàáå îëóðàì; ýóéà îíóí ìÿíèìëÿ ðÿôòàðû àãèëàíÿ âÿ àäèëàíÿäèð.
Îíà éàëâàðàúàüàì êè, óøàãëàðû áóðàäà Êðåîíóí ñàðàéûíäà ñàõëàñûí.
ßëáÿòòÿ, ìÿí îíëàðû äöøìÿíëÿðèìèí ÿëèíÿ ùÿãàðÿò âÿ èñòåùçà ö÷öí âåð-
ìèðÿì. Éîõ, éîõ, îíëàðûí ÿëèëÿ ìÿí òÿçÿ ýÿëèíè þëäöðÿúÿéÿì. Óøàãëàðëà
347
ýÿëèíÿ áèð ãûçûë ÷ÿëÿíý âÿ çÿðèô áèð ïàëòàð ýþíäÿðÿúÿéÿì. Áóíëàðû åëÿ
áèð çÿùÿðëÿ çÿùÿðëÿéÿúÿéÿì êè, ýÿëèí ÷ÿëÿíýè òàõûá ïàëòàðû ýåéÿíäÿ,
ìöäùèø áèð þëöìëÿ þëÿúÿê âÿ îíà éàõûí äöøÿíëÿð ùàìûñû ùÿëàê îëà-
úàãëàð…
Áóíóíëà ñþçëÿðèìè ãóðòàðñàì, éàõøû îëìàçìû? Ñîíðà äàùà íÿëÿð åäÿ-
úÿéèìè äöøöíÿíäÿ, þçöìö äÿ äÿùøÿò àëûð: óøàãëàðûìû äà þëäöðÿúÿéÿì,
ùå÷ áèð ãöââÿò îíëàðû õèëàñ åäÿ áèëìÿéÿúÿê…
Éàçîí íÿñëèíè òÿëÿô åòäèêäÿí ñîíðà èñÿ, ÿçèçëÿðèìèí ãàíûíû ýþçöìëÿ
ýþðìÿìÿê ö÷öí, ÷ûõûá ýåäÿúÿéÿì…
Ìÿí åëÿ áèð úèíàéÿò èøëÿäÿúÿéÿì êè, ùÿëÿ îíà àä ãîéàí îëìàéûá!
Áÿëè, ìÿí áóíó áèëèðÿì… Àíúàã äöøìÿíëÿðèìèí ìÿíÿ èñòåùçà åò-
ìÿñèíÿ äþçÿ áèëìÿðÿì… Áèð äÿ êè, âÿòÿíèì, ÿçèçëÿðèì âÿ ùå÷ áèð
öìèäèì îëìàéàíäàí ñîíðà, ùÿéàò ìÿíèì íÿéèìÿ ýÿðÿêäèð?
Éîõ, éîõ, ùÿð øåé ìÿùâ îëäó… Éàä áèð àäàìûí àíäûíà èíàíûá ìÿí
áÿäáÿõò àòà îúàüûìû àòäûì… Èíäè, åé ùèéëÿýÿð Åëëèí, áèë êè, ìÿíèì ÿëèì-
äÿí ãóðòàðà áèëìÿéÿúÿêñÿí! Áèð äÿ þç áàëàëàðûíû äèðè ýþðÿ áèëìÿéÿúÿê-
ñÿí: òÿçÿ àðâàäûíäàí äà þâëàä ýþðìÿéÿúÿêñÿí. Î õàèí ìÿíèì çÿùÿ-
ðèìäÿí áèð ìÿëóíÿ êèìè ýÿáÿðÿúÿê!
Ãîé ìÿíè ìÿüìóí, éàçûã âÿ çÿèô áèëìÿñèíëÿð… Éîõ, éîõ, ìÿí
äöøìÿíëÿðèì ö÷öí ãîðõóíú âÿ áèàìàí, äîñòëàðûì ö÷öí ñàäèã âÿ ìåù-
ðèáàíàì: îíëàðûí ãèñìÿòè ÿçÿìÿòëè âÿ øÿðÿôëèäèð!
Êîðèôåé
Èíäè êè, þç ãÿñäèíè ñþéëÿäèí áèçÿ àøêàð,
Åé Ìåäåéà, áèçèì äÿ ñÿíÿ áèð ñþçöìöç âàð:
Ýÿë àíàëûã íàìèíÿ, èíñàíëûã íàìèíÿ ñÿí,
ßë ÷ÿê áó ìÿãñÿäèíäÿí!
Ì å ä å é à. Éîõ, éîõ, åòìÿëèéÿì, åäÿúÿéÿì! Àíúàã åé ãàäûíëàð,
ñèçèí äÿ ùàããûíûç âàð, ÷öíêè ìÿí ÷ÿêäèéèì èçòèðàáëàðû ñèç ÷ÿêìÿìèø-
ñèíèç.
Êîðèôåé
Áóíà ÿëèí âàðàðìû, íÿ àä ãîéàðëàð ñÿíÿ?
Ùå÷ àíà äà ãûéàðìû þç úèéÿðïàðÿñèíÿ?!

Ì å ä å é à . ßëáÿòòÿ! ×öíêè áàøãà ùå÷ áèð øåéëÿ ìÿí ÿðèìèí ãÿëáèíÿ

áåëÿ áèð éàðà âóðà áèëìÿðÿì…
348
 Ê îð èô åé

Åëÿñÿ, ñÿíèí àäûí

Ãàëàð ÿí áÿäáÿõò ãàäûí!

Ì å ä å é à . Îëñóí!.. Èíäè äàùà ìÿñëÿùÿò âàõòû äåéèë! (Õèäìÿò÷èñèíÿ)

Òåç îë, ýåò Éàçîíó áóðà ÷àüûð! Áó ýöíÿ ãÿäÿð ñÿí ìÿíèì ñàäèã õèä-
ìÿò÷èì îëìóñàí, þç õàíûìûíû ñåâèðñÿíñÿ âÿ ãàäûí àäûíà ëàéèãñÿíñÿ,
ñèððèìè äöøìÿíÿ âåðìÿ, äèíìÿ, äàíûøìà!

Ö×ÖÍÚÖ ÑÒÀÑÈÌ

Õîð

ÁÈÐÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Åé ýþçÿë Àòòèêàíûí áÿõòÿâÿð, øÿí þâëàäû,

Åé íÿúèá àëëàùëàðûí ãÿäèì, ìÿñóä ÿùôàäû!
Ñèçÿ íÿñèá îëìóøäóð çÿêàâÿòëÿ øÿðàôÿò,
Ñóéóíäà, ìåéâÿñèíäÿ âàð éóðäóí áó êÿðàìÿò.
Éóðäóíóçóí ùàâàñû áöëëóð òÿê à÷ûã, øÿôôàô;
Ùÿéàòûíûç àñóäÿ, êþíöë òÿìèç, öðÿê ñàô.

Äåéèðëÿð êè, áèð çàìàí

Àëòóí ñà÷ Ùàðìîíèéà24
Îðäà ùàìèëÿ îëìóø,
Äîããóç ìöãÿääÿñ ïÿðè
Î òîðïàãäà äîüóëìóø!

ÁÈÐÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Îðàäà øÿôôàô Êåôèñèí25 øàãðàã çöìçöìÿñèíäÿí,

Ñÿôàëû íÿñèìëÿðèí ÿòèðëè íÿôÿñèíäÿí
Çþâã àëàðàã Êèïðèäà — ìÿùÿááÿò èëàùÿñè
Îõøàéûð íÿâàçèøëÿ ãÿëáè òÿìèç ùÿð êÿñè.
Òàõàðàã ñà÷ëàðûíà î éóðäóí ýöëëÿðèíäÿí,
Ýþíäÿðèð èíñàíëàðà Àòòèêà åëëÿðèíäÿí
349
 ßãë èëÿ ùÿìäÿì îëàí
Ñàô, òÿìèç ìÿùÿááÿò;
Çÿêàéà ìÿùðÿì îëàí
Ïàê, ÿçèç ìÿùÿááÿò…

ÈÊÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Åé ÿëëÿðè ïàê óøàã ãàíèëÿ ëÿêÿëÿíìèø

Êèíëè, ãÿçÿáëè ãàäûí, íÿäèð áó òóòäóüóí èø!
Ñþéëÿ, èíñàíëàð è÷ðÿ ìÿùÿááÿòÿ ùÿâàäàð
Îëàí î ïàê íÿùèðëÿð, î ìóíèñ, ýþçÿë äèéàð
Íåúÿ àëñûí ãîéíóíà ñÿí êèìè áèð úÿëëàäû!
Ëàéèãìèäèð ùå÷ ñÿíÿ ìöãÿääÿñ àíà àäû!
Ýþðäöíìö óøàãëàðûí î ìÿñóì, àë ãàíûíû?
Åøèòäèíìè îíëàðûí éàíûãëû ÿôãàíûíû?!
Éîõ, éîõ! Ñÿíèí þíöíäÿ ÷þêöá èòàÿòëÿ äèç,
Ùàìûìûç àíä âåðèðèê, éàëâàðûðûã ñÿíÿ áèç:
Ðÿùì åò î ìÿñóìëàðà!

ÈÊÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Åé ãàäûí, áó íÿ úöðÿò, íÿ àìàíñûç úÿñàðÿò?

Ùàðäàíäûð áó ñÿíäÿêè ìÿðùÿìÿòñèç êîð ãöââÿò?
Î ìÿñóì, î êþìÿêñèç óøàãëàðäà íÿ ýöíàù?
Íåúÿ âàðàð ÿëëÿðèí îíëàðû âóðìàüà, àù!..
Îíëàð ñÿíÿ ñûüûíûá — úàí, àíàúàí! — äåéÿíäÿ,
Ãóçó êèìè ìÿëÿøèá ìÿðùÿìÿò äèëÿéÿíäÿ,
Ñþéëÿ ýþðÿê, ýþçëÿðèí ãàíëû éàøëà äîëìàçìû?
Äàø ãÿëáèíäÿ áèð çÿððÿ ìÿðùÿìÿòèí îëìàçìû?
Éîõ, éîõ!.. Áàëà ãàíûíà áîéàìà õÿíúÿðèíè,
Î àíà ÿëëÿðèíè!..

ÄÞÐÄÖÍÚÖ ÅÏÈÑÎÄÈ

É à ç î í . Ìÿí êèíëè äåéèëÿì, Ìåäåéà, ýþðöðñÿíìè, ÷àüûðäûí, éåíÿ

äÿ ýÿëäèì. Ãîðõìà, íÿ ñþçöí, íÿ àðçóí âàðñà, ñþéëÿ, ìÿí äèíëÿìÿéÿ
ùàçûðàì.
350
 Ìåäåéà. Éàçîí, ÿçèçèì, î ùàãñûç ãÿçÿáèìè éàäûíäàí ÷ûõàð, ìÿíè
áàüûøëà. ßââÿëêè äîñòëóüóìóç íàìèíÿ, àíä âåðèðÿì, ìÿíÿ àúûüûí òóò-
ìàñûí.
Òÿêëèêäÿ äöøöíöá ìÿí þç-þçöìö äàíëàäûì, äåäèì êè, åé áÿäáÿõò,
áó íÿ ÷ûëüûíëûãäûð, íÿ ö÷öí ñÿíèí õåéðèíÿ ÷àëûøàíëàðà íèôðÿò åäèðñÿí? Íÿ
ö÷öí ùþêìäàðû âÿ ìåùðèáàí ÿðèíè þçöíÿ äöøìÿí åòäèí, îíóí êè áöòöí
ôèêðè-çèêðè ùàìûéà õåéèðõàùëûãäûð. Î, éàëíûç îíà ýþðÿ ùþêìäàðûí ãûçûíû
àëûð êè, ãöäðÿòëè ãàðäàøëàðû ñÿíèí þç îüóëëàðûíà äàéàã îëñóíëàð. Áó ÷ûëüûí
ãÿçÿáè éàòûðìàã äàùà éàõøû äåéèëìè? Ñÿí òÿê-òÿíùà, ãöðáÿò åëëÿðäÿ,
óøàãëàðëà íÿ åäÿ áèëÿúÿêñÿí?..
Áåëÿ äöøöíöá ýþðäöì êè, ãÿçÿáèì äîüðóäàí äà éåðñèç âÿ àüûëñûç
áèð øåé èìèø. Ùþêìäàð àèëÿñèíÿ ãîùóì îëìàãäà ñÿíèí íÿ ãÿäÿð àüûëëû èø
ýþðäöéöíö àíëàäûì. Ìÿí àõìàã ÿââÿëúÿäÿí ñÿíèí ùÿð áèð èøèíÿ êþìÿê
åòìÿëè âÿ áþéöê áèð ìÿìíóíèééÿòëÿ þçöì éàòàã áàøûíäà äóðóá ñÿíèí
ìåùðèáàí ýÿëèíèíÿ õèäìÿò åòìÿëè èäèì!
Àíúàã àðâàäà àðâàä äåéèáëÿð, êèøèéÿ êèøè… Êèøè ýÿðÿê ÷îõ äà àð-
âàäëà àüûç-àüûçà âåðìÿéÿ, àðâàäëà áÿùñ åòìÿê, àõìàãëûüà àõìàãëûãëà
úàâàá âåðìÿê äåìÿêäèð.
Ýþðöðñÿí êè, ïåøìàí îëìóøàì âÿ ãàðøûíäà ìÿìíóíèééÿòëÿ òÿãñè-
ðèìè áîéíóìà àëûðàì…(Ñàðàéûí ãàïûñûíà éàõûíëàøàðàã). Àé óøàãëàð, àé
óøàãëàð, òåç îëóí, áóðà ýÿëèí! Ýÿëèí àòàíûçû ãóúàãëàéûí, þïöí, î àíàíûçûí
òÿãñèðèíäÿí êå÷äè, àèëÿìèçäÿ éåíÿ ÿââÿëêè ìåùðèáàíëûã äöçÿëñèí! (Ìå-
äåéàíûí îüëàíëàðû ñàðàéäàí ÷ûõûðëàð). Ýåäèí îíóí ÿëëÿðèíäÿí òóòóí,
ãîðõìàéûí… Àõ, éàçûã áàëàëàðûì! Íå÷èí ñèçÿ áàõàíäà ìÿíèì öðÿéèìè
äÿùøÿò âÿ èçòèðàá áöðöéöð? Êèì áèëèð, þìðöíöç ÷îõìó ãàëûá, ÷îõìó ìåù-
ðèáàíëûãëà àíàíûçûí àüóøóíà ñûüûíàúàãñûíûç?
Àõ, íÿ äÿùøÿò, íÿ äÿùøÿò!.. Àüëàéûðàì, áöòöí âàðëûüûì ö÷öíäöð…
áÿñäèð àðòûã, ùàìûñû êå÷äè ýåòäè. Äàùà áàðûøäûã… ñåâèíúèìäÿí ýþç éàø-
ëàðûìëà óøàãëàðûìûí éàíàüûíû èñëàäûðàì!..
Õîð
Áèçèì äÿ ýþçöìöçäÿí äóðìàäàí éàø àõûð, áàõ!..
Ùåéùàò… Ñåâèíúäÿí äåéèë áó ýþç éàøëàðû, àíúàã
Ìöäùèø ôÿëàêÿòëÿðèí àúû èôàäÿñèäèð!..

É à ç î í. Áàõ, èíäè àüûëëû ñþç äàíûøûðñàí. Êå÷ÿíëÿðè áèð äÿ éàä åò-

ìÿéÿê… Áèð äÿ êè, ÿðè éåíèäÿí åâëÿíìÿê ôèêðèíÿ äöøÿí áèð àðâàääàí
óììàã îëìàç êè, ãÿçÿáëÿíìÿñèí. Àíúàã éàõøû êè, ôèêèðëÿøèá âàõòûíäà
351
éîëà ýÿëäèí. Áàõ, èíäè ñöáóò åòäèí êè, ñÿí àüûëëû âÿ èòàÿòêàð áèð àðâàäñàí.
(Îüëàíëàðûíà) Àé óøàãëàð, àòàíûç ñèçèí õåéðèíèç ö÷öí íÿ ëàçûìñà åäÿð,
áèð çàìàí ýÿëÿð êè, Êîðèíôäÿ ñèçè ùàìû áàðìàãëà ýþñòÿðÿð. Òÿêè ñèç
áîéà-áàøà ÷àòûí, ãàëàí øåéèí ãàéüûñûíà àòàíûç áèð äÿ ùàìèíèç Ýåíèé26
ãàëàð, öìèäèì áóäóð êè, ãîúàëûã ýöíëÿðèìäÿ ñèçèí ýþçÿë âÿ ÷è÷ÿêëè
ýÿíúëèê ÷àüûíûçäà áöòöí äöøìÿíëÿðèíèçÿ öñòöí ýÿëäèéèíèçè ýþçëÿðèìëÿ ýþ-
ðÿðÿì. (Ìåäåéàéà) Ìåäåéà, ñÿíÿ íÿ îëóá, íÿéÿ àúû-àúû àüëàéûá ñîëüóí
öçöíö ýèçëÿäèð âÿ ìÿíèì áó õîø àðçó âÿ ñþçëÿðèìè äèíëÿìèðñÿí?
Ì å ä å é à. Áàüûøëà, ÿçèçèì, ìÿí óøàãëàðûí ôèêðèíè ÷ÿêèðäèì.
É à ç î í. Àðõàéûí îë, îíëàðûí õîøáÿõòëèéè ö÷öí íÿ ëàçûìñà, ùàìûñûíû
åäÿúÿéÿì.
Ì å ä å é à. ßëáÿòòÿ… Éàçîí, ìÿí ñÿíèí ñþçëÿðèíÿ èíàíìûðàì…
Àíúàã þçöí áèëèðñÿí êè, áèç ãàäûíëàðûí ýþç éàøûìûç îâúóìóçóí è÷èíäÿäèð.
É à ç î í. ×îõ ãÿìýèí ýþðöíöðñÿí. Ñÿíÿ íÿ îëóá êè?
Ì å ä å é à. Àõû ìÿí îíëàðûí àíàñûéàì… Ñÿí îíëàðûí õîøáÿõò ýÿ-
ëÿúÿéèíäÿí äàíûøàíäà, ìÿíè ôèêèð àïàðìûøäû, ýþðÿñÿí áóíëàð îëàúàãìû,
î õîø ýöíëÿðè ýþðÿúÿéèêìè? Öðÿéèìÿ åëÿ áèð ãîðõó ÷þêöá êè…
Àíúàã ãîé ñþçöìö ãóðòàðûì. Áàõ, ÿçèç äîñòóì, áèðúÿ ðèúàì äà âàð.
Ýþðöðÿì êè, Êðåîíóí ìÿíè ãîâìàñû þç õåéðèìÿäèð: Áóðàäà ãàëûá ùå÷
êÿñèí ýþçöíÿ ýþðöíìÿñÿì, êþíëöíö áóëàíäûðìàñàì éàõøûäûð. Áèëèðñÿí
êè, áóðàäà ùàìû ìÿíÿ íèôðÿò åäèð… Åëÿ þçöì äÿ áó øÿùÿðäÿí ÷ûõûá
ýåòìÿê èñòÿéèðÿì… àíúàã óøàãëàðû ñÿí þç éàíûíäà ñàõëà, îíëàðà þçöí
òÿðáèéÿ âåð. Ñÿí ùþêìäàðäàí ðèúà åäÿ áèëÿðñÿí êè, óøàãëàðûìû ãîâìàñûí.
É à ç î í. Áèëìèðÿì ùþêìäàð áóíà ðàçû îëàðìû… ÷àëûøûðàì…
Ì å ä å é à. Ýÿëèíÿ ñþéëÿ, î àòàñûíäàí ðèúà åòñèí êè, óøàãëàðû áà-
üûøëàñûí.
É à ç î í. ×îõ éàõøû, äöçÿëäÿðÿì. Î, ñÿíèí äÿðäèíè àíëàð, àõû î äà
ãàäûíäûð.
Ì å ä å é à. Áó èøäÿ ìÿí äÿ ñÿíÿ êþìÿê åòìÿê èñòÿéèðÿì. Óøàã-
ëàðà ãûçûë áèð ÷ÿëÿíý âÿ çÿðèô áèð ïàëòàð âåðèá áó ýþçÿë ùÿäèééÿëÿðè ýÿ-
ëèíÿ ýþíäÿðÿúÿéÿì. Áóíëàð åëÿ ýþçÿë øåéëÿðäèð êè, ùå÷ áèð êÿñäÿ ìèñëè
òàïûëìàç…
Ùåé, ãàðàâàøëàð, î áÿçÿéè ãÿñðäÿí òåç áóðà ýÿòèðèí! Ãîé äöíéàíûí
áöòöí øÿíëèêëÿðè àðâàäûíà ãèñìÿò îëñóí: ñÿí äöíéà ÿðëÿðèíèí ÿí éàõøûñû, áó
áÿçÿê äÿ áÿçÿêëÿðèí ÿí ýþçÿëèäèð. Îíó âàõòèëÿ óëó áàáàì ýöíÿø àëëàùû
Êîëõèäà ùþêìäàðëàðûíà áàüûøëàìûøäû.
352
 Ãàðàâàø, è÷èíäÿ áÿçÿê îëàí ãèéìÿòäàð ñàíäûã÷àíû ýÿòèðèð.
Ìåäåéà àëûá îüëàíëàðûíà âåðèð.

Ì å ä å é à. Áàëàëàðûì, áó òîé ùÿäèééÿñèíèí î õîøáÿõò ýÿëèíÿ

àïàðûí. Áó, Éàçîíóí àðâàäû âÿ ùþêìäàðûí ãûçûíà ëàéèã áèð ùÿäèééÿäèð!
É à ç î í. Àé äÿëè, áó õÿçèíÿíè íèéÿ ÿëèíäÿí âåðèðñÿí? Áèëìèðñÿíìè
êè ùþêìäàðëàðûí ýþçÿë ëèáàñëàðû âÿ ãûçûëëàðû áîëäóð? Îíó þçöíÿ ñàõëà…
ßýÿð ýÿëèíèí ýþçöíäÿ ìÿíèì áèð ãèéìÿòèì âàðñà, î ìÿíè áöòöí ùÿäèé-
éÿëÿðäÿí àðòûã òóòàð.
Ì å ä å é à. Éîõ, éîõ, àëëàùëàð þçëÿðè äÿ ùÿäèééÿäÿí õîøëàíàð.
Àäàìëàð ö÷öí èñÿ, ãûçûë ùÿð úöð øèðèí ñþçäÿí ãèéìÿòëèäèð. Àõû èíäè áöòöí
èõòèéàð éåíè ìÿëèêÿíèí ÿëèíäÿäèð. Èíäè òàëå äÿ, àëëàùëàð äà îíà ìàéèëäèð.
Óøàãëàðûìûí éîëóíäà èñÿ ãûçûë íÿäèð, ìÿí úàíûìäàí äà êå÷ÿðÿì!
(Îüëàíëàðûíà). Òåç îëóí, ñàðàéà ýåäèí. Áó ýþçÿë ùÿäèééÿíè àòàíûçûí
ýÿíú àðâàäû âÿ ìÿíèì õàíûìûìà âåðèá éàëâàðûí, ñèçè áóðàäàí ãîâìà-
ñûíëàð. Àíúàã áàëàëàðûì, éàäûíûçäàí ÷ûõìàñûí ùà, ùÿäèééÿíè îíóí þçö-
íÿ âåðèí. Òåç îëóí, àïàðûí âÿ ýÿëèá ìÿíÿ õîø õÿáÿð ýÿòèðèí.
Éàçîí èëÿ óøàãëàð ýåòäèêäÿí ñîíðà, Ìåäåéà ñàðàéûí ãàïûñûíà éàõûíëàøûá
ýþçëÿéèð âÿ äèããÿòëÿ äèíëÿéèð.

ÄÞÐÄÖÍÚÖ ÑÒÀÑÈÌ

Õîð

ÁÈÐÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Îíëàð ìöäùèø þëöìäÿí ãóðòàðìàéàúàã äàùà…

Àíà þâëàäëàðûíû ýþíäÿðäè ãóðáàíýàùà!..
Àèäèí ìÿøóì ãûçûë ÷ÿëÿíýèíè î ýÿëèí
Ñåâèíú èëÿ áàøûíà òàõàúàã, éàçûã éÿãèí;
Þëöì ñà÷àí áó áÿçÿê,
Ýÿëèíè þëäöðÿúÿê!

ÁÈÐÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

×ÿëÿíýèí çÿð øþëÿñè, ëèáàñûí ïàðûëòûñû

Ôöñóíêàð òÿñèðèëÿ ÿñèð åäÿúÿê ãûçû;
353
 Ýåéèíèá áÿçÿíÿúÿê… ÿéíèíäÿ òîé ëèáàñû,
Àëàúàã àüóøóíà îíó þëöì äöíéàñû.
Îíóí÷óí áó òÿëÿäÿí
Éîõäóð àðòûã ãóðòóëóø.
Îðäà þëöì èôðèòè
Ïàðêà ïóñãóäà äóðìóø.

ÈÊÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Åé çàâàëëû éàçûã ÿð, ýöëìÿäè áÿõòèí ñÿíÿ!

Íàùàã äöøäöí øàù èëÿ ãîùóì îëìàã ãÿñäèíÿ…
Áó íèééÿòèí öñòöíäÿ íÿñèáèí ãàí îëàúàã,
Óøàãëàðûí, ýÿëèíèí áóíà ãóðáàí îëàúàã…
ßìÿëèíÿ èñòåùçà
Åëÿéèð ñÿíèí ãÿçà!

ÈÊÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Åé óøàãëàð ãàòèëè îëàúàã áÿäáÿõò àíà,

Åé áèêÿñ ãàëìûø ãàäûí, éàíûðûã áèç ùàëûíà!
ßçèç áàëàëàðûíûí àíàñûíû òÿðê åäÿí,
Éåíè áèð åøãÿ äöøÿí î áèùÿéà ÿðèíäÿí
Èíòèãàì ãÿñäèëÿ ñÿí
Úèíàéÿò èøëÿéèðñÿí!..

ÅÊÑÎÄ

Ì ö ð ÿ á á è. Àù, õàíûì, óøàãëàðûí áàüûøëàíäû, äàùà îíëàðû ñöðýöíÿ

ýþíäÿðìÿéÿúÿêäèð. Ýÿëèí þçö ñåâèíÿ-ñåâèíÿ ñÿíèí ùÿäèééÿíè ãÿáóë
åòäè. Äàùà ãîðõìà, óøàãëàð ÿçàáäàí ãóðòàðäû.
Ì å ä å é à. Àù, åéâàù!.. Àé… Àé… Àé!..
Ì ö ð ÿ á á è. Áÿñ íÿéÿ áåëÿ äîíóá ãàëäûí? Áó õÿáÿð ñÿíè ñåâèíäèð-
ìèðìè?
Ì å ä å é à. Âàé ìÿíèì ùàëûìà!
Ì ö ð ÿ á á è. Áó ãÿì-ãöññÿíèí ìÿíàñû íÿäèð, íÿéÿ àù ÷ÿêèðñÿí?
Ì å ä å é à. Ùåéùàò, åéâàù!..
Ì ö ð ÿ á á è. Éîõñà, þçöì äÿ áèëìÿäÿí áîø áèð öìèäÿ ãàïûëûá ñÿíÿ
ïèñ õÿáÿðìè ñþéëÿäèì?
354
 Ì å ä å é à. Éîõ, éîõ, ìÿí äÿ åëÿ áó õÿáÿðè ýþçëÿéèðäèì. Ñÿíèí
ùå÷ áèð òÿãñèðèí éîõäóð.
Ì ö ð ÿ á á è. Åëÿñÿ, áÿñ íèéÿ êÿäÿðëÿíèá àüëàéûðñàí?
Ì å ä å é à. Íåúÿ àüëàìàéûì? Àõ, áèëñÿéäèí àëëàù âÿ ãÿçÿá ìÿíèì
áàøûìà íÿëÿð ýÿòèðèð?
Ì ö ð ÿ á á è. Þçöíö ÿëÿ àë, õàíûìûì, óøàãëàð áèð àç áþéöéÿíäÿ, ñÿí
äÿ ñöðýöíäÿí ãóðòàðûá îíëàðûí éàíûíà ãàéûäàðñàí…
Ì å ä å é à. Ëàêèí ÿââÿëúÿ ìÿí þçöì áàøãàëàðûíû åëÿ áèð ñöðýöíÿ
ýþíäÿðÿúÿéÿì êè, îðàäàí ãàéûäàí îëìàéûá!..
Ì ö ð ÿ á á è. Óøàãëàðûíäàí àéðû äöøÿí àíà áèðúÿ ñÿí äåéèëñÿí êè…
áèç, ôàíè èíñàíëàð ùàìûìûç òàëåéÿ ðàì îëóá äþçìÿëèéèê.
Ì å ä å é à. Îëñóí!.. Éàõøû, ñÿí ýåò åâÿ, óøàãëàð ö÷öí íÿ ëàçûìñà
ùàçûðëà. (Ìöðÿááè ýåäèð. Îüëàíëàðûíà). ßçèç áàëàëàðûì, èíäè ñèçèí ðàùàò
âÿ àñóäÿ áèð ñûüûíàúàüûíûç âàð. Ñèç áóðàäà àíàíûçäàí ùÿìèøÿëèê àéðû
éàøàéàúàãñûíûç. Ìÿí èñÿ, ãöðáÿò åëëÿðäÿ ñÿôèë, ñÿðýÿðäàí îëóá ñèçèí
ùÿñðÿòèíèçè ÷ÿêÿúÿéÿì, îüëàíëàðûìûí ñÿàäÿòèíÿ áàõûá ñåâèíÿ áèë-
ìÿéÿúÿéÿì. Ñèçèí òîé éàòàüûíûçû äöçÿëòìÿéÿúÿéÿì, òîé ãÿíäèëèíèçè
éàíäûðìàéàúàüàì…
Àù, ëÿíÿòÿ ýÿëÿñÿí, åé ìÿíèì ãÿçÿáèì! Àù, åé áàëàëàðûì, ñèçè
áÿñëÿéèá áîéà-áàøà ÷àòäûðìàã ö÷öí ÷ÿêäèéèì ÿçàáëàð, ñèçè äîüàíäà
÷ÿêäèéèì èçòèðàáëàð ùàìûñû áîø éåðÿ èìèø!
Ìÿíèì íÿ øèðèí õÿéàëëàðûì, ÿí äàäëû àðçóëàðûì âàðäû. Äåéèðäèì êè,
ãîúàëàíäà ñèç ìÿíÿ äàéàã îëàðñûíûç, þëÿíäÿ àéèíèìè èúðà åäÿð, éàñûìû
ñàõëàðñûíûç… Èíñàíëàðûí ùÿñðÿò ÷ÿêäèéè áó àðçóëàð… Áöòöí áó öìèäëÿð
ìÿùâ îëóá ýåòäè… Ñèçñèç ìÿíèì áöòöí ùÿéàòûì ÿçàá âÿ èçòèðàáëàðëà
äîëó ãàïãàðà áèð çèíäàí îëàúàã… Ñèç äÿ åëÿ áèð ùÿéàòà ãîâóøìàëûñûíûç
êè, äàùà áèð äÿ àíàíûçûí öçöíö ýþðìÿéÿñèíèç!
Àù, íÿ äÿùøÿò, íÿ äÿùøÿò! Àù, ÿçèç áàëàëàðûì, áó ñîí òÿáÿññöìëÿ
ìÿíÿ íèéÿ áåëÿ áàõûðñûíûç? (Õîðà ìöðàúèÿòëÿ) Àù, åé ãàäûíëàð, îíëàðûí
ïàðëàã ýþçëÿðèíÿ áàõàíäà áöòöí úöðÿò âÿ úÿñàðÿòèì ÿëèìäÿí ýåäèð, òàãÿ-
òèì ãàëìûð… Éîõ, éîõ, áóíó åäÿ áèëìÿéÿúÿéÿì… ßë ÷ÿêèí ìÿíäÿí,
åé ìÿøóì õÿéàëëàð, åé ÷ûëüûí ÿìÿëëÿð!..
Óøàãëàðûìû äà àëûá ñöðýöíÿ ýåäÿúÿéÿì. Àòàëàðûíäàí èíòèãàì àëìàã
ö÷öí, íèéÿ ìÿí þç ÿëëÿðèìëÿ áàëàëàðûìû ìöäùèø èøýÿíúÿëÿðëÿ ìÿùâ åäèì?
ßë ÷ÿêèí ìÿíäÿí, åé ìÿøóì õÿéàëëàð, åé ÷ûëüûí âÿ ìöäùèø ÿìÿëëÿð!..
Åëÿñÿ, áÿñ ñîíðà íåúÿ îëñóí? Íåúÿ? Äöøìÿíëÿðèìèí ìÿíÿ èñòåùçà
åòìÿëÿðèíÿ èíòèãàì àëìàäàí äþçìÿê îëàðìû? Íÿ ùÿãàðÿò, íÿ ùÿãàðÿò!
355
Áó àë÷àã ôèêèð ìÿíèì ãÿëáèìÿ ùàðàäàí ýèðÿ áèëäè! Ýåäèí, áàëàëàðûì,
ñàðàéà… Òåç îëóí!.. (Õîðà ìöðàúèÿòëÿ). Êèì ãóðáàíëàðû ýþðìÿê èñòÿ-
ìèðñÿ, áóðàäàí ðÿää îëñóí. Èíäè àðòûã ìÿíèì ÿëëÿðèì ÿñìÿéÿúÿêäèð!
(Óøàãëàðû åâèí ãàïûñûíà àïàðûð, àíúàã àñòàíàäà äóðóá ãîëëàðûíû áàëà-
ëàðûíà óçàäûð âÿ àüëàéûð). Åéâàù… Åéâàù! Àù! Åé ãÿëáèì, ýÿë áóíó
åòìÿ!
Ýÿë áóíäàí ÿë ÷ÿê! Áàëàëàðà òîõóíìà îíëàðà ðÿùìèí ýÿëñèí! Îí-
ëàðûí ùÿñðÿòèíè ÷ÿêìÿê, îíëàðû óçàãäàí-óçàüà äà îëñà ñåâìÿê íÿ ãÿäÿð
øèðèíäèð!
Éîõ, ÿñëà éîõ! Àíä è÷èðÿì úÿùÿííÿìèí êþëýÿëÿðèíÿ, àíä è÷èðÿì
éåð àëòûíäàêû Åâìåíèäëÿðèí — èíòèãàì, èíòèãàì! — äåéÿí íÿðÿëÿðèíÿ êè, ÿë
÷ÿêÿí äåéèëÿì: áàëàëàðûìûí äöøìÿíëÿð ÿëèíäÿ èñòåùçà ÿéëÿíúÿñè îëìà-
ñûíà éîë âåðìÿéÿúÿéÿì. Îíëàð ö÷öí áó, þëöìäÿí äÿ áåòÿðäèð! Éîõ,
îíëàð þëöìäÿí ãóðòàðà áèëìÿéÿúÿêëÿð, îíëàðû þçöì äîüìóøàì, þçöì
äÿ þëäöðÿúÿéÿì! Ãîé òàëåéèí ùþêìö éåðèíÿ éåòñèí!..
Èíäè àðòûã øàùçàäÿ ãûç ÷ÿëÿíýè òàõûá çÿùÿðëè ëèáàñ è÷èíäÿ úàí âåð-
ìÿêäÿäèð. Ìÿíèì äÿ áó ìöäùèø éîëà ÷ûõìàüûìûí çàìàíû ýÿëìèøäèð. Áà-
ëàëàðûìûí éîëó èñÿ ìÿíèìêèíäÿí äÿ äÿùøÿòëèäèð! Áàðû ñîí äÿôÿ îíëàðû áèð
ãóúàãëàéûì… (Îüëàíëàðûíà). Ãîéóí ÿëëÿðèíèçäÿí þïöì, áàëàëàðûì…
àù, åé ìåùðèáàí ÿëëÿð! Àù, åé ìÿñóì áàõûøëàð! Àù, åé íÿúàáÿòëè úþù-
ðÿëÿð!.. Ñèçè ýþðöì þìðöíöç õîø îëñóí, àíúàã áóðàäàêû éîõ, îðàäàêû
þìðöíöç…
Àòàíûç ñèçè äöíéà ñÿàäÿòèíäÿí ìÿùðóì åòäè.
Àù, åé çÿðèô ýöë äîäàãëàð, àù! Åé ïàê, ñàô íÿôÿñëÿð!..
Ýåäèí, áàëàëàðûì, ýåäèí. Àðòûã ñèçÿ áàõà áèëìèðÿì! Àù, áóíà áèð
àíà öðÿéè òÿùÿììöë åäÿ áèëÿðìè: åäÿúÿéèì èøè äöøöíÿíäÿ þçöìö äÿ
äÿùøÿò àëûð. Àíúàã ùèññ åäèðÿì êè, àüëûì áó àúû ôÿëàêÿòëÿðèí áàèñè îëàí
ãÿçÿáèìäÿí äàùà çÿèôäèð!

Îüëàíëàðû ýåäèðëÿð.

Õîð

Ðàùàò ãîéìàéûð áèçè áó íàðàùàò ÿãëèìèç,

Ãàäûíëàðûí àüëûíà áàòìàéàí øåéëÿðè áèç
Äÿðê åòìÿê èñòÿéèðèê, — çÿêà, î ñàêèò ïÿðè
Áèçÿ äÿ òÿëãèí åäèð àëè äöøöíúÿëÿðè
356
 Ãàäûíäàí ìöòÿôÿêêèð, äîüðóäóð, ÷îõ êÿì îëóð,
Áÿçÿí Ïèåðèäàëàð27 áèçÿ äÿ ùÿìäÿì îëóð…
Èíäè ôèêðèìèç áóäóð: äöíéàäà ÿí áÿõòèéàð
Îäóð êè, íÿ àðâàäû, íÿ äÿ óøàãëàðû âàð.
Ìÿùðóìñà äà î èíñàí àòàëûã ñÿôàñûíäàí,
Àñóäÿäèð àèëÿ úþâðöíäÿí-úÿôàñûíäàí.
Îíëàð êè åâëÿðèíäÿ áàùàð ÷è÷ÿêëÿðè òÿê
Ãàéüûñûç, øÿí óøàãëàð éåòèøèð ýþçÿë-ýþé÷ÿê.
Þìöðëÿðè áèð ÿçàá-èøýÿíúÿäèð, äîüðóñó:
ßââÿëúÿ óøàãëàðû éåòèøäèðìÿê ãàéüûñû
Ñîíðà ìàë-äþâëÿò éûüûá ùÿéàò éîëóíà ñàëìàã…
Áöòöí ÿçèééÿòëÿðÿ äþçöðñÿí, éåíÿ àíúàã
Éîëëàðûíäà þìðöíö åäÿðêÿí áåëÿ òÿëÿô —
Áèëìèðñÿí íÿ îëàúàã, ìåùðèáàí, éà íàõÿëÿô?
Àíúàã áóíóíëà áåëÿ ÿí áþéöê áèð äÿðä äÿ âàð:
ßçèç þâëàäëàðûí÷ûí, ãàéüû ÷ÿêÿí àòàëàð
Àëëàùëàðûí ùèììÿòè ñàéÿñèíäÿ ôèðàâàí
Ìÿñóä, ýþçÿë, àñóäÿ áèð ùÿéàò ãóðàí çàìàí,
Ýþðöðñÿí íàìÿðä þëöì àøûíà çÿùÿð ãàòäû,
Î ùÿéàò ãþí÷ÿñèíè àëäû, Àèäÿ àòäû!
Íÿ ìÿíà âàð õèëãÿòèí áåëÿ êÿú ýÿðäèøèíäÿ,
Àëëàùëàðûí áèëèíìÿç ìöÿììàëû èøèíäÿ:
Àçìûø ýóéà èíñàíûí äöíéàäà èçòèðàáû,
Áèð äÿ áó þâëàä äàüû, íàêàì þëöì ÿçàáû!..

Ìåäåéà (õîðà ìöðàúèÿòëÿ). Àù, åé ìåùðèáàí ãàäûíëàð, íèýàðàíëûã-

äàí áàüðûì ÷àòëàäû. Áèëìèðÿì ìÿãñÿäèì ñàðàéäà éåðèíÿ éåòäèìè? Àùà,
îäóð, Éàçîíóí õèäìÿò÷èëÿðèíäÿí áèðè ñöðÿòëÿ áóðà ýÿëèð. Áèð ýþðöí
ðÿíýè íåúÿ ñîëìóø, íÿôÿñè òóòóëóð. Éÿãèí êè, äÿùøÿòëè áèð õÿáÿð ýÿòèðèð!
(Ãàñèä ýÿëèð)
à à ñ è ä . Åé ãÿääàð úèíàéÿòëÿð èøëÿéÿí Ìåäåéà, òåç îë ãà÷, ãóðòàð! Äÿ-
íèçäÿí, ãóðóäàí, ùàðàäàí éîë òàïñàí, ãà÷ ãóðòàð, áóðàäà ýþçÿ ýþðöíìÿ!
Ì å ä å é à. Íÿ îëóá êè, ìÿíè áåëÿ òÿëÿñèê ãà÷ìàüà âàäàð åòñèí?
à à ñ è ä. Ñÿíèí çÿùÿðèíëÿ èíäèúÿ øàùçàäÿ ãûç äà, ùþêìäàð Êðåîí
äà ùÿëàê îëäóëàð!
Ì å ä å é à. Àù, íÿ øàä õÿáÿð! Åé ìåùðèáàí ãàñèä, áó ýöíäÿí ñÿí
ìÿíèì ÿí ÿçèç äîñòóì, ÿí éàõûí õåéèðõàùûì îëäóí!
357
 Ã à ñ è ä. Äÿëèìè îëäóí, åé ãàäûí! Þçöíÿ ýÿë! Ùþêìäàðûí õàíèìà-
íûíû äàüûäûá, áó õÿáÿðè ãîðõìàäàí øàäëûãëàìû äèíëÿéèðñÿí?
Ì å ä å é à. Ñÿíÿ ìÿí éàõøû úàâàá âåðÿðäèì, åé äîñòóì… Àíúàã
àúûüûí òóòìàñûí, ùÿð øåéè áèçÿ äàíûø, îíëàðûí äÿùøÿòëÿð è÷èíäÿ ùÿëàê îë-
äóãëàðûíû åøèòìÿêëÿ øàäëûüûì ãàò-ãàò àðòàð!
à à ñ è ä. Ñÿíèí îüëàíëàðûí àòàëàðèëÿ áèðëèêäÿ ýÿëèíèí éàíûíà ýÿëÿíäÿ,
áèç ñàäèã ãóëëàð ñåâèíäèê, ÷öíêè öðÿêäÿí ñÿíèí ùàëûíà éàíûðäûã. Èíäè ùàìû-
ìûçà éÿãèí îëäó êè, îíóíëà áàðûøìûñàí. Óøàãëàðû àðàéà àëûá êèìè îíëàðûí
ñàðûøûí, ãûâûðúûã ñà÷ëàðûíû îõøàéûð, êèìè ÿëëÿðèíè þïöðäö. Ìÿí î ãÿäÿð ñå-
âèíäèì êè, þçöìö ñàõëàéà áèëìÿéèá, îíëàðûí àðäûíúà õàíûìûí îòàüûíà
ãà÷äûì. Îðàäà ñÿíèí éåðèíÿ ýÿëÿí éåíè õàíûìûìûç ùÿëÿ óøàãëàðû ýþðìÿ-
éèá àøèãàíÿ áàõûøëàðëà þç íèøàíëûñûíà áàõûðäû. Áèðäÿí óøàãëàðû ýþðúÿê,
ýþçëÿðèíè ÷ÿêäè âÿ ãÿçÿáëè öçöíö êÿíàðà ÷åâèðäè. ßðèí, ãûçûí öðÿéèíè
éóìøàëòìàã ö÷öí îíà äåäè êè: “Äîñòëàðûíà äöøìÿí îëìà, ãÿçÿáëÿíìÿ,
ìåùðèáàí áàõûøëàðûíû óøàãëàðà ÷åâèð. ßðèí ö÷öí ÿçèç îëàí áó áàëàëàðû ñÿí
äÿ ñåâìÿëèñÿí. Îíëàðûí ùÿäèééÿñèíè ãÿáóë åëÿ, ìÿíèì àäûìäàí äà àòà-
íà éàëâàð êè, áàëàëàðûìû ìÿíäÿí àéûðìàñûí…”
Ýÿëèí áÿçÿéè ýþðÿí êèìè, ãàø-ãàáàüû à÷ûëäû, öðÿéè éóìøàëäû, îíóí äå-
äèêëÿðèíÿ ðàçû îëäó. Éàçîí óøàãëàðëà áèðýÿ îòàãäàí ÷ûõàð-÷ûõìàç, ýÿëèí
áÿçÿéè ýþòöðöá ðÿíýàðÿíý ëèáàñû ÿéíèíÿ ýåéäè, ãûçûë ÷ÿëÿíýè ñà÷ëàðûíà
òàõäû: ïàðëàã ýöçýöíöí þíöíÿ êå÷èá ñà÷ëàðûíû ùþðìÿéÿ áàøëàäû: ñåâèí-
úèíäÿí ýöëÿ-ýöëÿ þç ýþçÿëëèéèíäÿí çþâã àëûðäû. Ñîíðà éóìøàã ãîëòóã-
äàí ãàëõûá îòàãëàðû ýÿçìÿéÿ áàøëàäû. Áÿéàç àéàãëàðûíû îéíàäà-îéíàäà
ýÿçèð, ùÿäèééÿëÿðÿ áàõûá ôÿðÿùëÿíèðäè. Áàøûíû àðõàéà ÷åâèðèá ùþðöê-
ëÿðèíèí ãûâðûìëàðûíû ñåéð åäèðäè…
Àíúàã áèðäÿí äÿùøÿòëè áèð ùàäèñÿ áàø âåðäè. Ãûçûí ðÿíýè ìåéèò êèìè
àüàðäû, áöòöí âöúóäó ó÷óíà-ó÷óíà éûðüàëàíäû, áöäðÿäè âÿ þçöíö ñÿäè-
ðèí öñòöíÿ éåòèðÿ áèëìÿéèá éåðÿ ñÿðèëäè. Ãîúà ãàðàâàø îíóí ïàí28 âÿ éà
áàøàã áèð àëëàùûí ãÿçÿáèíÿ ýÿëäèéèíè ýöìàí åäèá óëàéà-óëàéà äóà îõó-
ìàüà áàøëàäû. Àíúàã ãûçûí ýþçëÿðèíèí àõäûüûíû, ðÿíýèíèí ãà÷äûüûíû âÿ
àüçûíûí êþïöêëÿíäèéèíè ýþðäöêäÿ, ãàðû ìöãÿääÿñ óëàìàñûíû êÿñèá
âÿùøè áèð íÿðÿ èëÿ ÷ûüûðäû. Ñÿñÿ áöòöí ãàäûíëàð àõûøûá ýÿëäèëÿð. Áó ãàðà
õÿáÿðè ÷àòäûðìàã ö÷öí êèìè ãûçûí àòàñûíûí, êèìèí ÿðèíèí éàíûíà ãà÷äû.
Áöòöí ñàðàé áèð-áèðèíÿ äÿéèá ÷àõíàøìà, âóðíóõìà äöøäö. Àíúàã ãûçûí
ýþçëÿðè ÷îõäàí ãàïàíìûøäû.
Áèð ãà÷àüàíûí ìåéäàíäà éöéöðöá áèð ìÿðùÿëÿ àøìàñû âÿ ÿëèíè
íèøàí äàøûíà âóðìàñû ãÿäÿð áèð ìöääÿò îëàðäû êè, ãûçûí ýþçëÿðè ãàïàëû
358
èäè. Íÿùàéÿò, áÿäáÿõò, àúû áèð ôÿðéàäëà ýþçëÿðèíè à÷äû. ×ÿêäèéè èçòèðàá-
ëàð ÷îõ èøýÿíúÿëè èäè: áàøûíû ñûõìàãäà îëàí ÷ÿëÿíý ùÿð øåéè éàõûá éàí-
äûðûð, îä ïöñêöðöðäö. Ñÿíèí îüëàíëàðûíûí ùÿäèééÿ åòäèéè øÿôôàô, çÿðèô
ëèáàñ áÿäáÿõò ãûçûí ýöë áÿäÿíèíè éàíäûðûðäû. Ãûç äÿùøÿòÿ ýÿëèá éåðèíäÿí
ãîïäó âÿ îä-àëîâ è÷èíäÿ ãà÷à-ãà÷à áàøûíû, ñà÷ëàðûíû ñèëêÿëÿéèðäè êè,
îäëó ÷ÿëÿíý ãîïóá äöøñöí. Àíúàã ãûçûëëàð ñà÷ëàðûíà èëèøèá ãàëìûøäû, ãûç
áàøûíû ñèëêÿëÿäèêúÿ, àëîâ äàùà äà øèääÿòëÿíèðäè. Íÿùàéÿò òàãÿòäÿí äöøöá
éåðÿ ñÿðèëäè… Èíäè îíó äîüìà àòàñû äà òàíûéà áèëìÿçäè. Íÿ ìåùðèáàí
öçöíäÿí, íÿ áÿððàã ýþçëÿðèíäÿí áèð ÿëàìÿò ãàëìàìûøäû. ßðèìèø ãûçûë,
ãàí ãàðûøûã àõûá éàíäûðûðäû. Áöòöí çÿðèô áÿäÿíè øÿôôàô øàì ãàòðàíû êèìè
îä òóòóá éàíûð, ýþçÿ ýþðöíìÿç çÿùÿð âöúóäóíó êöëÿ äþíäÿðèðäè…
Íÿ äÿùøÿòëè áèð ìÿíçÿðÿ! Éàçûã ãûçûí áàøûíà ýÿëÿí ôÿëàêÿòè ýþçö-
ìöçëÿ ýþðÿí áèçëÿðäÿí ùå÷ áèðèìèç ãîðõóäàí îíà éàõûí äöøìÿéÿ úöðÿò
åäÿ áèëìÿäèê.
Áèðäÿí àòàñû éöéöðÿ-éöéöðÿ ýÿëäè, ôÿëàêÿòäÿí õÿáÿðäàð îëìàìûø,
þçöíö ãûçûíûí öñòöíÿ àòäû, ñîëüóí úÿñÿäèíè áàüðûíà áàñäû âÿ äîäàãëà-
ðûíäàí þïÿ-þïÿ ôÿðéàä åòäè:
“Àù, éàçûã áàëàì, ñÿíè ùàíñû àëëàù áó äÿùøÿòëè þëöìÿ ìÿùêóì
åòäè? Áèð àéàüû ìÿçàðäà îëàí ìÿí áÿäáÿõò ãîúàíû êèì áèêÿñ ãîéäó?
Àù, ÿçèç áàëà, ýÿðÿê ùàìûìûç ñÿíèíëÿ áèðýÿ þëÿéäèê!”
Ãîúà àù-íàëÿñèíè ãóðòàðûá ãàëõìàã èñòÿéÿíäÿ, äóðà áèëìÿäè. Ïàëûä
àüàúûíûí ãàáûüû ýþâäÿñèíÿ ìþùêÿì éàïûøàí êèìè, çÿùÿðëè ïàëòàð äà îíóí
áÿäÿíèíÿ éàïûøìûøäû. Î, áÿçÿí ýöúöíö âóðóá äèçèíè ãàëäûðûð, àíúàã
úÿñÿä îíó ýåðè ÷ÿêèðäè. Éàïûøàí ëèáàñû âàð ýöúèëÿ ÷ÿêÿíäÿ, ÿòè äÿ ýÿ-
ìèéèíäÿí àéðûëûá ãîïäó. Àõûð êè, ãîúà äà èçòèðàáëàð è÷èíäÿ äîíóá ãàëäû,
íÿôÿñè êÿñèëäè. Î äà éåðÿ ñÿðèëäè; àòà-ãûç ÿáÿäè áèð-áèðèíÿ áèòèøèá éàí-
éàíà ãàëäûëàð. Îíëàðûí äÿ ìÿøóì òàëåéè áåëÿ áèòäè…
Áóäóð, íÿ âàðñà, ùàìûñûíû ñÿíÿ ñþéëÿäèì. Íåúÿ ãà÷ûá ãóðòàðìàüû
èñÿ, þçöí ìÿíäÿí éàõøû áèëèðñÿí.
Ìÿí äàèì áåëÿ äöøöíìöøÿì: èíñàí ùÿéàòû áèð êþëýÿäèð. Úöðÿòëÿ
äåéèðÿì êè, ùèêìÿò âÿ áÿëàüÿòäÿ øþùðÿò ãàçàíìûø àäàìëàð áÿëêÿ ùà-
ìûäàí àðòûã êîðäóð.
Áó äöíéàäà ñÿàäÿò éîõäóð! Ùÿéàòû âàð-äþâëÿò ýþçÿëëÿøäèðÿ áèëèð,
àììà ùå÷ áèð øåé ìÿñóä åäÿ áèëìÿç!

