САБАҚ ЖОСПАРЫ

Пән Сынып сағаты

Мұғалім Балабатырова Толкын

Мекерия Атымов атындағы 6 орта
Мектеп, сынып
мектеп
«Қазіргі жастардың өмірлік
Сабақ тақырыбы
басымдықтары»

Мақсаты жастардың құндылық бағдар жүйесін анықтап зерттеу; - осы

жұмыс арқылы жастардың отансүйгіштікке тәрбиелеу, олардың
азаматтық белсенділігін, әлеуметтік жауапкершілігін және әлеуетін
ашу тетіктерін қалыптастыру; «ұрпақтың сабақтастығын»
жаңғырту және арттыру.
Құндылық Ашықтық, бәсекелестік, жаңашылық, дамушылық
Көрнекілік Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар/компьютер,
проектор, интерактивті қалам

Сабақ барысы

"Құндылықтар болмаса, адам теңіздің толқыған суларындағы ағаш сияқты ағынмен

жүреді"

О. Винсент Думинуко (итальян философы)

Бүгін біз адамның мінезі және оның біздің өміріміздің барлық салаларына әсері
туралы сөйлесетін боламыз. Бірақ біз осы тақырыпты зерттемес бұрын, "сізді сатып
алу үшін қанша төлеу керек"деген сұрақ қойғымыз келеді. Басқаша айтқанда: "сіз
өз өміріңізді немен алмастырар едіңіз?"
Бүгін біз "қазіргі жастардың өмірлік басымдықтары" деп аталатын ойын өткіземіз
бұл әркімге қойылған сұраққа жауап беруге көмектеседі.
Ойын басталмас бұрын әрқайсыңызға он белгі беріледі, оларға қол қоюыңызды
сұраймын. Әрбір жетон сіздің бөлшегіңізді білдіреді - Сіздің уақытыңыздың,
энергияңыздың, қаражатыңыздың, қызығушылықтарыңыздың, даралығыңыздың
оннан бір бөлігі. Ойын барысында бұл 10 жетон сіздің жеке басыңызды құрайтын
қасиеттер мен мүмкіндіктердің қосындысына тең болады. Оларды жоғалтпаңыз!

(Әр оқушыға жетондар беріңіз. Құндылықтардың атаулары бар карточкалардың

жеткілікті санын алдын-ала дайындаңыз.)
Ойынды бастаған кезде сіздің алдыңызда жетонды "жұмсау" немесе "үнемдеу"
таңдауы болады. Сатуға бірден екі нәрсе қойылады. Сіз олардың кез келгенін
немесе ешқайсысын таңдауға құқығыңыз бар, бірақ екеуін де бірден емес.
Сіз әр затты сатылымға шығарылған сәтте ғана сатып ала аласыз.
Келесі жұпқа ауысу алдыңғы "сауда-саттықтан" алынып тасталғанын білдіреді.
Егер жетондар таусылса, сіз ештеңе сатып ала алмайсыз.
Дайынсыз ба?

Сонымен, мен таңдау жасауды ұсынамын, құндылықтардың бірінші жұбы:

а) Жақсы кең пәтер немесе үй. (1 жетон)

б) жаңа спорттық көлік. (1 жетон)

Ұсынылған екі "өнімнің" бірін кім сатып алғысы келеді?

(Сыныпқа алғашқы екі "өнімнің"атаулары бар слайдтарды көрсетіңіз. Көмекші

сатып алынған құндылық атауы бар тиісті картаға сатып алғысы келетіндерден
белгілерді айырбастайды.)

Құндылықтардың екінші жұбы:

а) сіз және сіздің ең жақын досыңыз үшін жер шарының кез келген жерінде бір ай
бойы толық төленген демалыс. (2 жетон)
б) сіз үйленгіңіз келетін қыздың (жігіттің) шынымен жақын болашақта сіздің
әйеліңіз (күйеуіңіз) болатынына толық кепілдік. (2 жетон)

Құндылықтардың үшінші жұбы:

а) екі жыл ішінде таныстар арасында ең үлкен танымалдық. (1 жетон)
б) бір нағыз дос. (2 жетон)

Құндылықтардың төртінші жұбы:

а) жақсы білім. (2 жетон)
б) үлкен пайда әкелетін кәсіпорын. (2 жетон)

