సెక్స్ సైన్స్ (సమరం)

0 0
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O
VVVVV 1
ÃãH±û Ãã·<£û
VVVVVVVVV
VVVVVVVVV
For Loving Hearts
✍
_®Hõì~ü l.ã¨=∞~°O
0 "≥Å. ~°∂. 200–00 0

VVVVV
1
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 2
ÃãH±û Ãã·<£û QÆ∞iOz...
1974 D<å_»∞ k#Ñ¨„uHõ „áê~°OÉèOí #∞O_ç ''ÃãH±û Ãã<· û£ ——

"åºã¨ Ñ¨~O° Ñ¨~° "≥Ú^ŒÖO·ˇ k. ÖˇO· yHõ q*Ï˝# J=â◊ºHõ`x« QÆ∞iÎOz#
D<å_»∞ k#Ñ¨„uHõ ãÖáê^Œ‰Ωõ Å∞ N ~å"≥∂r~å=ÙQÍ~°∞ ##∞fl
"≥#∞fl`«\ ì˜ „áÈ`«ûÇ≤ÏOKå~°∞. P<å_»∞ Ñ¨„uHÍ ~°OQÆOÖ’ ãÖK«Å<åxfl
ã¨$+≤Oì z# D ÃãH±ûÃã<· û£ Jâı+¨ áê~î‰° Ωõ Å #∞O_ç P^Œ~}° á⁄O^ŒQÍ,
XHõ k# Ñ¨„uHõÖ’ ÖˇO· yHõ q*Ï˝#O Uq∞\˜x =∞iH˘O^Œi #∞O_ç
q=∞~°≈Å∞ qã¨Î $`«OQÍ =KåÛ~Ú. J~Ú#Ñ¨Ê\˜H© ÖˇO· yHõ q*Ï˝#O
ÖËHõ JáÈÇ¨ÏÅ`À, J*Ï˝#O`À „|`«∞HõÅx |O_»Å∞ KÕã∞¨ ‰õΩO@∞#fl
J<ÕH=õ ∞Ok Ü«Ú=f Ü«Ú=‰õΩÅx, ‰õΩ@∞OÉÏÅx ^Œ$+≤Öì ’ ÃÑ@∞ì‰Ωõ x
N ~å"≥∂r~å=ÙQÍ~°∞ ^è$Œ _è» ãÖHõÅÊO`À ÃãH±û Ãã<· û£ x H˘#™êyOKå~°∞.
D<å_»∞Ö’ <Õ#∞ „áê~°OaèOz# ÃãH±û Ãã<· û£ XHõ L^Œº=∞OQÍ,
x~åÑ¶∂¨ @OQÍ 5 ãÖIIÅ∞ áê@∞ H˘#™êyOk. 1976Ö’ ÃãH±û
Ãã<· û£ "≥Ú^Œ\ ˜ ÉèÏQÆO "≥Å∞=_çOk. P `«~åfi`« =zÛ# "åºã¨Ñ~¨ O°
Ñ¨~`° À "≥Ú`«OÎ J~Ú^Œ∞ ÉèÏQÍÅ∞ "≥Å∞=_®¤~Ú. D Ñ¨ÙãÎ̈HÍÅH˜
Jâı+¨ áê~î‰° Ωõ Å #∞Oz qâı+¨ ã¨ÊO^Œ# Hõ#|_çOk. Z<Àfl xO^ŒÅ∞,
J=¿ÇÏà◊#Å∞, =ºuˆ~‰õÅ`À „áê~°OÉè"í ∞≥ #ÿ ÃãH±û Ãã<· û£ x^•#OQÍ
JO^ŒiH© „Ñ‘u„áêÜ«∞"≥∞Oÿ k. q"åÇ¨Ï ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ XHõ =ÚYº"≥∞#ÿ
|Ç¨ï=∞uQÍ ''ÃãH±û Ãã<· û£ —— „QÆO^ä•Åx ^ŒOÑ¨`∞« ÅH˜ W=fi_»O XHõ
P#"å~Úf J~ÚOk. JÖÏˆQ ÃãH±û q*Ï˝#O „áê^è•#º`«#∞
QÆ∞iÎOz# ÃÇ·Ïã¨∂¯Å∞ „Ñ¨^è•<Àáê^è•ºÜ«ÚÅ∞, HÍÖËl „Ñ≤xûáêÖò
ZO^Œ~À "åi q^•º~°∞Åú H˜ rq`«OÖ’ ZÅ¡ÑÊ¨ \˜H© ^ŒQ~æÆ ° LOK«∞‰õΩ<Õ
2
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O |Ç¨ï=∞uQÍ D Ñ¨ÙãÎ̈HÍxfl |Ç¨˙HõiOKå~°∞. P `«~åfi`« ÖˇO· 3yHõ
q*Ï˝<åxH˜ ãÖ|OkèOz# "åºã¨ Ñ¨~O° Ñ¨~° 5 ãÖIIÅ áê@∞ ''^•OÑ¨`º«
nÑ≤H—õ — ¿Ñi@ PO„^è*Œ ’ºu gH©Ö¡ ’ H˘#™êyOk. J@∞ÃÑ#· '™êfiu—
gH©¡Ö’ 'ã¨∞YãÖ™ê~°O— ji¬Hõ 18 ãÖIIÅ∞QÍ x~åÑ¶¨∂@OQÍ
H˘#™êQÆ∞`ÀOk. '=∂— \˜.q.Ö’ Öˇ·OyHõ q*Ï˝#OÃÑ· 'ã¨=∞~°O
ã¨=∞Ü«∞O— HÍ~°º„Hõ=∞O ãÖ=`«û~°O#fl~° HÍÅOQÍ H˘#™êQÆ∞`«∂ Jâı+¨
„¿ÑHõ‰Δ Ωõ Å P^Œ~åaè=∂<åÅx á⁄Ok#k.
QÆ`« 30 ãÖIIÅ∞QÍ ÖˇO· yHõ q*Ï˝#OÃÑ· „Ñ¨K∞« iOz# ÃãH±û
Ãã·<£û J<ÕHõ Ñ¨Ù#~°∞‡„^Œ}Å`À PO„^èŒ„^Õâ◊OÖ’ H˘xfl "ÕÖÏk
‰õΩ@∞OÉÏÅ rq`åÅ`À J#∞|O^èOŒ <≥ÅH˘Å∞Ê‰õΩOk. D<å_»∞
„Ñü XHõ¯~°∞ Öˇ·OyHõ q*Ï˝# „áê^è•#º`«x QÆ∞iÎOKå~°∞. Z<Àfl
Ñ¨Ù#~°∞‡„^Œ}Å∞ á⁄Ok# ÃãH±û Ãã<· û£ J~Ú^Œ∞ ÉèÏQÍÅx #∂`«#
=∂~°∞Ê, KÕ~∞° ÊÅ`À XˆH Ñ¨ÙãÎ̈HOõ QÍ WÑ¨C_»∞ fã¨∞‰õΩ~å|_çOk. D
q^èŒOQÍ „HÀ_ôHõiOz# D ÃãH±û Ãã·<£û Ñ¨Ùã¨ÎHõO, áê~î°‰õΩÅ
P^Œ~åaè=∂<åÅx =ÚO^Œ∞ =ÚO^Œ∞ ‰õÄ_® á⁄O^ŒQÅÆ ^Œh, ZO^Œ~À
Ü«Ú=f Ü«Ú=‰õΩÅ rq`åÖ’¡ ã¨∞YãÖ`ÀëêÅx HõeyOK«QÅÆ ^Œh
Ptã¨∞<Î åfl#∞.
Jâı+¨ áê~î‰° Ωõ Å P^Œ~åaè=∂<åÅH˜ =∞~À™êi ^è#Œ º"å^•Å∞
JiÊã¨∂Î...
q∂
ã¨=∞~°O
3
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O
q+¨Ü∞« ã¨∂zHõ
4
[#<ÕOk„ Ü«∂Å q*Ï˝#=Ú 11–125

1. ãÃ H±û q*Ï˝#=Ú J=ã¨~= ° ∂?
2. [#<ÕOk „ Ü«∂Å∞
3. ã
Ã H±û Ç¨~À‡#∞¡
4. HÍ=∞=Ú– HÍ=∞„QOÆ ^ä∞Œ Å áê„`«
5. Ü«ÚHõ= Î Ü«∞ã¨∞û – "≥Ú\˜=∞Å∞
6. QÔ _®¤Å∂– g∞™êÅ∂ =à◊§O`å ~À=∂Å∂
7. =$+¨}ÏÅ∞ – ã¨=∞ã¨ºÅ∞
8. =HΔÀ*ÏÅ∞
9. Hõ<fl≥á⁄~°
10. ~°[ã¨fiÅ
11. â’Éè# í O
12. ^•OÑ¨`º« ™œYºO – ~°u
13. ~°uÖ’ ã¨∞Y„áêÑ≤Î
14. ~°uÖ’ `«$Ñ≤Î
15. ~°uÖ’ ÉÏ^èÅŒ ∞ – Ñïëê¯~åÅ∞
16. [_»`fi« OQÆÅ ã „ ÅÎ‘ ∞
17. ~°uÖ’ Ñïq∞`«∞Å∞
18. J<å~ÀQÆº ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ ~°u x¿+^è= Œ ∂?
19. HÍ=∞O – ™ê=∞~°º÷ O
20. g~°ºO – qÅ∞=Å∞
4
Ñ¨_®HõÙì~~°ü l.∞+¨ã¨=μÅ∞~°O ÖˇO· yHõ q*Ï˝#O 126–239
5
1. ã¨fiÑ¨fl ã¨Åö <åÅ∞ – |ÅÇ‘Ï#`«Å∞

2. j„Ñ∞¨¶ ã¨¯Å<åxfl [~ÚOK«_O»
3. Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ Ñï=∂}O
4. Ç¨Ïã¨Ñ„Î Ü
¨ ∂
≥ QÆO
5. Ñ¨ÙOã¨`fi« "Õ∞ =∞QÆãi≤
6. #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O
7. JOQÆãOÎ̈ Éè#
í "≥Ñ· Ö¨¶ ÏºÅ∞
8. |
„ Ç¨Ï‡K«~º° O P~ÀQÍºxfl PÜ«Ú+¨μ¬x Ñ
Ã OK«∞`«∞O^•?
9. ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å∞ – QÆ<iÕ Ü«∂
10. ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å∞ – ã≤Ñe≤¶ ãπ
11. `≥eÜ«∞x ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å∞
12. ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å x~åú~} °
13. ÖˇO· yHõ "åº^è∞Œ Å∞ – =∞O^Œ∞Å∞
14. Z~Ú_£û
15. q"åÇ¨Ï ã¨=∞ã¨ºÅ∞
„ãÅ
Î‘ ÖˇO· yHõ q*Ï˝#O 240–383
1. ã
„ ÅÎ‘ [#<ÕOk „ Ü«∂Å ã¨=∞ã¨ºÅ∞
2. ã
„ ÅÎ‘ Ö’ ã¨fiÜ«∞O`«$Ñ≤Î – Ñ¨^`úŒ ∞« Å∞
3. "Õ∞#iHÍÅ∞
4. =Oâ◊áê~°OÑ¨~º° "åº^è∞Œ Å∞
5
_®Hõì~ü l.|Ç≤
5. ã¨=Ï∞~°+Öμì 6
6. |Ç≤Ï+¨μÅì #∞ "å~Ú^• "ÕÜ∞« _»O

7. `≥Å|
¡ @ì"åºkè
8. =O^èºŒ `«fiO
9. ã
Ã H±–û QÆ~ƒ° ^
ù •è ~°} ã¨=∞Ü«∞O
10. ãÖÜ≥∂QÆO – QÆ~ƒ°=
ù u HÍ=_»O
11. g~°ºHõ}ÏÅ∞ – Ñ≤O_À`«ÊuÎ
12. ã
„ Î‘ QÆ~ƒ°=
ù u J~Ú#n HÍxn `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O
13. "Õqà◊√§
14. ã
„ Î‘ Ñ¨Ù~°∞+¨ `Õ_® ZÖÏ ÜÕ∞~°Ê_∞» `«∞Ok?
15. HÍ#∞Ê‰Ωõ =ÚO^Œ∂– `«~∞° "å`« ãÖÜ≥∂QÆO
16. QÆ~ƒ°™„ù ê"åÅ∞
17. J„H= õ ∞ QÆ~ƒ° ™„ù ê"åÅ∞
18. g~°ºO– QÆ~ƒ°ã
ù ÷¨ Ñ≤O_»O
19. a_»Å¤ H˜ áêeã¨∞# Î fl HÍÅOÖ’ ãÖÜ≥∂QÆO
20. HÍ#∞ÊÖ# ·ˇ ã
„ ÅÎ‘ Ö’ QÆ~åƒâù Ü
◊ ∞« HõO~îO° =^ŒÌ Ñ¨ÙO_»∞
21. L=∞‡h~°∞– qâıëêÅ∞
22. QÆiƒ}
ù ©ã
„ Î‘ Ñ„ ã
¨ q
¨ OKÕ `åsY∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O
23. QÆiƒ}
ù ©ã„ ÅÎ‘ ∞ – qâıëêÅ∞
24. Q„ Ç
Æ Ï¨ }ÏÅ Ñ
„ É
¨ Ïè =O QÆiƒ}
ù ˜ã
„ ÅÎ‘ Ñ
Ã · =ÙO@∞O^•?
25. Hõ=Å Ñ≤ÅÅ¡ ∞
26. QÆ~ƒ° =
ù u – áêÅ L`«ÊuÎ ã¨=∞Ü«∞O
6
Ã_®Hõ
ãH±ì~ü l.û Ããã¨H·=∞~°ÍÅr
O 384 – 523
7
1. ÉèQí flÆÑ
¿„ =∞Å∞ – Ç≤Ïã‘iì Ü«∂
2. =∂#ã≤Hõ "≥Ñ
· s¨ `åºÅ∞ – ã≤Ñe≤¶ ãπ
3. ã¨#flQÍ, <åE‰õΩQÍ LO>Ë<Õ ã Ã ‰õΩ=
û Öò Ñ¶e‘ OQ∑û HõÅ∞QÆ∞`åÜ«∂?
4. Ñ
¿„ =∞ QÆ∞_ç^
¤ •, HÍ=∞O K≥_^
¤» •?
5. ''Å"£ Z\ò Ñ¶¨ãπì Ãã·\ò——
6. P_»ÑÅ≤ Å¡ ∂– PÖ’K«#Å∂
7. ã
Ã H±Öû ’ ã
„ Î‘ Ñ¨Ù~°∞+¨ =∞#ãÎ̈`åfiÅ∞
8. Ñ¨_H» Qõ k
Æ Ö’ á⁄~°ÉÏ@∞ Jaèá„ êÜ«∂Å∞
9. Ü«Ú=u, Ü«Ú=‰õΩÖ’¡ =ºaèKå~° Ñ „ =
¨ $uÎ
10. "ÕâßºÖ’Å∞_≥#
· Éè~í Î°
11. q"åÇ≤Ï`« ã
„ ÅÎ‘ Ö’ J„H=
õ ∞ ãÖ|O^è•Å∞
12. qO`« ã
Ã ‰õΩû ÉèÏ"åÅ∞ – H„ ˘`«∞Î J#∞Éè"
í åÅ∞
13. =∞#ã¨∞ qz„`"
« ∞≥ #
ÿ ^•?
14. ã
Ã H±Öû ’ =ºH˜QÎ `Æ « P#O^ŒO ã¨q∞+≤ì P#O^ŒO
15. Éè~í ÖÎ° ’ HÍ=∞O `«Q_ æÆ ®xH˜ ÉèÏ~°º HÍ~°}=∂?
16. Éè~í ÖÎ° ’ ÖˇO· yHõ"åOKè« `«y`æ Õ ÉèÏ~°º ZÖÏ Ñ
„ =
¨ iÎOKåe?
17. ã
„ ÖÎ‘ ’ `«‰Ωõ ¯= HÍ=∞O– Ñ¨Ù~°∞+¨μxÖ’ JuQÍ HÍ=∞O LO>Ë HÍÑ¨Ù~°O
ZÖÏ?
18. [_»`fi« O L#fl ÉèÏ~°º`À ãÖ™ê~°O ™ê^èºŒ =∂?
19. ÖˇO· yHÍHõ~¬° }Å∞ – ÖˇO· yHõ J<åKå~åÅ∞
7
_®Hõì~ü l.Hõàã¨=ÏHÍ~°
20. ∞~°O ∞Å∞ – HÍ=∞O 8
21. Jã¨∂Ü«∂ – ÖˇO· yHõ ^Õfi+¨=∂?

22. Ñ¨~å~Ú =ºH˜`Î À ™È^Œ~° Ñ ¿„ =∞ Ñ
Ã Oá⁄O^Œ_®xH˜ ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#ÖË
HÍ~°}=∂?
23. QÆ~¡ü ã¨∂_ ì O≥ @∞¡H˜ `«=∞ "Õ∞_»"∞£ û JO>Ë JO`« Ñ ¿„ =∞ ZO^Œ∞Hõx?
24. HõÅÇ≤ÏOKÕ ÉèÏ~°º`À HÍÑ¨Ù~°O
25. á„ œ_è» ã „ Î‘ JÅOHõ~} ° Ö’ JO`«~å~°O÷
26. QÆÜ∂ « ºo ÉèÏ~°º`À HÍÑ¨Ù~°O
27. J#∞=∂xOKÕ Éè~í `Î° À HÍÑ¨Ù~°O
28. Ç¨ÏŸ"≥∂ ã Ã ‰õΩ=
û Öò Éè~í `Î° À HÍÑ¨Ù~°O
29. Ñ¨â√◊ Ñ „ =¨ $uÎ =∞~À ~°∂ÑÖ 'âß_ç[O—
30. Ü«Ú=‰õΩÅ∞ A@∞ì Ñ Ã OK«∞HÀ=_»OÖ’x JO`«~º° O
31. ÖÁ@ìÅ∞ "Õã# ≤ J=∂‡~Ú`À HõÅÖ’ =ÚK«Û@∞¡
32. |∂`«∞ ™êÇ≤Ï`«ºO K«k"Õ"åi =∞#ã¨`Î fi« O
33. x["≥∞# ÿ ÉèQí flÆÑ
¿„ q∞‰õΩÅ∞ P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï_®?
34. ~°O^ „ •è <Õfi+¨}Ö’ ~°O‰õΩ`«#O
35. J<åHÍi Éè~í HÎ° ˜ JO^Œ"∞≥ # ÿ ÉèÏ~°º HÍ"åÖÏ?
36. ã Ã H±û ã Ã Ê+e¨ ã¨∞Åì ∞ – "≥∂™êÅ∞
8
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 9
[#<ÕOk„Ü«∂Å
q*Ï˝#=Ú
9
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 10
ÃãH±û q*Ï˝#=Ú J=ã¨~°=∂?

|OQÍ~°∞ ÉÁ=∞‡ÖÏO\˜ Ñ¨^àÕ §◊ Ñ¨^‡Œ "åà◊§ J=∞‡x, ''g∞<åH˜Δ ÃÑ^ŒÌ =∞x+≤ J~ÚO^Œx
JO@∞<åfl~°∞. ÃÑ^ŒÌ=∞x+≤ J=_»=∞O>Ë Uq∞@=∂‡?—— Jh ZO`À ‰õΩ`«∂Ç¨ÏÅO`À
J_çyOk. ''pè, áÈ hÔHO^Œ∞‰õΩ D Hõ|∞~°h¡ fl—— J<Õã≤ T~°∞‰õΩOkQÍx, Ñ¨^‡Œ Ö’ Hõey#
l*Ï˝ãx¨ ~°∂Ñ¨Ù=∂Ñ¨ÖHË áõ È~ÚOk.
#∂#∞QÆ∞ g∞™êÅ∞ =ã¨∞#Î fl =Å¡ÉòÖè ’ J#∞HÀ‰õΩO_® JOQÆãOÎ¨ Éè#í Å∞ HõÅ∞QÆ∞ `«∞<åfl~Ú.
JO^Œ"∞≥ #ÿ J=∂‡~Ú Hõ#|_»QÍ<Õ P"≥∞ "≥Ñ· Ù¨ K«∂_»@"Õ∞HÍ‰õΩO_® Q˘O`«∞HõÖ’ ÉÁOQÆ∞~°∞,
Ñ¨Å∞‰õΩÖ’ „Ñ¨`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ ‰õΩÅ∞‰õΩ Hõ#|_»∞`«∞<åfl~Ú. J#∞HÀ‰õΩO_® J~°~ú å„u [iy#
ã¨fiÑ¨fl ã¨Åö #=Ú J`«xfl J^Œ~Q° ˘\Õì k. J#∞HÀx P J#∞Éè∂í u ZÖÏ =Ù<åfl, JHõ™ê‡`«∞QÎ Í
J`«xÖ’ Hõey# Ñï}Ï=∞O J~°O÷ HÍx Ñ≤zÛ"å}˜fl KÕãO≤ k. ÃÑ^Œ"Ì åà◊§x J_»QÍÅO>Ë
ÉèÜ
í ∞« O, `«# `À\˜ Ñ≤Åe¡ fl J_»QÍÅO>Ë ã≤Q∞Æ æ – WÖÏO\˜ Ñïã≤u÷ Ö’ =ÙO_»QÍ, â◊s~°OÖ’
`«fi~°`fi« ~°QÍ =KÕÛ =∂~°∞ÊÅ∞ HõÅ=~°Ñ~¨ K° å~Ú.
â’Éè#í O ~å„u QÆ∞iOz fÜ«∞x HõÅÅ∞HõO@∂ Hõ=∞Å „Ñ¨H¯õ ‰õΩ KÕi# Hõ=∞ÖÏHõ~~° å=ÙH˜
JOQÆ„Ñ¨"âÕ O◊ ^Œ∞~°É¡ "íè ∞≥ ,ÿ `˘e „Ñ¨Ü∞« `«flO qÑ¶Å¨ =∞=_»O`À `å#∞ ~°uH˜ Jã¨=∞~°∞_ú <ç "Õ ∂≥
##fl J#∞=∂#O HõeyOk. fÜ«∞x TÇ¨ÏÅhfl HõÅÅ∞QÍ<Õ HõiyáÈÜ«∂~Ú. `«# ~°u
™ê=∞~°º÷ O QÆ∞iOz J#∞=∂#O Hõey# Ñ¶e¨ `«OQÍ JOQÆãOÎ¨ Éè#í "≥Ñ· Å¨¶ º"Õ∞ Z^Œ∞~°~ÚºOk.
Ñ¨k=∞Ok Ñ≤Åe¡ fl Hõ#fl Ñ¨~fi° `åÅ=∞‡H˜ WO`«=~°‰Ωõ ~°uÖ’ ã¨∞Y„áêÑ≤Î JO>Ë Uq∞\’
`≥eÜ«∞^Œ∞. JÖÏˆQ P"≥∞ Éè~í ‰Î° Ωõ g~°ºã¨Åö #O`À fÜ«∞x J#∞Éè∂í u á⁄Ok ~°u =ÚyOK«_O»
`«ÑÊ¨ ~°uÖ’ ÉèÏ~°ºx ZÖÏ „¿Ñ~ˆ Ñ≤Oz `«$Ñ≤Î HõeyOKåÖ’ `≥eÜ«∞^Œ∞. WÖÏˆQ Ñ¨k=∞Ok
Ñ≤Åe¡ fl qã¨∞QÆ∞ q~å=∞O ÖË‰Ωõ O_® Hõ<ãÕ ≤ 45 ãÖ=`«û~åÅ rq`«O QÆ_¿ç Ñã≤# Ñ¨~fi° `åÅ=∞‡
‰õΩ WÑ¨C_≥O^Œ∞HÀ Z‰õΩ¯= qã¨∞QÆ∞, HÀÑÖ =ã¨∞<Î åfl~Ú. XO\’¡#∞Oz `≥eÜ«∞‰õΩO_®
"Õ_ç "Õ_ç á⁄QÆÅ∞ ~å=_»O, QÆ∞O_≥ ^Œ_,» PÜ«∂ãÖ, JO`«HOõ >Ë U [ÉËƒ ÖË‰Ωõ O_® Jhfl
`«#‰õΩ#fl>Ë¡ JxÑ≤OK«_»O`À PO^Àà◊# „áê~°OÉèí"≥∞ÿ#k. W<Õflà◊√§ ^•OÑ¨`«º rq`«O
QÆ_Ñç #≤ `«#Ö’ D âßs~°H,õ =∂#ã≤Hõ =∂~°∞Ê Uq∞\’ J~°O÷ HÍ‰õΩO_® =ÙOk.
10
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 11
P#O^Œ~å=Ù‰õΩ J#∞HÀ‰õΩO_® Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO JÅ"å@∞ J~ÚOk. WO`«=~°‰Äõ

JO`å =∂=¸Å∞QÍ<Õ =ÙOk. HÍh Ç¨ÏãÎ̈ „Ñ¨Ü∂≥ QÆO =Å¡ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O „áêÑ≤ãÎ ∞¨ OÎ ^Œh,
^•OÑ¨`º« rq`åxH˜ Ñ¨xH˜ ~å‰õΩO_® J~ÚáÈ`å~°x ZHõ¯_À F K≥`Î« ÃãH±û Ñ¨„uHõÖ’
K«kq J~°O÷ ÖËx PÖ’K«#Å`À ã¨`=« ∞`«=∞~ÚáÈÜ«∂_»∞. ^•xH˜`À_»∞ ''ÃãH±û ÃãÊ+ëãπ—ì —
Jx K≥ÑC¨ ‰õΩ<Õ #H˜b _®Hõ~ì ü =∂@Å`À =∞iO`« ÉˇkiáÈÜ«∂_»∞. WÖÏO\˜ JÜ≥∂=∞Ü«∞
ã≤u÷ Ö’ LO_»QÍ J`«x J=∂‡<å#flÅ∞ F J=∂‡~Ú`À =¸_»∞ =Úà◊√§ "Õ~ÚOz "åi
ÉÏ^èŒº`« f~°∞Û‰õΩ<åfl~°∞. Ç¨Ïã¨Î„Ñ¨Ü≥∂QÆO =Å¡ Jã¨=∞~°∞÷_»#~ÚáÈÜ«∂#x ÉèÏqOz#
P#O^Œ~å=Ù "≥Ú^Œ\ ˜ ~å„`Õ ÉèÏ~°º HÍà◊§g∞^Œ Ñ¨_áç È~Ú `«# `«ÑC¨ HõqΔ ∞OK«=∞x, =∞~˘Hõix
q"åÇ¨Ï=Ú KÕã∞¨ HÀ=∞x „áê^äÜ Õ ∞« Ñ¨_®¤_∞» .
WÖÏO\˜ ãÖÑ¶∞¨ @#Å∞ HÀH˘Å¡Å∞. W=hfl ãÔ̈~#· ÃãH±û q*Ï˝#=Ú ÖË#O^Œ∞=Å¡<Õ
[~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. „Ñü=ºHÎ̃H˜ rq`«OÖ’ ~Ô O_»∞ =ÚYº"≥∞#ÿ q HÍ"åe. XHõ\ ˜ PÇ¨~°=Ú,
~Ô O_»∞ ÃãH±û. D ÃãH±û‰õΩ ãÖ|OkèOz# ^•xx QÆ∞ÑÖÎ QÍ LOK«|\˜ì Z<Àfl P#O^Œ=∞Ü«∞
rq`åÅ∞ ^Œ∞óY=∞Ü«∞=∞=Ù`«∞<åfl~Ú. Ü«ÚHõ=Î Ü«∞ã¨∞û =KÕÛ@Ñ¨Ê\˜H˜ „ã‘Î Ñ¨Ù~°∞+¨μe^ŒiÌ Ö’
Z<Àfl âßs~°H,õ =∂#ã≤Hõ =∂~°∞ÊÅ∞ Hõ#Ñ¨_`» å~Ú. D âßs~°H,õ =∂#ã≤Hõ =∂~°∞ÊÅ
QÆ∞iOz ãïQÍæ qÑ≤Ê K≥¿ÑÊ"åà◊√§ ÖËHáõ È~Ú<å, ãÔ̈~#· J=QÍÇ¨Ï# HõeyOKÕ q*Ï˝#O
JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ ÖËHáõ È~Ú<å J<ÕHõ JáÈÇ¨ÏÅ∞, J#~å÷Å∞ [~°∞QÆ∞`å~Ú. ãÔ̈~#· ÃãH±û
q*Ï˝#O ÖË#O^Œ∞=Å¡<Õ â◊s~°OÖ’ HõeQˆ J<ÕHõ =∂~°∞ÊÅ QÆ∞iOz PO^Àà◊#, Ç¨ÏãÎ̈
„Ñ¨Ü∂≥ QÆO, ã¨fiÑ¨fl ã¨Åö <åÅ∞, j„Ñ¶∞¨ ã¨Åö #O, JOQÆ Ñï=∂}O, g~°ºO Ñ¨ÅK«#, =¸„`«OÖ’
g~°ºO "≥Ú^ŒÅ~Ú# "å\˜x QÆ∞iOz Z<Àfl JáÈÇ¨ÏÅ∞ „Ñ¨Kå~°OÖ’ =Ù<åfl~Ú. D
JáÈÇ¨ÏÅ‰õΩ `«Q@ æÆ ∞ì ''ÃãH±û ÃãÊ+ëã¨∞Åì ——=∞x K≥ÑC¨ ‰õΩx „Ñ¨Kå~°O KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ "åà◊§ =Å#
ZO`À=∞Ok "≥∂ã¨áÈ`«∞<åfl~°∞.
ÃãH±û q*Ï˝#O JO>Ë Uq∞\˜?
ÉÏÖÏº=ã¨÷ #∞Oz =$^•úÑº¨ O =~°‰Ωõ ÃãH±û‰õΩ ãÖ|O^èOŒ Hõey# âßs~°H,õ =∂#ã≤Hõ
=∂~°∞ÊÅ#∞ QÆ∞iOz K«iÛOK«_"» ∞Õ HÍ‰õΩO_® ^•OÑ¨`º« rq`åxH˜ ãÖ|OkèOz# qq^èŒ
q+¨Ü∂« Å#∞ ‰õÄÅOHõ+O¨ QÍ ã¨âß„ã‘Ü Î ∞« OQÍ K«iÛOK«_"» ∞Õ ÃãH±û q*Ï˝<åxH˜ ãÖ|OkèOz#
=ÚYºq+¨Ü∞« O. J<åkQÍ ÃãH±û QÆ∞iOz =Ù#fl JáÈÇ¨ÏÅx, J=Hõ`=« Hõ Jaè„áêÜ«∂Åx
ã¨âß„ã‘Ü
Î ∞« OQÍ `«ÑC¨ Jx |∞∞A=ÙKÕã≤ ãÔ̈~#· q*Ï˝<åxfl HõeyOK«_O» ‰õÄ_® <Õ_∞»
ÃãH±û q*Ï˝#OÖ’ =ÚYº ÉèÏQÆOQÍ ÉèÏqOK«|_»∞`ÀOk.
ÃãH±û q*Ï˝<åxfl ~Ô O_»∞ ÉèÏQÍÅ∞QÍ qÉèlí OK«=K«∞Û.
11
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 12
XHõ\ ˜ ÃãH±û‰õΩ ãÖ|OkèOz# q=~åÅ#∞ `≥e¿Ñk. WO^Œ∞Ö’ „ã‘Î Ñ¨Ù~°∞+¨

=∞~å‡=Ü«∞"åÅ∞ – "å\˜ „Ñ¨`ºÕ Hõ`,« HÍ=∞=Ú – HÍ=∞„QÆO^ä∞Œ Å∞, g~°º=Ú – L`«ÊuÎ,
ã¨fiÑ¨fl ãö̈Å<åÅ∞, Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆ=Ú, j„Ñ¶∞¨ ãö̈Å#=Ú, JOQÆ Ñï=∂}=Ú "å\˜ QÆ∞iOz
JáÈÇ¨ÏÅ∞, JOQÆãOÎ̈ Éè#í "≥Ñ· Ö¨¶ ÏºÅ∞ – =∂#ã≤Hõ ã≤u÷ QÆ`∞« Å∞, ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å∞ – "å\˜
QÆ∞iOz fã¨∞HÀ=Åã≤# *Ï„QÆ`ÅÎ« ∞, „ã‘ÅÎ Ö’ ~°u Z_»Å "≥=· ÚYºO, ~°uÖ’ Ñ¨~åHÍ+ì̈ –
ã¨∞Y„áêÑ≤,Î Ñ≤O_À`«ÊuÎ, Ñ≤O_»=Ú ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ, „ã‘Î Ñ¨Ù~°∞+¨μÖ’¡ =O^èºŒ `«fi=Ú, ~°[ã¨fiÅ –
|Ç≤Ï+¨μ,ì QÆ~ƒ° „ù ™ê"åÅ∞, ‰õΩ@∞O| xÜ«∞O„`«} Ñ¨^`úŒ ∞« Å∞ "≥Ú^ŒÅ~Ú#q.
Ô~O_»∞ ÃãH±û q*Ï˝<åxH˜ âßs~°Hõ =∂#ã≤Hõ âß„™êÎÅ`À<Õ HÍ‰õΩO_® ™ê=∂lHõ
âß„ã¨=Î Ú`À ‰õÄ_® ZO`À J#∞|O^è=Œ Ú =ÙOk. JO^Œ∞Hõx WO^Œ∞Ö’ „ã‘Î – Ñ¨Ù~°∞+¨μÅH˜
ãÖ|OkèOz# ã¨=∂[ hu, ™êOÑ¶≤∞Hõ ÉÏ^èŒº`«Å∞, q"åÇ¨Å∞ – q_®‰õΩÅ∞, „ã‘Î
™êfi`«O„`«ºO, q"åÇ¨xH˜ Ñ¨Ó~°fiO Ü«Ú=f Ü«Ú=‰õΩÅ ãÖ|O^è•Å∞, |Ç¨ïÉèÏ~°º`«fiO,
"Õ∞#iHÍÅ∞, P^Œ~≈° ‰õΩ@O|=Ú, P^Œ~≈° ^•OÑ¨`º« =Ú, qq^èŒ ^ÕâßÖ’¡ ÃãH±û q*Ï˝#=Ú
QÆ∞iOz [~°∞QÆ∞K«∞#fl Hõ$+≤ "≥Ú^ŒÅ~Ú#q.
ÃãH±û q*Ï˝#O <Õ~Ê° ‰õΩO_® ~å^•!
z#fl =Ü«∞ã¨∞ûÖ’<Õ ÃãH±ûH˜ ãÖ|OkèOz# TÇ¨ÏÅ∞, ÉèÏ"åÅ∞ „áê~°OÉè=í ∞=Ù`åÜ«∞x
âß„ã‘Ü
Î ∞« Ñïâ’^è#Œ Å=Å¡ "≥Å_¡ ~» ÚOk. ÃÑ^ŒÅÌ ∞ ã¨~Ô #· ÃãH±û q*Ï˝#=Ú JOk=fiHõáÈ~Ú<å,
Ñ≤Å¡Å∞ =∂„`«=Ú `«=∞‰õΩO_Õ ‰õΩ`«∂Ç¨ÏÅ=Ú`À `«=∞K«∞@∂ì LO_Õ Ñ¨â◊√Ñ¨HΔÍº^Œ∞Å∞,
=∞#∞+¨μÅ „Ñ¨=~°Î#, ã≤x=∂Å∞, Ñ¨Ùã¨ÎHÍÅ ^•fi~å ÃãH±û QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞HÀ=_®xH˜
„Ñ¨Ü∞« ufl™êÎ~∞° . "å~°∞ "åi‰õΩO_Õ J=QÍÇ¨Ï<å ™ê=∞~°º÷ =Ú |\ì̃ H˘xfl Jaè„áêÜ«∂Å∞
U~°Ê~°K∞« ‰õΩO\Ï~°∞. W@∞=O\˜ ÃãH±û q*Ï˝#=Ú JãÖÑ¨Ó~°=‚ ∞~Ú#n, JãÖ|^Œ=ú ∞~Ú#
JáÈÇ¨ÏÅ`À ‰õÄ_»∞‰õΩ#fl\˜ìn#∂. J^Õ `«~°∞"å`« "åà◊§H˜ =ÚÑ¨C `≥zÛÃÑ_»∞`«∞Ok.
JO^Œ∞Hõ<Õ z#flÑ¨Ê\˜flOp ^Œâ◊Å "åsQÍ ÃãH±û‰õΩ ãÖ|OkèOz# q*Ï˝<åxfl "åiH˜
JOk=fi_»O =∞Ozk.
=∞#^ÕâO◊ Ö’ ÃãH±û JO>Ë<Õ `«ÑC¨ QÍ ÉèÏqOK«|\ì̃ ÃãH±û q*Ï˝#=Ú <Õ~Ê° _®xH˜
Z=fiiH© Pã¨HÖÎ˜ ^Ë ∞Œ , ^è~·≥ º° =¸ ÖË^∞Œ . nx=Å¡ x*ÏÅHõO>Ë JáÈÇ¨ÏÅ∞ |Ç¨ïà◊ „Ñ¨Kå~°OÖ’
=Ù<åfl~Ú. nxH˜ `À_»∞ K≥`Î« ÃãH±û ™êÇ≤Ï`åºxfl ''ÃãH±û ÃãÊ+ëã¨∞—ì — J#|_Õ #H˜b _®Hõ~ì ∞° ¡
JáÈÇ¨ÏÅx =∞iO`« Z‰õΩ¯= KÕã≤ `«=∞ ÖÏÉèOí HÀãÖ Ü«Ú=f Ü«Ú=‰õΩÅ rq`åÅx
<åâ◊#O KÕã∞¨ <Î åfl~°∞. JO^Œ∞Hõx JO^Œ"∞≥ #ÿ ^•OÑ¨`º« rq`åxH˜ ãÔ̈~#· ÃãH±û q*Ï˝#O
J=ã¨~O° ZO`≥<· å =ÙOk.
12
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 13
[#<ÕO„kÜ«∂Å∞
ã
„ Î‘ [#<ÕOk„ Ü«∂Ö’¡x ~°ÇÏ¨ ã¨ºO
Ü«∞=fi#O `˘Oy K«∂ã¨∞#Î fl =#[Ö’ JO`«∞ÖËx fÜ«∞x HÀÔ~¯Å∞ HõÅ∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú.
^•OÑ¨`º« rq`«O QÆ∞iOz =∞^è∞Œ ~°"∞≥ #ÿ HõÅÅ∞ Hõ#<å~°OaèOzOk. ^•xH˜ `«y# q^èOŒ QÍ<Õ
`å#∞ HÀi =Åz# =∞^è∞Œ =¸iÎ`À<Õ =¸_»∞=Úà◊√§ Ñ¨_áç ÈÜ«∂~Ú. `˘e ~ˆ ~Ú QÆ∞iOz
fÜ«∞x HõÅÅ∞ Hõ#fl =#[H˜ "≥Ú^Œ\ ˜ ~å„uÖ’ =∞^èŒ∞~å#∞Éèí∂uH˜ |^Œ∞Å∞ =∞#ã¨∞û
ÉèÜ
í ∞« O`À HõOÑ≤OzáÈ~ÚOk. ^•xH˜ HÍ~°}=Ú =∞^è∞Œ ~°OQÍ =ÙO@∞O^Œ#∞‰õΩ#fl "≥Ú^Œ\ ˜
ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ =∞~å‡=Ü«∞O ^ŒQ~æÆ ° ~°HOÎõ zOk ÉÏ^è•Hõ~O° QÍ =ÙO_»@"Õ∞. nx`À Éè~í Î°
JO>Ë ÉèÜ í ∞« O, ~°u JO>Ë q~°HÎ̃ HõeQÍ~Ú. "≥Ú^Œ\ ˜ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ ÉÏ^èŒ HõÅQÆ_®xH˜,
~°HOÎõ zO^Œ\ÏxH˜ Hõ<fl≥ á⁄~° z~°Q@ Æ O, Ü≥∂x =∂~°=æ ÚÖ’x HõO_»~åÅ∞ aQÆ∞`«∞QÍ
=ÙO_»@"Õ∞ HÍ~°}O. D q+¨Ü∂« Å QÆ∞iOz, W`«~° [#<ÕO„kÜ«∂Å ÉèÏQÍÅ QÆ∞iOz
WÑ¨C_»∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO^•O.
„ã‘Î [#<ÕO„kÜ«∂Åx ~Ô O_»∞ ÉèÏQÍÅ∞QÍ qÉèlí OK«=K«∞Û.
1) ÉÏÇ¨Ïº [#<ÕO„kÜ«∂Å∞ 2) JO`«~ü [#<ÕO„kÜ«∂Å∞.
ÉÏÇ¨Ïº [#<ÕO„kÜ«∂Å#∞ ãïQÍæ QÆ∞iÎOK«_O» ZÖÏ?
„ã‘Î "≥ÅH¡ Ö˜ Ï Ñ¨_∞» ‰õΩx `«# ~Ô O_»∞ `˘_»Åx Z_»=ÚQÍ ÃÑ\˜ì =ÙOz#@¡~Ú`Õ [#<ÕO„k
Ü«∂Å ÉÏÇ¨Ïº ã¨fi~°∂ÑÖ Hõ#|_»∞`«∞Ok.D ÉÏÇ¨Ïº ã¨fi~°∂áê<Õfl Ü≥∂x JO\Ï~°∞. Ü«ÚHõÎ
=Ü«∞ã¨∞û =zÛ# „ã‘HÎ ˜ D Ü≥∂xH˜ K«∞@∂ì`å "≥O„@∞HõÅ∞ ‰õÄ_® =ÙO\Ï~Ú. ÃÑ^Œ=ÙÅ#∞
qÑ¨Ê‰õΩO_® <À\˜ Ö’Ñ¨Å ÉèÏQÍÅx ZÖÏ K«∂_»Ö"Ë ∂≥ JÖÏˆQ Ü≥∂xÖ’x ÉèÏQÍÅx
K«∂_»\ÏxH˜ ÉÏÇ¨º^è~Œ åÅx (ÖËaÜ«∂=∞*’~å) "Õà§◊ `À Ñ¨H¯õ ‰õΩ =uÎyOK«‰Ωõ O_® K«∂_»Ö=Ë Ú.
13
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 14
ÉÏÇ¨º^è~Œ åÅx Ñ¨H¯õ ‰õΩ =uÎyOK«QÍ<Õ "å\˜ HÕ^Œ JO`«~å^è~Œ åÅ∞ (ÖËaÜ«∂ "≥∞<ÿ À~å)
Hõ#|_»`å~Ú. ÉÏÇ¨º^è~Œ åÅ∞, JO`«~å^è~Œ åÅ∞ Ü≥∂xH˜ ~Ô O_»∞ „Ñ¨H¯õ ÖÏ =ÙO\Ï~Ú.
WHõ g\˜x Ñ¨Hõ¯‰õΩ `˘ÅyOz K«∂_»QÍ<Õ HÕ^Œ #∞Oz ÃÑ·H˜ HõxÑ≤OKÕ Ü≥∂x
^•fi~°=Ú, =¸„`« ^•fi~°=Ú, Ü≥∂x j~°¬=Ú.
~°uÖ’ ~°∞K«∞Å∞ K«∂Ñ≤OKÕ Ü≥∂x j~°¬O
Ü≥∂x j~å¬<flÕ ''ÔH\¡ ’iãπ—— Jx JO\Ï~°∞. KåÖÏ=∞OkH˜ ~Úk KåÖÏ z#flkQÍ
=ÙO_ç Hõà§◊ ‰õΩ Hõ#Ñ¨_‰» Ωõ O_® =ÙO@∞Ok. HÍx Ü≥∂xÃÑ· ÉèÏQÍxfl KÕu „"Õe`À Jkq∞
K«∂¿ãÎ Z`«∞QÎ Í ÉÁ_çÃÑQÍ Hõ#|_»∞`«∞Ok. „ã‘ÅÎ Ö’ HÍ=∂xfl Ñ¨ÙiQ˘ÖËÊ JOQÆ"∞Õ Ü≥∂x
j~°¬O. nxÖ’ Z<Àfl ã¨∞xfl`«=∞~Ú# <å_»∞Å∞ =ÙO_ç, Jq U HÍã¨ÎÔH·<å K«eOz
HÍ"≥∂„^ÕHÍxfl „¿Ñ~ˆ Ñ≤OKÕ â◊HÎ̃ Hõey =ÙO\Ï~Ú. U H˘kÌ =∞$^Œ∞ ã¨Ê~°≈HÔ <· å Ü≥∂x j~°¬O
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO=ÖË ãÖ÷ aèã∞¨ OÎ k. HÍ"≥∂„^ÕHOõ HõÅQÆQÍ<Õ Ü≥∂x j~°¬OÖ’ ~°HOÎõ KÕi Laƒ
QÆ\ Ñì˜ _¨ ∞» `«∞Ok. WÖÏ [iy#Ñ¨C_»∞ Ü≥∂x j~°¬O =∂=¸Å∞ ™ê÷~ÚHõO>Ë XHõ\ #˜ fl~°
Z‰õΩ¯=QÍ =ÙO@∞Ok. =∞#ã¨∞ûÖ’ K≥Å~ˆ y# HÍ=∂xH˜ QÍx, KÕu„"Õe`À HõeyOz#
XuÎ_Hç Q˜ Íh =Ùaƒ# Ü≥∂x j~°¬O ~°uÖ’ =∞iO`« ã¨Ê~°≈‰õΩ, XiÑ≤_Hç Ö˜ ’<≥· „ã‘ÖÎ ’ =∞^è∞Œ ~°
"≥∞#ÿ HÍ=∂#∞Éè∂í `«∞efl ÃÑOá⁄OkOÑ¨*ãË ∞¨ OÎ k. JO^Œ∞Hõ<Õ „ã‘ÅÎ Ö’ HÍ"Õ∞„^ÕHÍxfl, ã¨∞MÏ#∞
Éè∂í `«∞efl HõeyOKåÅO>Ë nxx Ü≥∞O`« =∞$^Œ∞=ÙQÍ ã¨Êi≈¿ãÎ JO`« =∞Ozk. JÖÏQÍHõ
QÆ\ ˜ìQÍ Jkq∞`Õ ã¨∞YO HõeˆQ |^Œ∞Å∞ ÉÏ^èŒ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ „ã‘ÎH˜
ã¨∞MÏ#∞Éèí∂u HõÅQÆ_®xH˜ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO Ü≥∂x =∂~°æOÖ’H˜ ZO`«=~°‰õΩ „Ñ¨"Õâ◊O
[iyO^Œ<kÕ =ÚYºO HÍ^Œ∞. Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO ^•fi~å Ü≥∂xj~å¬xH˜ ZO`« XuÎ_ç HõeyOK«
|_»∞`ÀO^Œ<kÕ =ÚYº=Ú.
Ü≥∂x j~å¬xH˜ kQÆ∞=<Õ =¸„`«<åàÏxH˜ ãÖ|OkèOz# ^•fi~°=Ú =ÙO@∞Ok.
=¸„`«<åàÏxH˜ Ü≥∂x =∂~åæxH˜ =∞^èºŒ H˘xfl <å_»∞Å∞ =ÙO\Ï~Ú. Ü≥∂x =∂~°Oæ Ö’H˜
"ÕÅ∞ áÈxzÛ =¸„`«<åà◊=Ú "≥Ñ· Ù¨ Jkq∞ <˘H˜¯`Õ ‰õÄ_» „ã‘ÅÎ Ö’ ã¨∞MÏ#∞Éè∂í `«∞Å∞
HõÅ∞QÆ∞`«∂ =ÙO\Ï~Ú.
Hõ<fl≥ á⁄~°`À Hõ<fl≥ Å‰õΩ JQÆKå@∞¡
=¸„`«<åàÏxH˜ HÍã¨Î „HÕ^Œ Ü≥∂x ^•fi~°=Ú =ÙO@∞Ok. Wk Ü≥∂x =∂~åæxH˜
=ÚY^•fi~°=Ú. ^•xK«∞@∂ì =ÙO_Õ HõO_»~åÅ=Å¡ =Ú_»∞K«∞‰õΩx KåÖÏ z#fl ~°O„^è=Œ Ú=Öˇ
14
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 15
Hõ#|_»∞`«∞Ok. HÍx Ü≥∂x ^•fi~åxH˜ K«∞@∂ì LO_Õ HõO_»~åÅ∞ ãÖÜ≥∂QÆ ã¨=∞Ü«∞OÖ’

™êy Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO LÑ¨ãÖÇ¨Ï~°} `«~åfi`« "≥O@<Õ =Ú_»∞K«∞‰õΩxáÈÜÕ∞ QÆ∞}Ïxfl
Hõey=ÙO\Ï~Ú. Ü≥∂x =∂~°=æ Ú =ÚY^•fi~°=Ú ÃÇÏ· =∞<£ J<Õ ã¨#fl\˜ á⁄~°`À H˘O`«
ÉèÏQÆ=Ú =¸Ü«∞|_ç LO@∞Ok. ÃÇÏ· =∞<£x Hõ<fl≥ á⁄~° Jx ‰õÄ_® JO\Ï~°∞. D Hõ<fl≥ á⁄~°
™ê^è•~°}OQÍ Ü≥∂x^•fi~åxfl =¸ã≤"ãÕ ≤ =ÙO@∞Ok. J ã¨#fl\˜á⁄~° =∞^èºŒ Ö’ H˘kÌQÍ
Hõ#flO Hõey =ÙO@∞Ok. H˘O^ŒiÖ’ Ü≥∂x ^•fi~åxfl „HÕ^ŒÉÏè QÆ=ÚÖ’<Õ J~°K÷ O« „^•
HÍ~°OÖ’ =¸ã≤ =ÙOK«∞`«∞Ok. =∞iH˘O^ŒiÖ’ Ü≥∂x ^•fi~åxfl Ñ¨ÓiÎQÍ =¸ã≤"ãÕ #≤ @∞¡
JxÑ≤Oz<å Hõ<fl≥ á⁄~°Ö’ [Öˇ_¡ Ö» ’ ÖÏQÍ J<ÕHõ ~°O„^è•Å∞ U~°Ê_ç =ÙO\Ï~Ú. J~°∞^Œ∞QÍ
H˘O^ŒiÖ’ Hõ<fl≥ á⁄~° Ü≥∂x ^•fi~åxfl Ñ¨ÓiÎQÍ Hõ¿ÑÊã≤ =ÙOK«∞`«∞Ok. nx=Å¡ „ã‘Î |Ç≤Ï+¨μì
J~Ú<å |Ç≤Ï+¨μì „™ê=O |Ü«∞@‰õΩ ~å‰õΩO_® PyáÈ`«∞Ok. Z=iÖ’<À `«Ñ¨Ê
™ê^è•~°}OQÍ Hõ<fl≥ á⁄~° KåÖÏ `ÕeHõQÍ ziyáÈÜÕ∞ q^èOŒ QÍ =ÙO@∞Ok. JO^Œ∞Hˆ
"≥Ú^Œ\ ˜ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ=Ú XuÎ_Hç ˜ ziyáÈ=_»=Ú [~°∞QÆ∞`«∞Ok. WÖÏ
Hõ<≥flá⁄~° ziy#Ñ¨C_»∞ JO^ŒiÖ’#∂ ÉÏ^èŒHõÅQÍÅx ÖË^Œ∞, ~°HõÎO HÍ~åÅxÖË^Œ∞.
H˘O^ŒiÖ’ =∂„`«O ~°HOÎõ H˘kÌQÍ HÍ~°_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. H˘O^ŒiÖ’ Hõ<fl≥ á⁄~° z#fl
Ñ≤Å¡ÅÖ’ H˘kÌQÍ Ö’Ñ¨ÅH˜ Hõ#|_ç`Õ Ü«Ú=`«∞ÅH© HÍã¨Î ã¨Ê+¨ìOQÍ Hõ#|_Õ q^èŒOQÍ
LO@∞Ok. =∞s Ñ¨ÅK«QÍ Hõ<fl≥ á⁄~° =Ù#fl Ü«Ú=`«∞Ö’¡ Ñ¨Ù~°∞+¨ ãÖÑ¨~¯° O HõÅQÆ‰Ωõ O_®<Õ
z\˜á¡ È=_®xH˜ J=HÍâ◊O =ÙOk.
JáêÊ~å=ÙH˜ Jã¨ÖË ÃãH±û q*Ï˝#O QÆ∞iOz `≥eã≤Ok KåÖÏ `«‰Ωõ ¯=. ^•xH˜ `«Q@ æÆ ∞ì
J`«xÖ’ ÃãH±û QÆ∞iOz HõeQˆ PÖ’K«#ÅH˜, ãÖ^ÕÇ¨ ÅH˜JO`Õ =ÙO_»^∞Œ .D =∞^èºŒ J`«xH˜
J~°O÷ ÖËx Ñ≤zÛ ÉèÜ í ∞« O XHõ\ ˜ Ñ¨@∞ì‰Ωõ Ok. `«# Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO ã¨#flQÍ =ÙO^Œh, z#flkQÍ
=ÙO^Œh nx=Å# ÃÑo§ KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë ÉèÏ~°ºx `«$Ñ≤ÑÎ ~¨ K° Ö« #Ë <Õ J#∞=∂#=Ú HõeyOk.
D J#∞=∂#O ÉèÜ í ∞« O`À<Õ `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞ Zxfl ãÖ|O^è•Å∞ `≥zÛ<å U"À XHõ
=OHõ K≥ÑÊ≤ `«ÑÊ≤ OK«∞‰õΩO@∞<åfl_»∞. HÍh J`«xH˜ „ã‘Î =∞~å‡=Ü«∂Å QÆ∞iOz U =∂„`«O
`≥eã≤=Ù<åfl WO`« =∂#ã≤Hõ PO^Àà◊# K≥Ok =ÙO_Õ"å_»∞ HÍ_»∞.
„ã‘Î Ü≥∂x^•fi~°OHÍx, Ü≥∂x =∂~°Oæ HÍx ZO`« ã¨#fl\˜ =ã¨∞=Î Ù<≥<· å Jkq∞Ñ¨\ ,ì̃
aQÆÑ\¨ ì˜ LOK«QÅÆ =Ù. JÖÏˆQ ZO`« ÖÏ=Ùáê\˜ =ã¨∞=Î Ù<≥<· å „Ñ¨"âÕ Ã◊ Ñ>Ë@ì @¡~Ú`Õ ™êQÆQeÆ y
Jkq∞Ñ¨\ ì˜ =ÙOK«QÅÆ =Ù. nxH˜ HÍ~°}O Ü≥∂x ^•fi~åxH˜ K«∞@∂ì`å=ÙO>Ë HõO_»~åÅ∞.
Ü≥∂x =∂~°=æ ÚÖ’ HÕ^Œ, ÃÑ#· Ñ¨H¯õ Å‰õΩ LO_Õ HõO_»~åÖ’¡ ÉÏQÍ ™êˆQQÆ∞}O, ^•xH˜
`«Q@æÆ ∞ì Jkq∞Ñ¨\ ì̃ =ÙOKÕ QÆ∞}O Hõey LO_»@"Õ∞. JO^Œ∞Hˆ ã¨#fl\˜ ÃÑxûÖòx J~Ú<å
15
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 16
Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’x HõO_»~åÅ∞ JO`«=~°Hˆ qK«∞ÛH˘x, Jk *ÏiáÈ‰õΩO_® Jkq∞Ñ¨\ ì˜

=ÙOK«∞`å~Ú. J^Õ q^èOŒ QÍ Ü≥∂x =∂~°Oæ Ö’x HõO_»~åÅ∞ a_»¤ Ñ¨Ù>Ë@
ì Ñ¨C_»∞, a_»¤
|Ü«∞@‰õΩ ~å=_®xH˜ ãïÑ¨_#ç O`« ™êy uiy HÍ#∞Ê J=QÍ<Õ =∂=¸Å∞QÍ =Ú_»∞K«∞
H˘xáÈ`å~Ú.
Ü≥∂x =∂~°Oæ Ö’x Q˘Ñ¨Ê Ñ
„ `¨ ºÕ Hõ`Å« ∞
Ü≥∂x =ÚY^•fi~°O `≥~°K«∞H˘x LO_ç XHõ ~°O„^èŒOÖÏQÍ HõxÑ≤ã¨∂Î LO_»^Œ∞.
JÖÏˆQ Ü≥∂x =∂~°Oæ ‰õÄ_® Q˘@ìO ÖÏQÍ qK«∞Û‰õΩx LO_»^∞Œ . Ü≥∂x =∂~°Oæ Ö’x
QÀ_»Å∞ XHõ^•xH˘Hõ\ ˜ ^ŒQÆæ~°QÍ =Ú_»∞K«∞‰õΩx =ÙO\Ï~Ú. Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ „Ñ¨"Õâ◊O
[iy#Ñ¨C_»∞ Ü≥∂x=∂~°Oæ q_ç=_ç#@∞¡ J=Ù`«∞Ok. Ü≥∂x =∂~°Oæ Ö’x HõO_»~åÅ∞
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ Ñï=∂}=Ú#∞|\˜ì qK«∞Û‰õΩx, ^•xx Jkq∞Ñ¨\ ì˜ LOK«∞`å~Ú. JO`Õ
HÍ‰õΩO_® Ü≥∂x =∂~åæxH˜ „HÕ^Œ ÃÑ#· L#fl QÀ_»Ö’x „Ñ¨`ºÕ Hõ ~°H<Îõ åàÏÅ∞ ~°uÖ’ „ã‘HÎ ˜
HÍ"≥∂„^ÕHOõ Hõey#Ñ¨C_»∞ Laƒ, "≥∞`«xÎ kO_»∞=Öˇ `«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú. Ü≥∂x=∂~°Oæ 7
#∞O_ç ÃãO\˜g∞@~°¡ á⁄_»=Ù LO@∞Ok. Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO ÖÏ=Ù |\˜ì Ü≥∂x =∂~°æO
qK«∞Û‰õΩO@∞Ok. Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO á⁄_»=Ù |\˜ì Ü≥∂x=∂~°Oæ ™êQÆ∞`«∞Ok. Ü≥∂x ^•fi~åxH˜,
Ü≥∂x =∂~åæxH˜ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO ÖÏ=Ù, á⁄_»=Ù |\ì̃ ™êQÆ@O, ~°uÖ’ aQÆÑ\¨ =ì̃ ÙOKÕ
QÆ∞}O =ÙO_»@O =Å¡ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅH˜ `«=∞ JOQÆ Ñï=∂}O QÆ∞iOz PÖ’K«#, ÉèÜ í ∞« O
J#=ã¨~O° . „ã‘Î Ü≥ÚHõ¯ Ü≥∂xH©, Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ Ñï=∂}ÏxH˜ ãÖ|O^èOŒ ÖË^∞Œ .
Ü≥∂x ^•fi~åxH˜ Ô~O_»∞ „Ñ¨Hõ¯ÖÏ =ÙO_Õ „QÆO^äŒ∞Å #∞O_ç *Ï~°∞_»∞ Ñ¨^•~°÷O
`«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. „ã‘HÎ ˜ HÍ"Õ∞„^ÕHOõ HõÅQÆQÍ<Õ D „QÆO^ä∞Œ Å∞ *Ï~°∞_»∞ Ñ¨^•~å÷xfl q_»∞^ŒÅ
KÕ™êÎ~Ú. nx=Å¡ „ã‘HÎ ˜ ~°uÖ’ XiÑ≤_ç L#flÑ¨Ê\˜H© =∞O@ ÖË‰Ωõ O_® `«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
D *Ï~°∞_»∞ „^Œ=O ãïáÈ~Ú#O`« ÖË#Ñ¨C_»∞ „ã‘HÎ ˜ ~°uÖ’ ÉÏ^èŒ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. XH˘¯Hõ¯™êi
*Ï~°∞_»∞ „^Œ=O =∞iO`« Z‰õΩ¯=QÍ L`«ÊuÎ J~Ú, „ã‘Î Ñ¨Ù~°∞+¨μe^ŒiÌ [#<åOQÆÅ=∞^èºŒ
LO_»=Åã≤#O`« aQÆ∞`«∞ÖËHõ ~°uÖ’ JãÖ`«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ãÖÜ≥∂QÆ ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’
*Ï~°∞_»∞ „^Œ"åÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ T~°@O „ã‘Î HÍ"≥∂„^ÕHOõ Hõey#@∞¡ ã¨∞Y„áêÑ≤Î á⁄O^Œ
É’`«∞#fl@∞¡ QÆ∞~°∞.Î
JO`«~ü [#<ÕOk„ Ü«∂Ö’¡x JO`«~º° O
ÉÏÇ¨Ïº [#<ÕO„kÜ«∂Å∞ ~°uÖ’ „ã‘HÎ ˜ `«$Ñ≤xÎ , ™œMÏºxfl HõeyOKÕqQÍ x~å‡}"≥∞ÿ
LO_»QÍ JO`«~ü [#<ÕO„kÜ«∂Å∞ JO_»=Ú Ñ≤O_»=ÚQÍ =∂i JÉÏƒ~Ú<À, J=∂‡~Ú<À
Ö’Ñ¨Å ÃÑOKÕq^èOŒ QÍ x~å‡}"≥∞ÿ Ü«Ú<åfl~Ú. QÆ~ƒ° Hù Àâ◊=Ú (Uterus), JO_»"åÇ≤ÏHõÅ∞
16
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 17
(Follopintubes), JO_®â◊Ü∞« =ÚÅ∞ (Ovaries) D =¸_»∞ JO`«~ü [#<ÕO„kÜ«∂Ö’¡x

ÉèÏQÍÅ∞. QÆ~ƒ° Hù Àâ◊O =¸_»∞ JOQÆ∞àÏÅ á⁄_»=Ù, ~Ô O_»∞ JOQÆ∞àÏÅ "≥_Å» ∞Ê "≥Ú`«OÎ
XHõ JOQÆ∞à◊O =∞O^ŒO =ÙO@∞Ok. QÆ~ƒ° Hù Àâ◊OÖ’ Ñ≤O_»O ÖË#Ñ¨C_»∞ QÆ~ƒ° Hù Àâ◊O QÀ_»Å∞
=Ú_»∞K«∞‰õΩx ^ŒQ~æÆ ^° QŒ ~æÆ Q° Í LO\Ï~Ú. Ñ≤O_»O ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#flÑ¨C_»∞ QÆ~ƒ° Hù Àâ◊O, ^•x
QÀ_»ÅÖ’x HõO_»~åÅ∞ JÑïq∞`«OQÍ ÃãA · ÃÑ~°Q_Æ O» , ^Œàã◊ i¨ QÍ QÀ_»Å∞ `«Ü∂« ~°=_»O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok.
QÆ~°ƒùHÀâßxH˜ Ô~O_»∞ „Ñ¨Hõ¯ÖÏ JO_®â◊Ü«∂Å∞ H˘kÌ ^Œ∂~°OÖ’ LO\Ï~Ú.
JO_®â◊Ü∂« Å#∞O_ç JO_»O q_»∞^ŒÅ =ÙO@∞Ok. XHõ <≥Å XHõ JO_®â◊Ü∞« O #∞Oz
JO_»O `«Ü∂« ~°~Ú`Õ, =∞~°∞ã¨\ ˜ <≥Å ~Ô O_»=^•x #∞Oz JO_»=Ú q_»∞^ŒÅ J=Ù`«∞Ok.
JO_®â◊Ü∞« =ÚÖ’ `«Ü∂« ~Ô #· JO_»=Ú JO_» "åÇ≤ÏHõÅ ^•fi~å Ñ¨Ü∞« xOz QÆ~ƒ° Hù ÀâßxH˜
KÕ~∞° `«∞Ok. D JO_»"åÇ≤ÏHõÅ∞ ã¨#flx @∂º|∞Å=Öˇ QÆ~ƒ° Hù ÀâßxH˜ ~Ô O_»∞ "≥Ñ· Ù¨ ÖÏ LO_ç,
JO_»âÜ ◊ ∂« ÅH˜ eOH± HõÅ∞Ñ¨Ù`å~Ú. JO_®â◊Ü∞« =ÚÖ’ JO_»=Ú q_»∞^ŒÅ J=_»"∞Õ
HÍ‰õΩO_® „ã‘Î „ã‘ÖÎ Ï LO_»\ÏxH˜ HÍ=Åã≤# Ç¨~À‡#∞¡ ‰õÄ_® `«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú.
Ñ¨Ù~°∞+¨ [#<ÕOk„ Ü«∂Å∞ – "å\˜ x~å‡} ~°ÇÏ¨ ™êºÅ∞
JxÖò ‰õΩ=∂~üÖ’ J~°O÷ ÖËx PÖ’K«#Å∞ HõÅ∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. Ç¨ÏãÎ̈ „Ñ¨Ü∂≥ QÆ=Ú=Å#
JOQÆ Ñï=∂}O `«yáæ È~ÚO^Œh, =$+¨}ÏÅ∞ H©} Δ O˜ z áÈÜ«∂Ü«∞x, `å#∞ WHõ ^•OÑ¨`º«
rq`åxH© Ñ¨xH˜~å#x, ÃÑo§ KÕã¨∞‰õΩ<ÕHõO>Ë P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã¨∞HÀ=_»O "≥∞~°∞QÆx
ÉèÏqOK«™êQÍ_»∞. ZÑ¨C_»∂ J^Õ kQÆ∞Å∞, =∂#ã≤Hõ PO^Àà◊#, P`«‡qâßfiãÖ ÖËHáõ È~Ú
#O^Œ∞=Å¡ HÍ=∞"åOKè« ã¨#flye¡ JOQÆã¨ÎOÉèí# |ÅÇ‘Ï#OQÍ LO@∞Ok. JO`ÕHÍx
Ç¨Ïã¨Î„Ñ¨Ü≥∂QÆ=Ú=Å¡, â◊√Hõ¡ #+¨ìO =Å¡HÍ^Œ∞. "åã¨Î"åxH˜ XHõ™êi ÃÑiy# JOQÆO
H©}
Δ O˜ K«_=» ∞O@∂ [~°Q^Æ ∞Œ . Ñ¨Ù~°∞+¨ [#<ÕO„kÜ«∂Å∞ QÆ∞iOz U ~°H=õ ∞~Ú# q*Ï˝#=Ú
ÖË#O^Œ∞=Å¡<Õ JxÖò‰õΩ=∂~üÖ’ J*Ï˝#=Ú`À ‰õÄ_ç# Jaè„áêÜ«∂Å∞ J^ÀÖÏ
`«Ü∂« ~°∞KÕâß~Ú.
Ñ¨Ù~°∞+¨ [#<ÕO„kÜ«∂Åx ~Ô O_»∞ ÉèÏQÍÅ∞QÍ qÉèlí OK«=K«∞Û.
1) ÉÏÇ¨Ïº [#<ÕO„kÜ«∂Å∞ 2) JO`«~ü [#<ÕO„kÜ«∂Å∞.
JOQÆãOÎ̈ Éè#í H˜ J#∞‰õÄÅ"≥∞#ÿ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ x~å‡}O
ÉÏÇ¨ÏºOQÍ Hõ#|_Õ [#<ÕO„kÜ«∂ÅÖ’ XHõ\ ˜ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO, ~Ô O_»=k c[HÀâ◊=Ú.
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ x~å‡}=Ú KåÖÏ „Ñ¨`ºÕ Hõ`« Hõey =ÙOk. Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÖ’ Z=ÚHõ =ÙO_»^∞Œ .
17
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 18
WO^Œ∞Ö’x ™êÊOl \˜+Ø¨ ºÅ =Å¡ JOQÆ=Ú HÍ"Õ∞„^ÕHOõ Hõey#Ñ¨Ù_»∞ ÖÏ=Ù J=_®xH˜,

™êQÆ_®xH˜ gÅ∞QÍ =ÙO@∞Ok. Jxfl HõO_»~åÖ’¡ ÖÏQÍ HÍ‰õΩO_® Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ∞=∞Ö’
\˜+Ø¨ ºH˜ =∞~˘Hõ \˜+Ø¨ ºH˜ =∞^èºŒ Z‰õΩ¯= MÏm ã¨Å÷ O =ÙO@∞Ok. HÍ"Õ∞„^ÕH=õ Ú HõÅQÆQÍ<Õ
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ=ÚÖ’ =ÙO_Õ ~°HÎõ <åàÏÖ’¡x ~°HOÎõ "ÕQ=Æ ÚQÍ „Ñ¨=Ç≤Ïã¨∞OÎ k. P ~°H<Îõ åàÏÖ’¡
#∞Oz ~°HOÎõ \˜+Ø¨ ºÅ =∞^èºŒ LO_Õ MÏm QÆ^∞Œ ÅÖ’H˜ „Ñ¨=Ç≤Ïã¨∞OÎ k. WÖÏ \˜+Ø¨ ºÅ
=∞^èºŒ KÕi# ~°HOÎõ =∞iH˘xfl ~°HÎõ <åàÏÅ ^•fi~å uiy fã¨∞H˘xáÈ‰õΩO_® JOQÆO
ãÎ̈OaèOK«QÍ<Õ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ=ÚÖ’x ã≤~Å° ∞ <˘H˜¯"ÕÜ∞« |_»`å~Ú. nx<Õ JOQÆãOÎ̈ Éè#í =Ú
Jx JO\Ï~°∞. WÖÏ JOQÆãOÎ̈ Éè#í =Ú á⁄Ok# g∞^Œ@<Õ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ ãÖÜ≥∂QÍxH˜
Ñ¨Ó#∞H˘#QÆÅ_»∞.
JOQÆ=Ú z=~° =ÙO_Õ K«~‡° =Ú =ÚO^Œ∞H© "≥#HõH˜ ÖÏˆQO^Œ∞‰õΩ =Ú_»=|_ÕO^Œ∞‰õΩ
gÅ∞QÍ =ÙO@∞Ok. D HõkÖË K«~‡° O z=i ÉèÏQÆ=Ú J~Ú# tâßflxfl =¸ã≤=ÙOK«∞`«∞Ok.
ãÖÜ≥∂QÆ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ JOQÆ=Ú ãÖ÷ aèOK«QÍ K«~‡° O "≥#∞Hõ‰Ωõ ‰õΩOK«∞‰õΩáÈ`«∞Ok.
tâ◊flO "≥#∞HõÉÏè QÆO K«∞@∂ì`å z#fl z#fl „QÆO^ä∞Œ Å∞ K≥=∞@ á⁄‰õΩ¯Å∞QÍ Z<Àfl
=ÙO\Ï~Ú. g\˜ #∞Oz ZÑ¨C_»∂ XHõ~H° "õ ∞≥ #ÿ „^Œ=Ñ¨^•~°O÷ `«Ü∂« ~°=Ù`«∂ tâ◊flO `«_Qç Í
LO_Õ@@∞¡ KÕã∞¨ OÎ k. Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxfl ~ÀE K«~‡° O "≥#∞Hõ‰Ωõ fã≤ â◊√„ÉèOí KÕÜ∞« HõáÈ`Õ
D „^Œ=Ñ¨^•~°Oú ã¨∞^ŒQÌ Í =∂i ^Œ∞~°Oæ ^è•xfl Hõeyã¨∞OÎ k.
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ=ÚÖ’x HõO_»~åÅ∞ LÉËƒ QÆ∞}O, ™êˆQ QÆ∞}O Hõey =ÙO\Ï~Ú. ~°uH˜
LÑ¨ÜÚ« HõOÎ QÍ =ÙO_Õ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ=ÚÖ’ =¸„`«<åà◊"∞Õ g~°º"åÇ≤ÏHõ=ÚQÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k.
JO^Œ∞KÕ`« Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ=ÚÖ’ g~°º=Ú =KÕÛ ^•i "Õ~∞° , =¸„`«=Ú =KÕÛ^•i "Õ~∞° QÍ
ÖË=Ù.
WHõ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ=Ú „HÕk ÉèÏQÆ=Ú# XHõ ãÖzÖÏQÍ LO@∞Ok. nx<Õ c[HÀâ◊O
Jx ‰õÄ_® JO\Ï~°∞. WO^Œ∞Ö’ ~Ô O_»∞ =$+¨}ÏÅ∞ LO\Ï~Ú. D =$+¨}ÏÅ<Õ >ˇãHì≤ Öõ òû
JO\Ï~°∞. Wq g~°ºHõ}ÏÅx L`«ÊuÎ KÕÜ∞« _»"∞Õ HÍ‰õΩO_® Ñ¨Ù~°∞+¨ ÃãH±û Ç¨~À‡<£Å#∞
`«Ü∂« ~°∞KÕ™êÎ~Ú.. WO^Œ∞Ö’x Z_»=∞"≥Ñ· Ù¨ =$+¨}O ‰õΩ_ç"ÑÕ Ù¨ ^•xHõO>Ë H˘kÌQÍ „HÕkH˜
*Ïi#@∞¡QÍ LO@∞Ok. =$+¨}ÏÅ #∞Oz `«Ü∂« ~°~Ú# g~°ºHõ}ÏÅ∞ ~Ô O_»∞ =$+¨}ÏÅ
#∞Oz "Õ~∞° "Õ~∞° QÍ x~å‡}"≥∞ÿ L#fl g~°º "åÇ≤ÏHõÅ #∞Oz „Ñ¨Ü∂« }Õz â◊√„HõHÀâßÅÖ’H˜
KÕ~`° å~Ú. c[HÀâßxH˜ =ÙO_Õ K«~‡° O K«eH˜ =Ú_»∞Û‰õΩ<Õ@@∞¡, "Õ_Hç ˜ ™êˆQ@@∞¡QÍ Ñ¨ÅÛx
HõO_»~°Ñ¨Ù á⁄~°`À ‰õÄ_ç LO@∞Ok. JO^Œ∞ˆH c[HÀâ◊ K«~°‡O ÉÏQÍ =Ú_»∞K«∞‰õΩx
18
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 19
áÈ~Ú#Ñ¨C_»∞ Jk KåÖÏ z#flkQÍ Hõ#|_»∞`«∞Ok. c[HÀâ◊O z#flkQÍ LO^• –

ÃÑ^ŒkÌ QÍ LO^• J<Õ ^•xx |\ì̃ ~°u ™êÑ¶Å¨ º`« P^è•~°Ñ_¨ Öç ^Ë ∞Œ .
JO`«~ü [#<ÕOk„ Ü«∂Å∞
=$+¨}ÏÅ∞ g~°ºHõ}ÏÅ#∞ `«Ü∂« ~°∞KÕã<≤ å ~°uÖ’ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ áêÖÁæ<@Õ O`«=~°‰Ωõ
g~°ºHõ}ÏÅH˜ i[~åfiÜ«∞~üÖÏ â◊√„HõHÀâßÅ∞ Ñ¨xKÕ™êÎ~Ú. â◊√„HõHÀâßÅ #∞Oz g~°ºHõ}ÏÅ∞
|Ü«∞@‰õΩ <≥@_ì ®xH˜ áêÅÖÏO\˜ `≥Åx¡ „^Œ=O `«Ü∂« ~°∞ J=Ù`«∞Ok. JO^Œ∞HÀãÖ
„á⁄¿ã@
ì ∞ „QÆOkè, H“=~üû „QÆOkè J=ã¨~O° . „á⁄¿ã@
ì ∞ „QÆOkä =¸„`«HÀâßxH˜ kQÆ∞=#
=ÙO@∞Ok. ÃãH±û Ñ¨~"° ∞≥ #ÿ ã¨ÊO^Œ# f„=OQÍ Hõey#Ñ¨C_»∞ â◊√„HõHÀâßÅ∞ =Ú_»∞K«∞HÀQÍ
g~°ºHõ}ÏÅ∞ |Ü«∞@‰õΩ =™êÎ~Ú. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ „á⁄¿ã@ì ∞ „QÆOkä =Ú_»∞K«∞‰õΩx „^Œ"åxfl
q_»∞^ŒÅ KÕã≤ g~°ºHõ}ÏÅ#∞ |Ü«∞@‰õΩ ÑÖÑ¨Ù`«∞Ok.
19
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 20
ÃãH±û Ç¨~À‡#∞¡
Ñ¨Ù~°∞+¨ ÃãH±û Ç¨~À‡#∞¡
Ñ¨^xÌ≥ q∞^Õà√◊ ¡ =zÛ<å QÆ_®¤Å∞, g∞™êÅ∞ xO_»∞QÍ ~åHõáÈÜÕ∞ ãïHõÖÏ¡ H˜â’~ü
`«#Ö’ U"≥∞<ÿ å Ç¨~À‡#¡ Ö’Ñ¨=Ú L#fl^Õ"∂≥ ##fl J#∞=∂#O HõeyOk. ^•xH˜`À_»∞
`«# =Ü«∞ã¨∞Ö’ =Ù#fl H˘O^ŒiH˜ ÉÏQÍ QÆ_®¤Å∞ g∞™êÅ∞ =zÛ g∞ãÖ "≥∞e"Õã∂¨ Î =ÙO>Ë
=∞#ã¨∞ ã≤Q∞Æ `æ À =Ú_»∞K«∞‰õΩx áÈ<å~°OaèOzOk. H˜â’~üÖ’ x[OQÍ<Õ ÃãH±û Ç¨~À‡<£Å
Ö’ÑÖ =ÙO^•? QÆ_®¤Å∞, g∞™êÅ∞ ~å=_®xH˜ ÃãH±û Ç¨~À‡#¡H˜ ãÖ|O^è=Œ Ú Uq∞\˜?
„ã‘Î „ã‘QÎ Í Hõ#|_®Å<åfl, Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μxQÍ Hõ#|_®Å<åfl "åiÖ’ L`«ÊuÎ
JÜÕ∞º ÃãH±û Ç¨~À‡#¡ J=ã¨~°O ZO`≥·<å =ÙOk. g\˜=Å¡<Õ âßs~°Hõ =∂#ã≤Hõ
ã≤u÷ QÆ`∞« ÖË~Ê° _»`å~Ú. ÃãH±û Ç¨~À‡#¡x `«Ü∂« ~°∞KÕ¿ã QÍ¡O_»∞Å<Õ Q˘<å_»∞û Jx JO\Ï~°∞.
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ =ÚYºOQÍ ÃãH±û Ç¨~À‡<£Å∞ =$+¨}ÏÅ #∞Oz `«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú.
=$+¨}ÏÅ∞ – á„ ê=ÚYº`«
=$+¨}ÏÅ∞ =ÚYºOQÍ ~Ô O_»∞ Ñ¨#∞Å∞ KÕ™êÎ~Ú. XHõ\ ˜ – Ñ¨Ù~°∞+¨ c[Hõ}ÏÅx
L`«ÊuÎ KÕÜ∞« _»O. ~Ô O_»∞ Ñ¨Ù~°∞+¨`åfixfl „Ñ¨™êkOKÕ Ç¨~À‡<£Åx `«Ü∂« ~°∞KÕÜ∞« _»O.
D Ô~O_»∞ ~°HÍÅ q^èŒ∞Å∞ x~°fiiÎOK«_®xH˜ =$+¨}ÏÅH˜ "Õ~°∞ "Õ~°∞ \˜+¨ØºÅ∞
=ÙO\Ï~Ú. Ñ¨Ù~°∞+¨`åfixfl „Ñ¨™êkOKÕ Ç¨~À‡#∞x >ˇ™Èìã~ì≤ å<£x Jx JO\Ï~°∞. =$+¨}ÏÅÖ’
Ããq∞x ÃÑ~¶ ã° π @∂º|∂ºÖòû #∞O_ç g~°ºHõ}ÏÅ∞ `«Ü∂« ~°~Ú`Õ ÖË_Qç Ã∑ ãÊÖò #∞O_ç >ˇ™Èìã~ì≤ å<£
`«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. Ñ¨Ù~°∞+¨μxÖ’ Ñ¨Ù~°∞+¨ ÃãH±û Ç¨~À‡<£Å`ÀÉÏ@∞ „ã‘Î ÃãH±û Ç¨~À‡<£Å∞
‰õÄ_® H˘O`« `«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú. „ã‘Î ÃãH±û Ç¨~À‡<£Å∞ =$+¨}ÏÅÖ’<Õ "Õ̂~ „Ñ¨`ºÕ Hõ \˜+Ø¨ ºÅ
#∞Oz `«Ü∂« ~°=_»"∞Õ HÍ‰õΩO_®, =¸„`«ÑO≤ _®ÅÃÑ#· =ÙO_Õ QÍ¡O_»#¡ ∞O_ç ‰õÄ_® `«Ü∂« ~°=Ù
`å~Ú. J~Ú`Õ Ñ¨Ù~°∞+¨ ÃãH±û Ç¨~À‡<£Å∞ Z‰õΩ¯= "≥∂`å^Œ∞Ö’ `«Ü∂« ~°=Ù`«∂ LO_»|\ì̃
H˘kÌ "≥Ú`«OÎ Ö’ `«Ü∂« ~°Ü∞Õ „ã‘Î ÃãH±û Ç¨~À‡<£Å∞ Z\ì̃ QÆ∞}Ïxfl K«∂Ñ≤OK«ÖHË õ áÈ`å~Ú.
H˘kÌ "≥Ú`«OÎ Ö’ `«Ü∂« ~°Ü∞Õ º D ÃãH±û Ç¨~À‡#¡ LÑ¨Ü∂≥ QÆO ÖËHáõ ÈÖË^∞Œ . >ˇ™Èìã~ì≤ å<£`À
ÉÏ@∞, „ã‘Î ÃãH±û Ç¨~À‡<£Å∞ ‰õÄ_® g~°ºHõ}ÏÅ∞ ÑïÑ¨Hõfi`« K≥O^Œ_®xH˜ LÑ¨Ü≥∂QÆ
20
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 21
Ñ¨_`» å~Ú. Z\˜ì Ñïã≤`÷ ∞« ÅÖ’#~Ú<å ~Ô O_»∞ =$+¨}ÏÅx `˘ÅyOK«_O» [iy`Õ#∂,

Öˇ„Ñ¨ãÖ‘ ÏO\˜ [|∞ƒ=Å¡ ~Ô O_»∞ =$+¨}ÏÅ∞ K≥_áç È~Ú<å, Ñ≤@∂º@s „QÆOkè #∞Oz Ñ¨Ù~°∞+¨
ÃãH±û Ç¨~À‡#∞Å L`«ÊuÎH˜ `«y# L`Õ[Î O HõÅQÆHáõ È~Ú<å =$+¨}ÏÅ #∞Oz Ñ¨Ù~°∞+¨
Ç¨~À‡#¡ L`«ÊuÎ ÖË‰Ωõ O_® J~ÚáÈ`«∞Ok. J\ì̃ Ñïã≤`÷ ∞« ÅÖ’ =¸„`«ÑO≤ _®ÅÃÑ#· LO_Õ
QÍ¡O_»∞ #∞O_ç `«Ü∂« ~°Ü∞Õ º „ã‘Î ÃãH±û Ç¨~À‡#∞Å `«# „Ñ¨ÉÏè =O K«∂Ñ≤OK«_O» „áê~°Oaèã∞¨ OÎ k.
nx=Å¡ Ñ¨Ù~°∞+¨ ÅHõ} Δ ÏÅ∞ áÈ~Ú „ã‘Î ÅHõ}Δ ÏÅ∞ Hõ#|_»`å~Ú.
a_»¤ QÆ~ƒ° Où Ö’ =ÙO_»QÍ `«eÖ¡ ’ `«Ü∂« ~°Ü∞Õ º Ñ¨Ù~°∞+¨ ÃãH±û Ç¨~À‡<£Å∞ =∞QÆa_»‰¤ Ωõ
[#<ÕO„kÜ«∂Å∞ ã¨„Hõ=∞OQÍ U~°Ê_»\ÏxH˜ `ÀÊ_»∞`å~Ú. =∞QÆÑÅ≤ "¡ åxH˜ Ü«ÚHõ=Î Ü«∞ã¨∞
=KÕÛ ã¨=∞Ü«∂xH˜ =$+¨}ÏÅ #∞OKÕ Ñ¨Ù~°∞+¨ ÃãH±û Ç¨~À‡<£Å∞ `«Ü∂« ~°=Ù`«∂ P =∞QÆÑÅ≤ ¡
"å_çx Jã¨Ö#·ˇ =∞QÆ"åxQÍ `«Ü∞« ~°∞KÕÜ∞« _®xH˜ `À_»Ê_»∞`å~Ú. D Ç¨~À‡#∞Å =Å¡<Õ
|Å"≥∞#ÿ HõO_»~åÅ∞ U~°Ê_»_O» , Z=ÚHõÅ∞ QÆ\Ñì˜ _¨ _» O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ^•xH˜`À_»∞ Ñ¨Ù~°∞+¨
[#<ÕO„kÜ«∂Å∞ ã¨„Hõ=∞OQÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂ LÑ¨ÖO·ˇ yHõ ÅHõ} Δ ÏÅ~Ú# QÆ_®¤Å∞, g∞™êÅ∞,
[#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQÆæ~°, K«OHõÅÖ’#∞ "≥O„@∞HõÅ∞ ~å=_»O [~°∞QÆ∞`å~Ú. H˘O^Œ~°∞
Ü«Ú=‰õΩÅÖ’ ZO`« =Ü«∞ã¨∞û =zÛ<å QÆ_®¤Å∞, g∞™êÅ∞ `«y#O`«QÍ LO_»=Ù. JO`«
=∂„`å# "åiÖ’ ÃãH±û Ç¨~À‡#¡ L`«ÊuÎ `«‰Ωõ ¯=QÍ =Ù#fl^ŒxQÍh, "åiÖ’ Ñ¨Ù~°∞+¨`fi« O
Ö’Ñ≤OzO^Œx HÍh HÍ^Œ∞."åiÖ’ Ñ¨Ù~°∞+¨ ÃãH±û Ç¨~À‡#∞¡ L`«ÊuÎ `«y#O`« =Ù<åfl QÆ_®¤Å∞,
g∞™êÅ∞ JO`«QÍ ~å=Ù. ^•xH˜ =ÚYºOQÍ "åi =Oâ◊OÖ’<Õ QÆ_®¤Å∞ – g∞™êÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ
=Ù#fl "åà◊√§ ÖËHáõ È=K«∞Û ÖË^• „Ñ¨`ºÕ HõOQÍ P =ºHÎ̃Ö’ >ˇ™Èìã~ì≤ å<£ Z‰õΩ¯= L#flÑ¨Ê\˜H©
QÆ_O¤» g∞ãÖ ~å=_®xH˜ ãÖ|OkèOz# r<£û LO_»Háõ È=K«∞Û. >ˇ™Èìã~ì≤ å<£ „Ñ¨^•è #
ÅHõΔ ºO ÃãH±û Ñ¨~O° QÍ Ñ¨Ù~°∞+¨`åfixfl „Ñ¨™êkOK«_"» ∞Õ QÍx QÆ_®¤Å∞, g∞™êÅ∞ HÍ^Œ∞.
>ˇã≤ìHõÖòû Ãã·A |\ì̃ Ñ¨Ù~°∞+¨`«fiO P^è•~°Ñ¨_ç =ÙO@∞O^•?
=$+¨}ÏÅ ÃãA · |\ì̃ Ñ¨Ù~°∞+¨ ÃãH±û Ç¨~À‡#∞Å∞ Z‰õΩ¯= L`«ÊuÎ J=_»O, `«‰Ωõ ¯=
L`«ÊuÎ J=_»O JO@∂ LO_»^∞Œ . Ü«∞ø=#O =∂=¸Å∞QÍ =zÛ Zky# Ü«Ú=‰õΩxÖ’
=$+¨}ÏÅ∞ XHõ\ #˜ fl~° JOQÆ∞à◊=Ú á⁄_»∞QÆ∞, J~° JOQÆ∞à◊O =∞O^ŒO =∂„`«"∞Õ =ÙO\Ï~Ú.
g\˜Ö’ =ÙO_Õ ÖË_Oç Q∑ ÃãÖòû ãÖYº |\ì̃ Ñ¨Ù~°∞+¨ ÃãH±û Ç¨~À‡<£ L`«ÊuÎ P^è•~°Ñ_¨ ç
=ÙO@∞Ok HÍx =$+¨}ÏÅ Ñï=∂}O |\˜ì HÍ^Œ∞.
g~°ºHõ}ÏÅ∞ – ÃãH±û Ç¨~À‡<£Å∞
Ñ¨Ù~°∞+¨μxÖ’ Ñ¨Ù~°∞+¨ ÃãH±û Ç¨~À‡#∞¡ L`«ÊuÎ ÖËHáõ È`Õ g~°º Hõ}ÏÅ L`«ÊuÎ =ÙO_»^∞Œ .
J~Ú`Õ g~°ºHõ}ÏÅ L`«ÊuÎ ÖËHáõ È`Õ ÃãH±û Ç¨~À‡<£Å L`«ÊuÎ ÖË#@∞¡HÍ^Œ∞. H˘O^ŒiÖ’ U
21
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 22
HÍ~°}=Ú ÖË‰õΩO_®<Õ g~°ºHõ}ÏÅx `«Ü«∂~°∞KÕ¿ã \˜+¨ØºÅ∞ Ñ¨xKÕÜ«∞‰õΩO_® LO_ç

áÈ`å~Ú. U =ºH˜Î J~Ú<å ZH±û~ˆ H˜~} ° ÏÅH˜ Z‰õΩ¯= QÆ∞i J~Ú<å, JuQÍ PÅ¯Ç¨Öò
fã¨∞‰õΩ<åfl, q@q∞<£ W, q@q∞<£ a `«‰Ωõ ¯= J~Ú<å, =$+¨}ÏÅ∞ Ju"Õ_Hç ˜ QÆ∞i
J~Ú<å, =$+¨}ÏÅ∞ c["åÇ≤ÏHõÖ’H˜ kQÆ‰õΩO_® LO_çáÈ~Ú<å g~°ºHõ}ÏÅ L`«ÊuÎ
=ÙO_»^∞Œ . g~°ºHõ}ÏÅ L`«ÊuÎ ÖËHáõ È~Ú<å Ñ¨Ù~°∞+¨ ÃãH±û Ç¨~À‡<£Å L`«ÊuÎ =∂=¸Å∞QÍ<Õ
=ÙO@∞Ok.
Ñ¨Ù~°∞+¨ ÃãH±û Ç¨~À‡<£Å „Ñ¨ÉèÏ=O
=∞#‡^Œ~å=ÙH˜ Ñ¨k ãÖ=`«û~åÖˇ·<å ~å‰õΩO_®<Õ JO^Œ"≥∞ÿ# J=∂‡~ÚÅ g∞^Œ
=∞#‡^èÉŒ Ï}ÏÅ∞ "ÕÜ∞« _»O „áê~°OaèOKå_»∞. D q^èOŒ QÍ Ñ¨k ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞û
~å‰õΩO_®<Õ Ü«∞ø=#O `«fii`«QuÆ x =∞QÆÑÅ≤ "¡ åxÖ’ „Ñ¨"tÕ ¿ãÎ 'ÃãH±û=Öò „Ñ‘HÍã≤\ —© Jx
JO\Ï~°∞. nxH˜ HÍ~°}O =$+¨}ÏÅ #∞Oz ÃãH±û Ç¨~À‡#∞Å L`«ÊuÎ HÍ=Åã≤#
=Ü«∞ã¨∞ûHõO>Ë =ÚO^Œ∞QÍ<Õ `«Ü∂« ~°=_»O. WÖÏ [~°Q_Æ ®xH˜ "≥∞^Œ_∞» Ö’ =ÙO_Õ Ñ≤@∂º@s
„QÆOkä #∞Oz ÃãH±û Ç¨~À‡#∞Å L`«ÊuÎx L`Õ[Î ÑïKÕ Q˘<å_À „\ÏÑ¶H≤ ± Ç¨~À‡#∞ KåÖÏ
`«‰Ωõ ¯= =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ „áê~°OÉè=í ∞=_»"∞Õ . =∞iH˘O^ŒiÖ’ =¸„`«ÑO≤ _®ÅÃÑ#· =ÙO_Õ Z„_ç#Öò
„QÆOkè J™ê^è•~°}OQÍ ÃÑiyáÈ~Ú JO^Œ∞#∞O_ç ÃãH±û Ç¨~À‡<£Å∞ JuQÍ `«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú.
^•x Ñ¶ë`«OQÍ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ Ñï=∂}O ÃÑ^ŒÌ"åà◊§`À ã¨=∂#OQÍ ÃÑiyáÈ=_»O,
=∞QÆÑÅ≤ "¡ å_»∞ =Ú^Œ∞~°∞QÍ `«Ü∂« ~°~ÚáÈ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. =Ü«∞ã¨∞ûHõO>Ë =ÚO^Œ∞QÍ<Õ
D q^èOŒ QÍ Ç¨~À‡<£Å∞ q_»∞^ŒÅ J=_»O J<å~ÀQÆº Ñïã≤u÷ =Å¡<HÕ Íx, =∂=¸Å∞
P~ÀQÆº Ñïã≤u÷ =Å¡ HÍ^Œ∞. Z„_ç#Öò „QÆOkèÖ’ Hõ}u˜ U~°Ê_»@O =Å¡ `«‰Ωõ ¯= =Ü«∞ã¨∞ûÖ’<Õ
=∞QÆ`#« O =zÛ#"åà◊Ö¡ ’ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ Ñï=∂}O ÃÑiyáÈ~Ú<å, =$+¨}ÏÅ∞ =∂„`«O
H©}
Δ O˜ záÈ~Ú =ÙO\Ï~Ú. JÖÏ HÍ‰õΩO_® Ñ≤@∂º@s „QÆOkè L`Õ[Î Ñ¨~K° @ « O =Å¡
`«‰Ωõ ¯= =Ü«∞ã¨∞ûÖ’<Õ Ñ¨Ù~°∞+¨`fi« O á⁄Ok#"åà◊§Ö’ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ Ñï=∂}=Ú`À áê@∞
=$+¨}ÏÅ Ñï=∂}=Ú‰õÄ_® ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú. JO`ÕHÍ‰õΩO_® =$+¨}ÏÅÖ’ Ñ¨Ù~°∞+¨ ÃãH±û
Ç¨~À‡<£Å∞ L`«ÊuÎ KÕ¿ã \˜+Ø¨ ºÅ∞ Ü«∂Hì̃"Q£ Í `«Ü∂« ~°~ÚáÈ`å~Ú.
#Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O – Ç¨~À‡<£Å∞
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOQÍx, LÑ¨ÖO·ˇ yHõ ÅHõ}
Δ ÏÅ∞QÍx `«y#O`« ÖËHáõ È=_®xfl ÃÇÏ· áÈQ˘<å
_ç[O JO\Ï~°∞. nxH˜ =ÚYºOQÍ Ñ≤@∂º@s „QÆOkè HÍ~°}O. D „QÆOkè #∞O_ç ÃãH±û
Ç¨~À‡#∞Åx L`Õ[Î ÑïKÕ Q˘<å_À „\ÏÑ¶H≤ ± Ç¨~À‡<£ `«y#O`«QÍ q_»∞^ŒÅHÍ^Œ∞. ^•x=Å¡
=$+¨}ÏÅ∞ ãÖHÀzOzáÈ`å~Ú. JO`«\ ˜`À `«y#O`« >ˇ™Èìã≤ì~å<£ L`«ÊuÎHÍ^Œ∞.
22
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 23
J@∞=O@Ñ¨C_»∞ Ü«ÚHõÎ =Ü«∞ã¨∞û =zÛ<å [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° "≥O„@∞HõÅ∞ ~å=Ù.

QÆ_®¤Å∞, g∞™êÅ∞ K«OHõÖÖ’ "≥O„@∞HõÅ∞ "≥ÚÅ==Ù. XHõ"àÕ ◊ =Ù<åfl KåÖÏ H˘kÌQÍ
=∂„`«"∞Õ . JO`ÕHÍ^Œ∞. z#fl ÃãA · =HΔÀ*ÏÅ∞ ‰õÄ_® H˘\ÁìzÛ#@∞¡ Hõ#|_»`å~Ú. J~Ú`Õ
W@∞=O\˜ Ñïã≤u÷ H˜ Ñ≤@∂º@s „QÆOkè HÍ~°}O HÍ^Œ∞. H˘xfl Hˆ ã¨∞Ö’¡ Ñ≤@∂º@s „QÆOkè
#∞O_ç Ç¨~À‡#∞Å∞ =∂=¸Å∞QÍ<Õ q_»∞^ŒÅ J~Ú<å =$+¨}ÏÅ K≥`· #« º ~°ÇÏ≤ `«OQÍ<Õ
LO_çáÈ`å~Ú. WO^Œ∞‰õΩ Ñ¨Ù@∞ìH`õ À<Õ =$+¨}ÏÅÖ’ Ö’ÑÖ U~°Ê_ç =ÙO_»=K«∞Û. ÖË^•
r<£û ^•fi~å<Õ W@∞=O\˜ Ñïã≤u÷ ãÖÉèqí Oz =ÙO_»=K«∞Û. ÃãH±û Ç¨~À‡#∞Å∞ `«‰Ωõ ¯=QÍ
L`«ÊuÎ J=_®xH˜ ÃÑ· HÍ~°}ÏÖË HÍ‰õΩO_® =$+¨}ÏÅÖ’ =zÛ# "åº^è∞Œ Å∞ ‰õÄ_® HÍ~°}"Õ∞.
=$+¨}ÏÖ’ Hõ}∞`«∞Å∞ U~°Ê_®¤, QÆ=^Œaà◊§Å∞, >ÿ̌áê¶ ~Ú_£, HõÜ
Δ ∞« , ã≤Ñe≤¶ ãπ "åº^è∞Œ Å∞
Hõey<å H˘O^ŒiÖ’ =$+¨}ÏÅ∞ ^≥|ƒux, ÃãH±û Ç¨~À‡#¡ L`«ÊuÎ `«yáæ È=K«∞Û. áÈ+¨HÍÇ¨~°O
ÖËHáõ È=_»O =Å¡, =¸„`«ÑO≤ _®Å∞, r~°H‚ Àâ◊ "åº^è∞Œ Å`À ZO`ÀHÍÅO ÉÏ^èÑŒ _¨ @ » O =Å¡
W`«~° J<å~ÀQÆº HÍ~°}ÏÅ`À â◊√+≤¯OzáÈ=_»O =Å¡ Ñ¨Ù~°∞+¨ ÃãH±û Ç¨~À‡#¡ L`«ÊuÎ
`«yæáÈ=K«∞Û. D q^èŒOQÍ Ç¨~À‡#∞Å L`«ÊuÎ `«‰õΩ¯= J=_»O =Å¡ #Ñ¨ÙOã¨Hõ`«fiO
„áêÑ≤ãÎ ∞¨ OÎ k. ™ê^è•~°}OQÍ Z‰õΩ¯= =∞OkÖ’ Hõ#|_Õ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O =∂#ã≤H"õ ∞≥ #ÿ ^Õ
HÍx, Ç¨~À‡#¡ Ö’ÑÖ =Å# Hõey#k HÍ^Œ∞. Ç¨~À‡#¡ Ö’ÑÖ =Å# HÍ‰õΩO_®,
=∂#ã≤HOõ QÍ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O Hõey=Ù#fl "åà◊§H˜, x„^ŒáÈ`«∞#flÑ¨C_»∞ `≥Å"¡ å~°∞ ã¨=∞Ü«∂#
=¸„`«HÀâ◊O =¸„`«O`À xO_ç =Ù#flÑ¨C_»∞ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO ãÖÎ aèOK«@O ZÑ¨C_À XHõÑC¨ _»∞
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. WÖÏ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO ãÎ̈OaèOK«_O» [iy`Õ "åà◊§H˜ âßs~°HOõ QÍ, Ç¨~À‡#¡
Ñ¨~°OQÍ JO`å ã¨„Hõ=∞OQÍ =Ù#fl>Ë¡ ÖˇHõ¯. HÍx Ç¨~À‡#¡ =Å¡ HÍã¨Î Ö’Ñ¨=Ú<åfl,
=∂#ã≤HOõ QÍ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O Hõey=Ù<åfl Ñ¨Ù~°∞+¨ ÃãH±û Ç¨~À‡#∞ J~Ú# >ˇ™Èìã~ì≤ å<£
~ÚO[Hõ#Δ ¡ ~°∂ÑÖÖ’ W=fi_»O, =∂#ã≤Hõ zH˜`û« KÕÜ∞« _»=Ú [iy`Õ "åiÖ’ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O
=∂=¸Å∞QÍ q[$Oaèã∞¨ OÎ k.
XHõ =ºH˜ÎÖ’ Ç¨~À‡<£Å∞ `«y#O`«QÍ L`«ÊuÎ J=_»=∞<Õk P =ºH˜ÎH˜ =Ù#fl
[#<ÕO„kÜ«∂Å ÑïÑ¨Hfiõ `«, LÑ¨ÖO·ˇ yHõ ÅHõ}Δ ÏÅ∞ |\ì̃ `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û. WOHÍ ã¨Ê+ì̈OQÍ
HÍ"åÅO>Ë =$+¨}ÏÅ #∞Oz z#fl =ÚHõ¯ |Ü«∂Ñ‘û fã≤ K«∂_»@=Ú, Ç¨~À‡#∞¡ âß`«"∞≥ O`«
=Ù#fl^À x~åÌiOK«_=» Ú, "≥∞^Œ_∞» ZH±û~ˆ Å|\ì̃ `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û. JÖÏˆQ Ç¨~À‡#∞ L`«ÊuÎ
`«‰Ωõ ¯= J~ÚáÈ=_®xH˜ W`«~° HÍ~°}ÏÅ#∞ ‰õÄ_® K«∂_®e.
„ã‘Î ÃãH±û Ç¨~À‡<£Å∞
''J=∂‡Üü∞ WOk~å, ÉÏ= =KåÛ_Õ K«∂âß"å?—— Jx Ñ≤Å=QÍ<Õ, =zÛ# WOk~°#∞
K«∂ã≤ q[Üü∞ QÆ∞~°ÑÎ @
¨ <ì Õ ÖËHáõ ÈÜ«∂_»∞. ''J~Ú^Œ∞ ãÖ=`«û~åÅ „H˜Ò« Q“#∞Å∞ "Õã∞¨ H˘x
23
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 24
uiˆQ h=Ù ÅOQÍ, "À}˜ "Õã∞¨ H˘x ZO`«QÍ ÃÑiyáÈÜ«∂"À! H˘uÎg∞~° Hõ@Öì Ï¡QÆ =ÙO_Õ
h ~Ô O_»∞ [_»Å∞ ZO`« ™⁄QÆã∞¨ QÍ ÃÑiyáÈÜ«∂Ü≥∂!—— Jx Pâ◊Û~åºxfl =ºHõÑÎ ~¨ ∞° ã¨∂Î
=ÙO>Ë ''áÈ ÉÏ"å! =∞s#∞—— JO@∂ ã≤Q∞Æ æ =ÚOK«∞‰õΩ=zÛ WO^Œi JHõ¯_ç#∞Oz áêiáÈ~Ú
`«Å∞Ñ¨ÙKå@∞# xÅ|_ç ÉÏ=x ^˘O^ŒQÆ K«∂Ñ¨ÙÅ∞ K«∂_»<å~°OaèOzOk.
x["Õ∞ =∞i. „ã‘Î Ñ¨Ù+¨Ê=u J~Ú# ^ŒQ~æÆ ° #∞Op `«fi~° `«fi~°QÍ âßs~°HOõ QÍ#∂,
=∂#ã≤HOõ QÍ#∂ ÃÑiyáÈ`«∞Ok. WÖÏ P"≥∞Ö’ =∂~°∞ÊÅ∞ HõÅQÆ\ÏxH˜ P"≥∞Ö’ L`«ÊuÎ
JÜÕ∞º ÃãH±û Ç¨~À‡#∞ÖË HÍ~°}O. „ã‘ÅÎ Ö’¡ ÃãH±û Ç¨~À‡#∞Å∞ JO_®â◊Ü∂« Å#∞Oz L`«ÊuÎ
J=Ù`å~Ú. JO_®â◊Ü∂« Å #∞Oz ÃãH±û Ç¨~À‡#∞Å L`«ÊuÎ „ã‘Î ~°[ã¨fiÅ JÜÕ∞º =Ü«∞ã¨∞
=KÕÛ =~°‰Ωõ [~°Q^Æ ∞Œ . ~°[ã¨fiÅ J=\ÏxH˜ ^•^•Ñ¨Ù ~Ô O_»∞ ãÖ=`«û~åÅ =ÚO^Œ∞ Ñ≤@∂º@s
„QÆOkè #∞O_ç Q˘<å_À „\ÏÑ¶H≤ ± Ç¨~À‡#∞ q_»∞^ŒÅ=Ù`«∞Ok. D Ç¨~À‡#∞ JO_®â◊Ü∂« Åx
„ã‘Î ÃãH±û Ç¨~À‡#∞Å L`«ÊuÎ „áê~°OaèOK«\ÏxH˜ L`ÕÎ[Ñ¨~°∞ã¨∞ÎOk. nx Ñ¶ë`«OQÍ
"≥Ú^Œ@QÍ "≥Å∞=_Õ ÃãH±û Ç¨~À‡#∞ D„™Èì[<£. D Ç¨~À‡#∞ „Ñ¨ÉÏè = Ñ¶e¨ `«OQÍ „ã‘Î
[#<ÕO„kÜ«∂Å∞ ÑïÑ¨Hfiõ `« K≥O^Œ∞`å~Ú. [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ,° K«OHõÅÖ’ "≥O„@∞HõÅ∞
"≥ÚÅÔH`«∞Î`å~Ú. „ã‘ÎÅH˜ ™œO^Œ~åºxfl ÃÑOá⁄OkOKÕ q^èŒOQÍ =HΔÀ*ÏÅ∞ ÃÑ~°QÆ<å
~°Oaè™êÎ~Ú. JO`«HOõ >Ë =ÚYºOQÍ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ HÀiHõÅ∞, TÇ¨ÏÅ∞ "≥Ú^ŒÅ=Ù`å~Ú.
"≥Ú^Œ\ ˜ |Ç≤Ïã¨∞ì „™ê=O`À ''ÃÑ^Œ=Ì ∞x+≤—— J~Ú#@∞¡QÍ QÆ∞iÎOÑ¨|_»∞`«∞Ok. ~Ô O_»∞ =¸_»∞
ãÖ=`«û~åÅ =º=kèÖ’ JO`«∞ÖËx J<ÕHõ âßs~°H,õ =∂#ã≤Hõ =∂~°∞ÊÅ∞, WÖÏ P_»ÑÅ≤ Ö¡ ’¡
~å=\ÏxH˜ ÃãH±û Ç¨~À‡<Õ¡ HÍ~°}O.
P_»Ñ≤Å¡ÖË JxflO\˜Ö’ Ñ¶¨ã¨∞ì
™ê^è•~°}OQÍ P_»ÑÅ≤ ¡ =∞QÆÑÅ≤ "¡ åxHõO>Ë ~Ô O_»∞ – =¸_»∞ ãÖ=`«û~åÅH˜ =ÚO^Õ
Ü«∞ø=#OÖ’H˜ J_»∞QÆ∞ÃÑ_»∞`«∞Ok. P"≥∞ Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ ‰õÄ_® =∞QÆÑÅ≤ "¡ åxHõO>Ë =ÚO^Œ∞QÍ<Õ
„áê~°OÉè=í ∞=Ù`«∞k. nxH˜ HÍ~°}O â◊s~°OÖ’x Z=ÚHõÅ Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅH˜ ‰õÄ_® ÃãH±û
Ç¨~À‡#∞ J~Ú# D„™Èì[<£ Z‰õΩ¯= `À_»Ê_»@"Õ∞. Ü«∞ø=#OÖ’H˜ J_»∞QÆ∞ÃÑ\ì̃# H˘kÌ
ãÖ=`«û~åÅˆH D„™Èì[<£ Z=ÚHõÅ Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅH˜ Ñ¨ÙÖò™êìÑπ ÃÑ>Ëìã¨∞ÎOk. ^•x`À
=∞QÆÑÅ≤ "¡ å_»∞ Z^ŒQ_Æ O» „áê~°OaèOKÕ ã¨=∞Ü«∂xH˜ P_»ÑÅ≤ ¡ Z^ŒQ_Æ O» PyáÈ=_»O ‰õÄ_®
[iyáÈ`«∞Ok.
x`«º Ü«∞=fi#=uH˜ x["≥∞#ÿ <ÕãOÎ̈ D„™Èì[<£
=ÚYºOQÍ „ã‘Î ÃãH±û Ç¨~À‡#∞Å∞ ~Ô O_»∞. JO^Œ∞Ö’ "≥Ú^Œ\ k˜ D„™Èì[<£, ~Ô O_»=k
„á⁄[ã≤~ì À<£. D ~Ô O_»∞ Ç¨~À‡#∞Å L`«ÊuÎx Ñ≤@∂º@s „QÆOkè #∞O_ç "≥Å∞=_Õ H˘xfl
24
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 25
Ç¨~À‡#∞Å∞ ZÅ¡ÑC¨ _»∂ HõO„\’Öò KÕã∂¨ Î =ÙO\Ï~Ú. „ã‘Î |Ç≤Ï+¨μì J~Ú# `«~∞° "å`«
"≥Ú^Œ\ ˜ ã¨QOÆ ~ÀAÅ∞ D„™Èì[<£ Ç¨~À‡#∞ Z‰õΩ¯=QÍ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. `«H¯˜ # ã¨QOÆ
~ÀAÅ∞ „á⁄[ã≤~ì À<£ Ç¨~À‡#∞ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. =HΔÀ*ÏÅ∞ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅH˜, |Ç≤Ï+¨μÅì ∞
ã¨„Hõ=∞OQÍ ~å=\ÏxH˜, QÆ~ƒ° =ù ÚÖ’x Ñ≤O_»=Ú ã¨„Hõ=∞OQÍ ÃÑ~°Q\Æ ÏxH˜ WOHÍ Z<Àfl
=ÚYº"≥∞#ÿ Ñ¨#∞ÅH˜ „á⁄[ã≤~ì À<£ `À_»Ê_»∞`«∞Ok.
=Ü«∞ã¨∞û ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl H˘nÌ â◊s~°OÖ’ D„™Èì[#∞ L`«ÊuÎ `«yáæ È=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
^•x`À „ã‘ÖÎ ’ ÉÏÇ¨Ïº ™œO^Œ~º° O `«Q_æÆ O» „áê~°OÉè=í ∞=Ù`«∞Ok. ZÑ¨Ê\˜H© K≥~Q° xÆ „ã‘Î
™œO^Œ~°ºO H˘~°‰õΩ D P^èŒ∞xHõ Ü«ÚQÆOÖ’ H˘O^Œ~°∞ „ã‘ÎÅ∞ `«=∞ Ü«∞ø=<åxfl
xÅÉˇ@∞ìHÀ=_»O HÀãÖ XHõ „Hõ=∞Ñ¨ûúŒ Ö’ D„™Èì[#∞ Ç¨~À‡#∞ aà◊§Åx fã¨∞HÀ=_»O
[~°∞QÆ∞`ÀOk. |Ç≤Ï+¨μì J~Ú# S^Œ= ~ÀA #∞O_ç 22 ~ÀAÅ∞ H˘kÌ "≥∂`å^Œ∞Ö’
D„™Èì[<£ aà◊§Å∞ "å_ç# „ã‘ÅÎ Ö’ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ JÅã¨@ ÖËHáõ È=@O, HÍ=∞"åOKèÖ« ’
Ö’ÑÖ ÖË‰Ωõ O_® =ÙO_»@O [#<ÕO„kÜ«∂ÅÖ’ H©}Δ `« HõÅQÆ‰Ωõ O_® =ÙO_»@O QÆ=∞xOK«_O»
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. D q^è"Œ ∞≥ #ÿ zH˜`û« _®Hõ~ì ∞° ã¨ÅÇ¨ÃÑ<· Õ [~°QÍe.
„ã‘ÎÅÖ’ qO`«Å∞ KÕ¿ã ÃãH±û Ç¨~À‡#∞Å∞
Ñ¨k ãÖ=`«û~åÖˇ<· å xO_»‰Ωõ O_® áêÑ¨ ÃÑ^ŒÌ =∞x+≤ JÜÕ∞ºãïH˜ Ñ¨^•‡=uQÍiH˜
Pâ◊Û~°ºO HõeyOk. `«‰õΩ¯= =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ ÃÑ^ŒÌ=∞x+≤ J~Ú# `«# áêÑ¨x K«∂z
Pâ◊Û~°ºáÈ~Ú# Ñ¨^•‡=uQÍ~°∞ – JO`«HOõ >Ë ZO`À `«‰Ωõ ¯= =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ ÃÑ^Œ=Ì ∞x+≤
J~Ú 5 ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûˆH Ñ≤Å"¡ å_çx „Ñ¨ãq¨ Oz# ÃÑ~°∂qÜ«∞<£ ÉÏeHõ QÆ∞iOz
qO>Ë WOÔHO`« Pâ◊Û~°ºáÈ`å~À =∞i. D ÉÏeHõ <åÅ∞æ ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’<Õ
~°[ã¨fiÅ HÍ=@=Ú, =∞~˘Hõ Ü«Ú=‰õΩx`À ÖˇO· yHõ ãÖ|O^èOŒ Hõey "≥O@<Õ QÆ~ƒ° Où
^èŒiOK«_»O ‰õÄ_® [iyáÈ~ÚOk. D ~°HõOQÍ Ñ¨k ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûHõO>Ë
=ÚO^Œ∞QÍ<Õ ~°[ã¨fiÅ J=_®xfl Ñ¶"≤ ∞Õ Öò Ãã‰õΩû=Öò „Ñ‘HÍã≤\ © Jx JO\Ï~°∞.
WO`« `«‰Ωõ ¯= =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ ~°[ã¨fiÅ HÍ=\ÏxH˜ Ñ≤@∂º@s „QÆOkè #∞O_ç ZO`À
=ÚO^Œ∞QÍ Q˘<å_À „\ÏÑ¶H≤ ± Ç¨~À‡#∞ q_»∞^ŒÅ J=_»"∂≥ , JO_®â◊Ü∂« Ö’¡QÍx Z„_ç#Öò
HÍÔ~ì‰õΩûÖ’QÍx D„™Èì[<£ `«Ü«∂~°ÜÕ∞º Hõ}˜u U~°Ê_»@"≥∂ HÍ~°}O HÍ=K«∞Û. HÍh
J==Åã≤# ã¨=∞Ü«∂xHõO>Ë ZO`À =ÚO^Œ∞QÍ ~°[ã¨fiÅ J~Ú# 30 âß`«O Hˆ ã¨∞Ö’¡ U
~°HOõ QÍ#∂ Hõ}∞`«∞Å∞ U~°Ê_»@O [~°Q^Æ ∞Œ . JO^Œ∞=Å¡ J@∞=O\˜ ÉÏeHõÅH˜ Z@∞=O\˜
J<å~ÀQÆºOQÍx, Ç¨xQÍx [~°Q^Æ ∞Œ . WÖÏ ~°[ã¨fiÅ J~Ú# "åiÖ’ |Ç≤Ï+¨μì „™ê=O
J=_»O LO@∞Ok. JO`ÕHÍ‰õΩO_® Ü«∞=fi#=uQÍ =ÙO_Õ „ã‘Î Uq^èOŒ QÍ =HΔÀ*ÏÅ∞
25
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 26
ÃÑ~°∞QÆ∞`åÜ≥∂, HÍ=∞"åOKèÅ« ∞ =ÙO\ÏÜ≥∂, LÑ¨ÖO·ˇ yHõ ÅHõ}Δ ÏÅ∞ =ÙO\ÏÜ≥∂ gà◊§Ö’#∂

=ÙO\Ï~Ú. D„™Èì*<£ Ç¨~À‡#∞Å=Å¡ gà◊§Ö’¡ ‰õÄ_® Ju `«fi~°QÍ Z=ÚHõÅ Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ
=ÙO_ç, H˘O`«=~°‰Ωõ ÃÑiy# `«~∞° "å`« Z^ŒQ_Æ O» PyáÈ`«∞Ok. JO^Œ∞Hõx =ÚO^Õ ~°[ã¨fiÅ
J~Ú#"åi Z`«∞Î `«‰Ωõ ¯=QÍ LO@∞Ok. gà◊§Ö’¡ HÍ=∞"åOKè« LO_»@"Õ∞ HÍ^Œ∞, ^•OÑ¨`º«
rq`«OÖ’ ã¨=∞~°=÷ O`«OQÍ áêÖÁæ#_»OÖ’ ‰õÄ_® U=∂„`«O fã≤áÈ~°∞.
=∞QÆ"åx ÅHõ}
Δ ÏÅ∞#fl P_»ÑÅ≤ ¡
=¸„`«ÑO≤ _®ÅÃÑ#· =ÙO_Õ Z„_ç#Öò HÍÔ~‰ì Ωõ û #∞O_ç „ã‘ÅÎ Ö’ Ñ¨Ù~°∞+¨ ÃãH±û Ç¨~À‡#∞Å∞
`«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú. ™ê^è•~°}OQÍ Ü«ÚHõÎ =Ü«∞ã¨∞û =KÕÛ=~°‰Ωõ D Ç¨~À‡#∞Å L`«ÊuÎ
„áê~°OÉèOí HÍ^Œ∞. HÍx H˘O^ŒiÖ’ Ju z#fl =Ü«∞ã¨∞ûÖ’<Õ Z„_ç#Öò HÍÔ~‰ì Ωõ û #∞O_ç
Ñ¨Ù~°∞+¨ ÃãH±û Ç¨~À‡#∞Å L`«ÊuÎ „áê~°OÉè=í ∞=Ù`«∞Ok. nO`À JO^Œ∞#∞O_ç L`«ÊuÎ JÜÕ∞º
Ç¨~À‡#∞Å#∞ HõO„\’Öò KÕ¿ã ZO*ˇ"· ∞£ û `«‰Ωõ ¯= J~ÚáÈ=_»"∂≥ , ÖËHõ Z„_ç#Öò HÍÔ~‰ì Ωõ ûH˜
Hõ}`˜ « U~°Ê_»_"» ∂≥ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. WÖÏ [~°Q_Æ =» Ú =Å¡ P_»ÑÅ≤ H¡ ˜ Ñ¨Ù\˜#ì Ñ¨Ê\˜#∞OzQÍx,
Ñ¨Ù\ì̃# H˘kÌ ~ÀAÅ#∞OzQÍx, Hõ~¡ Ú\’iãπ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO=Öˇ ÃÑ^ŒkÌ QÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
H˘O^Œ~∞° P_»ÑÅ≤ Å¡ H˜ Ü≥∂x ^•fi~°O Hõ#|_»‰Ωõ O_® ÉÏÇ¨Ïº^è~Œ åÅ∞ ~Ô O_»∂ JO@∞‰õΩáÈ~Ú
=ÙO\Ï~Ú. XHõ"àÕ ◊ Ü≥∂x =∂~°=æ Ú =Ù<åfl KåÖÏ z#flkQÍ Ö’`«∞ÖË‰Ωõ O_® =ÙO@∞Ok.
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ=Ú=Öˇ ÃÑ^ŒkÌ QÍ Hõ#|_Õ HÔ \¡· ’iãπx K«∂z `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞ =∞QÆÑÅ≤ "¡ å_»x
„Éè=í ∞Ñ¨_\» ÏxH˜ P™ê¯~°O LOk. J~Ú`Õ "åiÖ’ =$+¨}ÏÅ∞ =ÙO_»=Ù. W@∞=O\˜ Ñïã≤u÷
H˘O`« =Ü«∞ã¨∞û =zÛ# P_»Ñ≤Å¡Ö’¡ ‰õÄ_® U~°Ê_»=K«∞Û. JÑ¨C_»∞ ‰õÄ_® "åiÖ’
Hõ~¡ Ú\’iãπ JK«ÛO Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÖÏQÆ Hõ#|_»∞`«∂ H˘xfl JOQÆ∞àÏÅ á⁄_»=Ù ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
"åi XO\˜xO_® "≥O„@∞HõÅ∞ ‰õÄ_® =™êÎ~Ú. =∞QÆ"åà◊§ÖÏQÍ HõO_»Å∞ ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú.
^•x`À x[OQÍ =∞QÆ~åÜ«Ú_çÖÏQÆ `«Ü∂« ~°=Ù`å~°∞.
Ç¨~À‡#¡ Ö’ÑÖ =Å¡ Ju=Å‰õΩ J=ã¨Å÷ ∞
JO_®â◊Ü∂« Å#∞Oz ÃãH±û Ç¨~À‡#¡ q_»∞^ŒÅ ÖËHáõ È`Õ P_»ÑÅ≤ ¡ ~°[ã¨fi J=^Œ∞.
~°[ã¨fiÅ HÍHõáÈ=_»O`Àáê@∞ LÑ¨ Öˇ·OyHõ ÅHõΔ}ÏÅ∞ U~°Ê_»=Ù. [#<ÕO„kÜ«∂Å∞
z#flqQÍ<Õ LO_çáÈ`å~Ú. K«OHõÅÖ’#∞, [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° "≥O„@∞HõÅ∞ "≥ÚÅÔH`«=Î Ù.
=HΔÀ*ÏÅ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ LO_»^∞Œ . Ñ≤~∞° ^Œ∞Å∞ z#flqQÍ#∂, HõO_»~åÅ∞ |ÅÇ‘Ï#OQÍ#∂
LO\Ï~Ú. K«~‡° O „HÕ^Œ „H˘=Ùfi `«‰Ωõ ¯=QÍ LO@∞Ok. =∂#ã≤HOõ QÍ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ =ÙO_»^∞Œ .
HÍ=∞"åOKèÅ« ∞ LO_»#@∞¡QÍ<Õ ÖˇH¯õ . Z=ÚHõÅ Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ ‰õÄ_® `«‰Ωõ ¯=QÍ<Õ LO@∞Ok.
Q
26
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 27
HÍ=∞=Ú – HÍ=∞„QÆO^äŒ∞Å áê„`«
P#O^Œ~å=Ù‰õΩ P~å@O JO`«∞ÖË‰Ωõ O_® =ÙOk. ^•xH˜ `À_»∞ „¿Ñq∞Oz q"åÇ¨ÏO

