You are on page 1of 100
Chuong h CAC FLAVONOID GIGI THIEU CHUNG Cac flavonoid 1a cac sin pham tit dén vi dau 4-hydroxy— cinnamoyl-CoA két hop véi 3 phan malony! sé tao nén cau tric co ban, sau d6 tao thanh khung stilben va khung flavonoid theo so dé sau: 4-hydroxyeinnamoyl-CoA, OH 3.x malony! OH OH 0. SCoy °. SCo, o fl NADPH o J (Reductase) OO) Aldol Classen {Chalconsynthase) CO; ~~ OC “oe 5 OH OH Naringenin-chalcon Resveratrol = an oe OH O Naringenin Liquiritgenin (Fiavanon) (Flavanon) 118 Cac flavonoid 14 c4c dan chat polyphenol (cé nhiéu nhém chite phenol) ¢6 trong nhiéu loai thuc vat, da phn cé mau vang, mdt sé c6 mau dé. xanh, tim hay khéng c6 mau. Vé céfu tric héa hoc, céc flavonoid cé khung chung la C,-C,-C, gdm 2 vong benzen A, B va vong pyran C, ‘Trong dé vong A va vong C tao thanh khung cromon. 0. Cromon Trong céy cd, cae flavonoid tén tai duéi dang cac aglycon va cac dang glycoside. Tite la ede phan aglycon gdn véi cae phan dudng. Khi thuy phan cac glycoside bing cae dung dich acid loang hay bang cdc enzym thi sé giai phéng ra cdc aglycon tuong ting va cac phan dudng. Vi du: khi thuy phan rutin cé trong hoa hoé (Sophora japonica) thi sé nhan duge aglycon vA quercetin va cae dudng glucose vA rhamnose. Tuy theo cac nhém thé chita oxy 3 vng C va day néi déi cé hay khéng cé @ vi tri 2 cua’véng C ma ngudi ta chia cdc flavonoid thinh cae nhom nhé nhu saw * Ce flavon: c6é nhém ceton 6 ©, cia khung co ban, c6 mau vang chanh: Cl c | 2) a ° 2Damax = 320 - 350 nm * Cac flavonol: la cdc flavon cé thém nhém hydroxy! 6 C,; . J 6 co max #340 - 380 am 119 * Cac flavanol: 1a cac flavon mat di day néi déi 6 vi tri C.: ZN All| a Se ° Amax = 280 - 320 nm * Cae flavanonol: la cac flavanol cé thém nhém hydroxy) 6 C,: a alc —_ S oH o max = 350 - 390 nm * Cade catechin: (vi du nhu epicatechin) khong cé mau, nhung ra goal anh sang va khéng khi thicé mau n4u do bi chuyén hoa: COO Epicatechin max = 270 - 280 nm * Cac leucoanthocyanidin (Mavan—3.4—diol): 0. CE ‘OH OH Anthocyanidin Vi du: cyanidin 6 duéi dang chlorid cé mau dé son: ° : ‘OH Cyanidin OH fo ° 2 * Cae chalcon: trong phan ti chi c6 2 vong A va B, edn vong C bi md va. Néu dun chung vdi acid thi cé thé déng Jai vong C thinh flavanonol: 120 e UO © ‘Chalcon * Cae dihydrochalcon: la cic chalcon nhung khéng cé day néi adi 6 cau néi cac vong A va B: © Dihydrochaleon * Cac aurron: thudng gap 6 cdc loai hoa cé mau vang. Ban tha! aurron cé mau vang sang. Chalcon bi oxy hoa 6 thé chuy thanh aurron. Vi vay trong cay cé thudng gap chalcon va aurron trong clung nhiéu loai hoa. ZNO al Autron Jaman = 390-430 nm * Cae isoflavonoid: vong B néi véi vang C 6 vi tri Cy: ISGre) ° Khung isofavon Bioflavonoid 1a do 2 phan ti flavonoid két hop véi nhau. Vi du: amentoflavon: Cx O 0. oH 0 HO CI Amentoflavon OH O Ngoai ra con 6 epicatechin trimes do 3 phan tit epicatechin gan lai vdi nhau trong qué trinh polymer hoa 121 OH y OH HO. 0. a “OHO. oH OH HO i “OH Epicatechin trime © Theaftavin Trong qua trinh ché bién ché, 2 phan ti catechin sé gan vdi nhau kém theo phan ting oxy hod dé tao thanh theaflavin cé vong tropolon 7 canh. Theaflavin cé hoat tinh chéng oxy hoa. * Cae flavonolignan: la sit phéi hop giita flavonoid vdi cau trie lignin, Thudng dugc tao ra béi qua trinh gin két oxy hod gitia flavonoid véi mét phenylpropanoid mA théng thudng La conifenyl alcol. Vi du: silybin c6 trong cic gai 5 [ttt got Tanfolin Vx ket Comfeny! alco) ox Ss Sheen ‘ On Oo Teo thanh 2 déng phan ~ “oo Fe “oe oe 2 déng phan ciia siybin 122 Sau day trinh bay mét sd flavonoid dude ding lam thuéc va thuc pham chiie nang. 4.4. CUC GAI (Silybum marianum) Cay cé nguén gée ven Dia Trung Hai cua chau Au, B6 phan ding ia hat. Hat c6 chita 1,5 — 3% cac flavonolignan, dude goi 1a silymarin. Hén hgp silymarin chi yéu cé chifa silybin, ngoai ra cdn cé silychristin va mét it isosilybin. Citic gai dude ding rong rai trong y hoe cé truyén chau Au. Qua cic gai duge ding dé diéu tri cdc bénh gan va cdc réi loan chitc nang khac Silymarin cé tac dung bao vé gan dong vat duéi tac dung ctia CCl, thioacctamid, va cdc thuéc nhu paracetamol va mét sé déc chat khae. N6 ¢6 tae dung ngan ngtia su hap thu cdc chat déc, chéng oxy hod loai bé cdc géc tu do, gidi déc cho gan. Silymarin cin cé tac dung diéu tri cae bénh viém gan do siéu vi khudn B va C, it c6 tae dung phu va la thudc diéu tri viém gan dude su dung rat réng rai va cé hiéu qua cao, Liéu ding cho ngudi !dn tix 40 — 80me/ngav. o. ~Y Ol oc 10. 0. ° CH [OH ‘OH OHO Silybin OH 0. CT ‘OCH, Hi 0. 0. . CO H OH : OH O Isosilybin ©. ‘0 H HO. °. O {> OF Ho. 0. f ‘OH OC OH OCHa ° Silychnstin OH O Siydianin 4.2. CAC POLYPHENOL TRONG LA CHE XANH La ché (Thea sinensis) dude st dung 1am nude uéng réng rai trén thé gidi. La ché c6 chtta cafein va cdc chat catechin (cac polyphenol) mA quan trong nhat 1a epigallocatechin gallat (EGCG). Dé 1a este cia epigallocatechin véi acid gallic EGCG 1a catechin cé nhiéu trong ché xanh va la mét chat chéng oxy hoa manh, c6 tac dung chéng lai mét sé bénh tat, ké ca mét sé bénh ung thu. N6 chi cé trong ché xanh, khi ché bién sang ché den thi khéng con EGCG nia, vi EGCG da bi bién doi thanh cac ch&t thearubigin. G nhigt dé cao, EGCG chuyén thanh déng phan GCG (gallocatechin gallat). EGCG cé hoat tinh chéng lai bénh HIV va céc loai ung thu d nao, tuyén Lién liét. voi triing va 14 lach. OH OH HO. 0. oo IH or 5 OH ‘OH EGCG OH Ngoai cafein, EGCG, la ché xanh con chita vitamin C, vitamin B,. Ché xanh c6 cae tac dung sau: — Chéng oxy hod ~ Chong ldo hoa ~ Phéng va diéu tri xo vita déng mach. — Chong lai tac hai ca cdc tia phong xa c6 tae dung giai déc. — C6 hoat tinh khang sinh, bao vé rang. Cac polyphenol ché con cé epicatechin’ va hydroxylepicatechin. Cac san pham EGCG va cao ché xanh dang dude stt d lam thue pham chite nang, dé uéng chite nang rat rong rai trén thé gid Rutin va quercetin trong hoa hoé (S. japonica): Rutin la mét chat cd nhiéu trong boa hoe. cén c6 trong mach ba géc, 14 sen, thude 14 va nhiéu cay co khac. Nguyén héu cho yeu dé san xuat rutin lA hoa hoé. O Viét Nam, hoa hoé dude tréng nhiéu 6 124 Thai Binh, Nghé An, Tay Nguyén. Ham lugng rutin trong hoa hoé cao hon 10%. Dem thuy phan rutin bang acid thi nhan du¢e quercetin va cdc phan dudng glucose va rhamnose. + Glucose + Rhamnose Quercetin Rutin c6 tac dung chéng oxy hoa. Rutin cé hoat tinh lam tang dé bén cia thanh mach mau, lam giam dé thém cua thanh mach mau. Trong phau thuat, rutin duge ding dé phong va diéu tri chay mau sau khi mé. Trong néi khoa dung rutin dé diéu tri bénh di tiéu ra mau, chay mau do loét da day, ta trang, viém rudt, xuat huyét, chay mau chan rang. Thudng dung pk hop véi vitamin C Quercetin cé hoat tinh chéng oxy héa manh hon rutin, cé tac dung chéng di ung, chéng viém, chéng lai hoat tinh cia histamin. Negoai ra cén cé tac dung chéng mét sé loai ung thu, phinh dai tuyén tién lit, quéng ga, bénh tim, viém, di img, bénh hé hap nhu viem phéi, hen suyén. Quercetin cén cé tac dung ha huyét ap. 4.3. CAC ISOFLAVONOID Cac isoflavonoid la mét nhém phy cia cdc chat flavonoid. Dai d dién hinh cho cae isoflavonoid la daidzein, glycistein va genistein c6 trong dau tudng va nhiéu chat Ja trong mam dau tudng. Trong dau tudng con co cac dan chat glycosid cua 3 chat trén nhu daidzin, glycitin, genistin, malonyl