Құндылықтардың бесінші жұбы:

а) дені сау отбасы. (2 жетон)
б) дүниежүзілік даңқ. (3 жетон)

*Дені сау отбасын таңдағандар үшін сыйақы - екі қосымша белгі.*

Құндылықтардың алтыншы жұбы:

а) сыртқы келбетіңіздің кез-келген ерекшелігін өзгертіңіз. (1 жетон)
б) өмір бойы өзіңе риза болу. (2 жетон)

Құндылықтардың жетінші жұбы:

а) бес жыл бойы денсаулықпен проблеманың болмауы (2 жетон)
б) сіз ең жоғары бағалайтындарды құрметтеу және сізге деген сүйіспеншілік. (2
жетон)

Құндылықтардың сегізінші жұбы:

а) таза ар-ұждан. (2 жетон)
б) сіз қалаған барлық нәрседе жетістікке жету мүмкіндігі. (2 жетон)

Құндылықтардың тоғызыншы жұбы:

а) Сіз жақсы көретін адам үшін жасалған ғажайып. (2 жетон)
б) өткеннің кез келген 1 оқиғасын қайта бастан кешіру (қайталау) мүмкіндігі. (2
жетон)

Соңғы жұп:
а) өмірдің қосымша жеті жылы. (3 жетон)
б) уақыты келгенде ауыртпалықсыз өлім. (3 жетон)

Сатып алу тоқтатылды. Егер сіз барлық белгілерді пайдаланбаған болсаңыз, олар
автоматты жарамсызға айналады.

Ойынды талқылау
Мен сізге келесі бес минут ішінде үш-бес адамнан тұратын топтарға бөлініп, сатып
алуларыңызды талқылап, келесі сұрақтарға жауап беруді ұсынамын:

1. Сіз қай сатып алуға ризасыз?

2. Сіз бірдеңе сатып алмағаныңызға өкіндіңіз бе?

3. Ойын ережелеріннен бірдеңе өзгерткіңіз келе ме?

(Сіз оқушылардан келесі сөйлемдерді естисіз: "бірдеңе сатып алмас бұрын, тағы не
сатылатынын білуіңіз керек"; "бұрын сатып алынған затты кейінірек жарияланған
кез келген басқа затқа айырбастауға болатынын қалаймын"; " ойын басталмас
бұрын бізге көбірек таңбалауыштар берілуі керек".

*Оқушыларға сатып алуды таңдау мен белгілі бір жеке қасиеттер арасындағы
байланысты көруге көмектесіңіз. Мысалы, сіз сыртқы келбетіңізді өзгерткеніңіз
үшін белгі бердіңіз - бұл айналаңыздағылардың сіз туралы не ойлайтынына үлкен
мән беретіндігіңізді білдіреді. Егер сіз өзіңізге риза болғыңыз келсе, онда сіз өзіңіз
туралы пікіріңізді көбірек бағалайсыз.*

Сіздің ұсыныстарыңыздың көпшілігі шынымен ақылға қонымды және дұрыс. Бірақ

мәселе өмірде бұлай болмайды. Бір таңдауды екі рет жасау мүмкін емес, өйткені
бұрын қабылданған шешімнің салдарын "жою" мүмкін емес. Сіз бәріне бірден қол
жеткізе алмайсыз немесе барлық мүмкіндіктерді бірден пайдалана алмайсыз. Біз
болашақта неден таңдау керектігін алдын-ала білмейміз. Уақыт, күш,
мүмкіндіктерді таңдау, ақша, қызығушылық әрқашан шектеулі болады. Сіз өзіңіз
үшін таңдаған кез келген нәрсе үшін қандай да бір бағаны төлеуге тура келеді және
көптеген жағдайларда баға сіз ойлағаннан жоғары болады.
Бүгінде бұл жай ойын болды. Бірақ нақты өмірде уақытты, күш пен мүмкіндікті
қалай жұмсайтынымыз біздің шынайы құндылықтарымызды дұрыс бағалауға
мүмкіндік береді.

