X CLASS - STUDY MATERIAL

HINDI
(Second Language)

1. ¤ºÌoz ¤çtÂ
1. NþuÄ Èy ÌìuªÞçŒætŒ œæo\y Nþç Ìæuq›o œuºY® tyu\L @
\. Èy ÌìuªÞçŒætŒ œæo\y Nþç \‹ª ̌½ 1900 ªõ EÁªçzgä ç u\Âz ªõ ÒìEç@ Äz Zç®çÄçt Nzþ ŸªìQ NþuÄ ªçŒz \çoz Òø@ FŒNþy
ºYŒçEçzæ ªõ ŸNwþuo Nþç Ììtæ º uYÞm uªÂoç Ò{@ FŒNþy ŸªìQ ºYŒçLå Äymç, TÀuæ s, œ¨Ä, Tì\ æ Œ, ®ìTçæo, TÀç©®,
ËÄm|uNþºm, NþÂç Eç{º ¤îjä ç - Yçåt, uYt椺ç Eçut Òø@ <<uYt椺ç>> ºYŒç œº F‹Òõ <<r猜ye<< œìºËNþçº Ÿç›o ÒìEç@
FÌNzþ (EuouºMo) EÂçÄç <<ÌçuÒn® ENþçtªy>> >>ÌçzuÄ®o ¿Ì>> Eçut œìºËNþçºçõ Ìz Ì©ªçuŒo uNþ®ç T®ç@ FŒNþç
tzÒçæo ̌½ 1977 ªõ ÒìEç@
2. ªzV, u¤\Ây Eç{º ¤ît
å çõ Nþç Äm|Œ ®Òçå N{þÌz uNþ®ç T®ç Ò{?
\. ªzV, u¤\Ây Eç{º ¤îtæ çõ Nþç Äm|Œ ®Òçå FÌ oºÒ uNþ®ç T®ç Ò{@ ÌçČ ªõ ªzV ^ª - ^ª ^ª - ^ª ¤ºÌoz Òø@ u¤\Ây Yª
- Yª YªNþoy Ò{@ uºªu^ª - uºªu^ª ¤îtå õ uTºoy Òø@
3. ŸNwþuo Nþy Nþç{Œ - Nþç{ŒÌy Yyã\õ ªŒ Nþçz Zî Âzoy Òø?
\. ÄÊç| Nþy ¤îtå ,õ elgy ÒÄç, YçåtŒy, ¤Òoy Œut®çå,HåYz œÄ|o, Qzoçõ Nþy Òuº®çÂy, Ìì‹tº œzgä œuq®çõ Nþç NþºÄ, Nþçz®Â
Nþy NîþNþ Eçut ŸNwþuo Nþy Yy\õ ªŒ Nþçz Zî Âzoy Òø@
4. owm - owm Nþy ŸÌ‘çoç Nþç M®ç §çÄ Ò{?
\. owm - owm Nþy ŸÌ‘çoç Nþç §çÄ ®Ò Ò{ uNþ ŸNwþuo Nþy Ìçºy Yy\õ ªŒìÉ®, œÆì - œqy, œzgä , œç{‡z ̧y ªõ ÄÊç| Nzþ Nþçºm
ŸÌ‘çoç Zç \çoy Òø@ u¤Œç ÄÊç| Nzþ ̤ tì:Qy Eç{º ŒyºÌ ºÒ \çoz Òø@

Es|TÀçÒ½®oç - ŸuouNÀþ®ç
1. VŒz ¤çtÂçõ Nþç Äm|Œ EœŒz Æ£tçõ ªõ Nþyu\L @
\. EçNþçÆ ªõ VŒz ¤çt ªæg ¤ŒçNþº Vz ÂToz Òø@ ŸNwþuo œº Eæ‡Nþçº Zç \çoç Ò{@ u¤\Ây YªNþ Nþº ¤çt Tº\oz
Òø@ ÄÊç| Nzþ Nþçºm ̧y Ÿçmy QìÆ ÒçzNþº utŒ ªõ ̜Œz tzQŒz ÂToz@ NþuÄ YçÒoç Ò{ - ®Ò ÌçČ Òªçºz \yČ ªõ ¤çº
- ¤çº EçL Eç{º QìuÆ®çå Zç\çLå@
I. œùçæÆ œäjNþº ŸÅŒçõ Nzþ Gðº uÂuQL@
^ª-^ª-^ª-^ª ªzV ¤ºÌoz Òø ÌçČ Nzþ,
Zª-Zª-Zª uTºoy ¤îåtõ o»Eçzæ Ìz ZŒ Nzþ@
Yª -Yª u¤\Ây YªNþ ºÒy ºz Gº ªõ VŒ Nzþ,
sª -sª utŒ Nzþ oª ªõ ̜Œz \Toz ªŒ Nzþ @@
1. ªzV N{þÌz ¤ºÌoz Òø? ( A )
A) ^ª - ^ª - ^ª - ^ª B) sª -sª
C) Yª - Yª D) Zª - Zª - Zª
2. o»Eçzæ Ìz ZŒ Nþº M®ç uTºoy Òø? ( C )
A) u¤\Ây B) ÌçČ C) ¤ît
å õ D) Òuº®çÂy
X Class – HINDI (S/L) 57
 3. u¤\Ây N{þÌz YªNþ ºÒy Ò{? ( A )
A) Yª - Yª B) ^ª - ^ª C) sª - sª D) gª - gª
4. ̜Œz Nþ¤ \Toz ªŒ Nzþ ? ( B )
A) tìœÒº B) utŒ C) ºço D) Nþ§y ŒÒë
5. ŸËoìo œùçæÆ uNþÌ NþuÄoç Ìz ut®ç T®ç Ò{? ( B )
A) Nþm - Nþm Nþç Eu‡Nþçºy B) ¤ºÌoz ¤çtÂ
C) ªyºç Nzþ œt D) Nþ¤yº Nzþ tçzÒz
II. œùçæÆ œäjNþº ŸÅŒçõ Nzþ Gðº uÂuQL@
tçtìº bº-bº Nþºoz u^ÁÂy ¤\oy ^Œ-^Œ,
<©®Ä-©®Ä> ºz ªçzº <œyG> <œyG> YçoNþ Nzþ Tm@
Gägoz ÌçzŒ¤çÂNþ, Eçt| - ÌìQ Ìz Nþº NÀæþtŒ,
Vìªäg-Vìªäg uTº ªzV TTŒ ªõ §ºoz T\|Œ @@
1. bº - bº Nþç{Œ Nþºoz Òø? ( D )
A) YçoNþ B) ªzV C) ÌçzŒ¤çÂNþ D) tçtìº
2. u^¨y N{þÌz ¤\oy Ò{? ( A )
A) ^Œ - ^Œ B) ©®Ä - ©®Ä C) gª - gª D) bº - bº
3. ©®Ä - ©®Ä Nþç{Œ Nþºoz Òø? ( B )
A) tçtìº B) ªçzº C) ÌçzŒ¤çÂNþ D) YçoNþ
4. ÌçzŒ¤çÂNþ M®ç Nþºoz Òø? ( A )
A) Ggoz B) QzÂoz C) ÒæÌoz D) œäjoz
5. <<TTŒ>> Æ£t Nþç œ®ç|® M®ç Òø? ( A )
A) EçNþçÆ B) Œty C) œçŒy D) ̪ìü
III. œùçæÆ œäjNþº ŸÅŒçõ Nzþ Gðº uÂuQL@
FÌ EÆçzNþ Nzþ ‡ª| YNÀþ Nþçz Òª ̤ ÆyÆ ^ìNþç®õ,
Ÿm Nzþ Qçuoº Ÿçm o\õTz, Eç\ Nþ̪ Òª Qç®õ@
Eç\çty Ìz Òªõ ÂTŒ Ò{, Eç{º tzÆ Ò{ ›®çºç,
LNþ ¤çº NþÒçz \çzº Ìz, \® uÒæt Nþç Œçºç@
1. ‡ª| YNÀþ uNþÌNþç Ò{? ( A )
A) EÆçzNþ B) Tçå‡y C) Tç{oª D) ŒçŒNþ
2. Òª ̤ ÆyÆ uNþÌz ^ìNþç®õ? ( C )
A) œzg
ä B) EçÌªçŒ C) ‡ª| YNÀþ D) ÂNþägy
3. Òª uNþÌNzþ Qçuoº Ÿçm o\õT?
z ( C )
A) ÂçzTçõ Nzþ B) Eçã\çty Nzþ C) Ÿm Nzþ D) tzÆ Nzþ
4. Òªõ uNþÌÌz ÂTŒ Ò{? ( A )
A) Eçã\çty B) TìÂçªy C) ¢îþ D) œzg
ä
5. Òªõ ›®çºç M®ç Ò{? ( B )
A) uÄùç® B) tzÆ C) Vº D) ¤TyYç
X Class – HINDI (S/L) 58
 D <<¤ºÌoz ¤çtÂ>> NþuÄoç Nþç ÌçºçæÆ uÂuQL@
\. <<¤ºÌoz ¤çtÂ>> NþuÄoç Nzþ NþuÄ Èy ÌìuªÞçŒætŒ œæo \y Òø@ œæo\y Nþç \‹ª ̌½ 1900 ªõ Eªçzgä ç ªõ ÒìEç@ ®z ŸNwþuo
uYÞm Nzþ ¤z\çzgä NþuÄ ªçŒz \çoz Òø@
ŸËoìo NþuÄoç ªõ œæo\y Œz ÌçČ ªõ ŸNwþuo Nþy Ìì‹tºoç Nþç Äm|Œ uNþ®ç Ò{@ ÌçČ ªõ NþçÂz ªzV Zç \çoz Òø@ ÄÊç|
Nþy ¤îtå z œzgä çõ Ìz ZŒ Nþº uTºoy Òø@ EçÌªçŒ ªõ u¤\Ây NþägNþoy Ò{, ªŒ ªõ ̜Œz \Toz Òø@ ªzjæä Nþ, u^¨y, ªçzº, YçoNþ
Nþy EçÄçã\õ Eçoy Òø@ ÌçzŒ¤çÂNþ Gägoz Òø, ªzV Tº\oz Òø@ ÄÊç| Nþy ¤îtå õ ŸNwþuo Nþçz œìÂuNþo Nþºoy Òø@ NþuÄ NþÒoç Ò{
- GŒNþç ªŒ œçŒy Nþy ‡çº Nþçz œNþgNþº ^îªõ @ Äz ̤Nzþ Ìçs F‹ü‡ŒìÊy ^îÂz œº ^îÂoz ÌçČ Nzþ Tyo TçŒç YçÒoz
Òø@ Äz ÌçČ Nþçz \yČ ªõ ¤çº - ¤çº EçNþº ªŒ ŸÌ‘ç Nþº tzŒz Nþçz NþÒoz Òø@
Eu§Ã®uMo -Ìw\ŒçnªNþoç
1. ÄÊç| ̧y Ÿçum®çõ Nzþ uÂL \yČ Nþç Eç‡çº Ò{@ N{þÌz ?
\. ÄÊç| ̧y Ÿçum®çõ Nzþ uÂL \yČç‡çº Ò{æ @ ÄÊç| Òçzoy Ò{ oçz Œut®çå ¤Òoy Òø@ Qzoçõ Nþy uÌæYçF| Òçzoy Ò{@ œzgä - œç{‡z GToz
Òø@ u\ÌNzþ Nþçºm ̧y Ÿçum®çõ Nþy ›®çÌ ¤ì^çoy Ò{, EçÒçº uªÂoç Ò{@
2. ÄÊç| J oì Nzþ ŸçNwþuoNþ Ìç{‹t®| œº EœŒz uÄYçº uÂuQL@
\. ÄÊç| J oì ªõ NþçÂz ¤çt Zç \çoz Òø@ EçNþçÆ ªõ YªYªçoy u¤\Ây NþägNþoy Ò{@ ÄÊç| J oì ªõ Òy Òªõ Ììtæ º F‹ü‡ŒìÊ
tzQŒz Nþçz uªÂoç Ò{@ ÄÊç| Nzþ ̪® ªçzº œæQ ¢{þÂçNþº ŒçYoç Òø@ Œut®çå ¤ÒŒz ÂToy Ò{@ Ÿçmy ªçÞ ªõ G¨çÌ Zç
\çoç Ò{@
2. F|tTçÒ
1. F|t Nzþ utŒ Nþç uYÞm EœŒz Æ£tçõ ªõ Nþyu\L@
\. F|t Nzþ œÒÂz oyÌ utŒ ªìÌ廍Πºçz\ç ºQoz Òø@ ºçz\çõ ªõ utŒ §º Nþçª Nþºoz E¨çÒ Nþy ®çt NþºŒç FŒNþç GñzÅ®
Òçzoç Ò{@ oyÌÄõ utŒ Yçåt Nþçz tzQNþº F|t ªŒçoz Òø@ ªÌu\t ªõ ÌçªîuÒNþ Œªçã\ œäjNþº ̧y ÒæÌy - QìÆy TÂz uªÂ
F|t ªŒçoz Òø@
2. Òçuªt T
ã ºy¤ Ò{ u¢þº §y ÄÒ F|t Nzþ utŒ E‹® ÂgNþçõ Ìz Eu‡Nþ ŸÌ‘ç Ò{, M®çõ ?
\. Òçuªt Tºy¤ Òø@ u¢þº §y ÄÒ F|t Nzþ utŒ E‹® ÂägNþçõ Ìz §y Eu‡Nþ ŸÌ‘ç Òø@ M®çõuNþ GÌNzþ ªçoç - uœoç Nzþ ªº\çŒz Nþy
¤ço Nþç GÌz œoç ŒÒë@ ®Ò ̪^oç Ò{ uœoç œ{Ìz NþªçŒz T®z, ªçå E¨çÒ Nzþ œçÌ GÌNzþ uÂL uQÂç{Œ{ z ÂçŒz TF| Ò{@ Òçuªt
FÌyuÂL ŸÌ‘ç sç@
3. Òçuªt Nzþ QìÆy Nþç Nþçºm M®ç Ò{?
\. Òçuªt \çŒoç sç uNþ ¤îjä y tçty Nzþ œNþçoz ̪® Òçs \ \çoz sz@ Òçuªt Œz GÌNzþ uÂL uYªbç Qºytç sç@ GÌz
FÌ ¤ço Nþy QìÆy sy uNþ tçty Nzþ Òçs E¤ ŒÒë \ÂõTz Eç{º ÄÒ QìÆ ÒçzTy@
4. Òçuªt uYªbç M®çõ QºytŒç YçÒoç sç?
\. Òçuªt ºçz\ ®Ò tzQoç sç uNþ œNþçoz ̪® tçty Nzþ Òçs \Âoz Òø@ GÌz oNþÂy¢þ Òçzoy Ò{@ FÌyuÂL Òçuªt tçty
Nzþ uÂL uYªbç QºytŒç YÒoç sç@
5. Òçuªt Nzþ Ót® ˜Æy| uÄYçºçõ Nzþ Ÿuo tçty E©ªç Nþy §çČçLå N{þÌy syæ ?
\. Òçuªt Nzþ Ót® ˜Æy| uÄYçº ÌìŒ tçty E©ªç Nþç NÀþçzu‡o ªìQ ÄçnÌÁ® Ìz §º Geç@ ÄÒ Tt½ - Tt½ Òçz Gey@ GÌNþy
EçåQçõ ªõ EçåÌî §º Eç®z@ ÄÒ Òçuªt Nþçz tìEçLå tzŒz ÂTy@
X Class – HINDI (S/L) 59
 Es|TÀçÒ½®oç - ŸuouNÀþ®ç
1. <<F|tTçÒ>> NþÒçŒy Nzþ NþÒçŒyNþçº Nþç{Œ Òø? FŒNþy ºYŒçEçzæ Nþy uÄÆzÊoç M®ç Ò{?
\. <<F|tTçÒ>> NþÒçŒy Nzþ NþÒçŒyNþçº ªìÆ
æ y ŸzªYæt\y Òø@ u\ŒNþç ÄçËouÄNþ Œçª ‡Œœoºç® ÈyÄçËoÄ Ò{@æ FŒNþy ºYŒçLå
onNþçÂyŒ Ìçªçu\Nþ ̪ˮçEçzæ Ìz ̤æu‹‡o Òø@ TçztçŒ, Nþª|§uî ª, uNþÌçŒ Nþy ̪ˮç,uŒª|Âç,ÌzÄçÌtŒ, Œçºy ̪ˮç
Eçut@ FŒNþy §çÊç ̺ Eç{º ªìÒçĺztçº Òçzoy sy@ F‹Òõ uҋty ÌçuÒn® Nþç <<Gœ‹®çÌ ÌªÀçb>> NþÒç \çoç Ò{@
2. ¤çÂNþ Ÿç®: EÂT - EÂT ËħçÄ Nzþ Òçzoz Òø@ NþÒçŒy Nzþ Eç‡çº œº ¤oçFL uNþ Òçuªt Nþç ËħçÄ N{þÌç Ò{ ?
\. ¤çÂNþ EÂT - EÂT ËħçÄ Nzþ Òçzoz Òø@ \{Ìz u\t½ty,YæYÂ, Qz - uŸ®,oçz uNþÌy Nþçz QçŒz Nþç ËħçÄ@ ªTº Òçuªt
FŒÌz u§‘ç sç@ ̧y ¤XYz QçŒz - QzŒz Nþy ÄËoìLå Qºytoz Òø@ oçz ÄÒ ¤îjä y tçty Nzþ uÂL uYªbç Qºytoç Ò{@
3. <F|tTçÒ> NþÒçŒy Nþç ÌçºæçÆ EœŒz Æ£tçõ ªõ uÂuQL@
\. <<F|tTçÒ>> NþÒçŒy Nzþ NþÒçŒyNþçº ªìÆæ y ŸzªYæt Òø@ F‹Òõ Gœ‹®çÌ ÌªÀçb NþÒç \çoç Ò{@
Òçuªt œçåY ÄÊç| Nþç ¤çÂNþ Ò{@ ¤YœŒ ªõ Òy GÌNzþ ªçoç - uœoç Y ¤Ìz@ GÌNzþ uÂL E¤ ̤ NìþZ GÌNþy tçty
sy@
F|t Nzþ utŒ ÄÒ NzþÄ oyŒ œ{Ìz ÂzNþº tçzËoçõ Nzþ Ìçs \çoç Ò{@ ̧y uQÂç{Œ,z QçŒz Nþy Yy\õ Qºytoz Ò{@æ Òçuªt EœŒy
tçty Nzþ uÂL uYªbç Qºytoç Ò{@ tçty uYªbç tzQ GÌz gçåboy Ò{@ œº Òçuªt GÌNþy oNþÂy¢þ tîº NþºŒz Nzþ uÂL
uYªbç Âç®ç Ò{@ ®Ò ÌìŒ tçty Tt½ - Tt½ Òçz \çoy Ò{ Eç{º GÌz tìEçLå tzoy Ò{@
̧y Nþçz EœŒz ¤gçõ Nþç †®çŒ ºQŒç YçuÒL@ ŸzªYæt \y Œz FÌ NþÒçŒy Nzþ ªç†®ª Ìz ®Ò ¤ço ¤oçŒz Nþç Ÿ®çÌ
uNþ®ç Ò{@
Eu§Ã®uMo -Ìw\ŒçnªNþoç
1. Òçuªt Nzþ ËsçŒ œº Eçœ Òçzoz oçz M®ç Qºytoz Eç{º M®çõ ?
\. Òçuªt Nzþ ËsçŒ œº ªø Òçzoç oçz EœŒy ªçoç\y Nzþ uÂL Gœ®çzTy Yy\õ Qºytoç@ M®çõuNþ ÌæÌçº ªõ F|Åĺ Nzþ ¤çt ªçå
Nþç Òy ªÒnĜîm| ËsçŒ Ò{@ ÄÒ Òªçºy \‹ªtçoç Ò{@
2. EœŒy tçty Nzþ Ÿuo Òçuªt Nþy §çČçLå N{þÌz syæ? EœŒz Æ£tçõ ªõ uÂuQL@
\. Òçuªt Nzþ uÂL tçty Òy ̤ NìþZ sy@ ÄÒ tçty Ìz ¤zÒt ›®çº Nþºoç sç @ GÌÌz tçty Nþy oNþÂy¢þ tzQy ŒÒë \çoy
sy@ GÌNþç uYªbç QºytŒç FÌ ¤ço Nþç ŸoyNþ Ò{ uNþ ÄÒ EœŒy tçty Nþçz uNþoŒç QìÆ tzQŒç YçÒoç sç@

3. Òª §çºoÄçÌy
NþuÄ œuºY® :
i FÌ NþuÄoç Nzþ NþuÄ Eçº.œy. uŒÆæNþ Òø@
i FŒNþy ºYŒçEçzæ Nþç ªìP® uÄÊ® tzƧuMo Ò{@
i Eç‡ìuŒNþ uҋty ÌçuÒn®Nþçºçõ ªõ uÄuÆÉb ËsçŒ Ò{@
i ºYŒçLå : ̪œ|m, ŒÄæNþì º, ªì^z ućçoç ¤ŒŒç Ò{, oìª §y ªzºz Ìçs YÂçz Eçut@

ŸÅŒ Eç{º \Äç¤

1. HåY - ŒyY Nþç §zt uªbçŒz Nzþ uÂL Òª M®ç - M®ç Nþº ÌNþoz Òø?
\. i ̤Ìz uªÂ - \ì Nþº ºÒŒç YçuÒL@
i Œ¢þºo Nþy §çČç tîº Nþº ut ªõ ›®çº ¤ÌçŒç YçuÒL@
i uNþÌy Nþçz Nþª Œ\º Ìz ŒÒë tzQŒç YçuÒL@
X Class – HINDI (S/L) 60
 i \çuo œçæo Nþç §zt §çÄ uªbçŒç YçuÒL@
i ‡Œ Nzþ Eæoºç Nþçz uªbç Nþº ̤Nþçz ÌªçŒ ªç{Nþz tzŒç YçuÒL@
2. Òªõ EœŒz \yČ ªõ N{þÌç œs EœŒçŒç YçuÒL?
\. i §çºo ŸçYyŒ tzÆ Ò{@ ®Òçå Nþy Ì¥®oç Eç{º ÌæËNwþuo ªÒçŒ Ò{@
i Ìn®ÄçŒçõ, EuÒæÌçÄçut®çõ, Ìæo Ìîu¢þ®çõ, Nþo|îuŒÉeçõ, ‡ª|uŒÉeçõ Eç{º tzÆ §Moçõ Nþy œçČ §îuª §çºo tzÆ Ò{@
i Òªõ FŒNzþ ªçT| œº Y Nþº tìuŒ®ç Nþçz œçČ ‡çª ¤ŒçŒç Ò{@
3. Òª §bNþŒz ÄçÂçõ Nþçz ºçÒ N{þÌz utQç ÌNþoz Òø?
\. i ̪ˮçEçzæ ªõ ºÒz ÂçzTçõ Nþy ̪ˮçLå Òªõ Ò NþºŒç Ò{@
i \yČ œs Ìz §bNzþ ÂçzTçõ Nþçz ÌÒy ºçËoç utQç Nþº G‹Òõ Œ®ç \yČ tzŒç YçuÒL@
4. Ìn®,EuÒæÌç, n®çT Eç{º ̪œ|m Nþy ¤uT®ç ªÒNþçŒz Nzþ uÂL Òª M®ç - M®ç Nþº ÌNþoz Òø?
\. i Òªõ EœŒz ut Ìz Œ¢þºo Nþy §çČç n®çT NþºŒç YçuÒL@
i HåY - ŒyY Nþç §zt uªbçNþº ̤Ìz uªÂ\ì Nþº ºÒŒç YçuÒL@
i ÂçzTçõ Nþy ̪ˮçEçzæ Nþçz tîº Nþº QìuÆ®çõ Nþy [®çzuo GŒNzþ ªŒ ªõ \TçŒç YçuÒL@
i tìuŒ®ç Nzþ Ìçºz tìQ uªbçNþº ‡ºoy Nþçz ËÄT| ¤ŒçŒç YçuÒL@
Es|TÀçÒ½®oç - ŸuouNÀþ®ç
1. ®Ò Tyo EçœNþçz N{þÌç ÂTç ? EœŒy œÌæt Eç{º ŒçœÌæt Nþç Nþçºm ¤oçFL@
\. ®Ò Tyo ªì^z ¤Òìo EXZç ÂTç@ M®çõuNþ F̪õ Ìn®, EuÒæÌç, n®çT, ̪œ|m, HåY - ŒyY §zt§çÄ uªbçŒç, Œ¢þºo Nþçz tîº
NþºŒç, GÂ^Œçõ Ìz ¤YŒç, uŒºçÆç tîº NþºŒç, uÄÅÄ ¤æ‡nì Ä Nþy §çČç EœŒçŒç Eçut ªîÁ® ÂçzTçõ Nþçz Ÿzºmçtç®Nþ Òø@
2. tìuŒ®ç Nþçz <œçČ ‡çª> ¤ŒçŒz Nzþ uÂL Òª M®ç - M®ç Nþº ÌNþoz Òø?
\. i Ìn®, EuÒæÌç,n®çT, ̪œ|m Eçut §çČçEçzæ Nþç uÄNþçÌ Nþº ÌNþoz Òø@
i HåY - ŒyY Nþç §zt uªbçNþº ut ªõ ›®çº ¤jç ÌNþoz Òø@
i GÂ^Œ, uŒºçÆç Nþçz tîº §TçNþº ªŒ ªõ uÄÅÄçÌ \Tç ÌNþoz Òø@
i \T Nzþ Ìçºz tìQ uªbçNþº ‡ºoy Nþçz ËÄT| ¤Œç ÌNþoz Òø@
i FŒ ªîÁ®çõ Nþçz EœŒç Nþº uÄÅÄ ¤æ‡nì Ä Nzþ ªî ªæÞ Ìz tìuŒ®ç Nþçz œçČ ‡çª ¤Œç ÌNþoz Òø@
Eu§Ã®uMo -Ìw\ŒçnªNþoç
1. GÂ^Œçõ Ìz ¤Yz ºÒŒz Nzþ uÂL Òªõ N{þÌy ÌçćçuŒ®çå ÂzŒy YçuÒL?
\. i Ìn® Nþçz ªçŒŒç Eç{º ̪^Œç YçuÒL@
i ªŒ ªõ uÄÅÄçÌ §ºNþº uŒºçÆç Nþçz tîº §TçŒç YçuÒL@
i ÌÒy ºçËoç \çŒNþº GÌ œº YŒç YçuÒL@
i Ìn®, EuÒæÌç, n®çT, ̪œ|m Eçut ªîÁ®çõ Ìz ŒÒë ÒbŒç YçuÒL@
2. uŒºçÆçÄçty Eç{º EçÆçÄçty Nzþ ËħçÄ ªõ M®ç Eæoº Òçzoç Ò{?
\. uŒºçÆçÄçty EçÆçÄçty
1) ÌæNþçzY Ìz ºÒoç Ò{@ 1) ªŒ ªõ uÄÅÄçÌ Nzþ Ìçs ºÒoç Ò{@
2) Nþçª NþºŒz Nzþ uÂL ÌçzYoç Ò{@ 2) Nþçª ªõ ÂT \çoç Ò{@
3) ŒNþçºçnªNþ §çČç [®çtç ºÒoy Ò{@ 3) ÌNþçºçnªNþ §çÄŒç ºÒoy Ò{@
4) uŒ»nÌçÒ Ìz ºÒoç Ò{@ 4) GnÌçÒ Eç{º GªæT Ìz ºÒoç Ò{@
X Class – HINDI (S/L) 61
 ÌçºçæÆ
i Òª §çºoÄçÌy NþuÄoç Nzþ NþuÄ Èy Eçº. œy. uŒÆæNþ Òø@
i FŒNþy ºYŒçEçzæ Nþç ªìP® uÄÊ® tzƧuMo Ò{@
i ŸËoìo NþuÄoç ªõ NþuÄ tzÆ §uMo Nzþ Ìçs - Ìçs Ìn®, EuÒæÌç, n®çT, Eçnª ̪œ|m, uÄÅÄ ¤æ‡nì Ä Eçut §çČçEçzæ
Nþç uÄNþçÌ ZçÞçõ ªõ NþºŒç YçÒoz Òø@
i NþuÄ NþÒoz Òø uNþ Òª §çºoÄçÌy tìuŒ®ç Nþçz œçČ ‡çª ¤ŒçLåT@z
i ªŒ ªõ Èòç Eç{º Ÿzª Nþç Et½§oì twÅ® utQçLåT@z þ
i Œ¢þºo Nþy §çČç tîº Nþº Eªwo ºÌ ¤ÒçLåT@z
i uŒºçÆç Nþçz tîº §TçNþº ªŒ ªõ uÄÅÄçÌ \TçLåT@z
i GÂ^Œ ªõ GÂ^z ÂçzTçõ Nþçz Ìn® ªçT| ¤oçLåT@z
i Ìn®, EuÒæÌç, n®çT Eç{º ̪œ|m Nzþ ¤TyYz Nþç ÌìT‹‡ ¢{þÂçLåT@z
i tìuŒ®ç Nzþ Ìçºz tìQ uªbçNþº ‡ºoy Nþçz ËÄT| ¤ŒçLåT@z
i uÄÅÄ ¤‹‡ìnÄ Nzþ ªî ªæÞ Nþçz Òª tìuŒ®ç ªõ ¢{þÂçLåT@z
1. œù œjNþº ŒyYz ut®z T®z ŸÅŒçõ Nzþ Gðº uÄNþÁœçõ ªõ Ìz YìŒNþº uÂuQL@
HåY - ŒyY Nþç §zt uªbçNþº, ut ªõ ›®çº ¤Ìç®õTz@
Œã¢þºo Nþç Òª oçzäg NìþÒçÌç, Eªwo ºÌ ̺Ìç®õTz@
Òª uŒºçÆç tîº §TçNþº, u¢þº uÄÅÄçÌ \Tç®õTz@
Òª §çºoÄçÌy tìuŒ®ç Nþçz œçČ ‡çª ¤Œç®õTz @@
1. Òªõ uNþÌNþç §zt uªbçŒç YçuÒL? ( B )
A) ÌìQ - tìQ B) HåY - ŒyY C) §yoº - ¤çÒº D) EçTz - œyZz
2. Òªõ uNþÌ NìþÒçÌz Nþçz oçzgŒç YçuÒL? ( A )
A) Œ¢þºo B) ›®çº C) ÌìQ D) tìQ
3. Òªõ uNþÌz tîº §TçŒç YçuÒL ? ( D )
A) EçÆç B) uÄÅÄçÌ C) Ÿzª D) uŒºçÆç
4. Òªçºz ªŒ ªõ uNþÌz \TçŒç YçuÒL? ( B )
A) Œ¢þºo B) uÄÅÄçÌ C) uŒºçÆç D) Ÿzª
5. Òª §çºoÄçÌy tìuŒ®ç Nþçz M®ç ¤ŒçŒç YçÒoz Òø? ( C )
A) ª{tçŒ B) ǔzªç
Vº C) œçČ ‡çª D) ¤TyYç
i ªŒ ªõ Èòç Eç{º Ÿzª Nþç Et½§ìo twÅ® utQç®õTz@
Ìn®, EuÒæÌç, n®çT, ̪œ|m Nþy ¤uT®ç ªÒNþç®õTz@
\T Nzþ Ìçºz MÂzÆ uªbçNþº, ‡ºoy Nþçz ËÄT| ¤Œç®õTz@@
uÄÅĤæ‡ìnÄ Nþç ªî ªæÞ Òª, tìuŒ®ç ªõ ̺Ìç®õTz@
1. Èòç Eç{º Ÿzª Nþç Et½§o
ì twÅ® NþÒçå utQç®õTz ?þ ( B )
A) Vº B) ªŒ ªõ C) ƺyº ªõ D) ¤çÒº
2. Ìn®, EuÒæÌç, n®çT, ̪œ|m Nþy M®ç ªÒNþç®õT?
z ( C )
A) ª{tçŒ B) tìuŒ®ç C) ¤uT®ç D) \æTÂ
3. \T Nzþ Ìçºz M®ç uªbç®õTz ? ( A )
A) MÂzÆ B) ÌìQ C) Ìn® D) QzÂ
X Class – HINDI (S/L) 62
 4. Òª ‡ºoy Nþçz M®ç ¤Œç®õT?
z ( B )
A) œçœ B) ËÄT| C) ŒºNþ D) tìQ
5. Òª tìuŒ®ç ªõ Nþç{Œ - Ìç ªî ªæÞ ÌºÌç®õTz ? ( D )
A) ¤ìºçF| B) ¤zFªçŒy C) E‡ª| D) uÄÅÄ ¤æ‡nì Ä
Eœueo œù
ETº Œ Òçzoy uŒª| Œut®çå
\T Nþy ›®çÌ ¤ì^çoç Nþç{Œ ?
ETº Œ Òçzoz œÄ|o, ªyez
^ºŒz §Âç ¤Òçoç Nþç{Œ?
1. Œut®çå N{þÌy Òçzoy Ò{?
æ ( A )
A) uŒª| B) NþçzªÂ C) Nþeçzº D) NþœçzÂ
2. \T Nþy ›®çÌ Nþç{Œ ¤ì^çoz Òø? ( B )
A) œÄ|o B) Œut®çå C) Yçåt D) œzg
3. ^ºŒz N{þÌz Òø? ( C )
A) EXZz B) ¤ìºz C) ªyez D) NþgìÄz
4. ^ºŒz Nþç{Œ ŒyYz ¤Òçoç Ò{? ( D )
A) œzg B) \æT C) Yçåt D) œÄ|o
5. Œut®çå uNþÌNþy ›®çÌ ¤ì^çoz Òø? ( B )
A) œÄ|o B) \T C) Yçåt D) Ìîº\