KÕã∞¨ ‰õΩ#fl ã¨~À[ `«#Ö’ fÜ«∞x HÀiHõÅx Hõey™ÈÎOk. =∞#ã¨∞û PQÆÖ‰Ë Ωõ O_® =Ù#flk.
^•xH˜ `«y#@∞¡ QÆkÖ’H˜ ã¨~À[ ~åHõ =∞iO`« PÅã¨º=∞=Ù`ÀOk. WO`«Ö’ ~å<Õ =zÛOk.
ã¨~À[ `«Å∞Ñ¨Ù ~Ô Hõ¯Å∞ ~Ô O_»∂ ^ŒQ~æÆ ° "Õã,≤ "å\˜ <å#∞‰õΩx =Ü«∂º~°OQÍ xÅ∞K«∞#fl
ã¨~À[ P#O^Œ~å=ÙH˜ JO`«∞ÖËx ™œO^Œ~º° =uQÍ Hõ#|_çOk. |OQÍ~°OÖÏQÍ "≥∞i¿ã
â◊s~° KèåÜ«∞, Z`«~Î Ú# =HΔÀ*ÏÅ∞, ã¨#flx #_»∞O, á⁄_»∞QÍ\˜ [_»Ö’ `≥Åx¡ =∞ÖˇÅ¡ ∞,
ã¨∞QÆO^èŒ Ñï=∞àÏÅ∞ J`«xfl =∞`≥HÎ ¯˜ OK«™êQÍ~Ú. ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ ~å‰õΩO_® ^Œ∂~°OQÍ xÅ∞K«∞x
F~°QÍ K«∂ã¨∞#Î fl K«∂Ñ¨Ù J`«xfl =∞iO`« HõqfiOzOk. x^•#OQÍ "≥∞`«xÎ J_»∞QÆ∞Å∞
"Õã∂¨ Î áê#∞Ê "≥Ñ· Ù¨ =ã¨∞#Î fl ã¨~À[ J`«xÖ’ JO`«∞ÖËx "Õ_xç Hõey™ÈÎOk. WHõ PQÆÖHË õ
P#O^Œ~å=Ù P"≥∞#∞ J`«x H“yeÖ’ |OkèOz "Õâß_»∞. P"≥∞ J`«x QÍ_è®eOQÆ#=ÚÖ’
HõiyáÈ~Ú `«#x `å<Õ =∞~°záÈ~Ú Ñ¨~=° â◊√~åÖˇá· È~ÚOk.
P#O^Œ~å=ÙÖ’QÍx, ã¨~À[Ö’QÍx Hõey# HÍ=∞"åOKèx« , HÍ"Õ∞„^ÕHÍhfl Ñ¨~åHÍ+¨‰ì Ωõ
`≥zÛ#q "åi =∞#ã¨∞û, HÍ=∞„QÆO^ä∞Œ Å∞. „ã‘Î „ã‘QÎ Í Hõ#|_®Å<åfl, Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞QÍ
Hõ#|_®Å<åfl "åiÖ’ L#fl HÍ=∞„QÆO^è∞Œ ÖË HÍ~°}=Ú. D HÍ=∞„QÆO^è∞Œ Å∞ H˘xfl „^Œ"åÅx
`«Ü∂« ~°∞KÕã∂¨ Î LO\Ï~Ú. g\˜=Å¡ „ã‘ÅÎ H˜ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ Ü≥∞_»Å PHõ~¬° }. Ñ¨Ù~°∞+¨μÅH˜ „ã‘ÅÎ
Z_»Å PHõ~¬° } HõÅQÆ_"» ∞Õ HÍ‰õΩO_® âßs~°Hõ x~å‡}O ‰õÄ_® "å\˜H˜ `«y# q^è=Œ ÚQÍ
`«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok.
„ã‘ÎÅÖ’ HÍ=∞„QÆO^èŒ∞Å∞ JO_®â◊Ü«∂Å #∞Oz `«Ü«∂~°=Ù`å~Ú. Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’
=$+¨}ÏÅ #∞Oz `«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú. D HÍ=∞„QÆO^è∞Œ Å∞ ã¨„Hõ=∞=ÚQÍ Ñ¨xKÕÜ∞« _®xH˜
"≥∞^Œ_∞» #∞O_ç Ñ≤@∂º@s „QÆOkè J[=∂~Ú+‘ KÕã∂¨ Î LO@∞Ok. J~Ú`Õ „ã‘ÅÎ Ö’¡QÍx,
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’QÍx HÍ=∞=Ú HõÅ∞QÆ\ÏxH˜, g\˜H˜ ãÖ|OkèOz# „^Œ"åÅ∞ `«Ü∂« ~°=_®xH˜
Hˆ =Å=Ú HÍ=∞„QÆO^è∞Œ ÖË HÍ‰õΩO_® W`«~° „QÆO^è∞Œ Å∞ ‰õÄ_® KåÖÏ J=ã¨~=° Ú. g\˜Ö’
27
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 28
Ñ≤@∂º@s „QÆOkè, ^ä~·≥ å~Ú_£ „QÆOkè, Z„_ç#Öò „QÆOkè =ÚYº"≥∞#ÿ q. JÖÏˆQ „QÆO^è∞Œ Å∞
HÍx H˘xfl \˜+Ø¨ ºÅ∞ áê„`« =ÚYº"≥∞#ÿ q. g\˜Ö’ `«Ü∂« ~°~Ú# ~°™êÜ«∞xHõ „^Œ"åÅ∞
~°HOÎõ ^•fi~å â◊s~°=∞O`å „Ñ¨ãi¨ ™êÎ~Ú. HÍ=∞„QÆO^è∞Œ Å∞ q_»∞^ŒÅKÕ¿ã Ç¨~À‡<£Å =Å¡<Õ
[#<åOQÍÅ∞ ãïQÍæ ÃÑ~°Q@ Æ =Ú, =ºHÎ̃ ãÖÑ¨Ó~°‚ ~°∂Ñ¨=Ú á⁄O^Œ@=Ú [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
HÍ=∞„QÆO^è∞Œ Å∞ Ñ¨xKÕÜ∞« _»O`À Ü«∞=fi#=Ú =∞x+≤Ö’ `˘Oy K«∂ã¨∞OÎ k. Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’
QÆ_®¤Å∞, g∞™êÅ∞, „ã‘ÎÅÖ’ =HΔÀ*ÏÅ∞ ÃÑ~°QÆ_»=Ú =ÚYº=ÚQÍ Hõ#|_»`å~Ú. „ã‘Î
â◊s~°=ÚÖ’x HÍ=∞„QÆO^è∞Œ Å∞ q_»∞^ŒÅKÕ¿ã Ç¨~À‡<£Å∞ „ã‘ÅÎ H˜ „ã‘`Î åfixfl „Ñ¨™êk™êÎ~Ú.
JÖÏˆQ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ q_»∞^ŒÅÜÕ∞º Ç¨~À‡<£Å∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_ç ÑïÑ¨Ó~°‚ Ñ¨Ù~°∞+¨μxQÍ
~°∂á⁄Ok™êÎ~Ú.
HÍ=∞"åOK«, HÍ=∞„QÆO^èŒ∞Å∞
ã¨~À[x K«∂_»QÍ<Õ P#O^Œ~å=ÙÖ’ Z‰õΩ¯=QÍ HÍ=∞=Ú HõeyO^Œx `≥Åã¨∞‰õΩ#fl
HÍO`å~å=Ù, `«# ÉèÏ~°ºx K«∂¿ãÎ `«#H˜ `«y#O`« HÍ=∞=Ú HõÅQÆHáõ È=_»=Ú`À `«#Ö’
U"À HÍ=∞„QÆO^è∞Œ Å Ö’Ñ¨=Ú =ÙO^Œx ÉèÏqOKå_»∞. HÍx =ÚO^Œ∞ =∞#ã¨∞ûÖ’ HÀiHõ
HõÅQÍe. D HÀiHõ â◊|,Ì ã¨Ê~°≈, ~°∂Ñ¨, ~°ã„¨ QÆO^è∞Œ Å =Å¡ „¿Ñ~ˆ Ñ≤OK«|_»∞`«∞Ok. D
~°H=õ ÚQÍ =∞#ã¨∞ûÖ’ Hõey# HÀiHõ „¿Ñ~ˆ Ñ≤OK«|_»QÍ HÍ"≥∂„^ÕH=õ Ú K≥Å~ˆ QÆ∞`«∞Ok.
HÍ"≥∂„^ÕH=õ Ú K≥Å~ˆ y#Ñ¨C_Õ HÍ=∞„QÆO^è∞Œ Å∞ ^è•~åà◊=ÚQÍ HÍ=∞ ~°™êÅx „^Œq™êÎ~Ú.
HÍ=∞"åOKè« HõÅQÆ_®xH˜ "≥∞^Œ_∞» „Ñ¨^•è #=Ú J~Ú`Õ, HÍ"≥∂„^ÕHOõ Ñ¨`åHõ ™ê÷~ÚH˜
KÕ~_° ®xH˜ HÍ=∞„QÆO^è∞Œ Å∞ HÍ~°}=Ú. ~°u Z_»Å Pã¨HÎ̃ JO^ŒiH© XHõÖÏQÆ =ÙO_»^∞Œ .
=Ü«∞ã¨∞û|\ì̃, ã¨=∞Ü«∞=Ú ãÖ^Œ~ƒ° Où |\ì̃, â◊s~° P~ÀQÆºO PKå~åÅ#∞ |\ì̃ HÍ=∞"åOK«
HõÅQÆ_O» "Õ~∞° "Õ~∞° QÍ =ÙO@∞Ok. JO^Œ∞=Å¡ HÍ=∞"åOKè« `«‰Ωõ ¯= L#flO`« =∂„`å#
"åiÖ’ HÍ=∞„QÆO^è∞Œ Å∞ ãïQÍæ ÖË#@∞¡ ÉèÏqOK«~å^Œ∞.
[O`«∞=ÙÅÖ’ HÍ=∞~°™êÅ∞ ÉÏQÍ „ã¨qOz# `«~°∞"å`«<Õ HÍ=∞=Ú „¿Ñˆ~Ñ≤OK«
|_»∞`«∞Ok. HÍx =∞#∞+¨μºÅÖ’ HÍ=∞=Ú HõÅQÆ\ÏxH˜ HÍ=∞„QÆO^è∞Œ Å áê„`« =Ù<åfl =ÚO^Œ∞
"å\˜H<õ åfl ~°u Z_»Å Pã¨HÎ˜ =ÚYºO. H˘xfl âßs~°Hõ ^ÀëêÅ∞, h~°ã=¨ Ú, ~°u Z_»Å
H˘xfl JáÈÇ¨ÏÅ∞, ÉèíÜ«∂Å∞, rq`« ã¨=∞ã¨ºÅ∞, rq`« ÉèÏQÆ™êfiq∞ PHõ~°¬}©Ü«∞OQÍ
ÖËHáõ È=_»O "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q HÍ=∞=Ú `«‰Ωõ ¯=QÍ LO_»\ÏxH˜ HÍ~°}ÏÅ∞ HÍ=K«∞Û. H˘O^ŒiH˜
=∂#ã≤Hõ qHÍã¨=Ú KåÖÏ `«‰Ωõ ¯=QÍ LO@∞Ok. "åi |∞kú <≥t· `«º=Ú `«‰Ωõ ¯=QÍ LO_»|\˜ì
HÍ=∞„QÆO^è∞Œ Å∞ "åà◊§Ö’ =∂=¸Å∞QÍ<Õ =Ù<åfl HÍ=∞"åOKèÅ« ∞ JO`« HõÅQÆ=Ù. ™ê^è•~°}
ÉÏÇ¨Ïº „¿Ñ~°}ÅH˜ JO`« `ÕeHõQÍ K«eOK«~∞° . â◊s~° ã¨Ê~°≈ÜÕ∞ "åiH˜ HÍ=∂xfl ~ˆ HÔ uÎã∞¨ OÎ k.
28
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 29
HÍ"≥∂„^ÕHõOÖ’ „ã‘Î – Ñ¨Ù~°∞+¨ `Õ_®Å∞

HÍ"≥∂„^ÕH=õ Ú Hõey Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ g~°ºãö̈Å#=Ú [iy QÆ~ƒ° ^ù •è ~°}H˜ g~°ºHõ}ÏÅ∞
q_»∞^ŒÅ J=Ù`å~Ú. HÍx „ã‘ÖÎ ’ JO_»=Ú q_»∞^ŒÅH©, P"≥∞Ö’ HõeQˆ HÍ"≥∂„^ÕHÍxH˜
ãÖ|O^èOŒ ÖË^∞Œ . Ñ¨Ù~°∞+¨ ãÖÑ¨~¯° =Ú, HÍ"≥∂„^ÕH=õ Ú ÖË‰Ωõ O_®<Õ JO_»=Ú q_»∞^ŒÅ
J=Ù`«∞Ok.
HÍ=∞ˆHO„^•Å∞ – "å\˜ <≥t· `«ºO
Hõq`« – Hõ=∞ÖËâ◊fi~üÅ ^•OÑ¨`«º=Ú XHõ Hõ=∞hÜ«∞ HÍ=º=Ú. K«∂Ñ¨~°∞ÅH˜
K«∂_»=ÚK«Û@ Q˘e¿Ñ "åi J<Àº#º`«, P#O^Œ=Ú JO`«∞ÖËxq. =∞i WO^Œ∞Ö’x
~°Ç¨Ïã¨ºO Uq∞\˜? Hõ=∞ÖËâ◊fi~ü yeyO`«ÅÖ’ Hõq`« H˜ÅH˜ÖÏ JO@∞Ok – J`«x
™êxfl^èºŒ =ÚÖ’, J`«x =∂@Å`À `«#x `å<Õ =∞~°záÈ`«∞Ok. P"≥∞ K≥H¯˜ eÃÑ· J`«#∞
ÃÑ>Ëì yeyO`«Å∞ P"≥∞#∞ Ñ¨~=° â◊√~åÅ#∞ KÕã∞¨ OÎ k. P"≥∞ "åÅ∞[_»ÃÑ· KÕ~Ú"Õã≤ "≥∞_»g∞^Œ
xq∞i`Õ =∞#¿ã =Úiã≤áÈ`«∞Ok. #_»∞=ÚK«∞@∂ì KÕ~Ú"Õã≤ `«#^Œi KÕã∞¨ HÀÉ’`Õ Xà◊§O`å
=∞^è∞Œ ~å#∞Éè∂í `«∞Å`À [Å^Œiã¨∞OÎ k. ~°uÖ’ ÃÑ^Œ=ÙÅÃÑ· J`«x =Ú^Œ∞Ì "≥∞=ÿ ∞~°Ñã≤ ∞¨ OÎ k.
K«#∞"≥Ú#ÅÃÑ· J`«x "Õà◊√§ <å@º=Ú KÕ¿ãÎ P"≥∞Ö’ HÍ"≥∂„^ÕHõ=Ú <≥=∞eÑ≤OKè«=Ú
qÑ¨C‰õΩx <å@ºO KÕã∞¨ OÎ k. J`«x QÍ_è®eOQÆ#=Ú P"≥∞#∞ D Ö’HÍÅ#∞Oz ^Œ∂~°^∂Œ ~°
Ö’HÍÅH˜ fã¨∞H˘xáÈ`«∞Ok. â◊s~°OÖ’ „Ñü J}∞=Ù J`«x ã¨Ê~°≈`À ã¨ÊOkã¨∞OÎ k.
ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ ã¨=∞ãÖÎ =∞~°záÈ~Ú J`«xÖ’ HõiyáÈ`«∞Ok.
nxHõO`«\ H˜ © HÍ~°}O Hõ=∞ÖËâfi◊ ~üH˜ Hõq`«x ~°uÖ’ ZÖÏ L^Œ∞º‰õΩ~Î åex KÕÜ∂« Ö’
`≥eÜ«∞_»"∞Õ . ZO^Œ~À Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ ~°u„H˜Ü∞« JO>Ë JyflÖÏ =∞O_Õ `«=∞ HÍ"≥∂„^ÕHÍxfl
g~°ºã¨öÅ#=Ú`À XHõ¯ x=Ú+ÖÖ’ K«ÖÏ¡~°∞ÛH˘#_»"Õ∞ J#∞H˘O\Ï~°∞. HÍx ~°uÖ’
=ÚO^Œ∞QÍ ''=Ú^Œ∂=Ì ÚK«Û@—— KåÖÏ J=ã¨~=° Ú. nxH˜ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅH˜ „ã‘Î HÍ=∞ˆHO„^•Å∞,
"å\˜ LxH˜, <≥t· `«º=Ú `≥eã≤ =ÙO_®e. Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ HÍ"≥∂„^ÕH=õ Ú KåÖÏ `«fi~°QÍ Hõey
g~°ºãö̈Å#=Ú`À `«fi~°QÍ K«ÖÏ¡iáÈ`«∞Ok. HÍx „ã‘Î q+¨Ü∞« =ÚÖ’ JÖÏ J~°∞^Œ∞. Éè~í Î°
`«# HÍ=∞ˆHO„^•x ÉÏÇ¨Ïº „¿Ñ~°} KÕÜ«∞QÍ HÍ"≥∂„^ÕHõO x^•#OQÍ Ñ¨ÙOA‰õΩx
K«~=° ∞™ê÷~ÚH˜ KÕ~∞° ‰õΩO@∞Ok. JÖÏ Ñ¨`åHõ™ê÷~ÚH˜ KÕi# HÍ"≥∂„^ÕHOõ „ã‘ÅÎ Ö’ "≥O@<Õ
K«ÖÏ¡~^° ∞Œ . „ã‘ÖÎ ’ HÍ"≥∂„^ÕHOõ x^•#OQÍ Ñ¨ÙOA‰õΩO@∂ Éè~í Î° g~°ºã¨Åö #O J~ÚáÈ=_»O`À
~°u #∞Oz q~°q∞OK«∞‰õΩ#fl@¡~Ú`Õ P"≥∞Ö’ ~°u Z_»Å Pã¨HÎ˜ ã¨#flye¡áÈ`«∞Ok. XH˘¯Hõ¯
™êi ~°u JO>Ë<Õ Jã¨ÇÏ¨ ºO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. =∞i J@∞=O\˜ =∂#ã≤Hõ ã≤u÷ „ã‘ÅÎ Ö’
HõÅQÆ‰õΩO_® =ÙO_®ÅO>Ë =ÚO^Œ∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ `«# P"Õâßxfl J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ ÃÑ@∞ì‰õΩx
29
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 30
ãÖÜ≥∂QÍxH˜ "≥O@<Õ L^Œºq∞OK«‰Ωõ O_® ÉÏÇ¨Ïº„¿Ñ~°} ^•fi~å P"≥∞ HÍ=∞ˆHO„^•Åx

„¿Ñ~ˆ Ñ≤OKåe.
HÍ=∞ˆHO„^•Å∞ JO>Ë Uq?
Éè~í Î° `«# ÃÑ^Œ=ÙÅ`À, KÕ`∞« Å`À, [#<åOQÆ=Ú`À „ã‘Î â◊s~°OÖ’ UÜÕ∞ ÉèÏQÍÅx
ã¨Êi≈¿ãÎ P"≥∞‰õΩ HÍ"≥∂„^ÕHOõ HõÅ∞QÆ∞`«∞O^À "å@xfl\˜h HÍ=∞ˆHO„^•ÅO\Ï~°∞. XHõ
~°HOõ QÍ K≥áêÊÅO>Ë „ã‘Î ã¨=∞ãÎ̈ â◊s~°=¸ HÍ=∞ˆHO„^Œ"∞Õ . Éè~í Î° U=∂„`«O P"≥∞ â◊s~åxfl
=∞$^Œ∞=ÙQÍ xq∞i<å P"≥∞ Ñ¨~=° â◊√~åÅ=Ù`«∞Ok. P"≥∞ J`«x X_çÖ’ XiyáÈ`«∞Ok.
P"≥∞ |∞QÆÅæ ∞, ÃÑ^Œ=ÙÅ∞, K≥=ÙÅ∞, "≥∞_», =HΔÀ*ÏÅ∞, #_»∞=Ú, á⁄@ì, Ñ≤~∞° ^Œ∞Å∞, `˘_»Å∞,
ÉÏÇ¨Ïº [#<ÕO„kÜ«∂Å∞, g\˜Ö’ "Õ\ #˜ ~Ú<å Éè~í Î° =∞$^Œ∞=ÙQÍ ã¨Êi≈Oz<å, =Ú^Œ∞Ì
ÃÑ@∞ì‰Ωõ <åfl P"≥∞Ö’ HÍ"≥∂„^ÕHOõ ÃÑÅ∞¡|∞‰õΩ`«∞Ok.
„ã‘ÅÎ Ö’ D HÍ=∞ˆHO„^•Å <≥t· `«ºO "Õ~∞° "Õ~∞° QÍ =ÙO\Ï~Ú. D HÍ=∞ˆHO„^•Å
„¿Ñ~ˆ Ñ¨}`À H˘O^Œ~∞° „ã‘ÅÎ ∞ Ju`«fi~°QÍ „¿Ñ~ˆ Ñ≤OK«|_ç`Õ =∞iH˘O^Œ~∞° KåÖÏ PÅã¨ºOQÍ
J#∞Éè∂í ux á⁄O^Œ∞`å~°∞. JO^Œ∞Hõx J`«ºkèHõ HÍ=∞<≥t· `«ºO HõÅ „ã‘ÅÎ ∞QÍ, =∞^èºŒ =∞
HÍ=∞<≥t· `«ºO HõÅ „ã‘ÅÎ ∞QÍ, J`«ºÅÊ HÍ=∞<≥t· `«ºOHõÅ „ã‘ÅÎ ∞QÍ qÉèlí OK«@O [iyOk.
„ã‘ÅÎ Ö’ =∞^èºŒ =∞, J`«ºÅÊO HÍ=∞<≥t· `«ºO HõÅ"åàı§ Z‰õΩ¯=QÍ =ÙO\Ï~°∞. WÖÏO\˜
„ã‘ÅÎ ∞ Éè~í Î° `«=∞x „¿Ñ~ˆ Ñ≤ã∂¨ Î =ÙO>Ë P#Okã¨∂Î =ÙO\Ï~°∞. HÍx "åi"ÕÑÙ¨ #∞Oz Ug∞
Hõ$+≤ =ÙO_»^∞Œ . ÃÑQ· Í U XHõ¯ ÉÏÇ¨Ïº q^è•#=¸ giH˜ Ñ¨ÓiÎ HÍ"≥∂„^ÕHOõ HõeyOK«^∞Œ .
JO^Œ∞Hõx Éè~í Î° ~°uÖ’ x„QÆÇ¨ xfl Hõey=ÙO_ç, P"≥∞ HÍ=∞ˆHO„^•Å „¿Ñ~ˆ Ñ¨}`À P"≥∞Ö’
HÍ"≥∂„^ÕHOõ HõeyOz ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæ<åe. J^Õ P#O^Œ ^•Ü«∞Hõ"∞≥ #ÿ ^•OÑ¨`º« O.
HÍ=∞ˆHO„^•Å ¿„ Ñ~ˆ Ñ¨}
„ã‘Î Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ XHõi<˘Hõ~∞° HÍ=∞"åOKè`« À ã¨Êi≈Oz#Ñ¨Ù_»∞ =∞#ã¨∞ûÖ’ U=∂„`«O
HÀiHõ Hõey<å D ã¨Ê~°≈ ã¨∞YO, =∞`«∞Î Hõeyã¨∞OÎ k. Xà◊√§ [Å^Œiã¨∞OÎ k. KåÖÏ=∞Ok
„ã‘ÎÅ∞ `«=∞ Éèí~°ÎÅ∞ `«=∞ ÃÑ^Œ=ÙÅx, |∞QÆæÅx "≥∞_»x =Ú^Œ∞ÌÅ`À =ÚOK≥`å¡x
HÀ~°∞‰õΩO\Ï~°∞. JÖÏˆQ QÍ_èO» QÍ PeOQÆ#=Ú KÕÜ∂« Åx HÍOHΔ̃™êÎ~∞° . HÍ=∞<≥t· `«ºO
=∞iO`« Z‰õΩ¯=. "å\˜x <åÅ∞Hõ`À, ÃÑ^Œ=ÙÅ`À =∞$^Œ∞=ÙQÍ „¿Ñ~ˆ Ñ≤OK«_O» =Å¡ „ã‘HÎ ˜
ZO`À HÍ"≥∂„^ÕHOõ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. P"≥∞ =HΔÀ*ÏÅx J~°KuÕ `À =∞$^Œ∞=ÙQÍ xq∞i`Õ
P"≥∞Ö’ HÍ=∞Ñ¨~°"≥∞ÿ# P"Õâ◊=Ú JO`«∞ÖË‰õΩO_® ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. K«#∞"≥Ú#ÅxQÍx,
=HΔÀ*ÏÅxQÍx „¿Ñˆ~Ñ≤OK«QÍ<Õ [#<ÕO„kÜ«∂Å∞ ‰õÄ_® HÍ"≥∂„^ÕHõÑ¨Ù XuÎ_çH˜
30
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 31
Ö’#=Ù`å~Ú. Ü≥∂x j~°¬O HÍ"≥∂„^ÕHOõ Ö’ L|∞ƒ`«∞Ok. HÍ"≥∂„^ÕHÍxfl HõeyOK«_O» Ö’

Ü≥∂x j~°¬O „Ñ¨`ºÕ Hõ`« KåÖÏ Z‰õΩ¯=. nxH˜ U=∂„`«O XuÎ_ç Hõey<å „ã‘Î K«eOz,
â◊s~°=∞O`å HÍ"≥∂„^ÕHOõ `À "Õ_H≥ ¯˜ áÈ`«∞Ok. Ü≥∂x j~°¬O „Ñ¨`ºÕ Hõ`x« QÆ∞iÎOK«ÖxË Éè~í Î°
^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’ ÉèÏ~°ºH˜ U ã¨∞MÏhfl K«∂Ñ≤OK«Ö_Ë ∞» .
Ü≥∂x =ÚY^•fi~°=Ú, Ü≥∂x =∂~°Oæ Ö’x ÃÑ· ÉèÏQÆO HÍ=∞<≥t· `åºxfl Hõey=ÙO\Ï~Ú.
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ „Ñ¨"âÕ O◊ `À Jq „¿Ñ~°} á⁄O^Œ∞`å~Ú. XHõ „ã‘HÎ ˜ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ ã¨∞YO
HõÅQÍÅO>Ë =ÚO^Œ∞ ÉÏÇ¨Ïº„¿Ñ~°} ^•fi~å HÍ"≥∂„^ÕHOõ HõeQˆ @@∞¡ KÕÜ∞« _»O =ÚYºO.
HÍ"≥∂„^ÕHOõ HõÅQÆ‰Ωõ O_® Hˆ =ÅO Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ „Ñ¨"âÕ O◊ `À ~°u =ÚyOz#@¡~Ú`Õ Jk
JãÖÑ¨ÓiÎ ~°u =∂„`«"∞Õ J=Ù`«∞Ok. „ã‘Î HÍ=∞ˆHO„^•Å „¿Ñ~°}Ö’ ZÑ¨C_»∂ =∞$^Œ∞`«fiO
=ÙO_®e. "≥∂@∞`«#O Ñ¨xH˜~å^Œ∞. HÍ"≥∂„^ÕHOõ Ö’ Éè~í Î° "≥∂@∞`«#O`À ÉèÏ~°ºH˜ ÉÏ^èŒ
Hõey¿ãÎ Jk HÍ=∞ˆHO„^•Å „¿Ñ~ˆ Ñ¨} HÍHõáÈQÍ „‰õÄ~°`fi« O J=Ù`«∞Ok.
31
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 32
Ü«ÚHõÎ=Ü«∞ã¨∞û – "≥Ú\˜=∞Å∞
„áê~°OÉèí ^Œâ◊
ã¨∞ÉèÏ+≤}˜ z#flÑ¨C_Õ ''ÉËc—— ëÈÖ’ Ñ¶ã¨ ∞¨ ì „ÃÑA· `≥K∞« Û‰õΩOk. K«∂_»\ÏxH˜ ZO`«
P~ÀQÆºOQÍ =ÙO@∞O^À, =ÚYOÖ’ JO`« Hõà◊ Hõ#|_»∞`«∂ =ÙO@∞Ok. K«O„^Œ∞xÔH<· å
=∞K«ÛÅ∞<åfl~Ú HÍx =∂ J=∂‡~Ú =ÚYO g∞^Œ XHõ =∞K«Û‰õÄ_® ÖË^xŒ "åà◊§=∞‡
=ÚK«Û@Ñ¨_∞» `«∂ =ÙO_Õk. ^•xH˜ `«Q@ æÆ ∞ì ã¨∞ÉèÏ+≤}H˜ ˜ Ü«ÚHõÎ =Ü«∞ã¨∞û =ã¨∞#Î fl H˘nÌ
"≥ÚÇ¨ÏOÖ’x K«H¯õ x JO^ŒO, fiÛkkÌ#@∞¡QÍ L#fl P"≥∞ â◊s~°O ™œO^Œ~º° O JO^Œix
PHõi¬OzOk. HÍx H˘kÌ ãÖ=`«û~åÅˆH P"≥∞ =ÚHõO g∞^Œ "≥Ú\˜=∞Å∞ ~å=_»O „áê~°OÉè"í ∞≥ ÿ
ÖË`« =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ LO_Õ =ÚMÏxfl =Ú^Œ∞~°∞ =ÚHõOQÍ =∂iÛ"Õâß~Ú. =∂x# „Ñü
"≥Ú\˜=∞ XHõ Kå~°QÍ<À, QÆ∞O@QÍ<À =ÚYO g∞^Œ `«Ü∂« ~°Ü∂« º~Ú. ã¨∞ÉèÏ+≤}˜ `«#‰õΩ
D ~°H"õ ∞≥ #ÿ ã≤u÷ U~°Ê_çO^Œx ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∂ =ÙO_»QÍ, J#flÜ«∞ºH˜ `«#HõO>Ë Z‰õΩ¯=
"≥Ú\˜=∞Å∞ =KåÛ~Ú. =∞i D "≥Ú\˜=∞Å∞ Ü«ÚHõÎ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ ZO^Œ∞‰õΩ =™êÎ~Ú?
~°HOÎõ Ö’x ^À+¨=∂? PÇ¨~°OÖ’x Ö’Ñ¨=∂? Uk HÍ~°}O?
"≥Ú\˜=∞Å∞ ~å=\ÏxH˜ „ã‘Î – Ñ¨Ù~°∞+¨ ÃãH±û Ç¨~À‡#¡H˜ ãÖ|OkèOz# ÃÇÏK«∞Û
`«Q∞Æ Åæ ∞ HõÅQÆ@"Õ∞ HÍ~°}O. =∞QÆ"åà◊§Ö’ "≥Ú\˜=∞Å∞ ~å=_®xH˜ Ü«ÚHõ=Î Ü«∞ã¨∞û ~åQÍ<Õ
Z‰õΩ¯= "≥∂`å^Œ∞Ö’ `«Ü∂« ~°Ü∞Õ º Ñ¨Ù~°∞+¨ ÃãH±û Ç¨~À‡<£ >ˇ™Èìã~ì≤ å<£ HÍ~°}O. „ã‘ÅÎ Ö’
„ã‘Î Ãã‰õΩ¯ Ç¨~À‡<£ „á⁄[ã≤~ì å<£ Z‰õΩ¯= J=_»O HÍ~°}O.
Ü«Ú=f Ü«Ú=‰õΩÅÖ’ Ü«∞=fi#O `˘OyK«∂¿ã `˘e k<åÅÖ’<Õ "≥Ú\˜=∞Å∞ =ÚYO
g∞^Œ Hõ#|_»`å~Ú. ™ê^è•~°}OQÍ Ñ¨<fl≥ O_»∞ – Ñ¨^•è flÅ∞QÆ∞ ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’
"≥Ú\˜=∞Å∞ „áê~°OÉèí"≥∞ÿ 18–20 ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ `«‰õΩ¯= J=Ù`å~Ú.
P_»ÑÅ≤ Å¡ Ö’ ~°[ã¨fiÅ J=_»O, "≥Ú\˜=∞Å∞ =ÚYO g∞^Œ ~å=_»O ^•^•Ñ¨Ù XˆH™êi
[~°∞QÆ∞`«∂ LO\Ï~Ú. KåÖÏ=∞OkÖ’ 20 ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞û `«~∞° "å`« "≥Ú\˜=∞Å∞
`«yæáÈ=_»O „áê~°OaèOz<å H˘O^ŒiH˜ WOHÍ KåÖÏ HÍÅO =~°‰õΩ =ÙO\Ï~Ú.
=∞iH˘O^ŒiÖ’ rq`åO`«O LO\Ï~Ú. "≥Ú\˜=∞Å∞ ~å=_»O q+¨Ü∞« OÖ’ „ã‘ÅÎ Ö’ Z‰õΩ¯=QÍ
=™êÎÜ∂« , Ñ¨Ù~°∞+¨μÅH˜ Z‰õΩ¯= =™êÎÜ∂« Jx ÑïjeOz K«∂¿ã,Î Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’<Õ "≥Ú\˜=∞Å∞
32
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 33
^Œ@Oì QÍ, Z‰õΩ¯=QÍ, ÃÑ^ŒqÌ QÍ =™êÎÜ∞« x `ÕeOk. "≥Ú\˜=∞Å∞ Hˆ =ÅO =ÚYOg∞^Œ<Õ

=™êÎÜ∞« x ÉèÏq™êÎ~∞° . HÍx "≥∞_»g∞^Œ, Kèåug∞^Œ ‰õÄ_® =™êÎ~Ú. H˘O^ŒiÖ’ â◊s~°O
"≥Ú`«OÎ g∞^Œ ZHõ¯_»~Ú<å ~å=K«∞Û.
Ñ¨ãá≤ êÑ¨ÅH˜ "≥Ú\˜=∞Å∞
áêÅ |∞QÆÅæ Ñ¨ãá≤ êÑ¨Å K≥H¯˜ à◊§ÃÑ· ‰õÄ_® "≥Ú\˜=∞Å∞ ~å=\ÏxH˜ P™ê¯~°O =ÙOk.
nxH˜ HÍ~°}O `«e¡ #∞Oz a_»‰¤ Ωõ „ã‘Î Ãã‰õΩû Ç¨~À‡<£ J~Ú# „á⁄[ã≤~ì å<£ Z‰õΩ¯=
"≥∂`å^Œ∞Ö’ KÕ~_° "» ∂≥ . WO`ÕHÍ‰õΩO_® ëê~°∞¯e=~ü P~ÚÖò, <≥~ÚºÖÏO\˜q Ju „¿Ñ=∞`À
Z‰õΩ¯=QÍ a_»H¤ ˜ WzÛ<å "å\˜=Å¡ "≥Ú\˜=∞Å∞ ~å=_®xH˜ J=HÍâ◊O =ÙOk.
Ãã‰õΩû ÉèÏ"åÅ ãÖÑ¶∞¨ ~°¬} "≥Ú\˜=∞ÅH˜ HÍ~°}=∂?
"≥Ú\˜=∞Å∞ ~å=_®xH˜ „ã‘ÅÎ Ö’QÍx, Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’QÍx Z‰õΩ¯= "≥∂`å^Œ∞Ö’ `«Ü∂« ~Ô #·
Ãã‰õΩû Ç¨~À‡<£Å∞ HÍ~°}=∞~Ú#Ñ¨Ê\˜H,˜ H˘xfl W`«~° HÍ~°<åÅ∞ ‰õÄ_® "≥Ú\˜=∞ÅH˜
^ÀÇ¨Ï^ŒÑ_¨ `» å~Ú. =Oâ◊OÖ’ "≥Ú\˜=∞Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ =KÕÛ ã¨fiÉèÏ=O. PÇ¨~°O ãïQÍæ
ÖËHõáÈ=_»O, H˘xfl =∞O^Œ∞Å∞, HÍã¨‡\˜H±û, â◊√„Éèí`« ãïQÍ ÖËHõáÈ=_»O "≥Ú\˜=∞Å∞
~å=_®xH˜ H˘xfl HÍ~°}ÏÅ∞. q"åÇ¨Ï q+¨Ü∞« "≥∞,ÿ ÃãH±û q+¨Ü∞« "≥∞ÿ `«e^¡ OŒ „_»∞Å ÉèÏ"åÅ‰õΩ,
Ü«ÚHõÎ =Ü«∞ã¨∞û =zÛ# Ñ≤ÅÅ¡ ÉèÏ"åÅ‰õΩ =∞^èºŒ [iˆQ =∂#ã≤Hõ ãÖÑ¶∞¨ ~°¬} "≥Ú\˜=∞Å∞
~å=_®xH˜ =ÚYº HÍ~°}O. =∂#ã≤Hõ HÍ~°}ÏÅ=Å¡ Ãã‰õΩû rq`«OÖ’ ã¨Ô~·# `«$Ñ≤Î
á⁄O^ŒÖËx"åà◊√§, ãïÃÑ@∞ìHÀÖËx "åà◊√§ "≥Ú\˜=∞Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ =zÛ ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∂
LO\Ï~°∞. =ÚYºOQÍ P"ÕâO◊ Z‰õΩ¯=QÍ LO_»@O, q"ÕK<« åâ◊HÎ˜ `«‰Ωõ ¯=QÍ LO_»_O» ,
âßs~°HõOQÍ `«y#â◊HÎ̃ ÖËHõáÈ=_»O, J#=ã¨~°OQÍ PO^Àà◊# K≥O^Œ_»O "≥Ú\˜=∞Å∞
~å=_®xH˜ HÍ~°}=∞=Ù`å~Ú.
"≥Ú\˜=∞Å∞ – ^•OÑ¨`º« rq`«O
ãÖÉè’y¿ãÎ "≥Ú\˜=∞Å∞ `«QÆ∞æ`åÜ«∞x H˘O^Œ~°∞ JO\Ï~°∞. ãÖÉè’yOK«\ÏxH©,
"≥Ú\˜=∞Å∞ `«Q_æÆ ®xH˜ Z\˜ì ãÖ|O^èOŒ ÖË^∞Œ . Ãã‰õΩû QÆ∞iOz ã¨~~° Ú# q*Ï˝#O "åºÑ≤ÖÎ ’
ÖË#O^Œ∞#WÖÏO\˜ "ÕÅH˘kÌ J~°O÷ Ñ¨~O÷° ÖËx Jaè„áêÜ«∂Å∞ x*ÏÅ∞QÍ K≥ÖÏ=∞}˜ J=Ù`∞« <åfl~Ú.
"≥Ú\˜=∞Å∞ ~å‰õΩO_® fã¨∞HÀ=Åã≤# *Ï„Q`Æ ÅÎ« ∞
„Ñü Ü«Ú=f Ü«Ú=‰õΩ_»∞ JO^ŒOQÍ Hõ#Ñ¨_®Åx `«=∞ =ÚYO g∞^Œ XHõ =∞K«Û
‰õÄ_® Hõ#|_»‰Äõ _»^xŒ P~å@Ñ¨_`» å~°∞. J@∞=O@Ñ¨C_»∞ zeÑ≤ Ü«∞=fi#O Lëê~°∞`À
33
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 34
zO^Œ∞Å∞"Õ¿ã ã≤OQÍi |∞QÆgæ ∞^Œ "≥Ú\˜=∞Å∞ `≥ÑÊ≤ ¿ãÎ =∂#ã≤Hõ "Õ^#Œ HõÅQÆ‰Ωõ O_® ZÖÏ
=ÙO@∞Ok? P =∂#ã≤Hõ "Õ^#Œ `À =∞iO`« Z‰õΩ¯=QÍ "≥Ú\˜=∞Å∞ ÃÑ~°Q‰Æ Ωõ O_® ZÖÏ
=ÙO\Ï~Ú? J~Ú<å =∂#ã≤Hõ PO^Àà◊# Ñ¨xH˜~å^Œ∞. ÃãH±û rq`«O q+¨Ü∞« "≥∞ÿ ‰õÄ_®
PO^Àà◊#, qKå~°O Ñ¨xH˜~å^Œ∞. PÇ¨~°O q+¨Ü«∞OÖ’ Z‰õΩ¯=QÍ =∂Oã¨Hõ$`«∞ÎÅ∞
fã¨∞HÀ"åe. gÅ~Ú#O`«=~°‰Ωõ Ñ≤O_ç Ñ¨^•~°O÷ , H˘=Ùfi Ñ¨^•~°O÷ `«yOæ Kåe. Z‰õΩ¯=QÍ
KåÔH¡@∞¡, „H©"£∞ aã¨¯@∞¡, HÀ_çQÆ∞_»∞¡, "≥#fl fã¨∞HÀ=_»O =∞OzkQÍ^Œ∞. "≥Ú\˜=∞Å∞
=Ù#flÑ¨C_»∞ Wq Z‰õΩ¯= fã¨∞‰õΩO>Ë "≥Ú\˜=∞Å∞ =∞iO`« Z‰õΩ¯= ~å=_®xH˜ P™ê¯~°O
=ÙOk. `«~åÅ JO`«~åÅ =∞^èºŒ `«QÍ^• `≥K∞« Û‰õΩx `«Å<˘Ñ≤Ê HõeyOK«∞‰õΩx P„ã≤Ê<£
\ÏÉˇ@ ¡ ∞¡ Z‰õΩ¯= q∞Oy<å "≥Ú\˜=∞Å∞ Z‰õΩ¯= J=_®xH˜ J=HÍâ◊O =ÙOk. B+¨^Œè
ã¨|∞ƒÅ#|_Õ "å\˜x "å_»_O» JO`« =∞OzkHÍ^Œ∞. =ÚY ™œO^Œ~º° ™ê^è<Œ åÅ#∞ „H©"∞£ û
~°∂ÑÖÖ’ "å_»_H» Oõ >Ë Ö’+¨<û£ ~°∂ÑÖÖ’ "å_»_"» ∞Õ =∞Ozk. "≥Ú\˜=∞Å∞ =KÕÛâßÜü∞
J<Õ PO^Àà◊#Ö’ |*Ï~°∞Ö’ ^˘iˆH „Ñü P~ÚO\ò"∞≥ O\ò =ÚYO g∞^Œ ~åÜ«∞_»O
U=∂„`«O =∞OzkHÍ^Œ∞. g\˜=Å¡ ÖÏÉèOí HõO>Ë #+Öì Z‰õΩ¯=. "≥Ú\˜=∞Å∞ ÉÏQÍ "åz
p=Ú Ñ¨\ #ì˜ @¡~Ú`Õ Ü«∂O\˜|Ü«∂\˜H± =∞O^Œ∞Å∞ H˘O`«HÍÅO "å@O J=ã¨~O° .
H˜Ü
¡ ∞« ~üãÖ≤ ò, H˜<¡ ã£ <≤ ,£ ~Ô \˜<À–Z J~ÚO\ò"∞≥ O\òû K«~å‡xH˜ Ç¨x HõeyOK«‰Ωõ O_®
"≥Ú\˜=∞Å∞ Z‰õΩ¯= ÃÑ~°Q‰Æ Ωõ O_® JiHõ@∞ì`å~Ú. nxH˜ HÍ~°}O "å\˜Ö’ K«~å‡xH˜
Ç¨x HõeyOK«#@∞=O\˜ HÔ q∞HõÖòû LO_»@"Õ∞. lOH± ã¨ÖÊË \ù ò Ö’+¨<,£ ã¨ÅÊù~ü HÍOáœO_»∞
Ö’+¨<,£ HÍÅq∞<£ Ö’+¨<H£ ˜ ãÖ|OkèOz# =∞O^Œ∞Å∞ "≥Ú\˜=∞Å∞ x"å~°}‰õΩ ÉÏQÍ
LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_»`å~Ú. D„™Èì[<£ Ç¨~À‡<£ ‰õÄ_® "≥Ú\˜=∞Å x"å~°}‰õΩ "å_»_»O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. =∞QÆ"åà◊§Ö’ D Ç¨~À‡<£ Z‰õΩ¯= "å_ç`,Õ "åà◊§H˜ „ã‘Î ÅHõ} Δ ÏÅ∞ =KÕÛ
„Ñ¨=∂^ŒO =ÙOk. =ÚYO g∞^Œ =Ù#fl "≥Ú\˜=∞Å∞ Jã¨ÇÏ¨ ºOQÍ L<åflÜ«∞x QÀà◊§`À
yÅ¡_»OHÍx, "Õà◊§`À <˘H˜¯ Ñ≤O_»@OHÍx KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞. JO^ŒqHÍ~°OQÍ LO_»_»O
ZÖÏ =Ù<åfl WÖÏ KÕÜ∞« _»O =Å¡ ÃãÑ≤Hì ± HÍ=_®xH˜ J=HÍâ◊O =ÙOk. Jxfl ãÖ^Œ~åƒùÅ
Ö’#∂ ÃãÑ≤Hì ± HÍHõáÈ~Ú<å "≥Ú\˜=∞Å∞ ye¡#KÀ@ =ÚYO g∞^Œ QÆ∞O@Å∞ U~°Ê_ç
rq`åO`«O =ÙO_çáÈ`å~Ú. H˘O^ŒiH˜ "≥Ú\˜=∞Å∞ p=ÚÑ¨\ ì˜ ÃÑ^ŒqÌ QÍ J=Ù`å~Ú.
J@∞=O@Ñ¨C_»∞ _®Hõ~ì ∞° ‰õΩ K«∂Ñ≤Oz#@ì~Ú`Õ _®Hõ~ì ∞° `«y# *Ï„QÆ`ÅÎ« `À, "å\˜#∞Oz
p=Ú fã≤"ãÕ ≤ `ÕeHõQÍ =∂xáÈÜÕ∞@@∞¡ KÕ™êÎ~∞° .
ÃÑ· zH˜`åû Ñ¨^`úŒ ∞« ÖË HÍ‰õΩO_® J„ÖÏì "≥Ö· \ˇ ò H˜~}° ÏÅ`À zH˜`û« , "≥∞~°∞¯ ºs "ÕÑ~¨ Öü ÏOÑπ
zH˜`û« =Ù<åfl~Ú. "≥Ú\˜=∞Å∞ Ü«Ú=Hõ`fi« O =zÛ# `«~∞° "å`« H˘kÌ ãÖ=`«û~åÅ∞O_ç
`«yáæ È`å~Ú. "å\˜ QÆ∞iOz ÉˇOQÆÃÑ@∞ìHÀ=_»O J#=ã¨~O° .
34
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 35
QÔ _®¤Å∂ – g∞™êÅ∞ =à◊§O`å ~À=∂Å∂
QÔ _®¤Å∞ – g∞™êÅ∞
QÔ _®¤Å∞ – g∞™êÅ∞ =∞QÆ`<« åxH˜ zÇ¨ÏflO J~Ú#Ñ¨Ê\˜H© Jq `«y#O`«QÍ ÖË#O`«
=∂„`å# "åiÖ’ =∞QÆ`#« O `«‰Ωõ ¯= L#fl@∞¡ HÍ^Œ∞. Ñ¨Ù~°∞+¨ ÃãH±û Ç¨~À‡<£ >ˇ™Èìã~ì≤ å<£
„Ñ¨^=Œä ∞ Hõ~=Î° ºO Ñ¨ÙOã¨`åfixfl HõeyOK«_O» . ~Ô O_»= Hõ~=Î° ºO QÔ _®¤Å∞, g∞™êÅ∞ =O\˜
LÑ¨ÖO·ˇ yHõ ÅHõ} Δ ÏÅx HõeyOK«_O» . H˘O^Œ~∞° Ü«Ú=‰õΩÅÖ’ >ˇ™Èìã~ì≤ å<£ `«=∞ „Ñ¨^=Œä ∞
Hõ~"Î° åºxfl Ñ¨ÓiÎQÍ x~°fiiÎOz ~Ô O_»= Hõ~"Î° åºxfl x~°H¡ Δõ ºO KÕã∞¨ OÎ k. JO`« =∂„`å#
"åi Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« =ÚÖ’ Z\ì̃ Ö’Ñ¨=Ú U~°Ê_»^∞Œ .
QÔ _®¤Å∞ – g∞™êÅ∞ ~åHõáÈ`Õ...
H˘O^ŒiH˜ HÍ=∞Ñ¨~°OQÍ ZO`« ™ê=∞~°÷ºO L#flÑ¨Ê\˜H©, =Ü«∞ã¨∞û =zÛ#Ñ¨Ê\˜H©
QÆ_®¤Å∞ – g∞™êÅ∞ ~å=Ù. W@∞=O\˜ "åiÖ’ ÃãH±û Ç¨~À‡#∞¡ `«y#O`«QÍ L`«ÊuÎ
J=Ù`«∞<åfl LÑ¨ÖO·ˇ yHõ ÅHõ}Δ ÏÅ∞ ÃÑOá⁄O^Œ_O» [~°Q^Æ ∞Œ . LÑ¨ÖO·ˇ yHõ ÅHõ}
Δ ÏÖˇ#· QÆ_®¤Å∞
– g∞™êÅ∞ `«y#O`«QÍ ~å#O`« =∂„`å# P =ºH˜ÖÎ ’ U^À Ö’ÑÖ LO^Œx ÉèÏqOK«_O»
J~°~÷ Ç° Ï≤ `«O. Jk J`«x â◊s~°O f~°∞ Jx ÉèÏqOKåe. JO`ÕHÍx J#=ã¨~O° QÍ Ñ¨Ù~°∞+¨
ÃãH±û Ç¨~À‡#∞Å∞ "å_»‰Äõ _»^∞Œ . W`«~„° `å ‰õÄ_® =∞O^Œ∞Å∞ "å_»_O» J#=ã¨~O° .
â◊s~°=∞O`å ~À=∂Å∞
^•^•Ñ¨Ù â◊s~°=∞O`å ~À=∂Å∞ Hõey# „ã‘Î W`«~∞° Å‰õΩ JO^ŒOQÍ Hõ#|_»^∞Œ . U
„ã‘HÎ ˜ J~Ú<å â◊s~°=∞O`å "≥O„@∞HõÅ∞ LO_»\ÏxH©, P"≥∞Ö’ Ñ¨Ù~°∞+¨ ÃãH±û Ç¨~À‡#∞Å∞
Z‰õΩ¯=QÍ LO\ÏxH˜ ãÖ|O^èŒ=ÚÖË^Œ∞. XO\˜xO_® "≥O„@∞HõÅ∞ =Ù#flÑ¨C_»∞
áÈQ˘@ì\ÏxH˜ `«y# =∞O^Œ∞Å∞ Ug∞ÖË=Ù. gÖˇ#· O`« "Õ∞~°‰Ωõ ¿ÇÏ~ü i=¸=~üû LÑ¨Ü∂≥ yOz
ÃÑiy# "≥O„@∞HõÅx `˘ÅyOK«@=Ú XHõ¯>Ë =∂~°=æ Ú.
35
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 36
[#<ÕOk„ Ü«∂Å ^ŒQ~æÆ ° "≥O@„ ∞HõÅ∞

„ã‘Î – Ñ¨Ù~°∞+¨ [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° "≥O„@∞HõÅ∞ ~å=_»O LÑ¨ÖO·ˇ yHõ ÅHõ}
Δ ÏÖ’¡
XHõ\ .˜ g\˜=Å¡ [#<ÕO„kÜ«∂ÅH˜ Z@∞=O\˜ ~°H} Δõ HõÅQÆ@=¸ÖË^∞Œ . ÃÑQ· Í JHõ¯_ç
"≥O„@∞HõÅx ZÑ¨Ê\˜HÑõ C¨ _»∞ `˘ÅyOK«‰Ωõ O_® LO>Ë ~°uÖ’ ~Ú|ƒOk HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
K≥=∞@Ñ¨\ ì̃ P ã¨Å÷ OÖ’ QÆl,˚ `å=∞~°=O\˜q ~å=K«∞Û. JO^Œ∞Hõx „ã‘Î – Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞
~Ú^Œ~Ì ∂° Ü«ÚHõÎ =Ü«∞ã¨∞û =zÛ# ^ŒQ~æÆ ° #∞Oz [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° ÃÑiˆQ "≥O„@∞HõÅx
`«~K° ∞« ¿+"£ KÕã∞¨ ‰õΩ<À, ¿ÇÏ~ü i=¸=~üû LÑ¨Ü∂≥ yOKÕ `˘ÅyOK«_O» J=ã¨~=° Ú.
36
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 37
=$+¨}ÏÅ∞ – ã¨=∞ã¨ºÅ∞
QÆ[Ö˚ ’¡ aà◊§Å∞
J#∞HÀ‰õΩO_® |*Ï~°∞Ö’ HõÅ∞ã¨∞‰õΩ#fl "≥OHõ„\Ï=ÙH˜ Ñ¨ÙÖÏ¡~å=Ùx K«∂ã¨∂Î =ÙO>Ë
Uq∞\’ `Õ_®QÍ Hõ#|_»∞`ÀOk. H˘kÌQÆ ÑïjeOz K«∂KÕãi¨ H˜ Ñ¨ÙÖÏ¡~å=Ù >ˇ@ÿ ∞áêºO@∞Ö’
Z`«∞QÎ Í Hõ#|_»∞`ÀOk. Jk K«∂ã≤# "≥OHõ„\Ï=Ù ''Uq∞\˜~å ZÉˇƒ@∞ìQÍ P =ic[=¸
#∞=Ófi#∞—— Jx J_çy`Õ ''HÍ^Œ∞~å, Wk ÃãH±û JÑ‘ÊÖò—— Jx Ñ¨ÙÖÏ¡~å=Ù ["åaKåÛ_»∞.
''J^Õg∞ ÃãH±û JÑ‘ÊÅ∞ HÍ^Œ∞, h ÉÁO^Œ JÑ‘ÊÅ∞—— JO@∂ J`«xfl JÑ¨ˆ~+¨<£
KÕ~ÚOK«\ÏxH˜ fã¨∞H˘x "≥àÏ§_»∞. WO`«Ö’ ã¨~<°̊ £ ^ŒQiæÆ H˜ =zÛ# =∞~˘Hõ Ü«Ú=‰õΩx
=ÚYO K«∂ã¨∂Î =ÙO>Ë Pâ◊Û~°ºOQÍ =ÙOk. P Ü«Ú=‰õΩx =ÚYO ZO`À kQÆ∞Å∞QÍ
=ÙOk. Éè=í º"≥∞#ÿ rq`«O K«q K«∂_»‰Ωõ O_®<Õ JO`«"∞≥ áÿ È~Ú#@∞¡QÍ ÉèÏqã¨∞<Î åfl_»∞.
_®Hõ~ì ∞° `À `«# q+¨Ü∞« O K≥|∞`«∂ ''_®Hõ~ì ü <å‰õΩ QÆ[Ö˚ ’¡ aà◊§Å~Ú Ñ¨k~ÀAÅ~ÚOk.
JHõ™ê‡`«∞QÎ Í x#fl\˜#∞O_ç <å ‰õΩ_ç c~°̊O XHõ\ ˜ "åz KåÖÏ <˘Ñ≤Ê KÕãO≤ k. QÆ[Ö˚ ’¡
aà◊§Å~Ú c~°̊O "å¿ãÎ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨Ù>Ëì â◊HÎ̃ áÈ`«∞O^Œh, Ñ¨ÙOã¨`fi« O `«yáæ È`«∞O^Œh q<åfl#∞.
<åÔHO`À ÉèíÜ«∞OQÍ =ÙOk. ã¨∞Y=∞~Ú# rq`«O QÆ∞iOz <Õ#∞ Hõ#fl HõÅÅhfl
=$^è•ÜÕ∞<å?—— Jx ZO`À "Õ^#Œ `À J_çQÍ_»∞.
=ic*Ïxfl ÃãH±û JÑ‘ÊÖò JO@∂ Ñ¨ÙÖÏ¡~å=Ù J\˜Ãì Ñ@∞ìHÀ=_»OÖ’ ZÖÏ J~°O÷ ÖË^À,
JÖÏˆQ QÆ[˚Ö’¡ aà◊§Å~Ú c~å˚Å∞ "åÜ«∞QÍ<Õ Ñ¨ÙOã¨`«fiO áÈ~ÚO^Œx kQÆ∞Å∞Ñ¨_ç
áÈ=_»OÖ’#∂ J~°O÷ ÖË^∞Œ .
c~å˚Å"åÑ¨Ù ^•^•Ñ¨Ù XˆHÖÏ Hõ#|_ç<å, JO^ŒiH© XˆH HÍ~°}O =Å¡ "åK«_O»
[~°Q^Æ ∞Œ . JO^Œ∞Hˆ W@∞=O\˜"å\˜ q+¨Ü∞« OÖ’ _®Hõ~ì ∞° ~Àyx P "åÑ¨Ù ZÑ¨Ê\˜#∞Oz
„áê~°OÉè=í ∞~ÚO^Œh, JHõ™ê‡`«∞QÎ Í „áê~°OÉè=í ∞~ÚO^• ÖËHõ „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ "åÑ¨Ù ÃÇÏK«∞Û`«∂
=zÛO^•, P "åÑ¨Ù c~å˚ÅH˜ U"≥∞<ÿ å q^è"Œ ∞≥ #ÿ ^≥|ƒ`«QÅÆ _»O =Å¡ ~å=_»O [iyO^•,
<˘Ñ≤ÊQÍ =ÙO@∞#fl^• Jx „Ñ¨tflOK«_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
37
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 38
=∂=¸Å∞ "å_»∞HõÖ’ c~å˚Å"åÑ¨Ù Jx "å_»|_»∞`«∞<åfl KåÖÏ "åÑ¨ÙÅ∞ =$+¨}ÏÅH˜

ãÖ|OkèOz#q HÍ=Ù. =$+¨}ÏÅ∞ c[HÀâ◊OÖ’ =ÙO\Ï~Ú. QÆ=^Œaà◊§Å∞, >ˇáÿ ê¶ ~Ú_£,
H˘xfl "≥~· ã° π „H˜=ÚÅ=Å¡ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. JÖÏˆQ ã≤Ñe≤¶ ãπ, ÃÑÖ·¶ iË Ü«∂=Å¡ =$+¨}ÏÅ "åÑ¨Ù
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
=ic[O
=$+¨}ÏÅ`À ãÖ|O^èOŒ ÖË‰Ωõ O_® c[HÀâ◊O ÖÏ"≥H¯õ _»O =ic[O (ÃÇÏ· „_Àã‘Öò) =Å¡
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. =$+¨}ÏÅ K«∞@∂ì Ñ¨ÅÛx á⁄~° =ÙO@∞Ok. ^•xÃÑ·# =∞~˘Hõ á⁄~°
=ÙO@∞Ok. D ~Ô O_»∞ á⁄~°Å∂ Hõeã≤ XHõ ãÖzQÍ U~°Ê_»`å~Ú. H˘O^ŒiH˜ D ãÖzÖ’H˜
x^•#OQÍ h~°∞ KÕi ÃÑ^ŒkÌ J=Ù`«∞Ok. nx<Õ =ic[O JO\Ï~°∞. =∞^èºŒ =Ü«∞ã¨∞û
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ =ic[O `«~K° ∞« QÍ Hõ#|_»∞`«∞Ok. z#fl Ñ≤ÅÅ¡ Ö’ ‰õÄ_® D =ic[O
=KÕÛ J=HÍâ◊O =ÙOk. ÃÑ^ŒÌ"åà◊§Ö’ n~°…HÍÅOQÍ L#fl =ic[O =Å¡ =$ëêÅ∞
H©}
Δ O˜ K«_®xH˜ P™ê¯~°O =ÙOk. nx=Å¡ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ g~°ºHõ}ÏÅ L`«ÊuÎ H©} Δ O˜ z Ñ≤ÅÅ¡ ∞
HõeQˆ J=HÍâ◊O `«Q=æÆ K«∞Û. JO^Œ∞H˜# `«fi~°QÍ PÑ¨~ˆ +¨<£ KÕ~ÚOK«∞HÀ=_»O =∞Ozk.
ZÑ¨C_»~Ú<å c~å˚ÅH˜ ^≥|ƒ`«ye`Õ =$+¨}ÏÅ g∞^Œ =ÙO>Ë ã¨#flÑ≤ á⁄~°Å ãÖzÖ’H˜
~°HOÎõ KÕ~∞° ‰õΩx Ç≤Ï=∞\’ã≤ÖòQÍ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. nxH˜ ã¨~s°̊ J=ã¨~O° J=Ù`«∞Ok.
JÖÏÔQ· ÃÑÖ·¶ iË Ü«∂Ö’ =ic[O HÍ=_®xH˜ P™ê¯~°O =ÙOk.
=$+¨}ÏÅÖ’ `Õ_®
„Ñü Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ ‰õΩ_ç"Ñ·≥ Ù¨ =$+¨}O H˘kÌQÍ ÃÑH· ,˜ Z_»=∞"≥Ñ· Ù¨ =$+¨}O H˘kÌQÍ
„HÕkH˜ LO\Ï~Ú. WÖÏ LO_»@=∞<Õk ÃãH±ûÑ¨~°OQÍ |ÅÇ‘Ï#`« HÍ^Œ∞. â◊s~°
x~å‡}OÖ’<Õ JÖÏ `Õ_® U~åÊ@∞ J~Ú LOk. "å\˜ ~Ô O_çO\˜h ã¨=∞OQÍ LO_Õ@@∞¡
KÕÜ∂« Åx `åÑ¨„`«Ü∞« Ñ¨_@ » O J#=ã¨~O° .
=$+¨}ÏÅ∞ ÖËx c[HÀâ◊O
''_®Hõ~ì ,ü HÍ=∞ ™ê=∞~°º÷ O `«‰Ωõ ¯= =ÙO_Õ"åà◊§Ö’ =$+¨}ÏÅ∞ XHõ¯>Ë LO_»@"≥∂,
Jã¨Å∞ =ÙO_»Háõ È=_»O [~°∞QÆ∞`«∞O^•? <å‰õÄ XHõ¯>Ë =$+¨}O =ÙOk. nxfl |\˜ì <Õ#∞
^•OÑ¨`º« rq`åxH˜ Ñ¨xH˜~å<Õ"∂≥ ##fl ÉèÜ í ∞« O HõÅ∞QÆ∞`ÀOk—— Jx ÉÏ^èÑŒ _¨ áç ÈÜ«∂_»∞
cè=∂~å=Ù. K«∂_»\ÏxH˜ Ñ¨ÙOã¨`fi« O xO_»∞QÍ `˘Oy K«∂™ÈÎOk J`«xÖ’. HÍx J`«x
=ÚYOÖ’ JO`«∞ÖËx PO^Àà◊# =ºHõ=Î ∞ø`«∞Ok. J`«x PO^Àà◊# Hˆ =ÅO ~°u ™ê=∞~°º÷ O
QÆ∞iOKÕHÍ^Œ∞. XHõ"àÕ ◊ ~°u x~°fiiÎOK«QeÆ y<å ãÖ`å#O HõÅQÆ^<Œ Õ J#∞=∂#O ‰õÄ_®
38
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 39
=ÙOk. cè=∂~å=Ù `«# =∞#ã¨∞ûÖ’x^ŒO`å K≥¿ÑÊã≤, _®Hõì~°∞ K≥¿ÑÊ^Õq∞\’ ‰õÄ_®

q#‰õΩO_®<Õ ''ãÖ`å# ™êÑ¶Å¨ º`« ÖËx"å_çx, ~°ux `«$Ñ≤HÎ ~õ O° QÍ x~°fiiÎOK«ÖxË "å_çx
„|uH˜ =ÙO_»@O ZO^Œ∞‰õΩ? P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë ãïáÈ^Œ∂?—— JO@∂ Z^Œ∞~°∞ „Ñ¨âfl◊
"Õâß_»∞. WÖÏO\˜ =∞#∞+¨μÅ∞ ZHõ¯_»~Ú<å XHõ¯\˜ÖÏQÍ =ÙO\Ï~°∞. "åà◊§H˜ XHõ q+¨Ü∞« O
QÆ∞iOz Ñ¨ÓiÎQÍ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<Õ FÑ≤Hõ =ÙO_»^Œ∞. U^À H˘O`« `≥Å∞ã¨∞‰õΩx JO`å
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl=∞x H˘xfl Ñ≤zÛ Ñ¨#∞Å∞ KÕ¿ãã¨∂Î =ÙO\Ï~°∞. cè=∂~å=Ù ÖÏO\˜"å_Õ ã¨~ü
Pãì̈b ‰õÄÑ¨~ü t+¨μº_»∞ ‰õÄ_®#∞. ã¨~ü Pãì̈b ‰õÄÑ¨~ü HÍ¡ã∞¨ Ö’ áê~îO° K≥|∞`«∂ ~Ô O_»∞
=$+¨}ÏÅ∞ c[HÀâ◊OÖ’H˜ kQÆ‰Ωõ O_® Ñ¨Ù@∞ìHõ #∞Op Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’<Õ =ÙO_çáÈÜÕ∞ "åà◊§H˜
™ê^è•~°}OQÍ ãÖ`å# ™êÑ¶Å¨ º`« =ÙO_»^∞Œ Jx K≥áêÊ_»∞. ã¨~ü ‰õÄÑ¨~ü t+¨μºx XHõxH˜
c[HÀâ◊OÖ’ =$+¨}ÏÅ∞ ÖË‰Ωõ O_® =Ù<åfl~Ú. J`«_∞» `«# QÆ∞~°∞=ÙQÍi áê~îO° q#_»O`À
WHõ Ug∞ PÖ’zOK«‰Ωõ O_® P`«‡Ç¨Ï`«º J~Ú`Õ KÕ¿ãã¨∞‰õΩ<åfl_»∞ HÍx Jq"ÕHOõ =∂„`«O
|Ü«∞@Ñ¨_çOk. P`«‡Ç¨Ï`«º `«~åfi`« â◊=Ñ¨sHõΔ KÕã≤ K«∂ã≤#Ñ¨Ù_»∞ =$+¨}ÏÅ∞ Ô~O_»∂
c[HÀâ◊OÖ’ HÍ‰õΩO_® Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’Ñ¨ÖË =ÙO_çáÈÜ«∂~Ú. P ~Ô O_»∞ =$+¨}ÏÅx HÀã≤
Ñ¨sHõΔ KÕ¿ãÎ JO^Œ∞Ö’ g~°ºHõ}ÏÅ∞ KåÖÏ K≥`· #« º=O`«=ÚQÍ<Õ =Ù<åfl~Ú.
cè=∂~å=Ù ÖÏQÍ<À, ã¨~ü Pãì̈b ‰õÄÑ¨~ü t+¨μºx ÖÏQÍ<À H˘O^ŒiÖ’ =$+¨}ÏÅ∞
XHõ\ Q˜ Íx, ~Ô O_»∞QÍx c[HÀâ◊=ÚÖ’ ÖË‰Ωõ O_® =ÙO\Ï~Ú. WÖÏ [~°Q_Æ ®xH˜ HÍ~°}=Ú
Uq∞\’ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO^•=Ú. c[HÀâ◊=Ú Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ=Ú „HÕ^Õ =Ù<åfl, JO^Œ∞Ö’ =ÙO_Õ
=$+¨}ÏÅ∞ JHõ¯_» x~å‡}=Ú HÍ=_»=Ú [~°Q^Æ ∞Œ . QÆ~ƒ° Où Ö’ Ñ≤O_»O `«Ü∂« ~°=Ù`«∞#flÑ¨C_»∞
=$+¨}ÏÅ∞ ~Ô O_»∂ ‰õÄ_® a_»¤ Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ `«Ü∂« ~Ô · JHõ¯_ç #∞O_ç x^•#OQÍ c[HÀâ◊OÖ’H˜
kQÆ∞`å~Ú. WÖÏ c[HÀâ◊=ÚÖ’x =$+¨}ÏÅ∞ kQÆ_O» J<Õk ãïQÍæ <≥ÅÅ∞ xO_ç HÍ#∞Ê
J=É’ÜÕ∞ =ÚO^Œ∞ [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
=$+¨}ÏÅ∞ kQÆ_®xH˜ J=~À^è•Å∞
Hõ_∞» Ñ¨Ù Ö’Ñ¨Å x~å‡}"≥∞#ÿ =$+¨}ÏÅ∞ c[HÀâ◊OÖ’H˜ kQÆ_®xH˜ ™ê^è•~°}OQÍ
J=~À^è=Œ Ú =ÙO_»^∞Œ . XHõ"àÕ ◊ Ñ¨Ù\ì̃# "≥O@<Õ c[HÀâ◊OÖ’ =$+¨}ÏÅ∞ Hõ#|_»#O`«
=∂„`å# kQÆ∞Å∞ Ñ¨_#» =ã¨~=° ÚÖË^∞Œ . _®Hõ~ì ü ã≤.l. ™È~°¯~ü ~Ô O_»∞"ÕÅ=∞Ok K«O\ã_»Å¤ #∞
D q+¨Ü∞« OÖ’ ÑïjeOz K≥|∞`«∂ <≥ÅÅ∞ Ñ¨ÓiÎQÍ xO_ç# `«~∞° "å`« Ñ¨Ù\˜#ì Ñ≤ÅÖ¡ ’ 4
âß`«O Ñ≤Å¡Ö’¡ =$+¨}ÏÅ∞ kQÆHõáÈ=_»O =ÙO@∞Ok. Ñ¨ÓiÎQÍ <≥ÅÅ∞ xO_»‰õΩO_®
Ñ¨Ù>Ë"ì åà◊§Ö’ 36 âß`«O =∞OkH˜ =$+¨}ÏÅ∞ ky Hõ#|_»=Ù. S`Õ ZHõ¯_À `«ÑÊ¨ Ñ¨Ù\ì̃#
<≥Å ~ÀAÅÖ’ =$+¨}ÏÅ∞ c[HÀâ◊=ÚÖ’H˜ Ñ¨ÓiÎQÍ kQÆ_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. WHõ `«H¯˜ #
39
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 40
"åà◊§Ö’ =$+¨}ÏÅ∞ c[HÀâ◊=ÚÖ’H˜ kQÆHõáÈ=_®xH˜ HÍ~°}ÏÅx *Ï„QÆ`«ÎQÍ

ÑïjeOK«Åã≤# J=ã¨~O° =ÙOk. "åà◊§Ö’ =$+¨}ÏÅ∞ c[HÀâ◊=ÚÖ’H˜ Ñ¨ÓiÎQÍ kQÆHõ
áÈ=_®xH˜ =∞^èºŒ Ö’ ZHõ¯_»~Ú<å J_»∞‰¤ Ωõ x =ÙO_çáÈ=_»"∂≥ , g~°º "åÇ≤ÏHõÅ∞ `«y#O`«
á⁄_»=Ù =ÙO_»Háõ È=@"≥∂ H˘xfl HÍ~°}ÏÅ∞ HÍ=K«∞Û. WÖÏO\˜ J=~À^è•Å∞ U~°Ê_ç#Ñ¨C_»∞
=$+¨}ÏÅ∞ XHõ\ Q˜ Íx, ~Ô O_»∞QÍx Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’<Õ =ÙO_çáÈ=_»"∂≥ , ãïQÍæ c[HÀâ◊=ÚÖ’xH˜
„Ñ¨"tÕ OK«É’ÜÕ∞ ~°O„^èOŒ ^ŒQ~æ̂Æ PyáÈ=_»"∂≥ [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
=$+¨}ÏÅ∞ ~Ô O_»∂ Jã¨Å∞ kQÆ‰Ωõ O_® Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’Ñ¨ÖË LO_çáÈ`Õ ãÖ`å#O HõÅQÆ_®xH˜
`«‰Ωõ ¯= J=HÍâßÅ∞ =ÙO\Ï~Ú. HÍx Ñ¨ÙOã¨`fi« O q+¨Ü∞« =ÚÖ’ Ö’ÑÖ Ug∞ =ÙO_»^∞Œ .
=∞QÆ`#« O =∂=¸Å∞QÍ<Õ =ÙO@∞Ok. J~Ú`Õ c[HÀâ◊=Ú =$+¨}ÏÅ∞ ÖË#O^Œ∞=Å¡
Ñ¨ÓiÎQÍ =Ú_»∞K«∞áÈ~Ú =ÙO@∞Ok. =$+¨}ÏÅ∞ kQÆ∞`«∂ =∂~°Oæ =∞^èºŒ Ö’ PyáÈ~Ú#
"åà◊§Ö’ á⁄uÎHõ_»∞Ñ¨Ù ^ŒQÆæ~° U=∂„`«O ^≥|ƒ `«ye<å „áê}O áÈÜÕ∞@O`« ÉÏ^èŒ
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. c[HÀâ◊=ÚÖ’H˜ kQÆ‰Ωõ O_® =∂~°=æ ∞^èºŒ OÖ’ =$+¨}ÏÅ∞ =ÙO_çáÈ`Õ 10
ãÖ=`«û~åÅ∞ ^•\˜# `«~åfi`« `«=∞ ã¨Ç¨Ï[ â◊H˜Îx HÀÖ’Ê`å~Ú. XHõ =$+¨}=Ú
c[HÀâ◊=ÚÖ’ =ÙO_ç =∞~˘Hõ\ ˜ ÃÑ<· Õ =ÙO_çáÈ`Õ =∂„O HÍ=∞ ™ê=∞~°º÷ O q+¨Ü∞« =ÚÖ’#∂,
ãÖ`å#O HõÅQÆ@O q+¨Ü∞« =ÚÖ’#∂ Z\˜ì ~Ú|ƒOk HõÅ∞QÆ^∞Œ . J~Ú`Õ Jk Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’
Ö’Ñ¨Å HÍ‰õΩO_®, W@∞ c[HÀâ◊=ÚÖ’#∂ HÍ‰õΩO_® =∞^èºŒ ãÎ̈OQÍ á⁄uÎH_õ ∞» Ñ¨Ù ^ŒQ~æÆ Ö° ’
Hõ_∞» Ñ¨ÙÃÑ<· Õ kQÆ‰Ωõ O_® =ÙO_çáÈ`Õ Hˆ #û~ü "åºkèH˜ QÆ∞iHÍ=K«∞Û#∞. W@∞=O\˜ Ñïã≤u÷ x
=ÚO^Õ K«H¯õ k^Œ∞HÌ À=K«∞Û.
=$+¨}ÏÅ∞ =ÙO_»=Åã≤#KÀ@ =ÙO_»#Ñ¨C_»∞ H˘xfl Hˆ ã¨∞Ö’¡ PÑ¨~ˆ +¨<£ KÕã≤ "å\˜x
Ü«∞^è•™ê÷#=ÚÖ’ ÃÑ@ì=K«∞Û. JO`«QÍ ‰õΩ^Œ~H° áõ È`Õ =∂=¸Å∞QÍ =Ù#fl XHõ =$+¨}Ïxfl
=ÙOz ~Ô O_»=k fã≤"Ü Õ ∞« =K«∞Û. XHõ =$+¨}Ïxfl PÑ¨~ˆ +¨<£ KÕã≤ fã≤"Ü
Õ ∞« @=Ú =Å¡
P~ÀQÍºxH˜ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ Z\ì̃ #+ì̈=Ú "å\˜Å^¡ ∞Œ . ™ê^è•~°}=ÚQÍ D PÑ¨~ˆ +¨#∞¡ 2
#∞O_ç 4 ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞û Ñ≤ÅÅ¡ Ö’ KÕÜ∞« @O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ãÔ̈~#· =Ü«∞ã¨∞ûÖ’<Õ
ã¨~<°̊ £ ã¨ÇÏ¨ HÍ~°=Ú á⁄O^Œ@=Ú =∞Ozk.
Éè~í HÎ° ˜ =ic[O =Å# ÉèÏ~°ºH˜ W|ƒO^Œ∞ÖÏ?
Éè~í HÎ° ˜ =ic[O =ÙO>Ë ÉèÏ~°ºH˜ ^•x=Å¡ Z@∞=O\˜ „Ñ¨=∂^Œ=Ú "å\˜Å^¡ ∞Œ . =ic[O
=∞s ÃÑ^ŒÌkQÍ =ÙO>Ë Éèí~°Î ~°ux ã¨„Hõ=∞OQÍ H˘#™êyOK«ÖËHõ ÉèÏ~°ºH˜ JãÖ`«$Ñ≤Î
HõeyOK«=K«∞Û. =ic[O =Å¡ Ñ¨Ù@ìÉ’ÜÕ∞ Ñ≤ÅÅ¡ H˜ Z@∞=O\˜ J#~°O÷ HõÅQÆ^∞Œ . =ic[O
PÑ¨~ˆ +¨<£ KÕ~ÚOK«∞‰õΩ#fl 2 "å~åÅÖ’ ~°uÖ’ áêÖÁæ#=K«∞Û.
40
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 41
PÑ¨~ˆ +¨<£ ÖË‰Ωõ O_® ã¨∂k"Õã≤ ã≤~O° l ^•fi~å =ic[OÖ’x h~°∞ fã¨"¿Õ ã Ñ¨ûúŒ
=Å¡ Ñ¶e¨ `«O ÖË^∞Œ . JÖÏ h~°∞ fã≤"ãÕ <≤ å uiy =ic[O `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. ÃÑQ· Í JÖÏ
KÕÜ∞« _»O=Å¡ ÃãÑ≤Hì ± HÍ=_»O, c[HÀâ◊=ÚÖ’ p=Ú KÕ~_° O» , [fi~°O ~å=_»O =ÙO@∞Ok.
JO^Œ∞KÕ`« =ic[=Ú U~°Ê_ç#Ñ¨C_»∞ PÑ¨~ˆ +¨<£ ÖË‰Ωõ O_® #Ü«∞O KÕ™êÎ=∞x K≥¿ÑÊ <å@∞
_®Hõ~ì ¡° KÕuÖ’Ñ¨_@ » O „Ñ¨=∂^ŒH~õ O° .
c~å˚Å∞ ™êy=ÙO_»@O Jã¨=∞~°`÷ å?
J[Üü∞H˜ JO[x`À q"åÇ¨ÏO xâ◊ÛÜ«∞O J~ÚáÈ~ÚOk. ÃÑo§ J<ÕÑÊ¨ \˜H˜ WO\’¡
"åà◊§O^ŒiH˜ ZO`À L`åûÇ¨ÏOQÍ =ÙO>Ë J[Üü∞Ö’ =∂„`«O Ç¨ïëê~°∞ U HÀâß<å
Hõ#|_»@OÖË^∞Œ . ÃÑQ· Í JO`«∞ÖËx PO^Àà◊# J`«x =ÚYOÖ’ Hõ#|_»∞`ÀOk. ^•xH˜
WOˆHg∞ HÍ~°}O HÍ^Œ∞. D =∞^èŒº J#∞HÀ‰õΩO_® `«# c~å˚Å∞ ™êyáÈ~Ú#@∞¡
QÆ=∞xOK«_"» ∞Õ . =∂=¸Å∞QÍ c~å˚Å∞ QÆ\ Qì˜ Í XHõ LO_»QÍ LO\ÏÜ«∞h, JÖÏHÍ‰õΩO_®
c[HÀâ◊=Ú „HÕ^ŒH™˜ êy JO^Œ∞Ö’ =$+¨}ÏÅ∞ ~Ô O_»∂ ã¨Ê+ì̈OQÍ Hõ#|_»∞`«∂ =ÙO>Ë
HÍ=∞™ê=∞~°÷ºO `«‰õΩ¯= „HÕ^Œ [=∞Hõ@ì=Åã≤ LO@∞O^Œx Z=~À K≥Ñ≤Ê# =∂@Å∞
PO^Àà◊# HõeyOKå~Ú. W@∞=O@Ñ¨C_»∞ `å#∞ ÃÑo§ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl ÉèÏ~°ºx ã¨∞YÃÑ@ìÖ#Ë #fl
J#∞=∂#O HõeyOk. ÃÑo¡ ^ŒQÆæ~° Ñ¨_»∞`À#fl H˘kÌ P J#∞=∂#O J`«xH˜
x„^ŒÑ@¨ xì =fiÖË^∞Œ . J#flO u#x=fiÖË^∞Œ . J`«x Ñïã≤u÷ x K«∂z J`«x `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞
JÜ≥∂=∞Ü«∞ã≤u÷ Ö’ Ñ¨_áç ÈÜ«∂~°∞.
J[Üü∞Ö’ Hõey# PÖ’K«# J~°~÷ Ç° Ï≤ `«O. Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO „HÕ^Œ =ÙO_Õ c[HÀâ◊OÖ’
~Ô O_»∞ c~å˚Å∞ LO\Ï~Ú. g\˜<Õ =$+¨}ÏÅx JO\Ï~°∞. c[HÀâßxH˜QÍx, JO^Œ∞Ö’
=ÙO_Õ c~å˚ÅH˜QÍx H˘xfl „Ñ¨`ºÕ Hõ`Å« ∞ =Ù<åfl~Ú. c[HÀâ◊O c~å˚Å∞ ~Ô O_»∞ "Õ~∞° "Õ~∞° QÍ
H˘xfl HõO_»~åÅ #~åÅ P^è•~°O`À „"ÕÖÏ_ç =ÙO\Ï~Ú. c~å˚Å`À =Ú_çÑ¨_ç=Ù#fl
HõO_»~åÅH˜ ™êˆQâ◊HÎ̃ – =Ú_»∞K«∞‰õΩ<Õ â◊HÎ̃ =ÙO\Ï~Ú. J^Õ q^èOŒ QÍ, ãÖzÖÏQÍ =ÙO_Õ
c[HÀâ◊ x~å‡#O ‰õÄ_® „Ñ¨`ÕºHõ`« Hõeæ =ÙO@∞Ok. D HõO_»~åxH˜ =Ú_»∞K«∞‰õΩ<Õ
QÆ∞#O, ™êˆQQÆ∞}O L<åfl~Ú. =∂=¸ÅÑ¨C_»∞, K«e Z‰õΩ¯=QÍ =Ù#flÑ¨C_»∞ D HõO_»~O°
ÉÏQÍ =Ú_»∞K«∞‰õΩxáÈ`«∞Ok. WÖÏ =Ú_»∞K«∞‰õΩáÈ~Ú#Ñ¨C_»∞ c[HÀâ◊O XHõ z#fl
=ÙO_»ÖÏQÍ J~ÚáÈ`«∞Ok. J~Ú`Õ |Ü«∞@ "å`å=~°}O "Õ_Qç Í =Ù#flÑ¨C_»∞, XO\’¡
"Õ_ç Z‰õΩ¯= J~Ú#Ñ¨C_»∞ c[HÀâßxH˜ ãÖ|OkèOz# HõO_»~O° ™êyáÈ`«∞Ok. ^•x`À
JO^Œ∞Ö’x =$+¨}ÏÅ∞ ‰õÄ_® „HÕkH˜ kQÆ∞`å~Ú. WÖÏ „HÕkH˜ kQÆ_®xH˜ HÍ~°}O
=$+¨}ÏÅ∞ |~°∞=ÙQÍ =ÙO_»@"Õ∞.uiy c[HÀâ◊O =Ú_»∞K«∞HÀQÍ<Õ Jq ÃÑH· ˜ <≥@|ì _»`å~Ú.
41
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 42
Z~Ú~ü HõO_ç+#¨ ∞¤QÍ Ñ¨xKÕ¿ã c[HÀâ◊O

=$+¨}ÏÅ∞ ã¨„Hõ=∞OQÍ Ñ¨xKÕÜ«∂ÅO>Ë XHõ xs‚`« "Õ_ç =∂„`«"Õ∞ =ÙO_®e.
=$+¨}ÏÅH˜ "Õ_ç Z‰õΩ¯=QÍ LO>Ë g~°ºHõ}ÏÅ L`«ÊuÎ `«yáæ È`«∞Ok. =$+¨}ÏÅH˜ "Õ_ç
Z‰õΩ¯"≥#· ^Œx JxÑ≤OK«QÍ<Õ c[HÀâ◊O ™êQÆ∞`«∞Ok. c[HÀâ◊O ™êQÆ_O» =Å¡ =$+¨}ÏÅ∞
K«Å¡|_»`å~Ú. ãÖÜ≥∂QÆO KÕã≤#Ñ¨C_»∞ XO\’¡ "Õ_ç ÃÑ~°QÆ@O =Å¡ HÍ"≥∂„^ÕHõO
Hõey#Ñ¨C_»∞ "Õ_Ñç Ù¨ @ì_O» =Å¡, [fi~°O =zÛ#Ñ¨C_»∞, |Ü«∞@ ZO_» Z‰õΩ¯= =Ù#flÑ¨C_»∞
â◊s~°OÖ’ "Õ_ç Z‰õΩ¯==_»O =Å¡ =$+¨}ÏÅ∞ ‰õÄ_® "Õ_ç Z‰õΩ¯`å~Ú.
"Õ_ç ZH˜¯# =$+¨}ÏÅ∞ K«Å|¡ _»\ÏxH˜ c[HÀâ◊O ™êQÆ∞`«∞Ok. |~°∞=Ù =ÙO_»@O
=Å¡ =$+¨}ÏÅ∞ ‰õÄ_® c[HÀâßxH˜ J_»∞QÆ∞ÉèÏQÆO =~°‰Ωõ ™êy K«H¯õ QÍ K«Å|¡ _»`å~Ú.
WÖÏ K«Å|¡ _»=Åã≤# J=ã¨~O° ÖË#Ñ¨C_»∞ c[HÀâ◊=Ú =Ú_»∞K«∞‰õΩáÈ~Ú =$+¨}ÏÅH˜
`«y# "Õ_xç Hõey™êÎ~Ú. D ~°HOõ QÍ =$+¨}ÏÅH˜ `«y# K«Å^¡ <Œ åxfl, "Õ_xç HõeyOK«_®xH˜
c[HÀâ◊O ^•x x~å‡}=Ú Z~Ú~ü HõO_ç+<¨ Q£ Í Ñ¨xKÕ™êÎ~Ú. J~Ú`Õ c[HÀâ◊O ZO^Œ∞‰õΩ
™êQÆ∞`«∞O^À, =Ú_»∞K«∞‰õΩx =ÙO@∞O^À `≥eÜ«∞Hõ c[HÀâ◊O ™êy L#flÑ¨C_»∞ K«∂K«∞‰õΩx
JO^Œ∞Ö’ =$+¨}ÏÅ∞ HÕkH˜ *Ïi#@∞¡ ÉèÏqOz `«=∞ˆH^À #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`« L#fl@∂¡,
^•OÑ¨`º« rq`åxH˜ Ñ¨xH˜~å=∞x ÉèÏq™êÎ~∞° .
WÖÏO\˜ á⁄~°áê@∞ Jaè„áêÜ«∞O HõÅ"å~°∞ H˘O^Œ~∞° LO>Ë, c[HÀâß<Õfl =¸„`«HÀâ◊O
J#∞‰õΩx JO^Œ∞Ö’<Õ =¸„`«O xÅ∞= LO@∞O^Œx =∞iH˘O^Œ~°∞ J#∞‰õΩO\Ï~°∞.
JO`ÕHÍ^Œ∞ =$+¨}ÏÅ<Õ =¸„`«ÑO≤ _®Å∞QÍ ÉèÏq™êÎ~∞° . "åà◊§H˜ =¸„`«ÑO≤ _®ÅH˜ =$+¨}ÏÅH˜
`Õ_®ÜÕ∞ `≥b^Œ∞. =$+¨}ÏÅ∞ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO „HÕ^Œ LO_Õ c[HÀâ◊=ÚÖ’ =ÙO>Ë
=¸„`«Ñ≤O_®Å∞ Hõ_»∞Ñ¨ÙÖ’ =ÙO\Ï~Ú. =¸„`«HÀâ◊=Ú ‰õÄ_® á⁄uÎ Hõ_»∞Ñ¨ÙÖ’Ñë
ÉèÏQÆ=ÚÖ’ =ÙO@∞Ok. c[HÀâ◊OÖ’ =¸„`«O =ÙO_»^∞Œ .
c~å˚Å∞ – ~°u ™ê=∞~°º÷ O
c~°=˚ ÚÅ∞ H˘O^ŒiH˜ H˘kÌQÍ ÃÑ^ŒqÌ QÍ#∞, =∞iH˘O^ŒiH˜ H˘kÌQÍ z#flqQÍ =ÙO_»@O
ã¨ÇÏ¨ ["Õ∞. J~Ú`Õ c~å˚Å∞ z#flqQÍ =ÙO_»ÅO =Å# ãÖÜ≥∂QÆâH◊ Î˜ `«‰Ωõ ¯=QÍ =ÙO_»@=¸,
ÃÑ^ŒqÌ QÍ =ÙO>Ë ãÖÜ≥∂QÆâH◊ Î̃ Z‰õΩ¯=QÍ =ÙO_»@=¸ [~°Q^Æ ∞Œ . ãÖÜ≥∂QÆ â◊HÎ̃ K«H¯õ QÍ
=ÙO_»@=∞<Õk P =ºHÎ̃H˜ =ÙO_Õ =∞Oz P~ÀQÆºO |\ì̃ J`«xÖ’ L`«ÊuÎ JÜÕ∞º Ñ¨Ù~°∞+¨
ÃãH±û Ç¨~À‡<£Å |\ì̃ P^è•~°Ñ_¨ ∞» O@∞Ok. c~å˚Å∞ ÃÑ^ŒqÌ QÍ =Ù#flO`« =∂„`å# Z‰õΩ¯=
"≥∂`å^Œ∞Ö’ Ç¨~À‡#¡ =Ù`«ÊuÎ =ÙO_»^∞Œ . H˘O^ŒiÖ’ c~å˚Å∞ ÖÏ=ÙQÍ =ÙO_»@O [iy`Õ
Jq =ic[OQÍ `«Ü∂« ~°=_»O ‰õÄ_® [~°Q=Æ K«∞Û.
42
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 43
=ic[O – ãÖ`å#O
=ic[O =Ù<åfl ãÖ`å#O HõÅ∞æ`∞« Ok. ZO`ÀHÍÅO #∞Oz =Ù#fl "åiÖ’ H˘O^ŒiH˜
^•x =uÎ_ç =Å¡ g~°ºHõ}ÏÅ∞ L`«ÊuÎ ^≥|ƒux ãÖ`å# ™êÑ¶Å¨ º`« ÖË‰Ωõ O_® áÈ=K«∞Û.
"ÕiHÀã≤Öò
Wk ™ê^è•~°}OQÍ c[HÀâßxH˜ Z_»=∞ ÉèÏQÍ# =ã¨∞ÎOk. Wk =zÛ#"å~°∞
c[HÀâßxfl "Õà§◊ `À <˘H˜¯ K«∂z#@¡~Ú`Õ c[HÀâ◊=Ú Ö’Ñ¨Å ã¨#flx "å#áê=ÚÅ =Öˇ
JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. WÖÏ JxÑ≤OK«\ÏxH˜ HÍ~°}O c[HÀâ◊O Ö’Ñ¨Å =Ù#fl ~°H<Îõ åàÏÅ∞ L|ƒ_»"∞Õ .
"ÕiHÀã≤Öò JO>Ë c[HÀâßÅ K«~‡° OÃÑ#· Hõ#|_Õ ~°H<Îõ åàÏÅ∞ =∂„`«OHÍ^Œ∞.
ZÑ≤_ç_çq∞\˜ãπ
=$+¨}=Ú ÃÑ#· ÉÁ_çÑQ≤ Í LO_Õ ^•xH˜ ZÑ≤__ç qç ∞\˜ãπ Jx ¿Ñ~°∞. QÆ<iÕ Ü«∂,
ÃÑ¶·ÖËiÜ«∂, HõΔÜ«∞, aHÀÖˇ· „H˜=ÚÅ =Å¡ "åÑ¨Ù HõÅ∞æ`«∞Ok. g\˜H˜ ã¨~°~Ú# zH˜`«û
KÕ~ÚOK«∞HÀHõáÈ`Õ g~°º "åÇ≤ÏHõÅ∞ =¸ã¨∞‰õΩáÈ~Ú =O^è`Œ fi« O HõÅ∞æ`∞« Ok.
ÃÇÏiflÜ«∂
Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’#∞Oz „¿ÑQÆ∞Å∞ XHõ „Ñ¨`ºÕ Hõ =∂~°Oæ ^•fi~å c[HÀâ◊OÖ’H˜ „Ñ¨"tÕ OK«_®xfl
ÃÇÏiflÜ«∂ JO\Ï~°∞. ™ê^è•~°}OQÍ Ñ¨_∞» ‰õΩ#flÑ¨C_»∞ r~°H‚ Àâ◊O „¿ÑQÆ "≥∞e¡QÍ Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’H˜
*ÏiáÈ~Ú c[HÀâ◊O =∂=¸Å∞ ÃãA · Ö’H˜ =KÕÛã¨∞OÎ k. W@∞=O\˜ c[HÀâ◊O "åÑ¨Ù
Hõey#Ñ¨C_»∞ "≥O@<Õ _®Hõ~ì ∞° ‰õΩ K«∂Ñ≤Oz PÑ¨~ˆ +¨<£ KÕ~ÚOK«∞HÀ"åe.
@∂º=∞~üû
@∂º=∞~üû =Å¡ ‰õÄ_® c~å˚Å"åÑ¨Ù HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. >ˇ~\° ’=∂, Ããq∞<À=∂ J<Õ
Hõ}∞`«∞Å∞ =$+¨}ÏÅÖ’ „áê~°OÉèOí J=Ù`å~Ú. W"Õ HÍº#û~üH˜ ãÖ|OkèOz# @∂º=∞~üû,
g\˜H˜ `«y# zH˜`û« "≥O@<Õ KÕ~ÚOK«∞HÀ"åe.
™ê^è•~°}OQÍ ‰õÄ_® c~å˚ÅH˜ "åÑ¨Ù =zÛ ÉÏ^èŒ HõÅ∞QÆ∞`«∞<åfl ã≤Q∞Æ `æ À K≥ÑÊ¨ ‰õΩO_®
^•z ÃÑ_»`å~°∞. _®Hõ~ì ∞° H˜ K«∂Ñ≤Oz ã¨~Ô #· zH˜`û« =ÚO^Õ KÕ~ÚOK«∞‰õΩO>Ë ã¨∞Y=∞Ü«∞"≥∞#ÿ
^•OÑ¨`º« rq`åxfl QÆ_Ñ» =¨ K«∞Û.
43
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 44
=HΔÀ*ÏÅ∞
=HΔÀ*ÏÖ’¡x qâıëêÅ∞
Jk Pk"å~°O ™êÜ«∞O„`«O. qâßYÑ¨@}ì O cKü ZO`À HõàH◊ àõ Ö◊ Ï_»∞`«∂ =ÙOk.
ZO^Œ~À Ü«Ú=f Ü«Ú=‰õΩÅ∞ XO\iQÍ<À, [O@QÍ<À J@∞–W@∂ u~°∞QÆ∞`«∂ ZO`À
P#Okã¨∞<Î åfl~°∞. JÅÅ∞ÖÏQÍ LÖÏ¡ãO¨ QÍ QÆÅQÆÅÖÏ_»∞`«∂ Hõ|∞~°∞¡ K≥ÑC¨ ‰õΩO@∞<åfl~°∞.
gi =∞^èºŒ <Õ =Ù<åfl_»∞ ~åOÉÏ|∞ ‰õÄ_®– HÍh XO@iQÍ, J~Ú<å J`«x =∞#ã¨∞û
LÖÏ¡ãO¨ QÍ L~°HÖõ ãË ∂¨ <Î Õ =ÙOk. Z<Àfl fÜ«∞x TÇ¨ÏÅ∞ J`«x =∞kÖ’ "≥∞^Œ∞Å∞`«∂
=Ù<åfl~Ú. =ÚYºOQÍ JHõ¯_» "å`å=~°}O J`«xfl ZO`À PHõi¬™ÈÎOk. P PHõi¬OKÕk
ã¨=Ú„^ŒOÖ’x JÅÅO\Ï~å? HÍ<Õ HÍ^Œ∞. #= Ü«∞=fi# ã¨∞O^Œs=∞}∞Å =HΔÀ*ÏÅ
™œO^Œ~º° O. ™œO^Œ~åº^è#Œ Ö’ ~åOÉÏ|∞ Hõà√◊ § =HΔÀ*ÏÅÃÑ#· =ÙO>Ë =∞~˘Hõ „Ñ¨H¯õ Ñ¨ãá≤ êÅ
áêÅHÀãÖ J=∞‡ ~˘=Ú‡ÅÃÑ· KÕ~Ú"Õã≤ `«_∞» =Ú`ÀOk. =HΔÀ*ÏÅ ~°ÇÏ¨ ã¨ºO Uq∞\˜?
=HΔÀ*ÏÅ∞ Ñ¨Ù@∞ìHõ`À<Õ „ã‘Î Ñ¨Ù~°∞+¨μe^ŒÌiH© LO\Ï~Ú. HÍx Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ Wq
ÃÑ~°Q‰Æ Ωõ O_® =ÙO_çáÈ`å~Ú. HÍx „ã‘ÅÎ Ö’ =Ü«∞ã¨∞û ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl H˘nÌ qq^èŒ ^ŒâÅ◊ Ö’
D =HΔÀ*ÏÅ Ñï=∂}O |~°∞=Ù ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO\Ï~Ú. ~°[ã¨fiÅ HÍHõ=ÚO^Œ∞ z#flqQÍ
=ÙO_ç, ~°[ã¨fiÅ J~Ú# `«~åfi`« [#<ÕO„kÜ«∂Å qHÍãÖ`Àáê@∞ =HΔÀ*ÏÅ∞ ‰õÄ_»
ãÖÑ¨Ó~°‚ ~°∂áêxfl á⁄O^Œ∞`å~Ú. „ã‘Î QÆ~ƒ° =ù uQÍ =Ù#flÑ¨C_»∞, a_»‰¤ Ωõ áêÅ∞ WKÕÛ@Ñ¨C_»∞
„Ñ¨`ºÕ HõOQÍ =HΔÀ*ÏÅ Ñï=∂}O ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. =$^•úÑº¨ O ã¨g∞Ñ≤ã∞¨ #Î fl H˘nÌ H©}Δ O˜ K«_O»
"≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ_»`å~Ú.
ã¨<÷ åÅ „áê=ÚYºO
=HΔÀ*ÏÅg∞^Œ HÍãÎ̈ Z`«∞QÎ Í, ÉÁ_çÑQ≤ Í Hõ#|_Õ "å\˜x K«#∞"≥Ú#Å∞ JO\Ï~°∞.
~°uÖ’ Éè~í Î° D ÉÁ_çÑx≤ U =∂„`«O =∞$^Œ∞=ÙQÍ xq∞i<å, „"Õà§◊ `À =∞$^Œ∞=ÙQÍ <˘H˜¯<å
„ã‘HÎ ˜ ZO`À HÍ"≥∂„^ÕHOõ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. â◊s~°=∞O`å HÍ"≥∂„^ÕHOõ `À [Å^Œiã¨∞OÎ k. P
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =HΔÀ*ÏÅ∞ aQÆ∞=ÙQÍ J=_»"∞Õ HÍ‰õΩO_® K«#∞"≥Ú#Å ÃãA · ‰õÄ_® HÍãÎ̈
44
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 45
ÃÑiy xQÆ_á» ⁄_çz#@∞¡QÍ J=Ù`«∞Ok. nxHõO`«\H˜ © HÍ~°}O Ju ã¨fiÅÊ ã¨Ê~°≈H˜ ã¨ÊOkOKÕ

<å_ô Ü«∞O„`åOQÆO =ÙO_»@O. ^•xH˜ `«y# q^èOŒ QÍ HõO_»~° ãÖHÀK«O HõeQˆ ã¨∞xfl`«"∞≥ #ÿ
HõO_»~åÅ∞ ‰õÄ_® P ÉÁ_çÑÖ≤ ’ =ÙO_»@"Õ∞. =∂=¸Å∞QÍ D ÉÁ_çÑ≤ z#flkQÍ =ÙO@∞Ok.
WO^Œ∞Ö’<Õ áêÅ∞ "≥Å∞=_»\ÏxH˜ 15 #∞Oz 20 ~°O„^è•Å∞ =ÙO\Ï~Ú. =HΔÀ*ÏÅÃÑ#·
K«#∞"≥Ú#Å∞ K«∞@∂ì`å XHõ JOQÆ∞à◊O "Õ∞~° ÖË`« QÆ∞ÖÏc ~°OQÆ∞Ö’ QÆ∞O„_»OQÍ =ÙO@∞Ok.
D ~°HOõ QÍ Hõ#ºÖ’<Õ LO@∞Ok. „ã‘Î QÆ~ƒ° =ù u J~Ú# ~Ô O_»∞ <≥ÅÅ∞ QÆ_Kç ãÕ i¨ H˜ D
ÖË`« QÆ∞ÖÏa~°OQÆ∞ áÈ~Ú, L^•~°OQÆ∞ ~å=_»"∂≥ , #Å¡\ ˜ ~°OQÆ∞ á⁄O^Œ_"» ∂≥ [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
XHõ™êi „ã‘Î QÆ~ƒ° =ù u J~Ú# `«~∞° "å`« u~°y ZÑ¨Ê\˜H© Ñ¨Ó~°fiO ~°OQÆ∞ ~å^Œ∞.
J~°÷ QÀàÏHÍ~°OÖ’ =ÙO_Õ =HΔÀ*ÏÅ K«~‡° O „HÕ^Œ „H˘=Ùfi`À U~°Ê_ç# á⁄~° =ÙO@∞Ok.
D „H˘=Ùfi á⁄~°=Å¡ =HΔÀ*ÏÅ∞ XHõ Ñ¨ûúŒ Ö’ QÆ∞O„_»OQÍ, #∞#flQÍ =ÙO\Ï~Ú. nxH˜
J_»∞QÆ∞# „^•HõΔ QÆ∞`«∞ÅÎ =Öˇ áêÅ∞ `«Ü∂« ~°∞ KÕ¿ã QÍ¡O_»∞ÖÏ~ü \˜+Ø¨ º LO@∞Ok. qq^èŒ
„QÆO^ä∞Œ Ö’¡ `«Ü∂« ~°~Ú# áêÅ∞, XHõ QÆk#∞O_ç =∞~˘Hõ QÆkH˜ ãÖ|O^èOŒ Hõey=ÙO_Õ
Q˘\ÏìÅ ^•fi~å K«#∞"≥Ú#Å ^ŒQiæÆ H˜ KÕ~∞° `å~Ú. W@∞=O\˜ áêÅ"åÇ≤ÏHõ Q˘\ÏìÅ∞ 15
#∞Oz 20 =ÙO\Ï~Ú. D áêÅ"åÇ≤ÏHõ Q˘\ÏìÅ∞ K«#∞"≥Ú#ÅH˜ ^ŒQ~æÆ Ö° ’ Laƒ áêÅH˜
i[~åfiÜ«∞~üÖÏQÍ Ñ¨xKÕ™êÎ~Ú. a_»¤ áêÅ∞ `åQÆ\ÏxH˜ „Ñ¨Ü∞« uflOK«QÍ<Õ Wq ãÖHÀzOz
áêÅ#∞ |Ü«∞@‰õΩ <≥@∞ì`å~Ú. áêÅ∞ `«Ü∂« ~°∞KÕ¿ã QÆ^∞Œ ÅÖ’x „Ñ¨`ºÕ Hõ \˜+Ø¨ ºÅ #∞O_ç
áêÅ∞ T~°∞`«∂ =ÙO\Ï~Ú. =HΔÀ*ÏÅ∞ *ÏiáÈ~ÚÑ¨_çáÈ‰õΩO_® K«~°‡=Ú QÆ∞O_®
Ö’Ñë=~°‰Ωõ ã¨#fl\˜ <å~°=O\˜ ^•~åÅ∞ ÖÏyÃÑ\˜ì =ÙOK«∞`å~Ú. =HΔÀ*ÏÅ∞ Ö’Ñ¨Å‰õÄ_»
„H˘=Ùfi =ÙO_ç =HΔÀ*ÏÅH˜ `«y# PHÍ~åxfl Hõeyã¨∞OÎ k. W^ŒO`å KåÖÏ ã¨∞xfl`«"∞≥ #ÿ
x~å‡}O.
=HΔÀ*ÏÅ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅÖ’ Ç¨~À‡#¡ áê„`«
„ã‘Î Ñ¨Ù+¨Ê=u JÜÕ∞º ã¨=∞Ü«∂xH˜ =HΔÀ*ÏÅ∞ Ñï=∂}=Ú ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú. JO^Œ∞‰õΩ
P"≥∞Ö’ `«Ü∂« ~°Ü∞Õ º D„™Èì[<£ Ç¨~À‡<£ HÍ~°}=Ú. J~Ú`Õ XHõ¯ D„™Èì[<£ Ç¨~À‡#∞
=∂„`«"∞Õ HÍ‰õΩO_® „á⁄[ã≤~ì À<£ Ç¨~À‡#∞ ‰õÄ_® Hõeã≤#@¡~Ú`Õ WOHÍ Z‰õΩ¯= Ñ¶e¨ `«O
Hõ#|_»∞`«∞Ok. D ÃãH±û Ç¨~À‡#¡`Àáê@∞ ^ä≥·~å~Ú_£ Ç¨~À‡#∞ ‰õÄ_® =HΔÀ*ÏÅ
ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ‰õΩ J=ã¨~=° Ú =ÙOk. ^ä~·≥ å~Ú_£ Ç¨~À‡#∞ Ö’Ñ¨=Ú L#flKÀ@¡, =HΔÀ*ÏÅ
ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅÖ’ ‰õÄ_® Ö’Ñ¨=Ú Hõ#|_»∞`«∂ =ÙO@∞Ok. J^Õ q^è=Œ ÚQÍ Ñ≤@∂º@s
„QÆOkè #∞Oz "≥Å∞=_Õ Ç¨~À‡#∞ XHõ\ ˜ JO_®â◊Ü∂« Å#∞ K≥`· #« ºÑ¨~z° , D„™Èì[<£,
„á⁄[ã≤~ì å<£ Ç¨~À‡#¡ L`«ÊuÎH˜ `À_»Ê_»∞`«∞Ok. Ñ≤@∂º@s Ç¨~À‡#∞ `«y# q^è=Œ ÚQÍ
L`«ÊuÎ HÍHõáÈ`Õ Ñ¨~ÀHõ=Δ ÚQÍ =HΔÀ*ÏÅ =$kúH˜ `À_»Ê_»‰Ωõ O_® J=Ù`«∞Ok.
45
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 46
„ã‘Î QÆ~ƒ° =ù uQÍ =Ù#flÑ¨C_»∞ =HΔÀ*ÏÅ∞ =∞iO`« ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú. nxH˜ HÍ~°}=Ú „ã‘Î
QÆ~°ƒù=uQÍ L#flÑ¨C_»∞ QÆ~°ƒùHÀâ◊OÖ’ =ÙO_Õ =∂Ü«∞ #∞O_ç =HΔÀ*ÏÅ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅH˜
HÍ=Åã≤# Ç¨~À‡#∞Å∞ `«Ü∂« ~°∞ J=_»"∞Õ .
áêÅ L`«ÊuÎ ZÖÏ [~°∞QÆ∞`«∞Ok?
=HΔÀ*ÏÅ#∞Oz áêÅ∞ `«Ü∂« ~°∞ J=_®xH˜ Ç¨~À‡#∞Å∞ =ÚYº HÍ~°}=∂? <å_ô
=∞O_»ÅO Ü≥ÚHõ¯ „Ñ¨ÉÏè ==∂? a_»¤ Ñ¨Ù@ìQÍ<Õ áêÅ∞ ZÖÏ `«Ü∂« ~“`å~Ú? a_»Å¤ ∞
HõÅQÆx „ã‘ÅÎ Ö’ áêÅ∞ ZO^Œ∞‰õΩ `«Ü∂« ~° J=fi=Ù? g\˜ QÆ∞iOz `≥Å∞ûHÀ=_®xH˜ qâı+O¨ QÍ
Ñïâ’^è#Œ Å∞ [iQÍ~Ú. =ÚYºOQÍ áêÅ∞ `«Ü∂« ~°∞ HÍ=_®xH˜ HÍ#∞Ê‰õΩ =ÚO^Œ∂,
HÍ#∞ÊH˜ `«~∞° "å`« „ã‘ÅÎ Ö’ Ç¨~À‡<£Å q+¨Ü∞« OÖ’ =KÕÛ ÃÇÏK«∞Û `«Q∞Æ Åæ ∂, a_»¤ áêÅ∞
„`åQÆ_®xH˜ „Ñ¨Ü«∞uflOz#Ñ¨Ù_»∞ HõeˆQ iÃÑ¶¡H±û Ü«∂HõΔ<£ =ÚYº"≥∞ÿ#=x `ÕeOk. „ã‘Î
QÆ~°ƒù=uQÍ =Ù#flÑ¨Ù_»∞ â◊s~°OÖ’ ÃÇÏK«∞ÛQÍ `«Ü«∂~°ÜÕ∞º D„™Èì[<£, „á⁄[ã≤ì~å<£
=∂Ü«∞#∞Oz `«Ü∂« ~°Ü∞Õ º Ç¨~À‡<£Å „Ñ¨ÉÏè ==Ú =Å# =HΔÀ*ÏÖ’¡x áêÅ∞ `«Ü∂« ~°∞
KÕ¿ã QÍ¡O_»∞ q™êÎ~O° QÍ =$kú K≥Ok a_»¤ ~ÚOHÍ Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ =ÙO_»QÍ<Õ áêÅ L`«ÊuÎ
KÕÜ∞« _»O „áê~°Oaè™êÎ~Ú. HÍx HÍ#∞Ê J~Ú# `«~åfi`« a_»¤ `«e¡ ~˘=∞‡ Ñ¨@∞ì‰Ωõ x áêÅ∞
`åQÆ_®xH˜ „Ñ¨Ü∞« uflOK«QÍ<Õ iÃÑH¡¶ û± Ü«∂Hõ<Δ £ =zÛ Ñ≤@∂º@s „QÆOkè #∞Oz Ñ≤\’ã≤<£
Ç¨~À‡<£ q_»∞^ŒÅ J=Ù`«∞Ok. D Ç¨~À‡<£ áêÅ∞ q_»∞^ŒÅÜÕ∞@∞¡ KÕÜ∞« _»"∞Õ HÍ‰õΩO_®,
áêÅ∞ `«Ü∂« ~°∞KÕ¿ã \˜+Ø¨ º@x ‰õÄ_® Ñ¨xH˜ Ñ¨ÙiH˘Å∞Ê`«∞Ok. HÍ#∞Ê J~Ú# `«~åfi`«
JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ ÃÇÏK«∞Û "≥∂`å^Œ∞Ö’ =Ù#fl D„™Èì[<£ Ç¨~À‡<£ JHõ™ê‡`«∞QÎ Í `«yáæ È=_»O
=Å¡ ‰õÄ_® áêÅ∞ q_»∞^ŒÅg∞^Œ HõO„\’Öò ã¨_e» áÈ`«∞O^Œx ‰õÄ_® XHõ Jaè„áêÜ«∞=ÚOk.
áêÅ L`«ÊuÎH˜ ^ä~·≥ å~Ú_£ „QÆOkä #∞Oz, Z„_ç#Öò HÍÔ~Hì û± #∞Oz q_»∞^ŒÅÜÕ∞º Ç¨~À‡<£Å∞
‰õÄ_® `À_»Ê_»`å~Ú. Uk U"≥∞ÿ<å a_»¤ áêÅ∞ `åQÆ_®xH˜ „Ñ¨Ü«∞uflOz#Ñ¨C_»ÖÏ¡
K«#∞"≥Ú#ÅÖ’ =ÙO_Õ #~åÅÖ’ HõeQˆ iÃÑH¡¶ û± Ü«∂Hõ<Δ £ áêÅ L`«ÊuÎH˜ ZO`À =ÚYºO
Jx `ÕeOk. a_»¤ áêÅ∞ „`åQÆ‰Ωõ O_® =∂x"Õ¿ãÎ iÃÑH¡¶ û± Ü«∂Hõ<Δ £ ÖËHõ áêÅ L`«ÊuÎ H˘kÌ
k<åÅÖ’ PyáÈ`«∞Ok. =HΔÀ*ÏÅ Ñï=∂}ÏxH˜ áêÅ∞ Z‰õΩ¯= `«Ü«∂~°=_®xH˜
ãÖ|O^è=Œ ÚÖË^∞Œ . áêÅ∞ Z‰õΩ¯= `«Ü∂« ~°=_®xH˜ =HΔÀ*ÏÅÖ’ =ÙO_Õ áêÅ∞ L`«ÊuÎ
KÕ¿ã QÍ¡O_»Å∞ ãÖYº, Ç¨~À‡<£Å „Ñ¨ÉÏè ==Ú, `«e¡ fã¨∞‰õΩ<Õ PÇ¨~°=Ú, q„âßOu g∞^Œ
P^è•~°Ñ_¨ ç =ÙO@∞Ok.
=HΔÀ*ÏÅ Ñï=∂}O – áêÅ L`«ÊuÎ
=HΔÀ*ÏÅ Ñï=∂}O |\˜ì a_»‰¤ Ωõ áêÅ∞ LO_»@=Ú, LO_»Háõ È=_»=∞O@∂ [~°Q^Æ ∞Œ .
=HΔÀ*ÏÅÖ’ =ÙO_Õ áêÅ#∞ L`«ÊuÎ KÕ¿ã „QÆO^ä∞Œ Åx |\˜ì áêÅ L`«ÊuÎ =ÙO@∞Ok. ÃÑ^ŒÌ
46
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 47
ÃÑ^ŒÌ =HΔÀ*ÏÅ∞ =ÙO_ç ‰õÄ_® a_»‰¤ Ωõ „`åQÆ_®xH˜ áêÅ∞ ãïáÈx „ã‘ÅÎ ∞ ZO^Œ~À =Ù<åfl~°∞.
JÖÏˆQ =HΔÀ*ÏÅ∞ `«‰Ωõ ¯= Ñï=∂}OÖ’ =Ù<åfl a_»‰¤ Ωõ ãïÑ¨_∞» áêÅ∞ WKÕÛ „ã‘ÅÎ ∂
=Ù<åfl~°∞.
„ã‘HÎ ˜ „Ñ¨ã=¨ "≥∞#ÿ `«~åfi`« áêÅ∞ ÖËHáõ È`Õ =HΔÀ*ÏÅ∞ ZO_çáÈ`åÜ«∞x H˘O^Œ~#° ∞
‰õΩO\Ï~°∞.
H˘O^Œ~°∞ `«Å∞¡ÅH˜ „Ñ¨ã¨=O J~Ú#Ñ¨Ê\˜H© áêÅ∞ Ñ¨_»@=∞O@∂ [~°QÆ^Œ∞.
JO`«=∂„`å<Õfl =HΔÀ*ÏÅ∞ ZO_çáÈ=_»=Ú [~°Q^Æ ∞Œ . S`Õ `«e¡ áêÅ∞ ~Úã¨∞#Î flÑ¨C_»∞
=ÙO_Õ@O`« xO_»∞QÍ áêÅ∞ ÖË#Ñ¨C_»∞ LO_»=Ù. =∂=¸Å∞QÍ Ñ¨Ó~°fiO P „ã‘HÎ ˜ ã¨<÷ åÅ∞
U Ñï=∂}OÖ’ LO_Õ"À J^Õ Ñï=∂}OÖ’ =ÙO_»@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
ãÖÜ≥∂QÆ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =HΔÀ*ÏÅÃÑ· XuÎ_ç
ãÖÜ≥∂QÆ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =HΔÀ*ÏÅx =uÎ_ç KÕÜ∞« _»O =Å# áêÅ „QÆO^ä∞Œ Å∞ ^≥|ƒu#_»O
[~°Q^Æ ∞Œ . áêÅ L`«ÊuÎ =∂=¸Å∞QÍ<Õ =ÙO@∞Ok. =HΔÀ*ÏÅx JuQÍ =uÎ_ç KÕã≤
W+ì̈=Ú =zÛ#@∞¡ „Ñ¨=iÎOz#@¡~Ú`Õ "å\˜Ö’x ã¨∞xfl`«"∞≥ #ÿ ã¨áÈiì"£ ÉÏºO_£û ^≥|ƒux
*ÏiáÈ~Ú#@∞¡ J=_®xH˜ J=HÍâ◊=ÚOk.
K«#∞"≥Ú#Å∞ H˘iH˜`Õ!
~°uÖ’ Éèí~°Î `«# ÃÑ^Œ=ÙÅ`À ÉèÏ~°º =HΔÀ*ÏÅx ã¨Ê $tã¨∂Î HÍ"≥∂„^ÕHõ=Ú`À
á⁄~°ÉÏ@∞# K«#∞"≥Ú#Åx H˘~°Hõ_»O [iy`Õ P QÍÜ«∞=Ú =Å¡ K«#∞"≥Ú#ÅÖ’x
HÍ=∞<å_»∞Å∞ `≥yáÈ`åÜ«∂? J#fl ãÖ^ÕÇÏ¨ =Ú HõÅQÆ=K«∞Û.
Éèí~°Î ^ŒO`åÅ =Å¡ ÉèÏ~°º K«#∞"≥Ú#ÅH˜ QÍÜ«∞=Ú U~°Ê_ç#O`« =∂„`å<Õfl
HÍ=∂#_»∞Å∞ ZÅ¡ÑÊ¨ \˜H© `≥yáÈ=_»O [~°Q^Æ ∞Œ . "å~°O – Ñ¨k ~ÀAÅÖ’ JHõ¯_» U~°Ê_ç#
QÍÜ«∞=Ú =∂xáÈQÍ<Õ JO`å =∂=¸Å∞QÍ J~ÚáÈ`«∞Ok. K«#∞"≥Ú#Åx ã¨Ê $t¿ãÎ
HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ ã¨ÊO^Œ# =∂=¸Å∞QÍ<Õ =ÙO@∞Ok.
=HΔÀ*ÏÅ∞ – ™œO^Œ~º° áÈ+¨}
XHõ á¶ê+¨<|£ ∞Öò ÖË_ô „ã≤ÊOQ∑ _À~üûx HÍãÎ̈ "≥#H˜¯ ÖÏy _®Hõ~ì ü ~°∂"£∞Ö’H˜ =zÛOk.
`«# Ñ¨q∞@K≥OQÆ∞ xO_»∞QÍ HõÑC¨ ‰õΩx _®Hõ~ì Hü ˜ Z^Œ∞~°∞QÍ ‰õΩsÛÖ’ ‰õÄ~°∞ÛOk. P"≥∞
_®Hõì~ü`À ZÖÏ K≥áêÊÖ’ U=∞x J_»QÍÖ’ `≥eÜ«∞‰õΩO_® =ÙOk. ZO`«H© Ug∞
=∂\Ï¡_‰» Ωõ O_® ‰õÄ~°∞Û#fl P"≥∞x K«∂ã≤ _®Hõ~ì̂ ... ''"Õ∞_»"∞£ ! g∞ˆHq∞ HÍ"åe?—— Jx
J_çQÍ_»∞. WOHÍ J_»Q_Æ ®xH˜ ãÖHÀzã¨∞#Î fl P"≥∞ `«# Ñ¨@∞ìp~° H˘OQÆ∞#∞ =∞m§ XHõ™êi
47
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 48
*Ï„QÆ`QÎ« Í ã¨~∞° HÌ ˘x, "åx\©ÉÏQ∑Ö’ #∞Oz XHõ ¿ÑÑ¨~ü Hõ\ O˜ Q∑ fã≤ _®Hõ~ì ü =ÚO^Œ∞
ÃÑ\˜ì ''_®Hõ~ì !ü nxfl QÆ∞iOz g∞ Jaè„áêÜ«∞O Uq∞\˜?—— Jx J_çyOk. P ¿ÑÑ¨~ü
Hõ\ O˜ QÆ∞Ö’ XHõ Z_»fi~ü>*ÿ̌ ò"∞≥ O\ò =ÙOk. JO^Œ∞Ö’ qq^èŒ Ü«Ú=`«∞Å∞ `«=∞ =HΔÀ*ÏÅ
™⁄OÑ¨Ùx „Ñ¨îŒ ≈ã¨∞#Î fl á¶È\’Å∞ =Ù<åfl~Ú. P Ü«Ú=`«∞ÅH˜ =HΔÀ*ÏÅ ™œO^Œ~º° =Ú U
Ñ¨ûúŒ J=ÅOaè¿ãÎ =zÛO^À „"åã≤ =ÙOk. Jk K«∂ã≤# _®Hõ~ì ü P"≥∞‡`À ''nxfl QÆ∞iOz
<å Jaè„áêÜ«∞O K≥¿ÑÊ =ÚO^Œ∞ g∞~°∞ Uq∞ K≥áêÊÅ#∞‰õΩO@∞<åfl~À q<åÅ#∞‰õΩO@∞<åfl#∞——
Jx J<åfl_»∞. ^•x g∞^Œ@ P"≥∞ ''_®Hõ~ì !ü <å‰õΩ á¶ê+¨<Q£ Í =ÙO_®Åh JO^ŒiH© JO^ŒOQÍ
HõxÑ≤OKåÅh =ÙO@∞Ok. <Õ#∞ ZO`« JO^ŒOQÍ `«Ü∂« ~°~Ú<å J^ŒOÌ =ÚO^Œ∞ #∞OK«∞x
K«∂ã¨∞‰õΩO>Ë xO_»∞QÍ ÖËx =HΔÀ*ÏÅ∞ <å‰õΩ ZO`À Ö’@∞ HõeyOz#@∞¡QÍ ÉÏ^èÑŒ _¨ `» å#∞.
áêsìH˜ "≥o§#Ñ¨Ù_»∞ Z^Œ∞@ „ã‘ÅÎ H˜ xO_»∞QÍ, Z`«∞QÎ Í =Ù#fl =HΔÀ*ÏÅ∞ ##∞fl K«∂ã≤
"≥H¯˜ iOz#@∞¡QÍ Ñ¶Ö‘ ò J=Ù`å#∞. <åÖ’ =Ù#fl D Ñ¶e‘ OQ∑ ZHõ¯_çH˜ "≥o§<å Ç¨~Ú
ÖË‰Ωõ O_® KÕ™ÈÎOk. <å JO^ŒO xO_»~Ú# =HΔÀ*ÏÅ`À W#∞=∞_çOK«_®xH˜ P™ê¯~°"∞Õ
ÖË^• _®Hõ~ì —ü — Jx J_çyOk.
xO_»~Ú# =HΔÀ*ÏÅ`À JO^ŒOQÍ Hõ#|_®Å<Õ HÀiHõ JO^Œi „ã‘ÎÅÖ’#∂
Hõ#|_»∞`«∞Ok. WÖÏ xO_»~Ú# =HΔÀ*ÏÅ∞ ÖË#Ñ¨Ù_»∞ =∂#ã≤HOõ QÍ Hõ$OyáÈÜÕ∞ „ã‘ÅÎ ∞
‰õÄ_® =Ù<åfl~°∞. WÖÏO\˜ "åiH˜ `«$Ñ≤Î HõeyOKÕ q^èOŒ QÍ, áê¡ãHì≤ ± ã¨~s°̊ Ö’ =HΔÀ*ÏÅ∞
ÃãA
· ÃÑOKÕ q^èOŒ QÍ#∂, ã¨_e» áÈ~Ú# =HΔÀ*ÏÅx uiy aQÆ∞"≥#· PHõ~¬° }Ü © ∞« "≥∞#ÿ
=HΔÀ*ÏÅ∞QÍ fiÛk^ÕÌ q^èOŒ QÍ#∂ PÑ¨~ˆ +¨<Å£ ∞ KÕã∞¨ <Î åfl~°∞.
xO_≥·# K«#∞Hõ@∞ìH˜ z\Ï¯
„ã‘ÖÎ ’ =HΔÀ*ÏÅ Ñï=∂}=Ú J<Õk P"≥∞Ö’ L`«ÊuÎ JÜÕ∞º ÃãH±û Ç¨~À‡<£Å|\ì̃
P^è•~°Ñ¨_ç LO@∞Ok. H˘O^Œ~°∞ „ã‘ÎÅÖ’ Ç¨~À‡<£Å L`«ÊuÎ =∂=¸Å∞QÍ<Õ =Ù<åfl
=HΔÀ*ÏÅ∞ =∂„`«O `«y#O`«QÍ ÃÑ~°QÆ=Ù. Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ q+¨Ü«∞=ÚÖ’ ‰õÄ_® W^Õ
Hõ#|_»∞`«∞Ok. Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ ‰õÄ_® >ˇ™Èìã≤ì~å<£ L`«ÊuÎ =∂=¸Å∞QÍ<Õ =ÙO_ç
Ñ¨Ù~°∞+¨`fi« =Ú K«H¯õ QÍ<Õ L<åfl QÆ_®¤Å∞, g∞™êÅ∞ JO`«QÍ LO_»=Ù. nxH˜ HÍ~°}=Ú
ÃãH±û Ç¨~À‡<£ÅH˜ ÃãH±ûÑ¨~O° QÍ ™ê=∞~åúºxfl HõeyOK«@O "≥Ú^Œ\ ˜ Hõ~=Î° ºO J=_»=Ú,
LÑ¨ÖO·ˇ yHõ ÅHõ}Δ ÏÅ∞ JO`«QÍ „Ñ¨^•è #O HÍHõáÈ=_»=Ú, U „ã‘ÖÎ ’<≥<· å =HΔÀ*ÏÅ∞ `«y#O`«
ÃÑ~°QÖÆ ^Ë xŒ kQÆ∞Å∞ L#fl@¡~Ú`Õ D „HÕk WO[Hõ#Δ ∞Å∞, =∞O^Œ∞Å∞ "å_ç K«∂_»=K«∞Û.
|Ç≤Ï+¨μì „™ê=O Hõ#|_ç# P~°= ~ÀA# „áÈÔQ·<å<£_çáÈ 10 Ü«∞O.l. WO[HõΔ#∞
KÕ~ÚOK«∞HÀ"åe. =∞m§ Ñ¨^ÇŒ ¨ ~°= ~ÀA# JO>Ë Ñ¨k~ÀAÅH˜ =∞m§ „áÈÔQ<· å<£ _çáÈ
Ü«∞O.l. WO[HõΔ#∞ XHõ\ ˜, „áÈÅ∞\Ï<£ _çáÈ 250 Ü«∞O.l. WO[HõΔ#∞ XHõ\ ˜
48
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 49
KÕ~ÚOK«∞HÀ"åe. W^Õ Ñ¨ûúŒ x |Ç≤Ï+¨μì J~Ú# 6= ~ÀA, 16= ~ÀA =¸_»∞ –

<åÅ∞QÆ∞ <≥ÅÅ∞ ÃÑ· WO[Hõ#Δ ∞Å∞ „Hõ=∞=Ú `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® KÕ~ÚOK«∞HÀ"åe. WO[Hõ#Δ `¡ À
áê@∞ _≥"· ã≥ ~ì̈ åÖò „H©"∞£ ~ÀE L^ŒÜ∞« O, ™êÜ«∞O„`«=Ú ~Ô O_»∞ =HΔÀ*ÏÅH˜ ~åã≤, P
=∞O^Œ∞ Ö’Ñ¨ÅH˜ WOˆH q^è=Œ ÚQÍ =∞~°#ú KÕÜ∂« e. ÃÑ· Ñ¨^`úŒ ∞« Å`Àáê@∞ "≥#fl, <≥~Úº
=O\˜ „H˘=Ùfi Ñ¨^•~åúÅ∞ Z‰õΩ¯= "å_»_O» J=ã¨~=° Ú. WÖÏ KÕ¿ãÎ =HΔÀ*ÏÅ Ñï=∂}O
ÃÑ~°Q_Æ ®xH˜ P™ê¯~°O =ÙOk. J~Ú`Õ _®Hõ~ì ∞° ã¨ÅÇ¨ g∞^Õ [~°QÍe.
â◊ã
„ Î̈ zH˜`û« ^•fi~å =HΔÀ*ÏÅ Ñï=∂}Ïxfl ÃÑOKÕ Ñ¨^`úŒ ∞« Å∞ ZÖÏ ™ê^ŒºO!
HÀi#O`« "Õ∞~°‰Ωõ =HΔÀ*ÏÅ ÃãA · ÃÑOá⁄OkOK«_=» ÚÖ’ ã≤eHÍ<£ ™êÊOrÅ#∞
=HΔÀ*ÏÅ J_»∞QÆ∞# LOKÕ Ñ¨ûúŒ =ÙOk. D ™êÊOrÅ „HÕk áêbÜ«Úi^è<≥ á£ È¶ "£∞, ëêb
D^Œ~áü È¶ "£∞Å#∞ LÑ¨Ü∂≥ y™êÎ~∞° . g\˜x JO^Œ"∞≥ #ÿ Ñ¨ûúŒ Ö’ =ÚO^Õ `«Ü∂« ~°∞ KÕã≤
=HΔÀ*ÏÅ kQÆ∞= ÉèÏQÆ=Ú#∞Oz HÀã≤ "å\˜ J=∞~°∞Û`å~°∞.
aQÆ∞=Ù ã¨_e» # ã¨<÷ åÅ∞ !
aQÆ∞=Ù ã¨_e» áÈ~Ú# =HΔÀ*ÏÅx z#flqQÍ#∂, aQÆ∞=ÙQÍ#∂ `«Ü∂« ~°∞KÕÜ∞« _»O
`ÕeHÔ #· Ñ¨x. WÖÏO\˜ "å\˜ q+¨Ü∞« OÖ’ ™êÊOr ÖÏO\˜q qxÜ≥∂yOK«=Åã≤# J=ã¨~O°
ÖË^∞Œ . Hõ#∞Hõ, =HΔÀ*ÏÅ ™⁄QÆã∞¨ x K«H¯õ QÍ fiÛk^Œ=Ì K«∞Û. H˘O^ŒiH˜ ã¨ÇÏ¨ [OQÍ<Õ KåÖÏ
ÃÑ^ŒÌ =HΔÀ*ÏÅ∞ =ÙO\Ï~Ú. "å\˜Ö’x „H˘=Ùfix HõuiÎ Oz =HΔÀ*ÏÅx PHõ~¬° }Ü © ∞« OQÍ
=∞ÅK«=K«∞Û.
ã¨<÷ åÅÖ’ QÆ_Å¤» ∞ ZÖÏ ÖË™êÎ~Ú?
HõàÏº}˜ XHõ̂~Î ‰õÄ`«∞~°∞. "åà◊§ `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞ ZO`À =Ú^Œ∞Pæ ÃÑOz# HõàÏº}˜H˜
ÃÑm§_»∞ ‰õÄ_® =zÛOk. HõàÏº}˜H˜ HõàÏº}O KÕã≤ ZO`À P#OkOKåÅx PtOz#
`«e^¡ OŒ „_»∞ÅH˜ XHõ ã¨=∞ã¨º Z^Œ∞~°~ÚOk. ^•O`À "åà◊§H˜ x„^Œ Ñ¨@_ì =» ÚÖË^∞Œ . PHõe
JxÑ≤OK«@=Ú ÖË^∞Œ . HõàÏº}˜H˜ Hˆ #û~ü J~Ú#@¡~Ú`Õ WHõ "Õ∞=Ú „|`«HQõ ÅÆ =∂ Jx
XHõ>Ë kQÆ∞Å∞. D ÉèÜ í ∂« xH˜ XHõ HÍ~°}=Ú ÖËHáõ ÈÖË^∞Œ . Ü«∞ø=fi#OÖ’ J_»∞QÆ∞ÃÑ_»∞`«∞#fl
=Ü«∂ºi HõàÏº}˜ =HΔÀ*ÏÅÖ’ QÆ_Ö¤» ÏO\˜k ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂Ok. Jk `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl P"≥∞
`«e^¡ OŒ „_»∞ÅH˜ P QÆ_¤» Hˆ #û~üH˜ ãÖ|OkèOz# Hõ}u˜ J~Ú=ÙO@∞O^Õ"∂≥ #x ÉèÜ í ∞« O
HõeyOk. =∞i x[OQÍ HõàÏº}˜H˜ =zÛ# Hõ}u˜ Hˆ #û~üH˜ ãÖ|OkèOz<Õ<å? JO^Œ"∞≥ #ÿ
P J=∂‡~Ú WO`«\ `˜ À JO`«"∞Õ <å?
HõàÏº}˜ =HΔÀ*ÏÅÖ’ =zÛ# QÆ_x¤» ÃÑ„·¶ É’ Z_ç<À=∂ Jx JO\Ï~°∞. Wk Hˆ #û~üH˜
ãÖ|OkèOz# QÆ_H¤» Í^Œ∞. W@∞=O\˜ QÆ_Å¤» ∞ =ÚYº=ÚQÍ Ü«ÚHõÎ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ =Ù#fl
49
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 50
Ü«Ú=`«∞Ö’¡<Õ =™êÎ~Ú. ™ê^è•~°}OQÍ J=∂‡~Ú ~°[ã¨fiÅ J~Ú# ~ÀAÖ’¡<Õ D QÆ_¤»