daidzin, malony! glycitin, malonyl genistin, acetyl] daidzin, acetyl glycitin, acetyl genistin, dude goi chung 1a cdc soyisoflavon Hat dau tudng dude bo vd, xay nh, réi chiét hét dau bang cac dung mdi hitu cd nhu n-hexan. Sau d6 chiét soyisoflavon bang ethanol réi Linh ché. Soyisoflavon dude chinh thtic ghi vao Duge dién My 2009. Cac 1soflavonoid dau tuong c6 khoang 0,1 — 0,4% trong hat dau tugng, tuy ting loai dau khac nhau 4 cac vimg tréng trot. Ngoai dau tuong thi cé ba 14 dé (Trifolium pratense), cu san day va hoa sin day (Pueraria lobata) cing cé nhiéu isoflayonoid Soyisoflavon 1a phytoestrogen co hoat tinh nhu néi tiét té sinh duc nif estradiol nhung hoat luc yéu hdn. Soyisoflavon dude ding dé chéng lao hoa cho phu ni, gidm thiéu cae triéu chting than kinh va tudm hoan bat Idi cho phu nit cao tuéi nhu bée hoa, huyét ap cao that thudng, cang thing, lo au, lodng xudng, gidn xuong, lio hoa da,... Soyisoflavon cén ding phéng va hé tro diéu tri bénh phi dai va ung thu tuyén tién liét. Soyisoflavon con lam dep da, bao vé da, lam ch&c va dep nguc cho nit gidi. Ngudi lén ngay udng ty 20 — 50mg soyisoflavon. R30. Ss 7 Ry Ry > soflavon : Ra Daidzein Hu | Glyciten __ Ho Genistein H Daidzin 7-0-b-D glucosid Glycitin 7-O-b-D glucosid Genistin 7-O-b-Dglucosid Acetyl daidzin H H 6'-O-acetyl-7-O-b-D glucosid Acetyl glycitin H OCH, | 6’-O-acetyl-7-O-b-D glucosid Acetyl genistin OH |H 6'-O-acetyl-7—O-b—D glucosid | Matonytdaidzin | H 6°-O-malonyl-7-0-b-D glucosid | Matonylgiyeitn | H__| OCH, | 6"0-matonyt-7-0-b-D glucosid Malonylenistin | OH | H 6°-0-malonyl-7-O-b-D glucosid ¢ isoflavon cua e6 ba 14 dé: HO. C 0. ro Formononetin OCHs Hoa cé ba 1 dé (Trifolium pratense) c6 chita nhiéu isoflavonoid nhu kaempferol, biochanin, formononetin, daidzein, B-sitosterol. Cé ba 14 dé c6 céng dung nhu soyisoflavon. Dac biét c6 nha Duge hoe Thai Lan va Nhat Ban da phat hién duge hoat tinh estrogen cao cua cac hoat chat ¢6 trong ci sin day cu trén (Pueraria mirifica) moc 6 Déng Bac Thai Lan. Trong ci nay cdn chita cdc isoflavon nhu daidzein, genistin, genistein, puerarin va dc biét 1A miroestrol, deoxymiroestrol va coumestrol. H | OH Miroestrol Coumestrol Miroestrol 14 mét phytoestrogen cé hoat tinh nhat, cé tac dung nhut estradiol, dac biét co tac dung lam né vu, dep nguc, dep da va lam tang kha nang hoat déng tinh duc. Cao cu sin day cu u tron duge ding duéi dang thuée vién nang dé uéng hay thud béi, xit ngoai da, lén vu. 10 c6 hoat tinh sinh hoc gan gidng véi estradiol va vé c&u tao hoa hoc, kich thude phan ti cing gan giéng véi estradiol, nén cdc isoflavonoid dau tuong, cé ba 14 dé, san day,... dude goi la cée phytoestrogen (cae estrogen trong cay cd). HO. °. ie a ° SoH Daidzein HO Estradiol 127 Cac flavonoid — Icariin trong 14 Dam dung hode (Epimedium pubescens) va chrysin trong v6 théng (Pinus monticola) cé tac dung tudng tu nhu testesteron. Cac chat nay dude ding dé diéu tri suy gidm kha nang hoat déng tinh duc cho nam gidi. Icariin edn 1am tang sinh téng hgp ocid nitric trong cd thé. No con cé tac dung chéng oxy hoa. leariin oH OH © — Chrysin Dac biét, puerarin,-mét isoflavonoid cua cu san day dude chinh thtc dung lam thuéc tiém tri bénh nhéi mau co tim (duge ghi vao Due dién Trung Quéc). Puerarin CAU HOI ON TAP CHUONG 4 1, Cau tao héa hoe co ban cita cdc flavonoid 1a khung gi? 2. Trinh bay cc loai flavonoid cé trong cay cé. 3. C&u tao héa hoc eta cdc polyphenol chinh cia 1A ché va cong dung ea chung. 128 Silymarin chu yéu cé chia cdc flavonoid nao? Tae dung dude ly va tri bénh gi cia silymarin? Nguén géc cia quercetin vA céng dung cia quercetin duéi dang thuc pham chtte nang. CAc isoflavonoid cua dau tuong va soyisoflavon dang lam gi? Cac isoflavonoid chinh cia cé ba 14 dé c6 tae dung duge ly nhu thé nao? Cac isoflavonoid cua s4n day cu dai va sdn day ch trdn 1a cac chat nao? Céng dung cia chung. 129 Chuong 5 CAC VITAMIN GIGI THIEU CHUNG Cec vitamin cén goi 14 cée sinh t6, lA nhiing amin can thiét cho dng (Vie = suf séng, amin). Liic du, céc nha khoa hoc phat hién cae vitamin dau tién nhu vitamin B, — Thiamin IA cdc chat cé nhém amin, nhung sau dé cae ch&t khéng cé amin trong phan ti nhu Retinol (vitamin A), acid ascorbic (vitamin C),... cling duge goi 1a cae vitamin. Nha khoa hoe Ba Lan Funk lan dau tién da chiét dude mot ligng rat nho mét amin Ui cam gao ¢6 hoat tinh phong va diéu tri bénh té phi (Béri-béri) vao nam 1919 va dat tén cho chat nay 1a vitamin B,. Sau do da xac dinh dude trong phan ti vitamin B, c6 nguyén té liu huynh nén ngudi ta cén goi né lA Thiamin (mét chat c6 chita amin va Iwu huynh (Thio)). Vitamin B, c6 nhiéu trong cdc hat ngii céc va mdm hat ca céc cay ho Dau, trong hoa qua, trong men bia, trong thit, gan, stfa va truing. Tiép dé cdc nha khoa hoc da chiét xudt va tinh ché duge nhiéu vitamin khéc nhu vitamin B,, vitamin B,, vitamin B,, vitamin A, vitamin D, vitamin E, Dé 1a nhiing chat rat thiét yéu cho cudc séng cha ngudi va déng vat, tuy chi can mét Iufong rat nhé. Vi du: néu co thé thiéu vitamin C thi sé bi bénh chdy mau va cé thé dan dén tit vong. Bénh nay thitang xuat hién d cac thuy thd di bién lau ngay an udng thiéu rau, qua Néu co thé thiéu vitamin A sé bi quang ga din dén ma léa, bi bénh suy dinh duéng, Néu co thé thiéu vitamin E thi sé bi ri loan cdc ed quan chtfc nang sinh san. Hién nay da biét khodng 30 vitamin khéc nhau. Trong dé cé nhiéu vitamin khéng chifa nitd trong phan ti (khéng cé nhém amin) 130 va khong ¢6 tinh kiém nhu vitamin A, vitamin D, vitamin F, vitamin C nhung chung van dude goi 1a cae vitamin. Dua vao cac tinh chit ly hoc cua cdc vitamin, ngudi ta chia cac vitamin thanh hai nhom: — Cac vitamin tan trong dau md nhu vitamin A. vitamin D, vitamin E va vitamin K. -- Cac vitamin tan trong nude nhu cac vitamin B,, B,, B,, By Be B, va By, vitamin C. C&c vitamin duge sti dung rat réng rai trong y hoc dé lam thudc, thuc phim chic nang, my pham, trong chin nudi, tha y va trong céng nghiép thie pham. Cac vitamin 1a cac hdp chat thién nhién pit mét vai trd rat quan trong trong su séng cua co thé ngudi va dong vat, tuy cac vitamin khéng cung cap nang luong cho co thé va nhu cu hang ngay, chi can mot lugng rat nhd, nhung do la nhiing chat khong thé thiéu dude, néu thiéu ching thi sé xay ra nhiéu réi loan nghiém trong cho co thé. Phin Idn cée vitamin déu duge dita vao cd thé qua thue pham: rau, qua, thit, c4, gao, ngd, my va cd thé khong c6 kha nang sinh téng hgp duge chting. Cc vitamin con giit vai tré xtic tae cde phan ting sinh héa hoc xAy ra trong c¢ thé, nhiéu vitamin la cac coenzym cila nhiéu enzym quan trong trong cd thé nhu: vitamin B, 14 coenzym cla enzym lipothiamin pyrophosphat; vitamin B, 1a coenzym ctia cdc enzym transaminase, decacboxylase. Trong déng vat va thuc vat con co cac chat tién vitamin (provitamin) va khi vao cd thé ngudi, chting sé dude chuyén hoa thanh cac vitamin nhu cde én vitamin cia vitamin A JA -caroten, u-caroten, tién vitamin cua vitamin D, 1A 7-dehydrocholesterol. Trong cing nghiép Duge, mét sé vitamin dude chiét xuat tit thién nhién nhu vitamin E tit dau tuong, nhung phan Idn cac vitamin da duge téng hop héa hoc nhu vitamin A, vitamin D,, vitamin B,. vitamin B,, vitamin B, hoc duge san xudt bang céng nghé sinh hoc nhu vitamin B,, B,» hoac két hop ca céng nghé sinh hoe va héa hoc