4. Nþm - Nþm Nþç Eu‡Nþçºy

1. §çS®Äçt Nþç Z M®ç Ò{?
\. LNþ ªçŒÄ œçœ Nzþ ¤Â Ìz ‡Œ ÌæuYo Nþºoç Ò{ oçz tîÌºç ªçŒÄ §çS® Nzþ ¤Â œº ÌìQ §çzTŒç Òy §çzS®Äçt Nþç ZÂ
Ò{@
2. Œº ̪ç\ Nþç §çS® M®ç Ò{?
\. Œº ̪ç\ Nþç §çS® Ȫ Eç{º §ì\¤Â Ò{@
3. ÈuªNþ Nzþ Ì©ªìQ M®ç - M®ç ^ìNþz Òø?
\. ÈuªNþ Nzþ Ì©ªìQ §îuª Eç{º EçÌªçŒ ^ìNþz Òø@
4. Ȫ \ uNþ̌z ut®ç ?
\. Nþçª NþºŒz ÄçÂz ÈuªNþçõ Œz Ȫ \ ut®ç@
5. ªŒìÉ® Nþç ‡Œ M®ç Ò{?
\. \çz NìþZ ŸNwþuo ªõ ºQç ÒìEç Ò{ ÄÒ ªŒìÉ® Nþç ‡Œ Ò{@
6. Nþm - Nþm Nþç Eu‡Nþçºy Nþç{Œ Ò{?
\. ‡ºoy œº ºÒŒzÄçÂç Ÿn®zNþ îuMo Nþm - Nþm Nþç Eu‡Nþçºy Ò{@
7. §çS® Eç{º Nþª| ªõ Eçœ uNþÌz ÈzÉe ªçŒoz Òø? M®çõ ?
\. §çS® Eç{º Nþª| ªõ ªø Nþª| Nþçz ÈzÉe ªçŒoç Òîå M®çõuNþ Òªõ Ì¢þÂoç Ÿç›o NþºŒy Ò{ oçz §çS® Nzþ ÌÒçºz ¤{eŒz Ìz Ÿç›o
ŒÒë ÒçzTy@ FÌuÂL Òªõ ªzҌo NþºŒy ÒçzTy@ NþueŒ Ȫ Ìz Òª EÌæ§Ä Nþç®| Nþçz §y Ìæ§Ä Nþº ÌNþoz Òø@
8. Ȫ Nzþ ¤Â œº Òª M®ç - M®ç ÒçuÌ Nþº ÌNþoz Òø?
\. 1. Òº Nþçª ªõ Ì¢þÂoç uªÂoy Ò{@
X Class – HINDI (S/L) 63
 2. Ȫ NþºŒzÄçÂz Nþçz §çS® ÒªzÆç Ìçs tzoç Ò{@
3. EÌæ§Ä Nþçz Ìæ§Ä Nþº ÌNþoz Òø@
4. ÌæÌçº §º ªõ Ì©ªçŒ Òçzoç Ò{@
5. EœŒç Âß® Ÿç›o Nþº ÌNþoz Òø@
9. <<Nþm - Nþm Nþç Eu‡Nþçºy>> NþuÄoç Nzþ NþuÄ Nþç{Œ Òø?
\. <<Nþm - Nþm Nþç Eu‡Nþçºy>> NþuÄoç Nzþ NþuÄ gç}. ºçª‡çºy uÌæÒ <utŒNþº Ò{@
10. <<Nþm - Nþm Nþç Eu‡Nþçºy>> NþuÄoç Nþç ®Ò EæÆ uNþÌ Nþçî Ìz u®ç T®ç Ò{?
\. <<Nþm - Nþm Nþç Eu‡Nþçºy>> NþuÄoç Nþç ®Ò EæÆ <<Nìþ»qÞ>> Nþçî Ìz u®ç T®ç Ò{@
11. ̤Ìz œÒÂz ÌìQ œçŒz Nþç Eu‡Nþçº uNþÌz Ò{ ?
\. ̤Ìz œÒÂz ÌìQ œçŒz Nþç Eu‡Nþçº ªzҌo NþºŒzÄçÂz Nþçz Ò{@
12. Nþm - Nþm Nþç Eu‡Nþçºy uNþ‹Òõ NþÒç T®ç Ò{ Eç{º M®çõ?
\. Nþm - Nþm Nþç Eu‡Nþçºy FÌ ‡ºoy œº ºÒŒzÄçÂz Òº îuMo Nþçz NþÒç T®ç Ò{ M®çõuNþ ŸNwþuo Œz Ìæœtç ̤ ÂçzTçõ Nzþ
uÂL Òy uZœç ºQy Ò{@
NþuÄ œuºY®
1. gç}. ºçª‡çºy uÌæÒ <utŒNþº> uÒæty Nzþ ŸuÌò NþuÄ Ò{@æ
2. EçœNþç \‹ª ̌½ ªõ 1908 u¤Òçº Nzþ ªìTæ ºz ªõ ÒìEç osç uŒ‡Œ ̌½ 1974 ªõ ÒìEç@
3. Eçœ uҋty Nzþ ºçÉb~NþuÄ §y Ò{@
4. <HÄ|Æy> œº r猜ye œìºËNþçº uªÂç@
5. ºzmNì þç, Nìþ»qzÞ, ºuŪºsy, ºÌÄæoy Eçut ŸªQì ºYŒçLå Òø@
Eu§Ã®uMo -Ìw\ŒçnªNþoç
1. NþuÄ ªzҌo NþºŒz ÄçÂçõ Nþçz Ìtç EçTz ºQŒz Nþy ¤ço M®çõ Nþº ºÒz Òø?
\. ªzҌo NþºŒzÄçÂz EœŒz œuºÈª Ìz NþÁœŒç Nþçz ÌçNþçº Nþºoz Òø@ FÌuÂL NþuÄ NþÒoç Ò{ uNþ u\̌z Ȫ \ ut®ç,
GÌz œyZz ªo ºÒŒz tçz@ ŸNwþuo ªõ GÌz Òy ̤Ìz œÒÂz ÌìQ œçŒz Nþç Eu‡Nþçº Ò{@ FÌuÂL NþuÄ ªzҌo NþºŒzÄçÂçõ Nþçz
Ìtç EçTz ºQŒz Nþy ¤ço Nþº ºÒz Òø@
2. EŒìuYo oºyNzþ Ìz ‡Œ Eu\|o NþºŒz ÄçÂç îuOþ ÌÒy Ò{ ®ç Ȫ NþºŒz ÄçÂç ? EœŒz uÄYçº ¤oçFL@
\. Ȫ NþºŒzÄçÂç îuMo ÌÒy Ò{@ M®çõuNþ EŒìuYo oºyNzþ Ìz ‡Œ Eu\|o NþºŒzÄçÂç îuMo œçœy Eç{º Ìçªçu\Nþ uČçÆNþ
̪^ç \çoç Ò{@ E‡ª| Ìz Nþªç®z ‡Œ Ìz ÌìQ Nþy Eœzqç tì:Q Ÿç›o Òçzoç Ò{@ Ȫ NþºŒz Ìz Òy ̀çç ÌìQ uªÂoç Ò{@
NþuÄoç Nþç ÌçºçæÆ :
\. 1. <<Nþm - Nþm Nþç Eu‡Nþçºy>> NþuÄoç Nzþ NþuÄ Nþç Œçª gçå. ºçª‡çºy uÌæÒ utŒNþº Ò{@
2. EçœNþçz <<GÄ|Æy>> Nþçî œº r猜ye œìºËNþçº uªÂç@
3. ºzmNì þç, Nìþ»qzÞ, ºÌÄæoy Eçut ŸªìQ ºYŒçLå Òø@
4. ZçÞçõ Nþçz Ȫ Nþç ªÒnÄ ¤oçNþº Ȫ Nzþ ªçT| œº EçTz ¤jŒz Nþy Ÿzºmç tzŒç FÌ NþuÄoç Nþç GñzÅ® Ò{@
5. NþuÄ NþÒoç Ò{ uNþ LNþ ªŒìÉ® œçœ NþºNzþ ‡Œ Nþªçoç Ò{ oçz tî̺ç GÌz §çS®Äçt Nzþ Z Ìz §çzToç Ò{@
6. Œº ̪ç\ Nþç §çS® Ȫ Eç{º §ì\¤Â Ò{@
7. ÈuªNþ Nzþ Ì窌z §îuª Eç{º EçNþçÆ uČªÀoç Ìz ^ìN \çoz Òø@
8. \çz Ȫ NþºNzþ Ȫ \ ut®ç GÌz ÌìQ §çzTŒz ªõ œyZz ªo ºÒŒz tçz@
X Class – HINDI (S/L) 64
 9. u\Ì ŸNwþuo Nþçz ªçŒÄ Œz \yo u®ç Ò{, GÌNzþ ÌìQ Nþçz œÒÂz GÌ Eçtªy Nþçz §çzTŒz tçz@
10. ŸNwþuo ªõ \çz NìþZ Ò{, ÄÒ ªçŒÄ ªçÞ Nþç ‡Œ Ò{@
11. Òº LNþ îuMo ŸNwþuo Nzþ Nþm - Nþm Nþçz §çzTŒz Nþç Eu‡Nþçºy Ò{@
D œù œjNþº ŒyYz ut®z T®z ŸÅŒçõ Nzþ Gðº uÄNþÁœçõ ªõ Ìz YìŒNþº uÂuQL@
LNþ ªŒì\ ÌæuYo Nþºoç Ò{,
Es| œçœ Nzþ ¤Â Ìz,
Eç{º §çzToç GÌz tî̺ç
§çS®Äçt Nzþ Z Ìz@
1. LNþ ªŒì\ M®ç ÌæuYo Nþºoç Ò{? ( C )
A) ÌçzŒç B) Yçåty C) Es| D) Òyºz
2. ªŒìÉ® uNþÌNzþ ¤Â Ìz ‡Œ ÌæuYo Nþºoç Ò{? ( B )
A) œìl® B) œçœ C) oœ D) ‡ª|
3. tîÌºç ªŒìÉ® uNþÌNzþ Z Ìz §çzToç Ò{? ( A )
A) §çS®Äçt B) ªçŒÄoç Äçt C) œî\
å yÄçt D) ®sçt|Äçt
4. ®z œæuMo®çå uNþÌ NþuÄoç Ìz Ây T®y Ò{? ( D )
A) Òª §çºoÄçÌy B) ¤ºÌoz ¤çt C) §uMo œt D) Nþm - Nþm Nþç Eu‡Nþçºy
5. FÌ NþuÄoç Nzþ NþuÄ Nþç{Œ Ò{? ( C )
A) Eçº.œy uŒÆæNþ B) ÌìuªÞçŒætŒ œæo C) ºçª‡çºy uÌæÒ utŒNþº D) uÄÉmì Ÿ§çNþº
D œù œjNþº ŒyYz ut®z T®z ŸÅŒçõ Nzþ Gðº uÄNþÁœçõ ªõ Ìz YìŒNþº uÂuQL@
Œº - ̪ç\ Nþç §çS® LNþ Ò{,
ÄÒ Èª, ÄÒ §ì\¤Â Ò{,
u\ÌNzþ Ì©ªìQ ^ìNþy ÒìF| -
œwáÄy, uČyo Œ§ - o Ò{@
1. uNþÌ Ìªç\ Nþç §çS® LNþ Ò{? ( B )
A) ĺ B) Œº C) Ììº D) EÌìº
2. Œº ̪ç\ Nþç §çS® M®ç Ò{? ( A )
A) Ȫ B) E‡ª| C) E‹®ç® D) œçœ
3. uNþÌNzþ Ì©ªìQ §îuª Eç{º EçNþçÆ ^ìNþz ÒìL Òø? ( D )
A) E‹®ç®y B) ÄæYNþ C) E‡ªy| D) ÈuªNþ
4. ªzҌo NþºŒzÄçÂz Nzþ Ì©ªìQ Nþç{Œ ^ìNþy ÒìF| Ò{? ( C )
A) tzÄNþ‹®ç B) J uÊ C) œwáÄy D) tzÄ
5. <<Œ§>> - œ®ç|® Æ£t M®ç Ò{? ( B )
A) §îuª B) EçNþçÆ C) œçŒy D) tî‡

Eœueo œù
D Òçzeçzæ œz ̀ççF| ºÒoy Ò{
\Òçå ut ªõ Ì¢þçF| ºÒoy Ò{@
Òª GÌ tzÆ Nzþ ÄçÌy Òø@
u\Ì tzÆ ªõ TæTç ¤Òoy Ò{@
X Class – HINDI (S/L) 65
 1. Òçzeçõ œº M®ç ºÒoy Ò{? ( B )
A) ¤ìºçF| B) ̀ççF| C) ¤zFª
| çŒy D) EXZçF|
2. Ì¢þçF| NþÒçå ºÒoy Ò{? ( A )
A) ut ªõ B) EçåQçõ ªõ C) Òçõeçõ œº D) NþçŒçõ ªõ
3. Òª uNÌ tzÆ Nzþ ÄçÌy Ò{?
æ ( D )
A) EªzuºNþç B) ¿Ì C) YyŒ D) §çºo
4. §çºo tzÆ ªõ Nþç{Œ - Ìy Œty ¤Òoy Ò{? ( C )
A) Œy B) Eªz\çŒ C) TæTç D) NþçæTçz
5. ŒyYz ut®z T®z Æ£tçõ ªõ ÌÄ|Œçª M®ç Ò{? ( B )
A) Ì¢þçF| B) Òª C) TæTç D) ¤Òoy

5. ÂçzNþTyo
ÂzQNþ œuºY®
i §TÄoƺm Gœç†®ç® uҋty ÌçuÒn® Nzþ ÌìœuºuYo ºYŒçNþçº Òø@
i FŒNþç \‹ª ̌½ 1910 ªõ ÒìEç@
i F‹ÒçõŒz NþÒçŒy, NþuÄoç, uºœçzoç|\, uŒ¤æ‡, ¤ç ÌçuÒn® œº EœŒy uÄÆzÊ Zçœ Zçzgy Ò{@
i ºYŒçLå : uÄÅÄ ÌçuÒn® Nþy ¿œºzQç NþçÂytçÌ Nþç §çºo, eîe æ ç Eçª, TæTç Tçztçĺy Eçut@
ŸÅŒ Eç{º \Äç¤
1. ÂçzNþTyo Nzþ ¤çºz ªõ Eçœ M®ç \çŒoz Òø?
\. i ÂçzNþTyo EœŒy ÂçzY, oç\Ty Eç{º ÂçzNþuŸ®oç ªõ ÆçÍçy® ÌæTyo Ìz u§‘ç Òø@
i ÂçzNþTyo Ìy‡z \Œoç Nþç ÌæTyo Ò{@ Vº, TçåÄ Eç{º ŒTº Nþy \Œoç Nzþ Tyo Òø@
i n®ç{Òçºçõ Eç{º uÄÆzÊ EÄ̺çõ œº ®z Tç®z \çoz Òø@
i ®z Tyo ¤ç\çõ Nþy ªtt Nzþ u¤Œç Òy Ìç‡çºm jçzÂNþ, ^çå^, NþºoçÂ, ¤çå̺ì y Eçut Nþy ªtt Ìz Tç®z \çoz Òø@
2. ÂçzNþTyo Eç{º ÌæTyo Nþç M®ç Ì椇
æ Ò{?
\. i Òªçºy ÌæËNwþuo ªõ ÂçzNþTyo Eç{º ÌæTyo Nþç Ebîb Ì椇æ Ò{@
i Tyo ÌæTyo Nzþ u¤Œç Òªçºç ªŒ ºÌç Ìz ŒyºÌ ¤Œ \çoç Ò{@
i ÌæTyo Nzþ uÂL Ì燌ç Eç{º ¤ç\çõ Nþy \¿ºo Òçzoy Ò{@
i ÂçzNþTyo Nzþ uÂL Ì燌ç Eç{º ¤ç\çõ Nþy EçÄÅ®Nþoç ŒÒë Òçzoy@
3. <œÒçägy> uNþÌz NþÒç \çoç Ò{?
\. TjÄçÂ, uNþ‘çç{º, NþçåTgç Eçut Nzþ EœŒz - EœŒz Tyo Eç{º G‹Òõ TçŒz Nþy EœŒy - EœŒy uÄu‡®çå Òø@ GŒNþç EÂT Œçª Òy
<<œÒçÒy>> œg T®ç Ò{@
4. ÄçËouÄNþ ÂçzNþTyo N{þÌz Òçzoz Òø?
\. i ÄçËouÄNþ ÂçzNþTyo tzÆ Nzþ TçåÄçõ Eç{º tzÒçoçõ ªõ Òø@
i FŒNþç Ì椇æ tzÒço Nþy \Œoç Ìz Ò{@
i FŒ Tyoçõ ªõ ¤gy \çŒ Òçzoy Ò{@
i ®z ÂçzNþTyo TçåÄçõ Eç{º FÂçNþçõ Nþy ¤çzu®çõ ªõ Tç®z \çoz Òø@
i FŒNþy ̪^y \ç ÌNþŒzÄçÂy §çÊç Òy FŒNþy Ì¢þÂoç Nþç Nþçºm Ò{@
X Class – HINDI (S/L) 66
 5. ¤çºÒªçÌç ÂçzNþTyoçõ Nzþ ¤çºz ªõ Eçœ M®ç \çŒoz Òø?
\. i Òº ªÒyŒz ªõ EçŒzÄçÂz n®ç{Òçº, Æì§ EÄ̺çõ œº Tç®z \çŒzÄçÂz Tyoçõ Nþçz ¤çºÒªçÌç Tyo NþÒoz Òø@
i ¤çºÒªçÌz Tyo œì»Êçõ Nzþ Ìçs Œçuº®çå §y Tçoy Òø@
6. <u¤tzuÌ®ç> ÂçzNþTyo Nzþ ¤çºz ªõ Eçœ M®ç \çŒoz Òø?
\. i §çz\œîºy ªõ Nþºy¤ oyÌ - YçÂyÌ ¤ºÌçõ <<u¤tzuÆ®ç>> Nþç ŸYçº ÒìEç Ò{@
i u¤Òçº ªõ u¤tzuÆ®ç Ìz ¤jNþº tî̺z TçŒz ÂçzNþuŸ® ŒÒë Ò{@
i FŒ Tyoçõ ªõ ºuÌNþuŸ®çõ Eç{º uŸ®çEçzæ Nþy ¤ço ºÒoy Ò{@
i TçŒzÄçÂçõ Nzþ EŒzNþ ̪îÒ F‹Òõ Tçoz ÒìL tzÒço ªõ u¢þºoz Òø@
7. uËÞ®çõ Nzþ ÂçzNþTyo N{þÌz Òçzoz Ò{?
æ
\. i n®ç{Òçºçõ œº Œut®çõ ªõ ŒÒçoz ̪® ŒÒçŒz \çoz ̪® uÄÄçÒ ªbNþçzg, [®ç{Œçº, Ìæ¤uæ ‡®çõ Nzþ uÂL Ÿzª®ìMo TçŒz
\‹ª Eçut ̧y EÄ̺çõ œº uËÞ®çõ Nzþ ÂçzNþTyo Tç®z \çoz Òø@
i Œçuº®çõ Nz TçŒz Ìç‡çºmo: ENzþÂz ŒÒë, t ¤çå‡ Nþº Tç®z \çoz Òø@
i uËÞ®çå jçzÂNþ Nþy ªtt Ìz Tçoy Òø@ TçŒz Nzþ Ìçs ŒçY Nþç §y œìb Òçzoç Ò{@
8. ÂçzNþTyo uNþÌNzþ ŸoyNþ Òø?
\. i ªŒçõº\Œ Nþy tìuŒ®ç ªõ Eç\ §y ÂçzNþTyoçõ Nþç ªÒnĜîm| ËsçŒ Ò{@
i Tyo - ÌæTyo Nzþ u¤Œç Òªçºç ªŒ ºÌç Ìz ŒyºÌ ¤Œ \çoç Ò{@
i \yČ \Òçå EçŒæt Ìz œìÂuNþo Òçzoç Ò{, ÄÒçå EçŒæt Nzþ Èçzoçõ Nþy Nþªy ŒÒë Òçz ÌNþoy @
i ®z ÂçzNþTyo Òªçºy Ì¥®oç, ÌæËNwþuo Eç{º ªŒçzº\
æ Œ Nzþ ŸoyNþ Òø@
Es|TÀçÒ½®oç - ŸuouNÀþ®ç
1. ÂçzNþTyo TÀçªym \Œoç Nzþ ªŒçzº\
æ Nþ Ì燌 Ò{@ N{þÌz?
\. i Òªçºy ÌæËNwþuo ªõ ÂçzNþTyoçõ Nþç ªÒnĜîm| ËsçŒ Ò{@
i ÂçzNþTyo Ìy‡z \Œoç Nzþ ÌæTyo Òø, Vº, TçåÄ Eç{º ŒTº Nþy \Œoç Nzþ Tyo Òø@
i FŒ Tyoçõ Nþçz TÀçªym \Œoç n®ç{Òçºçõ Nzþ ̪®, uÄÄçÒ, œŒVb, \‹ªutŒ Eçut ̧y EÄ̺çõ œº Tç Nþº EçŒæuto
Òçzoz ºÒoz Òø@
i FÌyuÂL Òª NþÒ ÌNþoz Òø ÂçzNþTyo TÀçªym \Œoç Nzþ ªŒçzº\
æ Nþ Ì燌 Ò{@
2. uҋty ®ç EœŒy ªçÞì§çÊç Nþç NþçzF| ÂçzNþTyo ÌìŒçFL@
\. ¿Ã&ƒý² ¿Ã&ƒý² ¿=&ƒTÅ£” ™|Þ²ßeÖ, zjáTeֈ,
|ŸºÌbÍ\MT<Š MT>·&ý
ƒ $
ñ ?
yû&b
 Í\MT<Š yîq•Þø—¢ @$ ?
qÖHîeTT+Ôá\ MT<Š qTsÁ>\
· T¢ @$ ?
nÔáy
ï Ö
î ˆ, nÔáy
ï Ö
î ˆ z €sÁÞßø nÔáe
ï ֈ
|ŸºÌbÍ\MT<Š MT>·&Tƒ +³T+<‘ ?
yû&b
 Í\MT<Š yîq•\T¢+{²jáÖ?
qÖHî eTT+Ôá\ MT<Š qTsÁ>\
· T+{²jáÖ ?
ÌçºçæÆ
i ÂçzNþTyo Nzþ ÂzQNþ §TÄoƺm Gœç†®ç® Òø@
i Eçœ uҋty ÌçuÒn® Nzþ ÌìœuºuYo ºYŒçNþçº Òø@
X Class – HINDI (S/L) 67
 i ŸËoìo uŒ¤æ‡ ªõ §çºoy® ÂçzNþTyoçõ Nþç Äm|Œ Ììtæ º jæT Ìz uNþ®ç@
i Òªçºy ÌæËNwþuo ªõ ÂçzNþTyo Eç{º ÌæTyo Nþç Ebîb Ì椇æ Ò{@
i ÂçzNþTyo Ìy‡z \Œoç Nzþ ÌæTyo Òø, Vº, TçåÄ Eç{º ŒTº Nþy \Œoç Nzþ Tyo Òø@
i FŒNþçz ºYŒzÄçÂz, Eu‡Nþoº TçåÄ Nzþ ÂçzT Òy Òø@
i ®z Tyo jçzÂNþ, ^çå^, NþºoçÂ, ¤çå̺ì y Eçut Nþy ªtt Ìz Tç®z \çoz Òø@
i EçutÄçuÌ®çõ Nþç ÌæTyo ª†®ŸtzÆ,Zçzbç ŒçTœìº ªõ Tçzg - Qçæg, §y Ìæsç Eçut ŸtzÆçõ ªõ ¢{þÂç ÒìEç Ò{@
i œÒçug®çõ Nþç ÂçzNþTyo TjÄçÂ, uNþ‘çç{º,NþçåTgç Eçut Ÿçæoçõ ªõ ¢{þÂç ÒìEç Ò{@
i ¤çG Eç{º §uo®çÂy ¤æTç Nzþ ÂçzNþTyo Òø@
i Òyº ºçå^ç, ÌçzҌy - ªÒyÄçÂ, Eçut œæ\ç¤ Nzþ Eç{º jçzÂç ªç» ºç\ËsçŒ Nþç Ò{@
i §çz\œìºy ªõ u¤tzuÌ®ç, ¤ìtæ Â
z Qæg ªõ EçÁÒç Eç{º Ht Nzþ ÂçzNþTyo Òø@
i ÄçËouÄNþ ÂçzNþTyo tzÒçoçõ Eç{º TçåÄçõ ªõ Ò{@ Tyo ÌæTyo Nzþ u¤Œç Òªçºç ªŒ ŒyºÌ ¤Œ \çoç Ò{@ \yČ \Òçå TÄ|
Ìz ÂÒºçoç Ò{, ÄÒçå EçŒæt Nþy Nþªy ŒÒë Òçz ÌNþoy Ò{@ ®z ÂçzNþTyo Òªçºy Ì¥®oç ÌæËNwþuo Eç{º ªŒçzº\ æ Œ Nzþ
ŸoyNþ Òø@
6. Eæoºç|Éb~y® Ëoº œº uҋty
1. §çºo tzÆ Nþçz ËÄoæÞ NþºçŒz ªõ uÒæty §çÊç Nþç M®ç ®çzTtçŒ ºÒç ÒçzTç?
\. §çºo tzÆ Nþçz ËÄoæÞ NþºçŒz Nzþ uÂL tzÆ ªõ LNþoç Nþy EçÄÅ®Nþoç sy@ ̧y Nþçz LNþoç Nzþ ÌîÞ ªõ ¤ç凌z Nzþ uÂL LNþ
§çÊç Nþy EçÄÅ®Nþoç ÒìF@| ®Ò Nþçª uÒæty Ìz Òy Ì熮 Òçz ÌNþç@ ̧y §çºoy® LNþ ÒçzNþº gbNþº Âgz Eç{º ËÄoæÞoç
ÂçL@
2. uÒæty §çÊç Nþy M®ç uÄÆzÊoç Ò{?
\. 1. uÒæty Nþçz Ìçºz §çºo Nzþ ÄçÌy \çŒoz Òø@
2. ®Ò EœŒz Æçu£tNþ Es| Ìz §y §çºoy® NþÒÂçoy Ò{@
3. ®Ò ̧y §çºoy®çõ Nþçz LNþoç Nzþ ÌîÞ ªõ ¤çå‡oy Ò{@
3. uÒæty §çÊç ÌyQŒz Ìz M®ç - M®ç Âç§ Òø?
\. uÒæty §çÊç ÌyQŒz Ìz NþF| Âç§ Òø -
1. ̧y Ÿçåoçõ Nzþ ÂçzTçõ Ìz ¤çoNþº ÌNþoz Òø@
2. ŒL - ŒL ºçz\Tçº œç ÌNþoz Òø@
3. tzÆ §uMo ¤joy Ò{@
4. ®Ò Òªõ LNþoç Nzþ ÌîÞ ªõ ¤çå‡oy Ò{@
4. <uÒæty uÄÅħçÊç Ò{@> FÌ NþsŒ Nzþ ¤çºz ªõ EœŒz uÄYçº Ã®Oþ Nþyu\L@
\. <<uÒæty uÄÅÄ §çÊç Ò{>> ®Ò NþsŒ Ìn® Ò{ @ M®çõuNþ
1. §çºo Nzþ EÂçÄç uÄÅÄ Nzþ NþF| tzÆçz ªõ uÒæty Nþy ªçåT ¤joy \ç ºÒy Ò{@
2. uÄtzÆçõ ªõ §y uÒæty Nþy ºYŒçLå uÂQy \ç ºÒy Ò{@æ
3. uÄtzÆçõ ªõ §çºoy®çõ Ìz EçœÌy îÄÒçº NþºŒz Nzþ uÂL ÄÒçå Nzþ ÂçzT uÒæty ÌyQ ºÒz Òø@
4. uÄtzÆçõ ªõ NþF| ÌæËsçLå uÒæty Nzþ ŸYçº Ä ŸÌçº Nþº ºÒz Òø@
5. <§çºo ªõ EŒzNþoç ªõ LNþoç Nþç ŸoyNþ uÒæty Ò{@> N{þÌz ?
\. 1. §çºo ªõ EÂT - EÂT Ÿçåoçõ ªõ EÂT - EÂT §çÊçLå ¤çzÂy \çoy Ò{@æ
2. LNþ tî̺z Ìz ÌæœN|þ NþºŒz Nzþ uÂL LNþ §çÊç Nþy EçÄÅ®Nþoç œgoy Ò{@
3. u\Ìz ̧y §çºoÄçÌy \çŒoz Òø, ÄÒ §çÊç uÒæty Ò{@
X Class – HINDI (S/L) 68
 4. uÒæty Nzþ ûçºç Òª LNþ tî̺z Ìz \ìg ÌNþoz Òø@
5. ËÄoæÞoç ÌæTçÀ ª ªõ §çºo tzÆ Nþçz LNþoç Nzþ ÌîÞ ªõ ¤ç凌z Nþç Nþçª uÒæty Œz Òy uNþ®ç sç@
6. FÌ ŸNþçº §çºo ªõ EŒzNþoç ªõ LNþoç Nþç ŸoyNþ uÒæty Ò{@