Ãàñèä ýåäèð.

359
 Õîð

Åé Éàçîí, àëëàùëàðûí ãÿçÿáè òóòìóø ñÿíè,

Áó ýöí áó ùàãëû ãÿçÿá äàüëàéàúàã ñèíÿíè!
Åé áÿäáÿõò øàùçàäÿ ãûç! Éàíûðûã ÿùâàëûíà,
×ÿêäèéèí ÿçàáëàðà, î ìÿíùóñ èãáàëûíà!..
Íèøàíëûíûí åòäèéè úèíàéÿò ñàéÿñèíäÿ
Àèä çöëìÿòýàùûíà áèð ãóðáàí ýåòäèí ñÿí äÿ!..

Ì å ä å é à . Àù, åé ãàäûíëàð, ìÿí èíäè èêèíúè ãÿñäèìè éåðèíÿ éåòèð-

ìÿëè, óøàãëàðû þëäöðöá ãà÷ìàëûéàì. Ýåúèêñÿì, îíëàðû äàùà ãÿääàð éàä
ÿëëÿð þëäöðÿúÿê, îíëàðà þëöìäÿí ãóðòóëóø éîëó éîõäóð. Åëÿñÿ, ìÿí þçöì
îíëàðà âåðäèéèì úàíû, þçöì àëìàëûéàì!
Àù, åé ãÿëáèì, ìÿòàíÿòëè îë, àìàíñûç îë, ãîé òàëåéèí ìÿøóì ùþêìö
éåðèíÿ éåòñèí!
Ìÿí ìöäùèø þëöì õÿíúÿðèíè ÿëèìÿ àëûðàì.
Ñèç, åé ìÿíèì éàçûã ÿëëÿðèì, úöðÿòëè îëóí! Ñÿí, åé Ìåäåéà, öðÿéèíè
éóìøàëòìà, éàäûíäàí ÷ûõàð êè, ñÿí îíëàðû ñåâèðñÿí, éàäûíäàí ÷ûõàð êè, ñÿí
îíëàðûí àíàñûñàí: áèðúÿ àí, áèðúÿ àí ö÷öí óøàãëàðûíû éàäûíäàí ÷ûõàð. Ñîíðà
áöòöí þìðöí áîéó îíëàð ö÷öí àüëà…
Åé áÿäáÿõò! Ñÿí îíëàðû þëäöðñÿí äÿ, ìÿùÿááÿòëÿðèíè ãÿëáèíäÿí ãî-
ïàðà áèëìÿéÿúÿêñÿí! (Ìåäåéà ÿëèíäÿ ñûéðûëìûø ãûëûíú, ñàðàéà ýèðèð âÿ
ãàïûëàðû áàüëàéûð)

Õîð

ÁÈÐÈÍÚÈ ÑÒÐÎÔ

Åé òîðïàã! Åé ìöãÿääÿñ ýöíÿø, áàõûí, áèð áàõûí:

Î äàø ãÿëáëè, àìàíñûç, ãàí è÷ÿí ãÿääàð ãàäûí
ßë ãàëäûðäû î ìÿñóì áàëàëàðûí ãÿòëèíÿ!
Åé ýöíÿø àëëàù, þçöí ðÿùì åëÿ þç íÿñëèíÿ!..
Àìàí, áó äÿùøÿò ñûüìûð èíñàíûí âèúäàíûíà:
Èíñàí ÿëè áîéàíìûø àëëàùëàðûí ãàíûíà!
Ñÿí åé ìöãÿääÿñ àòÿø,
Àìàíäûð ðàì åò îíó!
360
 Ðÿää åëÿ, ãîâ ñàðàéäàí
Î ãàðàíëûã ðóùóíó,
Ãàí è÷ÿí èôðèòÿíè!

ÁÈÐÈÍÚÈ ÀÍÒÈÑÒÐÎÔ

Ñÿí, åé ãîðõóíú áîüàçäàí Ñèìïëåãàääàí êå÷ÿí,

Åé ñÿôèë, åé ñÿðñÿðè, åé áÿäáÿõò, åé ãàí è÷ÿí,
Þâëàä ãàòèëè ãàäûí!.. Îíëàðû íèéÿ äîüäóí?
Íå÷èí î ìÿñóìëàðû þç ãàíëàðûíäà áîüäóí?
Áèð ýþð íÿëÿð ýÿòèðäè áàøûíà àçüûí ãÿçÿá!..
Ñÿí, åé úÿôàêàð àíà, ñþéëÿ, íÿ îëäó ñÿáÿá
Êè, ãÿëáèíäÿí ìöãÿääÿñ àíà åøãè éîõëàäû,
Éåðèíäÿ ãàí, èíòèãàì, þëöì àðçóñó ãàëäû?!

Âàé îëñóí áó äöíéàäà

ßãðÿáà ãàíû òþêÿí
Úÿôàêàð èíñàíëàðà!
Àëëàùëàð íÿñèë-íÿñèë
Ãÿçÿá åäÿð îíëàðà!

Ñàðàéäàí Ìåäåéàíûí îüëàíëàðûíûí ôÿðéàäû åøèäèëèð.

Áèðèíúè îüóë. Àé àìàí, áèç íåéëÿéÿê, àíàìûçûí ÿëèíäÿí ùàðàéà

ãà÷àã?
È ê è í ú è î ü ó ë . Àù, ÿçèç ãàðäàøûì, áèç éàçûãëàð ìÿùâ îëäóã!

Õîð

Åøèòäèíèçìè? Áó ñÿñ óøàãëàðûí ñÿñèäèð!

Àù, åé áàëà ãàòèëè! Áó áàëà íàëÿñèäèð!..
Áèç íåéëÿéÿê, ýåäÿêìè, îíà ìàíå îëàãìû?
Áàëàëàðû àíàíûí ïÿíúÿñèíäÿí àëàãìû?

Î ü ë à í ë à ð . Àé àìàí, àé ùàðàé, ãîéìàéûí!.. Âàé ùàëûìûçà! Ãûëûíú

áàøûìûçûí öñòöí àëäû… Ãîéìàéûí, ãóðòàðûí!..

361
 Õîð

Ñÿíèí ãÿëáèí äàøäàíìû, äÿìèðäÿíìè, åé ãàäûí?

Îíëàð êè, þç ãàíûíëà áÿñëÿäèéèí þâëàäûí,
Úèéÿðïàðÿëÿðèíäèð! Íåúÿ ãûéäûí îíëàðà.
Åé ýöíö-áÿõòè ãàðà?!.
Åøèòìèøèê, ñÿíèí òÿê áèð àíà äà áèð çàìàí
Èêè ÿçèç îüëóíó åòìèø ãÿçÿáÿ ãóðáàí;
Àëëàùëàðûí ãÿçÿáè òóòóá îíóí ýþçöíö,
Áèð ñûëäûðûì ãàéàäàí òóëëàéàðàã þçöíö,
Äÿíèçäÿ äàëüàëàðûí ïÿíúÿñèíäÿ áîüóëìóø,
ßçèç áàëàëàðûéëà ýåäèá ùÿìàüóø îëìóø…
Àíúàã ñÿíèí ãÿçÿáèí îíäàí äà øèääÿòëèäèð;
Åòäèéèí áó úèíàéÿò îíäàí äà äÿùøÿòëèäèð.
Ôÿëàêÿòëÿð áàèñè,
Åé èçäèâàú áÿñòÿðè!
Òþðÿäÿí ñÿíñÿí áöòöí
Ñàéñûç úèíàéÿòëÿðè!

Ñàðàéûí î áèðè ãàïûñûíäàí Éàçîí ÷ûõûá ýÿëèð.

É à ç î í. Åé ãàäûíëàð, ñèç êè, ñàðàéûí ãàïûëàðûíäàí ÷ÿêèëìÿéèáñèíèç,

ñþéëÿéèí, áó ãàíëû úèíàéÿòëÿðè èøëÿéÿí àðâàä ùàíû! Ñàðàéäàäûðìû, éîõñà
ãà÷ìàãìû èñòÿéèð? Àíúàã éåðèí àëòûíà äà ýèðñÿ, ãàíàäëàíûá áóëóäëàðà äà
ó÷ñà, ùþêìäàð õàíèìàíûíûí èíòèãàìûíäàí ãóðòàðà áèëìÿéÿúÿêäèð!
Ñÿðñÿì ãàäûí,ùþêìäàðûþëäöðöáãà÷ìàã, ãóðòàðìàã õÿéàëûíà äöøöá!..
Àíúàã ìÿíè óøàãëàðûí ãàéüûñû àëìûøäûð. Ëÿíÿòëÿ ëÿêÿ âóðäóüó
ùþêìäàð íÿñëèíÿ ìÿíñóá îëàíëàð îíóí úÿçàñûíû âåðÿð; ìÿí àíúàã áà-
ëàëàðûìû õèëàñ åòìÿéÿ ýÿëäèì. Ãîðõóðàì êè, àíàëàðûíûí èíòèãàìûíû îí-
ëàðäàí àëàëàð.

Êîðèôåé

Åé Éàçîí, ôÿëàêÿòäÿí õÿáÿðèí éîõäóð éÿãèí,

Àðòûã ìÿíàñû éîõäóð ñþéëÿäèéèí ñþçëÿðèí!

É à ç î í. Íÿ ôÿëàêÿò? Éîõñà ìÿíè äÿ þëäöðìÿê ôèêðèíäÿäèð?

362
 Êîðèôåé

Åé áÿäáÿõò, ôÿëàêÿòèí áèëìèðñÿí íÿ ìöäùèøäèð:

Éàçûã áàëàëàðûíû î àðòûã þëäöðìöøäöð!

Éàçîí. Íÿ äåéèðñÿí åé ãàäûí, ñóñ! Ñþçëÿðèí þëöìäÿí äÿ äÿùøÿòëèäèð!

Êîðèôåé

ßýÿð áèëìÿê èñòÿñÿí, áåëÿäèð ñþçöí äöçö:

Óøàãëàðû þëäöðäö î áÿäáÿõò àíà þçö!

É à ç î í. Îðàäà, ñàðàéäàìû, éîõñà, åâäÿí êÿíàðäàìû?

Êîðèôåé

Íàùàã ñþçö óçàòìà, ãàïûíû à÷, èñòÿñÿí,

Îíëàðûí úÿñÿäèíè þç ýþçëÿðèíëÿ ýþð ñÿí.

É à ç î í (õèäìÿò÷èëÿðÿ). Úÿëä îëóí åé ãóëëàð, ãûôûëëàðû ñûíäûðûí, ãà-

ïûëàðû à÷ûí êè, èêèãàò ôÿëàêÿòèìè èêè áàëàìûí þëöìöíö ýþçëÿðèìëÿ ýþðöì,
èíòèãàì àëûì!
"
Ñàðàéûí ãàïûëàðû à÷ûëûð, Ìåäåéà ýöíÿø àëëàùûíûí ÿæäàùàëàðû ãîøóëìóø ñåùðëè áèð
ýÿðäóíÿ è÷èíäÿ ó÷àðàã çàùèð îëóð; èêè îüëóíóí áîüàçû êÿñèëìèø úÿñÿäëÿðè àéàãëàðû
àëòûíäàäûð.

Ì å ä å é à. Åâÿ çîðëà ýèðìÿêäÿí ãÿñäèí íÿäèð? Ãàïûëàðû íÿéÿ ãû-

ðûðñàí? Íàùàã çÿùìÿò ÷ÿêìÿ, àðòûã áàëàëàðûíûí úÿñÿäè äÿ îðàäà éîõäóð,
áóðàäà éàíûìäàäûð. Ìÿíÿ äåéÿúÿê ñþçöí âàðñà, ñþéëÿ. Àíúàã òîõóí-
ìàüû õÿéàëûíà äà ýÿòèðìÿ: ìÿí àòàì ýöíÿø àëëàùûíûí àìàíûíäàéàì.
Îíóí ùÿäèééÿ åòäèéè áó ýÿðäóíÿ ìÿíè áöòöí äöøìÿíëÿðèìäÿí ãîðóéàð!
É à ç î í. Åé àëëàùëàðûí äà, èíñàíëàðûí äà íèôðÿòèíÿ ëàéèã ìÿõëóã, åé
ìóðäàð ÿúóçÿ! Ñÿí áèð ãûëûíú çÿðáÿñèëÿ þç ìÿñóì áàëàëàðûíû äà, ìÿíè
äÿ ìÿùâ åòäèí! Áó ìÿíôóð úèíàéÿòäÿí ñîíðà ýöíÿøÿ, òîðïàüà áàõìàüà
öçöí äÿ âàð!
Àõ, ìÿëóíÿ! Ìÿí èíäè àíëàéûðàì êè, þç íÿñëèíÿ, þç âÿòÿíèíÿ õÿéà-
íÿò åäÿí ñÿíè âÿùøèëÿð äèéàðûíäàí åëëèíëÿð åâèíÿ ýÿòèðìÿêëÿ íÿ áþéöê
363
áèð õÿòà åëÿìèøÿì. Ñÿí áèçÿ ôÿëàêÿò âÿ ùÿëàêÿò ýÿòèðäèí. Ñÿíè èíòèãàì àë-
ëàùëàðû ìÿíèì ö÷öí áÿëà ïÿðèñè ýþíäÿðèáëÿðìèø! Ñÿí àðãîíëóëàðûí ýþçÿë
ýÿìèñèíÿ àéàã áàñàíäà àðòûã þç ãàðäàøûíû þëäöðìöøäöí, áó ñÿíèí èëê úè-
íàéÿòèí èìèø. Ñîíðà, ãûñãàíúëûã âÿ ìóðäàð åùòèðàñëàð ö÷öí þëäöðìÿê ìÿã-
ñÿäèëÿ äîüäóüóí óøàãëàðûí ïàê ãàíëàðûíû þç ÿëëÿðèíëÿ òþêäöí!
Éîõ, éîõ, Åëëàäà ãàäûíëàðûíäàí ùå÷ áèðèíèí áó ìÿíôóð úèíàéÿòÿ ÿëè
ýÿëìÿç! Ìÿí ùÿëÿ ñÿíè ñåâèðäèì äÿ, ñÿíèí êèìè ìóðäàð áèð èëàíû ãÿë-
áèìèí àòÿøèëÿ èñòÿéÿðäèì!..
Éîõ, éîõ, ñÿí ãàäûí äåéèëñÿí, ñÿí ìÿúùóë äÿíèçëÿð íÿùÿíýè ãÿääàð
Ññèëà29 èôðèòÿñèíäÿí äàùà àìàíñûç áèð ãÿëáÿ ìàëèê áèð ãàïëàíñàí!..
Àíúàã ìÿíèì òÿëèíëÿðèì ñÿíÿ áèð ÿñÿð åëÿðìè? Ñÿíè ùÿéàñûçëûã áèð ãàë-
õàí êèìè ùèôç åäèð. Ðÿää îë ýþçöìäÿí, åé ÿëëÿðè, ãÿëáè ãàí ëÿêÿëè ùÿ-
éàñûç! (Àüëàéûð) Ùåéùàò, þìðöì óçóíó ñåâýèëè íèøàíëûì âÿ ÿçèç áàëàëà-
ðûìûí ùÿñðÿòèëÿ àüëàìàãäàí áàøãà ÷àðÿì ãàëìàäû. (ßëëÿðèíè îüëàí-
ëàðûíà óçàäàðàã) Àù, ÿçèç áàëàëàðûì, ñèçè áèð äàùà ýþðìÿê ìÿíÿ íÿñèá
îëìàéàúàã… Ìÿí áÿäáÿõò, ìÿí þçöì ñèçèí þëöìöíöçÿ áàèñ îëäóì!..
Ì å ä å é à. Ìÿí äÿ ñÿíÿ óçóí-óçàäû úàâàá âåðÿðäèì. Àíúàã íÿ
ëàçûì! Àòàìûç Çåâñèí ìÿíèì ìÿùÿááÿòèìÿ, ñÿíèí õÿéàíÿòèíÿ øàùèä
äåéèëìè? Òàëå ñÿíè ìÿíèì èçòèðàáëàðûìà èñòåùçà åäÿðÿê, ìÿñóä éàøà-
ìàüà ãîéìàäû. Èíäè àðòûã íÿ ùþêìäàðûí ãûçû, íÿ äÿ ñèçÿ àðà äöçÿëäÿí
Êðåîí þçö ìÿíè áèð äèëÿí÷è êèìè åâèìäÿí ãîâà áèëìÿçëÿð!.. Ìÿí ñþç-
ëÿðèìè ãóðòàðäûì.
Ñÿí Ìåäåéàéà ãàïëàí äà äåéÿ áèëÿðñÿí, èôðèòÿ Ññèëà äà! Ñÿí úÿçàíû
àëäûí, ýÿðÿê áåëÿ äÿ îëàéäû! Ñÿí ìÿíÿ ÿçàá âÿ èçòèðàá ðÿâà ýþðäöí, ìÿí
äÿ åéíè ãûëûíúëà ñÿíè ãÿëáèíäÿí éàðàëàäûì!
É à ç î í. Ñÿí êè óøàãëàðû þëäöðìÿêëÿ þçöíÿ äÿ úÿçà âåðäèí!
Ì å ä å é à. Îëñóí! Áó äÿðä ìÿíÿ õîøäóð, ÷öíêè äàùà ìÿíÿ èñòåùçà
åäÿ áèëìÿçñÿí!
É à ç î í. Àù, éàçûã áàëàëàðûì, ñèçèí ãàòèëèíèç þç àíàíûç îëäó!
Ì å ä å é à. Àù, çàâàëëû áàëàëàðûì, þç àòàíûçûí ãóðáàíû îëäóíóç!
É à ç î í. Îíëàðû ìÿíèì ÿëëÿðèì þëäöðìÿéèá…
Ì å ä å é à. ßëëÿðèí þëäöðìÿéèáñÿ, ðèéàêàð, ôèòíÿêàð ãÿëáèí þëäöðöá!
É à ç î í. Àíà äà ãûñãàíúëûã ö÷öí áàëàëàðûíû þëäöðÿðìè?
Ì å ä å é à. Ñÿíúÿ áèð ãàäûí ö÷öí àèëÿ éàòàüûíûí ëÿêÿëÿíìÿñè,
íàìóñ ëÿêÿñè àçìûäûð?
É à ç î í. Äöçäöð, ùÿéàëû, èñìÿòëè ãàäûíëàð ö÷öí åëÿäèð, ñÿíèí êèìè
áèùÿéàëàð ö÷öí éîõ!..
364
 Ì å ä å é à. Áó ùÿãàðÿòëÿðëÿ áàëàëàðûí äèðèëÿí äåéèë!..
É à ç î í. Îíëàð þçëÿðè äèðèëÿúÿê, èíòèãàì ïÿðèëÿðèíÿ äþíöá ñÿíè
àääûì-àääûì èçëÿéÿúÿêëÿð!
Ì å ä å é à. Àëëàù øàùèääèð êè, îíëàðûí þëöìöíÿ áàèñ îëàí êèìäèð.
Ì å ä å é à. Áÿñäèð, àðòûã, ñÿíèí ãàðüûøëàðûí çÿùëÿìè àïàðäû…
É à ç î í. Ñÿí äÿ ìÿíèì çÿùëÿìè òþêäöí… Áèç ÷îõ àñàí àéðûëà
áèëÿðèê…
Ì å ä å é à. Íÿ åòìÿê ëàçûìäûð? Ìÿí ùàçûðàì.
É à ç î í. Áàëàëàðûìûí úÿñÿäëÿðèíè âåð êè, îíëàðû äÿôí åäèì, ìàòÿì
ñàõëàéûì.
Ì å ä å é à. Éîõ, éîõ, îíëàðûí ìÿçàðûíû þç ÿëëÿðèìëÿ ãàçàúàüàì.
Îðàäà äÿíèçëÿðèí öñòöíäÿ Ùåðàíûí30 ñàêèò ìåøÿúèéèíäÿ… Îðàäà ùå÷ áèð
êÿñ îíëàðûí ìöãÿääÿñ éóõóñóíà ìàíå îëà áèëìÿç. Ñèçèô òîðïàãëàðûíäà
äà îíëàðûí ìÿñóì ãàíëàðûíû ÿäà ö÷öí àëëàùëàðà ëàéèã ÿñðàðÿíýèç àéèíëÿð
èúðà åäÿúÿéÿì. Þçöì èñÿ Åðõåòëÿð þëêÿñèíÿ, Ïàíäèîí îüëó ùþêìäàð
Åýåéèí éàíûíà ýåäÿúÿéÿì. Ñÿí äÿ þçöíÿ ëàéèã àãèáÿòÿ èðèøÿúÿêñÿí.
Þç ýÿìèí Àðãîíóí ÿíãàçû àëòûíäà ãàëûá, ëàéèã îëäóüóí ùÿãèð áèð þëöì-
ëÿ ìÿùâ îëàúàãñàí!
É à ç î í. Åé óøàãëàðûí ãàíûíäàí òþðÿéÿí Åâìåíèäëÿð, åé àëëàùëàðûí
ùÿããàíèééÿòè, èíòèãàì àëûí, èíòèãàì!
Ì å ä å é à. Ìöãÿääÿñ àíäëàðûíû àéàã àëòûíà àëàí ðèéàêàðëàðûí ñþç-
ëÿðèíè ÿäàëÿòëè àëëàùëàð äèíëÿìÿçëÿð.
É à ç î í. Ëÿíÿòëÿðÿ ýÿëÿñÿí, åé óøàã ãàòèëè!..
Ì å ä å é à. Ýåò åâèíÿ, àðâàäûíûí äÿôíè èëÿ ìÿøüóë îë!
É à ç î í. Ýåäÿúÿéÿì, óøàãëàðñûç, êèìñÿñèç, òÿê-òÿíùà ãàëìûø î ãàðà
çèíäàíà äþíìöø åâÿ, ýåäÿúÿéÿì!..
Ì å ä å é à. Ýþç éàøëàðû òþêìÿéÿ òÿëÿñìÿ, èðÿëèäÿ ùÿëÿ óçóí, íà-
ìöòÿíàùè ãîúàëûã ýöíëÿðèí âàð!
É à ç î í. Áàëàëàðûì, àù, éàçûã áàëàëàðûì!
Ì å ä å é à. Îíëàð ñÿíèí äåéèë, ñÿí îíëàðà äöøìÿíñÿí, äöøìÿí!
É à ç î í. Îíëàðûí ãàòèëè ñÿí îëäóí!
Ì å ä å é à. Áÿëè, ñÿíäÿí èíòèãàì àëìàã ö÷öí!..
É à ç î í. Éàëâàðûðàì, èúàçÿ âåð áèðúÿ äÿôÿ îíëàðûí ñîëüóí äîäàã-
ëàðûíäàí þïöì!
Ì å ä å é à. Èíäè îíëàðû ñåâèðñÿí, úÿñÿäëÿðèíè îõøàìàã èñòÿéèðñÿí…Áÿñ
íÿéÿ äèðè îëàíäà îíëàðà ðÿùìèí ýÿëìÿäè?!
É à ç î í . Àíä âåðèðÿì, ãîé áèðúÿ î ýöë áÿäÿíëÿðèíÿ ÿëèìè âóðóì!
Ì å ä å é à . Íÿ äåñÿí, íÿ ãÿäÿð éàëâàðñàí, áîøäóð!
365
 Ñåùðëè ýÿðäóíÿäÿ ó÷óá ýåäèð.

É à ç î í . Åé óëó Çåâñ, þçöí øàùèäñÿí êè, áó ìÿëóíÿ, ãàí ëÿêÿëè

ùÿãèð ìÿõëóã, áó óøàã ãàòèëèíèí ÿëèíäÿí íÿëÿð ÷ÿêèðÿì!.. Ñîí íÿôÿñèìÿ
ãÿäÿð ÷ûüûðàúàã, áàüûðàúàã, éàëâàðàúàã, éàõàðàúàã, óúà ýþéëÿðäÿí èíòè-
ãàì äèëÿéÿúÿéÿì, èíòèãàì! (Ìåäåéàíûí àðäûíúà) Ñÿí, åé ìÿëóíÿ,
áàëàëàðûìû þëäöðöá ãîéìàäûí áèð úÿñÿäëÿðèíè ãóúàãëàéàì! Ãîéìàäûí
äÿôí åäÿì! Àù, êàø êè ñîíñóç þëöá ýåäÿéäèì, àíàíûí óøàãëàðûíû þëäöð-
äöéöíö ýþðìÿéÿéäèì!

Õîð

Îëèìï çèðâÿëÿðèíäÿí ãàäèð, Çåâñ ãèñìÿò åäÿð

Èíñàíà ìöÿììàëû ìèí úöð ãÿçàâö-ãÿäÿð.
Áåëÿäèð áó äöíéàíûí ÿçÿë ýöíäÿí ýÿðäèøè,
Àëëàùëàðûí ùþêìöéëÿ ýåäèð èíñàíûí èøè.
Áóðàäà äà áåëÿ îëäó, ÿùâàëàò áåëÿ áèòäè,
Áó ñóðÿòëÿ ãÿçàíûí ùþêìö éåðèíÿ éåòäè!

Ñîí

366
 ÊÎÌÅÄÈÉÀ

ÃßÄÈÌ ÉÓÍÀÍ ÊÎÌÅÄÈÉÀÑÛ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

ÁßÇÈ ÃÅÉÄËßÐ

Ìÿçùÿêÿ äÿ ôàúèÿ êèìè øÿðàá àëëàùû Äèîíèñèí øÿðÿôèíÿ òÿøêèë îëóíàí

ìÿðàñèìëÿðäÿí äîüìóøäóð. Ëàêèí î, õàëã ìÿðàñèì îéóíëàðû èëÿ ÿëàãÿ-
äàð îëäóüó ö÷öí, äþâëÿò îíó þç ùèìàéÿñèíÿ àëìàìûø, ÿêñèíÿ, òÿãèá åòìèø-
äèð. Àðèñòîòåë ìÿçùÿêÿíè, ìöíáèòëèê áàéðàìëàðû ìöíàñèáÿòèëÿ îõóíàí ôàëëèê
íÿüìÿëÿðè èëÿ áàüëàìûøäûð. Ìÿçùÿêÿíèí ãóðóëóøó Àðèñòîòåëèí ùÿìèí
ôèêðèíè òÿñäèã åäèð.
Êîìåäèéà (êîìîèäèà), êîìîñ íÿüìÿëÿðè äåìÿêäèð. Êîìîñ, àâàðà
ýÿíúëÿð ìÿíàñûíà ýÿëèð. Éóõàðûäà àäûíû ÷ÿêäèéèìèç áàéðàìëàðäà àâàðàëàð
äÿñòÿñè ýÿçÿ-ýÿçÿ áÿçÿí íöìàéèø øÿêëèíäÿ ýöëöíú, èñòåùçà èëÿ äîëó éà òÿ-
ðèôíàìÿ, éà äà àøèãàíÿ íÿüìÿëÿð îõóéóðäóëàð. Êîìîñ-îäà ùÿì äèíè
ìÿðàñèìëÿðäÿ, ùÿì äÿ ìÿèøÿò èøëÿðèíäÿ þçöíö ýþñòÿðìèøäèð. Ãÿäèì Éó-
íàíûñòàíäà êîìîñ-îäà èñòèñìàð÷ûëàðà, çàëûì äþâëÿò áàø÷ûëàðûíà, þëêÿ âà-
ëèëÿðèíÿ ãàðøû ìöáàðèçÿäÿ éîõñóëëàðûí ÿëèíäÿ áèð åòèðàç âàñèòÿñè îëìóøäóð.
Ðÿâàéÿò åäèðëÿð êè, áèð êÿíäëè âàëè òÿðÿôèíäÿí òÿùãèð îëóíäóüó çàìàí
êÿíä úàâàíëàðû äÿñòÿ äöçÿëäÿðÿê âàëèíèí åâè ÿòðàôûíäà ùÿúâëÿð îõóéà-
îõóéà íöìàéèø åäèðäèëÿð. Áó áèð íþâ èúòèìàè ìÿùêÿìÿ èäè. Áåëÿ íöìàéèøëÿð
áÿçÿí áþéöê òîããóøìàëàðà, öñéàíëàðà ñÿáÿá îëóðäó.
Ìÿçùÿêÿäÿ êîìîñ öíñöðö þçöíö õîðäà ýþñòÿðèð. Ìèñàë ö÷öí ãóð-
áàüàëàðûí, àðûëàðûí, ãóøëàðûí õîðó îíëàðûí ñÿñèíè ÷ûõàðûð. Áèð ÷îõ ìÿçùÿ-
êÿëÿð äÿ ùÿìèí õîðëàðûí àäû èëÿ àäëàíìûøäûð.
Ñîíðàëàð êîìîñ-îäà èíêèøàô åäÿðÿê ÿäÿáè áèð æàíð ñÿâèééÿñèíÿ
ãàëõûð. Îíóí èíêèøàô òàðèõèíäÿ Åïèõàðì, Êðàòèí, Êðàòåñ, Åâïîëèä âÿ õö-
ñóñèëÿ Àðèñòîôàí êèìè éàçû÷ûëàðûí áþéöê ðîëó îëìóøäóð.
Ãÿäèì éóíàí ìÿçùÿêÿñè äàùà ÷îõ ñèéàñè ïàìôëåòëÿð èëÿ äîëó èäè.
Áóíóíëà éàíàøû Ñèúèëèéàäà ìÿèøÿò ìÿçùÿêÿñè éàðàäûëìûøäû êè, Àòòèêà
ìÿçùÿêÿñè èëÿ Ñèúèëèéà ìÿçùÿêÿñèíèí áèðëÿøìÿñèíäÿí, éàõóä äà Ñèúèëèéà
ìÿçùÿêÿñèíèí ãöââÿòëè òÿñèðè èëÿ ãÿäèì éóíàí êëàññèê ìÿçùÿêÿñè éàðàí-
ìûøäûð. Áóíóí äà ÿí ýþðêÿìëè íöìàéÿíäÿñè Àðèñòîôàí èäè.
Ùÿð áèð ìÿçùÿêÿ àäÿò öçðÿ ïðîëîã èëÿ áàøëàéûðäû. Ïðîëîãäà ÿñÿðèí
åêñïîçèñèéàñû âåðèëèð âÿ ãÿùðÿìàíûí õÿéàëû ïëàíëàðû àéäûíëàøäðûëûðäû.
367
Áóíäàí ñîíðà Ïàðîä (êå÷èä) áàøëàéûðäû êè, áó çàìàí õîð îðõåñòðÿ äàõèë
îëóðäó. Ìÿçùÿêÿäÿ õîð àäÿò öçðÿ 24 íÿôÿðäÿí èáàðÿò îëóðäó. Õîð áèð-
áèðèíÿ çèää èêè éàðûìõîðà àéðûëûðäû. Áó, êîìîñ öíñöðö èäè. Ìÿçùÿêÿíèí
àðàñûíäà õîð ïàðàáàçà äþíöðäö êè, áóíóí ÿñë ìþâçó èëÿ ÿëàãÿñè éîõ èäè.
Õîð ìàðø øÿêëèíäÿ òàìàøà÷ûëàðûí ãàðøûñûíäàí êå÷èðäè ñþçöí äÿ ëöüÿòè ìÿ-
íàñû áóðàäàí äîüìóøäóð. Ïàðàáàç èêè ùèññÿäÿí èáàðÿò îëóðäó, áèðèíúè ùèññÿ,
áèð ãàéäà îëàðàã, õîð áàø÷ûñûíûí ñþùáÿòèíäÿí èáàðÿò èäè. Î, òàìàøà÷ûëàðà
ìöðàúèÿò åäèð, äöøìÿíëÿð ùàããûíäà ìÿëóìàò âåðèð. ßñÿðÿ, èøèí ýåäèøèíÿ
äèããÿòëÿ ãóëàã àñìàüû õàùèø åäèðäè. Õîðóí èêèíúè ùèññÿñè ôàúèÿäÿêè ñòðîô
õàñèééÿòè äàøûéûðäû. Î äà þç íþâáÿñèíäÿ äþðä ïàð÷àäàí èáàðÿò èäè. Îäà
(íÿüìÿ), Åïèððåìà (òÿêèéåéè-êÿëàì) àíòîäà âÿ àíòåïèððåìà. Ýþðöíäö-
éö êèìè, áóðàäà äà õîð áèð-áèðèíÿ çèää èêè ùèññÿéÿ àéðûëûð. Áó ìöáàùè-
ñÿäÿ àêòéîð äà èøòèðàê åäÿ áèëèðäè. Áóíäàí ñîíðà ×åòàëàð (úöòëöêëÿð) áàø-
ëàéûðäû êè, áóðàäà äà ÿñàñ åòèáàðèëÿ èêè òÿðÿôèí ìöáàðèçÿñè, ìöáàùèñÿñè
âåðèëèðäè. ßñë ìÿíàäà àãîí (âóðóø, ìöáàùèñÿ) áàøëàéûðäû. Àãîíëàð êè÷èê âÿ
áþéöê îëà áèëèðäè. Åêñîääà (÷ûõûø) õîð íöìàéèø òÿðçèíäÿ îðõåñòðäÿí
÷ûõûðäû. ßñÿðèí ìöáàðèçÿ âÿ ìöáàùèñÿëÿðèíÿ éåêóí âóðóëóðäó.
Ýþñòÿðäèéèìèç áó ãóðóëóø íöìóíÿâèäèð. Ìÿçùÿêÿ éàçàíëàðûí áÿçè-
ñè áó ïëàíû ñàõëàìûø, áèð ãèñìè äÿ áÿçè äÿéèøèêëèêëÿð åäÿðÿê ãóðóëóøà ÿëà-
âÿëÿð äàõèë åòìèøëÿð.
Ïÿðäÿ ñèñòåìèíäÿ îëìàéàí áó ìÿçùÿêÿëÿðè îõóéàðêÿí, ùå÷ øöáùÿ-
ñèç, áó ãóðóëóøó éàääà ñàõëàìàã ëàçûìäûð.

368
 ÀÐÈÑÒÎÔÀÍ

Å.ÿ. 450-380

À ð è ñ ò î ô à í ãÿäèì éóíàí êëàññèê ìÿçùÿêÿñèíèí áàíèñè âÿ éåýà-

íÿ íöìàéÿíäÿñèäèð.
Îíóí ùÿéàòû ùàããûíäà ìÿëóìàò îëäóãúà àçäûð. Î, Êèäàôèí ÿéàëÿ-
òèíäÿ àíàäàí îëìóøäóð; èëê óøàãëûüûíû Åýèíå àäàñûíäà êå÷èðìèøäèð. Áóíà
áàõìàéàðàã Àôèíà âÿòÿíäàøû ùåñàá îëóíóðäó. Ýÿíú éàøëàðûíäàí ìÿç-
ùÿêÿ éàçìàüà áàøëàìûøäûð. Òÿãèáäÿí ãîðõäóüó ö÷öí, èëê ÿñÿðëÿðèíè
“Êàëëèñòðàò” èìçàñû èëÿ áóðàõìûøäûð.
Àðèñòîôàí þç ìÿçùÿêÿëÿðèíäÿ äàèìà äþâðöí ÿí íöôóçëó äåìàãîã-
ëàðûíäàí îëàí Êëåîíà ñàòàøäûüû âÿ îíó êÿñêèí ñóðÿòäÿ ùÿúâ åòäèéè ö÷öí,
Êëåîí îíó òÿãèá åòäèðìèø, èêè-ö÷ äÿôÿ ìÿùêÿìÿéÿ âåðìèøäèð. Áóíà áàõ-
ìàéàðàã, Àðèñòîôàí òÿõìèíÿí ùÿð ìÿçùÿêÿñèíäÿ áó âÿ éà áàøãà ìöíà-
ñèáÿòëÿ Êëåîíó òÿíãèä åòìèø, îíóí ùÿðá÷è ñèéàñÿòèíè, äàõèëäÿ ãîéäóüó
àüûð âåðýèëÿðèí íÿòèúÿëÿðèíè, þçöíöí äþâëÿò õÿçèíÿñèíÿ ÿë àòäûüûíû ýþñ-
òÿðìèøäèð. “Àòëûëàð” àäëû ìÿçùÿêÿñèíäÿ î, Êëåîíóí åéáÿúÿð ñèìàñûíû
âåðìÿêëÿ áÿðàáÿð, þçö äÿ áèð àêòéîð êèìè ùÿìèí ðîëó èôà åòìèøäèð.
Àðèñòîôàí 40 ãÿäÿð ìÿçùÿêÿ éàçìûøäûð. Áóíëàðäàí áèçÿ îí áèðè ýÿëèá
÷àòìûøäûð. “Àõàðíéàíëàð”, “Àòëûëàð”, “Áóëóäëàð”, “Àðûëàð”, “Ñöëù”,
“Ëèñèñòðàòà”, “Ôåñìîôîðè áàéðàìûíäà ãàäûíëàð”, “Ãóðáàüàëàð”, “Õàëã
ìÿúëèñèíäÿ ãàäûíëàð”, “Ñÿðâÿò”.
Àðèñòîôàí éàðàäûúûëûüûíûí ÿí éåòêèí äþâðö Ïåëîïîííåñ ìöùàðèáÿñè
èëëÿðèíÿ âÿ Àôèíà ãóëäàðëûã äåìîêðàòèéàñûíûí äÿðèí äàõèëè áþùðàí êå÷èð-
äèéè áèð âàõòà òÿñàäöô åäèð. Àôèíà äåìîêðàòèéàñûíûí áàø÷ûñû Ïåðèêë Â
ÿñðèí îòóçóíúó èëëÿðèíäÿ èøüàë÷ûëûã ñèéàñÿòèíÿ óéàðàã 431-úè èëäÿ Ñïàðòà
ÿëåéùèíÿ àãðåññèâ áèð íèòã ñþéëÿìèøäè; áóíóí àðõàñûíúà Àôèíà îðäóëàðû
Ñïàðòàéà ãÿôëÿòÿí ùöúóìà êå÷ìèøäèëÿð. 431-úè èëäÿ áàøëàéàí Ïåëîïîí-
íåñ ìöùàðèáÿñè 404-úö èëäÿ Àôèíàíûí ìÿüëóáèééÿòè èëÿ áèòìèøäè. Õöñó-
ñèëÿ, ìöùàðèáÿíèí èêèíúè èëèíäÿ âÿáà õÿñòÿëèéèíäÿí þëÿí Ïåðèêëäÿí
ñîíðà äþâëÿò áàøûíà êå÷ìèø äåìàãîãëàð Ïåðèêë ñèéàñÿòèíèí ÿí àãðåññèâ
369
õÿòòèíè äàâàì åòäèðìèøëÿð âÿ Àôèíàíû ùÿì õàðèúè, ùÿì äÿ äàõèëè úÿùÿò-
äÿí çÿèôëÿòìèøäèëÿð. Ãåéä åòìÿê ëàçûìäûð êè, áóíäàí ñîíðà Àôèíà äå-
ìîêðàòèéàñû áèð äÿ ÿââÿëêè âÿçèééÿòèíè ÿùéà åäÿ áèëìÿìèøäèð.
Àðèñòîôàí þç ìÿçùÿêÿëÿðèíäÿ àüûð áþùðàíà äöøìöø Àôèíàíûí
èúòèìàè-ñèéàñè äöøêöíëöéöíöí ãöââÿòëè, úÿñàðÿòëè âÿ äöçýöí òÿíãèäèíè
âåðìèøäèð. Îíóí ÿñÿðëÿðèíäÿ, î çàìàíêè Àôèíà úÿìèééÿòèíèí áöòöí
òÿáÿãÿëÿðèíè — äþâëÿò àäàìëàðûíû, ñÿðêÿðäÿëÿðèíè, ôèëîñîôëàðûíû, êè÷èê,
áþéöê ìÿìóðëàðûíû ýöëöíú øÿêèëäÿ ýþðìÿê îëàð. Î, øÿùÿðëèëÿðè, êÿíä-
ëèëÿðè, ãóëëàðû, îíëàðûí ùÿéàòûíû, äöøöíúÿ âÿ ìöùàêèìÿëÿðèíè úÿñàðÿòëÿ
òÿñâèð åäèá âåðèð. Áÿçÿí êàðèêàòóðà øÿêëèíäÿ âåðèëìèø ñóðÿòëÿð áþéöéöá
òèïèêëÿøèð âÿ öìóìèëÿøèð.
Àðèñòîôàíûí ÿñàñ òÿíãèä ùÿäÿôè èøüàë÷û õàñèééÿò äàøûéàí Ïåëîïîííåñ
ìöùàðèáÿëÿðè, äàõèëäÿ èñÿ äþâëÿò áàø÷ûëàðûíûí éöðöòäöéö àüûð èãòèñàäè ñè-
éàñÿò èäè. Ýöí-ýöíäÿí äåìîêðàòèéàíûí ìöãÿääÿñ ïðèíñèïëÿðè éîõàëûðäû.
Ùÿðáè äèêòàòóðà, ìþùêÿìëÿíèðäè. Ìöùàðèáÿ þëêÿíè äèëÿí÷è âÿçèééÿòÿ
ñàëìûøäû; éîëóõóúó õÿñòÿëèêëÿð áàøëàìûøäû. Ìöãÿääÿñ àèëÿ ÿëàãÿëÿðè
äàõèëäÿí ÷öðöéöðäö. Àðèñòîôàí èñÿ Êëåîíó âÿ îíóí äîñòëàðûíû áó èúòèìàè
áÿëàíûí ìöãÿññèðè áèëäèéè ö÷öí, ùÿìèøÿ ÿñÿðëÿðèíäÿ îíëàðû òÿíãèä ùÿ-
äÿôè êèìè àëìûøäûð. Ìöãÿññèðëÿð ñèëñèëÿñèíäÿ òàðèõäÿ òàíûíìûø (Êëåîí,
Íèêèí, Ýèïåðáîë) øÿõñèééÿòëÿð îëäóüó êèìè, èíäè ìÿëóì îëìàéàí ñûðàâè
àäàìëàð äà âàðäûð êè, îõóúó î éåðëÿðè îõóäóüó âàõò ÷ÿòèíëèê ÷ÿêèð. Àðèñ-
òîôàí ýöíöí ÿí âàúèá, ÿí çÿðóðè ñèéàñè ùàäèñÿëÿðè èëÿ ìàðàãëàíûðäû, ëàêèí
îíó ëàçûìè ãÿäÿð öìóìèëÿøäèðÿ áèëìèðäè. ßñÿðëÿðèíäÿ áÿçè ñÿùíÿëÿð
ýöíöí ôåëéåòîíó êèìè ñÿñëÿíèðäè.
Îíóí “Àòëûëàð” ÿñÿðè, ÿí êÿñêèí ñèéàñè ìÿçùÿêÿëÿðèíäÿíäèð. Áó-
ðàäà Äåìîñóí (éÿíè õàëãûí) úàíûíà äàðàøìûø äåìàãîãëàðûí, äþâëÿò
àäàìëàðûíûí èøè, ìÿãñÿäëÿðè èôøà îëóíóð. Õöñóñèëÿ, Êëåîí ìÿðêÿçäÿ äà-
éàíìûøäûð. Àðèñòîôàí Êëåîíó ÷èðêèí ìÿãñÿäëè, õàëãû þëöìÿ, àúëûüà éó-
âàðëàéàí, øÿõñè õóäáèí ìÿãñÿäëÿðëÿ õàëãû àëäàäàí áèð äåìàãîã êèìè
âåðìèøäèð. Áóðàäà òàðèõè ôàêòëàð äà ÷îõäóð. ßñÿðèí ÿñàñ ìþâçóñó
Äåìîñà ùàêèì îëìàã ö÷öí, îíóí åòèáàðûíû ãàçàíìàã ö÷öí àéðû-àéðû
äþâëÿò àäàìëàðû àðàñûíäà ýåäÿí ìöáàðèçÿäèð. Ùå÷ øöáùÿñèç, ìÿçùÿêÿ-
äÿ áó ìöáàðèçÿ ýöëöíú äÿëèëëÿð èëÿ àïàðûëûð.
Áèð íå÷ÿ ìÿçùÿêÿñèíäÿ (“Àõàðíéàíëàð”, “Ñöëù”, “Ëèñèñòðàòà”)
Àðèñòîôàí Ïåëîïîííåñ ìöùàðèáÿñèíè òÿíãèä åäèð. Î, ìöùàðèáÿíè õàëãûí,
êÿíäëèëÿðèí íþãòåéè-íÿçÿðèíäÿí òÿíãèä åäèðäè. Áó òÿíãèä åéíè çàìàíäà
370
äåìîêðàòèéàéà çèää îëàí áþéöê éåð ñàùèáëÿðèíèí àðçóñóíà ìöâàôèã èäè.
Àðèñòîôàí, ìöùàðèáÿíèí ÿäàëÿòñèç áèð ìöùàðèáÿ îëäóüóíó èçàù åòìèð.
Î, àíúàã îíóí óçóí ñöðìÿñèíÿ, íÿòèúÿäÿ ÿêèí÷èëÿðèí ÿêèá-áè÷ìÿëÿðèíÿ
ìàíå îëìàñûíà, àúëûüûí âÿ äèëÿí÷èëèéèí àðòìàñûíà ãàðøû åòèðàç åäèðäè.
Î, áàøà äöøìöøäö êè, áó ìöùàðèáÿäÿí ìöâÿããÿòè äÿ îëñà ìöÿééÿí
àäàìëàð õåéèð ýþòöðöð. Áó ìÿçùÿêÿëÿðäÿ äÿ ñûõ-ñûõ Êëåîíóí âÿ áàøãà
äåìàãîãëàðûí àäûíà ðàñò ýÿëìÿê îëóð.
“Áóëóäëàð” ÿñÿðèíäÿ Àðèñòîôàíûí ÿñàñ òÿíãèä ùÿäÿôè éóíàí ñîôèñòèêà-
ñûäûð. Áó ôÿëñÿôÿäÿ îíó ÿí ÷îõ íàðàùàò åäÿí ÿõëàã ìÿñÿëÿëÿðèäèð. Àðèñ-
òîôàíà ýþðÿ ñîôèñòëÿðèí ÿõëàãè ýþðöøëÿðè, àèëÿíèí ìöãÿääÿñ áàüëàðûíû
ãûðûð, ýÿíúëÿðè ÿõëàãñûçëûüà àïàðûá ÷ûõàðûð. Áóðàäà ÿéðèëèê èëÿ äöçëöéöí
ìöáàùèñÿñè äèããÿòè úÿëá åäèð. Ìöÿëëèô Ñîêðàòûí ñèìàñûíäà ñîôèñòëÿðèí
äöíéàýþðöøëÿðèíè, ìöùàêèìÿ öñóëëàðûíû, ùÿéàòà, àèëÿéÿ áàõûøëàðûíû êàðè-
êàòóðà øÿêëèíäÿ öìóìèëÿøäèðìèøäèð. ßñÿð Ñîêðàòûí ôÿëñÿôÿ ìÿêòÿáèíèí
éàíäûðûëìàñû èëÿ áèòèð êè, áóðàäà ìöÿëëèô þç ýþðöøëÿðèíè áåëÿ éåêóíëàø-
äûðìûøäûð: Áöòöí àèëÿ áÿäáÿõòëèêëÿðè, ÿõëàãñûçëûã — ùàìûñû ùÿìèí ñîôèñò-
ëÿðäÿí ýÿëèð. Àðèñòîôàíûí òÿíãèä ùÿäÿôëÿðèíäÿí áèðè äÿ äðàìàòóðã
Åâðèïèä âÿ îíóí éàðàäûúûëûüû èäè. Áó òÿíãèä áÿçÿí øÿõñè õàñèééÿò äàøûñà
äà, ÷îõ çàìàí äàùà ïðèíñèïèàë èäè. Áåëÿ êè, Àðèñòîôàí Åâðèïèä äðàìàòóð-
ýèéàñûíà ýÿíúëèéè ïîçàí, àèëÿíè ïèñ éîëëàðà àïàðàí, ÿõëàãè íþãòåéè-
íÿçÿðäÿí ìèñêèí, ôÿëñÿôè ìÿíàñû åòèáàðèëÿ ñîôèñòëÿðèí äÿéèðìàíûíà ñó
òþêÿí áèð äðàìàòóðýèéà êèìè áàõûðäû. Áèð ÷îõ ìÿçùÿêÿëÿðèíäÿ áóíà
êè÷èê èøàðÿëÿð âàð. Ëàêèí “Ãóðáàüàëàð” ìÿçùÿêÿñèíäÿ àðòûã áó ìÿñÿëÿ
áàø ìþâçóäóð. Åñõèë èëÿ Åâðèïèäèí äåéèøìÿñè ñèñòåìëè áèð ÿäÿáè ìöáàùè-
ñÿäèð. Äþâðöí ÿäÿáè òÿíãèäèíè, îíóí ìöíäÿðèúÿ ñÿâèééÿñèíè âÿ ìÿôêó-
ðÿâè èñòèãàìÿòèíè áàøà äöøìÿê ö÷öí áó ñÿùíÿëÿð ÷îõ ìàðàãëûäûð.
Éàðàäûúûëûüûíûí èêèíúè äþâðöíäÿ Àðèñòîôàí, è÷èíäÿ éàøàäûüû èúòèìàè
øÿðàèòè áèëàâàñèòÿ òÿíãèääÿí çèéàäÿ, ýÿëÿúÿê èúòèìàè ãóðóëóø âÿ éàõóä
àðçó åäèëìÿñè ëàçûì ýÿëÿí úÿìèééÿò ùàããûíäà áèð ñûðà óòîïèéàëàð éàðàò-
ìûøäûð. “Ãóøëàð”, “Õàëã ìÿúëèñèíäÿ ãàäûíëàð” ìÿçùÿêÿëÿðèíäÿ áåëÿ
óòîïèéàëàð âåðèëìèøäèð. Áó ìþâçó ÛÂ ÿñðèí áàøëàíüûúûíäà îëäóãúà àê-
òóàë èäè. Àüûð èúòèìàè áþùðàí, àøàüû òÿáÿãÿëÿðèí éîõñóë ùÿéàòû âÿ ñ. éåíè
áèð äþâëÿò ãóðëóøó éàðàòìàã àðçóëàðûíû ìåéäàíà ÷ûõàðûð. Ëàêèí áó óòî-
ïèéàëàðûí ñÿúèééÿâè úÿùÿòè îíäàí èáàðÿò èäè êè, áóðàäà áöòöí âÿòÿí-
äàøëàð áÿðàáÿð îëàðàã ãóë çÿùìÿòèíèí ìÿùñóëó èëÿ äîëàíìàëû èäèëÿð.
Äþâëÿò áàøûíäà ìöòÿôÿêêèð çèéàëëàð, ôèëîñîôëàð äóðìàëû èäè. Ìÿëóìäóð
371
êè, éóíàí ôèëîñîôó Àðèñòîòåë “Äþâëÿò” àäëû ÿñÿðèíäÿ óòîïèê áèð úÿìèééÿò
âåðìèøäèð. Áó ÿñÿðäÿ î, õöñóñè ìöëêèééÿòè âÿ àèëÿíè ëÿüâ åòìÿéè òÿêëèô
åäèðäè. Àðèñòîôàí èñÿ ùÿìèí óòîïèéàíû òÿíãèä åäÿðÿê þç óòîïèéàñûíû
éàðàäûð.
Àðèñòîôàí êëàññèê ìÿçùÿêÿíèí ôîðìàñûíû, îíóí ãóðóëóøóíó ìöÿé-
éÿíëÿøäèðìèøäèð. Îíóí ñÿëÿôëÿðèíäÿí áèçÿ áöòþâ áèð ÿñÿð ýÿëèá ÷ûõìà-
ìûøäûð. Àðèñòîôàí, îíëàðûí ÿëäÿ åòäèéè íàèëèééÿòëÿðè áèðëÿøäèðìèø, ìÿç-
ùÿêÿíè ñÿùíÿ ÿñÿðè ùàëûíà ñàëìûøäûð. Îíóí éàðàòäûüû ãóðóëóø, ñîíðàëàð
áàøãà ìÿçùÿêÿ éàçàíëàð ö÷öí íöìóíÿ îëìóøäóð. Àðèñòîôàí ìÿçùÿ-
êÿäÿ ÿõëàãèëèê òÿðÿôäàðû èäè. Î, ñþéöøëÿð, ÿäÿáñèç ñþçëÿð, áàéàüû ùÿðÿ-
êÿòëÿð âàñèòÿñè èëÿ ýöëöø éàðàäàí ñÿëÿôëÿðèíè êÿñêèí ñóðÿòäÿ òÿíãèä åò-
ìèøäèð. Ëàêèí áóíà áàõìàéàðàã, Àðèñòîôàíûí þç ÿñÿðëÿðèíäÿ áåëÿ áàéàüû
ñþçëÿðÿ, ÿäÿáñèç, ãàáà úöìëÿëÿðÿ ðàñò ýÿëìÿê ìöìêöíäöð. Àðèñòîôàí
òÿíãèääÿ ÷îõ úÿñàðÿòëè èäè. Îíóí òÿíãèäëÿðè ÷îõ êÿñêèí èäè. Ýöëöøö
ñöðÿêëè âÿ èúòèìàè ìÿçìóíëó èäè. Ùÿòòà ÿäÿáèééàòäà “Àðèñòîôàí ýöëö-
øö” äåéÿ áèð èñòèëàù äà âàðäûð.
Îíóí ìÿçùÿêÿëÿðè áèð ÷îõ úÿùÿòäÿí èíäè äÿ þç ãèéìÿòèíè èòèðìÿ-
ìèøäèð.