Өзіндік жұмыс
Бір-екі минут ішінде "егер біреу ойын барысында қабылдаған шешімдеріңізді
талдаса, бұл адам сіздің өмірлік құндылықтарыңыз туралы қандай қорытынды
жасай алар еді"деген сұраққа жауап беруге тырысыңыз.
Міне, ойын барысында көрінуі мүмкін жалпы құндылықтардың толық емес тізімі:

- Мен туралы басқа адамдардың пікірлері

- Басқалардың әл-ауқатына қамқорлық жасау

- Менің қажеттіліктерім

- Материалдық игіліктер

- Ұзақ мерзімді мақсаттар

- Сенімділік

- Мағыналы өмір

- Бейбітшілік, келісім

Жұпта жұмыс істеу

Жұпқа бөлініп, сұхбат жүргізуді ұсынамын:

сіздердің біреулеріңіз сұхбат алушы, екіншісі сұхбат беруші рөлін атқарасыз.
Сонымен қатар, сіз өте егде жастағы адамнан (80-90 жас) сұхбат алып
жатқаныңызды елестетуіңіз керек, соған қарамастан ол мүлдем қалыпты ойлауға
ие.

(Оқушылар екі-екіден отырады және кезек-кезек бір-бірінен сұхбат алады.

Репортерлер есеп беру үшін қысқаша жазбалар жасайды.)

Үлгі сұрақтар:

- Өмірдегі ең маңызды нәрсе не болды?

- Қиын жағдайларда сізге қандай жеке қасиет көбірек көмектесті?

- Басқа адамдармен тығыз қарым-қатынас орнатуға не көмектесті және не кедергі

болды?

- Сіз отбасыңыз үшін не істедіңіз?

Оқушылар өз қалауы бойынша осы сұхбатқа тағы бірнеше сұрақтар қоса алады.

Топтық талқылау

Сіз сұхбат жүргіздіңіз, енді келесі мәселелерді бірге талқылайық.

- Адамдардың көпшілігі қол жеткізуге ұмтылатын мақсаттар қандай-олар табиғаты

бойынша материалдық немесе рухани?
- Сұрақтарға жауап беруде қандай да бір ұқсастықтарды табасыз ба?

- Адамдардың өмірінде ең маңызды және маңызды нәрселерге деген

көзқарастардың ортақтығы бар ма?

*Талқылау нәтижесінде студенттер әр түрлі адамдардың өмірге деген көзқарасы

әртүрлі болғанымен, адам өмірінің негізгі құндылықтары рухани мағынаға ие деген
қорытындыға келеді. Мысалы, отбасын құру, балаларды тәрбиелеу, туыстарының
әл-ауқаты.*

Сабақтың қорытынды бөлігі

Балалар, бүгін ойын барысында ұсынылғандардың ішінен қандай "құнды заттарды"

таңдағаныңызды есіңізде сақтаңыз. Сіздердің біреулеріңіз өздерін құттықтап: "мен
өз өмірімді бекер берген жоқпын: мен дұрыс таңдау жасадым және шынымен
құнды нәрсеге қол жеткіздім"деп айтуы мүмкін. Екіншісі, мүмкін, өкінішпен,
өмірін мүлдем дұрыс емес нәрсеге жұмсағанын түсінді. Біреу өзін-өзі пайдалануға
асығып кеткеніне өкінеді немесе, керісінше, тым ұзақ күтті және бір нәрсені
жіберіп алды. Көптеген адамдар: "Ойынды қайталау керек еді! Сонда мен өзімді
әлдеқайда ақылды, ақылды ұстайтын едім".

Егер сіз қазір бір нәрсеге шынымен өкінсеңіз, мен сізді қуанта аламын: сізде дұрыс
таңдау жасауға тамаша мүмкіндік бар - біздің ойында емес, шынайы өмірде!
Өзіңізді не нәрсеге арнау керектігін шешетін уақыт келгенде, Мен сізден бір
нәрсені есте сақтауыңызды сұраймын: өміріңізді арзан сатпаңыз, дұрыс
басымдықтарды белгілеңіз. Ол сіз ойлағаннан әлдеқайда қымбат болуы мүмкін!
Ал сіз барлық адамдар бірдей құндылықтарды ұстанады деп ойлайсыз ба?