Es|TÀçÒ½®oç - ŸuouNÀþ®ç
1. ÌçæËNwþuoNþ twuÉb Ìz uÒæty Nþç M®ç ªÒnÄ Ò{?þ
\. ÌçæËNwþuoN twuÉb Ìz uÒæty Nþç ¤Òìo ªÒnÄ Ò{@ §çºoy® ÌæËNwþuo ªõ EŒzNþ ÌæËNwþuo®çå uªÂ T®y Òø@ uÒæty §çÊç Nzþ ûçºç
Òª §çºoy® ÌæËNwþuo Nzþ Ìçs - Ìçs E‹® ÌæËNwþuo®çõ Nzþ ¤çºz ªõ §y \çŒ ÌNþoz Òø@ uÄtzÆçõ ªõ §y ÌçuÒn®Nþçºçõ Œz EœŒy
ºYŒçLå uÒæty ªõ Nþy Ò{@ u\ÌÌz ÄÒçå Nþy ÌæËNwþuo®çõ Nþçz \猌z ªõ uÒæty Nþç ªÒnĜîm| ËsçŒ Ò{@þ
2. <<uÒæty tzÆ Nþçz \çzg
ä Œz ÄçÂy Nþägy Ò{@ >>FÌz EœŒz Æ£tçõ ªõ uÌò Nþyu\L@
\. §çºoy® ËÄoæÞoç ÌæTçÀ ª ªõ tzÆ Nþçz LNþoç Nzþ ÌîÞ ªõ ¤ç凌z Nzþ uÂL LNþ §çÊç Nþy EçÄÅ®Nþoç ÒìF@| ®Ò Nþçª uÒæty
Ìz Ìæ§Ä Òçz ÌNþç@ uÒæty Ìz Òª Ìçºz §çºo Nþy œÒYçŒ EXZy oºÒ Ìz Nþº ÌNþoz Òø@ §çºo Nzþ EÂT - EÂT Ÿçæoçõ
ªõ EÂT - EÂT §çÊçLå ¤çzÂy \çoy Ò{@æ Òªõ §çºo Nzþ ̧y Ÿçæoçõ Ìz \ìgŒz Nzþ uÂL uÒæty §çÊç Nþy EçÄÅ®Nþoç Ò{@ ®Ò
Ìçºz §çºoy®çõ Nþçz LNþoç Nzþ ÌîÞ ªõ ¤çå‡oy Ò{@ FÌuÂL NþÒoz Òø uNþ uÒæty tzÆ Nþçz \çzgŒzÄçÂy Nþägy Ò{@

7. §uMo œt
1. Ÿ§ì Nzþ Ÿuo º{tçÌ Nþy §uOþ N{þÌy Ò{?
\. Ÿ§ì Nzþ Ÿuo º{tçÌ Nþy §uMo FÌ oºÒ Ò{@
1. ÌìT‡ æ §uºo Y‹tŒ Nzþ Âzœ Nzþ ÌªçŒ Ò{@
2. ªŒ Nþçz œìÂuNþo NþºŒzÄçÂç Eç{º uŒª| œçŒy tzŒÄ z çÂz ¤çt Nzþ ÌªçŒ Ò{@
3. oìXZ ÄËoì (‡çTç) Nþçz Æçzu§o NþºŒzÄçÂz ªçzoy Nzþ ÌªçŒ Ò{@
2. NþuÄ Œz EœŒz EçœNþçz ªçzº M®çõ ªçŒç ÒçzTç?
\. 1. NþuÄ Œz EœŒz Nþçz ªçzº Eç{º §TÄçŒ Nþçz ¤çt Nzþ ¿œ ªõ oìŒç Nþy Ò{@
2. ªçzº ¤çt Nþçz tzQNþº ªçŒuÌNþ ¿œ ªõ œìÂuNþo Òçzoç Ò{@
3. ¤çt Nþy Æçz§ç Ìz Ÿ§çuÄo ÒçzNþº o‹ª®oç Ìz ^îª - ^îª Nzþ ŒçYoç Ò{@
FÌuÂL NþuÄ Œz EœŒz EçœNþçz ªçzº ªçŒç ÒçzTç @
3. Ìæo uNþÌz NþÒoz Òø?
\. 1. ÒªzÆç §TÄçŒ Nzþ ˪ºm ªõ ºÒŒzÄçÂç œºª ‡çuª|Nþ œì»Ê Nþçz Ìæo NþÒoz Òø@
2. uŒª|Â, uŒËÄçs| §çČç Ìz œºuÒo YçҌz ÄçÂz Òø@
3. EœNþçº Nþç §y GœNþçº NþºŒzÄçÂz Ò{@æ
4. §TÄçŒ Nþçz œçŒz Nþy ućç Eç{º ªìuMo ªçT| utQçŒz ÄçÂz Òø@
4. ÈyNwþÉm Nzþ Ÿuo ªyºç Nþy §uOþ N{þÌy Ò{?
\. 1. ªyºç NwþÉmçzœçÌNþ NþÄu®uÞ®çõ ªõ ÈzÉe Ò{@
2. ªyºç Nþy §uMo ªç‡ì®| Nþy Ò{@
3. ªyºç ÈyNwþÉm Nzþ Ÿuo œuo§çÄ, ÂçuÂn® §çÄ Eç{º tçË® §çÄ utQçoy Ò{@
4. ªyºç Nþy §uMo ªõ ̪œ|m Nþy §çČç Ò{@
X Class – HINDI (S/L) 69
 Es|TÀçÒ½®oç - ŸuouNÀþ®ç
1. º{tçÌ (Eç{º) Ä ªyºç Nþy §uOþ §çÄŒç ªõ M®ç Eæoº Ò{? ˜Éb Nþyu\L@
\. º{tçÌ Nþy §uMo §çČç
1. Äz r猪çTy| ÆçQç Nzþ ŸªìQ NþuÄ Òø@
2. FŒNzþ §TÄçŒ uŒTìm
| ¤ÀÖç Òø@
3. FŒNþy §uMo ªõ tçË® §çČç Ò{@
4. Äz §TÄçŒ Nþy oìŒç EŒzNþ GtçÒºmçõ Ìz Nþºoz Òø@
5. FŒNþy §uMo ªõ ÌzÄç §çČç Ò{@
ªyºç Nþy §uMo §çČç
1. ªyºç ÈyNwþÉmçzœçÌNþ ÆçQç Nþy ŸªìQ NþÄu®Þy Ò{@
2. ªyºç Nþy §uMo §çČç ÌTìm Ò{@
3. ªyºç Nþy §uMo ªõ ªç‡ì®| §çČç Ò{@
4. ªyºç §TÄçŒ Nþçz œuo Nzþ ¿œ ªõ ÌzÄç Nþºoy Ò{@
5. ªyºç Nþy §uMo ªõ ̪œ|m Nþy §çČç Ò{@
2. Òªçºz \yČ ªõ §uMo §çČç Nþç M®ç ªÒnÄ Ò{? YYç| Nþyu\L@
\. 1. §uMo §ÄÌçTº Nþçz EçÌçŒ Ìz œçº NþºŒz Nþy ÆuMo tzoy Òø@
2. §uMo §çÄŒç ªçŒÄ - ªîÁ®çõ Nþç ªÒnÄ ¤äjçoy Òø@
3. uŒºçg椺oç, Gtçºoç Eç{º GœNþçº Eçut Ìt½Tm ì çõ Nþçz uÄNþuÌo Nþºoy Ò{@
4. \yČ ªõ Æçæuo, EçŒæt, Eç{º LNþçTÀoç tzoz ÒìL, ªìuMo ªçT| ¤oçoy Ò{@
ÌçºçæÆ
1. <<º{tçÌ Nzþ œt>> Nþç (ÌçºçæÆ) §çÄ EœŒz Æ£tçõ ªõ uÂuQL@
\. º{tçÌ r猪çTy| ÆçQç Nzþ ŸªìQ NþuÄ Ò{@æ º{tçÌ §TÄçŒ Ìz FÌ oºÒ Ÿçs|Œç Nþºoz Òø ......
1. Òz §TÄçŒ, oìª Y‹tŒ Òçz, oçz ªø œçŒy Òî@å Y‹tŒ Eç{º œçŒy Nzþ Âzœ Ìz Òº EæT Æçzu§o Òçzoç Ò{@
2. Òz §TÄçŒ, oìª ¤çt Òçz, oçz ªø ªçzº Òî@å
3. Òz §TÄçŒ, oìª Y‹üªç Òçz, oçz ªø YNþçzº œqy Òî@å
4. Òz §TÄçŒ, oìª ªçzoy Òçz oçz ªø ‡çTç Òî@å u\ÌÌz oìXZ ÄËoì §y Æçzu§o Òçzoç Ò{@
5. ÌçzŒz ªõ ÌìÒçTç uªÂoç Ò{ oçz ÌçzŒz Nþy Æçz§ç ¤äjoy Ò{@ GÌy ŸNþçº §Mo §TÄçŒ Nþçz œçNþº ÌìÆçzu§o Ò{@
Òz §TÄçŒ oìª ËÄçªy Òçz oçz ªø ÌzÄNþ Òî@å ÌzÄNþ EœŒç \yČ §TÄçŒ Nþy ÌzÄç ªõ u¤oçoç Ò{@
º{tçÌ Nþçz §TÄçŒ Nzþ Ÿuo LzÌy §uMo §çČç Ò{@
2. <<ªyºç Nzþ œt>> Nþç §çÄ EœŒz Æ£tçõ ªõ uÂuQL@
\. ªyºç NwþÉmçzœçÌNþ NþÄu®uÞ®çõ ªõ ÈzÉe Ò{@ ªyºç Nþy §uMo ªç‡ì®| Nþy Ò{@ ªyºç §TÄçŒ Nzþ Ÿuo FÌ oºÒ EœŒy §uMo
§çÄŒç ŸNþb Nþºoy Ò{@
1. ªì^z §TÄçŒ ¿œy ºoŒ Nþç ‡Œ uªÂ T®ç Ò{@
2. Òªçºz Ìt½T¿ ì Œz t®ç Ìz ªì^z FÌ EªîÁ® ÄËoì Nþçz ut®ç@
X Class – HINDI (S/L) 70
 3. Òª Œz FÌ ªî ‡Œ Nþçz Òº \‹ª Nzþ uÂL œç®ç Ò{@
4. \T ªõ ̤ QçzŒz œº §y ªzºz œçÌ EªîÁ® ‡Œ Ò{@
5. ®Ò Ìæœtç QY| NþºŒz œº ŒÒë Vboç@
6. FÌ Ìæœtç Nþçz Yçzº ŒÒë Âîb ÌNþoç@
7. ®Ò Ìæœtç ŸuoutŒ Ìç{ TìŒç ¤äjoç ºÒoç Ò{@
8. Ìn® ¿œy ŒçÄ Nþç ŒçuÄNþ Ìo½T» ì Ò{@ u\ÌÌz Ìçºç ÌæÌçº EçÌçŒy Ìz œçº Nþº ÌNþoz Òø@
9. ÈyNwþÉm uTuº‡º ŒçTº Òø@
10. GŒNþç Tìm QìÆy Ìz Tçoç ºÒoç Òî@å
º{tçÌ
Ÿ§ì\y, oìª ªçzoy Òª ‡çTç@
\{Ìz ÌçzŒuÒ uªÂo ÌìÒçTç@@
Ÿ§ì\y, oìª ËÄçªy Òª tçÌç@
LzÌy §uMo Nþº{ º{tçÌç@@
1. FÌ œt Nzþ NþuÄ Nþç{Œ Ò{ ? ( D )
A) oìÂÌy B) ªyºç C) Nþ¤yº D) º{tçÌ
2. <<oìª ªçzoy Òª ‡çTç>> ªõ <<ªçzoy>> Nþç{Œ Ò{? ( B )
A) uÆÉ® B) §TÄçŒ C) Ìæo D) GœçÌNþ
3. ÌçzŒz Nþy Æçz§ç M®ç uªÂŒz Ìz ¤äjoy Ò{? ( C )
A) Yçåty B) œçŒy C) ÌìÒçTç D) tî‡
4. <tçÌç> Nþç{Œ Ò{? (œt Nzþ EŒìÌçº) ( A )
A) §Mo (º{tçÌ) B) Ìæo C) §TÄçŒ D) uÆÉ®
5. <<§uMo>> Nþç{Œ - Ìç Æ£t Ò{? ( C )
A) uNÀþ®ç B) uÄÆzÊm C) Ìærç D) ÌÄ|Œçª
\Œª - \Œª Nþy œîå\y œç®y, \T ªõ ̧y QçzÄç®çz@
QºY Œ Qîb{, Yçzº Œ Âîb{, utŒ - utŒ ¤äjo ÌÄç®çz@
Ìo Nþy ŒçåÄ QzÄub®ç ÌoTì», §ÄÌçTº oº Eç®çz@
ªyºç Nzþ Ÿ§ì uTuº‡º ŒçTº, ÒºQ-ÒºQ \Ì Tç®çz@@
1. ®Ò NþuÄoç uNþŒÌz uÂQy T®y Ò{? ( B )
A) ºÒyª B) ªyºç C) Nþ¤yº D) oìÂÌy
2. <<\Œª - \Œª Nþy œî\
å y œç®y>> ªõ œî\
å y Nþç Es| M®ç Ò{? ( A )
A) Ìæœtç B) ªçzoy C) §uMo D) oçÂç
3. Ìo Nþy ŒçÄ YÂçŒz ÄçÂç Nþç{Œ Ò{? ( D )
A) ŒçuÄNþ B) §Mo C) §TÄçŒ D) ÌoTì»
4. ªyºç Nzþ Ÿ§ì Nþç{Œ Ò{? ( B )
A) ºçª B) NwþÉm C) uÆÄ D) uÄÉmì
5. §Mo Nþç ‡Œ Òº utŒ uNþoŒç ¤äjoç Ò{? ( C )
A) œçÄ TìŒç B) gzj
ä TìŒç C) Ìç{ TìŒç D) tìTŒ
ì ç
X Class – HINDI (S/L) 71
 Eœueo œù

D oìÂÌy Ìæo ÌìEæ¤ o», ¢îþu ¢þÂuÒ œºÒzo@

Fooz ®z œçҌ Ҍo, Gooz Äz ¢þ tzo@@
uŒ©ŒuÂuQo ŸÅŒçõ Nzþ ÌÒy uÄNþÁœ Ìz tyu\L@

1. FÌ tçzÒz Nzþ NþuÄ Nþç{Œ Ò{? ( B )

A) Nþ¤yº B) oìÂÌy C) ºÒyª D) ªyºç
2. <<ÌìE¤å >> ªõ GœÌT| M®ç Ò{? ( B )
A) Eæ¤ B) Ìì C) ÌìE¤
æ D) NþçzF| ŒÒë
3. FÌ tçzÒz ªõ Ìæo Nþçz uNþŒÌz oìŒç Nþy T®y ? ( A )
A) Eçª Äwq B) œnsº C) ¢þ D) ¢îþÂ
4. EœNþçºy Nþç GœNþçº NþºŒz ÄçÂç Nþç{Œ Ò{? ( C )
A) ºçqÌ B) ÆÞì C) Ìæo D) oìÂÌy
5. <<œçҌ>> Nþç Es| M®ç Ò{? ( A )
A) œnsº B) œÒçg C) \ D) ¢þÂ
Eœueo œù
D Ìçzu§o Nþº ŒÄŒyo u®z@
Vìb쿌 YÂo ºzŒì oŒ ªæugo, ªìQ tu‡ Âzœ uNþ®z@
Yç¿ Nþœçz Âçz ÂçzYŒ, TçzºçzYŒ uoÂNþ ut®z@
Âb ÂbNþuŒ ªŒì, ª‹o ª‡ìœ TŒ, ªçtNþ ª‡ìuÒæ uœ®z @
NþeìÂç Næþe ¤\À NzþÒuº ŒQ, ºç\o »uYº uÒ®z@
‡‹® <Ìîº> LNþçz œÂ sç ÌìQ, Nþç Ìo NþÁœ u\®z @@
1. FÌ NþuÄoç Nzþ NþuÄ Nþç{Œ Ò{? ( C )
A) oìÂÌy B) ºÒyª C) ÌîºtçÌ D) Nþ¤yº
2. <<Nþº>> Nþç Es| M®ç Ò{? ( B )
A) œçåÄ B) Òçs C) ªìQ D) NþºŒç
3. ŒÄŒyo uNþ̌z u®ç ? ( C )
A) ºçª B) Ìîº C) NwþÉm D) oìÂÌy
4. ªìQ œº Nþç{Œ - Ìç ÂzœŒ uNþ®ç T®ç ? ( D )
A) tî‡ B) ªMQŒ C) ZçåZ D) tÒy
5. Èy NwþÉm Nzþ NæþeÒçº ªõ uNþÌNþç ŒQ Ò{? ( A )
A) ¤çV B) Æzº C) Yyoç D) Òçsy
Eu§Ã®uMo -Ìw\ŒçnªNþoç
1. º{tçÌ \y Œz F|Åĺ Nþy oìŒç YætŒ, ¤çt Eç{º ªçzoy Ìz Nþy Ò{@ Eçœ F|Åĺ Nþy oìŒç uNþÌÌz NþºŒç YçÒõT?
z
Eç{º M®çõ ?
\. ªø §TÄçŒ Nþy oìÂŒç ªçå Ìz NþºŒç YçÒoç Òîå M®çõuNþ
1. ªçå Nzþ ›®çº ªõ Eªwo \{Ìy ËÄXZoç Òçzoy Ò{@
2. ªçå ÌXYçF| Eç{º EXZz ªçT| œº YŒz Nþç ºçËoç utQçoy Ò{@
X Class – HINDI (S/L) 72
 3. ªçå ÌìQ-tì:Q Nzþ ̪® Ìçs tzoy Ò{@
4. ªçå Nþç Ÿzª ¤zuªÌç Ò{@ EŒìœª Ò{@
2. ªyºç Nþy §uOþ §çČç N{þÌy Ò{? EœŒz Æ£tçõ ªõ uÂuQL@
\. 1. ªyºç Nþy §uMo §çÄŒç ªõ ªç‡ì®| §çČç Ò{@
2. ªyºç Nþy §uMo ªõ Eçnª ̪œ|m Nþy §çČç Ò{@
3. ªyºç Nþy §uMo ªõ tçË® Eç{º ̪œ|m Nþy §çČç Ò{@
4. ªyºç Nþy §uMo ªõ ÌæÄtz Œç Ò{@

8. Ëĺç[® Nþy ŒëÄ

1. Âߪy¤çF| uNþÌÌz ¤çoõ Nþº ºÒy Òø?
\. Âߪy¤çF| EœŒy ÌQy \îÒy Ìz ¤çoõ Nþº ºÒy Ò{@
2. G‹Òõ uNþÌ ¤ço Nþy uYæoç Ìoç ºÒy Ò{?
\. 1. Ëĺç[® Nþy ÂgçF| ªõ ^çåÌy Âߪy ¤çF| Nzþ Òçs Ìz YÂy T®y Ò{@
2. ^çåÌy Nþçz ÂzNþº Òy ºÒŒz Nþy Ÿuorç Nþºoy Ò{@ ÂzuNþŒ @

3. Ëĺç[® Nzþ ºqm Nþç Nþo|î uŒ§çŒzÄçÂz ºçÄ ÌçÒ¤, ¤çætç Nzþ ŒÄç¤ Eç{º ÌzŒçœuo oçn®ç uÄÂçuÌoç ªõ gî¤z Òø@
4. ÌzŒç ªõ EŒìÆç̌ Nþy Nþªy Ò{@
3. Âߪy¤çF| oçn®ç Ìz M®çõ Œçºçã\ së? oçn®ç Œz G‹Òzæ M®ç EçÅÄç̌ ut®ç ?
\. 1. oçn®ç ÌzŒçœuo Ò{@
2. oçn®ç ºçÄ ÌçÒ¤ Eç{º ¤çåtç Nzþ ŒÄç¤ Nzþ Ìçs uÄÂçuÌoç ªõ gî¤z ºÒz sz@
3. ºç[® ºqm NþºŒz ªõ Â眺ÄçÒy NþºŒç Eç{º EŒìÆç̌ ÒyŒ ºÒŒz œº Âߪy¤çF| oçn®ç œº Œçºçã\ sy@ oçn®ç
Œz Âߪy¤çF| Nþçz FÌ oºÒ EçÅÄç̌ ut®ç uNþ Eçœ \çz NþÒõTy, ÄÒy Nþ¿åTç@ \çz ®çz\Œç ¤ŒçLå, GÌy œº YÂîTå ç@,
ªø ®ìò Nzþ u®z o{®çº ÒçzNþº Eç®ç Òî@å
4. Âߪy¤çF| ÌçÒÌy Œçºy së? GtçÒºm Nzþ ûçºç uÌò Nþyu\L@
\. Âߪy¤çF| EæT\zÀ y Ì{uŒNþçõ Nzþ Òçs ªõ YÂy T®y EœŒy ^çæÌy Nþçz œçŒz Nzþ uÂL ENzþÂy Òy ÂgŒz Nzþ uÂL o{®çº Òçzoy
Ò{@ ®Òçå Âߪy¤çF| Nzþ ÌçÒÌ Nþç œuºY® uªÂoç Ò{@ Âߪy¤çF| NþÒoy Ò{ uNþ oçn®ç oÂÄçº Ìæ§ç Âz@ Œîœºì çõ Nþy ^æNþçº
Nzþ ËsçŒ œº oçzœçõ Nþç T\|Œ ÒçzŒz tçz@ §î \çEçz ºçT - ºæT@ ®çt ºQçz, Òªõ Ëĺç[® ÂzŒç Òø@ Òªõ ºm§îuª ªõ ªç{o
Ìz \î^Œç Ò{@ ®Ò §y NþÒoy Ò{ uNþ Òçº ®ç \yo ªõ Äyºoç Nþçz NþÂæuNþo Œ ÒçzŒz tzŒç@
Es|TÀçÒ½®oç - ŸuouNÀþ®ç
1. ªçT| ªõ u񻍨 Nzþ EägŒz, gºçČy ÂÒºçõ Nzþ sœzg
ä z ªçºŒz, ŒçuÄNþçõ Nzþ Ìçz \çŒz Ìz M®ç Eu§Ÿç® Ò{?
\. 1. ªçT| ªõ u񻍨 Nzþ EgŒz Nþç Es| Âߪy¤çF| Nzþ Âß® uÌuò ªõ u񻍨 \{Ìz EæT\ zÀ ÌzŒç Egz ºÒŒç Ò{@
2. gºçČy ÂÒºçõ Nzþ sœzgz ªçºŒz Nþç Es| ÂÒºçõ \{Ìz EæT\zÀ y ÌzŒç Nzþ oçzœ ¤Â Eç{º EŒìÆç̌ ÒyŒoç Ìz ^çåÌy
Nþçz QçzŒç@ Nþ§y - Nþ§y Ìã¢þÂoç ªõ EçTz œyZz ÒçzŒç@
3. ŒçuÄNþç Nzþ Ìçz \çŒz Nþç Es| Ëĺç[® ºqm Nzþ Nþo|î uŒ§çŒz ÄçÂz ÌzŒçœuo oçn®ç, ºçÄ ÌçÒ¤ Eç{º ¤çåtç Nþç
ŒÄç¤ uÄÂçuÌoç ªõ gî¤z ºÒŒç@
2. ®Ò LNæþçNþy Ì쌌z Nzþ ¤çt GÌ Ìª® Nþy uNþŒ œuºuËsuo®çõ Nþç œoç YÂoç Ò{?
\. 1. GÌ Ìª® EæT\ zÀ y ÂçzT oçzœ ¤Â Eç{º EŒìÆçuÌo Ì{uŒNþçõ Nzþ ¤Â Ìz NþF| ºç[®çõ œº ÒªÂç Nþº ºÒz sz@
2. §çºo Nzþ ºç\çEçzæ ªõ LNþoç Eç{º EŒìÆç̌ Nþy Nþªy Ò{@
X Class – HINDI (S/L) 73
 3. Ëĺç[® Nþçz Ììºuqo ºQŒzÄçÂz ºç\ç ÂçzT uÄÂçuÌoç ªõ gî¤z ºÒoz sz@
4. EœŒz ºç[® Nþy Ììºqç ªõ Â眺ÄçÒy Ìz ºÒoz sz@
Ëĺç[® Nþy ŒëÄ - ÌçºçæÆ
1. <Ëĺç[® Nþy ŒëÄ> LzuoÒçuÌNþ VbŒç Ÿ‡çŒ LNþçæNþy Ò{@ ÂzQNþ Èy uÄÉmì Ÿ§çNþº Ò{@
2. Âߪy¤çF| ^çåÌy Nþçz QçzNþº ¤Òìo uYæuoo sy@
3. GÌz Ìçs tzŒÄz çÂz ÌzŒçœuo oçn®ç, ¤çåtç Nþç ŒÄç¤ Eç{º ºçÄ ÌçÒz¤ uÄÂçuÌoç ªõ gî¤z ºÒz sz@
4. \yo ®ç Òçº - ÒçzŒz œº §y Ëĺç[® Nþy ŒëÄ Nþç œnsº ¤ŒŒç YçÒoy Ò{@
5. Âߪy¤çF| Nþçz \îÒy Eç{º ªìtæ º ÒªzÆç Ìçs tzoy Òø@
6. \ŒºÂ ºçz\ Nþy ÌzŒç ªìºçº ªõ œzÆÄç Nþy ÌzŒç Nþçz ÒºçŒz Nþç œoç œçoz Òy SÄçu®º uNþÂz Nþy ºqç Nþy ®çz\Œç ¤Œçoy
Ò{@
7. ÌzŒçœuo oçn®ç Nþçz Nþo|î uŒ§çŒz Nþy Eçrç tzoy Ò{@ Ëĺç[® ºqm ªõ \yo Òçz ®ç Òçº, Äyºoç Nþçz NþÂæuNþo Œ ÒçzŒz
Nþçz NþÒoy Ò{@
8. EœŒz Ëĺç[® Nþy ºqç Nzþ u®z Qìt ®ìò §îuª ªõ YÂy \çoy Ò{@
9. Âߪy¤çF| ®Ò §y NþÒoy Ò{ uNþ Ëĺç[® Nþçz Ÿç›o NþºNzþ ºÒŒç ®ç oçz Ëĺç[® Nþy ŒëÄ Nþç œnsº ¤ŒNþº ºÒŒç@
Eu§Ã®uMo -Ìw\ŒçnªNþoç
1. LNþçæNþy Nzþ Eç‡çº œº ¤oçFL uNþ <Ëĺç[® Nþy ŒëÄ> Nþç M®ç oçnœ®| Ò{?
\. Ëĺç[® Ÿçu›o Nzþ u®z EœŒz \çŒ - ªçŒ QçzŒz œº uŒºæoº Ÿ®nŒ NþºŒç, Ëĺç[® Nþy ŒëÄ Nþç œnsº ¤ŒŒç Ò{@ ÂzuNþŒ
Ëĺç[® œçŒz Nzþ uÂL Ÿ®nŒ NþºŒç Òy Ëĺç[® Nþy ŒëÄ Ò{@ \yo Òçz ®ç Òçº, Ëĺç[® Nzþ uÂL@ oŒ - ªŒ Ìz Ÿ®nŒ
NþºŒç Òy Ëĺç[® Nþy ŒëÄ Nzþ œnsº Nþçz o{®çº NþºŒç Òy Ò{@
2. ªÒçºçŒy Âߪy¤çF| Nþç Nþç{ŒÌç NþsŒ oì©Òõ EXZç ÂTç ? M®çõ ?
\. ªçT| ªõ u񻍨 Eg \çŒç, ªÒçÌçTº Nþy gºçČy ÂÒºõ sœzgz ªçºŒz ÂTŒç, ŒçuÄNþ Ìçz \çŒç>> ®Ò NþsŒ ªì^z EXZç
ÂTç@ ®z ¤çoõ ̧y Nþçz Ÿzºmçtç®Nþ Ò{@æ