=HΔÀ*ÏÅÖ’ „áê~°OÉè"í ∞≥ ÿ x^•#=ÚQÍ ÃãA · ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO@∞Ok. W@∞=O\˜ QÆ_Å¤» ∞
ÃÑo§ J~Ú `«fi~°QÍ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨Ù\ì̃# „ã‘ÅÎ Ö’ J~°∞^Œ∞. z#flÑ¨C_Õ ÃÑo§ J~Ú<å Ñ≤ÅÅ¡ ∞
Ñ¨Ù@ìx "åà◊§Ö’ D QÆ_¤» =HΔÀ*ÏÅÖ’ `«Ü∂« ~°=_»=Ú Z‰õΩ¯=. D QÆ_¤» KåÖÏ x^•#=ÚQÍ
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO@∞Ok. #_ç =Ü«∞ã¨∞ûÖ’#∂, „ã‘Î QÆ~°ƒù=uQÍ =Ù#flÑ¨C_»∞, =Ú@∞¡
ZO_çáÈÜÕ∞ =ÚO^Œ∂ ÃãA · `«fi~°QÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. D QÆ_¤» =HΔÀ*ÏÅÖ’ Ñï=∂}O
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂ L#flÑ¨Ê\˜H© Z\ì̃ <˘Ñ≤Ê HõeyOK«^∞Œ . D Hõ}u˜ XHõ LO_»ÖÏQÍ =ÙO_ç
KÕu`À HõkÑ≤`Õ =HΔÀ*ÏÅÖ’ Hõ^Œ∞Å∞`«∂ =ÙO@∞Ok. D Hõ}˜u U~°Ê_»@O =Å¡
K«OHõÖ’QÍx, WOÔHHõ¯_® eOÑ¶πQÍ¡O_»∞¡ L|ƒ_»=∞O@∂ [~°QÆ^Œ∞. W@∞=O\˜ QÆ_»¤Å∞
U~°Ê_ç#Ñ¨Ù_»∞ `ÕeHõQÍ PÑ¨~ˆ +¨<£ KÕã≤ fã≤"ÜÕ ∞« =K«∞Û. JO`ÕQÍx, HõàÏº}˜ `«e^¡ OŒ „_»∞Å=Öˇ
Hˆ #û~ü J#∞‰õΩx kQÆ∞Å∞ Ñ¨_áç È#=ã¨~O° ÖË^∞Œ .
|Ç≤Ï+¨μì =¿ãÎ =HΔÀ*ÏÅÖ’ =∞iO`« ÉÏ^èŒ
HõàÏº}˜H˜ Hõ}u˜ =zÛ<å Z@∞=O\˜ ÉÏ^èÖŒ ‰Ë Ωõ O_® Ç¨Ï~ÚQÍ LO>Ë HõÅÊ# q+¨Ü∞« =Ú
=∞~ÀÖÏQÍ =ÙOk. D"≥∞ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ =Ù#fl „ã‘.Î Ü«ÚHõ=Î Ü«∞ã¨∞ûÖ’ L#flÑ¨C_»∞ HõÅÊ#H˜
Z@∞=O\˜ ÉÏ^è• ÖË^∞Œ . WÑ¨C_»∞ ZO^Œ∞Hõ<À ~Ô O_»∞ =HΔÀ*ÏÅÖ’#∞ <˘Ñ≤ÊQÍ LO\’Ok.
ZÑ¨C_»∂ HÍ™ÈÎ ‰õÄ™ÈÎ =ÙO_Õ <˘Ñ≤Ê |Ç≤Ï+¨μì „™ê=O Hõ#|_Õãi¨ HõÖÏ¡ =∞iO`« Z‰õΩ¯=QÍ
JxÑ≤™ÈÎOk. XH˘¯Hõ¯™êi P <˘Ñ≤Ê ÉèíiOK«ÖË#O`« JxÑ≤™ÈÎOk. `«#O`«@ `å#∞
=HΔÀ*ÏÅx <˘H˜¯ K«∂ã¨∞‰õΩO>Ë HõàÏº}˜Ö’ ÖÏQÍ ÃÑ^ŒÌ Hõ}u˜ =Ù#fl@∞¡ JxÑ≤OK«_O»
ÖË^∞Œ . JO`« Hõ}u˜ =Ù#fl HõàÏº}˜H˜ ÖËx ÉÏ^èŒ `«#HÔ O^Œ∞‰õΩ LO^ŒÉÏƒ Jx XHõ>Ë "Õ^#Œ .
HõÅÊ#Ö’ =Ù#fl D Ñïã≤u÷ x ÃÑ„·¶ É’ Z_ç<Àã≤<£ Jx JO\Ï~°∞. ÃÑ„·¶ É’ Z_ç<Àã≤<£
Ñïã≤u÷ L#fl"åà◊§H˜ ÃÑ^ŒÌ Hõ}u˜ U~°Ê_»Háõ È~Ú<å, KÕu „"Õà§◊ `À =HΔÀ*ÏÅx Jkq∞
K«∂z#@¡~Ú`Õ "≥∞`«ÎQÍ#∞, QÆ\ ì̃QÍ#∞ LO_Õ z#fl z#fl QÆ_»¤Å∞ `«QÆ∞Å∞`å~Ú. Wq
QÆ\ Qì̃ Í Jkq∞`Õ ÉÏQÍ <˘Ñ≤ÊQÍ JxÑ≤™êÎ~Ú. W@∞=O\˜ z#fl z#fl QÆ_Å¤» ∞ Z<Àfl
~Ô O_»∞ =HΔÀ*ÏÅÖ’#∞ LO\Ï~Ú. ™ê^è•~°}OQÍ ~Ô O_»∞ =HΔÀ*ÏÅÖ’#∂ D Ñïã≤u÷
U~°Ê_ç LO@∞Ok. H˘O^ŒiÖ’ XHõ"¿·≥ Ñ LO_»\ÏxH˜ J=HÍâ◊=Ú =ÙOk. D QÆ_¤» ^ÕxH©
JO@∞‰õΩx LO_»^∞Œ . `ÕeHõQÍ Hõ^∞Œ Å∞`«∂ LO@∞Ok. ÃÑ„·¶ É’ Z_ç<Àã≤ãπ U~°fl_ç#Ñ¨Ù_»∞
K«#∞"≥Ú#Å∞ HÍãÎ̈ Ö’ÑëH˜ QÆ∞O*ËÜ∞« |_ç#@∞¡ ‰õÄ_® HõxÑ≤™êÎ~Ú. K«OHõÅÖ’x eOÑ¶π
QÍ¡O_»∞¡ ‰õÄ_® H˘kÌQÍ ÃãA · ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú. ÃÑ„·¶ É’ Z_ç<Àã≤<H£ ,˜ =HΔÀ*ÏÅH˜ =KÕÛ Hˆ #û~üH˜
XH˘¯Hõ¯™êi `Õ_® K≥ÑÊ¨ _»=Ú Hõ+Oì̈ J=Ù`«∞Ok! J@∞=O@Ñ¨C_»∞ z#fl =ÚHõ¯ PÑ¨~ˆ +¨<£
KÕã≤ fã≤ Ñ¨^•ä År ÖË|~ˆ @sÖ’ Ñ¨sHõΔ KÕã≤ x~°~‚ ÚOÑ¨=Åã≤ =ÙO@∞Ok.
50
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 51
ã¨<÷ åÅÖ’ Hˆ #û~ü

J~°KuÕ `«`À =HΔÀ*ÏÅg∞^Œ KÕ~Ú"Õã≤ Jkq∞ K«∂ã≤#Ñ¨C_»∞ KÕu „HÕ^Œ QÆ_Q¤» Í
`«ye`Õ P QÆ_¤» Hˆ #û~üH˜ ãÖ|OkèOz#^Õ"∂≥ #x *Ï„QÆ`ÑÎ« _¨ ®e. Hˆ #û~üH˜ ãÖ|OkèOz#
QÆ_»¤ <˘Ñ≤Ê ÖË‰õΩO_®#∂, ~å~ÚÖÏQÍ, QÆ\ ˜ìQÍ#∂ LO@∞Ok. ˆH#û~ü QÆ_»¤ ÃÑ¶·„É’
Z_ç<À=ÚÖÏQÍ QÆ∞O„_»OQÍ#∞, #∞#flQÍ#∞ =ÙO_»^∞Œ . KÕu`À Ñ¨@∞ì‰Ωõ x K«∂¿ãÎ P QÆ_g¤» ∞^Œ
z#fl z#fl ÉÁ_çÃÑÅ∞ LO\Ï~Ú. =HΔÀ*ÏÅg∞^Œ =ÙO_Õ K«~‡° O QÆ∞O@Å∞ – QÆ∞O@Å∞QÍ
Ö’ÑëH˜ QÆ∞Ol#@∞¡ Hõ#Ñ¨_»∞`«∞Ok. K«#∞"≥Ú#Å∞ ‰õÄ_® Ö’ÑëH˜ QÆ∞O*ËÜ«∞|_ç
=ÙO\Ï~Ú. =HΔÀ*ÏÅg∞^Œ "ÕÅ∞ÃÑ\˜ì Jkq∞`Õ QÆ∞O@ÖÏQÍ Ñ¨_∞» `«∞Ok. Wk ~ÚÖÏ
=ÙO_»QÍ =HΔÀ*ÏÅ‰õΩ ãÖ|OkèOz# Hˆ #û~ü Hõ}u˜ `«H¯˜ # Hõ}`˜ ∞« Å=Öˇ `ÕeHõQÍ Hõ^ÅŒ ^Œ∞.
ÃÑQ· Í Ö’Ñ¨Å =ÙO_Õ \˜+Ø¨ ºÅ`À Ñ¨@∞ì‰Ωõ x =ÙO@∞Ok. Hˆ #û~ü Hõ}u˜ U~°Ê_ç#Ñ¨C_»∞
K«OHõÖ’ eOÑ¶π QÍ¡O_»∞¡ Ñï=∂}O ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú. Hˆ #û~ü =Úki# `«~∞° "å`« ^Œ∂~°–
^Œ∂~°=ÚQÍ LO_Õ eOÑ¶π QÍ¡O_»∞¡ ÃãA · ÃÑ~°Q_Æ O» , =HΔÀ*ÏÅ∞ ^ŒQ~æÆ ° Ñ¨ÙO_»∞QÍ Ñ¨_@
» O,
JO^Œ∞Ö’#∞Oz K≥_∞» "åã¨# ~å=_»=Ú [~°∞QÆ∞`«∞Ok. nx=Å¡ â◊s~°OÖ’x W`«~° ÉèÏQÍÅ‰õΩ
‰õÄ_® Hˆ #û~ü "åºkè "åºÑ≤ã∞¨ OÎ k. H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ Hˆ #û~ü "≥Ú^Œ\ ˜ ^ŒâÖ◊ ’ Ñ¶Ö¨ Ï<å
Jx `ÕeÛ K≥ÑÊ¨ @O Hõ+=ì¨ ∞=Ù`«∂ =ÙO@∞Ok. JO^Œ∞Hõx =HΔÀ*ÏÖÖ’ U Hõ}u˜ U~°Ê_ç<å
PÑ¨~ˆ +¨<£ KÕã≤ P Hõ}u˜ Hˆ #û~üH˜ ãÖ|OkèOz#k J=Ù<å – HÍ^• Jx x~°~‚ ÚOK«=Åã≤
=ÙO@∞Ok.
K«OHõÖ’¡ =HΔÀ*ÏÅ∞
„Ñü Ü«Ú=uH˜ ~Ô O_»∞ =HΔÀ*ÏÅ∞ =ÙO_»@O ã¨ÇÏ¨ ["Õ∞ HÍx J~°∞^Œ∞QÍ H˘O^ŒiÖ’
P ~Ô O_»∂ HÍHõ K«OHõÖ’¡ ‰õÄ_® =HΔÀ*ÏÅ∞O\Ï~Ú. =∞iH˘O^ŒiHÔ `· Õ QÆ[Ö˚ ’¡#∞, Ñ≤„~°Åg∞^Œ,
`˘_»g∞^Œ =HΔÀ*ÏÅ∞O\Ï~Ú. WÖÏ =HΔÀ*ÏÅ∞ =ÙO_»@O J™ê^è•~°} q+¨Ü∞« "Õ∞. ÃÑQ· Í
Wq PHÍ~åxˆH =HΔÀ*ÏÅ∞ J#∞‰õΩ<Õ~∞° . a_»‰¤ Ωõ áêÅ∞ WKÕÛ `«e¡ J~Ú`Õ =∂=¸Å∞
=HΔÀ*ÏÅ`ÀÉÏ@∞ g\˜Ö’ ‰õÄ_® áêÅ∞ `«Ü∂« ~°~Ú *ÏÅ∞"å~°∞`«∂ =ÙO\Ï~Ú.
H˘O^ŒiH˜ J™ê^è•~°} Ñïã≤u÷ Ö’ Z‰õΩ¯= ãÖYºÖ’ ã¨Å÷ O HÍx ã¨Å÷ OÖ’ =HΔÀ*ÏÅ∞
U~°Ê_ç`Õ =∞iH˘O^ŒiÖ’ =HΔÀ*ÏÅ∞ HÍ‰õΩO_® Hˆ =ÅO K«#∞"≥Ú#Å∞ x~å‡}"≥∞ÿ =ÙO\Ï~Ú.
K«OÅÖ’#∂, QÆ[Å˚ Ö’#∂ XHõ =~°∞ã¨„Hõ=∞OÖ’ XˆH Öˇ<· Ö£ ’ U~°Ê_ç =ÙO\Ï~Ú. Wq
K«#∞"≥Ú#ÖË J~Ú<å K«∂_»\ÏxH˜ ÃÑ^ŒÌ ÃÑ^ŒÌ Ñ¨Ù@∞ì=∞K«ÛÅ∞QÍ JxÑ≤™êÎ~Ú. HÍ~°}O
K«#∞"≥Ú#Å „HÕ^Œ =HΔÀ*ÏÅH˜ ãÖ|OkèOz# \˜+Ø¨ º ÖËHáõ È=_»"∞Õ .
51
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 52
"≥∂HÍà◊§=~°‰Ωõ LO_Õ =HΔÀ*ÏÅ∞

H˘O^Œ~°∞ „ã‘ÎÅÖ’ KåÖÏ z#fl =Ü«∞ã¨∞ûÖ’<Õ =HΔÀ*ÏÅ∞ JO`«∞ÖË‰õΩO_® Ãã·A
ÃÑiyáÈ`å~Ú. P „ã‘Î ‰õÄ~°∞ÛO>Ë =HΔÀ*ÏÅ∞ P"≥∞ "≥∂HÍeH˜ P#∞`å~Ú. JO`«∞ÖË‰Ωõ O_®
=HΔÀ*ÏÅ∞ WÖÏ Ñï=∂}O ÃÑiyáÈ=_»O J<Õk P „ã‘ÖÎ ’ `«Ü∂« ~°Ü∞Õ º D„™Èì[<£
Ç¨~À‡<£H˜ \˜+Ø¨ ºÅ∞ JuQÍ L„kHõ`Î « K≥O^Œ_"» ∞Õ . H˘O^Œ~∞° „ã‘ÅÎ H˜ QÆ~ƒ° =ù uQÍ =ÙO_»QÍ
W@∞=O\˜ J™ê^è•~°} Ñïã≤u÷ Z^Œ∞~“`«∞Ok. WÖÏ JuQÍ ÃÑiyáÈ~Ú# =HΔÀ*ÏÅ∞
áêÅ∞ W=fi@O =∂x"Õã≤# `«~°∞"å`« `«yæáÈ`å~Ú. H˘O^ŒiH˜ áê¡ã≤ìH± ã¨~°˚s^•fi~å
Ñï=∂}Ïxfl `«yOæ K«=Åã≤ =ã¨∞OÎ k.
=HΔÀ*ÏÅ∂ – Ç¨~À‡<£Å zH˜`û«
=HΔÀ*ÏÅ∞ "≥Ú^Œ\ ˜ #∞Oz ãïQÍæ ÃÑ~°QxÆ „ã‘ÅÎ H˜ Ç¨~À‡<£Å zH˜`û« LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ ∞»
`«∞Ok. W@∞=O\˜ "åiH˜ =ÚYºOQÍ D„™Èì[<£ Ç¨~À‡<£ W=fi_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. D
Ç¨~À‡#¡ zH˜`û« x[OQÍ JHõ¯_» Ç¨~À‡<£Å Ö’ÑÖ =Ù#flÑ¨C_Õ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ ∞» `«∞Ok.
Ö’ÑÖ ÖËHáõ È`Õ Ug∞ „Ñ¨Ü∂≥ [#O =ÙO_»^∞Œ .
â◊s~° "åºÜ«∂=∞O
â◊s~° "åºÜ«∂=∞O =Å¡ =HΔÀ*ÏÅ aQÆ∞`«∞ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞O^Õ"∂≥ HÍx ÃãA · ÃÑ~°Q^Æ ∞Œ .
=HΔÀ*ÏÅÖ’ =∂Oã¨ÑÙ¨ HõO_» =ÙO_»^∞Œ . WO^Œ∞Ö’ „H˘=Ùfi =∂„`«"∞Õ =ÙO@∞Ok. â◊s~°
"åºÜ«∂=∞=Ú =HΔÀ*ÏÅ∞ |ÅOQÍ, Z`«∞QÎ Í =ÙO_»\ÏxH˜ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ ∞» `«∞Ok. JO`
HÕ Í‰õΩO_® âßs~°Hõ "åºÜ«∂=∞=Ú KÕ¿ã@¡~Ú`Õ =OyáÈ~Ú #_»=_»=Ú áÈ~Ú, Kèåfx
u#flQÍ ÃÑ\ì̃ #_»=_»O =ã¨∞OÎ k. Hõ#∞Hõ |ÅOQÍ aQÆ∞=ÙQÍ =Ù#fl P =HΔÀ*ÏÅ JO^ŒO
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
H˘O^Œ~∞° =HΔÀ*ÏÅx =∞~°#Ì KÕ¿ãÎ ÃãA
· ÃÑ~°∞QÆ∞`åÜ«∞x ÉèÏq™êÎ~∞° . HÍx =∞~°#Ì
=Å¡ Ug∞ Ñ¶e¨ `«O ÖË^∞Œ . J"≥∞iHÍÖ’#∞, =∞iH˘xfl ^ÕâßÖ’¡#∂ H˘O^Œ~∞° =HΔÀ*ÏÅ
Ñï=∂}=Ú ÃÑOÑ¨Ù^ŒÅ HÀãÖ ã¨H<Δõ £ JO_£ "å‰õÄº"£∞ ÑÖÑ¨ÙÅ∞ "å_»∞`«∞O\Ï~°∞. nx=Å¡
=HΔÀ*ÏÅ \˜+Ø¨ ºÅ∞ ^≥|ƒuO\Ï~Ú.
WOH˘O^Œ~∞° H˘=Ùfi Z‰õΩ¯= uO>Ë =HΔÀ*ÏÅ ÃãA · ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú Jx ÉèÏq™êÎ~∞° .
giH˜ "å\˜ ÃãA · ÃÑ~°Q@
Æ O J@∞Oz Xà◊√§ =∂„`«O ÉÏQÍ ÃÑiy ‰õÄ~°∞ÛO@∞Ok.
=Ü«∞ã¨∞û ÃÑiy#H˘Ån „ã‘ÅÎ H˜ =HΔÀ*ÏÅ aQÆ∞=Ù ã¨_e» áÈ~Ú „"ÕÖÏ_ç#@∞¡ J=_®xH˜
HÍ~°}O áêÅ„QÆO^äŒ∞Å∞, „H˘=Ùfi \˜+¨ØºÅ∞ „Hõ=∞=ÚQÍ Ç¨ÏiOK«∞‰õΩáÈ=_»"Õ∞. WO`Õ
52
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 53
HÍ‰õΩO_® =HΔÀ*ÏÅÖ’ =Ù#fl ã¨áÈiì"£ \˜+¨Øº, WÖÏã≤ìH± \˜+¨Øº `«# ã¨Ç¨Ï[`åfixfl

„Hõ=∞=ÚQÍ HÀÖ’Ê=_»"∞Õ . `«~K° ∞« QÍ [|∞ƒÅ∞ =zÛ# "åà◊§H˜, PÇ¨~°O ãïQÍÖËx"åà◊§H˜,
Z‰õΩ¯= HÍ#∞ÊÅ∞ J~Ú# "åà◊§H˜ `«fi~°QÍ =HΔÀ*ÏÅ aQÆ∞=Ù ã¨_e» áÈ~Ú „"ÕÖÏ_»∞`å~Ú.
=HΔÀ*ÏÅ ÃãA· ZÑ¨C_»∂ XˆHÖÏQÆ LO_»=Ù. Ü«∞=fi#O „ã‘ÖÎ ’ `˘OyK«∂ã≤#Ñ¨C_»∞,
QÆ~°ƒù^è•~°} [iy#Ñ¨C_»∞ Ãã·A ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú. WO`ÕHÍ^Œ∞. |Ç≤Ï+¨μì =ÚO^Œ∂,
HÍ"≥∂„^ÕH=õ Ú Hõey#Ñ¨C_»∞ „ã‘ÅÎ Ö’ =HΔÀ*ÏÅ =∂~°∞Ê ÉÏQÍ QÆ=∞xOK«=K«∞Û.
=HΔÀ*ÏÅ JO^•xfl P~ÀQÍºxfl ZÖÏ HÍáê_®e?
Ü«Ú=uH˜ JO^•xfl, PHõ~°¬}x HõeyOKÕq xO_≥·# =HΔÀ*ÏÅ∞. ~°uÖ’ Ju=
P#O^•xH˜ J`«º=ã¨~"° ∞≥ #ÿ q ‰õÄ_®. g\˜ JO^•xfl xÅÉˇ@∞ìHÀ=_®xH˜ =∞Oz PÇ¨~°O,
QÍe, q„âßOu J=ã¨~O° .Z‰õΩ¯=QÍ H˘=Ùfi Ñ¨>ìË PÇ¨~°O fã¨∞HÀ‰õÄ_»^∞Œ . â◊s~° "åºÜ«∂=∞O
H˘O`« J=ã¨~O° . ~°uÖ’ Éè~í Î° =∞$^Œ∞=ÙQÍ "å\˜x ã¨Êi≈OKÕ |^Œ∞Å∞ "≥∂@∞QÍ „Ñ¨=iÎOK«@O
[~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO@∞Ok. Éè~í Î° "≥∂@∞QÍ „Ñ¨=iÎOK«_O» =Å¡ ÉèÏ~°º‰õΩ ã¨∞YO =ÙO_»^∞Œ
ãïHõ^• =HΔÀ*ÏÅ aQÆ∞=Ù `«fi~°QÍ ã¨_e» áÈ`«∞Ok. PÇ¨~°OÖ’ q@q∞<£Å∞, „áÈ\©<Å£ ∞
Z‰õΩ¯=QÍ fã¨∞HÀ=_»O, ã¨∞YOQÍ `«y#@∞¡QÍ =ÙO_Õ „ÉÏã¨sÅ∞ ^èiŒ OK«_O» J=ã¨~O° .
=∞QÆ"åà◊§H˜ =HΔÀ*ÏÅ∞
H˘O^Œ~∞° =∞QÆ"åà◊§H˜ XHõ"Ñ·≥ Ù¨ QÍx, ~Ô O_»∞"≥Ñ· Ù¨ ÅQÍx =HΔÀ*ÏÅ∞ `«Ü∂« ~“`å~Ú.
H˘O^ŒiÖ’ `å`å¯eHõOQÍ H˘kÌ~ÀAÅ∞ =ÙO_ç `«yáæ È`Õ =∞iH˘O^ŒiÖ’ rq`åO`«O
=ÙO_çáÈ`å~Ú. H˘O^ŒiH˜ <˘Ñ≤Ê Hõeyã¨∂Î =ÙO>Ë =∞iH˘O^ŒiH˜ U ÉÏ^è• =ÙO_»^∞Œ .
=∞QÆ"åà◊§H˜ =zÛ# D =HΔÀ*ÏÅ#∞ Ñ≤O_ç`Õ áêÅÖÏQÍ ~å=K«∞Û ‰õÄ_®. D =HΔÀ*ÏÅ∞
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ‰õΩ Ju z#fl =Ü«∞ã¨∞Ö’<Õ U~°Ê_»=K«∞Û ÖË^• =$^•úÑ¨º=ÚÖ’ J~Ú<å
U~°Ê_»=K«∞Û. =HΔÀ*ÏÅ∞ L#flO`« =∂„`å# Z=iÖ’<À `«ÑÊ¨ Ñ¨Ù~°∞+¨`fi« OÖ’ U Ö’Ñ¨=¸
=ÙO_»^∞Œ .
H˘O^Œ~∞° =∞QÆÑÅ≤ Å¡ H˜ Ñ¨Ù\ì̃# =¸_»∞ – <åÅ∞QÆ∞ ~ÀAÅÖ’<Õ =HΔÀ*ÏÅ∞ =™êÎ~Ú.
D =Ü«∞ã¨∞Ö’ =∞QÆÑÅ≤ Å¡ `À ã¨=∂#OQÍ P_»ÑÅ≤ Ö¡ Ö’ ‰õÄ_® =HΔÀ*ÏÅ∞ Laƒ#@∞¡
J=Ù`å~Ú. W^ŒiÌ Ö’ ‰õÄ_® Ñ≤O_ç#@¡~Ú`Õ áêÅ∞ÖÏQÍ =™êÎ~Ú. D ~°HOõ QÍ =HΔÀ*ÏÅ∞
L|ƒ\ÏxH˜ `«eá¡ êÅ∞ HÍ~°}O. a_»‰¤ Ωõ áêÅ∞ ~Úã¨∞#Î fl ~ÀAÅÖ’ P"≥∞ =HΔÀ*ÏÅ∞
ÃÑ~°Q_Æ ®xH˜, áêÅ∞ `«Ü∂« ~°=_®xH˜ U Ç¨~À‡#∞Å∞ `«Ü∂« ~°=Ù`åÜ≥∂ P Ç¨~À‡#∞Å∞
áêÅ^•fi~å a_»Å¤ H˜ ãÖ„Hõq∞Oz P_® =∞QÍ `Õ_® ÖË‰Ωõ O_® W^ŒiÌ H© =HΔÀ*ÏÅ∞ L|∞ƒ`å~Ú.
J~Ú`Õ WÖÏ Laƒ# =HΔÀ*ÏÅ∞ =¸_»="å~°O QÆ_=» QÍ<Õ `«yáæ È`å~Ú.
53
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 54
Ü«ÚHõÎ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ J_»∞y_»∞`«∞#flÑ¨C_»∞ JO>Ë 14–15 ãÖIIÅ =Ü«∞ã¨∞Ö’ H˘O^Œ~∞°

=∞QÆÑÅ≤ Å¡ H˜ =HΔÀ*ÏÅ∞ ÃÑ~°Q_Æ O» , <˘Ñ≤ÊQÍ =ÙO_»@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. WÖÏ =HΔÀ*ÏÅ∞
=zÛ# 80 âß`«O =∞QÆ"åà◊§Ö’ ™ê^è•~°}OQÍ XHõ"¿·≥ Ñ „áê~°OÉè=í ∞=Ù`å~Ú. x^•#OQÍ
~Ô O_»= "≥Ñ· Ù¨ ‰õÄ_® ÃÑ~°Q=Æ K«∞Û. =HΔÀ*ÏÅ∞ "åz#@∞¡QÍ#∞, QÆ_∞» Q¤ Í#∂, <˘Ñ≤ÊQÍ#∂
=ÙO\Ï~Ú. "≥Ú^Œ\’¡ ~ÚÖÏ <˘Ñ≤ÊQÍ =Ù<åfl H˘kÌ "å~åÅÖ’ <˘Ñ≤Ê `«yáæ È`«∞Ok.
H˘O^Œ~∞° Ñ¨Ù~°∞+¨μÅH˜ =∞^Œº =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ ‰õÄ_® =HΔÀ*ÏÅ∞ ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú. XH˘¯Hõ¯™êi
„ã‘ÅÎ ‰õΩO_ÕO`« ÃÑ^ŒqÌ QÍ LO_ç, Ñ≤O_ç`Õ áêÅ∞ÖÏQÍ =™êÎ~Ú.
„á⁄¿ãì@∞ „QÆOkäH˜ ˆH#û~ü "åºkè=¿ãÎ zH˜`«ûQÍ „ã‘Î ÃãH±û Ç¨~À‡#∞ ã‘ìÖòÉˇã≤ì~åÖò
WzÛ#@¡~Ú`Õ =HΔÀ*ÏÅ∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μxÖ’ ÃÑ~°QÆ\ÏxH˜ J=HÍâ◊O =ÙOk. =$+¨}ÏÅH˜
Hˆ #û~üÖÏO\˜ Hõ}∞`«∞Å∞ U~°Ê_®¤ =HΔÀ*ÏÅ∞ ÃÑ~°Q=Æ K«∞Û. =$+¨}ÏÅx Ñ¨ÓiÎQÍ `˘ÅyOK«@O
[iy<å =HΔÀ*ÏÅ∞ ÃÑ~°Q_Æ O» `«ÑÊ¨ ^Œ∞. Öˇ„Ñ¨ã‘ =zÛ# "åà◊Ö¡ ’ ~Ô O_»∞ =$+¨}ÏÅ∞ ^≥|ƒux
Ñ¨xKÕÜ∞« _»O =∂x"Õã#≤ Ñ¨C_»∞ ‰õÄ_® =HΔÀ*ÏÅ∞ ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú. e=~ü [|∞ƒ =zÛ
e=~ü ãïQÍæ Ñ¨xKÕÜ∞« _»O =∂x"Õã<≤ å =HΔÀ*ÏÅ∞ ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú.
=HΔÀ*ÏÅ∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#flÑ¨C_»∞ ^•xH˜ U^≥<· å "åºkè HÍ~°}"≥∞#ÿ @¡~Ú`Õ
P "åºkèx JiHõ\Ïìe. U "åºkè HÍ~°}=Ú ÖË‰Ωõ O_® =HΔÀ*ÏÅ∞ ÃÑiy Jã¨ÇÏ¨ ºOQÍ
=ÙO>Ë ã¨~s°̊ KÕã≤ ãïKÕÜ∞« =K«∞Û.
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ ã¨<÷ åÅ∞
„ã‘ÅÎ Ö’ ã¨#÷ =ÚÅ∞ ÃÑ~°Q_Æ ®xH˜ "åiÖ’ L`«ÊuÎ JÜÕ∞º D„™Èì[<£, „á⁄[ã≤~ì å<£
Ç¨~À‡#∞ÖË =ÚYº HÍ~°}O. D Ç¨~À‡#∞Å∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ Z‰õΩ¯= L`«ÊuÎ HÍ=Ù. JO^Œ∞Hõx
"åiH˜ ã¨÷#=ÚÅ∞ =∂=¸Å∞QÍ ÃÑ~°QÆ=Ù. Z\ì̃ Ñïã≤÷`«∞ÅÖ’<≥·<å Ñ¨Ù~°∞+¨μÅH˜ „ã‘ÎÅ
ÃãH±û Ç¨~À‡#∞Å∞ W¿ãÎ JO`«=~°‰Ωõ ÃÑ~°Q‰Æ Ωõ O_® =ÙO_çáÈ~Ú# =HΔÀ*ÏÅ Ñï=∂}O
ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú.
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅH˜ =HΔÀ*ÏÅ `˘ÅyOÑ¨Ù
=HΔÀ*ÏÅ∞ ÃÑiy Kèåf Z`«∞QÎ Í Hõ#|_Õ KåÖÏ=∞Ok Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ ÃãH±ûÑ¨~O° QÍ
"åiÖ’ Z@∞=O\˜ Ö’Ñ¨=¸ =ÙO_»^∞Œ . Ñ¨ÙOã¨`fi« O =∂=¸Å∞QÍ<Õ =ÙO_ç ~˘=Ú‡Å∞
ÃÑ~°Q\Æ ÏxH˜ KåÖÏ Hˆ ã¨∞ÅÖ’ ã¨~Ô #· HÍ~°}O Hõ#|_»^∞Œ . WÖÏ ~˘=Ú‡Å∞ ÃÑiy Jã¨ÇÏ¨ ºOQÍ
Hõ#|_»∞`«∂ =ÙO>Ë ã¨~s˚° ^•fi~å `˘ÅyOz "å\˜ Ñï=∂}Ïxfl `«yOæ K«=K«∞Û.
Q
54
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 55
Hõ<≥flá⁄~°
ÃÑo§H˜ Ñ¨Ó~°fiO Öˇ·OyHõ ãÖ|O^èŒ Ñ¶ë`åÅ∞

ãÖâ◊Ü∂« `«∞‡_≥#· â◊OHõ~~° å=ÙH˜ ™ê^è#Œ `À q"åÇ¨Ï"≥∞Oÿ k. ™ê^è#Œ K«H¯õ x K«∞Hõ¯,
K«^∞Œ =Ù‰õΩ#flk, =∞Oz ãÖ™ê¯~°=Ú#fl J=∂‡~Ú. S`Õ W"ÕDg â◊OHõ~~° å=Ù ^Œ$+≤Öì ’
`«# w@∞~å~ÚH˜ xÅ|_Õq HÍ<ÕHÍ=Ù. J`«xH˜ JO^Œig∞^• ãÖâ◊Ü∞« "Õ∞. JxflO\˜g∞^•
JÑ¨#=∞‡Hõ"Õ∞. q"åÇ¨xH˜ Ñ¨Ó~°fi"Õ∞ `«#H˜ H˘O^Œ~°∞ „ã‘ÎÅ`À Öˇ·OyHõ ãÖ|O^èŒ=Ú
=ÙO_»@O`À P_»"åà◊§g∞^Œ J#∞=∂#O. z=iH˜ `«# ÉèÏ~°ºH˜ ‰õÄ_® q"åÇ¨xH˜ Ñ¨Ó~°fiO
ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Å∞ =ÙO_»Háõ È`åÜ«∂ Jx J#∞=∂#Ñ¨_#ç =¸~°∞_ö `» #« ∞. XHõ"àÕ ◊
`«# ÉèÏ~°ºH˜ q"åÇ¨xH˜ Ñ¨Ó~°fi"Õ∞ ÖˇO· yHÍ#∞Éè=í =ÚO>Ë `≥Å∞ã¨∞HÀ=@"≥∞\Ï¡? `«#‰õΩ#fl
q∞_çq∞_ç *Ï˝#O`À U"Õ"À TÇ≤ÏOK«∞‰õΩ<åfl_»∞. >ˇã∞¨ Öì ’ `ÕeáÈ"åÅ#∞‰õΩ<åfl_»∞.
ãÖâ◊Ü∂« `«∞‡_»~Ú# â◊OHõ~~° å=Ù =∞#ã¨∞Ö’ Wxfl q+¨ÑÙ¨ PÖ’K«#Å∞ =Ù<åflÜ«∞x
`≥Å∞ã¨∞HÀÖËx ™ê^è#Œ fÜ«∞x TÇ¨ÏÅ`À `ÕeáÈ`«∂ `˘e~å„u J`«x ^Œi KÕiOk.
P"≥∞ â◊s~°=ÚÖ’x „Ñü J}∞=Ó J`«x PeOQÆ#=ÚÖ’ "≥∞=ÿ ∞~°z áÈ"åÅx HÍOH˜™Δ ÈÎOk.
J`«x ã¨Ê~°≈ P"≥∞Ö’ Jx~°fiK«hÜ«∞"≥∞#ÿ J#∞Éè∂í ux Hõey™ÈÎOk. J`«x PeOQÆ#OÖ’x
P#O^Œ=Ú`À HõO_»~åÅÖ’x aQÆ∞=Ù ã¨_e» QÍeÖ’ `ÕeáÈ`«∞#fl@∞¡ J#∞Éè∂í u HõÅ∞QÆ∞
`ÀOk. P"≥∞Ö’x Jx~°fiK«hÜ«∞"≥∞#ÿ P#O^•#∞Éè∂í uH˜ ã¨∂K«#QÍ Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° „^Œ"åÅ∞
^è•~åà◊OQÍ TiáÈ`«∞<åfl~Ú. aQÆ∞=Ù ã¨_e» # Ü≥∂x HõO_»~åÅ∞ ^è•~åà◊OQÍ Ti#
„^Œ"åÅ∞, nxH˜`À_»∞ |Ç¨ï Ñ¨ÅK«QÍ =Ù#fl Hõ<fl≥ á⁄~° „Ñ¨^=Œè ∞ ã¨=∂QÆ=∂xfl Ju `ÕeHõQÍ
[~°Q_Æ ®xH˜ ^ÀÇ¨Ï^Œ=Ú KÕâß~Ú. HÀiHõÅ`À Ñ¨_Q» ÖÆ uˇ Î HÀi# q^èOŒ QÍ ÉÏ^èŒ ÖË‰Ωõ O_®
fÜ«∞QÍ [iy# `˘eˆ~~Ú ãÖÜ≥∂QÆO ™ê^è#Œ x =∞`≥HÎ ¯˜ Oz =∞^Œ∞~°OQÍ x^Œ∞~°|∞zÛOk.
J~Ú`Õ ãÖâ◊Ü∂« `«∞‡_»~Ú# â◊OHõ~~° å=Ù =∂#ã≤Hõ ã≤u÷ =∞~ÀÖÏ =ÙOk. Hõ<fl≥ Ñ≤Å`¡ À
ãÖÜ≥∂QÆO ÉÏ^è•Hõ~°OQÍ =ÙO@∞O^Œx ÉèÏqOz#"åxH˜, `ÕeHõQÍ JOQÆ„Ñ¨"Õâ◊O
J~ÚáÈ=_»O`À JO`«∞ÖËx J#∞=∂#O HõeyOk.
55
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 56
q"åÇ¨xH˜ Ñ¨Ó~°fi"Õ∞ J<ÕH=õ ∞Ok P_»"åà◊§`À ãÖÜ≥∂QÆ=Ú [iÑ≤# â◊OHõ~~° å=ÙH˜

™ê^è#Œ q+¨Ü∞« OÖ’ J#∞=∂#Ñ¨_ç P"≥∞#∞ J==∂#Ñ¨~Û° _®xH˜ J~°›`« =ÙO^• Jx
PÖ’zOKÕ=ÚO^Œ∞ J`«x PÖ’K«#Ö’ J~°O÷ =ÙO^• Jx K«∂^•ÌO.
Hõ#º`åfixH˜ Hõ<fl≥ á⁄~° ™êHõºΔ =∂?
_®Hõ~ì H¡° ˜ `«ÑÊ¨ ^•^•Ñ¨Ù Z=fiiH© Hõ<fl≥ á⁄~° JO>Ë Uq∞\’ `≥eÜ«∞^Œ∞. HÍh ^•x
QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞ J#∞‰õΩ#fl =¸~°∞Åö ∞ J<ÕH=õ ∞Ok „Ñ¨^=Œä ∞ ãÖÜ≥∂QÆO W|ƒOk Hõey`Õ
Hõ<fl≥ á⁄~° =Ù#fl@∞ì ÖËHáõ È`Õ Jk ÖË#@∞ì ÉèÏqOz J#∞=∂xOKÕ =∞QÆ"å~°∞ ÖËHáõ ÈÖË^∞Œ .
„Ñ¨^=Œè ∞ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ Hõ<fl≥ á⁄~° J_»O¤ ‰õΩHõO>Ë =∞~å‡=Ü«∂Å aQÆ∞`«∞ Z‰õΩ¯= ÉÏ^èŒ
Hõeyã¨∞OÎ k. Ñ¨ÅÛQÍ =Ù#fl Hõ<fl≥ á⁄~° Ju `ÕeHõQÍ ziyáÈ~Ú XHõ¯ ÉÁ@∞ì ~°H=Îõ Ú
‰õÄ_® HÍ~°Háõ È=K«∞Û. ™ê^Œ# ÖÏQÍ<Õ PeOQÆ#=Ú`À JkèH=õ ÚQÍ Ñ¨~=° tOz áÈ~Ú#>ˇ`¡ÿ Õ
=∞~å‡Ü«∞"åÅ ^ŒQ~æÆ ° HõO_»~åÅ aQÆ∞=Ù ÉÏQÍ ã¨_e» áÈ`«∞Ok. Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° „^Œ"åÅ∞
JuQÍ T~°∞`å~Ú. ^•O`À „Ñ¨^=Œä ∞ ãÖÜ≥∂QÆO `ÕeHõQÍ [iyáÈ`«∞Ok. JO`«=∂„`å#
P"≥∞H˜ q"åÇ¨xH˜ Ñ¨Ó~°fi"Õ∞ Öˇ·OyHÍ#∞Éèí=O =ÙO^Œh, ãÖâ◊Ü«∂`«∞‡_»~Ú#
â◊OHõ~~° å=ÙÖÏQÍ ãÖâ◊Ü∞« Ñ¨_`ç Õ P ^•OÑ¨`º« rq`«O #~°HOõ J=Ù`«∞Ok. q"åÇ¨Ï=Ú
KÕã¨∞HÀ"åÅx xâ◊ÛÜ«∞=Ú KÕã¨∞‰õΩ#fl `«~°∞"å`« WÖÏO\˜ J#∞=∂<åÅH˜ =∞#ã¨∞Ö’
`åq=fi~å^Œ∞.
=∞#ã¨∞ûx HõÅz"Õã#≤ HõÅã≤~åx HõÅ~ÚHõ
q"åÇ¨xH˜ Ñ¨Ó~°fi"Õ∞ „ã‘Î Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ =∞^èºŒ =ÙO_Õ HõÅ~ÚHõÅ∞ "åiÖ’ ÉèÜ í ∂« xfl,
ãÖ^ÕÇ¨ xfl Hõey™êÎ~Ú. â◊OHõ~~° å=ÙÖÏO\˜ "åà◊√§ ãÖâ◊Ü∂« `«‡‰õΩÅ∞QÍ `«Ü∂« ~°~Ú`Õ,
H˘O^Œ~∞° Ü«Ú=`«∞Å∞ ÃÑà‹§· `Õ Éè~í Î° =ÚO^Œ∞ `«=∞ QÆ∞@∞ì ZHõ¯_» |@ì|Ü«∞Å∞ J=Ù`«∞O^À#x
ÉèÜí ∞« HõOÑ≤`∞« Å∞ J=Ù`«∂ =ÙO\Ï~°∞. J@∞=O\˜ "åà◊§Ö’ Hõ=∞Å XHõ~Ô .Î P"≥∞ XHõix
„¿Ñq∞OzOk. Ü«∞=fi#O "Õ_Öç ’ =Ù#flÑ¨C_»∞ „¿Ñ=∞, HÍ=∞O ~Ô O_»∂ Ñ¨~åºÜ«∞ Ñ¨^•ÖË
JxÑ≤ ™ êÎ ~ ÚHõ ^ •, q"åÇ¨  xH˜ Ñ¨ Ó ~° fi =Ú#fl Öˇ · O yHÍ#∞Éè í = O =∂OQÆ Ö ÏºxH˜
=Ú_çÑ_¨ ‰» Ωõ O_®<Õ W^Œ~Ì ∂° q_çáÈ=_»O [iyOk. Hõ=∞Å q"åÇ¨Ï=Ú P"≥∞ =∂=∞Ü«∞º`À
xâ◊ÛÜ«∞=Ú J~ÚOk. =∂=∞Ü«∞ºH˜ Hõ=∞Å JO>Ë W+¨"ì ∞Õ . Hõ=∞Å JO>Ë JO`« ~Ú+Öì
=Ù<åfl Jã¨Å∞ q+¨Ü∞« O `≥e¿ãÎ U=∞=Ù`«∞Ok? J^Õ ÉèÜ í ∞« O P"≥∞#∞ =}˜HO˜ z "Õ™ÈÎOk.
JO^Œ∞Ö’#∞ XHõ™êi "åà◊§ =∂=∞Ü«∞º XHõ ã≤x=∂ Hõ^Œä QÆ∞iOz K≥|∞`«∂, ''ã≤x=∂Ö’x
Ç‘Ï~À `«# ÉèÏ~°º Ñ¨Ó~°fi ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•xfl QÆ∞iÎOK«ÖHË áõ ÈÜ«∂_»∞ HÍx, <Õ<Õ J~Ú`Õ
<å ÉèÏ~°ºH˜ JÖÏO\˜ ãÖ|O^è=Œ Ú#fl@¡~Ú`Õ W>Ëì `ÕeÛ"Õ™êÎ#∞—— Jx J<åfl_»∞. JÖÏ
56
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 57
J#fl =∂=∞Ü«∞º`À<Õ Hõ=∞Å ÃÑo§ J~ÚáÈ~ÚOk. ''â’Éè#í =Ú ~ÀA ~å„u Hõ=∞Å

ÉèÜ
í ∞« O ÉèÜ
í ∞« OQÍ ^ŒiKÕiOk. ãÖÜ≥∂QÆO ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ÉèÜ í ∞« =Ú`À aQÆ∞ã¨∞‰õΩáÈ~ÚOk.
ZO`« „Ñ¨Ü«∞uflOz<å JOQÆ „Ñ¨"Õâ◊=Ú [~°QÆÖË^Œ∞——. ''p áê_»∞ Hõ<≥flá⁄~°—— JO@∂
q=â◊√_»~Ú T~°∞‰õΩ<åfl_»∞ =∂=∞Ü«∞º.
Hõ=∞ÅÖ’ Hõey# ÉèíÜ«∞=Ú ãÖÜ≥∂QÆO ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ Ü≥∂x ^ŒQÆæ~° HõO_»~°
ãÖHÀKåxH˜ HÍ~°}O J~ÚOk. nx<Õ ''=lxãπ=∞<£—— JO\Ï~°∞. U=∂„`«O
ÖˇO· yHÍ#∞Éè=í =Ú ÖËx ™ê^è#Œ q+¨Ü∞« =ÚÖ’ `˘e ãÖÜ≥∂QÆ=Ú `ÕeHõQÍ [iyáÈ~Ú<å,
ÖˇO· yHÍ#∞Éè=í =Ú =ÙO_ç, ãÖÜ≥∂QÆ=Ú Hõ=∞ÅÖ’ ^Œ∞~°É¡ Oíè J~ÚáÈ~Ú<å ~Ô O_çO\˜H˜
=∞#ã¨∞ûÖ’ K≥Å~ˆ Qˆ ÉèÏ"åÅ iÑ¶H¡¨ <Δõ Õ HÍ~°}=Ú. H˘O^Œ~∞° „ã‘ÅÎ ∞ Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° HõO_»~åÅx
aQÆ|\˜ì ãÖÜ≥∂QÍxfl ^Œ∞~°É¡ Oíè JxÑ≤OKÕ@∞ì KÕÜ∞« QÆÅ~°∞. JO^Œ∞Hõx =∞~å‡=Ü«∞"åÅ
aQÆ∞`«∞x|\˜ì Hõ#º`åfixfl x~åúiOK«@O J~°~ú Ç° Ï≤ `«=Ú.
HÀ~°∞ì ^Œ$+≤ìÖ’ Hõ#º`«fi=Ú
Hõ#º`«fiO x~åú~} ° J<Õk ™ê^è•~°}OQÍ ~ˆ Ñπ [iy#Ñ¨C_Õ HÀ~°∞Åì ^Œ$+≤Hì ˜ =ã¨∞OÎ k.
J@∞=O@Ñ¨C_»∞ ‰õÄ_® HÀ~°∞Åì ∞ H˘xfl Hˆ ã¨∞Å q+¨Ü∞« =ÚÖ’ Hõ#º`åfixfl x~åúiOK«_=» ÚÖ’
uHõ=∞HõÑ¨_çáÈ`å~Ú. Hõ<≥flá⁄~° LO_»@"Õ∞ Hõ#º`«fiO „HÕ^Œ ÖˇHõ¯ J~Ú#@¡~Ú`Õ
KåÖÏHÍÅO #∞Oz "Õâßº=$uÎ KÕã¨∂Î Hõ<≥flá⁄~° z~°QÆ‰õΩO_® L#fl"åà◊¥§ L<åfl~°∞.
"åà◊§Ö’ Hõ<fl≥ á⁄~° ™êQÆ∞`«∞O^Õ `«ÑÊ¨ z~°Q_Æ O» [~°Q^Æ ∞Œ . WHõ Hõ<fl≥ á⁄~° z~°Q_Æ O» Hõ#º`«fiO
ÖËHõáÈ=_®xH˜ QÆ∞~°∞Î J~Ú#@¡~Ú`Õ H˘xfl „Ñ¨=∂^•Å∞ [iy#Ñ¨C_»∞ Ü≥∂x ^ŒQÆæ~°
QÍÜ«∞"≥∞ÿ Hõ<fl≥ á⁄~° z~°Q=Æ K«∞Û. „ã‘ÅÎ Ö’x Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆ=Ú ‰õÄ_® Hõ<fl≥ á⁄~° z~°Q_Æ ®xH˜
HÍ~°}"Õ∞. Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° _çÑiÎ‘¶ Ü«∂ÖÏO\˜ "åº^è∞Œ Å∞ Hõey`Õ Hõ<fl≥ á⁄~° Ñ¨ÓiÎQÍ =∂Ü«∞"≥∞ÿ
áÈ=K«∞Û. Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° ã¨~s°̊ KÕã<≤ å, Ü≥∂x =∂~°=æ ÚÖ’H˜ H˘xfl Ñ¨x=Ú@∞¡ áÈxzÛ
Ñ¨sHõΔ KÕÜ«∞=Åã≤=zÛ<å Hõ<≥flá⁄~° ziyáÈ=K«∞Û. Öˇ·OyHÍ#∞Éèí=O ÖËx "åà◊§Ö’¡
ÉÏÇ¨º^èŒ~åÅ∞ Ô~O_»∂ XHõ#^•xH˘Hõ\ ˜ ^ŒQÆæ~°QÍ LO_ç Ü≥∂x^•fi~åxfl =¸ã≤
LOK«∞`å~Ú. JO`«~å^è~Œ åÅ∞ "≥∞`«QÎ Í#∞, ÖË`« QÆ∞ÖÏc~°OQÆ∞Ö’#∞ LO\Ï~Ú. Hõ~¡ Ú\’iãπ
z#flkQÍ LO@∞Ok. J~Ú`Õ ZO`À J#∞Éè=í A˝Ö#·ˇ _®Hõ~ì ‰¡° Ωõ ‰õÄ_® "å\˜x ãïQÍæ
QÆ∞iÎOK«QÅÆ QÆ@O Hõ+=ì¨ Ú. Hõ#ºÖ’ Ü≥∂x=∂~°=æ Ú Ö’Ñ¨Å Ñ¨ÅÛQÍ LO_Õ á⁄~° =Ú_»`Å« ∞,
=Ú_»`Å« ∞QÍ LO@∞Ok. Z‰õΩ¯= HÍÅ=Ú ÖˇO· yHÍ#∞Éè=í O LO>Ë#∂, Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨Ù@ì_=» Ú
[iy`Õ#∂ ã¨#fl\˜á⁄~° =Ú_»`Å« ∞ H˘O`« áÈ`å~Ú. Hõ<fl≥ Ñ≤ÅÖ¡ ’¡#∂ ‰õÄ_® D Ñ¨ÅÛxá⁄~°
XH˘¯Hõ¯Ñ¨C_»∞ =Ú_»`Å« ∞QÍ ÖË‰Ωõ O_® LO_»=K«∞Û. Ü≥∂x ^•fi~°=Ú `ÕeHõQÍ XHõ „"ÕÅ∞x
„Ñ¨"ÕtOÑ¨xã¨∞Î#fl^•, Ô~O_»∞ „"Õà◊§KÕ „Ñ¨"ÕtOÑ¨xã¨∞Î#fl^• J<Õ^•xfl |\˜ì ‰õÄ_®
57
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 58
ÖˇO· yHÍ#∞Éè"í åxfl QÆ∞iÎOK«_=» Ú [~°∞QÆ∞`«∞Ok. WO`«=~°‰Ωõ K≥ÑC¨ ‰õΩ#fl "å\˜Ö’ Z‰õΩ¯=
P^è•~åÅ∞ LO>Ë HÀ~°∞Öì ’ Hõ#º`åfixfl x~åúiOK«_=» Ú [~°∞QÆ∞`«∞Ok. J~Ú`Õ Hõ#º HÍ^Œx
Ñ¨ÓiÎQÍ K≥ÑÊ¨ _»O [~°Q^Æ ∞Œ .
=∞#k Ñ¨Ù~°∞ëêkèHºõ `« ã¨=∂[O Hõ#∞Hõ Hõ#º`«fiO Ü≥ÚHõ¯ Ñ¨q„`«`« Hˆ =ÅO „ã‘ÅÎ Hˆ
PáêkOK«_O» [~°∞QÆ∞`ÀOk. „ã‘ÅÎ `À ã¨=∂#OQÍ Hõ#º`«fiO ÖÏO\˜ Ñ¨q„`«`« Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ‰õΩ
J=ã¨~=° ÚÖË^•? Ñ¨Ù~°∞ëêkèHºõ `« ã¨=∂[OÖ’ ''=∞QÆ"å_»∞– "å_ç̂HO– Uk KÕã<≤ å K≥Å∞¡——
J<Õ =∞#ã¨`Î fi« O LO_»|\˜ì ™ê^è#Œ Éè~í ÖÎ° ÏO\˜"åà◊√§, Hõ=∞Å Éè~í ÖÎ° ÏO\˜"åà◊√§ q"åÇ¨xH˜
Ñ¨Ó~°fiO `«=∞‰õΩ ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Å∞ L<åfl `«=∞ ÉèÏ~°ºÅH˜ =∂„`«O Hõ#º`«fiO ÖËHáõ È`Õ
K«OÑ≤áêˆ~™êÎ=∞#flO`« ^èÀ~°}Ö˜ ’ LO\Ï~°∞.
Hõ<fl≥ á⁄~° – Ã„ Ñ#¶ ∞ºÅ=¸
„Ñü „ã‘HÎ ˜ "≥Ú^Œ\ ˜ ãÖÜ≥∂QÆ=ÚÖ’ Hõ<fl≥ á⁄~° ziy ~°H=Îõ Ú ~å"åÅxÖË^∞Œ . Hõ<fl≥ á⁄~°
Ñ¨Å∞K«QÍ L#fl „ã‘ÅÎ O^ŒiH˜ Z@∞=O\˜ ÉÏ^è• ÖË‰Ωõ O_®#∂, ~°HOÎõ HÍ~°‰Ωõ O_®#∂ Hõ<fl≥ á⁄~°
z~°∞QÆ∞`«∞Ok. J@∞=O\˜ ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ ~°HõÎO HÍ~°#O`« =∂„`å# "å~°∞ Hõ#ºÅ∞
HÍ^Œ#∞HÀ=_»=Ú á⁄~°áê>Ë J=Ù`«∞Ok. Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ q+¨Ü∞« =ÚÖ’ Z=iHÀ `«ÑÊ¨ "≥Ú^Œ\ ˜
ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ „ÃÑ#¶ ∞ºÅ"£∞ `≥y ~°H=Îõ Ú HÍ~°_=» ∞O@∂ [~°Q^Æ ∞Œ . „ÃÑ#¶ ∞ºÅ"£∞ z#flkQÍ
LO_»@O =Å¡QÍx, „ã‘Î =∞~å‡=Ü«∞"åÅ∞ KåÖÏ aQÆ∞`«∞QÍ =ÙO_»@O =Å¡QÍx,
|Å=O`«=ÚQÍ ãÖÜ≥∂QÆ=Ú [~°Ñ_¨ =» Ú=Å¡ H˘O^ŒiH˜ „ÃÑ#¶ ∞ºÅ"£∞ `≥y ~°H=Îõ Ú HÍ~°_O»
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. „ÃÑ#¶ ∞ºÅ"£∞ `≥y ~°H=Îõ Ú HÍ~°#O`« =∂„`å# J`«xH˜ q"åÇ¨xH˜ Ñ¨Ó~°fi=Ú
ÖˇO· yHõ ãÖÉO^è•Å∞ =Ù#fl@∞¡HÍ^Œ∞.
58
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 59
~°[ã¨fiÅ
ÃÑ^Œ=
Ì ∞x+≤ J=@O
~°[x – ~°OQÍ~å=Ù ^ŒOÑ¨`∞« Å UÔHH· õ =Ú^Œ∞ÅÌ a_»¤ ~°=∞}˜. K«H¯õ QÍ P_»∞‰õΩO@∂,
K«^∞Œ =Ù‰õΩO@∂ K«ÖÏH©QÍ =ÙO_Õ ~°=∞}˜ `«# ÅOQÍg∞^Œ =Ù#fl ~°HÑÎõ Ù¨ =∞~°efl K«∂ã≤
xâıÛ+¨μì~åÖˇ·Ok. XHõ¯™êiQÍ =}˜H˜áÈ~ÚOk. WOHÍãÎ̈ ÑïjeOz K«∂¿ããïH˜ `«#
Ñ≤~∞° ^ŒÅ g∞^Œ ‰õÄ_® ~°HOÎõ =∞~°HÅõ ∞ Hõ#|_®¤~Ú. P_»∞‰õΩO@∞#fl ~°=∞}˜ J=∞‡ ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ
Ñ¨~∞° QÔ `«∞HÎ ˘x "≥o§ `å#∞ QÆ=∞xOz# q+¨Ü∂« xfl K≥ÑÊ≤ =}˜Há˜ È<å~°OaèOzOk. HÍx
`«e¡ Hõà√◊ § ãÖ`À+¨=Ú`À "≥∞iâß~Ú. „¿Ñ=∞`À `«# ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ fã¨∞H˘x `«Å x=Ú~°∞`«∂
''ÉèÜ
í ∞« =Ú ÖË^=Œ ∂‡! h=Ù ÃÑ^ŒÌ =∞x+≤q JÜ«∂º=Ù—— JOk. JO`«=~°‰Äõ P_»∞‰õΩO@∂
=Ù#fl z#fl Ñ≤Åx¡ h=Ù ÃÑ^Œ=Ì ∞x+≤q J~ÚáÈÜ«∂=x JO>Ë J~°O÷ HÍHõ ~°=∞}˜ `«e=¡ OHõ
JÜ≥∂=∞Ü«∞OQÍ K«∂ã≤Ok.
P_»Ñ≤Å¡Ö’¡ =KÕÛ D Ñï}Ï=∂xfl H˘O^Œ~°∞ ÃÑ^ŒÌ=∞x+≤ J~ÚO^Œx JO>Ë,
=∞iH˘O^Œ~∞° Ñ¨Ù+¨Ê=u J~ÚO^Œx JO\Ï~°∞. nx<Õ "≥Ú^Œ\ ™˜ êi |Ç≤Ï+¨μì (Menarche)
Jx K≥ÑÊ¨ =K«∞Û.
XHõ ÉÏeHõ Ñ¨Ù+¨Ê=u J=_»=Ú ™ê^è•~°}OQÍ 12–13 ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. Ñ¨Ù+¨Ê=u J=_»O J<Õk ã¨_<» Q£ Í XHõ~ÀA# [iy#@∞¡ HõxÑ≤Oz<å
^•xH˜ H˘kÌ ãÖ=`«û~åÅ =ÚO^Œ∞#∞Op â◊s~°=ÚÖ’ J<ÕHõ =∂~°∞ÊÅ∞ „áê~°OÉè=í ∞ø`å~Ú.
"≥∞^Œ_∞» Ö’ =ÙO_Õ Ñ≤@∂º@s „QÆOkä `«# Pnè#OÖ’ =Ù#fl „QÆO^ä∞Œ Åx L`Õ[Î Ñ¨~∞° ã¨∞OÎ k.
nx=Å¡ XHõ =Ü«∞ã¨∞û =zÛ# `«~∞° "å`« J=∂‡~Ú UÑ¨ÙQÍ ÃÑ~°Q<Æ å~°Oaèã∞¨ OÎ k. „ã‘ÖÎ ’
=ÙO_Õ JO_®â◊Ü«∞ „QÆO^äŒ∞Åx (Ovaries) Ñ≤@∂º@s „QÆOkä `«# Ç¨~À‡#¡ KÕ`«
L`Õ[Î Ñ¨~K° Q« Í „ã‘Î JO_®â◊Ü∞« „QÆO^ä∞Œ Å∞ Ñ¨x „áê~°Oaè™êÎ~Ú. D JO_®â◊Ü∞« O #∞Oz
59
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 60
"≥Å∞_»"Õ Ç¨~À‡#¡ =Å¡ LÑ¨Öˇ·OyHõ ÅHõΔ}ÏÖˇ·# ã¨÷<åÅ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ, K«OHõÅÖ’#∞,

[#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQÆæ~° "≥O„@∞HõÅ "≥ÚÅ=_»O =™êÎ~Ú. ÉÏÇ¨Ïº [#<ÕO„kÜ«∂Å∞,
Ü≥∂x=∂~°Oæ xO_»∞`«<åxfl á⁄O^Œ∞`å~Ú. JO`«~ü [#<ÕO„kÜ«∂Å~Ú# QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O,
JO_»"åÇ≤ÏHõÅ∞ Ãã·A ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú. Ñ≤@∂º@s „QÆOkä L`ÕÎ[Ñ¨~°K«QÍ Z„_ç#Öò
„QÆOkä#∞Oz H˘xfl Ç¨~À‡#∞¡ "≥Å∞=_»QÍ =ÚYOg∞^Œ "≥Ú\˜=∞Å∞ „áê~°OÉè=í ∞ø`å~Ú.
HÍã¨Î =à◊√§ =zÛ#@∞¡QÍ J=Ù`å~°∞. z=iH˜ g@xfl\˜ ã¨"∞Õ ‡à◊#=Ú`À Ü«∞=fi#O P
ÉÏeHõÖ’ `˘OyK«∂_»QÍ "≥Ú^Œ\ ˜ |∞∞`«∞„™ê==ÚÖÏO\˜ JHõ™ê‡`«∞Î =∂~°∞Ê Hõ#Ñ¨_^» ∞Œ .
Hõ#∞Hõ "å~°∞ Ñ≤Å"¡ åx ^Œâ#◊ ∞O_ç Ü«Ú=‰õΩxQÍ =∂ˆ~^Œâ◊ KåÖÏ x^•#=ÚQÍ Hõey#@∞¡
JxÑ≤ã¨∞ÎOk.
Ñ¨Ù+¨Ê=u J=_»=Ú J<Õk ™ê^è•~°}=ÚQÍ 12–13 ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’
[iy<å H˘O^ŒiÖ’ =¸_»∞, <åÅ∞QÆ∞ ãÖ=`«û~åÅ=ÚO^Õ [~°Q=Æ K«∞Û. =∞iH˘O^Œ~~° Ú`Õ
5–6 ãÖ=`«û~åÅ∞ PÅã¨º=ÚQÍ J==K«∞Û. Wk "åi "åi â◊s~°=Ú f~°∞|\˜ì P^è•~°Ñ_¨ ç
=ÙO@∞Ok. H˘O`« =∞Ok 18–19 ãÖ=`«û~åÅH˜ QÍx Ñ¨Ù+¨Ê=uHÍ~°∞. J@∞=O@Ñ¨C_»∞
`«e^¡ OŒ „_»∞Å∞ QÍÉè~í å K≥O^Œ_O» J#=ã¨~O° .
J~°∞^Œ∞QÍ H˘O^ŒiH˜ Hõ<fl≥ á⁄~° Ñ¨ÓiÎQÍ J_»∞Q¤ Í =ÙO_ç |∞∞`«∞„™ê==Ú |Ü«∞@‰õΩ
"≥Å∞=_»‰Ωõ O_® [~°Q=Æ K«∞Û ÖË^• `«H¯˜ #=hfl =ÙO_ç QÆ~åƒùâÜ◊ ∞« O =∂„`«"∞Õ ÖË‰Ωõ O_®áÈ~Ú
|∞∞`«∞„™ê==Ú =ÙO_»Háõ È=K«∞Û. W@∞=O\˜ ãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ _®Hõ~ì ∞° KÕ`« Ñ¨sHõΔ J=ã¨~O° .
12–13 ãÖ=`«û~åÅ „áêÜ«∞OÖ’ „áê~°OÉèí"≥∞ÿ# |∞∞`«∞„™ê==Ú 44–48
ãÖ=`«û~åÅ =~°‰õΩ H˘#™êQÆ∞`«∞Ok. QÆ~°ƒù=Ú =zÛ#Ñ¨C_»∞, a_»¤H˜ áêÅ∞ Wã¨∞Î#fl
~ÀAÅÖ’ `«ÑÊ¨ D |∞∞`«∞„™ê==Ú =∂=¸ÖË.
~°[ã¨fiÅ HÍHõáÈ=_®xH˜ HÍ~°}ÏÅ∞
h~°[ ZO`À JO^Œ"∞≥ #ÿ J=∂‡~Ú. =Ü«∞ã¨∞û ^•^•Ñ¨Ù Ñ¨^xÌ≥ q∞k ãÖ=`«û~åÅ∞
=ÙO\Ï~Ú. P"≥∞ Hõà√◊ § K«H¯õ QÍ "≥∞~°∞ã¨∂Î =ÙO\Ï~Ú. =ÚYOÖ’ ZO`À K«H¯õ x Hõà◊
=ÙOk. Z`«~Î Ú# =HΔÀ*ÏÅ∞, ã¨#flx #_»∞=Ú h~°[ JO^•xfl =∞iO`« W#∞=∞_çOÑ¨
KÕâß~Ú. HÍÖËrÖ’ ™ÈÊ~°∞ì û KèåOÑ≤Ü∞« <£ ‰õÄ_®. H˘`«"Î åiH˜ =∞Oz P~ÀQÆº=O`«∞~åÅ∞QÍ
Hõ#|_»∞`«∞Ok. K«∂z# "åà◊§O`å P"≥∞#∞ K«∂z |OQÍ~°∞ÉÁ=∞‡ Jx =Úiã≤áÈ`«∂
=ÙO\Ï~°∞. HÍx P |OQÍ~°∞ÉÁ=∞‡#∞ K«∂ã≤ "åà◊§=∞‡ ÉÏ^èŒÑ¨_çáÈ`«∂ LO@∞Ok.
J=∂‡~Úx K«∂z "åà◊§=∞‡H˜ kQÆ∞ÖˇO^Œ∞Hõx JxÑ≤OK«=K«∞Û. HÍx "åà◊§=∞‡H˜ WOHÍ
h~°[ ~°[ã¨fiÅ HÍÖË^<Œ Õ kQÆ∞Å∞ Ñ‘_ãç ∂¨ Î =ÙOk. <å@∞"≥^· ∞Œ ºxKÕ`« Ñ¨ã~¨ ∞° áÈ~ÚOz,
60
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 61
Ñ¨^ºŒä O KÕ~ÚOK«_O» „áê~°OaèOzOk. ^•xH© Ñ¶e¨ `«O â◊¥#ºO. z=iH˜ =∞~˘Hõ _®Hõ~ì ∞°
^ŒQiæÆ H˜ fã¨∞H˘x "≥o§ Ñ¨sHõÅΔ hfl KÕ~Ú¿ãÎ P"≥∞ ~°[ã¨fiÅ HÍHõáÈ=_®xH˜ HÍ~°}=Ú
QÆ~ƒ° Hù Àâ◊O ÖËHáõ È=@"Õ∞ Jx `ÕeOk. QÆ~ƒ° Hù Àâ◊=Ú ÖËHáõ È~Ú#Ñ¨Ê\˜H© JO_®â◊Ü∂« Å∞
LO_»|\ì̃ P"≥∞ ã¨ÇÏ¨ [ „ã‘Î ™œO^Œ~åºxH˜ Z@∞=O\˜ =ÚÑ¨C U~°Ê_»Ö^Ë ∞Œ .
h~°[Ö’ QÆ~ƒ° Hù Àâ◊=Ú Jã¨Å∞ Ñ¨Ù@∞ìH#õ ∞OKÕ ÖËHáõ È=_»=Ú =Å¡ ~°[ã¨fiÅ HÍ=_»O
[~°QÖÆ ^Ë ∞Œ . =∞iH˘O^ŒiÖ’ QÆ~ƒ° Hù Àâ◊O =∞s z#flkQÍ =ÙO_çáÈ~Ú<å, JO_®â◊Ü∂« Å∞
„QÆOkäÖ’Ñ¨=Ú =Ù<åfl, WOHÍ W`«~° HÍ~°}ÏÅ∞ =Ù<åfl ZÑ¨Ê\˜H© |Ç≤Ï+¨μì HÍHõáÈ=_»=∞O@∂
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. WÖÏ ZÑ¨Ê\˜H© |Ç≤Ï+¨μì HÍHõáÈ=_®xfl „ÃÑ=· ∞s Z"≥∞<ÀiÜ«∂ Jx JO\Ï~°∞.
™ê^è•~°}OQÍ 13–14 ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ P_»ÑÅ≤ Å¡ ‰õΩ "≥Ú^Œ\ ˜ |Ç≤Ï+¨μì „™ê=O
Hõ#|_»∞`«∞Ok. H˘O^Œ~∞° 17 ãÖ=`«û~åÅ =~°‰Ωõ J=HõáÈ=K«∞Û. J==Åã≤# =Ü«∞ã¨∞ûH˜
~°[ã¨fiÅ HÍ#Ñ¨C_»∞ Ñ¨sHõÅΔ ∞ KÕ~ÚOK«_O» J=ã¨~O° .
H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ Z\˜ì [|∞ƒ ÖË‰õΩO_® |Ç≤Ï+¨μìÅ∞ ~å=Ù. „ã‘Î QÆ~°ƒù=uQÍ
=Ù#flÑ¨C_»∞, a_»‰¤ Ωõ áêÅ∞ WKÕÛ ~ÀAÅÖ’#∞, =Ú@∞ì ZO_çáÈ~Ú# `«~åfi`« |Ç≤Ï+¨μÅì ∞
LO_»=Ù. D q^ŒOQÍ „Ñ¨H$õ u ã¨ÇÏ¨ [=ÚQÍ [iˆQ^•xx Ñ¶[≤ Ü≥∂ÖÏlHõÖò Z"≥∂<ÀiÜ«∂
JO\Ï~°∞.
~°[ã¨fiÅ – Pâ◊Û~°ºHõ~"
° ∞≥ #ÿ q+¨Ü∂« Å∞
Hõq`« q+¨Ü∞« OÖ’ Hõ<fl≥ á⁄~° ÃÑ^ŒHÌ ^õ Õä #_çÑO≤ k. Hõq`«‰Ωõ Ü«ÚHõ=Î Ü«∞ã¨∞û =zÛ#
`«~åfi`« <≥Å <≥ÖÏ á⁄uÎ Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ <˘Ñ≤Ê =ã¨∂Î =ÙOk. HÍx Z@∞=O\˜ |Ç≤Ï+¨μì „™ê=O
Hõ#Ñ¨_@ » =Ú ÖË^∞Œ . H˘O`«HÍÖÏxH˜ á⁄uÎ Hõ_∞» Ñ¨Ù ^ŒQ~æÆ ° Z`«∞QÎ Í XHõ Hõ}u˜ QÍ Hõ#Ñ¨_@
» O
„áê~°OaèOz, Jk <≥Å<≥ÅH˜ Ñï=∂}O ÃÑ~°QÆ<å~°OaèOzOk. á⁄uÎ Hõ_»∞Ñ¨Ù ^ŒQÆæ~°
Hõ}u˜ ÖÏQÍ =Ù#fl ^•xg∞^Œ z\˜H"õ ¿Õ ãÎ Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° [Å`«~O° QÍÅ J#∞Éè∂í u HõeQˆ k.
z=iH˜ Ñ¨sHõΔ KÕã≤ K«∂¿ãÎ Ü≥∂x ^•fi~°O Hõ<fl≥ á⁄~°`À Ñ¨ÓiÎQÍ =¸Ü«∞|_ç =ÙOk.
™ê^è•~°}OQÍ Hõ<fl≥ á⁄~° Ü≥∂x ^•fi~åxfl H˘O`« =∂„`«"∞Õ P„Hõq∞Oz =¸ã≤ =ÙOK«∞`«∞Ok.
HÍx J~°∞^≥·# ãÖÑ¶¨∞@#Ö’¡ Hõ<≥flá⁄~°`À Ü≥∂x^•fi~°O Ñ¨ÓiÎQÍ =¸ã≤"ÕÜ«∞|_»@O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. nx=Å¡ „ã‘Î ~°[ã¨fiÅ J~Ú#Ñ¨Ê\˜H© |Ç≤Ï+¨μì „™ê=O |Ü«∞@‰õΩ ~åÖËHõ
Ö’Ñ¨ÖË LO_çáÈ`«∞Ok. <≥Å<≥ÖÏ =KÕÛ |Ç≤Ï+¨μì „™ê=O`À Ü≥∂x^•fi~°O, QÆ~ƒ° ãù O¨ z
x^•#OQÍ xO_çáÈ`å~Ú. Hõ<≥flá⁄~° ^Œà◊ãïQÍ =ÙO_ç. Jk Ñ¨QÆÅ_®xH˜ P™ê¯~°O
ÖË#Ñ¨C_»∞, QÆ~ƒ° ãù O¨ z |Ç≤Ï+¨μì „™ê=O`À xO_çáÈ~Ú ™êyáÈ=_»O `«ÑÊ¨ QÆ`º« O`«~O° ÖË^∞Œ .
WÖÏ Laƒ# QÆ~ƒ° Hù Àâ◊"∞Õ Hõ}u˜ ÖÏQÍ HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k. ^•^•Ñ¨Ù =¸_»∞ b@~°¡ |Ç≤Ï+¨μì
61
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 62
„™ê=O KÕ~_° ®xH˜ P™ê¯~°O LOk. WÖÏ [iy#Ñ¨C_»∞ Hõ<fl≥ á⁄~°x KèkÕ Oz#@¡~Ú`Õ,
Wxfl ãÖ=`«û~åÅ#∞Oz Hõ#Ñ¨_x» |Ç≤Ï+¨μÅì ∞ =∂=¸Å∞QÍ HõxÑ≤OK«∞`å~Ú. XH˘¯Hõ¯™êi
Hõ<fl≥ á⁄~° J_»=¤ Ú ÖËHáõ È~Ú<å QÆ~åƒùâÜ
◊ ∞« HõO@=Ú Ñ¨ÓiÎQÍ =¸ã¨∞‰õΩxáÈ~Ú |Ç≤Ï+¨μÅì ∞
Hõ#|_»=Ù.
H˘O^Œi Ü«Ú=`«∞Å‰õΩ Ü«ÚHõ=Î Ü«∞ã¨∞û =zÛ<å "åi QÆ~ƒ° Hù Àâ◊O ÃÑ~°QHÆ õ z#flkQÍ<Õ
LO@∞Ok. JO_®â◊Ü∂« Å#∞Oz Ç¨~À‡#∞¡ =∂=¸Å∞QÍ q_»∞^ŒÅ J=Ù`«∞<åfl QÆ~ƒ° Hù Àâ◊O
U=∂„`«O "å\˜ „Ñ¨ÉÏè =O ÖË‰Ωõ O_® Z^ŒQ‰Æ Ωõ O_® K«O\˜ÑÅ≤ Å¡ H˜ LO_Õ@O`« z#flkQÍ
LO_çáÈ`«∞Ok. WÖÏO\˜ "åà◊§Ö’ ZO`« =Ü«∞ã¨∞û =zÛ<å |Ç≤Ï+¨μì „™ê=O Hõ#|_»^∞Œ .
H˘O^ŒiÖ’ JO_®â◊Ü«∂Å∞ Z^ŒQÆ=Åã≤# f~°∞Ö’ Z^ŒQÆ=Ù. =∞iH˘O^ŒiÖ’
JO_®â◊Ü«∂Å#∞Oz L`«ÊuÎ HÍ=Åã≤#O`« "≥∂`å^Œ∞Ö’ Ç¨~À‡#∞Å∞ `«Ü«∂~°∞HÍ=Ù.
JkèHõ âß`«=Ú Hˆ ã¨∞Ö’¡ „ã‘ÅÎ ∞ Jã¨Å∞ ~°[ã¨fiÅ HÍHõáÈ=_®xH˜ JO_®â◊Ü∂« Å∞ `«y#O`«
Ç¨~À‡#∞¡ L`«ÊuÎ KÕÜ∞« HõáÈ=_»"∞Õ HÍ~°}O. W@∞=O\˜ „ã‘ÅÎ Ö’ â◊s~°O =Ü«∞ã¨∞ûH˜ `«y#@∞¡
ÃÑ~°QÆ_»OHÍx, LÑ¨Öˇ·OyHõ ÅHõΔ}ÏÅ∞ U~°Ê_»@O HÍx, =∞#ã¨∞ûÖ’ HÍ=∞"åOKè«Å∞
~ˆ HÔ `«@Î OHÍx LO_»=Ù. XH˘¯Hõ¯™êi JO_®â◊Ü∂« Å‰õΩ Hõ}∞`«∞Å∞ U~°Ê_»=K«∞Û. H˘O^ŒiÖ’
JO_®â◊Ü∂« ÅH˜ Hˆ #û~ü z#flÑ¨C_Õ ~å=K«∞Û ÖË^• W`«~° HÍ~°}ÏÅ=Å¡ PÑ¨~ˆ +¨<£ KÕã≤
~Ô O_»∞ JO_®â◊Ü∂« Åx `˘ÅyOK«_O» [~°Q=Æ K«∞Û. D HÍ~°}ÏÅ=Å¡ ‰õÄ_® „ã‘Î ~°[ã¨fiÅ
HÍHõáÈ=_»O, |Ç≤Ï+¨μÅì ∞ ÖËHáõ È=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
~°[ã¨fiÅ HÍHõáÈQÍ g∞™êÅ∞ =KåÛ~Ú!
JO_®â◊Ü∞« =ÚÖ’ U~°Ê_Õ H˘xfl Hõ}∞`«∞Å=Å¡ „ã‘ÅÎ Ö’ =ÙO_»=Åã≤# „ã‘Î ÅHõ} Δ ÏÅ∞
ÖË‰Ωõ O_®, Ñ¨Ù~°∞+¨ ÅHõ}
Δ ÏÅ∞ Hõ#|_»`å~Ú. D Hõ}∞`«∞Å∞ KåÖÏ J~°∞^Œ∞QÍ U~°Ê_»`å~Ú.
HÍx Wq U~°Ê_»@O ã‘fi\ò Ãã"≥<\£ <© £ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’<Õ. D Hõ}∞`«∞Å Ñ¶e¨ `«OQÍ =HΔÀ*ÏÅ∞
‰õΩOK«∞‰õΩáÈ`å~Ú. ÉÁOQÆ∞~°∞ Q˘O`«∞‰õΩ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. Ü≥∂x j~°¬O (Hõ~¡ Ú\’iãπ)
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO=Öˇ ÃãA · ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. W@∞=O\˜ „Ñ¨ÉÏè "åxfl HõeyOKÕ Hõ}∞`«∞Å∞ KåÖÏ
`ÕeHõQÍ Hˆ #û~ü Hõ}∞`«∞Å∞QÍ =∂~°=K«∞Û.
"≥∞^Œ_∞» Ö’ =ÙO_Õ Ñ≤@∂º@s „QÆOkä ã¨„Hõ=∞OQÍ Ñ¨xKÕÜ∞« HõáÈ~Ú<å "≥∞^Œ_∞» Ö’
=ÙO_Õ ÃÇÏ· áÈ^äÅŒ =∞ãπ KåÖÏ ã¨∞xfl`«"∞≥ #ÿ k. XHõ „ã‘ÖÎ ’ QÆ~ƒ° =ù u HÍ"åÅx ÉÏQÍ HÀiHõ
L#fl^Œ#∞HÀO_ç. JO`« |bÜ«∞"≥∞#ÿ HÀiHõ L#flÑ¨C_»∞ QÆ~ƒ° Où ~åHõáÈ~Ú<å, =Ú@∞¡
Hõ#|_»‰Ωõ O_® <≥ÅÅ∞ `«~|° _ç PyáÈ`å~Ú. ^•xH˜ HÍ~°}O =∞#ã¨∞ûÖ’ =Ù#fl |bÜ«∞"≥∞#ÿ
HÀiHõ=Å¡ ÃÇÏ· áÈ^äÅŒ =∞ãπ ã¨ÊOkOz |Ç≤Ï+¨μÅì ∞ HõeyOKÕ Ü«∞O„`åOQÍ<Õfl ãÖ÷ aèOÑ¨KãÕ ∞¨ OÎ k.
62
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 63
QÆ~ƒ° =ù ÚHÍ"åÅ<Õ HÀiHõ =ÙO>Ë<HÕ Í^Œ∞, ÃÑo§ HÍx J=∂‡~ÚÅ∞ J„Hõ=∞ãÖ|O^èOŒ Hõey
QÆ~ƒ° Où =ã¨∞OÎ ^Õ"∂≥ #x QÍÉè~í åÑ¨_∞» `«∂ =ÙO>Ë ÃÇÏ· áÈ^äÅŒ =∞ãπ QÆ~ƒ° =ù Ú ~åHõáÈ~Ú<å,
|Ç≤Ï+¨μÅì x PÑ≤"ãÕ ≤ =∞iO`« Éˇ^~Œ Q° ˘@∞ì`∞« Ok. JO^Œ∞Hõx =∞#ã¨∞ûÖ’x |bÜ«∞"≥∞#ÿ
HÀiHõÅ∞, PO^Àà◊#Å∞, P"Õ^#Œ Å∞ |Ç≤Ï+¨μÅì ∞ Hõ#|_»‰Ωõ O_® PyáÈ=\ÏxH˜ HÍ~°}O
J=Ù`å~Ú.
~°[ã¨fiÅ J~Ú# ã
„ –Î‘ Ü≥∂x =∂~°Oæ
„ã‘Î ~°[ã¨fiÅ J~Ú# "≥Ú^Œ\ ˜ k<åÖ’¡ Ü≥∂x=∂~°Oæ KåÖÏ aQÆ∞`«∞QÍ =ÙO_ç ãÖÜ≥∂QÆ
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ KåÖÏ ÉÏ^è•Hõ~O° QÍ =ÙO@∞Ok. J~Ú`Õ ~°[ã¨fiÅ J~Ú# XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞
ãÖ=`«û~åÅ `«~∞° "å`« H˘O`« =^Œ∞Å∞QÍ J=Ù`«∞Ok. nxH˜ =ÚYº=ÚQÍ ~Ô O_»∞ HÍ~°}ÏÅ∞
– XHõ\ ˜ – =Ü«∞ã¨∞`Àáê@∞ â◊s~°O Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ, ~Ô O_»∞ – ÃãH±û Ç¨~À‡#¡ „Ñ¨ÉÏè =O
=Å# Ü≥∂x =∂~°Oæ Ö’x HõO_»~åÅ qHÍãÖ. JO^Œ∞Hõx ~°[ã¨fiÅ J~Ú# „ã‘ÅÎ HõhãÖ
~Ô O_»∞ ãÖ=`«û~åÅ~Ú<å Py#@¡~Ú`Õ ~°uÖ’ ÉÏ^èÖŒ ‰Ë Ωõ O_® =ÙO@∞Ok.
`«fi~°QÍ ~°[ã¨fiÅ J~Ú# Ü«Ú=`«∞Å∞
Ñ¨k ãÖ=`«û~åÅ∞ xO_»‰Ωõ O_®<Õ ~°[ã¨fiÅ J=\Ï<Õfl ''„Ñ≤HÍã≤Ü∞« <£ "≥∞#∞„ã¨∞Ü
ì ∞Õ +¨<—£ —
Jx JO\Ï~°∞. =∂=¸Å∞QÍ P_»ÑÅ≤ Å¡ ∞ 12–14 ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞Ö’ ~°[ã¨fiÅ
J=Ù`«∂ LO\Ï~°∞. Ñ¨k ãÖ=`«û~åÅ∞ xO_»‰Ωõ O_®<Õ ~°[ã¨fiÅ J~Ú#J=∂‡~Úx „â◊^QúŒ Í
ÑïjÅ# [iÑ≤`Õ KåÖÏ=∞OkÖ’ Z@∞=O\˜ âßs~°Hõ J<å~ÀQÆºO Hõ#|_»^∞Œ . WÖÏ
=ÚO^Õ ~°[ã¨fiÅ J=_»O "åi â◊s~° f~°∞ J#∞HÀ"åe. WÖÏ =ÚO^Õ ~°[ã¨fiÅ J=\ÏxH˜
`«H˜¯# "åiHõO>Ë giÖ’ Ñ≤@∂º@s, Z„_ç#Öò „QÆOkä JO_»â◊Ü«∂Å∞ =ÚO^Õ Ñ¨x
„áê~°OaèOKåÜ«∞x ÉèÏqOKåe. giÖ’ =∂=¸Å∞ |Ç≤Ï+¨μ`ì Àáê@∞, LÑ¨ÖO·ˇ yHõ ÅHõ}Δ ÏÖˇ#·
=HΔÀ*ÏÅ∞, K«OHõÖ’¡, *#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° "≥O„@∞HõÅ∞ =∂=¸Å∞QÍ =™êÎ~Ú. JO_»O
q_»∞^ŒÅ‰õÄ_® =ÙO@∞Ok.WÖÏ=ÚO^Õ ~°[ã¨fiÅ J~Ú# ÃÑ~°∂eÜ«∞<£ ÉÏeHõ `«# P~°=
ÜÕ∞@<Õ `«e¡ J~ÚOk. H˘O^Œ~∞° ÉÏeHõÅ‰õΩ Ñ≤@∂º@s @∂º=∞~ü =Ù<åfl, JO_®â◊Ü∂« ÅÖ’
z#fl Ñ¨ÙO_À, Hˆ #û~À =zÛ<å Ju z#fl =Ü«∞ã¨∞Ö’<Õ ~°[ã¨fiÅ J==K«∞Û. W@∞=O\˜
„ã‘ÅÎ Ö’ LÑ¨ÖO·ˇ yHõ ÅHõ}
Δ ÏÅ∞ Hõ#|_»@O KåÖÏ J~°∞^Œ∞. Hˆ =ÅO |Ç≤Ï+¨μì „™ê="Õ∞
LO@∞Ok. _®Hõ~ì ∞° ^ŒQ~æÆ ° Ñ¨sHõΔ KÕ~ÚOz WÖÏ z#fl =Ü«∞ã¨∞Ö’<Õ ~°[ã¨fiÅ J=_»O
"åºkè =Å¡ [iyO^•, =∂=¸Å∞QÍ [iyO^• J<Õk `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O J=ã¨~O° .
~°[ã¨fiÅ J~Ú# ã
„ Î‘ – PÇ¨~°O
~°[ã¨fiÅ J~Ú#Ñ¨C_»∞ H˘|ƒi, ÉˇÅO¡ , =ÔQ~· å =ã¨∞=Î ÙÅ∞ uxÑ≤™êÎ~∞° . Jq u#_»O
=Å¡ =HΔÀ*ÏÅ∞ ÉÏQÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`åÜ«∞x JO\Ï~°∞. HÍx Jk x[O HÍ^Œ∞.
63
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 64
~°[ã¨fiÅ J~Ú#Ñ¨C_»∞ H˘|ƒi, ÉˇÅO¡ u#_»O =Å¡ =HΔÀ*ÏÅ∞ ÃÑ~°Q=Æ Ù. ~°[ã¨fiÅ

J~Ú# ã¨=∞Ü«∞OÖ’ „Ñ¨`ÕºHõOQÍ ‰õÄ~ÀÛÉˇ@ì_»O, „Ñ¨`ÕºHõ"≥∞ÿ# PÇ¨~°O W=fi_»O
J~°~÷ Ç° Ï≤ `«O. ~°[ã¨fiÅ J~Ú# „ã‘Î =∂=¸Å∞QÍ u~°Q=Æ K«∞Û. =∂=¸Å∞QÍ ~ÀA"ås
PÇ¨~°"∞Õ fã¨∞HÀ=K«∞Û.
~°[ã¨fiÅ HÍx ã
„ Î‘ ãÖÜ≥∂QÆO`À ~°[ã¨fiÅ J=Ù`«∞O^•?
Ü«ÚHõÎ=Ü«∞ã¨∞û =zÛ# „ã‘Î WOHÍ ~°[ã¨fiÅ HÍHõáÈ`Õ, ÃÑo¡ KÕ¿ãã≤ HÍÑ¨Ù~åxH˜
ÑÖÑ≤OKÕã#≤ @¡~Ú`Õ ~°[ã¨fiÅ J~ÚáÈ`«∞O^Œ<Õ Jaè„áêÜ«∞O H˘O^ŒiÖ’ =ÙOk. ãÖÜ≥∂QÆO
=Å¡ ~°[ã¨fiÅ J=Ù`«∞O^Œ<kÕ J~°~÷ Ç° Ï≤ `«O. J~°∞^Œ∞QÍ H˘O^ŒiÖ’ Hõ<fl≥ á⁄~° Ü≥∂x =∂~åæxfl
Ñ¨ÓiÎQÍ HõÑÊ≤ LOKÕã≤ |Ç≤Ï+¨μì „™ê=O Hõ#|_»‰Ωõ O_® KÕÜ∞« =K«∞Û. J@∞=O@Ñ¨C_»∞
ãÖÜ≥∂QÆO =Å¡ P Hõ<fl≥ á⁄~° KèkÕ OK«|_ç |Ç≤Ï+¨μì „™ê=O |Ü«∞@Ñ¨_=» K«∞Û<À ÖË^À
K≥ÑÊ¨ ÖË=Ú HÍx, _®Hõ~ì ∞° KÕ¿ã z#fl PÑ¨~ˆ +¨<£ ^•fi~å P Ñ¨x `ÕeHõQÍ [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
H˘O^Œ~Ö° ’ J~Ú`Õ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« HõO~îåxH˜ ^•fi~°O ÖË‰Ωõ O_®<Õ =¸ã¨∞H˘xáÈ~Ú LO_»=K«∞Û.
=∞iH˘O^ŒiÖ’ J~Ú`Õ „ã‘Î ã¨ÇÏ¨ [ ÅHõ} Δ ÏÅhfl LO_ç QÆ~åƒùâÜ◊ ∞« "Õ∞ ÖËHáõ È=K«∞Û. z=i
~Ô O_»∞ Ñïã≤`÷ ∞« ÅÖ’ ZO`« ãÖÜ≥∂QÆO [iÑ≤<å Ñ¶e¨ `«O Uq∞ =ÙO@∞Ok? JO^Œ∞Hõx
„ã‘Î ~°[ã¨fiÅ HÍHõáÈ`Õ ÃÑo§ KÕã≤ HÍÑ¨Ù~åxH˜ ÑÖÑ≤¿ãÎ ~°[ã¨fiÅ J~ÚáÈ`«∞OkÖË Jx
=¸~°Oö QÍ =º=Ç¨ÏiOKÕ |^Œ∞Å∞ _®Hõ~ì ∞° H˜ K«∂Ñ≤Oz `«y# q^èOŒ QÍ zH˜`û« KÕ~ÚOK«_O»
=ÚYºO.
Ñ¨Ù+¨Ê=u HÍx Ü«Ú=u`À ~°u
™ê^è•~°}OQÍ ~°[ã¨fiÅ HÍx „ã‘Î Ü≥∂x =∂~°Oæ ~°uH˜ `«y#O`« qHõãO≤ z LO_»^∞Œ .
JO^Œ∞=Å¡ P"≥∞ ~°uÖ’ áêÖÁæ<åfl P#O^•xfl á⁄O^Õ |^Œ∞Å∞ JkèHõ ÉÏ^è<Œ Õ J#∞Éèqí ã¨∞OÎ k.
H˘O^Œi q+¨Ü∞« OÖ’ [#<ÕO„kÜ«∞Å∞ p~°∞‰õΩáÈÜÕ∞ „Ñ¨=∂^ŒO ‰õÄ_® =ÙOk. JO`«HOõ >Ë
=∞~À „Ñ¨=∂^ŒO =ÙOk. J^Õq∞@O>Ë QÆ~ƒ° Où ~å=_»O. ~°[ã¨fiÅHÍx „ã‘Î Hõ^• J#fl
^è~·≥ º° O`À ~°uÖ’ áêÖÁæO>Ë ~°[ã¨fiÅ J=_®xH˜ =ÚO^Œ∞ JO_»O q_»∞^ŒÅ~Ú#@¡~Ú`Õ
Jk g~°ºHõ}ÏÅ`À HõÅ~ÚHõá⁄Ok Ñ≤O_»OQÍ =∂~°=K«∞Û. ZO^Œ∞HõO>Ë H˘O^ŒiH˜ ~°[ã¨fiÅ
J=_®xH˜ 14 ~ÀAÅ =ÚO^Œ∞ JO_»O q_»∞^ŒÅ J=Ù`«∞Ok. J#∞HÀ‰õΩO_® JÑ¨C_»∞
ÃãH±ûÖ’ áêÖÁæO>Ë ~°[ã¨fiÅ HÍ‰õΩO_®<Õ QÆ~ƒ° =ù u JÜÕ∞º „Ñ¨=∂^ŒO LOk.
Ñ¨Ù+¨Ê=u HÍ‰õΩO_®<Õ QÆ~ƒ° Où ~å=KåÛ?
H˘O`«=∞Ok P_»Ñ≤Å¡Å∞ ~°[ã¨fiÅ HÍHõ=ÚO^Õ âßs~°Hõ=ÚQÍ, =∂#ã≤Hõ=ÚQÍ
ÑïÑ¨Hfiõ `« K≥O^Œ∞`å~°∞. ~°[ã¨fiÅ HÍHõáÈ~Ú<å gi [#<ÕO„kÜ«∂Å∞ ãÖÜ≥∂QÍxH˜
64
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 65
J#∞=ÙQÍ =ÙO\Ï~Ú. ™ê^•~°}OQÍ ~°[ã¨fiÅ HÍ=_®xH˜ ~Ô O_»∞, =¸_»∞ ãÖ=`«û~åÅ

=ÚO^Œ∞#∞O_Õ ÃãH±û Ç¨~À‡#∞Å∞ `«Ü«∂~°=@=Ú „áê~°OÉèíO J=Ù`å~Ú. Hõ#∞Hõ
[#<ÕO„kÜ«∂Å qHÍã¨=Ú`Àáê@∞ ÃãH±û HÀiHõÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. J@∞=O@Ñ¨C_»∞
J~°∞^Œ∞QÍ H˘O^ŒiÖ’ ÃãH±û ãÖ|O^è•Å∞ ã¨ÇÏ¨ [=Ú. ~°[ã¨fiÅ J=_»O J<Õk „ã‘ÖÎ ’
"≥Ú^Œ\ ™˜ êi JO_»=Ú q_»∞^ŒÅ~Ú# `«~∞° "å`« 14 ~ÀAÅH˜ Hõ#|_Õ |Ç≤Ï+¨μì „™ê=O
XHõ"àÕ ◊ ~°[ã¨fiÅ J=_®xH˜ =ÚO^Œ∞#∞OKÕ P ÉÏeHõ‰Ωõ Ñ¨Ù~°∞+¨ ãÖÑ¨~¯° =Ú =ÙO>Ë
"≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\ ™˜ êi q_»∞^ŒÅ~Ú# JO_»=Ú`À g~°ºHõ}ÏÅ∞ Hõeã≤ Ñ≤O_»=ÚQÍ =∂~°_®xH˜
J=HÍâßÅ∞ =Ù<åfl~Ú. J@∞=O@Ñ¨C_»∞ P ÉÏeHõ ~°[ã¨fiÅ J~Ú#@∞¡ ã¨∂K«#QÍ
|Ç≤Ï+¨μì „™ê=O J=‰õΩO_®<Õ QÆ~ƒ° =ù u HÍ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ~°[ã¨fiÅ HÍ‰õΩO_®<Õ
QÆ~ƒ° =ù `«∞Å~Ú# „ã‘ÅÎ QÍ^èÅŒ ∞ "≥^· ºŒ K«i„`«Ö’ ÖËHáõ ÈÖË^∞Œ .
Ñ¨Ù+¨Ê=u J=QÍ<Õ q"åÇ¨ÏO KÕ¿ã.Î ..
z\˜Hì ˜ xO_® Ñ¨^HŒ ˘O_»∞ ãÖ=`«û~åÖˇ<· å xO_»‰Ωõ O_®<Õ ~°[ã¨fiÅ J=_»=Ú [iyOk.
WOˆH=ÚOk – H˘OÑ¨ =ÚxyáÈ~Ú#@∞¡QÍ `«fi~°`fi« ~°QÍ z\˜Hì ˜ ãÖ|O^è•Å∞ "≥`H« õ
<å~°OaèOKå_»∞ "åà◊§ <å#fl. ÃÑ^ŒÌ=∞x+≤ J~Ú# ^ŒQÆæ~°#∞Op "åà◊§ J=∞‡ z\˜ìx
WO\’¡Oz |Ü«∞@‰õΩ Hõ^ÅŒ x=fi@O ÖË^∞Œ . JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞=~°‰Ωõ ÅOQÍ, *ÏÔH@∞ì
"Õã∞¨ #Î fl z\ì̃ XHõ¯™êiQÍ ÅOQÍ, F}© "ÕÜ∞« _»O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ>Ëì ãïHõÖÏ¡ x[OQÍ<Õ ÃÑ^ŒkÌ
J~ÚáÈ~ÚOk Jx JxÑ≤OK«™êyOk. ^•xH˜ `«Q@ æÆ ∞ì z\˜ì ‰õÄ_® `å<Õ^À Q˘Ñ¨Ê^•xx
J~ÚáÈÜ«∂#x ÉèÏqOK«™êyOk. Hõà§◊ ‰õΩ HÍ@∞Hõ h@∞QÍ kkÌ, "åÅ∞[_» =^Œ∞Å∞QÍ
"Õã¨∞‰õΩx, P [_»Ö’ F K≥OÑ¨# Kå=∞OuÑ¨Ó=Ù ÃÑ@∞ì‰õΩx =∂\˜=∂\˜H© J^ŒÌOÖ’
K«∂ã¨∞‰õΩx =Úiã≤áÈ<å~°OaèOzOk. WOHÍ F}˜ ãïQÍæ ã¨~∞° HÌ À=_»O KÕ`H« Í‰õΩO_®<Õ,
~°[ã¨fiÖˇ· <≥Å u~°‰Ωõ ¯O_®<Õ z\˜Hì ˜ q"åÇ¨ÏO J~ÚáÈ=_»O, HÍÑ¨Ù~åxH˜ ÑÖÑ≤Oz "ÕÜ∞« _»O
[iyOk. ÃÑo§ JO>Ë ÉÏ*ÏÅ∞, Éè[í O„fÅ∞, |O^è∞Œ =ÙÅ ãÖ^Œ_ç Jx =ÚK«Û@Ñ¨_#ç
z\ì̃ J~°O÷ HÍx =∞~À H˘`«Î rq`åxfl K«∂ã≤Ok. Éè~í xÎ° K«∂¿ã<Î Õ QÆ[QÆ[ =}˜Há˜ È`«∞#fl
z\˜ì W>Ëì <≥Å `«Ñ≤ÊOk. ãÖ=`«û~°=Ú u~°QÆHõ=ÚO^Õ z\˜ì z\˜ìQÍHÍHõ J=∞‡QÍ
J~ÚáÈ~ÚOk. Ñ¨Ù\˜#ì áêÑ¨ áêÑ¨QÍ<Õ =ÙOk. z\˜=ì ∂„`«O JÑ¨C_Õ J=∞‡=∞‡ ÖÏQÍ
J~ÚáÈ~ÚOk. WOHÍ W~°"≥· ãÖ=`«û~åÅ~Ú<å xO_»‰õΩO_®<Õ z\˜ì ÉÏ=∞‡ÖÏ
`«Ü∂« ~°~ÚáÈ=_®xH˜ HÍ~°}O Uq∞\˜?
~°[ã¨fiÅ J~Ú# "≥O@<Õ HÍÑ¨Ù~åxH˜ ÑÖÑ≤Oz"Õ¿ãÎ z\˜ìÖÏO\˜"åà◊√§ `«fi~°QÍ
ÉÏ=∞‡Å∞ J~ÚáÈ‰õΩO_® ZÖÏ =ÙO\Ï~°∞? ~°[ã¨fiÅ J~Ú#O`« =∂„`å# "åiÖ’ P
65
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 66
z#fl =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ âßs~°HõOQÍ, =∂#ã≤HõOQÍ `«y#O`« qHÍã¨=Ú LO_»^Œ∞.

J@∞=O@Ñ¨C_»∞ ^•OÑ¨`º« rq`«=ÚÖ’ `«$Ñ≤,Î âßs~°HOõ QÍ Ç¨~Ú HõÅQÆ^∞Œ .
Ñ¨Ù+¨Ê=u J~Ú<å Ñ¨Ù+≤ÊOK«x [#<ÕOk„ Ü«∂Å∞
P_»ÑÅ≤ Å¡ ∞ ™ê^è•~°}OQÍ 13–15 ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞Ö’ ~°[ã¨fiÅ J=Ù`å~°∞.
H˘O^Œ~∞° 10–11 ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûˆH ~°[ã¨fiÅ J=_»=Ú [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ~°[ã¨fiÅ
J=QÍ<Õ WHõ "å~°∞ ^•OÑ¨`º« rq`åxH˜ J#∞‰õÄÅOQÍ =ÙO\Ï~°x ÉèÏqOK«_=» Ú `«ÑC¨ .
=∂#ã≤HOõ QÍ "åiÖ’ Z@∞=O\˜ ÑïÑ¨Hfiõ `« LO_»^∞Œ . WHõ âßs~°HOõ QÍ K«∂¿ãÎ ~°[ã¨fiÅ
J~Ú# =Ü«∞ã¨∞û #∞OKÕ "åiÖ’ Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ „áê~°OÉè=í Ú J=Ù`«∞Ok. ~°[ã¨fiÅ J~Ú<å
[#<ÕO„kÜ«∂Å∞ "≥O@<Õ Ñ¨ÓiÎQÍ qHõã≤OK«=Ù. âßs~°Hõ qHÍã¨=Ú`À áê>Ë
[#<ÕO„kÜ«∂Å∞ ÃÑ~°QÆ_»=Ú „áê~°OÉèí=∞=Ù`å~Ú. z\˜ì `«# Éèí~°Îx K«∂ã≤ QÆ[QÆ[
=}˜HO˜ ^Œ<åfl. WOH˘Hõ J=∂‡~ÚH˜ Ç≤Ïã‘iì Ü«∂ Ñ¶@ ≤ ∞û =ã¨∞<Î åflÜ«∞<åfl ~°[ã¨fiÅ J=QÍ<Õ
HÍÑ¨Ù~åxH˜ ÑÖÑ¨_"» ∞Õ =ÚYº HÍ~°}=Ú. P ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« =Ú ÃÑ~°QHÆ áõ È=_»O
J@∞Oz, "åiÖ’ Ü≥∂x=∂~°Oæ ‰õÄ_® ãÖÜ≥∂QÍxH˜ `«y#O`« J#∞=ÙQÍ =ÙO_»^∞Œ .
Ü≥∂x=∂~°Oæ KåÖÏ z#flkQÍ LO@∞Ok. ^•xH˜ K«∞@∂ì`å LO_Õ HõO_»~åÅÖ’ WOHÍ
™êˆQ QÆ∞}O LO_»^∞Œ . J@∞=O@Ñ¨C_»∞ Éè~í Î° ãÖÜ≥∂QÍxH˜ „Ñ¨Ü∞« ufl¿ãÎ P J=∂‡~ÚH˜
Jq∞`«"≥∞ÿ# ÉÏ^èŒ HõÅQÆ_»"Õ∞ HÍ‰õΩO_® [#<ÕO„kÜ«∂Å∞ ziyáÈ=_»O ‰õÄ_®
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. J=∂‡~ÚH˜ HõeˆQ D ÉÏ^èŒx QÆ=∞xOK«‰õΩO_® Éèí~°Î `«# HÍ=∞=Ú
K«ÖÏ¡~∞° ÛHÀ=_®xH˜ ÉèÏ~°º Hõ^• Jx |Å=O`«OQÍ „Ñ¨Ü∞« uflOK«_O» [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO>Ë P
J=∂‡~ÚÖ’ ~°u JO>Ë<Õ ÉË*ÏÔ~uÎáÈ=_»"∂≥ , Éè~í xÎ° K«∂¿ã<Î Õ ÉèÜ í ∞« =Ú`À =}˜Há˜ È~Ú
Ç≤Ïã‘iì Ü«∂ Ñ¶@ ≤ ∞û `≥zÛ ÃÑ@∞ìHÀ=_»"∂≥ [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
„Ñü „ã‘ÖÎ ’#∂ ~Ô O_»∞ ÃãH±û Ç¨~À‡<£Å∞ `«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú. =ÚYºOQÍ „ã‘Î ~°[ã¨fiÅ
JÜÕ∞º H˘kÌ <≥ÅÅ =ÚO^Œ∞ #∞Oz Jq `«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú. ÃãH±û Ç¨~À‡#¡=Å¡ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ
"åOKèÅ« ∞ HõÅQÆ_O» , [#<ÕO„kÜ«∂Å∞ qHõãO≤ K«_O» , âßs~°H=õ ÚQÍ ÃÑ~°Q_Æ =» Ú „áê~°OÉè=í Ú
J=Ù`«∞Ok. [#<ÕO„kÜ«∂Å qHÍã¨=ÚQÍx, âßs~°HOõ QÍ Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅQÍx, =∂#ã≤H=õ ÚQÍ
Jaè=$kúQÍx ~°[ã¨fiÅ J~Ú# ^ŒQ~æÆ #° ∞Op <åÅ∞QÆ∞, J~Ú^Œ∞ ãÖ=`«û~åÖˇ<· å Ñ¨@∞ì`∞« Ok.
ÑïÑ¨Hfiõ `« HõÅQÆ_®xH˜ ÃãH±û Ç¨~À‡#∞¡ HÍ‰õΩO_® Ñ≤@∂º@s „QÆO^ä∞Œ Å #∞O_ç q_»∞^ŒÅÜÕ∞º
Ç¨~À‡<£Å∞ ‰õÄ_® ^ÀÇ¨Ï^ŒO KÕ™êÎ~Ú. ÃÑ· Ç¨~À‡<£Å =Å¡ XHõ „ã‘ÖÎ ’ Ñ¨ÓiÎ qHÍã¨=Ú
[~°Q_Æ ®xH˜ HõhãÖ 18 ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞û J~Ú<å ~å"åe. JÑ¨C_Õ ^•OÑ¨`º«
rq`«=ÚÖ’ `«y#O`« `«$Ñ≤,Î Ç¨~Ú HõÅ∞QÆ∞`å~Ú.
66
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 67
ÉÏ=∞‡ÖÏQÍ z\ì̃ ZO^Œ∞‰õΩ `«Ü∂« ~Ô O· k?