nhu vitamin C Sau day sé trinh bay mét sé vitamin chinh duge su dung trong y hoc va thuc phdm chite nang. 13] 5.1. VITAMIN A Gém cé vitamin A, (retinol) va vitamin A, (dehydroretinol), 18 cac vitamin tan trong dau. Y hoc stt dung retinol. Cae vitamin A,, A, chi cé trong déng vat va cé nhiéu nhat 4 trig, gan, than, dau gan cA bién, Ching cé thé 6 dudi dang alcol tu do, hay két hop véi céc acid acetic hay palmitic dudi dang cac este. Vitamin A, chi cé hoat tinh bang khoang 40% hoat tinh cla vitamin A,. Nhiéu carotenoid 1a tién chat (provitamin) cé nhiéu trong cay cé, khi vao trong cd thé sé tao thanh vitamin A é gan. Rau xanh, ca rét, gic 1a nguén giau cae carotenoid. Chung co thé dang dé bé sung, dé cung cap vitamin A cho nhiing ngudi bénh thiéu vitamin A. SS WS OH | Retinol (Vitamin Ay) aaa Dehydroretino! (Vitamin Ag) Nam 1917, Elmer Mc Collum va Lafayette Mende, Thomas Burr Osborme da nghién cttu hoat tinh mét vitamin tan trong dau mé goi la vitamin A. Nam 1947, David Adraan van Dorp va Jozef Fendinand Arens (Ha Lan) da téng hdp duge vitamin A. Mét don vi quée té (IU) vitamin A bang 0,3ug retinol, bing 0,6ug P-caroten; 1,2ug cdc caroten khac. Cén dan vj tung dudng retinol (RE) bang lpg retinol; Que B-caroten. : Trong céng nghiép Dugc, vitamin A dude ban tong hgp tit citral. Vitamin A 6 duéi dang tinh thé mau vang nhat néng chay 6 63 — 64°C, khéng tan trong nvée, tan trong dung méi hitu cd va dau thuc vat. Vitamin A duge ding dé phong va diéu tri bénh suy dinh duéng thiéu vitamin A. Khi thiéu vitamin A thi co thé bi bénh quang ga, khé, loét giac mac va két mac, néu khéng diéu tri kip thdi thi giac mac bi hu hong va bj mu léa. 132 Tré em thiéu vitamin A sé dé bi cac bénh nhiém khuan, bénh sdi, cae bénh duting hé hap va ia chay. Thiéu vitamin A con gay ra su sting héa mét sé té chitc, tao nén tén thudng cho cae cd quan vi giac, thinh giac, ngoai ra cn gay ra tang 4p Iyc nao tiy, tran dich nao Liéu ding: udng hay tiém bap 50.000 - 200.000 IU/ngay cho ngudi Jén. Dang qua liéu, vitamin A gay déc, lam tang 4p luc néi so, chong mat, chting nhin déi, tré em bi 1di thép, co giat, viém da trée vay va cé thé tu vong. Liéu cao, cdc carotenoid khéng gay déc vi ching chi chuyén thanh vitamin A theo nhu cdu cha cd thé, con lai ching duge tén trit 3 gan. Tuy nhién ding nhiéu carotenoid cé thé bi vang da. 5.2. VITAMIN D C6 2 loai vitamin D: vitamin D, va vitamin D,. Vitamin D, (colecalciferol, cholecalciferol) 14 chat chinh c6 trong dng vat, con vitamin D, (ergocalciferol) c6 trong cay cé va nm men. Vitamin D, c6 trong gan, bo, sta, phomat, dau gan ca. Trong co thé ngudi va dong vat, vitamin D, duge sinh tong hgp tit 7-dehydrocholesterol duéi tac dung cia tia cue tim lén da. Vitamin D, duge diéu ché tt ergosterol c6 trong ndm cua ga va men bia bing tia cuc tim. Ho 7-dehydrocholestero! HO! Ergosterol Vitamin D dude ding dé phong va diéu tri chimg thiéu vitamin D. Biéu hién 6 bénh cdi xuong d tré em, bénh loan dudng xucng d ngudi ldn (nhuyén xudng, loang xudng). Vitamin D cé tac dung duy tri néng dé binh thudng cia calci va phosphat trory huyét tudng gitip cho qua trinh tao xudng cua co thé Dung diéu tri bénh gidm calci mau man tinh, h giam phosphat mau va bénh thiéu nang can giap trang, bénh lodng xuong. 1 don vi quéc té vitamin D = 0,025pg, vitamin D,, (1mg vitamin D,, = 40 don vi) Ban than vitamin 0, khéng phai la dang hoat tinh cla vitamin, trong cd thé ngudi né bi hydroxy héa tao thanh 25—hydroxyl vitamin D, (caleidiol) bdi enzym 6 gan, réi sau dé tao thanh 1a-25-dihydroxy vitamin ID, (calcitriol) bdi enzym 6 than Calcitriol dude chuyén vao xudng, ruét va huy déng calci 6 xudng. Caleitriol va cac dan chat cha né nhu a-calcidol va dihydrotachysterol 14 cac thuée ding diéu tri bénh thiéu vitamin D man tinh do réi Joan suy gidm tiéu héa é gan va than. Colecalciferol (vitamin D,) va calcitriol cing cé mat trong mét vai cay cd. Hai din chat kh4c nhau cia vitamin PD 1a calcipotriol va tacalcitol duge ding dé diéu tri bénh vay nén. Calcidiol HO" OH Callcitriol Vitamin D, ¢6 hoat tinh dude ly cao hon vitamin D,. Liéu dang 1 vién 5.000 Ul, c6 tae dung tang cudng vitamin D cho co thé, bao vé va bé dudng xuong, rang, tang cuisng hap thu calci, tang cudng mién dich 5.3. VITAMIN E Vitamin E 1a mét nhém cac vitamin tan trong ddu dude goi la cae tocopherol nh cae a-, B=, va y-tocopherol. Cae chat nay phan bé 134 rong rai trong cay céi, nhat 1A trong mét sé hat cé ham lugng cao vitamin E (nbu hia my, dai mach,...). Dau cdc mém cay 1A nguén nguyén liéu gidu vitamin E. Dau hia my 6 chita nhiéu tocopherol. Dau ngé 6 chita nhiéu y-tocopherol. Dau huéng dung cé chita nhiéu a-tocopherol. Trong qua trinh ché bién va dun nau thuc phdm, ham lugng vitamin E bi sut giam. Trong thuc phém va duge phdm thudng st dung a—tocopherol acetat vi chat nay bén vitng do da khéa hoa chite phenol trong phan tt! vitamin E. Vitamin E 6 hoat tinh chéng oxy héa cao, bao vé chéng su phan huy gay ra béi cde géc tu do déi véi vitamin A va cac acid béo chua no é cAc mang sinh hoc. Trong thuc pham, né duce ding dé bao quan cac ché pham mé va phong chéng nhiéu bénh tim mach cho ngudi. Ro HO. Ry Cac tocopherol R, R, Hoat tinh (%) u-tocopherol CH, -CH, 100 {tocopherol +H Cit, 50 + tocopherol CH H 10 & tocopherol -H “H 3 Trong céng nghiép, vitamin E thién nhién duge chiét ti’ diu mam ngé, ddu mam lua my, dau dau tung, dau hat béng,... va vitamin E téng hdp duce diéu ché bang téng hop héa hoc Vitamin E téng hop duéi dang racemic (D,L-) cé hiéu lye kém hon vitamin E thién nhién, Vitamin E déng vai tro quan trong trong cac chic phan sinh sAn cia nam va ni gidi, Jam dep da cho ni gidi, phong va diéu tri bénh thiéu vitamin £. Thi vitamin E sé lam suy giam kha nang sinh sin, anh hudng xdu dén thin kinh ngoai bién, gay viém véng mac Dung udng tit 100 — 600 [U/ngay cho ngudi ldn. 1 don vi vitamin E = Img tocopherol acetat. Vitamin E cén ¢é tac dung phéng va diéu tri 135 mét s6 bénh tim mach (nhéi mau co tim, dét quy), tang cudng mién dich, duc nhan mat, 5.4. VITAMIN K La mét nhé.a vitamin tan trong dau ¢é tac dung cam mau va chuyén héa trong xuong va cdc té chttc khac. Chung 1a dan chat cua 2-methy!-1,4-naphfoquinon. Vitamin K, con goi 1a phylloquinon, phyfomenadion (phytonadion). Vitamin K, cdn goi 1a menaquinon, menatetrenon; duge sinh tong hgp bdi cae vi khuan é rudt gia. Ngoai ra con cé 3 loai vitamin K téng bgp 1a vitamin K,, vitamin K,, vitamin K, dude sty dung trong y hoc. i [ COC” 3 ° Vitamin Ky (co mach nhanh phyty!) 9 ZA a 0 Vitamin Kp C6 2 loai: Vitamin K, (30), Vitamin K; (35), Nam 1929, Henrik Dam (an Mach) da phat hién mét chat trong thie an cho gia stic c6 tac dung lam déng mau va goi 1a vitamin déng mau. Sau dé, Edward Adelbert Doisy (Dai hoc Saint Louis) da xdc dinh cau tric héa hoc cua vitamin nay. Va goi lA vitamin K vi cong bé dau tién cong trinh nay 6 bao Ditc vdi tén Koagulation vitamin Dam va Doisy da dude nhan gidi Nobel Y hoc nam 1943 trong céc nghién ctu vé vitamin K. Sau do, dé cé hiéu qua nhanh trong cap cttu chay mau, cdc nha khoa hoc da téng hdp duge vitamin K,, vitamin K,. Cac dan chat tan trong nude, dude ding duéi dang thuéc tiém. 136 SOjNa CO) - A ° OH i) Vitamin Ka Vitamin Ky Vikaso (Menadiol) (Menadiol) ° _ONa ona be pcONa 4 ONa 0 Menadiol natri diphosphiat Vitamin K 1a cae chat rat can thiét cho qua trinh tao prothombinogen va cdc yéu té gay déng mau khac 6 gan. Khi thiéu vitamin K, thdi gian déng mau sé kéo dai vA su chay mau do chan thudng hay phau thuat sé xay ra Vitamin K duge ding dé phong va diéu tri bénh thiéu vitamin K, tic JA phéng va diéu tri bénh chay mau do thiéu prothombin mau. Khi thiéu vitamin K thi lam gia tang su chay mau nhu bam mau, chay mAu cam, tiéu tién ra mau, chay mau dudng tiéu hoa, chay mau sau phdu thuat, ké ca chay mau nao. Con ding dé phong chay mau cho tré sd sinh. Liéu dung: vitamin K, tiém: 2mg, vitamin K, uéng: 5g, menadiol natri diphosphat 5 — 10mg (tiém hay udng). 