9. tuqmy TæTç Tçztçĺy

1. FÌ œçe Nzþ ÂzQNþ Nþç Œçª tðçÞz® ¤çÂNwþÉm NþçÂzÂNþº Ò{@æ
2. F‹ÒçõŒz EœŒç Ìçºç \yČ Tçæ‡yÄçty uÄY纇çºç Nþç œçŒ uNþ®ç@
3. GŒNþç \‹ª ̌½ 1885 ªõ Eç{º ªwn®ì ̌½ 1991 ªõ ÒìF@|
œuºY® ŸÅŒ :
1. Ìî®çzt
| ® Nzþ ̪® ŸNwþuo Nþç Äçoçĺm N{þÌç utQç®y tzoç Ò{?
\. 1. Ìî®çzt| ® Nzþ ̪® ªõ Œ Eu‡Nþ ŸNþçÆ Eç{º Œ Eu‡Nþ E懺z ç ºÒoç Ò{@
2. GÌ Ìª® Äçoçĺm ¤gç ÌìÒçČç Òçzoç Ò{@
3. Ìîº\ Nþy uNþºmõ ̤Nþçz \Tçoy ºÒoy Ò{@
4. LzÌy ÌìÒçČç Äçoçĺm ̤ ªõ GnÌçÒ §ºoç Ò{@
2. ÂzQNþ Œz LzÌç M®çõ NþÒç ÒçzTç uNþ ºç\ªÒõüy Nzþ EçTz Tçztçĺy Nþy ÆçŒ Æç{Nþo uŒºçÂy Ò{?
\. 1. ºç\ªÒõüy Nzþ EçTz Tçztçĺy Nþç uÄÆ砜çb utQçF| œgoç Ò{@
2. œuÅYª Nþy Eçzº œÄ|o Èzum®çå Eç{º œîº¤ Nþy Eçzº uŒºçÂy Æçz§ç Œ\º Eçoy Ò{@
3. Œty ªõ NþçÂz ¤çt Nþy Zç®ç Eç{º œÒçgçõ œº Ì¢zþt ¤çt ªŒçzÒº Ò{@
4. ®z ̤ tzQNþº ÂzQNþ Œz NþÒç ÒçzTç uNþ ºç\ªæÒüz y Nzþ EçTz Tçztçĺy Nþy ÆçŒ - Æç{Nþo uŒºçÂy Ò{@
X Class – HINDI (S/L) 74
 3. ÂzQNþ Œz §åĺçõ Nþçz ¤€ççõ Nþy Gœªç M®çõ ty ÒçzTy?
\. ÂzQNþ Œz §åĺçõ Nþçz ¤€ççõ Nþy Gœªç ty@ M®çõuNþ
1. §åĺ ¤€ççõ Nþy oºÒ LNþ \TÒ uËsº ŒÒë ºÒoz Òø@
2. ¤XYz NÀþçz‡ Eç{º Æçæo ^b Ìz Òçzoz Òø@ GÌy oºÒ §åĺ ^b Ìz §®çŒNþ Eç{º Æçæo Òçz \çoz Òø@
3. §åĺ ¤€ççõ Nþy oºÒ uNþ‡º Ìz Eçoz Eç{º uNþ‡º YÂz \çoz - Òª ŒÒë \çŒoz Òø@
4. Tçztçĺy Œty Nzþ bçœìEçzæ Nþy M®ç uÄÆzÊoçLå Òçz ÌNþoy Òø?
\. 1. Tçztçĺy Nzþ bçœî ŸuÌò Òø@
2. ®z bçœî Œty ªõ uËsº ¿œ ªõ \ªz ÒìL Òø@
3. FŒ bçœìEçzæ ªõ qm - qm ªõ ŒÄyŒoç Gnœ‘ç Òçzoy Ò{@
4. Tçztçĺy Œty Nzþ bçœî Œ®ç - Œ®ç ¿œ TÀÒm Nþº Âzoz Òø@
5. ÂzQNþ Œz ºz Nzþ œuÒ®z Nþy EçÄçã\ Nþçz <ÌæNþÀ çªNþ> NþÒç Ò{@ <ÌæNþÀ çªNþ> Ìz ÂzQNþ Nþç M®ç EçÆ® ÒçzTç?
\. 1. <ÌæNþÀ çªNþ> Ìz ÂzQNþ Nþç Es| >>tîº - tîº>> oNþ ¢{þ \çŒzÄçÂy †ÄuŒ Ò{@
2. uNþÌy Nzþ \yo GÌNzþ EçŒz Nzþ œÒÂz Òy ̧y Ÿçåoçõ ªõ ¢{þÂoç Ò{@
3. GÌy ŸNþçº Ì¢þÂoç œîÄN| þ ºz Nzþ EçŒz Nzþ œÒÂz Òy GŒNzþ œuÒ®çõ Nþy EçÄçã\ tîº - tîº oNþ ¢{þÂoy Ò{@
4. FÌuÂL ÂzQNþ Œz ºz Nzþ œuÒ®z Nþy EçÄçã\ Nþçz ÌæNþÀ çªNþ NþÒç@
6. Tçztçĺy Nþçz ‡yº-Tæ§yº ªçoç Nþy Ìærç M®çõ ty T®y ÒçzTy?
\. 1. ̧y Œut®çå ̪ìü ªõ uÄÂyŒ Òçzoy Ò{@
2. LzÌz uÄÂyŒ Òçzoz ̪® Œut®çõ ªõ Ì槪À , V¤ºçÒb, Gðz\Œç Òçzoy Ò{@
3. ÂzuNþŒ ̪ìü ªõ uÄÂyŒ Òçzoz z ̪® Tçztçĺy ªõ Ì槪À Gtç𠿜 ªõ ºÒoç Ò{@
4. G̪õ V¤ºçÒb ŒÒë ºÒoy Ò{@
5. FÌuÂL TçztÄçºy Nþçz ‡yº - Tæ§yº ªçoç Nþy Ìærç ÂzQNþ Œz ty @
Es|TÀçÒ½®oç - ŸuouNÀþ®ç
1. ÂzQNþ Nþçz Tçztçĺy Nþç \ N{þÌç ÂTç ÒçzTç ?
\. 1. ÂzQNþ Nþy twuÉb ªõ Tçztçĺy Nzþ \ ªõ EªçzV ÆuMo Ò{@þ
2. FÌNzþ œçŒy Nþç Òº LNþ ¤îtå ªÒnĜîm| Ò{@
3. FÌy \ Nþçz ºçª, Âߪm, Ìyoç Eç{º Yçºçõ Äçmçzú Nzþ ÂçzTçõ Œz (¤ÀçÖm, quÞ®, Ä{Ë®, Æîü) uœ®ç Òø@
4. ÂzQNþ FÌ œuÄÞ \ Nþç tÆ|Œ NþºŒz Nzþ uÂL Òy Eç ºÒz Òø@
2. ÂzQNþ Nþy \TÒ oìª Òçzo,z oçz Tçztçĺy Œty Nþç Äm|Œ N{þÌz Nþºoz ? ¤oçFL@
\. ÂzQNþ Nþy \TÒ ªø Òçzoç oçz Tçztçĺy Œty Nþç Äm|Œ FÌ ŸNþçº Nþºoç Òîå uNþ -
1. Tçztçĺy œuoo œçČ Œty Ò{@
2. FÌy Œty Nzþ Nþçºm Yçºçõ Eçzº Òuº®çÂy ¢{þÂy Ò{@
3. GÌNzþ \ ªõ EªçzV ÆuMo Ò{ Eç{º ®Ò \ Eªwo Nzþ ÌªçŒ Ò{@
4. ªæ\yºç, ŸçmuÒoç, Ƥºy, ÌyÂz¿, Tçztçĺy ªçoç Nþy GœŒut®çå Òø@

Eu§Ã®uMo -Ìw\ŒçnªNþoç
1. uNþÌy ®çÞç Nþç Äm|Œ Nþºoz ÒìL EœŒz EŒì§Äçõ Nþçz ŸËoìo Nþyu\L@
\. 1. uœZÂz Ò¡oz ªõ ªø EœŒz ÌҜue®çõ Nzþ Ìçs ŒçTç\ìŒ| ÌçTº tzQŒz T®ç@
2. NwþÉmç Œty œº ¤Œç®ç ®Ò ¤çå‡ ªì^z ¤Òìo œÌæt Eç®ç@
X Class – HINDI (S/L) 75
 3. ªø ÌҜçue®çõ Nzþ Ìçs ŒçÄ œº ŒçTç\ìŒ| Nþçzlgç §y T®ç@
4. ŒçTç\ìŒ| ÌçTº Nþy tçz ŒÒºõ, §TÄçŒ ¤ìò Nþy EÄÆzÊ, ÄÒçå Nþy ŸNwþuo Nþy Æçz§ç tzQNþº ªì^z ¤Òìo ª\ç Eç®ç@
2. Eçæ‡À Nþçz E‘çœîmç| LÄæ §çºo Nþç ‡ç‹®çTçº NþÒÂçŒz ªõ Œut®çõ Nþç ®çzTtçŒ Ã®Oþ Nþyu\L@
\. 1. Eç懟À tzÆ ªõ Tçztçĺy, NwþÉm, oìTæ §üç, œz‘çç Eçut \yÄ Œut®çå ¤Òoy Òø@
2. FŒ Œut®çõ œº ŒçTç\ìŒ| ÌçTº, ŸNþçƪ ¤{º\ z , Èyºçª ÌçTº Ÿç\zMb, \îºçÂç Ÿç\zMb Eçut NþF| ¤çå‡ ¤ŒÄç®z
T®z@
3. FŒ Œut®çõ Eç{º ¤çå‡çõ Nzþ Nþçºm Eç懟À tzÆ ªõ ̧y ŸNþçº Nþy ¢þÌÂõ \{Ìz ‡çŒ, NþœçÌ, o©¤çNîþ, T‘çç Eçut œ{tç
Òçzoy Òø@
4. Eç凟À tzÆ ªõ EŒzNþ ŸNþçº Nþy ¢þÌÂõ œ{tç ÒçzŒz ªõ Œut®çõ Nþç ¤Òìo ®çzTtçŒ Ò{@
5. FÌuÂL Eçå‡À Nþçz E‘çœîmç| LÄæ §çºo Nþç ‡ç‹®çTçº NþÒoz Òø@
ÌçºçæÆ
1. tuqmy TæTç Tçztçĺy ŒçªNþ FÌ ®çÞç Äwðçæo Nzþ ÂzQNþ Nþç œîºç Œçª tðçÞz® ¤çÂNwþÉmç NþçÂzÂNþº Òø@
2. G‹ÒçõŒz \yČ §º Tçå‡yÄçty uÄY纇çºç Nþç œçŒ uNþ®ç@
3. ÂzQNþ Yz‘çF| Ìz ºz ªõ ºç\ªÒõüy \çoz ̪® ¤ºÌço Nzþ utŒçõ ªõ œîºy Òuº®çÂy ¢{þÂy sy @
4. ºç\ªÒõüy Nzþ EçTz œuÅYª Nþy œÄ|o Èzum®çå Eç{º œîº¤ Nþy Æçz§ç uŒºçÂy Ò{@
5. Tçztçĺy Œty ªõ NþçÂz ¤çt Nþy Zç®ç Eç{º œÄ|o œº Ì¢zþt ¤çt ¤Òìo Ììtæ º ÂToz Òø@
6. Œty Nzþ §åĺ uËsº ŒÒë ºÒŒz Nzþ Nþçºm ÂzQNþ Œz GŒNþy oìÂŒç ¤€ççõ Ìz Nþy@
7. Tçztçĺy Œty Nzþ bçœìEçzæ ªõ qm - qm ªõ ŒÄyŒoç Gnœ‘ç Òçzoy Ò{@
8. ÂzQNþ Œz ºz Nzþ œuÒ®çõ Nþy EçÄç\ Nþçz ÌæNþÀ çªNþ NþÒç@
9. ̪ìü ªõ uÄÂyŒ Òçzoz ̪® Tçztçĺy ªõ V¤ºçÒb ŒÒë ºÒy@
10. FÌuÂL G‹ÒçõŒz Tçztçĺy Nþçz ‡yº - Tæ§yº ªçoç Nþy Ìærç ty@
11. FÌy Tçztçĺy Nzþ ob œº EŒzNþ Äyº, rçŒy, Ìç‡ì, Ìæo œ{tç Òçz T®z Òø@
12. FÌy Œty Nzþ \ Nþçz ºçª, Âߪm, Ìyoç Eç{º Yçºçõ Ämçzú (¤ÀçÖm, quÞ®, Ä{Å®, Æîü) Nzþ ÂçzTçõ Œz uœ®ç Ò{@
13. Tçztçĺy Œty Nzþ \ ªõ EªçzV ÆuMo Ò{@
14. ÂzQNþ Œ®y - Œ®y EçÆçEçzæ Ìz Tçztçĺy Nzþ tÆ|Œ Nzþ uÂL Eç®ç Ò{@

10. Œyuo tçzÒz

ºÒyª Nþç œuºY® :
1. ºÒyª Nþç œîºç Œçª QçŒQçŒç E£tì ºÒyª sç@
2. \yČNþç 1556 - 1626
3. ºÒyª ÌoÌF|, ¤ºÄ{, Œçu®Nþç §zt, Eçut GŒNþy ŸuÌò ºYŒçLå Òø@
4. Äz ENþ¤º Nzþ uªÞ, ªæÞy Eç{º Ÿ‡çŒ ÌzŒçœuo §y sz@
u¤Òçºy Nþç œuºY® :
1. \yČNþç 1595- 1663
2. FŒNzþ tçzÒz ŒyuoœºNþ Òø@
3. <u¤Òçºy ÌoÌF|> GŒNþy ŸuÌò ºYŒç Ò{@
4. GŒNzþ tçzÒz TTº ªõ ÌçTº §º tzŒz ÄçÂz Òø@
X Class – HINDI (S/L) 76
 œuºY® ŸÅŒ :
1. ºÒyª Nzþ EŒìÌçº ÌXYz uªÞ Nþy œÒYçŒ Nþ¤ Òçzoy Ò{?
\. 1. Ìæœuð ºÒŒz œº ̤ ÂçzT Òªçºz œçÌ Eçoz Òø@
2. Ìæœuð QçzŒz œº ̤ ÂçzT Òªõ ZçzgNþº YÂz \çoz Òø@
3. uĜuð Nzþ ̪® Ìçs ºÒŒzÄçÂç Òy ÌXYç uªÞ Ò{@
4. FÌuÂL ̀çz uªÞ Nþy œÒYçŒ uĜuð ªõ Òçzoy Ò{@
2. <ÌçåY>z Æ£t Nþç M®ç Es| Ò{?
\. ÌçåY>z Æ£t Nþç Es| ̀çç Ò{@
3. œçŒy T®z Œ H¤º{, ªçzoy ªçŒìÊ YîŒ - œæuMo Nþç §çÄ ¤oçFL@
\. 1. œçŒy Nþç Es| Ò{ YªNþ, ŸuoÉeç, \ @
2. œçŒy (YªNþ) ŒÒë oçz ªçzoy ªîÁ®ÒyŒ ¤Œoç Ò{@
3. œçŒy (ŸuoÉeç) ŒÒë oçz ªŒìÉ® Nþç \yČ îs| Ò{@
4. œçŒy (\Â) uªÂç®z u¤Œç YîŒç ¤zNþçº Ò{@
4. uNþÌNzþ uªÂŒz œº ªŒìÉ® œçT Òçz \çoç Ò{?
\. 1. ªçtNþ œtçs| QçŒz Ìz ªŒìÉ® œçT Òçz \çoç Ò{@
2. ÂzuNþŒ NþŒNþ (ÌçzŒç) uªÂŒz Ìz ªŒìÉ® GÌÌz §y Eu‡Nþ œçT Òçz \çoç Ò{@
3. ªŒìÉ®çõ œº ªçtNþ œtçsçzú Nzþ ŒÆç Nþç Ÿ§çÄ Nþª ̪® ºÒoç Ò{@
4. ÂzuNþŒ ÌçzŒz Nzþ ŒÆz Nþç Ÿ§çÄ \yČ §º ºÒoç Ò{@
5. u¤Òçºy Œz Œº Nþy oìŒç uNþÌÌz Nþy Ò{?
\. 1. u¤Òçºy Œz Œº Nþy oìÂŒç ŒÂ Nzþ œçŒy Ìz Nþy Ò{@
2. ŒÂ Nþç œçŒy u\oŒç ŒyYz ÒçzNþº YÂoç Ò{ GoŒç Òy Hœº Geoç Ò{@
3. FÌy ŸNþçº Œº u\oŒç uČªÀoç Ìz ºÒoç Ò{ GoŒç GXY ËsçŒ œçoz Òø@
6. u¤Òçºy Nzþ EŒìÌçº Ã®uMo Nþçz N{þÌç ÒçzŒç YçuÒL?
\. 1. u¤Òçºy Nzþ EŒìÌçº Ã®uMo Nþçz uČªÀoç Ìz ÒçzŒç YçuÒL@
2. ŒÂ Nþç œçŒy u\oŒç ŒyYz ÒçzNþº YÂoç Ò{ GoŒç Òy Hœº Geoç Ò{@
3. GÌy ŸNþçº Ã®uMo u\oŒç uČªÀoç Ìz ºÒoz Òø GoŒç GXY ËsçŒ œçoz Òø@
Es|TÀçÒ½®oç - ŸuouNÀþ®ç
1. Œyuo ÄYŒçõ Nþç Òªçºz \yČ œº M®ç Ÿ§çÄ Òçzoç Ò{?
\. 1. Œyuo ÄYŒçõ Ìz Òªªõ Œ{uoNþ Tìmçõ Nþç uÄNþçÌ Òçzoç Ò{@
2. Œyuo ÄYŒ Òªõ NþgìL ÂToz Ò{@ ÂzuNþŒ ÌçzYŒz œº Eªwo Nzþ ÌªçŒ ÂToz Òø@
3. FŒÌz ªŒìÉ® Ìt½Tmì Ì朑ç Òçzoç Ò{@
2. ÄËoì uÄuŒ®çzT Nþy twuÉb Ìz LNþ Nzþ ËsçŒ œº GÌÌz Eu‡Nþ ÄËoìLå QºytŒç eyNþ ŒÒë Ò{@ M®çõ?
\. 1. uNþÌy §y Yy\ Nþçz EçÄÅ®Nþoç Ìz Eu‡Nþ œçŒz Nþç uÄYçº eyNþ ŒÒë@
2. YçÒz ‡Œ, ÄËoì, NþŒNþ NìþZ §y Òçz, EçÄÅ®Nþoç Ìz ¤äjNþº QºytŒç ÒçuŒNþçºNþ Ò{@
3. FÌÌz LNþ ŸNþçº Nþç œçTœŒ utªçT œº ÌÄçº Nþºoç Ò{@
X Class – HINDI (S/L) 77
 Eu§Ã®uMo -Ìw\ŒçnªNþoç
1. ºÒyª Œz \ Nzþ ªÒnÄ Nzþ ¤çºz ªõ M®ç ¤oç®ç Ò{?
\. ºÒyª Œz œçŒy Æ£t Nþç Ÿ®çzT YªNþ, ŸuoÉeç Eç{º \ Eçut Esçz| ªõ uNþ®ç@
1. ªŒìÉ® Nzþ \yČ ªõ œçŒy Nþç ¤gç ªÒnÄ Ò{@ œçŒy Nzþ u¤Œç ̤ Æ Ò{@
2. œçŒy (YªNþ) ŒÒë oçz ªçzoy ªîÁ®ÒyŒ ¤Œoç Ò{@
3. œçŒy (ŸuoÉeç) ŒÒë oçz ªŒìÉ® Nþç \yČ îs| Ò{@
4. œçŒy (\Â) uªÂç®z u¤Œç YîŒç ¤zNþçº Ò{@
2. u¤Òçºy Œz ÌçzŒz Nþy oìÂŒç ‡oîºz Ìz M®çõ Nþy ÒçzTy?
\. 1. ÌçzŒz Eç{º ‡oîºz tçzŒçõ Ìz ªŒìÉ® ªõ ŒÆç œ{tç Òçzoç Ò{@
2. ‡oîºz QçŒz Ìz ªŒìÉ® ªõ ŒÆç œ{tç Òçzoç Ò{@
3. ÌçzŒç uªÂŒz Ìz ªŒìÉ® ªõ GÌÌz §y Eu‡Nþ ŒÆç œ{tç Òçzoç Ò{@
4. ‡oîºz Ìz œ{tç ÒìEç ŒÆç sçzgç ̪® ºÒoç Ò{ ÂzuNþŒ ÌçzŒz Ìz œ{tç ÒìEç ŒÆç \yČ §º ºÒoç Ò{@
5. FÌuÂL u¤Òçºy Œz ÌçzŒz Nþy oìÂŒç ‡oîºz Ìz Nþy ÒçzTy@
ÌçºçæÆ
ºÒyª Nzþ Œyuo tçzÒz :
1. ºÒyª Nþç œîºç Œçª QçŒQçŒç E£tì ºÒyª sç@
2. GŒNþç \yČNþç 1556 - 1626 sç@
3. ºÒyª ÌoÌF|, ¤ºÄ{ Œçu®Nþç §zt Eçut GŒNþy ŸuÌò ºYŒçLå Òø@
4. Äz ENþ¤º Nzþ ªæÞy Eç{º Ÿ‡çŒ ÌzŒçœuo §y sz@
ºÒyª \y NþÒoz Òø uNþ
1. Ìæœuð ºÒŒz œº ̤ ÂçzT Òªçºz œçÌ Eçoz Òø@
2. Ìæœuð QçzŒz œº ̤ ÂçzT Òªõ ZçzgNþº YÂz \çoz Òø@
3. uĜuð Nzþ ̪® Ìçs ºÒŒzÄçÂç Òy ÌXYç uªÞ Ò{@
4. ̀çz uªÞ Nþy œÒYçŒ uĜuð ªõ Òçzoy Ò{@
5. ̤ ÂçzT œçŒy Nþçz ºQŒç YçuÒL@ œçŒy Nþç Es| Ò{ YªNþ, ŸuoÉeç Eç{º \ Eçut@
6. œçŒy (YªNþ) ŒÒë oçz ªçzoy ªîÁ®ÒyŒ ¤Œoç Ò{@
7. œçŒy (ŸuoÉeç) ŒÒë oçz ªŒìÉ® Nþç \yČ îs| Ò{@
8. œçŒy (\Â) uªÂç®z u¤Œç YîŒç ¤zNþçº Ò{@
u¤Òçºy Nzþ tçzÒz :
NþuÄ œuºY® :
1. u¤Òçºy Nþç \yČ Nþç 1595-1663 sç@
2. FŒNzþ tçzÒz ŒyuoœºNþ Òø@
3. <u¤Òçºy ÌoÌF|> GŒNþy ŸuÌò ºYŒç Ò{@
4. GŒNzþ tçzÒz TçTº ªõ ÌçTº §º tzŒÄz çÂz Òø@
u¤Òçºy \y NþÒoz Òø uNþ
1. ªçtNþ œtçs| QçŒz Ìz ªŒìÉ® œçT Òçz \çoç Ò{@
2. ÂzuNþŒ NþŒNþ (ÌçzŒç) uªÂŒz Ìz ªŒìÉ® GÌÌz §y Eu‡Nþ œçT Òçz \çoç Ò{@
3. ªŒìÉ®çõ œº ªçtNþ œtçsçzú Ìz EçŒzÄçÂz ŒÆz Nþç Ÿ§çÄ Nþª ̪® ºÒoç Ò{@
X Class – HINDI (S/L) 78
 4. ÂzuNþŒ ÌçzŒz Ìz Eç®z ŒÆz Nþç Ÿ§çÄ \yČ §º ºÒoç Ò{@
5. u¤Òçºy Œz Œº Nþy oìÂŒç ŒÂ Nzþ œçŒy Ìz Nþy Ò{@
6. ŒÂ Nþç œçŒy u\oŒç ŒyYz ÒçzNþº YÂoç Ò{, GoŒç Òy Hœº Geoç Ò{@
7. FÌy ŸNþçº Œº u\oŒç uČªÀoç Ìz ºÒoz Òø, GoŒç GXY ËsçŒ œçoz Ò{@
œueo œù / tçzÒz
D NþuÒ ºÒyª Ìæœuð ÌTz, ¤Œo ¤Òìo ¤Òì ºyo @
u¤œuo NþÌç{by \z NþÌz, ozF| ÌçåYz ªyo@@
1. ºÒyª Nzþ EŒìÌçº ÂçzT uNþÌNzþ uÂL uºËoç ¤çå‡oz Òø? ( B )
A) Ÿzª B) Ìæœuð C) œjçF| D) ÄËoì
2. ̀çz uªÞ Nþçz œÒY猌z Nþy NþÌç{by M®ç Ò{? ( C )
A) œìl® B) ¤ìuò C) uĜuð D) ‡Œ
3. <ÌçåY>z Æ£t Nþç Es| M®ç Ò{? ( C )
A) ^îez B) Næþ\îÌ C) ̀çz D) ‡ŒÄçŒ
4. uĜuð ªõ Nþç{Œ Ìçs ºÒoç Ò{? ( A )
A) ÌXYç uªÞ B) ‡ŒÄçŒ uªÞ C) ËÄçs| uªÞ D) gºœçzNþ uªÞ
5. <ÌTz> Æ£t Nþç œ®ç|® Æ£t M®ç Ò{? ( D )
A) œºç®ç B) ̀çç C) uªÞ D) EœŒç
NþŒNþ - NþŒNþ oø Ìç{ TìŒy, ªçtNþoç Eu‡NþçF@
GuÒ QçL ¤ç{ºçF \T, FuÒæ œçL ¤ç{ºçF@@
1. uNþ̪õ ªçtNþoç Ìç{ TìŒç Eu‡Nþ ºÒoç Ò{? ( B )
A) ‡oîºz B) NþŒNþ C) QçŒz D) ¢þÂ
2. uNþÌNþçz QçŒz Ìz Eçtªy ªtÒçzÆ Òçzoz Òø? ( A )
A) ‡oîºz B) NþŒNþ C) ̲þº D) ¢þÂ
3. NþŒNþ Æ£t Nþç Es| M®ç Ò{? ( C )
A) œzg B) ‡oîºz C) ÌçzŒç D) ªçtNþoç
4. uNþÌNþçz œçŒz Ìz Òy Eçtªy ªtÒçzÆ Òçzoz Òø? ( C )
A) ‡oîºz B) ¢þ C) ÌçzŒç D) ¢þÂ
5. FÌ tçzÒz ªõ <\T> Æ£t Nþç Es| M®ç Òø? ( B )
A) œ{tç ÒçzŒç B) ÌæÌçº C) ¢þ D) ÌçzŒç