Ñ¨^Œ=¸_»∞– Ñ¨^è•flÅ∞QÆ∞ ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ âßs~°HõOQÍ Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ
„áê~°OÉè"í ∞≥ ÿ 18–20 ãÖ=`«û~åÅ =~°‰Ωõ KåÖÏ `«fi~°`fi« ~°QÍ ÃÑ~°Q_Æ =» Ú [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
Z=ÚHõÅ Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅH©, HõO_»~åÅ ÃÑOÑ¨Ù^ŒÅH˜ `«y#O`« „á⁄\©<Å£ ∞, q@q∞<£Å∞ W`«~°
áÈ+¨Hõ Ñ¨^•~å÷Å∞ HÍ"åe. D ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `«y#O`« Ñ¨Ù+≤Hì ~õ "° ∞≥ #ÿ PÇ¨~°O ÅÉèºí O
HÍHõáÈ`Õ âßs~°HOõ QÍ `«$Ñ≤HÎ ~õ "° ∞≥ #ÿ Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ =ÙO_»^∞Œ . WÖÏO\˜ ã≤u÷ Ö’ ~°[ã¨fiÅ
HÍQÍ<Õ J=∂‡~ÚH˜ ÃÑo§ KÕã≤ "≥O@<Õ HÍÑ¨Ù~åxH˜ ÑÖÑ≤Oz#@¡~Ú`Õ "≥O@<Õ QÆ~ƒ° Où
~å=K«∞Û. `«e¡ QÆ~ƒ° Où Ö’ ÃÑiˆQa_»¤ `«# Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅH˜ HÍ=Åã≤# áÈ+¨Hõ Ñ¨^•~å÷ÅxflO\˜h
`«e#¡ ∞Oz fã¨∞‰õΩO@∞Ok. XHõ „Ñ¨H¯õ z#fl =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ `«eHˆ¡ âßs~°H=õ ÚQÍ ÃÑ~°Q\Æ ÏxH˜
ZO`À PÇ¨~°=Ú HÍ=Åã≤ =ÙO@∞Ok. J@∞=O@Ñ¨C_»∞ =∞s z#fl =Ü«∞ã¨∞ûÖ’<Õ
QÆ~ƒ° =ù Ú ~å|\ì̃ `«e¡ Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅH˜ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ =» Åã≤# áÈ+¨Hõ Ñ¨^•~°=÷ ∞O`å Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’
=Ù#fl a_»¤ f¿ãã¨∞‰õΩO@∞Ok. ^•x`À `«e¡ Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ ^≥|ƒuO@∞Ok. J<å~ÀQÍºxH˜
QÆ∞i J=Ù`«∞Ok. "≥Ú^Œ\ ˜ a_»¤ `«e¡ #∞Oz áÈ+¨Hõ Ñ¨^•~°O÷ JO`å f¿ãã¨∞‰õΩx K«H¯õ QÍ
Ñ¨Ù\ì̃<å, ~Ô O_»= HÍ#∞Ê =KÕÛãïHõÖÏ¡ P a_»H¤ ˜ J<å~ÀQÆºO`À =Ù#fl `«e#¡ ∞Oz `«y#O`«
PÇ¨~°O ÅÉèºí O HÍHõ h~°ã=¨ ÚQÍ Ñ¨Ù@∞ì`∞« Ok. D ~°HOõ QÍ ~°[ã¨fiÅ J~Ú# "≥O@<Õ „ã‘Î
QÆ~ƒ° =ù u J~Ú`Õ `«e¡ P~ÀQÆº=¸ K≥_áç È`«∞Ok. a_»¤ Z^Œ∞QÆ∞^ŒÖÏ ^≥|ƒuO@∞Ok.
WÖÏO\˜ ã≤u÷ =Å¡<Õ z#fl`«#OÖ’<Õ QÆ~ƒ° =ù Ú =zÛ z\ì̃ `«# ‰õÄ`«∞iH˜ uiy ‰õÄ`«∞~°∞
Ñ¨Ù@ìH=õ ÚO^Õ J=∞‡=∞‡QÍ J~ÚáÈ~ÚOk.
H˘O^Œ~∞° „ã‘ÅÎ ∞ ~°[ã¨fiÅ JÜÕ∞º ã¨=∞Ü«∂xH˜ âßs~°HOõ QÍ Ñ¨ÓiÎ qHÍãÖ Hõey
=ÙO\Ï~°∞. J@∞=O\˜ „ã‘ÅÎ H˜ ~°[ã¨fiÅ J=QÍ<Õ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæ<åfl JO`«QÍ ÉÏ^èŒ
JxÑ≤OK«^∞Œ . HÍx H˘O^Œ~∞° „ã‘ÅÎ ∞ ~°[ã¨fiÅ JÜÕ∞º ã¨=∞Ü«∂xH˜ âßs~°HOõ QÍ JO`«QÍ
Z^ŒQÆ~°∞. "åi =∞~å‡=Ü«∞"åÅ∞ ‰õÄ_® Ñ¨ÓiÎQÍ qHõã≤OK«=Ù. J@∞=O\˜ „ã‘ÎÅH˜
=∞~å‡=Ü«∞"åÅ∞ KåÖÏ aQÆ∞=ÙQÍ =ÙO_ç, ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ Jq∞`«"∞≥ #ÿ ÉÏ^è,Œ =∞~å‡=Ü«∞"åÅ∞
"åzáÈ=_»O, ãÖÜ≥∂QÆO JO>Ë<Õ Ç¨Ï_»Öuˇ áÎ È=_»O LO@∞Ok.
67
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 68
â’Éèí#O
"≥Ú^Œ\~˜ å„u– qâıëêÅ∞
â’Éèí#=Ú ~ÀA ~å„u =∂^èŒ=~å=Ù =∞OAÅ ~åHõÔH· Z^Œ∞~°∞ K«∂ã¨∞Î<åfl_»∞.
ã≤x=∂ÅÖ’ K«∂Ñ≤OKÕ â’Éè#í O ^Œ$âßºÅ∞ "≥∞^Œ_∞» Ö’ "≥∞^Œ∞Å∞`«∂ Lqfià◊¥§iã¨∞<Î åfl~Ú.
"≥Ú^Œ\ ˜ ~å„u =∞^è∞Œ ~°"∞≥ #ÿ ~å„u, =∞~°ÑÙ¨ ~åx ~å„u. fÜ«∞x ÉèÏ"åÅ`À =∂^è=Œ ~å=Ù
`ÕeáÈ`«∂ =ÙO_»QÍ =∞ÖˇÑ¡ Ó¨ Å [_»`À, =∞O^ŒQ=Æ ∞#O`À =∞OAÅ QÆkÖ’ J_»∞QÆ∞ÃÑ\Õì k.
"≥Ú^Œ\ ˜~ÀA ~å„u =∞QÆ∞=`À =∞$^Œ∞=ÙQÍ =º=Ç¨ÏiOKåe. P"≥∞ =∞#ã¨∞û#~°÷O
KÕã∞¨ HÀ"åÅx ÃÑ^ŒÅÌ ∞ K≥ÑÊ≤ # =∂@Å∞ =∂^è=Œ ~å=ÙH˜ QÆ∞~°∞Î =Ù<åfl~Ú. „H˘`«=Î Å¡, ã≤Q∞Æ =æ Å¡
=Oz# `«Å Z`«Î‰õΩO_® =Ù#fl =∞OAÅx =∂@Å`À ~°OlOÑ¨KÕ™ê_»∞. =∞#ã¨∞û
=∞~À^•xH˜ L~°HÖõ ™Ë ÈÎOk. `«# H“yeÖ’ HõiyáÈ`«∞#fl =∞OAÅx =∞~À"≥∞@∞ì =ÚO^Œ∞‰õΩ
fã¨∞‰õΩáÈ~Ú `«$Ñ≤QÎ Í Hõeã≤áÈ"åÅx HÍOHÕΔ Kå_»∞. J^Õ ãÖÜ≥∂QÆO. JO`«=~°‰Ωõ Z<Àfl
fÜ«∞x HõÅÅ∞ HõO@∞#fl =∞OAÅ, =∂^èŒ=~å=ÙÅH˜ TÇ≤ÏOK«#@∞=O\˜ Ñïã≤÷u
Z^Œ∞~Ô O· k. =∂^è=Œ ~å=Ù JOQÆ„Ñ¨"âÕ ßxH˜ „Ñ¨Ü∞« uflOz#Ñ¨Ù_»ÖÏ¡ =∞OAÅH˜ JO`«∞ÖËx
<˘Ñ≤Ê HõÅ∞QÆ∞`ÀOk. aQÆ∞=ÙQÍ=Ù#fl =∞~å‡=Ü«∞"åÅ∞ JOQÆ„Ñ¨"ÕâßxH˜ J=~À^è•xfl
Hõeyã¨∞<Î åfl~Ú. P ~ÀAH˜ ZO`« „Ñ¨Ü∞« `«flO KÕã<≤ å J`«xH˜ JOQÆ„Ñ¨"âÕ O◊ ™ê^èºŒ O
HÍÖË^∞Œ . ã≤x=∂ÅÖ’ K«∂Ñ≤OKÕ =∞^è∞Œ ~°"∞≥ #ÿ "≥Ú^Œ\ ˜ ~å„u W^Õ<å Jx "åáÈÜ«∂_»∞.
=∂^è Œ = ~å=Ùˆ H HÍ^Œ ∞ ZO^Œ ~ À Ü« Ú =‰õ Ω ÅH˜ "≥ Ú ^Œ \ ˜ ~ å„u Jã¨ O `« $ Ñ≤ Î ` À
QÆ_zç áÈ`«∞Ok. =∞OAÅÖÏQÍ ZO^Œ~À Ü«Ú=`«∞ÅH˜ `«=∞ „Ñ≤ÜÚ« _»∞ JOQÆ„Ñ¨"âÕ ßxH˜
„Ñ¨Ü∞« uflOK«QÍ Jq∞`«"∞≥ #ÿ ÉÏ^èŒ Hõey ~°uÖ’ J™œMÏºxfl HõeyOK«∞`«∞Ok. H˘O^ŒiÖ’
Hõ<fl≥ á⁄~° HÍãÎ̈ ^Œàã◊ i¨ QÍ =ÙO_ç JOQÆ„Ñ¨"âÕ =◊ Ú [~°Q_Æ ®xH˜ ~Ô O_»∞ =¸_»∞ ~ÀAÅ∞
Ñ¨@=ì K«∞Û. WO`« =∂„`åxH˜ x~åâ◊ K≥O^ŒHõ FÑ≤H`õ À =º=Ç¨ÏiOKåe. P^Œ∞~åÌ H˘nÌ
=∞$^Œ∞`åfixfl =∞~°záÈ~Ú "≥Ú~°@∞QÍ =º=Ç¨Ïi¿ãÎ P"≥∞‰õΩ ~°u JO>Ë<Õ ÉèÜ í ∞« O, Jã¨ÇÏ¨ ºO
Hõey `«~∞° "å`« Éè~í Î° ^Œy~æ H°̂ ~å^Œ∞.
HÀiHõ ÖË‰Ωõ O_® QÆ_K
ç Õ "≥Ú^Œ\˜ ~å„uà◊√§
Ü«∞=fi#O `˘e k<åÅÖ’<Õ HÍ=∞O `«‰Ωõ ¯=QÍ LO_»\ÏxH˜ =ÚYºOQÍ =∂#ã≤Hõ
HÍ~°}ÏÖËHÍx Ç¨~À‡#¡ HÍ~°}=Ú HÍ^Œ∞. `«#‰õΩ W+¨ìOÖËx „ã‘Î`À q"åÇ¨Ï"≥∞ÿ`Õ#∂,
68
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 69
„¿Ñq∞Oz#k XHõix, q"å=∞=Ú KÕã∞¨ H˘#flk =∞~˘Hõix J~Ú`Õ#∂, ^ŒQ~æÆ ° ãÖ|O^è•Å

=Å¡ Ñ¨~ã° Ê¨ ~° PHõ~¬° } ÖËHáõ È`Õ#∂, q"åÇ¨Ï"≥∞#ÿ `˘ek<åÖ’¡ ‰õÄ_® HÍ=∞O KåÖÏ
`«‰Ωõ ¯= HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. J@∞=O\˜ "åiÖ’ JOQÆãOÎ¨ Éè#í O L<åfl, ~°ux H˘#™êyOKåÅ<åfl
L`åûÇ¨ÏO ‰õÄ_® `«‰Ωõ ¯=QÍ =ÙO@∞Ok. J@∞=O\˜ =º‰õΩÖÎ Ë ~°uÖ’ áêÖÁæx `«=∞‰õΩ
W+ì̈OÖËx ÉèÏ~°º`À ãÖÜ≥∂QÆ=Ú [~°∞Ñ¨Ù`«∞<åfl =∞#ã¨∞Ö’ =∂„`«O P ã¨=∞Ü«∞OÖ’
`«#H˜ W+ì̈"∞≥ #ÿ „ã‘Î "≥∞^ŒÅQÍ P"≥∞`À ãÖÜ≥∂QÆ=Ú [~°∞Ñ¨Ù`«∞#fl>Ë¡ J#∞Éè∂í u á⁄Ok`Õ
`å`å¯eHõOQÍ#~Ú<å HÍ=∞O Ñ¨ÙOA‰õΩO@∞Ok. JO^Œ∞Hõ<Õ ~Ú@∞=O\˜ Ñ¨Ù~°∞+¨μÖ’¡
ãÖÜ≥∂QÆ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `«=∞H˜ W+ì̈"∞≥ #ÿ „ã‘ÅÎ x TÇ≤ÏOK«∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞ HÍ=∞O Z‰õΩ¯=QÍ
=Ù#fl@∞¡, `«H¯˜ # ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ `«‰Ωõ ¯=QÍ =Ù#fl@∞¡ [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO@∞Ok. J~Ú`Õ JO^Œi
q+¨Ü∞« OÖ’ HÍ=∞O XHõ¯™êi Z‰õΩ¯=, =∞~˘Hõ™êi `«‰Ωõ ¯= LO_»\ÏxH˜ ~Ú^Õ HÍ~°}O
HÍ^Œ∞. =Ü«∞ã¨∞ HÍã¨Î =∞o§# ^ŒOÑ¨`«∞Å q+¨Ü«∞OÖ’ ‰õÄ_® H˘kÌ k<åÅ∞ HÍ=∞O
`«‰Ωõ ¯=QÍ =ÙO_ç ã≤x=∂‰õΩ "≥o§ =zÛ#Ñ¨C_À, |Ü«∞@‰õΩ uiy =zÛ#Ñ¨C_À HÍ=∞O
HÍã¨Î „Ñ¨[fiiÅ∞¡`«∞Ok. ^•xH˜ ã≤x=∂Ö’x Ç‘Ï~À Ç‘Ï~À~Ú<£Å =ÚK«Û@∞¡ `«=∞‰õΩ
yeyO`«Å∞ HõeyOK«_"» ∂≥ , =∂#ã≤HOõ QÍ L#fl@∞=O\˜ qã¨∞QÆ∞, JÅã¨@ =keáÈ~Ú
^•OÑ¨`º« rq`«OÃÑ· Pã¨HÎ̃ HõÅQÆ_"» ∂≥ HÍ~°}O HÍ=K«∞Û.
H˘O^ŒiH˜ H˘xfl q+¨Ü«∂Å∞ „¿Ñ~°} HõeyOz HÍ=∂xfl Hõeyã¨∂Î =ÙO\Ï~Ú.
J@∞=O\˜ "å\˜Ö’ HÍ=∂xfl HõeyOKÕ Ñ¨Ùã¨HÎ ÍÅ∞ K«^=Œ _»=Ú, =∂@Å∞ q#_»=Ú,
ÉÁ=∞‡Å∞ K«∂_»_=» Ú H˘xfl HÍ~°}ÏÅ∞HÍQÍ, Ç¨=ÉèÏ"åÅ`À HÍ=∂xfl ~ˆ HÔ uÎOKÕ „ã‘ÅÎ
™êOQÆ`«º=Ú HõÅQÆ_»=Ú =∞~˘Hõ\ ˜. nx`À JO`«=~°‰õΩ x„^•}OQÍ =Ù#fl HÍ=∞O
`å`å¯eHõOQÍ<≥<· å "Õ∞ÖÁ¯O@∞Ok. =∞m§ P Ñïã≤`÷ ∞« Å∞ áÈQÍ<Õ HÍ=∞O K«ÖÏ¡iáÈ`«∞Ok.
W@∞=O\˜"åà◊§H˜ XHõ „¿Ñ~°} J<Õk ZÑ¨C_»∂ J=ã¨~O° =ÙO@∞Ok.
"≥Ú^Œ\˜ ~å„u ÉèÏ~°º ã¨Ç¨ÏHÍ~°O
Hõ<fl≥ á⁄~° HÍãÎ̈ ^Œàã◊ i¨ QÍ =ÙO_ç, =∞~å‡=Ü«∞"åÅ∞ aQÆ∞`«∞QÍ L#flÑ¨C_»∞ Éè~í Î°
`˘O^Œ~Ñ° _¨ H» õ ÉèÏ~°º ã¨ÇÏ¨ HÍ~åxfl á⁄O^Œ\ÏxH˜ „Ñ¨Ü∞« uflOKåe. Jã¨ÖË ã≤Q∞Æ ,æ ÉèÜ í ∞« O
=ÙO\Ï~Ú. ^•xx J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ"åe. JÖÏHÍHõ ãÖÜ≥∂QÆ"∞Õ =ÚYº=∞x "≥Ú~°@∞QÍ
„Ñ¨=iÎ¿ãÎ Éè~í Î° Z_»Å ÉèÏ~°ºH˜ J#∞~åQÆO HõÅQÆHáõ ÈQÍ Jã¨ÇÏ¨ ºO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. JOQÆ„Ñ¨"âÕ O◊
^Œ∞~°É¡ "íè ∞≥ #ÿ ãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ "Õ[Öˇ#· ∞ K«∂Ñ¨Ù_»∞ „"ÕÅ∞`À fã¨∞H˘x Ü≥∂x^•fi~°O ^ŒQ~æÆ °
~åÜ«∂e. `«~∞° "å`« K«∂Ñ¨Ù_»∞ „"ÕÅ∞x Ü≥∂xÖ’H˜ *ÁÑ≤ÊOz JHõ¯_»H¯õ _® "Õ[Öˇ#· ∞ ~åÜ«∂e.
x^•#=ÚQÍ ~Ô O_»∞ „"Õà§◊ `À "Õ[Öˇ#· ∞ fã¨∞H˘x Ü≥∂xÖ’xH˜ *ÁÑ≤ÊOz Ü≥∂x =∂~åæxfl
"≥_Å» ∞Ê KÕÜ∂« e. `«~∞° "å`« Éè~í Î° `«# Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ=Ú g∞^Œ, tâ◊flO g∞^Œ "Õ[Öˇ#· ∞ ~åÜ«∂e.
69
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 70
JÑ¨C_»∞ ÉèÏ~°º "≥ÅH¡ Ö˜ Ï Ñ¨~∞° O_»QÆ Éè~í Î° ãÖÜ≥∂QÍxH˜ LÑ¨„Hõq∞OKåe. D ã¨=∞Ü«∞OÖ’

ÉèÏ~°º ã≤Q∞Æ Ñæ _¨ H» õ ãÎ̈OaèOz# Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxfl "Õà§◊ `À Ñ¨@∞ìH˘x Ü≥∂x ^•fi~°=Ú ^ŒQ~æÆ °
JOQÆ„Ñ¨"âÕ ßxH˜ J#∞=~Ú# Ñ¨ûúŒ Ö’ Ñ¨@∞ìHÀ"åe. „Hõ=∞Ñ¨ûúŒ Ö’ WÖÏ [iy#Ñ¨C_»∞
`«y#O`« XuÎ_ç, Hõ$+≤`À ãÖÜ≥∂QÆO `ÕeHõQÍ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ÉèÏ~°º `«# KÕ~Ú
LÑ¨Ü∂≥ yOz ã¨ÇÏ¨ HÍ~°q∞=fiHõáÈ`Õ Éè~í Î° Ü≥∂x ^•fi~°O ^ŒQ~æÆ H° ÍHõ „Ñ¨H¯õ # XuÎ_ç W=fi_»O
=Å¡ JOQÆ„Ñ¨"âÕ O◊ [~°QHÆ õ ÉèÏ~°ºH˜ ÉÏ^èŒ HõÅQÆ_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
Hõ#º`«fiO – Hõ<fl≥ á⁄~°
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ „Ñ¨"âÕ O◊ `À Hõ<fl≥ á⁄~° KèkÕ OK«|_ç#Ñ¨C_»∞ H˘O^ŒiH˜ 4, 5 ÉÁ@∞¡ ~°HOÎõ
HÍi`Õ, =∞iH˘O^Œ~∞° Hõ#ºÅH˜ H˘kÌQÍ Z‰õΩ¯= ~°HOÎõ HÍ~°∞`«∞Ok. Ju Ñ¨ÅÛQÍ Hõ<fl≥ á⁄~°
L#flÑ¨C_»∞ ~°HOÎõ =zÛ#>Ë¡ `≥eÜ«∞^Œ∞. Hõ<fl≥ á⁄~° z\˜¡ H˘O^ŒiH˜ <˘Ñ≤ÊQÍ =ÙO_»@O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. W@∞=O@Ñ¨C_»∞ ~Ô O_»∞ =¸_»∞ ~ÀAÖ’¡ P QÍÜ«∞O =∂xáÈ`«∞Ok.
Hõ<fl≥ á⁄~° =Å¡ HõeQˆ J=~À^èOŒ QÆ∞iOz q#fl F Ü«Ú=‰õΩ_çH˜ "≥Ú^Œ\ ˜ ~å„u
`«xH˜QÍx, `«# ÉèÏ~°ºH˜QÍx Z\ì̃ W|ƒOk ÖË‰Ωõ O_® ãÖÜ≥∂QÆO [iyáÈ=@O K«∂ã≤
ÉèÏ~°º g∞^Œ J#∞=∂#O HõeyOk. `«# ÉèÏ~°ºH˜ q"åÇ¨xH˜ Ñ¨Ó~°fiO Z@∞=O\˜ ÖˇO· yHõ
ãÖ|O^è=Œ Ú ÖËHáõ È`Õ â’Éè#í O ~å„u Hõ<fl≥ á⁄~° =Å¡ W|ƒOk HõÅQÆ=Åã≤Ok Hõ^•?
J`«xÖ’ Hõey# D ÉèÏ=O =Å¡ ^•OÑ¨`º« rq`«"∞Õ ÉèQí flÆ "≥∞áÿ ÈÜÕ∞ ã≤u÷ H˜ =zÛOk. HÍh
J`«xÖ’ Hõey# ÉèÏ=O Hˆ =ÅO J=∂Ü«∞Hõ`fi« =Ú`À ‰õÄ_ç#k, J~°O÷ ÖËxk. HÍx
JO^Œi „ã‘ÎÅÖ’¡#∂ Hõ<≥flá⁄~° JO`« ^Œà◊ãïQÍ =ÙO_ç "≥Ú^Œ\ ˜~å„u ãÖÜ≥∂QÍxH˜
J=~À^èŒ=Ú HõeyOKÕqQÍ =ÙO_®ÅxÖË^Œ∞. Ñ¨ÅÛQÍ L#fl Hõ<≥flá⁄~° Ju `ÕeHõQÍ
`≥yáÈ=K«∞Û. JO^ŒiÖ’#∂ =∞~å‡=Ü«∞"åÅ∞ JO`« aQÆ∞`«∞QÍ =ÙO_®Åx ÖË^∞Œ . Hõ<fl≥ á⁄~°
=ÙO_»@O Hõ#º`«fiO J#fl =∂@H˘¿ãÎ KåÖÏ HÍÅ=Ú #∞Oz ãÖ™ê~°=Ú KÕã∂¨ Î Hõ<fl≥ á⁄~°
z~°QÆx „ã‘ÎÅ∞ H˘O^Œ~°∞<åfl~°∞. giÖ’ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ=Ú „Ñ¨"ÕtOz#Ñ¨Ê\˜H˜ Hõ<≥flá⁄~°
™êQÆ∞`«∞O^Õ `«ÑÊ¨ z~°Q^Æ ∞Œ . JO`« =∂„`å# giH˜ ÖˇO· yHÍ#∞Éè=í O ÖË#>Ëì HÍ^Œ∞Hõ^•?
JO^Œ∞Hõ<Õ P"ÕâßÅ‰õΩ Ö’#∞HÍ‰õΩO_® q[˝`« LÑ¨Ü∂≥ yOKåe.
"≥Ú^Œ\˜ ~å„u HõeQˆ ^Œ∞~°aá„è êÜ«∂Å∞
=ÚO^Œ∞ K≥ÑC¨ ‰õΩ#fl Ü«Ú=‰õΩx ãÖQÆu JÖÏ =ÙO>Ë WOH˘Hõ Ü«Ú=‰õΩx ãÖQÆu
=∞~ÀÖÏQÍ =ÙOk. D Ü«Ú=‰õΩ_çH˜ q"åÇ¨xH˜ Ñ¨Ó~°fi=Ú Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO JÅ"å@∞
LO_Õk. Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO =Å¡ ^•OÑ¨`º« rq`åxH˜ Ñ¨xH˜~å_»x #H˜b _®Hõ~ì ~¡° Ú# ''ÃãH±û
ÃãÊ+ëã¨∞—ì — Å =∂@Å∞, K≥`Î« ÃãH±û Ñ¨Ùã¨HÎ ÍÖ’¡x ~å`«Å∞ J`«x |∞„~°H˜ Ñ¨\Ïì~Ú. ÃÑ^Œ"Ì åà◊§
70
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 71
=∂@ HÍ^Œ#ÖËHõ ÃÑo§ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl_»∞. HÍx `å#∞ ^•OÑ¨`º« rq`åxH˜ Ñ¨xH˜~å#h,
`«ÑÊ¨ Hõ ÉèÏ~°º=ÚO^Œ∞ qÑ¶Å¨ ∞_ç#=Ù`å#h ÉèÜ í ∞« Ñ¨_∞» `«∂<Õ =Ù<åfl_»∞. JÖÏO\˜ ÉèÜ í ∞« O`À
"≥Ú^Œ\ ~˜ å„u ÉèÏ~°º „Ñ¨H¯õ ‰õΩ KÕ~å_»∞. ^•xH˜ `«Q@ æÆ ∞ì P"≥∞ Hõ<fl≥ á⁄~° HÍãÎ̈ ^Œàã◊ i¨ QÍ
LO_»_O» `À ãÖÜ≥∂QÆO ^Œ∞~°É¡ Oíè J~ÚáÈ~ÚOk. JO`ÕHÍ^Œ∞ WHõ ^•OÑ¨`º« rq`åxH˜
Ñ¨xH˜~å##∞‰õΩx =∂#ã≤Hõ #Ñ¨ÙOã¨H`õ åfixfl `≥zÛ ÃÑ@∞ì‰Ωõ <åfl_»∞.
XHõ Ü«Ú=u "≥Ú^Œ\ ˜ ~ÀA ~å„u JOQÆ„Ñ¨"ÕâßxH˜ Éèí~°Î KÕã≤# „Ñ¨Ü«∞`åflxH˜
ÉË*ÏÔ~uÎáÈ~Ú Éè~í xÎ° K«∂¿ã<Î Õ ÉèÜí ∞« Ñ¨_áç È=_»=Ú "≥Ú^ŒÖ\ˇ Oì˜ k. ~°u JO>Ë Jã¨ÇÏ¨ º=Ú,
Éè~í Î° JO>Ë ÉèÜ
í ∞« =Ú, =∞QÆ*Ïu JO>Ë<Õ U=yOÑ¨Ù HõeQÍ~Ú. nxH˜ HÍ~°}=Ú "≥Ú^Œ\~˜ å„u
Éè~í Î° `«# `˘O^Œ~á° ê@∞`À "≥Ú~°@∞QÍ =º=Ç¨ÏiOK«_"» ∞Õ . ÃÑ· ~Ô O_»∞ ~°HÍÅ Hˆ ã¨∞Ö’¡#∂
_®Hõ~ì ∞° ÃãH· À^ä~≥ Ñ° ‘ WzÛ "åà◊§H˜ qâßfi™êxfl HõeyOz# `«~∞° "å`« K«H¯õ x ^•OÑ¨`º«
rq`åxfl QÆ_áç ê~°∞. ã¨~~° Ú# ÃãH±û q*Ï˝#O ÖËHáõ È`Õ "≥Ú^Œ\ ~˜ ÀA ~å„`Õ ^•OÑ¨`º«
rq`«=Ú ÉÏ^è•Hõ~°=∞=Ù`«∞Ok. Éèíq+¨º`ü rq`«=Ú g∞^Œ K≥~°QÆx ÉèíÜ«∞OHõ~°
=Ú„^ŒÑ¨_»∞`«∞Ok.
"≥#∞Hõ‰õΩ~åx Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ Ñ¨Ó~°fiK«~°‡O
"≥Ú^Œ\ ˜~å„u ãÖÜ≥∂QÍxH˜ LÑ¨„Hõq∞Oz#Ñ¨C_»∞ H˘O^Œ~°∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅH˜ tâ◊flO
„HÕ^Œ =ÙO_Õ „ÃÑ#¶ ∞ºÅ"£∞ `≥y ~°H=Îõ Ú HÍ~°_O» , <˘Ñ≤Ê KÕÜ∞« _»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. HÍx
JO^ŒiH© WÖÏ [~°Q^Æ ∞Œ . Wk `≥eÜ«∞Hõ „ÃÑ#¶ ∞ºÅ"£∞ `≥QHÆ õ ~°HOÎõ HÍ~°x H˘O^Œ~∞° Ü«Ú=‰õΩÅ∞
`«=∞H˜ ãÖÜ≥∂QÆO Ñ¨ÓiÎQÍ [iy#@∞ì HÍ^Œx ÉèÏq™êÎ~∞° . "åi L^ÕâÌ º◊ OÖ’ „ã‘ÅÎ Ö’
Hõ<≥flá⁄~° `≥y#>Ë¡, gi „ÃÑ¶#∞ºÅ"£∞ `≥QÆ∞`«∞O^Œx J#∞‰õΩO\Ï~°∞. ™ê^è•~°}OQÍ
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅO^ŒiH© tâ◊flO g∞^Œ K«~°‡O =ÚO^Œ∞H©– "≥#∞HõH© `ÕeHõQÍ HõkÖË q^èŒOQÍ
=ÙO@∞Ok. nx<Õ '„ÃÑ=Óºãπ— JO\Ï~°∞. Wk H˘O^ŒiÖ’ Hõ^ÅŒ ‰õΩO_® =ÙO_ç tâßflxfl
HõÑ≤Ê LOK«∞`«∞Ok. W@∞=O\˜"å~°∞ "≥Ú^Œ\ ˜~å„u ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæ#flÑ¨C_»∞
JO`«=~°‰Ωõ tâ◊flO g∞^Œ QÆ\ Qì̃ Í HõÑÊ¨ |_ç=Ù#fl K«~‡° O "≥#∞Hõ‰Ωõ [iy tâ◊flO "≥#Hõ=Ù#fl
QÍ_çH˜ K«∞@∞ìH˘xáÈ~Ú LO_çáÈ`«∞Ok. JÖÏ iOQÆ∞ÖÏQÍ Ñ¨\ "ì̃ Ü Õ ∞« _»O, =∞~°∞<å\˜HÖõ Ï¡
~°HÎõ „Ñ¨™ê~°O PyáÈ~Ú tâ◊flO "åzáÈ=_»O, iOQÆ∞ÖÏQÍ `«Ü∂« ~°~Ú# K«~‡° O "åz
LaƒáÈ=_»O <˘Ñ≤Ê HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. nx<Õ áê~åÃÑ"· ∂≥ ã≤<£ JO\Ï~°∞. nxH˜ "≥O@<Õ
_®Hõ~ì ∞° KÕ`« zH˜`û« KÕ~ÚOK«∞HÀ"åe. J=ã¨~=° ∞~Ú`Õ ''ã¨∞hÎ—— KÕ~ÚOK«∞HÀ"åe. Jã¨Å∞
W@∞=O\˜ Ñïã≤u÷ L#fl"åà◊√§ _®Hõ~ì ∞° KÕ`« =ÚO^Õ Ñ¨sHõΔ KÕ~ÚOK«∞‰õΩx ã¨ÅÇ¨ á⁄O^Œ_O»
=∞Ozk.
71
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 72
Ç¨Ïh=¸<£Ö’ JO`«∞ÖËx =º^èŒ

q"åÇ¨Ï"≥∞ÿ „H˘`«QÎ Í ^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’ áêÖÁæ#fl J=∂‡~ÚH˜ ãÖÉè’QÆO KåÖÏ
ÉÏ^è•Hõ~°O JxÑ≤OK«_®xH˜, ã¨∞Y"åºkè HÍ~°}O HÍ#=ã¨~°OÖË^Œ∞. Éèí~°ÎH˜ ã¨∞Y"åºkè
U=∂„`«O ÖËHáõ È~Ú<å „H˘`«Î ÃÑo§ ‰õÄ`«∞~°∞ÖˇO^Œ~À WÖÏ ÉÏ^èÑŒ _¨ `» å~°∞. WÖÏ [~°Q\Æ ÏxH˜
HÍ~°}O WOˆHg∞HÍ^Œ∞. ^•OÑ¨`º« rq`«O `˘e k<åÅÖ’ „ã‘Î Ü≥∂x=∂~°Oæ KåÖÏ aQÆ∞`«∞QÍ
=ÙO@∞Ok. J@∞=O\˜ "åiÖ’ "≥Ú^Œ\ ~˜ å„u ~°`∞« Å=Å¡ Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’Ñ¨Å "åz#@∞ì
J=Ù`«∞Ok. =∂=¸Å∞QÍ `«ÅH˜ ^≥|ƒ`«ye`Õ ZÖÏ ÉÁÑ≤ÊHõ@∞ì`∞« O^À, J^Õ q^è=Œ ÚQÍ
Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’Ñ¨Å ÉÁÑ≤ÊHõ\ ì˜ "åK«∞`«∞Ok. WÖÏ "åK«@O =Å¡ `«~∞° "å`« k<åÅÖ’
~°`∞« Å∞ ÉÏ^è•Hõ~O° J=_»"∞Õ HÍ‰õΩO_® P "åz#KÀ@ ÉÏH©iì Ü«∂ „H˜=ÚÅ∞ ‰õÄ_®
KåÖÏ `«fi~°QÍ ™ê÷=~°"∞Õ ~°Ê~°K∞« ‰õΩO\Ï~Ú. „ã‘ÖÎ ’ =¸„`«<åà◊O ‰õÄ_® Ü≥∂x=∂~°Oæ
ÃÑ·#<Õ LO_»|\˜ì Ü≥∂x=∂~°æOÖ’x "åÑ¨Ù =¸„`«<åàÏxH˜ ‰õÄ_® "åºÑ≤ã¨∞ÎOk.
JO`ÕHÍ‰õΩO_® P "åÑ¨ÙÖ’x ÉÏH©ìiÜ«∂ „H˜=ÚÅ∞ =¸„`«<åà◊OÖ’H˜ „Ñ¨"Õt™êÎ~Ú.
H˘O^ŒiH˜ D ÉÏH©iì Ü«∂ „H˜=ÚÅ∞ =¸„`«<åà◊=Ú, =¸„`«ÑO≤ _®xH˜ ‰õÄ_® "åºÑ≤Oz
"å\˜x ‰õÄ_® "åºkè„QÆãOÎ¨ KÕ™êÎ~Ú. WÖÏ =¸„`«<åà◊=Ú, =¸„`«HÀâ◊=Ú "åÜ«∞_»O,
"åºkè„QÆãOÎ¨ HÍ=_»O =Å¡ =¸„`«O =∂\˜=∂\˜H© ~å=_»O, =∞O@ HõÅQÆ_O» LO\Ï~Ú.
q"åÇ¨Ï"≥∞#ÿ `˘ek<åÅÖ’ WÖÏ Z^Œ∞~°Ü∞Õ º ã¨=∞ã¨º<Õ ''Ç¨Ïh=¸<£ ã≤ã~ì̈ Ú\˜ã—π — Jx
JO\Ï~°∞. D q+¨Ü∞« O `≥eÜ«∞Hõ KåÖÏ=∞Ok `«=∞ Éè~í ÅÎ° H˜ QÆ<iÕ Ü«∂ =ÙO_ç =ÙO@∞O^Œx
ÉèÏqOz `˘ek<åÅÖ’<Õ HõÅ`«Å∞ `≥zÛ ÃÑ@∞ì‰Ωõ O\Ï~°∞. H˘xfl k<åÅ∞ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’
áêÖÁæ#‰õΩO_® =ÙO_ç <å~üáê¶ H¡ û± – 400 aà◊¡ L^ŒÜ∞« O–1, ~å„u–1 K˘Ñ¨C# "å~°O –
Ñ¨k~ÀAÅ∞ "å_ç`Õ #Ü«∞O J=Ù`«∞Ok.
â’Éè#í O QÆkÖ’ QÍ¡HÀû*ò– _ç
"≥Ú^Œ\ ˜ ~å„u ~°uÖ’ XHõ\ H˜ ˜ <åÅ∞QÆ∞™ê~°∞¡ áêÖÁæx =∞QÆ∞=x "≥∞Ñ≤ÊOKåÅO>Ë
h~°ãO¨ Ñ¨xH˜~å^Œ∞. h~°ãO¨ ~å‰õΩO_® =ÙO_®ÅO>Ë `«y# HÍÅsÅ∞ HÍ"åe. JO^Œ∞‰õΩ
`«y# fÑ≤ Ñ¨^•~å÷Å∞, ÑÖ_»∞,¡ áêÅ∞ fã¨∞‰õΩO>Ë "≥O@<Õ â◊H,Î̃ Ç¨ïëê~°∞ =™êÎ~Ú.
''QÍ¡HÀû*ò–_ç—— P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ <åÅ∞ÔQ^· ∞Œ ™ê~°∞¡ fã¨∞‰õΩO>Ë Ç¨ï™ê~°∞QÍ LO_»\ÏxH˜
P™ê¯~°O =ÙOk. D Ç¨ïëê~°∞`Àáê@∞ ã¨~Ô #· ÃãH±û q*Ï˝#O =ÙO>Ë "≥Ú^Œ\ ˜ ~å„u
=∞kÖ’ =∞~°ÑÙ¨ ~åx =∞^è∞Œ ~°"∞≥ #ÿ =Ú„^Œ"ãÕ ∞¨ OÎ k.
Q
72
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 73
^•O`«Ñ¨º ™œYºO – ~°u
~°uÖ’ =ÚO^Œ∞ *Ï„Q`Æ Î«

ã¨∞O^Œ~° ~å=Ú_çk ã¨∞O^Œ~"° ∞≥ #ÿ =∞#ã¨∞û. ã¨∞O^Œi`À q"åÇ¨ÏO J`«x rq`«OÖ’
=∞~°Ñ¨Ù~åx =∞^èŒ∞~°k#=Ú. ã¨∞O^Œi rq`«=ÚÖ’ "≥<≥flÅ qiÜ«∂Åh, =∞Öˇ¡Å∞
QÆ∞ÉèÏoOKåÅh, J=∞$`«O zOkOKåÅh J`«x „Ñ¨QÍ_è» PHÍOHõ.Δ P"≥∞ `«$¿ÑÎ J`«x
`«$Ñ≤Î. P"≥∞ P#O^Œ"Õ∞ J`«x P#O^ŒO, J@∞=O\˜ J=∞$`« Ç¨Ï$^ŒÜ«∞OQÆÅ
ã¨∞O^Œ~~° å=Ú_çH,˜ ã¨∞O^ŒiH˜ ~°uÖ’ JO`«QÍ P#O^•xfl JOkOK«ÖHË áõ È`«∞<åfl<Õ"∂≥
Jx J#∞=∂#O HõeyOk. ãÖÜ≥∂QÆO ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `«fi~°QÍ g~°º ã¨Åö #=Ú [iy
`«fi~°QÍ ~°u Ñ¨ÓiÎ J~ÚáÈ`«∞#fl^Õ"≥∂#x ÉèÏqOKå_»∞. HÍx ãÖÜ≥∂QÍxH˜ ZO`«
ã¨=∞Ü«∞O J=ã¨~"° ∂≥ , x„QÆÇÏ¨ O`À g~°ºã¨Åö #O [~°Q‰Æ Ωõ O_® K«∂ã¨∞‰õΩO@∂ ãÖÜ≥∂QÍxfl
ZO`« ã¨=∞Ü«∞O H˘#™êyOKåÖ’ `≥eÜ«∞x JÜ≥∂=∞Ü«∞ Ñïã≤u÷ Ö’ Ñ¨_áç ÈÜ«∂_»∞.
ã¨ÇÏ¨ [ ~°uH˜ ZO`« ã¨=∞Ü«∞O?
ã¨∞O^Œ~~° å=Ú_çÖ’ Hõey# ãÖ^ÕÇÏ¨ =Ú ã¨=∞O[ã¨"∞≥ #ÿ ^Õ. XHõ™êi JOQÆ„Ñ¨"âÕ O◊
[iy# `«~°∞"å`« ãÔ̈~·# HÍ=∞ ™ê=∞~°÷ºO L#fl"å_»∞ ZO`«¿ãÑ¨Ù ~°u [~°Ñ¨QÆÅ_»∞?
J<Õ^•x QÆ∞iOz KåÖÏ=∞OkÖ’ J#∞=∂<åÅ∞ =Ù<åfl~Ú. H˘O^ŒiÖ’ JOQÆ„Ñ¨"âÕ O◊
[iy# `«~∞° "å`« XHõ xq∞+ÖÖ’<Õ g~°ºã¨Åö #O J~ÚáÈ`Õ, =∞iH˘O^ŒiÖ’ 10–15
xq∞ëêÅ=~°‰Ωõ g~°ºã¨Åö #O [~°Q‰Æ Ωõ O_® ~°ux H˘#™êyOK«_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. =∞i
XHõ xq∞+ÖÖ’ g~°ºã¨Åö #=∞ÜÕ∞º "åiÖ’ ~°u ™ê=∞~°º÷ O ÖË#>Ë<¡ å? Jã¨Å∞ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’
g~°ºã¨Åö #O [~°Q‰Æ Ωõ O_® Ü≥∞O`« ã¨=∞Ü«∞O x„QÆÇÏ≤ OK«∞HÀ"åe?
~°uÖ’ Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ JOQÆã¨÷OÉèí# Hõey JOQÆ„Ñ¨"Õâ◊=Ú [iy# ^ŒQÆæ~° #∞Op
g~°ºãö̈Å#=Ú [iˆQ=~°‰Ωõ Ñ¨>ìË ã¨=∞Ü«∞=Ú JO^ŒiÖ’ XHõ>Ë q^èOŒ QÍ =ÙO_»^∞Œ . J^Õ
q^èOŒ QÍ XˆH =ºHÎ̃Ö’ Jxfl™ê~°∂¡ XHõ ÖÏQÍ<Õ LO_»^∞Œ . "≥Ú^Œ\ ˜ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ KåÖÏ
`«‰Ωõ ¯= =º=kèÖ’ ãÖÜ≥∂QÆO Ñ¨ÓiÎ J~ÚáÈ`Õ, ~Ô O_»= ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ Ü≥∞‰õΩ¯= =º=kè
73
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 74
Ñ¨@ì=K«∞Û. Z‰õΩ¯=âß`«O =∞OkÖ’ Ô~O_»∞, =¸_»∞ xq∞ëêÅÖ’<Õ g~°ºã¨öÅ#=Ú

J~ÚáÈ`«∞Ok.
H˘O^Œ~∞° JOQÆ„Ñ¨"âÕ O◊ [iÑ≤# `«~∞° "å`« K«∞~°∞QÍæ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæ#‰õΩO_®
XHõ\ –˜ ~Ô O_»∞ xq∞ëêÅ‰õΩ XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞™ê~°∞¡ =∂„`«"∞Õ „™ÈìHû± Wã¨∂Î 20–30 xq∞ëêÅ
¿ãÑ¨Ù g~°ºãö̈Å#=Ú [~°Q‰Æ Ωõ O_® K«∂ã¨∞‰õΩ<Õ "åà◊√§ =Ù<åfl~°∞.
~°u JO>Ë ˆH=ÅO ãÖÜ≥∂QÆ=∞#∞‰õΩx JOQÆ„Ñ¨"Õâ◊O [iÑ≤ g~°ºã¨öÅ#O
J~ÚáÈ=_»O`À K«ÑÊ¨ |_çáÈ~Ú T~°∞‰õΩ<Õ"åà◊√§ ZO^Œ~À L<åfl~°∞. W@∞=O\˜ "åà◊¡
q+¨Ü«∞OÖ’ „ã‘ÎÅH˜ `«$Ñ≤Î HõÅQÆHõ, ~°u Ü≥∞_»Å J~Ú+ì̈`« U~°Ê_»∞`«∞Ok. JO^Œ∞Hõx
~°uÖ’ =ÚO^Œ∞ „ã‘xÎ ÉÏÇ¨Ïº „¿Ñ~°} ^•fi~å L`Õ[Î Ñ¨~z° P"≥∞Ö’ HÍ"≥∂„^ÕHOõ K≥Å~ˆ y#
`«~°∞"å`« ãÖÜ≥∂QÍxH˜ K«∞~°∞‰õΩQÍ LÑ¨„Hõq∞Oz#@¡~Ú`Õ, P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Ô~O_»∞,
=¸_»∞ xq∞ëêÅÖ’<Õ g~°ºã¨Åö #O J~ÚáÈ~Ú<å P „ã‘Î JO`«QÍ ÉÏ^èÑŒ _¨ ^» ∞Œ . ~°u
ãÖÜ≥∂QÆO`À<Õ „áê~°OaèOz#@¡~Ú`Õ, P"≥∞‰õΩ HÍ"≥∂„^ÕHOõ HõÅQÆÉ’ÜÕ∞ ã¨=∞Ü«∂xH˜
Éè~í HÎ° ˜ g~°ºãö̈Å#O J~ÚáÈ`Õ P"≥∞‰õΩ JãÖ`«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. J^Õ q^èOŒ QÍ ÉÏÇ¨Ïº
„¿Ñ~°} ^•fi~å „ã‘xÎ HÍ"≥∂„^ÕHÑõ ~¨ z° , JOQÆ„Ñ¨"âÕ O◊ [iy# `«~∞° "å`« JÑ¨C_»ÑC¨ _»∞
=∂„`«"∞Õ „™ÈìHû± Wã¨∂Î „Ñ¨âßO`«OQÍ T~°∞‰õΩO>Ë P"≥∞Ö’ K≥Å~ˆ y# HÍ=∞O K«ÖÏ¡i
ãÖ`«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. JO^Œ∞Hõx Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ „ã‘xÎ ãïQÍæ J~°O÷ KÕã∞¨ H˘x P"≥∞ =∂#ã≤Hõ
ã≤u÷ x|\˜ì `«fi~°QÍ ãÖÜ≥∂QÆO [~°Ñ_¨ "» ∂≥ , x^•#OQÍ [~°Ñ_¨ "» ∂≥ KÕÜ∂« e. Jk ã¨=∞Ü«∂
ã¨=∞Ü«∂Å |\˜ì ^ŒOÑ¨`∞« Å∞ x~°~‚ ÚOK«∞HÀ=Åã≤ =ÙO@∞Ok. J~Ú`Õ XHõ\ ˜ =∂„`«O
QÆ∞~°∞Î LOK«∞HÀ"åe. `«fi~°`fi« ~°QÍ ãÖÜ≥∂QÆO [iÑ≤`Õ ~Ô O_»∞ =¸_»∞ xq∞ëêÅH˜ q∞Oz
g~°ºã¨Åö #O HÍ‰õΩO_® xÉèÏ~ÚOK«∞HÀ=_»O Hõ+=ì¨ Ú. XHõ™êi g~°ºã¨Åö #=Ú J~ÚáÈ~Ú#
`«~∞° "å`« ~Ô O_»∞, =¸_»∞ xq∞ëêÅHõO>Ë JOQÆãOÎ̈ Éè#í =Ú xÅ=^Œ∞. ÃÑQ· Í Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ
ãÖK«Å<åxH˜ `«y# ™ê=∞~°º÷ O =ÙO_»^∞Œ .
~°uÖ’ á⁄~°ÉÏ\Ï?
Ü≥∂x =∂~åæxH˜ H˘OK≥=Ú ÃÑ#· <Õ =¸„`«^•fi~°=Ú =Ù#flÑ¨Ê\˜H© ~°u ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ=Ú JO^Œ∞Ö’H˜ „Ñ¨"ÕtOKÕ J=HÍâ◊=Ú Z\˜ì Ñïã≤÷`«∞ÅÖ’#∞ÖË^Œ∞.
=¸„`«<åà◊=Ú ^•fi~°=Ú KåÖÏ z#flk. JO^Œ∞Ö’H˜ XHõ |ÅÑ¨=Ú JO`«\ ˜ Ñï=∂}=Ú
QÆÅ =ã¨∞Î=Ùx =∂„`«"Õ∞ „Ñ¨"Õâ◊ÃÑ@ì_»O ™ê^èŒº=∞=Ù`«∞Ok QÍx ~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ=Ú „Ñ¨"tÕ OK«_=» Ú [~°Q<Æ Õ [~°Q^Æ ∞Œ .
Q
74
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 75
~°uÖ’ ã¨∞Y„áêÑ≤Î
~°uÖ’ Ñ¨~åHÍ+ª̈
P#O^Œ~å=Ù JO>Ë Hõ=∞ÅH˜ ZO`À W+¨=ì Ú. J`«x`À `«# ^•OÑ¨`º« rq`«=Ú
^è#Œ º=∞~Ú#^Œx Hõ=∞Å ÉèÏqã¨∂Î =ÙO@∞Ok. HÍx P#O^Œ~å=Ù Hõ=∞Åx WOHÍ J~°O÷
KÕã∞¨ HÀÖËHáõ È`«∞<åfl_»∞. Éè~í Î° H“QÆeÖ’ `«#∞ #eyáÈ"åÅx, Éè~í Î° ãÖÜ≥∂QÆ=ÚÖ’ `«##∞
`å#∞ =∞~°záÈ"åÅx ZÑ¨C_»∂ Lqfià◊¥§~°∞`«∂ LO@∞Ok. Ñ¨_»HõÃÑ· Éèí~°Î `«#x
„¿Ñ~ˆ Ñ≤OK«QÍ<Õ `«# â◊s~°=∞O`å HÍ"≥∂„^ŒHOõ `À "Õ_H≥ ¯˜ áÈ`«∞Ok. P "Õ_xç `åà◊ÖHË õ
"≥O@<Õ Éè~í xÎ° `«# g∞^ŒH˜ ÖÏ‰õΩ¯x ãÖÜ≥∂QÍxH˜ `˘O^Œ~Ã° Ñ_»∞`«∞Ok. Éè~í Î° ãÖÜ≥∂QÍxH˜
Ñ¨Ó#∞H˘#fl H˘kÌ Hõ} Δ ÏÅˆH `«#x`å#∞ J^Œ∞Ñ¨ÙKÕã∞¨ HÀÖËHõ ~°u [~°Ñh¨ Ü«∞‰õΩO_® Éè~í xÎ°
<≥\ ˜ì"Õã≤ „Ñ¨Hõ¯‰õΩ uiy Ñ¨_»∞‰õΩO@∞Ok. P#O^Œ~å=Ù‰õΩ HÍ"≥∂„^ÕHõO HõÅQÆ‰õΩO_®<Õ
Hõ=∞Å ~°ux x~ÀkèOK«_»O J~°÷OQÍx ã¨=∞ã¨ºQÍ q∞yeáÈ~ÚOk. ÃÑ·QÍ P"≥∞Ö’
ÃÑOH˜`#« =Ú#fl^Õ"∂≥ #x J#∞=∂#O HõeyOk. HÍx „Ñ¨H¯õ ‰õΩ uiy Ñ¨_∞» ‰õΩ#fl Hõ=∞Å
=ÚMÏxfl K«∂¿ãÎ Jx~°fiK«hÜ«∞"≥∞#ÿ P#O^•#∞Éè∂í ux P"≥∞ J#∞Éèqí ã¨∞#Î fl@∞¡ HõxÑ≤OKÕk.
HÍ=∞"åOKè« HõÅQÆQÍ<Õ ~°uÖ’ HÍ"≥∂„^ÕHOõ K≥Å~ˆ QÆ∞`«∞Ok. ^•x`À ãÖÜ≥∂QÆOÖ’
ã¨∞MÏ#∞Éè∂í u HõÅ∞QÆ∞`«∂ LO@∞Ok. ~°uÖ’ ã¨∞MÏ#∞Éè∂í u Ñ¨~åHÍ¿+ì ã¨∞Y„áêÑ≤.Î nx<Õ
Orgasm JO\Ï~°∞. "å_»∞HõÖ’ ÉèÏ=„áêÑ≤,Î ã¨∞Y„áêÑ≤QÎ Í "å_»|_»∞`ÀOk. ã¨ÇÏ¨ [OQÍ
~°uÖ’ áêÖÁæ#flÑ¨C_»ÖÏ¡ „ã‘ÅÎ ‰õΩ ã¨∞Y„áêÑ≤Î HõÅQÆ^∞Œ . HÍx H˘O`«=∞Ok „ã‘ÅÎ ∞ J`«ºkèHõ
<≥t· `«ºO Hõey LO>Ë ~°u „áê~°OÉèOí Ö’<Õ ã¨∞MÏ#∞Éè∂í u Ñ¨~åHÍ+ì̈#∞ KÕ~∞° H˘x ^•xx
`«@∞ìHÀÖËHõ `«=∞ J^Œ∞Ñ¨Ù `«Ñ≤ÊáÈ~Ú "≥∞eHõÅ∞ uiyáÈ=@"≥∂, ˆHHõÅ∞ ÃÑ@ì_»"≥∂,
Ñ¶\≤ òû `≥zÛ ÃÑ@∞ìHÀ=_»"∂≥ , ~°ux x~ÀkèOz x@∂ì~∞° ÊÅ∞ q_»=_»"∂≥ KÕã∂¨ Î LO\Ï~°∞.
W@∞=O\˜ HÀ=‰õΩ K≥Ok#^Õ Hõ=∞Å. Hõ=∞Å‰õΩ Ju `«fi~°QÍ ã¨∞Y„áêÑ≤Î Hõey ~°ux
x~Àkèã∞¨ #Î fl^Œ#fl ã¨`åºxfl P#O^Œ~å=Ù QÆ∞iÎOK«ÖHË áõ ÈÜ«∂_»∞. ã¨∞Y„áêÑ≤Î q+¨Ü∞« OÖ’
Hõ=∞Å ãÖQÆu WÖÏ LO>Ë J~°_[» #∞ =∞Ok Ñ≤Åe¡ fl Hõ#fl „ã‘Î `«#‰õΩ ã¨∞Y„áêÑ≤Î ZÖÏ
75
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 76
JxÑ≤ã∞¨ OÎ k Jx J_çy`Õ, ~°uÖ’ ã¨∞Y„áêÑ≤Î JO>Ë Uq∞\’ `«#‰õΩ `≥eÜ«∞<Õ `≥eÜ«∞^Œx

K≥ÑÊ≤ Ok. q"åÇ¨ÏO J~Ú# "≥Ú^Œ\ ˜ ~ÀAÅÖ’ `«#‰õΩ =∞Oz HÍ=∞"åOKè« LO_Õ^xŒ ,
HÍx `«#‰õΩ HÍ"≥∂„^ÕHOõ HõÅ∞QÆ∞`«∂ LO_»QÍ<Õ Éè~í Î° ãö̈eOz ~Ô O_»∞ x=ÚëêÅÖ’ ~°u
=ÚyOKÕ"å_»x K≥ÑÊ≤ Ok. ^•x`À K«ÖÏ¡~x° HÍ"≥∂„^ÕHOõ – Éè~í Î° j„Ñ¶∞¨ ã¨Åö #O`À JãÖ`«$Ñ≤xÎ
HõeyOKÕk. J@∞ Ñ≤=∞‡@ ~°u Ü≥∞_»Å "≥=· ÚYºO Hõey [_»`fi« O „Ñ¨"tÕ OzOk. q"åÇ¨ÏO
KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl#∞ Hõ#∞Hõ Éè~í HÎ° ˜ â◊s~°O JÑ¨ÊyOK«_O» `«ÑÊ¨ ~°uÖ’ ã¨∞Y„áêÑ≤Î JO>Ë Uq∞\’
`≥eÜ«∞^Œx K≥ÑÊ≤ Ok. ZO^Œ~À Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ `«=∞ ã¨∞Y„áêÑ≤Î QÆ∞iOKÕ PÖ’z™êÎ~∞° . HÍx
`«# ÉèÏ~°ºH˜ ã¨∞Y„áêÑ≤Î HõeyOK«_O» Ö’ `«=∞ áê„`« KåÖÏ LO^Œx QÆ∞iÎOK«~∞° .
ã¨∞Y„áêÑ≤Î HõeQˆ f~°∞
^ŒOÑ¨`∞« e^Œ~Ì ∂° ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæ#flÑ¨C_»∞ ~°uÖ’ `«$Ñ≤`Î Àáê@∞ HÍ"≥∂„^ÕHOõ
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. D HÍ"≥∂„^ÕHõO =Å¡ „ã‘ÎÖ’QÍx, Ñ¨Ù~°∞+¨μxÖ’QÍx QÆ∞O_≥ *’~°∞QÍ
H˘@∞ì‰Ωõ O@∞Ok. ~°HÑÎõ Ù¨ áÈ@∞ ÃÇÏK«∞Û`«∞Ok.
â◊s~°=ÚÖ’x Jxfl J=Ü«∞"åÅÖ’H©, j~°¬O, JO`«~å^è~Œ åÅ∞, Ü≥∂x=∂~°=æ Ú,
K«#∞"≥Ú#Å∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "å\˜Ö’H˜ ~°HÎõ „Ñ¨"åÇ¨ÏO JkèHOõ J=Ù`«∞Ok. â◊s~°=∞O`«\Ï
#~åÅ∞ ayã≤áÈ`å~Ú. WÖÏ HÍ"≥∂„^ÕHOõ Ñ¨~åHÍ+¨ì K≥O^•Hõ [#<ÕO„kÜ«∂Å K«∞@∂ìQÅÆ
HõO_»~åÅhfl JHõ™ê‡`«∞QÎ Í =Ú_»∞K«∞‰õΩO\Ï~Ú. Ñ¨Ù~°∞+¨μ_çÖ’ D ã¨∞Y„áêÑ≤Î g~°ºã¨Åö #O`À
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. â◊√„Hõ"åÇ≤ÏHõ, â◊√„HõHÀâßÅ∞, J=#`« „QÆOkè JHõ™ê‡`«∞QÎ Í =Ú_»∞K«∞H˘x,
`«=∞ `«=∞ Ñ¨^•~å÷Åx =¸„`«"åÇ≤ÏHõ ^•fi~å |Ü«∞@H˜ <≥@∞ì`å~Ú. „ã‘ÅÎ Ö’ ãÖÜ≥∂QÆO
Ñ¨~åHÍ+ì̈‰Ωõ =zÛ#Ñ¨C_»∞ Ü≥∂x „Ñ¨"âÕ O◊ Ö’#∂, c["åÇ≤ÏHõÖ’#∞, HõO_»~åÅ ãÖHÀK«O
HõÅQÆ_»"Õ∞HÍ‰õΩO_® QÆ~åƒùâ◊Ü«∞ HõO~î°O, Ü≥∂x „QÆO^äŒ∞Å∞ XHõ¯™êiQÍ „^Œ"åÅ#∞
‰õΩ=∞‡i™êÎ~Ú. JO`«=~°‰Ωõ ~°uÖ’ Ü≥∂x aQÆ∞`«∞QÍ =ÙO_ç XHõ¯™êiQÍ Ü≥∂x =^Œ∞Å∞
J=_»O, „^Œ"åÅ∞ Z‰õΩ¯= T~°_O» |\˜ì „ã‘HÎ ˜ ã¨∞Y„áêÑ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œx Éè~í Î° QÆ∞iÎOK«=K«∞Û.
ã¨∞Y„áêÑ≤Î á⁄O^Œ_O» q+¨Ü∞« OÖ’ „ã‘,Î Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ =∞^èºŒ XHõ =ÚYº"≥∞#ÿ `Õ_® =ÙOk.
ã¨∞Y„áêÑ≤Î `«~∞° "å`« Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ K«ÑC¨ # K«Å|¡ _çáÈ`å_»∞. „ã‘Î JÖÏHÍHõ x^•#OQÍ KåÖÏ
¿ãÑ¨\ H˜ ˜ QÍx K«ÖÏ¡~^° ∞Œ .
ã¨∞Y„áêÑ≤Î–qq^èŒ ~°HÍÅ „ã‘ÎÅ∞
JkèHõ HÍ=∞<≥t· `«ºO QÆÅ „ã‘ÅÎ H˜ ~°uÖ’ Z‰õΩ¯= HÍ"≥∂„^ÕHOõ HõÅ∞QÆ∞`«∞O@∞Ok.
W@∞=O\˜ „ã‘ÅÎ ‰õΩ ~°uÖ’ `«fi~°QÍ ã¨∞Y„áêÑ≤Î Hõey UHõ^•è \˜QÍ ã¨∞MÏ#∞Éè∂í ux Hõeyã¨∂Î
=ÙO@∞Ok. WOH˘O^ŒiH˜ „ã‘ÅÎ H˜ ~°uÖ’ Ñ¨Å∞=∂~°∞¡ ã¨∞Y„áêÑ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∂ K«ÖÏ¡~∞° `«∂
76
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 77
=ÙO@∞Ok. W@∞=O\˜ „ã‘ÅÎ Ö’ XH˘¯Hõ¯™êi Éè~í HÎ° ˜ g~°ºãö̈Å#O [~°QHÆ =õ ÚO^Õ ã¨∞Y„áêÑ≤Î
Hõey Ñ¨ÓiÎQÍ K«ÖÏ¡iáÈ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JÅÊ<≥t· `«ºO, =∞^èºŒ <≥t· `«ºO QÆÅ „ã‘ÅÎ Ö’
ã¨∞Y„áêÑ≤Î á⁄O^Œ_®xH˜ Z‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∞O J=ã¨~O° J=Ù`«∞Ok. W@∞=O\˜ „ã‘ÅÎ H˜
=ÚO^Œ∞ Ü≥∂x j~å¬xfl Z‰õΩ¯=¿ãÑ¨Ù „¿Ñ~ˆ Ñ≤OKåe. ^•x`À "åiH˜ HÍ"≥∂„^ÕHOõ ÃÑiy
Xà◊√§ [Å^Œiã¨∞OÎ k. W@∞=O\˜ „ã‘ÅÎ Ö’ ãÖÜ≥∂QÆO [~°∞QÆ∞`«∞#flÑ¨C_»∞ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO
HõêŒ HõÅ∞ U=∂„`«O `«y<æ å ã¨∞Y„áêÑ≤Î á⁄O^Œ‰Ωõ O_® J=Ù`«∞Ok. XHõ"àÕ ◊ Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜
g~°ºã¨Åö #O J~ÚáÈ~Ú#@¡~Ú`Õ „"ÕÅ∞`À Ü≥∂xj~°¬O „¿Ñ~ˆ Ñ≤Oz P"≥∞‰õΩ ã¨∞Y„áêÑ≤Î
HõeQˆ @@∞¡ KÕÜ∞« _»O ãï J~Ú# Ñ¨ûúŒ .
ã¨∞Y„áêÑ≤HÎ ˜ J=~À^è•Å∞
ãÖÜ≥∂QÆO [~°∞Ñ¨Ù`«∂ =ÙO_»QÍ H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxfl ~°u#∞O_ç
LÑ¨ãO¨ Ç¨ÏiOK«_O» [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO@∞Ok. =ÚYºOQÍ QÆ~ƒ° ^ù •è ~°} [~°Q‰Æ Ωõ O_® D
q^èOŒ QÍ KÕÜ∞« _»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
D q^èOŒ QÍ KÕÜ∞« |\ì̃ J@∞ „ã‘HÎ Q˜ Íx, W@∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜QÍx Z\ì̃ ã¨∞Y„áêÑ≤Î
HõÅQÆ^∞Œ . j„Ñ¶∞¨ ã¨¯Å#O`À ã¨∞Y„áêÑ≤HÎ ˜ J=~À^èOŒ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. H˘O^Œ~∞° Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞
=∂#ã≤Hõ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O `≥zÛÃÑ@∞ì‰Ωõ x ~°uÖ’ ã¨=∞~°=÷ O`«=ÚQÍ áêÖÁæ#ÖË~∞° . W@∞=O\˜
"åi=Å¡ ‰õÄ_® „ã‘HÎ ˜ ~°uÖ’ ã¨∞Y„áêÑ≤Î HõÅQÆ^∞Œ . „ã‘ÅÎ Ö’ QÆ~ƒ° =ù Ú =ã¨∞OÎ ^Õ"∂≥ ##fl
ÉèÜí ∞« =Ú=Ù<åfl, Éè~í Î° JO>Ë Jã¨ÇÏ¨ º=Ú =Ù<åfl, ã¨∞Y„áêÑ≤Î á⁄O^Œ_O» [~°Q^Æ ∞Œ . JÖÏˆQ
„ã‘HÎ ˜ ~°u JO>Ë ~Ú+Öì ÖËHáõ È~Ú<å, ÖËHõ P"≥∞#∞ |Ö`å¯~°O KÕã<≤ å ã¨∞Y„áêÑ≤Î =ÙO_»^∞Œ .
„ã‘HÎ ˜ ã¨∞Y„áêÑ≤Î HõÅQÆ_®xH˜, QÆ~ƒ° Où ~å=_®xH˜ ãÖ|O^èOŒ ÖË^∞Œ . JÖÏˆQ Ñ¨Ù~°∞+¨μx
g~°ºãö̈Å<åxH˜, „ã‘Î ã¨∞Y„áêÑ≤Î á⁄O^Œ_®xH˜ ãÖ|O^èOŒ ÖË^∞Œ . c["åÇ≤ÏHõÖ’ ãö̈eOz#
Ñ¨Ù~°∞+¨μx g~°ºO „ã‘HÎ ˜ Z\ì̃ `«$Ñ≤xÎ HõeyOK«^∞Œ . Ü≥∂x =∂~°Oæ Ö’ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_ç g~°ºO
ã¨öeã¨∞Î#fl P"≥∞‰õΩ Z\˜ì J#∞Éèí∂u HõÅQÆ^Œ∞. Jã¨Å∞ g~°ºO ã¨öeã¨∞Î#fl@∞¡ `≥eÜ«∞<Õ
`≥eÜ«∞^Œ∞. Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ „ã‘xÎ ~°uH˜ ÉÏQÍ „¿Ñ~ˆ Ñ≤Oz, J`«x Ü≥∞_»Å P"≥∞Ö’ PHõ~¬° }
HõeyOK«∞‰õΩx, ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ j„Ñ¶∞¨ ã¨Åö #O [~°Q‰Æ Ωõ O_® "≥∞Å‰õΩ=QÍ =º=Ç¨ÏiOz#Ñ¨C_Õ
„ã‘HÎ ˜ ã¨∞Y„áêÑ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. W@∞=O\˜^Õ P#O^Œ ^•OÑ¨`º« O.
77
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 78
~°uÖ’ `«$Ñ≤Î
~°uÖ’ Zxfl™ê~°∞¡
~°uÖ’ ~ÀE áêÖÁæ#flO`« =∂„`å# =∞Oz HÍ=∞ ™ê=∞~°º÷ =Ú =Ù#fl@∞¡, JÖÏ
HÍHõáÈ`Õ ÖË#@∞¡ ÉèÏqOK«_»=Ú `«Ñ¨C. ~°uÖ’ áêÖÁæ#flÑ¨C_»ÖÏ¡ ÉèÏ~åº|~°Îe^ŒÌiH©
ã¨=∂#"≥∞#ÿ ãÖ`«$Ñ≤Î Hõey#Ñ¨C_Õ J^Õ ãÔ̈~#· ~°u Jh, P =ºHÎ̃Hˆ ãÔ̈~#· HÍ=∞™ê=∞~°º÷
=ÚO^Œx ÉèÏqOKåe. ÉèÏ~°ºx ~°uÖ’ `«$Ñ≤Î Ñ¨~K° ‰« Ωõ O_® ~ÀAH˜ ~Ô O_»∞ =¸_»∞™ê~°∞¡
ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæx g~°ºã¨öÅ#O`À `«$Ñ≤ÎÑ¨_ç T~°∞HÀ=_»=Ú ã¨Ô~·# ~°u HÍ^Œ∞.
Z‰õΩ¯=™ê~°∞¡ ~°uÖ’ áêÖÁæ<Õ"å_»∞ =∞Oz HÍ=∞™ê=∞~°÷º=Ú HõÅ"å_»∞QÍ#∂, JÖÏ
áêÖÁæ#ÖËx"å_»∞ `«‰Ωõ ¯="å_»∞QÍ#∂ ÉèÏqOK«~å^Œ∞.
~°uÖ’ Ju
Z‰õΩ¯=™ê~°∞¡ ~°u`À áêÖÁæ#_»O =Å¡ g~°ºO Ñ¨ÅK«# J~ÚáÈ`«∞O^Œx, ÉèÏ~°º‰õΩ
QÆ~ƒ° Où ~å^Œh, Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`« =ã¨∞OÎ ^Œh ~ÚÖÏ J<ÕHõ ÉèÜ
í ∂« Å∞<åfl~Ú.
W=hfl JáÈÇ¨ÏÅ∞ =∂„`«"∞Õ . H˘`«QÎ Í q"åÇ¨Ï=∞~Ú# ^ŒOÑ¨`∞« Å∞ H˘O^Œ~∞° H˘kÌ q~å=∞O
`Õ_®`À ~ÀE J<ÕH™õ ê~°∞¡ ~°uÖ’ áêÖÁæO\Ï~°∞. J@∞=O@Ñ¨C_»∞ x„^Œ ãïáÈ~Ú#O`«
ÖËHáõ È~Ú<å, âßs~°HOõ QÍ HÍã¨Î JÅã¨@ JxÑ≤OK«=K«∞Û. JÖÏ JxÑ≤Oz#Ñ¨C_»∞ Ñ¨à√◊ §,
áêÅ∞, QÆ∂H¡ ÀA fã¨∞‰õΩx HÍã¨Î Z‰õΩ¯= q„âßOu fã¨∞‰õΩ#fl@¡~Ú`Õ `«~∞° "å`« WHõ Ug∞
=ÙO_»^∞Œ . JO^Œ∞KÕ`« Z=i â◊HxÎ˜ |\˜ì "å~°∞ ~°uÖ’ áêÖÁæO@∂ q„âßOu fã¨∞‰õΩO@∂
=ÙO_®e.
~°u Z‰õΩ¯=HÍÅ=Ú á⁄_çyOKåÅO>Ë...
~°ux Z‰õΩ¯= HÍÅ=Ú á⁄_çyOK«_®xH˜ =ÚO^Œ∞ =∞#ã¨∞û JO`« `«fi~°QÍ
L„^ÕHÑõ _¨ ‰» Ωõ O_® HõO„\’Å∞ KÕã∞¨ HÀ"åe. ãÖÜ≥∂QÆ=Ú ã¨=∞Ü«∞OÖ’ „™ÈìHû± `«fi~°`fi« ~°QÍ
W=fi‰õÄ_»^∞Œ . „Ñü <åÅ∞ÔQ^· ∞Œ =∞^èºŒ 10–11 ÃãHõO_»¡ q~å=∞O Wã¨∂Î =ÙO_®e. Ñ¶Ó¨ ¡
78
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 79
PH˜û\˜<£ 20 Ü«∞O.l. HÍºÑ¨ÓûÖòû L^ŒÜ∞« O–1, =∞^è•ºÇ¨ÏflO–1 K˘Ñ¨C# =¸_»∞ <≥ÅÅ∞

"å_®e.
~°uÖ’ `«$Ñ≤Î
~°uÖ’ „ã‘HÎ ˜ Ñ¨ÓiÎ `«$Ñ≤Î HõÅQÆ_®xH˜ ÉÏÇ¨Ïº „¿Ñ~°} Ñ¨^`úŒ ∞« Å∞ ZO`« =ÚYº"≥∂,
~°ux JkèHõ ã¨=∞Ü«∞O H˘#™êyOK«QÅÆ QÆ_=» ¸ JO`«QÍ<Õ =ÚYºO. ÉÏÇ¨Ïº „¿Ñ~°}
Ñ¨^`úŒ ∞« Å#∞ J=ÅOaèOK«‰Ωõ O_® Hˆ =ÅO ãÖÜ≥∂QÍxˆH LÑ¨„Hõq∞Oz#@¡~Ú`Õ „ã‘Î ~°uÖ’
JO`«QÍ `«$Ñ≤xÎ á⁄O^ŒÖ^Ë ∞Œ . KåÖÏ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ Hˆ =ÅO ãÖÜ≥∂QÆO ^•fi~å „ã‘HÎ ˜
HÍ=∞„¿Ñ~°} Hõey `«$Ñ≤Î á⁄O^ŒÉ’ÜÕ∞ ã¨=∞Ü«∂xH˜ Ñ¨Ù~°∞+¨μx j„Ñ¶∞¨ ãö̈Å#O`À P"≥∞‰õΩ
JãÖ`«$Ñ≤Î q∞QÆ∞Å∞`«∞Ok. JÖÏ HÍ‰õΩO_® ÉÏÇ¨Ïº„¿Ñ~°} Ñ¨^`úŒ ∞« Å`À =ÚO^Œ∞ „ã‘ÖÎ ’
HÍ=∞„¿Ñ~°} HõeyOz#@¡~Ú`Õ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ `«~∞° "å`« Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ Z‰õΩ¯=¿ãÑ¨Ù ~°ux
H˘#™êyOK«QeÆ y<å, ÖËHáõ È~Ú<å ã¨∞Y„áêÑ≤Î J#∞Éè∂í u =∂„`«O Ñ¨ÓiÎQÍ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
g~°ºãö̈Å#O`À Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ `«fi~°QÍ K«ÑÊ¨ |_çáÈ~Ú<å, „ã‘Î ã¨∞Y„áêÑ≤Î `«#‡Ü«∞`«fiOÖ’ Éè~í Î°
=∞iO`«¿ãÑ¨Ù ãÖÜ≥∂QÆO H˘#™êyOK«Háõ È~Ú<å JO`«QÍ kQÆ∞Å∞ =ÙO_»^xŒ K≥ÑÊ¨ _»O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok.
~°u–`«$Ñ≤–Î ã¨=∞Ü«∞=Ú
Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ HÍ=∞O Hõey#O`« `«fi~°QÍ „ã‘ÅÎ Ö’ KåÖÏ=∞OkH˜ HõÅQÆ^∞Œ . JO^Œ∞Hõ<Õ
~°uÖ’ =ÚO^Œ∞ „ã‘Îx ÉÏÇ¨Ïº „¿Ñ~°} ^•fi~å, =Ú^Œ∂Ì =ÚK«Û@^•fi~å HÍ=∞„¿Ñ~°}
HõeyOKåe. ÉÏÇ¨Ïº„¿Ñ~°}`À ãïQÍæ HÍ=∞„¿Ñ~°} á⁄Ok# „ã‘Î ãÖÜ≥∂QÍxH˜
Lqfià◊¥§~°_O» Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ `ÕeHõQÍ QÆ=∞xOK«QÅÆ _»∞. WÖÏ „¿Ñ~°} á⁄Ok# „ã‘Î ãÖÜ≥∂QÆO
„áê~°OÉè"í ∞≥ #ÿ ^ŒQ~æÆ #° ∞Op ~°uÖ’ `«$Ñ≤xÎ P™êfikã¨∂<Î Õ =ÙO@∞Ok. „ã‘xÎ ÉÏÇ¨Ïº „¿Ñ~°}
^•fi~å HÍ"≥∂„^ÕHOõ HõeyOK«‰Ωõ O_® ã¨~åãï ãÖÜ≥∂QÍxˆH LÑ¨„Hõq∞Oz#@¡~Ú`Õ H˘O`«
ã¨=∞Ü«∞O [iˆQ=~°‰Ωõ ~°uÖ’ `«$Ñ≤xÎ á⁄O^Œ_O» [~°Q^Æ ∞Œ . W@∞=O\˜ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’
~°uÖ’ „ã‘Î `«$Ñ≤Îx K«qK«∂_»‰õΩO_®<Õ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ g~°ºã¨öÅ#O`À K«Å¡|_çáÈ=@O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. ~°u ZO`« ã¨=∞Ü«∞O [iÑ≤`Õ „ã‘Î JO`« `«$Ñ≤Î á⁄O^Œ∞`«∞O^Œx ãïQÍæ
K≥ÑÊ¨ _»O Hõ+Oì̈ . Jk PÜ«∂ „ã‘ÅÎ =∂#ã≤Hõ ã≤u÷ x |\ì̃ P^è•~°Ñ_¨ ç =ÙO@∞Ok. H˘O^Œ~∞°
XHõ\ –˜ ~Ô O_»∞ xq∞ëêÖ’¡<Õ Ñ¨Ù~°∞+¨μx ã¨Ê~°≈Ö’ ã¨ÊO^Œ# á⁄O^Œ∞`å~°∞. =∞iH˘O^Œ~∞°
U_»∞ xq∞ëêÅH˜, =∞iH˘O^Œ~∞° Ñ¨k xq∞ëêÅH˜, ~°u „áê~°OÉè=í ∞~Ú# `«~∞° "å`« `«$Ñ≤xÎ
á⁄O^Œ∞`å~°∞. ~°uÖ’ [_»`fi« =Ú QÆÅ „ã‘ÅÎ ∞ ZO`« ã¨=∞Ü«∞O ~°u [iÑ≤<å U=∂„`«O
ã¨ÊOkOK«^∞Œ . "åiH˜ ~°uÖ’ `«$Ñ≤Î JO>Ë Uq∞\’ `≥eÜ«∞^Œ∞. J~Ú`Õ W@∞=O\˜ "åix
79
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 80
‰õÄ_® Éè~í Î° `«# ™ê#∞Éè∂í u`À#∞, =∞$^Œ∞"≥#· „Ñ¨=~°#Î `À#∞, `«y# ã¨ÇÏ¨ #O`À#∞ „Ñ¨=iÎOz
=∂~°ÛQÆÅ_»∞.
~°u–`«$Ñ≤–Î j„Ñ∞¨¶ ãö̈Å#O
^ŒOÑ¨`«∞e^ŒÌ~°∂ ~°uÖ’ áêÖÁæ#flÑ¨C_»∞ ãÖÜ≥∂QÆO [~°QÆ‰õΩO_®<Õ g~°ºã¨öÅ#O
J~Ú`Õ „ã‘xÎ ~°uÖ’ ãÖ`«$Ñ≤ÑÎ ~¨ K° _« O» ZÖÏQÀ `≥eÜ«∂e.
ãÖÜ≥∂QÆO „áê~°OÉèíOHÍQÍ<Õ g~°ºã¨öÅ#O J~ÚáÈ~Ú ÉèÏ~°ºH˜ JãÖ`«$Ñ≤Î
HõÅ∞QÆ∞`«∞#flÑ¨C_»∞ Éè~í Î° `«# „"ÕÅ∞`À Hõ~¡ Ú\’iãπx L„kHõÑÎ ~¨ K° _« O» , `«~∞° "å`« Ü≥∂x
=∂~°Oæ Ö’H˜ „"ÕÅ∞x áÈxzÛ H˘O`«¿ãÑ¨Ù L„kHõ`Î « HõeyOK«_O» KÕÜ∂« e? WÖÏ KÕÜ∞« _»O
=Å¡ P „ã‘HÎ ˜ H˘O`«~Ú<å `«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. gÅ~Ú#O`«=~°‰Ωõ j„Ñ¶∞¨ ã¨Åö #O [~°Q‰Æ Ωõ O_®
x~ÀkèOK«_®xH˜ „Ñ¨Ü∞« `«flO KÕÜ∂« e. JO^Œ∞H˘~°‰Ωõ P"Õâßxfl J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ LOK«∞HÀ=_»=Ú,
`«fi~°`fi« ~°QÍ „™Èì‰Ωõ û W=fi‰õΩO_® LO_»_O» J=ã¨~O° . ™êìÑπ JO_£ ™êì~ìü >ˇHfl˜ H±, ã‘¯ fi*ò
>ˇHfl˜ H± JÉèºí ã≤Oz P q^èOŒ QÍ ÃãH±ûÖ’ áêÖÁæO>Ë j„Ñ¶∞¨ ãö̈Å#O LO_»^∞Œ .
XˆH =ºHÎ̃Ö’ HÍ=∞O Z‰õΩ¯= `«‰Ωõ ¯=Å∞ ZO^Œ∞Hõx?
Hõq`å~å=ÙH˜ Hõq`«fiO ~åÜ«∞_®xH˜ =¸_£û =ÙO_»Háõ È=_»O ZÖÏQÀ J^Õ q^èOŒ QÍ
H˜~}
° ‡~Ú`À HÍÑ¨Ù~°O KÕÜ∞« _»O q+¨Ü∞« OÖ’#∂ JO`Õ. ZO^Œ∞HõO>Ë XHõ™êi HÍ=∞O
Z‰õΩ¯= LO>Ë =∞~˘Hõ™êi HÍ=∞O `«‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok. „Ñ¨`ÕºHõOQÍ H˜~°}‡~Ú`À
ã≤x=∂H˜ "≥o§ =zÛ#Ñ¨C_»∞, +≤HÍ~°∞ uiy =zÛ#Ñ¨C_»∞ P ~å„u Hõq`å~å=Ù KåÖÏ
Ç¨ïëê~°∞QÍ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæO\Ï_»∞. J`«x Ç¨ïëê~°∞ K«∂ã≤ H˜~} ° ‡~ÚH˜ `«=∞
^•OÑ¨`º« rq`«ÑÙ¨ `˘ek<åÅ∞ =∞^è∞Œ ~°OQÍ QÆ∞~°∞‰Î Ωõ =™êÎ~Ú.Hõq`å~å=ÙÖ’ H˘xfl k<åÅ∞
HÍ=∞O Z‰õΩ¯=, =∞i H˘xfl k<åÅ∞ HÍ=∞O `«‰Ωõ ¯= LO_»\ÏxH˜ HÍ~°}O Uq∞\©?
™ê^è•~°}OQÍ 20–25 ãÖ=`«û~åÅÖ’Ñ¨Ù =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ Ü«∞=fi#O Ñ¨~=° à◊√§ „`˘‰õΩ¯`«∂
LO@∞Ok. P =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ HÍ=∞O Ü≥∞‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok. q"åÇ¨Ï"≥∞#ÿ "≥Ú^Œ\ k˜ <åÖ’¡
XHõ~ÀA Z‰õΩ¯=, XHõ ~ÀA `«‰Ωõ ¯= Jx HÍ‰õΩO_® ^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’ Ç¨ïëê~°∞
ZÑ¨C_»∂ XHõ>ËÖÏQÍ =ÙO@∞Ok. nxH˜ HÍ~°}O ~°HõÎOÖ’ „Ñ¨ãïOKÕ Ñ¨Ù~°∞+¨ ÃãH±û
Ç¨~À‡<£Å∞ JkèHOõ QÍ LO_»@"Õ∞. D Ç¨~À‡#¡ L`«ÊuÎ `«‰Ωõ ¯= J=Ù`«∞#fl H˘kÌ HÍ=∞O
‰õÄ_® `«‰Ωõ ¯=QÍ LO@∞Ok. J~Ú`Õ JO^ŒiÖ’#∂ XˆH q^èOŒ QÍ XˆH =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ D
Ç¨~À‡<£Å∞ `«‰Ωõ ¯= J=_»=∞O@∂ [~°Q^Æ ∞Œ . H˘O^ŒiÖ’ Ç¨~À‡<£Å Ö’ÑÖ ÖËHáõ È~Ú<å
ÃÑo§ J~Ú# =∞~°∞ã¨\ ˜ ~ÀA#∞OKÕ HÍ=∞O `«‰Ωõ ¯=QÍ =ÙO@∞Ok. JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O
"åiH˜ ^•OÑ¨`º« rq`«O Z_»Å Pã¨HÎ̃ KåÖÏ `«‰Ωõ ¯=QÍ LO_»@"Õ∞.
80
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 81
~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ~°HOÎõ ZO^Œ∞‰õΩ =ã¨∞OÎ k?

H˘`«QÎ Í q"åÇ¨ÏO J~Ú# „ã‘ÅÎ H˜ ãÖÜ≥∂QÆO KÕ¿ãÎ ~°HOÎõ =zÛO^ŒO>Ë Hõ<fl≥ á⁄~°
z~°Q_Æ O» =Å¡ =zÛO^Œx ÉèÏqOK«=K«∞Û. =∞i KåÖÏ ãÖ=`«û~åÅ #∞Oz ^•OÑ¨`º«
rq`«O QÆ_∞» Ñ¨Ù`«∂ LO_»QÍ JHõ™ê‡`«∞QÎ Í W@∞=O\˜ Ñïã≤u÷ Z^Œ∞~°~Ú`Õ PO^Àà◊#x
HõeyOK«Hõ =∂#^Œ∞. H˘kÌQÍ =Ü«∞ã¨∞û =∞o§# „ã‘ÅÎ Ö’ ãÖÜ≥∂QÆO [~°ÑQ¨ Í<Õ ~°H=Îõ Ú
Ü≥∂x =∂~°Oæ #∞Oz =ã¨∞#Î fl@∞¡ QÆ∞iÎOz#@¡~Ú`Õ "≥O@<Õ *Ï„QÆ`ÑÎ« _¨ ®e. ZO^Œ∞HõO>Ë
QÆ~åƒùâÜ◊ ∞« HõO~îåxH˜ Hˆ #û~ü =Ù#fl@¡~Ú`Õ ãÖÜ≥∂QÆ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ~°H=Îõ Ú =ã¨∞OÎ k.
=∂=¸Å∞QÍ ~°HOÎõ ~å‰õΩO_® Hˆ =Å=Ú ^•OÑ¨`º« rq`«=Ú QÆ_Ñç #≤ Ñ¨C_Õ ~°HOÎõ
~å=_»O L<åfl, H˘O^Œ~∞° „ã‘ÅÎ ∞ ãÖÜ≥∂QÆO KÕ¿ãÎ =™ÈÎO^Œx K≥ÑÊ¨ _®xH˜ ã≤Q∞Æ Ñæ _¨ ç q+¨Ü∂« xfl
^•z LOK«∞`å~°∞. WÖÏ ~°HOÎõ ~å=_®xH˜ ãÖÜ≥∂QÆ"∞Õ KÕÜ∞« #=ã¨~O° ÖË^∞Œ . Ü≥∂x
=∂~°Oæ ^•fi~å „"Õà√◊ § *ÁÑ≤ÊOz<å, U ÑïHõ~O° ÃÑ\ì̃ Ñ¨sHõΔ KÕã≤ K«∂ã≤<å Hˆ #û~ü Ñ¨ÙO_»∞
~ˆ y ~°HOÎõ HÍ~°∞`«∞Ok. WÖÏ ~°HOÎõ ãÖÜ≥∂QÆ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ~å=_®xH˜ Hˆ #û~ü Ñ¨ÙO_»∞
LO_®Åx ÖË^∞Œ . QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« HõO~î° ^•fi~°=Ú ^ŒQ~æÆ ° áêeÑπû =Ù<åfl ãÖÜ≥∂QÆ=ÚÖ’
~°H=Îõ Ú =ã¨∞OÎ k. JO`ÕHÍ‰õΩO_® Ü≥∂x =∂~°=æ ÚÖ’ HÍ#∞ÊÅ ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ p~°∞‰õΩáÈ~Ú
QÍÜ«∞=Ú =∂#‰õΩO_® LO_çáÈ~Ú<å ~°H=Îõ Ú ~å=K«∞Û. H˘O^Œ~∞° „ã‘ÅÎ H˜ ÃÑ^ŒÌ PÑ¨~ˆ +¨<£
KÕ~ÚOK«∞H˘x QÆ~åƒùâÜ ◊ ∂« xfl fã≤"ãÕ <≤ å `«~∞° "å`« ^•OÑ¨`º« ãÖ|O^è•ÅÖ’ ~°H=Îõ Ú
Hõ#|_»∞`«∞Ok. nxH˜ HÍ~°}=Ú Ü≥∂x =∂~°Oæ Ö’Ñ¨Å PÑ¨~ˆ +¨<£ KÕã≤ ÃÑi\’iÜ«∞O
HõeÑ≤ ‰õΩ\˜#ì KÀ@ „QÍ#∞ºÖË+<¨ £ \˜+Ø¨ ºÅ∞ =ÙO_ç ãÖÜ≥∂QÆ=Ú KÕã#≤ Ñ¨C_»∞ ~°HOÎõ =ã¨∞OÎ k,
nxH˜ ÉèÜ í ∞« Ñ¨_#» =ã¨~=° Ú ÖË^∞Œ . P „QÍ#∞ºÖË+<¨ £ \˜+Ø¨ ºÅx HÍÑ¨~ü ã¨ÖÊË @ù ∞`À HÍx,
ZÅ„Hì̃HÖõ ò HÍ@s`ÀQÍx =∂_çÛ"Õã#≤ @¡~Ú`Õ ~°H=Îõ Ú ÖË‰Ωõ O_®áÈ`«∞Ok. Uk U"≥∞<ÿ å
ãÖÜ≥∂QÆ=Ú KÕÜ«∞QÍ<Õ ~°HõÎO HÍ~°∞`«∂ LO>Ë ã≤QÆ∞æÑ¨_»‰õΩO_® _®Hõì~°∞KÕ`« "≥O@<Õ
Ñ¨sHõΔ KÕ~ÚOK«∞‰õΩx `«y# "≥^· ºŒ O KÕ~ÚOK«∞HÀ"åe.
JuQÍ ~°u– PÜ«Ú+¨μ¬ H©}
Δ `«
JuQÍ ~°uÖ’ áêÖÁæ<åfl PÜ«Ú+¨μ¬ H©} Δ O˜ K«_O» [~°Q^Æ ∞Œ . HÍ=∞<å_»∞Å∞ JÅã≤áÈ~Ú
`å`å¯eHõOQÍ ~°uÖ’ Jã¨=∞~°`÷ « HõÅQÆ=K«∞Û. ^•x`À =∂#ã≤HOõ QÍ "Õ^#Œ Z‰õΩ¯"≥· ÖËxáÈx
#Ñ¨ÙOã¨H`õ åfixfl `≥zÛ ÃÑ@∞ìHÀ=_»O J=Ù`«∞Ok. K«H¯õ x PÇ¨~°O, â◊s~° "åºÜ«∂=∞O
KÕ¿ã"åà◊√§ ~°uÖ’ Z‰õΩ¯=QÍ áêÖÁæ<åfl PÜ«Ú+¨μ¬ H©} Δ O˜ K«_O» [~°Q^Æ ∞Œ .
81
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 82
JkèHõ ã¨=∞Ü«∞=Ú ~°u – QÆ~ƒ° ^ù •è ~°}

QÆ~ƒ° =ù Ú ~å=_®xH˜ Z‰õΩ¯=¿ãÑ¨Ù ~°uÖ’ áêÖÁæ#_®xH˜ ãÖ|O^è=Œ ÚÖË^∞Œ . JO_»O
q_»∞^ŒÅÜÕ∞º ã¨=∞Ü«∂xH˜ g~°ºHõ}ÏÅ∞ Ü≥∂x =∂~°æ=ÚÖ’QÍx, QÆ~åƒùâ◊Ü«∞OÖ’QÍx
ã≤ÔúŒ QÍ L<åflÜ«∂ ÖË^• J<Õ ^•xfl |\ì̃ QÆ~ƒ° Où ~å=_»O P^è•~°Ñ_¨ ç =ÙO@∞Ok. „ã‘ÖÎ ’
JO_»O q_»∞^ŒÅ, Ñ¨Ù~°∞+¨μx g~°ºã¨Åö #O ‰õÄ_® QÆ~ƒ° Où ~å=_»O q+¨Ü∞« OÖ’ XˆH x=Úëê#
[~°QÍÅxÖË^∞Œ . JO_»=Ú q_»∞^ŒÅÖËx ~ÀAÖ’¡ ZO`«¿ãÑ¨Ù ~°u [iy<å QÆ~ƒ° Où ~å^Œ∞.
~°uÖ’ JOQÆK∂« +¨}
~°uÖ’ HÍ"≥∂„^ÕHOõ JkèHOõ QÍ Hõey „ã‘–Î Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ XHõi<˘Hõ~∞° [#<åOQÍÅx
=Ú^Œ∞Ì ÃÑ@∞ì‰Ωõ <åfl, <åeHõ`À <åH˜<å, <À\’¡ ÃÑ@∞ì‰Ωõ <åfl „Ñ¨=∂^ŒO LO^•? W@∞=O\˜
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ ãö̈eOz# g~°ºO „ã‘Î q∞Oy"Õ¿ãÎ J<å~ÀQÆº=∂?
^ŒOÑ¨`∞« e^ŒiÌ Ö’ [#<åOQÍÅH˜ Z@∞=O\˜ "åº^è∞Œ Å∞ ÖË‰Ωõ O_® =ÙO_ç, "å\˜x
Ñïâ◊√„ÉèOí QÍ LOK«∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞ ~°uÖ’ XHõi<˘Hõ~∞° [#<åOQÍÅx K«∞OaOz<å, <À\’¡
ÃÑ@∞ì‰Ωõ <åfl #+Öì HõÅQÆ^∞Œ . P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ãëö Oz# g~åºxfl q∞OˆQã≤<å „ã‘HÎ ˜ Z@∞=O\˜
„Ñ¨=∂^ŒO HõÅQÆ^∞Œ .
~°`º« #O`«~O° HÍà◊√§ QÆ∞OA‰õΩxáÈ`Õ
H˘O^Œ~∞° Ñ¨Ù~°∞+¨μÅH˜ ~°u [iÑ≤# J#O`«~O° HÍà◊√§ QÆ∞OA‰õΩx áÈ~Ú#@∞¡,
#~åÅ |ÅÇ‘Ï#`« Hõey#@∞¡ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. WÖÏ JxÑ≤OK«\ÏxH˜ g~°ºã¨Åö #O =Å¡ â◊HÎ˜
HÀÖ’Ê=_»O HÍ~°}O HÍ^Œ∞. g~°º=Ú áÈ=_»O =Å¡ Z\˜ì |ÅÇ‘Ï#O`« HõÅQÆ^∞Œ . J~Ú`Õ
WÖÏ ZO^Œ∞‰õΩ JxÑ≤OKåÅx H˘O^ŒiH˜ ãÖ^ÕÇÏ¨ =Ú HõÅQÆ=K«∞Û. ~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’
Ñ¨Ù~°∞+¨μxÖ’ =∂#ã≤HõOQÍ, âßs~°HõOQÍ XHõ~°Hõ"≥∞ÿ# L„kHõÎ Ñïã≤÷u U~°Ê_»∞`«∞Ok.
Jk HÍ=∞Ñ¨~"° ∞≥ #ÿ P"ÕâO◊ . ^•x=Å¡ #~åÅxflO\˜Ö’ f„=`« U~°Ê_»∞`«∞Ok. D #~åÅ
>ˇ#¬<£ =Å¡ ãÖÜ≥∂QÆO ã¨=∞Ü«∞OÖ’ „™ÈìHû± H˘kÌQÍ `«fi~°QÍ#∂ QÆ\ Qì̃ Í#∂ W=fiÉ’ÜÕ∞
ãïHõÖÏ¡ `˘_»Å ^ŒQ~æÆ =° Ù#fl HõO_»~åÅ∞, HÍà◊§H˜ =Ù#fl HõO_»~åÅ∞ aQÆÑ\¨ #ì˜ @∞¡ J=Ù`å~Ú.
H˘O^ŒiÖ’ P"Õâ◊ Ñïã≤u÷ Ö’ U~°Ê_ç# #~åÅ L„kHõ`Î H« ˜ HÍà◊√§, KÕ`∞« Å∞ ~Ô O_»∂ =}Hõ_O»
[~°∞QÆ∞`å~Ú. ZÖÏÔQ·`Õ<ÕO g~°ºã¨öÅ#O J=_»O`À HÍ"≥∂„^ÕHõO K«ÖÏ¡~°∞`«∞Ok.
HÍ"≥∂„^ÕHOõ QÍ Hõey# #~åÅ L„kHõ`Î ,« HõO_»~åÅ ayOÑ¨Ù ~°u [iy# `«~åfi`« âßs~°Hõ
|ÅÇ‘Ï#`«x, JÅã¨@x K«∂Ñ≤™êÎ~Ú. JO^ŒiÖ’#∂ ~°u J#O`«~=° Ú JÅã¨@ HõÅQÆ^∞Œ .
=ÚYº=ÚQÍ =∂#ã≤HOõ QÍ Z‰õΩ¯= L„kHõ`Î « K≥Ok# "åà◊§Ö’#∞, âßs~°HOõ QÍ |ÅÇ‘Ï#`«
K≥Ok# "åà◊§Ö’#∞, ~°u Z‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∞O H˘#™êyOz# "åà◊§Ö’#∞ =ÚO^Œ∞ K≥ÑC¨ ‰õΩ#fl
82
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 83
|ÅÇ‘Ï#`« U~°Ê_»∞`«∞Ok. =∞i J@∞=O\˜ |ÅÇ‘Ï#`« JxÑ≤OK«‰Ωõ O_® LO_®ÅO>Ë

~°u J~Ú# "≥O@<Õ HÍÑ¶H‘ Íx, Ç¨i¡Hû± QÍx, QÍ¡HÀû–_ç QÍx fã¨∞‰õΩ#fl@¡~Ú`Õ uiy
H˘O`« Ç¨ïëê~°∞, „H˘`«âÎ H◊ Î̃ Hõey HÍà◊§<˘Ñ¨CÅ∞, #_»∞=Ú <˘Ñ¨CÅ∞ ÖË‰Ωõ O_® áÈ`å~Ú.
ãÖÜ≥∂QÆ=Ú [iÑ≤# "≥O@<Õ =¸„`« qã¨~#°̊
ãÖÜ≥∂QÆ=Ú [iy# "≥O@<Õ XHõ"àÕ ◊ „ã‘Î =¸„`«qã¨~#°̊ ‰õΩ ÖË¿ãÎ â◊√„HõH} õ ÏÅ∞
QÆ~åƒùâÜ ◊ ∂« xfl KÕ~∞° ‰õΩO\ÏÜ«∂ ÖËHõ "≥Å∞ÑëH˜ qãïO˚ Ñ¨|_»∞`åÜ«∂? J@∞=O@Ñ¨C_»∞
QÆ~åƒù^•~°}H˜ J=HÍâ◊O =ÙO^•?
ãÖÜ≥∂QÆ=Ú J~Ú# "≥O@<Õ =¸„`« qã¨~#˚° H˜ ÖËz |Ü«∞@‰õΩ "≥o§`Õ Ü≥∂x
=∂~°Oæ Ö’ ãëö OÑ¨|_ç# g~°ºO |Ü«∞@‰õΩ HÍiáÈ=_®xH˜ J=HÍâ◊O LOk. JO^Œ∞Hõ<Õ
QÆ~ƒ° Où ~å"åÅx PtOKÕ „ã‘ÅÎ ∞ ~°u =Úyã≤# `«~∞° "å`« =¸_»∞ <åÅ∞QÆ∞ QÆO@Åáê@∞
ÖËz ‰õÄ~ÀÛ‰õÄ_»^xŒ , ÖËz |Ü«∞@‰õΩ "≥à§◊ ‰õÄ_»^xŒ ã¨ÅÇ¨ W™êÎ~∞° . H˘O^Œ~∞° „ã‘ÅÎ ∞
~°u =ÚyÜ«∞QÍ<À [#<ÕO„kÜ«∂Åx hà◊§`À â◊√„Éè=í Ú KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï~°∞. WÖÏ KÕÜ∞« _»=Ú
=Å¡ QÆ~ƒ° ^ù •è ~°}H˜ J=HÍâßÅ∞ ã¨#flyÅ∞¡`å~Ú. QÆ~ƒ° Où ~å"åÅx HÍOHΔ̃OKÕ „ã‘ÅÎ ∞ HõhãÖ
JO_»O q_»∞^ŒÅÜÕ∞º k<åÅÖ’<≥<· å =¸„`« qã¨~#˚° H˘~°‰Ωõ ~°u =ÚyÜ«∞QÍ<Õ ÖË=‰õΩO_®
*Ï„QÆ`ÑÎ« _¨ ®e.
83
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 84
~°uÖ’ ÉÏ^èŒÅ∞ – Ñïëê¯~åÅ∞
~°uÖ’ ã
„ ÅÎ‘ ‰õΩ <˘Ñ≤Ê ZO^Œ∞‰õΩ =ã¨∞OÎ k?
[Å[H˜ `«# ÉÏ= JO>Ë ZO`À W+Öì . JO^Œ∞Hˆ P"≥∞ =∞#ã¨∞û ZÑ¨C_»∂ J`«x`À
QÆ_á» êÅx P~å@Ñ¨_∞» `«∂ LO@∞Ok. ~Ô O_»∞– =¸_»∞ ~ÀAÅ∞ ÉÏ=`À =∂\Ï¡_H» õ
áÈ~Ú<å =∞#ã¨∞û J`«xHÀãÖ `«ÑO≤ záÈ`«∞Ok. z=iH˜ [Å[ HÀ~°∞‰õΩ#fl@∞ìQÍ<Õ ÉÏ=`À
q"åÇ¨Ï"≥∞Oÿ k. Uq∞\’ qz„`«O– q"åÇ¨Ï"≥∞#ÿ H˘kÌ~ÀAÅˆH ÉÏ= ^ŒQ~æÆ H° ˜ =™êÎ_O» >Ë<Õ
ÉèÜ
í ∞« O`À =}˜Há˜ È=_»O [~°∞QÆ∞`ÀOk. ^•OÑ¨`º« rq`«=∞O>Ë<Õ Ç¨Ï_»Öò „áê~°OÉè"í ∞≥ Oÿ k.
ÉÏ= „¿Ñ=∞`À [Å[ g∞^Œ KÕ~Ú"Õã≤<å, P"≥∞‰õΩ ÉèíÜ«∞O`À Ñ¶≤\òû =KÕÛã¨∞Î<åfl~Ú.
[Å[HÀãÖ ÉÏ= `«ÇÏ¨ `«ÇÏ¨ . ÉÏ=O>Ë [Å[‰õΩ ^Œ_^» _Œ .» nxH˜ HÍ~°}O ãÖÜ≥∂QÆ=Ú
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ [Å[H˜ JO`«∞ÖËx <˘Ñ≤Ê HõÅQÆ_"» ∞Õ . P <˘Ñ≤Ê =Å¡ ^•OÑ¨`º« rq`«=∞O>Ë<Õ
P"≥∞Ö’ ÉèíÜ«∞O „Ñ¨"ÕtOzOk. P ÉèíÜ«∞=Ú z=iH˜ `å#∞ =∞#ã≤zÛ# ÉÏ=<Õ
u~°ã¯¨ iOKÕ@@∞¡ KÕãO≤ k. z=iH˜ _®Hõ~ì Kü `Õ « P"≥∞#∞ Ñ¨sHõΔ KÕ~Ú¿ãÎ Jã¨Å∞ q+¨Ü∞« O
|Ü«∞@Ñ¨_Oç k. P"≥∞‰õΩ ^Œàã◊ i¨ QÍ =Ù#fl Hõ<fl≥ á⁄~° WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O Jx `ÕeOk.
Hõ<fl≥ á⁄~° ^Œàã◊ i¨ QÍ LO_»|\˜ì "≥Ú^Œ\ ˜ #∞Op JOQÆ„Ñ¨"âÕ O◊ [iw [~°Q#Æ @∞¡QÍ LO\’Ok.
JOQÆ„Ñ¨"âÕ ßxH˜ =∞iO`« „Ñ¨Ü∞« `«flO KÕã#≤ H˘nÌ Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° ã¨∞xfl`«"∞≥ #ÿ „Ñ¨^âÕ =◊ ∞O`å
Hõq∞e#@¡~Ú =∞~°∞ã¨\ ˜ ~ÀAH˜ =∞iO`« ÉÏ^èŒ HõÅQÆ_O» [~°∞QÆ∞`ÀOk. ãÖÜ≥∂QÆ=ÚÖ’x
ÉÏ^èÕ P"≥∞Ö’ ZHõ¯_»ÖxË ÉèÜ í ∂« xfl HõeyOzOk.
ãÖÜ≥∂QÆ=Ú [iˆQ@Ñ¨C_»∞ „ã‘ÅÎ H˜ W|ƒOkQÍx, <˘Ñ≤ÊQÍx H˘O^ŒiH˜ H˘OK≥OQÍ
LO>Ë =∞iH˘O^ŒiH˜ Z‰õΩ¯=QÍ LO@∂ =ÙO@∞Ok. WOH˘O^ŒiHõ~Ú`Õ ãÖÜ≥∂QÆ"∞Õ
JãÖÉè=í O, Éèií OÑ¨~åxk J=Ù`«∞Ok. ™ê^è•~°}OQÍ KåÖÏ=∞Ok „ã‘ÅÎ H˜ ^•OÑ¨`º«
rq`«O `˘ek<åÖ’¡ ãÖÜ≥∂QÆ=Ú HÍã¨Î W|ƒOk, ÉÏ^èŒ =ÙO\Ï~Ú. ^•xH˜ HÍ~°}O
"åi "åi =∞~å‡=Ü«∞"åÅ∞ aQÆ∞`«∞QÍ =ÙO_»@"Õ∞. XH˘¯Hõ¯™êi Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° K«~‡° =Ú
HÍã¨Î z\˜#¡ @¡~Ú Ñ¨zÛQÍ =ÙO_ç, ~Ô O_»∞ =¸_»∞ ~ÀAÅÖ’ ÉÏ^èŒ ‰õÄ_® `«yáæ È`«∞Ok.
84
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 85
`«~∞° "å`« W@∞=O\˜ W|ƒOk LO_»^∞Œ . HÍx H˘O^ŒiH˜ H˘xfl „Ñ¨`ºÕ Hõ Ñïã≤`÷ ∞« ÅÖ’
ãÖÜ≥∂QÆ=Ú ÉÏ^è•Hõ~O° QÍ LO@∞Ok.
~°uÖ’ =∞O@
~°u ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ Ü≥∂x =∂~°=æ ÚÖ’ HõeQˆ =∞O@, ÉÏ^èÅŒ H˜ ™ê^è•~°}OQÍ
QÆ<iÕ Ü«∂ =ÚYº HÍ~°}=Ú. D "åºkè =Å¡ Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° LO_Õ QÍ¡O_»∞¡ ‰õÄ_® "åz
~°uÖ’ ÉÏ^èŒ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. JO`«~ü [#<ÕO„kÜ«∂Å∂, g\˜ Ñïã¨~° ÉèÏQÍÅ∂,
QÆ<iÕ Ü«∂=Å¡ "åz ~°uÖ’ ÉÏ^èŒ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. áêOHõ~å~Ú_£û =Å¡ ‰õÄ_® ãÖÜ≥∂QÆ
ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ Jq∞`«"∞≥ #ÿ ÉÏ^èŒ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. H˘O^ŒiH˜ HÍ#∞ÊÅÑ¨C_»∂, Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ °
PÑ¨ˆ~+¨#∞¡ [iy#Ñ¨C_»∂ P „Ñ¨^Õâ◊OÖ’x \˜+¨ØºÅ∞ ^≥|ƒux ãÖÜ≥∂QÆ=Ú ÉÏ^èŒ
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. H˘O^ŒiÖ’ Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° ã¨∞Y "åº^è∞Œ Å =Å¡<Õ HÍ‰õΩO_® W`«~° HÍ~°}ÏÅ=Å¡
‰õÄ_® Ñ¨ÙO_»∞¡ U~°Ê_ç ãÖÉè’QÆ=Ú ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ =∞O@, ÉÏ^èŒ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. „H˘`«QÎ Í
q"åÇ¨Ï"≥∞#ÿ „ã‘ÅÎ Ö’ U "åºkè ÖË‰Ωõ O_®<Õ ãÖÜ≥∂QÆ ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ =∞O@, ÉÏ^èŒ HõÅ∞QÆ∞`«∂
LO\Ï~Ú. nxH˜ HÍ~°}=Ú aQÆ∞`«∞QÍ =ÙO_Õ =∞~å‡=Ü«∞"åÅ∞ `˘e ãÖÜ≥∂QÆOÖ’
#ey ÉÏ^è•Hõ~O° QÍ =∂~°_"» ∞Õ .
~°uÖ’ ÉÏ^è–Œ Ü≥∂x qÅHõ}
Δ ÏÅ∞
™ê^è•~°}OQÍ Hõ<fl≥ á⁄~° Ü≥∂x ~°O„^è•xfl H˘O`« ÉèÏQÍ<Õfl =¸ã≤ LOK«∞`«∞Ok.
JO^Œ∞Ö’#∂ Hõ<fl≥ á⁄~° KåÖÏ Ñ¨ÅK«QÍ =ÙO@∞Ok. W@∞=O\˜ "åà◊§Ö’ ãÖÉè’QÆ=Ú
Z\ì̃ ÉÏ^èŒ HõeyOK«^∞Œ . H˘O^ŒiÖ’ Hõ<fl≥ á⁄~° ^Œàã◊ i¨ QÍ =ÙO_ç ãÖÜ≥∂QÆ=Ú KåÖÏ
ÉÏ^è•Hõ~"° ∞≥ `ÿ Õ =∞iH˘O^ŒiÖ’ Jã¨Å∞ Ü≥∂x~°O„^è=Œ Ú Hõ<fl≥ á⁄~°`À Ñ¨ÓiÎQÍ =¸ã≤"Ü
Õ ∞« |_ç
=ÙO_ç, ãÖÉè’QÆO JãÖÉèí=O J=Ù`«∞Ok. H˘O^ŒiÖ’ Jã¨Å∞ Ü≥∂x ^•fi~åxH˜
ãÖ|OkèOz# ~°O„^è"Œ ∞Õ KåÖÏ z#flkQÍ =ÙO_ç JOQÆ„Ñ¨"âÕ ßxH˜ J#∞=ÙQÍ =ÙO_»^∞Œ .
J~°∞^Œ∞QÍ H˘O^ŒiH˜ ~Ô O_»∞ Ü≥∂x=∂~åæÅ∞ LO_ç, JOQÆ„Ñ¨"âÕ ßxH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ LO_»Hõ
W|ƒOkQÍ =ÙO\Ï~Ú.
HÍ#∞ÊÅÑ¨C_»∂, Ü≥∂x ^ŒQÆæ~° PÑ¨ˆ~+¨<£Å∞ [iy#Ñ¨C_»∂, P „Ñ¨^Õâ◊=ÚÖ’x
\˜+Ø¨ ºÅ∞ ^≥|ƒux ZÅ¡ÑC¨ _»∂ <˘Ñ≤Ê LO@∞Ok. JO^Œ∞Hõx ãÖÉè’QÆ ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’
JOQÆ„Ñ¨"Õâ◊=Ú U=∂„`«O XuÎ_ç HõeyOz Jq∞`«"≥∞ÿ# ÉÏ^èŒ Hõey ãÖÉè’QÆO
ÉÏ^è•Hõ~=° ∞ø`«∞Ok. H˘O^Œi „ã‘ÅÎ H˜ ãÖÉè’QÆ=Ú ÉÏ^èŒ HõeyOK«Háõ È~Ú<å ãÖÉè’QÆ=Ú
JO>Ë ÉèÜ í ∞« O, Jã¨ÇÏ¨ ºO LO_ç Ü≥∂x ~°O„^èOŒ ^ŒQ~æÆ ° HõO_»~åÅ∞ aQÆnã¨∞‰õΩáÈ~Ú
ãÖÉè’QÆ=Ú ^Œ∞~°É¡ =íè Ú J=Ù`«∞Ok. XH˘¯Hõ¯Ñ¨C_»∞ Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° =ÙO_Õ ÉÏ~ÀúeÜ«∞<£
QÍ¡O_»∞¡ Laƒ U =∂„`«O XuÎ_ç `«ye<å ÉÏ^è•Hõ~O° QÍ =ÙO@∞Ok.
85
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 86
H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° ÉÏÇ¨º^è~Œ åÅg∞^Œ, JO`«~å^è~Œ åÅg∞^Œ, Ñ¨ÙO_»∞¡

ÜÕ∞~°Ê_»@O, "åÑ¨Ù ~å=_»O =ÙO@∞Ok. J@∞=O@Ñ¨C_»∞ Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° U=∂„`«O XuÎ_ç
Hõey<å ÉÏ^èQŒ Í =ÙO@∞Ok. Hõ#∞Hõ ãÖÉè’QÆO ^Œ∞~°É¡ Oíè J=Ù`«∞Ok.
Ü≥∂x =∂~°Oæ – "≥Ñ
· s¨ `åºÅ∞
ãÖÉè’QÆ=Ú ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ H˘O^ŒiH˜ JOQÆ„Ñ¨"âÕ O◊ H˘O`«=~°̂H [iy `«~åfi`«
^Œ∞~°É¡ Oíè J=Ù`«∞Ok. nxH˜ HÍ~°}O Ñ¨Ù@∞ìH`õ À<Õ H˘O^ŒiH˜ Ü≥∂x =∂~°Oæ ã¨#flkQÍ
LO_»@O, Ñ¨Ù@∞ìH`õ À JÖÏ =ÙO_»Háõ È~Ú<å Ü≥∂x =∂~°Oæ QÆ∞O_® PÑ¨~ˆ +¨<£ KÕã≤
uiy ‰õΩ@∞¡ "Õã≤#Ñ¨C_»∞, P =∂~°æO z#flkQÍ, ã¨#flkQÍ J~ÚáÈ`«∞Ok. ˆH#û~ü
=zÛ#Ñ¨C_»∞ „\©\ò"∞≥ O\ò WzÛ#Ñ¨C_»∞ Ü≥∂x =∂~°Oæ ‰õΩOzOK«∞‰õΩx áÈ=K«∞Û. nx=Å¡
JOQÆ„Ñ¨"âÕ =◊ Ú Hõ+`ì̈ ~« =° Ú HÍ=K«∞Û.
HÍ#∞ÊÅÑ¨C_»∞ Ü≥∂x =∂~°Oæ ÉÏQÍ p~°∞‰õΩxáÈ~Ú, ãïQÍæ ‰õΩ@∞¡ "ÕÜ∞« HõáÈ`Õ P
p~°∞‰õΩáÈ~Ú# ÉèÏQÆO ãïQÍæ =∂#‰õΩO_® ãÖÉè’QÆOÖ’ <˘Ñ≤Ê =ÙO@∞Ok. XH˘¯Hõ¯
™êi HÔ q∞HõÖòû =Å¡ Ü≥∂x=∂~°Oæ ^≥|ƒux ~°uÖ’ ÉÏ^èŒ Hõeyã¨∞OÎ k. H˘O^Œ~∞° „ã‘ÅÎ ∞
QÆ~ƒ° „ù ™ê==Ú H˘~°‰Ωõ ÃÑ~å‡OQÆ<@ Õ ∞ aà◊§Å∞ Ü≥∂x =∂~°Oæ QÆ∞O_® Ö’ÑëH˜ *ÁÑ≤ÊOK«∞
`å~°∞. JÖÏˆQ Öˇ™· êÖò ‰õÄ_® LÑ¨Ü∂≥ y™êÎ~∞° . D HÔ q∞HõÖòû =Å¡ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O [~°Q_Æ =» Ú
[~°QHÆ áõ È=_»=Ú J@∞Oz, Ü≥∂x =∂~°Oæ =∂„`«O P HÔ q∞HõÖòû =Å¡ =∂i `«~∞° "å`«
~°uÖ’ ZO`À ÉÏ^èHŒ eõ yOKÕ q^èOŒ QÍ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok.
ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å∞– ~°uÖ’ ÉÏ^èÅŒ ∞
QÆ<iÕ Ü«∂ LO>Ë ~°uÖ’ =∞O@, ÉÏ^èŒ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. D "åºkè =Å¡ Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ °
LO_Õ QÍ¡O_»∞¡ "å™êÎ~Ú. ~°uÖ’ ÉÏ^èŒ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. JO`«~ü [#<ÕO„kÜ«∂Å∞ "åÜ«∞_»=Ú
~°u ÉÏ^èHŒ ˜ XHõ HÍ~°}O ‰õÄ_®.
ëêOH±~å~Ú_£û =Å¡ ãÖÉè’QÆ=ÚÖ’ ZO`À ÉÏ^èŒ =ÙO@∞Ok. "≥hiÜ«∞Öò "å~°∞û¤
XH˘¯Hõ¯™êi ÃÑ^ŒÃÌ Ñ^ŒÌ QÆ∞`«∞ÅÎ ∞QÍ `«Ü∂« ~°~Ú ãÖÉè’QÍxH˜ J=~À^èOŒ Hõey™êÎ~Ú.
QÆ~åƒùâÜ◊ ∞« O "≥#∞Hõ‰Ωõ "åeáÈ~Ú ã¨~~° Ú# ™ê÷#OÖ’ ÖËHáõ È~Ú<å JO_®â◊Ü∂« Å∞
"≥∞eHõ uiy QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ =zÛ<å ãÖÉè’QÆO [iÑ≤#Ñ¨C_»∞ Ö’Ñë#∞Oz <˘Ñ≤Ê
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. XH˘¯Hõ¯™êi QÆ~åƒùâ◊Ü«∞O, JO_®â◊Ü«∞O =Å¡ =KÕÛ <˘Ñ≤Ê ãÖÉè’QÆ
ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ ~å‰õΩO_® ãÖÉè’QÆ=Ú J~Ú# `«^∞Œ Ñï =zÛ KåÖÏ ¿ãÑ¨Ù =ÙO@∞Ok.
86
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 87
^Œ∞~°¡Éèí"≥∞ÿ# ãÖÜ≥∂QÆ=Ú– Ñ¨Ù~°∞+¨μx áê„`«

XHõ™êi XHõ Ü«Ú=u _®Hõ~ì ∞° `À `«# ãÖ™ê~° rq`«O QÆ∞iOz K≥ÑC¨ `«∂ `«#
=∞~å‡=Ü«∞"åÅ∞ aQÆ∞`«∞QÍ =ÙO_»|\˜ì ãÖÉè’QÆO ^Œ∞~°É¡ Oíè QÍ =ÙO\’O^Œx, zH˜`û« U"≥∞<ÿ å
KÕÜ∞« =∞x HÀ~°∞‰õΩOk. P Ü«Ú=ux Ñ¨sHõΔ KÕã≤ K«∂¿ãÎ JO`å ã¨„Hõ=∞OQÍ =ÙOk.
z=iH˜ Éè~í xÎ° Ñ≤ez „Ñ¨tflOz`Õ, J`«xH˜ JOQÆ„Ñ¨"âÕ O◊ [~°Q‰Æ Ωõ O_®<Õ j„Ñ¶∞¨ ã¨¯Å#=Ú
[iyáÈ`ÀOk. JOQÆã¨ÎOÉèí#O [~°QÆ_»O`À<Õ ã¨¯Å#O [iyáÈ|\˜ì WHõ J`«xH˜
JOQÆ„Ñ¨"âÕ O◊ KÕÜ∞« QÆÅ â◊HÎ̃ =ÙO_»@OÖË^∞Œ . HÍx P J=∂Ü«∞Hõ Ü«Ú=u `«# Éè~í ÖÎ° ’x
Ö’áêxfl „QÆÇÏ≤ OK«Hõ `«#Ö’<Õ ^À+Ö L#fl@∞ì ‰õΩq∞eáÈ~ÚOk.
H˘O^ŒiÖ’ j„Ñ¶∞¨ ã¨¯Å#O ÖËHáõ È~Ú<å JOQÆãOÎ¨ Éè#í =Ú [iy#Ñ¨Ê\˜H© JOQÆ„Ñ¨"âÕ O◊
[~°Ñ_¨ ®xH˜ HÍ=Åã≤#O`« Ñ¨@∞`«fiOQÍx, "åOKè« f„=`« QÍx =ÙO_»^∞Œ . WOH˘O^ŒiÖ’
JOQÆ x~å‡}OÖ’<Õ Ö’ÑÖ =ÙO_ç JOQÆãOÎ¨ Éè#í =Ú [iy<å „Ñ¨"âÕ ßxH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ
=ÙO_»^∞Œ . Ñ¨Ù~°∞+¨μxÖ’x W@∞=O\˜ ^ÀëêÅ∞ ãïQÍ QÆ=∞xOK«Háõ È`Õ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’
„ã‘^Î Õ ^À+ÖQÍ xOkOK«_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
Hõ+ì̈`«~°"≥∞ÿ# ~°u– zH˜`åû Ñ¨^Œúu
„ã‘Î q+¨Ü∞« =ÚÖ’ ãÖÜ≥∂QÆ=Ú ÉÏ^èŒ HõeyOKÕkQÍ L<åfl, ^Œ∞~°É¡ Oíè QÍ =Ù<åfl,
KåÖÏ=~°‰Ωõ `«y# zH˜`åû Ñ¨^`úŒ ∞« ÅÖ’ ãïk^Œ=Ì K«∞Û. Hõ<fl≥ á⁄~° ^Œàã◊ i¨ QÍ =ÙO_ç ãÖÜ≥∂QÆO
^Œ∞~°É¡ Oíè J~Ú`Õ z#fl â◊„ãÎ̈ zH˜`û« `À P á⁄~°#∞ KèkÕ Oz J_»O¤ ‰õΩx `˘ÅyOK«=K«∞Û.
Ñ¨Ù@∞ìH`õ À<Õ JOQÆ x~å‡}OÖ’ `Õ_® =ÙO>Ë â◊„ãÎ̈zH˜`û« ^•fi~å HÍ=Åã≤# q^èOŒ QÍ
=∂~°Û=K«∞Û. "åÑ¨Ù, Ñ¨ÙO_»∞, QÍÜ«∞Å =Å¡ <˘Ñ≤Ê HõÅ∞QÆ∞`«∂ =ÙO>Ë, `«y# =∞O^Œ∞
"å_»∞`«∂ H˘kÌ ~ÀAÅ∞ ^•OÑ¨`º« rq`«O QÆ_Ñ» ‰¨ Ωõ O_® "≥^· ºŒ O á⁄Ok#@¡~Ú`Õ Jq
`«yáæ È`å~Ú. Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° p~°∞‰õΩxáÈ~Ú<å, PÑ¨~ˆ +¨<£ =Å¡ \˜+Ø¨ ºÅ∞ ÉÏ^èŒ HõeyOz<å
ãÖÜ≥∂QÆO ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Z#ã≤÷\ ˜H± P~ÚO\ò"≥∞O\ò U^Œ~Ú<å "å_ç#@¡~Ú`Õ
<˘Ñ≤ÊÖË‰õΩO_® =ÙO@∞Ok. J#=ã¨~°OQÍ ÉèíÜ«∂Å∞ ÃÑ@∞ìHÀ‰õΩO_® _®Hõì~°∞ ã¨ÅÇ¨
á⁄O^Œ_=» Ú L`«=Î ∞"≥∞#ÿ Ñ¨ûúŒ .
ãÖÜ≥∂QÆ=Ú `«~∞° "å`« Hõ_∞» Ñ¨Ù<˘Ñ≤Ê
h~°[H˜ ~°u Ü≥∞_»Å ZO`À Pã¨HÎ̃ =ÙOk. ~°uÖ’ `«$Ñ≤Î ‰õÄ_® á⁄O^Œ∞`«∞Ok.
J~Ú`Õ P `«$Ñ≤Î, P#O^ŒO ZO`À¿ãÑ¨Ù LO_»‰õΩO_®<Õ ÉÏ^èŒÑ¨_çáÈ`«∞Ok. `«~åfi`«
U^Œ~Ú<å x„^Œaà◊§Å∞ q∞OQÆHáõ È`Õ P ~å„uH˜ WHõ x„^ŒÑ@¨ ^ì ∞Œ ãÖÉè’QÆOÖ’ áêÖÁæ#‰õΩO_®
LO^•=∂ JO>Ë =∞#ã¨∞Ö’x HÀiHõÅ∞ T~°∞HÀ=Ù. ™ê^•~°}OQÍ Z=Ô~<· å Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ
87
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 88
„Ñ¨"âÕ O◊ [~°∞QÆ∞`«∞O_»QÍ<À, ~°u [~°∞QÆ∞`«∞O_»QÍ<À <˘Ñ≤ÊQÍ JxÑ≤OK«=K«∞Û. HÍx

h~°[H˜ ãÖÉè’QÆO ã¨=∞Ü«∞OÖ’ <˘Ñ≤Ê ÖË‰Ωõ O_® LO_ç, ~°u =Úyã≤# `«~∞° "å`« #∞Oz
ÉÏ^èŒ HõÅQÆ_®xH˜ HÍ~°}O Uq∞\˜?
h~°[Ö’QÍh, WOÔH=fiiÖ’QÍx ~°u =Úyã≤# `«~∞° "å`« <˘Ñ≤Ê „áê~°OÉè"í ∞≥ ÿ QÆO@Å
`«~|° _ç ÉÏ^èQŒ Í =ÙO@∞#fl^ŒO>Ë Jk =ÚYºOQÍ JO_®â◊Ü∂« Å∞ "åzáÈ~Ú =ÙO_»_"» ∂≥ ,
"≥∞eHõuiy =ÙO_»@"≥∂ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. H˘O^ŒiÖ’ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O "≥#∞Hõ‰Ωõ Ñ¨_áç È~Ú
=ÙO@∞Ok. =∞iH˘O^ŒiÖ’ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« OK«∞@∂ì =ÙO_Õ eQÆ"∞≥ O@∞¡ "åz =ÙO\Ï~Ú. ~°u
J#O`«~°O <˘Ñ≤Ê =KÕÛ Ñïã≤÷u =Ù#flÑ¨C_»∞ Ü≥∂x =∂~°æO #∞O_ç „"Õà◊√§ áÈxzÛ
QÆ~åƒùâÜ ◊ ∂« xH˜ XHõ „Ñ¨H¯õ QÆ\ Qì̃ Í <˘H˜¯#@¡~Ú`Õ ãÖÉè’QÆO J#O`«~O° <˘Ñ≤Ê ZÖÏ
=ã¨∞OÎ ^À, JÖÏˆQ WÑ¨C_»∞ ‰õÄ_® =ã¨∞OÎ k. JO`ÕHÍ^Œ∞, "åz=Ù#fl JO_®â◊Ü∂« Åx
KÕu „"Õà§◊ `À Jkq∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û. JO_®â◊Ü∂« Å∞ =ÙO_»=Åã≤# ã¨Å÷ OÖ’ =ÙO_»‰Ωõ O_®
"≥∞e uiy, QÆ~åƒùâ◊Ü«∞O „HÕkH˜ =zÛ<å, ÉÏQÍ "åz<å, QÆ~åƒùâ◊Ü«∞O "≥#∞Hõ‰õΩ
Ñ¨_áç È~Ú#@∞¡ J~Ú<å PÑ¨~ˆ +¨#∞ KÕã≤ ãïKÕ¿ãÎ `«ÑÊ¨ ~°`º« #O`«~O° HõeQˆ ÉÏ^èÖŒ ‰Ë Ωõ O_®
J~ÚáÈ^Œ∞. J~Ú`Õ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O „Ñ¨H¯õ <Õ =ÙO_Õ eQÆ"∞≥ O@∞¡QÍx, \˜+Ø¨ ºÅ∞QÍx "åz
~°`º« #O`«~O° ÉÏ^èŒ HõeyOz#@¡~Ú`Õ Ü«∂O\˜|Ü«∂\˜Hû± "å_ç#@¡~Ú`Õ KåÖÏ =~°‰Ωõ
LÑ¨âßOu HõeyOK«=K«∞Û.
~°uÖ’ g~°ºO
~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ g~°ºO Hˆ =ÅO Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’<Õ ã¨¯eOÑ¨|_»∞`«∞Ok. `«~∞° "å`«
x^•#OQÍ g~°ºHõ}ÏÅ∞ H˘xfl =∂„`«"∞Õ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« HõO~îO° ^•fi~å QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« OÖ’H˜
KÕ~∞° `å~Ú. QÆ~åƒùâÜ◊ ∞« HõO~î° =∂~°Oæ XHõ ÃÑxûÖò =Ú‰õΩ¯ ^Œ∂~ˆ O`« ã¨#flQÍ =ÙO@∞Ok.
JO^Œ∞Hõx ~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ã¨¯eOÑ¨|_ç# g~°ºO XHõ¯™êiQÍ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« OÖ’H˜ KÕ~_° ®xH˜
J=HÍâ◊O ÖË^∞Œ . g~°º=Ú QÆ~ƒ° ãù O¨ zÖ’ Ñ¨_∞» #@∞¡ KÕÜ∞« =Öˇ#O>Ë Ç¨Ïã¨Î „Ñ¨Ü∂≥ QÆO ^•fi~å
g~åºxfl ¿ãHõiOz, ^•xx XHõ ã≤~°OlÖ’H˜ fã¨∞‰õΩx, P ã≤~°Ol ^•fi~å u#flQÍ
QÆ~åƒùâÜ◊ ∞« OÖ’H˜ ZH˜¯OKåe. JÖÏ Hˆ =ÅO Hõ$„u=∞ QÆ~ƒ° ^ù •è ~°} Ñ¨ûúŒ Ö’<Õ [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
~°uÖ’ ã¨=∞ã¨º
~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° JkèHOõ QÍ „^Œ"åÅ∞ Ti#Ñ¨C_»∞ g~°ºO P „^Œ"åÅ`À
Hõeã≤ |Ü«∞@‰õΩ =ã¨∞OÎ k. WOH˘O^Œi q+¨Ü∞« OÖ’ g~°ºã¨¯Å#O J~Ú# `«~∞° "å`«
‰õÄ_® Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ WOH˘kÌ „™ÈìH± W=fi_»O=Å¡, Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO HõêŒ HõÅ =Å¡ ã¨¯eOz#
g~°ºO Ü≥∂x =∂~°=æ ÚÖ’x HõO_»~åÅ∞ QÆ\ Qì̃ Í <˘‰õΩ¯‰õΩO@∂ ^ŒQ~æÆ Q° Í ~å=_»O =Å¡
88
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 89
g~°ºOÖ’x H˘O`« ÉèÏQÆO |Ü«∞@‰õΩ <≥\"ì˜ ÜÕ ∞« |_»∞`«∞Ok. ~°u [~°QQÆ Í<Õ g~°ºO |Ü«∞@‰õΩ
=KÕÛ"å~°∞ ãÖÉè’QÆ=Ú ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ Ñ≤~∞° ^Œ∞Å „HÕ^Œ Z`«∞QÎ Í kO_»∞ ÃÑ@∞ì‰Ωõ x ~Ô O_»∞
=¸_»∞ QÆO@Å∞ JÖÏˆQ "≥eH¡ Ö˜ Ï Ñ¨_∞» ‰õΩx =ÙO>Ë g~°ºO Ü≥∂x=∂~°Oæ #∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ
~å^Œ∞.
HÍ#∞Ê `«~∞° "å`« ~°u
HÍ#∞Ê J~Ú# <åÅ∞ÔQ^· ∞Œ "å~åÅÖ’ ~°uÖ’ áêÖÁæ#=K«∞Û. JO`«HOõ >Ë =ÚO^Œ∞QÍ
~°uÖ’ áêÖÁæ<åfl, ÉèÏ~åº Éè~í ÖÎ° ’¡ Z=fiiH˜ #+ì̈O HõÅQÆ^∞Œ . HÍ#∞Ê J~Ú# <≥Å ~ÀAÅÖ’
~°uÖ’ áêÖÁæO>Ë „ã‘HÎ ˜ ÉÏeO`« `≥Q∞Æ Å∞ =ã¨∞OÎ ^Œ#_»O J~°~÷ Ç° Ï≤ `«O. JÖÏ Z=fiiÖ’<≥<· å
=¿ãÎ "Õ~ˆ HÍ~°}O U^Œ~Ú<å LO_»=Åã≤O^Õ HÍx ~°uÖ’ áêÖÁæ#_»O =Å# =∂„`«O
HÍ^Œ∞.
~°uÖ’ K«#∞áêÅ∞ `„ åy`Õ....
~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Éèí~°Î `«# <À\˜`À =HΔÀ*ÏÅx ã¨Ê $tã¨∂Î, P#Okã¨∂Î,
P#OkOÑ¨*Ü Ë ∞« _»O ã¨ÇÏ¨ [O, J@∞=O\˜ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ a_»‰¤ Ωõ áêÅ∞ Wã¨∞#Î fl „ã‘Î J~Ú`Õ
P"≥∞ =HΔÀ*ÏÅ #∞O_ç H˘kÌQÍ áêÅ∞ Éè~í Î° <À\˜Ö’H˜ ~å=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. WÖÏ áêÅ∞
HÍ~°_O» =Å¡QÍx, „q∞OQÆ_O» =Å¡ QÍx Éè~í ‰Î° Ωõ Z@∞=O\˜ Ç¨x HõÅ∞QÆ^∞Œ . JÖÏˆQ P
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ HÍi# áêÅ∞ q+ÖQÍ =∂~°=Ù.
g~åºxfl q∞Oy`Õ...
~°uÖ’ áêÖÁæ#flÑ¨C_»∞ „ã‘Î Ñ¨Ù~°∞+¨μx g~åºxfl q∞Oy# ãÖÑ¶∞¨ @#Å∞#flq. nx=Å¡
„ã‘Î P~ÀQÆº=Ú#‰õΩ U"≥∞<ÿ å Ç¨x HõÅ∞QÆ∞`«∞O^•?
=∂=¸Å∞ ~°u Ñ¨ûúŒ Ö’ `«$Ñ≤Î K≥O^Œx "åiÖ’ JOQÆK∂« +¨} Ñ¨ûúŒ XHõ\ .˜ D
qÑ¨s`« ^èÀ~°}˜ H˘O^ŒiH˜ Jã¨Ç¨ ºxfl Hõey¿ãÎ =∞i H˘O^ŒiH˜ ~°uÖ’ `«$Ñ≤xÎ Hõeyã¨∞OÎ k.
D ã¨=∞Ü«∞OÖ’ g~åºxfl q∞Oy"ÕÜ∞« _»O =Å¡ #+Öì HõÅQÆ^∞Œ .
89
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 90
[_»`«fiOQÆÅ „ã‘ÎÅ∞
~°uÖ’ [_»`fi« O ã¨Éºíè `å?

F JO^Œ"∞≥ #ÿ J=∂‡~Ú ¿Ñ~°∞ J~°∞}. XHõ~ÀA _®Hõ~ì ∞° ^ŒQiæÆ H˜ =zÛ, ''_®Hõ~ì ,ü
„H˘`«QÎ Í ÃÑà‹§· # J=∂‡~ÚÅ∞ `«=∞ Éè~í ÅÎ° x HõhãÖ =¸_»∞ <≥ÅÅ=~°‰Ωõ Hõ} Δ O ‰õÄ_®
=^Œe =ÙO_»Ö~Ë @ ° Hõ^•? Éè~í Î° PeOQÆ#OÖ’, =Ú^Œ∞Ì =ÚK«Û@¡Ö’ Ñ¨~=° â◊"∞≥ ÿ `«=∞x`å"Õ∞
=∞~°záÈ`å~°@Hõ^•. _®Hõ~ì ,ü <Õ#∂ „H˘`«Î ÃÑo§‰õÄ`«∞i<Õ. =∞i <å =∂#ã≤Hõ Ñïã≤u÷
J^ÀÖÏQÍ =ÙO^Õq∞\˜? Éèí~°Î JO>Ë J#∞~åQÆ"Õ∞. HÍx J`«x PeOQÆ#OÖ’ <å‰õΩ
[Å^ŒiOÑ¨Ù =ÙO_»^∞Œ . J`«x K«∂Ñ¨ÙÅ`À <å‰õΩ "Õ_ç HõÅQÆ^∞Œ . J`«x=∂@Å∞ ##∞fl
TÇ¨Ö’HÍÅH˜ fã¨∞H˘x "≥à§◊ =Ù. z=iH˜ ãÖÉè’QÆOÖ’<≥<· å P#O^ŒO HõÅQÆ^∞Œ . ÃÑQ· Í
áê_»∞Ñ¨x KÕã∞¨ <Î åfl#x, ãÖÉè’QÆO JO>Ë Jã¨ÇÏ¨ ºO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. Éè~í Î° JO>Ë „¿Ñ=∞,
ãÖÉè’QÆ=Ú JO>Ë J~Ú+ì̈`.« Uq∞\˜ <åÖ’=Ù#fl D "≥Ñ· s¨ `«ºO—— Jx J_çyOk.
„ã‘ÅÎ Ö’ ~°u Ü≥∞_»Å =ÙO_Õ "≥=· ÚMÏºxfl [_»`fi« O („Ñ¶l≤ _ç\)© JO\Ï~°∞. D [_»`fi« =Ú
J~°∞}Ö’ =ÙOk. W@∞=O\˜ „ã‘ÅÎ Ö’ Ü≥∞O`« „¿Ñ~°} [iy<å HÍ=∞Éè"í åÅ∞ ~ˆ HÔ `«=Î Ù.
HÍ"≥∂„^ÕHOõ HõÅQÆ^∞Œ . D ~°HOõ QÍ ~°u Ü≥∞_»Å "≥=· ÚYºO H˘O^ŒiÖ’ H˘kÌQÍ =ÙO>Ë,
=∞iH˘O^ŒiÖ’ Ñ¨ÓiÎQÍ =ÙO@∞Ok. H˘O^Œi „ã‘ÅÎ Ö’ "≥Ú^Œ\#˜ ∞Oz =ÙO>Ë =∞iH˘O^ŒiÖ’
`«~åfi`« HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. H˘O^Œi „ã‘ÅÎ ∞ HÍ=∞"åOKè,« HÍ"≥∂„^ÕHOõ ÖËHáõ È~Ú<å ~°u Ü≥∞_»Å
UÇ¨ÏºÉèÏ=O ÖË‰õΩO_® „Ñ¨âßO`«OQÍ ãÖÉè’QÆOÖ’ áêÖÁæO\Ï~°∞. H˘O^Œ~°∞ „ã‘ÎÅH˜
ãÖÉè’QÆ=∞O>Ë<Õ Ñ¨~=° ∞ Jã¨ÇÏ¨ ºO. ~°u Ü≥∞_»Å Ñ¨ÓiÎ J~Ú+ì̈`« =ÙO_Õ „ã‘ÅÎ ∞ KåÖÏ
J~°∞^Œ∞. ~°uÖ’ [_»`fi« O H˘^ÀÌ Q˘áÈÊ =ÙO_Õ „ã‘ÅÎ ∞ KåÖÏ=∞O^Õ =ÙO\Ï~°∞.
~°uÑ¨@¡ J~Ú+ì̈`« ã¨Éºíè `«‰Ωõ zÇ¨Ïfl=∂?
J~°∞} JO^ŒiÖÏO\˜ J=∂‡ÜÕ∞. P J=∂‡~ÚÖ’ ~°u Ü≥∞_»Å "≥·=ÚYºO
HõÅQÆ_®xH˜ HÍ~°}O Uq∞\˜? J~°∞}Ö’<ÕHÍ^Œ∞, P"≥∞ ÖÏQÍ<Õ ãÖ„Ñ¨^•Ü«∂Å∞, ã¨Éºíè `«,
90
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 91
ãÖ™ê¯~°O JO@∂ =∂\Ï¡_Õ ‰õΩ@∞OÉÏÅ #∞Oz =KÕÛ H˘O`«=∞Ok P_»Ñ≤Å¡ÅÖ’

W@∞=O\˜ [_»`fi« O Z‰õΩ¯=. HÍ=∞ ãÖ|O^è•Å∞ Hˆ =ÅO [O`«∞ ^è~Œ ‡° =∞h, =∞#∞+¨μºÅH˜
J==∂#Hõ~=° ∞h, Ñ¨xH˜~å^Œh, ÃÑ^ŒÅÌ ∞ z#flÑ¨Ê\˜ #∞Oz É’kèã∂¨ Î =ÙO>Ë J~°∞}ÖÏO\˜
"åà◊√§ x[OQÍ HÍ=∞O áêÑ¨=∞h, hK«=∞h ÉèÏq™êÎ~°∞. W@∞=O\˜ „ã‘ÎÅ∞ HÍ=∞O
=∞#∞+¨μÖ’¡x ^Ò~°ƒÅù º=∞h, =∞#∞+¨μÅ∞ ^≥Ç· Ï≤ Hõ ã¨∞MÏÅ HÀãÖ „|`«H~õ å^Œh, „ã‘Î Ñ≤Åe¡ fl
Hõ<Õ Ü«∞O„`«O HÍ^Œh ÉèÏqOz, ^•OÑ¨`º« ãÖ|O^è•Å#∞ Jã¨ÇÏ≤ ºOK«∞‰õΩO\Ï~°∞. nx`À
q"åÇ¨Ï=∞O>Ë ÉèÜ í ∞« O, Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»O>Ë Jã¨ÇÏ¨ ºO, ãÖÉè’QÆO JO>Ë J~Ú+ì̈`« ÃÑOá⁄O^Œ∞
`å~Ú. J~Ú`Õ WÖÏO\˜ ÉèÏ"åÅ =Å¡ „ã‘ÅÎ Ö’ H˘xfl <≥ÅÅáê\’, H˘xfl ãÖ=`«û~åÅáê\’
~°u Ü≥∞_»Å [_»`fi« O =Ù<åfl ãÔ̈~#· ÃãH±û q*Ï˝#=Ú Hõey# `«~∞° "å`« P [_»`fi« O
áÈ`«∞Ok. D ~°HOõ QÍ ~°uÖ’ [_»`åfixH˜ ™êOÑ¶∞≤ Hõ HÍ~°}ÏÅ∞ =ÙO_»QÍ, âßs~°H–õ =∂#ã≤Hõ
Ñïã≤`÷ ∞« Å∞ ‰õÄ_® [_»`åfixH˜ HÍ~°}ÏÅ∞.
=∂#ã≤Hõ HÍ~°}ÏÅ∞
Ñ¨Ù~°∞+¨μx Ü≥∞_»Å „ã‘ÅÎ Ö’ =ÙO_Õ ÉèÜí ∞« O, QÆ~ƒ° Où =ã¨∞OÎ ^Õ"∂≥ ##fl ÉèÜ
í ∞« O, ~°u
QÆ∞iOz `≥eÜ«∞‰õΩO_® =∞#ã¨∞Ö’ ÜÕ∞~°Ê_ç# ÉèÜ í ∂« Å∞, ~°u Ü≥∞_»Å UÇ¨ÏºÉèÏ=O "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q
=∂#ã≤Hõ HÍ~°}ÏÅ∞. XHõ Ü«Ú=u ÃÑo§HÍHõ=ÚO^Œ∞ `«# „Ñ≤ÜÚ« x`À ZO`À „¿Ñ=∞`À
=ÙO_»=K«∞Û. "åi^ŒiÌ =∞^èºŒ ZO`À ™êxflÇ≤Ï`«ºO =ÙO_»=K«∞Û. nx=Å¡ P „Ñ≤ÜÚ« _»∞
ÃÑo§HÍHõ=ÚO^Õ `«# „Ñ≤ÜÚ« ~åe`À HÍ=∞ ãÖ|O^è•ÅH˜ „Ñ¨Ü∞« ufl¿ã,Î ^•x=Å¡ P"≥∞Ö’
QÆ~ƒ° Où =¿ãÎ ZÖÏ J<Õ ÉèÜ í ∞« O Hõey`Õ, P ÉèÜ í ∞« O =Å¡ Ü≥∂x =∂~°Oæ ^ŒQ~æÆ ° PHõã‡≤ Hõ
HõO_»~° ãÖHÀK«=Ú Hõey ãÖÉè’QÆ=Ú J™ê^èºŒ O J=Ù`«∞Ok. D ~°H"õ ∞≥ #ÿ iÃÑH¡ û± Ü«∂Hõ<Δ £
=Å¡ J`«#∞ Zxfl™ê~°∞¡ ãÖÉè’QÍxH˜ „Ñ¨Ü∞« uflOz<å ãÖÉè’QÆ=Ú ^Œ∞~°É¡ =íè ∞=Ù`«∞Ok.
q"åÇ¨ÏO J=QÍ<Õ P ÉèÜ í ∂« xH˜ P™ê¯~°O ÖË‰Ωõ O_®áÈ~Ú HõO_»~° ãÖHÀK«=Ú ÖË‰Ωõ O_®
J=Ù`«∞Ok. ÃÑo§HÍx Ü«Ú=`«∞ÅÖ’ WÖÏ =ÙO>Ë, ÃÑà‹§· L^ÀºQÆ=Ú KÕã∞¨ #Î fl Ü«Ú=`«∞Å∞
H˘O^ŒiÖ’ ‰õÄ_® ~°u x~À^èŒO =ÙO@∞Ok. ^•xH˜ HÍ~°}O "åà◊§H˜ Hõ_»∞Ñ¨Ù =¿ãÎ
L^ÀºQÍxH˜ ZHõ¯_» W|ƒOk HõÅ∞QÆ∞`«∞O^À##fl ÉèÜ í ∞« =Ú.
H˘O`«=∞Ok „ã‘ÅÎ Ö’ ~°u x~À^èOŒ ~å=_®xH˜ Ñ¨Ù~°∞+¨μÖË HÍ~°}=Ú J=Ù`å~°∞.
™ê^è•~°}OQÍ KåÖÏ=∞Ok „ã‘ÎÅH˜ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ@ ãÖÉè’QÆ=Ú KåÖÏ ÉÏ^è•Hõ~°OQÍ
=ÙO@∞Ok. HÍx D q+¨Ü∞« =Ú `≥eÜ«∞Hõ H˘O^Œ~∞° Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ P^Œ∞~åÌ =Å¡ JuQÍ
„Ñ¨=iÎ™êÎ~∞° . D Ju „ã‘HÎ ˜ ZO`À ÉÏ^èŒ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\ ˜ ~°uÖ’ Hõey#
ÉÏ^èŒ P"≥∞#∞ ZÑ¨Ê\˜H˜ ~°u Ü≥∞_»Å "≥=· ÚYºO HõeQˆ @@∞¡, ~°u JO>Ë ÉèÜ í ∞« Ñ¨_@Õ @∞¡
KÕã¨∞ÎOk. ^•x=Å¡ `«~åfi`« Zxfl™ê~°∞¡ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ ãÖÉè’QÍxH˜ „Ñ¨Ü«∞uflOz<å
91
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 92
J#∞HÀ‰õΩO_®<Õ P"≥∞Ö’ HõO_»~° ãÖHÀK«=Ú Hõey ãÖÉè’QÆO [~°Q‰Æ Ωõ O_® J=Ù`«∞Ok.