372
 ÀÒËÛËÀÐ

ÈØÒÈÐÀÊ ÅÄßÍËßÐ:
Õ à ë ã — Äåìîñ (éóíàíúà õàëã äåìÿêäèð) Õèäìÿò÷èëÿð
— ÿëäÿí äöøìöø áèð ãîúà. Ñöëù ïÿðèëÿðè
Ä à á à — Êëåîí Õ î ð — èéèðìè äþðä àòëû — ýÿíú
Ê î ë á à ñ à ÷ û — Àãîðàêðèò Àôèíà ÿéàíëàðûíäàí èáàðÿò õîð.
Á è ð è í ú è ã ó ë — Íèêè
È ê è í ú è ã ó ë — Äåìîñôåí

ÏÐÎËÎÃ

Ñÿùíÿ. Äåìîñóí åâè. Áèðèíúè ãóë (Íèêè) àüëàéà-àüëàéà ãàïûäàí ãà÷àðàã ÷ûõûð.

Í è ê è1

Àé àìàí! Âàé ùàëûìà! Âàé ùàëûìà! Àé àìàí!

Àëëàùëàð ãÿíèì îëñóí ìÿëóì ïàôëàãîíëóéà,2
Éîõ åòñèíëÿð áó éåíè áÿëàíû öñòöìöçäÿí!..
Î ùèéëÿýÿð áó åâÿ àéàã áàñàíäàí áÿðè,
Äþéöëöá-ñþéöëìÿêäÿí ýþç à÷ìûð åâäÿ ùå÷ êÿñ…

Èêèíúè ãóë (Äåìîñôåí) éöéöðÿ-éöéöðÿ ýÿëèð.

Äåìîñôåí

Àüçûí ôàë îëñóí ýþðöì!..

Ýþðöì ãÿçÿáÿ ýÿëñèí î çàëûì ïàôëàãîíëó!..

Íèêè

(Äåìîñôåíè ýþðÿðÿê)

Íÿ âàð, íÿ éîõ, íåúÿñÿí?

Äåìîñôåí

Ìÿí äÿ ñÿíèí ýöíöíäÿ, ÿëà!

373
 Íèêè

Áÿðè ýÿë ýþðÿê!

Ýÿë áèðýÿ àùö-íàëÿ åäÿê Îëèìï3 åøãèíÿ…

Ùÿð èêèñè ôëåéòà ÷àëìàüû éàìñûëàéàðàã, óëàøûðëàð.

Äåìîñôåí

Äàéàí, áÿñäèð, à ãàðäàø, íÿ ÷ûõàð çàðûìàãäàí?

Áÿëàäàí ãóðòàðìàüà, ýÿë, áèð ÷àðÿ àõòàðàã…

Íèêè

Áÿñ íåéëÿéÿê?

Äåìîñôåí

Ñÿí ñþéëÿ!

Íèêè

Éîõ, éîõ, ñÿí ñþéëÿ ýþðöì!

Ìÿíèì äèëèì ýÿëìÿéèð…

Äåìîñôåí

Çåâñ ùàããû, ñþç òàïìûðàì!

Íèêè

Ìÿí þëöì, ýÿë ñÿí ìÿíèì

Äÿðäèìè äèíëÿ, ñîíðà þçöí òÿðúöìàíûì îë!4

Äåìîñôåí

Éàõøû, ñÿí úöðÿòëÿ äå, ìÿí äÿ ñîíðà ñþéëÿðÿì.

374
 Íèêè

Öðÿéèì ýÿëìèð àõû… Áèð äÿ Åâðèïèä êèìè,

Ìàùèðàíÿ, àõûúû, ðÿâàí ñþçëÿð òàïìûðàì…

Äåìîñôåí

Éîõ, úàíûì, Åâðèïèäèí òóðïó íÿ ëàçûì áèçÿ?5

Áó àüàíûí éàíûíäàí ãà÷ìàüà áèð ÷àðÿ òàï!..

Íèêè

Éàõøû, îíäà äàëáàäàë ñþéëÿ ýþðöì: “Ýÿë úû”…

Äåìîñôåí

Éàõøû, ñþéëÿéèì: “Ýÿë úû”…

Íèêè

Èíäè áèð äÿ “ðàã” àðòûð îíëàðûí àõûðûíà!

Äåìîñôåí

Íåúÿ “ðàã”?

Íèêè

Ùÿ, “ðàã” àðòûð, èíäè äàëáàäàë ñþéëÿ”!

Äåìîñôåí

Ýÿë-úû-ðàã, ýÿë úûðàã!..

Íèêè

Ùÿ, íåúÿäèð, õîøëàäûí?

375
 Äåìîñôåí

Õîøëàìàüà õîøëàäûì, àíúàã äöçö ãîðõóðàì,

Äÿðèìèçè ñîéàðëàð!..

Íèêè

Íèéÿ êè?

Äåìîñôåí

Áèëìèðñÿíìè,
Äþéÿ-äþéÿ àäàìûí ñîéàðëàð äÿðèñèíè!..

Ùÿð èêèñè êÿäÿðëÿ ñóñóð.

Íèêè

Áó áÿëàäàí úàíûìûçû ãóðòàðìàã÷ûí ýÿëñÿíÿ

Ìÿáÿäÿ ñÿúäÿ åäèá, àëëàùëàðà éàëâàðàã!

Äåìîñôåí

Íÿ ìÿáÿä? Àëëàùëàðà èíàìûí âàðìû ñÿíèí?

Íèêè

ßëáÿò êè!

Äåìîñôåí

Áÿñ î íèéÿ?

Íèêè

Àé àõìàã, ÷öíêè ìÿíèì

Àëëàùëàð äöøìÿíèìäèð… Äåìÿëè àëëàùëàð âàð!..
376
 Äåìîñôåí

Äöçäöð! Àíúàã áàøãà áèð ÷àðÿ éîõäóð ýþðÿñÿí?

Ýÿë òàìàøà÷ûëàðà ñþéëÿéÿê äÿðäèìèçè!

Íèêè

×îõ ýþçÿë, îíäà áèð äÿ õàùèø åäÿê îíëàðäàí,

À÷ûãúà ñþéëÿñèíëÿð, ýþðÿê îéóíóìóçó
Áÿéÿíèðëÿðìè îíëàð,

Äåìîñôåí

Éàõøû, îíäà áàøëàéûì:

(òàìàøà÷ûëàðà)

ßçèç òàìàøà÷ûëàð! Áèçèì áèð àüàìûç âàð:

Ïàõëà éåìÿêäÿ ãî÷àã, ÿëäÿí äöøìöø áèð ãîúà,
Þçö äÿ ãóëàãäàí êàð, ÿòèàúû, áÿäðÿôòàð,
Îíóí àäû Äåìîñäóð, ëÿãÿáè äÿ êöò, ãàíìàç.
Êå÷ÿíëÿðäÿ áàçàðäàí áèð ãóë àëûá þçöíÿ;
Ãóë, íÿ ãóë ïàôëàãîíëó, ñÿíÿòè äÿ êè, äàááàã;
Áó áÿäçàò, áó êÿëÿêáàç ùÿð ùèéëÿäÿ óñòàäûð:
Ýÿëÿí êèìè òåç ýèðèá àüàíûí ãûëûüûíà,
Ùÿð ñþçÿ “áÿëè-áÿëè” ñþéëÿéèá éàëòàãëàíûð,
Øèðèí, éàüëû, ðèéàêàð äèëëÿð òþêöð áó ñàéàã:
“Âÿëèíåìÿòèì Äåìîñ! Áÿñäèð öçöëìÿ, äèíúÿë,
Éå, è÷, ðàùàò éûõûë éàò! Áó äà ñÿíÿ ö÷ ãóðóø!6
ßìð åäèðñÿí ùöçóðà òÿãäèì åäèì íàùàðû…”
Áåëÿ äåéèá àüàéà áèç áèøèðÿí òÿàìû
Òÿçèìëÿ òÿãäèì åäèð, ãóëëóã ýþñòÿðèð àë÷àã…
Áó éàõûíäà, Ïèëîñäà ìÿí éàüëûúà áèð øîðáà
Áèøèðìèøäèì êè, äàäû äàìàüûíäàí ýåòìÿçäè…7
Ìÿëóí îüëó éöéöðöá ãàïäû îíó áèð àíäà,
Òÿãäèì åòäè àüàéà, ÿëáÿò êè, þç àäûíäàí!..
Áèçè ãóëëóã åòìÿéÿ ãîéìóð ÿñëà, ãîâëàéûð;
Þçö äÿ áèð äÿðèíè àüàíûí áàøû öñòÿ
377
Éåëïèú êèìè éåëëÿéèð, ãà÷ûðäûð íàòèãëÿðè.
Úöðáÿúöð ôàëëàð à÷ûá äîëäóðóð ãóëàüûíû:
Éàçûã ãîúà àüëûíû èòèðèá, ìàéìàãëàøûá…
Äàááàã áóíà ñåâèíèð, áèçÿ áþùòàí àòàðàã,
Øàëëàã èëÿ äþéäöðöð; ñîíðà ãà÷ûá àëÿìÿ
Ùàé-êöé ñàëûá ãîðõóäóð, ùÿäÿëÿéèð ùàìûíû;
Äåéèð êè, “Ýþðäöíöçìö íåúÿ äþéäöðäöì ãóëó?
Ìÿíÿ áîéóí ÿéìÿéÿí øàëëàã àëòûíäà þëÿð!..”
Áó ñàéàãëà ùàìûäàí ðöøâÿò àëûð î çàëûì;
Áèç äÿ êè, âåðìÿëèéèê, íåéëÿéÿê, ÷àðÿ íÿäèð!
Éîõñà àüà åëÿ áèð äöäÿìÿ ýÿëÿð áèçÿ
Êè, äöíéà ýþçöìöçäÿ ýþíÿ äþíÿð, ãàðàëàð…

(Íèêèéÿ)

Éàõøû, äîñòóì, èíäè ýÿë éåíÿ ÷àðÿ àõòàðàã.

Ýþðÿê ùàðäà, íÿ ñàéàã, íÿ éîë, ùàíñû ÷àðÿ âàð?

Íèêè

Íÿ éîë, íÿ ÷àðÿ? Áèðúÿ, òåç îë, ãà÷àã, ãóðòàðàã!

Äåìîñôåí

Àé ùàé! Ïàôëàãîíëóíóí ýþçöíäÿí ãà÷ìàã îëàð?

Î êè, ùÿð øåéè ýþðöð, î êè, ùÿð øåéè áèëèð!
Áèð àéàüû Ïèëîñäà, áèð àéàüû ìÿúëèñäÿ,
Áàõ, áó ñàéàã!..

(Àéàãëàðûíû ýåíèø àéûðûð)

Ñàðüûñû Àøûðûì þëêÿñèíäÿ

Áèð ÿëè Îüðóñòàíäà, áèðè Ðöøâÿòèñòàíäà!..8

Íèêè

Ýþðöíöð îíäà áèçèì áèð ÷àðÿìèç âàð: þëìÿê!..

378
 Äåìîñôåí

Àíúàã þëñÿê äÿ, ýÿðÿê ëÿéàãÿò èëÿ þëÿê!

Íèêè

(ôèêèðëè)

Àõû íåúÿ ëÿéàãÿò? Þëìÿéÿ íÿ ëÿéàãÿò?

Éàõøû, ýÿë þêöç ãàíû è÷èá èíòèùàð åäÿê!
Ôåìèñòîêëóí þëöìö9 ÿí ýþçÿë áèð þëöìäö…

Äåìîñôåí

Éîõ, þêöç ãàíûíäàíñà, ýþçÿë øÿðàá éàõøûäûð,

Ýþçÿë ôèêèðëÿð âåðèð èíñàíà ýþçÿë øÿðàá!

Íèêè

Ñÿíèí äÿ ôèêðèí-çèêðèí øÿðàáäàäûð ùÿìèøÿ!

Íÿ ôèêèðëÿð îëàúàã ìÿñò àäàìûí áàøûíäà?
Äåìîñôåí

(òàìàøà÷ûëàðà)

Àé-ùàé, áó ãóðáàüàíûí ñþçëÿðèíÿ áèð áàõûí!

Øÿðàáû ïèñëÿìÿéÿ íåúÿ úöðÿò åäèðñÿí?
Øÿðàáäàí äà ôàéäàëû áèð øåé âàðìû úàùàíäà?
Ìÿñò àäàìäà òàïûëàð éåíÿ äþâëÿò, ñÿõàâÿò,
Ìÿñò àäàì ìÿñóä îëàð; çèðÿê, äèðèáàø, ãî÷àã,
Äöøìÿí ö÷öí àìàíñûç, äîñòà ìåùðèáàí îëàð,
Òåç îë, à äîñòóì, òåç îë, ìÿíÿ øÿðàá ýÿòèð êè,
Áåéíèìè éóñóí áèð àç, ôèêèðëÿðÿ éîë à÷ñûí!

Íèêè

Àíúàã áó ñÿðõîøëóãäà áèð ôàéäà ýþðìöðÿì ìÿí…

379
 Äåìîñôåí

Ýþðÿðñÿí, òåç îë, òÿðïÿí!

(Íèêè ãà÷àðàã ýåäèð)

Ìÿí äÿ óçàíûì áèð àç,

Ôèêèðëÿøèì, ýþðöì êè, øÿðàá è÷ÿíäÿí ñîíðà
Áÿëàäàí ãóðòàðìàüà íÿ éîë, íÿ ÷àðÿ äåéèì…

Íèêè áèð òóëóã ÷àõûð âÿ ïèéàëÿ èëÿ áàõûíà-áàõûíà ýÿëèð.

Íèêè

Ýèçëèíúÿ ÷ûðïûøäûðäûì, ùå÷ êÿñ õÿáÿð òóòìàäû.

Äåìîñôåí

Áÿñ ìÿëóí ïàôëàãîíëó ùàíñû úÿùÿííÿìäÿäèð?

Íèêè

Ìöñàäèðÿ åäèëìèø êþêÿëÿðäÿí þòöðöá,

Ãàðíû øèøèíúÿ è÷èá, èíäè éàòûð õîðùàõîð…

Äåìîñôåí

Îíäà ãÿäÿùè äîëäóð, êþïöêëÿíñèí àë øÿðàá!

Íèêè

(òþêÿðÿê)

Ìåùðèáàí èáëèñëÿðÿ äóà åéëÿ, óíóòìà!

(ãÿäÿùè Äåìîñôåíÿ âåðèð)

Ïðàìèà10 èáëèñèíèí áÿõøèøèíè àë, þòöð!
380
 Äåìîñôåí
(è÷ÿðÿê)
Ñÿí, åé ìåùðèáàí èáëèñ, èúàäûíà àôÿðèí!
Íèêè
Èíäè ôÿðìàíûí íÿäèð?
Äåìîñôåí
Èíäè êè, ïàôëàãîíëó
Êþïÿê êèìè êþïöáäöð, äóðìà, îíóí ôàë÷ûëûã
Äÿñýàùûíû ýÿòèð ýÿë!
Íèêè
Áàõ, áó ýþçëÿðèì öñòÿ!
(Þç-þçöíÿ)
Àõ, ñÿíèí î ìåùðèáàí èáëèñèí ýþðÿê ìÿíèì
Áó áÿëàëû áàøûìà íÿ áÿëà ýÿòèðÿúÿê!..
Ãà÷àðàã ýåäèð.

Äåìîñôåí
(òàìàøà÷ûëàðà)
Ìÿí øÿðàáäàí áèð àçúà è÷èì, î ýÿëÿíÿäÿê
Áåéíèìè éóñóí áèð àç, ôèêèðëÿðÿ éîë à÷ñûí…
È÷èð. Íèêè úÿäâÿëëÿðè ýÿòèðèá ýÿëèð.

Íèêè
Äàááàã îðäà åëÿ áèð õîðùàõîð ãîïàðûá êè,
Ýþçöíöí áÿáÿéè òÿê ãîðóäóüó áóíëàðû
×ûðïûøäûðûá ýÿòèðäèì; ÿñëà õÿáÿð òóòìàäû
Äåìîñôåí
Àôÿðèí, ñàü îë, ãî÷àã! Èíäè øÿðàáäàí òþê âåð,
Ìÿí äÿ áóíó îõóéóì…
381
 (Úÿäâÿëè àëûð)

Ýþðöì íÿëÿð éàçûëûá;

(Îõóéóð)

Àùà, íÿ äÿðèí ùèêìÿò!..

(Íèêèéÿ)

Òåç îë, áèð ãÿäÿù øÿðàá!..

Íèêè

(ãÿäÿùè âåðÿðÿê)

Àë, áÿñ ôàë íåúÿ îëäó?

Äåìîñôåí

Òåç îë, áèð äÿ òþê ýþðÿê!

Íèêè

“Òåç îë, áèð äÿ òþê” äåéÿ, éàçûëûáìû úÿäâÿëäÿ?

Äåìîñôåí

(úÿäâÿëè îõóéóð)

Åé áþéöê Áàêèä11!..

Íèêè

Íåúÿ?

Äåìîñôåí

Òåç îë, ãÿäÿùè äîëäóð!

382
 Íèêè

Ýþðöíöð Áàêèäèí äÿ õîøó âàðìûø áàäÿéÿ!..

Äåìîñôåí

Àõ ðÿçèë ïàôëàãîíëó! Ýþðöíöð þç áàðÿíäÿ

Áóðäà éàçûëàí ôàëäàí ãîðõóðìóøñàí!

Íèêè

Ùÿ? Íåúÿ?

Äåìîñôåí

Áóðäà îíóí íÿ úöð ìÿùâ îëàúàüû éàçûëûá…

Íèêè

Íåúÿ êè?

Äåìîñôåí

(äÿáäÿáÿëè)

À÷ûã-àøêàð ýþñòÿðèëèá ùÿð íÿ âàð:

ßââÿë, ùÿð øåéäÿí ÿââÿë, ýÿëèá êÿíäèð òàúèðè
Øÿùðèí èõòèéàðûíû þç ÿëèíÿ àëàúàã.

Íèêè

Ùÿëÿ êè, áèð òàúèð âàð… Áÿñ ñîíðà êèì ýÿëÿúÿê?

Äåìîñôåí

Ñîíðà äà áèð áàøãàñû, ãîéóí-êå÷è ÷îäàðû…

383
 Íèêè

Éåíÿ òàúèð? Áÿñ îíóí íÿ ýÿëÿúÿê áàøûíà?

Äåìîñôåí

Ñîíðà îíäàí äà õÿáèñ áèðèíè òàïàúàãëàð;

Î àüàëûã åäÿúÿê; ñîíðà äà ðÿää îëàúàã…
Îíäàí ñîíðà áîøáîüàç, äÿéèðìàíòÿê ýóðëàéàí,
Ïàôëàãîíëó áèð äàááàã ùþêìðàíëûã åäÿúÿê…

Íèêè

Äåìÿëè êè, ÷îäàðû äàááàã éûõàúàã? Éÿãèí

Ãÿäÿðèí ùþêìö áóäóð?

Äåìîñôåí

Þçöí àøêàð ýþðöðñÿí…

Íèêè

Íÿ ôÿëàêÿò!.. Ýþðÿñÿí áàøãà áèð òàúèð éîõìó?

Äåìîñôåí

Ùÿëÿ äþðäöíúö äÿ âàð; ÿëà ïåøÿ ñàùèáè!..

Íèêè

Î êèìäèð?

Äåìîñôåí

Ñþéëÿéèììè?

Íèêè

Ëöòô åëÿ, ñþéëÿ ýþðöì!

384
 Äåìîñôåí
(äÿáäÿáÿëè)
Áèð Êîëáàñà÷û ýÿëèá äàááàüû åíäèðÿúÿê?
Íèêè
Êîëáàñà÷ûìà äåäèí? Àé àëëàùëàð, íÿ ýþçÿë!
Áÿñ áó êîëáàñà÷ûíû ùàðäàí, òàïàúàüûã áèç?
Äåìîñôåí
Òàïàðûã!
Áèð êîëáàñà÷û, ÿëèíäÿ êîëáàñà äîëó áèð òàáàãëà îðõåñòðÿ ÷ûõûð.

Áóäóð, áèð áàõ, àëëàùëàðûí ùþêìèëÿ

Þçö ýÿëäè!.. Äåéÿñÿí, áàçàðà ñàðû ýåäèð…

(Áàüûðûð)

Áóðà áàõ, åé ìþùòÿðÿì êîëáàñà÷û, áóðà áàõ!

Ñÿí áèçèì þëêÿìèçèí ïÿíàùûñàí, áÿðè ýÿë!

Êîëáàñà÷û

Áàø öñòÿ, áóéóð, áóéóð, ùàíñûíäàí èñòÿéèðñÿí?

Äåìîñôåí

Äîñòóì, ãóëàã àñ ìÿíÿ,

Áÿõòèíäÿí, òàëåéèíäÿí ýþçÿë õÿáÿðëÿð âåðèì…

Êîëáàñà÷û ñÿùíÿéÿ éàíàøûð.

Íèêè

Òàáàüû ãîéñóí éåðÿ; ñÿí äÿ ôàëûíû ñþéëÿ,

Ãîé êèøè þç ýÿëÿúÿê ñÿàäÿòèíè áèëñèí;
Ìÿí äÿ ýåäèì äàááàüà ýþç éåòèðèì ýèçëèúÿ…

(Ýåäèð)
385
 Äåìîñôåí

(Êîëáàñà÷ûéà)

ßââÿëúÿ òàáàüûíû éåðÿ ãîé, áèð ðàùàò îë!

Êîëáàñà÷û òàáàüû éåðÿ ãîéóð.

Èíäè äÿ áó òîðïàüà, àëëàùëàðà ñÿúäÿ åò!

Êîëáàñà÷û

(ñÿúäÿ åäÿðÿê)

Éàõøû, ñîíðà íÿ îëñóí?

Äåìîñôåí

Ñàëàì, åé íÿúèá êèøè!

Áó ýöí ùå÷ áèð øåé îëàí ñàáàù ùÿð áèð øåé îëàð!
Ñàëàì, åé ÿçÿìÿòëè Àôèíàíûí ùàêèìè!

Êîëáàñà÷û

Áó íÿ èøäèð, ÿçèçèì? Íÿ êîëáàñà àëûðñàí,

Íÿ äÿ êè, áîüàçûìû éàøëàéûðñàí, öñòÿëèê
Áèð äÿ ëàüà ãîéóðñàí!..

Äåìîñôåí

Àé àõìàã, áîüàç íÿäèð? Áèð áóðà áàõ, ýþð íÿ âàð!

(Òàìàøà÷ûëàðû ýþñòÿðèð)

Áàõ, îðäà î ìèíëÿðúÿ àäàìû ýþðöðñÿíìè?

Êîëáàñà÷û

ßëáÿòòÿ êè, ýþðöðÿì…

386
 Äåìîñôåí

Áóíëàðûí ùàìûñûíà —
Áàçàðëàðà, ìÿúëèñÿ, áàðýàùà, ùÿð áèð øåéÿ,
Ñÿí ùàêèì îëàúàãñàí! Øóðà ñÿíèí ÿëèíäÿ
Áèð îéóíúàã îëàúàã… Áöòöí ñÿðêÿðäÿëÿðè
Ìöùàêèìÿ åäÿúÿê, áÿçÿéÿúÿê, ãûðõàúàã,
Ãûçëàðû ÷ÿêÿúÿêñÿí êåô÷èí Ïðèòàíåéÿ12…

Êîëáàñà÷û

Êèì? Ìÿíìè?

Äåìîñôåí

ßëáÿòòÿ, ñÿí!.. Ùÿëÿ áóíëàðäà íÿ âàð!

Áóðà, áèð àç éóõàðû, áèð áóðà äûðìàø ýþðöì!
Äÿíèçè, àäàëàðû ýþðöðñÿíìè, áàõ, îðäà?

Êîëáàñà÷û

Ùàìûñûíû ýþðöðÿì.

Äåìîñôåí

Î éöêëö ýÿìèëÿðè?

Êîëáàñà÷û

Ýþðöðÿì, ùÿ, ýþðöðÿì…

Äåìîñôåí

Áèð ýþð, ñÿí íÿ õîøáÿõòñÿí!

Èíäè äÿ ñàü ýþçöíëÿ Êàðèéàéà ñàðû áàõ,
Ñîë ýþçöíëÿ Êàðôàýåí ñàùèëëÿðèíè ñåéð åò!
387
 Êîëáàñà÷û

Ýþçëÿðèì ÷àø îëàð êè, ýþðöíöð êè, äîüðóäàí

Ìÿíÿ êÿú áèð ñÿàäÿò íÿñèá îëàúàã, åéâàù!

Äåìîñôåí

Éîõ, åé ãöäðÿòëè ùàêèì! Ôàëäà áåëÿ äåéèëèð:

Áöòöí áóðäà íÿ âàðñà, ñÿí ñàòûá-ñîâàúàãñàí…
Ôàëûí äöìäöç ÷ûõàúàã!..

Êîëáàñà÷û

Àõû íåúÿ, íÿ ñàéàã,

Àäè áèð êîëáàñà÷û éåêÿ àäàì îëàúàã?

Äåìîñôåí

Åëÿ èø äÿ áóíäàäûð: ñÿí ùÿéàñûç, øÿðÿôñèç,

Ðÿçèë, áîøáîüàç, àë÷àã îëäóüóíà ýþðÿ äÿ
Áþéöê ìÿíñÿá ñàùèáè áèð àäàì îëàúàãñàí!

Êîëáàñà÷û

Éîõ, éîõ ìÿí ùå÷ þçöìäÿí áÿäýöìàí-çàä äåéèëÿì.

Äåìîñôåí

Àõ, àìàí àé àëëàùëàð! Àõû íèéÿ, à êèøè?

Éîõñà, øÿðÿôëè-øàíëû áèð êå÷ìèøèí âàð ñÿíèí?
Éîõñà àäëû ÿúäàäûí, ÿñëèí-íÿúàáÿòèí âàð?

Êîëáàñà÷û

Éîõ, éîõ, áóíà ÿìèí îë: íàíÿúèáÿì, áÿäÿñèë!

Äåìîñôåí

Îíäà áÿõòèí à÷ûãäûð, õîøáÿõò äîüóëìóñàí ñÿí!

388
 Êîëáàñà÷û
Àõû áèð äÿ, ÿçèçèì, ìÿíèì ñàâàäûì àçäûð…
Ýöúëÿ-çîðëà áèð àç-ìàç îõóìàüû áèëèðÿì.

Äåìîñôåí

Ùàéûô, ùàéûô… Ùå÷ ýÿðÿê îíó äà áèëìÿéÿéäèí!

Ôèòíÿêàðëûã åòìÿéÿ íÿ ìÿëóìàò, íÿ ñàâàä?
Áó èø íÿúèá-íàìóñëó àäàìûí èøè äåéèë,
Úàùèëëÿðèí, íàùàìâàð àâàìëàðûí èøèäèð…
Äîñòóì, èíäè ãóëàã àñ, áèð ýþð Ôåáèí ôàëûíäà
Íÿ äåéèëèð.

Êîëáàñà÷û

Íÿ âàð êè?

Äåìîñôåí

Çåâñ ùàããû, ÷îõ ýþçÿëäèð,

×îõ ùèêìÿòëè ñþçëÿðäèð, àíúàã ìÿíà úÿùÿòäÿí
Áèð àçúà ãàðûøûãäûð, ÷ÿòèí áàøà äöøÿðñÿí…

Òÿíòÿíÿëè áèð àùÿíýëÿ úÿäâÿëè îõóéóð.

“Îë ýöí êè, ãÿçàíûí ãÿçÿáèëÿ èòè úàéíàã ãàðà-ãàðòàë

Ãàíëàð ñîðàí îë ÿôè èëàíëà ýþðöøöá öç-öçÿ ýÿëäè.
Íàîóä îëàúàã Ïàôëàãîíóí êèðëè ùÿôèäè âÿ î ýöíäÿí
Êîëáàñ÷ûëàð þâëàäû îëóá øàíö-øÿðÿôëÿ íöúÿáàäÿí,
Àëëàùëàðûí ÿìðèëÿ äàùà ÿë ÷ÿêèáÿí êîëáàñàëàðäàí
Ùàêèìëèéÿ íàèë îëàúàãäûð, ÿáÿäè øþùðÿò è÷èíäÿ…”

Êîëáàñà÷û

Éàõøû, áóíäàí ìÿíÿ íÿ? Éàõøû áàøà ñàë ýþðöì?

Äåìîñôåí

“Ãàðà ãàðòàë” Ïàôëàãîí èòèíèí ëÿãÿáèäèð.

389
 Êîëáàñà÷û

Áÿñ “èòè úàéíàã” íÿäèð?

Äåìîñôåí

Ùàìàí úàéíàãëàðûéëà
Éóðäóí áöòöí âàðûíû ãàìàðëàéûð î àë÷àã…

Êîëáàñà÷û

Áÿñ “èëàí” íÿ äåìÿêäèð?

Äåìîñôåí

Áó êè, àøêàð áèð øåéäèð:

Áèëìèðñÿí êè, èëàí äà, êîëáàñà òÿê óçóíäóð?
Èëàí ãàí ñîâóðàíäûð, êîëáàñà ãàíäàí îëóð…
Ôàë äåéèð êè, ãàðòàëû òÿëÿô åäÿúÿê èëàí,
Ùàêèì îëàúàã, ÿýÿð ÿë ÷ÿêñÿ ïåøÿñèíäÿí!..

Êîëáàñà÷û

Åëÿñÿ, ìÿí ðàçûéàì, àíúàã áèð øåé äÿ âàð êè,

Áèëìèðÿì ùþêóìÿòè íåúÿ èäàðÿ åäèì.

Äåìîñôåí

Áóíà íÿ âàð êè? Éåíÿ ÿââÿëêè ïåøÿí êèìè,

Äþé, ÿç, ñîíðà áóíëàðû éàõøûúà ãàò-ãàðûøäûð,
Èñòèîò âóð, äóç âóð, éàüëà; áèð äÿ öñòöþðòöëö
Øèðèí ñþçëÿð äÿ èøëÿò, ãàò àúûéà øèðèíè…
Ìöõòÿñÿð êè, áîéóíà áè÷èëèá ôèòíÿ-ôÿñàä,
Ùàêèì îëà áèëìÿéÿ ùÿð íÿ äåñÿí, ñÿíäÿ âàð:
Þçöí áàçàð àäàìû, ùåéâÿðÿ, ñÿñèí äÿ ýóð…
Áèë êè, ôàëäà áÿõòèíÿ ùþêìðàíëûã éàçûëûá:
×ÿëÿíýè òàõ áàøûíà, àëëàùà äóà åéëÿ,
Äöøìÿíëÿðÿ äþéöøäÿ ñÿíèí ìöèíèí îëñóí.
390
 Êîëáàñà÷û

Éàõøû, áÿñ þçöìöçÿ òÿðÿôäàð ùàðäà òàïàã?

Äàááàã äþâëÿòëèëÿðè ñàëûá ãîðõó-öðêöéÿ,
Êàñûáëàðûí äà îíäàí çÿùëÿñè ýåäèð òàìàì…

Äåìîñôåí

Òÿðÿôäàð ÷îõ òàïûëàð, — ìèíëÿðúÿ àòëûëàð âàð,

Îíëàð ùàìûñû éÿãèí òÿðÿôäàð îëàð áèçÿ.
Áèçèìëÿ ÿëáèð îëàð, íàìóñëó âÿòÿíäàøëàð,
Áèð äÿ êè, äöøöíúÿëè, çÿíýèí òàìàøà÷ûëàð…
Àïîëëîí äà áó èøäÿ êþìÿê åëÿéÿð áèçÿ…
Äöçäöð, áèçèì àêòéîð òàõäûüû ìàñêàñûíäàí
Î ãÿäÿð äÿ áÿíçÿìèð ÿñë ïàôëàãîíëóéà.
Àíúàã òàìàøà÷ûëàð ùàìû àðèô àäàìäûð,
Ùàìû éàõøû òàíûéûð îíóí êèì îëäóüóíó…

Êîëáàñà÷û

Àé àìàí, ïàôëàãîíëó þçö ýÿëèð äåéÿñÿí!..

Îðõåñòðäÿ î éàí-áó éàíà ãà÷ûð. Êëåîí ãûçûøìûø ùàëäà éöéöðÿ-éöéöðÿ ýÿëèð.

Êëåîí

Àëëàùëàðà àíä îëñóí, õàëãà ãàðøû áÿä ÿìÿë

Ãÿñäèíäÿí ñèç þçöíöç ïåøìàí îëàúàãñûíûç!

(Äåìîñôåíèí è÷äèéè ãÿäÿùè ýþðöð)

Àùà, áÿñ áó Õàëêèäà ãÿäÿùè íÿäèð áóðàäà?

Äåìÿê öñéàí ãàëäûðìàã èñòÿéèðñèíèç îðäà!
Ðÿää îëñóíëàð ìÿëóíëàð! õàèíëÿðÿ þëöì, ãàí!

(Êîëáàñà÷ûíû ãîâàëàéûá òóòìàã èñòÿéèð)

391
 Äåìîñôåí

Ùåé, ùåé! Ùàðà ãà÷ûðñàí? Ãàéûò, åé àëèúÿíàá!

Åé ÿçèç Êîëáàñà÷û, éåòèì ãîéìà þëêÿíè!

ÁÈÐÈÍÚÈ ×ÅÒÀ

ÏÀÐÎÄ

Äåìîñôåí

(áàüûðûð)

Àé àòëûëàð, èýèäëÿð! Äàäà ÷àòûí, àìàíäûð!

Åé Ñèìîí! Åé Ïàíåòè! Éåòèøèí ñàü úèíàùäàí!

(Êîëáàñà÷ûéà)

Ýÿëèðëÿð, ñÿí äÿ ãàéûò, äþéöøÿ ýèð, ãîðõìà ùà!

Áèð áàõ, òîç ýþéÿ ãàëõûð, áèçÿ êþìÿê éåòèøèð!
Ùàéäû, úöðÿòëÿ âóðóø, ãîâ þíöíäÿí!

Èêè éàðûì õîðà áþëöíìöø èéèðìè äþðä àòëûäàí èáàðÿò õîð îðõåñòðÿ ýèðèð.

Áèðèíúè éàðûìõîð áàø÷ûñû

ÅÏÈÐÐÅÌÀ

Âóðóí, âóðóí î àë÷àüû âóðóí î ìöôòÿõîðó!

Âóðóí, àúýþç òöôåéëèíè, ãàí ñîðàí ùþðöì÷ÿéè!
Âóðóí, âóðóí î ðÿçèëè, âóðóí, âóðóí õàèíè!
×îõäóð îíóí áèäÿòëÿðè, ÷îõäóð îíóí ýöíàùû.
Âóðóí, âóðóí áàø-ýþçöíÿ, éàíûíà-éàíáûçûíà!
Òöïöðöí î ïèñ öçöíÿ, ùöúóì åäèí, ãîéìàéûí,
Ãîéìàéûí êè, ãà÷ûá ýåäÿð, î ãî÷àãäûð ãà÷ìàüà
Î Ïíèêñè13 ãîéóá ãà÷àí Åâêðàò òÿê ãî÷àãäûð!..
392
 (Àòëûëàð Êëåîíó ãîâàëàéûðëàð)

Êëåîí
(ãà÷à-ãà÷à)

Åé ðÿèñëÿð, ùàêèìëÿð! Åé ö÷ ãóðóøëóã äîñòëàð!14

Ìÿí êè, ÿéðèäÿí-äöçäÿí ñèçÿ áîë-áîë éåäèðòäèì!
Ýÿëèí, ÷àòûí äàäûìà, õàèíëÿð äþéöð ìÿíè!..

Èêèíúè éàðûìõîðóí áàø÷ûñû

(äÿñòÿñèëÿ Êëåîíóí ãàáàüûíû êÿñèð)

ÀÍÒÅÏÈÐÐÅÌÀ

Úÿçàíäûð, ÷ÿê! Ñÿí êè, ïàéû ùàãã-ùåñàáñûç éåéÿðäèí!

Ñÿí êè, ìÿùêóì îëàíëàðûí àõòàðàðäûí úèáèíè.
Ðöøâÿò ö÷öí úàí âåðÿðäèí, úàí àëàðäûí ùàìûäàí,
Âÿòÿíäàøëàð àðàñûíäàí úèáè äîëó, áàøû áîø
Àäàìëàðû àõòàðàðäûí, êå÷èðÿðäèí ïÿíúÿíÿ;
Õåðñîíåñäÿí ÷àüûðàðäûí ìÿùêÿìÿéÿ îíëàðû,
Ñîéóá ñîíðà äèëÿí÷è òÿê ñàëàðäûí áóðäàí éîëà…
Ðÿää îë, ðÿää îë! Ùàìû ñÿíÿ íèôðÿò åäèð, à ìÿëóí!..

Êëåîí

Ñèç äÿ ìÿíè ãîâóðñóíóç? Ìÿí êè, ñèçè ñåâèðÿì,

Áó úÿçàíû ñèçèí ö÷öí ÷ÿêèðÿì ìÿí, à äîñòëàð,
Ìÿí ñèçÿ áèð ùåéêÿë ãîéìàã èñòÿéèðäèì, àù, ÿôñóñ!..

Õîð áàø÷ûñû

ÑÎÍ ÅÏÈÐÐÅÌÀ

Áó ùèéëÿýÿð àë÷àüà áàõ, áóíóí ôåëèíÿ áèð áàõ!

Áèçè ãîúà ùåñàá åäèá äèëÿ òóòóð áó àõìàã…
Áèð éàõûí ýÿë, ýþð äàäûíû âóðàúàüûì çÿðáÿíèí
Ùàðà ãà÷ñàí, ãîë-ãàáûðüàí ÿçèëÿúÿê, ÿìèí îë!..
393
 Êëåîí

(áàüûðûð)

Éåòèø, åé Õàëã! Åé øÿùÿð! Ãóðäëàð éåäèëÿð ìÿíè!

Äåìîñôåí

×ûüûðìàãäà ãî÷àãñàí!.. ×àõíàøäûðìà øÿùÿðè!

Êëåîí

Ìÿí íÿðÿìëÿ ñÿíè äÿ ãà÷ûðäàðàì þíöìäÿí!

Äåìîñôåí

(áèð êÿíàðäà äóðìóø Êîëáàñà÷ûíû ýþñòÿðèð)

Ùöíÿðèí âàð, îíó ãîâ! Îíäà ñÿíèíäèð ÷ÿëÿíý…

ßýÿð î ãàëèá ýÿëñÿ, áèçèì îëàúàã çÿôÿð!

Êëåîí

Îìó, î ãà÷àã÷ûäûð, èòòèùàì åäèðÿì îíó,

Êîëáàñàíû êÿíäèðÿ ñàòûð Ïåëîïîííåñÿ!15

Êîëáàñà÷û

Ãà÷àã÷û ñÿí þçöíñÿí! Ïðèòàíåéÿ ãàðíû áîø

Ýåäèá îðäà òûõàéûá äîëäóðàðñàí ìîòàëû!

Äåìîñôåí

Äöçäöð, äöçäöð, ãàäàüàí ÷þðÿê, éàü, ÿò, êîëáàñà,

Íÿ âàðñà, þòöðÿðñÿí, äîëäóðàðñàí ãàðíûíû!
Ùå÷ áåëÿ çèéàôÿòè Ïåðèêë äÿ ýþðìÿéèá…
394
 Êëåîí

(áàüûðûð)

Úàíûí ÷ûõàð áèð íÿðÿìäÿí!

Êîëáàñà÷û

(áàüûðûð)

Ñÿíäÿí äÿ áÿðê ÷ûüûððàì ìÿí!

Êëåîí

(äàùà áÿðêäÿí)

Áèð áàüûðñàì, áàüðûí ÷àòëàð!

Êîëáàñà÷û

(äàùà áÿðêäÿí)

Òÿïèê âóðñàì, ãàðíûí ïàðòëàð!

Êëåîí

Èñáàò åäÿðÿì — õàèíñÿí!

Êîëáàñà÷û

Þçöí åäàìà ëàéèãñÿí!

Êëåîí

Ùÿðçÿ-ùÿðçÿ äîíãóëäàíìà!

Êîëáàñà÷û

Ëîâüàëûüà ÷îõ àëäàíìà!

395
 Êëåîí

Ýþçöìöí è÷èíÿ áèð áàõ!

Êîëáàñà÷û

Ìÿí áàçàð ÿùëèéÿì, àõìàã!

Êëåîí

Ñÿíè ëàï éåðÿ ñîõàðàì!

Êîëáàñà÷û

Òöïöðñÿì, ñÿíè áîüàðàì!

Êëåîí

À÷ûã äåéèì: îüðóéàì ìÿí;

Áóíó äåéÿ áèëìÿçñÿí ñÿí!

Êîëáàñà÷û

Îüóðëóüà ìÿí äÿ âàðàì,

Îüðóíó äà îüóðëàðàì!..

Êëåîí

Úèáÿ ýèðÿí, úèáýèð, ùàé-ùàé…

(Ùàé-êöé ãîïàðûð)

Ìÿí àëÿìÿ ñàëëàì ùàðàé:

Äàèì ãóðáàí ÿòëÿðèíäÿí
Îüóðëàéûá ñàòàíäà ñÿí,
Àëëàùëàðûí øÿðÿôèíÿ
Îíäàí áèð ïàé âåðìÿëèñÿí!..
396
 ÈÊÈÍÚÈ ×ÅÒÀ

ÊÈ×ÈÊ ÀÃÎÍ

Áèðèíúè éàðûìõîð

ÎÄÀ

Åé àë÷àã, åé ùÿéàñûç, åé óòàíìàç ùåéâÿðÿ!

Î ìóðäàð èøëÿðèíäÿí
Äöíéà úÿçàíà ýÿëèá, òÿíýÿ ýÿëèáäèð Ïíèêñ,
Ìÿùêÿìÿëÿð, ìåéäàíëàð,
Áàçàðëàð âÿ äöêàíëàð…
Ñÿí, åé íàããàë ìöãÿââà,
×àõíàøäûðäûí øÿùÿðè,
Àëò-öñò åòäèí ùÿð éåðè!..
Ìöãÿääÿñ Àôèíàíû òÿíýÿ ýÿòèðäè íÿðÿí,
Ãîíóá ãàéà öñòöíÿ
Áèð ãàðàáàòäàã êèìè,
Áèçèì ìöòòÿôèãëÿðäÿí áàú-õÿðàú äà ýöäöðñÿí!

Êëåîí

Áèëèðÿì ùÿäÿíèçèí àñòàðûíû-öçöíö…

Êîëáàñà÷û

Àñòàðäàí áàøûí ÷ûõàð, ìÿí ÿò òàíûéàí êèìè,

Î éàçûã êÿíäëèëÿðÿ ÿéðè-öéðö áè÷ÿðÿê,
×öðöìöø äÿðèëÿðè ñàòìàüà ÷îõ ãî÷àãñàí!
Áèðúÿ ýöíöí è÷èíäÿ äàüûëûð ÷ÿêìÿëÿðè…

Äåìîñôåí

Î ìÿíèì äÿ áàøûìà áèð áåëÿ èø ýÿòèðäè;

Äîñò-àøíà ýöëäö ìÿíÿ, áèàáûð îëäóì òàìàì,
Ïåðãàñà16 éåòèøìÿìèø ãàëäûì ëàï àéàãéàëûí…
397
 Èêèíúè éàðûìõîð

Ñÿí ÿââÿëäÿí ãàáàñàí,

Ùÿì ùåéâÿðÿ, ùÿì àõìàã!
Ñÿí êèìè àë÷àãëàðûí,
Àáðû-ùàéàñû îëìàç!
Ñîéìàãäà áèðèíúèñÿí, òåàòðäà áèðèíúè;
Ãèïïîäàì îüëó17, éàçûã äàë úÿðýÿäÿ ñûõûëûð…
Áÿõòèìèçäÿí, íÿ éàõøû áèð áàøãàñû òàïûëäû,
Ñÿíäÿí äàùà ùÿéàñûç, ñÿíäÿí äàùà ùèéëÿýÿð!
Ñÿíèí þùäÿíäÿí, ÿëáÿò, àíúàã áåëÿñè ýÿëÿð!
Àáðû éîõ, ùÿéàñû éîõ,
Ùèéëÿäÿ óñòàäûð ÷îõ!

Áèðèíúè éàðûìõîðóí áàø÷ûñû

Èíäè ýþñòÿð, àé ãî÷àã, ýþðÿê çàòûíäà íÿ âàð,

Ýþñòÿð êè, áîø áèð èøäèð åëì îõóìàã, ìÿðèôÿò!

ÅÏÈÐÐÅÌÀ

Êîëáàñà÷û

Ãîéóí ìÿí äåéèì ñèçÿ áóíóí êèì îëäóüóíó…

Êëåîí

ßââÿë ýÿðÿê ìÿí äåéÿì!

Êîëáàñà÷û

Ìÿí äÿ ñÿí òÿê îüðóéàì!

Äåìîñôåí

Ðàçû ãàëìàñà, ñþéëÿ: “Îüðóéàì ÿñëÿí-íÿñëÿí!”

398
 Êëåîí

Áèð ãîéñàíà äàíûøàì!

Êîëáàñà÷û

Ãîéìàðàì!

Êëåîí

(îíà ùöúóì åäèð)

Éîõ, ãîéàðñàí!

Êîëáàñà÷û

Ñÿíÿ äåäèì ãîéìàðàì! Ýÿëèðñÿí, ýÿë, áó ìåéäàí!

×èðìÿéèì ãîëëàðûìû, ýÿë, âóðóøàã, ýÿë, ýþðÿê!

Âóðóøóðëàð. Êëåîíó äþéöðëÿð.

Êëåîí

Ùèðñèìäÿí ÷àòëàéûðàì!

Êîëáàñà÷û

(ùèðñëÿ)

Àíä è÷ìèøÿì, ãîéìàðàì!

Äåìîñôåí

Íèéÿ ãîéìóðñàí, áóðàõ, ÷àòëàéûð, ãîé ÷àòëàñûí.

Êëåîí

Ñÿí êèìñÿí êè, ìÿíèìëÿ áÿùñÿ úöðÿò åäèðñÿí?

399
 Êîëáàñà÷û

Ñÿíäÿí ÿêñèê äåéèëÿì íàããàëëûãäà, éàëàíäà.

Êëåîí

Áó ìåéäàíà ýèðìÿéÿ äèëëè, äèëàâÿð ýÿðÿê!

Áèð èø öñòö à÷ìàüû áàúàð ýþðöì, àé ãî÷àã!
Áèëèðñÿíìè ìÿí êèìÿì? Ñÿíèí òÿê íàããàëëàðäàí
Áèð íàõûð äà éûüûëñà, ìÿíëÿ áàúàðà áèëìÿç!
Ýþðÿñÿí ùàíñû êöíúäÿ-áóúàãäà áèð ãÿðèáÿ,
Áèð ôÿãèð ìöùàúèðÿ ðàñò ýÿëèá èø óäóáñàí…
Îíäà äà ýåúÿ-ýöíäöç ìûðûëäàíûá ñÿðàñÿð,
Ãàðüà áåéíè éåéÿí òÿê äîíãóëäàíûáñàí éÿãèí,
Çÿùëÿñèíè òþêöáñÿí, ÿëáÿò, äîñòóí-àøíàíûí,
Íàòèã ùåñàá åäèðñÿí þçöíö ñÿí, àé àõìàã!

Êîëáàñà÷û

Áÿñ ñÿí ùàíñû ñåùðëè èêñèðäÿí è÷èáñÿí êè,

Øÿùÿðè äÿíý åäÿñÿí, áèð êÿñ äèíìÿéÿ ýÿðÿê?

Êëåîí

Ùàðäàí òàïà áèëÿðñÿí ìÿíÿ áÿðàáÿð àäàì,

Êè, áèð òèêÿ øîð áàëûã, áèð ãÿäÿù òöíä øÿðàáëà
Âÿúäÿ ýÿëèá áàüûðà, áåëÿ êè, ùöçóðóíäà
Ïèëîñ ñÿðêÿðäÿëÿðè ÿéèëèá òÿñëèì îëà!

Êîëáàñà÷û

Ìÿí äÿ áîë éàüëû òèêÿ, ãàðàúèéÿð þòöðñÿì,

Áèð ýöâÿíú øîðáà è÷ñÿì, ñîíðà ëàï áèð íÿôÿñÿ
Íèêèíè äÿ, ñÿíè äÿ, áöòöí íàããàëëàðû äà
Ãàòàðàì áèð-áèðèíÿ áèð àíäà, áèð ùÿìëÿäÿ!

Äåìîñôåí

Ãèéàìÿò äàíûøûðñàí… Áèð øåéÿ éîõàì àíúàã:

Øîðáàíû òÿêúÿ þçöí þòöðìÿê èñòÿéèðñÿí!
400
 Êëåîí

Þêöç äÿ éåñÿí Ìèëåò ÿùëèëÿ áàúàðìàçñàí!

Êîëáàñà÷û

Áîë ñîéóòìà éåñÿì ëàï ìÿäÿíëÿðè àëàðàì…

Êëåîí

Ãîé øóðàéà ãàéûäûì áèð êöé ñàëûì êè, îðäà

Êîëáàñà÷û

Ñÿíèí áàüûðñàüûíû äîëàðàì àéàüûíà!