11. \ Òy \yČ Ò{
1. ÌÄzq
| m ªõ M®ç ¤oç®ç T®ç ?
\. LNþ utŒ ̪çYçº œÞ ªõ LNþ Q¤º ŸNþçuÆo ÒìF| uNþ ÌÄzq| m ªõ ¤oç®ç T®ç uNþ œwáÄy œº uŒºæoº œçŒy Nþy Nþªy Òçzoy
\ç ºÒy Ò{@
2. Ÿçz.tyœzÆ Nzþ ÒçzÆ M®çõ Gäg
ä T®z ?
\. 1) Ÿçz. tyœzÆ ¤TyYz ªõ ¤{eNþº EçNþçÆ Nþy Eçzº tzQNþº NìþZ ÌçzY ºÒz sz@
2) EYçŒNþ GŒNþy Œ\º LNþ ®çŒ œº œgy, \çz ŒçYoç ÒìEç œwáÄy Nþy Eçzº Eç ºÒç sç@
3) œwáÄy œº Goºoz - Goºoz ÄÒ œìŒ: EçNþçÆ Nþy Eçzº ªìg T®ç@
4) ®çŒ Nþç EçŒç - \çŒç tzQNþº Ÿçz.tyœzÆ Nzþ ÒçzÆ Gg T®z@
X Class – HINDI (S/L) 79
 3. \çÌîÌy ®çŒ Ìz M®ç oçnœ®| Ò{?
\. 1) \çÌîÌy ®çŒ Ìz oçnœ®| Ò{ uNþ §îuª œº Tì›o ¿œ Ìz Òªçºz ºqm Ì椇æ y uÄÊ® Âz \çŒz Nzþ GñzÅ® Ìz Eçoz Òø@
2) Äz §îuª œº ÒªÂç §y Nþº ÌNþoz Òø@
3) LzÌç Eu‡Nþoº uĺçz‡y ÂçzT Nþºoz Òø@
4. ªçŒÄçNwþuo Eæouºq®çÞy NþÒçå Ìz Eç®z sz ?
\. 1) ªçŒÄçNwþuo Eæouºq®çÞy §îuª Ìz LNþ ŸNþçÆÄÊ| tîº Nzþ TÀÒ Ìz Eç®z sz @
2) Äz LNþ uªÆŒ Nzþ oÒo EçL sz@
5. Äz œwáÄy œº M®çõ Eç®z sz ?
\. 1) GÌ uÄuYÞ TÀÒ Nzþ \ ªõ uÄÊçmìEçzæ Nzþ uªÂ \çŒz Nzþ Nþçºm \Òºy Òçz T®ç Ò{@
2) GÌ \ Nþç Gœ®çzT NþºŒz Ìz ªÒçªçºy ¢{þ TF|@
3) GÌÌz ÄÒçå Nzþ ÂçzT ªºŒz ÂTz@
4) §îuª Nþy uÄÆç \ ºçÆy Nþy NìþZ ªçÞç YìºçNþº Âz \çŒz Nzþ uÂL Äz EçL sz@
6. GŒNþy Ÿçs|Œç M®ç sy ?
\. 1) GŒNþy Ÿçs|Œç ®Ò Ò{ uNþ
2) Eçœ ÂçzT Òª Eæouºq \ÂYçzºçõ Nþçz ªç¢þ Nþº tõ@
3) Eçœ EœŒz \ÂçÆ®çõ Nþçz Ìç¢þ Eç{º Ììºuqo ºQõ@
4) ŒÒë oçz, Eçœ Nþçz §y Òªçºy oºÒ \ÂYçzº ¤ŒŒç œgz@æ
Es|TÀçÒ½®oç - ŸuouNÀþ®ç
1. Òªçºz \yČ ªõ \ Nþç M®ç ªÒnÄ Ò{ ?
\. Òªçºz \yČ ªõ \ Nþç ªÒnÄ FÌ ŸNþçº Ò{ uNþ
1) \ Ҫçºz \yČ Nþç LNþ ŸªìQ Eç‡çº Ò{@
2) \ Nzþ u¤Œç ªçŒÄ Eç{º \yÄ ºçuÆ®çõ Nþç EuËonÄ Òy ŒÒë Ò{@
3) Òªçºz uÂL EçÄÅ®Nþ EçÒçº œtçsçzzú Nzþ GnœçtŒ ªõ \ Nþç ªìP® œçÞ Ò{@
2. ‡ºoy œº Òº uÒËÌz ªõ \ Ò{, uNæþoì ËÄXZ \ Nþy ªçÞç ¤Òìo Nþª Ò{@ LzÌy uËsuo ªõ \ Nþç Ìt윮çzT N{þÌz
NþºõTz?
\. ‡ºoy œº Òº uÒËÌz ªõ \ Ò{, uNþ‹oì Æìò \ Nþy ªçÞç ¤Òìo Nþª Ò{@ FÌ uËsuo ªõ \ Nþç Ìt윮çzT FÌ ŸNþçº
NþºõTz uNþ
1) œz®\ Nþçz ŸtîÊm Ìz ¤YçNþº uÄuŒ®çzT Nþºõ@
2) œÒÂz ËÄXZ \ Nþçz Èòç Ìz Ìæºqm Nþºõ@
3) ËÄXZ \Â Nzþ Ïççzoçõ Nþy Äwuò Nþºõ@
4) \ Ìæºqm Nzþ oºyNþçõ Nþy Äwuò Nþºõ@
Eç) œçe œuäjL@ E¥®çÌ Nþç®| Nþyu\L@
1. Òªçºz Vº œÒìY
å ŒzÄçÂz \ Nþç Gœ®çzT Òª uNþÌNzþ uÂL Nþº ºÒz Òø?
\. Òªçºz Vº œÒìYå ŒzÄçÂz \ Nþç Gœ®çzT FÌNzþ uÂL Nþº ºÒz Òø uNþ
1) 10% œçŒy Nþçz ºÌçzF| Vº ªõ uÄuŒ®çzT Nþºoz Òø@
2) ŒÒçŒz Eç{º Æç{Yç® Nzþ Nþçªçõ ªõ 40% oNþ œçŒy Nþç uÄuŒ®çzT uNþ®ç \çoç Ò{@
3) Nþœgçõ Nzþ ‡çzŒz ªõ 15% - 20% œçŒy Nþç Gœ®çzT Nþºoz Òø@
4) ÄçҌçõ Nþy Ì¢þçF| œzg - œç{‡çõ Eç{º \çŒÄºçõ Nzþ œçŒ - œçzÊm Nzþ uÂL §y \ Nþç Gœ®çzT Nþºoz Òø@
X Class – HINDI (S/L) 80
 2. \ Nþy ÌªË®ç §uÄÉ® ªõ M®ç uĜuð®çå Âç ÌNþoy Òø?
\. \ Nþy ÌªË®ç §uÄÉ® ªõ FÌ ŸNþçº Nþy EçœtçLå Âç ÌNþoy Ò{ uNþ
1) \Â ÌæNþb Eçoç Ò{@
2) Òº œçåY ªõ Ìz LNþ îuMo Nþçz œz®\ uªÂŒç EÌæ§Ä ÒçzTç@
3) u¤\Ây Nþy ÌªË®ç §y Gnœ‘ç Òçzoy Ò{@
4) Æìò œçŒy Œ uªÂŒz Ìz NþF| ¤yªçuº®çå ¢{þ ÌNþoy Òø@
3. \ Nþy ̪ˮç Nþç ̪ç‡çŒ M®ç Ò{?
\. \ Nþy ̪ˮç Nzþ ̪ç‡çŒ FÌ ŸNþçº Ò{æ uNþ
1) ̤ Ìz œÒÂz Òªõ EœŒz - EœŒz Vºçõ ªõ \ Nzþ Gœ®çzT Nþçz uŒ®æuÞo Nþºõ@
2) ÄÊç| Nzþ œçŒy Nþçz NþF| ËsçŒçõ œº Ìæºqm Nþºõ@
3) ÄÊç| Nzþ uÂL œzg - œç{‡çõ Nþçz GTç®õ@
4) œyŒz Nzþ œçŒy Nþçz ŸtîuÊo Œ Nþºõ@

Eu§Ã®uMo -Ìw\ŒçnªNþoç
E) FŒ ŸÅŒçõ Nzþ Gðº oyŒ-Yçº œæuMo®çõ ªõ uÂuQL@
1. <<\ Òy \yČ Ò{@>> ÆyÊ|Nþ Ìz EçœNþç M®ç Eu§Ÿç® Ò{?
\. 1) \ Ҫçºz \yČ Nþç LNþ ŸªìQ Eç‡çº Ò{@
2) \ Nzþ u¤Œç ªçŒÄ Eç{º \yÄ ºçuÆ®çõ Nþç EuËonÄ Òy ŒÒë@
3) Òªçºz uÂL EçÄÅ®Nþ EçÒº œtçsçzæ| Nzþ GnœçtŒ ªõ \ Nþç ªìP® œçÞ Ò{@
FÌuÂL Òª NþÒ ÌNþoz Òø uNþ <<\ Òy \yČ Ò{>> ÆyÊ|Nþ En®æo Gœ®ìMo Ò{@
2. \ Ïççzoçõ Nzþ ºQºQçÄ Nzþ ¤çºz ªõ Eçœ M®ç Ìì^çÄ tzŒç YçÒõT?
z
\. ªzºz Ìì^çÄ ®z Òø uNþ
1) uÄÊ{Âz œtçs| \ Ïççzoçõ ªõ Œ ¤ÒçÄõ@
2) Œut®çõ Nzþ œçŒy Nþçz ºçzNþŒz Nzþ uÂL Eu‡Nþ ¤çå‡çõ Nþç uŒªç|m Nþºõ@
3) §îuªTo \ - §ægçº ¤jçŒz Nþç Ÿ®çÌ Nþºõ@
4) ÄÊç| Nzþ œçŒy Nþçz NþF| ËsçŒçõ œº Ìæºqm Nþºõ@
\ Òy \yČ Ò{ (ÌçºçæÆ)
ÂzQNþ œuºY® : <<\ Òy \yČ Ò{>> NþÒçŒy Nzþ NþÒçŒyNþçº Èy ŸNþçÆ Ò{@æ FÌ NþÒçŒy Nzþ ûçºç \yČ ªõ \ Nzþ
ªÒnÄ Nzþ ¤çºz ªõ NþҌç YçÒoz Òø@ ŸËoìo œçe <<ÌæYçº ªç†®ªçõ Nzþ uÂL uÄrçŒ>> ŒçªNþ œìËoNþ Ìz u®ç T®ç Ò{@
ÌçºçæÆ
1) 21 Äë Æoç£ty E¤ ̪ç›o ÒçzŒÄz çÂy sy Eç{º 22 Äë Æoç£ty Nþç Ÿçºæ§ ÒìEç Ò{@ ÂçzT ÌìQ - Æçæuo Ìz ºÒoz Òø@
2) EYçŒNþ LNþ utŒ ̪çYçº œÞçõ ªõ LNþ Q ã ¤º ŸNþçuÆo ÒìF| uNþ ÌÄzq| m ªõ ¤oç®ç T®ç uNþ œwáÄy œº uŒºæoº œçŒy
Nþy Nþªy Òçzoy \ç ºÒy Ò{@
3) Ÿçz.tyœzÆ Eç{º Ÿçz.uÄNþçÌ FÌy ̪ˮç Nzþ Ò ªõ ºo Òø@
4) EYçŒNþ GŒNþy Œ\º ŒçYoç ÒìEç œwáÄy Nþy Eçzº EçŒzÄçÂz LNþ ®çŒ œº œgy@
5) FÌNzþ ¤çºz ªõ NìþZ Œ ̪^ ªõ EçŒz œº EœŒz uªÞ Ÿçz. uÄNþçÌ Nþçz ¢þçzŒ NþºNzþ EœŒz Vº ¤ìÂçNþº Ìçºy ¤ço ¤oç®ë@
6) FŒ ¤çoõ ÌìŒNþº Ÿçz.uÄNþçÌ Nþçz [®çtç EçÅY®| ŒÒyæ ÒìEç@ M®çõuNþ G‹Òõ uÄÅÄçÌ Ò{ uNþ FÌ EŒæo ¤ÀÒª½ çæg ªõ uNþÌy
Œ uNþÌy TÀÒ œº \yÄ \¿º Ò{@
X Class – HINDI (S/L) 81
 7) tì¤çºç ÄÒ ®çŒ GÌ ¤çT ªõ GoºŒz Ìz EçÅY®| Ìz tzQNþº tçzŒçõ ÌçzYŒz ÂTz uNþ ®Ò ®çŒ ®Òçå M®çõ Goºç ? FÌ ŸNþçº
œwáÄy Nþç Y²þº ÂTçŒz Nþç M®ç ªo¤ Òçz ÌNþoç Ò{ ? M®ç ®Ò NþçzF| \çÌîÌy ®çŒ Ò{?
8) FoŒz ªõ GÌ ®çŒ Ìz LNþ ªçŒÄçNwþuo ¤çÒº EçNþº ¤çzŒz ÂTç uNþ Ò{Â@z Òª ÂçzT FÌ TÀÒ Ìz LNþ ŸNþçÆ ÄÊ| tîº Nzþ
LNþ TÀÒ Nzþ ÄçÌy Òø@ Òª ÂçzT ®Òçå LNþ uªÆŒ Nzþ oÒo EçL Òø@
9) GÌ Eæouºq®çÞy Œz NþÒç uNþ Òªçºz TÀÒ Nþç \ \ÒºyÂç ÒçzŒz Nzþ Nþçºm ªÒçªçºy ¢{þ Nþº ÂçzT ªºŒz ÂTz@ FÌuÂL
EœŒz TÀÒ Nzþ ÂçzTçõ Nþy ºqç NþºŒz Nzþ uÂL §îuª œº Ìz sçzgy ªçÞç \ YìºçNþº Âz \çoz Òø@
10) Eæouºq ®çÞy Nzþ YÂz \çŒz Nzþ ¤çt EYçŒNþ Ÿçz.tyœzÆ Eç{º Ÿçz.uÄNþçÌ Nþy Œ\º LNþ ÄËoì œº œgy@ GÌ œº uÂQç
sç uNþ Eçœ ÂçzT Òª Eæouºq \ÂYçzºçõ Nþçz ªç¢þ Nþºõ@ EçœÌz Ÿçs|Œç Ò{ uNþ Eçœ EœŒz \ÂçÆ®çõ Nþçz Ìç¢þ Eç{º Ììºuqo
ºQõ, oçuNþ EçœNþçz §y Òªçºy oºÒ \ÂYçzº Œ ¤ŒŒç œgz@
12. ‡ºoy Nzþ ÌÄç - Eæouºq Nzþ \Äç¤
œuºY® ŸÅŒ œwÉe ÌæP®ç : 71
1. uŒºqºçõ Nþçz Ìçqº ¤ŒçŒz Nzþ uÂL ̺Nþçº ûçºç M®ç - M®ç Nþtª Geç®z \ç ºÒz Òø?
\. uŒºqºçõ Nþçz Ìçqº ¤ŒçŒz Nzþ uÂL ̺Nþçº ûçºç uŒ©ŒuÂuQo Nþtª Geç®z \ç ºÒz Òø@
1) utŒ §º Nþçª NþºŒzÄçÂz uŒºqºçõ Nþçz Ìçqº ¤ŒçŒz Nzþ uÂL TçåÄ - TçåÄ ªõ <<Ÿç{j - uÆqç Nzþ‹ü>> Qçz Nþº ºço
Nzþ ̪® ªõ œjç®y \ç ºÒy Ò{@
2) uŒºqº ªuÒÂçEçzæ Nþçz Ìçqº ¤ŒçŒz Nzþ uÂL <Ìçqº §çºo> Nþç®|NþÀ ª ûçºç Eqº rçŒ ut®ç \ç ºÒç Ò{@
3) <Eqºtyu›o> Nþç®|NþÀ ª ûçºç TçåÄ - TçåÄ ªõ ÌçæËNwþuoNþ Nþç®|NþÀ ªçõ, NþÂç \çoçEçzæ Eç{º §çÊmçõ Nzþ ûçºç Ìçqºoç Nþç
ªÒnÄ Ìª^ç®ç \ç ºÒç Ò{@
2. LNþ ZçÞ ªõ Nþç{Œ - Nþç{Œ Ìz ªÒnĜîm| Tìm ÒçzŒz YçuÒL ?
\. LNþ ZçÞ ªõ uŒ©Œ uÂuQo Tìm ÒçzŒz YçuÒL@
1) ZçÞ Nþçz ̪® Nþç Ìt윮çzT NþºŒç YçuÒL@
2) ZçÞ Nþçz EŒìÆç̌ Nþç œçŒ NþºŒç YçuÒL@
3) ZçÞ Nþçz œjçF| ªõ uŒºæoº œuºÈªy ºÒŒç YçuÒL@
4) ZçÞçõ Nþçz Tì¿\y Nþy Eçrç Nþç œçŒ Nþºoz ÒìL ¤gçõ Nþç Eçtº NþºŒç YçuÒL@
3. LNþ ZçÞ Nzþ ¿œ ªõ uÄNþuÌo §çºo Nzþ ËěŒ Nþçz ÌçNþçº NþºŒz Nzþ uÂL Òªõ M®ç - M®ç NþºŒç YçuÒL?
\. LNþ ZçÞ Nzþ ¿œ ªõ uÄNþuÌo §çºo Nzþ ËěŒ Nþçz ÌçNþçº NþºŒz Nzþ uÂL Òªõ uŒ©ŒuÂuQo Nþtª GeçŒz YçuÒL :
1) ZçÞ Nþçz ÒªzÆç œjçF| ªõ Qî¤ uŒºæoº œuºÈª NþºŒç YçuÒL@
2) ZçÞ Nþçz EœŒz \yČ ªõ LNþ Âß® ¤Œç ÂzŒç YçuÒL@
3) Œ{uoNþ ªîÁ®çõ Nþçz TÀÒm NþºŒç YçuÒL@
4) Zìcy Nzþ utŒçõ ªõ Tºy¤ Eç{º ÌìućçEçzæ Ìz ÄæuYo ¤€ççõ Nþçz œjçŒz Nþç Nþçª Nþºõ@
4. §çºo Nþçz §ÀÉbçYçº Ìz ªìOþ NþºçŒz ªõ ZçÞçõ Nþç M®ç ®çzTtçŒ Òçz ÌNþoç Ò{?
\. §çºo Nþçz §ÀÉbçYçº Ìz ªìMo NþºçŒz ªõ ZçÞçõ Nþç ®çzTtçŒ uŒ©Œ ŸNþçº Òçz ÌNþoç Ò{@
1) ÌçÄ|\uŒNþ \yČ ªõ §ÀÉbçYçº uŒªî | Œ Nzþ uÂL îçœNþ EçætçzŒ Nþy EçÄÅ®Nþoç Ò{@
2) ®Ò EçætçzŒ EœŒz Vº Eç{º œçeÆçÂç Ìz Òy Ÿçºæ§ NþºŒç YçuÒL@
3) §ÀÉbçYçº uŒªîÂ| Œ ªõ ZçÞçõ Nþçz oyŒ ŸNþçº Nzþ ÂçzT ÌÒç®Nþ uÌò Òçz ÌNþoz Òø@
1. ªçoç 2. uœoç 3. ŸçsuªNþ uÄùç® Nzþ uÆqNþ@
4) FŒNzþ Ìçs ZçÞçõ Nþçz §ÀÉbçYçº ªìMo \yČ Nþç uŒÄç|Ò Nþºõ@

X Class – HINDI (S/L) 82

 œwÉe ÌæP®ç : 72
5. ¤€ççõ Nzþ uÂL bzÌy sç}ªÌ Nþç ÌætÆ
z M®ç Ò{?
\. ¤€ççõ Nzþ uÂL bzÌy sç}ªÌ Nþç ÌætÆz ®Ò Ò{ uNþ
1) Äz \çz §y œjz,æ †®çŒ Ìz œjz@æ
2) ªzҌo Nþºõ Eç{º Âß® Ÿç›o NþºŒz oNþ »Nzþ ŒÒë@
3) \çz G‹Òõ œÌæt Ò{, G̪õ EœŒç \y - \çŒ ÂTç tõ@
4) Nþªº NþÌNþº o{®çºy Nþºõ@ Ì¢þÂoç EÄÅ® GŒNzþ Nþtª YîªT
z y@
6. bzÌy sç}ªÌ Nþçz <EuSŒ- œìÞy> Nþç GœŒçª M®çõ ut®ç T®ç ÒçzTç ?
\. bzÌy sç}ªÌ Nþçz <EuSŒ - œìÞy> Nþç GœŒçª FÌuÂL ut®ç T®ç ÒçzTç uNþ
1) bzÌy sç}ªÌ Œz EœŒy ªzҌo, ÂTŒ Eç{º twj - uŒÅ®Y Ìz œì»Ê ÄY|ËÄ ÄçÂz qzÞ ªõ Ì¢þÂoç Ÿç›o Nþy@þ
2) bzÌy sç}ªÌ ºqç EŒì̇ æ çŒ Eç{º uÄNþçÌ ÌæTeŒ (gy.Eçº.gy.Eçz) Nzþ EuSŒ - 5 Nþç®|NþÀ ª Nþy uŒtzÆNþ ¤Œë@
3) G‹ÒçõŒz tzÆ Nzþ ŸªìQ uª\çF Ÿç}\Mz b Nþy œÒÂy ªuÒÂç ¤ŒŒz Nþç Tç{ºÄ Ÿç›o uNþ®ç@
4) o§y Ìz bzÌy sç}ªÌ Nþçz <EuSŒ - œìÞy> Nþç GœŒçª ut®ç T®ç@

Es|TÀçÒ½®oç - ŸuouNÀþ®ç
E) ŸÅŒçõ Nzþ Gðº tyu\L@
1. L.œy.\z. E£tì NþÂçª \{Ìz NìþZ Eç{º ªÒçœì»Êçõ Nzþ Œçª ¤oçFL@
\. 1) L.œy.\z. E£tÂì NþÂçª \{Ìz Eæouºq uÄrçŒ Nzþ NìþZ Eç{º ªÒçœì»Êçõ Nzþ Œçª FÌ ŸNþçº Òø @
1. TzÂyu®çz 2. ®îuºTTçuºŒ 3. ŒyÂEçª|Ëb~çæ T 4. Ÿçz. ÌoyʇçČ 5. gç}. uÄNÀþª Ìçºç¤çF 6. gç}. ªç‡ÄŒ Œç®º
2. L.œy.\z E£tì NþÂçª Eç{º bzÌy sç}ªÌ ªõ EçœNþçz ̤Ìz EXZy ¤ço Nþç{Œ-Ìy ÂTy Eç{º M®çõ?
\. 1) ®z tçzŒçõ Òy ªzҌo, ÂTŒ, twj - uŒÅY® Nzþ Tìm Ìz Ì朑ç Òø@þ
2) EœŒz F‹Òy Tìmçõ Nzþ Nþçºm ®z tçzŒçõ Ì¢þÂoç Nzþ G€ç uÆQº oNþ œÒìYå @z
3) FÌuÂL L.uœ.\z. E£tì NþÂçª Eç{º bzÌy sç}ªÌ ªõ Gœ®ìM| o ¤çoõ ªì^z ̤Ìz EXZy ÂTyæ@ M®çõuNþ F‹Òë Tìmçõ Ìz
ªÒçŒ œì»Ê ¤Œ T®z Òø@
Eç) œçe œuäjL@ E¥®çÌ Nþç®| Nþyu\L@
1. L.œy.\z. E£tì NþÂçª Nþç ÌçqçnNþçº uNþ̌z u®ç ?
\. L.œy.\z. E£tì NþÂçª Nþç ÌçqçnNþçº NìþZ ZçÞçõ Œz u®ç@
2. bzÌy sç}ªÌ Nþç ÌçqçnNþçº uNþ̌z u®ç ?
\. bzÌy sç}ªÌ Nþç ÌçqçnNþçº <Fæug®ç bìg>z > Ìç›oçuÒNþ œuÞNþç Nþy ÌçqçnNþçºNþoç| Œz u®ç@
3. L.œy.\z. E£tì NþÂçª Œz ¤ç ªã\tîºy Nþçz ̪ç›o NþºŒz Nzþ uÂL M®ç Gœç® ¤oç®z ?
\. L.œy.\z. E£tì NþÂçª Œz ¤ç ª\tîºy Nþçz ̪ç›o NþºŒz Nzþ uÂL oyŒ Gœç® ¤oç®z@
1) ¤€çç ËÄ®æ EœŒy œjçF| \çºy ºQŒz ªõ »uY utQç®õ@
2) ªçoç - uœoç Nþçz uÆuqo Nþºõ@
3) ¤XYçõ Ìz Nþçª ÂzŒÄz çÂz ªçuÂNþçõ ªõ Eçnª - uŒ®æÞm Nþy ŸÄwuð Nþç uÄNþçÌ Nþºõ@
4. bzÌy sç}ªÌ Nþy ËNîþÂy œäjçF| NþÒçå ÒìF?
| G‹Òõ uNþŒ uÄÊ®çõ ªõ »uY sy?
\. 1) bzÌy sç}ªÌ Nþy ËNîþÂy œjçF| NzþºÂ ªõ uËso <E›œì^ç> ªõ ÒìF@|
2) G‹Òõ Tumo Eç{º uÄrçŒ uÄÊ®çõ ªõ »uY sy @
X Class – HINDI (S/L) 83
 Eu§Ã®uMo -Ìw\ŒçnªNþoç
E) FŒ ŸÅŒçõ Nzþ Gðº oyŒ-Yçº œæuMo®çõ ªõ uÂuQL@
1. NþÂçª Nzþ uÄYçº ªõ <<EçtÆ| ZçÞ>> Nzþ Tìm M®ç Ò{?
æ
\. NþÂçª Nzþ uÄYçº ªõ ZçÞ Nzþ uÂL ̤Ìz ªÒnĜîm| Tìum ®z Òø uNþ
1) EœŒz Ÿuo F|ªçŒtçºy Eç{º tî̺çõ Nzþ Ÿuo Eçtº Nþç Tìm @
2) ZçÞ Nþçz œjçF| ªõ uŒºæoº œuºÈªy ºÒŒç YçuÒL@
3) \yČ ªõ LNþ Âß® ¤Œç®õ@
4) Œ{uoNþ ªîÁ®çõ Nþçz TÀÒm Nþº œçŒ NþºŒç YçuÒL@
2. bzÌy sç}ªÌ Nzþ \yČ Ìz Òªõ M®ç ÌætÆ
z uªÂoç Ò{?
\. bzÌy sç}ªÌ Nzþ \yČ Ìz Òªõ ®Ò ÌætÆ
z uªÂoç Òø uNþ
1) EœŒy ªzҌo, ÂTŒ Eç{º twj - uŒÅY® Ìz EœŒz ªŒœÌæt qzÞ ªõ Ì¢þÂoç Nzþ uÆQº oNþ œÒìY
å Œç YçuÒL@þ
2) Âß® Ÿç›o NþºŒz oNþ »Nzþ ŒÒë@
3) Nþªº NþÌNþº o{®çºy Nþºõ@
4) ªzҌo Nþºõ@ Ì¢þÂoç EÄÅ® Nþtª YîªT z y@ 5) \çz §y œäj,õ †®çŒ Ìz œäj@õ
‡ºoy Nzþ ÌÄç - Eæouºq Nzþ \Äç¤
L.œy.\z. E£tì NþÂçª Ìz ÌçqçnNþçº Nþç ÌçºçæÆ
H ®Ò LNþ ÌæNþuÂo ÌçqçnNþçº œçe Ò{@ F̪õ NìþZ ZçÞçõ Œz L.œy.\y. E£tì NþÂçª Nþç ÌçqçnNþçº u®ç@
H L.œy.\z. E£tì NþÂçª \y Œz EœŒz uÄYçº FÌ ŸNþçº ŸNþb uNþL Òø@
1) ¤joy \Œ ÌæP®ç Eç{º Ìçªçu\Nþ ̪ˮçEçzæ Nzþ Ì椇æ Nþçz G‹ÒçõŒz NþÒç uNþ -
1) \Òçå NþÒyæ §y ªuÒÂç Ìçqºoç tº Eu‡Nþ Ò{, ÄÒçå ¤joy \Œ ÌæP®ç Nþçz uŒ®æuÞo NþºŒz ªõ NþçºTº Ìçu¤o ÒìF| Ò{@
2) ¤ç ª\tîºy Nþy ̪ˮç Nþçz ̪ç›o NþºŒz Nzþ uÂL G‹ÒçõŒz oyŒ Gœç® ¤oç®z Òø uNþ -
1) ¤€çç ËÄ®æ EœŒy œjçF| \çºy ºQŒz ªõ »uY utQç®õ@
2) ªçoç - uœoç Nþçz uÆuqo Nþºõ@
3) ¤€ççõ Ìz Nþçª ÂzŒÄ z çÂz ªçuÂNþçõ ªõ Eçnª - uŒ®æÞm Nþy ŸÄwuð Nþç uÄNþçÌ Nþºõ@
3) §çºo ªõ §ÀÉbçYçº Nþçz uŒªî | Œ Nzþ Ìæ¤‡æ ªõ G‹ÒçõŒz NþÒç uNþ :
1) ®Ò EçætçzŒ EœŒz Vº Eç{º œçeÆçÂç Ìz Òy Eçºæ§ NþºŒç YçuÒL@
2) ÌçÄ|\uŒNþ \yČ ªõ §ÀÉbçYçº uŒªî | Œ Nzþ uÂL îçœNþ EçætçzŒ Nþy EçÄÅ®Nþoç Ò{@
4) §ÀÉbçYçº uŒªîÂ| Œ ªõ ZçÞçõ Nþçz oyŒ ŸNþçº Nzþ ÂçzT ÌÒç®Nþ uÌò Òçz ÌNþoz Òø@
1. ªçoç 2. uœoç 3. ŸçsuªNþ uÄùç® Nzþ uÆqNþ@
5) NþÂçª Nzþ EŒìÌçº ZçÞ Nzþ uÂL ̤ Ìz ªÒnĜîm| Tìm
1) EœŒz Ÿuo F|ªçŒtçºy Eç{º tî̺çõ Nzþ Ÿuo Eçtº Nþç Tìm@
2) ®z tçzŒçõ Tìm ZçÞ Nþçz uŒËÌætÒ z EçtÆ| ŒçTuºNþ ¤Œç®õT@z
6) uÄNþuÌo §çºo Nzþ ËěŒ Nþçz ÌçNþçº NþºŒz Nzþ ¤çºz ªõ NþÂçª \y Œz NþÒç uNþ
1) ZçÞ ÒªzÆç EœŒy Nþqç Nþy œjçF| ªõ EçTz ¤jŒz Nzþ uÂL Qî¤ œuºÈª NþºŒç YçuÒL@
2) ZçÞ Nþçz EœŒz \yČ ªõ LNþ Âß® ¤Œç ÂzŒç YçuÒL@
3) Œ{uoNþ ªîÁ®çõ Nþçz TÀÒm Nþº œçŒ NþºŒç Ò{@
X Class – HINDI (S/L) 84
 bzÌy. sç}ªÌ Ìz ÌçqçnNþçº Nþç ÌçºçæÆ
H ®Ò LNþ ÌæNþuÂo ÌçqçnNþçº œçe Ò{@ F̪õ <Fæug®ç bìg>z Ìç›oçuÒNþ œuÞNþç Nþy ÌçqçnNþçºNþoç| Œz bzÌy. sç}ªÌ Ìzz
ÌçqçnNþçº u®ç@ GÌNzþ EŒìÌçº -
1) bzÌy. sç}ªÌ ¤YœŒ Ìz Òy NìþZ EÂT NþºŒç YçÒoy Ò{@
2) Äz Eæouºq Nzþ ̜Œz tzQoy sy@
3) bzÌy sç}ªÌ Nþçz Tumo Eç{º uÄrçŒ Nzþ uÄÊ®çõ ªõ »uY sy@
4) F̪õ œçeÆçÂç Eç{º E†®çœNþçõ Nþç ¤Òìo ¤gç ®çzTtçŒ Ò{@
5) NþçzF| EçœNþçz §çºo Nþy <Ÿsª uª\çF Ä쪌> Eç{º <EuSŒ - œìÞy> NþÒoz Ò{æ oçz bzÌy sç}ªÌ Nþçz ¤zÒt QìÆy Òçzoy Ò{@
GŒNzþ œçÌ ¤®çŒ Nzþ uÂL NþçzF| Æ£t ŒÒë Ò{@
6) ̌½ 1985 gy. Eçº. gy. Eçz. ûçºç tzÆ §º Nzþ tÌ ®ìÄç Ä{rçuŒNþçõ Nþçz YìŒç T®ç@ G̪õ bzÌy sç}ªÌ Œçª §y sç@
GÌ utŒ GŒNþy QìÆy Nþy NþçzF| Ìyªç ŒÒë sy@
7) bzÌy sç}ªÌ TÄ| Ìz NþҌç YçÒoy Ò{ uNþ L.uœ.\z. E£tì NþÂçª \y GŒNzþ Tì» Òø@
8) ¤€ççõ Nþçz Ìì^çÄ tzoz ÒìL bzÌy sç}ªÌ \y Œz NþÒç uNþ
9) Äz \çz §y œäj,æz †®çŒ Ìz œäj@æz
10) ªzҌo Nþºõ Eç{º Âß® Ÿç›o NþºŒz oNþ »Nzþ ŒÒë@
11) \çz G‹Òõ œÌæt Ò{, G̪õ EœŒç \y - \çŒ ÂTç tõ@
12) Nþªº NþÌNþº o{®çºy Nþºõ@ Ì¢þÂoç EÄÅ® GŒNzþ Nþtª YîªTz y@
GœÄçYNþ
Æçæuo Nþy ºçÒ ªõ
1. uŒ©ŒuÂuQo ŸÅŒçõ Nzþ Gðº oyŒ ®ç Yçº œæuMo®çõ ªõ uÂuQL@
1. Æçæuo Nþy œuº§çÊç M®ç Òçz ÌNþoy Ò{? EœŒz Æ£tçõ ªõ ¤oçFL@
\. 1. ªŒ Nþçz ÄÆ ªõ ºQNþº, GÌz ¤ìºy ºçÒ œº YŒz Ìz ºçzNþŒç Òy Æçæuo Nþy œuº§çÊç Òçz ÌNþoy Ò{@
2. Æçæuo Òy ËÄT| Ò{@
3. ®ìò, tì:ì Q, ÂçÂY Eç{º ̧y œygçEçzæ Nþçz uªbçŒz Nþç LNþ ªçÞ Ì燌 Ò{ - <<Æçæuo>>@
2. ŒzÁ̌ ªægÂ
z ç Nzþ \yČ Ìz Òªõ M®ç ÌætÆ
z uªÂoç Ò{?
\. 1. ŒzÁ̌ ªægÂ
z ç Nzþ \yČ Ìz Òªõ §zt §çÄ Ìz tîº ºÒŒz Nþç ÌætÆ z uªÂoç Ò{@
2. GŒNþç uÄYçº Ò{ uNþ Òªõ E‹®ç® Nþç uĺçz‡ NþºŒç YçuÒL@
3. §Âz Nþçª ªõ EçŒzÄçÂy ªìÌy¤oçõ Nþç Ì窌ç NþºŒz Nzþ uÂL o{®çº ºÒŒç YçuÒL@
3. ªtº ozºÌ
z ç Œz EœŒz \yČ ªõ M®ç uÌò Nþº utQç®ç Ò{?
\. 1. ªtº ozºÌ z ç Nþç ̜Œç sç uNþ EŒçsçõ, Tºy¤çõ Eç{º ºçzuT®çõ Nþy ÌzÄç NþºŒç@
2. FÌNzþ uÂL 1950 ªõ NþÂNþðç ªõ <<uªÆŒºy\ Eç¢þ Yçuºby>> Nþy Ës県ç Nþy@
3. G‹ÒçõŒz ®Ò uÌò Nþº utQç®ç uNþ NþsŒy Ìz NþºŒy Nþçz Eu‡Nþ ªÒnÄ Ò{@
4. <<Ÿçs|Œç NþºŒzÄçÂz Òçzeæ çõ Ìz NþÒë EXZz ÌÒç®oç NþºŒzÄçÂz Òçs Òø>>- œæuOþ Nþç §çÄ ËœÉb Nþyu\L@
\. 1. ªçŒÄ ÌzÄç Òy ªç‡Ä Nþy ÌzÄç Ò{@
2. FÌuÂL §TÄçŒ Nzþ ªæÞ œäjŒzÄçÂz Òçõeçõ Ìz tyŒ tì:uQ®çõ Nþy ÌzÄç NþºŒzÄçÂz Òçs Òy EXZz Òø, œuÄÞ Òø@
3. LzÌz ÒçsçõÄçÂç Òy ªìuMo œç ÌNþoç Ò{@
X Class – HINDI (S/L) 85
 I. ŒyYz ut®z T®z TùçæÆ Nþçz œäjNþº ŸÅŒçõ Nzþ Gðº uÂuQL@
ªtº ozºzÌç LNþ LzÌç Œçª Ò{, \çz Æçæuo, Nþ»mç, Ÿzª Ä ÄçnÌÁ® Nþç œ®ç|® NþÒÂçoç Ò{ @ LzÌy ªÒçŒ ªçoç Nþç
œî º ç Œçª EçSŒz Ì Tçõ N þÆz ¤çz \ uÆ®ì oz º z Ì ç sç@ GŒNþç \‹ª 26 ETËo, 1910 Eç{ º ËÄT| Ä çÌ
5 uÌo椺, 1997 ªõ ÒìEç sç@ Ä{Ìz oçz Äz ®ìTçzËÂçuÄ®ç ªî Nþy së, EçTz YÂNþº ÌzÄç Nþy §çÄŒç ªõ ºo ÒçzNþº §çºo
Nþy ŒçTuºNþoç ËÄyNþçº Ây@ Ÿçºæ§ ªõ G‹ÒçõŒz E†®çuœNþç Nzþ ¿œ ªõ Nþçª uNþ®ç@ uNþ‹oì GŒNþç ̜Œç NìþZ Eç{º Òy
sç @ Äz EŒçsçõ, ãTºy¤çõ Eç{º ºçzuT®çõ Nþy ÌzÄç NþºŒç YçÒoy së@ FÌyuÂL G‹ÒçõŒz ̌½ 1950 ªõ NþçzÂNþçoç ªõ
<<uªÆŒºyã\ Eç}ã¢þþ Yçuºby>> Nþy Ës県ç Nþy@
فΠ:
1. ªtº ozºÌ z ç Nþç \‹ª Nþ¤ ÒìEç?
2. ªtº ozºÌ z ç Nþç œîºç Œçª M®ç sç ?
3. ªtº ozºÌ z ç uNþŒNzþ uÂL œ®ç|® NþÒÂçoy Ò{?
4. Ÿçºæ§ ªõ ªtº ozºÌ z ç Œz uNþÌ ¿œ ªõ Nþçª uNþ®ç sç?
5. <uªÆŒºy\ Eçå¢þ Yçuºby> Nþy Ës県ç Nþ¤ Eç{º NþÒçå Nþy T®y ?
\Äç¤ :