â’Éèí#O ~ÀA ~å„u Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ P"Õâßxfl J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ ÃÑ@∞ì‰õΩx =∞$^Œ∞=ÙQÍ
=º=Ç¨ÏiOK«_=» Ú `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe.
âßs~°Hõ HÍ~°}ÏÅ∞
â’Éè#í O ~ÀA ~å„u Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ ZO`« "≥∞Å‰õΩ=`À =º=Ç¨ÏiOz<å ãÖÉè’QÆO =Å¡
Hõ<fl≥ á⁄~° ziy ÉÏ^èŒ Hõey ~°u x~À^è=Œ Ú [~°∞QÆ∞`«∞Ok. HÍx Jk `å`å¯eHõO =∂„`«"∞Õ .
"å~°O–Ñ¨k~ÀAÅ∞ `«~åfi`« nx=Å¡ ÉÏ^èŒ =ÙO_»^∞Œ . H˘xfl ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å =Å¡, ÉÏÇ¨Ïº,
JO`«~ü [#<ÕO„kÜ«∂ÅÖ’ <˘Ñ≤Ê, =∞O@ Hõey ~°u x~À^èOŒ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. HÍx
™ê^è•~°}OQÍ ~°u Ü≥∞_»Å q=ÚY`«, ÉèÜ í ∞« O =Å¡ [#<ÕO„kÜ«∂ÅÖ’ [iˆQ HõO_»~°
ãÖHÀK«=Ú H˘kÌ ~ÀAÅÖ’, <≥ÅÅáê@∞ =ÙO_ç x^•#OQÍ `«yáæ È`«∞Ok.
j„Ñ∞¨¶ ãö̈Å#O ã
„ Î‘ [_»`åfixH˜ HÍ~°}=∂?
fÜ«∞x TÇ¨ÏÅ`À ^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’ J_»∞QÆ∞ÃÑ\˜#ì F Ü«Ú=u „Ñü~ÀA ZO`À
HÀiHõ`À ~°uÖ’ áêÖÁæ#_»O, Éè~í OÎ° ãÖÉè’QÍxH˜ Ñ¨Ó#∞H˘x j„Ñ¶∞¨ ãö̈Å#"≥∞áÿ È=_»O`À
K«ÑÊ¨ |_çáÈ=_»O LOk. P"≥∞‰õΩ Ñ¨ÓiÎQÍ ã¨∞Y„áêÑ≤Î HõeQˆ =~°‰Ωõ ~°u x~°fiiÎOK«Háõ ÈÜÕ∞ãïH˜
ZHõ¯_»ÖxË JãÖ`«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∂ LOk. P"≥∞Ö’ K≥Å~ˆ Qˆ HÍ=∞=Ú ^ŒÇÏ≤ Oz"Õã∂¨ Î LOk.
j„Ñ¶∞¨ ã¨Åö #O =Å¡ `«#‰õΩ ã¨∞Y„áêÑ≤Î HõÅQÆ^xŒ `≥Å∞ã¨∞‰õΩx ~°u Ü≥∞_»Å Pã¨HxÎ˜ K«OÑ¨Ù‰õΩOk.
z=iH˜ HÍ=∞"Õ∞ HõÅQÆ_O» =∂x"ÕãO≤ k. Éè~í Î° P"≥∞‰õΩ HÍ=∞ `«$Ñ≤Î HõeyO^À ÖË^À
`≥Å∞ã¨∞HÀÖË#@∞=O\˜"å_»∞ Hõ#∞Hõ ãÖÉè’QÆOÖ’ xs˚=OQÍ â◊s~åxfl JÑ¨ÊK≥Ñ¨Ê_»O
<Õ~∞° Û‰õΩOk. Z‰õΩ¯= =∞Ok „ã‘ÅÎ Ö’ HÍ=∞O PÅã¨ºOQÍ "Õ∞ÖÁ¯x PÅã¨ºOQÍ K«ÖÏ¡~∞° `«∞Ok.
Ñ¨Ù~°∞+¨μÖ’¡ HÍ=∞O `«fi~°QÍ "Õ∞ÖÁ¯x `«fi~°QÍ K«ÖÏ¡~∞° `«∞Ok. HÍx Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ ~°uÖ’
áêÖÁæ<Õ Hõàx◊ `≥Å∞ã¨∞HÀÖËHáõ È`Õ „ã‘ÖÎ ’ [_»`fi« O HõÅQÆ_®xH˜ HÍ~°}O J=Ù`«∞Ok.
„ã‘ÎÖ’ [_»`«fiO HõÅQÆ_®xH˜ Ñ¨Ù~°∞+¨μx j„Ñ¶¨∞ã¨öÅ#O XHõ HÍ~°}O HÍQÍ „ã‘Î
[#<ÕO„kÜ«∂ÅÖ’x Ö’ÑÖ =Å¡ ‰õÄ_® ~°uÖ’ JãÖ`«$Ñ≤Î Hõey, [_»`fi« O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
Ü≥∞‰õΩ¯ HÍ#∞ÊÅ =Å¡ Ü≥∂x^•fi~°O HÍx, Ü≥∂x =∂~°Oæ HÍx =^Œ∞Å∞ J~Ú`Õ ãÖÉè’QÆOÖ’
„ã‘HÎ ˜ `«$Ñ≤Î HõÅQÆ^∞Œ . [_»`åfixH˜ Wn XHõ HÍ~°}O HÍQÍ QÆ~ƒ° Où ~å‰õΩO_® g~°ºã¨¯Å#O
JÜÕ∞º =ÚO^Œ∞QÍ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxfl ãÖÉè’QÆO #∞Oz LÑ¨ãO¨ Ç¨ÏiOKÕ Ñ¨ûúŒ ‰õÄ_® =∞~˘Hõ
HÍ~°}O. nx=Å¡ ~°uÖ’ Ñ¨ÓiÎ `«$Ñ≤Î HõÅQÆHõ ~°uÜ≥∞_»Å J~Ú+¨`ì « U~°Ê_»∞`«∞Ok. Ç¨ÏŸ"≥∂
ÃãH±û"åe\© =Å¡ ~°uÑ¨@¡ Pã¨HÎ˜ ÖËHáõ È=_»O, HÍ=∞O `«y#O`« HõÅQÆHáõ È=_»O, Éè~í Ü Î° ∞≥ _»Å
92
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 93
J#∞~åQÆO ÖËHáõ È=_»O "≥Ú^ŒÅ~Ú#q ‰õÄ_® ~°uÖ’ [_»`åfixH˜ =¸ÅHÍ~°}ÏÅ∞.

+¨μQÆ~ü "åºkè, ^ä~·≥ å~Ú_£ "åºkè, âßs~°Hõ J<å~ÀQÆºO, =∂#ã≤Hõ "åº^è∞Œ Å=Å¡ ~°uÖ’
[_»`fi« O U~°Ê_»∞`«∞Ok. =∂=¸Å∞QÍ „ã‘ÅÎ Ö’ Ü«∞ø=fi<åO‰õΩ~°O "≥Ú^Œ\ ˜ k<åÖ’¡#∞,
=Ü«∞ã¨∞û =∞o§ =$^•úÑº¨ O =ã¨∞#Î flÑ¨C_»∞#∂ ~°u Ü≥∞_»Å [_»`fi« O Hõ#|_»∞`«∞Ok.
[_»`fi« O áÈ=_®xH˜ Éè~í Î° UO KÕÜ∂« e?
W+ì̈OÖËx ÉèÏ~°º`À<≥<· å Hõeã≤ Éè~í Î° HÍ=∞`«$Ñ≤Î á⁄O^ŒQÅÆ _»∞. HÍx J#∞~åQÆO ÖËx
Éè~í `Î° À Hõeã≤ U „ã‘Î ã¨∞YO á⁄O^ŒÖ^Ë ∞Œ . Éè~í Î° `«#x QÍ_èO» QÍ „¿Ñq∞OKåÅx, Jaè=∂xO
KåÅx „Ñü ÉèÏ~åº HÍOH˜ãΔ ∞¨ OÎ k. ÉèÏ~°º Z_»Å z~å‰õΩh, HÀáêhfl, J~Ú+¨`ì h« ZÅ¡ÑC¨ _»∂
K«∂Ñ≤ã∂¨ Î Hˆ =ÅO ãÖÜ≥∂QÆO ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =Ú^•Ì_<ç å P"≥∞Ö’ HÍ=∞O HõÅQÆ^∞Œ . K«Å#O
=ÙO_»^∞Œ . P"≥∞ ãÖÉè’QÆO Z_»Å Pã¨HÎ̃ K«∂Ñ≤OK«^∞Œ .
„ã‘ÖÎ ’ [_»`fi« O =ÙO>Ë, P ã≤u÷ #∞Oz P"≥∞#∞ =∂~°Û_®xH˜ Éè~í Î° ÉÏ^èºŒ `« KåÖÏ
=ÙOk. nxH˜ `«y# HÍ=∞âß„ãÎ̈ *Ï˝#O, Ñïã≤`÷ ∞« Å#∞ J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ =HÎ̃ ™ê=∞~°º÷ O
HÍ"åe. „ã‘ÖÎ ’ ãÖÉè’QÆO g∞^Œ HÀiHõ Hõ<åfl, Ñ¨Ù~°∞+¨ ã¨Ê~°≈ g∞^Œ<Õ Z‰õΩ¯= =∞‰õΩ¯=
=ÙO@∞Ok. P"≥∞‰õΩ ãÖÉè’QÆO HõO>Ë H“ye, =Ú^Œ∞–Ì =ÚK«Û@ Z‰õΩ¯= P#O^•xfl W™êÎ~Ú.
H˘O^ŒiÖ’ HÍ=∂#∞Éè∂í `«∞efl HõeyOK«_®xH˜ H˘xfl ãÖ=`«û~åÅ∞ ‰õÄ_® Ñ¨@=ì K«∞Û.
„ã‘ÅÎ Ö’ HÍ=∞"åOKè« ãïQÍæ ÃÑOá⁄O^ŒHáõ È=_»"∞Õ [_»`åfixH˜ =ÚYºHÍ~°}O. Wk Éè~í Î°
QÆ=∞xOz "≥∞Å‰õΩ=QÍ =º=Ç¨ÏiOKåe.
ã
„ ÅÎ‘ Ö’ ~°u x~À^è•xH˜ HÍ~°}O?
h~°[ x~°O[<£x „¿Ñq∞Oz ÃÑo§ KÕã¨∞‰õΩOk. J`«#O>Ë P"≥∞‰õΩ „áê}O.
K«∂¿ã"åà◊§H˜ =ÚK«Û>ÿ̌# ^ŒOÑ¨`«∞Å∞QÍ Hõ#Ñ¨_»`å~°∞. HÍx ÃÑo§ J~Ú# `«~°∞"å`«
^•OÑ¨`º« rq`«O q+¨Ü∞« OÖ’ x~°O[<£ J#∞Éèqí ã¨∞#Î fl =∂#ã≤Hõ =º^èŒ Z=iH© J~°O÷
HÍxk. Z=fiiH© K≥ÑÊ¨ ÖË_∞» . `å#∞ Ñï+¨¯iOK«∞HÀÖË_∞» . h~°[ ~À[O`å ZO`À ã¨~^° •QÍ
=ÙO@∞Ok. HÍx Ñ¨_H» Qõ kÆ Ö’ J`«xH˜ JO`«∞ÖËx PO^Àà◊#x, JãÖ`«$Ñ≤xÎ Hõeyã¨∞OÎ k.
`«# =∞#¿ã"≥∂ PQÆ^∞Œ . P"≥∞ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’x ™⁄QÆã∞¨ ÖË"∂≥ Ñ¨ÙiH˘Å∞Ê`å~Ú. HÍx ãÖÉè’QÆO
^ŒQ~æÆ ° P"≥∞ aQÆnã¨∞H˘x áÈ`«∞Ok. z=iH˜ ãÖÉè’QÆO [~°Q‰Æ Ωõ O_®<Õ ~å„u QÆ_zç áÈ`«∞Ok.
â’Éè#í O ~ÀA #∞Op P<å\˜=~°‰Ωõ [~°∞QÆ∞`«∞#fl Hõ^Œä Wk. =∞i h~°[H˜ x~°O[<£ g∞^Œ
~ÚÑ¨C_»∞ =∞#ã¨∞ ÖË^• JO>Ë HÍ<ÕHÍ^Œ∞. J`«x H“yeÖ’ HõiyáÈ"åÅx PHÍOH˜ãΔ ∞¨ OÎ k.
P"≥∞ "≥∞`«Îx ‰õΩ~°∞Åx J`«x "Õà◊√§ =Ú^•Ì_»∞`«∞O>Ë Ñ¨~°=tOzáÈ`«∂ =ÙO@∞Ok.
93
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 94
J`«x âßfiã¨ P"≥∞ [_»Ö’x =∞Öˇ¡Å#∞ =Ú^≥Ì@∞ì‰õΩO>Ë ã≤QÆ∞æÑ¨_ç =Ú_»∞K«∞‰õΩáÈ`«∂

=ÙO\Ï~Ú. =∞i ãÖÉè’QÆO q+¨Ü∞« OÖ’ Uq∞\© "≥Ñ· s¨ `«ºO?
h~°[Ö’ J=ºHõOÎ QÍ =Ù#fl ÉèÜí ∞« "Õ∞ ãïQÍæ ãÖÉè’QÆO [~°QÉÆ ’ÜÕ∞ ã¨=∞Ü«∂xH˜
~°u x~À^è•xH˜ HÍ~°}O. h~°[ JHõ¯H˜ QÆ~°ƒùO ~åQÍ HÍ#∞Ê Hõ+¨ì"≥∞ÿ =∞}ÕzOk.
JO`«s#¡ OQÍ h~°[Ö’ L#fl D ÉèÜ í ∞« O `«#H˜ QÆ~ƒ° Où =¿ãÎ JHõ¯Ü«∞º ÖÏQÍ<Õ K«xáÈ`å#x
ÉèÏqOzOk. â’Éè#í O ~å„u ãÖÉè’QÆO ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∞~°}O˜ z# JHõ¯Ü«∞º q+¨Ü∞« O
QÆ∞~°∞Î‰õΩ =zÛOk. P ÉèíÜ«∞O =Å¡ Ü≥∂x ^ŒQÆæ~°, Ü≥∂x =∂~°æOÖ’Ñ¨Å HõO_»~åÅ∞
JHõ™ê‡`«∞QÎ Í =Ú_»∞K«∞‰õΩxáÈÜ«∂~Ú. JHõ™ê‡`«∞QÎ Í [iy# D HõO_»~° ãÖHÀK«O=Å¡
ãÖÉè’QÆO ^Œ∞~°É¡ Oíè J~ÚOk. =∞#ã¨∞ûÖ’ J=ºHõOÎ QÍ L#fl ~¸ ÉèÜ í ∞« O=ÖË¡ P<å\˜#∞Oz
D<å\˜=~°‰Ωõ x~°O[<£‰Ωõ h~°[ q+¨Ü∞« OÖ’ ãÖÉè’QÆO J™ê^èºŒ O J=Ù`ÀOk.
ã
„ ÅÎ‘ Ö’ qz„`« Ñïã≤u
÷
H˘O^Œ~°∞ „ã‘ÎÅ∞ `«=∞ Éèí~°Îx ZO`À „¿Ñq∞ã¨∂Î, ãïQÍæ ãÖÉè’QÆO ã¨=∞Ü«∂xH˜
aQÆnã¨∞‰õΩx ~°u [~°Q‰Æ Ωõ O_® PÑ¨Ù`å~°∞.
„ã‘ÅÎ Ö’ Hõ#|_Õ W@∞=O\˜ Ñïã≤u÷ <Õ ''=lxãπ=∞ãπ—— JO\Ï~°∞. K«∂¿ã"åiH˜ Wk
x[OQÍ<Õ qz„`«OQÍ Hõ#|_»∞`«∞Ok. W@∞=O\˜ „ã‘ÅÎ H˜ Éè~í Î° g∞^Œ Ñ¨ÓiÎ J#∞~åQÆO
=ÙO@∞Ok. "åiÖ’ HÍ=∞"åOKè« =∂=¸Å∞QÍ<Õ =ÙO@∞Ok. Éè~í Î° KÕ¿ã ÉÏÇ¨Ïº „¿Ñ~°}`À
~°uÖ’ =∂=¸Å∞QÍ<Õ HÍ"≥∂„^ÕHõO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ãïQÍæ ãÖÉè’QÆO ã¨=∞Ü«∂xH˜
Ü≥∂x^•fi~°O ^ŒQ~æÆ ° HõO_»~° ãÖHÀK«O Hõey Ü≥∂x =∂~°Oæ =¸ã¨∞‰õΩxáÈ`«∞Ok. W\˜ì
Ñïã≤`÷ ∞« ÅÖ’ JK«Û\˜ HõO_»~åÅ∞ P"≥∞ Pnè#OÖ’ LO_»=Ù. WÖÏ [~°Q_Æ ®xH˜ =∞#ã¨∞ûÖ’x
ÉèÜí ∂« O^Àà◊#ÖË =ÚYº HÍ~°}O. nx<Õ iÃÑH¡ û± Ü«∂Hõ<Δ £ JO\Ï~°∞. iÃÑH¡ û± Ü«∂Hõ<Δ H£ ˜
=ÚYºOQÍ H˘xfl =∂#ã≤H,õ âßs~°Hõ HÍ~°}ÏÅ∞ LO\Ï~Ú. QÆ~ƒ° Où =ã¨∞OÎ ^Õ"∂≥ ##fl
ÉèÜ
í ∞« O, Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»O>Ë, ~°u JO>Ë UÇ¨ÏºÉèÏ=O JO`«s#¡ OQÍ =ÙO_ç Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ „Ñ¨"âÕ O◊
[~°QÉÆ ’ÜÕ∞ ã¨=∞Ü«∂xH˜ "≥∞~°∞Ñ¨ÙÖÏQÍ PÖ’K«# Hõey aQÆnã¨∞‰õΩáÈ=_»O LO@∞Ok.
WÖÏO\˜ ÉèÜ í ∂« Å∞ =∞#ã¨∞ûÖ’ =Ù<åfl =Ù#fl>Ëì `≥eÜ«∞‰õΩO_® ãïQÍæ ãÖÉè’QÆO ã¨=∞Ü«∞OÖ’
H˘O^Œ~∞° „ã‘ÅÎ ∞ aQÆnã¨∞‰õΩxáÈ`å~°∞. W@∞=O\˜ „ã‘ÅÎ =∂#ã≤Hõ qâı+¡ } ¨ KÕã#≤ @¡~Ú`Õ
~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ HõO_»~° ãÖHÀKåxH˜ =¸ÅHÍ~°}O `≥Å∞ã¨∞OÎ k. H˘O`«=∞Ok „ã‘ÅÎ Ö’¡
~°u x~À^èOŒ ~å=_®xH˜ Ñ¨Ù~°∞+¨μÖË HÍ~°}O J=Ù`å~°∞. ™ê^è•~°}OQÍ KåÖÏ=∞Ok „ã‘ÅÎ H˜
"≥Ú^Œ\ ˜ ~å„u KåÖÏ ÉÏ^è•Hõ~"° ∞≥ #ÿ ~å„u. D q+¨Ü∞« O `≥eÜ«∞Hõ H˘O^Œ~∞° Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞
94
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 95
ãÖÉè’QÆO [~°áêÅ<Õ P^Œ∞~åÌ`À "≥Ú~°@∞QÍ „Ñ¨=iÎ™êÎ~∞° . J@∞=O\˜ ãÖÉè’QÆO „ã‘HÎ ˜

ZO`À ÉÏ^èŒ Hõeyã¨∞OÎ k. "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\ ˜ ~°uÖ’ Hõey# ÉÏ^èŒ P"≥∞‰õΩ ZÅ¡ÑÊ¨ \˜H© ~°u
Ü≥∞_»Å "≥=· ÚYºO HõeQˆ @@∞ì KÕã∞¨ OÎ k. `«~∞° "å`« Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ Zxfl™ê~°∞¡ ãÖÉè’QÍxH˜
„Ñ¨Ü∞« uflOz<å J#∞HÀ‰õΩO_®<Õ P"≥∞Ö’ HõO_»~° ãÖHÀK«O Hõey ãÖÉè’QÆO [~°Q^Æ ∞Œ .
~°u x~À^è•xH˜ zH˜`û«
~°u x~À^è•xH˜ ÉèÜ í ∞« O HÍ~°}O Hõ#∞Hõ nxH˜ =∂#ã≤Hõ zH˜`û« J=ã¨~O° . W@∞=O\˜
ÉèÜ
í ∂« Å∞ =ÙO_®ÅO>Ë Ü«ÚHõ=Î Ü«∞ã¨∞û ~åQÍ<Õ ÃãH±û q*Ï˝#O HõeyOKåe. WO^Œ∞‰õΩ
`«e^¡ OŒ „_»∞Å ÉÏ^èºŒ `« LOk. z#fl`«#OÖ’ Ñ≤ÅÖ¡ ’¡ U~°Ê_ç# ÉèÏ"åÖË Éèqí +¨º`ü rq`åxfl
fiÛk^ŒÌ_®xH˜ LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_»`å~Ú. [#<ÕO„kÜ«∂ÅÖ’ =∞O@=Å¡, <˘Ñ≤Ê=Å¡
ãÖÜ≥∂QÍxH˜ J=~À^èOŒ Hõey`Õ "≥O@<Õ "≥^· ºŒ Ñ¨sHõΔ KÕ~ÚOK«∞‰õΩx ãÔ̈~#· zH˜`û«
á⁄O^•e. ^ÕxHõ~Ú<å Éè~í Î° Ü≥ÚHõ¯ ã¨ÇÏ¨ HÍ~°O, ™ê#∞Éè∂í u J=ã¨~O° .
95
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 96
~°uÖ’ Ñïq∞`«∞Å∞
HÍ=∞ ™ê=∞~°º÷ O ~ÀAH˜ Zxfl™ê~°∞?¡

~°uÖ’ ~ÀAH˜ Zxfl™ê~°∞¡ áêÖÁæO>Ë =∞Oz ™ê=∞~°º÷ O L#fl@∞ì?
~°uÖ’ Z‰õΩ¯=™ê~°∞¡ áêÖÁæ#_»O |\ì̃ HÍ=∞™ê=∞~å÷ºxfl JOK«<å Hõ@_ì O» ãÔ̈~#· k
HÍ^Œ∞.~°uÖ’ áêÖÁæ#flÑ¨C_»ÖÏ¡ ÉèÏ~åºÉè~í eÎ° ^ŒiÌ H© ã¨=∂#OQÍ `«$Ñ≤Î Hõey#^Õ ãÔ̈~#· ~°u.
ÉèÏ~°ºx ÉÏÇ¨Ïº „¿Ñ~°} ^•fi~å „¿Ñ~ˆ Ñ≤OK«_O» `À#∂, j„Ñ¶∞¨ ã¨¯Å#O HÍ‰õΩO_® x~ÀkèOK«∞
HÀ=_»O^•fi~å#∞ ~°uÖ’ `«$Ñ≤Î HõeyOK«_"» ∞Õ ãÔ̈~#· HÍ=∞™ê=∞~°º÷ O JO`ÕQÍx ÉèÏ~°ºx
`«$Ñ≤ÑÎ ~¨ K° ‰« Ωõ O_® ~ÀA‰õΩ ~Ô O_»∞ =¸_»∞™ê~°∞¡ ~°uÖ’ áêÖÁæx g~°ºãö̈Å#O`À `«$Ñ≤Î Ñ¨_ç
T~°∞HÀ=_»O ãÔ̈~#· ~°uHÍ^Œ∞. =∞x+≤H–© =∞x+≤H© =∞^èºŒ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ KåÖÏ `Õ_®Å∞
LO\Ï~Ú. HÍ=∞™ê=∞~°º÷ O JO^ŒiH© XHõÖÏQÆ LO_»^∞Œ . Z‰õΩ¯=™ê~°∞¡ ~°uÖ’ áêÖÁæ<"Õ å~°∞
=∞Oz HÍ=∞™ê=∞~°÷ºO HõÅ"å~°∞QÍ#∞, JÖÏ áêÖÁæ#ÖËx"å~°∞ `«‰õΩ¯= "å~°∞QÍ#∂
ÉèÏqOK«~å^Œ∞. ZÖÏÔQ`· ,Õ Hõ_∞» Ñ¨ÙxO_® `«$Ñ≤QÎ Í Éè’[#O KÕã#≤ "å~°∞ H˘O`« ã¨=∞Ü«∞O
=~°‰Ωõ uiy Éè’[#O QÆ∞iOz PÖ’zOK«~À J^Õ q^èOŒ QÍ Z‰õΩ¯==∞Ok ^ŒOÑ¨`∞« Å∞
~°uÖ’ XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞™ê~°Hˆ¡ Ñ¨ÓiÎ `«$Ñ≤xÎ á⁄Ok, uiy "≥O@<Õ ãÖÉè’QÍxH˜ PtOK«~∞° .
JO`« =∂„`å# "åiH˜ HÍ=∞™ê=∞~°º÷ O `«‰Ωõ ¯= Jx J#ÖË=Ú. ~°uÖ’ Z‰õΩ¯=™ê~°∞¡
áêÖÁæ#_»=∞<Õk PÜ«∂ =º‰õΩÅÎ âßs~°H,õ =∂#ã≤Hõ P~ÀQÆºO |\ì̃ P^è•~°Ñ_¨ ç LO@∞Ok.
Ñ¨Q\
Æ Ñ
˜ Ó¨ @ ~°u
Ñ¨QÅÆ ∞ ~°u áêÑ¨=∞h, Ñ¨Ù@ìÉ’ÜÕ∞ a_»Å¤ ∞ „‰õÄ~°∞Å∞, ^Œ∞~å‡~°∞Åæ ∞ J=Ù`å~°x K≥¿ÑÊq
J~°O÷ ÖËx =∂@Å∞. ~°u ZÑ¨C_»∞ [iÑ≤<å â◊s~°OÖ’ ÖˇO· yHÀ„^ÕHOõ qÑ¨s`«"∞≥ #ÿ `å~å
™ê÷~ÚH˜ KÕi â◊s~°=¸ =∞#ã¨∂Ê XHõ ~°H"õ ∞≥ #ÿ L„kHõ`Î H« ,˜ XuÎ_Hç Ö˜ ’<≥· JHõ™ê‡`«∞QÎ Í
K«Å|¡ _»`å~Ú. JÖÏ [iy#Ñ¨C_»∞ =∞#ã¨∞ûH˜, â◊s~åxH˜ H˘O`«¿ãÑ¨Ù Ñ¨ÓiÎ q„âßOu
96
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 97
HÍ"åe. WÖÏ q„âßOu á⁄Ok#Ñ¨Ù_Õ ~°uÖ’ á⁄Ok# ÖˇO· yHÀ„^ÕHÍxH˜ P#O^•xH˜

J#∞QÆ∞}OQÍ âßs~°Hõ P~ÀQÆºO ÃÑOá⁄O^Œ_®xH˜ gÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. =∞i J@∞=O\˜
Ñ¨ÓiÎ q„âßOu ™ê^èºŒ O J~Ú#Ñ¨C_»∞ ~°u Ñ¨QÅÆ ∞ [iÑ≤<å, ~å„u [iÑ≤<å XHõ>.Ë
Éè’[#O KÕÜ∞« QÍ<Õ ãÖÜ≥∂QÆO KÕÜ∞« =KåÛ?
Éè’[#O KÕÜ«∞QÍ<Õ ãÖÜ≥∂QÆO KÕ¿ãÎ JriÎ, r~°‚HÀâ◊ "åº^èŒ∞Å∞ =™êÎÜ«∞x
Jaè„áêÜ«∞=Ú =ÙOk. ™ê^è•~°}OQÍ Éè’[#O J=QÍ<Õ ~°uÖ’ áêÖÁæ#_»O HÍã¨Î
PÜ«∂™êxfl HõeyOKÕ q+¨Ü∞« "Õ∞. ^•x=Å¡ ~°uÖ’ Ü«∂H˜"ì Q£ Í áêÖÁæ#ÖËHáõ È=K«∞Û. Éè’[#O
KÕã#≤ `«~∞° "å`« QÆO@=~°‰Ωõ ~°uÖ’ áêÖÁæ#‰õΩO_® LO_»@O =∞Ozk. fã¨∞‰õΩ#fl PÇ¨~°O
|~°∞=ÙQÍ =ÙO_ç ãÖÉè’QÍxH˜ JO`«~åÜ«∞OQÍ LO_»@"Õ∞ JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O. P~ÀQÆº
ã¨∂„`åÅ s`åº K«∂¿ãÎ PÇ¨~°O fã¨∞HÀQÍ<Õ J~°∞QÆ∞^ŒÅ HÀãÖ r~°H‚ Àâ◊=Ú ^ŒQiæÆ H˜
Z‰õΩ¯= ~°HÎõ „Ñ¨™ê~°O J=ã¨~O° J=Ù`«∞Ok. J@∞=O\˜ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ~°uÖ’ áêÖÁæO>Ë
r~°‚HÀâßxH˜ `«y#O`« ~°HõÎ „Ñ¨™ê~°O LO_»Hõ HõO_»~åÅÖ’H˜ KÕ~°_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
ãÖÉè’QÆOÖ’ Ü«∂Hì̃"Q£ Í áêÖÁæ#_®xH˜ HõO_»~åxH˜ `«y#O`« â◊HÎ̃ J=ã¨~=° Ú Hõ^•. D
q^èOŒ QÍ Éè’[<åO`«~=° Ú r~°H‚ ÀâßxH˜ `«y#O`« ~°HÎõ „Ñ¨™ê~°O =ÙO_»Hõ Jr~°‚ "åº^è∞Œ Å∞
`å`å¯eHõOQÍ<≥<· å ~å=K«∞Û. ãÖÉè’QÆ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ HõeQˆ >ˇ#¬<£ „Ñ¨ÉÏè ==Ú r~°„‚ QÆO^ä∞Œ Å
g∞^ŒÑ_¨ ,ç r~°„‚ QÆO^ä∞Œ Å∞ `«y#O`« Ñ¨xKÕÜ∞« Hõ r~°H‚ Àâ◊ "åº^è∞Œ Å∞ ~å=K«∞Û. Éè’[#O
KÕÜ«∞QÍ<Õ ãÖÉè’QÆOÖ’ áêÖÁæ<Õ „Ñü"åiÖ’#∂ JÖÏ [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx J#ÖË=Ú.
r~°H‚ Àâ◊OÖ’ [iˆQ ~°HOÎõ „Ñ¨™ê~°O ÃÇÏK«∞Û `«Q∞Æ Åæ QÆ∞iOz, r~°„‚ QÆO^ä∞Œ Å∞ `«Ü∂« ~°=_»O
QÆ∞iOz „Ñü"å~°∂ `≥Å∞ã¨∞HÀÖËHáõ È~Ú<å Éè’[#O KÕÜ∞« QÍ<Õ ~°uÖ’ JO`« `ÕeHõQÍ#∂,
PÜ«∂ãÖ ÖË‰Ωõ O_®#∞ áêÖÁæ#ÖË~<° Õ q+¨Ü∞« =Ú JO^ŒiH© `≥eã≤#^Õ. J@∞=O@Ñ¨C_»∞
L`åûÇ¨ÏHõ~"° ∞≥ #ÿ ~°uH˜ fã¨∞‰õΩ#fl PÇ¨~°=Ú HÍãÎ̈ r~°=‚ ∞ÜÕ∞º ã≤u÷ H˜ =zÛ# `«~∞° "å`«
LÑ¨„Hõq∞¿ãÎ =∞Ozk Hõ^•.
x„kã¨∞#Î fl ã
„ `Î‘ À ~°u
x„kã¨∞#Î fl „ã‘`Î À ãÖÉè’QÆO [iÑ≤#O`« =∂„`å# P"≥∞ HÍ=∞<å_»∞Å∞ ^≥|ƒu#=Ù.
ZO`« QÍ_è» x„^ŒÖ’=Ù<åfl ãÖÉè’QÍxH˜ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ LÑ¨„Hõq∞OK«QÍ<Õ H˘^ÀÌ Q˘áÈÊ "≥∞Å∞‰õΩ=
=zÛ f~°∞`«∞Ok. x„^ŒÖ’ ÃãH±ûÑ¨~O° QÍ J#∞Éè∂í `«∞Åx á⁄O^ŒÖHË áõ È`«∞Ok. ~°u J<Õk
„ã‘–Î Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ W^ŒiÌ HÍ=∞`«$Ñ≤HÎ ˜ ãÖ|OkèOz#k Hõ#∞Hõ *ÏQÆ$`å=ã¨Ö÷ ’ =Ù#fl „ã‘`Î À<Õ
~°u [~°Ñ_¨ O» ã¨=∞O[ãÖ.
97
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 98
~°uÖ’ `«‰Ωõ ¯=™ê~°∞¡ áêÖÁæO>Ë...

H˘`«QÎ Í ÃÑà‹¡· Ñ≤ÅÅ¡ ∞ "≥O@<Õ =^Œ#Ì ∞‰õΩ#fl"å~°∞ ~ÀE ~°uÖ’ áêÖÁæ#‰õΩO_® "åixH˜
XHõ™êi =∂„`«"∞Õ ~°uÖ’ áêÖÁæO>Ë QÆ~ƒ° Où "≥O@<Õ ~å‰õΩO_® LO@∞O^•?
~°uÖ’ ~ÀE áêÖÁæ#_»O, áêÖÁæ#HõáÈ=_»O |\˜ì QÆ~ƒ° Où ~å=_»O P^è•~°Ñ_¨ ç ÖË^∞Œ .
™ê^è•~°}OQÍ „Ñü „ã‘ÖÎ ’ |Ç≤Ï+¨μHì –˜ |Ç≤Ï+¨μHì © =∞^èºŒ JO_»O q_»∞^ŒÅ J=Ù`«∞Ok. P
~ÀAÅÖ’ ~°uÖ’ áêÖÁæO>Ë<Õ QÆ~°ƒùO =ã¨∞ÎOk. `«~°K«∞QÍ ~°uÖ’ áêÖÁæO>Ë QÆ~°ƒùO
=ã¨∞OÎ ^Õ"∂≥ #x "å~åxHÀ.. Ñ¨k~ÀAÅHÀ ~°uÖ’ áêÖÁæO@∞<åfl ãÖÉè’QÆO [iÑ≤#
~ÀA JO_»O q_»∞^ŒÅ~Ú# ~ÀA J~Ú`Õ QÆ~ƒ° Où ~å=_®xH˜ J=HÍâ◊O =ÙOk. ~ÀE
~°uÖ’ áêÖÁæO@∂ ‰õÄ_® JO_»O q_»∞^ŒÅÜÕ∞º ~ÀAÅÖ’ ~°uÖ’ áêÖÁæ#‰õΩO_® =ÙO>Ë
QÆ~ƒ° Où ~å‰õΩO_® KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û.
~°uÖ’ Z‰õΩ¯=™ê~°∞¡ áêÖÁæO>Ë...
„ã‘ÅÎ ∞ XˆH ~ÀA# <åÅ∞QÆ∞ÖËHõ J~Ú^Œ∞=∂~°∞¡ ãÖÉè’QÆ=ÚÖ’ áêÖÁæO>Ë #+ì̈=∂!
~ÀAH˜ <åÅ∞QÆ~Ú^Œ∞™ê~°∞¡ ãÖÉè’QÆ=ÚÖ’ áêÖÁæ#∞@=Å¡ „ã‘HÎ ˜ „Ñ¨`ºÕ HõOQÍ Hõ+Oì̈
Ug∞ HõÅQÆ^∞Œ .
~°uH˜ =Ü≥∂Ñïq∞u
^•^•Ñ¨Ù „ã‘ÅÎ O^Œ~∂° ~°[ã¨fiÖˇ#· ^ŒQ~æÆ #° ∞Op ~°uÖ’ áêÖÁæ#∞@‰õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ
LO\Ï~°∞. HÍh âßs~°Hõ, =∂#ã≤Hõ ÑïÑ¨Hõfi`« Ô~O_»∞ =¸_»∞ ãÖ=`«û~åÅ =~°‰õΩ
LO_»^∞Œ . JO`«=~°‰Ωõ Py ^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’ áêÖÁæ#fl "åiH˜ ~°uÖ’ `«$Ñ≤Î J~°O÷
J=Ù`«∞Ok. =∞QÆ"åi q+¨Ü«∞OÖ’ ‰õÄ_® 15–16 ãÖ=`«û~åÅ∞ =KÕÛãïHõÖÏ¡
JOQÆã¨÷OÉèí<åÅ∞ K«Hõ¯QÍ LO\Ï~Ú. „ã‘Î Ü≥∞_»Å HÍ=∞"åOKè«Å∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. D
=Ü«∞ã¨∞ûÖ’x"åiH˜ HÍ=∞"åOKèÅ« ∞ HõÅQÆ_"» ∞Õ `«ÑÊ¨ ^•OÑ¨`º« rq`«O qÅ∞=Å∞ J~°O÷ HÍ=Ù.
ãÖ™ê~° ÉÏ^èºŒ `«Å∞ J=QÍÇ¨Ï#HÍ=Ù HÍx =∞QÆ"åiH˜ 16–24 ãÖ=`«û~åÅ =∞^èºŒ K«H¯õ x
HÍ=∞ ™ê=∞~°÷º=ÚO@∞Ok. D =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ KåÖÏ =∞Ok =∞QÆ"åiH˜ ~ÀAH˜
<åÅ∞ÔQ^· ∞Œ ™ê~°~¡ Ú<å `ÕeHõQÍ ~°uÖ’ áêÖÁæ<Õ ™ê=∞~°º÷ O LO@∞Ok. P =Ü«∞ã¨∞ûÖ’
=Ù~°HÖõ ãË ∂¨ Î HÍ=∞"åOKèÅ« ∞ ZÖÏ HõÅ∞QÆ∞`åÜ≥∂, J^Õq^èOŒ QÍ HÍ=∞™ê=∞~°º÷ O =ÙO@∞Ok.
nxH˜ =ÚYºOQÍ P =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ ÃãH±û Ç¨~À‡#∞¡ Z‰õΩ¯= L`«ÊuÎ J=_»O, K«H¯õ x â◊s~°
P~ÀQÆºO LO_»@O, rq`«O JO>Ë Uq∞\’, ^•x |~°∞=Ù ÉÏ^èºŒ `«Å∞ Uq∞\’ WOHÍ
98
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 99
`≥eÜ«∞HõáÈ=_»O, p‰õÄ zO`å ÖË‰õΩO_® `«e¡^ŒO„_»∞Å h_»Ö’ Ç¨~ÚQÍ „|`«Hõ_»O

=ÚYºHÍ~°}ÏÅ∞. 24 ãÖ=`«û~åÅ∞ ^•\˜# `«~°∞"å`« HÍ=∞™ê=∞~°÷ºO ã¨#flyÅ¡_»O,
`«fi~°QÍ ~°uÖ’ JÅã≤áÈ=_»O „áê~°OÉèOí J=Ù`«∞Ok. 30 ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞û =KÕÛãïH˜
~ÀAH˜ XHõ¯™êiHõO>Ë Z‰õΩ¯=QÍ áêÖÁæ#ÖË~∞° .
=Ü«∞ã¨∞û Z‰õΩ¯= L#fl Ü«Ú=u`À ~°u
`«#HõO>Ë Z‰õΩ¯= =Ü«∞ã¨∞û =Ù#fl „ã‘`Î À ãÖÜ≥∂QÆO [iÑ≤`Õ Z@∞=O\˜ #+ì̈O
HõÅQÆ^∞Œ . PÜ«Úã¨∞û H©}
Δ O˜ K«_O» , |∞kú =∞O^ŒyOK«_O» , =ÚYOÖ’ Hõà◊ `«yáæ È=@O,
=∞ˆ~ W`«~° J<å~ÀQÆºO HõÅQÆ=Ù. ~°uÖ’ XHõi #∞Oz =∞~˘Hõ~∞° U q^èOŒ QÍ#∂ â◊HxÎ̃
Ñ‘eÛ "Õã∞¨ HÀ=_»O ÖË^• =∞x+≤x H©} Δ O˜ Ñ¨K¿Õ ã Ñ¨^•~å÷Å∞ ãÖ„Hõq∞OK«@O LO_»=Ù.
99
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 100
J<å~ÀQÆº ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ ~°u x¿+^èŒ=∂?
QÆ∞O_≥áÈ@∞
=ÚÃÑ·Êù J~Ú^Œ∞ ãÖ=`«û~åÅ =Ú‰õΩO^Œ~å=ÙH˜ Ç¨~üì Z\ÏH± (QÆ∞O_≥[|∞ƒ)
=zÛO^Œx `≥eÜ«∞QÍ<Õ JO^ŒiH© ÉÏ^èŒ HõeyOk. =∞$^Œ∞Å#∞ =ke =Ú‰õΩO^Œ~å=Ù XHõ
HõΔ}O ‰õÄ_® LO_Õ"å_»∞ HÍ^Œ∞. "åi J<Àº#º ^•OÑ¨`«ºO JO^ŒiH© P#O^•xfl
HõeyOKÕk. =∞$^Œ∞Å ãÖ™ê~° rq`«OÖ’ P#O^•xfl WOHÍ Ñ¨ÓiÎQÍ K«qK«∂_»‰Ωõ O_®<Õ
=Ú‰õΩO^Œ~å=ÙH˜ QÆ∞O_≥ [|∞ƒ ~å=@O`À WHõ"åi ^•OÑ¨`«º rq`åxH˜ Ñ¶¨ÙÖò™êìÑπ
J#∞‰õΩ<åfl~°∞. W^Õ q+¨Ü∞« O =Ú‰õΩO^Œ~å=Ù =∞#ã¨∞ûÖ’ Ñ¨Å∞=∂~°∞¡ "≥∞^ŒÅ<å~°OaèOzOk.
WOHõ `å#∞ ~° u Ö’ áêÖÁæ # ‰õ Ä _» ^ •? `« # H˜ ã¨ O ™ê~° r q`« O P=∞_» ^ Œ ∂ ~° O
J~ÚáÈ~ÚO^•? WHõ =∞$^Œ∞Å rq`åxH˜ ã¨∞YO Uq∞\˜? D „Ñ¨âfl◊ ÖË J`«x =∞#ã¨∞ûx
HõÅz"ÕÜ∞« ™êQÍ~Ú.
"åã¨Î"åxH˜ =Ú‰õΩO^Œ~å=ÙÖ’ Hõey# D =∂#ã≤Hõ HΔÀÉèí J#=ã¨~°"≥∞ÿ#k.
QÆ∞O_≥[|∞ƒ =zÛ#"åà◊√§ U q^èŒOQÍ#∂ ãÖ™ê~° rq`åxH˜ Jã¨=∞~°∞÷Å∞HÍ~°∞.
QÆ∞O_≥[|∞ƒ =zÛ# `«~∞° "å`« ^•OÑ¨`º« rq`åxfl QÆ_Ñ» ‰¨ Äõ _»^xŒ ÉèÏqOz, ÃãH±û HÀiHõÅx
L„^ÕHÍÅx J}∞K«∞HÀ=_»O =∞iO`« „Ñ¨=∂^ŒH~õ O° . QÆ∞O_≥áÈ@∞ =zÛ# `«~∞° "å`« P
ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ QÆ∞O_≥ ^≥|ƒu#fl ^•xfl |\˜ì P~°∞"å~åÅ #∞Oz Ñ¨<fl≥ O_»∞ "å~åÅ=~°‰Ωõ
=∂„`«"∞Õ ^•OÑ¨`º« rq`«O QÆ_Ñ» ‰¨ Äõ _»^∞Œ . D q~å=∞ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ U^À ~°H"õ ∞≥ #ÿ
=∂#ã≤Hõ PO^Àà◊#, L„^ÕHOõ ÖË‰Ωõ O_®, âßs~°HOõ QÍ Z\ì̃ „â◊=∞ KÕÜ∞« ‰õΩO_® Ñ¨ÓiÎ
q„âßOu fã¨∞‰õΩO>Ë QÆ∞O_≥ KåÖÏ =~°‰Ωõ Ñ¨Ó~°fiÑ¨Ù â◊HxÎ˜ á⁄O^Œ∞`«∞Ok. uiy QÆ∞O_≥áÈ@∞
~å‰õΩO_® LO_®ÅO>Ë =∞#ã¨∞û LÖÏ¡ãO¨ QÍ LO_®e. `å#∞ =∂=¸Å∞ rq`åxH˜
Ñ¨xH˜~å‰õΩO_® áÈÜ«∂#<Õ kQÆ∞Å∞ ÖË‰Ωõ O_® =ÙO_®e. =∞#ã¨∞ûÖ’ Z@∞=O\˜ PÖ’K«#Å∞,
100
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 101
ÉèÏ"åÅ#∞ J}zÃÑ@∞ìHÀ‰õΩO_® LO_®e. =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ L#fl „Ñü =ºH˜HÎ © „ã‘Î J~Ú<å,

Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ~Ú<å ÃãH±ûH˜ ãÖ|OkèOz# PÖ’K«#Å∞ ~åHõ=∂#=Ù. Jq J`«xfl L„^ÕHÑõ ~¨ K° H« õ
=∂#=Ù. =∞#ã¨∞ûÖ’ Hõey# HÍ=∞"åOKèÅ« x, HÍ"≥∂„^ÕHÍxfl J}K«∞‰õΩO>Ë >ˇ#¬<£ ÃÑ~°QHÆ õ
=∂#^Œ∞. QÆ∞O_≥áÈ@∞ =zÛ# =ºHÎ̃H˜ >ˇ#¬<£ Ñ¨xH˜~å=Ù. ^•xH˜ ^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’
áêÖÁæ#_»O XHõ¯>Ë Ñïëê¯~°=∂~°Oæ . ^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’ áêÖÁæ#É’ÜÕ∞ =ÚO^Œ∞ `«#
QÆ∞O_≥ ~°uÖ’ áêÖÁæ<ÕO^Œ∞‰õΩ `«@∞ì‰õΩ<Õ ã≤÷uH˜ =zÛO^•ÖË^• Jx _®Hõì~°∞x J_çy
`≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O =ÚYºO.
QÆ∞O_≥áÈ@∞ #∞Oz HÀÅ∞‰õΩ#fl `«~°∞"å`« „ã‘Î Ñ¨Ù~°∞+¨ ^•OÑ¨`«º ãÖ|O^è•Å∞
#+¨^ì •Ü«∞HõO HÍ=Ù. ÃÑQ· Í ~°uÖ’ áêÖÁæ#‰õΩO_® Z‰õΩ¯= HÍÅO L_çáÈ=_»O JãÖ`«$Ñ≤xÎ ,
qã¨∞QÆ∞^ŒÅx, rq`«OÖ’ x~åâ◊x `≥zÛÃÑ_»`å~Ú. QÆ∞O_≥[|∞ƒ ~åHõ=ÚO^Œ∞ ZO`«Ñ<¨ <·≥ å
J=bÅQÍ KÕ¿ã =º‰õΩÅÎ ∞ `«~∞° "å`« uiy J^ÕÑx¨ KÕ¿ã@Ñ¨C_»∞ zHÍ‰õΩ, HÀÑÖ, JÅã¨@
Hõ#Ñ¨~∞° ã¨∞OÎ \Ï~°∞. giH˜ x„^ŒÑ@¨ ^ì ∞Œ . ZÑ¨C_»∂ U^À XHõ PÖ’K«#. `å=Ú ‰õΩ@∞OÉÏxˆH
ÉèÏ~°O J~ÚáÈÜ«∂=∞x ÉèÏqã¨∂Î =ÙO\Ï~°∞. P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã∞¨ HÀ"åÅ<Õ ÉèÏ=O HõÅ∞QÆ∞`«∂
LO@∞Ok. W@∞=O\˜ "åà◊§O^Œ~∂° `«=∞Ö’ HÍ=∞"åOKèx« J}K«∞HÀ=_»"∞Õ HÍ~°}O.
^•x=Å¡<Õ QÆ∞O_≥ [|∞ƒ =zÛ# `«~∞° "å`« rq`«O ^Œ∞~°ƒ~ù O° QÍ Hõ#|_»∞`«∞Ok. ÃãH±ûÖ’x
ã¨∞Y„áêÑ≤Î QÆ∞O_≥ [|∞ƒÖ’x ^Œ∞óMÏxfl =∞iÑ≤ã∞¨ OÎ k. ÃÑQ· Í P =ºHÎ̃H˜ uiy =∂=¸Å∞
=ºHÎ̃x J~ÚáÈÜ«∂#<Õ `«$Ñ≤xÎ Hõeyã¨∞OÎ k.
QÆ∞O_≥áÈ@∞– ~°uÖ’ *Ï„Q`Æ ÅÎ« ∞
QÆ∞O_≥áÈ@∞ =zÛ# =º‰õΩÅÎ ∞ ~°uÖ’ H˘xfl *Ï„QÆ`ÅÎ« ∞ fã¨∞HÀ"åe. QÆ∞O_≥áÈ@∞
=zÛ# =ºH˜HÎ ˜ ~Ô O_»∞ JO`«ã∞¨ ÅÎ ∞ "Õ∞_»"∞≥ @∞¡ JÅã¨@ K≥O^Œ‰Ωõ O_® ZHõ¯_®xH˜ ZO`«
â◊HÎ̃ HÍ"åÖ’, ~°uÖ’ áêÖÁæ#_®xH˜ JO`«âH◊ Î̃ HÍ"åe. QÆ∞O_≥áÈ@∞ `«y#æ `«~åfi`« =ºHÎ̃
JÅã¨@, PÜ«∂ãÖ ÖË‰Ωõ O_® áêÖÁæ#QÆÅ_»∞. ZO`« â◊HÎ̃ =Ù<åfl ~°uÖ’ áêÖÁæ<@ Õ Ñ¨C_»∞
H˘O`« *Ï„QÆ`ÑÎ« _¨ @» O =∞Ozk. Éè~í HÎ° ˜ QÆ∞O_≥áÈ@∞ =zÛO^Œ#∞HÀO_ç. JÑ¨Ù_»∞ =∂=¸Å∞
~ÀAÅÖ’ÖÏQÍ ~°uH˜ L„^ÕHOõ QÍ q[$OaèOK«‰Ωõ O_® Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO ãÖÎ aèOz LO_»QÍ
xâ◊ÛÅOQÍ "≥ÅH¡ Ö˜ Ï Ñ¨~∞° O_ç#@ì~Ú`Õ ÉèÏ~°º J`«xx Jkè~ÀÇ≤ÏOz ~°u x~°fiiÎã∞¨ OÎ k.
nx=Å¡ QÆ∞O_≥áÈ@∞ =zÛ# Éè~í ÖÎ° ’ J#=ã¨~O° QÍ Z\ì̃ L„^ÕHOõ K≥Å~ˆ QÆ^∞Œ . âßs~°Hõ
JÅã¨@ HõÅ∞QÆ^∞Œ . nx=Å¡ QÆ∞O_≥‰Ωõ Z‰õΩ¯= =uÎ_ç LO_»^∞Œ . D LÑ¨~u° Ñ¨ûúŒ Ö’
ÉèÏ~åºÉè~í eÎ° ^ŒiÌ H© ã¨=∂#OQÍ ~°uÖ’ ã¨∞Y„áêÑ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok ‰õÄ_®#∞. XHõ"àÕ ◊ „ã‘HÎ ˜
QÆ∞O_≥áÈ@∞ =zÛ `«y#æ @¡~Ú`Õ P"≥∞ xâ◊ÛÅOQÍ "≥ÅH¡ Ö˜ Ï Ñ¨~∞° O_»QÍ Éè~í Î° Jkè~ÀÇ≤ÏOz
101
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 102
~°u [~°Ñ¨_»O Ñ¨^Œúu =∞Ozk. ^ŒOÑ¨`«∞e^ŒÌiÖ’ U XHõ¯iH˜ QÆ∞O_≥áÈ@∞ =zÛ<å

~Ô O_»="åà◊√§ =∂„`«"∞Õ ~°uÖ’ =ÚYº"≥∞#ÿ áê„`« fã¨∞HÀ"åe.
WO`«=~°‰Ωõ K≥ÑC¨ H˘#fl@∞¡ JHõ™ê‡`«∞QÎ Í QÆ∞O_≥áÈ@∞ =zÛ HÀÅ∞H˘#fl "åà◊§Ö’<Õ
HÍ‰õΩO_® W`«~° HÍ~°}ÏÅ =Å¡ ‰õÄ_® QÆ∞O_≥[|∞ƒ =zÛ#Ñ¨Ù_»∞ =ÚO^Œ∞ K≥ÑC¨ ‰õΩ#fl
q^èOŒ QÍ<Õ ~°u Ñ¨^`úŒ ∞« Å#∞ J=ÅOaèOKåe. QÆ∞O_≥[|∞ƒ L#fl"åà◊√§ ~°uÖ’ ZÑ¨C_»∂
Z‰õΩ¯= L„^ÕHOõ K≥O^Œ‰Ωõ O_® xâ◊ÛÅOQÍ Ñ¨~∞° O_®e. ~Ô O_»==ºHÎ̃ ~°u [~°Ñ_¨ O» Ö’
=ÚYº"≥∞#ÿ áê„`« =Ç≤ÏOKåe. QÆ∞O_≥‰Ωõ ~°HÎõ „Ñ¨™ê~°O `«‰Ωõ ¯"≥· „â◊=∞ K≥Ok#Ñ¨Ù_»∞ QÆ∞O_≥
^ŒQ~æÆ ° =KÕÛ <˘Ñ≤Ê Ü«∂Oy<å ÃÑHÀìiãπ JO\Ï~°∞. W@∞=O\˜ QÆ∞O_≥[|∞ƒ L#fl"åà◊§H˜
~°u [~°∞Ñ¨Ù`«∞#flÑ¨C_»∞ P „â◊=∞H˜ QÆ∞O_≥Ö’ <˘Ñ≤Ê =ã¨∞OÎ k. D =º‰õΩÅÎ ∞ ~°uÖ’ áêÖÁæ<Õ
=ÚO^Œ∞QÍ <Õ„\’y¡ãi¨ <£ \ÏÉˇ@¡ ∞¡ XHõ\ ˜ <åeHõ „HÕ^Œ ÃÑ@∞ì‰Ωõ x x^•#OQÍ Hõ~Q° xÆ "åfie.
WÖÏ KÕÜ«∞_»O=Å¡ ~°u=Å¡ HõeˆQ JÅã¨@=Å¡ QÆ∞O_≥‰õΩ `«y#O`« ~°HõÎ„Ñ¨™ê~°O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. D \ÏÉˇ@ ¡ ∞¡ ~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ "å_ç#Ñ¨Ê\˜H© QÆ∞O_≥[|∞ƒ L#fl"åà◊√§
~°uÖ’ xâ◊ÛÅOQÍ Ñ¨~∞° O_ç ~Ô O_»= ÉèÏQÆ™êfiq∞x ~°u [~°Ñ_¨ O» Ö’ UH˜"ì Q£ Í LO_®Åx
HÀ~åe. ~°HáÎõ È@∞ Z‰õΩ¯=QÍ L#flÑ¨C_»∞ P =ºHÎ̃ Z‰õΩ¯= L„^ÕHOõ K≥O^Œ‰Äõ _»^∞Œ . JÖÏˆQ
''=∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨Ï "åºkè—— L#flÑ¨C_»∞ ‰õÄ_® H˘O^ŒiH˜ ~°uÖ’ L`åûÇ¨ÏOQÍ áêÖÁæ<Õ ™ê=∞~°º÷ O
LO_»^∞Œ . W@∞=O@Ñ¨C_»∞ ^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’x ~Ô O_»= ÉèÏQÆ™êfiq∞ ~°u [~°Ñ_¨ O» Ö’
=ÚYº"≥∞#ÿ áê„`« =Ç≤ÏOKåe.
HõΔÜ«∞"åºkè– ~°u „H˜Ü«∞
~ÀE ™êÜ«∞O„`«O Ñ¨Ó@ [fi~°O =ã¨∂Î á⁄_ç^QŒ ∞Æ æ =ã¨∞#Î fl [QÆ<åfl^è•xfl _®Hõ~ì ∞°
Ñ¨sHõΔ KÕã≤ HõÜΔ ∞« [|∞ƒ`À ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∞<åfl_»x J<åfl~°∞. ^ŒQ∞Æ `æ À Hõà§‹ Ñ¨_∞» `«∞#fl Hõ#HÍ~å=ÙH˜
HõÜ
Δ ∞« ^Œ̂Q.æ á⁄_ç ^ŒQ∞Æ æ =ã¨∞#Î fl *ÏQÆ<åfl^èOŒ HõO>Ë, Hõà¡‹ Ñ¨_∞» `«∞#fl Hõ#HÍ~å=Ùx JO^Œi
Z^Œ∞\Ï ^ŒQ‰æÆ Ωõ O_® =∞iO`« *Ï„QÆ`Î« fã¨∞HÀ"åÅx _®Hõ~ì ∞° K≥áêÊ~°∞. HõÜ Δ ∞« [|∞ƒ =zÛ
aà◊§Å∞ "å_»∞`«∞#fl "å=∞#~å=ÙH˜ HÍãÎ̈ `ÕeHõQÍ JxÑ≤OK«QÍ<Õ ÉèÏ~°º`À ãÖ™ê~°O
KÕÜ∂« ÅxÑ≤Oz _®Hõ~ì ∞° x J_»QÍÅ#∞‰õΩ<åfl_»∞. "å=∞#~å=Ù _®Hõ~ì ∞° ã¨ÅÇ¨ H˘~°HÔ <· å
"Õz =Ù<åfl_»∞HÍx, H˘O^Œ~Ô `· Õ `«=∞H˜ HÍãÎ̈ `ÕeHõ JxÑ≤OK«QÍ<Õ ~°uÖ’ áêÅ∞Q˘O\Ï~°∞.
J^Õ [iyOk Hõ#HÍ~å=Ù q+¨Ü∞« OÖ’, nx=Å¡ HõÜ Δ ∞« [|∞ƒ J`«x ÉèÏ~°º Hõ=∞Å=∞‡H˜
‰õÄ_® ãÖ„Hõq∞OzOk. HõΔÜ«∞ [|∞ƒ =zÛ#Ñ¨C_»∞ FÑ≤Hõ =ÙOk Hõ^• Jx ~°uÖ’
áêÖÁæO>Ë, ^•x=Å¡ P =ºHÎ̃H˜ #+ì̈O Ug∞ [~°Q^Æ ∞Œ HÍh ÉèÏ~åºÉè~í eÎ° ^Œ~Ì ∂° ^ŒQ~æÆ ° ^ŒQ~æ̂Æ
Ñ¨_»∞HÀ=_»O =Å¡, XHõi<˘Hõ~°∞ =Ú^Œ∞Ì ÃÑ@∞ìHÀ=_»O =Å¡ P HõΔÜ«∞[|∞ƒ „H˜=ÚÅ∞
102
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 103
~Ô O_»= ÉèÏQÆ™êfiq∞H˜ KåÖÏ `ÕeHõQÍ ãÖ„Hõq∞™êÎ~Ú. HõÜ Δ ∞« XHõ™êi ãÖ„Hõq∞Oz#

`«~∞° "å`« JO`« `ÕeHõQÍ `«Qˆ kæ HÍ^Œ∞. <≥ÅÅ `«~|° _ç =∞O^Œ∞Å∞ HÀ~°∞ûQÍ fã¨∞HÀ"åe.
XHõi #∞Oz =∞~˘HõiH˜ `ÕeHõQÍ ãÖ„Hõq∞OKÕ "åºkè Hõ#∞Hõ _®Hõ~ì ∞° Ñ¨ÓiÎ Ñ¨sHõKΔ ãÕ ≤ P
=ºH˜Î =Å¡ Ô~O_»= =ºH˜ÎH˜ "åºkè ãÖ„Hõq∞OK«^Œ∞ Jx `ÕeÛ K≥¿ÑÊ =~°‰õΩ ~°uÖ’
áêÖÁæ#‰õÄ_»^∞Œ . HõÜΔ ∞« [|∞ƒ L#fl =ºH˜Î ~°uÖ’ áêÖÁæO>Ë J`«xH˜ "Õ~ˆ #+¨=ì Ú HõÅQÆ^∞Œ QÍx
J`«x=Å¡ J`«x ÉèÏQÆ™êfiq∞H˜ "åºkè ãÖ„Hõq∞OK«_®xH˜ Z‰õΩ¯= J=HÍâßÅ∞ =Ù<åfl~Ú.
HÍ"≥∞~°∞–¡ ~°u
Ñ¨KÛ« HÍ"≥∞~°∞¡ =zÛ#Ñ¨C_»∞ e=~ü ~ÀQÆ„QÆã=Î̈ ∞=Ù`«∞Ok. =ÚYº=ÚQÍ "≥~· ã° π „H˜q∞
ãÖ„Hõq∞Oz Ñ¨KÛ« HÍ"≥∞~°∞¡ ~å=_»O =Å¡ Ñ¨xKÕÜ∞« _»O, JÅã¨@ á⁄O^Œ_=» Ú Ñ¨xH˜~å^Œ∞.
Ñ¨ÓiÎQÍ q„âßOu J=ã¨~O° . JÑ¨C_Õ e=~ü, [|∞ƒ#∞O_ç `«fi~°QÍ HÀÅ∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`«∞Ok!
=∂=¸Å∞ Ñ¨K«ÛHÍ"≥∞~°∞¡ ÃãH±û ãÖ|O^è•Å =Å¡ Ô~O_»= "åiH˜ ãÖ„Hõq∞OK«=Ù.
ÃÇÏ· Ñ¨>\ÿ̌ ã˜ –π a, ã≤ HÍ"≥∞~°∞¡ ãÖ„Hõq∞™êÎ~Ú.
[fi~°=Ú – ãÖÜ≥∂QÆ=Ú
Ç¨ã¨Ê\ÖòH˜ fã¨∞‰õΩ=zÛ# *Ï#H˜ ã≤u÷ K«∂¿ãÎ JÜ≥∂=∞Ü«∞=ÚQÍ =ÙOk. JHõ™ê‡`«∞QÎ Í
*Ï#H˜ Ñïã≤u÷ WÖÏ ZO^Œ∞‰õΩ J~ÚO^• Jx P"≥∞ ^ŒQ~æÆ "° åà◊√§ Pâ◊Û~°ºáÈ`«∞<åfl~°∞.
*Ï#H˜ HÍà◊√§, KÕ`∞« Å∞ `«<flÕ ã¨∞‰õΩO\’Ok. ÃÑ^ŒQÌ Í LKèåfiã¨–xâßfi™êÅ∞ fã¨∂Î =ÙOk.
=∞^èºŒ =∞^èºŒ Ö’ `«# ~Ô O_»∞ KÕ`∞« Å`À QÆ∞O_≥g∞^Œ Jkq∞Ñ¨@∞ìH˘x QÆ\ Qì̃ Í TÑ≤~å_»#@∞¡
J~°∞ã¨∞#Î flk. KÕ`∞« Å∞–HÍà◊√§ uq∞‡~°∞¡ =KÕÛã≤#@∞¡, #~åÅ∞ QÆ∞O*Ëã∞¨ #Î fl@∞¡ KÕ™ÈÎOk.
Hõà√◊ § `ÕÖãË ∞¨ #Î flk. K«∂¿ã"åiH˜ W^ŒO`å KåÖÏ ÉèÜ í ∞« OHõ~O° QÍ LOk. ''Jã¨Å∞ Uq∞
[iyO^À K≥ÑÊ¨ =∂‡—— Jx _®Hõ~ì ∞° J_çy`Õ *Ï#H˜ ZO`À PÜ«∂ã¨Ñ_¨ ∞» `«∂, PO^Àà◊#`À
[iy# q+¨Ü∞« O K≥|∞`«∂, ''_®Hõ~ì ü <Õ#∞ U"≥∞áÿ È`å<À, =∂ "å~°∞ U"≥∞áÿ È`å~À `≥eÜ«∞@O
ÖË^∞Œ . „HÕ^Œ\ ˜ ~å„u =∂ "åiH˜ XO\’¡ #Å`«QÍ =ÙO^Œ@. <å`À Ug∞ K≥ÑÊ¨ ÖË^∞Œ .
JO^Œ∞Hõx =∂=¸Å∞QÍ ~°uÖ’ áêÖÁæ<åflO. L^ŒÜ∂« xHõÖÏ¡ =∂ "åiH˜ [fi~°O ÉÏQÍ
=KÕÛã≤Ok. ~å„u ‰õÄ_® [fi~°O =ÙO_ç =ÙO@∞Ok. [fi~°=ÚQÍ L#flÑ¨C_»∞ ~°uÖ’
áêÖÁæ#‰õÄ_»^hŒ , PÖÏKÕ¿ãÎ „áê}ÏÅˆH =ÚÑ¨C =ã¨∞OÎ ^Œx, Z=~À K≥ÑÊ≤ # q+¨Ü∞« =Ú
L^ŒÜ∞« =Ú =∂ "åiH˜ [fi~°=Ú ~å=_»O K«∂_»QÍ<Õ QÆ∞~°∞‰Î Ωõ =zÛOk. "≥O@<Õ ZO`À
ÉèÜ
í ∞« =Ú HõeyOk. =∂ W^ŒiÌ Ö’ Z=fii „áê}ÏÅ∞ áÈ`åÜ≥∂, Z=iH˜ Z@∞=O\˜
=ÚÑ¨C HõÅ∞QÆ∞`«∞O^À `≥eÜ«∞‰õΩO_® LOk. =∞=∞‡efl ~°H˜ΔOKåe _®Hõì~ü—— JO@∂
U_ÕÛã¨∞OÎ _»QÍ<Õ =∞m§ =∞m§ P"≥∞‰õΩ Ñ¶@ ≤ ∞û =KÕÛâß~Ú.
103
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 104
D q+¨Ü«∞OÖ’ *Ï#H˜H˜ WÖÏ Ñ¶≤@∞û =¿ãÎ, WOH˘Hõ [O@Ö’ =∞QÆ"å_»~Ú#

ãÖr=~å=Ù Ñïã≤u÷ =∞iO`« qz„`«OQÍ =ÙOk. ãÖr=~å=ÙH˜ D =∞^èºŒ <Õ q"åÇ¨Ï=Ú
J~ÚOk. ZO`À QÍ|~å`À `«e¡^ŒO„_»∞Å∞ J`«xfl Pã¨∞Ñ¨„uH˜ fã¨∞‰õΩ=KåÛ~°∞.
ãÖr=~å=ÙH˜ <À\˜"O≥ @ =∂@ ÃÑQÆÅ_»O ÖË^∞Œ . <åeHõ <À\˜ #∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ KåK«∞‰õΩx
=ÙOk. ãÖr=~å=Ù <åeHõx ZO`À Ö’Ñ¨Å‰õΩ fã¨∞HÀ"åÅx „Ñ¨Ü«∞uflã¨∞Î<åfl
Ñ¶ë`«=ÚÖË#@∞¡ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. "≥∞_» XHõ™êi ‰õΩ_ç"≥·Ñ¨ÙH˜, =∞~À™êi Z_»=∞"≥·Ñ¨ÙH˜
uiyáÈ~Ú =Oy =ÙO\’Ok. Hõà¡◊ QÆ∞_»∞¡ ÃÑH· á˜ È~Ú ZO`« „Ñ¨Ü∞« `«fl=Ú KÕã<≤ å ÃÑK· ∂« ¿ÑHÍx
„HÕ^Œ K«∂Ñ¨ÙÖË^∞Œ . Wk K«∂ã≤# _®Hõ~ì ∞° ¡ W^ŒO`å Hˆ =Å=Ú ÉèÜ í ∂« O^Àà◊# =Å¡ =zÛO^ÕQÍx
[|∞ƒ HÍ^Œ<åfl_»∞. _®Hõ~ì ∞° WÖÏ JO@∂ =ÙO>Ë #=∞‡Hõ J`«x `«e¡ ''Uq∞\© _®Hõ~ì ∞° QÍ~°∂.
Ñ≤Å"¡ å_»∞ =∞s JÖÏ J~ÚáÈ`«∂ =ÙO>Ë [|∞ƒ HÍ^ŒO\Ïˆ~q∞\˜?—— Jx „Ñ¨tflOzOk.
J=Ù#∞=∞i Jk x[OQÍ [|∞ƒHÍ^Œ∞. W`«#∞ ‰õÄ_® [fi~°O `«Q‰æÆ Ωõ O_®<Õ HÍ"≥∂„^ÕHÍxfl
J}∞K«∞HÀÖËHõ ~°uÖ’ áêÖÁæ<åfl_»∞. ^•x=Å¡ ~°uÖ’ áêÖÁæ#_»O KåÖÏ `«Ñ¨C
J~ÚáÈ~Ú#@∞ì U^À ÃÑ^ŒÌ J#~°O÷ [iyO^Œ<Õ ÉèÜ í ∞« O HõeyOk.
[fi~°O`À ~°uÖ’ áêÖÁæO>Ë Ñ
„ =
¨ ∂^Œ=∂?
[fi~°=Ú L#flÑ¨C_»∞QÍx, [fi~°O `«QQæÆ Í<Õ QÍx ~°uÖ’ áêÅ∞Q˘O>Ë Ug∞ [~°Q^Æ ∞Œ .
HÍx „Ñ¨Kå~°=ÚÖ’ =Ù#fl JáÈÇ¨ÏÅ =Å¡<Õ ÃÑ· W^ŒiÌ ^ŒOÑ¨`∞« ÅÖ’#∂ =∂#ã≤Hõ qÑ¨s`«
ã≤u÷ U~°Ê_çOk. *Ï#H˜H˜ Ñ¶@
≤ ∞û =zÛ<å, ãÖr=~å=ÙH˜ #~åÅ∞ aQÆnã¨∞‰õΩáÈ~Ú#@¡~Ú
<åÅ∞Hõ |Ü«∞@‰õΩ =KÕÛã≤<å Hˆ =Å=Ú ÉèÜí ∞« O=Å¡<.Õ [fi~°O =zÛ#Ñ¨Ù_»∞ ~°uÖ’ áêÖÁæO>Ë
U^À J#~°÷O [iyáÈ`«∞O^Œ<Õ ÉèíÜ«∞O ˆH=ÅO J~°÷ ~°Ç≤Ï`«O. ã¨Ç¨Ï[OQÍ âßs~°Hõ
J<å~ÀQÆºO Hõey#Ñ¨C_»∞ HÍ=∞O HõÅ∞QÆ^∞Œ . [fi~°O =zÛ<å ÖËHõ âßs~°Hõ J<å~ÀQÆºO
=zÛ<å ~°uÖ’ áêÖÁæ# QÆey# ™ê=∞~°º÷ O LO>Ë ^•x QÆ∞iOz ÉèÜ í ∞« O, PO^Àà◊#
J#=ã¨~=° Ú. ^•x=Å¡ Z\˜ì #+Öì QÍx, J<å~ÀQÆºOQÍx, #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`«QÍx ~å=Ù.
|Ç≤Ï+¨μÖì ’ =Ù#fl ã
„ `Î‘ À ãÖÜ≥∂QÆO
~å*Ï~å=Ù =Ü«∞ã¨∞û 35–40 ãÖ=`«û~åÅ∞O\Ï~Ú. J`«x =ÚYO KÕ`«∞Å∞
K«∂ã¨∞OÎ >Ë HÍãÎ̈ z„`«OQÍ =ÙO\’Ok. ÉèÜ í ∞« O ‰õÄ_® HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. =ÚYO qHõ$`«OQÍ
ÃÑ>Ëãì ∞¨ <Î åfl_»∞. KÕ`Å« =OHõ K«∂K«∞‰õΩO@∂ =∞#ã¨∞Ö’ ‰õΩq∞eáÈ`«∞<åfl_»∞. KÕu„"Õà§◊ x
J^À~°HOõ QÍ ÃÑ\˜ì =ÙOK«∞`«∞<åfl_»∞. K«∂ã¨∞#Î fl"åà◊§H˜ ‰õΩ+¨μì "åºkè =zÛO^• J#fl ãÖ^ÕÇÏ¨ O
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. _®Hõ~ì ∞° ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ fã¨∞‰õΩ"≥o§ Ñ¨sHõΔ KÕ~Ú¿ãÎ ‰õΩ+¨μ"ì åºkè HÍ^Œx K≥ÑÊ≤ "Õ™ê_»∞.
HÍx WO`«H© Uq∞\˜?
104
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 105
|Ç≤Ï+¨μì =Ù#fl „ã‘ÅÎ `À ãÖÉè’QÆO [iÑ≤`Õ ‰õΩ+¨μ"ì åºkè =ã¨∞OÎ ^Œx H˘O^Œ~#° ∞‰õΩO\Ï~°∞.
XHõ™êi ~å*Ï~å=Ù |Ç≤Ï+¨μ`ì À=Ù#fl „ã‘`Î À ~°uÖ’ áêÖÁæ<åfl_»∞. `«~åfi`« P „ã‘Î |Ç≤Ï+¨μÖì ’
=Ù#fl^Œx `≥eã≤ ÉèÜ í ∂« O^Àà◊#`À `«#H˜ ‰õΩ+¨μ"ì åºkè =KÕÛã≤O^Œx ÉèÏqOKå_»∞. P =∂#ã≤Hõ
ÉèÜ
í ∂« O^Àà◊#`À J`«x =∞#¿ãû K≥_áç È~ÚOk. WHõ `«#∞ ‰õΩ+¨μ"ì å_ç#~ÚáÈÜ«∂#<Õ
ÉèÜ
í ∞« O`À J`«x „Ñ¨=~°<Î Õ ‰õΩ+¨μ"ì å_çQÍ =∂iáÈ~ÚOk. HÍx |Ç≤Ï+¨μÖì ’=Ù#fl „ã‘`Î À
~°uÖ’ áêÖÁæO>Ë ‰õΩ+¨μ~ì å^Œ∞. U ~°HOõ QÍ#∂ J<å~ÀQÆºO HõÅQÆ^∞Œ . ™ê^è•~°}OQÍ „ã‘ÅÎ ∞
|Ç≤Ï+¨μÖì ’ =Ù#flÑ¨C_»∞ h~°ãO¨ QÍ, z~å‰õΩQÍ =ÙO\Ï~°∞. "åiH˜ ~°u Ü≥∞_»Å P ã¨=∞Ü«∞OÖ’
~Ú+ì̈O =ÙO_»^∞Œ . Jã¨Å∞ XHõ „Ñ¨H¯õ ~°H„Îõ ™ê=O [~°∞QÆ∞`«∂=ÙO>Ë ~°uÖ’ P#O^ŒO Uq∞
=ÙO@∞Ok? JnQÍHõ ÉèÏ~°ºH˜ W+ì̈=Ú ÖË‰Ωõ O_® Éè~í Î° ~°uÖ’ áêÖÁæO>Ë P#O^ŒO Uq∞
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok? ÉèÏ~°ºx J~Ú<å ~°uH˜ W+ì̈=Ú ÖË‰Ωõ O_® Éè~í Î° |Å=O`«O KÕ¿ãÎ ~ˆ Ñπ
„HÕ^ŒˆH =ã¨∞ÎOk. ^ŒOÑ¨`«∞e^ŒÌi P#O^ŒOHÀãÖ W^ŒÌiÖ’ U XHõ¯i JOwHÍ~°=Ú
ÖËHáõ È~Ú<å ~°uÖ’ áêÖÁæ#‰õΩO_® =ÙO_»_=» Ú =∞Ozk. H˘O^Œi „ã‘ÅÎ H˜ =∂=¸Å∞
~ÀAÖ’¡HOõ >Ë |Ç≤Ï+¨μÖì ’ =Ù#flÑ¨C_»∞ HÍ=∞O Z‰õΩ¯= HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. „ã‘ÅÎ ∞ P ~ÀAÖ’¡
~°uÖ’ áêÖÁæ#_®xH˜ ZO`À Lqfià◊¥§~°∞`«∂ =ÙO\Ï~°∞. J@∞=O@Ñ¨C_»∞ ~°uÖ’ áêÖÁæ<åfl
Ug∞ J#~°O÷ [~°Q^Æ ∞Œ . J<å~ÀQÆºO HõÅQÆ^∞Œ .
105
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 106
HÍ=∞O–™ê=∞~°÷ºO
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ HÍ=∞ˆHO„^•Å∞ =ÙO\ÏÜ«∂?

Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ `«# KÕ`∞« Å`ÀQÍx, <À\˜`ÀQÍx, [#<åOQÆO KÕ`Q« Íx „ã‘Î â◊s~°OÖ’
UÜÕ∞ ÉèÏQÍÅx ã¨Êi≈¿ãÎ P"≥∞‰õΩ HÍ"≥∂„^ÕHõO HõÅ∞QÆ∞`«∞O^À "å\˜#xflO\˜h
HÍ=∞ˆHO„^•ÅO\Ï~°∞. XHõ~H° =õ ÚQÍ K≥áêÊÅO>Ë „ã‘Î â◊s~°=∞O`å HÍ=∞ˆHO„^•Å`À xO_ç
=ÙO@∞Ok. Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ U =∂„`«O „ã‘Î â◊s~åxfl =∞$^Œ∞=ÙQÍ xq∞i<å P"≥∞
Ñ¨~=° â◊√~åÅ=Ù`«∞Ok. P"≥∞ ÃÑ^Œ=ÙÅ∞, |∞QÆÅæ ∞, K≥=ÙÅ∞, "≥∞_», =HΔÀ*ÏÅ∞, #_»∞=Ú,
á⁄@ì, Ñ≤~∞° ^Œ∞Å∞, `˘_»Å∞, áê^•Å∞, J~°K`Õ ∞« Å∞, ÉÏÇ¨Ïº [#<ÕO„kÜ«∂Å∞ g\˜Ö’
"Õ\ #˜ ~Ú<å Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ =∞$^Œ∞=ÙQÍ xq∞i<å, =Ú^Œ∞ÃÌ Ñ@∞ì‰Ωõ <åfl P"≥∞Ö’ HÍ"≥∂„^ÕH=õ Ú
K≥Å~ˆ QÆ∞`«∞Ok. H˘O^Œ~∞° „ã‘ÅÎ ∞ D HÍ=∞ˆHO„^•Å „¿Ñ~°}`À Ju `«fi~°QÍ Ñ¨~=° â◊√Öˇ`· Õ
=∞iH˘O^Œ~∞° KåÖÏ PÅã¨º=ÚQÍ „¿Ñ~°} á⁄O^Œ∞`å~°∞. JÖÏˆQ XHõ™êi HÍ=∞ „¿Ñ~°}
JkèHõ=ÚQÍ á⁄Ok# ˆHO„^Œ=Ú, =∞~˘Hõ™êi J^Õ Z@∞=O\˜ HÍ"≥∂„^ÕHõ=Ú
HõeyOK«Háõ È=K«∞Û. JÖÏˆQ XHõ¯ HÍ=∞ˆHO„^Œ=Ú Ñ¨ÓiÎ HÍ"≥∂„^ÕHÍxfl HõeyOK«^∞Œ .
JO^Œ∞Hõx Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ ~°uÖ’ x„QÆÇ¨ xfl Hõey =ÙO_ç qq^èŒ HÍ=∞ˆHO„^•Å „¿Ñ~ˆ Ñ¨}`À
HÍ"≥∂„^ÕH=õ Ú HõeyOz ãÖÉè’QÆ=ÚÖ’ áêÖÁæ<åe. JÑ¨C_Õ „ã‘HÎ ˜ Ñ¨ÓiÎ `«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
„ã‘HÎ ˜ =Öˇ Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜, „Ñ¨`ºÕ Hõ=ÚQÍ HÍ=∞ˆHO„^•Å∞ JO@∂ÖË=Ù. J~Ú`Õ „ã‘Î `«# KÕu
„"Õà◊§`ÀQÍx, W`«~°„`åQÍx Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ ãÖ|OkèOz# tâßflefl L„kHõÎÑï¿ãÎ
Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ HÍ=∞Ñ¨~"° ∞≥ #ÿ ã¨ÊO^Œ# HõÅ∞QÆ∞`«∂ JOQÆO ãÎ̈OaèOK«_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
HÍ=∞OÖ’ `Õ_®Å∞
ÖÏ=ÙQÍ =Ù#fl „ã‘ÅÎ HõO>Ë ã¨#flQÍ L#fl „ã‘ÖÎ ’ HÍ=∞O Z‰õΩ¯"å?
HÍ=∞=Ú Z‰õΩ¯=QÍ =ÙO_»\ÏxH˜, `«‰õΩ¯=QÍ =ÙO_»\ÏxH˜ ÖÏ=Ù ã¨#flO |\˜ì
P^è•~°Ñ_¨ Öç ^Ë ∞Œ . ÖÏ=ÙQÍ =Ù<åfl, ã¨#fl=ÚQÍ =Ù<åfl HÍ=∞=Ú XHõ>Ë q^è=Œ ÚQÍ =ÙO@∞Ok.
106
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 107
ã¨#fl=ÚQÍ =Ù#flO`« =∂„`å# "åiÖ’ J^Œ#OQÍ ÃãH±û Ç¨~À‡#∞¡ L`«ÊuÎ J=_»OQÍx,

HÍ=∞"åOKèÅ« ∞ Z‰õΩ¯=QÍ HõÅQÆ_O» QÍx [~°Q^Æ ∞Œ . HÍ=∞O Z‰õΩ¯= =ÙO_»@=∞<Õk P „ã‘Î
P~ÀQÆºO |\©ì p‰õÄ zO`åÖËx =∂#ã≤Hõ ã≤u÷ , HõeQˆ HÀiHõÅ∞, =∂#ã≤Hõ "å`å=~°}O
|\ì̃ P^è•~°Ñ_¨ ç LO\Ï~Ú.
HÍ=∞O HõÅQÆQÍ<Õ "Õ_Hˆ≥ ¯ â◊s~°O
H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ ÃãH©ûQÍ =Ù#fl „ã‘xÎ K«∂ã≤<å, „ã‘Î ™êOQÆ`º« =Ú Hõey<å â◊s~°=Ú
Jq∞`«"∞≥ #ÿ "Õ_ç Ñ¨Ù@∞ì‰Ωõ x =zÛ#@∞¡ J=Ù`«∞Ok.
HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ Jq∞`«"∞≥ #ÿ „¿Ñ~°} Hõey#Ñ¨C_»∞ â◊s~°OÖ’ "Õ_ç Ñ¨Ù@∞ì‰Ωõ x ~å=_»O
ã¨Ç¨Ï[O. JÅ"å@∞ Ñ¨_çáÈ~Ú# ^•OÑ¨`«º ãÖ|O^è•ÅÖ’ JkèHõOQÍ HÍ=∞"åOKè«
HõÅQÆ_=» Ú, HÍ"≥∂„^ÕH=õ Ú HõÅQÆ_O» =ÙO_»=Ù. ãÖÜ≥∂QÆ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ â◊s~°=∞O`å
"Õ_H≥ ¯õ _»O [~°Q^Æ ∞Œ . JkèHOõ QÍ „¿Ñ~°} á⁄Ok#Ñ¨C_»∞, ã¨ÊO^Œ# Hõey#Ñ¨C_»∞ Z„_ç#Öò
„QÆOkä#∞Oz Z„_ç#e<£ J<Õ „^Œ=O JkèHOõ QÍ „ã¨qã¨∞OÎ k. nx=Å¡ ~°H<Îõ åàÏÅ∞ "åºHÀzOz
"Õ_ç q_»∞^ŒÖ#·ˇ @∞=O\˜ J#∞Éè∂í u HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. =ÚYºOQÍ `«ÅÖ’x ~°H<Îõ åàÏÅ∞
"åºHÀzOK«|\ì̃ Hõà◊§Ö’¡ #∞Oz, K≥=ÙÖ’¡#∞Oz =ÚYOÖ’#∞Oz "Õ_ç q_»∞^ŒÖˇ· XHõ
qz„`«"∞≥ #ÿ J#∞Éè∂í u HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. J^Õ ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ H˘O^ŒiÖ’ QÆ∞O_≥ "ÕQOÆ QÍ
H˘@∞ì‰Ωõ #fl@∞¡, HÍà◊√§ KÕ`∞« Å∞ =}∞‰õΩ`«∞#fl@∞¡ =ÙO\Ï~Ú. WÖÏ JxÑ≤OK«_®xH˜ ‰õÄ_®
P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ q_»∞^ŒÖˇ·# Z„_»#e<£ „^Œ==Ú HÍ~°}O. JHõ™ê‡`«∞ÎQÍ Z„_ç#e<£
q_»∞^ŒÅ=_»=∞<Õk Hˆ =ÅO ÃãH±ûÑ¨~O° QÍ L„^ÕHOõ á⁄Ok#Ñ¨C_Õ HÍ^Œ∞, =∞#ã¨∞ûÖ’ HÀÑÖ
Hõey<å, ÉèÜ í ∞« O Hõey<å, W`«~„° `å JkèHOõ QÍ L„^ÕH=õ Ú K≥Ok<å ‰õÄ_® [~°Q=Æ K«∞Û.
HÍ=∞"åOKè« `«‰Ωõ ¯=QÍ ZO^Œ∞‰õΩ LO@∞Ok?
Ü«∞=fi#O Ü«Ú=‰õΩÅÖ’ Ü«Ú=`«∞ÅÖ’ `˘OyK«∂ã¨∞Î<åfl H˘xfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’
HÍ=∞"åOKè« `«‰Ωõ ¯=QÍ =ÙO@∞Ok. JHõ™ê‡`«∞QÎ Í âßs~°Hõ J<å~ÀQÆºO HõÅQÆ_O» , Z_»ì≥ Ñ≤
ÖË‰Ωõ O_® ~À[O`å „â◊q∞Oz Ñ¨xKÕÜ∞« _»O, JÅã¨@ HõÅQÆ_O» H˘xfl HÍ~°}ÏÅ∞, L^ÀºQÆO
ÖË^Œ<Õ ÉÏ^èŒ, PÑ¶‘ã¨∞Ö’ zHÍ‰õΩÅ∞, ÉˇOQÆÅ∞, ÉÏ^èŒÅ∞, ÉèÏ~°º „Ñ¨=~°Î#Ñ¨@¡ HÀÑ¨"≥∂,
Jã¨ÇÏ¨ º"≥∂ W=hfl HÍ=∂xfl `«y™æ êÎ~Ú. W@∞=O\˜ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ HÍ=∞O KåÖÏ `«‰Ωõ ¯=QÍ
=Ù#fl@∞¡, Jã¨Å∞ ÖË#@∞¡ [iy uiy Ñïã≤`÷ ∞« Å∞ =∂=¸Öˇ· =∞#ã¨∞û ‰õΩ^Œ∞@Ñ¨_`ç Õ
HÍ=∞O uiy „Ñ¨[fiiÅ∞¡`∞« Ok. JÅOHõ~} ° Ü≥∞_»Å U=∂„`«O „â◊^úŒ =Ç≤ÏOK«x ÉèÏ~°º U
~À*ˇ<· å ã≤OQÍiOK«∞‰õΩx =Úã≤=Úã≤ #=ÙfiÅ`À ^ŒiKÕi`Õ P =ÚO^Œ∞ ~ÀAH© P ~ÀAH©
~°uÖ’ `Õ_® P"≥∞Hˆ `≥Å∞ã¨∞OÎ k.
107
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 108
âßs~°H,õ =∂#ã≤Hõ JÅã¨@–HÍ=∞"åOKè«

âßs~°HOõ QÍ, =∂#ã≤HOõ QÍ ÉÏQÍ JÅã≤áÈ~Ú# =∞QÆ"å~°∞ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ JO`«QÍ
L`«∞ûHõ`« K«∂Ñ≤OK«Ö_Ë ∞» . JO`«=∂„`å# J`«#∞ #Ñ¨ÙOã¨‰Ωõ _»∞ HÍ^Œ∞. J`«xH© âßs~°HOõ QÍ,
=∂#ã≤HOõ QÍ q„âßOu ÅaèOz#@¡~Ú`Õ HÍ=∞O =∂=¸Å∞QÍ<Õ „Ñ¨[fiiÅ∞¡`∞« Ok. D
q+¨Ü«∞O QÆ∞iÎOK«Hõ ~À[O`å PÑ¶‘ã¨∞Ö’#∂, Hõ~å‡QÍ~åÅÖ’#∂ JÅã≤áÈ~Ú=zÛ#
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ `«y#xfl™ê~°∞¡ ~°uÖ’ áêÖÁæ#ÖËHáõ È=_»O HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ `«=∞ Jã¨=∞~°`÷ Q« Í
ÉèÏq™êÎ~∞° . D ~°HOõ QÍ Hõey# J#∞=∂#O ‰õÄ_® Ñ¨Ù~°∞+¨μefl =∞iO`« Hõ$OQÆnã¨∞OÎ k.
™ê^è•~°}OQÍ „ã‘ÅÎ ∞ `«=∞#∞ „¿Ñ~ˆ Ñ≤OK«=Åã≤# ÉÏ^èºŒ `« Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ^Õ Jx ÉèÏq™êÎ~∞° .
HÍx ÉèÏ~°º‰õΩ ‰õÄ_® Éè~í xÎ° „¿Ñ~ˆ Ñ≤OK«=Åã≤# ÉÏ^èºŒ `« =ÙO^Œx QÆ∞iÎOK«~∞° . JÖÏHÍHõ
ÉèÏ~°º K˘~°= fã¨∞‰õΩx Éèí~°Î#∞ zeÑ≤=∂@Å`À, =Ü«∂º~°Ñ¨Ù K«∂Ñ¨ÙÖ`À =â◊O
KÕã∞¨ ‰õΩ#fl@¡~Ú`Õ U Éè~í Î° J~Ú<å JÅã¨@#∞ =∞izáÈ~Ú Lëê~°∞`À Lá⁄ÊOyáÈ~Ú
H˘kÌ xq∞ëêÅÖ’<Õ ~°uH˜ L^Œºq∞™êÎ_∞» .
PÅ¯Ç¨Öò HÍ=∞™ê=∞~å÷ºxfl ÃÑOK«∞`«∞O^•?
â◊~`° ‰ü Ωõ =∂~ü H˘`«QÎ Í ÃÑo§ J~Ú# Ü«Ú=‰õΩ_»∞. ZO^Œ∞HÀ ^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’
Jã¨=∞~°∞÷_»#<Õ J#∞=∂#O HõeyOk. P J#∞=∂#=Ú ~ÀA ~ÀAH© J`«xH˜
|ÅÑ¨_»∞`«∞#fl@¡xÑ≤OzOk. P Jã¨=∞~°÷`«x JkèQÆq∞OK«_»O ZÖÏ J<Õ PÖ’K«#
xÅ=x=fiÖË^∞Œ . WÖÏO\˜ =∂#ã≤Hõ PO^Àà◊#`À =Ù#fl â◊~`° ‰ü Ωõ =∂~üH˜ J`«x ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»∞
K≥ÑÊ≤ # XHõ =∂@ =∞Oz z\Ï¯ÖÏQÍ `ÀzOk. P ~ÀA ™êÜ«∞O„`«O pHõ\ ˜ Ñ¨_∞» `«∂
=ÙO_»QÍ K«H¯õ QÍ ™êfl#O KÕã,≤ „H˘`«Î |@ìÅ∞ "Õã∞¨ ‰õΩx ÃãO@∞ ~åã¨∞‰õΩx |Ü«∞@‰õΩ
|Ü«∞Å∞^Õ~å_»∞. ZHõ¯_çHÀ HÍ^Œ∞– ÉÏ~üH˜. JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ qã‘¯, „ÉÏOnÅ∞ XHõ\ ˜
~Ô O_»∞™ê~°∞¡ ~°∞z K«∂_»@O `«ÑÊ¨ ÃÑ^ŒQÌ Í `åy#"å_»∞ ‰õÄ_® HÍ^Œ∞. J~Ú`Õ P ~ÀA
~å„u ~ÀÇ≤Ï}˜H˜ `«# HÍ=∞ ™ê=∞~°º÷ O K«∂Ñ≤OKåÅ<Õ TÇ¨ÏÖ’=ÙO_ç q^Õj =∞^•ºxfl
HÍãÎ̈ Z‰õΩ¯=QÍ<Õ ¿ãqOKå_»∞. Jã¨ÖË ÃãH±û PÖ’K«#Å∞#fl â◊~`° ‰ü Ωõ =∂~üH˜ HÍãÎ̈ HÔ Ñ· Ù¨
Z‰õΩ¯"≥· =∞iO`« Lëê~°∞ HõeyOk. ~°u q+¨Ü∞« =ÚÖ’ <å`À áÈ\© KÕÜ∞« QÆÅ =∞QÆ"å_»∞
=∞~˘Hõ_∞» LO_»_<» Õ x~°Ü ‚ ∂« xH˜ =KåÛ_»∞. WO\˜H˜ KÕi# â◊~`° ‰ü Ωõ =∂~ü ^èÀ~°}˜ ~ÀÇ≤Ï}˜H˜
qO`«QÍ JxÑ≤OK«_"» ∞Õ HÍ‰õΩO_®, J`«x ^ŒQ~æÆ ° =∞Oz ÃãO@∞ "åã¨# HõO>Ë =∞^ŒºO
"åã¨<Õ Z‰õΩ¯=QÍ JxÑ≤OzOk. ~°u JO>Ë uÜ«∞ºx HõÅÅ∞ HõO@∞#fl ~ÀÇ≤Ï}˜H˜ W^ŒO`å
K«∂ã≤ =∞QÆ"åà◊√§ JO>Ë<Õ Jã¨ÇÏ¨ ºO HõeyOk. Wk WÖÏ =ÙO_»QÍ =∞^•ºxfl ¿ãqOz
HÍ=∞"åOKè«`À =∞#ã¨∞ xOÑ¨Ù‰õΩ#fl â◊~°`ü‰õΩ=∂~ü U^Õ^À KÕÜ«∂Åx ÉèÏqOz Uq∞
108
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 109
KÕÜ∞« ÖËHõ Jã¨=∞~°∞_÷ ·≥ T~°∞‰õΩ<åfl_»∞. =∞^•ºxfl ¿ãqOz# g∞^Œ@ HÀiHõÅ∞ qÇ¨ÏOQÍÖˇ·

qÇ¨ÏiOz<å HÍ=∞™ê=∞~°º÷ O ÃÑ~°Q=Æ Åã≤#k áÈ~Ú ã¨#flyÅ¡_®xH˜ HÍ~°}O ÜÕ∞q∞\˜?
~ÀÇ≤Ï}˜ ÜÕ∞g∞ J#HõáÈ~Ú<å WÖÏ ZO^Œ∞‰õΩ [iyOk?
â◊~`° ‰ü Ωõ =∂~üÖ’<Õ HÍ^Œ∞. KåÖÏ=∞Ok qã‘¯, „ÉÏOnÖÏO\˜ =∞`«∞Î áêhÜ«∂Åx
fã¨∞‰õΩ#fl@ì~Ú`Õ HÍ=∞™ê=∞~°÷ºO ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞O^Œx J#∞‰õΩO\Ï~°∞. Wk á⁄~°áê@∞
Jaè„áêÜ«∞O =∂„`«"Õ∞. D =∞`«∞Î áêhÜ«∂Å∞ =∞x+≤Ö’ HÍ=∞Ñ¨~°OQÍ HÀiHõx
ÃÑOK«∞`å~Ú. HÍx ~°u H˘#™êyOKÕ ™ê=∞~å÷ºxfl HõeyOK«=Ù. =∞`«∞Î áêhÜ«∂Å#∞
ZO`« `«‰Ωõ ¯= "≥∂`å^Œ∞Ö’ fã¨∞‰õΩ<åfl, Z‰õΩ¯= "≥∂`å^Œ∞Ö’ fã¨∞‰õΩ<åfl, L#fl^•xHõO>Ë
HÍ=∞™ê=∞~°º÷ O ÃÑ~°Q_Æ O» [~°Q^Æ ∞Œ . H˘O^ŒiH˜ PÅ¯Ç¨Å∞ fã¨∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞ W<£~åa+¨<û£ ,
ÉèÜ
í ∂« Å∞áÈ~Ú Ãã‰õΩû ÃÑiy#@∞¡ JxÑ≤OK«=K«∞Û.
=∞`«∞Î áêhÜ«∂Å∞ fã¨∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞ =∞x+≤ qK«H} Δõ Ï *Ï˝<åxfl HÀÖ’Ê~Ú ÃãH±û
<Õ~åÅ∞ KÕÜ∞« \ÏxH˜ ‰õÄ_® J=HÍâ◊O =ÙOk.
JkèHõ ~À=∂Å∞QÆÅ ã
„ Î‘ HÍq∞xÜ«∂?
J~°∞^Œ∞QÍ H˘O^Œ~∞° „ã‘ÅÎ â◊s~°O g∞^Œ Ü≥∞‰õΩ¯= "≥O„@∞HõÅ∞O\Ï~Ú. D ~°HOõ QÍ
"≥O„@∞HõÅ∞O_»\ÏxH˜ HÍ~°}O JO`« ã¨Ê+ì̈OQÍ ÖËHáõ È~Ú<å H˘xfl Ç¨~À‡#¡ „Ñ¨ÉÏè ="Õ∞
WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O. Z‰õΩ¯=QÍ "≥O„@∞HõÅ∞ =ÙO>Ë P „ã‘ÖÎ ’ HÍ=∞O Z‰õΩ¯=QÍ =ÙO@∞O^Œx
H˘O^Œ~∞° ÉèÏq™êÎ~∞° . HÍx Wk Hˆ =ÅO JáÈÇ¨Ï =∂„`«"∞Õ . XO\˜g∞^Œ "≥O„@∞HõÅH˜
P"≥∞Ö’ LO_Õ HÍ=∂xH˜ ãÖ|O^èOŒ ÖË^∞Œ .
ã¨#flQÍ LO_Õ"åiÖ’ HÍ=∞O =ÙO_»^•?
ÖÏ=Ù ã¨#flO |\ì̃ HÍ=∞O LO_»@O, LO_»Háõ È=@=∞O@∂ =ÙO_»^∞Œ . ÃÑH· ˜ =ºHÎ̃
ã¨#flQÍ =Ù<åfl HÍ=∞=Ú Ü≥∞‰õΩ¯=QÍ =ÙO@∞Ok. JÖÏHÍHõ P =ºHÎ̃ J<å~ÀQÆºOQÍ =ÙO_ç
|ÅÇ‘Ï#"≥∞ÿ ã¨#fl"≥∞áÿ È`Õ, P |ÅÇ‘Ï#`«=Å¡ HÍ=∞=Ú `«‰Ωõ ¯=QÍ =ÙO_»=K«∞Û. JO`ÕQÍx
P~ÀQÆºOQÍ =ÙO_ç ã¨#flQÍ =ÙO>Ë HÍ=∞O =∂=¸Å∞QÍ LO@∞Ok. JÖÏˆQ ÖÏ=ÙQÍ
=Ù#fl "åà◊§Ö’ HÍ=∞O =∂=¸Å∞QÍ<Õ =ÙO@∞Ok. Xà◊√§ Z‰õΩ¯=QÍ =ÙO>Ë ~°uÖ’
`«fi~°QÍ JÅã≤áÈ=K«∞Û.
„ã‘ÎÖ’ HÍ"≥∂„^ÕHõO HõÅQÆHõáÈ`Õ QÆ~°ƒùO ~å^•?
H˘O`«=∞Ok „ã‘ÅÎ ∞ `å=Ú ~°uÖ’ áêÖÁæ#flÑ¨C_»∞ HÍ"≥∂„^ÕHOõ á⁄O^ŒHáõ È`Õ Hõ_∞» Ñ¨Ù
~å^Œx ÉèÏq™êÎ~°∞. Ñ¨Ù~°∞+¨μÅH˜ Uq^èŒOQÍ g~°ºã¨öÅ#O J~Ú `«_ç`«_çQÍ ã¨Ê+¨ìOQÍ
109
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 110
`≥Å∞ã¨∞OÎ ^À J^Õ q^èOŒ QÍ `«=∞‰õΩ ‰õÄ_® XHõ ~°H"õ ∞≥ #ÿ ãö̈Å#O J=Ù`«∞O^Œh, P ãö̈Å#O
J~Ú`Õ<Õ QÆ~ƒ° Où =ã¨∞OÎ ^Œh ÉèÏq™êÎ~∞° . ^•xH˜ `«Q@ æÆ ∞ìQÍ "åiÖ’ HÍ"≥∂„^ÕHOõ ÉÏQÍ
Hõey#Ñ¨C_»∞ Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° „^Œ=O Ti `«_`ç _« Qç Í QÆ∞iÎOK«_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. `«=∞Ö’
‰õÄ_® ãö̈Å#=Ú J~Ú`Õ<Õ QÆ~ƒ° Où =ã¨∞OÎ ^Œx, „^Œ"åÅ∞ T~°‰Ωõ O_® KÕã∞¨ ‰õΩx QÆ~ƒ° Où
~å‰õΩO_® *Ï„QÆ`«Î Ñ¨_»=K«∞Û J#∞‰õΩO\Ï~°∞. ãÖ`å# x~À^èŒHõ Ñ¨^ŒúuH˜, „^Œ"åÅ∞
T~°‰õΩO_® HÍ=∂xfl J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ LOK«∞‰õΩ<Õ ^•xH˜ Ug∞ ãÖ|O^èŒO ÖË^Œ∞. „ã‘ÎH˜
HÍ"≥∂„^ÕHOõ Hõey#Ñ¨C_»∞ Ü≥∂x =^Œ∞Å∞ J~ÚáÈ=_»O, Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° „^Œ"åÅ∞ =Ó~°_O»
=∂=¸Å∞QÍ [iˆQ q+¨Ü∞« =Ú. D ~°HOõ QÍ `«Ü∂« ~°~Ú# „^Œ"åÅ∞ Ü≥∂xÖ’ g~°ºHõ}ÏÅ∞
`«fi~°`fi« ~°QÍ Ñ¨Ü∞« xOK«_®xH˜ J=HÍâ◊O HõeyOz<å, P „^Œ"åÅ∞ =Ó~°_=» Ú [~°QHÆ õ
áÈ~Ú<å, „ã‘ÎH˜ HÍ"≥∂„^ÕHõO HõÅQÆHõáÈ~Ú<å g~°ºHõ}ÏÅ∞ =∂„`«O QÆ~åƒù=Ü«∞OÖ’H˜
Ñ¨Ü∞« xOKÕ â◊HÎ̃ Hõey =ÙO\Ï~Ú. „ã‘ÅÎ ∞ U<å_»∂ ~°uÖ’ ã¨∞Y„áêÑ≤Î á⁄O^ŒHáõ È~Ú<å,
~°uÖ’ [_»`fi« O Hõey=Ù<åfl QÆ~ƒ° Où =ã¨∞OÎ k.
J`«ºkèHõ HÍ=∞O`À JO`«∞Ñ¨@xì ã¨=∞ã¨ºÅ∞
HÍ"Õ∞â◊fi~°~å=ÙH˜ HÍ=∞O Z‰õΩ¯=. JO`« HÍ=∞O L#fl HÍ"Õ∞â◊fi~°~å=Ù ÉèÏ~°º HÍOK«#H˜
`«‰Ωõ ¯=<Õ K≥áêÊe. J^Õ J`«xH˜ ZO`À zHÍ‰õΩ HõeyOKÕ q+¨Ü∞« OQÍ =∂iOk. z=iH˜
J`«#∞ XHõ x~°Ü ‚ ∂« xH˜ =KåÛ_»∞. `«#H˜ HÍ=∞O `«‰Ωõ ¯"≥<· å J~ÚáÈ"åe. ÖË^• U"≥<· å
=∞O^Œ∞Å∞ "å_ç P"≥∞‰õΩ HÍ=∞O ÃÑiˆQ@@¡~Ú<å KÕÜ∂« e. HÍx Jk ZÖÏ ãÖÉè=í "≥∂
`«#H˜ `≥eÜ«∞ÖË^∞Œ . z=iH˜ _®Hõ@~°∞ ^ŒQiæÆ H˜ "≥o§ `«~∞° }ÀáêÜ«∞=Ú K≥ÑÊ¨ =∞x J_çQÍ_»∞.
HÍ"Õ∞â◊fi~°~å=ÙH˜ Z^Œ∞Ô~·# Ñïã≤÷u ÖÏO\˜^Õ H˘O^Œ~°∞ Ü«Ú=‰õΩÅH˜ ‰õÄ_®
Z^Œ∞~°=Ù`«∞Ok. "åà◊§H˜ ZÑ¨C_»∂ HÍ=∞Ñ¨~"° ∞≥ #ÿ HÀiHõÖË HõÅ∞QÆ∞`«∂ =ÙO\Ï~Ú. U
„ã‘xÎ K«∂ã≤<å "åiÖ’ HÍ=∞O K≥Å~ˆ QÆ∞`«∂ =ÙO@∞Ok. q"åÇ¨Ï=Ú HÍx Ü«Ú=‰õΩÅ
q+¨Ü∞« =ÚÖ’ W@∞=O\˜ Ñïã≤u÷ =∞iO`« ÉÏ^è•Hõ~O° QÍ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. HÍx HÍã¨Î
xt`«OQÍ ÑïjeOz K«∂¿ãÎ W@∞=O\˜ =º‰õΩÅÎ H˜ KÕuxO_® Ñ¨x Un LO_»^∞Œ . Ñ¨x
L<åfl KåÖÏ `«‰Ωõ ¯= Ñ¨x =∂„`«"∞Õ LO@∞Ok. W`«~„° `å "åiH˜ Z@∞=O\˜ ÉÏ^Œº`«Å∞,
PÖ’K«#Å∞ LO_»=Ù. "åi K«∞@∂ì =Ù#fl "å`å=~°}OQÍx, "å~°∞ K«k"Õ Ñ¨Ùã¨HÎ ÍÅ∞QÍx
HÍ=∞ „¿Ñ~ˆ Ñ¨} HõeyOKÕqQÍ =ÙO_»@O =∞~˘Hõ HÍ~°}O. L~°HÖõ ¿Ë ã =Ü«∞ã¨∞û, ^•xH˜
`À_»∞ HÍ=Åã≤#O`« fiHõ. WHõ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ HÀiHõÅ∞ q[$OaèOK«Hõ Uq∞ KÕ™êÎ~Ú?
J~Ú`Õ =^Œ#Ì ∞‰õΩO>Ë J@∞=O\˜ PÖ’K«# Z=~°~Ú<å HõO„\’Öò KÕã∞¨ HÀQÆÅ~°∞. HÍx
HõO„\’Öò KÕã∞¨ HÀ"åÅx ^Œ$_è"» ∞≥ #ÿ ãÖHõÅÊO ÖË#Ñ¨C_»∞ HÍ=∞O ^ŒÇÏ≤ Oz"Õã∂¨ Î LO@∞Ok.
110
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 111
W@∞=O\˜"å~°∞ HÍ=∂xfl HõO„\’Öò KÕã∞¨ HÀÖËHáõ È`Õ Uq∞KÕÜ∂« Åx J_»Q=Æ K«∞Û.