5.5. VITAMIN B, (Thiamin, Aneurin, Biamin) NH2 . e NTS NA Ae At, a N Thiamin Vitarun By Vitamin B, 1a vitamin duge phat hién dau tién cita cdc vitamin nhém B, Khi an uéng thiéu vitamin B, thi sé bi bénh viém da than 137 kinh con goi 1a bénh Béri-béri. Do 1a mét bénh phé bién 6 chau A do an gao da xay xat loai hét cAm Nam 1897, Eijkman (Ha Lan) bac sy céng tac tai Java — Indonesia. noi cé nhiéu bénh nhan Béri-béri, da phat hién rang, ga An gao xay xat qua ky (gao trang) thi bi bénh viém da day th4n kinh hu ngudi, va c6 thé diéu tri bénh nay bing c4ch cho ga an cam hay dich chiét nude ti¥ cam gao. Ong cing chiing minh cé thé digu tri bénh Béri-béri d ngudi bang cam gao. Nam 1911, Funk da chiét duoc ti thuc phdm mét chat mdi, 46 18 mét amin rat cn thiét cho su séng nén goi 1a vitamin B,. Nam 1926, Jansen va Donath da tach chiét va két tinh duge vitamin B,. Nam 1936, Williams da xc dinh duge c4u tao héa hoe cua vitamin B, — Thiamin, mdt amin cé chifa luu huynh S. Cau tao héa hoe cua Thiamin gém 2 nhan di vong chinh dan chat pyrimidin g4n véi dan chat thiazol qua cau methylen. Vitamin nay cé nhiéu trong mét sé thuc vat va déng vat nhu trong cam gao, men bia, hat ngii cdc, mam hat cdc cAy ho Dau, trong thit, gan, tring, sia. NHp 2c HCI n7s NA Dang mudi chlonydrat pe Ss cla vitamin B, sf =, N OH Y hoc hign dai sit dung vitamin B, trong diéu tri bing téng hop héa hoc. thudng dude ding dudi dang muéi chlohydrat. Chat nay 6 dudi dang cae tinh thé khong mau, hay bét két tinh trang, nhd, vi ding, néng chay 4 248°C (phan huy), dé tan trong nuée, khé tan trong cén, khéng tan trong éte, chlorofoc. Vitamin B, dude dang dé phéng va diéu tri bénh thiéu thiamin nang, bénh Béri-béri anh hudng xdu dén hé tim mach, than kinh va cd, Vitamin B, con duge dang dé diéu tri dau day than kinh toa va giai dée rugu, bia. Dang udng véi ligu: 10mg — 500mg/ngay cho ngudi lén. Tiém: 100mg/mI/ngay. 138 5.6. VITAMIN B, (Riboflavin) ° N. < wy OH Riboflavin ‘OH VitaminB2 = OH OH La mot viatamin tan trong nude c6 vong isoalloxazin gin nhém D- sorbitol. Vitamin B, c6 nhiéu trong cac loai thuc phim nhu gan, than, sia. tring, thit va rau tudi. Nam men cé nhiéu vitamin B,. Vitamin B, dude san xudt bing phitong phap téng hop héa hoe va bang phudng phap lén men, n&im méc Eremothecium ashbyii hay Ashbya gossypii. Qua trinh lén men kéo dai 7 ngay trong méi truéng cé6 muéi ammoni cia cdc acid hiu co va glucid, sau dé phan 4p va tinh ché vitamin B, Riboflavin 1A bot két tinh mau vang hoac vang cam Vitamin B, ding dé phong va diéu iri bénh thiéu riboflavin. Khi thiéu riboflavin thi cé cée triéu chttmg dau hong, viém cdc géc miéng, viém ludi, khé nut mdi, viém da tiét ba nhdn d mat, viém da chan tay, viém da toan than, din dén bi thiéu mau va anh hudng xdu dén hé thin kinh, cdn c6 thé gav duc thty tinh thé 6 mat. Ngoai ra con ding dé diéu tri bénh thiéu mau, tiéu héng céu do to 14 léch. Dung udng véi cae vién 5 ~ 60mg. Thuée tiém 0,1% Im] — dm. Thudc nho mat 0,1%. 5.7. VITAMIN B, (Niacin, acid nicotinic, nicotinamid, vitamin PP) Niacin la tén goi dé chi acid nicotinic va nicotinamid. Acid nicotinic ¢6 nhiéu trong’cé : loai thie pham nhvu thit, gan, ca, nga cdc, cac loa dau.... d dudi dang tu do hay két hap. Nicotinamid ¢6 trong thuc pham nguén géc dong vat. Acid amin — tryptophan khi 6 trong cd thé cing c6 thé chuyén héa thanh acid nicotinic Trong céng nghiép Dusc, acid nicotinic diugc san xudt tir nicotin ~ alealoid cua thuéc 14 bang phan itng oxy héa. Ti acid nicotinic, véi phan ting vdi thionyl] clorua va ammoniac thi nhan dude nicotinamid, 139 Zs COOH coc! CONH, S, 10} ion 80,01 Cy Ni Cy N N N a) Nicotin Acid nicotinic Nicotinamia Acid nicotinic 6 dudi dang bét két tinh trang, tan trong nude sdi va cén séi. Nicotinamid 6 duéi dang bét két tinh trang hay tinh thé khéng mau, dé tan trong nuée va cén. Trong co thé, acid nicotinic va nicotinamid chuyén héa thanh nicotinamid adenin dinucleotid (NAD) va nicotinamid adenin dinucleotid phosphat (NADP), dé 1a céc coenzym rat cAn thiét cho su hé hap cla té bao, su chuyén héa lipd, acid amin, purin va protein. Acid nicotinic-edn cé tac dung lam giam ham lugng cholesterol va triglycerid trong mau, ¢é tac dung dan mach ngoai vi. Ca hai duge ding dé phong va diéu tri bénh thiéu vitamin B,, bénh Pellagra 1a viém da, ia chdy, mat tri nhd. Acid nicotinic con duge dung dé diéu tri bénh tang lipid mau — nguy ca gay bénh dong mach vanh, ding uéng 100 — 500mg/ngay/ngudi lén. Tiém 100mg/iml 5.8. VITAMIN B; (Acid pantothenic) Acid pantothenic, cén goi 1a pantothenat hay vitamin B,, la mét vitamin tan trong nuée. Acid nay la chat thiét yéu cho mét sé déng vat. Acid pantothenic tham gia vao tong hgp coenzym A va tham gia vao téng hgp va chuyén h6a protein, cacbohydrat vA lipid. Acid pantothenic cé trong ngii céc, rau, tring thit va sita ong chuia. Trong thién nhién cén cé dang alcol cia acid nay, dé 14 panthenol — provitamin va dang canxi pantotherat. Chi cé déng phan hitu truyén cua acid pantothenic 1a cé hoat tinh, déng phan ta truyén cua né lai cé hoat tinh déi khang véi déng phan hdu truyén. Acid pantothenic dude ding dé diéu tri bénh xoan tinh hoan, loét do dai thao dudng, lam gidm lipid mau, Jam mau lanh vét thuong, diéu tri nam da. OH we ct HO <= ° ° Acid pantothenic Pantothenol (Vitamin Bg, (Provitamin Bs) 140 5.9. VITAMIN B, (Pyridoxin) Vitamin B, ¢é trong thit, gan, lia mj, nga cée, dau va cae loai rau. Vitamin B, tén tai dudi 3 dang: pyridoxal, pyridoxin, pyridoxamin. Khi vao co thé, chung duge chuyén héa thanh pyridoxal phosphat. Hai chat nay hoat déng nhu nhiing coenzym, Trong chuyén héa protein glucid va lipid. Pyridoxin tham gia sinh téng hop acid gama aminobutyric (GABA) trong hé than kinh trang udng va tham gia téng hop hemoglobin. Nam 1934, Paul Gyorgy (Hungari) da phat hién duge vitamin B,. Nam 1938, Lepkovsky da chiét xuat duoc vitamin B, tiv cam gao. Nam 1939, Havis va Folkers da xde dinh dude ctu tao héa hoc ctia pyridoxin. Nam 1945, Snell da x4c dinh c&u tao héa hoc cua pyridoxal va pyridoxamin. OH eo NHz Ho. HO. HO, Ss ‘OH Sy on ~~ ‘OH fa a a - N N N Pyridoxin Pyridoxal Pyridoxamin Vitamin B, duge ding dé phong va diéu tri bénh thiéu vitamin B,. Thiéu vitamin B, ¢6 thé dn dén thiéu mau nguyén bao sat, viém day than kinh ngoai vi, viém da tang ba nhén, khé nttt méi, Con dung cho ngudéi nghién rugu, béng, suy tim, sung huyét, s6t kéo dai, cac bénh ia chay, viém ruét, cac bénh gan mat, ding bé sung cho phu ni cé thai. Ding duéi dang vién nén: 10mg — 500mg. 5.10. VITAMIN B, (Acid folic) Nam 1940, R.J. William va céng su da dat tén vitamin B,, acid folic cho mét chat c6 trong 14 rau chan