1. ªtº ozºÌ z ç Nþç \‹ª 26 ETËo, 1910 ªõ ÒìEç@

2. ªtº ozºÌç Nþç œîºç Œçª EçSŒzÌ TçõNþÆz ¤çz\uÆ®ì ozºÌ z ç sç@
3. ªtº ozºÌ z ç Æçæuo, Nþ»mç, Ä ÄçnÌÁ® Nþç œ®ç|® NþÒÂçoy Òø@
4. Ÿçºæ§ ªõ ªtº ozºÌ z ç Œz E†®çuœNþç Nzþ ¿œ ªõ Nþçª uNþ®ç sç @
5. <uªÆŒºy\ Eçå¢þ Yçuºby> Nþy Ës県ç ̌½ 1950 ªõ NþçzÂNþçoç ªõ Nþy T®y@
2. ̌½ 1950 ªõ ÅÄzo ̺Nþçº Ìz ÒìL LNþ ̪^ç{oz Nzþ ¤çt G‹ÒçõŒz Œ®z tuqm E¢ÀþyNþç Nþç uŒªç|m uNþ®ç @ Äz tuqm
Eã¢ÀþyNþç LÄæ ̪îYz uÄÅÄ ªõ ºæT§zt Nþç uĺçz‡ NþºŒz Nzþ ŸoyNþ ¤Œ T®z@ Ìæ®ìOþ ºçÉb~ ÌæV Œz GŒNzþ \‹ªutŒ Nþçz
<<ŒzÁ̌ ªægzÂç Eæoºç|Éb~y® utÄÌ<> Nzþ ¿œ ªõ ªŒçŒz Nþç uŒm|® u®ç@ tuqm Eã¢ÀþyNþç Nzþ ÂçzT ªægzÂç Nþçz îçœNþ
¿œ Ìz <<ºçÉb~uœoç<< ªçŒoz Òø@ G‹Òõ ÂçzNþoæÞ Nzþ Ÿsª ÌæËsçœNþ Eç{º GòçºNþoç| Nzþ ¿œ ªõ tzQç \çoç sç tuqm
E¢ÀþyNþç ªõ Ÿç®: G‹Òõ <<ªty¤ç>> NþÒNþº ¤ìÂç®ç \çoç Ò{@
فΠ:

1. ŒzÁ̌ ªæg z ç Œz uNþÌNþç uŒªç|m uNþ®ç ?

2. Äz uNþÌNzþ ŸoyNþ ¤Œ T®z ?
3. Ìæ®Mì o ºçÉb~ÌVæ Œz Nþç{Œ - Ìç uŒm|® uNþ®ç?
4. tuqm Euã¢þÀ Nþç Nzþ ÂçzT >>ºçÉb~uœoç>> uNþÌz ªçŒoz Òø?
5. <<ªty¤ç>> NþÒNþº uNþŒNþçz ¤ìÂç®ç \çoç Ò{?
\Äç¤ :

1. ŒzÁ̌ ªæg z ç Œz Œ®z tuqm E¢ÀþyNþç Nþç uŒªç|m uNþ®ç@

2. Äz tuqm E¢ÀþyNþç LÄæ ̪îYz uÄÅÄ ªõ ºæT §zt Nþç uĺçz‡ - NþºŒz Nzþ ŸoyNþ ¤Œ T®z@
3. Ìæ®Mì o ºçÉb~ÌVæ Œz GŒNzþ \‹ª utŒ Nþçz >>ŒzÁ̌ ªæg z ç Eæoºç|Éb~y® utÄÌ>> Nzþ ¿œ ªõ ªçŒŒz Nþç uŒm|® u®ç@
4. tuqm E¢ÀþyNþç Nzþ ÂçzT ªæg z ç Nþçz <<ºçÉb~uœoç>> ªçŒoz Òø@
5. ŒzÁ̌ ªæg z ç Nþçz <<ªty¤ç>> NþÒNþº ¤ìÂç®ç \çoç Ò{@
X Class – HINDI (S/L) 86
 Eœueo TùçæÆ

I. ŒyYz ut®z T®z TùçæÆ Nþçz œäjNþº ÌÒy Gðºçõ Nþçz uÄNþÁœçõ Ìz YìŒNþº uÂuQL@
E©¤zg½Nþº Nþy Ÿçºæu§Nþ uÆqç ªÒçºçÉb~ Nzþ NþçõNþm qzÞ ªõ tœçzÂy ªõ ÒìF| sy@ ÒçF|ËNîþ Nþy uÆqç Ìoçºç
ªõ ÒìF| sy@ ªÒº \çuo ªõ \‹ª ÂzŒz Nzþ Nþçºm ÄT| ªõ GŒNþçz \ªyŒ œº ¤{eŒç œgoç sç@ ÂzuNþŒ ËNîþ Nzþ
̧y ¤€çz ¤õYçõ œº ¤{eoz sz@
LNþ ¤çº gç}. E©¤zg½Nþº Nþçz ¤gy ›®çÌ ÂTy@ G‹ÒçõŒz NìþLå Ìz œçŒy œy u®ç@ \¤ FÌNþç œoç ÂçzTçõ Nþçz
YÂç oçz GÌNþçz uŒt|®oç Ìz œybç T®ç@ Äz ¤Òìo tzº oNþ ºçzoz ºÒz@ Äz ̌½ 1912 ªõ ¤y.L. Nþy œºyqç ªõ
Gðym| ÒìL@
1. E©¤zgN½ þº Nzþ ÒçF|ËNîþ Nþy uÆqç NþÒçå ÒìF?
| ( B )
A) ut¨y ªõ B) Ìoçºç ªõ C) NþçÆy ªõ D) E®çz†®ç ªõ
2. E©¤zgN½ þº ¤y.L. Nþy œºyqç ªõ Nþ¤ Gðym| ÒìL? ( A )
A) ̌½ 1912 ªõ B) ̌½ 1920 ªõ C) ̌½ 1919 ªõ D) ̌½ 1214 ªõ
3. E©¤zgN½ þº Nþy Ÿçºæu§Nþ uÆqç NþÒçå ÒìF| sy ? ( A )
A) NþçõNþm ªõ B) NþçÆy ªõ C) ¤æ¤F| ªõ D) NþÂNþðç ªõ
4. E©¤zgN½ þº Nþçz ÄT| ªõ NþÒçå ¤{eŒç œägoç sç ? ( C )
A) ¤õY œº B) NìþÌy| œº C) \ªyŒ œº D) ¤yY ªõ
5. E©¤zgN½ þº NþÒçå Ìz œçŒy œy u®ç ? ( A )
A) NìþLå B) oçÂç¤ C) Œty Ìz D) ÌçTº Ìz
tçz NþÂçNþçº
1. E»mç Ä uYÞç tçzŒçõ Nzþ ËħçÄ Nzþ ¤çºz ªõ EœŒz uÄYçº ¤oçFL@
\. E»mç ªõ ̪ç\ ÌzÄç Nzþ Tìm Nîþb - Nîþb Nþº §ºz sz@ ÄÒ ÄçËouÄNþoç ªõ \yoy sy@ NþçÁœuŒNþ \yČ ªõ GÌNþy »uY
ŒÒë sy@ FÌNþç GtçÒºm tçz EŒçs ¤€ççõ Nþçz ÄÒ ªçå Nþy oºÒ œçÂoy Ò{@ FÌNzþ uĜºyo uYÞç ‡Œy œuºÄçº Ìz Ìæ¤u‹‡o
Ò{@ uYÞNþÂç ªõ GÌNþy »Yy Ò{@ NþÁœŒç ÂçzNþ ªõ uÄÒºŒç, ÆçzÒºo NþªçŒç GÌNþç Âß® sç@ FÌy Nþçºm ºçzg Nzþ uNþŒçºz
œº ªºz u§QçuºŒ Nzþ œçÌ GŒNzþ u¤ÂQoz ¤€ççõ Nþçz ÄÒ EœŒy oËÄyº ªõ GoçºNþº, uÄtzÆ ªõ \çNþº œìºËNþçº Eç{º
Nþç¢þy Œçª Nþªçoy Ò{@
2. uYÞç Œz uÄtzÆ \çNþº M®ç uNþ®ç? EçœNzþ uÄYçº ªõ GÌNþç uÄtzÆ \çŒç ÌÒy sç? M®çõ ?
\. uYÞç uÄtzÆ \çNþº Nþägy ªzҌo Nþº \çz VbŒç Ǧz §çºo ªõ tzQy sy, ªºz u§QçuºŒ Nzþ œçÌ ºçzoz ¤€ççõ Nþç <<EŒçs>>
ÆyÊ|Nþ uYÞ ¤Œç®ç@ GÌz uYÞ œº NþF| œìºËNþçº uªÂz@ NþF| ̪çYçº œÞçõ ªõ GÌ uYÞ Nþy ŸÆæÌç ÒìF@| ¤Òìo P®çuo
Ǧz Ÿç›o Nþy@ Òçå, ªzºz uÄYçº ªõ uYÞç Nþç uÄtzÆ \çŒç ÌÒy sç@ M®çõuNþ ÄÒ Œçª, ÆçzÒºo, œìºËNþçº Nþy Âçzœì sy@
Æç®t GÌ <<EŒçs>> uYÞ œº §çºo ªõ GÌz P®çuo ŒÒë uªÂ œçoy@ M®çõuNþ ®Òçå ÄçËoÄ ªõ LzÌz NþF| EŒçs tyQ
œgoz Òø@
3. E»mç Nþy ªªoç œº EœŒz uÄYçº ¤oçFL@
\. E»mç ªªoç Nþy Ÿuoªîuo| Ò{@ ªªnÄ FÌNzþ Nþm - Nþm ªõ ¤Ìç sç@ ̪ç\ ÌzÄç oçz ÄÒ Ìt{Ä Nþºoy Òy ºÒoy sy@
ÂzuNþŒ LNþ u§QçuºŒ \çz ªº YìNþy sy, GÌNzþ EŒçs ¤€ççõ Nþçz EœŒçNþº ªçå Nþç ›®çº tzŒç ®Ò ̤ Nzþ uÂL ¤Ì Nþy
¤ço ŒÒë@ ®Ò E»mç Nþy ªªoç Nþç ̤Ìz ¤gç GtçÒºm Ò{@
X Class – HINDI (S/L) 87
 I. TùçæÆ œäjNþº ŸÅŒçõ Nzþ Gðº uÂuQL@
I. Ìçäjz Yçº ¤\z uYÞç Òç}Ëb Nzþ ¢þçbNþ œº Eç T®y, œº o¤ oNþ E»mç Nþç NþÒë œoç ŒÒë sç@ ¤Òìo Ìçºy ÂäguNþ®çå
GÌz ZçzägŒz Ëbzƌ oNþ §y T®ë œº uYÞç Nþy EçåQzæ ¤ºç¤º E»mç Nþçz jîåj ºÒy syæ@ œçåY §y ¤\z T®z, ºz YÂ
œgy œº E»mç Œ Eç®y @
فΠ:
1. Òç}Ëb Nzþ ¢þçbNþ œº Nþç{Œ Eç T®y ?
2. uNþÌNþç NþÒë œoç ŒÒë sç ?
3. uYÞç Nþy EçåQæz uNþÌNþçz jîjå ºÒy syæ ?
4. ºz uNþoŒz ¤\z Y œägy?
5. Gœ®ìM| o TùçæÆ uNþÌ œçe Ìz ut®ç T®ç Ò{?
\Äç¤ :

1. Òç}Ëb Nzþ ¢þçbNþ œº uYÞç Eç T®y@

2. E»mç Nþç NþÒë œoç ŒÒë sç@
3. uYÞç Nþy EçåQæz ¤ºç¤º E»mç Nþçz jîjå ºÒy së@
4. ºz œçåY ¤\z Y œägy@
5. Gœ®ìM| o TùçæÆ <<tçz NþÂçNþçº>> œçe Ìz ut®ç T®ç@
II. TùçæÆ œäjNþº ŸÅŒçõ Nzþ Gðº uÂuQL@
oyŒ utŒçõ Ìz ªîÌÂ‡çº ÄÊç| Òçz ºÒy sy@ ºçzã\ EQ¤çºçõ ªõ ¤çäj Nþy Q¤ºõ Eçoy së@ ¤çäj œyugoçõ Nþy tÆç
u¤Tägoy \ç ºÒy sy Eç{º ÄÊç| sy uNþ sªŒz Nþç Œçª ŒÒë Âzoy @ E»mç Ìçºç utŒ Yætç FNþdç NþºŒz ªõ îËo
ºÒoy @
فΠ:
1. oyŒ utŒçõ Ìz M®ç Òçz ºÒy sy ?
2. ºçz\ EQ¤çºçõ ªõ uNþÌNþy Q¤ºõ Eçoy së?
3. uNþÌNþy tÆç u¤Tägoy \ç ºÒy sy ?
4. ÄÊç| uNþÌNþç Œçª ŒÒë Âzoy ?
5. E»mç Ìçºç utŒ M®ç FNþdç NþºŒz ªõ îËo ºÒoy?
\Äç¤ :

1. oyŒ utŒçõ Ìz ÄÊç| Òçz ºÒy sy@

2. ºçz\ EQ¤çºçõ ªõ ¤çäj Nþy Q¤ºõ Eç ºÒë syæ@
3. ¤çäj œyuägoçõ Nþy tÆç u¤Tgoy \ç ºÒy sy@
4. ÄÊç| sªŒz Nþç Œçª ŒÒë Âzoy@
5. E»mç Ìçºç utŒ Yætç FNþdç NþºŒz ªõ îËo ºÒoy@
EœŒz ËNîþ Nþçz LNþ GœÒçº (NþÒçŒy)
1. ºç\î Nþçz GÌNþç œìºçŒç ËNîþ N{þÌç ÂToç sç ?
\. 1. ºç\î Nþçz GÌNþç œìºçŒç ËNîþ ¤Òìo EXZç ÂToç sç@
2. tî̺çõ Nþy NþueŒçF| tîº NþºŒz ªõ ÄÒ œÒÂç ºÒoç sç@
3. ̧y E†®çœNþ GÌz œÌæt Nþºoz sz@
X Class – HINDI (S/L) 88
 4. GÌz EœŒz ËNîþ œº TÄ| sç@
5. œìºçŒç ËNîþ GÌz ËÄT| ÂToç sç@
2. ºç\î Nzþ Ÿuo Œ®z ËNîþ Nzþ Ìçus®çõ Nþç îÄÒçº N{þÌç sç ?
\. 1. ºç\î Nþy bçæTõ ¤Òìo tì¤Â | së@
2. ¤€çz bçæTçõ Nþy Eçzº ÌæNþz o NþºNzþ ª\çNþ Gägçoz sz@
3. E†®çœNþ Nzþ ŸÅŒçõ Nzþ \Äç¤ ŒÒë tzŒz tzoz sz@
4. Ìçus®çõ Œz FÌz u¤ÂNìþ ENzþÂç Nþº ut®ç@
3. ºç\î Œz EœŒz ËNîþ Nþçz uNþÌ oºÒ GœÒçº Ìªuœ|o uNþ®ç?
\. 1. ºç\î Nþçz Œ®z ËNîþ Nzþ ¤€çz TæÄçº Ìª^oz sz@
2. Äz GÌNþç ª\çNþ Ggçoz sz@
3. ªŒ ÂTçNþº ºç\î Qî¤ œjNþº ÄçuÊ|Nþ œºyqç ªõ Ÿsª Eç®ç@
4. ºç\î Œz EœŒz EçœNþçz Ìçu¤o NþºNzþ œìºçŒz ËNîþ Nþçz LNþ Ììtæ º Eç{º ̪ìuYo GœÒçº Ìªuœ|o uNþ®ç@
I. TùçæÆ œäjNþº ŸÅŒçõ Nzþ Gðº uÂuQL@
Nþ‹®çNìþªçºy §çºo Nþç tuqmy Zçzº Ò{@ FÌz Nìþªçºy Eæoºyœ §y NþÒoz Òø@ FÌNþy Ììætºoç EŒìœª Ò{ @œìºçŒz \ªçŒz
ªõ œçæg½® ºç\ç ®Òçå ºç\ Nþºoz sz@ FÌuÂL FÌ u\Âz Nþçz <ŒçæuYŒçgì> §y NþÒoz Òø@ u¢þº ®Ò NzþºÂ ºç[® Nzþ E‡yŒ
sç@ E¤ ouªÂŒçgì ºç[® Nzþ E‡yŒ sç@ E¤ ouªÂŒçgì ºç[® Nzþ tuqmy Zçzº Nþç LNþ u\Âç ¤Œ T®ç Ò{@
Nþ‹®ç Nìþªçºy Nzþ tuqm ªõ uҋtî ªÒçÌçTº Ò{@ œuÅYª ªõ Eº¤ ÌçTº Eç{º œîº¤ ªõ ¤æTç Nþy Qçgy Ò{@
1. §çºo Nþy tuqmy Zçzº œº M®ç Ò{ ? ( B )
A) NþŪyº B) Nþ‹®çNìþªçºy C) ª{̺
î D) YyŒ
2. Nþ‹®çNìþªçºy Nzþ œîº¤ ªõ M®ç Ò{? ( B )
A) œîº¤ ªÒç ÌçTº B) ¤æTç Nþy Qçgy C) NwþÉmç D) Tçztçĺy
3. Nìþªçºy Eæoºyœ uNþÌNþçz NþÒoz Òø? ( A )
A) Nþ‹®çNìþªçºy B) ºçªzÅĺ C) NþçÆy D) TæTç
4. <<œìºçŒç>> uÄÂçzª Æ£t M®ç Ò{? ( C )
A) uœZgç B) Eç‡ìuŒNþ C) Œ®ç D) NþçÂçæoº
5. œçæg®
½ ºç\ç NþÒçå ºç\ Nþºoz sz ? ( D )
A) ÈyÂæNþç B) EægªçŒ C) ENzþ\çŒ D) Nþ‹®çNìþªçºy
Eœueo TùçæÆ
I. ŒyYz ut®z T®z œùçæÆ Nþçz œäjNþº ŸÅŒçõ Nzþ Gðº tyu\L@
Òªõ oyŒ Yy\çõ Nþy \¿ºo Ò{@ QçŒç, Nþœgç Eç{º ªNþçŒ @ QçŒz Nþy Yy\õ \{Ìz EŒç\, oºNþçºy Eçut Òªõ
uNþÌçŒ tzoz Òø@ uNþÌçŒ TçåÄçõ ªõ ºÒoz Òø@ Äz œÒÂz Qzo \çzooz Òø@ ¤çt ªõ œçŒy ÌëYoz Òø Eç{º ¤y\ ¤çzoz Òø@ sçzgz
utŒçõ Nzþ ¤çt ¢þÌ Nþçboz Òø Eç{º Tçug®çõ ªõ ÂçtNþº tîNþçŒçõ Nþçz §z\oz Òø@ ÄÒçå Ìz Òª EŒç\ Nþçz QºytNþº Qçoz
Òø@ Äz Òy uNþÌçŒ oºNþçºy §y œ{tç Nþºoz Òø@
1. uNþÌçŒ NþÒçå ºÒoz sz ? ( A )
A) TçåÄ ªõ B) ŒTº ªõ C) ÆÒº ªõ D) Qzo ªõ
2. QçŒz Nþy Yy\õ Nþç{Œ tzoz Òø ? ( B )
A) Ìze B) uNþÌçŒ C) tçtç D) Ìyoç
X Class – HINDI (S/L) 89
 3. Òª QçŒz Nþy Yy\õ NþÒçå Ìz QºytNþº Qçoz Òø ? ( A )
A) tîNþçŒ Ìz B) ËNîþ Ìz C) Vº Ìz D) TçåÄ Ìz
4. TçåÄ Nþç uÄÂçzª Æ£t M®ç Ò{? ( C )
A) œÄ|o B) ª{tçŒ C) ÆÒº D) \æTÂy
5. <<Yy\>> ¤Òì ÄYŒ M®ç Ò{? ( C )
A) Yy\çõ B) Yy\ C) Yy\zõ D) Yy\Lå
II. ŒyYz ut®z T®z œùçæÆ Nþçz œäjNþº ŸÅŒçõ Nzþ Gðº tyu\L@
EœŒz œìºçŒz ËNîþ ªõ ÄÒ LNþ ªz‡çÄy ZçÞ ºÒç sç@ uœZÂz œçåY ÄÊ| Ìz ÄÒ Òº ÄÊ|, Nþqç ªõ ̤Ìz EçTz sç@
GÌz NþÒçuŒ®çõ Nþy uNþoç¤õ œjŒz Nþç Æç{Nþ sç @Eo: GÌNþy EæTÀz\y Eç{º uҋty ¤Òìo EXZy sy@ GÌz Ìçªç‹® rçŒ
Nþy œìËoNõþ œäjŒç §y ¤Òìo œÌæt sç Eç{º FÌÌz GÌNþç uÄrçŒ Eç{º FuoÒçÌ Nþç rçŒ §y uÄNþuÌo Òçz T®ç@ Tumo
Nþç oçz ÄÒ \çtîTº sç Òy@
فΠ:
1. EœŒz œìºçŒz ËNîþ ªõ ºç\î N{þÌç ZçÞ ºÒç sç ?
2. uœZÂz œçåY ÄÊ| Ìz GÌNþy M®ç uÄÆzÊoç ºÒy ?
3. GÌz Nþç{Œ-Ìç Æç{Nþ sç?
4. Ìçªç‹® rçŒ Nþy œìËoNõþ œäjŒz Ìz M®ç ÒìEç ?
5. ÄÒ Tumo ªõ N{þÌç sç?
\Äç¤ :