Êëåîí

Áèð òÿïèêëÿ ìÿí ñÿíè ñàëàì îðäàí áàéûðà!

Äåìîñôåí

(îíà ùöúóì åäèð)

Åëÿ èñÿ, ìÿíè äÿ! Áèç îíóíëà ÿëáèðèê!

Êîëáàñà÷ûéà êþìÿê åäèð. Âóðóøóðëàð. Éåíÿ Êëåîíó äþéöðëÿð.

Êëåîí

(áàüûðûð)

Ãÿëèáÿ ñàëàì ñÿíè!

Êîëáàñà÷û

(áàüûðûð)

Äîüðàðàì ùÿð òèêÿíè!

401
 Êëåîí

(äàùà áÿðêäÿí)

Ëàï ýþíöíö ñîéàðàì!

Êîëáàñà÷û

(äàùà áÿðêäÿí)

Ñÿíè äóçà ãîéàðàì!

Êëåîí

Ñÿíäÿí ÷àðûã òèêÿðÿì!

Êîëáàñà÷û

Ñÿíè ãèéìÿ ÷ÿêÿðÿì!

Êëåîí

Öòÿðÿì êèïðèéèíè!

Êîëáàñà÷û

ßðèäÿðÿì ïèéèíè!

Äåìîñôåí

Áàõ, áåëÿ ùà! Ñîíðà áèç,

Àøïàç êèìè èêèìèç
Øàããàëàðûã, éàðàðûã,
Äèëèíè, ãîïàðàðûã,
Î äîíóç õèðòäÿéèíè,
Ëåøèíè, úÿìäÿéèíè,
Éåêÿ, ïèéëè ñàüðûíû,
Úèéÿðèíè-áàüðûíû
402
Äîüðàðûã, ïàð÷àëàðûã,
Ëàï úàíûíû àëàðûã!..

Èêèíúè éàðûìõîð

ÀÍÒÎÄÀ

Äàø ãàéàéà ðàñò ýÿëèá, äèíëÿéèí, ñåéð åäèí áèð.

Áó ãÿðèáÿ äàëàøìà
Ãûçûøàúàã ýåò-ýåäÿ…
Äöç ÷ûõûð ùåñàáûìûç:
Àç ãàëûá íÿòèúÿéÿ.
Ýöúäÿí äöøöáäöð äöøìÿí,
Ãîéìà ýþç à÷ìàüà ñÿí
Ãûçûøäûð, âóð, ãîéìà ùà,
Ãÿëÿ ñþêöëöð äàùà!

Áèð àç äàùà, øèääÿòëÿ, úöðÿòëÿ ùöúóì åòñÿí,

Áèç ëàï éàõøû áèëèðèê, òÿñëèì îëàúàã äöøìÿí!

Êîëáàñà÷û

Ãîðõàã îüëó ãîðõàãäûð ÿââÿëäÿí äÿ î, àíúàã

Ýþçÿ ãî÷àã ýþðöíöá; áè÷èá þçýÿ ÿêÿíè…
Áó éàõûíäà øÿùÿðÿ ýÿòèðäèéè äÿðçëÿðè,
Ãèéìÿòè ãàëõñûí äåéÿ, äîëäóðóá àíáàðëàðà.

Êëåîí

Íÿ ãÿäÿð êè, Øóðà âàð, íÿ ãÿäÿð êè, ñÿôåù õàëã

Èúëàñäà ìöðýöëÿéèð, ãîðõìóðàì òÿùäèäèíäÿí!

Èêèíúè éàðûìõîð

Àé ùÿéàñûç, àé àðñûç,
Ýþð íÿ ìÿüðóð äàéàíûð!
403
 Ýþðäöéö èøëÿðèíäÿí,
Íÿ ãîðõóð, íÿ óòàíûð!
Ëàï çÿùëÿì ýåäèð ñÿíäÿí,
ßýÿð éàëàí äåñÿì ìÿí,
Ìîðñèìèí18 ÿñÿðèíäÿ áèð ðîë íÿñèáèì îëñóí,
Éà äà ÿééàø Êðàòèí19 ãîé ìÿíÿ ãÿíèì îëñóí!
“×ÿìÿíëÿðäÿ ó÷óøàí àðûëàð òÿê ùÿð çàìàí,
Ùàíñû ÷è÷ÿéÿ ãîíñàí, îíäàí ðöøâÿò àëûðñàí!”
Áÿñäèð, àé ãî÷àã, áÿñäèð,
Óääóüóíó ãóñ áèð-áèð!..
Íÿüìÿ äåéèì ñÿíÿ ìÿí:
“Áàéðàìäûð, éå, è÷, ÿéëÿí!”
Èêèíúè éàðûìõîðóí áàø÷ûñû
Ãîíøóäà Èóë îüëó ãîúà àúäûð ùÿìèøÿ,
“Åé Âàêõ! Ñÿí, åé Áðîìè!” — äåìÿéè åòìèø ïåøÿ.
ÀÍÒÅÏÈÐÐÅÌÀ

Êëåîí
Àíä îëñóí àëëàùëàðà, ýöúöíöç ÷àòìàç ìÿíÿ,
Éàëàíñà ùàðàì îëñóí ìÿíÿ ìöôòÿ è÷àëàò…
Êîëáàñà÷û
Àíä îëñóí êþòÿêëÿðÿ, ãÿññàá òÿïèêëÿðèíÿ,
Óøàãëûãäàí ÷îõ öçëÿð ýþðöáäöð ìÿíèì öçöì…
Ùÿéàñûçëûãäà ñÿíäÿí àðòûüàì éàëàí äåñÿì,
Éåäèéèì òþð-òþêöíòö áóðíóìäàí ýÿëñèí ìÿíèì!
Êëåîí

Åé èò êèìè òóëëàíòû éåéèá áþéöéÿí ÿúëàô,

Ìÿíèì òÿê èòáàø èëÿ äþéöøìÿê ùÿääèí äåéèë.
Àøïàçëàðà äåéèðäèì: “Áàõûí áàùàð åë÷èñè -
Ãàðàíãóøëàð ýÿëäèëÿð!” — Îíëàð ýþéÿ áàõàíäà,
Éàâàøúà àøûðàðäûì éàüëûúà òèêÿëÿðè…
404
 Äåìîñôåí

Äîüðóäàí, ãî÷àãìûøñàí, éàìàí êÿëÿêáàçìûøñàí;

Ìÿñÿë âàð êè, äåéÿðëÿð: “Áàúàðàíà úàí ãóðáàí!”

Êîëáàñà÷û

ßëàëòû èø ýþðÿðäèì, öñòö à÷ûëàíäà äà

ßòè àëòûìà âóðóá àíä è÷ÿðäèì: “Ýþðìÿäèì”.
Áèð äÿôÿ áèð ïíèêñëè òóòóá ìÿíè èø öñòÿ,
Ùÿëÿ îíäà äåìèøäè: “Ôèòíÿêàð îëàúàãñàí!”

Äåìîñôåí

Êèøè äîüðó äåéèáìèø, áèëèáìèø ùöíÿðèíè,

Îüóðëàéûá äàíûáñàí, àëòäàí þòöðöá ÿòè…

Êëåîí

Ìÿí ùÿð èêèíèçèí äÿ êþïöíöçö àëàðàì,

Éåðè âèðàíà ãîéàí, äÿíèçëÿðè äàøäûðàí
Ãîðõóíú áèð ôûðòûíà òÿê úóìàðàì öñòöíöçÿ!

Êîëáàñà÷û

Õîõ, ãîðõäóì… Áèð áóíà áàõ! Êîëáàñàíû äÿíèçÿ

Òþêöá áóíà ìèíÿðÿì; òöïöðÿðÿì öçöíÿ!

(Ãàéûüà ìèíÿí êèìè òàáàüà ìèíèð)

Äåìîñôåí

(åéíè ùÿðÿêÿòëÿ)

Ìÿí äÿ áèðýÿ ìèíÿðÿì, ãàéûã ñó âåðñÿ ÿýÿð,

Áîøàëäàðàì áèð àíäà äîëàí ñóéó äÿíèçÿ…
405
 Êëåîí

(áàüûðûð)

Äåìåòðàéà20 àíä îëñóí, Àôèíàäàí ÷àëäûüûí

Î òàëàíòëàð ñÿíÿ ÷îõ áàùà òàìàì îëàúàã!

Äåìîñôåí

(êîìàíäà âåðèð)

Ùåé, à÷ûí éåëêÿíëÿðè, ôûðòûíà ùàâàñû âàð,

Áèð äÿ áóðäàí èôòèðà, áþùòàí ãîõóñó ýÿëèð!

Êîëáàñà÷û

Áèëèðÿì, Ïîòèäåéäÿí21 îí òàëàíò àøûðìûñàí…

Êëåîí

Íÿ îëñóí êè?

(Éàâàøúàäàí)

Òàëàíòû âåðñÿì, äèëèí ýþäÿëÿð?

Äåìîñôåí

Ðàçûëàøàð, åëÿäèð…

(Êîëáàñà÷ûéà)

Éåëêÿíè ãàëäûð ýþðÿê,

Äàùà éóìøàëûð êöëÿê.

Êëåîí

Èøèíè à÷àðàì ìÿí,

Îíäà ìÿùêÿìÿ ñÿíäÿí
Éöç òàëàíò àëàð, ÿëáÿò!
406
 Êîëáàñà÷û

Îíäà ñÿíäÿí, à áÿäáÿõò,

Îüóðëóã÷óí áåøúÿ éöç,
Ãà÷àã÷ûëûã÷ûí äöìäöç
Äîããóçúà éöç àëàðëàð!

Êëåîí

Ùÿëÿ áèð äèëèí äÿ âàð?

Ìÿí äÿ äåéÿðÿì îíäà,
Ñÿíèí ìóðäàð ãàíûíäà
Àëêìåîíóí22 ãàíû âàð…

Êîëáàñà÷û

Ìÿí äÿ åäÿðÿì àøêàð

Êè, ñÿíèí óëó áàáàí
Îëóá øàù ÿðêàíûíäàí.

Êëåîí

Íåúÿ, íÿ èìèø àäû?

Êîëáàñà÷û

Øàù Ãèïèíèí àðâàäû -

“Ãîéóí÷óíóí” íÿñëèíäÿí!..

Êëåîí

Àé êþïÿê, áèð äàéàí ñÿí!

Êîëáàñà÷û

Êÿñ, êþïÿéîüëó, êþïÿê!

(Äàëàøûðëàð)
407
 Äåìîñôåí

Âóð, êþòÿê öñòäÿí êþòÿê!

Êëåîí

Àé àìàí þëäöì, àìàí!..

Éîõìó áèð úàí ãóðòàðàí?

Äåìîñôåí

Áÿðê âóð, äþíöì çîðóíà!

Âóð, àìàí âåðìÿ îíà.
Áþéðöíÿ, ãàðíûíà âóð,
Âóð, âóð, îíà ãàí ãóñäóð!

(Êëåîíó äþéöðëÿð)

Áàøàòëû

(êîëáàñà÷ûéà)

Åé ìöãÿääÿñ, åé óëó, åé éåíèëìÿç ãÿùðÿìàí,

Áèçè õèëàñ åòìÿéÿ åíìèñÿí ñÿìàëàðäàí!
Äþéöøäÿ ãöäðÿòèíëÿ ìÿùâ åëÿäèí äöøìÿíè,
Àúèçëèê ëàéèãèëÿ òÿðèô åòìÿéÿ ñÿíè!..

Êëåîí

(éåðäÿí ãàëõàðàã)

Äåìåòðàéà àíä îëñóí áèëèðÿì èøèíèçè:

Ýèçëèíäÿ ùÿð íÿ þë÷öá-áè÷ìèøñèíèçñÿ, áöòöí
Éàõøû ìÿëóìäóð ìÿíÿ, ùÿð øåéäÿí õÿáÿðèì âàð.
408
 Êîëáàñà÷û

Áèç äÿ éàõøû áèëèðèê Àðãîñäàêû èøèíè!..

(Òàìàøà÷ûëàðà)

Èòòèôàã áàüëàìûð î îðäà âÿòÿí õåéðèíÿ,

Ëàêåäîìîíëóëàðëà ýèçëèíúÿ àëâåð åäèð…

Äåìîñôåí

(õûðûëòû èëÿ Êîëáàñà÷ûéà)

Éàâàø, à çàëûìîüëó, áèð àç åùòèéàòëû îë!

Êîëáàñà÷û

Éàõøû áèëèðÿì îðäà íÿ àëâåð åäèðñèíèç:

ßñèðëÿð áàðÿñèíäÿ áèð ñàçèø ùîããàñû âàð…

Äåìîñôåí

Ùÿ, áåëÿ äå? Ãàíìàçà êþòÿêëÿ ãàíäûðàðëàð!

Êîëáàñà÷û

Úöðáÿúöð ôûðûëäàãëàð ãóðóðñóíóç õÿëâÿòè…

Ìÿíè ãûçûë-ýöìöøëÿ ñóñäóðìàüà ÷àëûøìà.
Äîñòëàðûíû ýþíäÿðìÿ íàùàã éåðÿ ìèííÿòÿ…
Àôèíàëûëàðà ìÿí à÷àúàüàì ñèððèíè!

Êëåîí

Áó ñààòúà ýåäÿðÿì áóðäàí øóðàéà áèð áàø,

Èòòèùàì åäÿðÿì ñèçè ñóè-ãÿñä íèééÿòèíäÿ.
Ýåúÿ éûüûíúàãëàðû òÿøêèë åäèá ÿëàëòû
Èðàíëûëàðëà ÿëáèð öñéàí ùàçûðëàìàãäà
Áåîòèéàäà èéðÿíú èøëÿð òþðÿòìèøñèíèç…
409
 Êîëáàñà÷û

Éÿãèí Áåîòèéàäà ýþíöí ãèéìÿòäÿí äöøöá…

Êëåîí

Ùåðàêëà àíä îëñóí êè, ëàï ýþíöíö ñîéàðàì!..

(Àçüûí áèð ùÿéÿúàíëà ãà÷àðàã ýåäèð)

Õîðáàø÷ûñû

(Êîëáàñà÷ûéà)

Èíäè þç ùöíÿðèíè áóðäà ÿéàí åò áèçÿ:

Ýþðÿê óøàãëûüûíäà îüóðëàäûãëàðûíû
Íåúÿ àëòûíà âóðóá ýèçëÿäÿ áèëèðìèøñÿí…
Òåç äàááàüûí äàëûíúà ñÿí äÿ éöéöð øóðàéà!
Îðà éåòèøÿí êèìè, î ùàé-êöé ãîïàðàðàã,
Ìèí úöð áþùòàí àòàúàã ùàìûìûçûí öñòöíÿ…

Êîëáàñà÷û

Ëàï èíäèúÿ ýåäÿðÿì… Àíúàã êîëáàñàëàðû,

Áöòöí áó âàð-éîõóìó ãîéóðàì áóðäà ãàëñûí…

Äåìîñôåí

(îíà áèð ãÿäÿù øÿðàá âåðèð)

Àë, ÿââÿë áîüàçûíû áèð àçúà éàøëà ýþðÿê;

Îíäà áþùòàí, èôòèðà éàõøû ñöðöøöá þòÿð…

Êîëáàñà÷û

(è÷èð)

Àüûëëû ìÿñëÿùÿòäèð, ñÿí éàõøû ìöÿëëèìñÿí!

410
 Äåìîñôåí

Àë, áóíó äà áèð þòöð!

(Îíà ñàðûìñàã âåðèð)

Êîëáàñà÷û

Íèéÿ?

Äåìîñôåí

×öíêè ñàðûìñàã
Éàõøû øåéäèð, àäàìûí úöðÿòèíè àðòûðàð!
Èíäè éöéöð, ýåò äàùà!

Êîëáàñà÷û

Ýåäèì, áàø öñòÿ, ýåäèì!

Äåìîñôåí

Éàõøû éàäûíäà ñàõëà: äèìäèêëÿ, úûðìàãëà, äèä,

Ïèéèíè úûð, ãàíàò, õîðóç êèìè äþéöø,
Áþùòàí, èôòèðà éàüäûð, ìÿüëóá åò, òåç ãàéûò, ýÿë!

(Êîëáàñà÷û ãà÷àðàã ýåäèð. Äåìîñôåí åâÿ ýèðèð)

Ö×ÖÍÚÖ ×ÅÒÀ

ÁÞÉÖÊ ÏÀÐÀÁÀÇÀ

Õîð êîðèôåéè

Ýåò, àëëàùëàð êþìÿéèí îëñóí, øöúàÿò ýþñòÿð,

Ñåâèíäèð ãÿëáèìèçè, åé ìåéäàíëàð ùàêèìè.
Çåâñ ùèôç åéëÿñèí ñÿíè! Ãàëèá ýÿë äöøìÿíëÿðÿ,
Áàøûíäà çÿôÿð òàúû, ãÿëÿáÿ ÷ÿëÿíýëÿðè!..
411
 (Òàìàøà÷ûëàðà)

Èíäè áèð ïàðàáàçà îõóéàúàüûã ñèçÿ,

Îíà äèããÿò éåòèðèí!
Ñèçèí êè, ÿââÿëëÿðäÿ ýþçÿë òàìàøàëàðäàí
Ãÿëáèíèç, äàìàüûíûç ëÿççÿò àëìûø äîéóíúà,
ßçèç òàìàøà÷ûëàð, áèçëÿðè ïàðàáàçà
Îõóìàüà ùÿð øàèð ÷àüûðñàéäû, ýÿëìÿçäèê,
Àíúàã áó øàèðèìèç ëàéèãäèð åùòèðàìà,
Î áèçèì äîñòóìóçäóð, ùàããûí, òÿðÿôäàðûäûð.
Îä ïöñêöðÿí Òèôîíëà23 âóðóøäó úöðÿò èëÿ,
Ùàìû ùåéðÿò åäèð êè, íèéÿ áó âàõòà ãÿäÿð
Àðõîíòäàí èñòÿìÿìèø þçöíÿ õîð, àêòéîð?
Õàùèø åäèá êè, ñèçÿ äåéÿê îíóí àäûíäàí:
Íÿ ãîðõó, íÿ äÿ õÿòà ìàíå îëìàéûá îíà;
Áó ôèêèðëÿ ÷ÿêèëèá èíäèéÿäÿê áó èøäÿí:
Êîìåäèéà ÿéëÿíúÿ äåéèë, î äà çÿùìÿòäèð;
Îíóí èëùàì ïÿðèñè ëöòô åòìÿç ùÿð éåòÿíÿ.
Îíóí÷óí ãèéìÿòëèäèð ñèçèí ìÿùÿááÿòèíèç,
Éàéäà áèòÿí îòëàð òÿê ãûñàäûð îíóí þìðö.
Ãîúàëàí øàèðëÿðè éàääàí ÷ûõàðûð ùàìû:
Éàçûã Ìàãíåò24 ãîúàëûã çàìàíû çÿëèë îëäó;
Î êè, ãàëèá ýÿëÿðÿê, øàí-øþùðÿò ãàçàíìûøäû,
×àëìûøäû, îõóìóøäó ñèçÿ ùÿð úöð íÿüìÿëÿð.
Ãóø, àðû, øÿí ãóðáàüà ñÿñëÿðè ÷ûõàðìûøäû,
Àíúàã ãîúàëàí êèìè ùàìûñû ÷ûõäû éàääàí…
ßëäÿí äöøìöø ãîúàíû ëàüà ãîéóðëàð èíäè…
Êðàòèí25 íÿ ùàëäàäûð? Î äà áÿäáÿõò äåéèëìè?
Áèð çàìàí ãöðóðóíäàí éåðÿ-ýþéÿ ñûüìàçäû,
Àçüûí ñåëòÿê êå÷èðäè ÷ÿìÿíëÿðäÿí, ÷þëëÿðäÿí,
Êþêöíäÿí ãîïàðàðäû ãîúàìàí ïàëûäëàðû,
Ðÿãèáëÿðè þíöíäÿ êîë-êîñ òÿê ÿñÿðäèëÿð.
Ùÿð áèð êåô ìÿúëèñèíäÿ ýÿçÿðäè äèëäÿí-äèëÿ:
“Ðöøâÿòõîðëàð” íÿüìÿñè, “íÿüìÿêàðëàð” íÿüìÿñè…
Èíäè î ñÿðñÿìëÿéÿí, ñÿðÿêëÿéÿí çàìàíäà,
Êèôàðàñû ïîçóëóá êþêäÿí äöøäöéö àíäà,
Íèéÿ íÿçÿðäÿí ñàëûá óíóòìóøñóíóç îíó!
412
Éàçûã ãîúà î ÿééàø Êîíè26 êèìè àâàðà,
“Áàøûíäà ñîëüóí ÷ÿëÿíý”, þçö àòÿøäÿí éàíûð…
Î ÿââÿëëÿð ÷àëäûüû ãÿëÿáÿëÿð íàìèíÿ
Èíäè Ïðèòàíåéäÿ êåô åòìÿéÿ ëàéèãäè;
Î ýÿðÿê íàçó-íåìÿò, ùþðìÿò-èççÿò è÷èíäÿ
Äèîíèñ êàùèíèëÿ ÿí áàøäà îòóðàéäû!..
Êðàòåñ27 äÿ ÷îõ áÿëà ÷ÿêèáäèð ñàéÿíèçäÿ;
Øÿí ìÿçùÿêÿ áàéðàìû ýöíëÿðèíäÿ ñèçëÿðÿ
Òÿäáèðëè ñþçëÿðèëÿ ÷îõ ëÿççÿò âåðìèøñÿ äÿ,
Ñàäÿäèë àäàìëàðà ÿãë-êàìàë þéðÿäèá,
Ýàù àëãûø, ýàù ôûøãûðûã ãàçàíìûøñà, éåíÿ äÿ
Ñÿáàòëà àõûðàäÿê ÷ÿêèëìÿìèø ìåéäàíäàí…
Èíäè áèçèì øàèð äÿ ãîðõìóø áó ìèñàëëàðäàí,
Áèð äÿ î ñþéëÿéèð êè, ñöêàí÷ûëûãäàí ÿââÿë
Ýÿðÿê êöðÿê ÷ÿêÿñÿí, ñîíðà ïöøýàù îëàñàí!
ßââÿë ýÿðÿê áèëÿñÿí êöëÿéè, ôÿëàêÿòè,
Ýÿìèíè îíäàí ñîíðà þçáàøûíà ñöðÿñÿí!..
Î êè, áåëÿ àüûëëû, òÿâàçþëÿ èø ýþðöð,
Ëîâüàëàíìàäàí ñöðöð ìÿçùÿêÿ ýÿìèñèíè,
Ñèç äÿ áîë-áîë ÿë ÷àëûí, ýöú âåðèí êöðÿêëÿðÿ,
Ãîé áó øÿí ýóðóëòóëàð îíà ìöêàôàò îëñóí!
Î äà, áàøûíûí äàçû øþëÿëÿð ñà÷à-ñà÷à,
Ðàçû ýåòñèí, øÿí ýåòñèí, îíóí êþíëö øàä îëñóí!

Áèðèíúè éàðûìõîð

ÎÄÀ

Àòëàð ùþêìðàíû, ñÿí åé Ïîñåéäîí,

Õîøóí âàð àòëàðûí êèøíÿìÿñèíÿ,
Àüûð ìèñ íàëëàðûí úîøãóí ñÿñèíÿ!
Ñåâèðñÿí ýÿìèíèí þíöíäÿ ëàé-ëàé
Éàðûëàí ñóëàðûí êþïöðìÿñèíè.
Ñåâèðñÿí áÿçÿêëè ýÿðäóíÿëÿðäÿ
Ýÿçèøÿí ýÿíúëÿðèí ãàéíàøàí, äàøàí
Úîøãóí äÿñòÿñèíè, øÿí äÿñòÿñèíè.
Ñÿíèí÷èí ÿçèçäèð Ñóíèëÿ, Ãåðåñò,28
413
Ýÿë áèçèì øÿíëèéÿ, áèçèìëÿ ÿéëÿí;
Ñÿí åé Êðîí îüëó, äåëôèíëÿð øàùû,
Áèçèì Ôîðìèîíà29 ùàìè îëäóí ñÿí!
Àôèíà õàëãû äà ñÿíè ùÿð çàìàí
Áèë êè, öñòöí òóòóð ùÿð áèð àëëàùäàí.

Áèðèíúè éàðûìõîð

ÅÏÈÐÐÅÌÀ

Øÿùÿðèìèçèí øàíûíà, Ïàëëàäà þðòöéöíÿ,30

Ëàéèã îëàí ÿúäàäû ìÿäù åäèðèê áó ýöí áèç…
Äÿíèçëÿðäÿ, ãóðóäà ñàéñûç ÷àðïûøìàëàðäà,
Ãàëèá ýÿëèá áó øÿùðÿ øþùðÿò ãàçàíìûø îíëàð.
Äöøìÿíè ñàéìàçäûëàð áèçèì áàáàëàð ÿñëà,
Úîøãóí öðÿêëÿðèíäÿ çÿôÿð öìèäè âàðäû.
Äþéöøäÿ áöäðÿéÿíäÿ, ìàùèð äþéöø÷ö êèìè,
Ãàëõûá ñèëêèíÿðäèëÿð ùå÷ áèð øåéÿ áàõìàäàí,
Éåíÿ äþéöøÿ ýèðèá áàñàðäûëàð äöøìÿíè.
Ñÿðêÿðäÿëÿð çèéàôÿò èñòÿìÿçäèëÿð îíäà,
Èíäèñÿ ìöêàôàòñûç ýåòìèð îíëàð ñàâàøà.
Áèç ùàçûðûã ãÿðÿçñèç àíà âÿòÿí éîëóíäà,
Ïàê ìÿáÿäëÿð éîëóíäà äþéöøìÿéÿ ùÿð çàìàí
Ìöêàôàò èñòÿìèðèê, àðçóìóç áóäóð àíúàã:
Ìöùàðèáÿ ãóðòàðûá ôÿëàêÿò ñîâóøàíäà,
Áèçäÿí ÿñèðýÿìÿéèí ëöòô èëÿ ìÿùÿááÿòè!

Èêèíúè éàðûìõîð

ÀÍÒÎÄÀ

Áó éóðäóí ùàìèñè, ñÿí åé Ïàëëàäà,

Ýÿë, ñÿí åé áàêèðÿ, ñàë áèçè éàäà.
Éóðäóí ìöãÿääÿñäèð, ãûëûíúûí êèìè
Êÿñÿðëè áèð ãûëûíú éîõäóð äöíéàäà.
Éîõäóð ìÿëàùÿòäÿ ñÿíèí òÿê øàèð,
Ýÿë êè, ñÿíëÿ áèðýÿ çÿôÿð äÿ ýÿëñèí!
414
Ñÿí áèçÿ éàð îëäóí äàèì ñàâàøäà,
Ýÿë êè, íÿüìÿìèçèí ñÿñè éöêñÿëñèí!
Ýÿë, åé ïàê èëàùÿ, ýÿë ùàâàäàð îë,
Äþéöøäÿ áèç ýÿðÿê ãàçàíàã çÿôÿð!
Éåíÿ ÿââÿëêè òÿê ñÿí áèçÿ éàð îë,
Èýèä þâëàäûíà ãÿëÿáÿ ýþíäÿð!

Èêèíúè éàðûìõîðóí áàø÷ûñû

ÀÍÒÅÏÈÐÐÅÌÀ

Ìÿäù åäÿê áèç âÿôàëû äîñòëàðûìûç àòëàðû,

Ìÿäùÿ ëàéèã úöðáÿúöð ùöíÿðëÿð åòìèø îíëàð.
Äþéöøäÿ, øöúàÿòäÿ ùÿìäÿì îëóá áèçëÿðÿ,
Äÿíèçëÿðäÿ, ãóðóäà ñàâàøà ýåòìèø îíëàð.
Ñÿôÿð ö÷öí ýþòöðöá ãÿäÿù, ñîüàí, ñàðûìñàã,
Ñîíðà äà àäàì êèìè àëàðàã ÿëÿ êöðÿê,
Êèøíÿéÿðÿê äåìèøëÿð: “Ùàéäû ìþùêÿì éàïûøûí,
Áÿðê ÷ÿêèí êöðÿêëÿðè, à Ñàâðàñ, öðÿêëÿ ÷ÿê!”
Êîðèíôäÿ äèê ñàùèëÿ àòûëìûøëàð äàé÷àëàð31,
Äûðíàãëàðèëÿ éåðè ãàçûá ãóðìóø äöøÿðýÿ,
Ãóðó îò ÷åéíÿéÿðÿê ÿë ÷ÿêìèøëÿð éîíúàäàí,
Àëûøìûøëàð þçëÿðè éåíýÿú òóòóá éåìÿéÿ.
Êîðèíô éåíýÿúè Ôåîð32 îíäà áåëÿ áàüûðìûø:
“Âàé Ïîñåéäîí, àòëûëàð ãûðäû áèçè, àé àìàí!
Íÿ ãóðóäà, íÿ ñóäà âåðìèðëÿð áèçÿ àìàí!

ÄÞÐÄÖÍÚÖ ×ÅÒÀ

Êîëáàñà÷û, áàøûíäà ÷ÿëÿíý, ýÿëèð.

Áàøàòëû

Ñÿíÿ ñàëàì îëñóí, åé ìÿðä ãÿçÿíôÿð!

Ñÿí áèçè, ýþçëÿðè éîëäà ãîéìóøäóí.
×îõ øöêöð, ãàéûäûá ýÿëäèí ìöçÿôôÿð,
Äå ýþðÿê, øóðàäà íåúÿ âóðóøäóí?
415
 Êîëáàñà÷û

Íåúÿìè? Øóðàéà ðÿèñ îëäóì ìÿí!

Áèðèíúè éàðûìõîð

ÎÄÀ

Èíäè àðòûã ùàìû

Øàä îëñóí ýÿðÿê!
Ñþçëÿðèí ýþçÿëäèð, èøëÿðèí ÿëà,
Áèð äàíûø ýþðÿê!
Ãûçüûí äþéöøäÿí
Äàíûø áèçÿ ñÿí.
Óçóí äà îëñà,
Íÿãë åéëÿ áèð-áèð.
Åé äîñò, òåç äàíûø,
Áèçè ñåâèíäèð!..

Êîëáàñà÷û

ÅÏÈÐÐÅÌÀ

Äîüðóäàí äàíûøìàüà ëàéèãäèð áó ÿùâàëàò:

Àðäûíúà äöøöá ýåòäèì, òåç éåòèøäèì äàááàüà,
Øóðàéà ÷àòàí êèìè, î ùàé-êöé ãîïàðàðàã,
Õÿéàíÿòäÿ èòòèùàìà áàøëàäû àòëûëàðû.
Ôèòíÿêàð áàüûðòûëàð, äÿùøÿòëè ñþçëÿð èëÿ
Èñòÿäè ãîðõóäàðàã, èíàíäûðà ùàìûíû.
Øóðàäà îòóðàíëàð áó ôÿñàäû äèíëÿéèá,
×àòäûëàð ãàøëàðûíû, àüûçëàðû ÿéèëäè;
Ñàíêè öç-ýþçëÿðèíäÿí ëàï çÿùðèìàð éàüûðäû…
Ìÿí áóíó ýþðÿí êèìè, äóéäóì êè, èø õàðàáäûð,
Áó áþùòàí, áó èôòèðà àëäàäàúàã îíëàðû…
Þç-þçöìÿ äåäèì êè: “Åé ôÿñàä èáëèñëÿðè,
Åé úèáýèðëÿð, ëîòóëàð, äîð äèáèíäÿí ãà÷àíëàð,
Ñÿí åé ìÿíèì ÿãëèìèí, ãÿëáèìèí úàíû áàçàð,
416
Åøèäèí áó äóàìû, éåòèøèí èìäàäûìà,
Ñèç ìÿíÿ ùàéàñûçëûã, âèúäàíñûçëûã ëöòô åäèí,
Ìÿíÿ ùÿðçÿ äèë âåðèí, ýóð ñÿñ ÿéëÿéèí ÿòà!”
Áó ñàéàãëà öðÿêäÿí äóà åòäèì áèð ìöääÿò;
Áó çàìàí ñàü éàíûìäà áèð íÿôÿð ýóðóëäàòäû;
Ìÿí áóíó áèð õåéèð ôàë áèëèá ñþçÿ áàøëàäûì,
Äàëûìû ñöðàùèéÿ ñþéêÿéèá áàüûðäûì êè;
“Âÿòÿíäàøëàð, äèíëÿéèí, õîø õÿáÿð ýÿòèðìèøÿì!
Èñòÿéèðÿì ùàìûäàí ÿââÿë áèëäèðèì ñèçÿ:
Ìöùàðèáÿ áàøëàíàí çàìàíäàí èíäèéÿäÿê
Øîð áàëûã áóýöíêö òÿê óúóç îëìàéûá áèëèí!”
Ùÿìèí ñààò ùàìûíûí à÷ûëäû ãàø-ãàáàüû,
Áó øàä õÿáÿð÷èí ìÿíè ùàìûñû àëãûøëàäû.
Ùÿìèí ñààò éåíèäÿí áàøãà áèð òÿêëèô åòäèì:
“Áèð ãóðóøà áèð éûüûí øîð áàëûã àëìàã ö÷öí
Ìöñàäèðÿ åäèëñèí ÷þëìÿê÷èëÿðäÿí ãàáëàð!”
Øóðà ÿçàñû ìÿíè áèð äÿ áÿðê àëãûøëàäû;
Àüçûíû àéûðàðàã ùàìûñû áàõäû ìÿíÿ…
Äàááàã äà áóíó ýþðúÿê, áàøà äöøäö ôÿíäèìè,
Øóðà èñÿ îíëàðûí áîø äàìàðûíû òàïäû;
Îíëàðà õîø ýÿëìÿê÷èí áåëÿ òÿêëèô åéëÿäè:
“Âÿòÿíäàøëàð, çÿííèìúÿ, áó õîø õÿáÿðÿ ýþðÿ
Àëëàùëàðà éöç äàíà ãóðáàí êÿññÿê, õîø äöøÿð!”
Ùÿìèí ñààò øóðàíûí îíà ÷åâðèëäè ìåéëè.
Àíúàã ìÿí äÿ ôöðñÿòè èòèðìÿéèá áèð àíäà
Éöç äàíà àðòûã äåéèá ýåðèäÿ ãîéäóì îíó,
Ùÿëÿ Àðòåìèäàéà ìèí êå÷è ãóðáàí äåäèì…
Îíäà áàëûüûí éöçö äöøÿðäè áèð ãóðóøà.
Øóðàíûí ìÿíÿ ñàðû ÷åâðèëäè éåíÿ ìåéëè.
Î, áóíó åøèäÿíäÿ åëÿ ñàðñàãëàäû êè,
Éàñàâóëëàð êþòÿêëÿ ÷ÿêèá ñàëäûëàð îíó.
Øóðà ÿçàñû èñÿ ùàìû ãàëõûá éåðèíäÿí,
Áàøëàäûëàð áàëûãäàí ñîðüó-ñóàë åòìÿéÿ.
Î ñþéëÿäè êè: “Ùÿëÿ èúëàñ äàâàì åéëÿñèí,
Ëàêåäåìîíäàí ýÿëÿí ãàñèäè äèíëÿñèíëÿð”.
Ùàìûñû áèð àüûçäàí áàüûðäû: “Ëàçûì äåéèë!
Äöøìÿíëÿð åøèäèá êè, óúóçëàøûá áàëûãëàð.
417
Èíäè ñöëù èñòÿéèðëÿð… Éîõ, áèç ðàçû äåéèëèê,
Ãîé èíäè ìöùàðèáÿ äàâàì åòñèí ñîíàäÿê!
Åé ìÿìóðëàð, øóðàíû áàüëû åëàí åéëÿéèí!”
Áåëÿ äåéèá ùàìûñû áàøëàäû äàüûëìàüà…
Ìÿí äóðìàéûá òÿëÿñèê ýåäèá ÷ûõäûì áàçàðà,
Íÿ ãÿäÿð ýþéÿðòèëÿ ñîüàí âàðäûñà, àëäûì.
Îíëàð áàëûã÷ûí ñîüàí-ýþéÿðòè àõòàðàíäà,
Ìÿí ìöôòÿúÿ ïàéëàäûì îíëàðà àëäûüûìû.
Ìÿíäÿí ðàçû ãàëäûëàð, ìèí úöðÿ äèë òþêäöëÿð,
Òÿøÿêêöð åéëÿäèëÿð, ìèííÿòèìè ÷ÿêäèëÿð…
Áèð îâóú ñîüàí èëÿ áèð ÷ÿíýÿ ýþéÿðòèéÿ
Áó ñàéàãëà øóðàíû ìÿí àëäûì þç ÿëèìÿ!

Èêèíúè éàðûìõîð

ÀÍÒÎÄÀ

Íÿ áÿõòÿâÿð àäàìñàí,
Ìÿùàðÿòèíÿ ÿùñÿí!
Äàø ãàéàéà ðàñò ýÿëèá,
Îíäàí äà óñòàñàí ñÿí!
Êÿëÿêáàçñàí, ùèéëÿýÿð,
Éàëòàãëûãäà éîõ öñòöí…
Èíäè ôèêèðëÿø ýþðÿê,
Îíà ýÿëÿñÿí öñòöí…
Ùÿëÿ áþéöê äþéöø âàð,
Áóíó éàõøû áèëèðèê.
Ãîðõìà, úöðÿòëè îë ñÿí,
Áèç ñÿíèíëÿ ÿëáèðèê!

Êîëáàñà÷û

ÀÍÒÅÏÈÐÐÅÌÀ

Îäóð ùà ïàôëàãîíëó, àüçû êþïöêëö ýÿëèð!

Ãóäóç êèìè áàüûðûð, îä éàüûð ýþçëÿðèíäÿí…
Ñàíêè ìÿíè óäàúàã… Ìöãÿââàäûð, ìöãÿââà!..
418
 Êëåîí ãÿçÿáëè, éöéöðÿ-éöéöðÿ ýÿëèð.

Êëåîí

Êþùíÿ ùèéëÿëÿðèìëÿ ñÿíè ùÿëàê åòìÿñÿì,

Ãîé ëàï ÷àòëàéûì þëöì, ëàï ýþçöíöí þíöíäÿ!

Êîëáàñà÷û

(îíó ëàüà ãîéóá àòûëûá-äöøöð)

Àé ñÿí þçöí þëÿñÿí, ëàï ãîðõäóì òÿùäèäèíäÿí!

Ùàï-ýîïóíà ýöëìÿêäÿí áàüðûì ÷àòëàéûð, áèð áàõ!

Êëåîí

Äåìåòðàéà àíä îëñóí, ñÿíè áöòöí óäìàñàì,

Äöíéàäà áèðúÿ ýöí äÿ ñàëàìàò ãàëìàéûì ìÿí!

Êîëáàñà÷û

Áîüàçûíäà ãàëàð ùà! Éàâàø óä, àøíà, éàâàø!

×àòëàñàì äà, ìÿí ñÿíè äèðè-áöòöí éåéÿðÿì!..

Êëåîí

Ïèëîñäà ãàçàíäûüûì øÿðÿô ùàããû, ìÿí ñÿíè

Ìÿùâ åäÿðÿì áöñáöòöí…

Êîëáàñà÷û

Øÿðÿôèíÿ áèð áàõûí! Áÿëêÿ áèðäÿí ñÿí þçöí

Ëàï àðõà úÿðýÿëÿðäÿ ãàëäûí øÿðÿôñèç-àäñûç!

Êëåîí

Çåâñ ùàããû òóòóá ñÿíè ëàï ãÿëèáÿ ÷ÿêÿðÿì!

419
 Êîëáàñà÷û
(òàìàøà÷ûëàðà)
Áèð ýþðöí íÿ ãóäóðóá!.. Äîéäóðóììó ãàðíûíû?
Íÿ âåðèì îíà éåñèí, õàéàëàðûì àüçûíà!..
Êëåîí
Òóòóá äûðíàãëàðûìëà ëàï ãàðíûíû úûðàðàì!
Êîëáàñà÷û
Ìÿí äÿ Ïðèòàíåéäÿ óääóüóí ãóñäóðàðàì!

Êëåîí
Ãîé Õàëã ùþêìöíö âåðñèí, ðöñâàé åäÿðÿì ñÿíè!

Êîëáàñà÷û

Ñÿíè Õàëãûí ýþçöíäÿí ñàëàðàì êþïÿê êèìè!

Êëåîí

Éîõ àé êö÷öê, î ñÿíèí ñþçöíÿ óéàí äåéèë,

Î ìÿíèì ÿëèìäÿäèð, ùÿð éàíà ñöðñÿì ýåäÿð!

Êîëáàñà÷û

Äåéÿñÿí Õàëãà ñÿí ÷îõ éàìàí áåë áàüëàéûáñàí!

Êëåîí

Îíóí ãåéäèíÿ ãàëàí, äàéÿëèê åäÿí ìÿíÿì.

Êîëáàñà÷û

Äîüðóäàí äà, äàéÿ òÿê áÿñëÿéèðñÿí îíó ñÿí:

ßí éàüëû òèêÿëÿðè þçöí þòöðöá ÿââÿë,
Ãàáàüûíäàí ãàëàíû éåäèðèðñÿí óøàüà.
420
 Êëåîí

Àëëàùëàðà àíä îëñóí, óñòàéàì áó èøäÿ ìÿí,

Õàëãû íåúÿ èñòÿñÿì, îéíàäàðàì ÿëèìäÿ!

Êîëáàñà÷û

Íÿ îëñóí êè, ìÿíèì äÿ ÿëèìäÿí ýÿëÿð áó èø…

Êëåîí

Øóðàäà éàëàí ñàòûá ìÿíÿ öñòöí ýÿëäèéèí

Êå÷ìèø îëà!.. Áèð äàùà ýþðÿ áèëìÿçñÿí îíó!
Ýåäÿê Õàëãûí éàíûíà…

Êîëáàñà÷û

Éàõøû, ðàçûéàì, ýåäÿê!

Íèéÿ äàéàíäûí ýÿë äÿ… Áÿñ íèéÿ ëÿíýèéèðñÿí?

Èêèñè äÿ Õàëãûí (Äåìîñóí) åâèíÿ éàõûíëàøûðëàð.

Êëåîí

(ãàïûíû äþéöð)

Àé Õàëã, áóéóð áàéûðà!

Êîëáàñà÷û

Áóéóð, åé úÿíàá Õàëã!

Ìÿíèì ÿçèçèì, ýþçöì, Õàëãûì, òåç îë, ýÿë áóðà!

Ïÿíúÿðÿäÿí òàãÿòñèç, àü ñà÷ëû áèð ãîúà ùàëûíäà Õàëã ýþðöíöð.

Êëåîí

Áèð áóðà ýÿë, ýþð ìÿíè íÿ ñàéàã èíúèäèðëÿð!

421
 Õàëã

(åâèí îðòà ãàïûñûíäà ýþðöíöð)

Åé ìÿíèì ïàôëàãîíëóì, êèìäèð ñÿíè èíúèäÿí?

Êëåîí

(Êîëáàñà÷ûíû âÿ õîðó ýþñòÿðèð)

Áàõ, áó, áöòöí úàâàíëàð, ùàìû — ñÿíèí öñòöíäÿ.

Õàëã

Íèéÿ êè?

Êëåîí

Ñÿíÿ îëàí ìÿùÿááÿòèìäÿí þòðö!

Õàëã

(Êîëáàñà÷ûéà)

Ñÿí êèìñÿí, ñþéëÿ ýþðöì?

Êîëáàñà÷û

Ìÿíìè? Îíóí ðÿãèáè!

Ñÿíè ÷îõäàí ñåâèðÿì, ÷îõäàí àðçó åäèðÿì
Áèð ÷îõ íÿúèá, øÿðÿôëè âÿòÿíäàøëàðëà áèðýÿ
Ñÿíÿ õèäìÿò åéëÿéÿì… Àíúàã î ãîéìóð áèçè…
ßðêþéöí óøàã êèìè ñÿí äÿ øûëòàã åäèðñÿí,
Íÿúèá õàäèìëÿðèíè ãîâëàéûðñàí ãàïûíäàí:
Øàì÷ûëàð, äÿðè÷èëÿð, äàááàüëàð, ýþí ñîéàíëàð
Éàíûíäàí ÿêñèê îëìóð… Íÿ óéìóøñàí îíëàðà?!

Êëåîí

Õàëãà ìÿí õåéèðëèéÿì!

422
 Êîëáàñà÷û

Íÿäèð õåéðèí, äå ýþðÿê?

Êëåîí

Íåúÿ íÿäèð? Ïèëîñäàí ñÿðêÿðäÿëÿð ãà÷àðêÿí,

Ìÿí îðàíû ôÿòù åäèá õåéëè ÿñèð äÿ àëäûì…

Êîëáàñà÷û

Ìÿí äÿ ýÿçèá, äîëàøûá àøïàç äöêàíëàðûíäàí,

Îíà éàüëû øîðáàëàð îüóðëàéûá âåðìèøÿì…

Êëåîí

(Õàëãà)

Åé Õàëãûì ëàï èíäèúÿ áèð éûüûíúàã ãóð áóðäà,

Îíäà þçöí ýþðÿðñÿí, êèì ñÿíè àðòûã ñåâèð…
Ñîíðà äà þç ùþêìöíö áóðäàúà áèëäèðÿðñÿí!

Êîëáàñà÷û

×îõ ýþçÿë, ùþêìöíö âåð, àíúàã Ïíèêñäÿ éîõ!

Êîëáàñà÷û

(þç-þçöíÿ)

Àìàí, åâèì éûõûëäû! Ãîúà éàìàí ãîúàäûð;

Åâäÿ îëàíäà, éåíÿ àç-÷îõ äöøöíúÿñè âàð.
Àíúàã êè, î äàøëàðûí öñòöíÿ îòóðàíäà,
Áàøëàéûð ÿñíÿìÿéÿ, ìèë÷ÿê äîëóð àüçûíà…

Îðõåñòðÿ äîüðó éþíÿëèðëÿð. Õàëã Ïíèêñèí ïèëëÿëÿðè öñòöíäÿ îòóðóð.

423
 ÁÅØÈÍÚÈ ×ÅÒÀ

ÁÞÉÖÊ ÀÃÎÍ

Áèðèíúè éàðûìõîð

ÎÄÀ

Éåëëÿíäèð éåëêÿíëÿðè, à÷ûãäûð ãàðøûíäà éîë,

Äþéöøêÿí îë, ìÿüðóð îë!
Äöøìÿíèíè ìÿùâ åëÿ,
Ãûëûíú êèìè àìàíñûç, êÿñÿðëè áèð äèë èëÿ.
Ùèéëÿýÿðäèð äöøìÿíèí:
Î, ñÿíÿ ùöúóì åäÿð ýèçëè-ýèçëè àðõàäàí,
Ìèí ùèéëÿ ãóðàð éÿãèí…
Øèìøÿê îë, áàøûíäà ÷àõ, ñÿí îíà âåðìÿ àìàí!

Áèðèíúè éàðûìõîðóí áàø÷ûñû

Àíúàã åùòèéàòëû îë, î ñÿíÿ ñîõóëìàäàí,

Ùàçûð ñàõëà ýÿìèäÿ èïëÿðè, áîðàçëàðû,
Áàòàíäà õèëàñ åäÿí òèðëÿðè, êîëàçëàðû…

Êëåîí

ÅÏÈÐÐÅÌÀ

Éóðäóìóçó ãîðóéàí Àôèíà èëàùÿéÿ

Àíä è÷èá ñþéëÿéèðÿì: ÿýÿð Õàëãûìà ìÿí äÿ
Ëèñèêë33, éà Ñàëàáõî âÿ éàõóä Êèíà34 êèìè
Äîüðóäàí áþéöê õèäìÿò åòìÿìèøñÿ, î ìÿíÿ
Ïðèòàíåéäÿ ìöôòÿ áèð çèéàôÿò ùàðàì îëñóí!
Åé Õàëã, ñÿíèí éîëóíäà òÿê áàøûìà ìÿí ÿýÿð
Ùÿäñèç äöøìÿíÿ ãàðøû ñàâàøûðàìñà, ìÿíèì
Äÿðèìè ñîéóá îíäàí ãàéûøëàð äîüðàñûíëàð!
424
 Êîëáàñà÷û

Åé õàëã, ÿýÿð ìÿí ñÿíè öðÿêäÿí ñåâìèðÿìñÿ,

ßòèìè ãèéìÿ ÷ÿêèá êîëáàñà ãàéûðñûíëàð!
ßýÿð ñÿí èíàíìàñàí ìÿíèì ñÿäàãÿòèìÿ,
Áàõ, áó òàáàã è÷èíäÿ ðàçûéàì, ïåíäèð êèìè
Îâñóíëàð îâóì-îâóì, ôÿñÿëèéÿ ãàòñûíëàð!
Áàõ, áóðàìà êå÷èðèá áèð ãÿññàá ÷ÿíýÿëèíè,
Êåðàìèêÿ ñöðöéöá áàñäûðñûíëàð ìÿçàðà!..

Êëåîí

Àìàí, Õàëãûì! Èíàí êè, äöíéàäà ùå÷ áèð êèìñÿ

Ìÿíèì òÿê ñåâÿ áèëìÿç ñÿíè, ÿìèí îë áóíà!
Áàõ, ìÿí áóðäà Øóðàäà îòóðàí ýöíäÿí áÿðè
Äîëäóðìóøàì ìàëàìàë ïóë èëÿ õÿçèíÿíè.
Ùå÷ êèìÿ ðÿùì åòìÿéèá àñûá-áàñûá êÿñìèøÿì,
Ãóðáàí îëñóí, äåìèøÿì, ùàìû ñÿíèí éîëóíäà…

Êîëáàñà÷û

Åé Õàëã, áó ùöíÿð äåéèë, áóíó ùàìû áàúàðàð,

Ìÿí äÿ ãàïûá þçýÿíèí ÿëèíäÿêè òèêÿíè
Ýÿòèðèá äåéÿðÿì êè, “Áóéóð, ÿçèçèì, þòöð!”
Îíóí ðèéàêàðëûüû àéäûíäûð; äåéèì áèð-áèð:
Î, ñÿíèí þçöíÿ éîõ, òèêÿíÿ õèäìÿò åäèð;
Ñÿí êè, âàõòèëÿ øàíëû Ìàðàôîí äþéöøöíäÿ
Ìèäèéà ãîøóíóíó äÿô åäÿí ãÿùðÿìàíñàí,
Çÿôÿðëÿ øþùðÿòëÿíèá áèçèì ôÿõðèìèç îëäóí!
Èíäè, áàõ, ãóðó éåðäÿ äàø êÿñèð ñÿíè, àíúàã
Ùå÷ âåúèíÿ àëìàéûð ñÿíèí ùàëûíû àë÷àã!
Ìÿí áóíà éîë âåðìÿðÿì… Áóéóð, ñÿíÿ íàçáàëûø
Äîëäóðóá ýÿòèðìèøÿì, àë, àëòûíà ãîé, îòóð!
Ñàëìàòèíäÿ ÿçèëÿí éàíáûçûí áèð äèíúÿëñèí…

Õàëãà áèð áàëûø âåðèð.

425
 Õàëã

(áàëûøûí öñòöíäÿ îòóðóð)

Ñþéëÿ, ñÿí êèìñÿí ãî÷àã? Äåìîêðàò Ãàðìîäèíèí35

Íÿúèá íÿñëèíÿ ìÿíñóá áèð èýèäñÿí, åëÿìè?
Àëèúÿíàá áþéöêäöð ñÿíèí õàëãïÿðÿñòëèéèí!

Êëåîí

(Õàëãà)

Íÿéèíè ñåâäèí, ñÿí äÿ áó éàëòàã ñÿðñÿðèíèí?