vit. Nam 1941, Mitchell va cdc cong su da chiét dude vitamin B, ti rau chan vit, Nam 1943, Bob Stokstad da chiét duge vitamin B, tinh khiét va xac dinh céu tao héa hoc cua vitamin B,, 141 © COOK OH HN’ Ss Na | Acid folic Han N7 SN (Vitamin By) Acid folic cén goi vitamin B, cé trong gan, tuy xudng, ca, stia, men bia, nam, dau tudng, cd chua va mét sd loai rau xanh. Acid folic 6 dudi dang bét mau vang hay vang da cam, : Acid folic khi vao cd thé dude chuyén héa thanh tetrahydrofolat ia coenzym cua nhiéu qua trinh chuyén héa, trong €6 ¢6 téng hop cac nucleotid cé nhan purin va pyrimidin, do vay anh hudng lén téng hop ADN. Khi cé mat vitamin C, acid folic duge chuyén thanh leucovorin la chat edn thiét cho viée ting hgp ADN va ARN Acid folic la yéu té khong thé thiéu duge cho téng hgp nucleoprotein va tao héng cau binh thudng, thiéu acid folic gay thiéu mau nguyén héng cdu khéng 16, gidng nhu thigu mau do thiéu vitamin B,,. Vitamin B, dung dé phéng va diéu tri bénh thiéu acid folic, bénh thiéu mau nguyén héng cdu khéng 16, dang cho ngudi mang thai. Dung uéng liéu 0,4 — Img/ngay. COOH 5.11. VITAMIN B,2 (Cyanocobalamin va Hydroxocobalamin) Ca 2 dang vitamin B,, nay déu 6 tac dung tao mau. Khi vao co thé ngu@i chung tao thanh cae coenzym hoat déng la methylcobalamin va 5-deoxyadenosylcobalamin, rat cén thiét cho té bao sao chép va tang trudéng. Methylcobalamin rat cdn dé tao thanh methionin va dan chat la adenosylmethionin tu homocystein. Ngoai ra, khi néng d6 vitamin B,, thiéu trong co thé sé gay ra suy gidm chtic nang cia mét sé dang acid folic cdn thiét khac 4 trong té bao. Thiéu vitamin B,, gay ra hién tugng bat thudng huyét hoc la do qua trinh nay. Vitamin B,, rét cdn thiét cho tat ca cdc mé cé toc dé sinh trudng té bao manh nhu cac mé tao mau, ruét non, ttt cung, Thiéu vitamin B,, cing gay ra sy phan hay myelino sgi than 442 kinh. Ding trong diéu tri cac bénh vé mau, nhu thiéu mau 4c tinh tu phat. Lan dau tién vitamin B,, dude phan lap tit gan. Va dude Dorothy Hodgkin xae dinh cau tao héa hoc bang phé tia X. Trong thién nhién, vitamin B,, c6 trong thit, triing, bd stfa, gan va trong nhiéu loai vi sink vat. Trong céng nghiép Duge trude day. vitamin B,, dude san xuat bing phuong phap lén men Streptomyces griseus, sau d6 chiét xuat va tinh ché vitamin B,». Cén hién nay, stt dung Pseudomonas denitrificans va Propionibacterium shermanii cho hiéu suat cao hdn. Vitamin B,, 6 dudi dang cac tinh thé mau d6 téi, tan dude trong nude, cdn, khéng tan trong chlorofoc. Dung vitamin B,, dé diéu tri thiéu mau, cac bénh do thiéu vitamin B,,, Ngoai ra con dung vitamin B,, dé tri mot sé bénh than kinh nhu dau day than kinh toa, dau day than kinh cé — canh tay, dau do cac bénh than kinh ho&e ding 1am thuéc bé cho cde bénh nhan 6m yéu. suy kiét,... Ding uéng c6 cae vién chtta 0,2; 0,5 va Img vitamin B,,. Ong tiém Im} chita 0,2; 0,5; Img vitamin B,,. Vitamin By2 CONH; 143, 5.12. VITAMIN C {Acid ascorbic) Vitamin C c6 nhiéu trong cAc loai hoa qua tdi nhu nude cam, chanh, quyt va cé ham lugng cao trong rau xanh, dac biét 1a stip lo xanh, cai brussel, cA chua, budi. Vitamin C 6 dudi dang két tinh khong mau hoac hoi vang, rat dé tan trong nuéc. Co thé ngudi khéng ty san xudt dude vitamin C va duge cung cp vitamin C ti mét sé thuc phim. Néu 4n thiéu vitamin C thi sé bi bénh Scorbus véi cc triéu ching: — Chay mau chan rang. ~ Cham !anh vét thyong. — Cac vét tham tim réng trén da. ~ Dé bi nhiém trang. — Tram cam. Albert Szent ~ Gyorgyi phan lap duge vitamin C vio ndm 1928. Vitamin C can cho su tao thanh colagen, tu stia mé trong co thé va tham gia trong m6t 6 phan ung oxy héa - khu. Vitamin C cé hoat tinh chong oxy héa rat cao. . Vitamin C tham gia trong qué trinh chuyén héa phenylalanin, histamin, s&t va mét s6 hé théng enzym chuyén hda thuéc, trong sit dung cacbohydrat, trong téng hop lipid va protein, trong chite nang mién dich, trong dé khdng véi nhiém khudn, trong viée béo vé st ton ven ciia mach mau va trong hé hap té bao. HQ H — HO ‘OH Acid ascorbic Thiéu vitamin C dan dén bénh Scorbut, trong dé cé su sai sét téng hgp colagen vdi biéu hién khéng lam lanh vét thudng, khiém khuvét vé cdu tao rang, vd mao mach gay nhiéu dém xudt huyét, dam bam mau, chay mau dudi da va niém mac (thudng 14 chay mau Ii). Vitamin C duge ding dé phong va diéu tri bénh thiéu vitamin C. Do ¢6 tinh chéng oxy héa manh nén vitamin C duge dang dé 144 phéng va ¢iéu tri ctim, c6 tac dung pha hty cdc géc ty do cé hai cho co thé. Thudng dud¢e ding phéi hgp vdi vitamin A, B—caroten, lycopen va selen. Dung uéng ttt 50 — 1.000mg/ngay cho ngudi én. Trong céng nghiép Duge, vitamin C dude téng hop tit glucose bing mét sé phan tng héa hoc va mét phan tng chuyén héa vi sinh va Dang vitamin C dé phéng va chia bénh Scorbus, cdc chitng chay mau do thiéu vitamin C, tang cuting site dé khang chéng céc loai vi khudn, chéng nhiém déc, mét mdi, thiéu mau, di tmg,... Udng 0,2 — 0,5¢ingay. CAU HOI ON TAP CHUONG 5 1. Tai sao lai goi 1a cc chat vitamin? Co may nhom vitamin khae nhau va d6 héa tan? 2. Cé may loai vitamin A? Loai nao dude ghi trong cae Duge dién? Céng dung cda vitamin A. Cac phan tng phu. 3. C6 may loai vitamin D? Céng dung cia ching. 4, Vitamin E c6 trong cc loai céy cé nado? Tai sao vitamin E thién nhién lai cé hiéu luc sinh hoc tét hon vitamin E téng hop? 5. Cong dung ciia vitamin B,, B,, B,. 6. C6 may chat duge goi 1a vitamin B,, céng dung cla ching? 7. Cac vitamin diéu tri bénh thiéu mau 1a céc vitamin gi? 8. Vai tra tac dung cia vitamin C déi vdi co thé con ngudi 145 Chuang 6 CAC CHAT KHANG SINH GIGI THIEU CHUNG Cac khang sinh 14 mét nhom thuée thiét yéu trong y hoc hién dai, Nhi cdc thuéc khang sinh ma y hoc da cé thé loai bd dude cdc djch bénh nguy hiém nhu dich hach, ta, thuong han va diéu tri hiéu qua nhiéu loai bénh gay ra béi cae vi khuan. Déi vdi cdc nude nghéo, cdc thuée khang sinh gid! mét vi tri rat quan trong vi 4 cdc nude nay do diéu kién vé sinh yéu kém va mite séng con thap nén thudng xay va cde vu dich ia chy, kiét ly, nhiém khudn hé hap. Theo cac sé liéu thong ké méi nhat thi cdc chat khang sinh chiém khoang 10% tong sd thuéc stt dung trén toan thé gidi (tinh trén co sd gia tri tién thuée bing déla My). Nhém thuéc quan trong nhat trong cac thuéc khang sinh hién nay 1a cdc cephalosporin. Nhém nay dude xép thit 7 trong téng sé 10 loai thuée ding nhiéu nhat trén thé gidi véi doanh s6 7,2 ty déla nam 1999, sau dé 1a cae thuéc penicilin va cac nhém khang sinh khac. Néu tinh gop cde khang sinh B-lactam bao gém cac cephalosporin va cdc penicillin va mét sé chat khac thi nhém nay chiém khoang 60% téng sé cc thuéc khang sinh ding trén thé gidi. Theo bao SCRIF (30/02/2001) thi doanh sé duge phim khang sinh toan thé gidi nam 2000 a 317,2 ty déla MY, trong dé doanh sé ca cdc khu vue va cdc nude nhu sau: Cac khu vite va ede nude Doanh sé duge pham | Doanh s6 thé gidi i (ty dota My} (ye %) Bac MY a 7 152.8 ChauAu | 7 75,3 ' Nhat - 51,5 My Latinh ee) 6.0 Chau A (tris Nhat 18,7 55 Sng céng 317.2 100 146 G nude ta, c6 mét s6 tai liéu céng bé cde khang sinh chiém 25 — 30% téng sé thuée su dung hang nam. Hién chvia cé mét tai liéu chinh xac nao céng bé vé viée diéu tra chi tiét van dé nay nhung chac chdn cac thuéc khang sinh 1a cdc thuéc duge sti dung nhiéu nhat 6 nude ta va 6 céc nuéc dang