1. EœŒz œìºçŒz ËNîþ ªõ ºç\î LNþ ªz‡çÄy ZçÞ ºÒç sç@

2. uœZÂz œçåY ÄÊ| ®z ÄÒ Òº ÄÊ| Nþqç ªõ ̤Ìz EçTz sç@
3. GÌz NþÒçuŒ®çõ Nþy uNþoç¤õ œäjŒz Nþç Æç{Nþ sç@
4. Ìçªç‹® rçŒ Nþy œìËoNõþ œäjŒz Ìz GÌNzþ uÄrçŒ Eç{º FuoÒçÌ Nþç rçŒ §y uÄNþuÌo Òçz T®ç@
5. ÄÒ Tumo Nþç \çtîTº sç@
EŒçzQç Gœç®
1. ºç\ç NìþªçºÄªç| Nzþ ºç[® ªõ ENþç Nþy uËsuo M®çõ Gnœ‘ç ÒìF| ÒçzTy?
\. i ENþç Nþy uËsuo oçz ÄÊç| Nþy Nþªy Nzþ Nþçºm Gnœ‘ç Òçz TF| ÒçzTy@
i oçÂç¤, Tg½jz ÌîQ T®z ÒçõT@z
i GuYo §uÄÉ® ŸmçÂy Nþç Âçzœ Òçz T®ç ÒçzTç@
i Ìì®çzS® Nþª|Yçuº®çõ Nþç Âçzœ Òçz T®ç ÒçzTç@
i ÌÒy ªçT|tÆ|Œ Nþç Âçzœ Òçz T®ç ÒçzTç@
2. ENþç Nþy ̪ˮç Nzþ œuºÉNþçº Nzþ uÂL ºç\ç Œz M®ç - M®ç Gœç® ÌçzYz ÒçõT?
z
\. i ºç\ç NìþªçºÄªç| Œz ENþç Nþy ̪ˮç Nþçz Ò NþºŒz ºç\§ægçº Nþç EŒç\ Ÿ\ç ªõ ¤çåb ut®ç Ò{@
i tî̺z ºç[® Ìz EŒç\ G‡çº ÂçNþº ÂçzTçõ ªõ ¤çåb ut®ç Ò{@
i EœŒz ºç[® Nzþ ¤ìuòªçŒçõ, uÄûçŒçõ Eç{º Òçu\º \Äç¤tçºçõ Nþçz ¤ìÂçNþº ̪ˮç Nzþ Ò Nþçz jåjî Œz ªõ ÂTç ut®ç@
i E‹® QìÆÒç ºç[® Nzþ ºç\ç Ìz GuYo ÌÂçÒõ ÂzŒz Nþç Gœç® §y ÌçzYç@
3. ºç\ç NìþªçºÄªç| Nþy \TÒ œº ®ut oìª Òçzoz oçz ENþç Nþy ̪ˮç Ìz N{þÌz \î^oz ?
\. i ®ut ºç\ç NìþªçºÄªç| Nþy \TÒ œº ªø Òçzoç oçz
i Eu‡Nþ ¢þÌÂõ œ{tç NþºŒz Nþy ®çz\Œç ¤Œçoç@
X Class – HINDI (S/L) 90
 i ̧y ÂçzTçõ Nþçz Nþçª ªõ ÂTçŒz Nþç uŒm|® Âzoç Òî@å
i ÌÒy \ÂoæÞ œçŒ NþºŒz Nþy ÌîYŒç tzoç Òî@å
i Œut®çõ œº ¤çå‡ ¤ŒçNþº œçŒy Nþçz FNþdç Nþº, ENþç Nþy œuºuËsuo ªõ GÌNþç Gœ®çzT Nþºçoç@
i ºç[® ªõ uŒ®ª¤ò Æç̌ îÄËsç EªÂ ªõ Âçoç Òî@å
i ºç[® ªõ Äwqçõ Nþç ºçzœm NþºNzþ \æTÂçõ Nþy Äwuò Nþºoç@
i VºzÂî GùçzTçõ Nþçz ŸçznÌçҌ tîTå ç@
EŒìXZzt †®çŒ Ìz œäjçz Eç{º ŒyYz ut®z T®z ŸÅŒçõ Nz Gðº tyu\L@
NþF| Ì砜ÒÂz Nþy ¤ço Ò{@ LNþ ºç[® sç@ u\ÌNþç Œçª ÒuºoŒTº sç@ ÒuºoŒTº Nþç ºç\ç NìþªçºÄªç| sç@ ÄÒ
EXZç ÆçÌNþ sç@ NìþªçºÄªç| Nzþ Æç̌ Nþç ªõ ºç[® Òºç - §ºç ºÒoç sç@ ÂzuNþŒ LNþ ̪® LzÌç Eç®ç, ºç[®
ªõ Ìçºy ¢þÌÂõ ÌîQ T®ë@ oçÂç¤, Tg½äjz ÌîQ T®z@ NzþÄ tçz Òy \yÄ Œut®çå ¤Yy së, \çz Zçzby-Zçzby ŒÒºõ ¤ŒNþº
ºÒ T®ë@
فΠ:
1. ºç[® Nþç Œçª M®ç sç?
2. ºç[® Nzþ ºç\ç Nþç Œçª M®ç sç ?
3. ºç\ç Nzþ Æç̌Nþç ªõ ºç[® N{þÌç sç ?
4. ºç\ç NìþªçºÄªç| N{þÌç ÆçÌNþ sç ?
5. ®Ò EŒìXZzt uNþÌ œçe Ìz u®ç T®ç Ò{?
\Äç¤ :

1. ºç[® Nþç Œçª ÒuºoŒTº sç@

2. ºç[® Nzþ ºç\ç Nþç Œçª NìþªçºÄªç| sç@
3. ºç\ç Nzþ Æç̌Nþç ªõ ºç[® Òºç - §ºç sç@
4. ºç\ç NìþªçºÄªç| EXZç ÆçÌNþ sç@
5. ®Ò EŒìXZzt <<EŒçzQç Gœç®<< œçe Ìz u®ç T®ç Ò{@
ºç[® ªõ œÆìEçzæ Nþçz Yçºç §y uªÂŒç ªìuÅNþ Òçz T®ç@ NþF| uNþÌçŒ EœŒz - EœŒz œçÂoî \çŒÄº ÌËoz tçªçõ
œº ¤zYŒz ÂTz@ LzÌy ÒçÂo ªõ ºç\§ægçº Nþç EŒç\ Ÿ\ç ªõ ¤çåb ut®ç \çŒz ÂTç@ EgçzÌ - œgçzÌ Nzþ ºç[®çõ Ìz
EŒç\ G‡çº u®ç \çŒz ÂTç@ u¢þº §y ºç\ç Nþçz §uÄÉ® Nþy uYæoç Ìoç ºÒy sy@
فΠ:
1. ºç[® ªõ uNþŒNþçz Yçºç uªÂŒç ªìuÅNþ Òçz T®ç ?
2. Nþç{Œ EœŒz œçÂoî \çŒÄº ÌËoz tçªçõ œº ¤zYŒz ÂTz ?
3. Ÿ\ç ªõ M®ç ¤çåb ut®ç \çŒz ÂTç ?
4. EgçzÌ - œgçzÌ ºç[®çõ Ìz M®ç G‡çº u®ç \çŒz ÂTç ?
5. ºç\ç Nþçz uNþÌNþy uYæoç Ìoç ºÒy sy ?
\Äç¤ :

1. ºç[® ªõ œÆìEçzæ Nþçz Yçºç uªÂŒç ªìuÅNþ Òçz T®ç@

2. uNþÌçŒ EœŒz œçÂoî \çŒÄºçõ Nþçz ÌËoz tçªçõ œº ¤zYŒz ÂTz@
3. ºç\§ægçº Nþç EŒç\ Ÿ\ç ªõ ¤çåb ut®ç \çŒz ÂTç@
4. EgçzÌ - œgçzÌ ºç[®çõ Ìz EŒç\ G‡çº u®ç \çŒz ÂTç@
5. ºç\ç Nþçz §uÄÉ® Nþy uYæoç Ìoç ºÒy sy@
X Class – HINDI (S/L) 91
 BITS
1. ¤ºÌoz ¤çtÂ
1. <<¤ºÌoz ¤çtÂ>> NþuÄoç Nzþ NþuÄ Nþç Œçª M®ç Ò{? \. ÌìuªÞçŒætŒ œæo
2. ŸNwþuo - uYÞm ªõ Nþç{Œ ¤z\çzg NþuÄ ªçŒz \çoz Òø? \. ÌìuªÞçŒætŒ œæo
3. ÌìuªÞçŒtæŒ œæo \y Nþç \‹ª Nþ¤ ÒìEç ? \. 1910
4. ÌìuªÞçŒætŒ œæo\y Nþç \‹ª NþÒçå ÒìEç ? \. EÁªçzgç
5. ÌìªÞçŒætŒ œæo\y Nþçz uNþÌ Nþçî Nzþ u®z r猜ye œìºËNþçº uªÂç ? \. uYt椺ç
6. ̤Nþy uŸ® J oì M®ç Ò{? \. ÄÊç| J oì
7. ÄÊç| Nzþ ̪® uNþÌNþy Ìì‹tºoç tzQŒz Âç®Nþ Òçzoy Ò{? \. ŸNwþuo
8. ÄÊç| Ìz Nþç{Œ QìÆy Ìz ^îª Geoy Ò{? \. ‡ºoy
9. ªzV N{þÌz ¤ºÌoz Òø? \. ^ª - ^ª
10. ÄÊç| Nþy ¤îtå õ N{þÌy uTºoy Òø? \. Zª - Zª
11. ÄÊç| Nzþ ̪® u¤\Ây N{þÌy YªNþoy Ò{? \. Yª - Yª
12. ÄÊç| Nzþ ̪® tçtìº M®ç Nþºoz Òø? \. bº - bº
13. uºªu^ª - uºªu^ª .......... ®Ò uNþÌNþç Ëĺ Ò{? \. ¤ît
å
14. NþuÄ uNþÌNþçz ¤çº-¤çº EçŒz Nþçz NþÒoç Ò{? \. ÌçČ
15. NþuÄ Nþç ªŒ uNþÌNþçz œNþgNþº ^îÂoç Ò{? \. Äçuº Nþy ‡çº

2. F|tTçÒ
1. <F|tTçÒ> NþÒçŒy Nzþ NþÒçŒyNþçº Nþç{Œ Ò{? \. ŸzªY‹t
2. uҋty ÌçuÒn® ªõ <<Gœ‹®çÌ ÌªÀçb>> Œçª Ìz Nþç{Œ ŸuÌò Òø? \. ŸzªY‹t
3. ŸzªY‹t Nþç \‹ª NþÒçå ÒìEç? \. NþçÆy
4. ŸzªY‹t Nþç EÌÂy Œçª M®ç Ò{? \. ‡Œœoºç® ÈyÄçËoÄ
5. ŸzªY‹t Nþy NþÒçuŒ®çå uNþÌ Œçª Ìz ÌæNþuÂo Òø? \. ªçŒÌºçzĺ
6. ºª\çŒ Nzþ ªÒyŒz ªõ uNþoŒz utŒ ºçz\ç ºQoz Òø? \. 30
7. Òçuªt Nþç uœoç uNþÌ ¤yªçºy Ìz ªº T®ç ? \. Ò{\ç
8. Òçuªt Nþy tçty Nþç Œçª M®ç Ò{? \. EªyŒç
9. Òçuªt Nzþ TçåÄ Ìz ÆÒº uNþoŒy tîº œº Ò{ ? \. oyŒ NþçzÌ
10. Òçuªt Nzþ œçÌ uNþoŒz œ{Ìz Òø? \. oyŒ
11. ªçzÒǔ ªzÂz ªõ M®ç Qºytoç Ò{? \. u§Åoy
12. Òçuªt uNþŒNzþ Ìçs ªzÂç \ç ºÒç sç ? \. ¤€çz
13. Òçuªt Œz EœŒy tçty Nzþ u®z M®ç Qºytç ? \. uYªbç
14. uYªbz Nþç tçª uNþoŒç Ò{? \. oyŒ œ{Ìz
15. Òçuªt Nzþ Òçs ªõ M®ç tzQNþº EªyŒç YçøNþ œgy ? \. uYªbç

3. Òª §çºoÄçÌy
1. <<Òª §çºoÄçÌy>> NþuÄoç Nzþ NþuÄ Nþç{Œ Ò{ ? \. Eçº.œy. uŒÆæNþ
2. Eçº.œy. uŒÆæNþ Nþy NþuÄoçEçzæ ªõ ªìP® uÄÊ® M®ç Ò{? \. tzÆ §uMo
3. <<Òª §çºoÄçÌy>> N{þÌy NþuÄoç Ò{? \. Tz® NþuÄoç
4. §çºo N{þÌç tzÆ Ò{? \. ŸçYyŒ
5. §çºo Nþy Ì¥®oç Eç{º ÌæËNwþuo uNþÌNþçz Âì§çoy Ò{? \. uÄÅÄ
X Class – HINDI (S/L) 92
 6. §çºoÄçÌy tìuŒ®ç Nþçz M®ç ¤ŒçŒç YçÒoz Òø? \. œçČ ‡çª
7. §çºoÄçÌy Èòç Eç{º Ÿzª Nþç Et½§oì twÅ® NþÒçå utQç®õT?z þ \. ªŒ ªõ
8. §çºoÄçÌy Nþç{Œ- Ìç §zt uªbçŒç YçÒoz Òø? \. HåY - ŒyY
9. §çºoÄçÌy ut ªõ M®ç ¤Ìç®õT?z \. ›®çº
10. §çºoÄçÌy Nþç{Œ - Ìç NìþÒçÌç oçzgŒç YçÒõTz ? \. Œ¢þºo
11. §çºoÄçÌy uNþÌNþçz tîº §TçŒç YçÒoz Òø? \. uŒºçÆç
12. §çºoÄçÌy \yČ -œs Ìz §bNzþ ÂçzTçõ Nþçz M®ç utQç®õTz ? \. ºçËoç
13. §çºoÄçÌy Nþç{Œ - Ìz tyœ Ìz \yČ [®çzo \Âç®õTz ? \. QìuÆ®çå
14. §çºoÄçÌy uNþÌNþçz uªbçNþº ‡ºoy Nþçz ËÄT| ¤Œç®õTz ? \. MÂzÆ
15. Nþç{Œ - Ìç ªî ªæÞ Nþçz §çºoÄçÌy tìuŒ®ç ªõ ̺Ìç®õT?z \. uÄÅÄ ¤æ‡nì Ä

4. Nþm - Nþm Nþç Eu‡Nþçºy

1. <<Nþm - Nþm Nþç Eu‡Nþçºy>> NþuÄoç Nzþ NþuÄ Nþç{Œ Òø ? \. utŒNþº
2. ºçª‡çºy uÌæÒ utŒNþº uNþÌ Ÿçæo ªõ œ{tç ÒìL ? \. u¤Òçº
3. utŒNþº uҋty \To ªõ uNþÌ Œçª Ìz ŸuÌò Ò{ ? \. ºçÉb~NþuÄ
4. utŒNþº Nþçz uNþÌ Nþçî Nzþ u®z r猜ye œìºËNþçº uªÂç ? \. HÄ|Æy
5. Ì¢þÂoç Nþy Nìþ\æ y M®ç Ò{? \. ªzҌo
6. Nþm - Nþm Nþç Eu‡Nþçºy Nþç{Œ Ò{? \. ÈuªNþ
7. ÈuªNþ Nzþ Nþm - Nþm Nzþ œyZz M®ç Ò{? \. Ȫ
8. Œ§ - o uNþÌNzþ Ì©ªìQ uČyo §çÄ Ìz ^ìNþz ÒìL Òø? \. Ȫ
9. ŸNwþuo ªõ ̀çç ÌìQ œçŒz Nþç Eu‡Nþçº uNþÌNþçz Ò{? \. ÈuªNþ
10. ‡ª|ºç\ Nþçz Ȫ Nzþ ªÒnÄ Nzþ ¤çºz ªõ Nþç{Œ GœtzÆ tzoz Òø? \. §yɪ
11. ÈuªNþ uNþÌ oºyNzþ Ìz ‡Œ Eu\|o Nþºoç Ò{? \. Ȫ
12. ŸNwþuo ªõ Ȫ NþºŒzÄçÂz Nþçz M®ç uªÂŒç YçuÒL? \. ÌìQ
13. <<Nþm - Nþm Nþç Eu‡Nþçºy>> ŒçªNþ œçe uNþÌ Nþçî Ìz u®ç T®ç ? \. Nìþ»qzÞ
14. Ȫ \ uNþ̌z ut®ç ? \. ÈuªNþ
15. ªŒìÉ® ªçÞ Nþç ‡Œ M®ç Ò{? \. ŸNwþuo Nþy Ìæœuð

5. ÂçzNþTyo
1. <<ÂçzNþTyo>> uŒ¤æ‡ œçe Nzþ uŒ¤æ‡Nþçº Nþç{Œ Òø? \. §TÄoƺm Gœç†®ç®
2. §TÄoƺm Gœç†®ç® Nþç \‹ª Nþ¤ ÒìEç? \. 1910
3. Òªçºy ÌæËNwþuo ªõ ........... Eç{º ÌæTyo Nþç Ebîb Ì椇æ Ò{@ \. ÂçzNþTyo
4. ªŒçzº\æ Œ Nþy tìuŒ®ç ªõ uNþŒNþç ªÒnĜîm| ËsçŒ Ò{? \. ÂçzNþTyo
5. ÂçzNþTyoçõ Nzþ uÂL uNþÌNþy \¿ºo ŒÒë Òçzoy Ò{? \. Ì燌ç
6. ÂçzNþTyoçõ Nþçz ºYŒzÄçÂz Eu‡Nþoº NþÒçå Nzþ ÂçzT Òçzoz Òø? \. TçåÄ
7. ÂçzNþTyoçõ Nþçz ºYŒz ªõ uNþ‹ÒçõŒz uÄÆzÊ ¿œ Ìz §çT u®ç Ò{? \. uËÞ®çå
8. œìºçŒz \ªçŒz ªõ ÆçËÞy® ÌæTyo Nzþ ̪çŒz uNþŒNþçz Òz® ̪^ç \çoç sç ? \. ÂçzNþTyo
9. ÂçzNþTyoçõ Nzþ uNþoŒz ŸNþçº Òø? \. NþF|
10. Òª ÄçËouÄNþ ÂçzNþTyo NþÒçå Òø? \. TçåÄçzæ ªõ
11. <<ªçuÒ®ç>> ÂçzNþTyo uNþÌ Ÿçåo ªõ Tç®z \çoz Òø? \. œæ\ç¤
12. ÂçzNþTyoçõ Nzþ ºYu®oç EœŒz Tyoçõ Nþç uÄÊ® NþÒçå Ìz Âzoz Òø? \. ºçz\ªºç|
X Class – HINDI (S/L) 93
 13. YætÂz ºç\çEçzæ Nzþ ºç\NþuÄ Nþç{Œ sz ? \. \TuŒNþ
14. Tì\ºço Nþç ÌìŸuÌò tÂy® T箌 M®ç Ò{? \. Tº¤ç
15. ÂçzNþTyoçõ ªõ ªìP®o: ........... \Œoç Nþy ªçuª|Nþ §çČçLå Òø@ \. TÀçªym

6. Eæoºç|Éb~y® Ëoº œº uҋty

1. §çºo Nþy ºçÉb~§çÊç M®ç Ò{? \. uҋty
2. œÆì - œqy EœŒz §çÄ N{þÌz îMo Nþºoz Òø? \. EçÄç\ Ìz
3. §çºo Nþy ÌæËNwþuo, Ì¥®oç Eç{º Tuºªç Nþç ŸoyNþ M®ç Ò{? \. uҋty
4. tzÆ Nþy ËÄoæÞoç Nzþ u®z uNþ̌z EœŒç \yČ ̪œ|m uNþ®ç ? \. ªÒçnªç Tçå‡y
5. ÌæÌçº Nzþ uÄuć qzÞçõ ªõ Nþç{Œ - Ìy §çÊç ÂçzTçõ Nþy \yuÄNþç ¤Œ YìNþy Ò{? \. uҋty
6. §çºoy® ËÄoæÞoç ÌæTçÀ ª ªõ tzÆ Nþçz LNþ ÌîÞ ªõ ¤ç凌z Nzþ u® LNþ ........ Nþy EçÄÅ®Nþoç ÒìF| Ò{?
\. §çÊç
7. Nþç{Œ - Ìy §çÊç §çºoy®çõ Nþçz LNþ ÌîÞ ªõ ¤çå‡oy Ò{? \. uҋty
8. §çºo Nþy ºç\§çÊç M®ç Ò{? \. uҋty
9. §çºo ªõ uҋty utÄÌ Nþ¤ ªŒçoz Òø? \. 14 uÌo椺
10. uҋty Nþçz uNþÌ Ìç ªõ ºç\§çÊç Nzþ ¿œ ªõ ËÄyNþçº uNþ®ç T®ç ? \. 1949
11. uÄÅÄ uҋty utÄÌ Nþ¤ ªŒçoz Òø? \. 10 \ŒÄºy
12. Eu§ŒÄ Nìþªçº Nþçz uNþ̌z œÞ uÂQç ? \. ¤Æyº EÒªt
13. Eu§ŒÄ Nìþªçº uNþÌ Nþqç ªõ œj ºÒç Ò{? \. tÌÄë
14. ªç}g ËNîþ NþÒçå Ò{? \. ÄzÂtægç
15. §çºo ªõ EŒzNþoç ªõ LNþoç Nþç ŸoyNþ M®ç Ò{? \. uҋty

7. §uMo œt
1. Tì» Eç{º Tçzuċt ªõ Nþç{Œ ¤gç Ò{? \. Tì»
2. \yČ Nzþ ÌÒy ºçÒ Nþç ªçT|tÆ|Œ uNþÌNzþ ûçºç Òçzoç Ò{? \. Tì»
3. º{tçÌ Nþç \yČNþç M®ç Ò{? \. ̌½ 1482 - 1527
4. º{tçÌ uNþÌ ÆçQç Nzþ ŸªìQ NþuÄ sz? \. r猪çTy| ÆçQç
5. º{tçÌ Œz EœŒz EçœNþçz M®ç ªçŒç ? \. ªçzº
6. º{tçÌ Nþy twuÉb ªõ §TÄçŒ ......... Ò{@þ \. uŒºçNþçº
7. §TÄçŒ NwþÉm Nzþ Ÿuo ªyºç Nþy §uMo N{þÌy sy? \. ªç‡ì®|
8. NwþÉmçzœçÌNþ NþuÄ®çõ ªõ uNþŒNþçz ÈzÉe ªçŒoz Òø? \. ªyºç¤çF|
9. ªyºç¤çF| Nþç \yČNþç M®ç Ò{? \. ̌½ 1498 - 1573
10. Òª uNþŒNþy ÌÒç®oç Ìz §ÄÌçTº œçº Nþº ÌNõþTz ? \. Ìo½T» ì
11. <<uTuº‡º ŒçTº>> Nþç{Œ Òø? \. ÈyNwþÉm
12. ªyºç¤çF| uNþÌNþy Gœç̌ç Nþºoy sy ? \. ÈyNwþÉm
13. ªyºç Nzþ œt uNþÌ Œçª Ìz ÌæTÒÀ yo Òø? \. ªyºç¤çF| œtçÄÂy
14. ºçª Œçª uNþÌNzþ ÌªçŒ Ò{? \. ºnŒ

8. Ëĺç[® Nþy ŒëÄ

1. <<Ëĺç[® Nþy ŒëÄ>> LNþçæNþy Nzþ LNþçæNþyNþçº Nþç{Œ Ò{? \. uÄÉmì Ÿ§çNþº
2. uÄÉmì Ÿ§çNþº Nþçz uNþÌ ºYŒç œº <<ÌçzuÄ®o Â{lg ŒzÒ¿ œìºËNþçº>> uªÂç ? \. EçÄçºç ªÌyÒç
3. §çºo ̺Nþçº Œz uÄÉmì Ÿ§çNþº Nþçz uNþÌ ŸNþçº Ì©ªçuŒo uNþ®ç ? \. œt½ª§îÊm Ìz
X Class – HINDI (S/L) 94
 4. ̤Nþç ¤ºç¤º †®çŒ ºQŒç uNþŒNþç tçu®nÄ Òçzoç Ò{? \. ÆçÌNþ
5. ËÞy E¤Âç ŒÒë, ̤Âç Ò{ - ®Ò uNþ̌z uÌò Nþº ut®ç Ò{? \. Âߪy¤çF|
6. Ëĺç[® Nzþ ®ìò Nzþ ̪® Nþç{Œ uÄÂçuÌoç ªõ gî¤z ÒìL Òø? \. ºçÄ ÌçÒ¤
7. ÌzÄç, oœË®ç Eç{º ¤uÂtçŒ Ìz M®ç uªÂoç Ò{? \. Ëĺç[®
8. oçn®ç Nþç{Œ Ò{? \. ÌzŒçœuo
9. ºçÄ ÌçÒ¤ Nþçz Nþç{Œ EœŒz oŒ - ªŒ Nþç ËÄçªy ªçŒoz Òø? \. oçn®ç
10. \îÒy uNþŒNþçz EœŒç ËÄçªy ªçŒoy Ò{? \. oçn®ç
11. \îÒy ªÒçºçŒy Ìz ¤äjNþº uNþŒNþçz EœŒç ËÄçªy ªçŒoy Ò{? \. tzÆ
12. ÆæNþçLå uNþÌNþçz œ{tç NþºõTy ? \. EuÄÅÄçÌ
13. \ŒºÂ ºçz\ Nþy ÌzŒç Œz uNþÌNþy ÌzŒç Nþçz Òºç ut®ç? \. œzÆÄç
14. Âߪy¤çF| Nþçz uNþŒNþy EçÄÅ®Nþoç sy ? \. tzƧMo
15. Âߪy¤çF| N{þÌy Œçºy sy ? \. ÌçÒÌy

9. tuqmy TæTç Tçztçĺy

1. <<tuqmy TæTç Tçztçĺy>> Nþç ÂzQNþ Nþç{Œ Ò{ ? \. NþçNþç NþçÂzÂNþº
2. <<tuqmy TæTç Tçztçĺy>> uNþÌ TÀsæ Ìz u®ç T®ç Ò{? \. ̛o Ìuºoç
3. NþçNþç NþçÂzÂNþº Œz Eç\yČ uNþŒNþy uÄY纇çºç Nþç œçŒ uNþ®ç ? \. Tçå‡y
4. Nþç{Œ œîÄ\
| çõ Nþy Eu‡ÉeçÞy tzÄy ªçŒy \çoy Ò{? \. Tçztçĺy
5. NþçNþç NþçÂzÂNþº Nþçz NþÒçå \çoz ̪® Tçztçĺy Nþç tÆ|Œ ÒìEç ? \. ºç\ªÒõüy
6. NþçNþç NþçÂzÂNþº Nþçz NwþÉm ªçoç Nþç tÆ|Œ NþÒçå ÒìEç? \. uÄ\®Äçgç
7. NþçÂzÂNþº Nþçz ºç\ªÒæüz y ªõ ¤çtÂçõ Nþç ºæT N{þÌç ÂTç ? \. ÌçåÄÂç
8. NþçÂzÂNþº Œz §åĺçõ Nþçz uNþÌNþy Gœªç ty ? \. ¤XYz
9. §çºoy® ÌæËNwþuo Nzþ GœçÌNþ Nþç{Œ Òø? \. §çºoÄçÌy
10. §çºoÄçÌy uNþÌNzþ \ Nþçz Tçztçĺy ªõ Gåg z oz Òø? \. TæTç
11. NþçÂzÂNþº Nzþ EŒìÌçº Eç‡ìuŒNþ ÌæËNwþuo Nzþ ŸuouŒu‡ Nþç{Œ Ò{? \. ºz Fæ\Œ
12. uNþÌNzþ \ ªõ EªçzV ÆuMo Ò{? \. Tçztçĺy
13. §çºo Nþç ‡ç‹®çTçº M®ç Ò{? \. E狇ÀŸtzÆ
14. NþçÂzÂNþº Nzþ EŒìÌçº Tçztçĺy Yçºçõ ............... Nþy ªçoç Ò{@ \. Ämçzú
15. §çºoy® ÌæËNwþuo Nzþ GœçÌNþ uNþÌNzþ \ Ìz NþÂÆ Nþçz §ºNþº Âz \çoz Òø? \. Tçztçĺy

10. Œyuo tçzÒz

1. ºÒyª Nþç \yČNþç M®ç Ò{? \. 1556 - 1626
2. ºÒyª Nþy ÌìŸuÌò ºYŒç M®ç Ò{ ? \. ºÒyª ÌoÌF|
3. ENþ¤º Nzþ Ÿ‡çŒ ÌzŒçœuo Nþç{Œ sz? \. ºÒyª
4. ºÒyª uNþŒNzþ tº¤çº ªõ ªæÞy sz ? \. ENþ¤º
5. ̀çç uªÞ Nþç{Œ Ò{? \. NþÉbçõ ªõ Ìçs ºÒŒzÄçÂç
6. uNþÌ Ìª® Ìçºz ÂçzT Ìçsy Nzþ ¿œ ªõ ºÒoz Òø? \. Ìæœuð
7. uNþÌNzþ u¤Œç ªçzoy Nþç ªÒnÄ ŒÒë Òçzoç ? \. œçŒy
8. uNþÌNzþ u¤Œç YîŒç îs| Ò{? \. œçŒy
9. ºÒyª Nzþ EŒìÌçº ªçŒÄ - \yČ ªõ uNþÌNþç ¤gç ªÒnÄ Ò{? \. Tç{ºÄ
10. u¤ÒçºyÂç Nþç \yČNþç M®ç Ò{? \. 1595 - 1663
11. u¤Òçºy Nþy ÌìŸuÌò ºYŒç M®ç Ò{? \. u¤Òçºy ÌoÌF|
X Class – HINDI (S/L) 95
 12. ‡oîºz Nþy Eœzqç uNþ̪õ Ìç{ TìŒç Eu‡Nþ ŒÆç Ò{? \. ÌçzŒç
13. ‡oîºç QçŒz Ìz ªŒìÉ® M®ç Òçzoç Ò{? \. ªtÒçzÆ
14. Œº Nþy oìŒç uNþÌÌz Nþy T®y ? \. ŒÂ Nþy Œyº
15. uNþÌNzþ uªÂŒz œº ªŒìÉ® œçT Òçz \çoç Ò{? \. ÌçzŒç
11. \ Òy \yČ Ò{
1. <<\ Òy \yČ Ò{>> œçe Nþç ÂzQNþ Nþç{Œ Ò{? \. Èy ŸNþçÆ
2. Òªçºz \yČ ªõ ŸªìQ ªÒnĜîm| Eç‡çº M®ç Ò{? \. \Â
3. <<\ Òy \yČ Ò{>> œçe uNþÌ œìËoNþ Ìz u®ç T®ç Ò{? \. ÌæYçº ªç†®ªçõ Nzþ u®z uÄrçŒ
4. \ Nzþ u¤Œç ........... Nþy NþÁœŒç EÌæ§Ä Ò{@ \. \yČ
5. ÌÄzq| m ªõ uNþÌNþy Nþªy ÒçzŒz Nþy ÌîYŒç ty T®y ? \. œçŒy
6. Ÿçz. tyœzÆ Nþç{Œ sz ? \. §îÄr{ çuŒNþ
7. Ÿçz. tyœzÆ Nzþ uªÞ Nþç Œçª M®ç Ò{? \. Ÿçz. uÄNþçÌ
8. Eæouºq ®çŒ NþÒçå Goºç ? \. ¤TyYz ªõ
9. Ÿçz.tyœzÆ Eç{º Ÿçz. uÄNþçÌ uNþÌNþçz tzQNþº EçÅY®| YuNþo Òçz T®z? \. Eæouºq ®çÞy
10. Eæouºq ®çÞy §îTÒÀ Ìz uNþoŒy tîº Nzþ TÀÒÄçÌy Ò{? \. LNþ ŸNþçÆ ÄÊ|
11. Eæouºq ®çÞy Nþç uªÆŒ M®ç Ò{? \. \ Nþçz Âz \çŒç
12. EæouºqÄçÌy Nzþ TÀÒ ªõ M®ç \ÒºyÂç Òçz T®ç ? \. \Â
13. EæouºqÄçÌy Nzþ TÀÒ ªõ ÂçzT M®çõ ªºŒz ÂTz ? \. ªÒçªçºy Nzþ Nþçºm
14. EæouºqÄçÌy Œz M®ç Yìºç®ç? \. \ÂuŒu‡
15. EæouºqÄçÌy uNþŒÌz ªçã¢þy ªçåToç Ò{? \. ªçŒÄ