JO`«QÍ HõO„\’Öò KÕã¨∞HÀÖËx"å~°∞ `«fi~°QÍ q"å=∞O KÕã¨∞HÀ=_»"Õ∞ =∂~°æO. JÖÏ
HÍHõáÈ`Õ `å=Ú U^À XHõ Ñ¨xÖ’ Ñ¨ÓiÎQÍ ÅQÆfl"≥∞ÿ LO_»@O =∞Ozk. HÍ=∞„¿Ñ~°}
HõeyOKÕ Ñ¨Ùã¨ÎHÍÅ∞ HÍ‰õΩO_® =∂#ã≤Hõ L#flux HõeyOKÕ „QÆO^ä•Å∞ K«^Œ=_»O.
J@∞=O\˜ K«~Û° ÅÖ’ áêÖÁæ#_»O J=ã¨~O° .
HÍ"Õ∞â◊fi~°~å=Ù ÖÏO\˜"å~°∞ HÍ=∞O Z‰õΩ¯=x ÉèÏqã¨∞OÎ >Ë, =∞iH˘O^Œ~∞° `«=∞Ö’
HÍ=∞O `«y#O`« ÖË^Œx HÍ=∞™ê=∞~°÷ºO ã¨#flye¡O^Œx ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∂ =ÙO\Ï~°∞.
W@∞=O\˜"å~°∞ >ˇ™Èìã≤ì~å<£ WO[HõΔ<£Å∞QÍx, #ã¨ì<å<£ WO[HõΔ#∞Å∞QÍx Ñ¨k
Ñ¨k¿ÇÏ#∞~ÀAÅH˜ XHõ\ ˜ K˘Ñ¨C# <åÅ∞ÔQ·^Œ∞ WO[HõΔ<£Å∞ KÕ~ÚOK«∞‰õΩO>Ë H˘O`«
ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ Hõ#|_»∞`«∞Ok. KåÖÏ=∞OkÖ’ HÍ=∞O ã¨#flyÅ¡_O» J<Õk =∂#ã≤Hõ HÍ~°}ÏxH˜
ãÖ|OkèOK«#^ÕHÍx Ç¨~À‡#¡Ñ~¨ O° QÍ Ö’ÑÖ LO_çHÍ^Œ∞. W@∞=O\˜"å~°∞ Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO
QÆ∞iOKÀ, ã¨fiÑ¨fl ã¨Åö <åÅ QÆ∞iOKÀ ÖËxáÈx J#∞=∂<åÅ∞ `≥zÛÃÑ@∞ì‰Ωõ x =∂#ã≤HOõ QÍ
|ÅÇ‘Ï#`« `≥zÛ ÃÑ@∞ì‰Ωõ O\Ï~°∞. g~°∞ J@∞=O\˜ ÉèÜ í ∂« Å∞, J#∞=∂<åÅ∞ `˘ÅyOz
"Õã∞¨ ‰õΩO>Ë JO`å ã¨„Hõ=∞OQÍ<Õ =ÙO@∞Ok.
ã
„ ÅÎ‘ Ö’ HÍ=∞"åOKè«
HÍ"Õ∞â◊fi~°~å=ÙÖÏQÍ<Õ H˘O^Œ~∞° `«=∞ ÉèÏ~°ºÅH˜ ~°u Z_»Å Pã¨HÎ̃ KåÖÏ `«‰Ωõ ¯=
Jh, Jã¨Å∞ "åiÖ’ HÍ=∞O ÖË^Õ"≥∂##fl J#∞=∂#O HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œx JO\Ï~°∞.
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ ÖÏQÍ<Õ „ã‘ÅÎ Ö’ ‰õÄ_® ã¨=∂#OQÍ<Õ HÍ=∞O =ÙO@∞Ok. ~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’
Ñ¨Ù~°∞+¨μx "≥Ñ· Ù¨ #∞Oz H˘O`« „¿Ñ~°} J=ã¨~O° . H˘O^Œ~∞° „ã‘ÅÎ ∞ ~°u JO>Ë<Õ J~Ú+ì̈`«
=ºHõÑÎ ~¨ ∞° ã¨∂Î =ÙO\Ï~°∞. nx<Õ „Ñ¶l≤ _ç\ © JO\Ï~°∞. H˘O^Œ~∞° „ã‘ÅÎ H˜ q"åÇ¨xH˜ =ÚO^Œ∞
HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ ZO`À Pã¨HÎ˜ LO_ç ‰õÄ_® `«~∞° "å`« Z@∞=O\˜ HÀiHÍ ÖË‰Ωõ O_® J=Ù`å~°∞.
^•xH˜ Éè~í Î° Ü≥ÚHõ¯ „Ñ¨=~°#Î , JÅ"å@∞¡ KåÖÏ=~°‰Ωõ HÍ~°}O. Éè~í Î° „¿Ñ=∞`À, P^Œ~} ° `À
=º=Ç¨Ïiã¨∂Î =∞Oz „Ñ¨=~°#Î Hõey=ÙO>Ë P"≥∞ ‰õÄ_® J`«x Z_»Å Pã¨H,Î̃ ~°u Z_»Å
L`«∞ûHõ`« K«∂Ñ≤ã¨∞ÎOk. Éèí~°Î ZÑ¨C_»∂ P"≥∞#∞ J==∂#Ñ¨~°∞ã¨∂Î LO>Ë HÍ=∂xfl
K«OÑ¨Ù‰õΩx J`«x Z_»Å Jã¨Ç¨ ºxfl ÃÑOá⁄OkOK«∞‰õΩO@∞Ok. W+Öì ÖË‰Ωõ Og_® q"åÇ¨ÏO
KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl, Éè~í Î° ‰õΩ~°∂Ñ≤ J~Ú<å ~°u Z_»Å Pã¨HÎ̃ ÖË‰Ωõ O_® áÈ`«∞Ok. WÖÏO\˜
=∂#ã≤Hõ HÍ~°}ÏÖˇ<Àfl XHõ „Ñ¨H¯õ LO_»QÍ, z#flÑ¨Ê\˜#∞Oz „ã‘ÅÎ H˜ ÃÑ^Œ"Ì åà◊√§ HÍ=∞O
JO>Ë hK«O J<Õ Jaè„áêÜ«∂xfl #∂iáÈ¿ã@Ñ¨Ê\˜H˜ q"åÇ¨ÏO J~Ú#Ñ¨Ê\˜H©
Ñ¨_H» Qõ kÆ Ö’ `å=Ú U^À `«ÑC¨ KÕã∞¨ <Î åfl=∞x ÉèÏqã¨∂<Î Õ LO\Ï~°∞.
111
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 112
U HÍ~°}O =Å¡ HÍx=fiO_ç „ã‘ÅÎ Ö’ HÍ=∞=Ú `«‰Ωõ ¯=QÍ LO^Œx ÉèÏqOz#Ñ¨C_»∞

Éè~í Î° Ü≥ÚHõ¯ ã¨ÇÏ¨ HÍ~°O J=ã¨~=° Ú. "åà◊§Ö’ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ Pã¨HÎ˜ ÖËHáõ È=_®xH˜ HÍ~°}=Ú
Uq∞\’ ™ê#∞Éè∂í uQÍ ÑïjeOKåe. Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ=Öˇ „ã‘ÅÎ H˜ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ L`Õ[Î Ñ¨~K° _« ®xH˜
"Õˆ~ =∞O^Œ∞Å∞ ÖË=Ù. KåÖÏ=∞Ok „ã‘ÎÅH˜ âßs~°Hõ J<å~ÀQÆºO, WO\˜ Ñ¨x KÕã≤
JÅã≤áÈ=_»O, WOHÀ PÖ’K«# ~å=_®xH˜ fiHõÖxË Ñ¨x HÍ=∞"åOKè« "åiÖ’ `«‰Ωõ ¯=
=Ù#fl@∞¡ Hõ#|_»\ÏxH˜ HÍ~°}ÏÅ∞. JO^Œ∞Hõx âßs~°HOõ QÍ J<å~ÀQÆºOQÍ =ÙO>ËzH˜`û«
á⁄O^Œ_O» J=ã¨~=° Ú. WO\˜ Ñ¨xÖ’ HÍã¨Î q„âßOu =ÙO_®e. ~°HÇÎõ Ï‘ #`« JÅã≤áÈ=_®xH˜
HÍ~°}=Ú. JO^Œ∞Hõx S~°<£ \Ïx‰õΩ¯Å∞, a HÍOÃÑH¡ û± \ÏÉˇ@ ¡ ∞¡ fã¨∞HÀ=_»=Ú =∞Ozk.
ZÑ¨C_»∂ WÅ∂¡–Ñ≤Å¡Å∞ Jx HÍ‰õΩO_® JÑ¨C_»Ñ¨C_»∞ Éèí~°Î`À Ç¨~ÚQÍ |Ü«∞@‰õΩ
"≥à§◊ _»=Ú J=ã¨~O° . W=hfl L<åfl "åiÖ’ ~°u Z_»Å Pã¨HÎ̃ HõÅQÆ‰Ωõ O_® =ÙO@∂
=ÙO>Ë HÍ=∞„¿Ñ~°} HõeyOKÕ Ñ¨ÙãÎ̈HÍÅ∞ K«kqOK«_O» , ã≤x=∂ÅH˜ fã¨∞‰õΩx "≥à§◊ _»O,
ZÉˇƒ@∞ì Ñ¨Ù@ì‰Ωõ O_®, zHÍ‰õΩ HõÅQÆ‰Ωõ O_® LO_Õ q^èOŒ QÍ `«# =∂@Å`À#∞, KÕ+Åì¨ `À#∞
P"≥∞#∞ ~°OlOÑ¨*Ü Ë ∞« _»O [iy`Õ ZO`À =∂~°∞Ê =ã¨∞OÎ k. x^•#OQÍ ~°u Z_»Å
ZO`À Pã¨HÎ̃ =ºHõÑÎ ~¨ ∞° ™êÎ~∞° . WO`«H© HÍ=Åã≤#^ŒÖÏ¡ Éè~í Ü
Î° Ú≥ Hõ¯ ã¨ÇÏ¨ HÍ~°O, „¿Ñ=∞.
112
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 113
g~°ºO – qÅ∞=Å∞
g~°ºO JO>Ë Uq∞\˜?

g~°ºO J<Õk =ÚYºOQÍ ~Ô O_»∞ ÉèÏQÍÅ∞QÍ qÉèlí OK«=K«∞Û. XHõ\˜ g~°ºHõ}ÏÅ
ã¨=¸Ç¨Ï=Ú. ~Ô O_»∞ g~°ºHõ}ÏÅ∞ Ñ¨Ü∞« xOK«_®xH˜ gÅ∞ HõeÊOKÕ áêÅ=O\˜ Ñ¨ÅÛx
„^Œ= Ñ¨^•~°O÷ . Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ =$+¨}ÏÅ #∞Oz `«Ü∂« ~°~Ú# g~°ºHõ}ÏÅ∞, „á⁄¿ã@ ì ∞
„QÆOkä, H“Ñ¨~ûü „QÆO^ä∞Œ Å #∞Oz `«Ü∂« ~°~Ú# „^Œ"åÅ`À HõÅã≤ g~°ºOQÍ ~°∂á⁄O^Œ∞`«∞Ok.
~°™êÜ«∞xHõOQÍ K«∂ã≤<å g~°ºOÖ’ PÅ∞ƒq∞<£, á¶êã¨Ê~°ã,π ™È_çÜ∞« O HÀ¡~Ô _· ,£ ™È_çÜ∞« O
á¶ê¿ãÊù\ò, PÔH· û_£, Ããq∞#Öò „QÍ#∂ºÖòû Z"≥∞<ÿ À Ü«∂ã≤_û£ =ÙO\Ï~Ú. H˘O`«=∞OkÖ’
g~°ºO QÆ∞iOz XHõ á⁄~°áê@∞ Jaè„áêÜ«∞=Ú =ÙOk. "å~°∞ g~°ºO J<Õk PÇ¨~°=Ú
^ŒâÅ◊ "åsQÍ ~°∂áêO`«~O° K≥O^Œ∞`«∂ ~°HOÎõ QÍ, =∂OãÖQÍ, Z=ÚHõÅ∞QÍ, Z=ÚHõÖ’¡x
„^Œ=OQÍ J~Ú z=iH˜ Ju „Ñ¨âã◊ "Î̈ ∞≥ #ÿ „^Œ=OQÍ `«Ü∂« ~Ô · "≥Å∞=_»∞`«∞O^Œx ÉèÏq™êÎ~∞° .
=∞iH˘O^Œ~°~Ú`Õ, J~°÷O ÖË‰õΩO_® ~°HõÎ"Õ∞ J~°"≥·ÜÕ∞ã≤ ÉÁ@∞ìÅ∞ Hõeã≤ XHõ g~°ºÑ¨Ù
ÉÁ@∞ìQÍ =∂iáÈ`«∞O^Œx ã≤^•úOfHõiOKå~°∞. HÍx P^è∞Œ xHõ q*Ï˝#O âß„ã‘Ü Î ∞« OQÍ nx
QÆ∞iOz ÑïjeOz Ñïâ’^è#Œ KÕã≤ Ñ¨Ó~°fiÑ¨Ù Jaè„áêÜ«∂Åx Jâß„ã‘Ü Î ∞« =∞x, J~°O÷
ÖËx=x YO_çOzOk. |∂AÑ¨\ #ì˜ HÍÅO K≥e#¡ Ñ¨Ó~°fiÑ¨Ù Jaè„áêÜ«∂Å<Õ Ñ¨@∞ìH˘x
„"ÕÖÏ_»@O =∞# J*Ï˝<åxH˜ zÇ¨ÏflO. =∞#Ö’=Ù#fl D J*Ï˝<åhfl, JáÈÇ¨ÏÅh P^è•~°O
KÕã∞¨ H˘x H˘O^Œ~∞° #H˜b _®Hõ~ì ∞° ¡ ÜÕ∞ ~°HOõ QÍ#∂ âß„ã‘Ü Î ∞« *Ï˝#O ÖË‰Ωõ O_® ''ÃãH±û
ÃãÊ+ëã¨∞—ì — Å =∞x „Ñ¨Kå~°O KÕã∞¨ ‰õΩO@∂ "≥∂ãÖ KÕã∞¨ <Î åfl~°∞.
g~°ºO L`«ÊuÎ ZÖÏ [~°∞QÆ∞`«∞Ok?
~°HOÎõ #∞Oz g~°ºO `«Ü∂« ~°=^Œ∞. JÖÏˆQ â◊H=Î̃ O`«"∞≥ #ÿ „^Œ=O g~°ºOQÍ =∂~°^∞Œ .
=$+¨}ÏÅÖ’ =Ù#fl „Ñ¨`ºÕ Hõ r=Hõ}ÏÅ Ü«∞O„`åOQÆO g~°ºHõ}ÏÅx `«Ü∂« ~°∞ KÕã∞¨ OÎ k.
113
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 114
â◊s~°OÖ’ qq^èŒ ÉèÏQÍÖ’¡ qq^èŒ Hõ}ÏÅ∞ J#∞Hõ} Δ O `«Ü∂« ~Ô #· >Ë¡ =$+¨}ÏÅÖ’ =ÙO_Õ
„Ñ¨`ºÕ Hõ Hõ}ÏÅ∞ g~°ºHõ}ÏÅx L`«ÊuÎ KÕ™êÎ~Ú.
â◊s~°OÖ’x ã¨=∞™êÎOQÍÅÖ’x ~°H„Îõ Ñ¨™ê~°O [~°∞QÆ∞`«∞#fl>Ëì [#<åOQÍÅÖ’H˜ ‰õÄ_®
~°HÎõ „Ñ¨™ê~°O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. Jxfl JOQÍÅÖ’H˜ =∞Oz ~°HOÎõ „Ñ¨ãi¨ Oz "å\˜Ö’x
=∂e<åºÅx fã¨∞‰õΩx, â◊√kú KÕÜ∞« _®xH˜ QÆ∞O_≥, TÑ≤i u`«∞ÅÎ "≥Ñ· Ù¨ „Ñ¨ãi¨ Oz#>Ë¡
[#<åOQÍÅÖ’#∂ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JO`ÕQÍx =$+¨}ÏÅÖ’H˜ "≥o§# ~°HOÎõ J~°"Ü ·≥ ∞Õ ã≤
ÉÁ@∞ìÅ∞ Hõeã≤ XHõ g~°ºÑ¨Ù ÉÁ@∞ìQÍ =∂~°_O» [~°Q^Æ ∞Œ . =$+¨}ÏÅ #∞Oz g~°ºHõ}ÏÅ∞
"≥Å∞=_ç`Õ "å\˜x |Ü«∞@‰õΩ <≥@_ì ®xH˜ `≥Åx¡ Ñ¨ÅÛ\˜ „^Œ=Ñ¨^•~°O÷ â◊√„HõHÀâßÅ #∞Oz,
„á⁄¿ã@ì ∞ „QÆOkä #∞Oz "≥Å∞=_»∞`«∞Ok. Ü«∞=fi<åO‰õΩ~°O J~Ú# ^ŒQ~æÆ #° ∞Op =$+¨}ÏÅ∞
g~°ºHõ}ÏÅx `«Ü«∂~°∞KÕã¨∂Î<Õ LO\Ï~Ú. ZO`« =∞<Àx„QÆÇ¨ÏO`À „|Ç¨Ï‡K«~°ºO
J=ÅOaèOz<å =$+¨}ÏÅ∞ g~°ºHõ}ÏÅx |Ü«∞@‰õΩ <≥\"ì˜ ãÕ ≤ „H˘`«"Î åWx `«Ü∂« ~°∞KÕã∂¨ <Î Õ
=ÙO\Ï~Ú. WÖÏ g~°ºHõ}ÏÅ∞ |Ü«∞@‰õΩ áÈ|\˜ì Z@∞=O\˜ |ÅÇ‘Ï#`« HõÅQÆ^∞Œ . âßs~°Hõ
|ÅÇ‘Ï#`«Å‰õÄ, g~°ºã¨Åö <åxH© Z@∞=O\˜ ãÖ|O^è=Œ ¸ ÖË^∞Œ . âßs~°HOõ QÍ |ÅÇ‘Ï#OQÍ
=Ù#flÑ¨Ù_»∞ g~°ºãö̈Å#O [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO>Ë ^•x=Å¡ âßs~°HOõ QÍ |ÅÇ‘Ï#`« =∞iO`«
ÃÑ~°Q^Æ ∞Œ . J^Õ q^èOŒ QÍ âßs~°HOõ QÍ J<å~ÀQÆºOQÍ =Ù#flÑ¨C_»∞ g~°ºã¨Åö #O [~°Q‰Æ Ωõ O_®
x„QÆÇÏ≤ Oz xÅÉˇ@∞ì‰Ωõ #flO`« =∂„`å# â◊s~°OÖ’ Z\˜|ì ÅO ÃÑ~°Q^Æ ∞Œ .
=Ü«∞ã¨∞û ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl H˘kÌ â◊s~°OÖ’ r=^è•`«∞=ÙÅ∞ H©} Δ ™˜ êÎ~Ú. [=ã¨`åfiÅ∞
`«Q∞Æ `æ å~Ú. PÇ¨~° Ö’ÑÖ =Å¡, =Ü«∞ã¨∞û ÃÑ~°Q@ Æ O =Å¡ h~°ãO¨ Hõey H˘O^ŒiH©
HÍ=∞O `«Q∞Æ `æ ∞« Ok. HÍx g~°º #+Öì =Å¡ HÍ^Œ∞. =∞Oz PÇ¨~°O, K«H¯õ \˜ â◊s~° "åºÜ«∂=∞O
=Ù#fl "åiH˜ ZO`« g~°º#+Öì [iy<å HÍ=∞O HõÅHÍÅ=Ú K«H¯õ QÍ xez =ÙO@∞Ok.
=∂#ã≤HOõ QÍ =º^èÅŒ ∞=Ù<åfl âßs~°HOõ QÍ J<å~ÀQÆºO =Ù<åfl HÍ=∞O `«Q∞Æ `æ ∞« Ok. =∞x+≤H˜
=∞Oz HÍ=∞ Ñ¨@∞`«fiO LO_»@O, ÖËHáõ È=_»O J<Õk P =ºH˜Î =∂#ã≤Hõ LÖÏ¡ãO¨ ,
fã¨∞‰õΩ<Õ K«Hõ¯x PÇ¨~°O, q„âßOu g∞^Œ P^è•~°Ñ¨_ç LOk. HÍx g~°ºO ZO`«
xÅÉˇ@∞ì‰Ωõ #fln, áÈQ˘@∞ì‰Ωõ #fln J<Õ ^•x |\ì̃ P^è•~°Ñ_¨ Öç ^Ë ∞Œ .
g~°ºã¨öÅ#O
g~°ºã¨Åö #O [~°Q_Æ ®xH˜ g~°ºO`À xO_ç L#fl â◊√„HõH} õ ÏÅ∞, áêÅ=O\˜ Ñ¨ÅÛx
Ñ¨^•~°O÷ `À xO_ç =ÙO_Õ „áÈ¿ã\ì ò „QÆOkä XHõ¯™êiQÍ =Ú_»∞K«∞‰õΩx JO^Œ∞Ö’ „^Œ"åÅx
=¸„`«<åà◊OÖ’H˜ <≥@_ì "» ∞Õ HÍ~°}O. â◊√„HõHÀâßÅ∞QÍx, „á⁄¿ã@ì ∞ „QÆOkä HÍx =Ú_»∞K«∞
‰õΩ<Õ@@∞¡ J=_®xH˜ ã¨∞xfl`«"∞≥ #ÿ <å_ô Ü«∞O„`åOQÆ"∞Õ =¸ÅO. =∞#ã¨∞ûÖ’ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ
114
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 115
HÀiHõ Hõey#Ñ¨C_»∞ "≥∞^Œ_»∞ #∞O_ç "≥#∞flÑ¨Óã¨Ö’x #~åÅ ^•fi~å HÍ=∞<å_»∞Å∞

K≥`· #« º=O`«O J=Ù`å~Ú. ^•x Ñ¶e¨ `«OQÍ ~°H<Îõ åàÏÅ∞ "åºHÀzOz Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO ~°HOÎõ `À
xO_ç Ñï=∂}O ÃÑ~°Q_Æ O» , J^Õ ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ â◊√„HõHÀâßÅx L„kHõÑÎ i¨ z =Ú_»∞K«∞
‰õΩ<Õ@@∞¡ KÕÜ∞« _»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. D HÍ=∞<å_»∞Å „Ñ¨ÉÏè =O „á⁄¿ã@ ì ∞ „QÆOkä g∞^Œ
‰õÄ_® ã¨=∂#=ÚQÍ LO@∞Ok.HÍ=∞<å_»∞Å∞ =∞iO`« L„kHõ`Î « K≥O^Œ_O» `À â◊√„HõHÀâßÅ∞,
„áÈ¿ã@ ì ∞„QÆOkä JHõ™ê‡`«∞QÎ Í =Ú_»∞K«∞‰õΩO\Ï~Ú. "ÕQOÆ QÍ g~°ºO =¸„`«<åà◊O QÆ∞O_»∂
„Ñ¨=Ç≤ÏK«O_»O`À =¸„`«<åà◊OÖ’ =ÙO_Õ „Ñ¨`ÕºHõ #~åÅH˜ XuÎ_ç Hõey fÜ«∞x
J#∞Éè∂í `«∞efl HõÅQÆ*™Ë êÎ~Ú. â◊|,Ì ã¨Ê~°≈, ~°∂Ñ¨, ~°ã¨ „QÆO^ä∞Œ Å =Å¡ "≥∞^Œ_∞» #∞Oz
QÍx=fiO_ç, Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO #∞O_ç QÍx=fiO_ç HÍ=∞<å_»∞Å∞ K≥`· #« º=O`«"∞≥ ÿ g~°ºã¨Åö <åxH˜
^ÀÇ¨Ï^ŒO KÕ™êÎ~Ú. H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÖ’¡ â◊√„HõHÀâßÅ∞ g~°ºO`À xO_çáÈ~Ú LO\Ï~Ú.
ã¨fiÑ¨fl ã¨Åö <åÅH˜ g~°ºO`À xO_ç=Ù#fl â◊√„HõHÀâßÅ∞ HÍ=∞<å_»∞Å g∞^Œ XuÎ_ç HõeyOK«_"» ∞Õ
=ÚYº HÍ~°}O. HÍ=∞<å_»∞Å g∞^Œ Hõey# XuÎ_,ç "≥∞^Œ_∞» Ö’ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ HõÅÅ∞,
HÀiHõÅ∞ HõeQˆ @@∞ì KÕ™êÎ~Ú. ^•x`À HÍ=∞<å_»∞Å∞ =∞iO`« L„kHõ`Î « K≥Ok g~°ºã¨Åö #O
JÜÕ∞º@@∞¡ KÕ™êÎ~Ú. x„^ŒÖ’ HõeQˆ g~°ºã¨Åö #OÖ’ ‰õÄ_® =∂=¸Å∞ ã¨=∞Ü«∞OÖ’
g~°ºãö̈Å#O [iy`Õ ZÖÏO\˜ `«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∞O^À, ^•^•Ñ¨Ù JÖÏˆQ `«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
Ñ¨Ù~°∞+¨μx g~°ºãö̈Å#O „ã‘ÎH˜ "≥K«Û^Œ<åxfl Hõeyã¨∞ÎO^•?
~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ „ã‘Î Ü≥∂x =∂~°Oæ Ö’ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ g~°ºO ãö̈eOz<å P"≥∞‰õΩ Z\ì̃
J#∞Éè∂í u HõÅQÆ^∞Œ . P"≥∞‰õΩ g~°ºãö̈Å#=Ú [iy#>Ë¡ `≥eÜ«∞^Œ∞. XO\˜g∞^Œ hà◊√§Ñ¨_`ç Õ
`≥eã≤#@∞¡ Ü≥∂x =∂~°Oæ Ö’ g~°ºã¨Åö #O [iy#Ñ¨Ù_»∞ K«ÅQ¡ Í<À, "Õ_Qç Í<À JxÑ≤OK«^∞Œ .
Ñ¨Ù~°∞+¨μx g~°ºãö̈Å#O „ã‘Î `«$Ñ≤HÎ ˜ Z@∞=O\˜ HÍ~°}O HÍ^Œ∞. Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ KÕ¿ã ÉÏÇ¨Ïº
„¿Ñ~°}=Å¡, J`«x PeOQÆ#O =Å¡, Ü≥∂x j~å¬xfl "Õe`À „¿Ñ~ˆ Ñ≤OK«_O» =Å¡, ~°uÖ’
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO HõêŒ Hõ=Å¡, Ü≥∂x j~°¬O (Hõ~¡ Ú\’iãπ) „¿Ñ~ˆ Ñ≤OÑ¨|_»@O =Å¡ P"≥∞Ö’
HÍ=∞<å_»∞Å∞ ã¨ÊOk™êÎ~Ú. ^•xH˜ "≥∞^Œ_∞» Ö’x HÍ=∞ˆHO„^ŒO L„kHõ`Î « K≥O^Œ∞`«∞Ok.
=∞#ã¨∞û HÍ"≥∂„^ÕHOõ `À á⁄OyáÈ`«∞Ok. Jx~°fiK«hÜ«∞"≥∞#ÿ J#∞Éè∂í `«∞Å∞ HõÅ∞æ`å~Ú.
Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ H˘#™êyã¨∞#Î fl ãÖÜ≥∂QÆO =Å¡ J`«xH˜ WOHÍ g~°ºãö̈Å#=Ú HÍ‰õΩO_®<Õ
P"≥∞‰õΩ ã¨∞Y„áêÑ≤Î HõÅQÆ=K«∞Û. Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ j„Ñ¶∞¨ ãö̈Å#O J~Ú`Õ ã¨∞Y„áêÑ≤Î HõÅQÆ‰Ωõ O_®
JãÖ`«$Ñ≤Î HõÅQÆ=K«∞Û. ~°uÖ’ „ã‘Î `«$Ñ≤HÎ ˜ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ KÕ¿ã „¿Ñ~°}ÖË =ÚYº=Ú.
=¸„Ò« Ö’ g~°ºO
~å*Ï~å=Ù =∞#ã¨∞ûÖ’ D =∞^èºŒ XHõ J#∞=∂#O „Ñ¨"tÕ OzOk. Jk WOˆHg∞
HÍ^Œ∞. J`«x =¸„`«OÖ’ g~°ºO áÈ`«∞#fl^Œ<Õk. ^•xH˜ HÍ~°}O =¸„`«qã¨~°˚#
115
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 116
KÕã∞¨ #Î flÑ¨C_»∞ =¸„`«O JÑ¨C_»ÑC¨ _»∞ HÍã¨Î `≥ÅQ¡ Í, zHõ¯QÍ Hõ#|_»@"Õ∞. ^•x`À J`«xH˜
JO`«∞ÖËx ÉèÜ í ∞« O HõeyOk. "≥O@<Õ ÃãH±û "åº^è∞Œ ÅH˜ ÃãÊ+ëã¨∞ì Jx „Ñ¨Kå~°O KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ
=ºHÎ̃ ^ŒQiæÆ H˜ "≥àÏ§_»∞. J`«#∞ W`«xfl Ñ¨sHõΔ KÕã#≤ @∞ì KÕã≤ ''h‰õΩ x[OQÍ<Õ =¸„`«OÖ’
g~°ºO áÈ`ÀOk. nx=Å¡ JÑ¨C_Õ KåÖÏ #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`« =KÕÛã≤Ok. ZO`À Ys^Œ~Ú#
=∞O^Œ∞Å∞ "å_»=Åã≤ LO\Ï~Ú. ÖËHáõ È`Õ xsfi~°∞º_»"·≥ áÈ`å=Ù. `«~∞° "å`« ^•OÑ¨`º«
rq`åxˆH Ñ¨xH˜~å‰õΩO_® J~ÚáÈ`å=Ù—— Jx Éˇ^~Œ Q° ˘\Ïì_∞» . ^•x`À =O^ŒÅH˘Åk
~°∂áêÜ«∞Å∞ Y~°∞ÛKÕã≤ =∞O^Œ∞Å∞, aà◊§Å∞ "å_®_»∞. WO`« "å_ç<å =¸„`«OÖ’ =∂~°∞Ê
Hõ#Ñ¨_Ö» ^Ë ∞Œ . ^•x`À x[OQÍ<Õ WOHÍ h~°ãO¨ QÍ J~ÚáÈ`«∞<åfl#x JxÑ≤OzOk.
WHõ ÖÏÉèOí ÖË^xŒ JHõ¯_» #∞Oz WOw¡+μ¨ "≥^· ºŒ O K«^∞Œ =‰õΩ#fl =ÚQÆ∞~æ ∞° #Å∞QÆ∞~°∞ ÃÑ^ŒÌ
_®Hõ~ì ¡° ^ŒQiæÆ H˜ "≥o§ Ñ¨sHõΔ KÕ~ÚOK«∞‰õΩ<åfl_»∞. "åà◊√§ =¸„`«O Ñ¨sHõΔ KÕã≤ =¸„`«OÖ’
g~°ºHõ}ÏÅ∞ Uq∞ ÖË=x K≥áêÊ~°∞. J~Ú<å z=iH˜ =∞~˘Hõ _®Hõ~ì ∞° ^ŒQiæÆ H˜ "≥o§ [iy#
Hõ^Œä JO`å K≥ÑÊ≤ , ''_®Hõ~ì ü <åˆHq∞\’ Ñ≤zÛ ZH˜¯#@∞¡ J=Ù`ÀOk. h~°ãÑ¨ _¨ áç È`«∞<åfl#x
~ÀA~ÀAH© JxÑ≤™ÈÎOk. <å‰õΩ W^Œ~Ì ∞° Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ‰õÄ_® =Ù<åfl~°∞. ÉèÏ~°º u~°y QÆ~ƒ° =ù u
‰õÄ_®#∞. <åH˜ÖÏ =¸„`«OÖ’ g~°ºOáÈ~Ú h~°ã¨Ñ¨_çáÈ`Õ <å QÆu, Ñ≤Å¡Å∞ QÆu
U=∞~ÚáÈ`«∞Ok _®Hõ~ì —ü — Jx ZO`À P"Õ^#Œ `À J_çQÍ_»∞.
P Ü«Ú=‰õΩx P"Õ^#Œ Ö’ ZO`À J~°O÷ =ÙOk. `«#H˜ =¸„`«OÖ’ g~°ºO áÈ`ÀO^Œx
J#∞=∂#O ~åQÍ<Õ ''ÃãH±û ÃãÊ+ëã¨∞—ì —Jx K≥ÑC¨ ‰õΩ<Õ #H˜b _®Hõ~ì ü ^ŒQiæÆ H˜ áÈ|\ì̃
WO`« =∂#ã≤Hõ HΔÀÉèí `≥zÛÃÑ@∞ì‰Ωõ <åfl_»∞. ''ÃãH±û ÃãÊ+ëã¨∞—ì — Å =∞x K≥ÑC¨ ‰õΩ<Õ D
#H˜b _®Hõì~°∞¡ H˘OÑ¨Å∞ =ÚOK«∞`«∞<åfl~°∞. gi „Ñ¨Kå~åxH˜ ™ê=∂#º [#O
"≥∂ã¨áÈ`«∞<åfl~°∞. =∞#∞+¨μÖ’¡x JáÈÇ¨ÏÅx, J*Ï˝<åxfl P^è•~°O KÕã∞¨ ‰õΩx g~°∞ ^ÀÑ≤_ô
KÕã∞¨ <Î åfl~°∞.
=¸„Ò« Ö’ g~°ºO áÈ^•?
=¸„`«OÖ’ g~°ºO Hõeã≤áÈ=_»=∞<Õk [|∞ƒHÍ^Œ∞. ™ê^è•~°}OQÍ KåÖÏ=∞OkÖ’
`«=∞ |ÅÇ‘Ï#`«H˜ HÍ~°}O =¸„`«O`À g~°ºO áÈ=_»"∞Õ J#∞‰õΩO\Ï~°∞. HÍãÎ̈ Ü«ÚHõÎ
=Ü«∞ã¨∞û =zÛ# Ñ≤Å"¡ å_»∞ |ÅÇ‘Ï#OQÍ Hõ#|_»∞`«∂ LO>Ë J`«x `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞ _®Hõ~ì ∞°
^ŒQiæÆ H˜ fã¨∞‰õΩx "≥o§ =¸„`«OÖ’ g~°ºO áÈ`«∞O^Õ"∂≥ Ñ¨sHõΔ KÕÜ∞« O_ç Jx J_»Q_Æ O»
ã¨ÇÏ¨ [O. „Ñ¨f™êi =¸„`«OÖ’ g~°ºO Hõeã≤áÈ=_»O [iy`Õ WHõ ~°uÖ’QÍx, Ç¨ÏãÎ̈
„Ñ¨Ü∂≥ QÆOÖ’ g~°ºO |Ü«∞@‰õΩ ~å=_»=∞O@∂ LO_»^∞Œ . WO`«‰Ωõ „H˜Ò« =∞#O K«∂ã≤#
Ü«Ú=‰õΩxH˜ W^Œ~Ì ∞° Ñ≤ÅÅ¡ ∞ LO_»@"Õ∞HÍ‰õΩO_® „Ñ¨ã∞¨ `Î O« ÉèÏ~°º QÆ~ƒ° =ù uQÍ =ÙO^ŒO>Ë,
J`«x^ŒO`å J#∞=∂#O `«ÑÊ¨ WOˆHg∞ HÍ^Œ∞. ''ÃãH±û ÃãÊ+ëã¨∞—ì — Jx K≥ÑC¨ ‰õΩ<Õ #H˜b
116
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 117
_®Hõ~ì ∞° ¡ K≥ÑÊ≤ #^ŒO`å `«ÑC¨ Jx JO`«=∞Ok ÃÑ^ŒÌ _®Hõ~ì ∞° ¡ Ñ¨sHõΔ KÕã≤ K≥ÑÊ≤ <å, =ÚO^Œ∞QÍ
P #H˜b _®Hõ~ì ∞° K≥ÑÊ≤ # ÉèÜ í ∞« OHõ~° q+¨Ü∞« "Õ∞ J`«x =∞#ã¨∞ûÖ’ ã≤~÷ Ñ° _¨ áç È~Ú XHõO`«@
áÈ‰õΩO_® =ÙOk Hõ#∞Hõ ã¨`º« O K≥ÑÊ≤ <å W@∞=O\˜ =∂#ã≤Hõ |ÅÇ‘Ï#`«QÅÆ "åi K≥qH˜
ZHõ¯^Œ∞.
=¸„`H« Àâ◊O`À ãÖ|O^èOŒ ÖËx â◊√H„ Hõ ÀâßÅ∞
=$+¨}ÏÅ #∞Oz `«Ü∂« ~°~Ú# g~°ºHõ}ÏÅ∞ =¸„`«HÀâ◊OÖ’H˜ „Ñ¨"tÕ OK«\ÏxH˜
gÅ∞ÖË^∞Œ . ZO^Œ∞HõO>Ë =$+¨}ÏÅ #∞Oz g~°ºHõ}ÏÅ∞ g~°º "åÇ≤ÏHõÅ ^•fi~å JO`«~ü
[#<ÕO„kÜ«∂Å~Ú# â◊√„HõHÀâßÅH˜ KÕ~∞° `å~Ú. g~°º"åÇ≤ÏHõÅH˜ QÍx, â◊√„HõHÀâßÅH˜
QÍx =¸„`«HÀâ◊O`À ãÖ|O^èŒOÖË^Œ∞. =¸„`«HÀâ◊O kQÆ∞= #∞O_ç „áê~°OÉèí"≥∞ÿ
=¸„`«<åà◊=ÚÖ’x â◊√„HõHÀâßÅ∞ g~åºxfl q_»∞^ŒÅ KÕ™êÎ~Ú. JÑ¨C_»ÑC¨ _»∞ =¸„`«qã¨~#˚°
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ â◊√„HõHÀâßÅ g∞^Œ XuÎ_ç Hõey =¸„`«O`À g~°ºO |Ü«∞@‰õΩ =ã¨∞OÎ k.
WÖÏ ~å=_»O =Å¡ #+ì̈O ÖË^∞Œ .
g~°º=∞x „Éèí=∞ HõeÊOKÕ á¶ê¿ãÊ@∞û
"≥Ú^Œ@ K≥Ñ¨C‰õΩ#fl Ü«Ú=‰õΩxH˜ WO`«H© =¸„`«O Ñ¨sHõΔKÕã≤ K«∂¿ãÎ JO^Œ∞Ö’
=Ù#flq á¶ê¿ãÊ\òû. D á¶ê¿ãÊ\òû Ç¨xHõ~"° ∞≥ #ÿ q HÍ=Ù. JO`«HOõ >Ë U "åºkè HÍ^Œ∞.
á¶ê¿ãÊ\òû =¸„`«O ^•fi~å áÈÜÕ∞ "åiH˜ =¸„`«O `≥ÅQ¡ Í, zHõ¯QÍ =ÙO@∞Ok. XHÀ¯™êi
aÜ«∞ºÑ¨Ù Hõ_∞» QÆ∞ hà◊§=Öˇ =ÙO@∞Ok. á¶ê¿ãÊ\òû „ã‘ÅÎ =¸„`«O^•fi~å ‰õÄ_® áÈ`å~Ú.
„ã‘ÎÅH˜ g~°ºã¨öÅ#O =ÙO_»^Œ∞. Hõ#∞Hõ giH˜ g\˜x K«∂ã≤ g~°ºO áÈ`«∞O^Õ"≥∂##fl
ÉèÜ
í ∞« =Ú =ÙO_»^∞Œ . D J#=ã¨~° ÉèÜ í ∞« =Ú Ñ¨Ù~°∞+¨μÅˆH. XH˘¯Hõ¯™êi =¸„`«ÑO≤ _®Å
[|∞ƒÅÖ’#∂, W`«~° [|∞ƒÅÖ’#∞ =¸„`«O zHõ¯QÍ, `≥ÅQ¡ Í =ã¨∞OÎ k. Z‰õΩ¯==∂~°∞¡
=¸„`«qã¨~#°̊ , =∞O@ =ÙO\Ï~Ú. W@∞=O\˜ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ ãÔ̈~#· _®Hõ~ì ∞° KÕ`« Ñ¨sHõΔ
KÕ~ÚOK«∞‰õΩx `«y# "≥^· ºŒ O KÕ~ÚOK«∞HÀ"åe. JO`ÕHÍx =¸„`«OÖ’ g~°ºO áÈ`ÀO^Œx
ÉèÏqOz U ~°Hõ=∞~Ú# âß„ã‘ÎÜ«∞ q*Ï˝#O ÖËx ''ÃãH±û ÃãÊ+ëã¨∞ì—— J#|_Õ #H˜b
_®Hõ~ì K¡° `Õ « J~°O÷ ÖËx "≥^· ºŒ O KÕ~ÚOK«∞‰õΩx Jã¨Å∞ [|∞ƒx =Ú^Œ~° ÃÑ@∞ìHÀ‰õÄ_»^∞Œ .
g~°ºO Ñ¨ÅK«#
H˘O^Œ~∞° Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ `«=∞ g~°ºO Ñ¨ÅK«QÍ =ÙO@∞O^Œx PO^Àà◊# K≥O^Œ∞`«∂
=ÙO\Ï~°∞. H˘O^Œ~Ô `· Õ `å=Ú Ç¨Ïã¨Î „Ñ¨Ü∂≥ QÆ=Ú KÕÜ∞« |>Ëì g~°ºO Ñ¨ÅK«QÍ J~ÚáÈ`«∞O^Œ<À
ÃãH±û |ÅÇ‘Ï#`«<À ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∂ =ÙO\Ï~°∞. "åã¨"Î åxH˜ g~°ºO Ñ¨ÅK«QÍ =ÙO^Œx =∞O^Œ∞Å∞
"å_»_O» , PO^Àà◊# K≥O^Œ@O J~°~÷ Ç° Ï≤ `«O. ZO`«\ ˜ zHõ¯x g~°º=∞~Ú<å g~°ºã¨Åö #O
117
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 118
J~Ú# H˘kÌ ÃãHõO_»H¡ ˜ Ñ¨ÅK«|_»Hõ `«ÑÊ¨ ^Œ∞. JÖÏ Ñ¨ÅK«|_ç`<Õ Õ `«ÑÊ¨ g~°ºOÖ’ =Ù#fl
g~°ºHõ}ÏÅ∞ QÆ~ƒ° ^ù •è ~°}‰õΩ `ÕeHõQÍ Ñ¨Ü∞« xOK«Ö=Ë Ù. g~°ºO Ñ¨ÅK«|_»Hõ =Ú^ŒQÌ Í<Õ =ÙO_çáÈ`Õ
g~°ºHõ}ÏÅ∞ g~°ºO #∞Oz "Õ~∞° Ñ¨_Ö» HË õ QÆ~ƒ° ^ù •è ~°}H˜ Ñ¨xH˜ ~å‰õΩO_® J~ÚáÈ`å~Ú.
g~°ºHõ}ÏÅ∞ áêÅ=O\˜ Ñ¨ÅÛx „^Œ==¸ D ~Ô O_»∂ Hõe¿ã g~°ºO JO\Ï~°x Wk=~°‰Ωõ
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åflO Hõ^•! =ÚYºOQÍ „á⁄¿ã@ ì ∞ „QÆOkä #∞O_ç q_»∞^ŒÅÜÕ∞º áêÅ=O\˜ Ñ¨ÅÛx
Ñ¨^•~°O÷ =Ú^ŒÖÌ ÏQÍ =ÙO_Õ g~°ºHõ}ÏÅx q_çq_çQÍ KÕÜ∞« _®xH˜ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ ∞» `«∞Ok.
P „á⁄¿ã@ ì ∞ „QÆOkä #∞O_ç "≥Å∞=_Õ XHõ~H° "õ ∞≥ #ÿ ZO*ˇ"· ∞£ =∞~å‡xfl =Ú^ŒQÌ Í =∂~°∞ã¨∞OÎ k.
„á⁄¿ã@ ì ∞ „QÆOkä #∞Oz ZO*ˇ"· ∞£ `«y#O`« ÖË#Ñ¨C_»∞ g~°ºO Ñ¨Å∞K«QÍ Hõ#|_»∞`«∞Ok.
JO`ÕQÍx Ñ¨ÅK«QÍ=Ù#fl g~°ºO |ÅÇ‘Ï#`«H˜ zÇ¨Ïfl=∞h, #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`« WO^Œ∞‰õΩ
HÍ~°}=∞h, g~°ºO Ñ¨ÅK«QÍ =ÙO>Ë ^•ÑÖ`«º rq`«OÖ’ `«$Ñ≤Î HõÅQÆ^hŒ J#∞HÀ=_»O
Ñ¨ÓiÎQÍ á⁄~°áê@∞.
ZO`«H© HÍx g~°ºãö̈Å#O
nxH˜ =ÚYºOQÍ „ã‘Î Ü≥∞_»Å `«y#O`« PHõ~¬° } ÖËHáõ È=@"Õ∞. JO^Œ∞Hõx JOQÆO
ãÖ÷ aèOz =Ù#flÑ¨Ê\˜H© =∞#ã¨∞Ö’ HÍ=∞O HÔ =¡· ∂H±ûH˜ KÕ~^° ∞Œ . „ã‘Î Z_»Å PHõ~¬° } HÍ=∞O
JO`«QÍ ÖË#Ñ¨C_»∞ "≥∞^Œ_∞» #∞O_ç HÍ=∞<å_»∞Å∞ ã¨ÊOkOK«_®xH˜ `«y#O`« ãÖHˆ `åÅ∞
JO^Œ=Ù. HÍ=∞<å_»∞Å∞ Ñ¨ÓiÎQÍ ã¨ÊOkOK«Háõ È`Õ â◊√„HõHÀâßÅ∞ =Ú_»∞K«∞‰õΩx g~åºxfl
|Ü«∞@‰õΩ <≥@=ì Ù. JO^Œ∞KÕ`« ZO`«¿ãÑ¨\ H˜ ˜ ~°u =ÚyÜ«∞_»O [~°Q^Æ ∞Œ . W@∞=O\˜
=º‰õΩÅÎ ∞ `«=∞‰õΩ W+ì̈"∞≥ #ÿ „ã‘ÅÎ `À ãÖÜ≥∂QÆO [iÑ≤<å ÖË^• ~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `«=∞‰õΩ
W+ì̈"∞≥ #ÿ „ã‘ÅÎ x TÇ≤ÏOK«∞‰õΩ<åfl "≥O@<Õ HÍ=∞"åOKè« Hõey HÍ"≥∂„^ÕHOõ ÃÑiy XO\’¡x
HõO_»~åÅhfl "ÕQOÆ Ñ¨ÙOA‰õΩx g~°ºã¨Åö #O J~ÚáÈ`«∞Ok.
g~°ºO qÅ∞= QÆ∞iOz JáÈÇ¨ÏÅ∞
x#fl\˜=~°‰õΩ „Ñ¨™ê^Œ~å=Ù KåÖÏ ãÖ`À+ÖQÍ Hõ#|_Õ"å_»∞. U"≥∞ÿO^ÀÜÕ∞"≥∂
XHõ¯™êiQÍ J`«x =ÚYOÖ’ JO`«∞ÖËx qëê^ŒKåÜ«∞Å∞ JÅ∞=Ú‰õΩ<åfl~Ú. WO`«=~°‰Ωõ
Ç¨~ÚQÍ=Ù#fl J`«xÖ’ JO`å J<å~ÀQÆºOQÍ<Õ Hõ#|_»∞`ÀOk. #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`«
=KÕÛã≤#@∞¡, ^Œ$+≤Öì ’ ^À+¨=Ú =Ù#fl@∞¡, JOQÆO z#fl^Œ~ÚáÈ~Ú#@∞¡ WÖÏ JO`«∞ÖËx
J#∞=∂<åÅ∞ `«Öˇ`«Î™êQÍ~Ú. WO`å KÕ¿ãÎ Jk KåÖÏ z#fl q+¨Ü«∞"Õ∞. J`«xH˜
JÑ¨C_»ÑC¨ _»∞ ã¨fiÑ¨fl ã¨Åö #O J=Ù`«∂ =ÙO_Õk. "å\˜H˜ `À_»∞ HÍ™ÈÎ ‰õÄ™ÈÎ Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆ=Ú
JÅ"å@∞ ‰õÄ_® =ÙO_Õk. W=hfl WÖÏ =Ù<åfl J`«#∞ "å\˜x QÆ∞iOz ZÑ¨C_»∂ JO`«
Ñ¨\ Oì̃ K«∞HÀÖË^∞Œ ‰õÄ_®. HÍx XHõ~ÀA XHõ K≥`Î« ÃãH±û Ñ¨„uHõ K«^=Œ _»=Ú `«@ã≤O÷ zOk.
118
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 119
JO^Œ∞Ö’ Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO =Å¡QÍx, ã¨fiÑ¨flãö̈Å#O =Å¡QÍx, W`«~° ^Œ∞~°ÉÏè º™êÅ=Å¡QÍx

g~°º #+¨=ì Ú [iy`Õ ^•OÑ¨`º« rq`åxH˜ Ñ¨xH˜~å‰õΩO_® J~ÚáÈ`å_»x „"åã≤ =ÙOk.
^•xH˜ `À_»∞ "åiH˜ `«fi~°QÍ =$^•úÑº¨ O =KÕÛã¨∞OÎ ^Œx #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`«`À h~°ãO¨ QÍ
`«Ü∂« ~°=Ù`å~°x =ÙOk. nx`À ÉèÜ í ∞« Ñ¨_áç È~Ú# „Ñ¨™ê^Œ~å=ÙH˜ P K≥`Î« ÃãH±û Ñ¨„uHõÖ’<Õ
''^Œ∞~°ÉÏè º™êÅ=Å¡ áÈQ˘@∞ì‰Ωõ #fl Ü«∞=fi<åxfl =∞O^Œ∞Å∞ "å_ç uiy á⁄O^ŒO_ç—— Jx
XHõ #H˜b _®Hõì~°~Ú# ''ÃãH±û ÃãÊ+ëã¨∞ì—— á¶È\’`À ã¨Ç¨ "Õ~ÚOK«∞‰õΩ#fl „Ñ¨Hõ@#
Hõ#|_çOk. WHõ PÖ’zOK«‰Ωõ O_® JO`«∂ ÑÖ`«∂ ÖËx PO^Àà◊#`À J`«x ^ŒQiæÆ H˜
"≥àÏ§_»∞. W`«x "åÅHõO K«∂_»QÍ<Õ P #H˜b ''ÃãH±û ÃãÊ+ëã¨∞ì—— =∞iO`« Ç¨Ï_»Å∞
H˘\Ïì_∞» . ''XHõ g~°ºÑ¨Ù ÉÁ@∞ì J~°"·≥ ~°HÑÎõ Ù¨ ÉÁ@∞ìÅ`À ã¨=∂#O. WO`«=~°‰Ωõ h‰õΩ
[iy# g~°º #+¨=ì Ú Jáê~°"∞≥ #ÿ k. ã¨fiÑ¨fl ã¨Åö <åÅ=Å¡, Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆ=Ú =Å¡ g~°º#+¨=ì Ú
WHõ =ÚO^Œ∞ ‰õÄ_® WÖÏˆQ [iy`Õ h=Ù #Ñ¨ÙOã¨‰Ωõ _çq J~ÚáÈ`å=Ù. h‰õΩ ÃÑo§
J~Ú<å h ÉèÏ~°º Ñ¨H¯˜ O\˜Ö’ =Ù#fl ÖÏs H©#¡ ~ü`À ÖËzáÈ`«∞Ok—— Jx Ç¨Ï_»Å∞Q˘>Ëâì ß_»∞.
JO^Œ∞H˘~°‰Ωõ "å_»=Åã≤# =∞O^Œ∞Å∞ Ñ¶A ‘ =∂„`«=Ú JO`«∞ÖË#O`« K≥ÑÊ≤ "Õâß_»∞. WO`«
[iy# `«~åfi`« „Ñ¨™ê^Œ~å=ÙÖ’ kQÆ∞Å∞ ~åHõ=∞ˆ~=∞=Ù`«∞Ok.
XHõ¯ g~°ºÑ¨Ù ÉÁ@∞ì J~°"·≥ ~°HÑ
Îõ Ù¨ ÉÁ@∞ìÅ`À ã¨=∂#=∂?
„Ñ¨™ê^Œ~å"ÕHÍ^Œ∞ ZO^Œ~À Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ g~°º=Ú qÅ∞= QÆ∞iOz Z<Àfl JáÈÇ¨ÏÅ∞
Hõey =Ù<åfl~°∞. XHõ¯ g~°ºÑ¨ÙÉÁ@∞ì J~°"·≥ ~°HÑÎõ Ù¨ ÉÁ@∞ìÅ`À ã¨=∂#O J<Õk J~°~÷ Ç° Ï≤ `«O.
g~°º=O`«∞_»∞ JO>Ë |Å=O`«∞_»∞ J<Õ J~°O÷ =ÙOk. Hõ#∞Hõ g~°ºOáÈ`Õ |ÅO áÈ`«∞O^Œx
ÉèÏq™êÎ~∞° . "åãÎ̈"åxH˜ g~°º=Ú qÅ∞"≥#· k HÍ^Œ∞.
g~°ºOáÈ`Õ |ÅO áÈ`«∞O^•?
â◊s~°OÖ’x HõO_»~åÅ ™ê~°=Ú g~°ºOQÍ `«Ü∂« ~°=^Œ∞. Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO =Å¡ HÍx
W`«~„° `å QÍx g~°º#+ì̈=Ú [iy`Õ â◊HÇÎ̃ Ï‘ #`« HõÅQÆ^∞Œ . JO^Œ∞Hõx g~°º#+ì̈O =Å¡
q"åÇ¨Ï ã¨=∞Ü«∂xH˜ |ÅÇ‘Ï#OQÍ `«Ü∂« ~°=Ù`å=∞x ÉèÜ í ∞« Ñ¨__» O» J#=ã¨~=° Ú. D
q+¨Ü«∞O `≥eÜ«∞Hõ H˘O^Œ~°∞ J=∂Ü«∞‰õΩÅ∞ =∂#ã≤Hõ ÉèíÜ«∂O^Àà◊#`À |∞„~°
K≥_Q» ˘@∞ì‰Ωõ x HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ Jã¨=∞~°`÷ x« `≥zÛ ÃÑ@∞ì‰Ωõ O\Ï~°∞.
g~°º=$kú J"åfiÅO>Ë
™ê^è•~°}OQÍ ãëö Oz# g~°ºO XHõ q∞b¡ b@~°∞ #∞O_ç J~Ú^Œ∞ q∞b¡ b@~°∞¡
LO@∞Ok. ~ÀE ~°uÖ’ áêÖÁæO@∞<åfl ~ÀA "≥Ú`«ÎOg∞^Œ Z‰õΩ¯=™ê~°∞¡ ~°uÖ’
áêÖÁæO@∞<åfl g~°º=Ú "≥∂`å^Œ∞ `«‰Ωõ ¯=QÍ LO@∞Ok. ~°uH˜–~°uH˜ =∞^èºŒ H˘xfl ~ÀAÅ∞
119
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 120
q~å=∞O L#flÑ¨C_»∞ g~°ºO "≥∂`å^Œ∞ Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok. ~°uH˜–~°uH˜ =∞^èºŒ H˘xfl

~ÀAÅ q~å=∞O L#flÑ¨C_»∞ ãëö Oz# g~åº<Õfl Jã¨Ö#·ˇ "≥∂`å^Œ∞QÍ fã¨∞HÀ"åeQÍx,
Z‰õΩ¯=™ê~°∞¡ ~°uÖ’ áêÖÁæO@∂ P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ g~°ºO KåÖÏ `«‰Ωõ ¯= "≥∂`å^Œ∞Ö’
=ÙO@∞#fl^Œx ÉèÏqOK«_=» Ú `«ÑC¨ . Uk U"≥∞<ÿ å K«H¯õ x â◊s~° "åºÜ«∂=∞O KÕã∂¨ ,Î
P=∂~°OÖ’ =∂OãÖ, Ñ¨ÑC¨ Å∞, áêÅ∞, Ñ¨à√◊ § fã¨∞‰õΩ<Õ"åiÖ’ g~°ºO =$kú Z‰õΩ¯=QÍ
=ÙO@∞Ok. H˘O^ŒiH˜ ã¨ÇÏ¨ [OQÍ<Õ g~°º=$kú `«‰Ωõ ¯=QÍ =ÙO@∞Ok. J^Õ^À Ö’ÑÖ Jx
~°H~õ H° ÍÅ =∞O^Œ∞Å∞ q∞OQÆ_O» J#=ã¨~O° .
â◊√Hõ¡ (g~°º) #+ì̈O
HÍ"≥∂„^ÕHOõ =Å# â◊√HõO¡ =$^è•QÍ HÍiáÈ~Ú JOQÆ=Ú z#fl^≥`· Õ UO KÕÜ∂« e?
WO„kÜ«∂aè=$kúH˜ U"≥<· å =∞O^Œ∞Å∞ =Ù<åflÜ«∂? Jx J_»∞QÆ∞`«∂ LO\Ï~°∞.
q"åÇ¨ÏO HÍx Ü«Ú=‰õΩÅH˜ HÍ"≥∂„^ÕHõO Hõey#Ñ¨C_»∞ â◊√Hõ¡ #+¨ìO J=_»O
ã¨ÇÏ¨ [=Ú. ã¨fiÑ¨fl ãö̈Å<åÅ ~°∂ÑÖÖ’<À, Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO ^•fi~å<À, JOQÆO ãÖ÷ aèOK«QÍ
U HÍãÎ̈ XuÎ_ç Hõey<å â◊√Hõ¡ #+ì̈O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. WÖÏ â◊√Hõ¡ #+ì̈O J=_»=Ú U
q^èOŒ QÍ#∂ #ëêìxfl HõeyOK«^∞Œ . â◊√Hõ#¡ +ì̈=Ú=Å¡ JOQÆO z#flk J=^Œ∞. Z=iÔH<· å
JÖÏ [iyO^Œx ÉèÏq¿ãÎ ÉèÜ í ∞« O =Å¡ JxÑ≤OK«_"» ∞Õ . ^•OÑ¨`º« rq`«O QÆ_¿ç Ñ =º‰õΩÅÎ H˜
‰õÄ_® ~ÀE g~°ºO |Ü«∞@‰õΩ =ã¨∞OÎ k. JHõ¯_» =∂„`«O W@∞=O\˜ PÖ’K«#Å∞ ~å=Ù–
â◊√Hõ#¡ +Öì =Å¡ JOQÆO z#fl^Œ=_»=∞O@∂ [iy`Õ ^•OÑ¨`º« rq`«=Ú QÆ_¿ç Ñ"åiÖ’
‰õÄ_® [~°QÍe Hõ^•? â◊√Hõ¡#ëêìxH˜, JOQÆ=Ú z#fl^Œ=_®xH˜ ãÖ|O^èŒOÖË^Œ∞.
WO„kÜ«∂aè=$kúH˜ „Ñ¨`ºÕ Hõ=ÚQÍ =∞O^Œ∞Å∞ J=ã¨~O° ÖË^∞Œ . Hˆ =ÅO K«H¯õ x â◊s~°O
"åºÜ«∂=∞=Ú, =∞Oz PÇ¨~°=Ú WO„kÜ«∂aè=$kúH˜ ^ÀÇ¨Ï^ŒO KÕ™êÎ~Ú.
â◊√Hõ#¡ ëêìxfl x"åiOK«_O» ZÖÏ?
=∂#=Ùx rq`«=ÚÖ’ 17, 18 ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞û Ü«ÚHõÎ =Ü«∞ã¨∞û Hõ#∞Hõ
D =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ g~åºxfl ZO`À J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ ÃÑ\ÏìÅx ÃÑ^ŒÅÌ O@∂ =ÙO\Ï~°∞. JO^Œ∞KÕ`«
D =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ ã¨fiÑ¨fl ã¨Åö <åÅ∞ [~°Q‰Æ Ωõ O_® *Ï„QÆ`ÅÎ« ∞ Uq∞\˜? "å_»=Åã≤# =∞O^Œ∞Å∞
Uq∞\˜? Jx J_»∞QÆ∞`«∂ LO\Ï~°∞.
Ü«ÚHõÎ =Ü«∞ã¨∞û ~åQÍ<Õ g~°ºO L`«ÊuÎ "≥Ú^ŒÅ=Ù`«∞Ok. D =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ Ü«Ú=‰õΩÅ‰õΩ
q"å=∞"≥∞ÿ ^•OÑ¨`º« rq`«=Ú QÆ_∞» Ñ¨Ù`«∂ LO>Ë ã¨~ˆ ãï, ÖËHáõ È`Õ L`«ÊuÎ J~Ú#
g~°º=Ú ã¨fiÑ¨fl ã¨Åö <åÅ ~°∂Ñ¨=ÚÖ’<À, W`«~„° `å<À, |Ü«∞@‰õΩ áÈ=_»=Ú Ju ã¨ÇÏ¨ [=Ú,
ã¨fiÑ¨fl ã¨¯Å<åÅ∞ P~ÀQÆº ÅHõ} Δ "Õ∞HÍx, Ç¨xHõ~"° ∞≥ #ÿ qHÍ=Ù. Ü«ÚHõÎ =Ü«∞ã¨∞û =zÛ#
120
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 121
`«~∞° "å`« Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO ^•fi~å<≥<· å g~°º=Ú |Ü«∞@‰õΩ áÈ"åe ÖË^• L`«ÊuÎ J~Ú#
g~°º=Ú ã¨fiÑ¨fl ã¨Åö <åÅ ^•fi~å<≥<· å |Ü«∞@‰õΩ =zÛ"ÕÜ∂« e. JO`ÕHÍx L`«ÊuÎ J~Ú#
g~°º=Ú uiy ~°H=Îõ ÚÖ’H˜ Ñ‘Å∞ÛHÀ|_»@O P~ÀQÆºO "≥∞~°∞QÆ=_»O LO_»^∞Œ . ã¨fiÑ¨flã¨Åö <åÅ∞
"åºkè Jx ÉèÏqOz, PO^Àà◊# K≥Ok ^•xH˘~°‰Ωõ =∞O^Œ∞Å∞ "å_»@O J#=ã¨~O° .
ã¨fiÑ¨fl ãö̈Å<åÅ∞ P~ÀQÆº ÅHõ} Δ "Õ∞QÍx "åºkèHÍ^Œ∞.
g~°ºO ZO^Œ∞‰õΩ `«‰Ωõ ¯=QÍ LO@∞Ok?
JO^ŒiH© ã¨=∂#=ÚQÍ g~°ºO L`«ÊuÎ =ÙO_»^∞Œ . H˘O^ŒiÖ’ Z‰õΩ¯=QÍ =ÙO>Ë
=∞iH˘O^ŒiÖ’ `«‰Ωõ ¯=QÍ =ÙO@∞Ok. Wk "åi "åi HÍ=∞„QÆO^ä∞Œ Å∞ L`«ÊuÎ KÕ¿ã ^•xfl
|\ì̃ =ÙO@∞Ok. g~°ºO L`«ÊuÎ `«‰Ωõ ¯= =Ù#fl"å~°∞ ~°uH˜– ~°uH˜ =∞^Œº XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞
~ÀAÅ q~å=∞=Ú Wã¨∂Î LO>Ë g~°º~åt Z‰õΩ¯=QÍ<Õ =ÙO@∞Ok. Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ `«y#O`«
q„âßOu fã¨∞‰õΩx, Ñ¨à√◊ §, Ñ¨à§◊ ~°™êÅ∞ fã¨∞‰õΩO>Ë g~°ºO L`«ÊuÎ `«y#O`« ÃÑ~°Q\Æ ÏxH˜
J=HÍâ◊O =ÙOk. g~°ºO `«‰Ωõ ¯= L#flÑ¨Ê\˜H© ÃãH±û ™ê=∞~°º÷ O ÃãH±û `«$Ñ≤Î =∂=¸Å∞QÍ<Õ
LO\Ï~Ú.
â◊√HõO¡ Ö’ ~°HOÎõ Hõ#|_»@O`À QÆÅ HÍ~°}ÏÅ∞
XHõ Ü«Ú=‰õΩx g~°ºOÖ’ ~°H=Îõ Ú Hõ#|_çOk. Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆ=Ú KÕÜ∞« |\ì̃ #~åÅ∞
^≥|ƒux g~°ºOÖ’ ~°H=Îõ Ú áÈ`ÀO^Œx JkiáÈÜ«∂_»∞. Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆ=Ú KÕÜ∞« _®xH˜
g~°ºOÖ’ ~°H=Îõ Ú Hõ#|_»\ÏxH˜ ãÖ|O^èOŒ ÖË^∞Œ . ãÖÜ≥∂QÆO KÕã#≤ Ñ¨C_»∞ „ÃÑ#¶ ∞ºÅ"£∞
`≥QÆ_»=Ú=Å¡<À, „ÃÑÑ¨Óº*ò (Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ z=~° =ÙO_Õ K«~°‡=Ú) QÍÜ«∞Ñ¨_»@=Ú
=Å¡<À ~°H=Îõ Ú HÍi g~°ºO`À HõÅã≤áÈ=K«∞Û. Jk QÆ=∞xOK«‰Ωõ O_® g~°º=ÚÖ’ ~°H=Îõ Ú
=zÛO^Œx QÍ|~åÑ¨_áç È`å~°∞. U^≥<· å ^≥|ƒ `«ye#Ñ¨C_»∞ =¸„`«<åà◊=Ú z\˜¡ ~°H=Îõ Ú
~å=K«∞Û. g~°ºãö̈Å#"≥∞#ÿ Ñ¨C_»∂ ~°HOÎõ ~å=K«∞Û. J^Õ q^è=Œ ÚQÍ =¸„`«<åà◊OÖ’ ~åà◊√§
=Ù<åfl ~°HOÎõ ~å=K«∞Û. „á⁄¿ã@ ì ∞ „QÆOkäH˜ QÆ<iÕ Ü«∂ "åºkè™ÈH˜<å, W`«~° "åº^è∞Œ Å∞,
Hˆ #û~°∞ =zÛ<å g~°ºOÖ’ ~°HOÎõ Hõ#|_»∞`«∞Ok. Ü«¸~åÅlã¨∞ì KÕ`« Ñ¨sHõΔ KÕ~ÚOK«∞‰õΩO>Ë
HÍ~°}O U^≥#· n `≥Å∞ã¨∞OÎ k.
g~°ºãö̈Å<åxfl x~ÀkèOK«_O» =Å¡ ÖÏÉèOí =ÙO^•?
Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆOÖ’HÍx, ãÖÜ≥∂QÆOÖ’HÍx ãïQÍæ g~°ºã¨Åö #O [~°QÉÆ ’ÜÕ∞ =ÚO^Œ∞QÍ
=∞#ã¨∞ûx J^Œ∞Ñ¨Ù*Ëã∞¨ ‰õΩx HÍ"≥∂„^ÕHÍxfl ã¨_<» Q£ Í `«yOæ K«∞‰õΩx g~°ºã¨Åö #O [~°Q‰Æ Ωõ O_®
PÑ¨_O» =Å¡ Z\ì̃ ÖÏÉè=í Ú ÖË^∞Œ . `å`å¯eHõ=ÚQÍ JÖÏ KÕã#≤ `«~∞° "å`« =¸„`« qã¨~#°̊
KÕã#≤ Ñ¨C_»∞ g~°ºO =¸„`«O ^•fi~å |Ü«∞@‰õΩ =KÕÛã¨∞OÎ k. XHõ™êi ZÑ≤__ç qç ∞ãπ #∞Oz,
121
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 122
â◊√„HõHÀâßÅ #∞Oz |Ü«∞\˜H˜ =zÛ# g~°º=Ú uiy "≥#∞Hõ‰Ωõ KÕi xÅfi LO_»@O
[~°Q^Æ ∞Œ . HÍ"≥∂„^ÕHOõ ÉÏQÍ Hõey g~°ºãö̈Å#=Ú J=É’ÜÕ∞ ã¨=∞Ü«∂xH˜ =∞#ã¨∞ûx
„uÑ¨CHÀ=_»O =Å¡ =∂#ã≤Hõ J<å~ÀQÆºO HõÅQÆ_®xH˜ J=HÍâ◊O LOk. WÖÏ
KÕÜ∞« _»O=Å¡ `å`å¯eHõOQÍ =$+¨}ÏÅ ^ŒQ~æÆ ,° á⁄uÎH_õ ∞» Ñ¨Ù ^ŒQ~æÆ ° áÈ@∞¡=Öˇ =™êÎ~Ú.
g~åºxfl ^•K«∞HÀ=_»O =Å¡ Ñ¶e¨ `«O ÖË^∞Œ .
Ñ¨ÅK«x g~°ºO– QÆ~ƒ° ^ù •è ~°}
g~°ºO Ñ¨ÅK«QÍ L<åfl QÆ~°ƒù^è•~°} =∂=¸Å∞QÍ<Õ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. g~°ºOÖ’
g~°ºHõ}ÏÅ∞ LO_»@O ÖËHáõ È=_»O J<Õ ^•xfl |>Ëì QÆ~ƒ° ^ù •è ~°} P^è•~°Ñ_¨ ç LO@∞Ok.
g~°ºO Ñ¨ÅÛQÍ LO_»@O |ÅÇ‘Ï#`«H˜ zÇ¨ÏflO HÍ^Œ∞.
"åºÜ«∂=∞O– ^è•`«∞#+ì̈O
"åºÜ«∂=∞O KÕ¿ã"åÔ~<· å, ‰õΩã‘ÖÎ ’ áêÖÁæ<Õ "åÔ~#· xˆHÑΔ O¨ QÍ ~°uÖ’ áêÖÁæ#=K«∞Û.
~°uÖ’ g~°º #+ì̈O HõÅQÆ_O» =Å¡ "åi ™ê=∞~°º÷ O Ug∞ ã¨#flyÅ¡^∞Œ . "å~°∞ g~°º#+ì̈=Ú
HõÅQÆ‰Ωõ O_® x~ÀkèOK«∞HÀ=_»O =Å¡ J^Œ#OQÍ Z\˜ì ÖÏÉèOí HõÅQÆ^∞Œ .
ZO`«H© HÍh g~°ºãö̈Å#O
H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ ZO`«¿ãÑ¨Ù ãÖÜ≥∂QÆO [iÑ≤<å g~°ºã¨Åö #O J=^Œ∞. z=iH˜
JÅã≤áÈ~Ú q~°q∞OK«=Åã≤#^ÕQÍx g~°ºã¨Åö #O J=^Œ∞. nxH˜ =ÚYºOQÍ P Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞
U „ã‘`Î À ~°u`À áêÖÁæ<åfl_À P „ã‘Î Z_»Å `«y#O`« PHõ~¬° } ÖËHáõ È=@"Õ∞. JOQÆO
ãÖ÷ aèOz L#flÑ¨Ê\˜H© =∞#ã¨∞ûÖ’ HÍ=∞O HÔ =¡· ∂H±ûH˜ KÕ~^° ∞Œ . „ã‘Î Z_»Å PHõ~¬° }, HÍ=∞O
JO`«QÍ ÖË#Ñ¨C_»∞ "≥∞^Œ_∞» #∞O_ç HÍ=∞<å_»∞Å∞ ã¨ÊOkOK«_®xH˜ `«y#O`« ãÖHˆ `åÅ∞
JO^Œ=Ù. HÍ=∞<å_»∞Å∞ Ñ¨ÓiÎQÍ ã¨ÊOkOK«HõáÈ`Õ â◊√„HõHÀâßÅ∞, „áÈ¿ãì@∞ „QÆOkä
=Ú_»∞K«∞‰õΩx g~åºxfl |Ü«∞@‰õΩ <≥@=ì Ù. JO^Œ∞KÕ`« ZO`« ¿ãÑ¨\H˜ ˜ =ÚyÜ«∞@O [~°Q^Æ ∞Œ .
W@∞=O\˜ =º‰õΩÅÎ ∞ `«=∞‰õΩ W+¨"ì ∞≥ #ÿ „ã‘ÅÎ `À ãÖÜ≥∂QÆO [iÑ≤<å ÖË^• ~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’
`«=∞‰õΩ W+ì̈"∞≥ #ÿ „ã‘ÅÎ x =ÓÇ≤ÏOK«∞‰õΩ<åfl "≥O@<Õ HÍ=∞"åOKè« Hõey HÍ"≥∂„^ÕHOõ ÃÑiy
XO\’¡x HõO_»~åÅhfl "ÕQOÆ Ñ¨ÙOA‰õΩx g~°ºã¨Åö #O J=Ù`«∞Ok.
ã
„ ÅÎ‘ Ö’ WO„kÜ«∞O
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ =Öˇ<Õ „ã‘ÅÎ Ö’ WO„kÜ«∞ ã¨Åö #=Ú LO_»^∞Œ . ~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ „ã‘ÅÎ Ö’
„ã¨qOKÕk WO„kÜ«∞O HÍ^Œ∞, Jk Hˆ =ÅO h~°∞ ÖÏO\˜ „^Œ=Ñ¨^•~°"ú ∞Õ . ~°u`À ãÖ|O^èOŒ
ÖË‰õΩO_® ZÅ¡Ñ¨C_»∂ Ü≥∂x #∞O_ç „^Œ=Ñ¨^•~°úO T~°_®<Õfl Ñ¶≤lÜ≥∂ ÖÏlHõÖò
122
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 123
Å∂ºHÀq∞Ü«∂ JO\Ï~°∞. Ü≥∂x =∂~°Oæ Ö’QÍx, QÆ~åƒùâÜ ◊ ∂« xH˜QÍx U^≥<· å "åºkè LO>Ë
`≥Å|¡ @ì JkèHOõ QÍ J=Ù`«∞Ok. Z‰õΩ¯==∞Ok „ã‘ÅÎ Ö’ „>ˇHÿ À"≥∂<åãπ "≥*<·ˇ åe<£, HÍO_ç<å
PeƒHÍ<£ûH˜ ãÖ|OkèOz# "åºkè LO_ç `≥Å|¡ @ì J=Ù`«∞Ok. QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« HõO~îO° Ö’
áêeÑπû L<åfl, Ñ¨Ó`« L<åfl, QÆ~åƒùâÜ ◊ ∂« xH˜ HÍº#û~ü L<åfl, W`«~„° `å U "åº^è∞Œ Å∞
L<åfl `≥Å|¡ @ì "åºkè LO@∞Ok. JO^Œ∞Hõx _®Hõ~ì ü KÕ`« `«y# Ñ¨sHõÅΔ ∞ KÕ~ÚOK«∞‰õΩx
"åºkè HÍ~°}ÏxH˜ zH˜`û« á⁄O^•e. ZO^Œ~À „ã‘ÅÎ H˜ Z\ì̃ "åºkè ÖË‰Ωõ O_®<Õ `≥Å|¡ @ì
J=Ù`«∞Ok. „Ñ¨f „ã‘HÎ ˜ Ü≥∂xÖ’ „^Œ"åÅ∞ T~°∞`«∂ LO\Ï~Ú. P „^Œ"åÅ∞ Ü≥∂x
ZO_çáÈ‰õΩO_® HÍáê_»∞`å~Ú.
ã
„ ÅÎ‘ Ö’ g~°ºãö̈Å#O
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ g~°ºã¨Åö #O [iy#>Ë¡ „ã‘ÅÎ Ö’ ~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ „Ñ¨`ºÕ HõOQÍ ã¨Åö #=Ú
LO_»^∞Œ . ~°uÖ’ „ã‘HÎ ˜ L`«∞ûHõ`« Hõey L„^ÕHOõ á⁄Ok#Ñ¨Ù_»∞ Ü≥∂x^ŒQ~æÆ ° „^Œ"åÅ∞
JkèHOõ QÍ „^Œq™êÎ~Ú. nx<Õ H˘O^Œ~∞° `≥eÜ«∞Hõ „ã‘ÅÎ H˜ ã¨Åö #O [~°Q_Æ O» J#∞‰õΩO\Ï~°∞.
H˘O^Œ~∞° „ã‘ÅÎ H˜ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ ~°uÖ’ ZO`« ÉÏÇ¨Ïº„¿Ñ~°} HõeyOz<å, ZO`«¿ãÑ¨Ù ãÖÜ≥∂QÆO
[iÑ≤<å Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° „^Œ"åÅ∞ „ã¨qOK«=Ù. "åiÖ’ „^Œ"åÅ∞ =Ó~°Háõ È=_®xH˜ HÍ~°}=Ú
~°u Z_»Å `«y# L`«∞ûHõ`« HõÅQÆHáõ È=_»"∞Õ . nxx „Ñ¶l≤ _ç\ © ÖË^• ~°uÖ’ [_»`fi« O Jx
JO\Ï~°∞. WÖÏ ~°uÖ’ HÍ"≥∂„^ÕHOõ á⁄O^ŒHáõ È~Ú<å JO_»O q_»∞^ŒÅ =∂=¸Å∞QÍ<Õ
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. g~°∞ =∂=¸Å∞QÍ<Õ QÆ~ƒ° =ù `«∞Å∞ J=Ù`å~°∞. ~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Ü≥∂x
^ŒQ~æÆ ° „^Œ"åÅ∞ =Ó~°Háõ È`Õ âßs~°Hõ J<å~ÀQÍºxH˜ ^•ifÜ«∞_»=∞O@∂ [~°Q^Æ ∞Œ . P
„ã‘ÅÎ P~ÀQÆºO =∂=¸Å∞QÍ<Õ =ÙO@∞Ok.
â◊√Hõ¡ #+ì̈=Ú
=∞Å =¸„`«=ÚÅ∞ qãïã˚ ∞¨ #Î flÑ¨C_»∞ â◊√Hõ#¡ +ì̈O [iy`Õ x"å~°}‰õΩ =∞O^Œ∞Å∞
Uq∞ "å_®e?
â◊√„HõHÀâßÅ∞ g~°ºO`À xO_ç L<åfl, LO_»HõáÈ~Ú<å =∞Å =¸„`« qã¨~°˚#
ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ "å\˜ g∞^Œ U =∂„`«O XuÎ_ç Hõey<å "å\˜Ö’ g~°ºO |Ü«∞@‰õΩ
<≥@|ì _»∞`«∞Ok. WÖÏ g~°ºO |Ü«∞@‰õΩ ~å=_»O "åºkè HÍ^Œ∞. ^•x=Å¡ #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`«
HõÅQÆ_O» QÍx, ^•OÑ¨`º« rq`åxH˜ Ñ¨xH˜ ~å‰õΩO_® J~ÚáÈ=_»OQÍx [~°Q^Æ ∞Œ . â◊√Hõ¡
#+ì̈O [~°∞QÆ∞`«∞#fl"å~°∞ „Ñ¨`ºÕ HõOQÍ Z\ì̃ =∞O^Œ∞Å∞ "å_»#=ã¨~O° ÖË^∞Œ .
Q
123
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 124
Q
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ
ÖˇO· yHõ q*Ï˝#O
Q
124
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 125
125
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 126
ã¨fiÑ¨fl ãö̈Å<åÅ∞– |ÅÇ‘Ï#`«Å∞
J#∞=∂<åÅ∞ – ÉèÜ
í ∂« Å∞
x„^Œ =ÚOK«∞‰õΩ =ã¨∂OÎ >Ë K«^=Œ ÖËHõ HÍ¡ã∞¨ Ñ¨ÙãÎ̈HÍÅx Ñ¨H¯õ # Ñ¨_ãÕ ≤ x„^ŒáÈÜ«∂_»∞
ã¨∞nè~.ü P x„^ŒÖ’ J`«xH˜ XHõ =∞^è∞Œ ~°"∞≥ #ÿ HõÅ =zÛOk. F JO^Œ"∞≥ #ÿ J=∂‡~Ú,
`«#‰õΩ D_»∂ *’_»∞QÍ =Ù#fl J=∂‡~Ú J#∞HÀ‰õΩO_® ^ŒiKÕiOk. P"≥∞ K«∂Ñ¨ÙÅ∞,
P"≥∞`À =∂@Å∞ J`«_Öç ’ "Õ_xç Hõeyã¨∞<Î åfl~Ú. Ç¨~ÚQÍ, P#O^ŒOQÍ P"≥∞Ö’ KÕ~Ú
KÕ~Ú Ñ¨@∞ì‰Ωõ x #_»∞ã¨∞<Î åfl_»∞. XHõ Hõ} Δ OÖ’ HÍj‡~°∞ ã¨~ã° ∞¨ û ^ŒQ~æÆ ° qÇ¨Ïiã¨∂Î =ÙO>Ë
=∞~°∞Hõ} Δ OÖ’ _®i˚eOQ∑ =∞OK«∞H˘O_»Å g∞^Œ ¿ã¯\ÕQ∑ KÕã∞¨ <Î åfl~°∞. JÉÏƒ K«e JO@∂
P"≥∞ J`«xfl QÆ\ Qì˜ Í PeOQÆ#O KÕã∞¨ ‰õΩOk. J`«#∞ P"≥∞ #_»∞=ÚK«∞@∂ì KÕ~Ú"Õã≤
^ŒQ~æÆ Q° Í fã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. P"≥∞ J`«x Hõà§◊ Ö’H˜ U^ÀÖÏ K«∂™ÈÎOk. P JO^Œ"∞≥ #ÿ J=∂‡~Ú
PeOQÆ#OÖ’ J#∞HÀx J#∞Éè∂í ux á⁄O^Œ∞`«∞#fl ã¨∞nè~ü ã¨fiÑ¨fl ã¨Åö #O J=_»O`À
x„^Œ `≥~Å° x |Å=O`«OQÍ `≥OK«∞‰õΩx Hõà√◊ § `≥~z° K«∂K«∞‰õΩ<åfl_»∞. JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞
`«#H˜ ZÑ¨C_»∂ `≥eÜ«∞x q^èOŒ QÍ WÖÏ [~°Q_Æ O» Pâ◊Û~åºxfl, ÉèÜ í ∂« xfl HõeyOzOk.
P ~ÀA U^À [iyáÈ~ÚOkÖË J#∞‰õΩO>Ë `«~∞° "å`« ‰õÄ_® `«~K° ∞« QÍ WÖÏ [~°∞QÆ∞`«∂
=ÙO_»@O J`«xÖ’ H˘xfl J#∞=∂<åÅx, ÉèÜ í ∂« xfl HõeyOKå~Ú. `«#Ö’ =Ù#fl #~åÅ
|ÅÇ‘Ï#`«=Å¡ ã¨fiÑ¨flãö̈Å<åÅ∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åflÜ«∂? ã¨fiÑ¨flãö̈Å<åÅ =Å¡ g~°º#+ì̈O [iy
Éèqí +¨º`«∞ÖÎ ’ ^•OÑ¨`º« rq`åxH˜ Ñ¨xH˜ ~å‰õΩO_® J~ÚáÈ`å~å?~ÚÖÏO\˜ J#∞=∂<åÅ∞,
ÉèÜ í ∂« Å∞ J`«xfl QÆO^Œ~Q° Àà◊Ñi¨ Kå~Ú.
ã¨∞nè~ü =Öˇ<Õ ZO^Œ~À Ü«Ú=‰õΩÅ∞ ã¨fiÑ¨fl ãö̈Å<åÅ QÆ∞iOz kQÆ∞Å∞ K≥O^Œ∞`«∂
=ÙO\Ï~°∞. Jq"åÇ≤Ï`«∞_≥#· Ü«Ú=‰õΩxH˜ J^Œ∞Ö’#∂ U ^Œ∞~°ÉÏè º™êÅ∞ ÖËx"åiH˜ "å~åxH˜
XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞ ã¨fiÑ¨flã¨Åö <åÅ∞ HÍ=_»O ^À+Ö HÍ^Œ∞. g~°ºO`À xO_ç# â◊√„HõHÀâßÅ∞
126
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 127
qkèQÍ MÏm HÍ=Åã≤O^Õ. ^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’#~Ú<å â◊√„HõHÀâßÅ∞ MÏmHÍHõ `«ÑÊ¨ =ÙHõ^•.

ã¨fiÑ¨flã¨öÅ<åÅ∞ "åºkè J#∞HÀ=_»O =¸~°ö`«fiO. ã¨fiÑ¨flã¨öÅ<åÅ=Å¡ #Ñ¨ÙOã¨Hõ`«fi=¸
~å^Œ∞. #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`å ~å^Œ∞. ÃÑo§HÍx Ü«Ú=‰õΩÖ’¡<Õ HÍ^Œ∞, ^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’
‰õÄ_® ÉèÏ~°º– Éè~í ÅÎ° =∞^èºŒ Ü≥∞_»ÉÏ@∞ Z‰õΩ¯= J~Ú#Ñ¨C_»∞ ‰õÄ_® ã¨fiÑ¨flãö̈Å<åÅ∞
=™êÎ~Ú.
ã¨fiÑ¨flãö̈Å<åxH˜ HÍ~°}O Uq∞\˜?
â◊√„HõHÀâßÅ∞ g~°ºO`À xO_ç =ÙO\Ï~Ú. ã¨Ç¨Ï[ ~°uH˜ J=HÍâ◊O LO_»^Œ∞.
W@∞=O@Ñ¨C_»∞ x„^ŒáÈ`«∞#flÑ¨C_»∞ =¸„`«O`À xO_ç=Ù#fl =¸„`«HÀâ◊O ^•x „HÕ^Œ<Õ
g~°ºO`À xO_ç=Ù#fl â◊√„HõHÀâßÅx <˘H˜¯ "Õã¨∂Î =ÙO@∞Ok. Ñ¨QÆ\ ˜Ñ¨Ó@ J~Ú`Õ
=¸„`«HÀâ◊O JO`« Z‰õΩ¯= xO_»‰Ωõ O_®<Õ =¸„`« qã¨~#˚° KÕÜ∞« _»@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
~å„u x„^ŒáÈ`«∞#flÑ¨C_»∞ `«~K° ∂« ÖËz =¸„`« qã¨~#°̊ KÕÜ∞« _»O [~°Q^Æ ∞Œ Hõ^•. Hõ#∞Hõ
=¸„`«O`À xO_çáÈ~Ú# =¸„`«HÀâ◊O XuÎ_ç â◊√„HõHÀâßÅ g∞^Œ LO@∞Ok. D XuÎ_ç
„áê~°OÉèOí HÍQÍ<Õ HõÅÅ∞ „áê~°OÉè=í ∞=Ù`å~Ú. D HõÅÅ∞ ã¨ÇÏ¨ [OQÍ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ~Ú`Õ
„ã‘Î Z_»Å, „ã‘ÅÎ ~Ú`Õ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ Z_»Å PHõ~¬° } HõÅQÆ_O» QÍ<À, ÖˇO· yHõ ãÖ|O^èOŒ Hõey
=ÙO_»@OQÍ<À =ÙO\Ï~Ú. ^•x`À "≥∞^Œ_∞» HÍ"≥∂„^ÕHOõ á⁄Ok, "≥#∞flÑ¨Óã¨#∞ L„^ÕHõ
Ñ¨~∞° ã¨∞OÎ k. Jk [#<ÕO„kÜ«∂Ö’¡x ã¨Åö # Ü«∞O„`åOQÍxfl „¿Ñ~ˆ Ñ≤ã∞¨ OÎ k. ^•x`À ã¨Åö #O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. =¸„`«HÀâ◊O xO_»‰õΩO_® â◊√„HõHÀâßÅ∞ xO_ç=Ù<åfl, â◊√„HõHÀâßÅ∞
xO_»‰Ωõ O_® Hˆ =ÅO =¸„`«HÀâ◊O xO_ç<å, Wq Ug HÍ‰õΩO_® HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ PÖ’K«#Å∞
Hõey<å ã¨fiÑ¨flã¨Åö <åÅ∞ [~°∞QÆ∞`å~Ú. ã¨fiÑ¨flã¨Åö <åxH˜ WO`«HOõ >Ë HÍ~°}O WOˆHg∞ÖË^∞Œ .
HÍx ã¨fiÑ¨flã¨Åö <åÅ∞ "åºkè J#∞‰õΩx =∞O^Œ∞Å∞ "å_»@O =¸~°`ö fi« O g\˜ QÆ∞iOz
ÉèÜ
í ∞« O J#=ã¨~O° .
ÃãH±û âß„ãÎ̈A˝Å ^Œ$+≤ìÖ’ ã¨fiÑ¨flãö̈Å<åÅ∞
Ü«∞=fi#O =∞x+≤Ö’ WOHÍ `˘Oy K«∂_»H=õ ÚO^Õ HÍ=∞Ñ¨~"° ∞≥ #ÿ HõÅÅ∞ ~å=_»O,
ã¨fiÑ¨flãö̈Å<åÅ∞ [~°Q_Æ O» LO\Ï~Ú. âßs~°HOõ QÍ WOHÍ Ü«Ú=‰õΩx ÅHõ} Δ ÏÅ∞ Hõ#|_»H
=õ ÚO^Õ 12, 13 ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’<Õ ã¨fiÑ¨flã¨Åö <åÅ∞ H˘O^ŒiÖ’ „áê~°OÉè=í ∞=Ù
`å~Ú. H˘O^ŒiH˜ "å~åxH˜ ~Ô O_»∞™ê~°∞¡ ã¨fiÑ¨flã¨Åö <åÅ∞ J~Ú`Õ =∞i H˘O^ŒiÖ’ 3
<≥ÅÅ‰õΩ XHõ™êi J=Ù`å~Ú. "å~åxH˜ 2 ™ê~°∞¡ ã¨fiÑ¨flãö̈Å<åÅ∞ [iy<å, =¸_»∞
<≥ÅÅH˜ XHõ¯™êˆ~ [iy<å P~ÀQÆºO q+¨Ü∞« OÖ’ Z\˜ì `Õ_® LO_»^∞Œ . W^Œ~Ì ∂° ã¨=∂#OQÍ
P~ÀQÆº=O`«∞Å∞QÍ LO\Ï~°∞. H˘O^ŒiÖ’ „Ñü~ÀE ã¨fiÑ¨flã¨Åö <åÅ∞ [~°∞QÆ∞`å~Ú. Jk
127
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 128
J<å~ÀQÍºxH˜ zÇ¨ÏflO HÍ^Œ∞. H˘O^ŒiÖ’ rq`«OÖ’ XHõ¯™êi ‰õÄ_® ã¨fiÑ¨flãö̈Å#O

[~°Q_Æ =» ∞O@∂ LO_»^∞Œ .
ã¨fiÑ¨flãö̈Å<åÅ=Å¡ ‰õÄ_® H˘O^ŒiH˜ HÍ=∞`«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. XHõ =ºHÎ̃ =∂=¸Å∞
ãÖÜ≥∂QÆO `«~°∞"å`« U ~°Hõ"≥∞ÿ# Ç¨~Ú á⁄O^Œ∞`å_À, J^Õ Ç¨~Ú KåÖÏ=~°‰õΩ
ã¨fiÑ¨flã¨öÅ#O =Å¡ á⁄O^Œ_»O LO@∞Ok. H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ HÍ=∞Ñ¨~°OQÍ HõÅÅ∞
=zÛ<å g~°ºã¨Åö #O [~°Q^Æ ∞Œ . HÍx "≥∞Å‰õΩ= ~åQÍ<Õ g~°ºã¨Åö #O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. H˘O^ŒiÖ’
"≥∞Å‰õΩ= =pÛ ~åx ã≤u÷ Ö’ g~°ºãö̈Å#O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
ã
„ ÅÎ‘ Ö’ ã¨fiÑ¨flãö̈Å<åÅ∞ LO\ÏÜ«∂?
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ =Öˇ<Õ „ã‘ÅÎ Ö’ g~°ºã¨Åö #O LO_»^∞Œ . HÍx „ã‘ÅÎ Ö’ ‰õÄ_® HÍ=∞Ñ¨~"° ∞≥ #ÿ
HõÅÅ∞ ~å=_»O, ã¨∞MÏ#∞Éè∂í `«∞efl á⁄O^Œ@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. „ã‘ÅÎ Ö’ =ÚYºOQÍ q"åÇ¨Ï
"≥∞#ÿ „ã‘ÅÎ Ö’#∂, HÍ=∞ ãÖ|O^è•Å∞ =Ù#fl Ü«Ú=`«∞Ö’¡#∞ HõÅÖ’ ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Å
J#∞Éè∂í u Hõey Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° „QÆO^ä∞Œ Å∞ ÉÏQÍ „^Œq™êÎ~Ú. P ãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ "åiÖ’
HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ ÑïÑ¨Ó~°‚ ã¨∞Y„áêÑ≤,Î Ç¨~Ú HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. W@∞=O\˜ J#∞Éè∂í u q"åÇ¨ÏO
HÍx „ã‘ÅÎ Ö’¡ ‰õÄ_® HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. HÍx `«‰Ωõ ¯= J<Õ K≥áêÊe. =∞iH˘O^Œ~∞° „ã‘ÅÎ ∞
q"åÇ≤Ï`«∞Öˇ· LO_ç ‰õÄ_® HõÅÖ’ HÍ=∞ ãÖ|O^è"Œ ∞≥ #ÿ J#∞Éè∂í `«∞Å∞ Hõey<å JO`«QÍ
K«eOK«~∞° . P ãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ "åiÖ’ „^Œ"åÅ∞ Ti<å ã¨∞Y„áêÑ≤xÎ á⁄O^Œ_O» [~°Q^Æ ∞Œ .
„ã‘ÎÅH˜ HÍ=∞Ñ¨~°"≥∞ÿ# HõÅÅ∞
P_»ÑÅ≤ Å¡ H˜ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ HõÅÅ∞ =™êÎ~Ú. HÍx g~°ºã¨Åö #O ÖÏO\˜k Ug∞ LO_»^∞Œ .
Jã¨Å∞ HõÅÖÖ’<Õ HÍ^Œ∞, „ã‘HÎ ˜ ZÑ¨C_»∂ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ =Öˇ<Õ g~°ºã¨Åö #=∞O@∂ LO_»^∞Œ .
„ã‘HÎ ˜ HÍ=∞O Z‰õΩ¯= Hõey#Ñ¨C_»∞ ãÖÉè’QÆ"åOK« |Å=`«~Î =° ∞=Ù`«∞Ok. ^•x`À Ü≥∂x
=∂~°Oæ Ö’#∂, Ü≥∂x |Ü«∞@ „^Œ"åÅ∞ T~°∞`å~Ú. W^Õ Ñïã≤u÷ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ HõÅÅ∞
=zÛ#Ñ¨C_»∞ ‰õÄ_® Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° „^Œ"åÅ∞ Ti `«_Qç Í J=Ù`«∞Ok.
ã¨fiÑ¨flãö̈Å<åÅ∞O>Ë ãÖ`å#O HõÅQÆ^•?
Ñ≤<åHõáê}˜ „¿Ñ=∞`À `≥zÛ# "≥∞Å¡ÑÓ¨ Åx ^ŒO_»H@õ ∞ì`∂« ''<Õ#∞ ZO`« J^Œ$+¨=ì O`«∞~å
e#O_ô! g∞ÖÏO\˜ Éè~í Î° ÅaèKO« _»O Zxfl „=`åÅ∞ Ñ¨Ù}º=∞O_ô—— JO@∂ "å}˜ á⁄Oy
áÈ~ÚOk. Ñ≤<åHõáê}˜ =∞~˘Hõ =∞ÖˇÑ¡ Ó¨ =Ù "å}˜ KÕuHõOkã¨∂,Î P Ñ¨Ó=Ùx ^ŒO_»Ö’ [`«
HõÅ∞Ñ¨Ù`«∂ LO>Ë P"≥∞ „¿Ñ=∞O |O^èOŒ `À `å<Õ =Ú_çÑ_¨ #ç @∞¡ Ñ¨~=° tOzáÈ~Ú, ''HÍ^Œ∞
<Õ<Õ hHõO>Ë ~Ô \ì̃OÑ¨Ù J^Œ$+ì̈=O`«∞_çx—— Jx JO@∂ P"≥∞ KÕ~Úx fã¨∞‰õΩx =Ú^Œ∞Ì
ÃÑ@∞ì‰Ωõ <åfl_»∞. x[OQÍ "å}˜– Ñ≤<åHõáê}˜ J#∞|O^èOŒ q_»nÜ«∞ÖËx „¿Ñ=∞ =∞=∞`«Å
128
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 129
J#∞|O^èOŒ . Ñ≤<åHõáê}˜ `å#∞ ~Ô \Õì Ñ¨Ù J^Œ$+¨=ì O`«∞_»#x J#_»OÖ’ J~°O÷ ÖËHáõ ÈÖË^∞Œ .
q"åÇ¨ÏO HÍHõÑÓ¨ ~°fiO J`«xH˜ `«~K° ∞« ã¨fiÑ¨flã¨Åö #O J=Ù`«∂ =ÙO>Ë q"åÇ¨Ï"≥∞#ÿ `«~∞° "å`«
ãÖ`å#O HõÅQÆ^Œx Z=~À K≥Ñ≤Ê# =∂@Å∞ ÉèíÜ«∞ÃÑ@∞ì`«∂ =ÙO_Õq ‰õÄ_® HÍx
"å}˜ÖÏO\˜ JO^Œ"∞≥ #ÿ J=∂‡~Ú ÅaèOK«_O» , P"≥∞‰õΩ "≥O@<Õ QÆ~ƒ° Où ~å=_»O XHõ
J^Œ$+ì̈O „HÕ^Œ ÉèÏq¿ã,Î ÃÑo§ J~Ú# `«~∞° "å`« ã¨fiÑ¨flãö̈Å<åÅ∞ ÖË‰Ωõ O_® J~ÚáÈ=_»O
=∞~˘Hõ J^Œ$+ì̈OQÍ ÉèÏqOKå_»∞. W@∞=O\˜ ~Ô \ì̃OÑ¨Ù J^Œ$+ì̈=O`«∞_çH˜ H˘O`«HÍÅO
[iy# `«~∞° "å`« J#∞HÀx QÆO^Œ~Q° Àà◊ Ñïã≤u÷ Z^Œ∞~°~ÚOk. Jk WOˆHg∞HÍ^Œ∞.
U_»=<≥Å ~åQÍ<Õ "å}˜x Ñ¨Ù\Õì \˜"å~°∞ Ñ¨Ù\Õì \˜H˜ fã¨∞‰õΩx "≥o§áÈQÍ P"≥∞ Z_»ÉÏ@∞Ö’
ã¨fiÑ¨flã¨Åö <åÅ∞ =∞m§ =∂=¸Å∞ J~ÚáÈÜ«∂~Ú. QÆO^Œ~Q° Àà◊Ñi¨ KÕ D ã¨fiÑ¨flã¨Åö <åÅ∞
Ñ≤<åHõáê}˜H˜ UHõÑÙ¨ „`« =O^èºŒ `«fiO `≥zÛ ÃÑ_»`åÜ«∂? "å}˜ – Ñ≤<åHõáê}˜ ^•OÑ¨`º« O
`«fi~°Ö’ HõàÏÇ‘Ï#O J~ÚáÈ`«∞O^•?
ã¨fiÑ¨flãö̈Å<åÅ =Å¡QÍx, Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO =Å¡QÍx g~°º#+ì̈O [iy`Õ, J@∞=O\˜
"åiH˜ ãÖ`å#O HõÅQÆ_O» Hõ+=ì̈ ∞<Õ Jaè„áêÜ«∞O H˘O^ŒiÖ’ =ÙOk. ^•xH˜ HÍ~°}O
q"åÇ¨ÏO HÍ‰õΩO_®<Õ D ~°HOõ QÍ g~°º#+Öì J~ÚáÈ`Õ g~°ºOÖ’ |ÅOáÈ~Ú g~°ºHõ}ÏÅ∞
|ÅÇ‘Ï#"≥∞áÿ È~Ú ãÖ`å# ™êÑ¶Å¨ ºO ÖË‰Ωõ O_®áÈ`«∞O^Œx ÉèÏq™êÎ~∞° . JO`ÕHÍ^Œ∞, D
q^èOŒ QÍ g~°º#ãÖì [iy`Õ HÍ=∞™ê=∞~°º÷ O ã¨#flye¡áÈ`«∞O^Œh, "å}˜–Ñ≤<åHõáê}˜ÖÏO\˜
^ŒOÑ¨`∞« Öˇ#· "åi ^•OÑ¨`º« rq`å#O^ŒO H˘kÌ ãÖ=`«û~åÅ =ÚK«Û>Ë#h =¸~°Oö QÍ
ÉèÏq™êÎ~∞° .
ã¨fiÑ¨flãö̈Å<åÅ =Å¡ H©}
Δ O˜ K«x ãÖ`å# ™êÑ¶Å¨ º`«
Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO Ü«Ú=‰õΩxÖ’x Ü«∞ø=#O á⁄OQÆ∞H˜ x^Œ~≈° #O. ã¨fiÑ¨flãö̈Å<åÅ∞ P
=Ü«∞ã¨∞ûH˜ ãÖ|OkèOz# P~ÀQÆº ÅHõ} Δ O. JO^Œ∞Hˆ Ãã‰õΩû âß„ãÄ
Î Å˝ ∞ g\˜ ~Ô O_çO\˜h
– Ñ¨Ù=ÙfiH˜, JO^Œ∞Ö’x ã¨∞QÆO^èŒ Ñï=∞àÏxH˜ QÆÅ J#∞|O^èOŒ QÍ =i‚OKå~°∞. "åã¨#ÖËx
Ñ¨ÓÅ∞#fl>Ë¡ ã¨fiÑ¨flã¨Åö <åÅ∞, Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO KÕÜ∞« x Ü«∞ø=#=O`«∞Öˇ#· Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ ‰õÄ_®
=ÙO\Ï~°∞. JO`«=∂„`å# "åà◊Ö¡ ’¡ U^À `«‰Ωõ ¯= L#fl@∞¡ =∂„`«O HÍ^Œ∞.
ã¨fiÑ¨flãö̈Å<åÅ=Å¡, Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO =Å¡ g~°º#+ì̈O [iy ãÖ`å#O HõÅQÆHáõ È=_»
=∞O@∂ LO@∞O^• Jx J_çy`Õ J@∞=O\˜k Un ÖË^<Œ Õ K≥áêÊe. XHõ K≥@∞ì ÃÑiy
HÍÜ«∞Å∞ HÍ¿ã ã≤u÷ H˜ =KÕÛ@Ñ¨Ê\˜H˜ K≥@Oì `å q~°Q|Æ _ç Ñ¨Ó`« Ñ¨Óã¨∞OÎ k. ^•x`À ZO`À
Ñ¨Ó`« ~åeáÈ`«∞Ok! Ñ¨Ù=Ùfi Z‰õΩ¯=QÍ Ñ¨Óã≤ ~åeáÈ~Ú#O`«=∂„`å# K≥@∞ì
^≥|ƒuxáÈ=_»O, HÍÜ«∞Å∞ HÍÜ«∞‰õΩO_® PyáÈ=_»O [~°Q^Æ ∞Œ . J^Õ q^èOŒ QÍ Ü«∞ø=#O
129
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 130
=zÛ# `«~åfi`« ã¨fiÑ¨flãö̈Å<åÅ∞QÍx, Ç¨ÏãÎ̈ „Ñ¨Ü∂≥ QÆOQÍx ã¨ÇÏ¨ [O. "å\˜=Å¡ g~°º#+ì̈O
=∞iO`« ã¨ÇÏ¨ [O. Jq∞`«OQÍ K≥@∞ìH˜ Ñ¨Ù=Ùfi Ñ¨Óã≤ ~åe#O`« =∂„`å# K≥@∞ì Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ
^≥|ƒu##>Ëì Ü«Ú=‰õΩx Ü«∞ø=#O `«fi~°QÍ `«yáæ È^Œ∞ – ãÖ`å#O HõÅQÆHáõ È=_»=∞O@∂
[~°Q^Æ ∞Œ . Jã¨Å∞ ãïQÍ PÖ’zOz K«∂¿ãÎ K≥@∞ìH,˜ ZO`À Ñ¨Ù=Ùfi Ñ¨Ó¿ãÎ `«ÑÊ¨ H˘kÌQÍ<≥<· å
HÍÜ«∞Å∞ HÍÜ«∞#@∞¡ XHõ™êi g~°ºã¨Åö #O J~Ú`Õ JO^Œ∞Ö’ÅHõÖΔ Ïk g~°ºHõ}ÏÅ∞O\Ï~Ú.
D ÅHõÖΔ Ïk g~°ºHõ}ÏÅÖ’ „Ñü^•xH˜ JO_»O`À HõÅ~ÚHõ á⁄O^ÕâH◊ Î˜ L<åfl "å\˜Ö’
U^À XHõ>Ë JO_»O`À HõÅ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. =∞i `«H¯˜ # ãÖÜ≥∂QÍÅÖ’ ÅHõÅΔ
g~°ºHõ}ÏÅ∞ "≥Å∞=_»∞`«∂ =ÙO\Ï~Ú. WÖÏ „Ñü ãÖÜ≥∂QÆOÖ’#∂ ÅHõÖΔ Ïk g~°ºHõ}ÏÅ∞
#+ì̈=∞~Ú# `«~∞° "å`« uiy QÆ~ƒ° Où ~å‰õΩO_® J~ÚáÈ=_»O ÖË^∞Œ Hõ^•! J^Õ q^èOŒ QÍ
ã¨fiÑ¨flãö̈Å<åÅ =Å¡, Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO =Å¡ g~°º#+ì̈O [iy<å q"åÇ¨Ï"≥∞#ÿ `«~∞° "å`«
ãÖ`å#O HõÅQÆHáõ È=_»=∞O@∂ LO_»^∞Œ .
ã¨fiÑ¨flãö̈Å<åÅ∞ ÖË‰õΩO>Ë HÍ=∞O `«‰õΩ¯"å?
ã¨fiÑ¨flã¨Åö <åÅ∞ ÖË#O`« =∂„`å# HÍ=∞O `«y#O`« ÖË#@∞¡HÍ^Œ∞. W@∞=O\˜ "åiÖ’
HÍ=∞™ê=∞~°º÷ O =∂=¸Å∞QÍ<Õ LO@∞Ok. XHõ =ºH˜Î Ü≥ÚHõ¯ Ñ¨Ù~°∞+¨`åfixH˜ ã¨fiÑ¨flã¨Åö <åÅ∞
J=_»O, HÍHõáÈ=_»O J<Õk w@∞~å~Ú =∂„`«O HÍ^Œ∞.
#~åÅ |ÅÇ‘Ï#`« L#fl"åiH˜ ã¨fiÑ¨flãö̈Å<åÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`åÜ«∞x H˘O^Œ~∞° ÉèÏq™êÎ~∞° .
Jk Hˆ =ÅO á⁄~°ÉÏ@∞ Jaè„áêÜ«∞"Õ∞. WOH˘O^Œ~∞° ã¨fiÑ¨flãö̈Å<åÖ’¡ g~°º#+ì̈O Hõey
Jxfl q^è•ÖÏ P~ÀQÆºO K≥_áç È`«∞O^Œx ^•OÑ¨`º« rq`åxH˜ Ñ¨xH˜~å=∞h J#∞‰õΩO\Ï~°∞.
Jk ‰õÄ_® J~°O÷ ÖËx =∂@.
130
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 131
j„Ñ¶¨∞ã¨öÅ<åxfl [~ÚOK«_»O
j„Ñ∞¨¶ ãö̈Å#O`À K«ÑÊ¨ |_çáÈ=_»O

ã¨∞O^Œ~°~å=Ùk z#flÑ¨Ê@∞flOz `˘O^Œ~°áê@∞`À ‰õÄ_»∞‰õΩ#fl\˜ì =∞#ã¨Î`«fi"Õ∞.
JO^Œ∞Hˆ J`«x =∂=∞Ü«∞º ZÑ¨C_»∂ ''Xˆ~Üü∞ h‰õΩ U q+¨Ü∞« OÖ’ ‰õÄ_® JO`« P^Œ∞~åÌ,
`˘O^Œ~á° ê@∞ Ñ¨xH˜~å^Œ∞~å—— Jx "åiã¨∂Î LO_Õ"å_»∞. J`«x <å#fl J~Ú`Õ ''h‰õΩ
Jã¨Å∞ JO`« L„^ÕHOõ ZO^Œ∞‰õΩ~å—— Jx JO@∂ =ÙO_Õ"å_»∞. WÖÏO\˜ P^Œ∞~åÌ, P"ÕâO◊
LO_Õ ã¨∞ÉÏƒ~å=Ù rq`«OÖ’ ã¨∞z„`« "Õ~Ú HÀÔ~¯Å`À J_»∞QÆ∞ÃÑ\Õì k. ^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’
ã¨∞z„`«x ã¨∞YÃÑ\ÏìÅ<Õ^Õ ã¨∞O^Œ„~å=Ù L^ÕâÌ º◊ O. HÍx J`«xÖ’ ÃãH±û q*Ï˝#O â◊¥#ºO
J<Õ K≥áêÊÖË"∂≥ . ã¨∞z„`« ™êxfl^èºŒ OÖ’ J`«xÖ’ ZHõ¯_Õx HÍ"≥∂„^ÕHOõ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
P"≥∞ JO^ŒO J`«xfl xÅ∞=x=fi^Œ∞. JO`«∞ÖËx Pâ◊`À ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæO>Ë Ñ¨@∞ì=∞x
Ñ¨k Hõ} Δ ÏÖˇ<· å xÅ=‰õΩO_® g~°ºãö̈Å#O J~ÚáÈ=_»O XHõ ã¨=∞ã¨ºQÍ `«Ü∂« ~Ô O· k.
ã¨∞z„`«H˜ WOHÍ HÍ"≥∂„^ÕHõO HõÅQÆ‰õΩO_®<Õ ã¨∞O^Œ~°~å=Ù j„Ñ¶¨∞ã¨öÅ#O`À K«Ñ¨Ê|_ç
áÈ=_»O, P"≥∞Ö’ ~°uÜ≥∞_»Å Pã¨HxÎ˜ áÈQ˘\Õì k. `å#∞ =∞#™ê~å „¿Ñq∞Oz# ã¨∞z„`«H˜
~°uÖ’ `«$Ñ≤xÎ HõeyOK«ÖHË áõ È`«∞<åfl#<Õ HΔÀÉèí ã¨∞O^Œ~~° å=ÙÖ’ Z‰õΩ¯"≥O· k. `«#‰õΩ UO
KÕÜ∂« Ö’ `ÀK«_O» ÖË^∞Œ . K≥`Î« ÃãH±û Ñ¨ÙãÎ̈HÍÅÖ’x =∂@Å∞, W`«~∞° Å Hõ|∞~°∞,¡ #H˜b
_®Hõ~ì ~¡° Ú# ''ÃãH±û ÃãÊ+ëã¨∞—ì — Å „Ñ¨H@õ #Å∞ j„Ñ¶∞¨ ã¨Åö #O q+¨Ü∞« "≥∞ÿ Éˇ^~Œ Q° ˘>Ëãì ∞¨ <Î åfl~Ú.
`«#Ö’ L#fl #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`« =Å¡<Õ j„Ñ¶∞¨ ãö̈Å#O ãÖÉèqí ™ÈÎO^•! `å#∞ WHõ =ÚO^Œ∞
‰õÄ_» ^•OÑ¨`º« rq`åxH˜ Ñ¨xH˜~å_®? WÖÏO\˜ =∂#ã≤Hõ "Õ^#Œ Ö’ #H˜b _®Hõ~Ôì #·
''ÃãH±û ÃãÊ+ëã¨∞—ì — ^ŒQiæÆ H˜ "≥àÏ§_»∞. J`«_∞» JO`å qx ''h‰õΩ x[OQÍ #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`«
=KÕÛã≤Ok. JO^Œ∞=Å¡<Õ j„Ñ¶∞¨ ã¨Åö #O [~°∞QÆ∞`ÀOk. WOH˘O`«HÍÅO Py`Õ h=Ù ^•OÑ¨`º«
rq`åxˆH Ñ¨xH˜~å=Ù. h ÉèÏ~°º x#∞fl Ñ¨ÓiÎQÍ Jã¨ÇÏ≤ ºOK«∞‰õΩO@∞Ok ‰õÄ_®#∞. JO^Œ∞Hõx
h=Ù *Ï„QÆ`QÎ« Í "≥^· ºŒ O KÕ~ÚOK«∞HÀ"åe Jx K≥|∞`«∂ ''Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ Hõ~Ô O@∞ ÃÑ@ì_O»
131
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 132
J=ã¨~O° . JO`ÕHÍ‰õΩO_® H˘xfl =∞O^Œ∞Å∞ "å_®e. PÇ¨~°OÖ’ Ñ¨^ºŒä O ÖË‰Ωõ O_® =∞O^Œ∞
"å_Õ@@ì~Ú`Õ 670 ~°∂áêÜ«∞Å∞, Ñ¨^ºŒä O KÕã∂¨ Î =∞O^Œ∞ "å_Õ@@ì~Ú`Õ 392 ~°∂áêÜ«∞Å∞
Ñ¶A
‘ J=Ù`«∞Ok—— Jx ZO`À ã‘iÜ«∞ãπQÍ á¶ÈA ÃÑ>Ëâì ß_»∞.
j„Ñ∞¨¶ ãö̈Å#O XHõ~H° "
õ ∞≥ #ÿ #~åÅ [ÉÏƒ?
j„Ñ¶∞¨ ãö̈Å#O Jã¨Å∞ [|∞ƒ HÍ<ÕHÍ^Œ∞. ~°u q+¨Ü∞« OÖ’ ãÔ̈~#· *Ï˝#O ÖËHáõ È=_»O
=Å¡, P"Õâßxfl J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ ÃÑ@∞ìHÀÖËHáõ È=_»O =Å¡ ™ê^è•~°}OQÍ j„Ñ¶∞¨ ãö̈Å#O [~°∞QÆ∞
`«∞Ok. JO`ÕHÍ‰õΩO_® =∞#ã¨∞ûÖ’ LO_Õ H˘xfl ÉèÜ í ∂« O^Àà◊#Å∞ j„Ñ¶∞¨ ã¨Åö <åxH˜ HÍ~°}O.
JÖÏˆQ ~°uH˜– ~°uH˜ =∞^èºŒ Z‰õΩ¯= ~ÀAÅ∞ q~å=∞O L#fl@¡~Ú`Õ g~°ºO`À xO_ç=Ù#fl
â◊√„HõHÀâßÅ∞ U=∂„`«O HÍ"≥∂„^ÕHOõ Hõey<å g~åºxfl |Ü«∞@‰õΩ <≥\ "ì˜ ™Õ êÎ~Ú. JO^Œ∞Hõx
^ŒOÑ¨`∞« e^Œ~Ì ∂° K≥~˘Hõ KÀ@ =ÙO@∂ ZÑ¨C_À XHõ~ÀA Hõe¿ãÎ j„Ñ¶∞¨ ãö̈Å#O J~Ú
f~°∞`«∞Ok. H˘O^Œ~°∞ Ç¨Ïã¨Î „Ñ¨Ü≥∂QÆO =Å¡ #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`« =zÛ j„Ñ¶¨∞ã¨öÅ#O
[~°∞QÆ∞`«∞O^Œx ÉèÏq™êÎ~∞° . Wk Hˆ =ÅO J~°~÷ Ç° Ï≤ `«O.
j„Ñ∞¨¶ ãö̈Å<åxH˜ zH˜`û« Uq∞\˜?
j„Ñ¶¨∞ã¨öÅ<åxfl JiHõ@ì_®xH˜ ã¨~°~Ú# HÍ=∞Hõà◊ `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O J=ã¨~°O.
™ê^è•~°}OQÍ HÍ"≥∂„^ÕHÍxfl J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ ÃÑ@∞ìHÀÖËx "åà◊§H˜ ~°u JO>Ë<Õ ãÖÜ≥∂QÆO
Jx ÉèÏqOKÕ"åà◊§H˜ j„Ñ¶∞¨ ãö̈Å#O Z‰õΩ¯=. WO^Œ∞‰õΩ =ÚYºOQÍ ~°uÖ’ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ `«#
HÍ"≥∂„^ÕHÍxfl, ~°u ™œYºO H˘~°‰Ωõ Ñ¨_Õ P^Œ∞~åÌx J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ LOK«∞HÀ"åe. `å#∞
U=∂„`«O L„^ÕHõÑ¨_»‰õΩO_® =ÚO^Œ∞QÍ „ã‘Îx ~°uH˜ L^Œ∞º‰õΩÎ~åÅÜÕ∞º@@∞ì P"≥∞
HÍ=∞ˆHO„^•Å~Ú# K«#∞"≥Ú#Å∞, ÃÑ^Œ=ÙÅ∞, Hõ~¡ Ú\’iãπ "≥Ú^ŒÅ~Ú#"å\˜x „¿Ñ~ˆ Ñ≤OKåe.
P"≥∞Ö’ HÍ"≥∂„^ÕHOõ ÃÑiˆQ=~°‰Äõ =∞#ã¨∞û#∞ „Ñ¨âßO`«OQÍ LOK«∞HÀ"åe. Wk JO`«
Hõ+"ì¨ ∞≥ #ÿ Ñ¨xHÍ^Œ∞. „ã‘HÎ ˜ x^•#OQÍ HÍ"≥∂„^ÕHOõ HõÅ∞QÆ∞`«∂ XHõ ™ê÷~ÚH˜ KÕi# `«~∞° "å`«
Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ ãÖÜ≥∂QÍxH˜ Ñ¨Ó#∞HÀ"åe. JOQÆ„Ñ¨"âÕ O◊ [iy# `«~∞° "å`« ‰õÄ_® `«fi~°QÍ
g~°ºãö̈Å#O [~°Q‰Æ Ωõ O_® „Ñü =¸_»∞–<åÅ∞QÆ∞ „™ÈìHû± H˜ áê=Ù xq∞+Ö, J~° xq∞+Ö
K˘Ñ¨C# q~å=∞O fã¨∞‰õΩO@∂ xO_»∞QÍ TÑ≤iÑ‘eÛ =^Œ∞Å∞`«∂ =ÙO_®e. WÖÏ KÕã∂¨ Î
LO>Ë HÍ"≥∂„^ÕHõO `«fi~°`«fi~°QÍ Z‰õΩ¯= J=‰õΩO_® J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ LO_ç j„Ñ¶¨∞ã¨öÅ#O
JiHõ@ì|_»∞`«∂ LO@∞Ok. `«~°∞"å`« XHõ ™ê÷~ÚÖ’ ^ŒOÑ¨`«∞e^ŒÌiH© ã¨∞Y„áêÑ≤Î
K«~=° ∞^Œâ‰◊ Ωõ g~°ºãö̈Å#O J=Ù`«∞Ok.
ÃÑ#· K≥ÑÊ≤ # Ñ¨^`úŒ Õ HÍ‰õΩO_® j„Ñ¶∞¨ ãö̈Å#O [~°Q‰Æ Ωõ O_® =∞#ã¨∞x ~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’
=∞~˘Hõ q+¨Ü∞« O ÃÑH· ˜ =∞~°ÖÛË q^è•#O ‰õÄ_® =ÙOk. ÉÏÇ¨Ïº ~°u ^•fi~å „ã‘xÎ ÉÏQÍ
132
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 133
L„^ÕHõÑ¨~°z# `«~°∞"å`« Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ „Ñ¨"Õâ◊O [~°Ñ¨Ù`«∂, =∞#ã¨∞ûx HÍ"≥∂„^ÕHõÑ¨Ù

K«~=° ∞™ê÷~ÚH˜ KÕ~‰° Ωõ O_® ~°u QÆ∞iOz HÍ‰õΩO_® W`«~° q+¨Ü∞« "≥∞ÿ PÖ’zOKÕ@@∞¡
KÕÜ∂« e. L^•Ç¨Ï~°}H˜ PÑ¶ã‘ ∞¨ Ö’ Ñ¨xKÕ¿ã =ºHÎ̃ J~Ú`Õ P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `«# PÑ¶ã‘ ∞¨
q+¨Ü«∂Å∞ =∞#ã¨∞ûÖ’H˜ =KÕÛ@@∞¡ KÕã¨∞‰õΩx, P PÖ’K«#Å`À =∞#ã¨∞û JO`«QÍ
L„^ÕHÑõ _¨ ‰» Ωõ O_® LO_ç j„Ñ¶∞¨ ã¨Åö <åxfl PÑ¨ÙHÀ=K«∞Û. WÖÏ WOHÀ q+¨Ü∞« OÃÑH· ˜ =∞#ã¨∞ûx
=∞~°ÖÛË Ñ¨ûúŒ =Å¡ KåÖÏ =~°‰Ωõ j„Ñ¶∞¨ ãö̈Å#O [~°Q‰Æ Ωõ O_® KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û.
™ê^è•~°}OQÍ ~ÀAH˜ ~Ô O_»∞ =¸_»∞™ê~°∞¡ ~°uÖ’ áêÖÁæ#QÆeQˆ HÍ=∞™ê=∞~°º÷ O
=Ù#fl Ü«Ú=‰õΩÖ’¡ "≥Ú^Œ\ ™˜ êi j„Ñ¶∞¨ ãö̈Å#O [iy<å `«~∞° "å`« [iˆQ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’
g~°ºãö̈Å#O JO`« `«fi~°QÍ [~°∞QÆ^∞Œ . WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O XHõ™êi g~°ºãö̈Å#O`À MÏm
J~Ú# â◊√„HõHÀâßÅ∞ uiy xO_»\ÏxH˜ ã¨=∞Ü«∞O Ñ¨@_ì "» ∞Õ .
‰õΩ@∞O| xÜ«∞O„`«} ™ê^è#Œ OQÍ "å_Õ ''x~À^è—£ — ‰õÄ_® j„Ñ¶∞¨ ãö̈Å<åxfl x~ÀkèOK«
_®xH˜ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ ∞» `«∞Ok. Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ x~À^è£ =ÙÑ¨Ü∂≥ yOz#@¡~Ú`Õ `«fi~°QÍ
g~°ºãö̈Å#O [~°QÆ‰õΩO_® KÕã¨∞HÀ=K«∞Û. XH˘¯Hõ¯™êi XHõ>Ë x~À^è£`À x~ÀkèOK«_»O
‰õΩ^Œ~H° áõ È`Õ XHõ ^•xg∞^Œ =∞~˘Hõ\ ˜ `˘_»Q_Æ O» =∞Ozk.
<å_ô=∞O_»ÅOÖ’x HÍ=∞ˆHO„^ŒO `«fi~°QÍ „¿Ñ~°} á⁄O^Œ|\˜ì j„Ñ¶∞¨ ã¨Åö #O [~°_Q» ÍxH˜
J=HÍâ◊O LO^Œx K≥ÑC¨ ‰õΩ<åflO Hõ^•. =∞i HÍ=∞ˆHO„^ŒO `«fi~°QÍ „¿Ñ~°} á⁄O^Œ‰Ωõ O_®
KÕÜ«∞=K«∞ÛHõ^• Jx J_»QÆ=K«∞Û. JO^Œ∞Hõ<Õ `«H˜¯# Ñ¨^Œú`«∞Åx J=ÅOaã¨∂Î
<å_ô=∞O_»ÅOÖ’x HÍ=∞ˆHO„^ŒO `«fi~°QÍ „¿Ñ~°} á⁄O^Œ‰Ωõ O_® ~°uÖ’ áêÖÁæ#_®xH˜
áê=ÙQÆO@ =ÚO^Œ∞QÍ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ `«# Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ Anasthetic Gelly
„"åÜ«∞_»O =∞Ozk. g@xflO\˜`Àáê@∞ ~°uÖ’ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ xâ◊ÛÅOQÍ „HÕ^Œ Ñ¨~∞° O_ç
„ã‘Î Jkè~ÀÇ≤ÏOz ãÖÜ≥∂QÆO [i¿Ñ Ñ¨ûúŒ KåÖÏ=~°‰Ωõ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ ∞» `«∞Ok.
Uk U"≥∞ÿ<å L„^ÕHÍxfl J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ ÃÑ@∞ì‰õΩx ãï J~Ú# HÍ=∞âß„ã¨Î *Ï˝#O
Hõey=ÙO>Ë j„Ñ¶∞¨ ãö̈Å<åxfl JiHõ@=ì K«∞Û. nx QÆ∞iOz ÉèÜ í ∞« O J#=ã¨~O° .
j„Ñ¶¨∞ãö̈Å#O x~À^è•xH˜ '™êìÑπ ™êì~üì— JO_£ 'ã‘¯fi*ò >ˇH˜flH±—Å∞
j„Ñ¶∞¨ ãö̈Å# ã¨=∞ã¨º ^ŒOÑ¨`∞« e^ŒiÌ H© JãÖ`«$Ñ≤Î Hõeyã¨∞OÎ k. Éè~í Î° j„Ñ¶∞¨ ãö̈Å<åxfl
x~ÀkèOK«∞‰õΩx Z‰õΩ¯=HÍÅO ~°ux H˘#™êy¿ãÎ J@∞ ÉèÏ~°ºH© W@∞ `«#H© `«y# `«$Ñ≤,Î
P#O^ŒO HõÅ∞QÆ∞`å~Ú.
j„Ñ¶¨∞ã¨öÅ#O [~°QÆ_®xH˜ „Ñ¨^è•# HÍ~°}O L~°HõÖË¿ã =∞#ã¨∞ûx J^Œ∞Ñ¨ÙKÕã¨∞
HÀHõáÈ=_»O, Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ ÃãH±û ã¨∞YO HÀãÖ P~å@O JuQÍ L<åfl, „ã‘Î ™œO^Œ~º° O
133
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 134
JuQÍ Hõqfiã¨∞<Î åfl, „ã‘Î Ç¨=ÉèÏ"åÅ∞ =∞#ã¨∞ûÖ’ "Õ_xç Ñ¨Ù\ì̃ã∞¨ <Î åfl Hõ} Δ ÏÖ’¡ Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜
g~°ºã¨öÅ#"≥∞ÿ ‰õÄ~°∞ÛO@∞Ok. Wk WÖÏ =ÙO_»QÍ H˘xfl Ñïã¨~åÅ∞, Ñïã≤÷`«∞Å∞
HÍ=∞„¿Ñ~ˆ Ñ¨HÍÅ∞QÍ JxÑ≤Oz Hõ} Δ ÏÖ’¡ ãö̈Å#=∞ÜÕ∞º@@∞¡ KÕ™êÎ~Ú.
H˘O^ŒiH˜ WÑ¨C_»∂ JÑ¨C_»∂ÖË^∞Œ . ZÑ¨C_»∂ ZÅ¡"àÕ Ö◊ Ï j„Ñ¶∞¨ ã¨Åö #"≥∞áÿ È`«∂ ZO`À
JãÖ`«$Ñ≤xÎ Hõeyã¨∂Î LO@∞Ok.
''„ã‘HÎ ˜ `«$Ñ≤Î JxÑ≤OKåÅO>Ë ZO`«¿ãÑ¨Ù ã¨Åö #O J=‰õΩO_® LO_®e—— Jx ZO^Œ~À
J_»∞QÆ∞`«∂ =ÙO\Ï~°∞. JO^Œ~∞° „ã‘ÅÎ H˜ XHõ>Ë q^èOŒ QÍ `«$Ñ≤Î HõÅQÆ_O» LO_»^∞Œ . H˘O^Œ~∞°
„ã‘ÅÎ H˜ JOQÆ„Ñ¨"âÕ O◊ [iw [~°QQÆ Í<Õ #~åÅhfl ã¨ÊOkOz ÃãH±û`«$Ñ≤Î Hõey`Õ =∞iH˘O^ŒiH˜
ã¨∞Y„áêÑ≤Î JxÑ≤OK«_®xH˜ ZO`À ã¨=∞Ü«∞O Ñ¨_∞» `«∞Ok. JO^Œ∞Hõx ~°uÖ’ ã¨∞Y„áêÑ≤HÎ ,©
ãö̈Å#O J=_®xH˜ ™êìO_»~∞° ì >ÿ̌O JxQÍx, Ñ¶H≤ û± _£ >ÿ̌O JxQÍx ÖË^∞Œ . J^ÕHÍ‰õΩO_®
„ã‘HÎ ˜ XHõ™êi H˘kÌ ÃãHõO_»Ö¡ ’<Õ ã¨∞Y„áêÑ≤Î (P~°[æ O) Hõey`Õ =∞~˘Hõ™êi J<ÕHõ x=ÚëêÅ∞
Ñ¨@=ì K«∞Û.
j„Ñ¶∞¨ ã¨Åö #O U XHõ¯i ã¨=∞ã¨º HÍ^Œ∞. [Å∞|∞ KÕÜ∞« _»O ZO`« Z‰õΩ¯= =∞OkÖ’
Hõ#|_»∞`«∞O^À j„Ñ¶∞¨ ã¨Åö #O ã¨=∞ã¨º ‰õÄ_® JO`« Z‰õΩ¯==∞OkÖ’ Hõ#|_»∞`«∞Ok.
ÃÑQ· Í H˘O^ŒiH˜ XHõ™êi ã¨Åö #O J=_®xH˜ Z‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∞O fã¨∞‰õΩO>Ë =∞~˘Hõ™êi
Hõ}
Δ ÏÖ’¡ ãö̈Å#O J~ÚáÈ~Ú JãÖ`«$Ñ≤Î JxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
KåÖÏ=∞OkH˜ ~°uÖ’ áêÖÁæ#fl 2 xq∞ëêÖ’¡<Õ g~°ºã¨Åö #O J~ÚáÈ`«∞Ok. H˘O`«
=∞OkH˜ JOQÆ„Ñ¨"âÕ O◊ [iw [~°QQÆ Í<Õ ã¨Åö #O J~ÚáÈ`Õ =∞iH˘O^ŒiH˜ JOQÆ„Ñ¨"âÕ O◊
[~°Q‰Æ Ωõ O_®<Õ ã¨¯Å#O J~ÚáÈ`«∞Ok. D ~°HOõ QÍ [iˆQ g~°ºãö̈Å<å<Õfl „Ñ≤"∞≥ K«∞Û~ü
W*Ï‰õΩºÖË+<¨ £ JO\Ï~°∞.
j„Ñ¶¨∞ã¨öÅ<åxfl x~ÀkèOK«_®xH˜ ~°Hõ~°HÍÖˇ·# Ñ¨^Œú`«∞Å∞ L<åfl~Ú. H˘O^Œ~°∞
JOQÆ„Ñ¨"âÕ O◊ KÕ¿ã =ÚO^Œ∞#∞Oz =∞#ã¨∞ûÖ’ PÖòr„ÉÏ ã¨"∞£ û QÆ∞iOz PÖ’zOK«_O»
KÕ™êÎ~∞° . =∞iH˘O^Œ~∞° Z#ã≤\÷ H˜ ± P~ÚO\ò"∞≥ O\ò Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ ~å™êÎ~∞° . WOH˘O^Œ~∞°
XHõ\ –˜ ~Ô O_»∞ ÃÑQÆ∞Åæ ∞ PÅ¯Ç¨Öò ¿ãq™êÎ~∞° . W=hfl WÖÏ LO_»QÍ =∞iH˘O^Œ~∞° x~À^è£
`˘_»∞QÆ∞`å~°∞ ÖË^• U^Œ~Ú<å "≥∞`«xÎ `˘_»∞QÆ∞x `˘_»∞QÆ∞`å~°∞. HÍx W"Õg j„Ñ¶∞¨ ã¨Åö <åxfl
Ñ¨ÓiÎQÍ x~ÀkèOK«Ö=Ë Ù.
j„Ñ¶∞¨ ãö̈Å#O =ÚYºOQÍ =∞#ã¨∞û`À =Ú_çÑ_¨ ç LOk. Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ HÍ"≥∂„^ÕHOõ
Hõey JOQÆO Ñ¨\ +˜ Oì¨ QÍ `«Ü∂« ~°~Ú#^•xH©, ã¨Åö #O [iy ã¨∞Y„áêÑ≤Î ÅÉèºí O HÍ=_®xH©
134
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 135
=∞^èºŒ XHõ ^Œâ◊ KåÖÏ¿ãÑ¨Ù =ÙO@∞Ok. j„Ñ¶∞¨ ã¨Åö #O J~ÚáÈÜÕ∞ "åiÖ’ D ^Œâ◊ (nx<Õ
áê¡@∂ ¿Ñ*¶ ò JO\Ï~°∞) H˘xfl Hõ} Δ ÏÅáê>Ë =ÙO@∞Ok. JO^Œ∞=Å¡ ~°uH˜ ãÖ|OkèOz#
Hõ~¡ Ú=∂H±û Hõ} Δ ÏÖ’¡ =KÕÛã≤ ãö̈Å#O J~ÚáÈ`«∞Ok.
j„Ñ¶∞¨ ã¨Åö <åxfl [~ÚOK«@O ZÖÏ? =∞#ã¨∞ûx J^Œ∞Ñ¨Ù KÕã∞¨ HÀ=_»O ZÖÏ? D
q+¨Ü∞« OÖ’ '™êìÑπ ™êì~—ü Ñ¨ûúŒ , ''ã‘¯ fi*ò >ˇHfl˜ H±—— =ÚYº"≥∞#ÿ q.
™êìÑπ ™êì~ü Ñ¨ûúŒ : D Ñ¨ûúŒ ~Ô O_»∞ „Ñ¨^•è # ^ŒâÅ◊ ∞QÍ „áêH©ãì ∞¨ (JÉèÏºãÖ)
KÕÜ∞« _»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
1) „ã‘`Î À ãÖ|O^èOŒ ÖË‰Ωõ O_® Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ XHõ¯_Õ „áêH©ãì π KÕÜ∞« _»O.
2) „ã‘Î ã¨ÇÏ¨ HÍ~°O`À ™êìÑπ ™êì~ìü Ñ¨ûúŒ „áêH©ãì π KÕÜ∞« _»O.
™êìÑπ ™êì~ìü Ñ¨ûúŒ „Ñ¨^•è # ÅHõΔ ºO g~°ºãö̈Å#O [iˆQ=ÚO^Œ∞ HõeQˆ Ãã<Õû+¨<x£
ãïQÍæ `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O, ^•xx `≥Å∞ã¨∞‰õΩx ã¨öÅ<åxfl x~ÀkèOKÕ ™ê=∞~°÷ºO
ÃÑOá⁄OkOK«_O» . ™êìÑπ ™êì~ìü Ñ¨ûúŒ Ö’ D ~Ô O_»∂ x^•#OQÍ JÅ=_»∞`å~Ú.
™êìÑπ ™êì~ìü Ñ¨ûúŒ „áêH©ãì π KÕÜ∞« _»OÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ „Ñ¨Ü∂≥ QÆO : Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ `«#O`«@
`å#∞ Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO KÕã∂¨ Î g~°ºãö̈Å#O HÍ=_®xH˜ =ÚO^Œ∞ HõeQˆ Ãã<Õû+¨<x£ QÆ∞iÎOz
"≥O@<Õ Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO PÑ≤"Ü Õ ∞« _»O. JÖÏ PÑ¨QÍ H˘kÌ Hõ} Δ ÏÖ’¡ g~°ºãö̈Å#O JÜÕ∞º
Ãã<Õû+¨<£ ÖË^• Ñ¶e‘ OQ∑ `«yáæ È`«∞Ok. g~°ºãö̈Å#O ‰õÄ_® J=^Œ∞.
P Ñ¶‘eOQ∑ `«yæáÈQÍ<Õ uiy Ç¨Ïã¨Î„Ñ¨Ü≥∂QÆO ^•fi~å Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ „¿Ñ~°}
HõeyOKåe. uiy g~°ºãö̈Å#O JÜÕ∞º Ãã<Õû+¨<£ "≥Ú^ŒÅ=QÍ<Õ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ „¿Ñ~°}
HõeyOK«_O» =∂x"ÕÜ∂« e.
P Ãã<Õû+¨<£ `«yáæ È=_»O`À u~°y Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ „¿Ñ~°} HõeyOK«_O» ™êì~∞° ì
KÕÜ∂« e. D ~°HOõ QÍ ™êìÑπ ™êì~ìü Ñ¨ûúŒ „áêH©ãì π KÕã∂¨ Î HõhãÖ 15 x=ÚëêÅ∞
g~°ºã¨Åö #O HÍ‰õΩO_® x~ÀkèOK«QÅÆ QÍe. D ~°HOõ QÍ "å~°O– Ñ¨k~ÀAÅ∞ "≥Ú^Œ\ ˜
„Ñ¨Ü≥∂QÆO q[Ü«∞=O`«OQÍ „áêH©ìãπ KÕã≤# `«~åfi`« j„Ñ¶¨∞ã¨öÅ#O H˘O`«=~°‰õΩ
x"åiOK«=K«∞Û.
D ~Ô O_»= JÉèÏºãÖÖ’ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ `«# J~°KuÕ H˜ #∂<≥QÍx, "Õ[Öˇ<· Q£ Íx ~åã≤
H˘O`« ãÖ^Œ∞=ke QÆ∞Ñ≤Ê_» Ñ¨\Ïìe. =^Œ∞Å∞QÍ =Ù#fl P QÆ∞Ñ≤Ê@x Ü≥∂xÖÏQÍ ÉèÏqOz
JO^Œ∞Ö’H˜ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxfl „Ñ¨"âÕ Ã◊ Ñ@ì_O» fÜ«∞O KÕÜ∂« e. JÖÏ KÕã∞¨ #Î flÑ¨C_»∞ ‰õÄ_®
135
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 136
g~°ºãö̈Å#O JÜÕ∞º Ãã<Õû+¨<£ ~åQÍ<Õ PÑ¨_O» uiy "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ@ì_O» KÕÜ∂« e. WÖÏ