phat trién. Cén 6 Bac My, Tay Au va Nhat Ban,... thi cde nhém thuée stt dyng nhiéu nhat lai 1a cac thuée diéu tri tim mach, cdc thuéc diéu tri cdc bénh thdn kink — tinh thdn, thudéc chéng loét va cdc thuéc gidm béo. Trong tai liéu nay ching téi sé trinh bay téng quan vé cdc chat khang sinh, trong do trinh bay tuong déi chi tiét vé nguén géc, ban chat hoa hoc, cae phudng phap san xuat va cong dung cua ting nhom khang sinh, dac biét di sau hon vao cdc nh6m khang sinh B-lactam, déng thdi trinh bay téng quan vé tinh hinh san xuat, phan phéi cde thuéc khang sinh trén thé gidi va 6 Viét Nam, kinh nghiém san xuat khang sinh cua mét vai nude. 6.1. CAC KHANG SINH BETALACTAM (p-lactam) Nam 1928, trong phong thi nghiém vi khudn hoc cia Bénh vién Mary 6 Lian Dén (Vuong quéc Anh), nha bac hoc Fleming da tinh ct phat hién mét su kién méi la, d6 1a vong vi khudn trén méi trudng nuéi cdy vi khudn gay bénh duge tao ra bdi mot loai ném méc Penicillium notatum tit khéng khi rdi vao dia nudi cay vi khudn. Fleming da tach riéng loai ném méc dé va nudi cay chting trong cac méi trang khée nhau va sau dé xdc dinh duge ring, cdc dich nudi cay Penicillium notatum cé hoat tinh khang nhiéu loai vi khudn gay bénh. Tit méi trudng nuéi cy Penicillium notatum, ong va cdc céng su da tach riéng dude mét chat mau trang co hoat tinh khang sinh rat manh va éng dat tén’chat dé 1a penicillin. Nhung éng chua tinh ché duge chat nay vi thai ky dé chua di diéu kién dé nudi cay mét ludng én nguyén liéu. Phai ché dén nam 1941, cdc nha bac hoc Anh 1A Abraham, Chain va Florey mdi tinh ché dugc penicillin dudi dang én dinh va nghién citu duge phuong phap lén men dé diéu ché duge da lugng cn thiét 147 cho viéc thit lam sang diéu tri higu nghiém cdc bénh nhiém khudn, d& tao diéu kién nhanh chéng cho viéc ddu tu nghién citu san xudt penicillin 6 quy mé céng nghiép. Nam 1943, penicillin da duce san xuat 6 quy mé lén 6 My dé phuc vy chita tri c4c bénh nhiém khuén cho thuong bénh binh trong thé chién thu hai. Sau dé Nga va mét sé nude khae cing da sdn xudt dude penicillin G va penicillin V. Viée phat minh ra penicillin 1a mét bude ngoat quan trong trong Tinh vuc y hoc thé gidi. Do cac déng gop to lén d6 Fleming va cac nha khoa hoc Anh da duge nhan giai Nobel. Nghién citu ban chat héa hoc cba penicillin, di xac dinh ching c6 khung co ban 1A mét vong B-lactam, 1A mét amid vong 4 canh. NH QO” Blactam Vong nay dude gin vdi mét véng thiazolidin tao thanh khung penam. S N oO Penam Nam 1945, Brotzu (¥), tiv nguén nude bién 4 gdn Sandair da phan lap duoc chung vi sinh vat Cephalosporium acremonium. Da xc dinh dude dich loc cha méi trudng nudi cay ndm nay cé tae dung tic ché su phat trién cia ty cdu vang va dich chiét nay cé tac dung diéu tri bénh nhiém khudn do tu’cdu vang va bénh thuong han 6 ngudi. Nam 1948, Abraham va céng sy da tach chiét duge khang sinh cephalosporin C tit méi trugng nudi cAy ném nay va sau dé dA xac dinh cephalosporin C cing cé chita nhan B-lactam trong cd tric phan tit cha né é dang két hap véi mét vong dihydrothiazin thanh khung cephem. 148 WA Cephem oO Ngoai hai nhom trén con cé cdc khang sinh khac c6 chifa vong f-lactam nhu cac chat carbapenem, cac chat monobactam. Sau day xin trinh bay chi tiét timg nhom dé cla cdc khang sinh B-lactam 6.1.1. Cac chat penicillin C6 nhiéu chat penicillin ty nhién dude tach chiét ty méi trutng nudi cay nam penicillium ma nay dude goi la Penicillium chrysogenum. Trong dé quan trong nhat lA penicillin G dude dung lam thuéc tiém duéi dang mudi natri hay kali tan duge trong nuéc va penicillin V duge ding lam thuéc uéng. Hai chat penicillin nay 6 c&u tao héa hoc nhu sau: Penicillin G (benzy}pencillin) véi R = C;H,CH,. Penicillin V (phenoxy methy! penicillin) cé R = C,H,-O-CH,. R H N ree ° N oe Penam COOH Ca hai chat nay déu cé mét phdn chung 1a acid 6-amino penicillanic (6-APA). HON. S 1 a? Ta 3 ° 4 6.APA COOH ~ Cac phuong phap san xuat penicillin G va penicillin V: Trong méi trudng nuéi cay chi yéu c6 cao ngé hay glucose, Penicillium notatum phat trién va tao thanh cdc penicillin theo sd dé sau: 149 4 coo Isopenicillin N Acyl transferase | R-COOH hay R-CONHg Tripeptid HHH eet Oo Y-N 4 coo Penicillin R Sinh téng hap penicillin b mnicillium notatum Nhu vay, cae penicillin duc sinh téng hgp tit tripeptid dé tao thanh isopeniciin N, chat nay duéi tac dung cia enzym acyltransferase vA cé su cé mAt cla acid phenylacetic hay amid cua né thi sé tao thanh penicillin G, con khi cé mat acid phenoxyacetic thi sé tao thanh peni (Seas corr” O._-cooH ro Acid phenylacetic Acid aminophenylacetic Acid phenoxyacetic Cac chat trén duce goi 1a cdc tién chat néu bé sung amid phenylacetic vao méi truéng nudi cay thi sé sinh téng hop ra penicillin G, con néu bé sung acid phenoxyacctic thi sé nhan due penicillin V. Do viée chon gidng dét bién, cai tién quy trinh va phuong phap nuéi c&y nén trong céng nghiép, ham lugng penicillin G nhan dude trong 1 lit méi truéng nuéi cay ngay cng tang. Vao khoang thap ky 80 cua thé ky trude thi chi dat 20g/lit va cho dén nay da dat trén 40 — SOg/lit. Nhiing nuée san xuat nhiéu penicillin tu nhién hién nay 1a: Ha Lan (15.000 tat/nam), Trung Quéc (34.000 tan/nam), sau dé 14 An Dé, My, Anh, Ditc, Php, Brazil, Tay Ban Nha, Ai Cap, Ba Lan, Bungaria, 150 San lugng téng cng hon 65.000 tan/penicillin nam trén pham vi trén toan thé gidi. Vi du: tap doan DSM (Ha Lan), mét trong nbiing xi nghiép sin xudt chinh penicillin 6 thinh phé Delf c6 cdc néi Jén men dung tich 700m* ma cach ddy 1/4 thé ky, méi ngay da san xuat duge 5 tan penicillin. San lugng én penicillin cha yéu duge ding dé ban téng hop cic penicillin b4n téng hgp va c4c cephalosporin ban téng hdp trong y hoc va tht y chi dang mét lugng nhé. Penicillin G natri, penicillin G kali dé 1am thuéc tiém va penicillin V dé lam thuéc udng. Theo quy dinh quéc té: Lmg penicillin G natri cé 1.667 don vi quéc té (UD). img penicillin G kali ¢6 1.530 UI. Penicillin G va penicillin V c6 tac dung dé diéu tri cdc bénh nhiém khuan bdi mét sé vi khudn Gram duong nhu tu cdu, lién cau, phé cau, true khudn va mét sé vi khudn Gram am. Chimg con cé tac dung diéu tri bénh giang mai do xo4n khudn gay ra. Thudng dung dudi dang tiém bap ngudi lén, méi lan tiém 1/2 — 1 triéu don vir quéc té, ngay tiém 2 — 4 lan. Trudng hop nang nhu bénh viém mang nao thi Liém dén 20 triéu don vi penicillin G natri (hay kali) ngay. Penicillin G khong ding uéng vi bi phan hdy trong dudng tiéu héa. Penicillin V bén trong dudng tigu héa nén duge ding udng song hoat tinh kém hon penicillin G, ngudi in ngay udng 1,5 ~ 2g chia Jam 3. 