12. ‡ºoy Nzþ ÌÄçÂ-Eæouºq Nzþ \Äç¤

1. ªçŒÄ Nþy oìÂŒç ªõ uNþŒNþçz NìþZ uÄuÆÉb ŸçNwþuoNþ Tìm Ÿç›o ÒìL Òø? \. œÆì - œqy
2. uÄÂĺ ºçFb Eç{º EçzºçzuČ ºçFb §çF®çõ Œz uNþÌNþy Qçz\ Nþy ? \. ÒÄçF| \Òç\
3. E£tì NþÂçª uNþÌ Œçª Ìz ŸuÌò Ò{? \. uª\çF ª{Œ
4. Eæouºq uÄrçŒ ªõ uÄÅÄ ŸuÌò §çºoy® îuOþ Nþç{Œ Ò{? \. E£tì NþÂçª
5. E£tì NþÂçª NþÒçå œ{tç ÒìL? \. ºçªzÅĺª/ouªÂŒçgì
6. E£tì NþÂçª Nþçz §çºo Nþç Nþç{Œ-Ìç uÄuÆÉb œìºËNþçº uªÂç ? \. §çºo ºnŒ
7. NþçŒîŒŒ ¤ç ªã\tîºy NþºŒç LNþ ........... Ò{@ \. Eœºç‡
8. ÌçÄ|\uŒNþ \yČ ªõ §ÀÉbçYçº Nþç G‹ªîŒ NþÒçå Ìz Eçºæ§ ÒçzŒç YçuÒL? \. Vº - uÄùç®
9. §ÀÉbçYçº G‹ªîŒ ªõ Nþç{Œ ÌÒç®Nþ uÌò Òçz ÌNþoz Òø? \. ªçoç - uœoç-uÆqNþ
10. Eu‡Nþ Ìz Eu‡Nþ œç{‡z ÂTçŒz Ìz M®ç Ìæouì Âo Òçz \çoç Ò{? \. œ®ç|ĺm
11. §çºo Nþy Ÿsª uª\çF Ä쪌 Nþç{Œ Ò{? \. bzÌy s}çªÌ
12. bzÌy s}çªÌ Nþy uÆqç - tyqç NþÒçå ÒìF?| \. E›œì^ç
13. bzÌy s}çªÌ uNþÌ uª\çF Ÿçz\Mz b Nþy uŒtzu| ÆNþç ¤Œy ? \. EuSŒ - 5
14. §çºo Nþy œÒÂy EuSŒ - œìÞy Nþç{Œ Ò{? \. bzÌy s}çªÌ
15. bzÌy s}çªÌ Nzþ uª\çF Tì» Nþç{Œ Ò{? \. E£tì NþÂçª
X Class – HINDI (S/L) 96
 îçNþºm
1. œ®ç|® Æ£t
3. ÅççËÞy® & EÆçÍçy®
4. LNþoç & EŒzNþoç
1. o» : Äwq, œzg, œçtœ, uÄbœ
5. Ì¢þÂoç & EÌ¢þÂoç
2. TTŒ : EçNþçÆ, E椺, îçzª, Eç̪çŒ
6. uÄÅÄçÌ & EuÄÅÄçÌ
3. VŒ : ªzV, ¤çtÂ, \Ât,Äçuºt
7. ŸuÌò & EŸuÌò
4. F|t : n®ç{Òçº, GnÌÄ, QìÆy Nþç utŒ 8. Ìæ§Ä & EÌæ§Ä
5. Ÿ§ço : Ìì¤Ò, ̤zºç, Ÿço:NþçÂ, ogNþç 9. rçŒ & ErçŒ
6. tìuŒ®ç : \T, ÌæÌçº, uÄÅÄ 10. Eœºç‡y & uŒºœºç‡y
7. Eªwo : Ìì‡ç, Ìçzª, uœ®îÊ 11. EçÆç & uŒºçÆç
8. œçČ : œuÄÞ, Æìò, œçNþ 12. n®çT & ËÄçs|
9. \Œ : ªŒìÉ®, Ÿ\ç, ÂçzT, ̪îÒ 13. ›®çº & ûzÊ
10. œwáÄy : ‡ºç, ªuÒ, §îuª, ‡ºoy, EÄuŒ 14. œçœ & œìl®
11. ‡Œ : uÄð, Es|, Ìæœuð, Âߪy, üî 15. ÌìQ & tì:Q
12. Ì燌ç : E¥®çÌ, ućçŒ, Gœç̌ç 16. Ì\yÄ & uŒ\y|Ä
13. n®ç{Òçº : GnÌÄ, œÄ| 17. tzÆy & œºtzÆy/uÄtzÆy
14. tzÒço : TçåÄ, TÀçª, ¤Ëoy 18. ËÄtzÆ & uÄtzÆ
15. §çÊç : ¤çzÂy, \¤çŒ, Äçmy 19. ŸçYyŒ & ŒÄyŒ
16. ÌæNþÁœ : uÄYçº, Fºçtç, twj uŒÅY®, 20. ËÄçªy & ÌzÄNþ
LNþ oºÒ Nþç ªæÞþ 21. Tì» & uÆÉ®
17. œçŒy : \Â, Äçuº, Œyº, GtNþ 22. utŒ & ºço
18. Ÿzª : ›®çº, YçÒ, ªìÒ£¤o, ˌzÒ 23. uÄ\® & œºç\®
19. Ìuºoç : Œty, oºæuTmy, uŒ^|uºmy 24. tìÂ|§ & Ìì§
20. œÒçg : uTuº, Æ{Â, EYÂ, œÄ|o 25. ÌçNþçº & uŒºçNþçº
21. Ÿuo§ç : ¤ìuò, ̪^, Ìî^-¤î^, 26. ¤uj®ç & Vub®ç
EÌç‡çºm ¤ìuò¤Â 3. Ÿn®® - œºŸn®®
22. œuºÈª : Gùª, Ȫ, ªzҌo, sNþçÄb 1. Eu‡Nþçº → Eu‡Nþçºy : F|
23. ZçÞ : uÆÉ®, uÄùçsy|, YzÂç, œjŒzÄçÂç 2. Tºy¤ → Tºy¤y : F|
24. uÆqç : ÌyQ, oçÂyª, ÌÂçÒ, ªæÞ, 3. QìÆ → QìÆy : F|
GœtzÆ 4. ŸçYyŒ → ŸçYyŒoç : oç
25. ¤ºÌço : ÄÊç|, œçŒy ¤ºÌŒç, ÄwuÉb, 5. ŸÌ‘ç → ŸÌ‘çoç : oç
ÄÊç|Nþç 6. Äyº → Äyºoç : oç
2. uÄÂçzª Æ£t 7. ªçÌ → ªçuÌNþ : FNþ
1. ŸÌ‘ç & EŸÌ‘ç 8. FuoÒçÌ → LzuoÒçuÌNþ : FNþ
2. §çS® & E§çS® 9. ŸNwþuo → ŸçNwþuoNþ : FNþ
X Class – HINDI (S/L) 97
 10. ‡ª| → ‡çuª|Nþ : FNþ 18. GuYo → EŒìuYo : EŒ½
11. utŒ → t{uŒNþ : FNþ 19. \çŒ → EŒ\çŒ : EŒ½
12. ÄÊ| → ÄçuÊ|Nþ : FNþ 20. Œçª → ¤tŒçª : ¤t
13. GnÌçÒ → GnÌçuÒNþ : FNþ 21. Ìîºo → ¤tÌîºo : ¤t
14. tîNþçŒ → tîNþçŒtçº : tçº 22. Âç®Nþ → ŒçÂç®Nþ : Œç
15. ÒÄç → ÒÄçtçº : tçº 23. œÌ‹t → ŒçœÌ‹t : Œç
16. uªeçF| → uªeçF|ÄçÂç : ÄçÂç 24. F|ªçŒ → ¤zFª| çŒ : ¤z
17. Tçgy → TçgyÄçÂç : ÄçÂç 25. ̪^ → ¤z̪^ : ¤z
18. NþÒçŒy → NþÒçŒyNþçº : Nþçº 26. \çzg → ¤z\çzg : ¤z
19. LNþçæNþy → LNþçæNþyNþçº : Nþçº 27. ‡ª| → œº‡ª| : œº
20. §çºo → §çºoy® : F|® 28. tzÆ → œºtzÆ : œº
21. ºçÉb~ → ºçÉb~y® : F|® 29. §çÄ → Ìt½§çÄ : Ìo½
22. §çS® → §çS®ÄçŒ : ÄçŒ 30. §çS® → tì§ç|S® : tì:
23. ‡Œ → ‡ŒÄçŒ : ÄçŒ 31. EçÆç → uŒºçÆç : uŒ:
24. Ÿuo§ç → Ÿuo§çÄçŒ : ÄçŒ 32. NìþÆ → ÌNìþÆ : Ì
25. §gNþ → §gNþyÂç : F|Âç 33. NÀþª → EŒìNÀþª : EŒì
26. ºæT → ºæTyÂç : F|Âç 34. ºç[® → Ëĺç[® : ËÄ
4. GœÌT| - œîÄ| Ÿn®® 5. ÄYŒ
1. ¤Â → Ÿ¤Â : Ÿ 1. EçåQ - EçåQõ
2. Tçuo → ŸTuo : Ÿ 2. ¤ço - ¤çozæ
3. ªçŒ → EœªçŒ : Eœ 3. Eç{ºo - Eç{ºoõ
4. Æ£t → EœÆ£t : Eœ 4. ÌgNþ - ÌgNõþ
5. tzÆ → uÄtzÆ : uÄ 5. ŒÒº - ŒÒºõ
6. ŒçÆ → uČçÆ : uÄ 6. ÂÒº - ÂÒºõ
7. gº → uŒgº : uŒ 7. oËÄyº - oËÄyºõ
8. ºçzT → uŒºçzT : uŒ 8. tîNþçŒ - tîNþçŒõ
9. ËÄçTo → ÌìËÄçTo : Ìì 9. ºço - ºçoõ
10. œìÞ → ÌìœìÞ : Ìì 10. œb - œbõ
11. §çS® → Ìì§çS® : Ìì 11. uNþoç¤ - uNþoç¤õ
12. Œç®Nþ → GœŒç®Nþ : Gœ 12. œìËoNþ - œìËoNõþ
13. uËsuo → GœuËsuo : Gœ 13. ŒçÄ - ŒçÄõ
14. uÄÅÄçÌ → EuÄÅÄçÌ : E 14. bçåT - bçåTõ
15. §çS® → E§çS® : E 15. Œ\º - Œ\ºõ
16. ‡ª| → E‡ª| : E 16. \Òç\ - \Òç\õ
17. œj → EŒœj : EŒ½ 17. ºçÒ - ºçÒõ
X Class – HINDI (S/L) 98
 18. oÂÄçº - oÂÄçºõ 53. uNþÂç - uNþÂz
19. œçeÆçÂç - œçeÆçÂçLå 54. ¤€çç - ¤€çz
20. VbŒç - VbŒçLå 55. ¤îjç - ¤îjz
21. Eçœtç - EçœtçLå 56. uNþŒçºç - uNþŒçºz
22. ̪ˮç - ̪ˮçLå 57. ¤TìÂç - ¤TìÂz
23. ZçÞç - ZçÞçLå 58. ªÒyŒç - ªÒyŒz
24. Ììućç - ÌìućçLå 59. tçzÒç - tçzÒz
25. §çČç - §çČçLå 60. œç{‡ç - œç{‡z
26. œºyqç - œºyqçLå 61. ºçÉb~ - ºçÉb~
27. ÌæËsç - ÌæËsçLå 62. ¤çÂNþ - ¤çÂNþ
28. utÆç - utÆçLå 63. uªÞ - uªÞ
29. ÆæNþç - ÆæNþçLå 64. ªæutº - ªæutº
30. ÌîYŒç - ÌîYŒçLå 65. uYÞ - uYÞ
31. NþuÄoç - NþuÄoçLå 66. ZçÞ - ZçÞ
32. §çÊç - §çÊçLå 67. Tyo - Tyo
33. ªuÒÂç - ªuÒÂçLå 68. TçåÄ - TçåÄ
34. Ìyªç - ÌyªçLå 69. bçœî - bçœî
35. EçÆç - EçÆçLå 70. NþuÄ - NþuÄ
36. ªçoç - ªçoçLå 71. ªçŒÄ - ªçŒÄ
37. Zbç - ZbçLå 72. TÀÒ - TÀÒ
38. ºyuo - ºyuo®çå 73. Eçtªy - Eçtªy
39. \çuo - \çuo®çå 74. ÌzÄNþ - ÌzÄNþ
40. uooÂy - uoou®çå 75. E†®çœNþ - E†®çœNþ
41. QìÆy - QìuÆ®çå 76. \ - \Â
42. ºçzby - ºçzub®çå 77. Ìç - ÌçÂ
43. ÂgNþy - ÂguNþ®çå 78. tzÆ - tzÆ
44. Œty - Œut®çå 79. œì»Ê - œì»Ê
45. NþÒçŒy - NþÒçuŒ®çå 6. Ìæu‡ - uÄXZzt
46. Íçy - uÍç®çå (uNþŒ tçz Æ£tçõ Ìz ¤Œç@)
47. uYb½ey - uYub½e®çå 1. œÄŒ : œçz + EŒ
48. Zìcy - Zìuc®çå 2. œçČ : œç{ + EŒ
49. Œçºy - Œçuº®çå 3. uŒºçÆç : uŒ: + EçÆç
50. J oì - J oìLå 4. uŒ‡|Œ : uŒ: + ‡Œ
51. uYªbç - uYªbz 5. uŒºs|Nþþ : uŒ: + Es|Nþ
52. ¤TyYç - ¤TyYz 6. uŒÂçz§| : uŒ: + Âçz§
X Class – HINDI (S/L) 99
 7. uŒ»nÌçÒ : uŒ: + GnÌçÒ 5. NþuÄ - NþÄFÞy
8. oœçz¤Â : oœ : + ¤Â 6. ¤îjç - ¤ìuj®ç/¤îjy
9. ®ùuœ : ®ut + Euœ 7. ÂNþgÒçºç - ÂNþgÒçuºŒ
10. œ®ç|ĺm : œuº + Eçĺm 8. ¤çœ - ªçå
11. Ìî®çzt| ® : Ìî®| + Gt® 9. uœoç - ªçoç
12. G‹ªçt : GŒ + ªçt 10. œì»Ê - ËÞy
13. œuÄÞ : œÄ + FÞ 11. Eçtªy - Eç{ºo
14. En®æo : Euo + Eæo 12. E†®çœNþ - E†®çuœNþç
15. ÌæNþÁœ : ̪½ + NþÁœ 13. ZçÞ - ZçÞç
16. EÒæNþçº : EÒª½ + Nþçº 14. Tç®Nþ - Tçu®Nþç
17. uNþNæþº : uNþª½ + Nþº 15. Tì» - Tì»
ì EçŒy
18. ÌæTuo : ̪½ + Tuo 16. tzÄ - tzÄoç, tzÄy
19. Fn®çut : Fuo + Eçut 17. ºç\ç - ºçŒy
20. Ì¦çŒ : Ìo½ + \Œ 18. ¤çÂNþ - ¤çuÂNþç
21. ÌæTÀÒç® : ÌæTÒÀ + Eç® 19. §çF| - ¤ÒŒ
22. NþÄy‹ü : NþuÄ + F‹ü 20. uÄûçŒ - uÄtìÊy
7. uÂæT 21. ÌzÄNþ - ÌzuÄNþç
œìuæ ÂæT - ËÞy uÂæT 22. œìÞ - œìÞy
1. ÂgNþç - ÂgNþy 23. œæugo - œæugoçFŒ
2. ¤€çç - ¤€çy 24. ŒçŒç - ŒçŒy
3. tçtç - tçty 25. uÄùçsy| - uÄùçus|Œy
4. ÂzQNþ - ÂzuQNþç
8. ªìÒçĺz
1. Ò{\ Nþy §õb ÒçzŒç : ªºŒç
2. œºÂçzNþ u̇續ç : ªºŒç
3. ut NþYçzbŒç : ªŒ ªõ œygç Nþç EŒì§Ä ÒçzŒç
4. œ{ºçõ ªõ ZçÂz œgŒç : YŒz ªõ NþueŒçF| ÒçzŒç
5. ‡çÄç ¤çzŒç : ÒªÂç NþºŒç
6. ªŒ Tt½Tt½ ÒçzŒç : En®çu‡Nþ ÒÊ| Nzþ EçÄzÆ Ìz ¤çoõ »NþŒç
7. QìuÆ®çõ Nzþ tyœ \ÂçŒç : ŸÌ‘çoç Nþç Äçoçĺm ¤ŒçŒç
8. ut ªõ ›®çº ¤ÌçŒç : \y ªõ Ÿzªþ œ{tç NþºŒç
9. Eªwo ºÌ ̺ÌçŒç : ut ªõ ›®çº ¤ÌçŒç
10. oá® tyœ ̪^çŒç : ®sçs|oç ̪^çŒç
11. ‡ºoy Nþçz ËÄ|T ¤ŒçŒç : GXY Nþçzub Nþç ÌìQ tzŒç
12. Eçz^ ÒçzŒç : T箤 ÒçzŒç, EtwÅ® ÒçzŒçþ
13. o¤çÒ ªYçŒç : ŒçÆ NþºŒç
14. Ÿoyqç NþºŒç : Fæo\çº NþºŒç, ºçÒ tzQŒç
X Class – HINDI (S/L) 100
 œÞ-ÂzQŒ
1. œçåY utŒ Nþy Zìcy ªçåToz ÒìL EœŒz Ÿ‡çŒç†®çœNþ Nzþ Œçª LNþ Zìcy - œÞ uÂuQL@
\. œztª²zþŒç,
ut. 23 - 9 - 2015.
ÌzÄç ªõ,
Èy Ÿ‡çŒç†®çœNþ,
u\.œ. ÒçF|ËNîþÂ,
œz t ª ²zþ Œç - 522 402
Tìbæ ºî u\Âç@
ªç‹®Äº ªÒçÆ®,

Ìçtº Ÿmçª@ Nþ ºço Ìz ªì^z ¤ìQçº Ò{@ gç}Mbº Nþy ÌÂçÒ Nzþ EŒìÌçº ªì^z œçåY utŒ Nzþ uÄÈçª Nþy
EçÄÅ®Nþoç Ò{@ FÌuÂL ªì^z œçåY utŒ (23 - 9- 2015 Ìz 27 - 9 - 2015 oNþ) Nþy Zìcy tzŒz Nþy Nwþœç Nþºõ@
Nwþoroç Ìz,
EçœNþç uČªÀ ZçÞ,
¤y. NwþÉm ÌçÒy,
10 Äë. N qç,
NÀþ.Ìæ. 1000713.
2. ¤ÒŒ / §çF| Nzþ Æçty ªõ Ìu©ªuÂo ÒçzŒz Nzþ uÂL Nþq熮çœNþ Ìz Ìço utŒ Nþy Zìcy ªçåToz ÒìL œÞ uÂuQL@
\. œztª²zþŒç,
ut. 3 - 9 - 2015.
ÌzÄç ªõ,
Èy Nþqç- E†®çœNþ,
10 Äë N qç,
u\.œ. ÒçF|ËNîþÂ,
œz t ª ²zþ Œç - 522 402
Tìbæ ºî u\Âç@
ªÒçÆ®,
Ìçtº Ÿmçª @ ETÂz 05 Äë oçºyQ Nþçz ªzºy ¤ÒŒ (§çF|) Nþy Æçty ÒçzŒÄz çÂy Ò{@ Vº œº ¤Òìo Nþçª Ò{@
ªçoç - uœoç Nþy ªtt NþºŒy Ò{@ FÌuÂL ªø Ìço utŒ ËNîþ ŒÒë Eç ÌNþoç@ FÌuÂL ªì^z Ìço utŒ (03 - 9- 2015
Ìz 9 - 9 - 2015 oNþ) Nþy Zìcy tzŒz Nþy Nwþœç Nþºõ@
‡‹®Äçt @
EçœNþç uČªÀ ZçÞ,
¤y. NwþÉm Y{o‹®ç,
10 Äë. N qç,
NÀþ.Ìæ. 99.
X Class – HINDI (S/L) 101
 3. EçÄÅ®Nþ uNþoç¤õ ªçåToz ÒìL uNþÌy œìËoNþ - uÄNÀþo
z ç Nþçz LNþ œÞ uÂuQL@
\. œztª²zþŒç,
ut. 23 - 9 - 2015.
ŸzÊNþ,
¤y. NwþÉm Y{o‹®ç,
10 Äë. N qç,
u\.œ. ÒçF|ËNîþÂ,
œz t ª ²zþ Œç - 522 402
Tìbæ ºî u\Âç@
ÌzÄç ªõ,
Èy ª{Œ\ z º,
Èy ÈyuŒÄçÌ œu£ÂÊÌ|,
ŒzÒ¿ ŒTº,
Tìæ bî º - 522 001
ªÒçÆ®,
Ìçtº Ÿmçª@ Òªõ 10 Äë Nþqç Nþy uNþoç¤çõ Nþy \¿ºo Ò{@ uNþoç¤çõ Nzþ tçªçõ Nþçz ÌîuYo Nþºoz ÒìL uNþoç¤çõ Nþçz
Äy.œy.œy. Nzþ ûçºç §z\Œz Nþy Nwþœç Nþºõ@ EçœNzþ uŒ®ªçŒìÌçº ». 1000/- EuTÀª §z\ ºÒç Òî@å ¤çNþy ‡Œ Etç NþºNzþ
œçuÌ| Zìgç ÂîTå ç@
uNþoç¤çõ Nþy ÌîYy :
1. uҋty ÌìT‡æ - 2 ............................................................................................ 10 Ÿuo®çå
2. ozÂT
ì ì utÃÄzÂì - 2 ............................................................................................ 10 Ÿuo®çå
3. Tumo ÆçËÞ ............................................................................................ 10 Ÿuo®çå
4. \yÄ ÆçËÞ - ............................................................................................ 10 Ÿuo®çå
‡‹®Äçt @
EçœNþç,
¤y.NwþÉm Y{o‹®ç
4. uÄÒçº ®çÞç Nzþ uÂL EŒìªuo Eç{º œ{Ìz ªçåToz ÒìL EœŒz uœoç\y Nzþ Œçª œÞ uÂuQL@
\. œztª²zþŒç,
ut. 23 - 9 - 2015.
œî[® uœoç\y,
Ìçtº Ÿmçª@ ªø ®Òçå NìþÆ Òî@å EçÆç Ò{ - Eçœ Ì¤ ÌNìþÆ Òø@ ªø EXZy oºÒ œj ºÒç Òî@å ÌçÂçŒç œºyqçEçzæ
ªõ Ÿsª Èzmy uªÂŒz Nþy EçÆç Ò{@
ETÂz ̛oçÒ ªø EœŒz uªÞçõ Nzþ Ìçs ª{̺î \çŒç YçÒoç Òî@å E†®çœNþ §y Ìçs Eç ºÒz Òø@ ªì^z \çŒz Nþy EŒìªuo
tyu\L@ Ìçs ªõ ». 1500/- ªŒyEçg|º §z\Œz Nþy Nwþœç Nþºõ@ ªçoç Nþçz ªzºz ç Ÿmçª @
EçœNþç uŸ® œìÞ,
¤y. NwþÉm ÌçÒy@
X Class – HINDI (S/L) 102
 5. EœŒz ûçºç Nþy T®y uNþÌy LzuoÒçuÌNþ ËsçŒ Nþy ®çÞç Nþç Äm|Œ Nþºoz ÒìL EœŒz uªÞ Nþçz œÞ uÂuQL@
\. œztª²zþŒç,
ut. 23 - 9 - 2015.
›®çºz uªÞ,
ªø ®Òçå NìþÆ Òî@å EçÆç Ò{ uNþ oìª §y ÄÒçå ÌNìþÆ Òçz@ œºÌçõ Òy Òª uÄrçŒ - ®çÞç œº (uÄÒçº - ®çÞç)
uÄ\®Äçgç Òçz Eç®z Òø@
uÄ\®Äçgç E狇ÀŸtzÆ ªõ LNþ ŸªìQ ŒTº Ò{@ uŒNþb §uÄÉ® ªõ uÄ\®Äçgç Nzþ œçÌ Œ®y ºç\‡çŒy ¤ŒŒzÄçÂy
Ò{@ uÄ\®Äçgç ªõ NþF| tÆ|Œy® ËsçŒ Òø@ ÒªŒz uÄ\®Äçgç ªõ tìTç|ªçoç ªæutº, Tçå‡y œÄ|o, §ÄçŒy ûyœ, NwþÉmçŒty,
EçNþçÆÄçmy, ŸNþçƪ ¤{º\ z , ºç\yÄTçå‡y œçN|þ, uÄMbçzuº®ç ªzªçzuº®Â ©®îu\®ª, Eçut ËsçŒçõ Nþçz tzQç@ uÄ\®Äçgç
Nzþ œçÌ Òy Nþçõgœu¨ uQÂç{Œçõ Nzþ uÂL uÄÅÄ - ŸuÌò Ò{@
uÄ\®Äçgç LzuoÒçuÌNþ ŸuÌò ŒTº Ò{@ oìª §y LNþ ¤çº uÄ\®Äçgç Òçz EçEçz@ ªçoç - uœoç Nþçz ªzºç Ÿmçª@
oìºoæ \Äç¤ uÂQŒç@
oì©Òçºç uŸ® uªÞ,
by. Ÿ¢ìþ¨Yæt,
10 Äë. N qç,
NÀþ.Ìæ. 1000713.

œoç :
¤y. NwþÉm ÌçÒy,
E‘çœîm| ŒTº,
ŒTºçÂì - 522 036
Tìbæ ºî u\Âç@
6. \‹ªutŒ Nzþ uÂL œ{Ìz ªçåToz ÒìL EœŒz uœoç Nþçz LNþ œÞ uÂuQL@
\. œztª²zþŒç,
ut. 23 - 9 - 2015.
œî[® uœoç\y,
Ìçtº Ÿmçª@ ªø ®Òçå NìþÆ Òî@å EçÆç Ò{ uNþ Eçœ Ì¤ ÄÒçå ÌNìþÆ Òø@ ªø EXZy oºÒ œäj ºÒç Òî@å ÌçÂçŒç
œºyqçEçzæ ªõ Ÿsª Èzmy uªÂŒz Nþy EçÆç Ò{@
ETÂz ̛oçÒ 30 Äë oçºyQ Nþçz ªzºç \‹ªutŒ Ò{@ Œ®z Nþœgz QºytŒz Òø@ uªÞçõ ªõ uªeçF®çå ¤çåbŒy Ò{@ FÌuÂL
». 1000/- ªŒyEçg|º Nzþ ¿œ ªõ §z\Œz Nþy Nwþœç Nþºõ@ ªçoç Nþçz ªzºç Ÿmçª@
EçœNþç uŸ® œìÞ,
¤y. NwþÉm ÌçÒy@
œoç :
¤y. ŒçTzÅĺçÄ,
E‘çœîm| ŒTº,
ŒTºçÂì - 522 036
Tìbæ ºî u\Âç@

X Class – HINDI (S/L) 103

 7. œìËoNõþ QºytŒz Nzþ uÂL œ{Ìz ªçåToz ÒìL uœoç\y Nzþ Œçª œÞ uÂuQL@
\. œztª²zþŒç,
ut. 23 - 9 - 2015.
œî[® uœoç\y,
Ìçtº Ÿmçª@ ªø ®Òçå NìþÆ Òî@å EçÆç Ò{ uNþ Eçœ Ì¤ ÄÒçå ÌNìþÆ Òø@ ªø ®Òçå EXZy oºÒ œäj ºÒç Òî@å ÌçÂçŒç
œºyqçEçzæ ªõ Ÿsª Èzmy uªÂŒz Nþy EçÆç Ò{@
œºyqçEçzæ Nþy EXZy o{®çºy Nþº ºÒç Òî@å NìþZ EçÄÅ®Nþ uNþoç¤õ QºytŒy Ò{@ FÌuÂL Eçœ \Áty ». 500/-
ªŒyEçg|º Nzþ ûçºç §z\Œz Nþy Nwþœç Nþºõ@ ªçoç Nþçz ªzºç Ÿmçª@ ¤ÒŒ Nþçz ›®çº@
EçœNþç uŸ® œìÞ,
¤y. NwþÉm Y{o‹®ç@
œoç :
¤y. ŒçTzÅĺ ºçÄ,
Vº Ìæ. 77 - 777/7
E‘çœîm| ŒTº,
ŒTºçÂì - 522 036
Tìbæ ºî - 2.
8. Nþç}Â\
z ªõ ŸÄzÆ œçŒz Nzþ uÂL EçÄztŒ œÞ
\. œztª²zþŒç,
ut. 28 - 12 - 2015.
ÌzÄç ªõ,
Èy Ÿ‡çŒçYç®|,
œy.¤y. LŒ. Nþç}Â\
z ,
uŒ gì ¤çz Â
ªÒçÆ®,
Ìçtº Ÿmçª@ ªzø 2015 ªçY| ÌçÄ|\uŒNþ œºyqçEçzæ 10 Äë Nþqç ªõ Gðym| Òî@å œºyqçEçzæ ªõ ªì^z 10 \y.œy.
L. uªÂç@ ªø EçœNzþ Nþç}Â\
z ªõ ŸÄzÆ œçŒç YçÒoç Òî@å ÌìŒç Ò{ uNþ EçœNzþ Nþç}Â\ z ªõ œjçF| EXZy oºÒ Y ºÒy Ò{
ªø Lª. œy.Ìy. TÀœî ªõ §oy| ÒçzŒç YçÒoç Òî@å Nwþœ®ç ªì^z ŸÄzÆ tzŒz Nþy EŒìªuo tyu\L@
‡‹®Äçt@

EçœNþç,
& & & &&
NÀþ.Ìæ. & & & & &
œoç :
Œçª : & & & & &
uœoç Nþç Œçª : & & & & &
TçåÄ : & & & & &
ªæg : & & & & &
u\Âç : & & & & &

FFF
X Class – HINDI (S/L) 104