Êîëáàñà÷û

(Êëåîíà)

Áÿñ íåúÿ? Ñÿí êè, îíó äàùà ïèñ òîâëàéûðäûí!

Êëåîí

(Õàëãà)

Áèð äÿ äåéèðÿì: ÿýÿð ñÿíè ìÿíäÿí ÷îõ ñåâÿí,

×îõ úàí éàíäûðàí îëñà, ãóðáàí åò ìÿíè îíà!

Êîëáàñà÷û

Ñÿí þë, éàìàí ñåâèðñÿí! Ñÿêêèç ãûøäûð î áÿäáÿõò

Çèðçÿìèäÿ, áî÷êàäà, ãàðàíëûã àíáàðëàðäà,
Ãàðüà éóâàëàðûíäà òèð-òèð ÿñèð ñîéóãäàí…
Ùàíû ñÿíèí èíñàôûí? Éàçûãäà ãàëìàéûá úàí!..
Àðõèíòîëåì36 ñöëù ö÷öí ýÿëìèøäè, ãîâäóí îíó;
Ñöëù ö÷öí, ñàçèø ö÷öí ýÿëÿíëÿðè ùÿð çàìàí,
Êþïÿê êèìè äàëàéûá ãîâëàäûí ãàïûìûçäàí!..
426
 Êëåîí

×öíêè ìÿí èñòÿéèðÿì î áöòöí Åëëàäàéà

Ùàêèì îëñóí!.. Áó îíóí òàëåéèíÿ éàçûëûá:
Ýþçÿë Àðêàäèéàéà ùàêèì îëàíäàí ñîíðà,
Ýöíäÿ òàìàì áåø ãóðóø àëàúàã ÿìÿê ùàããû!
Ùÿëÿ êè, îüóðëóãëà, éà äà êè, äîüðóëóãëà
Ýöíäÿ ö÷ ãóðóø ïàéû ÷àòäûðûðàì îíà ìÿí…

Êîëáàñà÷û

Çåâñ þçö øàùèääèð êè, ñÿí îíó Àðêàäèéàéà

Ùàêèì åòìÿê ãÿñäèíäÿ äåéèëñÿí ÿñëà!.. Ñÿíèí
ôèêðèí-çèêðèí áóäóð êè, øÿùÿðëÿðè ñîéàñàí,
Òàëàéàñàí; áîë ðöøâÿò àëûá þçöí äîéàñàí…
Õàëãûí áàøû ãàðûøñûí ùÿðáèí êåøìÿêåøèíÿ,
Ñÿíèí àë÷àã èøëÿðèí ýþçöíÿ ýþðöíìÿñèí;
Äàèì àú îëñóí, ñÿíèí òèêÿíÿ ìþùòàú îëñóí…
Õàëãûí áàøû àéûëñà, þç êÿíäèíÿ ãàéûòñà,
Éåíÿ ÿââÿëêè êèìè éåéèá-è÷ñÿ äîéóíúà,
Ïàõëàäàí, ÷óüóíäóðäàí, øèëÿäÿí äîéñà ãàðíû,
Îíäà áàøà äöøÿð êè, ñÿíèí âåðäèéèí òèêÿ
Î éàçûüà íÿ ãÿäÿð áàùà òàìàì îëóðìóø…
Îíäà êÿíäëè ñàéàüû ãÿçÿáëÿíèá ÿëèíäÿí,
Ñÿñÿ ãîéóá Øóðàäà, ñÿíè áàøûíäàí àòàð!..
Ñÿí þçöí áóíó éàõøû áèëÿðñÿí; îíà ýþðÿ
Äàäëû õöëéàëàð èëÿ òîâëàéûðñàí áó Õàëãû!

Êëåîí

Âàé ùÿéàñûç! Ñÿí áöòöí Àôèíàíûí þíöíäÿ,

Õàëãûí þíöíäÿ ìÿíè ðöñâàé åòäèí… Ìÿí àíúàã
Äåìåòðàéà àíä îëñóí, áèçèì áó øÿùÿð ö÷öí,
Ñèçúÿ ÿçèç ñàéûëàí Ôåìèñòîêëóí37 þçöíäÿí
Ãàò-ãàò àðòûã èø ýþðöá ëÿéàãÿò ýþñòÿðìèøÿì!
427
 Êîëáàñà÷û
Àìàí, àðãèâëèëÿð! Áèð ýþðöí, íÿ äàíûøûð!
Úöðÿòÿ áàõ, þçöíö Ôåìèñòîêëà òàé òóòóð!
Ôåìèñòîêë áó øÿùðè àú-éàëàâàú ùàëûíäàí,
Ãóðòàðûá éåäèðòìèøäè, äîéäóðìóøäó ãàðíûíû.
Öñòÿëèê Ïèðåéè äÿ âåðìèøäè øèðíè êèìè;
ßââÿëêè âàð-äþâëÿòè ÿëèìèçäÿí àëìàäàí,
Áèçÿ, äàäëû-ìÿçÿëè éåìÿêëÿð éåäèðòìèøäè.
Àíúàã êè, àé ùåéâÿðÿ, àôèíàëûëàðû ñÿí
Ôàë à÷ûá áöðú òèêìÿêëÿ õûðäà àëâåð÷èëÿðÿ,
Áîøáîüàç ÿñíàôëàðà ÷åâèðìÿê ãÿñäèíäÿñÿí!
Áóíà áàõ, Ôåìèñòîêëà ðÿãèá ñöðýöíäÿ ùÿëàê îëäó,
Áèð äÿ áèë Ôåìèñòîêë ñöðýöíäÿ ùÿëàê îëäó,
Ñÿí èñÿ, íàçö-íåìÿò è÷èíäÿ êåô åäèðñÿí!..
Êëåîí
Åé Õàëãûì, íåúÿ äþçöì ìÿí áó ùÿãàðÿòëÿðÿ?
Ñÿíÿ ìÿùÿááÿòèìäÿí ýÿëèð áàøûìà áóíëàð!..

Õàëã
Ñóñ, àðòûã öðÿéèìè áóëàíäûðûð ñþçëÿðèí!
Ýþðöðÿì êè, àëäàäûá áó âàõòàäÿê ñÿí ìÿíè,
Èíäè äÿ íàããàëëûãëà òîâëàìàã èñòÿéèðñÿí!..

Êîëáàñà÷û

Åëÿäèð, úàí, úàí åé Õàëã, àëäàäûá ñÿíè ìÿëóí!

Ñÿí ýþçöíö éóìàí òÿê òÿôòèø ãÿáçëÿðèíè
ßëàëòû ÷ûðïûøäûðûá ìÿíèìñÿéèð ïóëëàðû,
Ãîðõó-öðêö áèëìÿäÿí, èêè ÿëëè ñîõóëóð,
Äþâëÿò õÿçèíÿñèíè òàëàéûð î áèùÿéà!..

Êëåîí

Ýþçëÿ ùà, éàëàíûíû ôàø åäÿðÿì ìÿí ñÿíèí,

Þçöí éöç ìèíëÿð èëÿ ãîéìóðñàí úèáèøäàíà?!
428
 Êîëáàñà÷û

Áîø äàíûøìà, ùåéâÿðÿ! ×ÿðÿíëÿìÿ áîø éåðÿ!

Áó Àôèíà õàëãûíà åéëÿäèéèí õÿéàíÿò
ßí ùÿéàñûç, ÿí àë÷àã ðÿçàëÿòäèð äöíéàäà!
Äåìåòðàéà àíä îëñóí, äèíëÿéèí, èñáàò åäèì:
Ìèòèëåíäÿí ìèí ùèéëÿ åäèá àëäûüûí ðöøâÿò
Ãûðõ òàëàíòäàí àç èñÿ, äöíéàäà ýöí ýþðìÿéèì!

Èêèíúè éàðûìõîð

ÀÍÒÎÄÀ

Ñÿí áöòöí èíñàíëàðûí õèëàñêàðûñàí, èíàí!

Ýþçÿë íèòãèí ùÿð çàìàí
Ëàéèãäèð, áèë, ãèáòÿéÿ.
Áó øöúàÿòëÿ éÿãèí, Åëëàäàäà ÷àòàðñàí
ßí àëè áèð ðöòáÿéÿ!
Ñÿí îëóá Àôèíàéà, àäàëàðà ùþêìðàí,
Áîë-áîë ïóë ãàçàíàðñàí, åé äèëàâÿð ãÿùðÿìàí!

Èêèíúè éàðûìõîðóí áàø÷ûñû

Àíúàã áÿðê äóð âÿ áÿðê âóð, àðòûã éåòèøèá ñîíó!

Î áîüàç êè ñÿíäÿ âàð, òåç áîüàçëàðñàí îíó!..

Êëåîí

Éîõ, éîõ, òÿëÿñìÿéèí ñèç, ñîíà ÷îõ ãàëûá ùÿëÿ!

Áöòöí äöøìÿíëÿðèìèí íÿôÿñèíè êÿñìÿéÿ
Ìÿíäÿ øöúàÿò äÿ âàð, ýöú äÿ âàð, ãöäðÿò äÿ âàð!
Ïèëîñ ãàëõàíëàðûíûí áèðúÿñè áÿñäèð ìÿíÿ…

Êîëáàñà÷û

Éàâàø! Ãàëõàíäà äàéàí! Áàõ, áóðäà ÷àøäûí äàùà,

Õàëãû ñåâñÿéäèí ÿýÿð, ñÿí áöòöí ãàëõàíëàðûí
Äÿñòÿéèíè ãûðàðäûí!..
429
 (Õàëãà)

Áóíëàð êÿëÿêäèð òàìàì…

Åé ÿçèç Õàëã; î ìÿëóí èñòÿéèð êè, áèð çàìàí,
Îíà úÿçà âåðÿíäÿ ñÿí ÿëèáîø ãàëàñàí!
Äèããÿòëÿ áàõ, ýþð îíóí äàëûíäà êèìëÿð äóðóð:
Äÿñòÿ-äÿñòÿ äàááàãëàð, ýþí ñîéàíëàð, ñÿððàúëàð,
Ùàìûñû áèð çèáèëäèð, áèð éóâàíûí ãóøóäóð…
Áèð àçúà ãàø-ãàáàãëû áàõñàí ñèôÿòëÿðèíÿ,
Ýåúÿ éàðû ãîïàðûá éåðèíäÿí ãàëõàíëàðû
Òþêöëöá öñòöìöçÿ ùöúóì åäÿðëÿð áèçÿ,
Áèðúÿ òèêÿ ÷þðÿéÿ ùÿñðÿò ãîéàðëàð, èíàí!

Õàëã

Àìàí! Äîüðó äåéèðñÿí, äÿñòÿêëÿðè áöòöíäöð!

(Êëåîíà)

Àë÷àã! Íå÷ÿ èëëÿðäèð ÿëÿ ñàëûáñàí Õàëãû!..

Êëåîí

Àõìàã, èíàíìà îíà! Áóíó áèë êè, ùå÷ çàìàí

Ìÿíèì òÿê ñÿäàãÿòëè ïÿðÿñòèøêàð òàïìàçñàí!
Íÿ ãÿäÿð ñóè-ãÿñäèí öñòöíö à÷ìûøàì ìÿí,
Öñéàí äóéóëàí êèìè êöé ñàëìûøàì àëÿìÿ…

Êîëáàñà÷û

Áàëûã÷ûëàð äà áåëÿ ñàëûð òîðà áàëûüû!

Äÿíèç ñàêèò îëàðñà, áàëûã äöøÿðìè òîðà?
Àíúàã ëèëè ÷àëõàéûá ñóéó áóëàíäûðàíäà,
Òóòàðëàð áàëûãëàðû î çàìàí ãàëàã-ãàëàã…
Ñÿí äÿ áóëàíûã ñóäà áàëûã òóòóðñàí, àë÷àã!
Ùàé-êöé õåéèðäèð ñÿíÿ… Áèðúÿ úàâàá âåð ýþðöì:
Ñÿí äÿðè òàúèðèñÿí, àíúàã éàçûã ãîúàéà
Èñòè àéàããàáûëûã áèðúÿ ïàð÷à âåðäèíìè?
Ñÿí êè, îíó ñåâèðñÿí, ÿëäÿí-äèëäÿí ýåäèðñÿí!..
430
 Õàëã

Éîõ, éîõ, âàëëàù âåðìÿéèá, áèð ïàð÷à äà âåðìÿéèá!

Êîëáàñà÷û

Èíäè òàíûäûí îíó! Áóäóð, áèð áàõ, ìÿí ñÿíÿ

Áèð úöò áàøìàã àëìûøàì, áóéóð ñàüëûã èëÿ ýåé!

(Ãîúàéà àéàããàáû ýåéäèðèð)

Êëåîí

Áåëÿ äÿ äÿðä îëàðìû? Áàøìàüûí ùþêìöíÿ áàõ!

Áÿñ ìÿí ÷ûõäûììû éàääàí? Éàõûíäà Àôèíàäàí
Çèíàêàðëàðû ãîâóá, Ãðèòòè ðöñâàé åòäèì…
Éàääàí ÷ûõäûìû áóíëàð?!

Êîëáàñà÷û

Ñÿí åé éàòàã íàçèðè, ðÿçàëÿòñÿí ñÿí þçöí!

Çèíàêàðëàðû ãîâäóí, àíúàã ãîðõóíäàí ãîâäóí;
Äèë çèíàêàðëàðûíäàí éàìàí ãîðõìóøäó ýþçöí!
Ñÿí áó ãîúàéà áèð áàõ, ÿéíèíäÿ õèòîí äà éîõ…
Áó øàõòàäà òèòðÿéèð… Áèð ïàìáûã ñûðûíìà äà
Âåðìÿìèñÿí êè, ýåéñèí, ñöìöéö ãûçñûí áèð àç!
Àë, åé Õàëãúàí, ìÿí ñÿíÿ áèð ðèäà áàüûøëàéûì!

(Îíà ðèäà âåðèð)

Õàëã

Ôåìèñòîêëóí âåðäèéè Ïèðåé ïèñ äåéèëñÿ äÿ,

Àíä îëñóí êè, îíäà äà éîõ èäè áó çÿêàâÿò…
Äöçö, ìÿíúÿ áó ðèäà áÿðàáÿðäèð Ïèðåéÿ!
431
 Êëåîí
(Êîëáàñà÷ûéà)
Þëÿñÿí! Áó êÿëÿêëÿ ýóéà êè, áàñäûí ìÿíè?..
Êîëáàñà÷û
Ñÿíäÿ äÿ ÿñêèê äåéèë áåëÿ êÿëÿêëÿð, à äîñò!
Èøèí áÿðêÿ äöøÿíäÿ, ëàï è÷êè ìÿúëèñèíäÿí
Åëÿ äóðóá ãà÷àðñàí, àéàãëàðûí ýþðöíìÿç!
Êëåîí
Îíó áèë êè, êÿëÿêäÿ þòÿ áèëìÿçñÿí ìÿíè!
ßçèçèì Õàëã, àë, ìÿí äÿ ñÿíÿ êöðê áàüûøëàéûì!

(ßéíèíäÿêè êöðêö ÷ûõàðûá ãîúàéà âåðèð. Êîëáàñà÷ûéà)

Ùÿ, ýþðäöíìö, àé àë÷àã!..

Õàëã
Òôó, òôó!.. Ðÿää åëÿ!..
Êöðêöí áàøûíà äÿéñèí… Áó êè, ìåéèò ãîõóéóð!..
Êîëáàñà÷û
Ãÿñäÿí åëÿ åäèá êè, öôóíÿò áîüñóí ñÿíè…
ßââÿëëÿð äÿ î ñÿíè þëäöðìÿê èñòÿéèðäè:
Éàäûíäàìû, áèð çàìàí ñèëôè38 äöøäö ãèéìÿòäÿí?

Õàëã

Íåúÿ êè? Éàäûìäàäûð, ÿëáÿòòÿ!..

Êîëáàñà÷û
Îíäà ãÿñäÿí
Ñèëôèíèí ãèéìÿòèíè ñàëìûøäû êè, ùàêèìëÿð
Îíäàí áîëëóúà éåéèá ñîíðà äà Ýåëèéàäà39
Áîüñóíëàð áèð-áèðèíè îíóí öôóíÿòèëÿ.
432
 Äåìîñôåí

Àëëàùëàðà àíä îëñóí áó áàðÿäÿ Ñìåðäè

Ìÿíÿ ÷îõäàí äåìèøäè…

Êîëáàñà÷û

ßëáÿò êè!.. Ñèç äÿ àõûð

Öôóíÿòäÿí ñàðàëûá ñîëäóíóç éàðïàã êèìè…
Äåìîñôåí
Äåìÿëè, îíó ùÿìèí áó êöðÿí èúàä åäèá?
Êëåîí

(Êîëáàñà÷ûéà)

Àé ðÿçèë, áèð ýþð ìÿíÿ íÿ úöðÿ øÿð àòûðñàí!

Êîëáàñà÷û

(òÿíòÿíÿ èëÿ)

Èëàùÿíèí ÿìðèäèð, ìÿí ýÿðÿê ëîâüàëûãëà

Ñÿíèí úàíûíû àëàì!

Êëåîí

Àëà áèëìÿçñÿí, àë÷àã!

Åé ìÿíèì ÿçèç Õàëãûì, âÿä åäèðÿì ìÿí ñÿíÿ
Ìöôòÿúÿ, ëàï äîéóíúà ùÿð ýöí çèéàôÿò âåðèì…

Êîëáàñà÷û

(Õàëãà)

Àë, áóäóð áàõ, ìÿí ñÿíÿ áó øöøÿíèí è÷èíäÿ

Äèçëÿðèíÿ ñöðòìÿéÿ ÿòèðëè éàü áÿõø åäèì…
433
 Îíà áèð øöøÿ âåðèð.

Êëåîí

(Õàëãà)

Äÿí äöøìöø òöêëÿðèíè äÿíëÿðÿì ñÿíèí áèð-áèð

Éåíÿ úàâàí îëàðñàí!..

Êîëáàñà÷û

Àë, ýþçöíö ñèëìÿéÿ

Ñÿíÿ ïàìáûã òÿê éóìøàã äîâøàí ãóéðóüó âåðèì!

(Âåðèð)

Êëåîí

Åé Õàëã, áóðíóí àõàíäà ñà÷ëàðûìà ñèë ìÿíèì!

Êîëáàñà÷û

Éîõ, ìÿíèì ñà÷ëàðûìà!

Ùÿð èêèñè áèð-áèðèíè èòÿëÿéèá èðÿëè ñîõóëóðëàð.

Êëåîí

(Êîëáàñà÷ûéà)

Äàéàí áèð, òðèåðàõà äöøöððÿì ñÿíè40,

Áöòöí âàð-éîõóíó ÷ûõàððàì ïó÷à:
Áèð ÷öðöê ýÿìèíè âåðÿðÿì ñÿíÿ,
Éàìàã-éûðòûüûíû òÿìèð åòìÿéÿ,
Äÿðèíè ñîéàðàã ñàòñàí äà ÷àòìàç…
ßëèìäÿí ýÿëÿíè ÿñèðýÿìÿðÿì,
Íÿ àëñàí éà ÷öðöê îëàð, éà äÿëèê!..
434
 Êîëáàñà÷û

Ëîâüàëûã ãàçàíû ãàéíàéûð, úîøóð,

Êþïöéö äàøàð ùà! Òóòóí, ãîéìàéûí!
Àë ãàøûã, àë êÿôýèð, éûü êþïöéöíö!..
Ëîâüàëûã ãàçàíû äàøàð, ãîéìà ùà!..

Êèñÿñèíäÿí áèð ãàøûã ÷ûõàðûá Êëåîíà âåðèð.

Êëåîí

Ýþðÿðñÿí, ýþðÿðñÿí, ùÿëÿ áèð äàéàí!

Ñÿíè âåðýèëÿðëÿ ÿëäÿí ñàëàðàì.
Åëÿ äöçÿëäÿðÿì ìÿí èøëÿðè êè,
Äöøÿðñÿí âàðëûëàð ñèéàùûñûíà!

Êîëáàñà÷û

Ùÿäÿéëÿ, òÿùäèäëÿ èøèì éîõ ìÿíèì,

Áèðúÿ èñòÿéèì âàð, äèíëÿ ñþéëÿéèì:
Ñÿíèí÷èí ãàçàíäà áàëûã áèøÿíäÿ,
Ìèëåò èøëÿðèíè ùÿëë åéëÿìÿéÿ,
Áîë òàëàíò ãàçàíìàã åøãèíÿ äöøöá,
Ïíèêñÿ âàõòûíäà éåòèøìÿê ö÷öí,
Þçöí äÿ èúëàñà áÿðê òÿëÿñÿðêÿí,
Áàëûüû òÿëÿñèê þòöðÿí çàìàí,
Áó éàíäà ãàñèä äÿ ýÿëèá ÷àüûðà,
Ãîðõàñàí òàëàíòëàð ÷ûõìàéà ÿëäÿí.
Áàëûüû óäìàüà úÿùä åéëÿéÿíäÿ,
Éîë ýåäÿ-ýåäÿ,
Áîüóëóá þëÿñÿí, ãàðíûí ïàðòëàéà!..

Õîð

Ýþçÿëäèð. ×îõ ýþçÿëäèð! Àëëàùëàðà àíä îëñóí!

435
 ÀËÒÛÍÚÛ ×ÅÒÀ

Õàëã
(Êîëáàñà÷ûéà)
Ìÿíúÿ àðòûã øöáùÿ éîõ, ñÿí ýþçÿë âÿòÿíäàøñàí!
Ö÷ ãóðóøëóã îëàíëàð àðàñûíäà ùÿëÿ ìÿí
Ñÿíèí òÿê áèð êèøèéÿ òÿñàäöô åòìÿìèøÿì!

(Êëåîíà)

Ñÿíèí ìÿùÿááÿòèíäÿí áèð ôàéäà ýþðìÿäèì ìÿí…

Ãàéòàð âåð öçöéöìö! Áèð äÿ áèë êè, áó ýöíäÿí
Äàùà ìÿíèì à÷àð÷ûì äåéèëñÿí, ðÿää îë, èòèë!..

Êëåîí

(öçöéö âåðèð)

Íÿ îëàð êè… Áóéóð, àë! Àíúàã îíó äà áèë êè:

Íàùàã éåðÿ ñÿí ìÿíÿ åòèáàð åòìÿñÿí äÿ,
Ìÿíèì éåðèìÿ ýÿëÿí ðÿçàëÿòäÿ, ùèéëÿäÿ
Ìÿíäÿí ÿëëè ãàò àðòûã ìàùèð îëàúàã éÿãèí!..

Õàëã

(öçöéö ýþçäÿí êå÷èðèá)

Äåéÿñÿí ùå÷ áó öçöê ìÿíèìêè äåéèë àõû…

Éîõ, éîõ, ìþùöð áàøãàäûð… Éîõñà ýþçöì ñå÷ìÿéèð!

Êîëáàñà÷û

Âåð ìÿí áàõûì!

(Öçöéö àëûð)

Äå ýþðöì, ñÿíèí ìþùðöí íåúÿéäè?

436
 Õàëã

Çåéòóíëàð àðàñûíäà áèð êþê äîíóç ïîòàñû.

Êîëáàñà÷û

Éîõ, áóðäà ïîòà éîõäóð!..

Õàëã

Áÿñ íÿ âàð? Áèð éàõøû áàõ!

Êëåîí

Ìèíáÿðäÿ íèòã åéëÿéÿí áîøáîüàç áèð ãàüàéû!

Õàëã

Àìàí, àìàí!

Êîëáàñà÷û

Íÿ âàð êè?

Õàëã

Îíó ðÿää åëÿ, òóëëà!

Î ìÿíèìêè äåéèëäèð, Êëåîíèìèíêèäèð41!
Ýÿë, àë áóíó, ñÿí ìÿíèì à÷àð÷ûì îë áó ýöíäÿí!

(Áàðìàüûíäàí öçöéö ÷ûõàðûá îíà âåðèð)

Êëåîí

Éîõ, åé ìÿíèì ñàùèáèì, ùÿëÿ ñÿáð åëÿ áèð àç,

Õÿáÿðäàð åäèì ñÿíè, ñþçëÿðèìÿ ãóëàã àñ…
437
 Êîëáàñà÷û

Éîõ, ñÿí ìÿíÿ ãóëàã àñ!

Êëåîí

Îíà åòèáàð åòìÿ!

Èêèúÿ ýöíäÿ ñÿíè ëöì-ëöò ñîéàð ñîüàí òÿê..

Êîëáàñà÷û

Þçö äÿ åëÿ ñîéàð ãóðó úàíûí äà ãàëìàç!

Êëåîí

Áèë êè, ìÿíèì ôàëûìäà ñÿíÿ õÿáÿð âåðèëèá, -

Áàøûíäà ýöë ÷ÿëÿíýè, äöíéàéà ùàêèì îëìàã!..

Êîëáàñà÷û

Ìÿíèì ôàëûìäà èñÿ, õÿáÿð âåðèëèá ñÿíÿ.

Çÿðëè ïîðôèðà ýåéèá, ãûçûë ýÿðäóíÿ ìèíèá
Àãèððèëÿ Ñìèêèôèí àéèíèíäÿ àò ÷àïìàã!

Êëåîí

(Êîëáàñà÷ûéà)

Éàõøû, òåç îë ýÿòèð ýÿë ôàëëàðûíû, ãîé àüà

Þçö áèð-áèð åøèòñèí…

Êîëáàñà÷û

×îõ ýþçÿë, ýÿòèðÿðÿì!

Õàëã

Ñÿí äÿ þçöíêöëÿðäÿí ýÿòèð, òåç îë!

438
 Êëåîí

Áó ñààò!

Êîëáàñà÷û

Áó ñààò!

Õàëã

Òåç îë, éöéöð!

Êëåîí âÿ Êîëáàñà÷û

Áó ñààò, ýÿòèðÿðèê!..

(Ùÿðÿñè áèð òÿðÿôÿ ãà÷ûð)

Õîð

ÎÄÀ Âß ÀÍÒÎÄÀ

Êëåîí ìÿíñÿáäÿí äöøÿí çàìàíäà,

Éåíÿ äÿ àë ýöíÿø ïàðëàð úàùàíäà.
Îíóí èøûã ñà÷àí èëûã øþëÿñè,
Ãûçäûðàð ùàìûíû, îõøàð ùÿð êÿñè.
Äöçäöð, åøèòìèøÿì ìÿùêÿìÿëÿðäÿ,
Úàìààò éûüûøûá òîïëàøàí éåðäÿ,
×ÿðÿí÷è ãîúàëàð ýöú âåðèá äèëÿ,
Õàëãû àëäàäàðàã äåéèðëÿð áåëÿ:
“ßýÿð îëìàñàéäû Êëåîí ùàêèì,
Áó ýåíèø äöíéàäà ýþðìÿçäè ùå÷ êèì
Íÿ ùÿâÿíý, íÿ òîïïóç… Áóíëàðû áèçÿ
Î âåðèá, ëöòô åäèá áó þëêÿìèçÿ…”
Ùåéðÿò åëÿéèðÿì ùÿëÿ ìÿí éåíÿ,
Îíóí ÿëëÿðèíèí ìÿùàðÿòèíÿ…
Îíóíëà ìÿêòÿáäÿ îõóéàíëàðäàí,
439
 Åøèòäèì, äåéèðëÿð îõóéàí çàìàí,
Ëèðàäà áèð ùàâà áèëÿðìèø ÷àëìàã.
“Ëöòô åëÿ” ùàâàñû ÷àëàðìûø àíúàã…
Ùÿð øåéè ñàëàðìûø òÿê áó àùÿíýÿ;
Êèôàðèñò ýÿëèáìèø ÿëèíäÿí òÿíýÿ.
Îíó ãîâëàéàðàã ìöÿëëèì, äåìèø:
“Êþòöêäöð, ÿëèíäÿí ýÿëìÿç áàøãà èø,
Ãàðüà òÿê áèðúÿ øåé òÿêðàð åëÿéèð:
“Ëöòô åëÿ, êÿðÿì åò, åùñàí âåð!” — äåéèð…

ÅÏÈÐÐÅÌÀ

Êëåîí âÿ êîëáàñà÷û áóðóëìóø êàüûçëàðëà (òóìàðëà) éöêëÿíìèø ùàëäà, ãà÷àðàã ýÿëèðëÿð.

Êëåîí

Ýþðöðñÿí íÿ ãÿäÿðäèð?
Ùÿëÿ åâäÿ éåíÿ âàð?!

Êîëáàñà÷û

ßëäÿí äöøäöì… ×îõóíó ýÿòèðìÿìèøÿì ùÿëÿ!

Õàëã

Áóíëàð íÿäèð?

Êëåîí

Ôàëäûð äÿ!

Õàëã

Áóíëàð ùàìûñû ôàëäûð?

Êëåîí

Íÿéÿ ùåéðÿò åäèðñÿí? Åâäÿ áèð ñàíäûã äà âàð!

440
 Êîëáàñà÷û
Ìÿíäÿ äöç èêè àíáàð äîëóäóð àüçûíàúàí…

Õàëã

Âåð, áèð ýþðöì êèìèíäèð, êèì äåéèð áó ôàëëàðû?

Êëåîí

Ìÿíäÿ — Áàêèäèíêèäèð!

Õàëã

(åùòèðàìëà)

Àõ, áåëÿ äå, ÷îõ ÿëà!

(Êîëáàñà÷ûéà)

Ñÿíäÿêèëÿð êèìèíäèð?

Êîëáàñà÷û

(ýþçöíö ãûðïìàäàí)

Ìÿíäÿêèëÿð — Áàêèäèí
Áþéöê ãàðäàøû îëàí Ãëàíèäèí ôàëûäûð…

Õàëã

(Êëåîíà)

Íÿäÿí õÿáÿð âåðèðëÿð?

Êëåîí

Øÿùÿðäÿí, ñÿíäÿí, ìÿíäÿí, Ïèëîñäàí, ÷îõ øåéëÿðäÿí…

441
 Õàëã

(Êîëáàñà÷ûéà)

Áÿñ ñÿíèíêè íÿëÿðäÿí õÿáÿð âåðèð?

Êîëáàñà÷û

Ùÿð øåéäÿí:
Øîðáàäàí, Ñïàðòàäàí, ëÿççÿòëè áàëûãëàðäàí,
Øÿùÿðäÿí, áàçàðäàêû õÿáèñ àëâåð÷èëÿðäÿí,
Ñÿíäÿí, ìÿíäÿí…

(Êëåîíà)

Íåúÿñÿí, åøèòäèíìè?
Úàíûí ÷ûõñûí, éàí òþêöë…

Õàëã

Éàõøû, áàøëàéûí ýþðÿê, äåéèí ôàëëàðû áèð-áèð:

Ìÿíäÿí äàíûøàíëàðû îõóéóí, ÷îõ õîøóì âàð,
Ãàðòàë òÿê ñÿìàëàðà ó÷ìàã èñòÿéèð êþíëöì!..

Êëåîí

Ìÿíèì ôàëûìû äèíëÿ, äèããÿò èëÿ ãóëàã àñ:

(Êàüûçû à÷ûá òÿíòÿíÿ èëÿ îõóéóð)

“Äèíëÿ, äèíëÿ åé Åðåõâèä, ìÿáÿäýàùäà çÿêè Ôåáèí

Êöðñöñöíäÿí ýÿëÿí ñÿñè, îíóí ãàäèð êÿëàìûíû
Ùþðìÿò åëÿ èòè äèøëè î ìöãÿääÿñ êþïÿéÿ ñÿí,
Î êþïÿê êè, ñÿíèí ö÷öí êåøèê ÷ÿêèð, ùöðöð, ãàïûð,
Ñÿíèí ö÷öí ðóçè òàïûð… Òàïìàñà, áèë, ýÿáÿðÿúÿê…
Áàøû öñòÿ ÷îõ äîëàøà ùÿðëÿíÿðÿê ãàðûëäàøûð!..”
442
 Õàëã

Äåìåòðàéà àíä îëñóí, ùå÷ áèð øåé ãàíìàäûì ìÿí:

Êþïÿê íÿ, Åðåõâèä íÿ, äîëàøà íÿ äåìÿêäèð?..

Êëåîí

Ùÿìèí î êþïÿê ìÿíÿì, áîüàçûìû éûðòûðàì…

Ñÿíÿ ÿìð îëóíóð êè, ìÿíè áÿðê ãîðóéàñàí!

Êîëáàñà÷û

Éîõ — éîõ ùå÷ áåëÿ äåéèë, èò ñöìöê ýÿìèðÿí òÿê,

Áó êþïÿê äÿ áó ôàëû ýÿìèðäè, ïàð÷àëàäû.
Ãîé, ìÿí äåéèì, î êþïÿê áàðÿñèíäÿ äöçöíö!
Õàëã
Îõó ýþðöì, ãîé àíúàã ÿââÿëúÿ äàø ýþòöðöì,
Êþïÿê ôàëû àäàìû ãàïàð, íÿ äåñÿí, ÷ûõàð!
Êîëáàñà÷û
(îõóéóð)
“Àëëàù äåéèð: åé Åðåõâèä, î úàí àëàí õàèí Êåðáåð
Ãóéðóüóíó áóëàéàðàã, ýþç äèêìèøäèð éåìÿéèíÿ;
Ýöäöð ñÿíè, ýþç éóìàí òÿê ãàïàúàãäûð, áèë, òèêÿíè!
Ýåúÿëÿðè ñÿí éàòàíäà, ýèçëèí ýèðèá ìÿòáÿõèíÿ,
Éàëàéàúàã ãàá-ãàáàúàüû, ýÿìèëÿðè, êèêëàäëàðû…”

Õàëã
Çåâñ þçö øàùèääèð êè, Ãëàíèä äîüðó äåéèð!
Êëåîí

Àüàúàí, ÿââÿë äèíëÿ, ùþêìö ñîíðà âåðÿðñÿí.

(Îõóéóð)
443
“Î ìöãÿääÿñ Àôèíàäà àñëàí äîüàð áèðúÿ àðâàä,
Ùÿìèí àñëàí Õàëã éîëóíäà éûüûí-éûüûí ùÿøÿðàòëà
Äàâà åäÿð… ñÿíèí áîðúóí î àñëàíû òàõòà äèâàð,
Òóíú ãöëëÿëÿð àðõàñûíäà ãîðóìàãäûð, áóíó áèë ñÿí!”

(Õàëãà)

Áóíó áàøà äöøäöíìö?

Õàëã

Ìÿí êè, áèð øåé ãàíìàäûì…

Êëåîí

Ôåá ñÿíÿ ÿìð åäèð êè, ìÿíè éàõøûúà ãîðó!

Ìÿí êè, úÿñóð àñëàí òÿê õèäìÿò åäèðÿì ñÿíÿ…

Õàëã

Íåúÿ îëäó ñÿí êþïÿê, òåçúÿ àñëàíà äþíäöí?

Êîëáàñà÷û

Î, ôàëûí áèð éåðèíè ãÿñäÿí ýèçëÿäè ñÿíäÿí!

Î òóíú ãöëëÿëè äèâàð íÿéäè? Îíó äåìÿäè…
Ëîêñè áèçÿ ÿìð åäèð îíó îðäà ñàõëàéàã!

Õàëã

Ñþéëÿ, áó íÿ äåìÿêäèð?

Êîëáàñà÷û

Ôåá áèçÿ ÿìð åäèð êè,

Áèç îíó áåø äÿëèêëè êöíäÿéÿ âóðàã ýÿðÿê!
444
 Õàëã

Ìÿíúÿ éåðèíÿ éåòÿð áóðäà âåðèëÿí õÿáÿð…

Êëåîí

(îõóéóð)

“Ñÿí èíàíìà èôòèðàéà, ãàðüàëàðäûð, ãàðûëäàøûð.

Òÿðëàíû ñåâ, éàäûíà ñàë îíóí ãàäèð úàéíàüûíû,
Ëàêåäåìîí ìöëêöíäÿêè ãóçüóíëàðû î ãîâëàäû!..”

Êîëáàñà÷û

Ïàôëàãîíëó éÿãèí êè, ìÿñòìèø îíó åäÿíäÿ…

Åé ÿãèëñèç Êåêðîíèä, áó äà áèð ùöíÿðìèäèð!
Äåéèáëÿð êè: “Àðâàäà êèøè éöêëÿñÿ ÿýÿð,
Î éöêö äàøûéàúàã… Àíúàã äþéöøÿ ýåòìÿç,
Äþéöøÿ ýåòìèø îëñà, éàðàëàíàð — ãàéûäàð!..”

Êëåîí

Èíäè äèíëÿ, ýþð Ëîêñè Ïèëîñ è÷èíäÿ Ïèëîñ

áàðÿñèíäÿ íÿ äåéèð.
“Ïèëîñäàí áàøãà Ïèëîñ äåéèëÿí áèð éåð äÿ âàð…”

Õàëã

Íåúÿ éÿíè? Íÿ îëñóí? “Ïèëîñäàí áàøãà Ïèëîñ..?”

Êîëáàñà÷û

Äåéèð êè, î ùàìàìäàí ñó ñÿïÿíè àëàúàã…

Õàëã

Íåúÿ, áÿñ ìÿí ÷èììÿìèø ýÿçÿúÿéÿì áöòöí ýöí?

445
 Êîëáàñà÷û

Î áèçèì ñó ñÿïÿíè, ëÿéÿíëÿðè àïàðûá…

Èíäè äèíëÿ, ìÿí ñÿíÿ äîíàíìàäàí ôàë à÷ûì,
Áó ôàëà ñÿí äèããÿòëÿ ãóëàã àñ àõûðàäÿê!..

Õàëã

Äèíëÿìÿéÿ ñþçöì éîõ… Àíúàã ñþéëÿ áèð ýþðöì,

Ýÿìè÷èëÿð ö÷öí ìÿí ùàðäàí òàïûì áÿñ ïóëó?

Êîëáàñà÷û

(îõóéóð)

“Åé, Åýåèä! Þçöíö ýþçëÿ òöëêö-êþïÿêäÿí,

Îíóí ìèí ùèéëÿñè âàð: éåì ãàïìàüà ãî÷àãäûð!”

(Õàëãà)

Áàøà äöøäöíìö?

Õàëã

(øàäëûãëà)

Äöøäöì… Ôèëîñòðàòû äåéèð…

Êîëáàñà÷û

Éîõ, éîõ, èø áóíäà äåéèë… ñÿíäÿí âåðýè éûüìàüà

Ñöðÿòëè òðèåðè èñòÿéÿí îëñà, âåðìÿ!
Ôåá þçö ñÿíÿ áóíó ãàäàüàí åéëÿéèð, áèë!..

Õàëã

Áÿñ íèéÿ òðèåðÿ òöëêö-êþïÿê äåéèëèð?

446
 Êîëáàñà÷û

×öíêè ùÿð èêèñèíèí éåðèøè ñöðÿòëèäèð.

Õàëã

Íèéÿ êþïÿéÿ áèð äÿ òöëêö àäû âåðèëèð?

Êîëáàñà÷û

Áóðäà Ôåá ÿñýÿðëÿðÿ âåðèð òöëêö àäûíû,

×öíêè îíëàð êÿíäëÿðäÿ äÿðèðëÿð öçöìëÿðè.

Õàëã

Éàõøû, ñÿí äåéÿí îëñóí!

Áÿñ ùÿìèí òöëêöëÿðÿ ïóëó ùàðäàí âåðèì ìÿí?

Êîëáàñà÷û

Ö÷úÿ ýöíÿ ñÿíèí÷èí ìÿí áîëúà ïóë òàïàðàì…

Ëåòîóíóí îüëóíóí áèð ôàëûíû äà äèíëÿ:
“ßéðè ÿë Êèëëåíàäàí ãîðõ, ùÿçÿð åò òÿìÿäÿí!”

Õàëã

Ùàíñû Êèëëåíàäûð î?

Êîëáàñà÷û

Ôåá ÿéðè ÿë äåéÿíäÿ,

Áàõ, îüóðëóã åëÿéÿí áó ïÿíúÿíè ñþéëÿéèð!

(Êëåîíó ýþñòÿðèð)

Êëåîí

Äöç éîçìóðñàí ôàëû ñÿí! Ôåá ÿéðè ÿë Êèëëåíà

Äåéÿíäÿ, Äèîíèñèí ÿëëÿðèíè ñþéëÿéèð…
Åé Õàëã, ìÿíäÿ ÷îõ ôàë âàð, ñÿíè óúàëäûð ýþéÿ,
Ãàðòàë òÿê ãàíàäëàíûá äöíéàéà ùþêì åäÿñÿí!
447
 Êîëáàñà÷û

(îíóí ñþçöíö êÿñèð)

Ìÿíäÿ åëÿ ôàë âàð êè, ñÿíÿ éåðäÿ, äÿíèçäÿ

Ùþêìðàíëûã âÿä åäèð. Àêáàòàíäà ùþêì åäèá,
Ëÿççÿòëè øèðèí ãîüàë, ãàéìàãëà áàë éåéÿðñÿí!

Êëåîí

(îíóí ñþçöíö êÿñèð)

Ìÿí ðþéàäà ýþçöìëÿ ýþðìöøÿì èëàùÿíè,

ßçèç Õàëãûí áàøûíà î ëÿéÿíëÿ òþêöðäö
Ñÿðâÿòè, ñÿàäÿòè…

Êîëáàñà÷û

(îíóí ñþçöíö êÿñèð)

Çåâñ ùàããû, ìÿí äÿ ýþðäöì…

Ìÿí þç ýþçöìëÿ ýþðäöì ðþéàäà èëàùÿíè;
Ýþðäöì ÷ûõûð ìÿáÿääÿí, ãîíìóø ÷èéíèíÿ áàéãóø,
Ñîíðà ýþðäöì, åé ìÿíèì ÿçèç Õàëãûì, áàøûíà
Áèð éåêÿ òàñ è÷èíäÿ õîø ÿòèð ñà÷äû ñÿíèí,
Îíóí áàøûíà èñÿ, ñàðûìñàãëû ÷èðêàáû…

Õàëã

(ñåâèíìèø)

Áÿù! áÿù!..
Ãëàíèä êèìè çÿêàëû ùÿêèì îëìàç!..

(Êîëáàñà÷ûéà)

Áóíäàí ñîíðà ìÿí ñÿíÿ åéëÿéèðÿì åòèáàð:

Ìÿí ãîúàéà ùàìè îë, äàéÿ òÿê áÿñëÿ ìÿíè…
448
 Êëåîí

Éàëâàðûðàì, òÿëÿñìÿ, ùÿëÿ áèð àçúà ýþçëÿ:

Ìÿí ñÿíèí÷èí áîëëóúà ìöôòÿ òàõûë òàïàðàì!

Õàëã

(ãóëàãëàðûíû òóòàðàã)

Òàõûë áàðÿñèíäÿ ùå÷ áèð êÿëìÿ äÿ äàíûøìà!

Áÿñäèð, Ôåîôàíëà ñÿí áàøûìû àüðûòäûíûç…

Êëåîí

Éàõøû, îíäà ñÿíÿ ìÿí öéöäöëìöø óí âåðèì…

Êîëáàñà÷û

Ìÿí ñÿíÿ ãûïãûðìûçû äàäëû ãîüàë âåðÿðÿì!..

Éàõøû ïþðòöëìöø áþéðÿê, ãîé àüçûíà ÿðèñèí…

Õàëã

Éàõøû, òåçúÿ ýÿòèðèí, ýþðÿê êèìèí íÿéè âàð:

Ùÿð êèì ìÿíÿ éåìÿéè äîéóíúà, éàõøû âåðñÿ,
Ïíèêñèí úèëîâóíó âåðÿúÿéÿì ìÿí îíà…

Êëåîí

Ìÿí áèðèíúè ýÿòèðèì!

Êîëáàñà÷û

Éîõ, éîõ, ìÿíÿì áèðèíúè!..

Èêèñè äÿ éöéöðöøöð.

449
 ÎÄÀ Âß ÀÍÒÎÄÀ ÛÛ

Õîð

Åé Õàëãûì, ãöäðÿòèí ÿéàíäûð ñÿíèí,

Äöíéàäà àäûí äà, äÿùøÿòèí äÿ âàð.
Ãàäèð áèð ùàêèìñÿí ùåéô êè, àíúàã
Ùÿð êÿñÿ åäèðñÿí òåçúÿ åòèáàð.
Éàëòàãëàð äþâðÿíè àëûáëàð, ùåéùàò,
Ðèéàëàð ÷óëüàìûø ñÿíè ùÿð éàíäàí.
Ñÿí äÿ èíàíûðñàí ùÿð ðèéàêàðà,
Éàðàøìûð áó ñÿíÿ, åé Õàëãûì, èíàí!
Àüçûíû àéûðûá äóðóðñàí éÿãèí,
Éåðèíäÿ äåéèëäèð øöóðóí ñÿíèí!..

Õàëã

Ìÿí ñèçÿ øöóðñóç ýþðöíöðÿìñÿ,

Þçöíöç øöóðäàí ìÿùðóìñóíóç ñèç!
Àíä îëñóí, þçöìö ñàäÿäèëëèéÿ,
Ìÿí þçöì ãîéìóøàì, éàõøû áèëèíèç.
Ìÿí áóíäàí àëûðàì áàøãà áèð ëÿççÿò;
Þçöìö ÷àüà òÿê ýþñòÿðèðÿì ìÿí.
Ýþðöðñÿí Ïíèêñäÿ îüðó ìÿìóðëàð
Ãîéóðàì; ìÿí þçöì ÷îõ çàìàí ãÿñäÿí;
Ñîíðà ãàðûíëàðû øèøÿí çàìàíäà,
Âóðóðàì, ïàðòëàéûð îíëàð áèð àíäà!

Õîð

Åëÿñÿ, áÿä äåéèë, áó éàõøû èøäèð,

Ýþðöíöð äîüðóäàí àüûëëûñàí ñÿí.
Éàðàìàç, ðöøâÿòõîð âÿ çàëûìëàðà,
Ýþçÿë, ÿäàëÿòëè úÿçà âåðèðñÿí.
Îíëàðû ãóðáàíëûã ìàë-ãàðà êèìè,
Ïíèêñÿ òîïëàéûá áèð-áèð ñàéûðñàí.
450
 Ñîíðà äà çàìàíû ýÿëÿíäÿ áèð ýöí,
Òóòóá êþêëÿðèíè áîüàçëàéûðñàí.
Áèøèð ãàçàíûíäà éàõøû éàüëû ÿò,
Éåéÿðñÿí, äîéàðñàí, àëàðñàí ëÿççÿò!

Õàëã

Áèð ýþðöí ÿí ìàùèð, ùÿì äÿ ùèéëÿýÿð

Õàèí äöøìÿíëÿðè ñå÷ÿíäÿí ñîíðà,
Îíëàðû íÿ ñàéàã ìÿùàðÿòëÿ ìÿí
Áèð-áèð òîâëàéàðàã, ñàëûðàì òîðà:
Îüðóëàð ùàìûñû ìÿíè êîð ñàíûð,
×îõ ôèêèð âåðìèðÿì îíëàðà ìÿí äÿ.
Íÿ ãÿäÿð òàëàéûá éåñÿëÿð àíúàã
Áèð àíäà àëûðàì âàõòû ýÿëÿíäÿ.
Ýþç ãîéóá âåðìèðÿì îíëàðà àìàí,
×ûõûð éåäèêëÿðè áîüàçëàðûíäàí!..

ÀÍÒÅÏÈÐÐÅÌÀ

(Êëåîí âÿ Êîëáàñà÷û áîüóøà-áîüóøà, ñÿáÿòëÿðè äîëó, ýÿëèðëÿð)

Êëåîí

Éåðÿ ñîõóì áîéóíó!

Êîëáàñà÷û

Þçöí éåðÿ ýèð, àë÷àã!

Êëåîí

(ñÿáÿòèíè ãîéóá îòóðóð)

Åé ÿçèç Õàëã, ìÿí ÷îõäàí ùàçûðëàäûì áóíëàðû,

Ëàï ÷îõäàí ìÿí ùàçûðàì ñÿíÿ õèäìÿò åòìÿéÿ!
451
 Êîëáàñà÷û

(ñÿáÿòèíè ãîéóá îòóðóð)

Ìÿí ùàçûðàì ëàï ÷îõäàí,

Ëàï ÷îõ, ÷îõ-÷îõ, ëàï ÷îõäàí!

Õàëã

Ìÿí äÿ ñèçè áóðàäà ýþçëÿéèðÿì ëàï ÷îõäàí,

Òöïöðöì öçöíöçÿ ÷îõ-÷îõ, ÷îõ-÷îõ, ÷îõ-÷îõäàí!..

Êîëáàñà÷û

(Õàëãà)

Áèëèðñÿíìè íåéëÿéÿê?

Õàëã

Éîõ, äåéÿðñÿí, áèëÿðÿì!

Êîëáàñà÷û

ßìð åëÿ áèç éöéöðöá áèð-áèðèëÿ þòöøÿê,

Éàðûøàí èòëÿð êèìè ÿéëÿíäèðÿê áèð ñÿíè…

Õàëã

Éàõøû, áàøëàéûí, ùàéäû!

(ßë âóðóð)

Êëåîí âÿ Êîëáàñà÷û

(áèð-áèðèíè èòÿëÿéÿðÿê)

Ëàï áó ñààò!
452
 Õàëã

Äè ùàéäû!

Êîëáàñà÷û

×îõ ñîõóëìà èðÿëè!

(Áîüóøà-áîüóøà éöéöðöøöðëÿð)

Õàëã

Äåéÿñÿí áó ýöí ìÿíè áó ïÿðÿñòèøêàðëàðûì,

Éàõøûúà äîéäóðàúàã… ×àòëàéûíúà éåéÿðÿì…

Êëåîí

(éöéöðÿ-éöéöðÿ áèð éóìøàã ñàíäàëéà ýÿòèðèð)

Áóéóð, ñàíäàëéàíû ìÿí áèðèíúè ýÿòèðìèøÿì!

Êîëáàñà÷û

(þç ñÿáÿòèíè ýÿòèðèá ýÿëèð)

Éåìÿéè ìÿí áèðèíúè ýÿòèðäèì ùöçóðóíà!

Êëåîí âÿ êîëáàñà÷û áèð-áèðè àðäûíúà þç ñÿáÿòëÿðèíèí éàíûíà

éöéöðöá úöðáÿúöð éåìÿêëÿð ýÿòèðèðëÿð

Êëåîí

(ÿëèíäÿ áèð ãîüàë)

Áàõ, ìÿí ñÿíÿ áèð ãîüàë ýÿòèðìèøÿì, ëàï ÿëà!

Ïèëîñ óíóíäàí áèøèá, äàäûíäàí äîéìàã îëìàç…
453
 Êîëáàñà÷û

(÷þðÿê ãàáûüû âåðèð)

Áóäóð, áàõ, õþðÿê ö÷öí ýþçÿë ÷þðÿê ãàáûüû;

Áóíó èëàùÿ ìÿðìÿð áàðìàüûéëà ãîïàðûá!..

Õàëã

(ùåéðàí-ùåéðàí)

Àé ñàùèáèì, èëàùÿì, Íÿ èðè áàðìàüûí âàð!

Êëåîí

Àé ñàùèáèì, èëàùÿì, íÿ èðè áàðìàüûí âàð!