4 lan. Qua su dung da phat hién ra penicillin tu nhién cé nhiéu nhuge diém nhu sau: — Gay di dng. séc, nhiéu trudng hgp bi tu vong sau khi néi man, viém tu huyét d xung quanh ndi tiém va lan ra toan than, vi vay bat buéc phai this tét (test) di ving truée khi 1iém cho bénh nhan. — It tae dung véi cac bénh nhiém khuan gay ra bdi cdc vi khudn Gram am. — Nhanh chong bi whén thuée, khang thuéc do eac loai vi khuan, vi du: tu cau vang tiét ra enzym penicillinase, enzym nay sé cdt vong lactam va chuyén penicillin thanh chat khéng cé tac dung. 141 Penicillinase (p-lactamase) ce a TW COOH ry ° Noes Pevweomin G Acid penicilioic Acid penicilloic khéng cé hoat tinh. Nhim cai thién hoat tinh, cdc nha khoa hoe da gdn két cée mach nhanh khac nhau vao phan 6- APA dé nhan dude cac penicillin ban téng hdp cé tac dung manh hon, phé tac dung réng hon, 6 hiéu qua diéu tri cac bénh nhiém khudn do cdc vi khuan Gram 4m nguy hiém gay ra cing nhu cac chat c6 hoat tinh cao khi ding uéng. 6-APA ciing c6 trong méi trutmg nudi cdy Penicillium chrysogerum nhung véi ham lugng rat théip. Trong cong nghiép, 6-APA truéc hét duge diéu ché tw penicillin G bang phuong phap héa hoc, nhung sau dé chi yéu bAng enzym deacylase. Phugng phap nay cho hiéu swat cao va cong nghé don gian, gid thanh ha. H N HN coe 8 Enzym fe} N N oO oO coon COOH Peniciliin 6.APA Sau a6 gin cde géc acyl R khac nhau vao 6-APA thi sé nhan duge cde penicillin ban téng hgp ~— Cae penicillin ban téng hdp bao gém c4e nhém sau: + Cac penicillin ban tong hgp nhém 1 cé pho hoat tinh hep nhu penicillin tu nhién, bao gim: Pheneticillin, propicillin, phenbenicillin,. trén co sd cai tién c&u tao cita penicillin V. Aidocillin, clometocil\in, trén ed sé cai tién cu tao cia penicillin G. Chiing chi yéu c6 tac dung véi cdc vi khudn Gram duong nhu lién cAu, tu cdu khéng cé kha nang tiét ra cac penicillinase va mét sé nhé vi khudin Gram am nhu lau cau, C&u tao héa hoc cia mét sé penicillin ban téng hep: 152, Coon Nrom 1 Pheneticillin Phé khang sinh hep (chil yéu ta chéng cac vi khuan Azidocillin gram duong va bi pha hily boi penicillinase) Phé khang sinh hep chéng lai illin duge cae vi khuan penicilliniase Met Oxacillin (R, = Ry = H) Cloxacillin (R; = Cl, Ry = H) Dicloxacillin (R, = Ry = Cl) Natticillin Phé khang sinh réng chéng lai Ampiciliin cae ty edu khang penicillin G Amoxicillin Carbenicitlin Ticarcillin Azlocillin 153 + Cac penicillin ban tong hop nhém 2 nhit cde dan chat: meticillin, oxacillin, ancillin, nafticillin C6 tac dung phé hep nhu nhém 1 nhung c6 uu diém 1a khang lai enzym penicillinase do vay dude ding dé diéu tri cdc bénh do vi khuan da nhén penicillin nhém 1 gay ra. Trong d6 cé mét sé cé hoat tinh cao khi dang uéng nhu oxacillin, cloxacillin,... + Cac penicillin ban téng hop nhém 3 nhut: ampicillin, amoxicillin, carbenicillin, azlocillin. La cae chat c6 phé tac dung rong lén nhiéu loai vi khudn Gram dugng, vi khudn Gram 4m va viing bén trong dung tiéu héa. Cac penicillin ban téng hgp nhom 3 duge ding dé diéu tri cac bénh nhiém tring dudng hé hap, tiét niéu, sinh duc vi nhiém khudn mau. Cac ch&t nay duge ban téng hgp tiv 6-APA bang cdc phuong phap héa hoc. Vi du: dé san xuat ampicillin thi tién hanh cdc bude ban tong hop nhu sau: Hq N HoN s. Ss { -— = A ° N. . o COOH COOH Peniciin G 6.APA Phuong phap A: ° ° _ cho cgtts coon thy cats i Benzyclorotormat OX Eyl deralormat f NH> NH Phenylgiycin a pes s, Han ‘ DN 4 Ss. ORY nt OLE _Papatos ma é Amica ow, Sau dé phudng phap nay duge cai tién cho don gian va dat hiéu sudt cao hon nhu sau: 154 Phudng phap B: coor gg On - AL Prenyiglyen Ethyl acetoacetat HN xe Once ome, Anhydnid Z oN oe \Z4 } ‘on, OLE OF OCT we ; Ampicitlin 7 Vé cau hinh khéng gian, ampicillin c6 céfu tric nhu sau: Ampicilin Phuong phap nay hién duge tmg dung d nhiéu nuéc. Do cai tién dude phugng phap va quy trinh san xuat nén gid ampicillin ngay cAng xudng thap. Néu cach day 10 nam, gid 1kg ampicillin 1a hon 500 USD, thi nam 2002 chi con 30 USD va ném 2003 xudng con 24 USD. Mot trong nhiing yéu 16 tac dng dén gia ampicillin 18 mét s6 nuée tién tién da sti dung enzym dé néi ghép 6-APA vdi phenylglycin chi trong mét phan ting chuyén héa sinh hoc véi hiéu suat cao. — Nhé thém nhém —NH, 6 mach nhanh nén ampicillin va céc chat cing nhém rat bén ving trong méi trudng acid nén ding udng rat thuan loi, ching lai cé phé khang khuan réng nén duge ding dé diéu tri cdc bénh nhiém khudn: + Dudng tiéu hda. + Tai mii hong, rang ham mat. + Than va tigu tién. + Phu khoa. + Dudng tiéu héa va mat. + Nao. + Nhiém khudén mau va néi mac ed tim. Khi tiém thi dung dang muéi natri, Liéu dang udng 2g/ngay cho nguéi 1én chia lam 2 lan ngay, tiém bap 2g/ngay, tiém truyén tinh mach 2- 12¢/ngay. Amoxicillin cé thém 1 nhém —OH dinh é vi tri para cia nhan phenyl cua ampicillin. Amoxicillin c6 hoat tinh manh hén ampicillin va cé céng dung tudng tu. Cée khang sinh nhém nay cé nhuge diém 1A nhanh chéng bi pha huy bdi cdc vi khudn cé kha nang tao §-lactamase (penicillinase) va enzym nay sé pha hiy cac phan tt ampicillin, amoxicillin trong co thé. Vi vay, da c6 tinh trang nhdn thuéc, khang thuée nay 6 cae cd sd diéu tri 6 nuée ta va trong cc trvdng hgp dé phai sti dung tdi cac cephalosporin ban téng hop hay mét s6 khang sinh khac va dic biét la cfc chat te ché B-lactamase. 6.1.2. Cac cephalosporin — Nhu da trinh bay 6 trén, sau phat hién cua Brotzu thi nam 1948, Abraham va Newton 6 Oxford (Anh) da chiét duge 4c khang sinh tit méi truGng nudi cy ndm Cephalosporium ma nay duge goi 1a Acremonium chrysogenum. Dé la: + Cephalosporin P,; c6 cu tric steroid va hoat tinh khang sinh yéu + Cephalosporin N: 6 cau tréc penam nhu penicillin, + Cephalosporin P,: cé chita vong dihyrothiazin trong khung cephem + Cephalosporin C. 156 Da xac dinh cephanosporin C khéng cé hoat tinh khang sinh cao nhung 6 tac dung lén tu cau sinh P-lactamase. Dem cdt mach nhénh thi nhan duge acid 7-aminocephalosporanic (7.ACA) ti cephalosporin C va ti 7.ACA da ban tong hgp dude nhiéu khang sinh méi co gid tri hiéu qua 6 lam sang. Woodward va céc céng su di diéu ché duge cephalothin tir 7.ACA va chat nay nhanh chong dude dua vao san xuat va su dung trong y hoc. Acremonium. chrysogenum dude nudi cay chim trong cdc néi lén men dung tich 100 — 200m*. Truéc day khoang 10 nam, ham Jugng cephalosporin C dat duge 20 — 25g/lit méi trudng nuéi cay. Gan day dA dat duce 27g/lit. Cephalosporin C duge chuyén thanh 7.ACA chi yéu bang phugng phap héa hoc nhu sau: Cephalosporin 4 Hoot NN BS s: NH Z-N So ‘CHz0Ac oe. COOH sa yee] os Hooc~ ~NH; aL cH, OAC I coon woot ol qv NAS crijone r coor le of “> cr0he Enzyme acylase HOOC OHO OH Gan day mét sé nuée di sit dung enzym dé chuyén hoa cephalosporin C thanh 7.ACA cé hiéu snat cao. Nam 2005, ca thé gidi san xuat 6.000 tan 7.ACA, riéng Trung Quéc san xuat 1.600 tan. 157 Néu loai nhém. acetoxy 6 nhém thé C, cla 7.ACA thi sé nhan dude acid 7.amino desacetyl cephalosporanic (7.ADCA) bing phan ing hydrogen héa xc tac Mat khac, ti’ 7.ADCA, bang phan ting bromo héa 6 —CH; (C=). sau dé actetyl hod thi nhan duge 7.ACA PdiBaCOs s s HN: yaa HN aa N N ° 7 ~cH0Ac o (7 ~cH20he COOH coon 7.ACA 7. ADCA + Bromo héa + Acety| nda Bang 7 phan ting hoa hoc lai chuyén duge penicillin G thanh 7.ADCA va nhu vay ngoai 7.ACA, thi 7.ADCA 1a nguyén liéu trung gian rt quan trong dé san xu&t cAc cephalosporin ban téng hgp. i K hoo. sf ce TX ee TI < Sulfosid penicillin G ° ° OOH COOH Penicillin G act O- sie Ge Phan tng md véng 5 canh Trimethylsilyl este ctia va day thanh 6 canh_ | sulfosid penicillin G ‘Trimethylsilyl este cia 7,ADCA TADCA Ban téng hgp 7.ADCA tir Penicillin G. 158 Qua trinh mé rng véng 5 canh thanh 6 canh din ra nhu sau: wf a tee 4 i | Hs ce Ye (CHsCOYO Jose (CHCOZO cyte ° H, ° N, S ° N Co of NY : ° °’ cooR coor coor Dan chat cua sulfosid penicillin G (48 bao vé nhém ~CO) N, s. i 8. N. OF OCH, PT Te YF oF ° o | Cat day n6i amid @ mach nhanh va gidi phong 80 epi sulfonum nhdm ~COH (cat phan R) ans ° 19008 Trong céng nghiép Duge phar