KÕã∂¨ Î HõhãÖ 15 x=ÚëêÅ∞ g~°ºã¨Åö #O HÍ‰õΩO_® x~ÀkèOK«QÅÆ QÍe.
™êìÑπ ™êì~ìü Ñ¨ûúŒ ^•fi~å g~°ºã¨Åö #O JÜÕ∞º Ãã<Õû+¨<x£ =ÚO^Œ∞QÍ<Õ QÆ∞iÎOK«_O» ,
^•xfl PÑ¨ÙHÀ=_»O, u~°y ™êì~∞° ì KÕÜ∞« _»O 15 x=ÚëêÅ∞áê@∞ ™ê^èºŒ "≥∞#ÿ Ñ¨C_»∞ „ã‘`Î À
ã¨ÇÏ¨ [OQÍ ~°uÖ’ áêÖÁæ#flÑ¨C_»∞ ‰õÄ_® =∞#ã¨∞ûx HõO„\’Öò KÕã∞¨ ‰õΩx j„Ñ¶∞¨ ãö̈Å<åxfl
x~ÀkèOK«_O» ‰õΩ^Œ∞~°∞`«∞Ok.
Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ ™êìÑπ ™êì~ìü Ñ¨ûúŒ „áêH©ãì π KÕã#≤ `«~åfi`« W^Õ Ñ¨ûúŒ x „ã‘Î
ã¨ÇÏ¨ HÍ~°O`À „áêH©ãì π KÕÜ∂« e.
™êìÑπ ™êì~ìü "≥Ú^Œ\ ˜ „Ñ¨Ü∂≥ QÆO „ã‘Î ã¨ÇÏ¨ HÍ~°O`À : Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ "≥ÅH¡ Ö˜ Ï Ñ¨_∞» HÀ"åe.
„ã‘Î J`«x HÍà◊§ ãÖ^Œ∞# HõOÑ¶~¨ |ìü ∞ÖòQÍ ‰õÄ~ÀÛ"åe. WÑ¨C_»∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO
KÕÜ∞« _»O HÍ‰õΩO_® `«#O`«@ `å#∞ „ã‘Î ^•fi~å Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO KÕ~Úã¨∂Î Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜
„¿Ñ~°} á⁄O^•e. Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ `«#H˜ ãö̈Å#O [iyáÈ`«∞O^Œ<Õ Ãã<Õû+¨<£ ™êì~∞° ì HÍQÍ<Õ
„ã‘xÎ ™êìÑπ KÕÜ∞« =∞x HÀ~åe. P"≥∞ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ „¿Ñ~°} PÑ≤"ãÕ #≤ H˘kÌ Hõ} Δ ÏÖ’¡
g~°ºãö̈Å#=∞ÜÕ∞º Ãã<Õû+¨<£ ‰õÄ_® PyáÈ`«∞Ok. uiy P"≥∞#∞ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ `«#
KÕ`∞« Å`À „¿Ñ~°} HõeyOK«=∞x HÀ~åe. D ~°HOõ QÍ KÕÜ∞« _»O`À „ã‘Î ã¨=∞HõOΔ Ö’ ‰õÄ_®
Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ `«# g∞^Œ `«#H˜ HõO„\’Öò U~°Ê_»∞`«∞Ok.
q[Ü«∞=O`«OQÍ "å~°O – Ñ¨k~ÀAÅ∞ "≥Ú^Œ\ ˜ „Ñ¨Ü∂≥ QÆO Ñ¨ÓiÎ J~Ú# `«~åfi`«
~Ô O_»= „Ñ¨Ü∂≥ QÆO KÕÜ∂« e. D ~Ô O_»= „Ñ¨Ü∂≥ QÆOÖ’ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ "≥ÅH¡ Ö˜ Ï Ñ¨_∞» ‰õΩx
LO\Ï_»∞. „ã‘Î `«# KÕu`À Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ „¿Ñ~°} HõeyOz ã¨ÎOÉèí# Hõeyã¨∞ÎOk.
PÃÑ#· P"≥∞ J`«x ÃÑH· ˜ Jkè~ÀÇ≤ÏOz `«# [#<ÕO„kÜ«∞OÖ’H˜ ãÖÎ aèOz# Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxfl
„Ñ¨"âÕ Ã◊ Ñ@∞ì‰Ωõ O@∞Ok. J~Ú`Õ Z@∞=O\˜ HõêŒ HõÅ∞ ÖË‰Ωõ O_® =ÙO_çáÈ`«∞Ok. nx`À
Ü≥∂xÖ’ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO =ÙO>Ë ZÖÏ JxÑ≤OKÕn J`«x J#∞Éè=í OÖ’H˜ =ã¨∞OÎ k.
WO`«‰Ωõ =ÚO^Õ ™êìÑπ JO_£ ™êì~ìü Ñ¨ûúŒ „áêH©ãì ∞¨ KÕã≤ =ÙO_»_O» =ÖÏ¡, „ã‘Î Z@∞=O\˜
HõêŒ HõÅ∞ W=fi‰õΩO_® =ÙO_çáÈ=_»O =Å¡ "≥O@<Õ ã¨Åö #O J=_»O =ÙO_»^∞Œ . XHõ"àÕ ◊
ãö̈Å#O J~ÚáÈÜÕ∞ Ãã<Õû+¨<£ "≥Ú^ŒÖ`·ˇ Õ J`«#∞ P"≥∞`À K≥áêÊe. P"≥∞ "≥O@<Õ Ü≥∂x
#∞Oz Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxfl LÑ¨ãÖÇ¨ÏiOK«∞‰õΩO@∞Ok. J`«_»∞ P Ãã<Õû+¨<£ `«yæáÈQÍ<Õ
uiy P"≥∞ `«# [#<ÕO„kÜ«∞OÖ’H˜ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxfl x^•#OQÍ „Ñ¨"âÕ Ã◊ Ñ@∞ì‰Ωõ O@∞Ok.
136
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 137
WÖÏ HõhãÖ 15 x=ÚëêÅáê@∞ ã¨öÅ#=Ú HÍ‰õΩO_® xÅÉˇ@∞ìHÀ=_»O "å~°O

Ñ¨k~ÀAÅ∞ „áêH©ãì ∞¨ KÕÜ∂« e.
„ã‘`Î À ™êìÑπ ™êì~ìü „Ñ¨Ü∂≥ QÆO =¸_»= ^Œâ◊ : „ã‘`Î À "≥Ú^Œ\ ˜ ~Ô O_»∞ „Ñ¨Ü∂≥ QÍÅ∞
q[Ü«∞=O`«OQÍ x~°fiÇ≤ÏOz# `«~∞° "å`« WHõ =¸_»= ^ŒâÖ◊ ’ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ „HÕ^Œ, „ã‘Î
ÃÑ#· LO_Õ q^èOŒ QÍ ~°uÖ’ áêÖÁæx KåÖÏ x^•#OQÍ HõêŒ HõÅ∞ Wã¨∂Î =ÙO_®e.
Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ ã¨Åö #=Ú JÜÕ∞º Ãã<Õû+¨<£ ~åQÍ<Õ J`«#∞ P"≥∞ Ñ≤~∞° ^Œ∞Åx QÆ\ Qì˜ Í Ñ¨@∞ì‰Ωõ x
HõêŒ HõÅ∞ ÖË‰Ωõ O_® PÑ≤"Ü Õ ∂« e. P"≥∞ ‰õÄ_® "≥O@<Õ J`«x Ñïã≤u÷ x `≥Å∞ã¨∞‰õΩx
HõêŒ HõÅ∞ PÑ≤"ãÕ ≤ J`«xH˜ P Ãã<Õû+¨<£ `«yáæ ÈQÍ<Õ =∞m§ x^•#OQÍ HõêŒ HõÅ∞ W"åfie.
D „Ñ¨Ü∂≥ QÆOÖ’ Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ g~°ºã¨Åö #O JÜÕ∞º Ãã<Õû+¨<£ =¿ãÎ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxfl |Ü«∞@‰õΩ
fã≤"Ü Õ ∞« #=ã¨~O° ÖË^∞Œ . Hˆ =ÅO HõêŒ HõÅ∞ =∂„`«"∞Õ Páêe.
™êìÑπ ™êì~ìü „Ñ¨Ü∂≥ QÆO ^ŒâÅ◊ "åsQÍ <≥ÖÏ–<≥ÖÏ Ñ¨k¿ÇÏ#∞ ~ÀAÅ∞ „áêH©ãì ∞¨
KÕã#≤ `«~∞° "å`« JO`å ã¨„Hõ=∞OQÍ =ÙO>Ë WHõ =∂=¸Å∞QÍ ~°uÖ’ áêÖÁæ#=K«∞Û.
JÖÏ HÍ‰õΩO_® ™êìÑπ ™êì~ìü Ñ¨ûúŒ „áêH©ãì ∞¨ KÕã∞¨ #Î fl HÍÅOÖ’<Õ U XHõ¯ ^ŒâÖ◊ ’#~Ú<å
HõO„\’Å∞ ‰õΩ^Œ~H° áõ È`Õ uiy JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ ^Œâx◊ (JÉèÏº™êxfl) „áêH©ãì ∞¨ KÕÜ∂« e.
WÖÏ „Ñ¨f „Ñ¨Ü∂≥ QÆ ^Œâx◊ q[Ü«∞=O`«OQÍ 15 x=ÚëêÅ áê@∞ "å~°O, Ñ¨k~ÀAÅ∞
KÕ¿ãÎ j„Ñ¶∞¨ ãö̈Å# ã¨=∞ã¨ºx JkèQqÆ ∞OK«=K«∞Û.
ã‘fi¯*ò >ˇH˜flH±
j„Ñ¶∞¨ ãö̈Å<åxfl x~ÀkèOK«_O» Ö’ „áêH©ãì ∞¨ KÕ¿ã ™êìÑπ ™êì~ìü Ñ¨ûúŒ , ã‘¯ fi*ò >ˇHfl˜ H±
^•^•Ñ¨Ù ~Ô O_»∂ XHõ¯>Ë J~Ú`Õ „ã‘Î ã¨ÇÏ¨ HÍ~°O`À ™êìÑπ JO_£ ™êì~ìü Ñ¨ûúŒ Ö’ "≥Ú^Œ\ ˜
ÃãÑì Öπ ’ „ã‘Î `«# KÕ`∞« Å`À Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ „¿Ñ~°} Hõeyã¨∂,Î g~°ºãö̈Å#O HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œx
Ãã<Õû+¨<£ ™êì~ìü HÍ=_»O`À KÕ~Ú f¿ãã≤ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ „¿Ñ~°} HõeyOK«_O» =∂x"ÕÜ∞« _»O
[iy`Õ ã‘¯ fi*ò >ˇHfl˜ H±Ö’ z#fl =∂~°∞Ê XHõ¯>Ë =ÙOk.
Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ "≥ÅH¡ Ö˜ Ï Ñ¨_∞» ‰õΩx "≥∂HÍà◊√§ ÃÑH· ˜ =Ú_»∞K«∞‰õΩx LO\Ï_»∞. „ã‘Î J`«x
~Ô O_»∞ HÍà◊§ãÖ^Œ∞# ‰õÄ~°∞ÛO@∞Ok. gÅ∞HÀãÖ `«# HÍà◊§x ~Ô O_»∂ J`«x Kèåf „Ñ¨H¯õ
KåÑ¨Ù‰õΩO@∞Ok. `«# =∞~å‡=Ü«∞"åÅx J`«x =∞~å‡=Ü«∞"åÅH˜ ^ŒQ~æÆ Q° Í fã¨∞‰õΩx
=ã¨∞OÎ k. `«# KÕu`À J`«x Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxfl „¿Ñ~ˆ Ñ≤ã∞¨ OÎ k. J`«xH˜ ã¨Åö #O [~°∞QÆ∞`«∞O^Œ<Õ
Ãã<Õû+¨<£ ~åQÍ<Õ tâ◊flO kQÆ∞=Ù# (QÆ∞O„_»OQÍ QÆ∞O@QÍ LO_Õ KÀ@) Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO
=ÚO^Œ∂– "≥#∞HÍ „ã‘Î `«# KÕu„"Õà§◊ `À 3–4 ÃãHõO_»á¡ ê@∞ QÆ\ Qì̃ Í <˘‰õΩ¯`«∞Ok. WÖÏ
137
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 138
<˘Hõ¯_»O (ã‘¯ fi*ò KÕÜ∞« _»O) =Å¡ ãÖÎ aèOz# JOQÆO U=∂„`«O _Ò<£ J=^Œ∞QÍx, ã¨Åö #O
J=_»O PyáÈ`«∞Ok. ãö̈Å#O JÜÕ∞º Ãã<Õû+¨<£ =∞m§ H˘O`« ¿ãÑ¨\ ˜ =~°‰Ωõ ~å^Œ∞.
uiy „ã‘Î Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO ~°∂ÑÖÖ’ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ „¿Ñ~°} HõeyOKåe. Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞
uiy `«#H˜ ãö̈Å#=∞ÜÕ∞º@@∞¡ LO^Œx J#QÍ<Õ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ „¿Ñ~°} =∂<Õã≤ tâ◊flO
kQÆ∞= ÉèÏQÍxfl „"Õà§◊ `À QÆ\ Qì˜ Í <˘HÍ¯e. JO`ÕQÍx Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxfl ÃÑ#· ∞Oz „HÕk^•HÍ
Ñ≤O_»∞‰õΩO@∂ "≥à§◊ ‰õÄ_»^∞Œ . D ~°HOõ QÍ ã‘¯ fi*ò >ˇHfl˜ H± KÕã∂¨ Î 15 xq∞ëêÅ áê@∞
ã¨Åö <åxfl x~ÀkèOKåe. JÖÏ "å~°O– Ñ¨k~ÀAÅ∞ q[Ü«∞=O`«OQÍ D „Ñ¨Ü∂≥ QÆO
KÕã#≤ `«~∞° "å`« ™êìÑπ ™êì~ìü >ˇHfl˜ H±Ö’ K≥ÑÊ≤ # q^èOŒ QÍ `«H¯˜ #k „áêH©ãì ∞¨ KÕÜ∂« e.
™êìÑπ ™êì~ìü >ˇHfl˜ H± ÖË^• ã‘fi¯*ò >ˇHfl˜ H± „ã‘–Î Ñ¨Ù~°∞+¨μe^Œ~Ì ∂° „â◊^`úŒ À <≥ÖÏ–<≥ÖÏ
Ñ¨k¿ÇÏ#∞ ~ÀAÅ∞ „áêH©ãì ∞¨ KÕ¿ãÎ j„Ñ¶∞¨ ã¨Åö #O ã¨=∞ã¨º ZO^ŒiHÀ fiáÈ`«∞Ok. J~Ú`Õ
D >ˇH˜flH± „áêH©ìã¨∞ KÕã¨∞Î#fl ~ÀAÖ’¡ „ã‘Î `«#H˜ ã¨∞YO HõÅQÍÅx HÀ~°∞HÀ‰õÄ_»^Œ∞.
Hˆ =ÅO >ˇHfl˜ H± ÃãÑì ûπ x „â◊^QúŒ Í áê\ÕKåe.
138
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 139
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ Ñï=∂}O
JOQÆÑi¨ =∂}O– J#∞=∂<åÅ∞

H˘O^Œi PÖ’K«#Å∞ qO`«QÍ LO\Ï~Ú. J@∞=O\˜ qO`« PÖ’K«#ÖË
HÀ>Ëâfi◊ ~°~å=ÙÖ’ L<åfl~Ú. J`«x JOQÆ Ñï=∂}O `«y#O`«QÍ ÖË^hŒ , ^•x=Å¡ Éèqí +¨º`ü
^•OÑ¨`º« rq`åxH˜ Ñ¨xH˜~å‰õΩO_® J~ÚáÈ`å#x J#∞=∂#O HõeyOk. JO`«∞ÖËx
PÖ’K«#Å`À |∞„~° K≥_Q» ˘@∞ì‰Ωõ <åfl_»∞. >ËÑÙ¨ fã¨∞‰õΩx `«# Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxfl =∂\˜=∂\˜H©
H˘Å∞K«∞‰õΩx K«∂_»<å~°OaèOKå_»∞. =∂=¸ÅÑ¨C_»∞ ~Ô O_»∞ JOQÆ∞àÏÅ á⁄_»=Ù LO>Ë,
HÍ"≥∂„^ÕHOõ Hõey JOQÆO ãÖÎ aèOz#Ñ¨C_»∞ J~Ú^Œ∞ JOQÆ∞àÏÅ á⁄_»=Ù LO@∞#fl@∞¡
ÖˇH¯õ Hõ\Ïì_∞» . J~Ú<å `«# Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO z#flkQÍ =Ù#fl@∞¡ |ÅÇ‘Ï#OQÍ L#fl@∞¡, XHõKÀ@
ã¨#flQÍ =∞~˘HõKÀ@ ÖÏ=ÙQÍ =ÙO@∂ =ÙO_»=Åã≤# f~°∞Ö’ ÖË^xŒ Jaè„áêÜ«∞Ñ¨_®¤_∞» .
^•x=Å¡ JO`«∞ÖËx =∂#ã≤Hõ ÉÏ^èŒ HõeyOk. PÖ’zã¨∞Î#fl H˘nÌ =$+¨}ÏÅ∞‰õÄ_®
H©Δ}ÕzáÈ`«∞#fl@∞¡ HõxÑ≤ã¨∞Î<åfl~Ú. WHõ `«# Ñ¨ÙOã¨`«fiO g∞^Œ<Õ J#∞=∂#O
HõÅQÆ<å~°OaèOzOk. P PO^Àà◊#`À ''Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞—ì — #x „Ñ¨Kå~°O KÕã∞¨ ‰õΩO@∞#fl
#H˜b _®Hõ~ì ∞° ^ŒQiæÆ H˜ "≥àÏ§_»∞. P =ºHÎ̃ HÀ>Ëâfi◊ ~°~å=Ùx =∞iO`« ÉèÜ í ∞« ÃÑ\ì̃ XHõ"àÕ ◊
J`«#∞ ÃÑo§ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl ÉèÏ~°º J`«x=Å¡ `«$Ñ≤Î á⁄O^ŒHõ `«ÑC¨ _»∞ „`À=Å∞ `˘‰õΩ¯`«∞O^Œx
K≥áêÊ_»∞. J`«xH˜ 2000 ~°∂áêÜ«∞Å∞ W¿ãÎ H˘xfl `≥Ö· ÏÅ∞ =∞O^Œ∞Å∞ WzÛ, XHõ q^Õj
Ü«∞O„`«O W™êÎ#x JO^Œ∞Ö’ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxfl ÃÑ\˜ì QÍe H˘\˜#ì @¡~Ú`Õ JOQÆO ™êy
ÃÑ^ŒkÌ J=Ù`«∞O^Œh K≥áêÊ_»∞. Jã¨ÖË ÉèÜ í ∞« O`À =Ù#fl HÀ>Ëâfi◊ ~°~å=Ù P ''Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞—ì —
=∂@Å∞ #q∞‡ JO`« _»|∞ƒ WzÛ "åº‰õÄº"£∞ ÑÖÑ¨Ù fã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. =O^ŒÅH˘Ån
~°∂áêÜ«∞Å∞ =kÖÏ~Ú QÍh JOQÆÑi¨ =∂}O =∂„`«O Ü≥∞Ñ¨Ê\˜ÖÏQÍ<Õ =ÙOk.
JOQÆ Ñï=∂}O z#flkQÍ =ÙO^Œx ÉèÏqOz HÀ>Ëâ◊fi~°~å=Ù Ñ¨_»¤ PO^Àà◊#,
^•xx ÃÑOK«_®xH˜ Ñ¨_¤» P^Œ∞~åÌ J~°~÷ Ç° Ï≤ `«O. JO^Œ~∞° =∞#∞+¨μºÅ∞ XHõ¯>Ë á⁄_»∞QÆ∞,
139
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 140
ÖÏ=Ù =ÙO_»~∞° . JO^Œ~∂° XHõ¯>Ë q^èQŒ Í Z„~°QÍ, `≥ÅQ¡ Í LO_»~∞° . J^Õ q^èOŒ QÍ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ
Ñï=∂}O ‰õÄ_® XHõ =ºH˜HÎ ,˜ WOH˘Hõ =ºH˜HÎ ˜ `Õ_® =ÙO@∞Ok. H˘O^Œi JOQÆ Ñï=∂}O
z#flkQÍ =ÙO>Ë =∞iH˘O^ŒiH˜ ÃÑ^ŒkÌ QÍ =ÙO@∞Ok. Ç¨~À‡#¡ zH˜`û« =Å¡QÍx, ''Ãã‰õΩû
ÃãÊ+ëã¨∞Åì ∞—— J"Õ∞‡ "åº‰õÄº"£∞ ÑÖÑ¨ÙÅ =Å¡QÍx JOQÆÑi¨ =∂}O ÃÑ~°Q@ Æ O [~°Q^Æ ∞Œ .
ãÔ̈~#· Ãã‰õΩû q*Ï˝#O ÖË#O^Œ∞=Å¡ ''Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞—ì — Å =∞x „Ñ¨Kå~°O KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ"åà◊§
„Ñ¨H@ õ #Å‰õΩ ZO^Œ~À Ü«Ú=‰õΩÅ∞ "≥∂ã¨áÈ`«∞<åfl~°∞.
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ Ñï=∂}O ZO`« LO_®e?
ã¨∞Y"≥∞#ÿ ~°uH˜ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ Ñï=∂}O ZO`« HÍ"åÅ<Õk =ÚYºO HÍ^Œ∞. ãÎ̈OÉè#í
â◊HÎ̃ K«H¯õ QÍ Hõey=ÙO_ç ~°ux ã¨=∞~°=÷ O`«OQÍ x~°fiÇ≤ÏOK«QÅÆ QÆ_"» ∞Õ HÍ"åe. ~°uÖ’
ã¨∞MÏxH˜, „ã‘Îx `«$Ñ≤ÎÑ¨~°K«\ÏxH˜ JOQÆÑï=∂}O ZO`« =Ù#fl^Œ<Õk =ÚYºOHÍ^Œ∞.
JOQÆO z#fl^≥<· å, ÃÑ^Œ^Ì <·≥ å ~°uÖ’ XHõ>Ë q^èOŒ QÍ `«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ
Ñï=∂}O Hõ<åfl Ü≥∂x Ö’`«∞ Ü≥∞‰õΩ¯= =Ù<åfl ~°uÖ’ HõeQˆ `«$Ñ≤HÎ ,© ã¨∞MÏxH© ~Ú|ƒOk
~å^Œ∞. HÍ=Åã≤O^ŒÖÏ¡ ãÎ̈OÉè#í O á⁄Ok# Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO`À Ü≥∂x j~°¬O g∞^Œ =uÎ_ç
HõeyOz P"≥∞Ö’ HÍ"≥∂„^ÕHÍxfl, ã¨∞Y„áêÑ≤Îx HõeyOK«QÆÅQÆ_»O. WO^Œ∞‰õΩ Z‰õΩ¯=
JOQÆÑi¨ =∂}O QÆÅ [#<ÕO„kÜ«∞O J=ã¨~O° ÖË^∞Œ . ZO`« ÃÑ^ŒÌ [#<ÕO„kÜ«∞O =Ù<åfl
~°uÖ’ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ „ã‘ÖÎ ’ Ü≥∂x j~å¬xfl L„kHõÑÎ ~¨ K° ‰« Ωõ O_® ãÖÜ≥∂QÆO [iÑ≤#@¡~Ú`Õ
P"≥∞‰õΩ Z\ì̃ `«$Ñ≤Î HõÅQÆ^∞Œ . JOQÆÑi¨ =∂}O z#fl^Œ~Ú<å Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ ÉÏÇ¨Ïº~°u^•fi~å,
Hõ~¡ Ú\’iãπx L„kHõÑÎ ~¨ K° _« O» ^•fi~å#∂ „ã‘ÖÎ ’ HÍ"≥∂„^ÕHOõ HõeQˆ @@∞ì KÕã≤ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’
áêÖÁæ#fl@¡~Ú`Õ P „ã‘HÎ ˜ J`«x g∞^Œ ZO`À Jaè=∂#O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ~°uÖ’ `«$Ñ≤xÎ
á⁄O^Œ∞`«∞Ok. nxHõO`«\ ˜H© HÍ~°}O „ã‘ÎH˜ ~°uÖ’ `«$Ñ≤Î HõeyOKÕ <≥·t`«ºO HõÅ
HÍ=∞<å_»∞Åhfl Hõ~¡ Ú\’iãπÖ’#∂, Ü≥∂x =ÚY^•fi~°O ^ŒQ~æÆ ° LO_»_"» ∞Õ , Ü≥∂x =∂~°Oæ
Ö’Ñ¨Å JO`«QÍ HÍ=∞<å_»∞Å∞ =ÙO_»=Ù. „ã‘HÎ ˜ HõeQˆ `«$Ñ≤Î JO`å Ü≥∂x =ÚY^•fi~°O,
^•x Ñïã¨~° „áêO`åÖ’¡ [iˆQ XuÎ_ç =Å¡<.Õ JOQÆÑi¨ =∂}O z#fl^≥<· å, ÃÑ^Œ^Ì <·≥ å
Ü≥∂x =ÚY^•fi~°O ^ŒQ~æÆ ° [iˆQ „¿Ñ~°} XHõ¯>Ë q^èOŒ QÍ LO@∞Ok. „ã‘ÖÎ ’ HõeQˆ D
„¿Ñ~°}=Å¡ P"≥∞‰õΩ HõeˆQ `«$Ñ≤Î JOQÆÑï=∂}O ÖÏ=ÙQÍ L#fln, ã¨#flQÍ =Ù#fln,
á⁄_»=ÙQÍ =Ù#fln, á⁄\˜ìQÍ =Ù#fln J<Õ^•xx |\˜ì U=∂„`«O P^è•~°Ñ¨_çÖË^Œ∞.
JO`ÕHÍ‰õΩO_® Ü≥∂x =∂~°Oæ Ö’Ñ¨Å HÍ=∞<å_»∞Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ =ÙO_»=Ù Hõ#∞Hõ, JOQÆ
Ñï=∂}O Z‰õΩ¯=QÍ =ÙO_»|\ì̃ „ã‘Î J^Œ#OQÍ HÍ=∞`«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œx ÉèÏqOK«_O»
„Éè=í ∞. ~°uÖ’ áêÖÁæ<OÕ ^Œ∞‰õΩ ãÎ̈OÉè#í á⁄Ok# Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO H˘Å`« =¸_»∞#fl~° ÖËHõ
<åÅ∞QÆ∞ JOQÆ∞àÏÅ∞ á⁄_»=ÙO>Ë KåÅ∞, HÍ"≥∂„^ÕHõO ÖË‰õΩO_® =∂=¸Å∞QÍ L#fl
140
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 141
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ Ñï=∂}O ZO`« =ÙOk J<Õk =ÚYºO HÍ^Œ∞. =∂=¸Å∞

ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Z@∞=O\˜ „¿Ñ~°} ÖË#O^Œ∞Å¡ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO ‰õΩzOK«∞‰õΩx =ÙO_ç XHõ\ ˜
~Ô O_»∞ JOQÆ∞àÏÅ Ñï=∂}"Õ∞ LO@∞Ok. ^•^•Ñ¨Ù Ñ¨Ù~°∞+¨μÅO^ŒiÖ’#∂ ãÖÎ Éè#í á⁄Ok#
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO Ñï=∂}O <åÅ∞QÆ∞, J~Ú^Œ∞ JOQÆ∞àÏÅ∞ =ÙO@∞Ok. Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO
Ñï=∂}O =$+¨}ÏÅ ÃãA · #∞ |\˜ì U=∂„`«O P^è•~°Ñ_¨ ç =ÙO_»^∞Œ . =$+¨}ÏÅ ÃãA
·
ZO`« =Ù#flk J<Õk =ÚYºO HÍ^Œ∞. Jq Ñ¨Ù~°∞+¨ ÃãH±û Ç¨~À‡#¡x ZO`« "≥∂`å^Œ∞Ö’
=Ù`«ÊuÎ KÕã∞¨ <Î åfl~Ú J<Õk =ÚYºO.
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ Ñï=∂}O ÃÑOK«_O» ™ê^èºŒ =∂?
Ü«∞O„`« ã¨Ç¨ Ü«∞O`À JOQÆ Ñï=∂}O ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞O^Œx ''ÃãH±û ÃãÊ+ëã¨∞—ì — K≥ÑÊ¨ _»O
=\ì̃ |∂@HõO, Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÖ’x HõO_»~åÅH˜ HÍ"≥∂„^ÕHOõ Hõey#Ñ¨C_»∞QÍx, W`«~„° `å
„¿Ñ~°} Hõey#Ñ¨C_»∞QÍx ™êˆQ QÆ∞}O =ÙOk. J^Õ q^èOŒ QÍ =∂=¸ÅÑ¨C_»∞ Ñ¨ÓiÎQÍ
‰õΩzOK«∞H˘x áÈÜÕ∞ ÅHõ} Δ O LOk.D HõO_»~åÅÖ’ \˜+Ø¨ ºãπ– \˜+Ø¨ ºãπH˜ =∞^Œº Z<Àfl
~°HÑÎõ Ù¨ QÆ∂à◊√§ =ÙO\Ï~Ú. =∂=¸Å∞QÍ =Ù#flÑ¨C_»∞ D HõO_»~åÅ ~°HÑÎõ Ù¨ QÆ∂à◊√§ =Ú_»∞K«∞
‰õΩx =ÙO\Ï~Ú. HÍ"≥∂„^ÕHOõ HõÅQÆQÍ<Õ D ~°HÑÎõ Ù¨ QÆ∂à◊§Ö’H˜ ~°HOÎõ „Ñ¨ãi¨ Oz ÉÏQÍ
=Ù|∞ƒ`å~Ú. ^•x`À Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO Ö’H˜ HõO_»~åÅ∞ ™êQÆ∞`å~Ú. D ~°HÑÎõ Ù¨ QÆ∂à◊√§
Z‰õΩ¯=QÍ =Ù#fl "åà◊§Ö’ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÖ’H˜ =∞iO`« ~°HOÎõ Z‰õΩ¯=QÍ „Ñ¨ãi¨ Oz JOQÆO
=∞iO`« á⁄_»=ÙQÍ#∂ HÔ "· å~°O ÃÑ^ŒkÌ QÍ#∂ Hõ#|_»∞`«∞Ok. D ~°HOõ QÍ XHõ =ºHÎ̃
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÖ’ LO_»=Åã≤# ~°HÑÎõ Ù¨ QÆ∂à◊§ ãÖYº Ñ¨Ù@∞ìH`õ À<Õ x~°~‚ ÚOK«|_ç =ÙO@∞Ok.
HÍx `«~∞° "å`« ãÖYº ÃÑ~°Q_Æ O» J<Õk ™ê^èºŒ O HÍ^Œ∞. "åº‰õÄº"£∞ ÑÖÑ¨Ù`À Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO
Ö’x HõO_»~åÅx „¿Ñ~°} HõeyOz ™êQÆnã≤#@∞¡ KÕã<≤ å Jk J~°O÷ ÖËx Ñ¨x. „¿Ñ~°}
áÈQÍ<Õ P HõO_»~åÅ ã¨ÇÏ¨ [ ã¨fiÉèÏ=O „Ñ¨HÍ~°O ‰õΩzOK«∞‰õΩxáÈ`å~Ú. "åº‰õÄº"£∞
ÑÖÑ¨Ù`À H˘@ì_O» =Å¡ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÖ’x HõO_»~åÅH˜ Hõã~¨ `° ∞« Î Hõey ÖÏ"≥‰Ωõ ¯`åÜ«∞x
ÉèÏqOK«@O =¸~°`ö fi« O. Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO =Å¡, ã¨fiÑ¨flã¨¯Å<åÅ =Å¡ JOQÆO z#fl^≥á· È`«∞O^Œ
h, ^•x=Å¡ HõeQˆ #ëêìxH˜ "åº‰õÄº"£∞ ÑÖÑ¨Ù`À ãïk^Œ∞`Ì å=∞x J#_»O J~°~÷ Ç° Ï≤ `«O.
HÍ"≥∂„^ÕHOõ HõÅQÆQÍ<Õ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO Ö’x ~°HÑÎõ Ù¨ QÆ∂à◊§Ö’H˜ ~°HOÎõ „Ñ¨ãi¨ Oz ÉÏQÍ
L|ƒ_»O, HÍ"≥∂„^ÕHOõ `«QQæÆ Í<Õ ~°HÑÎõ Ù¨ QÆ∂à◊§Ö’Oz ~°HOÎõ ~°H<Îõ åàÏÖ’¡H˜ uiy "≥o§áÈ=_»O,
^•x`À ãÖHÀzOKÕ ã¨fiÉèÏ=O HõÅ HõO_»~åÅ∞ =Ú_»∞K«∞‰õΩáÈ=_»O =∂=¸Å∞QÍ [iˆQ
Ñ¨x. JO`ÕQÍx nxH˜ U"Õ"À =∞O^Œ∞Å∞ "å_»@O, Ü«∞O„`åÅ∞ LÑ¨Ü≥∂yOK«_»O
Jq"ÕHOõ `À KÕ¿ã Ñ¨x.
141
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 142
^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’ „ã‘Î Ü≥ÚHõ¯ HÍ=∞ ãÖ`«$Ñ≤HÎ Íx, Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ Ü≥ÚHõ¯ HÍ=∂#∞
Éè∂í `«∞Å∞QÍx J`«x ~°u <≥Ñ· Ù¨ }ºO g∞^Œ P^è•~°Ñ_¨ ç LOk HÍx, J`«x JOQÆÑi¨ =∂}O#∞
|\ì̃ =∂„`«O HÍ^Œ∞.
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ Ñï=∂}O– ~°u
X_»∂¤ á⁄_»∞QÆ∞ÅÖ’ ZÖÏ `Õ_® L#fl^À JÖÏˆQ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ Ñï=∂}O ‰õÄ_®
XHõiH˜ =∞~˘HõiH˜ `Õ_® =ÙO@∞Ok. JnQÍHõ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ Ñï=∂}O |\˜ì ãÖÎ Éè#í
â◊HÎ̃QÍx, ~°uÖ’ „ã‘Îx `«$Ñ≤ÎÑ¨~°K«QÆÅQÆ@OQÍx Z\ì̃ Ñïã≤÷`«∞Ö’¡#∂ P^è•~°Ñ¨_çÖË^Œ∞.
ZO`« z#fl Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO HõÅ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_≥<· å K«H¯õ x HÍ=∞"åOKè« LO>Ë, „ã‘Î Ü≥∞_»Å K«H¯õ x
PHõ~¬° } Hõey LO>Ë, =∞Oz ãÎ̈OÉè#í â◊H`Î̃ À ~°uÖ’ áêÖÁæx „ã‘xÎ ÉÏQÍ "≥∞Ñ≤ÊOK«QÅÆ _»∞.
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ Ñï=∂}O Z‰õΩ¯= LO_ç ‰õÄ_® =∞#ã¨∞ûÖ’ J#∞=∂<åÅ∞, ÉèíÜ«∂Å∞
LO_ç ~°uÖ’ áêÖÁæO>Ë Z^Œ∞~°Ü∞Õ ºk ÃÑ~¶ ÚÅ∂ºˆ~. „ã‘HÎ ˜ ~°uÖ’ `«$Ñ≤Î HõeQˆ k Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ
Ñï=∂}O |\ì̃ HÍ^Œ∞. J`«xH˜ QÆÅ ãÎ̈OÉè#í â◊HxÎ̃ |\ì̃, J=ÅOaèOKÕ HÍ=∞Hõà#◊ ∞|\ì̃,
™ê^è•~°}OQÍ „Ñü Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ ~Ô O_»∞ JOQÆ∞àÏÅ #∞O_ç <åÅ∞QÆ∞ JOQÆ∞àÏÅ∞ Ñï=∂}O
=ÙO@∞Ok. ~°uÖ’ „ã‘HÎ ˜ `«$Ñ≤Î HõÅQÆ_®xH˜ ãÎ̈OaèOz# Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO =¸_»∞#fl~° #∞O_ç
<åÅ∞QÆ∞ JOQÆ∞àÏÅ Ñï=∂}O =ÙO>Ë KåÅ∞. WO`«HOõ >Ë Z‰õΩ¯= Ñï=∂}O =ÙO>Ë
Z‰õΩ¯= `«$Ñ≤Î HõÅQÆ_=» ∞<Õk [~°Q^Æ ∞Œ . Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ K«∞@∞ìH˘Å`« ãÎ̈OaèOz#Ñ¨C_»∞QÍx,
=∂=¸Å∞QÍ =Ù#flÑ¨C_»∞QÍx ZO`« =ÙO_®Å<Õk „Ñ¨^•è #O HÍ^Œ∞.
~°u `«$Ñ≤–Î Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ Ñï=∂}O
KåÖÏ=∞Ok ^Œ$+≤Öì ’ ~°u JO>Ë Hˆ =ÅO ãÖÜ≥∂QÆO [~°Ñ_¨ "» ∞Õ #x Jaè„áêÜ«∞O
=ÙOk. ^•x`À u#flQÍ ãÖÜ≥∂QÍxH˜ LÑ¨„Hõq∞Oz XHõ\ ˜– Ô~O_»∞ xq∞ëêÅÖ’
g~°ºã¨Åö #"≥∞áÿ È~Ú ~°u #∞Oz q~°q∞OK«∞‰õΩO\Ï~°∞. J@∞=O@Ñ¨C_Õ ~°uÖ’ „ã‘HÎ ˜ Pã¨HÎ˜
ÖË‰Ωõ O_® áÈ`«∞Ok. JO^Œ∞Hõx =ÚO^Õ ãÖÜ≥∂QÍxH˜ LÑ¨„Hõq∞OK«‰Ωõ O_® Hõ~¡ Ú\’iãπx,
K«#∞"≥Ú#Åx =∞$^Œ∞=ÙQÍ ã¨Êi≈OK«_O» , W`«~° ÉÏÇ¨Ïº „¿Ñ~°} Ñ¨^`úŒ ∞« Åx J=ÅOaèOK«_O»
J=ã¨~O° . WÖÏ [iy# H˘O`« ã¨=∞Ü«∂xH˜ „ã‘HÎ ˜ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ HÀiHõ K≥Å~ˆ QÆ∞`«∞Ok.
ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ ~°uÖ’ `«$Ñ≤,Î ÑïÑ¨Ó~°`‚ « á⁄O^Œ∞`«∞Ok.
H˘O^Œ~∞° Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ ~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `«ÑÊ¨ `«H¯˜ # ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `«=∞ ÉèÏ~°ºÅx
#∂º#`«QÍ K«∂_»@O, u@ì_»O, p^ŒiOK«∞HÀ=_»O KÕ™êÎ~°∞. WÖÏ KÕ¿ã"å~°∞ ~°u
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ P"≥∞#∞ ZO`« =Ú^•Ì_<ç å P"≥∞‰õΩ Éè~í Î° Z_»Å J#∞~åQÆO HõÅQÆ^∞Œ .
142
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 143
Ç¨ÏãÎ̈Ñ
„ Ü¨ ∂≥ QÆO =Å¡ JOQÆÑi¨ =∂}O `«Q∞Æ `æ ∞« O^•?
Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO =Å¡ JOQÆÑi¨ =∂}O z#flk J~ÚáÈ^Œ∞. Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆOÖ’ JOQÆO
z#flk J~ÚáÈ=_» = ∞O@∂ [iy`Õ ã¨ Ç ¨ Ï [~° u =Å¡ ‰õ Ä _® JOQÆ O z#flk
J~ÚáÈ=Åã≤O^Õ. ZO^Œ∞HõO>Ë Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆOÖ’<≥<· å, ã¨ÇÏ¨ [ ~°uÖ’#~Ú<å HÍ=∞`«$Ñ≤HÎ ˜
[iˆQk XiÑ≤_Õ. Ç¨Ïã¨Î„Ñ¨Ü≥∂QÆOÖ’ KÕu „"Õà◊§`À XiÑ≤_ç [iy`Õ ã¨Ç¨Ï[ ~°uÖ’
Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’ XiÑ≤_ç [~°∞QÆ∞`«∞Ok. U Ñ¨ûúŒ Ö’ ZO`« XiÑ≤_ç [iy<å Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO
Ö’x HõO_»~åÅ∞, #~åÅ∞ ^≥|ƒuxáÈ=Ù. Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ x~å‡}O QÆ∞iOz *Ï˝#O ÖËHáõ È|>Ëì
Ç¨Ïã¨Î„Ñ¨Ü≥∂QÆO QÆ∞iOz J~°÷O Ñ¨~°÷OÖËx ÉèíÜ«∂Å∞ U~°Ê_ç =Ù<åfl~Ú. WO`å KÕ¿ãÎ
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÖ’ ZÖÏã≤ìH± QÆ∞}O Hõey ™êÊOlÖÏO\˜ HõO_»~åÅ∞ =ÙO\Ï~Ú. Wq
HÍ"≥∂„^ÕHOõ Hõey#Ñ¨Ù_»∞ ~°HOÎõ `ÀxO_ç QÆ\Qì˜ Í `«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú. =∂=¸Å∞ ã¨=∞Ü«∞OÖ’
D HõO_»~åÅ∞ =Ú_»∞K«∞‰õΩxáÈ~Ú z#flqQÍ LO\Ï~Ú.WO`«HOõ >Ëq∞Oz Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÖ’
J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ x~å‡}O ÖË^∞Œ . Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO =Å¡QÍx, JuQÍ ~°u [~°Ñ_¨ O» =Å¡QÍx
D HõO_»~åÅ∞ H©Δ}ÕzáÈ=_»O [~°QÆ^Œ∞. Ç¨Ïã¨Î„Ñ¨Ü≥∂QÆO QÆ∞iOz J#=ã¨~°OQÍ
ÉèÜ
í ∂« O^Àà◊#Å∞ HõeyOKÕk Z‰õΩ¯=QÍ #H˜b _®Hõ~ì ∞° ¡ J~Ú# ''Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞—ì — ÖË.
J=∂Ü«∞‰õΩÅx ÉèÜ í ∞« ÃÑ\ì̃ ^è#Œ O ãÖáêkOK«_"» ∞Õ "åi =$uÎ. Ãã‰õΩû QÆ∞iOz, â◊s~°
x~å‡}O QÆ∞iOz ã¨Ô~·# J=QÍÇ¨Ï# L#flÑ¨C_»∞ J#=ã¨~°"≥∞ÿ# ÉèíÜ«∂O^Àà◊#Å`À
^è<Œ åhfl, JO`«HOõ >Ë qÅ∞"≥#· rq`åÅh <åâ◊#O KÕã∞¨ HÀ=_»O [~°Q^Æ ∞Œ .
Hõ$tOz# Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO
Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO=Å¡ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO Hõ$tOK«∞‰õΩáÈ^Œ∞. nx QÆ∞iOz J#=ã¨~O° QÍ
KåÖÏ=∞OkÖ’ J#∞=∂<åÅ∞, ÉèÜ í ∂« Å∞ =Ù<åfl~Ú. WÖÏO\˜ ÉèÜ í ∂« Å∞, J#∞=∂<åÅ∞
f„=OQÍ L#fl"åiÖ’ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ HÀiHõÅ∞ HõÅQÆ_O» `«yáæ È`å~Ú. HÀiHõ ^≥|ƒu#_»O`À
JOQÆO ãÎ̈OaèOK«_=» ∞O@∂ =ÙO_»^∞Œ . Ãã‰õΩû q+¨Ü∞« OÖ’ "≥∞^Œ_∞» „Ñ¨^•è # Hˆ O„^ŒO.
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO ^•x „Ñüxkè =∂„`«"∞Õ =∂#ã≤HOõ QÍ J#∞=∂<åÅ∞, ÉèÜ í ∂« Å∞ L#flÑ¨C_»∞
HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ HÀiHõÅ∞ HõÅQÆ=Ù. ^•x`À JOQÆO ‰õΩzOK«∞‰õΩáÈ~Ú =Ù#fl@∞¡ Hõ#|_»∞`«∞Ok.
Jã¨Å∞ Ö’ÑÖ =∞#ã¨∞ûÖ’<Õ LO^Œx QÆ∞iÎOK«Hõ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÖ’ Ö’ÑÖ HõeyO^Œx =∞iO`«
ÉèÜ
í ∞« Ñ¨_`» å~°∞. D ÉèÜí ∞« O =∞iO`« HÀiHõ ^≥|ƒuO@∞Ok. Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO =Å¡QÍx,
W`«~„° `åQÍx JOQÆO Hõ$tOK«_O» [~°Q^Æ hŒ , J#=ã¨~"° ∞≥ #ÿ ÉèÜ
í ∂« Å∞, J#∞=∂<åÅ=Å¡
JOQÆO ãÎ̈OaèOK«_O» ÖË^xŒ QÆ∞iÎOz#Ñ¨C_»∞ uiy HÀiHõÅ∞ zQÆ∞i™êÎ~Ú. HÀiHõ f„=`«
|\˜ì JOQÆO uiy |e+Öª QÍ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. JOQÆO Hõ$tOzO^Œx =∞O^Œ∞Å∞ "å_»_O»
143
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 144
J#=ã¨~°O. `«Ñ¨C PÖ’K«<å ^èÀ~°}˜x ãïk^Œ∞Ì‰õΩx q[˝`«`À =º=Ç¨ÏiOK«_»"Õ∞

KÕÜ∞« =Åã≤# Ñ¨x.
=¸ã¨∞‰õΩáÈ~Ú# Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO Ñ¨Ó~°fiK«~‡° O
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ Ñ¨Ó~°fiK«~‡° O "≥#∞Hõ‰Ωõ Hõ^ÅŒ ‰õΩO_® LO>Ë ~°uÖ’ áêÖÁæO>Ë |Å=O`«OQÍ
"≥#∞Hõ‰Ωõ [iy tâ◊flO K«∞@∂ì`« aQÆ∞=ÙQÍ aQÆnã¨∞H˘x áÈ=_®xH˜ J=HÍâ◊O =ÙOk.
H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ K«~‡° O z\˜¡ ~°HOÎõ HÍ~°=K«∞Û. H˘O^ŒiÖ’ WÖÏ =¸ã¨∞H˘xáÈ~Ú
LO_»|>Ëì JHõ¯_» ÉÏH©iì Ü«∂ „H˜=ÚÅ∞ KÕi =∂\˜=∂\˜H© =¸„`«HÀâ◊O, =¸„`«ÑO≤ _®Å
"åºkè ~å=_®xH˜ J=HÍâßÅ∞ L<åfl~Ú. nx=Å¡ `«~K° ∞« =¸„`« qã¨~#°̊ J=_»O,
=¸„`«O áÈã¨∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞ =∞O@ HõÅQÆ_O» , #_»∞=Ú <˘Ñ≤Ê, "≥∞_»<˘Ñ≤Ê, `«~K° ∞« K«e[fi~°O,
Xà◊√§ <˘Ñ¨CÅ∞ ~å=_»O LO\Ï~Ú. WÖÏO\˜ Ñïã≤u÷ L#fl"åà◊√§ ã¨∞hÎ KÕ~ÚOK«∞HÀ=_»O
J=ã¨~°O.
z\˜¡# Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ Ñ¨Ó~°fi K«~°‡O
H˘O^ŒiH˜ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ Ñ¨Ó~°fiK«~‡° O `ÕeHõQÍ =ÚO^Œ∞H©– "≥#HõH© HõkÖË ã≤u÷ Ö’
LO_»^Œ∞. J@∞=O\˜"åiH˜ ~°uÖ’ áêÖÁæ#flÑ¨C_»∞ HÍã¨Î |Å=O`«OQÍ "≥#∞Hõ‰õΩ
`ÀÜ«∞|_ç#@¡~Ú K«~‡° O z=~° z\˜#¡ @∞¡ J=_»O, "åÜ«∞_»O, =∞O@ Ñ¨Ù@ì_O» [~°∞QÆ∞`«∂
=ÙO@∞Ok. W@∞=O\˜ Ñïã≤u÷ L#fl"åà◊√§ ã¨∞hÎ KÕ~ÚOK«∞‰õΩO>Ë P ÉÏ^èŒ ÖË‰Ωõ O_®
áÈ`«∞Ok. ÖËHáõ È`Õ ~°uÖ’ áêÖÁæ#\ÏxH˜ ÉÏ^è•Hõ~O° QÍ LO@∞Ok. =ºaèKåi}∞Å`À
ãÖÑ¨~¯° O Hõey# Ñ¨Ù~°∞+¨μÅH˜ ‰õÄ_® ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å =Å¡ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO z=i K«~‡° O
"åÜ«∞_»O, z\˜#¡ @∞¡ J=_»O, "≥#∞Hõ‰Ωõ ‰õkÑ≤`Õ ÉÏ^èŒ HõÅQÆ_O» LO\Ï~Ú. ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å∞
ãÖ„Hõq∞OK«_®xH˜ P™ê¯~°O LO^Œx ÉèÏqOz#@¡~Ú`Õ W@∞=O\˜ Ñïã≤u÷ Hõey#Ñ¨C_»∞
"≥O@<Õ zH˜`û« á⁄O^•e. =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨ÏO (_»Ü∂« a\©ã)π L#fl"åiÖ’ ‰õÄ_® Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO
Ñ¨Ó~°fiK«~‡° O z\˜#¡ @∞¡ J=Ù`«∞Ok.
H„ O˜ kH˜ =OˆQ tâ◊flO
HÍ"≥∂„^ÕHOõ Hõey Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO ãÖÎ aèOz#Ñ¨C_»∞ tâ◊flO u#flQÍ LO_Õ |^Œ∞Å∞
„HÕ^Œ"Ñ·≥ Ù¨ H˜ QÆ∞O*ËÜ∞« |_ç =OyáÈ`«∞Ok ZO^Œ∞Hõx?
H˘O^Œ~∞° Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ „ÃÑ#¶ ∞ºÅ"£∞ KåÖÏ z#flkQÍ LO_ç JOQÆO ãÖÎ aèOz, ÃÑ^ŒkÌ QÍ
J~Ú#Ñ¨C_»∞ ™êQÆ_®xH˜ gÅ∞ ÖË‰õΩO_® J~ÚáÈ`«∞Ok. „ÃÑ¶#∞ºÅ"£∞ =¸„`«<åà◊O
HÕ^ŒÉÏè QÆO #∞O_ç „áê~°OÉè"í ∞≥ ÿ tâ◊flO "≥#HÍÅ K«~‡° O`À =Ú_çÑ_¨ #ç @∞¡ J=Ù`«∞Ok.
Hõ#∞Hõ, „ÃÑ#¶ ∞ºÅ"£∞ z#flkQÍ LO>Ë JOQÆO ãÖÎ aèOz#Ñ¨C_»∞ K«~‡° O "≥#∞Hõ‰Ωõ QÆ∞OA‰õΩx
144
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 145
tâ◊flO ‰õÄ_® „HÕk "≥·Ñ¨ÙH˜ ÖÏQÆ|_»∞`«∞Ok. JO^Œ∞Hõx JOQÆO ã¨ÎOaèOz#Ñ¨C_»∞

W@∞=O\˜ Ñïã≤`÷ ∞« Ö’¡ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO z=i ÉèÏQÆO HÕkH˜ =OyáÈ~Ú#@∞¡ J=Ù`«∞Ok.
ã¨∞hÎ KÕã≤ „ÃÑ¶#∞ºÅ"£∞x ‰õÄ_® HõuÎiOz "Õã≤#@¡~Ú`Õ JOQÆO ã¨ÎOaèOz#Ñ¨C_»∞
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO z=i ÉèÏQÆO =OQÆ_O» [~°QHÆ õ u#flQÍ<Õ LO@∞Ok.
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ ÅHõΔ}ÏÅhfl LO_ç‰õÄ_® =Ü«∞ã¨∞‰õΩ `«y#@∞¡QÍ JOQÆ=Ú ÃÑ~°QÆHõáÈ`Õ...
=∞#∞+¨μºÅO^Œi X_»∂¤ á⁄_»∞QÆ∂ XHõ\ Ö˜ ÏQÍ ÖË#>Ë,¡ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅO^Œi Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ
Ñï=∂}O XHõ\ ˜ÖÏQÍ LO_»^Œ∞. ~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ JOQÆã¨ÎOÉèí#O, g~°ºã¨öÅ#O
ã¨„Hõ=∞OQÍ =ÙO@∞<åfl JOQÆÑi¨ =∂}O QÆ∞iOz J#=ã¨~"° ∞≥ #ÿ JáÈÇ¨ÏÅ∞ „Ñ¨Kå~°OÖ’
=ÙO_»@"Õ∞ HÍ~°}O. ~°uÖ’ „ã‘HÎ Q˜ Íx, Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜QÍx `«$Ñ≤Î HõÅQÆ_=» ∞<Õk JOQÆÑi¨ =∂}O
|\˜ì P^è•~°Ñ_¨ Öç ^Ë ∞Œ , „Ñ¨}Ü«∞ Hõà◊ g∞^Œ P^è•~°Ñ_¨ ç =ÙOk. JOQÆ Ñï=∂}O ÃÑOKÕO^Œ∞‰õΩ
Z@∞=O\˜ =∞O^Œ∞Å∞QÍx, ™ê^è<Œ åÅ∞QÍx ÖË=Ù. Jã¨Å∞ J@∞=O\˜ "å\˜ J=ã¨~O°
ÖË^∞Œ . Z=Ô~<· å JOQÆÑi¨ =∂}O ÃÑOKÕO^Œ∞‰õΩ Z@∞=O\˜ =∞O^Œ∞Å∞QÍx, ™ê^è•<åÅ∞QÍx
ÖË=Ù. Jã¨Å∞ J@∞=O\˜ "å\˜ J=ã¨~O° ÖË^∞Œ . Z=Ô~<· å JOQÆÑi¨ =∂}O ÃÑOK«_®xH˜
=∞O^Œ∞Å∞, ™ê^è•<åÅ∞ =Ù<åflÜ«∞x K≥a`Õ J=∂Ü«∞‰õΩÅx "≥∂ãÖ KÕÜ∞« _®xˆH.
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ
16, 17 ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ ~°u [iÑ≤`Õ JOQÆO Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅQÍx, =∞x+≤
Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅQÍx `«yáæ È`åÜ«∞<Õ ÉèÏ=OÖ’ Z@∞=O\˜ x[O ÖË^∞Œ .~°uÖ’ áêÖÁæ#_®xH˜,
âßs~°HOõ QÍ =∞x+≤ h~°ãO≤ záÈ=_®xH˜ ãÖ|O^èOŒ ÖË^∞Œ . =∞Oz PÇ¨~°O ÖËHáõ È`Õ
~°uÖ’ áêÖÁæ#HõáÈ~Ú<å g~°º#+Öì [~°QHÆ áõ È~Ú<å =∞x+≤ P~ÀQÆºO ^≥|ƒuO@∞Ok.
JÖÏHÍHõ =∞Oz PÇ¨~°O â◊s~° "åºÜ«∂=∞O LO>Ë ~°uÖ’ ~ÀE áêÖÁæ<åfl =∞x+≤
Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ, JOQÆO Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ =∂=¸Å∞QÍ<Õ LO\Ï~Ú. 16–18 ãÖ=`«û~åÅ
=Ü«∞ã¨∞ûÖ’ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ Z‰õΩ¯=QÍ LO_»\ÏxH˜ HÍ~°}O, P ã¨=∞Ü«∞OÖ’
Ãã‰õΩû Ç¨~À‡#¡ L`«ÊuÎ Z‰õΩ¯=QÍ LO_»@"Õ∞.
|Å"≥∞#ÿ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO
U Ñ¨Ù~°∞+¨μxÔH<· å ãÎ̈OÉè#í â◊HÎ̃ K«H¯õ QÍ ÖËÔŒ >Ë P Ö’ÑÖ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ HõO_»~åÅH˜
ãÖ|OkèOz#k HÍ^Œ∞. P =ºH˜Î =∞#ã¨∞ûH˜ ãÖ|OkèOz#k. U Ñ¨Ù~°∞+¨μxÖ’<≥<· å Ãã‰õΩû
QÆ∞iOz P`«‡ #∂º#`åÉèÏ=O (W<£Ñi‘¶ Ü«∂i\© HÍOÃÑ‰¡ Ωõ û) L<åfl, HÍ=∞ ™ê=∞~°º÷ O
QÆ∞iOz J#∞=∂#O, ÉèÜ í ∞« O, PO^Àà◊# L<åfl JOQÆ ãÎ̈OÉè#í â◊HÎ̃ K«H¯õ QÍ LO_»∞.
JO^Œ∞Hõx =∞x+≤H˜ =ÚO^Œ∞ P`«‡qâßfiãÖ =ÚYºO. =∞#ã¨∞ûÖ’ ÉèíÜ«∂O^Àà◊#Å∞
145
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 146
J#∞=∂<åÅ∞ ÖËHáõ È`Õ ZO`« z#fl Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ"∞≥ <ÿ å, ZO`« ã¨#flQÍ L#fl@∞ì L<åfl ~°u
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ K«H¯õ QÍ ãÖÎ aèOz |ÅOQÍ =ÙO@∞Ok. Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO ÖÏ=Ù J=_®xH˜,
|ÅOQÍ J=_®xH˜ „Ñ¨`ºÕ HõOQÍ =∞O^Œ∞Å∞ ÖË=Ù.
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO g∞^Œ ~°H<Îõ åàÏÅ∞ |ÅÇ‘Ï#`«‰Ωõ zÇ¨Ïfl=∂?
H˘O^Œ~∞° Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ HõeQˆ J#∞=∂<åÅ∞ qz„`«OQÍ LO\Ï~Ú. Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO
g∞^Œ ~°H<Îõ åàÏÅx K«∂ã≤ `«=∞ˆH^À HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ |ÅÇ‘Ï#`« LO^Œh, ^•x=Å¡ JHõ¯_»
#~åÅ∞ Hõ#|_»∞`«∞<åflÜ«∞x ÉèÏqOz ÉÏ^èÑŒ _¨ áç È`«∂ LO\Ï~°∞. Jã¨Å∞ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO
g∞^Œ ZÑ¨C_»∂ ~°H<Îõ åàÏÅ∞ LO\Ï~Ú. JOQÆO ãÖHÀzOz =Ù#flÑ¨C_»∞ P ~°H<Îõ åàÏÅ∞
JO`« ã¨Ê+ì̈OQÍ Hõ#|_»Háõ È~Ú<å, JOQÆO ãÖÎ aèOz#Ñ¨C_»∞ ~°H<Îõ åàÏÅ∞ Laƒ KåÖÏ
ã¨Ê+Öì QÍ Hõ#|_»∞`å~Ú. H˘O^ŒiÖ’ Wq ÉÏQÍ Hõ#|_»=K«∞Û. =∞i H˘O^ŒiÖ’ JO`«
ã¨Ê+ì̈OQÍ Hõ#|_»Háõ È=K«∞Û. Hõ~<Î° åàÏÅ∞ Laƒ ã¨Ê+ì̈OQÍ Hõ#|_ç#O`« =∂„`å# `«=∞Ö’
U^À |ÅÇ‘Ï#`« LO^Œx ÉèÏqOK«_O» =¸~°`ö fi« O. HÍ"≥∂„^ÕHOõ Hõey#Ñ¨C_»∞ ~°H<Îõ åàÏÅ
^•fi~å ~°HOÎõ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÖ’H˜ Jq∞`«OQÍ „Ñ¨=Ç≤Ïã¨∞OÎ k. JÖÏ „Ñ¨=Ç≤ÏOz# ~°HOÎõ
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÖ’ LO_Õ ~°HÑÎõ Ù¨ QÆ∂à◊§Ö’H˜ KÕi JOQÆÑi¨ =∂}O ÃÑiy JOQÆO ãÖÎ aèOK«_O»
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. JOQÆãOÎ̈ Éè#í O [iy#Ñ¨C_»∞ ã≤~Å° ^•fi~å Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO #∞O_ç ~°HOÎõ
fã¨∞H˘x áÈ‰õΩO_® ~°HOÎõ `À Laƒ# ~°HÑÎõ Ù¨ QÆ∂à◊√§ <˘H˜¯ "Õ™êÎ~Ú. ^•x`À ~°HOÎõ `À
xO_ç# ã≤~°Å∞ Laƒ#@∞ì Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÃÑ· Hõ#|_»`å~Ú. ^èŒ=∞#∞Å ^•fi~å ~°HõÎO
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÖ’xH˜ „Ñ¨"tÕ OK«_O» , ã≤~Å° ^•fi~å ~°HOÎõ fã¨∞‰õΩx áÈ=@O ÖËHáõ È`Õ JOQÆO
ãÖÎ aèOK«_O» , ãÖHÀzOK«_O» J<Õ"Õ =ÙO_»=Ù. J@∞=O\˜ ~°H<Îõ åàÏÅx K«∂ã≤ #~åÅ
|ÅÇ‘Ï#`« =ÙO^Œx ÉèÏqOK«_O» J~°~÷ Ç° Ï≤ `«O. >ˇ™Èìã~ì≤ å<£ Ç¨~À‡<£ L`«ÊuÎ ÖËHáõ È=_»O
=Å¡QÍx, HÀiHõ ^≥|ƒu#_»O =Å¡QÍx JOQÆãOÎ̈ Éè#í O ÖËHáõ È=K«∞ÛQÍx Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO
#~åÅ∞ |ÅÇ‘Ï#`« JO@∂ U~°Ê_ç HÍ^Œ∞.
JOQÆ Ñï=∂}O ÃÑ~°Q\
Æ ÏxH˜ Ç¨~À‡#∞Å∞<åflÜ«∂?
â◊√Éèí `«# =∂=∞Ü«∞º â’Éè#í ~å=Ù`À =∞#ã¨∞û qÑ≤Ê ÃÑo§ KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï#x K≥ÑÊ≤ Ok.
â’Éè#í ~å=ÙH˜ â◊√Éèí JO>Ë W+ì̈"∞Õ . HÍx `«# =∞#ã¨∞ûÖ’ XHõ f~°x J#∞=∂#O `≥QÆ
Ñ‘_™ç ÈÎOk. Z=i QÆ∞iOz? â◊√Éèí QÆ∞iOKå? HÍ<ÕHÍ^Œ∞. `«# QÆ∞iOKÕ, `«# ^•OÑ¨`º«
™ê=∞~°º÷ O QÆ∞iOKÕ P J#∞=∂#O WO`å KÕ¿ãÎ =∞iOˆHg∞HÍ^Œ∞. `«# Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO
z#fl^Œh, ^•x=Å¡ `å#∞ q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl â◊√Éèxí ãÖ`À+¨Ñ~¨ K° Ö« #Ë x ÉèÏqOKå_»∞.
Ug∞ `≥eÜ«∞x J=∂Ü«∞‰õΩ~åÖˇ#· P J=∂‡~Ú rq`«O <å=#O KÕÜ∞« _»O U=∂„`«O
q[˝``« À KÕ¿ã Ñ¨xHÍ^Œx x~°~‚ ÚOKå_»∞. J~Ú<å `«# JOQÆ Ñï=∂}Ïxfl ÃÑOK«∞HÀ"åÅx
146
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 147
ZO`À `åÑ¨„`«Ü∞« O`À L<åfl_»∞. ¿ÑÑ¨~Öü ’ „Ñ¨H@ õ #Å∞ K«∂ã≤ ZO`À Pâ◊Ñ_¨ ç ''Ãã‰õΩû
ÃãÊ+ëã¨∞Åì —— =∞x „Ñ¨Kå~°O KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ #H˜b _®Hõ~ì ¡° ^ŒQiæÆ H˜ XHõ~∞° HÍ^Œx =∞~˘Hõi
^ŒQiæÆ Hõ u~°Q_Æ O» „áê~°OaèOKå_»∞. XHõ~∞° "åº‰õÄº"£∞ ÑÖÑ¨Ù `«yeOK«∞‰õΩx H˘@∞ìHÀ=∞O>Ë,
=∞~˘Hõ~∞° Ãã‰õΩû Ç¨~À‡#¡ Pâ◊ HõeyOz XO\˜xO_® >ˇ™Èìã~ì≤ å<£ WO[Hõ<Δ Å£ ∞ á⁄_çz
=keÃÑ\Ïì~∞° . J~°O÷ Ñ¨~O÷° ÖË‰Ωõ O_® Z<≥fl<Àfl ÖËÇ¨ ºÅ∞ q∞Oy Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ qHÍ~°O H˘x
`≥zÛ ÃÑ@∞ì‰Ωõ <åfl_»∞. z=iH˜ _»|∞ƒÅ∞ =kÖÏ~Ú QÍx Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ Ñï=∂}O ÃÑ~°QÖÆ ^Ë ∞Œ .
ÃÑQ· Í =∂#ã≤Hõ PO^Àà◊#=Å¡ JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ =Ù#flO`« Ñï=∂}O ‰õÄ_® ÖË#@∞¡
JxÑ≤OzOk. kQÆ∞Å∞=Å# JOQÆãOÎ¨ Éè<í åÅ∞ ‰õÄ_® `«‰Ωõ ¯= J~ÚáÈÜ«∂~Ú.
JOQÆ Ñï=∂}O ÃÑOÑ¨Ù^ŒÅ‰õΩ "åº‰õÄº"£∞ ÑÖÑ¨ÙÅ∞ Ñ¨x KÕÜ∞« HõáÈ`ÕáÈx, HõhãÖ
Ãã‰õΩû Ç¨~À‡<£Å∞ J~Ú<å Ñ¨xKÕÜ∞« HõáÈ`åÜ«∂ Jx â’Éè#í ~å=Ù ZO`À P~å@Ñ¨_®¤_∞» .
HÍh â’Éè#í ~å=Ù Ñ¨_¤» P~å@O, PO^Àà◊# =\˜ì J~°~÷ Ç° Ï≤ `«O. „Ñü=ºH˜ÖÎ ’#∂ =Oâ◊áê~°O
Ñ¨~O° ºOQÍ ~°∂Ñ¨Ù~ˆ YÅ∞, â◊s~°O, â◊s~°O ~°OQÆ∞ ZÖÏ =™êÎÜ∂≥ J^Õ q^èOŒ QÍ JOQÆ
Ñï=∂}O ‰õÄ_® U~°Ê_»_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. XHõ =ºH˜HÎ ˜ JOQÆÑi¨ =∂}O z#flk J~Ú
L#fl@¡~Ú`Õ J`«x `«O„_çH,˜ `å`«H˜ J`«x =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ ^•^•Ñ¨Ù JO`Õ LO^Œx J~°O÷
KÕã∞¨ HÀ"åe. `«#H˜ L#flO`« JOQÆ Ñï=∂}"Õ∞ "åà◊§H© L<åfl "åà◊√§ ^•OÑ¨`º« rq`åxH˜
Uq^èOŒ QÍ#∂ J#~°∞›Å∞ HÍÖË^xŒ QÆ∞iÎOKåe. JOQÆ Ñï=∂}O z#fl^≥· LO_»@O "åà◊√§
^•OÑ¨`º« rq`åxH˜ Ñ¨xH˜ ~åHõáÈ~Ú#@¡~Ú`Õ `å#∞ [x‡OK«_O» [iy =ÙO_Õk HÍ^Œx
QÆ=∞xOKåe. =Oâ◊OÖ’ ÖËW#k U =∞x+≤H© U =∞O^Œ∞=ÖÏ¡ PHõã‡≤ HõOQÍ Un T_çÑ_¨ ^» ∞Œ .
>ˇ™Èìã~ì≤ å<£– JOQÆÑi¨ =∂}O
>ˇ™Èìã~ì≤ å<£ Ñ¨Ù~°∞+¨ ÃãH±û Ç¨~À‡#∞Hõ^•. nx=Å¡ Ñ¨Ù~°∞+¨μxÖ’ Ñ¨Ù~°∞+¨ ÅHõ}
Δ ÏÅ∞
U~°Ê_»∞`«∞<åfl~Ú Hõ^•, J@∞=O@Ñ¨C_»∞ D Ãã‰õΩû Ç¨~À‡#∞ WO[HõΔ#¡ ~°∂ÑÖÖ’
fã¨∞‰õΩO>Ë ZO^Œ∞Hõx JOQÆ Ñï=∂}O ÃÑ~°Q@ Æ O [~°Q^Æ ∞Œ ? Jx H˘O^ŒiÖ’ ãÖ^ÕÇ¨ Å∞
L<åfl~Ú. >ˇ™Èìã~ì≤ å<£ Ç¨~À‡#∞=Å¡ Ñ¨Ù~°∞+¨μxÖ’ =∞QÆ"åx ÅHõ}Δ ÏÅhfl U~°Ê_»∞`«∞#fl=∂@
x["Õ∞. HÍx =Oâ◊ áê~°OÑ¨~º° OQÍ U~°Ê_»∞`«∞#fl Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ Ñï=∂}O >ˇ™Èìã~ì≤ å<£
WO[Hõ#Δ ∞¡ W=fi@O`À ÃÑiyáÈ=_»=∞O@∂ [~°Q^Æ ∞Œ . XHõ"àÕ ◊ Ç¨~À‡#¡ Ö’ÑÖ =ÙO_ç
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ Ñï=∂}O ÃÑ~°QHÆ áõ È=K«∞Û Hõ^• J<Õ J#∞=∂#O HõÅQÆ=K«∞Û. Ç¨~À‡#Å
Ö’ÑÖ =Å¡ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ Ñï=∂}O XHõ¯>Ë ÃÑ~°QHÆ áõ È=_»=∞O@∂ [~°Q^Æ ∞Œ . XHõ"àÕ ◊ P
=ºHÎ̃Ö’ Ç¨~À‡#¡ Ö’Ñ¨"∞Õ LO>Ë JOQÆÑi¨ =∂}O XHõ¯>Ë ÃÑ~°QHÆ áõ È=_»=∞@∞Oz Q˘O`«∞
P_»^•x Q˘O`«∞ÖÏQÍ, #_»Hõ P_»^•x #_»HÖõ ÏQÍ, ~°∂ÑÖ H˘*Ï˚ÖÏQÍ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok.
=∞QÆ"åx HÀiHõÅ∞ LO_»=Ù. JOQÆO ãÎ̈OaèOK«_=» ∞O@∂ LO_»^∞Œ . Ñ¨Ù~°∞+¨ ÅHõ} Δ ÏÅ∞
147
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 148
HõxÑ≤OK«=Ù. J~Ú`Õ `«H˜¯#"å\˜Ö’¡ Jhfl Ñ¨Ù~°∞+¨ ÅHõΔ}ÏÅ∞ LO_ç JOQÆO K«Hõ¯QÍ

ãÖÎ aèOK«_O» LO@∂, Hˆ =ÅO JOQÆ Ñï=∂}O XHõ¯>Ë Ç¨~À‡#¡ Ö’ÑÖ =Å¡ z#flkQÍ
LO_»@O [~°Q^Æ ∞Œ .
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO– â◊√„Éèí`«
ã¨~ˆ fiâ◊fi„~å=Ù `«#‰õΩ ÃãH±û QÆ∞iOz ã¨=∞ãÎ̈O `≥Å∞ã¨∞ J#∞‰õΩO\Ï_»∞. P nè=∂`À<Õ
ÃÑà◊§~Ú# "≥Ú^Œ\ ~˜ å„u `«# J~å÷Oy ãä`« ã¨~ã° #¨ KÕ~å_»∞. `å#∞ q#fl „Ñ¨HÍ~°OQÍ
=ÚO^Œ∞ ãä`«x ~°uH˜ L^Œ∞º‰õΩ~Î åÅÜÕ∞º q^èOŒ QÍ =Ú^Œ∞Ì – =ÚK«Û@Å`À =ÚiÑ≤OK«
™êQÍ_»∞. J`«#∞ PtOz# q^èOŒ QÍ<Õ ãä`« L`Õ[Î O á⁄Ok J`«xfl Ç¨Ï`«∞‰Î Ωõ áÈ<å~°O
aèOzOk. J`«xH˜ ‰õÄ_® Xà◊√§ "Õ_H≥ ¯˜ =∞#ã¨∞û =ÚO^Œ∞ [~°QÉÆ ’ÜÕ∞ ^•xH˜ L~°HÅõ ∞
"ÕÜ∞« <å~°OaèOzOk. HÍx JO`«Ö’<Õ XHõ¯™êiQÍ ãä`« 'pè, Uq∞\˜ áê_»∞"åã¨#—
JO@∂ z#flÑ≤ÅÖ¡ ÏQÍ =Ú‰õΩ¯ =¸ã¨∞‰õΩOk. Hõ~¡ Ú=∂H±û KÕ~∞° ‰õΩO@∞#fl ~°u XHõ¯™êiQÍ
Ü«∂O\© Hõ~¡ Ú=∂H±ûQÍ =∂iOk. ãä`« =Ú‰õΩ¯ =¸ã¨∞HÀ=_»O`À qK«∞ÛH˘#É’ÜÕ∞
"≥ÚQÆæ "å_ç#@∞¡ J`«x =∞#ã¨∞û =Ú_»∞K«∞‰õΩx áÈ~ÚOk.
Ñ¨~åHÍ+¨‰ì Ωõ KÕ~∞° H˘#É’`«∞#fl ~°u „H˜Ü∞« WÖÏ J~ÚáÈ=_®xH˜ HÍ~°}O Uq∞\˜?
â’Éè#í O QÆkÖ’ "åã¨# Uq∞\˜? WO^Œ∞Ö’ ã¨~ˆ fiâ◊fi„~å=Ù KÕã#≤ `«¿ÑÊq∞\˜? ÃãH±û QÆ∞iOz
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl ã¨~ˆ fiâ◊fi„~å=ÙH˜ `≥eÜ«∞x q+¨Ü∞« "Õ∞q∞\˜? WÖÏ ÑïjeOz K«∂ã≤#@¡~Ú`Õ
ã¨~ˆ fiâ◊fi„~å=ÙH˜ `«# J~å÷Oyx ~°uÖ’ ZÖÏ L„^ÕHÑõ ~¨ K° åÖ’ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl_»∞QÍx, `«#
[#<ÕO„kÜ«∂Å â◊√„Éè`í « QÆ∞iOz =∂„`«O `≥Å∞ã¨∞H˘#ÖËHáõ ÈÜ«∂_»∞. J`«<Õ HÍ^Œ∞, ZO^Œ~À
Ü«Ú=‰õΩÅ‰õΩ D q+¨Ü∞« O `≥eÜ«∞^Œ∞. HõhãÖ ^•x QÆ∞iOz PÖ’zOK«~∞° . ~°u QÆ∞iOz
`≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O ZO`« =ÚYº"≥∂, Ü«Ú=f Ü«Ú=‰õΩÅ∞ [#<ÕO„kÜ«∂Åx â◊√„ÉèOí QÍ
LOK«∞HÀ=_»O QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O JO`« =ÚYºO. Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ `«=∞ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxfl
â◊√„ÉèOí QÍ LOK«∞HÀ"åe. Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO z=~°# K«~‡° O `ÕeHõQÍ =ÚO^Œ∞H©, "≥#∞HõH©
Hõ^∞Œ Å∞`«∂ tâ◊flOx HõÑÊ≤ LOK«∞`«∞Ok. D HõÑÊ≤ =ÙOKÕ K«~å‡xfl "≥#Hõ ÖÏy tâßflxfl
hà◊§`À â◊√„ÉèOí KÕÜ∞« HõáÈ`Õ áêz =O\˜ Ñ¨^•~°O÷ ^•x „HÕ^Œ ¿Ñ~°∞‰õΩO@∞Ok. KåÖÏ=∞Ok
Ü«Ú=‰õΩÅH˜ =ÚYºOQÍ ÃÑo§HÍx Ü«Ú=‰õΩÅH˜ `å=Ú ~ÀE ™êfl#O KÕ¿ã@Ñ¨C_»∞
XO\˜g∞^Œ =ÚiH˜#O`å Hõ_yç "Õã∞¨ ‰õΩ#fl@∞ìQÍ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ D K«~‡° O „HÕ^Œ ~ÀE
¿Ñ~°∞‰õΩ<Õ áêzx Hõ_yç â◊√„ÉèOí KÕã∞¨ HÀ"åÅ<Õ PÖ’K«#~å^Œ∞ D áêzx ~ÀE â◊√„ÉèOí
KÕÜ∞« HõáÈ~Ú#@¡~Ú`Õ Hõ@∞ì‰Ωõ #fl |@ìÅH˜ ^Œ∞~°Oæ ^èOŒ HõÅQÆ_O» QÍx, ~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO ãÎ̈OaèOz#Ñ¨C_»∞ P K«~‡° O "≥#∞Hõ‰Ωõ ‰õΩzOK«∞‰õΩx ^Œ∞~°Oæ ^èOŒ "≥Å∞=_»@O
QÍx [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ~Ô O_»∞ Ñ¨Ó@ÖÏ ™êfl#O KÕã#≤ Ñ¨C_»ÖÏ¡ K«~å‡xfl "≥#∞Hõ‰Ωõ ÖÏy â◊√„ÉèOí
148
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 149
KÕÜ∞« _»O J=ã¨~O° . ÖËHáõ È`Õ P áêz`Àáê@∞ JHõ¯_» H˘xfl ÉÏH©iì Ü«∂ „H˜=ÚÅ∞ KÕi
J<å~ÀQÆºO HõÅQÆ_®xH˜ P™ê¯~°O =ÙOk. JO`ÕHÍ^Œ∞, J~°∞^Œ∞QÍ H˘OkiÖ’ P áêz=Å¡
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ HÍº#û~ü "åºkè=KÕÛ „Ñ¨=∂^ŒO =ÙOk. ã¨∞hÎ KÕ~ÚOK«∞‰õΩ#fl "åà◊§Ö’
tâ◊flO ÃÑ#· K«~‡° O LO_»@OHÍx, JHõ¯_» áêz ¿Ñ~°∞H˘#_»OQÍx LO_»^∞Œ . =∞QÆa_»¤
Ñ¨Ù@ìQÍ<Õ ã¨∞hÎ KÕã#≤ @¡~Ú`Õ "åà◊§H˜ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ ãÖ|OkèOz#O`«=~°‰Ωõ HÍº#û~ü
~å=_»O [~°Q^Æ ∞Œ . Ü«¸^Œ∞ =∞`«ã∞¨ Ö÷ ’¡ Ñ¨Ù\ì̃# H˘kÌ ~ÀAÅÖ’<Õ ã¨∞hÎ KÕ¿ã PKå~°O
=ÙOk. "åà◊§Ö’ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ Hˆ #û~ü =zÛ# Hˆ ã¨∞Å∞ ÖË=Ù. =∞Ç¨Ï=∞‡nÜ«ÚÅ∞ ‰õÄ_®
ã¨∞hÎ KÕ™êÎ~∞° HÍx "åà◊√§ a_»¤ Ñ¨Ù\˜#ì `«~∞° "å`« H˘xfl ãÖ=`«û~åÅ =~°‰Ωõ ã¨∞hÎ KÕ~ÚOK«~∞° .
JO^Œ∞=Å¡ JO`«=~°‰Ωõ ¿Ñ~°∞H˘O@∂ =ÙO_Õ áêz HÍº#û~ü ~å=_®xH˜ ^ÀÇ¨Ï^ŒO KÕã∞¨ OÎ k.
J~Ú<å =∞Ç¨Ï=∞‡nÜ«ÚÅ∞ ã¨∞hÎ KÕ~ÚOK«∞‰õΩO\Ï~°∞. Hõ#∞Hõ Jã¨Å∞ ã¨∞hÎ KÕ~ÚOK«∞HÀx
Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ`À áÈeÛ K«∂¿ãÎ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ =KÕÛ HÍº#û~ü "åºkè "åiÖ’ KåÖÏ `«‰Ωõ ¯=.
ã¨∞hÎ KÕ¿ã PKå~°OÖËx =∞`«ã∞¨ Å÷ ∞ J@∞ ã¨∞hÎ KÕ~ÚOK«∞HÀHõ, W@∞ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxfl
â◊√„ÉèíOQÍ LOK«∞HÀHõ J<å~ÀQÍºxH˜ QÆ∞iHÍ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JO`ÕHÍ‰õΩO_®
ã¨~ˆ fiâ◊fi„~å=ÙH˜ J#∞Éè=í OÖ’H˜ =zÛ#@∞¡QÍ áêz=Å¡ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ=Ú #∞O_ç "≥Å∞=_Õ
^Œ∞~°Oæ ^èOŒ ~°uÖ’ JãÖ`«$Ñ≤xÎ Hõeyã¨∞OÎ k.
â◊√„Éèí`«‰õΩ fã¨∞HÀ=Åã≤# *Ï„QÆ`«ÎÅ∞
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ ~ÀE Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxfl â◊√„ÉèOí KÕã∞¨ H˘#_»"∞Õ HÍ‰õΩO_® „_®Ü«∞~°∞¡ ÖÏO\˜q
„ÑüÑ¨Ó@ =∂~°∞Û‰õΩO@∂ â◊√„ÉèOí QÍ LuH˜# „_®Ü«∞~°∞¡ "Õã∞¨ ‰õΩO@∂ LO_®e. K≥=∞@
Ñ¨\ <ì˜ å, =ÚiH˜QÍ J~Ú<å "≥O@<Õ =∂iÛ"ÕÜ∂« e. [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° "≥O„@∞HõÅ∞
Z‰õΩ¯=QÍ ÃÑ~°Q‰Æ Ωõ O_® ¿+"£ KÕã∞¨ H˘x â◊√„ÉèOí QÍ =ÙOKåe. >ˇi<¡ ,£ >ˇiHÍ@<£ á¶êO@∞¡
"Õã∞¨ HÀ=_»O=Å¡ QÍe J_»Hõ K≥=∞@Ñ¨\ ì̃ [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° =ÚiH˜K~Õ _° O» ^•x=Å¡
QÆl,˚ `å=∞~°ÖÏO\˜q ~å=_®xH˜ P™ê¯~°O=ÙOk. JO^Œ∞Hõx ™êfl#O KÕã^≤ ∞Œ ã¨∞ÅÎ ∞ ^èiŒ OKÕ
=ÚO^Œ∞ ''<≥ã· Ö≤ ò—— áœ_»~ü ÖÏO\˜q [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° ~åã¨∞HÀ=_»OJ=ã¨~O° . q"åÇ¨Ï
=∞~Ú# Ü«Ú=‰õΩÅ∞ ãÖÜ≥∂QÆO `«~∞° "å`« Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxfl hà◊§`À â◊√„ÉèOí KÕã∞¨ HÀ"åe.
„ã‘ÅÎ ∞ ‰õÄ_® ~ÀE `«=∞ [#<ÕO„kÜ«∂Åx hà◊§`À Ñïâ◊√„ÉèOí QÍ Hõ_∞» HÀ¯"åe.
ÉÏÇ¨º^è~Œ åÅ‰õΩ, JO`«~å^è~Œ åÅ‰õΩ =∞^èºŒ =ÙO_Õ =∞_»`Å« x Hõ~¡ Ú\’iãπ ^ŒQ~æÆ ° â◊√„ÉèOí QÍ
Hõ_Q» Íe. =¸„`«qã¨~#°̊ KÕã#≤ Ñ¨C_»ÖÏ¡ â◊√„Éè`í « QÆ∞iOz *Ï„QÆ`Î« =Ç≤ÏOKåe. ãÖÜ≥∂QÍ
#O`«~O° [#<ÕO„kÜ«∂Å QÆ∞iOz „â◊^úŒ fã¨∞HÀ"åe. [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° =ÙO_Õ
"≥O„@∞HõÅx ¿+"£ KÕã∞¨ ‰õΩxQÍx, ÃÇÏ~Ú~ü i=¸=~üûQÍx "å_ç â◊√„ÉèOí QÍ LOK«∞HÀ"åe.
Q
149
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 150
Ç¨Ïã¨Î„Ñ¨Ü≥∂QÆO
Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü≥∂QÆO – ãÖ^ÕÇ¨Å∞
=∂^è=Œ ~å=ÙH˜ L#fl H˘nÌ =∞#ã¨∞Ö’ PO^Àà◊# Z‰õΩ¯= J~ÚáÈ`ÀOk. ZÑ¨C_»∂
XHõ¯>Ë PÖ’K«#. P PÖ’K«#Å`À =∞uÖË‰Ωõ O_® áÈ`ÀOk. Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO KÕ¿ãÎ JOQÆO
z#fl^≥á· È`«∞O^Œh, =OHõ~° uiyáÈ`«∞O^Œh #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`« =KÕÛã¨∞OÎ ^Œh ZHõ¯_À
q<åfl_»∞. Ç¨Ïã¨Î„Ñ¨Ü≥∂QÆO JÅ"å@∞ L#fl `«#H˜ PÖ’zã¨∞Î#fl H˘nÌ J=hfl `«#Ö’
Hõey#>Ë¡ J#∞=∂#O HõeyOk. ^•x`À ZHõ¯_»ÖxË ÉèÜ í ∞« O HõeyOk. "≥O@<Õ ''ÃãH±û
ÃãÊ+ëã¨∞—ì — Jx ¿ÑÑ¨~À¡ „Ñ¨Kå~°O KÕã∞¨ ‰õΩO@∞#fl XHõ #H˜b _®Hõ~ì ∞° ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ "≥àÏ§_»∞.
P #H˜b _®Hõ~ì ü =∞iO`« J^Œ~Q° ˘\˜ì ''Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO =Å¡ JOQÆO z#flk J~ÚáÈ=_»=¸,
=OHõ~Q° Í uiyáÈ=_»"∞Õ HÍ‰õΩO_® #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O =KÕÛã¨∞OÎ ^Œx—— Uq∞>Ëq∞\’ K≥¿ÑÊâß_»∞.
JO`ÕHÍ^Œ∞. nx zH˜`û« ‰õΩ ZO`À Ys^≥#· =∞O^Œ∞Å∞ "å_»=Åã≤ LO@∞O^Œh K≥áêÊ_»∞.
Jã¨ÖË =∞uáÈQ˘@∞ì‰Ωõ #fl =∂^è=Œ ~å=Ù `«Å`åHõ@∞ì ÃÑ@∞ì‰Ωõ x, P #H˜b _®Hõ~ì ü J~Ú#
''ÃãH±û ÃãÊ+ëã¨∞—ì — H˜ =O^ŒÅH˘nÌ ~°∂áêÜ«∞Å Ñ¶A ‘ K≥eO¡ K«∞‰õΩ<åfl_»∞. Hõ~Ô O@∞ „\©\ò"∞≥ O@∞
JO@∂ ~ÀE Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO g∞^Œ H˘kÌ xq∞ëêÅáê@∞ ''["£∞["£∞—— J<Õ@@∞ì ~Ô O_»∞
Hõ_Å¤ô ∞ ÃÑ\ì̃ fÜ«∞_»O HõxÑ≤™ÈÎOk. HÍx Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÖ’ Z@∞=O\˜ =∂~°∞Ê =zÛ#@∞¡
HõxÑ≤OK«Ö^Ë ∞Œ . =∂#ã≤Hõ "åºkè ZÑ¨Ê\˜ÖÏQÍ<Õ q∞yeáÈ~ÚOk.
Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO QÆ∞iOz =∂^è=Œ ~å=Ù Ñ¨_¤» =∂#ã≤Hõ "Õ^#Œ , ^•xH˜ KÕ~ÚOK«∞‰õΩ#fl
zH˜`û« Hˆ =ÅO J~°~÷ Ç° Ï≤ `«O. Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO=Å¡ U q^èOŒ QÍ#∂ JOQÆO z#fl^≥á· È=_»O,
=OHõ~° J~ÚáÈ=_»O, #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`« ~å=_»O [~°Q^Æ ∞Œ . HÍx Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO QÆ∞iOz
„Ñ¨Kå~°OÖ’ L#fl JáÈÇ¨ÏÅ∞, K≥`Î« ÃãH±û ™êÇ≤Ï`«ºO, ''ÃãH±û ÃãÊ+ëã¨∞—ì — Å =∂@Å∞
J`«xfl =∂#ã≤HOõ QÍ áê_»∞KÕâß~Ú. WÖÏO\˜ =∂#ã≤Hõ HΔÀÉè`í À rq`åxfl <åâ◊#O
KÕã∞¨ ‰õΩO@∞#fl Ü«Ú=‰õΩÖˇO^Œ~À =Ù<åfl~°∞. #∂\˜H˜ 90 =∞OkH˜ Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO JÅ"å@∞
LO@∞Ok.
150
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 151
JO^Œ∞KÕ`« Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO JÅ"å@∞ `«# XHõ¯_çHˆ LO^Œx ÉèÏqOz ^•x=Å¡
`å#∞ ZO`À #+ì̈áÈÜ«∂#x ÉÏ^èÑŒ _¨ áç È=_»O X\ì̃ =¸~°`ö fi« O. Jã¨Å∞ Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO
=Å¡ Z\˜ì Ç¨h HõÅQÆ^∞Œ , ^•ÑÖ`«º rq`åxH˜ Ñ¨xH˜ ~å‰õΩO_® J~ÚáÈ~°∞.
Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü≥∂QÆO QÆ∞iOz ÉèíÜ«∂Å∞
KåÖÏ=∞Ok Ü«Ú=‰õΩÖ’¡ Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO =Å¡ JOQÆO z#flk J~ÚáÈ`«∞O^Œh,
^•x=Å¡ Éèqí +¨º`«∞ÖÎ ’ ^•OÑ¨`º« rq`åxH˜ Ñ¨xH˜~å‰õΩO_® J~ÚáÈ`å=∞x ÉèÜ í ∞« O =ÙOk.
Wk Hˆ =ÅO JáÈÇ¨Ï`«ÑÊ¨ x[OHÍ^Œ∞. H˘O`«HÍÅO áê@∞ Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO KÕã#≤ `«~∞° "å`«
JHõ™ê‡`«∞ÎQÍ "åiÖ’ W@∞=O\˜ ÉèíÜ«∞O „Ñ¨"Õtã¨∞ÎOk. ÉèíÜ«∞O`À HÍ=∞"åOKè«
^≥|ƒuO@∞Ok. WHõ ZÑ¨C_»∂ J^Õ ÉèÜ í ∞« O =∂#ã≤HOõ QÍ =ÙO_»|\˜ì HÍ"≥∂„^ÕHOõ ÖË‰Ωõ O_®
J~ÚáÈ`«∞Ok. nx`À Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO ã¨ÎOaèOK«_»O `«yæáÈ`«∞Ok. ^•x`À =∞iO`«
J#∞=∂#O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. JO`«\ ˜`À JOQÆO Hõ$tOzáÈ~Ú#@∞¡, =$+¨}ÏÅ∞
H©}Δ O˜ záÈ~Ú#@∞¡ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. HÍh "åã¨"Î åxH˜ JHõ¯_» Ug∞ =ÙO_»^∞Œ , Hˆ =ÅO ÉèÜ í ∞« O`À
HÍ=∞"åOKè« ^≥|ƒu#_»O `«ÑÊ¨ .
ã¨ÇÏ¨ ["≥∞#ÿ ~°uH˜ Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÍxH˜ `Õ_® KåÖÏ `«‰Ωõ ¯=. ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ g~°ºã¨Åö #O
[iy g~°º#+Öì [~°∞QÆ∞`«∞Ok. J^Õ g~°ºã¨Åö #O Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO=Å¡ QÆ∂_® [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
XHõ"àÕ ◊ g~°º#+Öì =Å¡, ã¨fiÜ«∞O`«$Ñ≤Î Ñ¨^`úŒ ∞« Å=Å¡ J#~å÷ÖË [iy#@¡~Ú`Õ P J#~å÷Åhfl
ã¨ÇÏ¨ ["≥∞#ÿ ~°u=ÖÏ¡ [~°QÍe Hõ^•! ZO^Œ∞HõO>Ë ~Ô O_çO\˜Ö’#∂ g~°º#+Öì [~°∞QÆ∞`ÀOk
Hõ^• JO`ÕHÍ‰õΩO_® ãÖÉè’QÆOÖ’ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ XiÑ≤_ç Ü≥∂x HõO_»~åÅ aQÆ∞`«∞=Å¡
[iy`Õ, Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆOÖ’ KÕu „"Õà§◊ `À [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ~Ô O_»∞KÀ@¡ g~°ºãö̈Å#O U^À
XHõ XiÑ≤_ç =Å¡ [~°∞QÆ∞`«∞#fl^Õ Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆOÖ’ KÕu „"Õà§◊ `À XiÑ≤_ç [iy#O^Œ∞=Å¡
Z@∞=O\˜ J#~°O÷ LO_»^∞Œ . ã¨ÇÏ¨ ["≥∞#ÿ ~°uÖ’ HÍ=∞"åOKè,« HÍ"≥∂„^ÕHOõ LO\Ï~Ú.
Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆOÖ’ ‰õÄ_® TÇ¨Ïã¨∞O^Œi TÇ¨ÏÖ’ HÍ=∞"åOKè« HÍ"≥∂„^ÕHOõ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú.
g~°ºãö̈Å#OÖ’ ã¨∞Y„áêÑ≤Î Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ ^•^•Ñ¨Ù ã¨ÇÏ¨ [ ~°uÖÏQÍ<Õ, Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆOÖ’
‰õÄ_® ÅÉèíº=∞=Ù`«∞Ok. =∞#∞+¨μÅH˜ u#_»O, x„^ŒáÈ=_»O ZO`« ã¨Ç¨Ï["≥∂
ã¨fiÜ«∞O`«$Ñ≤HÎ ˜ Ö’#=_»O JO`Õ ã¨ÇÏ¨ [O. nx=Å¡ Ug∞ „Ñ¨=∂^ŒOÖË^∞Œ . JO`ÕHÍ‰õΩO_®
=∞#ã¨∞ûÖ’ K≥Å~ˆ Qˆ HÍ=∞"åOKèÅ« H˜ LÑ¨âßOu Hõey, >ˇ#¬<£ ÖË‰Ωõ O_® J=Ù`«∞O^Œk.
Ç¨ÏãÎ̈Ñ
„ Ü¨ ∂≥ QÆO =Å¡ JOQÆO ‰õΩzOK«∞‰õΩx áÈ`«∞O^•?
â◊s~°OÖ’x `«H¯˜ # HõO_»~åÅH˜, Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÖ’x HõO_»~åÅH˜ XHõ `Õ_® =ÙOk.
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÖ’ =ÙO_Õ HõO_»~åÅH˜ ÉÏQÍ ™êˆQ QÆ∞}O, =Ú_»∞K«∞‰õΩxáÈÜÕ∞ QÆ∞}O`Àáê@∞
151
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 152
HÍ"≥∂„^ÕHõO Hõey#Ñ¨C_»∞ ~°HõÎ=Ú`À xO_çáÈ~Ú, LaƒáÈÜÕ∞ QÆ∞}O =ÙOk. XHõ

ZÖÏã≤Hì x± ÖÏy#Ñ¨C_»∞ ™êQÆ_O» , =ke "Õã#≤ Ñ¨C_»∞ =Ú_»∞K«∞H˘xáÈÜÕ∞ QÆ∞}O ZÖÏ
=ÙO@∞O^À J^Õ q^èOŒ QÍ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO`À LO_Õ HõO_»~åÅH˜ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ ã¨=∞Ü«∞OÖ’
™êQÆ_O» , `«H¯˜ # ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ÉÏQÍ =Ú_»∞K«∞H˘xáÈÜÕ∞ QÆ∞}O =ÙOk. U =ºHÎ̃Ö’<≥<· å
J`«x Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ=ÚÖ’x HõO_»~åÅH˜ ZÖÏã≤Hì ± QÆ∞}O Z‰õΩ¯= L#fl@¡~Ú`Õ =∂=¸Å∞
ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ ÉÏQÍ ‰õΩzOK«∞‰õΩáÈ~Ú z#flkQÍ Hõ#|_»=K«∞Û. HÍx Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxfl
QÆ∞Ol<å, HÍ"≥∂„^ÕHOõ Hõey<å ÉÏQÍ ™êQÆ_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JO`ÕQÍx Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO=Å¡
JOQÆO ‰õΩzOK«∞‰õΩáÈ=_»O JO@∂ [~°Q<Æ Õ [~°Q^Æ ∞Œ . JÖÏ Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO=Å¡ >ˇ#¬<£
`«yæáÈ=_»OQÍx, ^•OÑ¨`«º rq`«OÖ’ |ÅÇ‘Ï#OQÍ =ÙO_»_»OQÍx [~°QÆ^Œ∞. JÖÏ
Z=iÔH<· å |ÅÇ‘Ï#OQÍ L#fl^ŒO>Ë "åiÖ’ Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO QÆ∞iOz J#=ã¨~O° QÍ L#fl
ÉèÜ
í ∂« Å =Å¡<.Õ
Ç¨ÏãÎ̈Ñ
„ Ü¨ ∂≥ QÆO =Å¡ JOQÆO =OHõ~=
° Ù`«∞O^•?
WO`« q=~°OQÍ K≥ÑÊ≤ <å H˘O^Œ~∞° `å#∞ Ñ¨\ #ì̃ ‰õΩO^ÕÅ∞H˜ =¸_Õ HÍà◊√§ J#fl@∞ì
`«# q+¨Ü∞« OÖ’ =∂„`«O JOQÆO z#flk J~ÚáÈ=_»O x[O Jx, JO`ÕHÍ‰õΩO_®
JOQÆO =OHõ~°QÍ ‰õÄ_® J~ÚáÈ`«∞O^Œx =¸~°öOQÍ "åk™êÎ~°∞. W@∞=O\˜"åà◊√§
Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO=Å¡ JOQÆO ãÎ̈OaèOz#Ñ¨C_»∞ u#flQÍ x\Ï~°∞QÍ LO_»^hŒ , XHõ „Ñ¨H¯õ ‰õΩ
=OyáÈ~Ú =ÙO@∞O^Œh JO@∂ LO\Ï~°∞. Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÖ’ U"≥∞<ÿ å Z=ÚHõ =ÙO>Ë
Hõ^• JOQÆO ã¨ÎOaèOz#Ñ¨C_»∞ u#flQÍ x\Ï~°∞QÍ xÅ|_ç LO_»\ÏxH˜? JOQÆO
ãÎ̈OaèOz#Ñ¨Ù_»∞ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO ~°HÑÎõ Ù¨ XuÎ_`ç À |~°∞"≥H¯˜ LO@∞Ok. P |~°∞=Ù=Å¡ Z\’
XHõ „Ñ¨Hõ¯H˜ =Oy#@∞¡ J=_»O ã¨Ç¨Ï[O. JO`ÕQÍx U^À XHõ „Ñ¨Hõ¯H˜ =Oy#O`«
=∂„`å# Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO =Å¡ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÖ’ J@∞ „Ñ¨H¯õ #~åÅ∞ |ÅÇ‘Ï#Ñ¨_®¤Ü∞« x
ÉèÏqOK«_O» =¸~°`ö fi« O. xÅ∞=ÙQÍ xÅÉˇ>ìË #~åÅ∞ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÖ’ LO_»@O HÍx,
Wk Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO=Å¡ |ÅÇ‘Ï#Ñ¨_@ » O QÍx LO_»^∞Œ . "åOKè« f„=`« ZO`« Z‰õΩ¯=QÍ
=Ù<åfl, ãÎ̈OaèOz# Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO XHõ Hõ} Δ O u#flQÍ x\Ï~°∞QÍ L<åfl, =∞~°∞Hõ} Δ OÖ’
„HÕkH˜ =OQÆ_"» ∂≥ , „Ñ¨H¯õ H˜ =OQÆ_"» ∂≥ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO KÕ¿ã"åà◊√§ W=hfl
PÖ’zã¨∂Î LO\Ï~°∞ Hõ#∞Hõ W=hfl Hõ#|_»∞`«∞O\Ï~Ú. J^Õ ã¨ÇÏ¨ [ ~°uH˜ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO
á⁄l+¨<£ K«∂¿ã Ñ¨xÖË^∞Œ . Hõ#∞Hõ D Ñ≤zÛ PÖ’K«#Å∞ JHõ¯_» =ÙO_»=Ù. ÃÑo§HÍ‰õΩO_®
Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO KÕ¿ã "åiÖ’<Õ D =¸~°Ñö Ù¨ PÖ’K«#Åhfl LO\Ï~Ú. gà◊§H˜ ZO`«
K≥Ñ≤Ê<å J~°÷O KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ „Ñ¨Ü«∞uflOK«_»‰õΩO_® J^Õ^À ^Õâ◊OÖ’ XHõ =ºH˜ÎH˜
â◊s~°OÖ’x JOQÍÅhfl ‰õΩ_ç"Ñ·≥ Ù¨ =hfl Z_»O"≥Ñ· Ù¨ ‰õΩ, Z_»=∞"≥Ñ· Ù¨ q ‰õΩ_ç"Ñ·≥ Ù¨ ‰õÄ L<åflÜ«∞@.
152
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 153
J^Õ q^èOŒ QÍ Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO =Å¡ JOQÆO =OHõ~° <åÖ’ ZO^Œ∞‰õΩ HõÅQÆ‰Äõ _»^∞Œ Jx
"åkOK«É’`å~°∞. J^ŒO`å "åi J*Ï˝<åxH˜ =¸~°`ö åfixH˜ zÇ¨ÏflO.
Ç¨ÏãÎ̈Ñ
„ Ü¨ ∂≥ QÆO – JOQÆO "åÑ¨Ù
Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO =Å¡ g~°ºâ◊HÎ̃ #tOzáÈ=_»OQÍx, Ñ¨Ù@ìÉ’ÜÕ∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ |ÅÇ‘Ï#OQÍ
Ñ¨Ù@ì_O» QÍx [~°Q^Æ ∞Œ . Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO =OHõ~° J=_®xH˜ Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÍxH˜ ãÖ|O^èOŒ ÖË^∞Œ .
Jã¨Å∞ JOQÆO =OHõ~Q° Í =Ù#fl^Œx ãÖ^ÕÇÏ¨ O Hõey# KåÖÏ Hˆ ã¨∞Ö’¡ Jã¨Å∞ JOQÆO
=OHõ~Q° Í =ÙO_»@"Õ∞ [~°Q^Æ ∞Œ . Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO QÆ∞iOz ÉèÜ
í ∞« O =Å¡ "åi "åi =∞#ã¨∞Ö’¡
JÖÏ JxÑ≤ã∂¨ Î =ÙO@∞Ok. ÃÑÖ·¶ iË Ü«∂=Å¡ É’^ŒHÍÅ∞ =zÛ#>Ë¡ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ ‰õÄ_®
ÃÑÖ·¶ iË Ü«∂ "åÑ¨Ù=zÛ JOQÆO H˘xflKÀ@¡ ÖÏ=ÙQÍ#∞ =∞iH˘xflKÀ@¡ ã¨#flQÍ=ÙO_ç =OHõ~Q° Í
=Ù#fl@∞¡ H˘O^ŒiÖ’ JxÑ≤OK«=K«∞Û. J~°∞^Œ∞QÍ H˘xfl =¸„`«<åà◊O "åº^èŒ∞Å=Å¡
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO =OHõ~Q° Í =∂~°=K«∞Û. HÍx Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO=Å¡ HÍ^Œ∞. Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO HÍãÎ̈
=OHõ~Q° Í =Ù<åfl ^•OÑ¨`º« rq`«O QÆ_Ñ» _¨ ®xH˜ Ñ¨xH˜~åHõáÈ=_»O [~°Q^Æ ∞Œ .
Ç¨ÏãÎ̈Ñ
„ Ü¨ ∂≥ QÆO– HõO_»~åÅ =}∞‰õΩ
Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO ZO`« qÑ¨s`«OQÍ KÕã<≤ å ^Œ∞+¨Êeù `åÅ∞ Ug U~°Ê_»=Ù. J@∞=O\˜
ÅHõ}Δ ÏÅ∞ Z=iÖ’<≥<· å Hõ#|_»∞`«∂ =ÙO>Ë "åiÖ’ a. HÍOÃÑ‰¡ Ωõ û, HÍe¬Ü∞« O Ö’ÑÖ=Å¡
U~°Ê_ç#=x QÆ∞iÎOKåe. ™ê^è•~°}OQÍ Ç¨Ïã¨Î„Ñ¨Ü≥∂QÆO KÕ¿ã"åiÖ’ ^•xQÆ∞iOz
J#=ã¨~"° ∞≥ #ÿ ÉèÜ í ∞« O, PO^Àà◊#Å∞ LO\Ï~Ú. #H˜b _®Hõ~ì ∞° ¡ J~Ú# Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞Åì
„Ñ¨H@õ #Å∞, K≥`Î« Ãã‰õΩû Ñ¨ÙãÎ̈HÍÅ∞, Ñ¨„uHõÖ’¡x ~å`«Å∞ K«kq Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO JÅ"å@∞
L#fl =º‰õΩÅÎ ∞ `«=∞H˜ ^•x=Å¡ #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`« =KÕÛã≤ LO@∞O^Œh, `å=Ú KåÖÏ
`«Ñ¨C Ñ¨x KÕâß=∞h, WHõ ^•OÑ¨`«º rq`åxH˜ Ñ¨xH˜~å‰õΩO_® J~ÚáÈÜ«∂=∞x
ÉèÜ
í ∞« Ñ¨_áç È`å~°∞. P ÉèÜ í ∞« O =Å¡<Õ "åiÖ’ a.HÍOÃÑ‰¡ Ωõ û, HÍe¬Ü∞« O Ö’ÑÖ ÖËHáõ È~Ú<å
KÕ`∞« Å∞, HÍà◊√§ =}Hõ_O» , HõO_»~åÅ∞ J^Œ~_° O» ÖÏO\˜ Ç≤Ïã‘iì Ü«∂ ÅHõ}Δ ÏÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú.
Ç≤Ïã‘iì Ü«∂ ÅHõ}Δ ÏÅO>Ë "åºkè ÖË‰Ωõ O_®<Õ =∂#ã≤Hõ |ÅÇ‘Ï#`« =Å¡ P "åºkè L#fl@∞¡QÍ<Õ
Hõ#|_Õ "åºkè ÅHõΔ}ÏÅ∞, W@∞=O\˜"åiH˜ Ç¨Ïã¨Î„Ñ¨Ü≥∂QÆO =Å¡ #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`«
U~°Ê_»^hŒ , "åiÖ’ Hõ#|_Õ ÅHõ} Δ ÏÅhfl "åiÖ’ LO_Õ ÉèÜ í ∞« O =Å¡ =zÛ#"Õ#x J~°O÷
JÜÕ∞º@@∞¡ K≥a`Õ =∞O^Œ∞aà◊§ XHõ¯\˜ ‰õÄ_® "Õã∞¨ HÀ‰õΩO_®<Õ áÈ`å~Ú.
Ç¨ÏãÎ̈Ñ
„ Ü¨ ∂≥ QÆO =Å# Hõ}ÏÅ∞ =∂_çáÈ`åÜ«∂?
Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO QÆ∞iOz KåÖÏ qãÎ̈ $`«"∞≥ #ÿ Ñïâ’^è#Œ Å∞ [iQÍ~Ú. J<ÕH=õ ∞Ok
"≥^· ºŒ âß„ãÄ
Î Å˝ ∞ H˘xfl ãÖ=`«û~åÅ `«~|° _ç `«=∞ ÑïjÅ#x H˘#™êyOz Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO
153
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 154
=Å¡ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÖ’x HõO_»~åÅ∞ "Õ_≥H˜¯ Hõ$tOzáÈ=_»O [~°QÆ^Œx x~å÷iOKå~°∞.

Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO x~å‡} Ñ¨ûúŒ JO^Œ∞Ö’H˜ „Ñ¨=Ç≤ÏOKÕ J`«ºkèHõ ~°H"Îõ ∞Õ ^•xH˜ ~°H} Δõ .
Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO =Å¡ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÖ’x HõO_»~åÅ∞ aQÆ∞ã¨∞‰õΩáÈ~Ú, "Õ_H≥ ¯˜ =∂_çáÈ~Ú
Hõ$tOzáÈ=_»=∞O@∂ [~°Q^Æ ∞Œ . XHõ"àÕ ◊ Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO =Å¡ "Õ_ç Hõey<å ãÎ̈OaèOz<å
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÖ’ ^è•~åà◊OQÍ „Ñ¨=Ç≤ÏOKÕ ~°HOÎõ Hõ} Δ OÖ’ P "Õ_<ç Õ K«ÖÏ¡iÛ "Õã∞¨ OÎ k.
=∂_çáÈ~Ú# Hõ}ÏÅKÀ@ „H˘`«Î Hõ}ÏÅ L`«ÊuÎH˜ Hõ} Δ ÏÅÖ’ â◊HxÎ˜ , PÇ¨~åxfl JOkOz
"Õã∞¨ OÎ k. HÍã¨Î xt`«OQÍ ÑïjeOz K«∂¿ãÎ #∂\˜H˜ 95 =∞Ok Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO KÕ¿ã"å~°∞
LO\Ï~°∞. JO`ÕHÍHõ rq`«OÖ’ ZÑ¨C_À XHõÑC¨ _»∞ Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO KÕÜ∞« x =ºH˜Î JO@∂
LO_»<Õ LO_»~∞° . g~°O^Œ~∞° K«H¯õ QÍ ^•OÑ¨`º« rq`«O QÆ_∞» Ñ¨Ù`«∞<åfl~°∞. Z=~À H˘O^Œ~∞°
U W`«~° HÍ~°}ÏÅ=Å¡<À, ÉèÜ í ∂« Å=Å¡<À ^•O`«Ñº¨ rq`«OÖ’ Jã¨=∞~°∞Å÷ ∞ J~Ú`Õ
Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO =Å¡<Õ J#∞HÀ=_»O J~°~÷ Ç° Ï≤ `«O. J@∞=O\˜"åi q+¨Ü∞« OÖ’ ‰õÄ_®
"åi Jã¨=∞~°`÷ H« ˜ ÉèÜ í ∂« xH˜ =¸ÅHÍ~°}Ïxfl ÑïjeOz `«y# zH˜`û« KÕ¿ãÎ "å~°∞
‰õÄ_® K«H¯õ QÍ ^•OÑ¨`º« rq`«O QÆ_Ñ» Q¨ ÅÆ ∞QÆ∞`å~°∞. P^è∞Œ xHõ "≥^· ºŒ âß„ãÖÎ Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO
=Å¡ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO H©} Δ O˜ K«^xŒ x~å÷~} ° KÕã≤ K≥ÑÊ≤ Ok. U =ºHÎ̃ J~Ú<å JÖÏ ÉèÏq¿ãÎ
=∂#ã≤HOõ QÍ ÉèÜ í ∞« O LO_»|>Ëì "åi`À ÉèÜ í ∞« O =Å¡ ãïQÍæ HÍ=∞O HõÅQÆHõ JOQÆO
ã¨ÎOaèOK«‰õΩO_® J~ÚáÈ~ÚO^Œx QÆ∞iÎOK«Hõ JOQÆO Hõ$tOzO^Œx J#∞‰õΩO\Ï~°∞.
W@∞=O\˜"åiH˜ `«y# q+¨Ü∞« *Ï˝<åxfl HõeyOz ^è~·≥ º° O WzÛ#@¡~Ú`Õ HÍ=∞O „Ñ¨[fiie¡
K«Hõ¯x JOQÆ ã¨ÎOÉèí<åÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. Ç¨Ïã¨Î„Ñ¨Ü≥∂QÆO =Å¡ U =∂„`«O JOQÆO
Hõ$tOK«Ö^Ë xŒ "åˆ~ QÆ∞iÎOK«QÅÆ ∞QÆ∞`å~°∞.
Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü≥∂QÆO – =∞K«ÛÅ∞
Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO =Å¡ Z\˜ì #+¨=ì ¸ ÖË^∞Œ . ^•x=Å¡ XO\˜g∞^Œ =∞K«ÛÅ∞ ~å=_»OQÍx,
Hõà√◊ § K«∞@∂ì #Å¡QÍ J=_»OQÍx [~°Q^Æ ∞Œ . U W`«~° HÍ~°}ÏÅ=Å¡ JÖÏ =zÛ<å J*Ï˝#O
=Å¡ J=hfl Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO =Å¡<Õ Jx ÉèÏqOK«_O» [~°∞QÆ∞`«∂ LO@∞Ok. U HÍãÎ̈
q[˝`« LÑ¨Ü∂≥ yOz<å g~°º#+Öì [~°Q_Æ =» ∞<Õk ^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’<≥<· å Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO
Ö’<≥<· å XHõ>#Ë x J~°O÷ J=Ù`«∞Ok. ^•OÑ¨`º« rq`«O QÆ_Ñç #≤ Ñ¨C_»∞ g~°º#+Öì [iy<å
HõÅQÆx ^Œ∞+¨Êeù `åÅ∞ Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆOÖ’ g~°º#+Öì [iy#Ñ¨C_»∞ HõÅQÆ_=» ∞O@∂ LO_»^∞Œ .
Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü≥∂QÆO – =$+¨}ÏÅ∞
Ç¨Ïã¨Î„Ñ¨Ü≥∂QÆO =Å¡ =$+¨}ÏÅ Ñï=∂}OQÍx, Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ Ñï=∂}OQÍx
`«yáæ È=_»O [~°Q^Æ ∞Œ . H˘O^Œi ^Œ$+≤Öì ’ Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO =Å¡ g~°ºO #+ì̈áÈ~Ú =$+¨}ÏÅ∞
154
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 155
H©}
Δ O˜ z z#flq J~ÚáÈ`åÜ«∞h, nx=Å¡ `«~∞° "å`« g~°ºO `«‰Ωõ ¯"≥á· È~Ú ^•OÑ¨`º«
rq`«OÖ’ ã¨∞YOQÍh, ãÖ`å#O HõÅQÆ@OQÍh [~°Q^Æ <Œ Õ ÉèÏ=O =ÙOk. Wk Hˆ =ÅO
JáÈ¿ÇÏ `«ÑÊ¨ x[O HÍ^Œ∞. =$+¨}ÏÅ∞ g~åºxfl L`«ÊuÎ KÕ™êÎÜ∞Õ `«ÑÊ¨ , J"Õ HõiyáÈ~Ú
g~°ºOQÍ `«Ü«∂~°=Ù. Ç¨Ïã¨Î„Ñ¨Ü≥∂QÆO =Å¡ g~°º #+¨ì"≥∞ÿáÈ~Ú =$+¨}ÏÖË H©Δ}Õz
áÈ=_»=∞O@∂ [iy`Õ z#fl =Ü«∞ã¨∞ûÖ’<Õ q"åÇ¨Ï"≥∞ÿ ~ÀE ^•OÑ¨`º« rq`«O QÆ_∞» Ñ¨Ù`«∂
g~°ºã¨Åö #O J=_»O=Å¡ "åiH˜ =$+¨}ÏÅ∞ H©}Δ O˜ záÈ=_»O [~°QÍe Hõ^•. =∞i ^•OÑ¨`º«
rq`«O QÆ_¿ç Ñ"åiÖ’ D PÖ’K«<~Õ å^Œ∞ ZO^Œ∞Hõx? Jk WOˆHg∞ HÍ^Œ∞– Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO
KÕ¿ã"åiH˜ ^•x QÆ∞iOz J#=ã¨~"° ∞≥ #ÿ ÉèÜí ∞« O PO^Àà◊# LO_»@O =Å¡<Õ Jhfl JÖÏ
JxÑ≤™êÎ~Ú. JO^Œ∞=Å¡ Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO =Å¡ =$+¨}ÏÅ Ñï=∂}O `«yáæ È=_»=∞O@∂
[~°Q^Æ ∞Œ . JÖÏ [iyO^Œx ÉèÏqOz Z=Ô~<· å #H˜b _®Hõ~ì ∞° ¡ J~Ú# ''ÃãH±û ÃãÊ+ëã¨∞—ì —
Å =ÅÖ’ z‰õΩ¯‰õΩ<åfl~°O>Ë =¸~°`ö fi« "Õ∞ J=Ù`«∞Ok.
Ç¨ÏãÎ̈Ñ
„ Ü¨ ∂≥ QÆO =Å¡ q"åÇ¨xH˜ Ñ¨xH˜~å~å?
Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO JÅ"å@∞ =Ù#fl Ç¨Ïi„Ñ¨™ê^Œ~å=ÙH˜ `«# HÍ=∞™ê=∞~°º÷ O QÆ∞iOz
J#∞=∂#OQÍ =ÙOk. Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÍxfl =∂<åÅ<åfl `«#Ö’ K≥Å~ˆ Qˆ HÍ=∞"åOKèÅ« x
J}K«∞HÀÖËHõ =∂#ÖËHõ áÈ`«∞<åfl_»∞. HÍx XHõ"Ñ·≥ Ù¨ H˘xfl K≥`Î« ÃãH±û Ñ¨ÙãÎ̈HÍÖ’¡ K«kq#
=∂@Å∞ =∂„`«O D q+¨Ü«∞"≥∞ÿ ÉèíÜ«∞ÃÑ>Ëìã¨∞Î<åfl~Ú. Wk WÖÏ =ÙO_»QÍ WO\’¡
`«e^¡ OŒ „_»∞Å∞ q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ HÀ=∞x `˘O^Œ~Ã° Ñ@∞ì`∞« <åfl~°∞. ''^Œ∞~°ÉÏè º™êÅ∞– q"åÇ¨
ã¨=∞ã¨º ÃãH±û ÃãÊ+ëã¨∞xì ãÖ„Ñ¨kOK«O_ç—— Jx #H˜b _®Hõ~ì ~° Ú# ''ÃãH±û ÃãÊ+ëã¨∞—ì —
„Ñ¨H@õ # J`«xH˜ Hõ#|_çOk.
PO^Àà◊#`À =Ù#fl Ç¨Ïi„Ñ¨™ê^Œ~å=Ù "≥O@<Õ "≥o§ J`«xfl ãÖ„Ñ¨kOKå_»∞. Jã¨ÖË
`«ÑC¨ U^À [iyáÈ~ÚO^Œx ÉèÜ í ∞« Ñ¨_áç È`«∞#fl Ç¨Ïi„Ñ¨™ê^Œ~å=Ù =∞iO`« Ç¨Ï_»eáÈÜ«∂_»∞.
WÑ¨Ê\˜Hˆ Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO=Å¡ #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`« =KÕÛã≤O^Œh, JOQÆO H©} Δ O˜ záÈ~ÚO^Œh
H˘xfl <≥ÅÅ áê@∞ QÆ\ Qì˜ Í =∞O^Œ∞Å∞ "å_ç`Õ `«ÑÊ¨ ^•O`«Ñº¨ rq`åxH˜ Ñ¨xH˜~å=h,
`å#∞ K≥Ñ≤Ê# `«~°∞"å`«<Õ q"åÇ¨ÏO KÕã¨∞HÀ=Åã≤O^Œx P ''ÃãH±û ÃãÊ+ëã¨∞ì——
Éˇ^~Œ Q° ˘>Ëâì ß_»∞. Jã¨ÖË ÉèÜ
í ∞« O`À =Ù#fl Ç¨Ïi„Ñ¨™ê^Œ~å=ÙH˜ D =∂@Å`À =∞iO`«
ÉèíÜ«∞O Hõey JOQÆã¨ÎOÉèí#"Õ∞ HõÅQÆ_»O =∂x"Õã≤Ok. Z=fii`À Ug∞ K≥Ñ¨CHÀÖËx
ã≤u÷ Ö’ =ÙO_»QÍ `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞ |Å=O`«O g∞^Œ q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ HÀ=_»O J~ÚáÈ~ÚOk.
â’Éè#í O~ÀA ~å„u =∂#ã≤Hõ PO^Àà◊#`À `«Å_¡ eç á¡ È`«∂ L<åfl_»∞. WO`«Ö’ „H˘`«Î
ÃÑo§‰õÄ`«∞~°∞ h~°[ QÆkÖ’ J_»∞QÆ∞ÃÑ@ì<Õ ÃÑ\ì̃Ok. QÆk `«Å∞Ñ¨ÙÅ∞ =¸ã¨∞‰õΩ<åfl~Ú.
Ç¨Ïi„Ñ¨™ê^Œ~å=Ù QÆ∞O_≥Å∞ QÆ∞ÉèàË √◊ §=∞<åfl~Ú. `«# ~°u ™ê=∞~°º÷ O QÆ∞iOz J#∞=∂#O
155
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 156
=∞iO`« Z‰õΩ¯"≥á· È~ÚOk. ''Ñ¨ÓiÎQÍ =∞O^Œ∞Å∞ "å_»x^Õ ^•OÑ¨`º« rq`åxH˜ Ñ¨xH˜~å=Ù——

Jx ÃãH±û ÃãÊ+ëã¨∞ì J<åfl =∂@Å∞ K≥=ÙÖ’¡ Ñ¨^Õ Ñ¨^Õ q#|_»∞`«∞<åfl~Ú. ÉèÜ í ∞« O`À
=}˜Há˜ È`«∂ `«Å=OK«∞‰õΩx ‰õÄ~°∞Û<åfl_»∞. Ñ¨ÓÅ[_»Ö’ Z^Œ∞~°∞QÍ xÅ∞K«∞#fl h~°[H˜
JO`å JÜ≥∂=∞Ü«∞OQÍ LOk. H˘kÌ K˘~°=KÕã≤ J`«x QÆ_O¤» „HÕ^Œ KÕ~Ú"Õã≤ `«ÅÃÑH· ˜
ZuÎ J`«x Hõà§◊ Ö’H˜ K«∂ã¨∂Î U^À HÍ"åÅ#fl@∞ì K«∂ã≤Ok. P"≥∞ J`«xÖ’ HõiyáÈ"åÅx
PHÍOH˜Δã¨∞Î#fl@∞¡ K≥Ñ¨Ù`«∞#fl P"≥∞ Hõà◊√§ J`«xH˜ J~°÷O JÜ«∂º~Ú. JO^Œ∞‰õΩ
Jã¨=∞~°∞_÷ #ç #fl@∞¡ J`«#∞ `«ÅkOKÕã∞¨ ‰õΩ<åfl_»∞. h~°[ xâıÛ+¨μ~ì åÅ~ÚºOk. H˘xfl Hõ}Δ ÏÅ
xâ◊≈|ÌO `«~∞° "å`« J`«#∞ JHõ™ê‡`«∞QÎ Í „HÕkH˜ ky P"≥∞ HÍà◊√§ Ñ¨>ãìË ∞¨ ‰õΩx J`«x
Jã¨=∞~°`÷ x« HõqΔ ∞OK«=∞x „áê^èÜ Õ ∞« Ñ¨_®¤_∞» . â’Éè#í O ~ÀA ~å„`Õ "åi rq`åÖ’¡ Hõ^Œä
=∞~À =∞Å∞Ñ¨Ù uiyOk.
Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO QÆ∞iOz „Ñ¨Kå~°OÖ’ =Ù#fl JáÈÇ¨ÏÅ∞, K≥`Î« ÃãH±û ™êÇ≤Ï`«ºO, Ãã‰õΩû
ÃãÊ+ëã¨∞Åì =∂@Å∞ J`«xfl WÖÏ áê_»∞KÕâß~Ú. WÖÏO\˜ =∂#ã≤Hõ HΔÀÉè`í À rq`åÅ#∞
<åâ◊#O KÕã∞¨ ‰õΩO@∞#fl Ü«Ú=‰õΩÖˇO^Œ~À =Ù<åfl~°∞. Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO, ã¨fiÑ¨flãö̈Å<åÅ∞,
j„Ñ¶∞¨ ã¨¯Å#O, =¸„`«OÖ’ g~°ºO, Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ Ñï=∂}O, g~°ºO Ñ¨ÅK«# "≥Ú^ŒÅ~Ú#
"å\˜ QÆ∞iOz |Ç¨ïà◊ „Ñ¨Kå~°OÖ’=Ù#fl Jaè„áêÜ«∂Å∞ KåÖÏ=~°‰õΩ JáÈÇ¨ÏÖË. P
JáÈÇ¨ÏÖË x[O J#∞‰õΩx ÑÖ_»O\˜ rq`åÅx <åâ◊#O KÕã∞¨ ‰õΩO@∞<åfl~°∞. H˘kÌQÍ
ÑïjÅ# KÕã≤ K«∂¿ãÎ 14, 15 ãÖ=`«û~åÅ∞ =KÕÛãïH˜ P_»ÑÅ≤ Ö¡ ’¡#∞, =∞QÆÑÅ≤ Ö¡ ’¡#∞
HÍ=∞O HõÅQÆ_O» „áê~°OaèOz âßs~°Hõ ãÖÜ≥∂QÍxfl HÀˆ~ ã≤u÷ H˜ =ã¨∞OÎ k. D Ü«∞=fi<åO
‰õΩ~°O HÍÅO <å\˜H˜ =∞QÆ"åxH˜ q"åÇ¨Ï"≥∞ÿ ÉèÏ~°º HÍÑ¨Ù~åxH˜ =¿ãÎ ã¨~ˆ ãï, ÖËHáõ È`Õ
UHÍO`« ^Œ∞~°ÉÏè º™êxH˜ áêÅÊ_»∞`«∂<Õ LO\Ï_»∞. HÍx `«~∞° "å`« P =ºH˜HÎ ˜ Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO
=Å¡ Jáê~° g~°º#+ì̈O [iyO^Œ<Õ ÉèÜ í ∞« O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ^•x`À `å#∞ „ã‘Î =ÚO^Œ∞
Jã¨=∞~°∞_ú #ç =Ù`å<Õ"∂≥ ##fl ÉèÜ í ∞« O =}˜HO˜ K«∞`«∞Ok. WÖÏO\˜ P"Õ^#Œ `À ã¨`=« ∞`«
=∞=Ù`«∞#fl P Ü«Ú=‰õΩ_»∞ „ã‘xÎ Hõeã≤#Ñ¨C_»∞ `«ÑÊ¨ Hõ qÑ¶Å¨ ∞_»=Ù`å_»∞. P "≥Ñ· Å¨¶ º"Õ∞
=∂#ã≤Hõ #Ñ¨ÙOã¨H`õ åfixfl `≥zÛÃÑ@∞ì`∞« Ok. JO`ÕQÍx J`«_∞» x[OQÍ Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO
=Å¡ #Ñ¨ÙOã¨‰Ωõ _»∞ HÍÖË^∞Œ . âßs~°HOõ QÍ QÍx, HÍ=∞„QÆO^ä∞Œ Å∞ Ñ¨~O° QÍQÍx J`«xÖ’
Z@∞=O\˜ ^À+¨=¸ =ÙO_»^∞Œ . L#fl ^À+¨=∞ÖÏ¡ J`«xx P=iOz =Ù#fl ÉèÜ í ∞« "Õ∞. D
ÉèÜ
í ∞« O =Å¡<Õ Ç¨Ïi„Ñ¨™ê^Œ~å=Ù `«#‰õΩ ~°u ™ê=∞~°º÷ O ÖË^xŒ ÉèÏqOz h~°[ HÍà◊§ g∞^Œ
Ñ¨_®¤_∞» .HÍx `«~∞° "å`« Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO =Å¡ J@∞=O\˜#+Öì HõÅQÆ^xŒ ,^•OÑ¨`º« rq`åxH˜
Ñ¨xH˜~å‰õΩO_® J~ÚáÈ~°x âß„ã‘ÎÜ«∞OQÍJ`«xH˜ q=iOz K≥¿ÑÊãïH˜ JáÈÇ¨ÏÅ∞,
J#∞=∂<åÅ =Úã¨∞QÆ∞Ö’ #∞Oz |Ü«∞@Ñ¨_ç rq`åxfl #O^Œ#=#O KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl_»∞.
156
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 157
Ç¨ÏãÎ̈Ñ
„ Ü¨ ∂≥ QÆO– JáÈÇ¨ÏÅ∞
H˘O^Œ~∞° Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÍxH˜ =∂#ã≤Hõ JÑïÑ¨Hfiõ `«, =∂#ã≤Hõ J<å~ÀQÆºO HÍ~°}=∞x
JO@∂ LOP~°∞. HÍx P^è∞Œ xHõ "≥^· ºŒ q*Ï˝#O ZO`À Ñïâ’^è#Œ KÕã≤ Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO
Z@∞=O\˜ =∂#ã≤Hõ "åºkè HÍ^Œx x~°~‚ ÚOzOk.
ã¨ÇÏ¨ [ ~°u =Å¡ #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`« =KÕÛ@@¡~Ú`Õ Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO =Å¡ ‰õÄ_®
=ã¨∞OÎ k. ã¨ÇÏ¨ [ ~°u =Å¡ U #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`å ~å^Œ∞. ã¨ÇÏ¨ [ ~°u =Å¡ "≥∞^Œ_∞» H˜ HÍx,
"≥#∞flÑ¨Óã¨Ö’x <å_ô=∞O_»ÖÏxH˜ HÍx Z@∞=O\˜ Ç¨x HõÅQÆ#>Ëì Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO =Å¡
HõÅQÆ^hŒ , ^•OÑ¨`º« rq`åxH˜ Jã¨=∞~°∞Å÷ =_»O, #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`« ~å=_»O [~°Q^Æ hŒ
"≥^· ºŒ âß„ãÎ̈AÅ˝ ∞ ã¨Ê+ì̈=ÚQÍ q=iOKå~°∞. J~°∞QÆ∞^ŒÅ ãïQÍæ ÖËHáõ È=_»O, Hõà§◊ ^ŒQ~æÆ °
#Å¡|_»@O, `«Å<˘Ñ≤Ê, #~åÅáÈ@∞¡, ^Œ$+≤ì=∂O^ŒºO, x„^ŒÖËHõáÈ=@O, QÆ∞O_≥^Œ_»,
*Ï˝ÑH¨ âõ H◊ Î̃ `«y#æ @∞¡ LO_»@O "≥Ú^ŒÅ~Ú#q U"≥`· Õ Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO =Å¡ =™êÎÜ∞« O\Ï~À
J=hfl =∂#ã≤Hõ PO^Àà◊#, JÅã¨@=Å¡<Õ HÍx D JÅ"å@∞ =Å¡ =∂„`«O HÍ^Œ∞ Jx
D âß„ã¨ÎA˝Å∞ ™È^•Ç¨Ï~°}OQÍ `ÕeÛ"Õâß~°∞. Ç¨Ïã¨Î„Ñ¨Ü≥∂QÆO =Å¡ |∞kú=∂O^ŒºO
=ã¨∞OÎ ^Œ#fl "å^Œ##∞ YO_çã∂¨ Î ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’#∞, HõàÅ◊ Ö’#∂ ¿Ñ~°∞QÍOz# =º‰õΩÅÎ H˜
Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO JÅ"å@∞ =ÙO^Œh, HÍx "Õ∞^äãŒ ∞¨ û JÑ¨Ó~°fiOQÍ LO^Œh, "åiH˜ Z\ì̃
|∞kú=∂O^ŒºO ~åÖË^hŒ q=iOKå~°∞. JO`ÕHÍ‰õΩO_® HÍ=∞"åOKè« f„=OQÍ L#flÑ¨C_»∞
W`«~°„`å gÅ∞ÖË#Ñ¨C_»∞ Ç¨Ïã¨Î„Ñ¨Ü≥∂QÆO =Å¡ LÑ¨âßOu á⁄Ok`Õ<Õ `«Ñ¨Ê =∞#ã¨∞û
‰õΩ^Œ∞@Ñ¨_ç uiy `«# Ñ¨xÖ’ =∞#ã¨∞û ÅQÆflO HÍ^Œx q=iOKå~°∞. nx=Å¡ Z@∞=O\˜
„Ñ¨=∂^ŒO ÖË^xŒ q=iOKå~°∞.
JuQÍ Ç¨ÏãÎ̈Ñ
„ Ü¨ ∂≥ QÆO
K«O\˜áêÑ¨H˜ PHõe"ÕÜ∞« QÍ<Õ `«e¡ ~˘=Ú‡g∞^Œ KÕ~Ú"Õã≤ ÃÑ^Œ=ÙÅ∞ K«ÑÊ¨ iã¨∂Î áêÅ∞
`åQÆ_O» ZO`« ã¨ÇÏ¨ ["≥∂, =Ü«∞ã¨∞ =zÛ# `«~∞° "å`« HÍ=∞O Hõey Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO
^•fi~å HÍ=∞ `«$Ñ≤xÎ á⁄O^Œ@O ‰õÄ_® JO`Õ ã¨ÇÏ¨ [O. Wk „Ñ¨H$õ u ã≤ÔúŒ QÍ JÅ=_Õ
JÅ"å>Ë `«ÑÊ¨ , Z=~À K≥ÑÊ¨ QÍ<À, <Õ~Ê° QÍ<À, <Õ~∞° Û‰õΩ<ÕkHÍ^Œ∞. Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO ~ÀAÖ’
ÖˇH¯õ ÖË#xfl™ê~°∞¡ KÕ¿ãÎ âßs~°HOõ QÍ JÅã¨@, `å`å¯eHõOQÍ HÍ=∞<å_»∞Å |ÅÇ‘Ï#`«
JxÑ≤OK«=K«∞Û. J~Ú`Õ D q^èOŒ QÍ U~°Ê_ç# |ÅÇ‘Ï`«# H˘kÌ QÆO@Ö’¡<Õ `«yáæ È`«∞Ok.
uiy =∂=¸Å∞ â◊HÎ˜ KÕ‰Äõ ~°∞`«∞Ok. Z=iÖ’<≥<· å WOHÍ |ÅÇ‘Ï#`« L#fl@¡~Ú`Õ Jk
=∂#ã≤Hõ ÉèÜ í ∂« O^Àà◊#Å =Å¡ `≥zÛÃÑ@∞ì‰Ωõ #fl\ì̃^.Õ "≥"· åÇ≤ÏHõ rq`åxH˜ J=HÍâ◊O
ÖËx"å~°∞ Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO KÕã<≤ å Z@∞=O\˜ K≥_∞» Ñ¶e¨ `åÅ∞ HõÅQÆ=Ù. HÍ=∞<å_»∞Å∞
157
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 158
JÅã≤áÈ=_»O [~°Q^Æ ∞Œ . JÖÏ HÍ‰õΩO_® JuQÍ HÍ=∞O HõÅ∞QÆ∞`«∂ =∞#ã¨∞ûH˜ zHÍ‰õΩ