Êëåîí

(áèð ãàá ïàõëà ýÿòèðèð)

Áèð ýþð íåúÿ ïàõëàäûð, ãûïãûðìûçû ãûçàðûá,

Ïàëëàäàíûí íåìÿòè, Ïèëîñóí áÿðÿêÿòè…

Êîëáàñà÷û

(áèð ãàá øîðáà ýÿòèðèð)

Èëàùÿ þçö ñÿíè ùèôç åëÿéèð àøêàð,

Þç ÿëèëÿ óçàäûá ñÿíÿ áèð ãàá øîðáàíû…

Õàëã

(äàùà àðòûã áèð âÿúä èëÿ)

Áÿñ íåúÿ, èëàùÿíèí áó ãàçàíû îëìàñà,

Áèçèì öçÿðèìèçäÿ, øÿùÿð òóòàðìû ãÿðàð?
454
 Êëåîí
(ãîâóðìà ýÿòèðèð)
Àôèíà èëàùÿñè ãûçàðìûø ÿò ýþíäÿðèá…
Êîëáàñà÷û
(áèð ïàð÷à ÿò âåðèð)
Áóéóð, áàõ, áàéãóø ýþçëö èëàùÿìèç ñÿíèí÷èí
×àïûëûá ãàéíàäûëìûø ëÿççÿòëè ÿò ýþíäÿðèá…
Õàëã
×îõ ñàü îëñóí èëàùÿ êè, áèçè ñàëûá éàäà!
Êëåîí
(ãóòàá âåðèð)
Áóäóð, áàõ, áó ãóòàáû èëàùÿìèç áèøèðèá
Êè, ýÿìèëÿðäÿ ñèçèí úàíûíûç éàõøû ãûçñûí…
Êîëáàñà÷û
(ýÿìèðèëìèø ñöìöê âåðèð)

Áóéóð, áóíó äà áóéóð!

Õàëã

Íåéëÿéèì ãàáûðüàíû?

Êîëáàñà÷û

Íåúÿ? Èëàùÿ þçö ýÿìè ãàáûðüàñûíû

Ãÿñäÿí ýþíäÿðèá ñÿíÿ… Éÿãèí êè, èëàùÿìèç
Áèçèì äîíàíìàìûçûí ãàéüûñûíà ãàëûáäûð.

(Õàëãà øÿðàá òÿãäèì åäèð)

Áóéóð, è÷, áó äà ÿëà ãàðûøäûðûëìûø øÿðàá!

455
 Õàëã

Àé àëëàùëàð, íÿ äàäëû øÿðàáäûð, íÿ øèðèíäèð!

Òöíäëöéö äÿ ëàï ÿëà!

Êîëáàñà÷û

Áóíó ãàäèð èëàùÿ

Þçö äàäìûø, ñîíðà äà ëöòô åëÿìèøäèð ñÿíÿ.

Êëåîí

(áèð ïàð÷à êþêÿ âåðèð)

Áóéóð, ñÿíÿ áèð ïàð÷à éàüëûúà êþêÿ âåðèì…

Êîëáàñà÷û

Ìÿí ñÿíÿ áöòöíöíö òÿãäèì åëÿéèì, áóéóð!

Êëåîí

Þçöíö þëäöðñÿí äÿ, äîâøàí òàïà áèëìÿçñÿí!

(Äîâøàí ýÿòèðìÿéÿ ãà÷ûð)

Êîëáàñà÷û

(êÿíàðà)

Àìàí, åâèì éûõûëäû! Äîâøàíû ùàðäàí òàïûì?

Åé àüëûì, ÷àò äàäûìà, ìÿíÿ áèð ÷àðÿ ýþñòÿð!

Êëåîí

(äîâøàíû ýÿòèðèá ÿäàëû áèð ñóðÿòäÿ êîëáàñà÷ûéà ýþñòÿðèð)

Ýþðöðñÿíìè, þë, àë÷àã!

456
 Êîëáàñà÷û

Ùå÷ âåúèìÿ äÿ ýÿëìèð!

(Óçàüà áîéëàíûð)

Îäóð, áàõ, ùàðàäàíñà åë÷è ýÿëèð éàíûìà,

Êèñÿ-êèñÿ õÿçèíÿ ýÿòèðèðëÿð, îäóð, áàõ!

Êëåîí

Ùàíû, ùàíû, ùàðäàäûð?

Êîëáàñà÷û

Ñÿíÿ íÿ? Éàõûí äöøìÿ!

(Êëåîí éöéöðöð, êîëáàñà÷û äîâøàíû ãàïûð)

Åé Õàëãûì, áóéóð, ñÿíÿ áèð äîâøàí òÿãäèì åäèì!

(Äîâøàíû ãîúàéà âåðèð)

Êëåîí

(ÿëèáîø ãàéûäûð)

Àé çàëûì, ùÿéàñûçúà ñîéóá òàëàäûí ìÿíè!

Êîëáàñà÷û

Áóíà áàõ! Áÿñ ñÿí þçöí Ïèëîñó òàëàìàäûí?

Õàëã

(Êîëáàñà÷ûéà)

Äå ýþðöì áó îüóðëóã ùàðäàí ýÿëäè àüëûíà?

457
 Êîëáàñà÷û

(òÿíòÿíÿ èëÿ)

Ôèêðè èëàùÿ âåðäè, îüóðëóã äà ïåøÿìäèð!

Êëåîí

Äîâøàíû òóòàí ìÿíÿì, îíó ìÿí ãûçàðòìûøàì!

Õàëã

Ðÿää îë, ìöêàôàò îíó òÿãäèì åäÿíÿ äöøÿð!

]
Êëåîí

Àù, ùÿéàñûçëûãäà äà àõûð þòäöëÿð ìÿíè!

Êîëáàñà÷û

(Õàëãà)

Éàõøû, íÿ ôèêðÿ ýÿëäèí? Áèçèì ùàíñû áèðèìèç

Ñÿíÿ áèð äÿ ãàðíûíà ôàéäàëûéûã, ÿçèçèì?

Õàëã

Ìÿí ùàíñû ÿëàìÿòëÿ ñå÷èì ýÿðÿê ñèçè êè,

ßäàëÿòëè äåñèíëÿð òàìàøà÷ûëàð ìÿíÿ?

Êîëáàñà÷û

(Õàëãà)

Ìÿíèì ôèêðèì áåëÿäèð: äóð áèçèì ñÿáÿòëÿðè

Áèð-áèð íÿçÿðäÿí êå÷èð, ñîíðà äà ùþêìöíö âåð!
Áó ùþêìöí ÿäàëÿòëè, ùÿì äÿ êè, äöçýöí îëàð…
458
 Õàëã

Äóðóì áàõûì…

(Êîëáàñà÷ûíûí ñÿáÿòèíÿ áàõûð)

Áîøäóð êè!

Êîëáàñà÷û

Áîìáîøäóð, áàáàúàíûì!
È÷èíäÿ ùÿð íÿ âàðñà, òÿãäèì åéëÿäèì ñÿíÿ.

Õàëã

(ùåéðàíëûãëà)

Áó ñÿáÿòèí þçö äÿ ëàï õàëèñ äåìîêðàòäûð!

Êîëáàñà÷û

Èíäè áóéóð, äàááàüûí ñÿáÿòèíÿ áàõ ýþðÿê!

(Õàëã î ñÿáÿòÿ éàõûíëàøûð)

Íÿ ýþðöðñÿí?

Õàëã

Áó ñÿáÿò äîëóäóð àüçûíàäÿê!

Ýþð êþêÿäÿí íÿ ãÿäÿð ýèçëÿäèá áóäà áÿäçàò!
Ìÿíÿñÿ, áó áîéäàúà áàëàúà òèêÿ âåðäè…

Êîëáàñà÷û

Î ùÿìèøÿ ñÿíèíëÿ áåëÿ ðÿôòàð åëÿéèá:

Ãàçàíúëàðäàí áèð àçúà ñÿíÿ âåðèáñÿ ÿýÿð,
ßí áþéöê ùèññÿñèíè þçö õÿëâÿòè éåéèá…
459
 Õàëã

Àé íàäöðöñò! Ñÿí ìÿíè àëäàòìûñàí, ñîéìóñàí,

Ýþçöíö òóòñóí ìÿíèì âåðäèéèì ìöêàôàòëàð!

Êëåîí

Îüóðëàìûøàì, àíúàã øÿùðèí õàòèðèíÿ…

Õàëã

Òåç îë, ÷ûõàð ÷ÿëÿíýè! Î, áàõ áóíà ëàéèãäèð!

Êîëáàñà÷û

Òåç îë, ÷ûõàð, à áÿäçàò!

Êëåîí

Éîõ, ÷ûõàðàí äåéèëÿì!

Ìÿíèì äÿ þç ôàëûì âàð, ìÿíÿ öñòöí ýÿëÿúÿê
Àäàìûí ñèôÿòëÿðè îðäà õÿáÿð âåðèëèá…

Êîëáàñà÷û

Åëÿ ìÿíÿì êè âàðàì… Øöáùÿ-çàä îëà áèëìÿç

Êëåîí

Ùÿð ùàëäà èñòÿéèðÿì éîõëàéûì þç ôàëûìû…

Ýþðöì êè, èëàùÿíèí ôàëû äöçìö ÷ûõàúàã?
ßââÿëúÿ ñÿí úàâàá âåð ìÿíèì áèð ñóàëûìà:
Óøàãëûãäà ìöÿëëèì éàíûíà ýåòìèñÿíìè?

Êîëáàñà÷û

ßââÿë ñàëëàãõàíàäà àëìûøàì ìÿí äÿðñèìè.

460
 Êëåîí

Íÿ ñþéëÿäèí? Àé àìàí, àüëûì ÷ûõäû áàøûìäàí…

Îëàí îëäó, íÿ èñÿ…
Äå ýþðöì ïàëåñòðäÿ ñÿí íÿ òÿëèì àëìûñàí?

Êîëáàñà÷û

Îüóðëóã åëÿéÿíäÿ, äèê, ìÿðäàíà áàõìàüû…

Êëåîí

Àìàí, åé Ôåá! Ýþð íÿëÿð ýÿëäè ìÿíèì áàøûìà!

Áîéà-áàøà ÷àòàíäà, íÿ àëûá, íÿ ñàòûáñàí?

Êîëáàñà÷û

Äàëûìû, ãàáàüûìû… Ñîíðà äà êè, êîëáàñà…

Êëåîí

Àìàí, åâèì éûõûëäû. Àìàí ïó÷ îëäóì äàùà!

Áèðúÿ ñàìàí ÷þïöíÿ ãàëäû àðòûã öìèäèì…
Áóíó äà ñþéëÿ ýþðöì, êîëáàñàíû ñÿí ùàðäà
Äöêàíäàìû ñàòàðäûí, éîõñà êè, äàðâàçàäà?

Êîëáàñà÷û

Äàðâàçàíûí þíöíäÿ, áàëûã ñàòûëàí éåðäÿ.

Êëåîí

Ùåéùàò, àëëàùûí ÿìðè àðòûã éåðèíÿ ÷àòäû!

Ñöðöéöí áó àë÷àüû, ÷ÿêèí, àïàðûí åâÿ!..

(×ÿëÿíýè éåðÿ àòûð)

ßëâèäà, åé ÷ÿëÿíýèì, ùÿñðÿò ãàëäûì ñÿíÿ ìÿí!

Èíäè ñÿíè áàøãàñû ýÿçäèðÿúÿê áàøûíäà…
Ùèéëÿäÿ öñòöí äåéèë, áÿëêÿ õîøáÿõòäèð ìÿíäÿí…
461
(Ãà÷ûá åâÿ ýèðèð. Êîëáàñà÷û ÷ÿëÿíýè òàõûð)

Êîëáàñà÷û

(òÿíòÿíÿëè)

Åé óëó Çåâñ! Ñÿíèíäèð áó çÿôÿðèì, øÿðÿôèì!..

Áàøàòëû

Çÿôÿðèí ÷îõ ìöáàðÿê! Àíúàã áóíó äà áèë êè,

Ñÿíè ìÿí àäàì åòäèì… Èíäè ñÿí ÿâÿçèíäÿ
Ìÿíè Ôàíûí éåðèíÿ ìÿùêÿìÿ êàòèáè ãîé!

Õàëã

Éàõøû, áÿñ àäûí íÿäèð?

Êîëáàñà÷û

Àäûììû? — Àãîðàêðèò…
Áàçàðäà ñþéöøìÿêäÿ ãàçàíìûøàì áó àäû!

Õàëã

Áó ýöíäÿí Àãîðàêðèò ùàìè îëàúàã ìÿíÿ,

Î ïàôëàãîíëó áÿäçàò úÿùÿííÿì îëñóí äàùà!

Êîëáàñà÷û

Åé ìÿíèì Õàëãûì, èíäè þçöí ýþðöðñÿí êè, ìÿí

Íåúÿ õèäìÿò åäèðÿì… Èíäè þçöí ýþðöðñÿí
Êè, áöòöí Àôèíàäà ìÿíèì ìèñëèì òàïûëìàç!

(Õàëã âÿ Êîëáàñà÷û åâÿ ýèðèðëÿð)

462
 ÀËÒÛÍÚÛ ×ÅÒÀ

ÊÈ×ÈÊ ÏÀÐÀÁÀÇÀ

Áèðèíúè éàðûìõîð

ÎÄÀ

Íÿ ýþçÿëäèð íÿüìÿëÿðè áàøëàéàíäà,

Íÿüìÿëÿðè ãóðòàðàíäà —
Êþùëÿí àòëàð éåòèøäèðÿí ãî÷àãëàðû
Ìÿäù åëÿìÿê!
Ëèñèñòðàò áàðÿñèíäÿ áÿñäèð äàùà!
Áÿñäèð äàùà Ôóìàíò42 êèìè ñÿðñÿðèíè
Íÿüìÿìèçëÿ çÿùÿðëÿìÿê!
Ìåùðèáàí Ôåá! Î êè äàèì éàëàâàúäûð,
Î êè àúäûð, -
Äÿõèë äöøöá ñÿíèí ÿéðè êàìàíûíà,
Àüëàéûð êè, ðÿùìèí ýÿëñèí áÿëêÿ îíà…

Áèðèíúè éàðûìõîðóí áàø÷ûñû

ÅÏÈÐÐÅÌÀ

Ðÿçèëëÿðè ëàüà ãîéìàã ýöíàù äåéèë, áèëèð ùàìû…

Äîüðó-äöðöñò àäàìëàð÷ûí áó øÿðÿôäèð!
Èñòåùçàéà ëàéèã îëàí áó àäàìëàð ÿýÿð ñèçèí äîñòóíóçñà,
Áó äîñòëóüóí õàòèðèíÿ òîõóíìàçäûì îíëàðà ìÿí;
Ýöíäöçëÿðè ýåúÿëÿðäÿí, êèôàðàäà äöçýöí êþêö ÿéðèñèíäÿí
Ñå÷ÿí ùÿð êÿñ Àðèãîíòó43 òàíûéàúàã, øöáùÿ éîõäóð.
Áèð ãàðäàøû âàð êè îíóí, áàìáàøãàäûð õàñèééÿòè;
Àðèôðàäñà, áèð äÿëèäèð, ùÿðçÿ-ñþéöø äöøêöíöäöð,
Î, àäè áèð àë÷àã äåéèë (éîõñà îíó ñå÷ìÿçäèì ìÿí);
Àë÷àãëàðûí àë÷àüûäûð, ìóðäàð èøëÿð åäèð èúàä:
ßí èéðÿíú áèð ÿéëÿíúÿéëÿ ìóðäàðëàìûø äîäàüûíû,
Äöøêöíëÿøèá, áó äöíéàäà ùÿð áèð øåéè óíóäàðàã,
463
Ãÿùáÿõàíà êöíúëÿðèíäÿ éàëàéûð î ãÿùáÿëÿðè,
Åîíèõ þí òÿðÿôëÿðè, Ïîëèìíåñò äàë òÿðÿôëÿðè…
Ùÿð êèì áåëÿ ðÿçèëëÿðäÿí èéðÿíìÿñÿ, îíóíëà ìÿí
Êåô ìÿúëèñè ãóðóëàíäà, ìåé è÷ìÿðÿì áèð ãÿäÿùäÿí!
Èêèíúè éàðûìõîð
ÀÍÒÎÄÀ

×îõäàíäûð êè, ýåúÿëÿðèí ñöêóòóíäà,

Ìÿíè éîðóá ÿëäÿí ñàëûð áèð äöøöíúÿ,
Äåéèðÿì êè,
Êëåîíèì ùåéâàí êèìè òÿïèøäèðèá íåúÿ éåéèð?
Äåéèðëÿð êè, áèð âàðëûíûí åâèíäÿéêÿí,
Áÿðê ñîõóëóá éåéÿí çàìàí, ïÿð÷èì îëìóø áèð ãàçàíà;
Åâ éèéÿñè éàëâàðìûø êè:
“Äèç ÷þêöðÿì ùöçóðóíäà, áÿñäèð, äóð ýåò,
Àé ÿçèçèì, ùå÷ îëìàñà, ñöôðÿéÿñÿ åéëÿ ùþðìÿò!”
Àíúàã íàùàã, î, ãàçàíà éàìàí ýèðèá, ÷ûõìàéàúàã…
Èêèíúè éàðûìõîðóí áàø÷ûñû
ÀÍÒÅÏÈÐÐÅÌÀ

Äåéèðëÿð êè, òðèåðëÿð éûüûøûáìûø ìÿñëÿùÿòÿ,

È÷ëÿðèíäÿí áèð éàøëûñû ñþéëÿìèø êè:
“Àé áàúûëàð, øÿùðèìèçäÿ òÿçÿ õÿáÿð âàð, äåéèðëÿð:
Áàøû áàòìûø, äèëè éàíìûø ýèú ñÿðêÿðäÿ, î Ùèïåðáîë44
Êàðôàýåíÿ ùöúóì ö÷öí áèçäÿí éöç ãûç òÿëÿá åäèð…”
Äÿùøÿò àëìûø ùàìûñûíû, áó õÿáÿðäÿí ãûçìûø ùàìû,
Áèð áàêèðÿ úóøÿ ýÿëèá áåëÿ äåìèø:
“Åé àëëàùëàð, êÿíàð åäèí áó áÿëàíû öñòöìöçäÿí!
Îíà òÿñëèì îëìàãäàíñà, ãûç ãàðûéûá ÷öðöéÿðÿì!”
“Ìÿí êè, Ëåòàé áàëàñûéàì, òÿñëèì îëàí äåéèëÿì ìÿí,
Àíä îëñóí î àüàúà êè, ìÿíÿ ìÿçàð îëàúàãäûð;
ßýÿð ùàìû ðàçû îëñà, ìÿñëÿùÿòèì áóäóð ìÿíèì:
Ýåäÿê Òåñåé ìÿáÿäèíÿ äÿõëè äöøÿê ãóðáàíýàùà!
Éîõ, éîõ, ÿñëà, áó øÿùÿðÿ ùàêèì îëà áèëìÿç î èò!
Ãîé úÿùÿííÿì îëóá ýåòñèí, òÿêáàøûíà, ùàðà ýåäèð,
Äÿíèçëÿðäÿ òÿìÿ îëñóí áàëûãëàðà!..”
464
 ÅÊÑÎÄ

Êîëáàñà÷û áàéðàì ëèáàñûíäà äàõèë îëóð.

Êîëáàñà÷û

Êÿñèí ñóàë-úàâàáû, ïàê äóàëàð çèêð åäèí,

Ìÿùêÿìÿëÿð ãàïàíñûí, äèíëÿéèí øàä õÿáÿðè,
Øÿí òåàòð åøèòñèí, ñåâèíñèí, àëãûøëàñûí…

Áàøàòëû

Ñàëàì ñÿíÿ, åé óúà Àôèíàíûí ìÿøÿëè!

Åé àäàëàð ôàòåùè, ñþéëÿ íÿäèð øàä õÿáÿð!
Íå÷èí ýöëñöí, ñåâèíñèí òÿáðèê åéëÿñèí ùàìû?

Êîëáàñà÷û

Ìÿí Õàëãû ãàéíàòìûøàì, ýÿíú ýþçÿë åéëÿìèøÿì!..

Áàøàòëû

Áÿñ ùàíû? Ñþéëÿ ýþðÿê, ñÿí åé, ìàùèð ñåùðáàç?

Êîëáàñà÷û

Áÿíþâøÿëè-÷è÷ÿêëè ìöãÿääÿñ Àôèíàäà…

Áàøàòëû

Íåúÿ ýþðÿê áèç îíó? Íÿ ùàëäàäûð? Áèð äàíûø!

Êîëáàñà÷û

Áèð çàìàí Ìèëòèàäëà, Àðèñòèäëÿ çèéàôÿò45

Ìÿúëèñèíäÿ íåúÿéäè, èíäè éåíÿ åëÿäèð…
Èíäèúÿ ýþðÿðñèíèç, îäóð ùà, ñÿñ-êöé ýÿëèð…
465
Àëãûøëàéûí! Àôèíà î ïàðëàã øþùðÿòèëÿ
Ýÿëèá ùöçóðóíóçà, ïàê, ìöãÿääÿñ Àôèíà!
Õàëãûí þç ïàéòàõòû, ïàðëàã, ñþíìÿç Àôèíà!

Åâèí ãàïûëàðû à÷ûëûð. Õàëã áàéðàì ëèáàñûíäà ýþðöíöð.

Áàøàòëû

Åé øÿùÿðëÿð ýþçÿëè, áÿíþâøÿëè Àôèíà!

Ýþñòÿðèí Åëëàäàíûí ùþêìäàðûíû áèçÿ!

Êîëáàñà÷û

Áóäóð ùà, ñà÷ëàðûíäà ãûçûë áÿçÿê-äöçÿêëÿð,

ßéíèíäÿ áàáàëàðûí ãÿäèì, ÿçèç ëèáàñû…
Îíäàí öôóíÿò äåéèë, ÿòèð ãîõóñó ýÿëèð.

Áàøàòëû

Àëãûø ñÿíÿ, åé Åëëèí éóðäóíóí ùþêìäàðû!

Èíäè ëàéèãñÿí, ÿëáÿò, Ìàðèôîí øÿðÿôèíÿ.
Ëàéèãñÿí áó âÿòÿíÿ! Àëãûø ñÿíÿ, ìèí éàøà!

Õàëã

Àãîðàêðèò, ÿçèçèì, áèð éàíûìà ýÿë ýþðöì,

Íÿ õîøáÿõòÿì, ñÿí ìÿíè úàâàí åòäèí éåíèäÿí!

Êîëáàñà÷û

Áÿëè, äîñòóì, êå÷ìèøèí éàäûíäàí ÷ûõûá ñÿíèí,

Éîõñà, ìÿíè þçöíÿ àëëàù áèëÿðäèí, ÿëáÿò!

Õàëã

Ñþéëÿ, ÿââÿë íåúÿéäèì, íÿ èøëÿð ýþðöðäöì ìÿí?

466
 Êîëáàñà÷û

Ìÿúëèñäÿ ùÿð êèì äóðóá ñÿíÿ ñþéëÿñÿéäè êè:

“Ìÿí ñÿíÿ äîñòàì, åé Õàëã, éàìàí ñåâèðÿì ñÿíè,
Òÿêúÿ ìÿíÿì äöíéàäà ñÿíèí äÿðäèíÿ ãàëàí…”
Ñÿí áåëÿ ÷ÿðÿíëÿðè åøèäÿíäÿ, ìÿñò îëàð,
Ëîâüàëàíûá äèê òóòàð, óúàëäàðäûí áàøûíû…

Õàëã

Êèì? Ìÿíìè?

Êîëáàñà÷û

Áÿëè, áÿëè!.. Ñÿíè àëäàäàðäûëàð…

Õàëã

Íÿ äåéèðñÿí, à êèøè?

Êîëáàñà÷û

Áÿëè, Çåâñÿ àíä îëñóí!

Ñÿí ùåé ãóëàãëàðûíû ñàëëàéàðäûí, äèíëÿðäèí…

Õàëã

Íÿ àõìàã ãîúàéìûøàì!..

Êîëáàñà÷û

Àëëàù ùàããû, åëÿäèð!

ßýÿð èêè íàòèãäÿí áèðè òðèéåð òèêìÿê,
Î áèðè õÿçèíÿíè äàüûòìàã èñòÿñÿéäè,
Äàèì öñòöí ýÿëÿðäè õÿçèíÿíè òàëàéàí…
Éàõøû, ñÿíÿ íÿ îëäó, ñàëëàìûñàí áàøûíû?
467
 Õàëã

Àõ, éàìàí ýöíàùêàðàì… Êå÷ìèø÷èí äÿðä ÷ÿêèðÿì…

Êîëáàñà÷û

Ùå÷ äÿðä ÷ÿêìÿ, ÿçèçèì, ùå÷ òÿãñèð éîõäóð ñÿíäÿ!

Ýöíàù ñÿíè àëäàäàí ÿäíàëàðûíäûð àíúàã…
Èíäè ñþéëÿ áèð ýþðöì, ùÿðçÿ éàçàíûí áèðè
×ûõûá ùÿäÿéëÿ äåñÿ: “Åé ùàêèìëÿð, ñèç ÿýÿð
Ìÿùêÿìÿäÿ èøëÿðÿ áàõûá ãóðòàðìàñàíûç,
×þðÿê éîõäóð ñèçëÿðÿ!..” Ñþéëÿ, áåëÿ íàòèãÿ
Íÿ åéëÿðñÿí èíäè ñÿí?

Õàëã
Îíó ãàëäûðûá ýþéÿ,
Áîüàçûíà áàüëàéûá Ùèïåðáîëó, ãàéàäàí
Äèê àøàüû àòàðàì!
Êîëáàñà÷û
Áàõ, áó ýþçÿë, áó ÿëà!..
Ñþéëÿ, þëêÿíè íåúÿ èäàðÿ åäÿúÿêñÿí?
Õàëã
ßí ÿââÿë ùÿðáè ýÿìè êöðÿê ÷ÿêÿíëÿðèíèí
Ùàãëàðûíû òàìàìÿí âåðÿúÿéÿì…

Êîëáàñà÷û

×îõ ýþçÿë!
Äåìÿê ãàáàð áàüëàìûø éàíáûçëàð ñåâèíÿúÿê!

Õàëã

Èíäè, ùÿðáè õèäìÿòÿ, ÿñýÿðëèéÿ äöøÿíëÿð,

Àøíà, äîñòëóã éîëóéëà àçàä åäèëìÿéÿúÿê!
Ùÿð êÿñ ùàðäà éàçûëûá, þç éåðèíäÿ ãàëàúàã…
468
 Êîëáàñà÷û

Úàíûíû äÿðä àëàúàã îíäà Êëåîíèìèí!

Õàëã

Ìÿúëèñäÿ óøàã-ìóøàã ñóñàúàã áóíäàí ñîíðà!

Êîëáàñà÷û

Áÿñ îíäà Ñòðàòîí, Êëèñôåí46 íåéëÿéÿúÿê?

Õàëã

Ìÿí î áÿçÿê-äöçÿêëè óøàãëàðû äåéèðÿì

Êè, éàí-éàí îòóðóá áåëÿ ÷ÿðÿíëÿéèðëÿð:
“Éàõøû õèëàñ îëäó î Ôåàê47 áþéöê àäàìäûð,
Ìàùèðäèð íàòèãëèêäÿ, öñëóáäà ÷îõ óñòàäûð,
Áÿëàüÿòäÿ, èíøàäà, òÿíãèääÿ ìèñëè éîõäóð”.

Êîëáàñà÷û

Éàíáûçûíà êþòÿêìè âóðäóðàúàãñàí îíóí?

Õàëã

Éîõ, îâà ýþíäÿðÿðÿì, ýåòñèí ñÿùðàéà, ÷þëÿ,

Ìöáàùèñÿ åéëÿìÿê ÷ûõñûí éàäûíäàí òÿìèç…

Êîëáàñà÷û

Åëÿñÿ, áóéóð ñÿíÿ áèð ñàíäàëéà áÿõø åäèì!

(Áèð îüëàí, ÿëèíäÿ ñàíäàëéà, ýÿëèð)

Îüëàíû äà âåðèðÿì, ýÿçäèðñèí ñàíäàëéàíû;

Èñòÿñÿí ëàï þçö äÿ ñàíäàëéà òÿê ÷þìÿëÿð…
469
 Õàëã

Íÿ õîøáÿõòÿì, ýÿíúëèéèì ãàéûäûá ýÿëäè éåíÿ!

Êîëáàñà÷û

Ýÿëñÿíÿ îòóç èëëèê áèð ñöëù òÿìèí åäÿðÿê,

Áàðûøûã ïÿðèëÿðè áÿõø åäèì ñÿíÿ, äîñòóì!..
Åé, ùöçóðà áàðûøûã ïÿðèëÿðè ýÿëñèíëÿð!..

Áàðûøûã ïÿðèëÿðè, ðÿããàñÿëÿð ùàëûíäà ýÿëèðëÿð.

Õàëã

Áÿù-áÿù! Íÿ ýþçÿëäèðëÿð! Øöêöð ñÿíÿ, óëó Çåâñ!

Ñþéëÿ, äîñòóì, áóíëàðû ãóúàãëàìàã îëàðìû?
Áóíëàðû ùàðäàí òàïäûí!..

Êîëáàñà÷û

Î ìÿëóí ïàôëàãîíëó
Ýèçëÿäèá ñàõëàìûøäû, ñÿíÿ, íÿñèá îëìàñûí…
Ãÿáóë åëÿ, ìÿí ñÿíÿ ùÿäèééÿ åéëÿéèðÿì,
Ýþòöð àïàð þçöíëÿ òàðëàëàðà, êÿíäëÿðÿ…

Õàëã

Éàõøû, î ïàôëàãîíëó àë÷àüà, òþðÿòäèéè

Èøëÿð ö÷öí íÿ úÿçà âåðÿúÿêñÿí, à äîñòóì?

Êîëáàñà÷û

Î ùå÷… ñàäÿ áèð èøäèð: ýåòñèí ìÿíèì ïåøÿìÿ,

Ýåòñèí êîëáàñà ñàòñûí äàðâàçàíûí þíöíäÿ;
Ãàðûøäûðûá áèøèðñèí åøøÿê ÿòè, èò ÿòè;
Ìÿñò îëóá êö÷ÿëÿðäÿ ãÿùáÿëÿðëÿ ñþéöøñöí,
È÷ñèí ùàìàìäàí àõàí ñàáóíëó ÷èðêàáëàðû…
470
 Õàëã

Òÿäáèðèí ÷îõ ýþçÿëäèð! Àë÷àã ëàéèãäèð áóíà,

Ùàìàì÷ûëàð, ãÿùáÿëÿð ãîé îíà òàé-òóø îëñóí!
Ñÿíè ìÿí î àë÷àüûí éåðèíÿ òÿéèí åòäèì,
Áóéóð Ïðèòàíåéÿ!.. Ýåò, ÿââÿëúÿ ÿéíèíÿ
Éàøûë áàéðàì ëèáàñû ýåéèíäèðñèíëÿð, áóéóð!..

Êîëáàñà÷ûíûí ÿéíèíÿ éàøûë ðÿíýëè áàéðàì ëèáàñû ýåéèíäèðèðëÿð.

Îíó äà ñöðöñöíëÿð þç éåíè ñÿíÿòèíÿ,

Ìöòòÿôèãëÿð, ãîíàãëàð ýöëñöí àãèáÿòèíÿ…

Àêòéîðëàð âÿ õîð îðõåñòðäÿí ÷ûõûá ýåäèð.

Ñîí

471
 ÀÐÈÑÒÎÒÅË

Å.ÿ. 384-322

À ð è ñ ò î ò å ë àíòèê äþâðöí ýþðêÿìëè ìöòÿôÿêêèðëÿðèíäÿí áèðèäèð. Î, þçöíÿ

ãÿäÿð ìþâúóä îëàí ôÿëñÿôè úÿðÿéàíëàðû íÿçÿðäÿí êå÷èðìèø, ãÿäèì éóíàí
ôÿëñÿôÿñèíè éåíè áèð èíêèøàô ìÿðùÿëÿñèíÿ ÷àòäûðìûøäûð. Àðèñòîòåë 20 èë Ïëàòî-
íóí òÿëÿáÿñè îëìóøäóð. Ëàêèí ñîíðàëàð Àðèñòîòåë þç ìöÿëëèìèíèí ýþðöøëÿ-
ðèíè êÿñêèí ñóðÿòäÿ òÿíãèä åòìèøäèð. Ðÿâàéÿòÿ ýþðÿ, Àðèñòîòåë ìèíÿ ãÿäÿð
ÿñÿð éàçìûøäûð. Äåìÿê îëàð êè, î, èíñàí áèëèêëÿðèíèí áöòöí ñàùÿñèíÿ òîõóí-
ìóøäóð. Áó ÿñÿðëÿðèí ùàìûñû áèçÿ ýÿëèá ÷ûõìàìûøäûð. Áÿçè ÿñÿðëÿðè ÕÛÕ
ÿñðèí ñîíëàðûíäà ïàïèðîñ êàüûçëàðûíäà òàïûëìûøäûð. Áó ÿñÿðëÿðäÿ ìÿíòèã,
òÿáèÿò åëìëÿðèíèí ïñèõîëîýèéà, ìåòàôèçèêà, åòèêà, äþâëÿò íÿçÿðèééÿñè, èãòè-
ñàäèééàò, ðèòîðèêà âÿ ñ. áèëèê ñàùÿëÿðè âàðäûð. Áóíëàðûí è÷èíäÿ ÿäÿáèééàò
òàðèõè ö÷öí ÿí ÿùÿìèééÿòëèñè, ùå÷ øöáùÿñèç, “Ïîåòèêà”äûð. Ùÿëÿ áó ÿñÿðäÿí
ÿââÿë “Ïîåòèêà” âÿ “Ïîëèòèêà” àäëû ÿñÿðëÿðèíäÿ Àðèñòîòåë èíúÿñÿíÿòèí èúòè-
ìàè ðîëó ùàããûíäà þç ôèêèðëÿðèíè ñþéëÿìèøäè. Ïëàòîí úÿìèééÿòäÿ âÿ èíñàí
øöóðó öçÿðèíäÿ èíúÿñÿíÿòèí ôÿàë ðîëóíó âÿ ôÿàë òÿñèðèíè èíêàð åòäèéè ùàëäà,
Àðèñòîòåë úÿìèééÿòäÿ îíà õöñóñè éåð âåðìèø âÿ èíúÿñÿíÿòèí èíñàí öçÿðèí-
äÿêè òÿñèðèíè ìèñàëëàðëà ýþñòÿðìèøäèð. Î, èíúÿñÿíÿòÿ, èíñàíûí ÿí ìöùöì éà-
ðàäûúûëûã èøè êèìè áàõìûøäûð.
“Ïîåòèêà” ÿñÿðèíäÿ èñÿ áèëàâàñèòÿ ñÿíÿò âÿ ÿäÿáèééàò ìÿñÿëÿëÿðèíÿ
òîõóíìóøäóð. Áó ÿñÿð òÿõìèíÿí 336-322-úè èëëÿð àðàñûíäà éàçûëìûøäûð.
Èíäèêè âÿçèééÿòäÿ ÿñÿð òàìàì äåéèë. ßñÿð ñàäÿúÿ áèð èúìàëà áÿíçÿéèð.
Àðèñòîòåë áèð ÷îõ éåðäÿ þç ìöðÿêêÿá ùþêìëÿðèíè âåðìèø, ëàêèí îíëàðà ýåíèø
èçàùàò âåðìÿäèéè ö÷öí, áåëÿ äöøöíìÿê îëàð êè, þç ôèêèðëÿðèíè äÿðñ çàìàíû
àéäûíëàøäûðûðìûø. “Ïîåòèêà”äà Àðèñòîòåë, èíúÿñÿíÿòèí ìÿíøÿéè âÿ òÿñíèôè,
èíúÿñÿíÿòèí õàðèúè àëÿìÿ, ýåð÷ÿêëèéÿ ìöíàñèáÿòè, áÿäèè ãàâðàéûøûí ìàùèé-
éÿòè, ýþçÿëëèê ìÿôùóìó, áÿäèè ãèéìÿò âåðìÿíèí ÿñàñëàðû, àéðû-àéðû ñÿíÿò
ÿñÿðëÿðèíèí õàñ úÿùÿòëÿðè âÿ ñàèðÿ êèìè ìöùöì íÿçÿðè ìÿñÿëÿëÿðÿ òîõóí-
ìóøäóð.
Àðèñòîòåëÿ ãÿäÿð áó ìÿñÿëÿëÿðäÿí áÿçèëÿðè éóíàí ôèëîñîôëàðû òÿðÿôèí-
äÿí èøëÿíìèøäèð, àíúàã “Ïîåòèêà” ÿñÿðèíäÿ áó ìÿñÿëÿëÿð åëìè úÿùÿòäÿí
ñèñòåìëÿøäèðèëìèøäèð.
472
 Èíúÿñÿíÿòèí áèð òÿãëèä îëäóüóíó Ïëàòîí âÿ áàøãà ôèëîñîôëàð äà äåìèøëÿð.
Àíúàã Àðèñòîòåë áó ùþêìÿ éåíè áèð øåé àðòûðìûøäûð. Î äà òÿãëèä åäèëÿí (éÿíè
òÿñâèð åäèëÿí) øåéèí þçöäöð. Àðèñòîòåë éàçûð êè: “Øàèðèí âÿçèôÿñè — ùÿãèãÿòÿí
îëìóø áèð øåéäÿí äàíûøìàã äåéèë, îëà áèëÿúÿê øåéäÿí, äåìÿëè åùòèìàë,
éàõóä çÿðóðÿò öçðÿ ìöìêöí îëàí øåéäÿí äàíûøìàãäûð” Áó ôèêðè èëÿ Àðèñ-
òîòåë øàèð èëÿ òàðèõ÷èíè áèð-áèðèíäÿí àéûðìûøäûð. Àðèñòîòåë éàçûð: “ìÿùç áóíà
ýþðÿ òàðèõ÷è âÿ øàèð áèð-áèðèíäÿí — îíëàðûí áèðè âÿçíäÿí èñòèôàäÿ åòäèéè,
äèýÿðè åòìÿäèéè èëÿ ôÿðãëÿíìèð. Ùåðåäîòóí ÿñÿðëÿðèíè íÿçìÿ ÷ÿêìÿê îëàðäû,
àíúàã áóíóíëà áåëÿ î ÿñÿðëÿð, èñòÿð âÿçíëè, èñòÿð âÿçíñèç îëñóí, éåíÿ òàðèõ
îëàðäû; îíëàð áèð-áèðèíäÿí îíóíëà ôÿðãëÿíèð êè, áèðèíúè, ùÿãèãÿòÿí îëìóø áèð
øåé ùàããûíäà, èêèíúè èñÿ, îëà áèëÿúÿê øåé ùàããûíäà äàíûøûð. Áóíà ýþðÿ, ïîå-
çèéà òàðèõäÿí äàùà ôÿëñÿôè âÿ úèääèäèð: ïîåçèéà äàùà ÷îõ öìóìè, òàðèõ èñÿ
òÿê-òÿê øåéëÿðäÿí äàíûøûð”. Áó ôèêðè èëÿ Àðèñòîòåë, øöáùÿñèç, éàðàäûúûëûãäà
ìöùöì áèð ìÿñÿëÿíè äîëàøäûðûð. Î äà îíäàí èáàðÿòäèð êè, ïîåçèéà öìóìè-
ëÿøäèðèëìèø èäåéàëàðû ôÿðäëÿðèí ñèìàñûíäà âåðèð, ùàëáóêè Àðèñòîòåë áó ùÿãè-
ãÿòè òÿùðèô åäèð.
Îíóí ôàúèÿéÿ âåðäèéè ìÿøùóð òÿðèôèí ÿí ìöùöì èäåéàñû îíäàí èáàðÿòäèð
êè, ôàúèÿ ãîðõó âÿ ìÿðùÿìÿò âàñèòÿñèëÿ èíñàíûí ùÿéÿúàíëû ùèññëÿðèíè òÿìèç-
ëÿéèð. Ôàúèÿíèí òÿìèçëÿìÿ (éÿíè êàòàðñèñ) âÿçèôÿñè óçóí-óçàäû ìöáàùèñÿëÿðÿ
ñÿáÿá îëìóøäóð. Áÿçèëÿðè òÿìèçëÿìÿíè ÿõëàãè ìÿíàäà, áÿçèëÿðè èñÿ òèááè ìÿ-
íàäà àíëàéûá èçàù åòìèøëÿð. Àðèñòîòåë þçö áó ñþçÿ èçàùàò âåðìÿäèéè ö÷öí, îíóí
ôèêðè èíäè äÿ øöáùÿëè ãàëìûøäûð. Àíúàã ýöìàí åòìÿê îëàð êè, Àðèñòîòåë áó ñþçö
òèááè ìÿíàäà èøëÿòìèøäèð. Éÿíè ôàúèÿäÿ ýþñòÿðèëÿí áó âÿ éà áàøãà òðàýèê
âÿçèééÿò òàìàøà÷ûíû ãîðõóäóð; ÷öíêè òàìàøà÷û þçöíö îíóí âÿçèééÿòèíäÿ
òÿñÿââöð åäèð, îíà ýþðÿ îíäà ìÿðùÿìÿò ÿìÿëÿ ýÿëèð; î àüëàéûð âÿ úèñìàíè úÿ-
ùÿòäÿí éöíýöëëÿøèá, òÿìèçëÿíèð. Äåìÿê êè, ìöÿééÿí ùÿéÿúàíëû ùèññëÿðè îéà-
äûá, îíëàðû òÿçÿäÿí èñëàù åòìÿê òèááè ìÿíàíûí ÿñàñûíû òÿøêèë åäèð.
Àðèñòîòåë äàñòàí èëÿ ôàúèÿíè ìöãàéèñÿ åòìèøäèð. Ùÿð èêèñèíèí òÿñâèð åòäèéè
ùÿäÿô éåíè îëñà äà, ôàúèÿ äàñòàíà ýþðÿ äàùà ìöêÿììÿëäèð. ×öíêè Àðèñòîòåëÿ
ýþðÿ, ôàúèÿ ùÿðÿêÿòäÿ âåðèëäèéè ö÷öí îíóí òÿñèð ãöââÿñè äÿ ÷îõäóð.
Ôàúèÿíè Àðèñòîòåë àëòû ùèññÿéÿ àéûðìûøäûð. Áó ùèññÿëÿð è÷ÿðèñèíäÿ ÿí
ÿñàñû ôàáóëàäûð. Àðèñòîòåëÿ ýþðÿ, ôàáóëà ôàúèÿíèí “áàøëàíüûúû âÿ ðóùóäóð”.
Î, ôàáóëà öçÿðèíäÿ ìöôÿññÿë äàéàíûð. Ôàáóëàíûí âÿùäÿòèíäÿí äàíûøûð. Ôàáóëà
âÿùäÿòè îíóí ÿí ÿñàñ ôèêèðëÿðèíäÿíäèð. Î, ôàáóëàíû åïèçîäèê âÿ ãåéðè-
åïèçîäèê, äîëàøûã âÿ ñàäÿ ùèññÿëÿðÿ áþëöð âÿ ñ.
“Ïîåòèêà” ÿñÿðè ÿäÿáèééàòøöíàñëûã òàðèõèíäÿ ÿäÿáèééàòûí íÿçÿðè ìÿñÿ-
ëÿëÿðèíè ñèñòåì èëÿ ùÿëë åäÿí èëê òÿúðöáÿäèð. ßñÿðèí òàðèõè ÿùÿìèééÿòè äÿ
áóíäàí èáàðÿòäèð.
473
 ÏÎÅÒÈÊÀ

Ïàð÷àëàð

Áèç ùÿì ïîåòèê ñÿíÿòäÿí, ùÿì äÿ îíóí àéðû-àéðû íþâëÿðèíäÿí, áó

íþâëÿðèí ùÿð áèðèíèí ÿùÿìèééÿòèíèí òÿãðèáÿí íÿäÿí èáàðÿò îëäóüóíäàí,
ùÿì÷èíèí ïîåòèê ÿñÿðèí éàõøû ÷ûõìàñû ö÷öí ôàáóëàíûí íåúÿ ãóðóëìàëû
îëäóüóíäàí áÿùñ åäÿúÿéèê; áóíäàí ÿëàâÿ, ïîåòèê ÿñÿðèí íå÷ÿ âÿ ùàíñû
ùèññÿëÿðäÿí èáàðÿò îëäóüóíäàí, åëÿúÿ äÿ ùÿìèí áó ìÿñÿëÿéÿ äÿõëè îëàí
áöòöí äèýÿð øåéëÿðäÿí äàíûøàúàüûã; ñþùáÿòèìèçÿ, èøèí ìàùèééÿòèíÿ óéüóí
îëàðàã, ÿí ÿñàñ ìÿñÿëÿäÿí áàøëàéàã.
Åïèê âÿ ôÿúè ïîåçèéà, ùÿì÷èíèí êîìåäèéà âÿ äèôèðàìáèê ïîåçèéà,
àâëåòèêà âÿ êèôàðèñòèêàíûí áþéöê áèð ãèñìè — áöòöí áóíëàð ùàìûñû, öìó-
ìèééÿòëÿ äåñÿê, òÿãëèäè ñÿíÿòëÿðäèð; áó ñÿíÿòëÿð áèð-áèðèíäÿí ö÷ úÿùÿò-
äÿí: éà òÿãëèäèí íÿ èëÿ îëäóüóíà, éà íÿéèí òÿãëèä îëóíäóüóíà, éà äà òÿã-
ëèäèí íåúÿ îëäóüóíà ýþðÿ ôÿðãëÿíèð êè, áóíëàð äà ùÿìèøÿ åéíè úöð îëìóð.
Øåéëÿðè òÿúÿññöì çàìàíû íåúÿ êè, áÿçèëÿðè óñòàëûã ñàéÿñèíäÿ, áàø-
ãàëàðû âÿðäèøëÿ, äèýÿðëÿðè èñÿ òÿáèè èñòåäàäûí ñàéÿñèíäÿ ðÿíýëÿðäÿ âÿ
ôîðìàëàðäà áèð ÷îõ úÿùÿòëÿðè òÿãëèä åäèðëÿð, èíäèúÿ àäëàðû ÷ÿêèëÿí ñÿíÿò-
ëÿðèí äÿ ùàìûñûíäà áåëÿ îëóð. Áóðàäà äà åéíèëÿ òÿãëèä, éà àéðû-àéðûëûãäà
âÿ éà áèðëèêäÿ ðèòì, ñþç âÿ ùàðìîíèéàíûí êþìÿéè èëÿ áàøà ýÿëèð: áåëÿ êè,
ùàðìîíèéàäàí âÿ ðèòìäÿí éàëíûç àâëåòèêà, êèôàðèñòèêà âÿ (ùÿìèí áó
íþâäÿí îëàí) äèýÿð ìóñèãè ñÿíÿòëÿðèíäÿ, ìÿñÿëÿí, ñèðèíýÿ÷àëìà ñÿíÿ-
òèíäÿ èñòèôàäÿ åäèðëÿð. Çèðà îíëàð ìÿùç èôàäÿëè ðèòìèê ùÿðÿêÿòëÿðèí âàñè-
òÿñèëÿ õàðàêòåðëÿðè, ÿùâàë-ðóùèééÿëÿðè, ÿìÿë âÿ ùÿðÿêÿòëÿðè òÿúÿññöì
åòäèðèðëÿð; èñòÿð âÿçíñèç, èñòÿðñÿ áèð íå÷ÿ áÿùðè áèð-áèðè èëÿ áèðëÿøäèðìÿê,
éàõóä îíëàðäàí ùÿð ùàíñû áèðèíè èøëÿòìÿê éîëó èëÿ ìåòðäÿí èñòèôàäÿ åäÿí
ñþç ñÿíÿòèíèí èñÿ ùÿëÿ èíäèéÿ ãÿäÿð ìöÿééÿí áèð òÿðèôè éîõäóð. Àõû áèç
íÿ Ñîôðîíóí âÿ Êñåíàðõûí ìèìëÿðèíÿ âÿ Ñîêðàòûí ìöêàëèìÿëÿðèíÿ, íÿ
äÿ òðèìåòðëÿð, åëåýèê âÿ áàøãà áó êèìè øåèðëÿð âàñèòÿñèëÿ òÿãëèä åäÿíëÿðèí
éàðàòäûãëàðûíà åéíè áèð öìóìè àä âåðÿ áèëìÿðèê; éàëíûç “éàðàòìàã”
àíëàéûøûíû ìåòðëÿ áàüëàéàí àäàìëàð áÿçèëÿðèíè åëåýèéà÷ûëàð, äèýÿðëÿðèíè
åïèêëÿð àäëàíäûðûð âÿ îíëàðû òÿãëèäèí ìàùèééÿòèíÿ ýþðÿ äåéèë, öìóìèé-
éÿòëÿ, ìåòðÿ (âÿçíÿ, ýþðÿ øàèð ìÿãàìûíà ãàëäûðûðëàð. ßýÿð òèáá âÿ éà
474
ôèçèêàéà äàèð ìåòðëÿ éàçûëìûø ùÿð ùàíñû áèð ðèñàëÿíè íÿøð åòñÿëÿð, ùÿìèí
àäàìëàð îíóí ìöÿëëèôèíè àäÿòÿí øàèð àäëàíäûðûëûð, ùàëáóêè Ùîìåðëÿ
Åìïåäîêë àðàñûíäà ÿñÿðëÿðèíèí ìåòðëÿ (âÿçíëÿ) éàçûëìàñûíäàí áàøãà
ùå÷ áèð îõøàðëûã éîõäóð âÿ áóíà ýþðÿ äÿ áèðèíúèíè ùàãëû îëàðàã øàèð,
èêèíúèíè èñÿ øàèðäÿí äàùà ÷îõ ôèñèîëîã (òÿáèÿò÷è) àäëàíäûðìàã ÿäàëÿòëè-
äèð. Åéíèëÿ, ÿýÿð áèðè, Õåðîìîí “Êåíòàâð”û ùÿð úöð ìåòðäÿí àëûíìûø
âÿçíëÿðèí (áÿùðëÿðèí) ãàðûøûüûíäàí èáàðÿò îëàí ðàïñîäèéàíû éàðàòäûüû
êèìè, áöòöí âÿçíëÿðè (áÿùðëÿðè) áèðëÿøäèðÿðÿê ìöÿééÿí áèð ÿñÿð íÿøð åòñÿ,
îíäà ýÿðÿê (î äà) øàèð àäëàíñûí. Áó áàðÿäÿ äåéèëÿíëÿð êèôàéÿòäèð.
Ëàêèí áÿçè ñÿíÿòëÿð äÿ âàðäûð êè, áöòöí áó äåéèëÿíëÿðèí ùàìûñûíäàí,
éÿíè ðèòìäÿí äÿ, âÿçíäÿí äÿ, ìåëîäèéàäàí äà èñòèôàäÿ åäèð; ìÿñÿëÿí,
äèôèðàìáèê ïîåçèéà, íîìëàð, òðàýåäèéà âÿ êîìåäèéà áåëÿäèð, áèð-áèðèí-
äÿí èñÿ îíëàð áóíóíëà ôÿðãëÿíèð êè, áèð ãèñìè áó âàñèòÿëÿðèí ùàìûñûíäàí
áèðëèêäÿ, äèýÿðëÿðè èñÿ îíëàðûí ùÿðÿñèíäÿí þçöíöí àéðû-àéðû ùèññÿëÿðèí-
äÿ èñòèôàäÿ åäèð. Òÿãëèäåòìÿíèí âàñèòÿëÿðèíÿ ýþðÿ ñÿíÿòëÿð àðàñûíäà ìÿí
áó ôÿðãëÿðèí îëäóüóíó çÿíí åäèðÿì.