cdn sit dung penicillin V dé ban téng hgp 7.ADCA NY — enh Sufosid pencilia V Wa wh 5 boou ‘coon Ponwctin V | f Este methylic cla cn Ae ! Sulfosid penicillin V q ee, a phan ong “I ot Se 07 Son T.ADCA Nam 2000, tap doan PSM Ha Lan da khanh thanh phan «uéng mdi san xuat 900 tan 7.ADCA thing ty penicillin G bang té hgp enzym véi gia thanh 100 trigu Euro. Day 14 phan xudng méi dau tién 159. san xudt 7.ADCA bang céng nghé sinh hoc ma khéng phai stt dung 7 phan ting héa hoc. H N wey ERX fe} N 0 COOH Penicillin G Té hap cc enzyme 48 md réng vong 5 canh thanh 6 canh va cat day ndi amid & mach nhanh eG N 0 77 ~crH20ne COOH 7. ADCA Cac cephalosporin ban téng hgp duge thay thé nhiing vj tri khac nhau 6 R, (mach nhanh) va R, @ vi tri C,, ngodi ra cdn c6 mot sé cephalosporin cé chita nhém thé -OCH, 4 vi trf 7. Dé 1A cephamycin C. Lan dau da chiét duge cephamycin C tt méi trudng nudi cdy Streptomycin lactaamdurams véi céu tao héa hoc nhu sau: HaNW COOH cooH OO Cophamycin C Trén co sé cai tién mét phan cau tao héa hoc cia chat nay, da nhan duge mét s6 chat ban téng hgp (cefoxitin, cefotetan, cefometazol) c6 hiéu qua diéu tri tét nhu cdc cephalosporin ban téng hop khac. Cu tao héa hoc cla céc cephalosporin ban téng hgp H Re ~ a X 0 ANY © Re COOR, 160 "Ten R, R Ri Ri x Cefalothin aNG + CH,OAc 4" | Cefapirin : Choke H ale Cefazolin my |~eL] a lal s ni © Cefalexin CG =CH, H wi} 2 Cetadroxil wo \- < -CH, H a Cefradin «s _ H Hs Cefaclor _ -cl HO H Ss i Cefprozi y no € < - CH = CHOH, H 4 - Loracarbef O, | -cl a H H | CH, Cefuroxim Ov . eno on H H s Cefpodoxim x p -CH,OCH, rae Lax s hoe Cefamandrol H H Ss \Latamoxef H ? s Cetpirom H H Ss 161 Tom lai, tuyét dai bé phan cdc cephalosporin ban téng hdp cé di to Sd vitrid. Ngoai ra con cé mét sé chat nhu latanocef 6 vi tri 5 thuée nhém oxacaphem va loracarbef cé nhom —NH, 4 vi tri 5 thudc nhém carbacephem. Nhing chat nay cing véi cac chat cé chtta di té S nhung lai cé nhém —CH, 4 vi tri tht! 7 thi khong duge xép vao cac chat cephalosporin chinh hiéu. 1 Ten R, R, r,| Rk, |x ji Cetoxitin -CH,OCONH, | H | -OCH, |S ° NN nots N Cefotetan a eA Oh dn | coc, | s wo< Ss | 2 fay Cefotaxim mK -CH,OAc H H s hag? ' Cefixim H H s Cefoperazon H H s - Ceftizoxim HN SY 7 H H s thgeoon : = Ay LOH Ceftriaxon woh dye _ H| # |s Mg7meoan | sno Ne of Ceftazidim why kK \8N Jul ow ds Reg Cis Cefradin hydrocloria On 5 dd NaOH, pH = 5 °. _ Ban téng hgp cefuroxim, mét cephalosporin thé hé 2 duige tién hanh ti deacetyl 7.ACA véi cac phan ting gin thém céc nhom thé 6 vi tri 7.amino va 6 vi tri 3 nhém methyl hydroxy. 164 Ban téng hgp Cefuroxim ° Cyt Acid furan carboxylic ° ©. « J vc HCN, Pyndin ° Nao — \ CN 0. H°, DCCD (Dicyctohexyt carbodiumid) ey HON. S. este.7 ACA ¢ ‘COOH JE on’ ° LO, Hat! coor =O -0 . ton "Us (J “coon + NA _Low coor 9 : rs «7 ‘ns N on ) : 2 coor el +a ne a ° Nx? Tin : s LJ NA coor 9 HN Us : LY ~ (Ts A ALo ts do T > COOH Oo cefuroxim: 165 Ban téng hop Cefotaxim natri Q oO Ethyl acetoacetat om 7ACA Ns coy fo roue 4} ca, vrs cs A s§ 71 ° 7 COOH i Cah wr bho 5 a wn Nios clea Dicyciohexylearbodumid Racemic : 7 Ces Sots cr HZ-N. Ate 18 Déng phan anti Déng phan syn D&n chat trity! COOH hitb wity bang HCOOH 5.5%, 50°C han 7 s nw hy yr (A pn A one “one coon = 9° Ss 7\ S. eT oe NL ° i COONS Cefotaxim natn Cac phuong phap chuyén héa vi sinh duge xem 1a hién dai va téi uu trong san xuat céng nghiép. Cac nha khoa hoc cing da téng hgp héa hoc toan phan duge mét sé chat penicillin va cephalosporin nhung phiing céng trinh nay chi c6 y nghia nghién ctu vi khong duge dua vao san xuat do qué trinh phitc tap va ton kém. C6 thé tom t&t cdc qua trinh ban téng hgp cac cephalosporin nhu sau: 166 Per G Penicillin V Cephalosporin Chuyén hoa Chuyén hoa vi sinh vi sinh 7.ADCA 7.ACA : Chuyén hoa Chuyén hoa 7 Hoa hoc visinh vi sinh Hod hoc Cac cephalosporin ~ Sau day trinh bay céng dung cua cac khang sinh dé: Cephapirin dude stt dung lan dau tién 6 My nam 1974, né cd phé tac dung réng nhu amipicillin nhung khac ampicillin, n6 c6 tac dung chéng lai tu céu sinh penicillinase va dude ding trong cac trudng hgp cac vi khuan da nhén véi cdc penicillin. Do bi phan huy va it hap thu trong dudng tiéu héa nén dude ding dé tiém duéi dang mudi natri, ngudi 1én tiém 1-2g/lan, ngay tiém 6 lan. Cephradin 1a cephalosporin ban téng hop duy nhat dude ding ca dudi dang thuéc uéng va thuéc tiém, duge ding dé diéu tri c4e bénh gay ra bdi tu cdu, lién cdu, phé cdu, H. infuenzae, E. coli, Proteus mirabilis, Klebsiclla nhu viém amidan, viém hong, viém phéi, viém tuyén tién liét, viém bang quang, viém than, viém tai, mun nhot, chéc 1d (nhigm khudn da). Ngudi ]én udng 0,5¢/ldn, méi ngay udng 4 lan. Tiém Ig/Man. Cefuroxim cé nhém syn (methoxim) 6 mach nhanh, c6 tac dung bao vé vong P-lactam nén lim cho khang sinh viing bén truéc tac dung phan hay ciia cc Slactamase do cac vi khudn gay bénh tiét ra. N6 cé tac dung chéng lai cdc vi khuan Gram am tiét ra B-lactamase, cé tae dung diéu tri cdc bénh do cac vi khuan da khang lai ampicillin, ngoai ra cén cé tac dung chéng lai cac vi khudn da khang lai Cefamandol (dude ding dau tién cia thé hé 2) nhu E. coli, K. pneumoniac, N. gonorrhoeac va H. influenzae. Duge ding duéi dang muéi natri dé tiém bap, tiém tinh mach trong diéu tri cdc bénh viém mang nao, nhiém khudn dudng hé hap, 167 viém xuong khép, viém da, bénh da, bénh lau. Tiém 0,75 - 1,5¢/lan, 3 ldn/ngay cho nguai én. Cefotaxim natri 1a cephalosporin ban téng hgp thé hé thir ba duge str dung dau tién, n6é cé pho khang sinh rong chéng lai cdc vi khuan Gram dugng va céc vi khudn Gram Am ké ca ky khi va hiéu khi. Cac vi khuan sinh B-lactame ciing bi tac dung etia cefotaxim nhu N. gonorrhoae, Klebsiella, H. influenzae, S,. aureus va Ent. cloacael vi mt s6 chung Pseudomonas, cic ching Enterococci va Listeria monocytogenes khang lai cefotaxim. Déng phan syn cua cefotaxim cé hoat luce manh hen déng phan anti déi vdi cdc vi khudn sinh cdc B-lactamae. Dac biét cefotaxim natri, sau khi tiém cho néng dé cao 6 mau nao nén ding diéu tri viém mang nao rit hiéu qua. Ngudi lén tiém 1 — 2g/ngay, mdi ngay tiém 3-4 lan. — C&n ctf vao phé khang sinh ma ngudi ta chia cde cephalosporin ban téng hdp thanh 4 thé hé sau: + Cac khang sinh cephalesporin ban téng hdp thé hé 1: thudng duge ding duéi dang thuéc tiém (Cefalothin natri) dudng tinh mach va khong tiém duge dudi da vi gay dau dén. Cefalothin cé tac dung diéu tri cac bénh do tu cdu gay ra nhu bénh nhiém ni mac tim. Cefazolin cing 6 tac dung tung tu nhu cefalothin nhung cé hiéu qua han déi vdi £. coli va cdc vi khudn Klebsiella, no dung dude ca dang tiém tinh mach va tiém dudéi da. Cec khang sinh cefalexin, cefadroxil va cefradin duge ban téng hgp tit 7,ADCA dude ding lam thuéc uéng. Riéng cefradin via ding uéng, via ding tiém. Cefalexin cé tac dung tuong tu cefalothin nhung it tac dung hon déi vdi cae vi khudn gay bénh tiét men Penicillinase. Cefadroxil 1a dan chat hydroxyl ca cefalexin nhung cé biéu qua 16t hon cefalexin vi cho néng dé trong mau sau khi udng cao hon néng d6 cla cefalexin. N6 con c6 tac dung tét diéu tri nbiém khuan dudng tiét niéu. Cefradin 1a din chat hydroxyl héa cua cefalexin cé hoat tinh cao bon va vitng bén trong da day, dung cA dang thuéc uéng va thudc tiém (cefradin natri hay cefradin arqinin). 168

You might also like