Астарлы әңгімені тыңдаңыз:

Бір кездері жерде Махаббат есімді қыз болған. Ол қыз доссыз әлемде өмір сүруден
жалықты. Сондықтан ол жүз жыл өмір сүрген кәрі сиқыршыға келді:
- Сиқыршы, маған дос қызды таңдауға көмектесіңіз, сонда мен онымен барлық
өмір дос бола аламын.
Сиқыршы ойланып былай деді:
- Ертең таңертең маған келіңіз, алғашқы құстар ән айтып, шық әлі кеуіп
кетпегенде…
Таңертең, қызыл күн жерді жарықтандырған кезде, махаббат шартты жерге келді
Махаббат 5 әдемі қыздың тұрғанын көреді.
- Міне, таңдаңыз, - деді сиқыршы, - біреуі Қуаныш, екіншісі-Сәттілік, үшіншісі –
Сұлулық, төртіншісі – Қайғы, бесіншісі – Мейірімділік.
"Олардың бәрі әдемі", - деді Махаббат. - Кімді таңдау керектігін білмеймін…
- Сенің шындығың, - деп жауап берді сиқыршы, - олардың бәрі жақсы, ал сен
өмірде олармен әлі кездесесің, мүмкін дос боласың, бірақ олардың біреуін
таңдайсың. Ол сіздің бүкіл өміріңіз үшін дос қыз болады.
Махаббат қыздарға жақындап, әрқайсысының көзіне қарады. Махаббат Ойланды…
Мұғалім (оқушыларға үндеу). Сіздерде Ойланыңыз, сонда сіз таңдаған қыздың
атын параққа жазасыз. Парақтарды көтеріп, барлығына өз таңдауыңызды
көрсетіңіз. Енді біз оның Махаббат есімді қыздың таңдауымен сәйкес келгенін
білеміз.

Мұғалім (ертегінің аяқталуы). Махаббат мейірімділік есімді қызға жақындап, оған

қолын созды.

Мұғалім (оқушыларға үндеу). Неліктен Махаббат мейірімділікті таңдады?

Оқушылар сұраққа жауап беру нұсқаларын ұсынады, өз көзқарастарын білдіреді.
Сіз әртүрлі таңдау жасадыңыз, бұл сіз бен біз бәріміз әртүрлі екенімізді және
"заттарға"мүлдем бірдей көзқараспен қарауымыз мүмкін емес екенін көрсетеді.
Мұғалім. "Толықтыру" Ойыны.
Оқушылар "мейірімді болу – бұл ... " деген сөйлемді аяқтайды, кілт сөздер:
басқаларға төзімді болу;
адамдарды, олардың пікірлерін, дінін құрметтеу;
басқаларды сол күйінде қабылдаңыз;
біздің әлем мәдениеттерінің алуан түрлілігін түсіну және т. б.
Сіздің сөздеріңізде мен "толеранттылық" ұғымының нені білдіретінін түсіну үшін
қажет нәрсенің бәрін таптым - бұл қазіргі қиын әлемдегі адамға өте қажет тағы бір
өмірлік құндылық.
Жалпы қорытынды: мүлдем төзімді және мүлдем төзімсіз адамдар жоқ. Қазіргі
әлемде толерантты қоғамның мысалдары жоқ. Адамзат төзімсіздікке қарсы
иммунитетті дамытқан жоқ. Адам өмірде әртүрлі әрекеттер жасайды. Бізде
толерантты қарым-қатынасқа деген ұмтылыс, тұрақты өмірлік ұстанымдарға,
құндылықтар мен мұраттарға сүйене отырып, өз қабілеттерімізді толық жүзеге
асыруға деген ұмтылыс бар ма, маңызды.
Мұғалім (оқушыларға үндеу). Неліктен біздің заманымыздағы толеранттылық
сияқты құндылық соншалықты маңызды?
Бұл сұраққа бұған дейін БАҚ(бұқаралық ақпараттық құралдары) материалдарымен
жұмыс істеген студент жауап береді. Ол мысалдар келтіреді және қорытынды
жасайды:
- өйткені біз "босқын", "зорлық-зомбылық құрбаны", "экстремизм", "жанжал",
"агрессия"сияқты сөздерді жиі естиміз;
- себебі жасөспірімдер мен жастар ортасында қоғамға жат мінез-құлықтың барлық
түрлерінің апатты өсуі байқалады;
- себебі жасөспірімдер қылмысының өсуі жалғасуда;
- себебі радикалды түрдегі қоғамға жат жастар ұйымдарының саны артып келеді.