***

Ìàäàì êè, òÿãëèä÷èëÿð ùàìûñû ùÿðÿêÿò âÿ ôÿàëèééÿò (àäàìëàðûí)

òÿãëèä åäèð, áó àäàìëàð èñÿ ìöòëÿã éà éàõøû, éà äà ïèñ îëóðëàð (çèðà õà-
ðàêòåð, äåìÿê îëàð êè, ùÿìèøÿ áóíëàðäàí áèðèíÿ ìåéë åäèð âÿ õàðàêòåðúÿ
èíñàíëàð éà ãÿáàùÿòëÿðèíÿ, éà õåéèðõàùëûãëàðûíà ýþðÿ ñå÷èëèðëÿð), äåìÿëè,
éà þçöìöçäÿí éàõøûëàðûíà, éà ïèñëÿðèíÿ, éà äà êè, åëÿ þçöìöç êèìèëÿ-
ðèíÿ òÿãëèä åëÿìÿê ëàçûì ýÿëèð, íåúÿ êè, ðÿíýêàðëàð ìÿùç áåëÿ åäèðëÿð:
ìÿñÿëÿí, Ïîëèãîíò — éàõøû, Ïàâñîí — ïèñ, Äèîíèñèé èñÿ — àäè àäàìëàðû
òÿñâèð åëÿìèøëÿð.
Àéäûíäûð êè, éóõàðûäà ýþñòÿðèëÿí òÿãëèä ñàùÿëÿðèíèí äÿ ùÿð áèðèíäÿ
áó ôÿðãëÿð îëàúàãäûð âÿ áåëÿëèêëÿ äÿ, òÿãëèäèí ïðåäìåòèíäÿí àñûëû îëàðàã,
îíëàð òÿãëèäèí áàøãà íþâöíÿ äåéèë, ìÿùç ìöÿééÿí íþâöíÿ äàõèë îëà-
úàãäûð: àõû ðÿãñäÿ äÿ, ôëåéòà âÿ êèôàðà ÷àëüûñûíäà äà áó êèìè ôÿðãëÿð
òÿçàùöð åäÿ áèëÿð; áó âÿçèééÿò ùÿì íÿñð âÿ ùÿì äÿ àäè íÿçìëÿ îëàí
íèòãÿ äÿ àèääèð: ìÿñÿëÿí, Ùîìåð — éàõøû, Êëåîôîíò — àäè, ïàðîäèéàíûí
èëê éàðàäûúûñû ôàñîñëó ùåýåìîí âÿ “Äåëèàä” ìöÿëëèôè Íèêîõàð èñÿ — ïèñ
àäàìëàðûí òÿñâèðèíè âåðìèøëÿð. Áó äåéèëÿíëÿð äèôèðàìáëàðà âÿ íîìëàðà
äà øàìèëäèð; Àðãàíò, éàõóä Òèìîôåé âÿ Ôèëîêñåí “Êèêëîïëàð”äà íåúÿ
òÿãëèä åòìèøëÿðñÿ, áóíëàðäà äà î úöð òÿãëèä åòìÿê îëàð. Åéíè ôÿðã ôàúèÿ
475
èëÿ êîìåäèéà àðàñûíäà äà ìþâúóääóð: ñîíóíúó èíäè ìþâúóä îëàíëàðäàí
äàùà ïèñ àäàìëàðû, ÿââÿëèíúèñè èñÿ èíäè ìþâúóä îëàíëàðäàí äàùà éàõøû
àäàìëàðû òÿñâèð åòìÿéÿ ÷àëûøûð.

***

Áóíà ö÷öíúö áèð ôÿðã äÿ ÿëàâÿ îëóíóð êè, î äà äåéèëÿí ùàëëàðûí ùÿð
áèðèíäÿ òÿãëèäèí íåúÿ îëìàñûíäàí èáàðÿòäèð. Áåëÿ êè, òÿãëèäèí åéíè áèð
íþâöíäÿ åéíè áèð øåéè äÿ úöðáÿúöð òÿãëèä åòìÿê îëàð, ìÿñÿëÿí, íåúÿ êè,
Ùîìåð åëÿéèð, éÿíè ÿùâàëàòû þçöíäÿí êÿíàð ùàäèñÿëÿð êèìè íàüûë åò-
ìÿêëÿ òÿãëèä åòìÿê îëàð, éàõóä, ìÿñÿëÿí, òÿãëèä åäÿí àäàì þçëöéöíäÿ
ãàëûá, þç ñèìàñûíû äÿéèøìÿäÿí òÿãëèä åäÿ áèëÿð, éà äà êè, òÿñâèð îëóíàí
áöòöí øÿõñëÿðè ùÿðÿêÿò âÿ ôÿàëèééÿòäÿ ýþñòÿðìÿêëÿ òÿãëèä åòìÿê îëàð.
Áåëÿëèêëÿ, áöòöí ìþâúóä òÿãëèä íþâëÿðè þç àðàëàðûíäà, ëàï ÿââÿëúÿäÿí
äåäèéèìèç êèìè, ìÿùç òÿãëèäèí âàñèòÿñèíÿ (ïðåäìåòèíÿ ) âÿ òÿðçèíÿ ýþðÿ
ö÷ ôÿðãÿ àéðûëûð, åëÿ áóíà ýþðÿ äÿ áèð úÿùÿòäÿí Ñîôîêë Ùîìåðëÿ åéíèé-
éÿò òÿøêèë åäÿ áèëÿð, ÷öíêè ùÿð èêèñè ëÿéàãÿòëè àäàìëàðû òÿñâèð åäèðëÿð,
äèýÿð úÿùÿòäÿí èñÿ Àðèñòîôàíëà åéíèééÿò òÿøêèë åäÿ áèëÿð, ÷öíêè îíëàðûí
èêèñè äÿ àäàìëàðû ùÿðÿêÿò âÿ ôÿàëèééÿòäÿ, ùÿì äÿ äðàìàòèê ùÿðÿêÿò âÿ
ôÿàëèééÿòäÿ ýþñòÿðèðëÿð. Áó ÿñàñà ýþðÿ äÿ ùÿìèí ÿñÿðëÿð, áÿçèëÿðèíèí
èãðàð åòäèêëÿðè êèìè, “äðàì” àäëàíûð, ÷öíêè àäàìëàðû ùÿðÿêÿò âÿ ôÿàëèé-
éÿòäÿ òÿñâèð åäèð.
Ùÿìèí ñÿáÿáäÿí äîðèëÿð ôàúèÿ âÿ êîìåäèéàíûí ìÿíøÿúÿ îíëàðà
ìÿíñóá îëäóüóíó èääèà åäèðëÿð, — êîìåäèéàéà, éåðëè îëäóãëàðûíà âÿ
îíóí ýóéà äåìîêðàòèéàíûí îíëàðäà òÿøÿêêöëö çàìàíû éàðàíäûüûíà ýþðÿ
ìàãåðàëûëàð, Õèîíèò âÿ Ìàãíåòäÿí õåéëè ÿââÿë éàøàéàí øàèð Åïèõðàìûí
Ñèúèëèéàäàí ÷ûõäûüûíà ýþðÿ èñÿ ñèúèëèéàëûëàð ñàùèá ÷ûõìàüà ÷àëûøûð âÿ ôà-
úèÿíèí àäûíûí îíëàðëà ÿëàãÿäàð îëäóüóíó áóíà ñöáóò ýÿòèðèðëÿð, áåëÿ êè,
þçëÿðèíèí äåäèêëÿðèíÿ ýþðÿ, øÿùÿðÿòðàôû ãÿñÿáÿúèêëÿðè îíëàð — êîìëàð,
àôèíàëûëàð èñÿ — äåìëÿð àäëàíäûðûðëàð, áåëÿëèêëÿ äÿ, îíëàð äåéèðëÿð êè, êî-
ìåäèéà÷ûëàðà âåðèëÿí àä äà êîìàäçåéí (êåôëÿíìÿê) ôåëèíäÿí äåéèëäèð,
øÿùÿð ÿùëèíèí ãèéìÿòëÿíäèðìÿäèéè ñÿééàð (àêòéîðëàðûí) êîìëàðû ýÿçèá
äîëàøìàëàðûíäàí ýþòöðöëìöøäöð; åéíèëÿ, “Ùÿðÿêÿò åòìÿê” (ôÿàëèééÿòäÿ
îëìàã) àíëàéûøû äîðèëÿðäÿ äðàí, àôèíàëûëàðäà èñÿ — ïðàòòåéí ôåëè èëÿ èôàäÿ
îëóíóð.
Áåëÿëèêëÿ, òÿãëèääÿ íå÷ÿ âÿ íÿ úöð ôÿðãëÿð îëäóüó áàðÿäÿ êèôàéÿòúÿ
äàíûøûëäû.
476
 ***

Çÿíí åòìÿê îëàð êè, ïîåçèéà ñÿíÿòèíè öìóìèééÿòëÿ èêè, ùÿì äÿ

òÿáèè ñÿáÿá äîüóðìóøäóð. ßââÿëÿí, òÿãëèä óøàãëûãäàí áöòöí èíñàíëàðà
õàñäûð âÿ îíëàð äèýÿð ùåéâàíëàðäàí áóíóíëà ôÿðãëÿíèðëÿð êè, òÿãëèäÿ
äàùà ãàáèëäèðëÿð âÿ èëê áèëèêëÿðè äÿ ìÿùç îíóí ñàéÿñèíäÿ ÿëäÿ åäèðëÿð;
èêèíúè, òÿãëèä âÿ îíóí íÿòèúÿñè ùàìûéà çþâã âåðèð. Ùÿãèãÿòÿí áàø âåðÿí
ùàäèñÿëÿð äÿ áóíó ñöáóò åäèð: ùÿéàòäà áèçÿ èéðÿíú ýþðöíÿí øåéëÿðèí
òÿñâèðèíÿ áàõàðêÿí õîøóìóç ýÿëèð, ìÿñÿëÿí, èéðÿíú ùåéâàíëàðûí âÿ ìå-
éèòèí òÿñâèðè. Áóíóí ñÿáÿáè èñÿ îíäàäûð êè, áèëèê ãàçàíìàã íÿèíêè ôèëî-
ñîôëàð, åéíè äÿðÿúÿäÿ áàøãà àäàìëàð ö÷öí äÿ îëäóãúà õîøäóð, éàëíûç áèð
ôÿðãëÿ êè, áó ñîíóíúóëàð áèëèêëÿðè óçóí çàìàí ö÷öí ÿëäÿ åòìèðëÿð.
Ìþâúóä øÿêèëëÿðÿ (îíëàð) ìÿìíóíèééÿòëÿ áàõûðëàð, ÷öíêè áàõàðêÿí
þéðÿíÿ âÿ äöøöíÿ áèëèðëÿð êè, òÿêëèêäÿ (ùàíñû øåé) íÿäèð, ìÿñÿëÿí, áó —
ôèëàíäûð. ßýÿð îíëàð ÿââÿëëÿð ðÿñìäÿêè øåéëÿðè ýþðìÿìèøëÿðñÿ, øÿêèëäÿ
òÿñâèð îëóíàí òÿãëèäèí þçöíäÿí éîõ, øÿêëèí èøëÿíìÿñèíäÿí, éàõóä ðÿíý-
äÿí, éà äà áó ãÿáèëäÿí îëàí áàøãà áèð ñÿáÿáäÿí çþâã àëàúàãëàð.
Òÿãëèä äÿ, ùàðìîíèéà âÿ ðèòì êèìè, èíñàí òÿáèÿòèíÿ õàñ îëäóüóíäàí
(ìåòðëÿðèí èñÿ ðèòìëÿðèí õöñóñè íþâëÿðè îëäóüó áÿëëèäèð), ùÿëÿ ÿí ãÿäèì çà-
ìàíëàðäàí ùÿìèí òÿáèè ãàáèëèééÿòÿ ìàëèê îëàíëàð îíó òÿäðèúëÿ èíêèøàô åò-
äèðÿðÿê, èìïðîâèçàñèéàäàí (ÿñë) ïîåçèéàíû éàðàòìûøëàð.
Ñîíðàäàí ïîåçèéà (øàèðëÿðèí) øÿõñè õàðàêòåð õöñóñèééÿòëÿðèíÿ ýþðÿ
ìöÿééÿí ìöõòÿëèô øþáÿëÿðÿ áþëöíìöøäöð: áåëÿ êè, äàùà úèääè øàèðëÿð
ýþçÿë ÿìÿëëÿðè, ùÿì äÿ þçëÿðèíÿ áÿíçÿð àäàìëàðûí ÿìÿëëÿðèíè òÿúÿñ-
ñöì åòìÿêëÿ ìÿøüóë îëìóø, äàùà éöíýöëëÿðè èñÿ ÿââÿëëÿð ýöëìÿëè íÿü-
ìÿëÿð éàçìàã éîëó èëÿ éàðàìàç àäàìëàðûí ÿìÿëëÿðèíè ÿêñ åòäèðìèøëÿð,
ùàëáóêè î áèðèëÿðè (ÿââÿëèíúèëÿð) ùèìí âÿ ìÿäùèééÿ éàðàäûúûëûüû èëÿ
ìÿøüóë îëìóøëàð. Ùîìåðÿ êèìè áèç ùå÷ êÿñèí áåëÿ áèð ïîåìàñûíûí àäûíû
÷ÿêÿ áèëìÿðèê, ùàëáóêè, ÿñëèíäÿ, øàèðëÿð ÷îõ îëìóøäóð, áó èñÿ éàëíûç
Ùîìåðäÿí áàøëàéàðàã ìöìêöí îëà áèëìèøäèð, îíóí “Ìàðýèò”è âÿ îíà
áÿíçÿð ÿñÿðëÿðè áóíà ìèñàë îëà áèëÿð. Ýöëöíú ìåòð äÿ ìÿùç åëÿ, ýþç-
ëÿíèëäèéè êèìè, ùÿìèí ÿñÿðëÿðäÿ éàðàíìûøäûð; èíäèéÿ êèìè äÿ îíà
éàìáèê ìåòð äåéèëèð, ÷öíêè áèð-áèðëÿðèíÿ ùÿìèí ìåòðëÿ ýöëìöøëÿð. Áå-
ëÿëèêëÿ, ãÿäèì øàèðëÿðèí áÿçèëÿðè ãÿùðÿìàí øåèð, áÿçèëÿðè éàìá éàðàäû-
úûëàðû îëìóøëàð. Ùîìåð íåúÿ êè, úèääè ïîåçèéà íþâöíöí ÿí áþéöê øàèðè-
äèð, ÷öíêè î íÿèíêè øåèðè éàõøû ãîøóðäó, åéíè çàìàíäà äðàìàòèê òÿñâèðëÿð
éàðàäûðäû, åëÿúÿ äÿ êîìåäèéàíûí ÿñàñ ôîðìàñûíû áèðèíúè äÿôÿ î ýþñòÿðìèø,
477
ëàããûðòûíû äåéèë, ýöëìÿëèíè äðàìàòèê úÿùÿòäÿí èøëÿéèá ìÿ-
íàëàíäûðìûøäûð: áóíà ýþðÿ äÿ, “Èëèàäà” âÿ “Îäèññåéà”íûí ôàúèÿéÿ ÿëà-
ãÿñè íåúÿäèðñÿ, “Ìàðýèò”èí äÿ êîìåäèéàéà ÿëàãÿñè åëÿäèð. Ôàúèÿ âÿ
êîìåäèéà ìåéäàíà ýÿëÿíäÿ èñÿ, ïîåçèéàíûí áó âÿ éà äèýÿð íþâöíÿ
òÿáèè ìåéëè îëàíëàð éàìáëà ÿñÿð éàçìàäûëàð, êîìèê éàçû÷ûëàð îëäóëàð, åïèê
ÿñÿð éàçàíëàðûí ÿâÿçèíäÿ èñÿ — ôàúèÿ éàçàíëàð éåòèøäè, ÷öíêè ïîåòèê ÿñÿð-
ëÿðèí áó àõûðûíúû ôîðìàëàðû ÿââÿëèíúèëÿðÿ ýþðÿ äàùà ìÿíàëûäûð âÿ äàùà
÷îõ ùþðìÿòÿ ìàëèêäèð.
Áóðàäà àðòûã ôàúèÿíèí (áöòöí) øÿêèëëÿðèíèí èñòÿð þç-þçëöéöíäÿ, èñòÿð
òåàòðà íèñáÿòëÿ ëàçûìè èíêèøàô ñÿâèééÿñèíÿ ÷àòûá-÷àòìàäûüûíû íÿçÿðäÿí
êå÷èðìÿéèí éåðè äåéèëäèð. Ëàï áàøëàíüûúäàí èìïðàâèçàñèéà éîëó èëÿ éà-
ðàíàí ôàúèÿ þçö äÿ, êîìåäèéà äà (áèðèíúèñè — äèôèðàìá áàíèëÿðèíèí, èêèí-
úèñè èñÿ — ùÿëÿ äÿ áèð ÷îõ øÿùÿðëÿðäÿ èøëÿíÿí ôàëëèê íÿüìÿ óñòàëàðûíûí
éàðàäûúûëûüûíäàí íÿøÿò åäÿðÿê) þçëÿðèíÿ àèä õöñóñèééÿòëÿðè òÿäðèúëÿ èí-
êèøàô åòäèðìÿê éîëó èëÿ éàâàø-éàâàø áþéöìöø âÿ çÿíýèíëÿøìèøäèð. Õåéëè
äÿéèøèêëèêëÿðÿ ìÿðóç ãàëäûãäàí ñîíðà ôàúèÿ þçöíöí ëàçûìè âÿ ìöêÿì-
ìÿë øÿêëèíÿ ýÿëèá ÷àòìûøäûð. Àêòéîðëàðà ýÿëèíúÿ, èëê äÿôÿ Åñõèë îíëàðûí
ñàéûíû áèðäÿí èêèéÿ ãàëäûðìûøäûð; õîðóí ïàðòèéàñûíû äà î àçàëòìûø, äèà-
ëîãó þí ïëàíà ÷ÿêìèøäèð; ö÷ àêòéîð âÿ äåêîðàñèéàíû èñÿ èëê äÿôÿ èøëÿäÿí
Ñîôîêë îëìóøäóð. Ñîíðà, ìöíäÿðèúÿéÿ ýÿëèíúÿ, úöçè ìèôëÿðäÿí âÿ
ýöëìÿëè èôàäÿ âàñèòÿëÿðèíäÿí íÿøÿò åäÿí ôàúèÿ, — òÿáÿääöëàò éîëó èëÿ ñà-
òèðèê òàìàøàäàí äîüäóüóíà ýþðÿ, — àðòûã ñîíðàëàð ìöÿççÿì øþùðÿòèíÿ
÷àòìûøäûð; îíóí þë÷öñö äÿ òåàòð ìåòðäÿí äþíöá éàìáèê (òðèìåòð) îëìóø-
äóð: ÿââÿëëÿð èñÿ òåòðàìåòðäÿí èñòèôàäÿ îëóíóðäó, ÷öíêè ïîåòèê ÿñÿðèí
þçö ñàòèðèê èäè âÿ äàùà ÷îõ ðÿãñ õàðàêòåðè äàøûéûðäû; àììà åëÿ êè, äèà-
ëîã èíêèøàô åëÿäè, òÿáèÿò þçö îíà ìöíàñèá þë÷ö äÿ âåðäè, áåëÿ êè, éàìá
þë÷öëÿðèí ùàìûñûíäàí äàùà ÷îõ úàíëû äàíûøûã äèëèíÿ éàõûí îëàíûäûð. Áóíó
î äà ñöáóò åëÿéèð êè, áèç áèð-áèðèìèçëÿ ñþùáÿò ÿñíàñûíäà éàìáû äàùà ÷îõ
âÿ òåç-òåç, ùåêñàìåòðè èñÿ íàäèð ùàëëàðäà, ùÿì äÿ àäè äàíûøûã äèëè ÷ÿð-
÷èâÿñèíäÿí êÿíàðà ÷ûõàðàã èøëÿäèðèê. Íÿùàéÿò, åïèñîäèéàëàðûí ñàéûíûí àðòû-
ðûëìàñû âÿ ôàúèÿíèí àéðû-àéðû ùèññÿëÿðèíÿ áÿçÿê îëàí áàøãà úÿùÿòëÿðÿ
ýÿëèíúÿ, áèç åëÿ áó äåéèëÿíëÿðëÿ êèôàéÿòëÿíèðèê, ÷öíêè ùÿð øåéè áöòöí
òÿôÿððöàòû èëÿ øÿðù åëÿìÿê ÷îõ óçóí ÷ÿêÿðäè.

***

Êîìåäèéà, äåäèéèìèç êèìè, ïèñ àäàìëàðûí ÿêñ åòäèðèëìÿñèäèð, àììà

áóíó äà òàì ãÿáàùÿò ìÿíàñûíäà éîõ, î ìÿíàäà áàøà äöøìÿê ëàçûìäûð êè,
478
ýöëìÿëè þçö äÿ åéáÿúÿðëèéèí áèð ùèññÿñèäèð: ýöëìÿëè — ùå÷ êèìÿ èçòèðàá
âÿ çÿðÿð âåðìÿéÿí, ùÿð ùàíñû áèð ìöÿééÿí ñÿùâ âÿ ÷èðêèíëèêäèð; ìèñàë
ö÷öí óçàüà ýåòìÿê ëàçûì äåéèë, åëÿ êîìèê ìàñêà þçö áèð íþâ åéáÿúÿð
âÿ ÷èðêèíäèð, àíúàã èçòèðàá èôàäÿ åòìèð.
Ôàúèÿäÿêè äÿéèøèêëèêëÿð âÿ áóíóí ñÿáÿáêàðëàðû, ýþðäöéöìöç êèìè,
áèçÿ ìÿëóìäóð, ëàêèí êîìåäèéàíûí òàðèõè áèçÿ ìÿëóì äåéèë, ÷öíêè ÿâ-
âÿëäÿí îíà ôèêèð âåðÿí îëìàéûáäûð: ùÿòòà êîìèêëÿð õîðóíóí þçöíö õåéëè
ñîíðàëàð àðõîíò âåðìÿéÿ áàøëàìûøäûð, ÿââÿëëÿð î, ùÿâÿñêàðëàðäàí äö-
çÿëèðäè. Êîìåäèéàíûí éàðàäûúûëàðûíûí àäëàðû èñÿ èëê äÿôÿ êîìåäèéà ìö-
ÿééÿí áèð ôîðìàéà äöøäöéö çàìàíäàí ÷ÿêèëìÿéÿ áàøëàíìûøäûð. Êîìå-
äèéàéà ìàñêàíû âÿ ïðîëîãó êèìèí ýÿòèðäèéè, àêòéîðëàðûí ñàéûíû êèìèí
àðòûðäûüû âÿ ñ. èñÿ ìÿëóì äåéèëäèð. Ôàáóëàëàðû Åïèõðàì âÿ Ôîðìèé òÿðòèá
åòìÿéÿ áàøëàìûøëàð; ùÿìèí øÿêèëäÿ äÿ (êîìåäèéà) Ñèúèëèéàäàí èëê äÿôÿ
(Éóíàíûñòàíà) êå÷ìèø, Àôèíà êîìèê øàèðëÿðèíäÿí èñÿ áèðèíúè îëàðàã
Êðàòåò, éàìáèê øåèðäÿí ÿë ÷ÿêèá, äèàëîã âÿ ôàáóëàëàðû öìóìè øÿêèëäÿ òÿðòèá
åäèá èøëÿìÿéÿ áàøëàìûøäûð.
Åïèê ïîåçèéà, éàëíûç þçöíöí ìöùöì âÿçíèíè èñòèñíà åäèá ñàõ-
ëàìàãëà, úèääèëèéèí òÿãëèäè ñàéûëàí ôàúèÿíèí àðäûíúà ýåòìèøäèð; î, ôàúèÿ-
äÿí, þçöíöí ñàäÿ þë÷öñöíÿ, òÿùêèéÿñèíÿ ýþðÿ ñå÷èëèð, áóíäàí ÿëàâÿ, îíëàð
ùÿúì åòèáàðèëÿ äÿ ôÿðãëÿíèðëÿð: ôàúèÿ úÿùä åäèð êè, þç âàãèÿëÿðèíè,
ìöìêöí ãÿäÿð áèð ýöíöí ÿðçèíäÿ éåðëÿøäèðñèí âÿ éà áó ÷ÿð÷èâÿäÿí àç
êÿíàðà ÷ûõñûí, åïîñ èñÿ çàìàíúà ìÿùäóä äåéèë âÿ áóíóíëà äà ôàúèÿäÿí
ñå÷èëèð. Ëàêèí îíó äà äåéÿê êè, èëê çàìàíëàð åëÿ ôàúèÿëÿðäÿ äÿ åïèê
ïîåìàëàðäàêû êèìè åäèëèðìèø.
Ãàëäû áóíëàðûí òÿðêèá ùèññÿëÿðè, îíëàð (ôàúèÿäÿ äÿ, åïîñäà äà) ãèñìÿí
åéíèäèð, ãèñìÿí éàëíûç ôàúèÿéÿ ìÿõñóñäóð. Áóíà ýþðÿäèð êè, ôàúèÿíèí
éàõøûëûüû âÿ éà ïèñëèéèíäÿí áàø ÷ûõàðàí àäàì åéíè èëÿ åïîñäàí äà áàø
÷ûõàðà áèëÿð, çèðà åïèê ïîåçèéàäà íÿ âàðñà, ôàúèÿäÿ äÿ âàðäûð, ëàêèí áó
ñîíóíúóäà îëàíëàðûí ùàìûñû åïîïåéàéà äàõèë äåéèëäèð.

***
Ùåêñàìåòðëÿ òÿãëèä ñÿíÿòèíäÿí âÿ êîìåäèéàäàí áèç ñîíðàëàð äàíû-
øàúàüûã, èíäè èñÿ ôàúèÿ ùàããûíäà äàíûøàã, áèð àçúà ÿââÿë äåéèëÿíëÿðäÿí
îíóí ìàùèééÿòèíèí òÿðèôèíè ÷ûõàðàã.
Äåìÿëè, ôàúèÿ úèääè âÿ áèòìèø, ìöÿééÿí ùÿúìÿ ìàëèê ùÿðÿêÿòè
íàüûë åòìÿ éîëó èëÿ äåéèë, ùÿðÿêÿòèí þçö âàñèòÿñèëÿ, îíóí àéðû-àéðû ùèñ-
ñÿëÿðèíäÿ ìöõòÿëèô úöð áÿçÿíìèø äèëëÿ òÿãëèä åòìÿêäèð êè, ìÿðùÿìÿò âÿ
479
ãîðõó ùèññè ñàéÿñèíäÿ ùÿìèí ùèññëÿðèí âÿ îíëàðà áÿíçÿð åùòèðàñëàðûí òÿ-
ìèçëÿíìÿñèíÿ êþìÿê åäèð. “Áÿçÿêëè äèë” ìÿí îíà äåéèðÿì êè, ðèòìè,
ùàðìîíèéàíû, íÿüìÿíè þçöíäÿ åùòèâà åäèð; îíëàðûí ôàúèÿíèí àéðû-àéðû
ùèññÿëÿðè öçðÿ áþëöøäöðöëìÿñè þçöíö áóíäà ýþñòÿðèð êè, áó ùèññÿëÿðèí
áÿçèñè éàëíûç ìåòðèí âàñèòÿñèëÿ, áÿçèëÿðè èñÿ íÿüìÿ âàñèòÿñèëÿ èúðà îëóíóð.
Ìàäàì êè, òÿãëèä ùÿðÿêÿòäÿ èúðà îëóíóð, îíäà ôàúèÿíèí áèðèíúè çÿ-
ðóðè ùèññÿñè äåêîðàòèâ áÿçÿê, ñîíðà ìóñèãè êîìïîçèñèéàñû âÿ ñþçëÿ èôàäÿ
îëóíìàëûäûð, ÷öíêè òÿãëèä ìÿùç îíëàðûí éàðäûìû èëÿ ÿìÿëÿ ýÿëèð. Ñþçëÿ
èôàäÿ äåäèêäÿ, ìÿí ñþçëÿðèí áèëàâàñèòÿ äàõèëè ÿëàãÿñèíè, ìóñèãè êîì-
ïîçèñèéàñû äåäèêäÿ èñÿ îíóí ùàìûéà ìÿëóì ìÿíàñûíû íÿçÿðäÿ òóòóðàì.
Ìàäàì êè, ôàúèÿ ùÿðÿêÿòèí òÿãëèäèäèð, ùÿðÿêÿò èñÿ ìöÿééÿí õàðàêòåðÿ âÿ
äöøöíúÿ òÿðçèíÿ ìàëèê ìöÿééÿí úöð àäàìëàð òÿðÿôèíäÿí åäèëèð (ùÿ-
ðÿêÿòèí ìöÿééÿí úöð àäëàíäûðûëìàñû äà åëÿ áóíóíëà àéûðä îëóíóð),
îíäà, äåìÿëè, áóðàäàí òÿáèè îëàðàã ùÿðÿêÿòè äîüóðàí èêè ñÿáÿá ìåéäàíà
÷ûõûð: ôèêèð âÿ õàðàêòåð — áóíëàðûí äà ñàéÿñèíäÿ àäàìëàð éà îíà ìöâÿôôÿã
îëóð, éà óüóðñóçëóüà äö÷àð îëóðëàð. Ôàáóëà ùÿðÿêÿòèí òÿãëèä îëóíìàñûäûð.
Ôàáóëà äåäèêäÿ ìÿí, ÿùâàëàòëàðûí ÿëàãÿëÿíìÿñèíè, õàðàêòåðëÿð äåäèê-
äÿ, èøòèðàê åäÿí øÿõñëÿðè íÿéÿ ýþðÿ ìöõòÿëèô úöð àäàìëàð àäëàíäûðäûüûìûçû,
ôèêèð äåäèêäÿ èñÿ, äàíûøàíëàðûí ìöÿééÿí áèð øåéè íÿ èëÿ ñöáóòà éåòèðìÿëÿ-
ðèíè âÿ éà ñàäÿúÿ îëàðàã þç ìöëàùèçÿëÿðèíè ñþéëÿìÿëÿðèíè íÿçÿðäÿ òóòóðàì.
Áåëÿëèêëÿ, ùÿð áèð ôàúèÿäÿ àëòû ùèññÿíèí îëìàñû çÿðóðèäèð êè, áóíà
ÿñàñÿí äÿ ôàúèÿ þçö ìöÿééÿí úöð îëóð. Ùÿìèí ùèññÿëÿð áóíëàðäûð: Ôàáóëà,
õàðàêòåðëÿð, ôèêèð, ñÿùíÿ øÿðàèòè, ñþçëÿ èôàäÿ âÿ ìóñèãè êîìïîçèñèéàñû.
Áó ùèññÿëÿðäÿí òÿãëèäèí âàñèòÿëÿðèíÿ — èêèñè, öñóëóíà — áèðè, ïðåäìåòèíÿ
èñÿ — ö÷ö äàõèëäèð; áóíëàðäàí ÿëàâÿ áàøãà ùèññÿëÿð éîõäóð. Éåðè ýÿëìèø-
êÿí äåéÿê êè, áó ùèññÿëÿðäÿí øàèðëÿðèí àç ãèñìè äåéèë, ùàìûñû èñòèôàäÿ
åäèð; ùÿð áèð ôàúèÿäÿ ñÿùíÿ øÿðàèòè, õàðàêòåð, ôàáóëà, ñþçëÿ èôàäÿ, ìóñèãè
êîìïîçèñèéàñû, åéíè çàìàíäà ôèêèð âàðäûð.
Ëàêèí áóðàäà ÿí ìöùöì îëàí — áàø âåðÿí âàãèÿëÿðèí òÿðêèáèäèð, çèðà
ôàúèÿ èíñàíëàðûí òÿãëèäè äåéèë, ùÿðÿêÿò âÿ ùÿéàòûí, õîøáÿõòëèéèí âÿ áÿä-
áÿõòëèéèí òÿãëèäèäèð, õîøáÿõòëèê âÿ áÿäáÿõòëèê èñÿ ùÿðÿêÿò ñàéÿñèíäÿ
ìåéäàíà ýÿëèð.
Ôàúèÿíèí äÿ ìÿãñÿäè ìöÿééÿí êåéôèééÿòè éîõ, ìöÿééÿí ùÿðÿêÿòè
òÿñâèð åòìÿêäèð; èíñàíëàð èñÿ õàðàêòåð åòèáàðèëÿ ìöÿééÿí úöð, ùÿðÿêÿò
âÿ ÿìÿëëÿðèíÿ ýþðÿ èñÿ — õîøáÿõò, éà ÿêñèíÿ îëóðëàð. Äåìÿëè, øàèðëÿð
ùÿðÿêÿò âÿ ôÿàëèééÿò àäàìëàðûíû îíà ýþðÿ ýþñòÿðìèðëÿð êè, îíëàðûí õàðàê-
òåðëÿðèíèí òÿñâèðèíè âåðñèíëÿð, ÿñëèíäÿ, áó ùÿðÿêÿòëÿðèí ñàéÿñèíäÿ îíëàð
480
õàðàêòåðëÿðè äÿ ÿùàòÿ åäèðëÿð; áåëÿëèêëÿ, ùÿðÿêÿò âÿ ôàáóëà ôàúèÿíèí
ìÿãñÿäèäèð, ìÿãñÿä èñÿ ùÿð øåéäÿí ìöùöìäöð. Áóíäàí áàøãà, ôàúèÿ
ùÿðÿêÿò îëìàäàí êå÷èíÿ áèëìÿç, õàðàêòåðñèç èñÿ êå÷èíÿ áèëÿð. Ìÿñÿëÿí,
éåíè ôàúèÿëÿðèí ÷îõ ùèññÿñè õàðàêòåðëÿðè òÿñâèð åòìèð âÿ öìóìèééÿòëÿ,
øàèðëÿðèí ÷îõó àðàñûíäà íèñáÿò ðÿññàìëàðäàí Çåâêñèäèí Ïîëèãîíòà íèñáÿ-
òè êèìèäèð: ìÿùç Ïîëèãîíò ÿëà õàðàêòåð éàðàäûúûñû îëäóüó ùàëäà, Çåâêñèäèí
ðÿñìëÿðè ùå÷ áèð õàðàêòåðè ÿêñ åòäèðìèð.
Ñîíðà, áèðè ÿýÿð íÿ ãÿäÿð äàëáàäàë ùèêìÿòàìèç êÿëàìëàð, ýþçÿë
èôàäÿ âÿ ôèêèðëÿð éàðàòñà áåëÿ, éåíÿ áóíóíëà ôàúèÿíèí ãàéÿñèíè òÿøêèë åäÿí
øåéÿ íàèë îëà áèëìÿç, ùàëáóêè, áó ìÿãñÿäëÿ äåéèëÿíëÿðäÿí àç èñòèôàäÿ
åäÿí, àììà ôàáóëà âÿ ùÿðÿêÿò ÿëàãÿñèíÿ ìàëèê îëàí ôàúèÿ äàùà òåç ñîíà
éåòÿ áèëÿð. Åéíè ùàë ðÿññàìëûãäà äà áàø âåðèð: áåëÿ êè, ÿýÿð áèðè òàìàì
ïëàíñûç îëàðàã ÿí ãÿøÿíý ðÿíýëÿðè äÿ èøÿ ñàëìûø îëñàéäû, éåíÿ áàøãàñû-
íûí ñàäÿúÿ ÷ÿêäèéè òÿñâèðäÿí àëäûüûìûç õîø òÿÿññöðàòû áèçÿ áàüûøëàéà
áèëìÿçäè. Ùÿëÿ öñòÿëèê, ÿí ìöùöì îëàí, ôàúèÿíèí ãÿëáè âÿ ðóùó úÿëá
åäèá ÿëÿ àëäûüû àìèë, ôàáóëàíûí ùèññÿëÿðè — ïåðèïåòèëÿð âÿ òàíûìàëàðäûð.
Áèçèì áàõûøûìûçûí ÿäàëÿòëè îëäóüóíó áó äà òÿñäèã åäèð êè, éåíè éàçìàüà
áàøëàéàíëàð ÿââÿëëÿð ùÿðÿêÿòèí ÿëàãÿëÿíäèðèëìÿñèíäÿí äàùà ÷îõ öñëóá
âÿ õàðàêòåðëÿðèí òÿñâèðè ñàùÿñèíäÿ ìöâÿôôÿã îëóðëàð êè, áó äà èëê øàèð-
ëÿðèí, äåìÿê îëàð êè, ùàìûñûíäà ìöøàùèäÿ îëóíóð.
Áåëÿëèêëÿ, ôàáóëà ôàúèÿíèí ÿñàñû âÿ áèð íþâ úàíûäûð, õàðàêòåðëÿð èñÿ
îíäàí ñîíðà ýÿëèð, ÷öíêè ôàúèÿ ùÿðÿêÿòèí âÿ åëÿ áóíà ýþðÿ äÿ õöñóñè
ùàë-ùÿðÿêÿò àäàìëàðûíûí òÿãëèä îëóíìàñûäûð. Ôàúèÿíèí ö÷öíúö ùèññÿñè
ôèêèðäèð. Áó, èøèí ìàùèééÿòè âÿ øÿðàèòÿ ìöâàôèã îëàðàã äàíûøìàã áà-
úàðûüûäûð êè, íèòãäÿ áóíà ñèéàñÿò âÿ ðèòîðèêàíûí êþìÿéè èëÿ íàèë îëóðëàð;
îäóð êè, ãÿäèì øàèðëÿð ñèéàñÿò÷è, èíäèêèëÿð èñÿ íàòèãâàðè äàíûøàí àäàì-
ëàðû ýþñòÿðìèøëÿð. Õàðàêòåð èñÿ îäóð êè, îíäà èðàäÿíèí èñòèãàìÿòè þçöíö
ýþñòÿðèð; áóíà ýþðÿ äÿ, ùÿð ùàíñû ìöÿééÿí áèð øÿõñèí íÿéè öñòöí òóòóá
âÿ éà íÿäÿí ÷ÿêèíäèéèíè àéäûí ýþñòÿðìÿéÿí, (éàõóä) äàíûøàíûí íÿéè
öñòöí òóòäóüó âÿ éà íÿäÿí ÷ÿêèíäèéè ùàããûíäà ùå÷ áèð øåé äåìÿéÿí
íèòã õàðàêòåðè ÿêñ åòäèðìèð. Ôèêèð èñÿ îäóð êè, îíóí âàñèòÿñèëÿ áèð øåéèí
âàðëûüû âÿ éà éîõëóüó ñöáóò åäèëèð, éàõóä íÿ èñÿ ìöÿééÿí áèð øåé
ñþéëÿíèð.
Äàíûøûãëàðà àèä îëàí äþðäöíúö ùèññÿ ñþçëÿ èôàäÿäèð, ìÿòíäèð. Áóíó
äåäèêäÿ, éóõàðûäà ñþéëÿíÿí êèìè, ìÿí ñþç âàñèòÿñèëÿ èçàùû íÿçÿðäÿ
òóòóðàì êè, áó äà ùÿì âÿçíëè íèòãäÿ, ùÿì äÿ âÿçíñèç íèòãäÿ — íÿñðäÿ
åéíè äÿðÿúÿäÿ ÿùÿìèééÿòÿ ìàëèêäèð. Ãàëàí ùèññÿëÿðäÿí áåøèíúè ìóñèãèäèð
481
êè, áó äà áÿçÿêëÿðèí ÿí áàøëûúàñûäûð… Ñÿùíÿ øÿðàèòè èñÿ, ãÿëáè îõøàñà
äà, ïîåçèéà ñÿíÿòè ñàùÿñèíäÿí òàìàì êÿíàðäàäûð âÿ ïîåçèéàéà ùÿð
øåéäÿí äàùà àç äÿõëè âàð, ÷öíêè ôàúèÿ éàðûøñûç âÿ àêòéîðñóç äà þç ãöâ-
âÿñèíäÿ ãàëûð; ùÿì äÿ êè, äåêîðàñèéàëàðûí èøëÿíìÿñèíäÿ øàèðëèê ñÿíÿ-
òèíäÿí ÷îõ äåêîð÷óëóã ñÿíÿòèíèí ÿùÿìèééÿòè âàðäûð.

***

Áÿçèëÿðèíèí äöøöíäöêëÿðè êèìè, ôàáóëàíûí âÿùäÿòè ùå÷ äÿ éàëíûç áèð

øûíà ñîíñóç äÿðÿúÿäÿ ÷îõëó ÿùâàëàòëàð ýÿëÿ áèëÿð âÿ åëÿ îëàð êè, áó ÿù-
âàëàòëàðûí ìöÿééÿí ãèñìè àðàñûíäà ùå÷ áèð âÿùäÿò äÿ îëìàç. Åéíèëÿ
áóíóí êèìè, òÿê áèð àäàìûí äà ùÿðÿêÿòëÿðè ÷îõ îëà áèëÿð, ëàêèí îíëàðäàí
âàùèä ùÿðÿêÿò äöçÿëÿ áèëìÿç. Áóíà ýþðÿ äÿ áèçÿ åëÿ ýÿëèð êè, “Ùåðàê-
ëåèäà”, “Òåñåèäà” âÿ áó úöð ïîåìàëàð éàçàí øàèðëÿð éàíûëûðëàð: îíëàð
áåëÿ çÿíí åäèðëÿð êè, Ùåðàêë òÿê îëäóüó ö÷öí åëÿ ôàáóëà äà òÿê îëìà-
ëûäûð. Áàøãà ìÿñÿëÿëÿðäÿ äÿ (äèýÿð øàèðëÿðäÿí) ÿùÿìèééÿòëè äÿðÿúÿäÿ
ñå÷èëÿí Ùîìåð ñÿíÿòêàðëûüûíìû, òÿáèè èñòåäàäûíìû ñàéÿñèíäÿ áó ìÿñÿ-
ëÿéÿ äÿ, ýþðöíöð, äöçýöí éàíàøà áèëìèøäèð. Áåëÿ êè, î, “Îäèññåéà”
ÿñÿðèíè éàðàäàðêÿí ãÿùðÿìàíûí áàøûíà ýÿëÿíëÿðèí ùàìûñûíû, îíóí
Ïàðíàñäà íåúÿ éàðàëàíäûüûíû, ìöùàðèáÿéÿ ñÿôÿðáÿðëèê åëàí îëóíàí
çàìàí þçöíö íÿ úöð äÿëèëèéÿ âóðäóüóíó òÿñâèð åòìÿìèøäèð, ÷öíêè áó
ÿùâàëàòëàðäàí ùå÷ áèðè ãÿòèééÿí íÿ çÿðóðÿò, íÿ åùòèìàëà ýþðÿ áèð-áèðèíäÿí
äîüìóð; áóíà ýþðÿ äÿ î, þç “Îäèññåéà” âÿ åéíè äÿðÿúÿäÿ “Èëèàäà”ñûíû
éàçàðêÿí, ùÿð øåéè, (èíäèúÿ) ìöÿééÿí åòäèéèìèç êèìè, éåýàíÿ âàùèä áèð
ùÿðÿêÿò ÿòðàôûíäà úÿìëÿøäèðìèøäèð.
Äåìÿëè, òÿãëèäè ñÿíÿòëÿðèí äèýÿð ñàùÿëÿðèíäÿ îëäóüó êèìè, âàùèä
òÿãëèä áèð ïðåäìåòÿ òÿãëèääÿí èáàðÿòäèð, áóíóí êèìè äÿ, ùÿðÿêÿòèí òÿãëè-
äèíÿ õèäìÿò åäÿí ôàáóëà þçö äÿ áèòêèí, éåýàíÿ ùÿðÿêÿòèí òÿãëèäèíäÿí
èáàðÿò îëìàëûäûð, ÿùâàëàòëàðûí ùèññÿëÿðè èñÿ, áèð-áèðè èëÿ åëÿ áàüëàíìàëû-
äûð êè, îíëàðäàí áèðè äÿéèøäèðèëÿíäÿ âÿ éà ÷ûõàðûëàíäà òàìà äà õÿëÿë ýÿëñèí,
îíóí áöòþâëöéö ñàðñûëàí, çèðà âàðëûüû âÿ éîõëóüó ñåçèëìÿéÿí áèð øåé
òàìûí äà öçâè ùèññÿñè äåéèëäèð.

***

Äåéèëÿíëÿðäÿí î äà àéäûí îëóð êè, øàèðèí âÿçèôÿñè ùÿãèãÿòÿí îëóá-

êå÷ÿíëÿðäÿí äåéèë, îëà áèëÿí øåéëÿðäÿí, äàùà äîüðóñó, åùòèìàëà âÿ çÿ-
ðóðÿòÿ ýþðÿ ìöìêöí îëà áèëÿí ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åëÿìÿêäèð. Ìÿùç, òà-
482
ðèõ÷èíè âÿ øàèðè (áèð-áèðèíäÿí) ôÿðãëÿíäèðÿí î äåéèë êè, áèðè âÿçíëÿðäÿí
èñòèôàäÿ åäèð, î áèðè èñÿ åòìèð. Ùåðîäîòóí ÿñÿðëÿðèíè íÿçìÿ ÷ÿêìÿê
îëàðäû, áóíóíëà áåëÿ, îíëàð âÿçíëÿ äÿ, âÿçíñèç äÿ éåíÿ òàðèõè ÿñÿð îëàðàã
ãàëàðäûëàð; îíëàðû ôÿðãëÿíäèðÿí áóäóð êè, áèðèíúèñè ùÿãèãÿòÿí îëóá-
êå÷ÿíëÿðäÿí, èêèíúèñè èñÿ — ìöìêöí îëà áèëÿí ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð.
Áóíà ýþðÿ äÿ ïîåçèéà òàðèõäÿí äàùà ôÿëñÿôè âÿ äàùà úèääèäèð: ïîåçèéà
äàùà ÷îõ — öìóìèäÿí, òàðèõ — õöñóñèäÿí áÿùñ åäèð. Öìóìè îíäàäûð êè,
ìöÿééÿí õàðàêòåðÿ ìàëèê àäàì åùòèìàë âÿ éà çÿðóðÿòÿ ýþðÿ íÿ äàíûø-
ìàëû âÿ éà íÿ åòìÿëèäèð, ïîåçèéà äà ãÿùðÿìàíëàðà ìöÿééÿí àäëàð âåð-
ìÿêëÿ åëÿ áóíó ýþñòÿðìÿéÿ ÷àëûøûð; õöñóñè èñÿ îäóð êè, ìÿñÿëÿí,
Àëêèâèàä íÿ åëÿéèá âÿ éà îíóí áàøûíà íÿ êèìè ÿùâàëàò ýÿëèáäèð. Êîìå-
äèéàäà èñÿ áó ëàï àéäûí ýþðöíöð: ÿñÿðëÿðèíè àéðû-àéðû ìÿëóì
øÿõñèééÿòëÿðÿ èòùàô åäÿí éàìá (ìÿäùèééÿ) éàçàíëàðäàí ôÿðãëè îëàðàã,
ôàáóëàíû åùòèìàë ãàíóíëàðû öçðÿ ãóðàí øàèðëÿð (êîìåäèéàëàðûíäà) èñòÿíè-
ëÿí àäëàðûí óéäóðóëìàñû éîëóíäàí èñòèôàäÿ åäèðëÿð. Ôàúèÿäÿ èñÿ êå÷ìèø-
äÿí ýþòöðöëÿí àäëàð âåðèëèð; áóíóí ñÿáÿáè èñÿ îäóð êè, åùòèìàëà ýþðÿ
ìöìêöí îëàí (éàëíûç) áóäóð. Çèðà áèç îëìàéàíà, (áàø âåðìÿéÿíÿ) ùÿëÿ
èíàíìûðûã, àììà îëàí (áàø âåðÿí) èñÿ îëìàñû, ýþðöíöð ìöìêöíäöð êè,
îëóáäóð (áàø âåðèáäèð), ìöìêöí îëìàñàéäû, îëìàçäû (áàø âåðÿ áèëìÿçäè).
Áóíóíëà áåëÿ, áÿçè ôàúèÿëÿðäÿ áèð-èêè ìÿëóì àääàí áàøãà ãàëàí àäëàðûí
ùàìûñû óéäóðìà îëóð, áÿçèëÿðèíäÿ èñÿ ùå÷ áèð äÿíÿ äÿ ìÿëóì àä îëìóð,
ìÿñÿëÿí, Àãàôîíóí “×è÷ÿê” ÿñÿðèíäÿ âÿçèééÿò áåëÿäèð: áó ÿñÿðäÿ ÿù-
âàëàòëàð äà, àäëàð äà åéíè äÿðÿúÿäÿ óéäóðìàäûð, áóíóíëà áåëÿ, î ÿñÿð
éåíÿ õîøà ýÿëèð. Äåìÿëè, ôàúèÿâè ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäÿí ìèôëÿðÿ åéíèëÿ,
ðÿâàéÿòëÿðäÿ äåéèëäèéè êèìè, ìöòëÿã ðèàéÿò åòìÿéÿ ÷àëûøìàã ëàçûì äå-
éèëäèð. Áóíà ðèàéÿò åòìÿéèí þçö äÿ ýöëìÿëèäèð, çèðà ìÿëóì îëàíûí þçö
äÿ àäàìëàðûí ÷îõ éîõ, àçûíà ìÿëóìäóð, àììà éåíÿ äÿ ùàìûíûí õîøó-
íà ýÿëèð. Áåëÿëèêëÿ, áóðàäàí àéäûí îëóð êè, øàèð ìåòð (âÿçí) éàðàäûúûñû
îëìàãäàí äàùà ÷îõ ôàáóëà éàðàäûúûñû îëìàëûäûð, ÷öíêè î, òÿãëèäè òÿñâèð
ýöúöíÿ ýþðÿ øàèðäèð âÿ î, ùÿðÿêÿòè òÿãëèä åäèð. Î, ùÿòòà, ùÿãèãÿòÿí áàø
âåðìèø ÿùâàëàòëàðû ÿêñ åòäèðìÿëè îëñà áåëÿ, éåíÿ øàèð îëàðàã ãàëûð, çèðà
ùå÷ íÿ ìàíå îëìóð êè, ùÿãèãÿòÿí áàø âåðìèø ùàäèñÿëÿðèí áÿçèëÿðè þçëÿðè äÿ
åùòèìàë âÿ éà èìêàí äàõèëèíäÿ îëñóí: øàèð, áó ìÿíàäà, (ùÿìèí) ùàäè-
ñÿëÿðèí äÿ éàðàäûúûñûäûð.
Ñàäÿ ôàáóëà âÿ ùÿðÿêÿòëÿð è÷ÿðèñèíäÿ ÿí ïèñè åïèñîäèê îëàíëàðäûð;
åïèñîäèê ôàáóëà èñÿ ìÿí î ôàáóëàéà äåéèðÿì êè, îíóí åùòèâà åòäèéè åïè-
ñîäèëÿð áèð-áèðèíèí äàëûíúà ýÿëèð, àììà ùå÷ áèð åùòèìàëà âÿ çÿðóðÿòÿ
ÿñàñëàíìûð. Áó úöð ôàúèÿëÿðè ïèñ øàèðëÿð øÿõñè ãàáèëèééÿòñèçëèêëÿðè öçöíäÿí,
483
éàõøû øàèðëÿð èñÿ — àêòéîðëàðûí õàòèðèíÿ éàçûðëàð: îíëàð, ìÿùç éàðûøìàëàð
äöçÿëòìÿê âÿ áóíà ýþðÿ äÿ äàõèëè ìÿçìóíóí çèääèíÿ ýåäèá, ôàáóëàíû
óçàòìàãëà ùàäèñÿ âÿ ùÿðÿêÿòèí òÿáèè ñûðàñûíû ïîçìàüà ìÿúáóð îëóðëàð.
Ôàúèÿ íÿèíêè éàëíûç áèòêèí ùÿðÿêÿòèí, åéíè çàìàíäà ãîðõóíú âÿ àúû-
íàúàãëû ùÿðÿêÿòèí òÿãëèäèäèð êè, áó ñîíóíúó äà, õöñóñÿí, î âàõò îëóð êè,
(ýþçëÿíèëìÿäÿí áàø âåðèð), ÷îõ ùàëäà èñÿ, ýþçëÿíèëÿíèí çèääèíÿ âÿ áèð-
áèðèíèí ñàéÿñèíäÿ áàø âåðèð, ÷öíêè òÿÿúúöá äîüóðàí ùàäèñÿ âÿ ùÿðÿêÿò
þç-þçöíÿ âÿ òÿñàäöô ñàéÿñèíäÿ äåéèë, íàãàôèë áàø âåðÿíäÿ äàùà áþéöê
òÿñèð ãöââÿñèíÿ ìàëèê îëóð, áåëÿ êè, òÿñàäöôëÿð è÷ÿðèñèíäÿ ÿí ÷îõ òÿÿú-
úöá äîüóðàíû áèð íþâ ñàíêè ãÿñäëÿ, îëàí ÿùâàëàòëàðäûð, íåúÿ êè, ìÿñÿ-
ëÿí, Ìèòèéàíûí Àðãîñäàêû ùåéêÿëè ýóéà Ìèòèéàíûí ãàòèëè îíà òàìàøà
åäÿðêÿí ó÷ìóø âÿ ãàòèëèí öñòöíÿ äöøöá îíó þëäöðìöøäöð; áåëÿ øåéëÿð
ñàíêè ìÿãñÿäñèç áàø âåðìèð.

***

Ôàúèÿíèí ÿñàñû êèìè èñòèôàäÿ îëóíàúàã ùèññÿëÿðè ùàããûíäà áèç ÿââÿë

äàíûøäûã; ùÿúì åòèáàðèëÿ èñÿ îíóí áþëìÿëÿðè áóíëàðäûð: ïðîëîã, åïè-
ñîäèé, åêñîä âÿ þç íþâáÿñèíäÿ, ïàðîä âÿ ñòàñèìÿ áþëöíÿí õîð ùèññÿñè; áó
ñîíóíúó ùèññÿëÿð õîð ìàùíûëàðûíûí ùàìûñû ö÷öí öìóìèäèð, ñÿùíÿäÿí
îõóìà âÿ êîììîñëàð èñÿ îíëàðûí áÿçèëÿðèíèí õöñóñèééÿòèíè òÿøêèë åäèð.
Ïðîëîã — ôàúèÿäÿ õîðóí äàõèë îëìàñûíàäÿê îëàí òàì ùèññÿäèð, åïèñîäèé
— ôàúèÿíèí áèòêèí õîð íÿüìÿëÿðè àðàñûíäà îëàí òàì ùèññÿñèäèð, åêñîä
èñÿ — ôàúèÿíèí îíäàí ñîíðà õîð íÿüìÿñè îëìàéàí òàì ùèññÿäèð; õîð
ùèññÿñèíäÿí èñÿ ïîðîä — áèðèíúè òàì õîð íèòãèäèð, ñòàñèì — àíàïåñòàñûç âÿ
òðîõåéàñûç õîð íÿüìÿñèäèð, êîììîñ èñÿ — õîð âÿ àêòéîðëàðûí öìóìè
ùöçíëö íÿüìÿñèäèð.
Áåëÿëèêëÿ, ôàúèÿíèí ÿñàñû êèìè èñòèôàäÿ åäèëìÿñè çÿðóðè îëàí ùèññÿëÿðè
ùàããûíäà áèç ÿââÿëúÿ õàòûðëàòìûøäûã, îíóí ùÿúìèíè âÿ áþëìÿëÿðèíè èñÿ
èíäè ýþñòÿðäèê.

***

Íþâáÿ èëÿ, èíäèúÿ äåäèêëÿðèìèçèí àðäûíúà, ýÿðÿê áèç ôàáóëàíû òÿðòèá

åäÿðêÿí íÿéÿ ñÿé åäèá, íÿäÿí ÷ÿêèíìÿéèí âÿ ôàúèÿíèí âÿçèôÿëÿðèíè
íåúÿ éåðèíÿ éåòèðìÿéèí ëàçûì ýÿëäèéè áàðÿäÿ äàíûøàã. — Ìàäàì êè, ÿí
éàõøû ôàúèÿ òÿðêèáúÿ ñàäÿ éîõ, äîëàøûã îëìàëûäûð, ùÿì äÿ ãîðõóíú âÿ çà-
484
âàëëûíû òÿãëèä åòìÿëèäèð (çèðà áó, î úöð áÿäèè òÿñâèðèí õöñóñèééÿòèíè òÿøêèë
åäèð), î ùàëäà, ùÿð øåéäÿí ÿââÿë, àéäûíäûð êè, ëÿéàãÿòëè àäàìëàðûí õîø-
áÿõòëèêäÿí áÿäáÿõòëèéÿ äö÷àð îëìàñûíû òÿñâèð åòìÿê ëàçûì äåéèëäèð,
÷öíêè áó íÿ ãîðõóíú, íÿ äÿ çàâàëëû áèð øåé äåéèë, àíúàã ìÿíôóð áèð
øåéäèð. Åéíèëÿ äÿ ïèñ àäàìëàðûí áÿäáÿõòëèêäÿí õîøáÿõòëèéÿ äöøìÿñèíè
òÿñâèð åòìÿê ëàçûì äåéèëäèð, áåëÿ êè, áó, ôàúèÿíèí ðóùóíà äàùà éà-
áàí÷ûäûð, ôàúèÿ ö÷öí çÿðóðè îëàí ùå÷ áèð øåéè åùòèâà åòìèð, éÿíè, íÿ
èíñàíà ìÿùÿááÿò äóéüóñó, íÿ ìÿðùÿìÿò, íÿ äÿ ãîðõó îéàäûð; íÿùàéÿò,
òàìàì éàðàìàç àäàìûí äà õîøáÿõòëèêäÿí áÿäáÿõòëèéÿ äö÷àð îëìàñûíû
âåðìÿê îëìàç, çèðà ùàäèñÿëÿðèí áåëÿ úÿðÿéàíû èíñàíà ìÿùÿááÿò äóé-
üóñó îéàäàð, ìÿðùÿìÿò âÿ ãîðõó îéàòìàç: àõû ìÿðùÿìÿò ýöíàùñûç
àäàìà ãàðøû îéàíûð, ãîðõó èñÿ áèçèìëÿ åéíè âÿçèééÿòäÿ îëàí àäàìûí áÿä-
áÿõòëèéèíè ýþðäöéöìöç çàìàí éàðàíûð; äåìÿëè, áó (ñîíóíúó ãÿáèëäÿí
îëàí) ÿùâàëàòëàð áèçäÿ íÿ ìÿðùÿìÿò, íÿ äÿ ãîðõó äîüóðà áèëÿð.
Íÿùàéÿò, áó èêè ùàëûí àðàñûíäàêû (àäàìûí âÿçèééÿòè) ãàëûð. Áó
(âÿçèééÿòäÿ ãàëàí) î àäàìäûð êè, (õöñóñè) õåéèðõàùëûüû âÿ ÿäàëÿòè èëÿ
ôÿðãëÿíìèð, ÿââÿëëÿð äàùà øÿðÿôëè âÿ õîøáÿõò ñàéûëäûüû ùàëäà þç ãÿáà-
ùÿòè âÿ éàðàìàçëûüû öçöíäÿí äåéèë, ìöÿééÿí áèð ñÿùâèí íÿòèúÿñèíäÿ áÿä-
áÿõòëèéÿ äö÷àð îëóð, ìÿñÿëÿí, Åäèï, Ôèåñò âÿ áó ãÿáèëäÿí îëàí ýþðêÿìëè
øÿõñèééÿòëÿð áåëÿäèð.
Éàõøû äöçÿëìèø ôàáóëà, áÿçèëÿðèíèí äåäèéè êèìè, ãîøàòÿðêèá îëìàã-
äàíñà, ñàäÿ îëìàëûäûð âÿ áåëÿ ôàáóëà äàõèëèíäÿ òàëåéèí äÿéèøìÿñè
áÿäáÿõòëèêäÿí õîøáÿõòëèéÿ äåéèë, ÿêñèíÿ, õîøáÿõòëèêäÿí áÿäáÿõòëèéÿ
äþíìÿëèäèð êè, áó äà èíäèúÿ òÿñâèð îëóíàí øÿõñäÿí íÿèíêè àøàüû, áÿëêÿ
éóõàðû îëàí àäàìëàðûí ãÿáàùÿòèíäÿí éîõ, ùÿð ùàíñû áèð áþéöê ñÿùâè
öçöíäÿí áàø âåðìÿëèäèð. Òàðèõ äÿ áóíó ñöáóò åäèð: ÿââÿëëÿð øàèðëÿð äàë-
áàäàë ÿëëÿðèíÿ èëê äöøÿí ìèôëÿðè èøëÿéèðäèëÿð, èíäè èñÿ ÿí éàõøû ôàúèÿëÿð
ìÿùäóä äàèðÿäÿí îëàí ìèôëÿð ÿòðàôûíäà, ìÿñÿëÿí, Àëêìåîí, Åäèï,
Îðåñò, Ìåëåàãð, Ôèåñò, Òåëåô âÿ áóíëàð êèìè ìöÿééÿí áèð äÿùøÿòè éà-
øàìûø âÿ éà òþðÿòìèø áöòöí äèýÿð øÿõñèééÿòëÿð ÿòðàôûíäà éàðàäûëûð.
Áåëÿëèêëÿ, ñÿíÿòèí ãàíóíëàðûíà ýþðÿ ÿí éàõøû ôàúèÿ, ùÿìèí áó úöð
òÿðêèáÿ ìàëèê îëàí ôàúèÿäèð. Áóíóí ö÷öí äÿ Åâðèïèäè áóíäà òÿãñèðëÿí-
äèðÿí àäàìëàð ñÿùâ åäèðëÿð êè, î áó äåéèëÿíëÿðÿ ÿìÿë åäèð âÿ îíóí ôà-
úèÿëÿðèíèí ÷îõó áÿäáÿõòëèêëÿ íÿòèúÿëÿíèð: ôàúèÿ, äåéèëäèéè êèìè, åëÿ áåëÿ
äÿ îëìàëûäûð. Áóíà ÿí éàõøû ñöáóò îäóð êè, ñÿùíÿäÿ âÿ ìöñàáèãÿëÿðäÿ
ìÿùç áó úöð ôàúèÿëÿð, éàõøû òàìàøàéà ãîéóëäóüó òÿãäèðäÿ, ÿí éàõøû
ôàúèÿëÿð ùåñàá îëóíóð, Åâðèïèä èñÿ (ÿëèíäÿêè ìàòåðèàëäàí áÿçè ÿñÿðëÿðèíäÿ
éàõøû èñòèôàäÿ åòìÿñÿ äÿ), øàèðëÿð àðàñûíäà éåíÿ ÿí éàõøû ôàúèÿíÿâèñäèð.
485
 Ôàúèÿíèí áÿçèëÿðèíèí áèðèíúè àäëàíäûðäûüû èêèíúè íþâö èñÿ î íþâäöð
êè, “Îäèññåéà” êèìè, ãîøà òÿðêèáÿ ìàëèêäèð, þçö äÿ éàõøû âÿ ïèñ àäàì-
ëàð ö÷öí òÿçàäëà íÿòèúÿëÿíèð. ßñëèíäÿ, ôàúèÿíèí áó íþâö òàìàøà÷û êöò-
ëÿñèíèí çÿèôëèéè öçöíäÿí áèðèíúè ýþðöíöð: àõû òàìàøà÷ûëàðà õîø ýÿëìÿê
ö÷öí øàèðëÿð îíëàðûí ñÿâèééÿñèíÿ åíèðëÿð. Ëàêèí áó éîëëà (àëûíàí ùÿçç
ôàúèÿ ÿñÿðèíäÿí) àëûíàí ùÿçç äåéèë, äàùà ÷îõ êîìåäèéàäàí àëûíàí ùÿçäèð;
áó ùàëäà, äîüðóäàí äà, ôàáóëàéà ýþðÿ, Îðåñò âÿ Åãèñô êèìè, ãÿääàð äöø-
ìÿí îëàí øÿõñèééÿòëÿð àõûðäà äîñòëàøûðëàð âÿ áèðè äèýÿðèíèí ÿëè èëÿ þëìöð.

***

Ùÿð áèð ôàúèÿäÿ èêè ùèññÿ âàð: äöéöí âÿ à÷ûëìà; áèðèíúèñè àäÿòÿí
äðàìäàí õàðèú ùàäèñÿëÿðè âÿ (äðàìûí) þç äàõèëèíäÿêè ÿùâàëàòëàðûí áÿ-
çèëÿðèíè, èêèíúèñè èñÿ (áöòöí éåðäÿ) ãàëàíëàðûíû ÿùàòÿ åäèð. Ìÿí ôàúèÿíèí
ÿââÿëèíäÿí áàøëàéàðàã òà áÿäáÿõòëèêäÿí (õîøáÿõòëèéÿ, éàõóä õîøáÿõò-
ëèêäÿí áÿäáÿõòëèéÿ) êå÷èä ùÿääè îëàí íþãòÿéÿäÿê äàâàì åäÿí ùèññÿíè
äöéöí, áó êå÷èäèí áàøëàíìàñûíäàí ñîíàäÿê äàâàì åäÿí ùèññÿíè èñÿ
à÷ûëìà àäëàíäûðûðàì: áåëÿ êè, ìÿñÿëÿí, Ôåîäåêòèí “Ëèíêåé”èíäÿ ÿââÿë-
úÿ áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿð, óøàüûí ÿëÿ êå÷èðèëèá çèíäàíà ñàëûíìàñû äöéöí,
úàíèëèêäÿ èòòèùàìäàí ñîíà ãÿäÿðêè ùèññÿ èñÿ à÷ûëìàäûð.
Ôàúèÿíèí äþðä íþâö âàðäûð (ùèññÿëÿðèíèí äÿ î ãÿäÿð îëäóüó
ýþñòÿðèëäè); ïåðèïåòèéà âÿ òàíûíìàëàðà ÿñàñëàíàí äîëàøûã ôàúèÿ, Àéíàò âÿ
Èêñèîí ùàããûíäàêû êèìè èçòèðàáëàð ôàúèÿñè, “Ôòèîòèäëÿð” âÿ “Ïåëåé”äÿ
îëäóüó êèìè õàðàêòåðëÿð ôàúèÿñè, íÿùàéÿò, “Ôîðêèäëÿð”, “Ïðîìåòåé” âÿ
ùàäèñÿëÿðè Àèääÿ áàø âåðÿí áöòöí äèýÿð ÿñÿðëÿðäÿ îëäóüó êèìè ìþúöçÿ
ôàúèÿñè. ßí éàõøûñû áóäóð ñÿé ýþñòÿðÿñÿí, áó íþâëÿðèí ùàìûñû, éàõóä,
ùå÷ îëìàçñà, ÿí ìöùöìëÿðè âÿ ìöìêöí ãÿäÿð ÷îõó (áèð ôàúèÿäÿ) åùòèâà
îëóíñóí, õöñóñÿí èíäè, øàèðëÿðÿ ùàãñûç ùöúóìëàð åäèëäèéè áèð çàìàíäà
áóíà ñÿé ýþñòÿðìÿê ëàçûìäûð: àéðû-àéðû ôàúèÿ íþâëÿðèíèí ùÿð áèðè öçðÿ
ãàáàãëàðäà äà éàõøû øàèðëÿð îëäóüóíäàí (èíäèêè øàèðäÿí) òÿëÿá åäèðëÿð êè,
òÿêëèêäÿ ÿââÿëêè øàèðëÿðèí ùÿð áèðèíäÿêè äàùà ýþðêÿìëè ëÿéàãÿòëÿðÿ
öñòöíÿ ýÿëñèí. (Ìöÿééÿí áèð) ôàúèÿíèí (áàøãàñû èëÿ) ôÿðãèíè âÿ éà åéíè-
ëèéèíè ôàáóëàéà ýþðÿ ìöÿééÿíëÿøäèðìÿê áÿëêÿ äÿ ÿäàëÿòñèç îëàðäû: îõ-
øàðëûã î àäàìëàðûí àðàñûíäà îëóð êè, îíëàðäà äöéöí äÿ, à÷ûëìà äà åéíè
îëóð. ×îõëàðû äöéöíö éàõøû ñàëäûãëàðû ùàëäà, îíó ïèñ à÷ûðëàð, ùàëáóêè ùÿð
èêè âÿçèôÿíè éàõøû éåðèíÿ éåòèðìÿê ëàçûìäûð.
Ñîíðà, ùàããûíäà äÿôÿëÿðëÿ äàíûøäûüûìûç áèð øåéè éàääà ñàõëàìàã ëà-
çûìäûð, î äà áóäóð êè, ýÿðÿê åïèê òÿðêèáëè ôàúèÿëÿð éàçìàéàñàí. Åïèê òÿð-
486
êèáëè äåäèêäÿ, ìÿí ÷îõôàáóëàëû ôàúèÿíè íÿçÿðäÿ òóòóðàì, ìÿñÿëÿí, åëÿ
áèë êè, áèð íÿôÿð áöòöí “Èëèàäà”íû ýþòöðÿ âÿ îíäàí áèð ôàúèÿ äöçÿëòìèø
îëà. Àõû åïîñóí ùÿúìè èðè îëäóüóíäàí, ùèññÿëÿðè äÿ ìöâàôèã èðè ùÿúìÿ
ìàëèê îëóð, äðàìäà èñÿ (áåëÿ åòäèêäÿ) ýþçëÿíèëìÿéÿí íÿòèúÿëÿð àëûíûð.
Åâðèïèäñàéàüû “Èëèîíóí äàüûëìàñû”íäàêû (ìàòåðèàëûí ìöÿééÿí áèð) ùèñ-
ñÿñèíè ýþòöðöá èøëÿìÿê éåðèíÿ áöòþâëöêäÿ îíäàí áèð ôàúèÿ éàðàòìàã
èñòÿéÿíëÿðèí (éàõóä) Åñõèëÿ ðÿüìÿí Íèîá ùàããûíäà ÿñàòèðè áöòþâëöêäÿ
ýþòöðÿíëÿðèí ùàìûñûíûí òàì óüóðñóçëóüà äö÷àð îëìàñû âÿ éà éàðûø çà-
ìàíû áàøãàëàðû èëÿ àéàãëàøà áèëìÿìÿñè áóíó ñöáóò åäèð; Àãàôîí äà
éàëíûç áóíà ýþðÿ ìÿüëóáèééÿòÿ äö÷àð îëìóøäóð; ùàëáóêè î, ÿêñèíÿ, ïå-
ðèïåòèéàëàðäà âÿ ñàäÿ ÿùâàëàòëàðäà þç ìÿãñÿäèíÿ ÷îõ áþéöê óñòàëûãëà
íàèë îëóð. Áó èñÿ î çàìàí ìöìêöí îëóð êè, Ñèñèô êèìè ìöäðèê, ëàêèí ãÿðè-
áÿëèéÿ ìàëèê àäàì àëäàíûð, éàõóä øöúàÿòëè, ëàêèí ÿäàëÿòñèç àäàì ìÿüëóá
îëóð: áåëÿ ñöæåò ôàúèàíÿäèð âÿ ÿäàëÿò ùèññèíè äÿ êèôàéÿòëÿíäèðèð. Áó,
Àãàôîíóí äåäèéè êèìè åùòèìàëà ýþðÿ ìöìêöíäöð, îíà ýþðÿ åùòèìàëà
ýþðÿ ìöìêöíäöð êè, áèð ÷îõ èøëÿð ìÿùç åùòèìàëà ðÿüìÿí áàø âåðñèí.
Õîðóí þçö äÿ áèð àêòéîð ñàéûëìàëûäûð; î, òàìûí öçâè ùèññÿñè îëìà-
ëûäûð âÿ Åâðèïèäèí ÿñÿðëÿðèíäÿêè äåéèë, ìÿùç Ñîôîêëóí ÿñÿðëÿðèíäÿ îé-
íàäûüû ðîëó îéíàìàëûäûð. Äàùà ñîíðàêû øàèðëÿðäÿ õîð ïàðòèéàëàðûíûí
(ìþâúóä) ôàáóëàéà àèäèééÿò äÿðÿúÿñè îíóí ùÿð ùàíñû áèð áàøãà ôàúèÿéÿ
îëàí àèäèééÿò äÿðÿúÿñè ãÿäÿðäèð; áóíà ýþðÿ äÿ îíëàðäà (õîð), ñàäÿúÿ ôà-
úèÿéÿ äàõèë åäèëÿí ìàùíûëàðû îõóìàãëà ìÿøüóë îëóð êè, áóíóí äà èëê
íöìóíÿñèíè Àãàôîí âåðìèøäèð. Áåëÿ îëàíäàí ñîíðà, èñòÿð êÿíàð ìàù-
íûëàð îõóíñóí, èñòÿð ìöÿééÿí äàíûøûã âÿ éà áöòþâ áèð åïèñîäè áèð äðàì-
äàí ÷ûõàðûëûá áàøãàñûíà äàõèë åäèëñèí, íÿ ôÿðãè âàð?..

487
 ÃÅÉÄËßÐ
ÕÀËà ßÄßÁÈÉÉÀÒÛÍÀ ÀÈÄ ÃÅÉÄËßÐ

1. Áó ïàð÷à Àðèñòîôàíûí “Ñöëù” àäëû ìÿçùÿêÿñèíäÿí ýþòöðöëìöøäöð.

2. Áó ïàð÷à Ëåñáîñ àäàñûíäà Ìèòèëåí øÿùÿðè èëÿ áàüëûäûð. ÂÛÛ ÿñð Éóíàí òàðèõ÷èñè
Ïëóòàðõ òàïìûøäûð.
3. Ï è ò ò à ê — àøàüû òÿáÿãÿäÿí ÷ûõìûøäûð. ÂÛÛ ÿñðèí ñîíëàðûíäà Ìèòåëåí øÿùÿðèíäÿ
ýåäÿí ìöáàðèçÿäÿ ôÿàë ñóðÿòäÿ èøòèðàê åòìèø âÿ ùþêóìÿòè þç ÿëèíÿ àëàðàã òèðàí ñå÷èëìèøäè.
4. Ë è í — ÿôñàíÿâè éóíàí øàèðèäèð. Ýóéà, î äà Îðôåé âÿ Îëåíè ëÿ áèðëèêäÿ àëëàùëàðà øåèð
éàçìàãäà øþùðÿò òàïìûøäû.
5. Ô å á — Àïîëëîí. Àòàñû Çåâñäèð, àíàñû Ëàòîíà. ßêèí÷èëèê, éàøûëëûã àëëàùûäûð. Øÿùÿðëÿðè
òÿñèñ åäÿí âÿ èíúÿñÿíÿòè ùèìàéÿ åäÿíäèð.

ËÈÐÈÊ ØÅÈÐËßÐß ÀÈÄ ÃÅÉÄËßÐ

1. Ï å ð è ê ë — Àðèõèëîõóí äîñòó, åéíè çàìàíäà éåçíÿñèäèð.

2. Ñ à ë à ì è ä å ñ ñ à — Ôðàêèéàäà ëèìàíäûð.
3. Å ì á à ò å ð è é — éöêñÿê âÿòÿíäàøëûã ùèññëÿðè èôàäÿ åäÿí ìàðò íÿüìÿëÿðè
4. À ð å ñ — Éóíàí ÿñàòèðèíäÿ ìöùàðèáÿ àëëàùû
5. Õ à ë ê è ä — Åâáåé àäàñûíäà øÿùÿðäèð.
6. À ô ð î ä è ò à — ñåâýè âÿ ýþçÿëëèê èëàùÿñè Éóíàí ÿñàòèðèíÿ ýþðÿ äÿíèç êþïöéöíäÿí
äöíéàéà ýÿëìèøäèð.
7. À ð à á à — ýÿðäóíÿ äåìÿêäèð.
8. Ò à ð ò à ð — éåðàëòû ãàðàíëûã äöíéà, ýöíàùêàðëàðûí úÿçàëàíäûüû éåð
9. À è ä — éåðàëòû ñÿëòÿíÿòèí àëëàùû. Çåâñèí ãàðäàøû. Àòàñû Êðîíîñ, àíàñû èñÿ Ðåéàäûð.
10. Å ð î ò — ñåâýè àëëàùû. Àôðîäèòàíûí îüëó. Éóíàí ÿñàòèðëÿðèíäÿ îíó ãàíàäëû ÿëèíäÿ
îõ âÿ éà ìÿøÿë òÿñâèð åäèðäèëÿð.

ÅÑÕÈËß ÀÈÄ ÃÅÉÄËßÐ

1. Ï à ë ë à ä à — èëàùÿ Àôèíà
2. Ê è ï ð è ä à — Àôðîäèòà. Åøã èëàùÿñè
3. Ô å ð å ò — Çåâñ
4. Å ð å õ ò å é — Åðåõôåé — Àôèíàäà Àôèíà èëàùÿñèíèí ìÿáÿäè
5. Ê ð à í å é ÿ ù ë è — Êðàíàé, Éóíàíûñòàíûí ÿñàòèðè ùþêìäàðëàðûíäàíäûð. Àòòèêà
ÿùàëèñèíÿ êðàíàé ÿùëè äåéèðëÿð.

ÑÎÔÎÊË Âß ßÑßÐËßÐÈÍß ÀÈÄ ÃÅÉÄËßÐ

1. Ê à ä ì — Ôèíèêèéà ùþêìäàðû Àãåíîðóí îüëóäóð. Þç áàúûñû Àâðîïàíû àõòàðà-

àõòàðà Äåëôÿ ýÿëèð. Î, áóðàäà àðàêóëäàí (ùàòèô) ìÿñëÿùÿò àëûð êè, àõòàðûøûíû áèòèðñèí, ðàñò

488
ýÿëäèéè èíÿéèí äàëûíúà ýåòñèí, èíÿê ùàðàäà éàòñà, îðàäà òÿçÿ øÿùÿðèí ÿñàñûíû ãîéñóí.
Êàäì áåëÿ äÿ åäèð. Èíÿéèí äàéàíäûüû éåðäÿ åâ ãóðóð. Áåëÿëèêëÿ, Ôèâ øÿùÿðèíè òÿñèñ åäèð.
2. È ñ ì å í — Ôèâäÿ ÷àé àäûäûð. Áó ÷àé öçÿðèíäÿ Àïîëëîíóí ìÿáÿäè âàð èäè. Áóðàäà
éàíäûðûëìûø ùåéâàíëàðûí êöëö èëÿ ôàë à÷ûðäûëàð.
3. Ñ ô è í ê ñ — Ôèâàèäà ÿñàòèðèíÿ ýþðÿ, Òèôîíóí âÿ Åõèäíàíûí ãûçûäûð. Ñôèíêñ, þçöíÿ
éàõûíëàøàíëàðà áåëÿ ñóàë âåðèðìèø. “Î êèìäèð êè, ñÿùÿð äþðäàéàãëû, ýöíîðòà èêèàéàãëû,
àõøàì èñÿ ö÷àéàãëû éåðèéèð?” Áó òàïìàúàéà úàâàá âåðìÿéÿíëÿð, ãàéàäàí ó÷óðóìà
éóâàðëàíûðëàðìûø. Åäèï áó òàïìàúàéà úàâàá âåðìèøäè âÿ äåìèøäè êè: î èíñàíäûð. Îíà
ýþðÿ Ñôèíêñèí þçö ó÷óðóìà éóâàðëàíìûøäûð.
4. Äèé íÿçÿðäÿ òóòóëóð.
5. Ò è ð å ç è — Ýÿíú èêÿí àëëàùëàð îíó êîð åòìèøëÿð. Ðÿâàéÿòÿ ýþðÿ, Àôèíà ÷èìÿðêÿí
áèðäÿí-áèðÿ îíà ðàñò îëìóø; ÷ûëïàã áÿäÿíèíè ýþðìÿñèí äåéÿ, îíó êîð åëÿìèøäèð. Ñîíðà
Çåâñ âÿ Àôèíà Òèðåçèéÿ çÿíýèí çÿêà âåðìèøëÿð. Áåëÿ êè, î éåääè íÿñèë þçöíäÿí ãàáàüû
âÿ ñîíðàíû ýþðÿ áèëèðìèø âÿ ýèçëèí ùàäèñÿëÿðè à÷ûá ñþéëÿðìèø.
6. Ê è ô å ð î í — Áåîòèéà èëÿ Àòòèêà àðàñûíäà äàüäûð.
7. Àïîëëîí äåìÿêäèð.
8. Ï à ð í à ñ — äàüäûð. Àïîëëîíóí ìÿáÿäè áóðàäà èìèø.
9. Ï î ë è á — Êîðèíô òèðàíûäûð. Î Åäèïè þçöíÿ îüóëëóüà ýþòöðìöø èäè.
10. À á å é ì ÿ á ÿ ä ý à ù û — Ôîêèääÿ, Àáàõ øÿùÿðèíäÿ Àïîëëîíóí àðàêóëó
11. È ñ ò ì è é ë è ë ÿ ð — Èñòìèéäÿ, Êîðèíô øÿùÿðëÿðèíèí ÿùàëèñè
12. Ï à í — ìåøÿëÿðèí, äàüëàðûí, ñöðöëÿðèí, êÿíäèí àëëàùûäûð.
13. Àðêóòóðà óëäóçóíóí ÷ûõìàñûíà ãÿäÿð — éÿíè ïàéûçà ãÿäÿð
14. È ñ ò ð — Äóíàé ÷àéû
15. Ô à ñ è ñ — Ýöðúöñòàíäà Ðèîíà ÷àéû
16. Ä è ê à — Ùÿãèãÿò âÿ äöðöñòëöê èëàùÿñè
17. Ò à í ò à ë è ä à — äàøà äþíäÿðèëìèø Íèîáà
18. Ä à í à é à — ãûçäûð. Îíóí àòàñûíà õÿáÿð âåðìèøëÿð êè, áó ãûçäàí äöíéàéà ýÿëÿí
îüëàí ñÿíèí ãàòèëèí îëàúàãäûð. Îíà ýþðÿ àòà þç ãûçûíû çèðçÿìèäÿ ýèçëÿäèð. Çåâñ, áó ãûçà
àøèã îëóð. Ãàïûíûí à÷àð éåðèíäÿí çèðçÿìèéÿ äàõèë îëóð âÿ ãûç èëÿ åâëÿíèð. Ñîíðàëàð
áóíäàí õÿáÿðäàð îëàí àòà ãûçû äà, îíóí äîüäóüó îüëàíû äà ñàíäûüà ãîéóá äÿíèçÿ àòûð.
Îíëàð Çåâñèí ÿìðèëÿ õèëàñ îëóðëàð. Àðàêóëóí äåäèéè äöç ÷ûõûð, îüëàí þç áàáàñûíû þëäöðöð.
Îüëàíûí àäû Ïåðñåéäèð.
19. Ñ å ì å ë à — Êàäìûí ãûçûäûð. Çåâñ îíó ñåâìèø âÿ îíäàí øÿðàá àëëàùû Äèîíèñ
äöíéàéà ýÿëìèøäèð.
20. Ä å ì å ò ð à — ìöíáèòëèê èëàùÿñè, Çåâñèí áàúûñû, Ïåðñåôîíàíûí àíàñû
21. À ì ô è î í — àòàñû Çåâñäèð, àíàñû Àíòèîíà. Ìóñèãèøöíàñ
22. Ï ë ó ò î í — Àèä. Éåðàëòû äöíéàíûí àëëàùû. Çåâñèí ãàðäàøû
23. Ï å ð ñ å ô î í à ñ à ð à é û — Ïåðñåôîíàéà òèêèëìèø ñàðàé Ïåðñåôîíà Äåìåòðàíûí
ãûçûäûð. Àòàñû Çåâñäèð. Îíó Àèä îüóðëàìûøäûð. Î, èëèí éàðûñûíû éåð àëòûíäà, éàðûñûíû èñÿ
èøûãëû äöíéàäà êå÷èðèð.
24. Í å ì å ç è ä à — úèíàéÿò ö÷öí èíñàíëàðäàí èíòèãàì àëàí àëëàù. Ýåúÿíèí ãûçûäûð.
Âÿçèôÿñè åòèáàðèëÿ åðèíèëÿðÿ éàõûíäûð.

489
 ÅÂÐÈÏÈÄß ÀÈÄ ÃÅÉÄËßÐ

1. Àïîëëîíóí ìÿáÿäèíÿ èøàðÿäèð.

2. À ì ì î í — Ìèñèð àëëàùëàðûíäàíäûð. Éóíàíèëÿðèí Çåâñè äåìÿêäèð. Áóðàäà Ëèâèí
÷þëö íÿçÿðäÿ òóòóëìóøäóð, ÷öíêè Àììîíóí ìÿáÿäè îðàäà èäè.
3. À ñ ê ë å ï è é — òÿáàáÿò åëìè àëëàùû. Àòàñû Àïîëëîí, àíàñû Êîðîèëäàäûð.
4. Õ à ð î í — þëöëÿðè éåðàëòû äöíéàéà äàøûéàí. Àòàñû Åðåáàäûð, àíàñû ýåúÿäèð. Õàðîí
åéíè çàìàíäà þëöì èáëèñèäèð.
5. Î ð ô å é — ãÿäèì éóíàíûñòàíûí Ùîìåðäÿí ãàáàã ÿôñàíÿâè øàèðè. Éóíàíèëÿð îíóí
ùàããûíäà ÿñàòèð éàðàòìûøëàð.
6. Ê å ð á å ð-Ñ å ð á å ð — ãàðàíëûã éåðàëòû äöíéàíûí ãàïûñûíû ýþçëÿéÿí ö÷áàøëû èò.
Î è÷ÿðè ýèðÿíëÿðÿ ìàíå îëìóð. Ëàêèí è÷ÿðèäÿí ùå÷ êÿñè áóðàõìàç. ßñàòèðÿ ýþðÿ, áèð
äÿôÿ Îðôåé îíó þç íÿüìÿñèëÿ àëäàòìûø âÿ çöëìÿòäÿí ÷ûõìûøäûð. Ùåðàêë èñÿ Ùåðìåñèí
êþìÿéèëÿ îíó îüóðëàìûøäûð.
7. Ï å ë è à ä à — éÿíè Ïåëè ãûçû Àëêåñòà
8. Ùåðàêë èëÿ áàüëû ÿñàòèðäÿ äåéèëèð êè, Áèñòîíèéàäà Ôðàêèí ùþêìäàðû Äèîìåä þç àò-
ëàðûíà îíóí þëêÿñèíÿ ýÿëÿí ñÿééàùëàðûí ÿòèíè éåäèðèðìèø. Ùåðàêë î àòëàðû îüóðëàéûá ýÿ-
òèðìèøäèð.
9. Ùåðàêëûí îí èêè ãÿùðÿìàíëûüû âàðäûð. Î, áóðàäà îíëàðäàí èêèñèíè éàäà ñàëûð.
10. À ë ê ì å í à — Ùåðàêëûí àíàñû
11. Ï å ð ñ å è ä — éÿíè Çåâñ íÿñëè. Ïåðñåé Çåâñèí îüëóäóð.
12. Ê è ï ð è ä à — Àôðîäèòà äåìÿêäèð, åøã àëëàùû
13. Ê î ð — áàõ: Ïàðñåôîí
14. Ã î ð ã î í — áàõ: Åñõèëÿ àèä ãåéäëÿð
15. Ê ð î í ê è í — éÿíè Çåâñ
16. Ñ è ð ì ï ë å ã à ä à — Áîñôîð áîüàçûíûí Ãàðà äÿíèçÿ áèðëÿøÿí éåðèíäÿ ÷îõ ãà-
éàëû, äàüëû èêè àäà
17. Ï å ë è î í — Ôåññàëèéàäà ìåøÿëè äàüëàð. ßñàòèðÿ ýþðÿ, Àðãî ýÿìèñè áóðàäàí êÿ-
ñèëÿí àüàúëàðäàí äöçÿëäèëìèøäèð.
18. Ï å ë å é — Éàçîíóí äàéûñû
19. È î ë ê — Ôåññàëèéàäà øÿùÿð
20. Ï è ð ð å í à — Êîðíèôäÿ áóëàã
21. Ô å ì è ä à — ÿäàëÿò, ùÿããàíèééÿò âÿ éåð àëëàùû (ãàäûí). Àòàñû Óðàí (Çåâñèí áà-
áàñû) àíàñû èñÿ Ýåéàäûð.
22. Ï î í ò — Ãàðà äÿíèç
23. Ñ è ç è ô — ÿñàòèðÿ ýþðÿ, Êîíðèô þëêÿñèíèí áàíèñè. Ñèçèô óøàãëàðû èëÿ Ìåäåéà, Êîíðèô
ùþêìäàðû Êðåîíó íÿçÿðäÿ òóòóð
24. Ù à ð ì î í è é à — àòàñû Àðåñ (ìöùàðèáÿ àëëàùû), àíàñû Àôðîäèòàäûð. Ôèâèí ÿñàñûíû
ãîéàí ÷àéûí àäû
25. Àòòèêàäà èêè ÷àéûí àäû
26. Ã å í è é — äàð ìÿíàäà ùèìàéÿ àëëàùëàðû
27. Ï è å ð è — Ïèåðè ãÿñÿáÿñèíèí ìóçàëàðû

490
 28. Ï à í — èíñàíëàðûí öðÿéèíÿ ÷àõíàøìà ñàëàí àëëàù. Ïàíèêà ùÿìèí ñþçäÿíäèð.
29. Ñ ñ è ë à — ö÷áàøëû áÿäùåéáÿò âàðëûãäûð êè, ýÿìèëÿðè áàòûðûð
30. Ù å ð à — óúà äàüëàð àëëàùû (ãàäûí). Îíóí ìÿáÿäè Êîðíèô êþðôÿçèíèí éàõûíëûüûíäà èìèø

ÀÐÈÑÒÎÔÀÍÀ ÀÈÄ ÃÅÉÄËßÐ

1. Íèêè âÿ Äåìîñôåí ñèìàñûíäà, Àðèñòîôàí Â ÿñðèí 20-úè èëëÿðèíäÿ Àôèíà äåìîê-

ðàòèéàñûíûí áàø÷ûñû Êëåîíà ãàðøû ìöáàðèçÿ àïàðàí Àôèíà çàäÿýàíëûüûíûí íöìàéÿíäÿëÿ-
ðèíè âåðìèøäèð. Êëåîí äàááàãõàíà åìàëàòõàíàñûíûí ñàùèáè èäè. Áèçèì åðàäàí ÿââÿë 424-úö
èëäÿ Êëåîí úÿáùÿäÿ ñïàðòàëûëàðû ìÿüëóá åòìèøäè. Äåìîñôåí ñïàðòàëûëàðûí Ïèëîñ ëèìàíûíû
ÿëÿ êå÷èðäèêäÿí ñîíðà, Êëåîí äà Ïèëîñ éàíûíäà ìþùêÿì úÿáùÿ òóòìóø Ñôàêòåðè àäàñûíäà
ýöúëö âÿ ñå÷èëìèø Ñïàðòà ùèññÿëÿðèíè äàðìàäàüûí åòìèøäè. Áóíà ýþðÿ, Àôèíà õàëã
ìÿúëèñè Êëåîí ùàããûíäà õöñóñè ãÿðàð ÷ûõàðàðàã, îíó áþéöê ùþðìÿò âÿ òÿíòÿíÿ èëÿ
ãàðøûëàìûøäû.
Ïåëîïîííåñ ìöùàðèáÿñèíèí äöøìÿíè îëàí Àðèñòîôàí áó ìÿçùÿêÿäÿ Êëåîíóí Ïèëîñ
éàõûíëûüûíäàêû ãÿëÿáÿñèíè ìÿðêÿçÿ ãîéàðàã, îíà ýöëìÿéÿ âÿ ýöëäöðìÿéÿ ÷àëûøûð.
Àðèñòîôàí ýþñòÿðìÿéÿ ÷àëûøûð êè, Êëåîí ùÿìèí ãÿëÿáÿíè ùèéëÿ èëÿ þç àäûíà ÷ûõìûøäûð.
Ïèëîñ ãÿëÿáÿñè, áó ìÿçùÿêÿäÿ ÿñàñ ýöëöø ùÿäÿôèäèð.
2. Ï à ô ë î ã î í ë ó — äàááàã åìàëàòõàíàñû ñàùèáè Êëåîí äåìÿêäèð. Áóðàäà ìöÿëëèô
Êëåîíó äàáàã íþêÿð àäû èëÿ âåðìèøäèð.
3. Î ë è ì ï — áóðàäà éóíàí ôëåéòà ÷àëàíû
4. Áó ìèñðà åéíèëÿ Åâðèïèäèí “Èïïîëèò” ÿñÿðèíäÿí ýþòöðöëìöøäöð.
5. Áóðàäà Àðèñòîôàí Åâðèïèäèí àíàñûíûí ýþéÿðòè-òÿðÿâÿç ñàòàí îëäóüóíà èøàðÿ åäèð.
6. Ìÿùêÿìÿäÿ èøòèðàê åäÿíëÿðÿ ùÿð èúëàñ ö÷öí ïóë âåðÿðäèëÿð. Áó îíà èøàðÿäèð.
7. Àôèíàëûëàðûí Ïèëîñäà ÿëäÿ åòäèêëÿðè ãÿëÿáÿ íÿçÿðäÿ òóòóëóð êè, áó ãÿëÿáÿíè Êëåîí
þç àäû èëÿ áàüëàéûðäû. Íèêè èñÿ ùÿìèí øÿðÿôè þç àäûíà ÷ûõìàã èñòÿéèðäè.
8. Áóíëàð ýöëöøö àðòûðìàã ö÷öí éàïìà, äöçÿëòìÿ àäëàðäûð.
9. Ô å ì è ñ ò î ê ë — Â ÿñðèí ÿââÿëèíäÿ Àôèíà ñÿðêÿðäÿñè âÿ äþâëÿò õàäèìè èäè. Î,
ñöðýöíäÿ þêöç ãàíû è÷ÿðÿê þçöíö çÿùÿðëÿìèøäè.
10. Ï ð à ì è à — øÿðàá íþâöäöð.
11. Á à ê è ä — ÿñàòèðè ôàë÷û
12. Ï ð è ò à í å é — õàðèúè íöìàéÿíäÿëÿðè âÿ áþéöê øÿõñèééÿòëÿðè ãÿáóë åòìÿê ö÷öí
àéðûëìûø äþâëÿò áèíàñû
13. Ï í è ê ñ — Àôèíàäà òÿïÿ àäûäûð. Áóðàäà õàëã ìÿúëèñè òîïëàíûðäû.
14. Î çàìàí ö÷ ãóðóøà ñÿñ ñàòûðäûëàð.
15. Äöøìÿíÿ øåé ñàòûð, âÿòÿíÿ õÿéàíÿò åäèð, äåìÿêäèð.
16. Àôèíà øÿùÿðèíèí éàíûíäà êè÷èê ãÿñÿáÿ
17. Ã è ï ï î ä à ì — éóíàí àðõèòåêòîðóäóð. Àôèíà âÿòÿíäàøëûüûíà ãÿáóë åäèëìÿ-
ìèøäè. Îíóí îüëó äà Àôèíà äåìîêðàòèéàñûíà äöøìÿí èäè
18. Ì î ð ñ è ì — éóíàí ìÿçùÿêÿ éàçàíûäûð. Àðèñòîôàíûí ìöàñèðèäèð.
19. Ê ð à ò è í — éóíàí ìÿçùÿêÿ éàçàíûäûð. Àðèñòîôàíûí áþéöê ìöàñèðèäèð.

491
 20. Ä å ì å ò ð à (Ä è ì è ò ð à) — ìöíáèòëèê àëëàùû (ãàäûí). Çåâñèí áàúûñû, Ïàðñåôîíóí
àíàñûäûð.
22. À ë ê ì å î í è ä ë ÿ ð — ÂÛÛ ÿñð Àôèíà çàäÿýàí íÿñëèíäÿíäèð. Î âàõò Àôèíàäàí
ñöðýöí åäèëìèøëÿð. Áó ìèñðà îíóí äåìàãîãëóüóíà èøàðÿäèð.
23. Ò è ô î í — éóíàí ÿñàòèðèíÿ ýþðÿ, éåðèí áÿäùåéáÿò îüëóäóð. Áóðàäà Êëåîí íÿ-
çÿðäÿ òóòóëóð
24. Ì à ã í å ò — ãÿäèì éóíàí ìÿçùÿêÿ éàçàíëàðûíäàíäûð. Â ÿñðäÿ éàøàìûøäûð.
25. Ê ð à ò è í — ë ÿñð éóíàí ìÿçùÿêÿ éàçàíûäûð.
26. Ê î í í —  ÿñð éóíàí ìóñèãè÷èñèäèð. Êèôàðà ÷àëàðäû.
27. Ê ð à ò å ñ — Â ÿñð éóíàí ìÿçùÿêÿ éàçàíûäûð.
28. Ñ ó í è â ÿ Ã å ð å ñ ò — Àòòèêàäà áóðóí; Åâáåé àäàñûíäà áóðóíäóð.
29. Ô î ð ì è î í — Àôèíà ñÿðêÿðäÿñèäèð.
30. Àôèíàíûí ùàìèñè, Àôèíà — Ïàëëîäàéàéà èøàðÿäèð.
31. 425-úè èëäÿ Íèêèíèí Êîðèíôÿ ùöúóìó íÿçÿðäÿ òóòóëóð. Àòëûëàð þç àòëàðûíû áàðê-
ëàðà ìèíäèðìèøäèëÿð.
32. Ô å î ð — Êëåîíóí äîñòó
33. Ë è ñ è ê ë — ãîéóí ñàòàí èäè. Ïåðèêëèí éàõûí äîñòó îëìàãëà áÿðàáÿð, äåìîêðàò
ïàðòèéàñûíûí ýþðêÿìëè íöìàéÿíäÿñè èäè.
34. Àôèíà ãåòåðàëàðûäûð.
35. Ã à ð ì î ä è í — Òèðàí Ãèïïàðõû þëäöðÿí
36. À ð õ è í ò î ë å ì — Àôèíà äåìîêðàòèéàñûíûí äöøìÿíè, Ñïàðòà èëÿ ñöëù òÿðÿôäàðû
37. Ô å ì è ñ ò î ê ë — ñÿðêÿðäÿäèð. Ñàëàìèíäÿ èðàíëûëàðû ìÿüëóá åòìèøäè.
38. Ñ è ë ô è — Àôðèêàäà áèòÿí ýþéÿðòèäèð. Õþðÿéÿ ãàòûðëàð.
39. Ý å ë è é à — Àôèíà ìÿùêÿìÿñè
40. Âàðëûëàðû ýÿìè àëûá äþâëÿòÿ âåðìÿéÿ ìÿúáóð åòìÿê
41. Àðèñòîôàíûí ñèéàñè äöøìÿíëÿðèíäÿí îëìàëûäûð. Î ùÿìèøÿ Àðèñòîôàíûí ýöëöø
ùÿäÿôè îëìóøäóð.
42. Ë è ñ è ñ ò ð à ò â ÿ Ô ó ì à í ò — ïàðàçèò, òöôåéëè äåìÿêäèð.
43. À ð è ã î í ò à — êèôàðà ÷àëàíäûð.
44. Ù è ï å ð á î ë — Êëåîíóí òÿðÿôäàðëàðûíäàíäûð.
45. Ì è ë ò è à ä — ñÿðêÿðäÿäèð. Ìàðàôîíäà èðàíëûëàðà ãàëèá ýÿëìèøäè. Àðèñòèä — Â
ÿñðèí ÿââÿëèíäÿ ìöùàôèçÿêàð äåìîêðàò
46. Äåìîêðàò ýÿíúëÿðèí íöìàéÿíäÿëÿðè
47. Ô å à ê — íàòèãäèð.

492
 ÊÈÒÀÁÄÀÊÛËÀÐ

Þí ñþç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4

ßÍ ÃßÄÈÌ ßÄßÁÈÉÉÀÒ

ÕÀËà ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ
Çÿùìÿò íÿüìÿñè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7
Äÿéèðìàí÷û ãûçëàð íÿüìÿñè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7
Ãàðàíãóø ùàããûíäà ðîäîñ íÿüìÿñè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8
Ëèí øÿðÿôèíÿ íÿüìÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8
ßÑÀÒÈÐËßÐ
Ïðîìåòåé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
Ùåðàêë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30
Àôèíà-Ïàëëàäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52
Àðàõíà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52
Ïèãìàëèîí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54
Íàðñèñ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55
Àäîíèñ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57
Äèîíèñ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58
Ñèçèô . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59
Äåäàë âÿ Èêàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60

ÅÐÀÌÛÇÄÀÍ ßÂÂßË ÕÛÛ— ÂÛÛÛ ßÑÐËßÐÄß

ÉÓÍÀÍ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ

Ùîìåð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .63
Òðîéà ìöùàðèáÿñè ùàããûíäà ÿñàòèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .64
“Èëèàäà”íûí ãûñà ìÿçìóíó . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65
“Îäèññåéà”íûí ãûñà ìÿçìóíó . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69
493
 ÅÐÀÌÛÇÄÀÍ ßÂÂßË ÂÛÛÛ-ÂÛ ßÑÐËßÐÄß
ÉÓÍÀÍ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ

Ùåñèîä . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74
Çÿùìÿòëÿð âÿ ýöíëÿð. Ïàð÷àëàð (÷åâèðÿíè Ì.Ðçàãóëóçàäÿ) . . . . .75

ËÈÐÈÊÀ
Àðõèëîõ (÷åâèðÿíè Ì.Ðçàãóëóçàäÿ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79
Òèðòåé (÷åâèðÿíè Ì.Ðçàãóëóçàäÿ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81
Àëêåé (÷åâèðÿíè Ì.Ðçàãóëóçàäÿ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83
Ñàïôî (÷åâèðÿíè Ì.Ðçàãóëóçàäÿ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .85
Àíàêðåîíò (÷åâèðÿíè Ì.Ðçàãóëóçàäÿ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .88

ÔÀÚÈß
Ãÿäèì éóíàí ôàúèÿñè ùàããûíäà áÿçè ãåéäëÿð . . . . . . . . . . . . . . . .90
Åñõèë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92
Åâìåíèäëÿð (÷åâèðÿíè ß.Ìÿììÿäõàíëû) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95
Ñîôîêë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .123
Òèðàí Åäèï (÷åâèðÿíè ß.Ñàäûã) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .125
“Åäèï Êîëîíäà” ôàúèÿñèíèí ãûñà ìÿçìóíó . . . . . . . . . . . . . . . .165
Àíòèãîíà (÷åâèðÿíè Î.Ñàðûâÿëëè) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .166
Åëåêòðà (÷åâèðÿíè Ö.Ùöñåéíîâ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .244
Åâðèïèä . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .292
Àëêåñòà (÷åâèðÿíè Ì.Àðèô) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .295
Ìåäåéà (÷åâèðÿíè Ì.Ðçàãóëóçàäÿ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .327

ÊÎÌÅÄÈÉÀ
Ãÿäèì éóíàí êîìåäèéàñû ùàããûíäà áÿçè ãåéäëÿð . . . . . . . . . . .367
Àðèñòîôàí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .369
Àòëûëàð (÷åâèðÿíè Ì.Ðçàãóëóçàäÿ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .373
Àðèñòîòåë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .472
Ïîåòèêà (÷åâèðÿíè À.Àñëàíîâ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .474

Ãåéäëÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .488

494
Áóðàõûëûøà ìÿñóë: Óìóä Ðÿùèìîüëó

Òåõíèêè ðåäàêòîð: Çàùèä Ñàðûòîðïàã

Êîìïéóòåð ñÿùèôÿëÿéèúèñè: Àëëàùâåðäè Êÿðèìîâ

Êîìïéóòåð îïåðàòîðëàðû: Ìàðàë Ðÿèñãûçû

Ðóùÿíýèç Àðàçãûçû

Êîððåêòîð: Åëìàí Áÿøèðëè

Éûüûëìàüà âåðèëìèøäèð 01.06.2006. ×àïà èìçàëàíìûøäûð 02.08.2006.
Ôîðìàòû 60õ90 1/16. Ôèçèêè ÷àï âÿðÿãè 31. Îôñåò ÷àï öñóëó.
Òèðàæû 25000. Ñèôàðèø 100.

Êèòàá “Øÿðã-Ãÿðá” ìÿòáÿÿñèíäÿ ÷àï îëóíìóøäóð.

Áàêû, Àøûã ßëÿñýÿð êö÷ÿñè, 17.