HõÅ∞QÆ∞`«∂ LO>Ë JuQÍ HÍ=∞O HõÅQÆ‰Ωõ O_® HõOáÈ*ò =O\˜ „\Ïx¯ fiÖˇ[· ~ü aà◊§Å∞
"å_»@O, =∞#ã¨∞ûx U^≥<· å Ñ¨xÖ’ ÅQÆflO KÕã∞¨ HÀ=_»O J=ã¨~O° . âßs~°HOõ QÍ JÅã¨@,
HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ |ÅÇ‘Ï#`«, JuQÍ Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO KÕÜ∞« _»O =Å¡<HÕ Í^Œ∞, JuQÍ ~°uÖ’
áêÖÁæ<åfl HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œx QÆ=∞xOKåe.
Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü≥∂QÆO – "≥·^Œº âß„ãÎ̈A˝Å Jaè„áêÜ«∞ ÉèË^•Å∞
áêâßÛ`«º "≥^· ºŒ âß„ãÎ̈AÅ˝ ∞ qãÎ̈ $`« Ñïâ’^è#Œ J=HÍâßÅ |\ì̃ `«=∞ ÑïjÅ#x
H˘#™êyOz Ç¨Ïã¨Î„Ñ¨Ü≥∂QÆO =Å¡, ã¨fiÑ¨fl ã¨öÅ<åÅ=Å¡ Z@∞=O\˜ #+¨ìO HõÅQÆ^Œx
x~åúiOKå~°∞. JO`« ã¨Ê+Öì QÍ "åi Ñïâ’^è#Œ Å Ñ¶e¨ `åÅx q=iOz<å =∞#^ÕâO◊ Ö’
WOHÍ „áêp# PÜ«Ú~ˆ fi^Œ "≥^· ºŒ „QÆO^ä•ÅÖ’ g\˜ QÆ∞iOz #+Öì =ÙO^Œx „"åâß~°∞–
Hõ#∞Hõ J^Õ „áê=∂}˜H=õ Ú Jx #"Õ∞‡"å~°∞ ÖËHáõ ÈÖË^∞Œ . D q+¨Ü∂« Å<Õ „áê=∂}˜HOõ QÍ
K≥|∞`«∂ #H˜b _®Hõ~ì ∞° ¡ J~Ú# Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞Åì ∞ J=∂Ü«∞Hõ „Ñ¨[Åx "≥∂ãÖ KÕÜ∞« _»O,
ÉèÜ í ∞« ÃÑ@ì_O» KÕã∞¨ <Î åfl~°∞. P<å\˜ „QÆO^ä•ÅÖ’ JÑ¨Ê\˜ J=HÍâßÅ#∞ |\ì̃ "åi Ñïq∞`«
J=QÍÇ¨Ï# |\˜ì JÖÏ „"åã≤ LO_»=K«∞Û. „áêp# „QÆO^ä•ÅÖ’ „"åã≤ LOk Hõ#∞Hõ J^Õ
Hõ~Ô ‰õΩì Jx #q∞‡=ÙO>Ë D<å_»∞ ‰õΩ^Œ~^° ∞Œ . P^è∞Œ xHõ "≥^· ºŒ âß„ãÎ̈O `«=∞ qãÎ̈ $`« Ñïâ’^è#Œ
J=HÍâßÅ#∞|\˜ì áê`« Jaè„áêÜ«∂Å#∞ ZxflO\˜<À `«ÑC¨ Jx |∞∞A=Ù KÕã≤ K«∂ã≤
WO`«HÍÅO #∞Oz =∞#O ZO`« =¸~°Oö QÍ L<åfl"≥∂ "ÕÖuˇ Î K«∂Ñ≤OzOk. „áêp#
=∞`« „QÆO^ä•ÅÖ’ Éè∂í q∞ |Å¡ Ñ¨~∞° Ñ¨ÙQÍ LO^Œh Éè∂í q∞K«∞@∂ì ã¨∂~°∞º_»∞ u~°∞QÆ∞`«∞<åfl_»x
„"åã≤ =ÙOk. J~Ú`Õ Ãã<· û£ Jaè=$kú K≥O^Œ_O» `À P Jaè„áêÜ«∞O Ñ¨ÓiÎQÍ `«ÑC¨ Jx
|∞∞A=Ù KÕÜ∞« _»O [iyOk Hõ^•. Éè∂í q∞ |Å¡Ñ~¨ ∞° Ñ¨ÙQÍ ÖË^hŒ QÆ∞O„_»OQÍ LO^Œh
ã¨∂~°∞ºx K«∞@∂ì Éè∂í "Õ∞ u~°∞QÆ∞`ÀOkQÍx Éè∂í q∞K«∞@∂ì ã¨∂~°∞º_»∞ HÍ^Œh JO^ŒiH©
D<å_»∞ `≥eã≤# q+¨Ü∞« "Õ∞. J~Ú`Õ „áêp# =∞`« „QÆO^ä•ÅÖ’ „"åã≤ =ÙOk Hõ#∞Hõ J^Õ
„áê=∂}˜Hõ=∞x WOHÍ Éèí∂q∞ K«∞@∂ì ã¨∂~°∞º_Õ u~°∞QÆ∞`«∞<åfl_»x Z=Ô~·<å "åk¿ãÎ
"åix =¸~°Oö QÍ ÉèÏqOz T~°∞HÀ=_»"∞Õ `«ÑÊ¨ KÕÜ∞« QÆeyOk ÖË^∞Œ . J^Õ q^èOŒ QÍ
„áêp# "≥^· ºŒ „QÆO^ä•ÅÖ’ „"åã≤ LO^Œx K≥|∞`«∂ |∂AÑ¨\ #ì˜ HÍÅO K≥e#¡ "å\˜x
ã¨=∞i÷OKÕ"åi q+¨Ü∞« OÖ’ ‰õÄ_®.
D =∞^èºŒ =∞#^ÕâO◊ Ö’#∂ „Ñ¨=ÚY "≥^· ºŒ âß„ãÄ Î Å˝ ∞ Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO, ã¨fiÑ¨fl ã¨Åö <åÅ
QÆ∞iOz J<ÕHõ Ñïâ’^èŒ#Å∞ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. WO^Œ∞Ö’ g\˜ QÆ∞iOz ÉèíÜ«∂Å∞
J#=ã¨~=° ∞h, g\˜=Å¡ Z@∞=O\˜ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O HõÅQÆ^xŒ q=iOKå~°∞. ã¨fiÑ¨flã¨Åö <åÅ∞
J=_»OQÍx, Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO KÕÜ∞« _»OQÍx „Ñ¨H$õ u ã¨ÇÏ¨ [=∞h g\˜=Å¡ P~ÀQÆºOg∞^Œ
158
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 159
Z@∞=O\˜ ^Œ∞+¨Êeù `åÅ∞ HõÅQÆ=h x~åúiOKå~°∞. ™ê^è•~°}OQÍ g\˜=Å¡ Ü«Ú=‰õΩÖ’¡

q"åÇ¨xH˜ =ÚO^Œ∞ J#∞=∞<åÅ∞, ÉèíÜ«∂Å∞ HõÅ∞QÆ∞`«∂ LO\ÏÜ«∞x J<åfl~°∞.
Ç¨ Ï ã¨ Î „ Ñ¨ Ü ≥ ∂ QÆ O QÆ ∞ iOz, ã¨ fi Ñ¨ fl ã¨ ö Å <åÅ QÆ ∞ iOz Hõ e ˆ Q PO^Àà◊ # ˆ H =ÅO
=∂#ã≤Hõ"≥∞ÿ#^Õ#x ãïÜ≥ÿ∞# Ãã‰õΩû q*Ï˝<åxfl HõeyOz ã¨Ô~·# q+¨Ü«∞*Ï˝<åxfl
HõeyOz#@ì~Ú`Õ "å~°∞ Ç¨~ÚQÍ LO_»QÅÆ ~°x q=iOKå~°∞.
Ç¨ÏãÎ̈Ñ
„ Ü¨ ∂≥ QÆO =∂<åÅO>Ë...
Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO =Å¡ U^À #+Öì HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œx ÉèÏqOz ^•xx =∂#∞HÀ=_®xH˜
â◊`«q^è•ÖÏ „Ñ¨Ü«∞uflOz |∞„~° K≥_»Q˘@∞ìHÀ=_»O J#=ã¨~°O. #∂\˜H˜ `˘OÉèí~Ú
J~Ú^Œ∞=∞OkH˜ Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO JÅ"å@∞ =ÙO@∞Ok. Ãã‰õΩû âß„ãÄ Î Å˝ Hõ^#Œä O „Ñ¨HÍ~°O
rq`«OÖ’ ZÑ¨C_À XHõÑC¨ _»∞ Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO KÕÜ∞« #@∞=O\˜ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»O@∂ Z=_»∂
=ÙO_»_»∞. H˘O^ŒiH˜ Ãã‰õΩûÑ¨~°OQÍ PÖ’K«#Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ =ã¨∂Î =∞#ã¨∞ûx `≥QÆ
zHÍ‰õΩÑ¨~∞° ã¨∂Î =ÙO\Ï~Ú. J@∞=O@Ñ¨C_»∞ _®Hõ~ì ∞° ã¨ÅÇ¨ÃÑ· „\Ïx¯ fiÖˇ[· ~üû "å_»=K«∞Û.
gÅ~Ú#O`«=~°‰Ωõ =∞#ã¨∞ûx U^À XHõ Ñ¨xÖ’ ÅQÆfl"≥∞ÿ =ÙO_Õ@@∞¡ K«∂ã¨∞‰õΩ<Õ@@¡~Ú`Õ
Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO QÆ∞iOz HÀiHõÅ∞ HõÅQÆ=Ù.
Ç¨ÏãÎ̈Ñ
„ Ü¨ ∂≥ QÆO =Å¡ Ã„ Ñ#¶ ∞ºÅ"£∞ `≥yáÈ`«∞O^•?
„Ñü =∞QÆ"åxH˜ Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO KÕÜ∞« _»O =Å¡QÍx, "≥Ú^Œ\ ˜ ~å„u ~°uÖ’ áêÖÁæ#_»O
=Å¡QÍx „ÃÑ#¶ ∞ºÅ"£∞ `«ÑÊ¨ xãïQÍ `≥Q∞Æ `«∞O^Œx ÖË^∞Œ . „ÃÑ#¶ ∞ºÅ"£∞ `≥Q_Æ ®xH˜ ~°uÖ’
`«$Ñ≤Î HõÅQÆ_®xH˜ ãÖ|O^èOŒ ÖË^∞Œ . „ÃÑ#¶ ∞ºÅ"£∞ `≥Q#Æ @¡~Ú`Õ <˘Ñ≤Ê Hõey ~°ux =∞^èºŒ Ö’<Õ
=ÚyOK«_O» ‰õÄ_® [~°Q=Æ K«∞Û. JO^Œ∞KÕ`« „ÃÑ#¶ ∞ºÅ"£∞ `≥y`Õ ~°uÖ’ `«$Ñ≤Î `≥Å∞ã¨∞OÎ ^Œ<kÕ
J~°÷~°Ç≤Ï`«O. H˘O^ŒiH˜ „ÃÑ¶#∞ºÅ"£∞ `≥y H˘kÌáê\˜ ~°HõÎ"Õ∞ =¿ãÎ =∞iH˘O^ŒiH˜
JO`ÕHÍ‰õΩO_® ~°HOÎõ ^è•~°QÍ HÍiáÈ`«∂ LO@∞Ok. J@∞=O\˜ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ „ÃÑ#¶ ∞ºÅ"£∞
`≥y ~°H=Îõ Ú HÍ~°∞`«∞#fl KÀ@ `«_Qç ∞Æ _»`¤ À Jkq∞Ñ¨\ ì̃ H˘kÌ¿ãÑ¨Ù LOKåe. H˘O^ŒiH˜
WÖÏKÕÜ∞« _»O`À ~°HOÎõ HÍ~°_O» PyáÈ=K«∞Û.JÖÏ HÍ‰õΩO_® WOHÍ ~°HOÎõ HÍ~°∞`«∂ LO>Ë
"≥O@<Õ _®Hõì~°∞H˜ K«∂Ñ≤Oz `«y# zH˜`«û á⁄O^•e. H˘kÌáê\˜QÍ „ÃÑ¶#∞ºÅ"£∞ `≥y
QÍÜ«∞"≥∞#ÿ Ñ¨C_»∞ QÍÜ«∞O =∂xáÈÜÕ∞=~°‰Ωõ ~ÀE Ö’+¨<£ hà◊§`À P QÍÜ«∂xfl â◊√„ÉèOí
KÕã≤ ™È„áê"≥∞ãÿ <≤ £ QÍx, x"≥∂™ÈÊi<£ P~ÚO@∞"≥∞O@∞QÍx JHõ¯_» ~åÜ«∞@O =∞Ozk.
Ç¨ÏãÎ̈Ñ
„ Ü¨ ∂≥ QÆO =Å¡ A@∞ì T_çáÈ`«∞O^•?
Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO QÆ∞iOz =Ù#fl JáÈÇ¨ÏÅÖ’ Wk ‰õÄ_» XHõ\.˜ A@∞ì T_çáÈ=_®xH˜,
`«fi~°QÍ `≥Å|¡ _»\ÏxH˜ Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO HÍ~°}O HÍ<ÕHÍ^Œ∞.
159
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 160
Ñ¨ÙOã¨`«fi"Õ∞ =∞QÆã≤i
HÍ=∞"åOKè–« Ñ¨ÙOã¨`fi« O
`«=∞ „Ñ¨H¯õ "å\ÏÖ’H˜ J^≥‰Ì Ωõ =zÛ# H˘`«Î ^ŒOÑ¨`∞« Å#∞ K«∂ã≤# |OQÍ~°=∞‡H˜
J<ÕHõ PÖ’K«#Å∞ HõeQÍ~Ú. "≥Ú^Œ\ ~˜ ÀA P W^ŒiÌ x K«∂ã≤# |OQÍ~°=∞‡ go§^ŒiÌ n
XHõ ^•OÑ¨`º« "Õ∞<å Jx ÉèÏqOzOk. ÉèÏ~°º ÉÁ^Œ∞QÌ Í, á⁄\ì̃QÍ =ÙOk. WHõ Éè~í Î° ãÖQÆu
ã¨~ˆ ãï. Ñ‘ÅQÍ, á⁄_»∞QÍæ =Ù<åfl_»∞. HÍx W^ŒiÌ =ÚMÏÅ∞ P~ÀQÆºOQÍ, HõàQ◊ Í =Ù<åflÜ«∞x
=ÚK«Û@Ñ¨_Oç k. J~Ú<å ÉÁ^Œ∞QÌ Í =ÙO_Õ ÉèÏ~°º`À Ñ‘ÅQÍ =ÙO_Õ Éè~í Î° Uq∞ HÍÑ¨Ù~°O
KÕ™êÎ_∞» . P ÉèÏ~°ºH˜ ã¨∞YO Uq∞ =ÙO@∞O^Œx "åáÈ~ÚOk. HÍx ~ÀAÅ∞ QÆ_∞» ã¨∞#Î fl
H˘nÌ `«# Jaè„áêÜ«∂Åhfl `«¿ÑÊ#x, `«# ãÖ™ê~°O HõO>Ë "åi ãÖ™ê~°"∞Õ Ç¨~ÚQÍ,
P#O^ŒOQÍ =Ù#fl@∞¡ |OQÍ~°=∞‡H˜ `ÀzOk. J=Ù#∞ =∞i, =∞QÆã≤iQÆÅ =∞QÆ"å_»∞
Hõ#∞Hõ Ñ‘ÅQÍ L<åfl =∞QÆ∞= =∞#ã¨∞ ^ÀK«∞‰õΩ<åfl_»∞. D Ñ¨ÙOã¨`fi« "Õ∞ "åi rq`å#O^•xH˜
H˜@∞‰õΩ Jx |OQÍ~°=∞‡ QÆ∞iÎOzOk.
Ñ¨ÙOã¨`fi« O JO>Ë Jxfl q^è•ÖÏ Ñ¨Ù~°∞+¨ QÆ∞}Ïxfl Hõey=ÙO_ç ~°ux ã¨=∞~°=÷ O`«OQÍ
[~° Ñ ¨ Q Æ Å QÆ @ "Õ ∞ ÃÑ^Œ Ì Hõ O _» Å ∞ Hõ e y# =∞QÆ " å_≥ · < å ~° u x ã¨ = ∞~° ÷ = O`« O QÍ
[~°ÑÖ¨ HË áõ È~Ú<å, ~°uÖ’ „ã‘xÎ `«$Ñ≤ÑÎ ~¨ K° Ö« HË áõ È~Ú<å, Ñ¨ÙOã¨`fi« O ÖËx"åxQÍ<Õ ÖˇH¯õ .
HõO_»Å∞ uiy#"å_»∞ HÍHõáÈ~Ú<å ~°uÖ’ <≥Ñ· Ù¨ }ºOQÍ „ã‘xÎ `«$Ñ≤Î Ñ¨~K° Q« eÆ y#"å_»∞
Ñ¨ÙOã¨`fi« O Hõey# "åiÖ’<Õ [=∞. ~°uÖ’ Ñ¨ÙOã¨`fi« O LO^Œx K≥ÑÊ¨ _®xH˜ HÍ=Åã≤Ok
â◊s~° ^•~°∞_èº» OHÍ^Œ∞, ~°uÖ’ <≥Ñ· Ù¨ }ºO.
HÍ=∞"åOKè« f„=`«– Ñ¨ÙOã¨`fi« O
™ê^è•~°}OQÍ 13–16 ãÖIIÅ =Ü«∞ã¨∞û =KÕÛãïH˜ HÍ"≥∂„^ÕHõO`À ‰õÄ_ç#
JOQÆãOÎ̈ Éè<í åÅ∞ „áê~°OÉè=í ∞ø`å~Ú. D =Ü«∞ã¨∞ûÖ’<Õ HÍ=∞Ñ¨~"° ∞≥ #ÿ HõÅÅ∞~å=@O,
160
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 161
x„^ŒáÈ~Ú#Ñ¨C_»∞ WO„kÜ«∞ ã¨öÅ#O [~°QÆ@O =∂=¸Å∞. HÍ=∞ãÖ|O^èŒ"≥∞ÿ#

TÇ¨ã¨fiáêflÅ∞ gà◊§x L`Õ[Î Ñ¨~∞° ã¨∂Î =ÙO\Ï~Ú. gà◊§ TÇ¨ÏÅ`À áÈ\©Ñ_¨ ç â◊s~°OÖ’x
JOQÍÅhfl `«fi~°`fi« ~°QÍ ÃÑiyáÈ`å~Ú. =¸_»∞–<åÅ∞QÆ∞ ãÖ=`«û~åÅ =º=kèÖ’<Õ Ñ¨ÓiÎ
Ñ¨ÙOã¨`fi« O QÆÅ Ü«Ú=‰õΩ_»∞QÍ =∞QÆ"å_»∞ `«Ü∂« ~°=Ù`å_»∞. nx`À J`«H˜ HÍ=∞"åOKè«
f„=`« ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. J=∂‡~Ú HÍã¨Î JO^ŒOQÍ LO>Ë KåÅ∞ XHõ¯™êi Hõ<fl≥ uÎ K«∂¿ããïH˜
JOQÆã¨ÎOÉèí#O [iˆQ@O`«\ ˜ ã≤÷uH˜ Ñ¨ÙOã¨`«fiO =ã¨∞ÎOk. =∞QÆ"å_çH˜ J=∂‡ÜÕ∞
Hõ#|_»#=ã¨~O° ÖË^∞Œ . PÖ’K«# =∂„`«"∞Õ Hõey<å, HÍ"≥∂„^ÕHOõ K≥Å~ˆ y =à◊√§ [Å^ŒiOÑ¨
KÕã∞¨ OÎ k. XH˘¯Hõ¯™êi U =∂„`«O „¿Ñ~°} [iy<å WO„kÜ«∞ ã¨Åö #O J~ÚáÈ`«∞Ok.
Ü«∞=fi#O `˘e^ŒâÖ◊ ’ q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ ‰õΩ#fl ^ŒOÑ¨`∞« Å HÍ"≥∂`åûÇ¨xH˜ Ç¨Ï^Œ∞Ì JO@∂
ÖË^∞Œ . Hõ} Δ OÖ’ L„^ÕHOõ á⁄O^Œ∞`«∂, Hõ} Δ OÖ’ ãö̈eã¨∂,Î H˘kÌ¿ãÑ¨\ Hˆ˜ =∞m§ L„^ÕHOõ
á⁄O^Œ∞`«∂, WÖÏ J<ÕH™õ ê~°∞¡ ~°uÖ’ áêÖÁæO@∂ `«# ÉèÏ~°ºx ãÖ`À+¨ÃÑ>Ëì â◊H,Î˜ Ñ¨ÙOã¨`fi« O
Ü«Ú=‰õΩÅH˜ D =Ü«∞ã¨∞Ö’<Õ =ÙO@∞Ok. ÉèÏ~°º |Ç≤Ï+¨μÖì ’ =Ù#fl <åÅ∞QÆ∞ ~ÀAÅ∞
`«Ñ¨Ê ~ÀAH˜ =¸_»∞–<åÅ∞QÆ∞ ™ê~°∞¡ ~°u [~°Ñ¨QÆÅ ™ê=∞~°÷ºO D =Ü«∞ã¨∞û
Ü«Ú=‰õΩÅO^ŒiÖ’#∞ =ÙO@∞Ok. XHõ"àÕ ◊ D =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ q"åÇ¨ÏO [~°QHÆ áõ È`Õ Hõ@Åì ∞
`≥OK«∞‰õΩx „Ñ¨=Ç≤ÏOKÕ HÍ"≥∂„^ÕHÍxfl Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO ^•fi~å âßOuOÑ¨K™Õ êÎ_∞» . JO`«=~°‰Ωõ
J`«x =∞#ã¨∞û âßOuOK«^Œ∞. ÖËHõáÈ`Õ J`«x =∞#ã¨∞û HÍ=∞Ñ¨~°"≥∞ÿ# HÀiHõÅ`À
`«Å_¡ eç á¡ È`«∞O@∞Ok. =∞i P =Ü«∞ã¨∞û J@∞=O\˜k. Ñ¨ÙOã¨`fi« O ™ê÷~Ú JO`«\ k˜ .
=∞QÆ"åxH˜ 25–30 ãÖ=`«û~åÅ∞ =KÕÛãïH˜ HÍ"≥∂„^ÕHOõ Ö’ P"ÕâO◊ `«yæ PÖ’K«#
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. ^•x`À HÍ=∞"åOKè« f„=`« `«y#æ @∞¡ J=Ù`«∞Ok.~°uÖ’ j„Ñ¶∞¨ ãö̈Å<åÅ∞
`«yáæ È`å~Ú. ~°uÖ’ ~ÀAH˜ XHõ™ês =∞s Z‰õΩ¯= J~Ú`Õ ~Ô O_»∞™ê~°∞¡ áêÖÁæ#QÆeQˆ
ã≤u÷ Ö’ =ÙO\Ï~°∞. WOHÍ L#fl H˘nÌ =∞QÆ"åx Ñ¨ÙOã¨`fi« OÖ’ =∂~°∞Ê =ã¨∞OÎ k. #ÅÉè̌·
ãÖ=`«û~åÅ∞ =KÕÛãïH˜ KåÖÏ=∞Ok Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ ~ÀE ~°uÖ’ áêÖÁæ#ÖËx ã≤u÷ Ö’
LO\Ï~°∞. W@∞ÃÑ#· KåÖÏ=∞Ok Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ "å~åxH˜ ~Ô O_»∞ =¸_»∞™ê~°∞¡ =∂„`«"∞Õ
~°uÖ’ áêÖÁæ#QÆÅ∞QÆ∞`å~°∞. WÖÏ =Ü«∞ã¨∞û ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl H˘nÌ HÍ=∞"åOKè« f„=`«
`«yáæ È=_»O, JÅã¨@ HõÅQÆ@O „Ñ¨H$õ u ã¨ÇÏ¨ [O. =Ü«∞ã¨∞û ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl H˘nÌ â◊s~°OÖ’
^è•`«∞=ÙÅ∞ H©} Δ O˜ K«∞`«∂ =ÙO\Ï~Ú. ^•x=Å¡ â◊s~°OÖ’ `«y# â◊HÎ̃ LO_»Háõ È=_»O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. JO`ÕHÍx `«#Ö’ U^À Ñ¨ÙOã¨`«fiO `«yæáÈ~ÚO^Œh, Ñ¨Ó~°fiO =Å<Õ
Z‰õΩ¯=™ê~°∞¡ ZO^Œ∞Hõx ~°uÖ’ áêÖÁæ#ÖËHáõ È`«∞<åfl<å Jx JÖ’zOK«_O» , qKåiOK«_O»
J~°÷~°Ç≤Ï`«O. HÍx `«# =Ü«∞ã¨∞û"åàı§ WOH˘O^Œ~°∞ `«#HõO>Ë Z‰õΩ¯=™ê~°∞¡ ~°uÖ’
áêÖÁæO@∞<åfl~°x `≥Å∞ã¨∞‰õΩx `«# Ñ¨ÙOã¨`«fiOÖ’ U^À Ö’ÑÖ =zÛO^Œx ÉèÏqOz
161
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 162
ÉÏ^èÑŒ _¨ "Õ åà◊√§ H˘O^Œ~∞° O\Ï~°∞. HÍx JO^Œi â◊s~° ã¨fiÉèÏ"åÅ∞ XHõ¯ÖÏQÍ =ÙO_»=Ù
Hõ^•. JO^Œ~∂° XHõ¯ÖÏQÍ Éè’[#O KÕÜ∞« ~°∞Hõ^•. JÖÏˆQ ~°uÖ’ áêÖÁæ#_»O ‰õÄ_®
PÜ«∂ =º‰õΩÎÅ â◊s~° ã¨fiÉèÏ"åÅ#∞ |\˜ì =∂~°∞`«∂ LO\Ï~Ú. JÖÏˆQ H˘O^Œ~°∞
q^•º~°OQÆOÖ’<À, ~°K<« å "åºãÖQÆOÖ’<À, ~å[H©Ü∞« ~°OQÆOÖ’<À, ™ê=∂lHõ ¿ã=Ö’<À
WOHÍ W`«~„° `å x=∞QÆfl"≥∞ÿ =ÙO\Ï~°∞. "åiH˜ =∞#ã¨∞ûÖ’ ZÑ¨C_»∂ P Ñ¨#∞Å QÆ∞iOKÕ
PÖ’K«#Å∞ =ÙO@∂ =ÙO\Ï~Ú. JO^Œ∞=Å¡ ~°uÖ’ áêÖÁæ#flÑ¨C_»∞ WOHÍ Z‰õΩ¯=™ê~°∞¡
~°uÖ’ áêÖÁæ#ÖËHõáÈ`«∞<åfl=∞x ÉÏ^èŒÑ¨_»=K«∞Û. ^•x=Å¡ Ñ¨ÙOã¨`«fiO `«‰õΩ¯= Jx
ÉèÏqOK«_»O `«Ñ¨C, W`«~° ~°OQÍxH˜ =∞#ã¨∞û ÅQÆflO J~Ú=Ù#flÑ¨C_»∞ HÍ=∞"åOKè«
f„=`« `«‰Ωõ ¯=QÍ =ÙO@∞Ok.
Ñ¨ÙOã¨`åfixfl ZÖÏ HÍáê_»∞HÀ"åe?
„Ñü~ÀA H˘^ÀÌ Q˘áÈÊ â◊s~° "åºÜ«∂=∞O KÕÜ«∂e. =∞#ã¨∞ûx LÖÏ¡ãÖQÍ
=ÙOK«∞HÀ"åe. á⁄QÆ„`åQÆ_»O QÍx, =∞^ŒºO ¿ãqOK«_»O QÍx KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞.
Ñ≤O_çÑ^¨ •~åúÅ∞, „H˘=Ùfi Ñ¨^•~å÷Å∞ Ñïq∞`«"∞≥ #ÿ "≥∂`å^Œ∞Ö’<Õ fã¨∞‰õΩO@∂ LO_®e.
Xà◊√§ ÃÑ~°Q‰Æ Ωõ O_® *Ï„QÆ`ÑÎ« _¨ ®e. PÇ¨~°OÖ’ =∂Oã¨H$õ `«∞ÅÎ ∞ Z‰õΩ¯=QÍ fã¨∞HÀ"åe.
Ñ¨à√◊ §, áêÅ∞, HÀ_ç„QÆ∞_»∞¡ ~ÀE fã¨∞HÀ=_»O =∞Ozk. a–HÍOÃÑ‰¡ Ωõ û q@q∞#∞¡, W`«~°
Yx[=ÚÅ∞ HõÅ \Ïx‰õΩ¯Å∞, \ÏÉˇ@ ¡ ∞¡ ~ÀE "å_®e.
Uk U=∞~Ú<å Ü«∞=fi#O `˘e~ÀAÖ’¡ =∞QÆ"åxH˜ Ñ¨ÙOã¨`fi« O Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok.
D =Ü«∞¿ãû J`«x HÍ=∞"åOKè« f„=`«H,˜ HÍ=∞ ™ê=∞~å÷ºxH˜ w@∞~å~Ú. HÍx H˘O^ŒiH˜
D HÍ=∞ ™ê=∞~°º÷ O =ÙO_»Hõ #Ñ¨ÙOã¨‰Ωõ Å∞QÍ ÑïQÆ}O˜ Ñ¨|_»`å~°∞.
Öˇ·OyHõ "åOKè«H˜ „áê~°OÉèíO
XHõ JÉÏƒ~ÚÖ’QÍx, J=∂‡~ÚÖ’QÍx ™ê^è•~°}OQÍ U =Ü«∞ã¨∞û #∞Oz ÖˇO· yHõ
"åOKè« „áê~°OÉèOí J=Ù`«∞O^Œx J_çy`Õ Ü«∞ø=#O WOHÍ "åiÖ’ `˘Oy K«∂_»H=õ ÚO^Õ
Jx K≥ÑÊ¨ =Åã≤ =ã¨∞OÎ k. Ü«Ú=f Ü«Ú=‰õΩÅ`À ÃãH±û ÉèÏ"åÅ QÆ∞iOz qâı+¨ Ñïâ’^è#Œ Å∞
[iÑ≤ ÃãH±û q*Ï˝#OÖ’ qÑ¨"¡ åxfl ã¨$+≤Oì z# _®Hõ~ì ∞° H˜<flÕ „Ñ¨HÍ~°O Ñ¨^àÕ §◊ =Ü«∞ã¨∞û#∞Oz
"≥Ú^ŒÖ·ˇ ÖˇO· yHõ "åOKè« Ñ¨^ÇŒ ¨ ~°∞ ãÖ=`«û~åÅ∞ =KÕÛãïH˜ XHõ ã≤u÷ H˜ KÕ~∞° ‰õΩO@∞Ok.
W~°=~Ú ãÖ=`«û~åÅ∞ =KÕÛãïH˜ f„=™ê÷~ÚH˜ KÕ~∞° ‰õΩO@∞Ok. J~Ú`Õ â◊s~° „Ñ¨H$õ u
„Ñ¨HÍ~°O Ü«Ú=f Ü«Ú=‰õΩÅÖ’ H˘kÌQÍ =ÚO^Œ∂ "≥#HÍ ÖˇO· yHõ "åOKè« HõÅQÆ_O» HÍh,
f„=`«~O° J=_»OQÍh [~°∞QÆ∞`«∂ LO@∞Ok. J~Ú`Õ Ñ¨^HŒ ˘O_»∞ Ñ¨<fl≥ O_»∞ ãÖ=`«û~åÅ∞
QÆÅ JÉÏƒ~Ú =Ü«∞ã¨∞û =zÛ# J=∂‡~Ú`À ãÖÉè’QÆO [iÑ≤`Õ P"≥∞‰õΩ QÆ~ƒ° Où ~å=_»O
162
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 163
=∂„`«O [~°QÆ^Œ∞. D =Ü«∞ã¨∞ûˆH =∞QÆÑ≤Å¡"åxH˜ ãÖÉè’QÆO [~°Ñ¨_®xH˜ J#∞=ÙQÍ

JOQÆãOÎ̈ Éè#í O LO_»=K«∞Û QÍx g~°ºãö̈Å#O LO_»^∞Œ . J~Ú`Õ ãÖÉè’QÆOÖ’ H˘kÌáê\˜
`«$Ñ≤Î P =Ü«∞ã¨∞ûÖ’x =∞QÆÑÅ≤ "¡ åxH˜ HõÅ∞QÆ∞`«∂ LO@∞Ok. 14–15 ãÖ=`«û~åÅ
=Ü«∞ã¨∞û#∞Oz g~°ºãö̈Å#O „áê~°OÉè"í ∞≥ ÿ ~°uÖ’ „H˘`«Î ~°H"õ ∞≥ #ÿ J#∞Éè∂í ux Hõeyã¨∞OÎ k.
P_»ÑÅ≤ ¡ ~°[ã¨fiÅ JÜÕ∞º =Ü«∞ã¨∞û =KÕÛ=~°‰Ωõ ~°uÖ’ áêÖÁæ#ÖË^∞Œ . ^•xH˜ HÍ~°}O
~°[ã¨fiÅ JÜÕ∞º=~°‰õΩ P_»Ñ≤Å¡ÅH˜ Ü≥∂x =∂~°æOÖ’ ãÖÉè’QÍxH˜ J#∞=ÙQÍ
qHõãO≤ K«Háõ È=_»"∞Õ H˘O^Œ~∞° P_»ÑÅ≤ Ö¡ ’¡ =∂„`«O ~°[ã¨fiÅ J=_®xH˜ XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞
ãÖ=`«û~åÅ =ÚO^Œ∞ [#<ÕO„kÜ«∂Å∞ H˘O`« qHõãO≤ K«_O» [~°∞QÆ∞`å~Ú. ^•x=Å¡
~°[ã¨fiÅ HÍHõáÈ~Ú<å L`«∞ûHõ`« H˘nÌ ãÖÉè’QÆOÖ’ áêÖÁæ#_»O [~°∞QÆ∞`«∂ LO@∞Ok.
Ñ¨ÙOã¨`åfixH˜ x~°∂Ñ¨} ZÖÏ?
Pk<å~åÜ«∞}– J#O`«ÅH˜Δ ‡Å q"åÇ¨ÏO KåÖÏ "≥É· =íè OQÍ [iyOk. W^ŒiÌ "≥Ñ· Ù¨
"åà◊¥§ HÍãÎ̈ _»|∞ƒ L#fl"åàı§ Hõ#∞Hõ K«∞\ÏìÅ∞– Ñ¨HÍ¯Å∞ JO^Œ~∂° =KåÛ~°∞. JÉÏƒ~Ú
K«^∞Œ =Ù Ñ¨ÓiÎ J~ÚáÈ~ÚOk ‰õ#∞Hõ, J=∂‡~Ú WHõ K«k"Õk ÖË^∞Œ Hõ#∞Hõ q∞ye#
HÍ~°ºO ‰õÄ_® Ñ¨ÓiÎ J~ÚO^ŒxÑ≤¿ãÎ =∞Oz^Œx ÃÑ^Œ"Ì åà◊√§ #Å∞QÆ∞~°∂ XHõ Jaè„áêÜ«∂xH˜
=KÕÛâß~°∞. ã¨~ˆ #x =∞~°∞<å_Õ ^ŒOÑ¨`∞« e^ŒiÌ h XˆH QÆkÖ’H˜ ÑÖÑ≤OKÕâß~°∞. Uq∞ [iyO^À
Uq∞\’ Ô~O_»=~ÀA L^ŒÜ«∞O "åà◊§ J=∞‡<å#flÅx =Ú^Œ∞ÌÅ J=∂‡~Ú J~Ú#
J#O`«ÅHΔ̃ ‡ 'D JÉÏƒ~Ú <å‰õΩ =^Œ∞—Ì Jx J<Õã≤ "åà◊§ J=∞‡ H˘OQÆ∞x =ÚMÏxH˜
K«∞>Ëãì ∞¨ ‰õΩx =Ú^Œ∞=Ì Ú^Œ∞QÌ Í =∂\Ï¡_<» å~°OaèOzOk. ''Kèå, J"Õq∞ áê_»∞=∂>ÖË—— Jx
"åà◊§ J=∞‡ JO>Ë ''Jã¨Å∞ P JÉÏƒ~Ú =∞QÀ_»∞ J~Ú`ÕQÍ—— Jx XHõ ÉÏO|∞ qã≤~ˆ ã≤Ok.
WO\˜eá¡ êk QÆQÀæÅ∞ ÃÑ>Ëâì ß~°∞. ZO`« J<åºÜ«∞O [iyáÈ~ÚO^Œx QÀÅ ÃÑ>Ëâì ß~°∞.
"≥∂ãÖ KÕã≤ ÃÑo§‰õÄ`«∞~°∞ Q˘O`«∞ HÀ¿ãâß~°x xOkOK«<å~°OaèOKå~°∞. Pk<å~åÜ«∞}
JO^ŒiÖÏO\˜ =∞QÆ"å_Õ J~Ú<å L`«Î J=∂Ü«∞‰õΩ_»∞. J=∂Ü«∞‰õΩ_»∞ J~Ú`Õ<ÕO,
Ü«∞O.Ü«∞ãπ.ã‘ =∂„`«O K«k"å_»∞. JO`« Ü«∞O.Ü«∞ãπã‘ K«kq#"å_»∞, P~°=`«~°QÆu
=~°Hˆ K«kq J=∞‡ H˘OQÆ∞ Ñ¨@∞ì‰Ωõ x uiˆQ J#O`«ÅH˜Δ ‡`À q"åÇ¨Ï=∞=_»O =ÖË¡ =zÛOk
D z‰õΩ¯ JO`å. XHõ „ã‘Î XHõ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_çx =∞QÆ"å_»∞ HÍ^ŒO>Ë #=∞‡‰õΩO_® LO_Õ^=≥ ~°∞?
Jã¨ÖË J=∂Ü«∞‰õΩ_≥#· Pk<å~åÜ«∞} J=∂Ü«∞HõOQÍ<Õ K≥áêÊ_»∞. '<åÖ’ Ug∞ Ö’ÑÖÖË^∞Œ ,
g∞ J=∂‡ÜÕ∞ ÃÑOH˜QÍ =º=Ç¨ÏiOzOk— Jx J~Ú<å P Hõ}Δ OÖ’ qxÑ≤OK«∞‰õΩ<Õ^=≥ ~°∞?
H˘O^Œ~∞° =º‰õΩÅÎ ∞ LO\Ï~°∞– "åà◊§Ö’ =Ü«∞ã¨∞û LO@∞Ok HÍx "åà◊√§ Uq∞
KÕã∞¨ <Î åfl~À, ^•xH˜ Z@∞=O\˜ Ñ¶e¨ `åÅ∞ =™êÎÜ∂≥ PÖ’zOK«~∞° . =Ü«∞ã¨∞û =zÛ<å
ÑïÑ¨Hfiõ `« LO_»^"Õ ∂≥ =∞i. J@∞=O\˜^Õ J#O`«ÅH˜Δ ‡. `«e^¡ OŒ „_»∞Å h_»Ö’ QÍ~å|OQÍ
163
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 164
ÃÑiy# a_».¤ P"≥∞‰õΩ K«^∞Œ =ÙHÀÖËHáõ È~Ú<å ÉÏQÍ K«^∞Œ =Ù‰õΩ#fl "å_çx =~°∞xQÍ fã¨∞H˘x
=KåÛ~°∞. ÃÑo§‰õÄ`«∞~°∞QÍ Ñ‘@Åg∞^Œ ‰õÄ~°∞ÛOk. HÍx Ü«ÚHõ=Î Ü«∞ã¨∞ûH˜ LO_»=Åã≤#
HÀiHõÅ∞ ÖË=Ù. LO_»=Åã≤# =ºHÎ̃`fi« =¸ ÖË^∞Œ . "åà◊§ J=∞‡ =∂\˜ =∂\˜H˜ ''=∂ |∞*Ë̊
|∞*Ë̊—— JO@∂ `«Å x=Ú~°∞`«∂ =Ú^•Ì_∞» `«∂ =ÙO>Ë =Ú^Œ∞Ì =Ú^Œ∞QÌ Í ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂
á⁄QÆ~∞° ‰õÄ_® ÃÑOK«∞H˘Ok. P á⁄QÆ~∞° =Å¡<À =∞i ZO^Œ∞=Å¡<À Pk<å~åÜ«∞}
`«#H˜ #K«ÛHõáÈ=_»O`À ^ŒQiæÆ H˜ KÕ~x° =fiÖË^∞Œ . ÃÑQ· Í J<åÖ’z`«OQÍ JO^Œi`À J`«_∞»
=∞QÍ_Õ HÍ^Œx K≥¿ÑÊã≤ J`«x K≥~Úº Ñ¨@∞ì‰Ωõ #fl>Ëì Ñ¨@∞ì‰Ωõ x W>Ëì =keOKÕã∞¨ ‰õΩx uiy
J=∞‡ H˘OQÆ∞Ö’H˜ ^Œ∂iáÈ~ÚOk. J#O`«ÅˆHΔ ‡ HÍ^Œ∞, WÖÏO\˜ J<åÖ’z`«OQÍ
=º=Ç¨ÏiOKÕ P_»Ñ≤Å¡Å∞ JHõ¯_®– WHõ¯_® `«QÆÅHõáÈ~°∞. ^•OÑ¨`«º rq`åÅ∞
ÉèíQÆfl"≥∞ÿáÈ=_®xH˜ "åà◊§ Ãã·HÍÅl Uk U"≥∞ÿ#Ñ¨Ê\˜H˜ =ÚO^Œ∞ =∞QÆ"å_ç =∞QÆ`«#O
W~°HÍ@OÖ’ Ñ¨_∞» `«∞Ok. XHõ „ã‘Î J`«xfl =∞QÆ"å_»∞ HÍ^ŒO>Ë x~°∂Ñ≤OK«∞HÀ=_»"∞≥ \Ï¡?
J`«x |O^è∞Œ =ÙÅ∞ J`«xfl #"Õ∞‡^≥ÖÏ? J`«xH˜ uiy Z=Ô~<· å Ñ≤Åx¡ ™êÎ~å?
=∞QÆ"å_Õ J~Ú#Ñ¨Ê\˜H© Pk<å~åÜ«∞}H˜ `«# |O^è∞Œ =ÙÅ Z^Œ∞@ `«# =∞QÆ`<« åxfl
x~°∂Ñ≤OK«∞HÀ=Åã≤# J=ã¨~°O =zÛOk. =∞# ã¨=∂[OÖ’ Ñ¨Ù~°∞+¨μx Ñ¨Ù~°∞+¨`«fiO
g∞^Œ, ~°u ™ê=∞~°º÷ O g∞^Œ J#∞=∂<åÅ∞ Z‰õΩ¯=. nxH˜ HÍ~°}O Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO QÆ∞iOz,
JOQÆ Ñï=∂}O QÆ∞iOz, â◊√Hõ#¡ +Öì QÆ∞iOz J#=ã¨~"° ∞≥ #ÿ ÉèÜ í ∂« Å∞, J#∞=∂<åÅ∞
HõeÊOK«∞‰õΩx =∂#ã≤Hõ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O `≥zÛÃÑ@∞ìHÀ=_»"∞Õ HÍx "åãÎ̈"åxH˜ ÃÑ· HÍ~°}ÏÅ
=Å¡ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O HõÅQÆ^∞Œ . Hˆ =ÅO =∂#ã≤Hõ ÉèÜ í ∂« O^Àà◊#Å=Å¡ ~°uÖ’ J#Ñ¶Å¨ ∞Å∞
J=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JO^Œ∞Hõ<Õ =∂ã¨~ì ûü JO_£ *Ï#û<£ K≥|∞`«∂ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ Ñ¨Ù~°∞+¨`fi« O
ÖËHáõ È=_»O J<Õk ZHõ¯_À `«ÑÊ¨ [~°Q^Æ hŒ , #∂\˜H˜ HÀ\˜H˜ JÖÏ [~°Q_Æ O» `«ÑÊ¨ JÖÏ
Ñ¨Ù~°∞+¨`fi« O ÖËHáõ È=_»=∞O@∂ LO_»^xŒ JO\Ï~°∞. JO^Œ∞Hõx =∂=¸Å∞QÍ Hõ#|_Õ
#Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O, x["≥∞#ÿ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O HÍ^Œx ^•x "≥#∞Hõ J~°O÷ Ñ¨~O÷° ÖËx J#∞=∂<åÅ∞
ÉèÜ
í ∂« Å∞ ^•y LO\ÏÜ«∞x JO\Ï~°∞. Jq `˘ÅyOK«∞‰õΩO>Ë JO`å ã¨„Hõ=∞OQÍ<Õ
LO@∞Ok. J~Ú`Õ D q+¨Ü∞« O `≥eÜ«∞Hõ =∂=¸Å∞QÍ U =ºH˜Î J~Ú<å ~°uÖ’ HÍã¨Î
Jã¨=∞~°∞_÷ `·≥ Õ J`«xfl Ö’HõO #Ñ¨ÙOã¨‰Ωõ _»∞QÍ J#∞=∂xã¨∞OÎ k.
=∞i Pk<å~åÜ«∞} ÖÏO\˜ "åà◊√§ `å=Ú #Ñ¨ÙOã¨‰Ωõ ÅO HÍ=∞x x~°∂Ñ≤OK«∞
HÀ=_»"∞≥ ÖÏ? Jã¨Å∞ ÉÏÇ¨Ïº ã¨fi~°∂Ñ¨"∞Õ KåÖÏ =~°‰Ωõ Ñ¨Ù~°∞+¨μx Ñ¨Ù~°∞+¨`åfixH˜ x~°∂Ñ¨}.
XHõ"Õà◊ J`«#∞ H˘*Ï˚ÜÕ∞ J~Ú L#fl@¡~Ú`Õ J`«x "åÅHõO, J`«x #_»Hõ, J`«x
=∂@ JO`å `Õ_®QÍ<Õ LO@∞Ok Hõ^•. ^•x QÆ∞iOz "Õ~ˆ K≥ÑÊ¨ #=ã¨~O° ÖË^∞Œ . WHõ
Ñ¨Ù~°∞+¨`fi« O L#fl"åxH© =∂#ã≤HOõ QÍ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O `≥zÛÃÑ@∞ìHÀHõáÈ`Õ JOQÆãOÎ¨ Éè<í åÅ∞
164
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 165
=∂=¸Å∞QÍ<Õ =ÙO\Ï~Ú. U =ºH˜Î J~Ú<å `«#H© Ñ¨Ù~°∞+¨`fi« OÖ’ Ö’ÑÖ ÖË^xŒ ã≤OÑ¨ÙÖòQÍ
x~°∂Ñ≤OK«∞HÀ=_®xH˜ Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO ^•fi~å g~°ºãö̈Å#O QÍqOz XHõ áê„`«Ö’ Ñ¨\ ì̃
K«∂Ñ≤OK«=K«∞Û Hõ^•! W@∞=O\˜ =ºHÎ̃Ö’ HÀiHõ ÖËx^Õ HÍ=∞O HõÅ∞QÆ^∞Œ . HÍ=∞™ê=∞~°º÷ O
ÖËx^Õ JOQÆãOÎ¨ Éè#í O LO_»^∞Œ . JOQÆãOÎ¨ Éè#í O ÖËx^Õ g~°ºã¨Åö #O Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO ^•fi~å
‰õΩ^Œ~^° ∞Œ . ÃÑQ· Í Jk g~°º"Õ∞ Jx x~åú~} ° KÕã∞¨ HÀ=_®xH˜ "≥∞„ÿ HÀ™È¯Ñπ`À Ñ¨sHõKΔ ãÕ ≤
g~°ºHõ}ÏÅx K«∂_»=K«∞Û. W`«~° Ñ¨sHõÅΔ ^•fi~å x~åú~} ° KÕÜ∞« =K«∞Û. ÃãO· \˜ÑH≤¶ Q± Í
Ñ¨ÙOã¨`åfixfl |∞∞A=Ù KÕÜ∞« _®xH˜ Ñ≤<Ö·≥ ò HõÅ~ü _®Ñ¨~¡ ü >ˇã∞¨ ,ì ir™ê¯<£, ÃãH±û Ç¨~À‡#¡
>ˇã∞¨ Åì ∞, ÃãH±ûH˜ J=ã¨~=° ∞ÜÕ∞º W`«~° Ç¨~À‡#∞¡ >ˇã∞¨ Åì ∞ `À_»Ê_»`å~Ú.
Uk U"≥∞<ÿ å ^•OÑ¨`º« ãÖ|O^è•Å q+¨Ü∂« ÅÖ’ Z@∞=O\˜ JáÈÇ¨ÏÅ∞ Hõey<å
Jaè„áêÜ«∞ Éè^Ë •Å∞ K≥Å~ˆ y<å ™ê#∞Éè∂í uQÍ, ™ê=^è•#OQÍ q+¨Ü∂« Åx ÑïjeOK«_O»
J=ã¨~O° QÍx P"ÕâO◊ `À =º=Ç¨ÏiOK«_O» J~°~÷ Ç° Ï≤ `«O.
165
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 166
#Ñ¨ÙOã¨Hõ`«fiO
#Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O–H˘xfl J#∞=∂<åÅ∞

xO_® 35 ãÖ=`«û~åÖˇ·<å LO_»x L=∂ÑüH˜ ~°uÖ’ #Ñ¨ÙOã¨Hõ`«fiO
Hõey#@¡xÑ≤™ÈÎOk. ~°u Ü≥∞_»Å JO`«QÍ L`«∞ûHõ`« ÖËHáõ ÈQÍ JOQÆãOÎ̈ Éè#í O ‰õÄ_®
|e+Öì QÍ LO_»@OÖË^∞Œ . J`«x #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O q+¨Ü∞« O Ü≥∞ÖÏ L<åfl J`«x P~ÀQÆºO
QÆ∞iOz K«∂¿ãÎ *Ïe"Õã∞¨ OÎ k. ÃÑ^ŒÌ =Ü«∞ã¨∞û ÖËHáõ È~Ú<å JÑ¨C_Õ +¨μQÆ~ü HõOÃÑ~¡ ÚO@∞
=KÕÛã≤Ok. ^•xH˜`À_»∞ ~°HáÎõ È@∞ ‰õÄ_® LO^Œx _®Hõ~ì ü K≥áêÊ_»∞. WÖÏO\˜ J=ã¨÷
L#fl L=∂Ñü _®Hõ~ì ∞° `À `«# #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O QÆ∞iOz J_çy`Õ ^•xH˜ +¨μQÆ~ü HõOÃÑ~¡ ÚO\ò
LO_»_"» ∞Õ HÍ‰õΩO_® ~°HáÎõ È@∞H˜ "å_Õ aà◊§Å∞ ‰õÄ_® HÍ~°}"Õ∞#x K≥áêÊ~°∞ Wk WÖÏ
=ÙO_»QÍ U [|∂ƒÖËx [<å~°#÷ ~å=ÙH˜ J#∞HÀ‰õΩO_® #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O HõeyOk.Wk =~°‰Ωõ
ZO`«QÍ<À Ñ¨ÙOã¨`«fiO LO_Õk. =∞i WÑ¨C_»∞ JOQÆã¨ÎOÉèí#O HõÅQÆ_»"Õ∞ ^Œ∞~°¡ÉèíO
J~ÚáÈ~ÚOk. D q+¨Ü∞« "≥∞ÿ _®Hõ~ì ∞° x ãÖ„Ñ¨k¿ãÎ D #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« =∞O`å =∂#ã≤H"õ ∞≥ #ÿ
^Õ#x `ÕeÛ"Õâß_»∞. =∞i Uq∞\˜ qz„`«O?
~°u [~°Ñ_¨ O» Ö’ Jã¨=∞~°`÷ <« Õ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O JO\Ï~°∞. J=∞ã¨~`÷° H« ˜ âßs~°Hõ HÍ~°}O
HÍ=K«∞Û, ÖË^• =∂#ã≤Hõ HÍ~°}O HÍ=K«∞Û. #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O =Ù#fl "åiÖ’ H˘O^ŒiH˜
HÍ=∞"åOKèÕ HõÅQÆ^∞Œ . =∞iH˘O^ŒiH˜ JOQÆãOÎ̈ Éè#í "Õ∞ HõÅQÆ^∞Œ . XHõ"àÕ ◊ JOQÆãOÎ̈ Éè#í
Hõey<å Ñ¨ÓiÎQÍ ã¨∞Y„áêÑ≤,Î ã¨¯Å#O [iˆQ=~°‰Ωõ `«$Ñ≤HÎ ~õ O° QÍ xez =ÙO_»^∞Œ . #Ñ¨ÙOã¨
Hõ`fi« O JO>Ë U^À JOQÆãOÎ̈ Éè#í O ÖËHáõ È=_»"∞Õ HÍ^Œ∞. JOQÆãOÎ̈ Éè#í O Hõey<å ãïQÍæ
ãÖÉè’QÆO [~°ÑQ¨ ÅÆ ™ê=∞~°º÷ O ÖËHáõ È~Ú<å, g~°ºãö̈Å#O [iˆQ =~°‰Ωõ JOQÆO ãÎ̈OaèOz
LO_»Háõ È~Ú<å Jã¨Å∞ JOQÆãOÎ¨ Éè#í "Õ∞ ÖËHáõ È~Ú<å #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« OQÍ ÉèÏqOK«|_»∞`«∞Ok.
"åOKè,« JOQÆãOÎ¨ Éè#í O, ãÖÉè’QÆO, ã¨Åö #O, ã¨∞Y„áêÑ≤Î D J~ÚkO\˜Ö’ U XHõ¯\˜
166
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 167
Ö’Ñ≤Oz<å ÖËHõ K≥_<ç å ~°u ™ê^èºŒ O HÍ^Œ∞. g\˜H˜ `«y# âßs~°H,õ =∂#ã≤Hõ HÍ~°}ÏÅ#∞
`≥Å∞ã¨∞‰õΩx K«H¯õ k^Œ∞HÌ À"åe. Ñ¨ÓiÎ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« OQÍ Hõ#|_Õ Hˆ ã¨∞Å∞ ^•^•Ñ¨Ù Jhfl
ÃãH±û ãÖ|O^è"Œ ∞≥ #ÿ JáÈÇ¨ÏÅ=Å¡ =zÛ#@∞=O\˜ =∂#ã≤Hõ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« "Õ∞ `«ÑÊ¨ Jã¨Ö#·ˇ
#Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O KåÖÏ J~°∞^Œ∞ Jx J<åfl~°∞.
#Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’<Õ<å?
~°ux [Ü«∞„Ñ¨ÔŒ QÍ x~°fiÇ≤ÏOK«ÖxË Ñ¨Ù~°∞+¨μx Jã¨=∞~°`÷ x« #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O JO>Ë,
~°uÖ’ L`«∞ûHõ`« K«∂Ñ≤OK«ÖxË „ã‘Î Jã¨=∞~°`÷ x« [_»`fi« O („Ñ¶l≤ _ç\ )˜ JO\Ï~°∞. HÍx
„ã‘ÅÎ Ö’ [_»`åfixH˜, Ñ¨Ù~°∞+¨μÖ’¡x #Ñ¨ÙOã¨H`õ åfixH˜ HÍ~°}ÏÅ∞ XHõ>Ë J~Ú<å ã¨=∂[O
g\˜ ~Ô O_çO\˜x "Õ~∞° QÍ K«∂ã¨∞OÎ k. Ñ¨Ù~°∞+¨μÖ’¡ #Ñ¨ÙOã¨H`õ åfixfl ã¨=∂[O K«∞ÅHõ#QÍ
K«∂¿ãÎ „ã‘ÅÎ Ö’x [_»`åfix Ñ¨q„`«OQÍ K«∂ã¨∞OÎ k. ~°uÖ’ L`«∞ûHõ`Ö« xË „ã‘HÎ ˜ ~°u JO>Ë
z~å‰õΩ HÀÑÖ LO_Õ [_»∞~åÅ~Ú# „ã‘HÎ ˜ „ã‘`Î fi« O ÖË^xŒ Ö’HõO ÉèÏqOK«^∞Œ . HÍx ~°u
Ü≥∞_»Å Jaè~°∞zÖËx „ã‘Î, ~°uÖ’ ZO`«H© ã¨∞MÏ#∞Éèí∂`«∞efl HõeyOK«∞HÀÖËx „ã‘Î
#Ñ¨ÙOã¨‰Ωõ ~åÅ∞ „HÕ^Õ ÉèÏqOKåe. „ã‘ÅÎ Ö’ ‰õÄ_® Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ =Öˇ<Õ J<ÕHõ âßs~°H,õ
=∂#ã≤Hõ HÍ~°}ÏÅ∞ ~°u Ü≥∞_»Å Pã¨H,Î̃ ~°uÖ’ ã¨∞MÏxfl ÖË‰Ωõ O_® KÕ™êÎ~Ú. J~Ú`Õ
"åi [#<ÕO„kÜ«∂Å x~å‡}O Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ ~°u H˘#™êyOK«_®xH˜ J_»∞¤ HõeyOK«^∞Œ .
Hõ#∞Hõ „ã‘ÅÎ H˜ ‰õÄ_® #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O =ÙO@∞O^Œx Ü≥∞=fi~°∂ `≥Å∞ã¨∞HÀ~°∞.
#Ñ¨ÙOã¨H`õ åfixH˜ HÍ~°}ÏÅ∞
#Ñ¨ÙOã¨H`õ åfixH˜ =ÚYºOQÍ <åÅ∞QÆ∞ ~°HÍÅ∞ =Ù<åfl~Ú. 1. „QÆO^ä∞Œ ÅH˜ ãÖ|OkèOz
#q 2. J<å~ÀQÍºxH˜ ãÖ|OkèOz#q 3. =∂#ã≤Hõ"≥∞ÿ#q 4. [#<åOQÍxH˜
ãÖ|OkèOz#q.
„QÆO^äŒ∞ÅH˜ ãÖ|OkèOz# HÍ~°}ÏÅ∞ WO^Œ∞Ö’ =ÚYºOQÍ ÃãH±û Ç¨~À‡#¡H˜
ãÖ|OkèOz# #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O "≥Ú^Œ\’¡<Õ ÃãH±û „QÆO^ä∞Œ Å Ö’ÑÖ L#fl>ÿ̌`¡ Õ LÑ¨ÖO·ˇ yHõ
ÅHõ}Δ ÏÅ∞ Hõ#|_»=Ù. K«OHõÅÖ’#∂, Ñ¨Ù~°∞+¨ [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° "≥O„@∞HõÅ∞ "≥ÚÅ=_»O,
QÆ_O¤» , g∞™êÅ∞ ~å=Ù. =$+¨}ÏÅ∞ =∞s z#flqQÍ LO\Ï~Ú. P_»Q˘O`«∞ LO@∞Ok.
Jã¨Å∞ „QÆO^äŒ∞Å Ö’Ñ¨ÅO LO>Ë P =ºH˜Î "åÅHõ"Õ∞ =∞~ÀÖÏQÍ LO@∞Ok. HÍx
KåÖÏ=∞Ok Ü«Ú=‰õΩÅ∞ `«=∞H˜ `«y#O`« QÆ_®¤Å∞ g∞™êÅ∞ ÖËHáõ ÈÜÕ∞ãïHõÖÏ¡ `«=∞ˆH^À
„QÆO^äŒ∞Å Ö’ÑÖ LO^Œx ÉèÏq™êÎ~°∞. QÆ_®¤Å∞, g∞™êÅ∞, KèåfxO_® "≥O„@∞HõÅ∞
ÖËHáõ È~Ú#O`« =∂„`å# #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O L#fl@∞¡ „QÆO^ä∞Œ ÅÖ’ÑÖ J~Ú#@∞¡ HÍ^Œ∞. XHõiH˜
QÆ_®¤Å∞, g∞™êÅ∞, Kèåfg∞^Œ Ü≥∞‰õΩ¯= "≥O„@∞HõÅ∞ LO_»@O J<Õk =Oâ◊áê~°O Ñ¨~º° OQÍ
167
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 168
=KÕÛ ÅHõ} Δ ÏÅ∞. JO^Œ∞Hõ<Õ ~Ú@∞=O\˜ "åi `«O„_»∞Å∞, `å`«ÅH˜ ‰õÄ_® `«=∞O`«QÍ<Õ
LO\Ï~Ú. HÍx HÍ=∞Ñ¨~°OQÍ giÖ’ Z\˜ì Jã¨=∞~°÷`« LO_»^Œ∞ HÍx J*Ï˝#O`À,
JáÈÇ¨ÏÅ`À `«=∞Ö’ U^À „QÆO^äŒ∞ÅÖ’ÑÖ LO^Œx =∂#ã≤HõOQÍ #Ñ¨ÙOã¨Hõ`«fiO
`≥zÛÃÑ@∞ìHÀ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ÃãH±û Ç¨~À‡#∞¡ Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ QÆ_®¤Å∞, g∞™êÅ∞, =O\˜g∞^Œ
"≥O„@∞HõÅ∞ ~å=_®xH˜ H˘O`«=~°‰Äõ HÍ~°}"Õ∞. HÍx Ãã‰õΩû „QÆO^ä∞Œ Å =ÚYº"≥∞#ÿ Ñ¨x
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ HÀiHõÅ∞ HõeyOK«_O» , HÍ=∞™ê=∞~å÷ºxfl ÃÑOá⁄OkOK«_O» .
JO^Œ∞Hõx H˘O^ŒiÖ’ HÍ=∞„QÆO^ä∞Œ Å∞ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ „áê^è•#º`« x~°fiÇ≤ÏOz, LÑ¨ÖO·ˇ yHõ
ÅHõ}Δ ÏÅ q+¨Ü∂« ÅÖ’ JO`« qâı+O¨ QÍ „Ñ¨ÉÏè "åxfl K«∂Ñ≤OK«=Ù. JO^Œ∞Hõx W@∞=O\˜
"åà◊√§ `«=∞Ö’ „QÆO^ä∞Œ Å Ö’ÑÖ LO^Œx ÉèÏqOz =∂#ã≤HOõ QÍ Hõ$Oy #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O
`≥zÛÃÑ@∞ìHÀ=_»O =¸~°ö`«fiO. =∞iH˘O^Œ~°∞ `«=∞H˜ Ñ≤Å¡Å∞ Ñ¨Ù@ìHõáÈ=_»O ‰õÄ_®
H˘O`«=~°‰Ωõ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« OQÍ ÉèÏq™êÎ~∞° . ^•OÑ¨`º« rq`åxfl QÆ_Ñ» Q¨ ÅÆ ™ê=∞~°º÷ O LO_ç
g~°ºOÖ’ g~°ºHõ}ÏÅ∞ ÖËHáõ È~Ú#O`« =∂„`å# #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O HÍ^Œ∞, =$+¨}ÏÅÖ’ ÃãH±û
Ç¨~À‡#∞ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞<åfl, g~°ºHõ}ÏÅx `«Ü∂« ~°∞KÕ¿ã „Ñ¨`ºÕ Hõ Ü«∞O„`åOQÆO Ñ¨xKÕÜ∞« @O
ÖË^xŒ QÆ=∞xOKåe. ÃãH±û Ç¨~À‡#∞Å∞ `«Ü∂« ~°=Ù`«∂ g~°ºHõ}ÏÅ∞ ÖËHáõ È=K«∞ÛQÍx,
g~°ºHõ}ÏÅ L`«ÊuÎ LO_ç ÃãH±û Ç¨~À‡#¡ L`«ÊuÎ ÖËHáõ È=_»O JO@∂ LO_»^∞Œ . ÃãH±ûH˜
ãÖ|OkèOz# Ç¨~À‡#¡ Ö’ÑÖ `≥Å∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ Q˘<å_À „\ÏÑ¶H≤ ± Ç¨~À‡#∞¡ >ˇ™Èìã~ì≤ å<£,
Zã≤"ì ∞Õ +¨<,£ ã‘~O° „á⁄ÖÏHõ<Δ £ Zã≤"ì ∞Õ +¨<,£ ^ä~·≥ å~Ú_£ Ç¨~À‡#∞ Zã≤"ì ∞Õ +¨<£ J=ã¨~O° .
J<å~ÀQÆº ÅHõ}
Δ ÏÅ∞
H˘xfl "åº^èŒ∞Å∞, "å\˜H˜ "å_Õ =∞O^Œ∞Å∞ ‰õÄ_® `å`å¯eHõ #Ñ¨ÙOã¨Hõ`åfixfl
Hõey™êÎ~Ú. ÃÑH· ˜ P~ÀQÆºOQÍ Hõ#|_ç<å =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨ÏO (_»Ü∂« a\˜ã)π HõÅ"å~°∞ ~°uÖ’
Jã¨=∞~°`÷ « Hõey=ÙO\Ï~°∞. JÖÏˆQ QÆ∞O_≥[|∞ƒ, HõÜ Δ ∞« H˘xfl „QÆO^ä∞Œ Å Ö’ÑÖ =Å¡ =KÕÛ
[|∞ƒÅ∞, ~°HOÎõ `«‰Ωõ ¯=QÍ LO_»@O, ÉÏQÍ Xà◊√§ LO_»@O H˘^ÀÌ Q˘áÈÊ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O
LO_»\ÏxH˜ HÍ~°}ÏÅ∞ D q^èOŒ QÍ<Õ Z‰õΩ¯=HÍÅO lQÆ@ ~°HÎõ q~ÀK«<åÅ∞ J=Ù`«∂
Hõ_∞» Ñ¨Ù|ƒ~°O HõeyOKÕ Zg∞aÜ«∂ã≤ãπ =Å¡ ‰õÄ_® H˘O`« #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O HõÅQÆ=K«∞Û.
QÍi¤<åÖò ÖÏO\˜ =∞`«∞Îaà◊§Å∞, „\Ï<£H˜fiÖˇ·[~üû "å_Õ H˘O^ŒiÖ’ ~°uÖ’ Jã¨=∞~°÷`«
LO@∞Ok. D "åº^èŒ∞Å∞ =∞O^Œ∞Å q+¨Ü«∞OÖ’ `«y# *Ï„QÆ`«Î =Ç≤ÏOz#@¡~Ú`Õ
`å`å¯eHõOQÍ<≥<· å #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O HõÅQÆ‰Ωõ O_® K«∂ã¨∞HÀ=K«∞Û.
POyHõ #Ñ¨ÙOã¨H`õ åfixH˜ Ç¨ÏãÎ̈Ñ
„ Ü¨ ∂≥ QÆO HÍ~°}=∂?
Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO KÕ¿ãÎ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÖ’x #~åÅ∞, \˜+Ø¨ ºÅ∞ ^≥|ƒuxáÈ~Ú POyHõ
#Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O „áêÑ≤ãÎ ∞¨ OÎ ^Œx K≥ÑÊ¨ _»O J~°~÷ Ç° Ï≤ `«O. ã¨ÇÏ¨ [~°uÖ’ XiÑ≤_ç Hõey#>Ë¡
168
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 169
Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆOÖ’ ‰õÄ_® XiÑ≤_ç HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. KÕuÖ’ XiÑ≤_ç HõeyOz#O`« =∂„`å#
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÖ’x #~åÅ∞, \˜+Ø¨ ºÅ∞ áê_»~ÚáÈ=Åã≤# J=ã¨~O° Ug∞ÖË^∞Œ . Z‰õΩ¯=
„â◊=∞ KÕ¿ãÎ â◊s~°OÖ’x W`«~° J=Ü«∞"åÅ∞ JÅã≤áÈ~Ú q„âßOux ZÖÏ HÀ~°`åÜ≥∂,
J^Õ q^èŒOQÍ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÖ’x HõO_»~åÅ∞, HÍ=∞<å_»∞Å∞ `å`å¯eHõOQÍ q„âßOu
HÀ~°=K«∞Û. Wk QÆ∞iÎOK«ÖHË õ J^ÕÑx¨ QÍ Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO [iÑ≤ ~°uÖ’ áêÖÁæ<À `«~∞° "å`«
ZÑ¨C_»~Ú<å JOQÆãOÎ¨ Éè#í O [~°QHÆ áõ ÈÜÕ∞ãïH˜ ÉèÜ í ∞« Ñ¨_áç È~Ú =∂#ã≤Hõ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O
`≥zÛÃÑ@∞ìHÀ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. W@∞=O\˜ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ kQÆ∞Å∞ K≥O^Œ‰õΩO_®,
ÉèÜ
í ∞« Ñ¨_‰» Ωõ O_® q„âßOu fã¨∞‰õΩx `«~∞° "å`« ~°uÖ’ áêÖÁæ#_»O =∞Ozk.
~°HÎõ „Ñ¨ã~¨ }
° Ö’x ^ÀëêÅ∞, #~åÅ "≥Ñ· Ö¨¶ ÏºÅ∞ POyHõ #Ñ¨ÙOã¨H`õ åfixfl Hõey™êÎ~Ú.
POyHõ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O „áêÑ≤OÎ zO^Œx ÉèÏqOz#Ñ¨C_»∞ "≥O@<Õ _®Hõ~ì ∞° KÕ`« Ñ¨ÓiÎQÍ
Ñ¨sHõΔ KÕ~ÚOK«∞HÀ=_»O J=ã¨~O° . _®Hõ~ì ∞° Ñ¨sHõΔ KÕã≤ Un ÖË^xŒ K≥Ñ`≤ Õ P =∂@#q∞‡
=∂=¸Å∞QÍ LO_»@O =∞Ozk ÖË^• J#=ã¨~O° QÍ ÉèÜ í ∞« Ñ¨_ç =∂#ã≤Hõ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O
`≥zÛ ÃÑ@∞ì‰Ωõ #fl "åà◊√§ J=Ù`å~°∞.
Ñ≤<Ö·≥ ò HõÅ~ü _®Ñ¨~¡ ü >ˇã∞¨ ,ì ir™ê¯<£ ^•fi~å Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÖ’ #~åÅ Ñ¨x f~°∞
~°H„Îõ Ñ¨ã~¨ }
° "å\˜=Å¡ JOQÆãOÎ̈ Éè#í Ö’ HõÅ∞QÆ∞`«∞#fl |ÅÇ‘Ï#`« `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û.
#Ñ¨ÙOã¨H`õ åfixH˜ =∂#ã≤Hõ HÍ~°}ÏÅ∞
ã¨fi~°∂Ñπ `«# ã¨fi~°∂áêxH˜ `«Q@ æÆ ∞ì =™êÎ^∞Œ ÖÏQÍ<Õ =ÙO\Ï_»∞. =∞Oz Ñ¨Ù~°∞+¨`fi« O
J`«xÖ’<Õ LO^Õ"≥∂#x K«∂¿ã"åà◊§‰õΩ JxÑ≤ã¨∂Î LO@∞Ok. |Å"≥∞ÿ# â◊s~°O,
qâßÅ"≥∞#ÿ Kèåu, "≥∞eHõÅ∞ uiy# HõO_»Å∞ Jhfl =Ù<åfl~Ú. W=hfl =Ù<åfl J`«xH˜
=∂„`«O `«#Ö’ HÍ=∞™ê=∞~°º÷ O ÖË^<Œ Õ J#∞=∂#O HõeyOk. ^•xH˜ HÍ~°}O Ç¨Ïã
„Î¨ Ñ¨Ü∂≥ QÆO KÕÜ∞« _»O =Å¡ #Ñ¨ÙOã¨‰Ωõ _çx J~ÚáÈÜ«∂#h J#∞=∂#O. D J#∞=∂#O
=∞iO`« J`«xfl =∂#ã≤HOõ QÍ Hõ$OQÆnã≤Ok. XHõ „Ñ¨H¯õ `«e^¡ OŒ „_»∞Å q"åÇ¨ÏO KÕÜ∂« Åx
`«ÅÃÑ\Ïì~∞° . HÍx `«# Ñ¨ÙOã¨`fi« O g∞^Œ J#∞=∂#O Hõey# ã¨fi~°∂Ñπ JÜ≥∂=∞Ü«∞
ã≤u÷ Ö’ Ñ¨_áç ÈÜ«∂_»∞. z=iH˜ `≥yOz XHõ x~°Ü ‚ ∂« xH˜ =KåÛ_»∞. U „ã‘`Î À<≥<· å ãÖÉè’QÆO
[iÑ≤ `«# HÍ=∞™ê=∞~å÷ºxfl Ñ¨sH˜ΔOK«∞ HÀ"åÅ#∞‰õΩ<åfl_»∞. =ÚO^Œ∞ XHõ „ã‘Îx
„Ñ¨Ü∞« uflOK«QÍ, P"≥∞ `˘O^Œ~á° ê@∞ KÕÜ∞« QÍ Jã¨ÖË HÍ=∞™ê=∞~°º÷ O ÖË^xŒ ÉèÏqã¨∞#Î fl
ã¨fi~°∂ÑπH˜ JOQÆãOÎ̈ Éè#í "Õ∞ HõÅQÆÖ^Ë ∞Œ . WÖÏ ‰õΩ^Œ~^° xŒ XHõ "Õâº◊ ^ŒQiæÆ H˜ "≥à§◊ QÍ JHõ¯_ç
"å`å=~°}O `«#H˜ AQÆ∞Ñ¨û HõeyOz<å, ã¨∞Y"åº^èŒ∞Å∞ =™êÎÜ≥∂"≥∂##fl ÉèíÜ«∞O
=}˜HO˜ zOk.W@∞=O\˜ =∂#ã≤Hõ PO^Àà◊# LO_ç ã¨`=« ∞`«"∞≥ ÿ áÈ`«∞O_»QÍ ''KÕ`H« ÍHõ
169
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 170
T~°∞‰õΩ<åfl_»∞. W^Õ<å h =∞QÆ`#« O—— Jx P "Õâº◊ J#fl=∂@Å∞ J`«xÖ’ Ñ¨ÓiÎQÍ

#Ñ¨ÙOã¨H`õ åfixfl HõeyOKå~Ú. WHõ ÃÑo§ Uq∞ KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï_»∞? Ñ≤zÛ"å_»∞ JÜ«∂º_»∞.
ã¨fi~°∂ÑπÖÏO\˜ =º‰õΩÎÖ’¡ `å=Ú J#∞‰õΩ#fl^•xHõO>Ë Z<Àfl Ô~@∞¡ Ñ¨ÙOã¨`«fiO
=ÙO@∞Ok. J~Ú<å "åiÖ’ Z<Àfl ÉèÜ í ∂« Å∞, J#∞=∂<åÅ∞ LO\Ï~Ú. W"Õ "åiÖ’
=∂#ã≤Hõ #Ñ¨ÙOã¨H`õ åfixfl `≥zÛÃÑ@∞ì`å~Ú. gà◊§H˜ xt`«OQÍ PÖ’zOKÕ â◊HÎ̃ =ÙO_»^∞Œ .
ÃÑQ· Í P`«‡qâßfiãÖ Jã¨ÖË =ÙO_»^∞Œ . JO^Œ∞Hˆ #Ñ¨ÙOã¨‰Ωõ Å∞QÍ ÉèÏqOÑ¨|_Õ"åiÖ’ #∂\˜H˜
`˘O|~Ú=∞Ok =∂#ã≤Hõ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O HõÅ"åˆ~. =ÚYºOQÍ HÍ=∞âß„ã¨Î Ñï*Ï˝#O
ÖËHáõ È=_»O, =∂#ã≤Hõ x~À^è•Å∞ (Inhibitions) WOH˘Hõ =ºHÎ̃g∞^Œ =∞#ã¨∞û ÅQÆfl`«
(Fixation) =∂#ã≤Hõ #Ñ¨ÙOã¨H`õ åfixH˜ HÍ~°}ÏÅ∞.
JO`«∞zHõ¯x #Ñ¨ÙOã¨H`õ åfixH˜ JO`«∞ÖËx HÍ~°}ÏÅ∞
=∂#ã≤Hõ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O L#fl"å~°∞ `«=∞H˜ U HÍ~°}O =Å¡ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O =zÛO^À
`≥Å∞ã¨∞HÀ~°∞. KåÖÏ=~°‰Ωõ HÍãÎ̈ xt`«OQÍ ÑïjeOz K«∂ã≤#@¡~Ú`Õ HÍ~°}O J~°O÷
J=Ù`«∞Ok. Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO =Å¡, ã¨fiÑ¨flã¨Åö <åÅ =Å¡ Jáê~° g~°º#+Öì Hõey #Ñ¨ÙOã¨‰Ωõ _çx
JÜ«∂º<Õ"∂≥ ##fl ÉèÜ í ∞« O, JOQÆO z#fl^Õ"∂≥ ##fl ÉèÜ í ∞« O, ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å=Å¡ JOQÆOÖ’x
\˜+Ø¨ ºÅ∞ K≥_áç ÈÜ«∂ÜÕ∞"≥∂##fl ÉèÜ í ∞« O, g@xfl\˜=Å¡ ÉèÏ~°ºx `«$Ñ≤ÑÎ ~¨ K° Ö« <Ë "Õ ∂≥ ##fl
ÉèíÜ«∞O. D ÉèíÜ«∂Åhfl =∞QÆ"åxH˜ #Ñ¨ÙOã¨Hõ`åfixfl Hõey™êÎ~Ú. H˘O^ŒÔ~·`Õ `«=∞H˜
#~åÅ |ÅÇ‘Ï#`« L#fl^À, ÖËHáõ È`Õ `«=∞HõO>Ë Z‰õΩ¯= =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ =Ù#fl „ã‘`Î À ãÖÉè’QÆO
KÕÜ«∞|\˜ì `«=∞Ö’x HÍ=∞O Ç¨ÏiOK«∞‰õΩáÈ~ÚO^Œ<À ÉèÏqOz #Ñ¨ÙOã¨‰õΩÅ∞QÍ
`«Ü∂« ~°=Ù`å~°∞. =∞i H˘O^ŒiH˜ Ç¨ÏŸ"≥∂ ÃãH±û"åe\˜ LO_ç „ã‘Î Ü«∞O^Œ∞ =∞#ã¨∞ HõÅQÆHõ
qÑ¶Å¨ ∞Öˇ· #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O `≥zÛÃÑ@∞ì‰Ωõ O\Ï~°∞. ^≥=· ÉèHí ,Î̃ ~å[H©Ü∂« Å∞, ™êÇ≤Ï`«º=∞O>Ë
Z‰õΩ¯= ^è•ºã¨ =ÙO_ç "å\˜Ö’<Õ x=∞QÆfl"≥∞áÿ È~Ú#Ñ¨C_»∞ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ L`«∞ûHõ`« KåÖÏ
`«‰Ωõ ¯= LO@∞Ok. Jk ‰õÄ_® XHõ~H° Oõ QÍ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« "Õ∞.
H˘O^Œ~∞° Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ Ñ¨~„° ã‘Î ^ŒQ~æÆ ° =∞Oz Ñ¨ÙOã¨`fi« O Hõey `«=∞ ÉèÏ~°ºÅ ^ŒQ~æÆ °
#Ñ¨ÙOã¨‰Ωõ Å∞QÍ `«Ü∂« ~°=Ù`å~°∞. nxH˜ =ÚYºOQÍ ÉèÏ~°º JO^ŒOQÍ ÖËHáõ È=_»O, P"≥∞
"≥Ñ· Ù¨ #∞Oz Z\ì̃ „¿Ñ~°} ÅaèOK«Háõ È=_»O HÍ~°}=∞#=K«∞Û. W"Õg∞ HÍHõáÈ`Õ ÉèÏ~°º
Éè~í gÎ° ∞^Œ JkèHÍ~°O K«ÖÏ~ÚOK«_O» , `«$}©Hiõ Oz K«∂_»@O, =∞~˘Hõ HÍ~°}O HÍ=K«∞Û.
H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ XHõ „ã‘xÎ QÍ_èO» QÍ „¿Ñq∞OK«=K«∞Û. J`«x =∞#ã¨ûO`å
P"≥∞ÃÑ<· Õ =ÙO_ç =ÙO_»=K«∞Û. J~Ú<å H˘xfl Ñïã≤`÷ ∞« ÅÖ’ J`«x q"åÇ¨ÏO WOH˘Hõi`À
[iyáÈ=K«∞Û. W@∞=O@Ñ¨C_»∞ P Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ `«# ÉèÏ~°º`À ãÖÉè’QÆO KÕÜ∞« ÖËHõ #OÑ¨Ùã¨
170
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 171
‰õΩ_≥á· È=K«∞Û. nxH˜ HÍ~°}O J`«x =∞#ã¨ûO`å WOH˘Hõ „ã‘ÃÎ Ñ· ÅQÆfl"≥∞ÿ =ÙO_»@"Õ∞.
HÍx J@∞=O\˜ =ºHÎ̃ =∞#ã¨∞û HÍãÎ̈ ãïÃÑ@∞ì‰Ωõ x ÉèÏ~°º`À ãÖÉè’QÆO KÕÜ∞« _®xH˜
LÑ¨„Hõq∞Oz#Ñ¨C_»∞ `«# „¿ÑÜ«∞ã≤`À L#fl>Ë¡ TÇ≤ÏOK«∞‰õΩO>Ë ~°u x~°fiÇ≤ÏOK«QÅÆ _»∞.
WO`«=~°‰Ωõ K≥ÑC¨ ‰õΩ#fl HÍ~°}ÏÅhfl =∂#ã≤H"õ ∞≥ #ÿ "ÕHÍx POyHõ"∞≥ #ÿ q HÍ^Œ∞.
Ñ¨~ã
„° `Î‘ À ãÖÜ≥∂QÆO #Ñ¨ÙOã¨H`õ åfixH˜ Ñ¨sHΔÍ?
=∂#ã≤Hõ x~À^è•Å∞, |Ü«∂Å=Å¡ KåÖÏ=∞Ok `«=∞H˜ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O LO^Õ"∂≥ #x
ÉèÏqã¨∂Î LO\Ï~°∞. "åiÖ’ JOQÆãOÎ¨ Éè#í O LO@∂<Õ LO@∞Ok. HÍh ãÖÜ≥∂QÆO
[~°ÑQ¨ ÅÆ =∞<Õ P`«‡qâßfiãÖ "åiÖ’ Ö’Ñ≤Oz LO@∞Ok. P`«‡qâßfiãÖ ÖËHáõ ÈÜÕ∞ãïHõÖÏ¡
^•OÑ¨`º« rq`«O QÆ∞iOz JO`«∞ÖËx PO^Àà◊# HõÅ∞QÆ∞`«∂ LO@∞Ok. D PO^Àà◊#Ö’
q"åÇ¨xH˜ =ÚO^Õ `«=∞ HÍ=∞™ê=∞~å÷ºxfl Ñ¨sHΔ̃OK«∞HÀ"åÅx ÉèÏq™êÎ~∞° . HÍx XHõ
„Ñ¨Hõ¯ `å=Ú `«Ñ¨CÑ¨x KÕã¨∞Î<åfl=∞<Õ ÉèÏ=O, Z=Ô~·<å K«∂™êÎˆ~"≥∂#x ÉèíÜ«∞O,
ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å∞ =™êÎÜ∞Õ "≥∂##fl J#∞=∂#O, JO`«HOõ >Ë D Ñ¨sHõÖΔ ’ `å=Ú <≥Q∞Æ `æ å=∂,
<≥QÆæ=∂ J<Õ Jq∞`«"≥∞ÿ# =∂#ã≤Hõ PO^Àà◊# LO\Ï~Ú. W@∞=O\˜ ÉèíÜ«∂Å∞,
J#∞=∂<åÅ∞, PO^Àà◊#Å`À ^˘OQÆKå@∞QÍ Ñ¨~„° ã‘ÅÎ `À<À, "Õâº◊ Å`À<À ãÖÜ≥∂QÆO
KÕÜ«∞É’QÍ JÑ¨[Ü«∞"Õ∞ Z^Œ∞~°=Ù`«∞Ok. ZÑ¨C_≥·<å ã¨Ñ¶¨bHõ$`«"≥∞ÿ# ãÖÜ≥∂QÍxH˜
Z@∞=O\˜ ÉèÜ í ∂« Å∞, J#∞=∂<åÅ∞, PO^Àà◊#Å∞ ÖË‰Ωõ O_® LO_®e. HÍ=∞ ™ê=∞~å÷ºxH˜
Ñ¨sHõΔ JO@∂ Ñ¨~„° ã‘ÅÎ `À#∞, "Õâº◊ Å`À#∞ Ñ¨xH˜~å^Œ∞. Jk Z\˜ì Ñïã≤`÷ ∞« Ö’¡#∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μx
Ñ¨ÙOã¨`åfixfl x~°~‚ ÚOKÕO^Œ∞‰õΩ w@∞~å~Ú HÍ^Œ∞. ZÑ¨C_≥<· å ã¨~ˆ =∞x+≤H˜ Ñ¨sHõΔ JO>Ë
ÉèÜ
í ∞« O, >ˇ#¬<£ `«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú. =ÚYºOQÍ D >ˇ#¬<,£ ÉèÜ í ∞« O ãÖÜ≥∂QÆO ã¨Ñb¨¶ Hõ$`«O
HÍ=_®xH˜ Ñ¨xH˜~å=Ù. J@∞=O@Ñ¨C_»∞ Ñ¨sHõΔ JO@∂ ãÖÜ≥∂QÆO [iÑ≤ Jã¨ÑÅ¨¶ ∞_»~Ú
ZÅ¡ÑÊ¨ \˜H˜ =∂#ã≤ "Õ^#Œ h, #Ñ¨ÙOã¨H`õ åfixfl `≥zÛÃÑ@∞ìHÀ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JÖÏHÍHõ
™ê#∞Éèí∂u`À q+¨Ü«∂xfl ÑïjeOz Jã¨Å∞ HÍ~°}Ïxfl |Ü«∞@‰õΩ fã≤, ^•xH˜
ãÖ|OkèOz# ÉèÜ í ∂« hfl, J#∞=∂<åxfl `˘ÅyOz#@¡~Ú`Õ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O ^•#O`«@
J^Õ áÈ`«∞Ok.
HÍ=∞"åOKè–« #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O
Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO, ã¨fiÑ¨flãö̈Å#O, =¸„`«OÖ’ g~°ºO, JOQÆ Ñï=∂}O "≥Ú^ŒÖ#·ˇ
"å\˜ QÆ∞iOz J#=ã¨~O° QÍ ÉèÜ í ∂« Å∞ HõeyOK«∞‰õΩx H˘O^Œ~∞° #Ñ¨ÙOã¨‰Ωõ Å∞QÍ =∂i`Õ,
=∞iH˘O^Œ~∞° HÍ=∞"åOKè« JO`«QÍ HõÅQÆ@OÖË^xŒ ÉÏ^èÑŒ _¨ ç #Ñ¨ÙOã¨‰Ωõ Å∞QÍ `«Ü∂« ~°=Ù
`å~°∞. HÍ=∞"åOKè« `«‰õΩ¯=QÍ LO_»\ÏxH˜ âßs~°Hõ J<å~ÀQÆºO, h~°ãÖ, Ç¨~À‡#∞¡
171
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 172
`«‰Ωõ ¯=QÍ LO_»_O» , ÉèÏ~°º Z_»Å J~Ú+ì̈`« HÍ~°}ÏÅ∞ HÍ=K«∞Û. ‰õΩ@∞O| ÉÏ^èºŒ `«Å∞,
x~°∞^ÀºQÆO, Ü«∞O„`«OÖÏQÍ QÆ_çKÕ rq`«O, =∂#ã≤Hõ ÉÏ^èŒÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#q ‰õÄ_®
HÍ=∞"åOKè#« ∞ `«y™æ êÎ~Ú. WÖÏO\˜ =º‰õΩÖÎ ’¡ HÍ=∞O Jã¨Å∞ ÖË#>Ë¡ JxÑ≤Oz "åà◊§
Jaè~°∞K«∞ÅH˜ `«y# „ã‘Î "åiH˜ ÑïK«Ü«∞=∞~Ú<å, q"åÇ¨ÏO KÕã¨∞‰õΩ<åfl HÍ=∞O
„Ñ¨HÀÑ≤ã∞¨ OÎ k JnQÍHõ =∞#∞+¨μºÅO^ŒiÖ’ HÍ=∞"åOKè« XHõÖÏQÍ LO_»^∞Œ . =∞x+≤ –
=∞x+≤H© `Õ_® =ÙO@∞Ok. "åà◊√§ ÃÑiy# "å`å=~°}O, "åà◊√§=Ù#fl Ñïã≤`÷ ∞« Å∞, "åi
ãÖ™ê¯~° ÉèÏ"åefl |\ì̃ HÍ=∞"åOKèÖ« ’ ÃÇÏK«∞Û`«Q∞Æ Åæ ∞ =ÙO\Ï~Ú. JÖÏˆQ =Ü«∞ã¨∞û#∞
|\˜ì HÍ=∞"åOKèÅ« ∞ HõÅQÆ_O» , HõÅQÆHáõ È=_»=∞O@∂ =ÙO\Ï~Ú.
POyHõ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O
ã¨fi~°∂ÑπH˜ ã¨fiO`« PÖ’K«#Å∞ HõÅ∞QÆ∞`«∂ =ÙO\Ï~Ú. P PÖ’K«#ÅH˜ J~°O÷ Ñ¨~O÷°
LO_»^<Œ Õ K≥áêÊe. JO`«HOõ >Ë qz„`«O Uq∞@O>Ë D =∞^èºŒ J`«#∞ F ã≤x=∂ K«∂_»_O»
`«@ã≤O÷ z#k. Jk K«∂ã≤# ^ŒQ~æÆ ° #∞Oz JO`«∞ÖËx PO^Àà◊# HõÅQÆ<å~°OaèOzOk.
ã≤x=∂Ö’ P ãÖÑ¶∞¨ @# ZO`« Jã¨ÇÏ¨ ["≥∂, ã¨fi~°∂ÑπÖ’ `≥zÛÃÑ@∞ì‰Ωõ #fl =∂#ã≤Hõ
=º^èŒ JO`«QÍ<Õ J~°O÷ ÖËxk J~Ú<å J`«xH˜ #K«ÛK≥áêÊÅO>Ë JO`« `ÕeHõ~Ú# q+¨Ü∞« O
HÍ^Œ∞– ZO^Œ∞HõO\Ïˆ~"≥∂ Jk J`«x rq`« ã¨=∞ã¨ºQÍ ÉèÏqOK«_"» ∞Õ . `«#H˜ POyHõ
#Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O =KÕÛã≤O^Œx ÉèÏqOKå_»∞. ^•xH˜ HÍ~°}O D =∞^èºŒ `å#∞ "≥à√◊ #Î fl iHΔÍ
É’ÖÏÎÑ_¨ @» O, JÖÏ Ñ¨_#ç Ñ¨C_»∞ `«# #_»∞O g∞^Œ #∞Oz iHΔÍ ^˘~°∞‰¡ Ωõ áÈ=_»O [iyOk.
=∞i JÖÏ [iy#Ñ¨C_»∞ #_»∞=Ú ~Ô O_»∞ ~ÀAÅáê@∞ <˘Ñ≤Ê Ñ¨@Hì õ Uq∞ KÕã∞¨ OÎ k.
WO`« WkQÍ WÖÏ [iy<å `å#∞ JO`«QÍ kQÆ∞Å∞ K≥O^ŒÖ^Ë ∞Œ . HÍx Wk [iy#
H˘kÌ~ÀAÅˆH `å#∞ K«∂ã≤# ã≤x=∂Ö’ Ç‘Ï~À "Õ∞_»g∞^Œ#∞Oz „HÕkH˜ „Ñ¨=∂^Œ=âß`«∞Î
Ñ¨_áç È=_»O, #_»∞=ÚH˜ ^≥|ƒ `«QÅÆ _»O, `«~∞° "å`« HÀÅ∞HÀ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. J~Ú`Õ
qKå~°H~õ "° ∞≥ #ÿ q+¨Ü∞« O Uq∞@O>Ë, P Ç‘Ï~À Éèqí +¨º`ü rq`«OÖ’ ^•OÑ¨`º« rq`åxH˜
Ñ¨xH˜~å_»h, XHõ"Õà◊ ^•OÑ¨`«º rq`«O QÆ_çÑ≤`Õ „áê}O g∞kH˜ =ã¨∞ÎO^Œx _®Hõì~°∞
ÃÇÏK«Ûi™êÎ_∞» .XHõ P Ç‘Ï~À áê@∞¡ K≥ÑÊ¨ #eq∞HÍ^Œ∞. Wk K«∂ã≤# ã¨fi~°∂Ñπ `«#‰õΩ ‰õÄ_®
#_»∞=Ú g∞^Œ ^≥|ƒ `«QÅÆ |\˜ì ^•OÑ¨`º« rq`åxH˜ Ñ¨xH˜~å‰õΩO_® J~ÚáÈÜ«∂#h,
`«#H˜ POyHõ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O „áêÑ≤OÎ zO^Œx ÉèÏqOz ÉÏ^èÑŒ _¨ áç ÈÜ«∂_»∞.
#_»∞=Ú‰õΩ ^≥|ƒ `«ye`Õ...
ã¨fi~°∂ÑπH˜ QÍx J`«#∞ K«∂ã≤# ã≤x=∂Ö’x Ç‘Ï~ÀH˜QÍx #_»∞=ÚH˜ ^≥|ƒ `«QÅÆ _»O
=Å¡ JOQÆãOÎ̈ Éè#í O ÖË‰Ωõ O_® J~ÚáÈ=_»O J<Õk J~°O÷ ÖËxk. JO`«HOõ >Ë #_»∞=ÚH˜
172
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 173
^≥|ƒ`«ye#O`« =∂„`å# ˆH=ÅO Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ ãÖ|OkèOz# #~åÅ∞ XHõ¯>Ë

^≥|ƒuxáÈ=_»O, ^•x=Å¡ JOQÆãOÎ̈ Éè#í O [~°QHÆ õ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O „áêÑ≤OÎ K«_=» ∞O@∂
=ÙO_»^∞Œ . Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ ãÖ|OkèOz# #~åÅ∞ Ñ¨xKÕÜ∞« _»O =∂x"Õ¿ãÎ =¸„`«HÀâ◊O
#~åÅ∞ ‰õÄ_® Ñ¨xKÕÜ«∞=Ù. J@∞=O@Ñ¨C_»∞ =¸„`«qã¨~°˚# PyáÈ~Ú, Hõ_»∞Ñ¨Ù
LaƒáÈ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. WO`ÕHÍ^Œ∞, ~Ô O_»∞HÍà◊√§ K«K∞« Û|_çáÈ`å~Ú ‰õÄ_®. =∞i
ã¨fi~°∂ÑπÖ’ HÍx, ã≤x=∂Ö’ Ç‘Ï~ÀH˜HÍx WÖÏO\˜ ÅHõ} Δ ÏÅ∞ Ug∞ÖË=Ù.
Ñ¨H"
Δõ å`«O =¿ã.Î ..
Ñ¨H"Δõ å`«O =zÛ HÍÅ∞– K≥~Úº Ñ¨_áç È~Ú<å POyHõ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O~å^Œ∞. Ñ¨Ù~∞° ëêOQÆO
=∂=¸Å∞QÍ<Õ ãÖÎ aèOK«QÅÆ â◊HÎ˜ Hõey =ÙO@∞Ok. Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ ãÖ|OkèOz#
HõO_»~åÅ∞QÍx, #~åÅ∞QÍx K«K∞« ÛÑ¨_@ » O [~°Q^Æ ∞Œ . JÖÏ HÍ‰õΩO_® #_»∞=ÚH˜ ÉÏQÍ
^≥|ƒ`«ye, #_»∞=ÚÖ’ ÃÑ^ŒÌ Hõ}u˜ U~°Ê_À ~Ô O_»∞HÍà◊√§ Ñ¨ÓiæP K«K∞« Û|_çáÈ~Ú#Ñ¨C_»∞
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ ãÖ|OkèOz# #~åÅ∞ ‰õÄ_® Ñ¨xKÕÜ∞« ‰õΩO_® J~ÚáÈ=_»O, JOQÆO
ãÖÎ aèOK«Háõ È=_»O [~°∞QÆ=K«∞Û. Hˆ =ÅO Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ ãÖ|OkèOz# #~åÅH˜ Ñ¨H"Δõ å`«O
~å=_»O [~°Q^Æ ∞Œ . HÍÅ∞H˜, K≥~ÚºH˜ â◊s~°OÖ’ ~Ú`«~° JOQÍÅH˜ áÈeÜ≥∂ "åºkè =zÛ
K«K«∞Û|_çáÈ~Ú#@∞¡ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÖ’x #~åÅH˜ =∂„`«"Õ∞ áÈeÜ≥∂ "åºnè =zÛ
H©}
Δ O˜ záÈ=_»=∞O@∂ ÖË^∞Œ .
ã¨∞Y"åº^èŒ∞Å∞ Hõey`Õ...
ã≤Ñe≤¶ ãπ Ñ¨ÙO_»∞=Å¡ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÖ’x \˜+Ø¨ ºÅ∞ ^≥|ƒuxáÈ~Ú JOQÆO ãÎ̈OaèOK«
‰õΩO_® =Ú_»∞K«∞H˘xáÈ=_»O [~°Q^Æ ∞Œ . QÆ<iÕ Ü«∂ "åºkè =zÛ#Ñ¨C_»∞ ^•xH˜ `«y#
zH˜`û« á⁄O^ŒHõ Jk "≥ÚO_ç"åºkè J~ÚáÈ~Ú ãÖ=`«û~åÅ `«~|° _ç =ÙO_çáÈ~Ú#Ñ¨C_»∞
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÖ’x =¸„`«<åàÏÅ QÆ\ ˜ìÑ¨_çáÈ~Ú =Ú_»∞K«∞‰õΩxáÈ=_»O [~°QÆ=K«∞Û.
W@∞=O\˜ Ñïã≤÷u U~°Ê_ç#Ñ¨C_»∞ JOQÆO ã¨ÎOaèOKÕ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ QÆ\ ˜ìÑ¨_çáÈ~Ú#
=¸„`«<åà◊O ™êQÆHõ <˘Ñ≤Ê Hõey JOQÆO ãÎ̈OaèOK«_O» PyáÈ=K«∞Û. J^Õ q^èOŒ QÍ
=¸„`«<åà◊O „Ñ¨H¯õ # ‰õÄ_® Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÖ’x HõO_»~åÅ∞ W`«~° "åºkè „H˜=ÚÅ =Å¡
^≥|ƒux, ™êˆQâ◊HÎ̃ HÀÖ’Ê~Ú, Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO ãÎ̈OaèOK«_O» ^Œ∞~°É¡ Oíè J~ÚáÈ~Ú POyHõ
#Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O „áêÑ≤OÎ K«=K«∞Û. XH˘¯Hõ¯™êi D =¸„`«<åà◊O ‰õΩzOK«∞‰õΩáÈ|\ì̃ JOQÆO
=OHõ~Q° Í u~°Q=Æ K«∞Û. HÍx D ~ÀAÖ’¡ Ü«∂O\©|Ü«∂\˜H± =∞O^Œ∞Å∞ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’H˜
~å|\˜ì W@∞=O\˜ ^Œ∞+¨Êeù `åÅ∞ ÖË‰Ωõ O_® POyHõ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O J~°∞^Œ∞ J~ÚáÈ~ÚOk.
173
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 174
á„ ⁄¿ã@ì ∞ Q„ OÆ kä `˘Åy¿ãÎ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« =∂?

=Ü«∞ã¨∞ûÖ’ =$^•úÑº¨ O =ã¨∞<Î åfl =~°Ç¨ Å~å=ÙH˜ =∂„`«O ÃãH±ûÖ’ =$^•úÑº¨ O ~åÖË^∞Œ .
J~°"·≥ ãÖ=`«û~åÅ =~°Ç¨ Å~å=Ùx ÃãH±û q+¨Ü∞« OÖ’ W~°"·≥ ãÖ=`«û~åÅ Ü«Ú=‰õΩxQÍ<Õ
ÉèÏqOKåe. =~°Ç¨ Å~å=ÙH˜ J#∞HÀ‰õΩO_® XHõ W|ƒOk Z^Œ∞~Ô O· k. =¸„`«qã¨~#˚°
^Œ∞~°É¡ Oíè QÍ JxÑ≤™ÈÎOk. =¸„`«O H˘kÌ H˘kÌQÍ ~å=_»=¸, Z‰õΩ¯=™ê~°∞¡ =¸„`«qã¨~#°̊
KÕÜ∞« =Åã≤ =ÙO_»@=¸ LO\’Ok. L#fl H˘nÌ D ÉÏ^èŒ =∞iO`« Z‰õΩ¯= J~ÚáÈ~ÚOk.
=$^•úÑº¨ OÖ’ ‰õÄ_® WOHÍ Ãã‰õΩûÖ’ áêÖÁæ#_»O Ñ¨~O° QÍ ÉèÏqã¨∞#Î fl =~°Ç¨ Å~å=ÙH˜ D
ÉÏ^èŒ =Å¡ ÃãH±û g∞^Œ =∞#ã¨∞û ÖË‰Ωõ O_® J~ÚáÈ~ÚOk. z=iH˜ _®Hõ~ì ∞° ^ŒQiæÆ H˜ "≥o§
Ñ¨sHõΔ KÕ~ÚOK«∞‰õΩO>Ë =¸„`«HÀâ◊O „HÕ^Œ#∞O_Õ „á⁄¿ãì@∞ „QÆOkä Ãã·A ÃÑiy
=¸„`«<åàÏxfl <˘H˜¯"Õ¿ã™ÈÎO^Œx, ^•xx PÑ¨~ˆ +¨#∞ KÕã≤ `˘ÅyOKåÅx K≥áêÊ_»∞. P
q^èOŒ QÍ<Õ PÑ¨~ˆ +¨#∞ KÕ~ÚOK«∞‰õΩ#fl =~°Ç¨ Å~å=ÙH˜ WHõ ÃãH±ûÖ’ ™ê=∞~°º÷ O ÖË‰Ωõ O_®
J~ÚáÈ~ÚOk. =∞i JO^Œi q+¨Ü∞« OÖ’#∞ WÖÏˆQ [~°∞QÆ∞`«∞O^•? Jã¨Å∞ „á⁄¿ã@ ì ∞
„QÆOkäH˜ ÃãH±ûH˜ ãÖ|O^èŒO Uq∞\˜?
„á⁄¿ã@ì ∞ „QÆOkä ãïQÍæ =¸„`«HÀâ◊O „HÕ^Õ LO@∞O^Œx `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åflO Hõ^•. D
„QÆOkä #∞O_Õ =¸„`«<åà◊O ‰õÄ_® „Ñ¨Ü∂« }˜ã∞¨ OÎ k. g~°º~åt Z‰õΩ¯=QÍ LO_»\ÏxH˜
D „QÆOkä #∞Oz `«Ü∂« ~°Ü∞Õ º „^Œ="Õ∞ =ÚYºHÍ~°}O. =$+¨}ÏÅ #∞Oz g~°ºHõ}ÏÅ∞
`«Ü∂« ~Ô · g~°º"åÇ≤ÏHõÅ ^•fi~å â◊√„HõHÀâßÅH˜ KÕi`Õ JHõ¯_» #∞Oz „á⁄¿ã@ì ∞ „QÆOkä #∞Oz
`«Ü∂« ~Ô #· „^Œ=O`À HõÅã≤ Z‰õΩ¯= g~°º~åt `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. „á⁄¿ã@ ì ∞ „QÆOkä #∞O_ç
„^Œ=O `«Ü∂« ~°∞HÍHõáÈ`Õ g~°º~åt ÖË#>Ëì J~ÚáÈ`«∞Ok. ãÖÜ≥∂QÆO ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ~°u
Ñ¨~åHÍ+¨ì‰õΩ KÕi#Ñ¨C_»∞ JHõ™ê‡`«∞ÎQÍ „á⁄¿ãì@∞ „QÆOkä ãÖHÀzOK«∞`«∞Ok. ^•x`À
JO^Œ∞Ö’ `«Ü∂« ~Ô #· „^Œ=O g~°ºHõ}ÏÅx HõÅ∞Ñ¨Ù‰õΩx g~°ºã¨Åö #O J=Ù`«∞Ok. D q^èOŒ QÍ
g~°ºO L`«ÊuÎÖ’ „Ñ¨=ÚY áê„`« =Ç≤ÏOKÕ „á⁄¿ã@ ì ∞ „QÆOkä 40, 50 ãÖ=`«û~åÅ∞
=zÛ# `«~∞° "å`« ÃãA · ÃÑ~°Q_Æ O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ^•x=Å¡ =¸„`«<åà◊O <˘‰õΩ¯<˘xáÈ~Ú
=¸„`« qã¨~#°̊ ‰õΩ W|ƒOk HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. WÖÏ Hõey#Ñ¨C_»∞ PÑ¨~ˆ +¨#∞ KÕã≤ „á⁄¿ã@ ì ∞
„QÆOkä `˘ÅyOK«_O» `«ÑÊ¨ "Õ̂~ QÆ`º« O`«~O° ÖË^∞Œ .
J~Ú`Õ H˘O^Œ~°∞ Ü«Ú=‰õΩÖ’¡ W~°"≥·– #ÅÉèˇ· ãÖ=`«û~åÅ =∞^èŒº =Ü«∞ã¨∞ûÖ’
`å`å¯eHõOQÍ „á⁄¿ãì@∞ „QÆOkä "åÜ«∞_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. nx=Å¡ =∞Å^•fi~åxH˜–
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ =∞^èºŒ LO_Õ „áêO`«OÖ’ <˘Ñ≤ÊQÍ#∞, U^À |~°∞=ÙQÍ#∂ JxÑ≤ã∂¨ Î
LO@∞Ok.
174
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 175
Wk ~ÚÖÏ =ÙO_»QÍ HÍ=∞O Z‰õΩ¯=QÍ LO_ç, HÍ=∞O K«ÖÏ¡~∞° ÛHÀ=_®xH˜ J=HÍâ◊O

ÖËx "åà◊§Ö’¡ „á⁄¿ã@ ì ∞ „QÆOkä Laƒ ã¨ÅÑ¨~O° Hõeyã¨∞OÎ k. W@∞=O\˜ Ñïã≤u÷ =ÚYºOQÍ
<åÜ«∞‰õΩÅH˜, =∞`«É’^è‰Œ Ωõ ÅH˜, Mˇn· ÅH˜, HÍÖËr ã¨∂_ì O≥ @¡H˜ Z^Œ∞~°=Ù`«∞Ok. JO^Œ∞Hõ<Õ
g~°∞ Ç¨ÏãÎ̈ „Ñ¨Ü∂≥ QÆO`À g~°ºãö̈Å#O QÍqOz ã¨ÅÑ¨~O° Hõeyã¨∞#Î fl „á⁄¿ã@ ì ∞ „QÆOkä
#∞O_ç LÑ¨âßOu á⁄O^Œ∞`å~°∞.
„á⁄¿ã@
ì ∞ „QÆOkä ÃãA· ÃÑiˆQ "≥Ú^Œ\ ˜ k<åÖ’¡ ÃãH±ûÑ¨~O° QÍ HÀiHõÅ∞ Z‰õΩ¯"≥#· @∞¡
JxÑ≤™êÎ~Ú. ^•xH˜ HÍ~°}O ÃÑiˆQ „QÆOkä â◊√„HõHÀâßÅ∞ ^•x Ñïã¨~åÅ∞ ÉèÏQÍÅg∞^Œ
XuÎ_ç HõeyOz ÃãH±ûÑ¨~O° QÍ L„kHõ`Î « HõeyOK«_"» ∞Õ HÍx „á⁄¿ã@ ì ∞ „QÆOkä WOHÍ ÃãA ·
ÃÑiy â◊√„HõHÀâßÅH˜ `«H¯˜ # HÍ=∂OQÍÅ#∞ <˘H˜¯"ÕÜ∞« _»O =Å¡ ÃãH±ûÑ¨~O° QÍ ™ê=∞~°º÷ O
ã¨#flye¡áÈ`«∞Ok.
PÑ¨~ˆ +¨<£ `«~åfi`« HÍ=∞™ê=∞~°º÷ O
„á⁄¿ã@ ì ∞ „QÆOkäx PÑ¨~ˆ +¨#∞ KÕã≤ `˘ÅyOz# `«~∞° "å`« HÍ=∞™ê=∞~°º÷ O ã¨#flyÅ∞¡
`«∞Ok. J~Ú`Õ H˘O^ŒiÖ’ ZÑ¨Ê\˜=Öˇ JOQÆãOÎ¨ Éè<í åÅ∞ LO_ç ~°uxH˘#™êyOKÕ ™ê=∞~°º÷ O
LO@∞Ok. HÍx ~°u q+¨Ü∞« OÖ’ giH˜ XHõ qz„`« Ñïã≤u÷ Z^Œ∞~°=Ù`«∞Ok. ~°uÖ’
HÍ"≥∂„^ÕHOõ Ñ¨~åHÍ+¨‰ì Ωõ KÕi<å g~°ºãö̈Å#O J=_»=∞O@∂ LO_»^∞Œ . J~Ú<å U^À
g~°ºã¨Åö #O J~Ú#@∞¡QÍ `«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. J@∞=O\˜ ã¨∞Y„áêÑ≤`Î À ~°ux =ÚyOK«_O»
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. „á⁄¿ã@ ì ∞ „QÆOkä PÑ¨~ˆ +¨#∞ KÕ~ÚOK«∞‰õΩ#fl `«~∞° "å`« HÍ=∞™ê=∞~°º÷ O
LO_ç ~°uÖ’ áêÖÁæO@∞#fl =ºHÎ̃ XHõ _®Hõ~ì ∞° `À K≥|∞`«∂ ''_®Hõ~ì ,ü JOQÆãOÎ̈ Éè#í O ZÑ¨Ê\˜
ÖÏQÍ<Õ ^Œ$_èO» QÍ LO\’Ok. PÑ¨~ˆ +¨#∞ J~Ú# `˘ek<åÖ’¡ HÍ=∞"åOKè« |bÜ«∞OQÍ
=ÙO_ç HÍ"≥∂„^ÕHOõ Ñ¨~åHÍ+ì̈‰Ωõ KÕi#Ñ¨C_»∞ g~°ºãö̈Å#O HÍHõáÈ=_»O`À XHõ qz„`«
J#∞Éè∂í u HõeQˆ k U^À Ö’ÑÖQÍ JxÑ≤OKÕk. J~Ú<å ã¨∞Y„áêÑ≤Î Hõey#@∞¡ JxÑ≤OKÕk.
WÑ¨C_»∞ W@∞=O\˜ „H˘`«~Î H° Oõ J#∞Éè∂í uH˜ JÅ"å@∞ Ñ¨_áç È=_»O [iyáÈ~ÚOk.
ã¨∞Y„áêÑ≤ÖÎ ’ U^À Ö’ÑÖ L#fl@∞ì WÑ¨C_»∞ JxÑ≤OK«_O» ÖË^∞Œ —— Jx q=iOKå_»∞.
=∂#ã≤Hõ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O ‰õΩ^Œ~x° "åº^è•?
#Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O HõeyO^Œx ÉèÏqOKÕ Ñ¨Ù~°∞+¨μÖ’¡ #∂\˜H˜ `˘OÉè~í Ú `˘q∞‡k =∞OkH˜
=∂#ã≤Hõ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« "Õ∞ HÍ~°}O, "åi #Ñ¨ÙOã¨H`õ åfixH˜ Ç¨~À‡#¡Ñ~¨ O° QÍQÍx, âßs~°HOõ QÍ
QÍx Z@∞=O\˜ HÍ~°}O Hõ#|_»^∞Œ . =∂#ã≤Hõ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O L#fl"åiH˜ `«#H˜ U
HÍ~°}O=Å¡ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O =zÛO^À QÆ∞iÎOK«~∞° . HÍã¨Î xt`«OQÍ ÑïjeOz K«∂¿ãÎ
HÍ~°}O J~°=÷ ∞=Ù`«∞Ok. Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO=Å¡, ã¨fiÑ¨flãö̈Å<åÅ=Å¡ Jáê~° g~°º#+ì̈O Hõey
175
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 176
#Ñ¨ÙOã¨‰õΩ_çx J~ÚáÈÜ«∂<Õ"≥∂##fl ÉèíÜ«∞O, JOQÆO z#fl^Õ"≥∂##fl J#∞=∂#O,

ã¨∞Y"åº^èŒ∞Å=Å¡ JOQÆOÖ’x \˜+¨ØºÅ∞ K≥_çáÈÜ«∂ÜÕ∞"≥∂##fl ÉèíÜ«∞O, WÖÏO\˜
ÉèÜ
í ∂« Åhfl LO_ç ÉèÏ~°ºx ~°uÖ’ `«$Ñ≤Î Ñ¨~K° Ö« <Ë "Õ ∂≥ ##fl J#∞=∂#O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
H˘O^Œ~Ô `· Õ `«=∞H˜ U"Õ"À HÍ~°}ÏÅ=Å¡ #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`« HõeyO^Œh, ^•x=Å¡ ^•OÑ¨`º«
rq`åxH˜ Ñ¨xH˜~å=∞x ÉèÜ í ∞« Ñ¨_∞» `«∂ LO\Ï~°∞. D ~°HOõ QÍ HõeQˆ J#∞=∂<åÅ∞,
ÉèÜ
í ∂« Å∞ =∞x+≤x Hõ$OQÆn™êÎ~Ú. ÃãH±û q+¨Ü∞« OÖ’ ÉèÜ í ∞« O, J#∞=∂#O L#fl@¡~Ú`Õ
ZO`« |Å=O`«∞_»~Ú# =∞QÆ"å_»∞ J~Ú<åã¨~ˆ #Ñ¨ÙOã¨‰Ωõ _≥· ‰õÄ~°∞ÛO\Ï_»∞. ™ê^è•~°}OQÍ
W@∞=O\˜ J~°O÷ Ñ¨~O÷° ÖËx ÉèÜ í ∂« Å∞ K≥`Î« ÃãH±û Ñ¨„uHõÅ∞, Ñ¨ÙãÎ̈HÍÅ =Å¡ =∞#∞+¨μÅÖ’x
|ÅÇ‘Ï#`«Å#∞ P^è•~°O KÕã∞¨ H˘x ^ÀÑ≤_Kô ¿Õ ã #H˜b _®Hõ~ì ~¡° Ú# ''ÃãH±û ÃãÊ+ëã¨∞—ì — Å
=Å¡ ã¨=∂[OÖ’ <å@∞H˘xáÈ~Ú=Ù#fl J*Ï˝# ÉèÏ"åÅ HõÅ¡ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. WÖÏO\˜
ÉèÜ
í ∂« Å∞, J#∞=∂<åÅ=Å¡ Hõey# =∂#ã≤Hõ #Ñ¨ÙOã¨H`õ åfixfl ÃãH±ûx QÆ∞iOz ã¨~~° Ú#
J=QÍÇ¨Ï# HõeyOK«_O» ^•fi~å ^Œ∂~°O KÕã≤ =∞Oz Ñ¨ÙOã¨H`õ åfixfl HõeyOK«=K«∞Û.
=∂#ã≤Hõ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O L#fl =º‰õΩÅÎ `À FÑ≤HQõ Í =∂\Ï¡_ç "åà◊§Ö’ q"ÕK<« å â◊HxÎ̃ ,
¿ÇÏ`«∞"å^Œ ^Œ$HõÊ^ä•xfl HõeyOz#@¡~Ú`Õ "å~°∞ ^•OÑ¨`º« rq`åxH˜ Ñ¨ÓiÎQÍ J~°∞›Å∞
J=Ù`å~°∞. ÉèÜ í ∞« O =∞s Z‰õΩ¯= L#flÑ¨C_»∞ „\Ïx¯ fiÖˇ[· ~°∞û "å_ç`Õ =∞#ã¨∞û HõO„\’Å∞Ö’
=ÙO_ç ÉèÜ í ∞« O `˘ÅyáÈ`«∞Ok.
„ã‘ÎÅÖ’ „Ñ¶≤[_ç\©
~°uÖ’ Z@∞=O\˜ ã¨ÊO^Œ#, ã¨∞YO J#∞Éèqí OK«x „ã‘ÅÎ x #Ñ¨ÙOã¨‰Ωõ Å∞ Jx J#~°∞.
"åiH˜ ~°uÖ’ [_»`fi« O („Ñ¶[≤ _ç\ )© L#fl^Œx JO\Ï~°∞. #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O J<Õk Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ
q+¨Ü∞« OÖ’<Õ "å_»@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ÃãH±û q+¨Ü∞« OÖ’ Z@∞=O\˜ L`«∞ûHõ`« K«∂Ñ¨~∞° .
JO^Œ∞Ö’x ã¨∞MÏxfl K«qK«∂_»ÖHË áõ È`å~°∞. ÃÑiy# "å`å=~°}O, rq`«OÖ’ `«ye#
^≥|ƒÅ∞, z#fl`«#O #∞Op Ñ¨Ù~°∞+¨μÅg∞^Œ HõeyOK«∞‰õΩ#fl UÇ¨ÏºÉèÏ=O, W+ì̈OÖËx ÃÑo§,
Éè~í Î° „Ñ¨=~°#Î Åg∞^Œ U=yOÑ¨Ù „ã‘HÎ ˜ ~°uÖ’ [_»`fi« O („Ñ¶[≤ _ç\ )© HõÅQÆ_®xH˜ =ÚYº
HÍ~°}ÏÅ∞. ã¨~°~Ú# =∂#ã≤Hõ LÖÏ¡™êxfl HõeyOz#@¡~Ú`Õ P"≥∞‰õΩ #zÛ#
"å`å=~°}Ïxfl HõeyOK«#@¡~Ú`Õ ~°uÖ’ [_»`fi« O `˘ÅyáÈ`«∞Ok. =ÚYºOQÍ ÃãH±û
q+¨Ü∞« OÖ’ ^Œ∞~°a„è áêÜ«∂xfl Ñ¨Ù~°∞+¨μx Ü≥∞_»Å U=yOÑ¨Ù#∞ `˘ÅyOz ãÔ̈~#· *Ï˝<åxfl
HõeyOz#@¡~Ú`Õ ~°uÖ’ Pã¨H˜Î, `«$Ñ≤Î ÃÑOá⁄O^Œ∞`å~Ú. ~°uÖ’ [_»`«fiO =Ù<åfl,
ãÖ`å#O =∂=¸Å∞QÍ<Õ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ZO^Œ∞HõO>Ë ~°uÖ’ [_»`fi« O =Ù<åfl JO_»O
q_»∞^ŒÅ =∂=¸Å∞QÍ<Õ LO@∞Ok.
Q
176
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 177
JOQÆãÎ̈OÉèí# "≥·Ñ¶¨ÖÏÅºÅ∞
â’Éè#í O <å\˜ qëê^ŒO

ã¨∞hÖò‰õΩ #∂#∞QÆ∞ g∞™êÅ∞ ~å=_»O`Àáê@∞ HÍ=∞"åOKè«Å∞ ‰õÄ_® HõÅQÆ
<å~°OaèOKå~Ú. JO^Œ"∞≥ #ÿ J=∂‡~ÚÅ∞ Hõ#|_Õãi¨ HõÖÏ¡ =∞#ã¨∞û "åà◊§x `«xqf~å
K«∂_®Åx Lqfià◊¥§~°_»O =∂=¸Å∞ J~ÚOk. z=iH˜ x„^ŒÖ’‰õÄ_® JO^Œ"≥∞ÿ#
J=∂‡~ÚÖË HõÅÅ∞QÍ Hõ#|_»<å~°OaèOKå~°∞. ^•x`À ã¨fiÑ¨fl ã¨Åö <åÅ∞ J`«xÖ’ Ñïáê\˜
J~ÚáÈ~Ú<å~Ú. JO`ÕHÍ^Œ∞ J`«xÖ’ HõeQˆ HÀiHõÅ#∞ J}K«∞HÀ=_®xH˜ Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO
JÅ"å@∞ J~ÚOk. ã¨fiÑ¨flã¨Åö <åÅ∞ L<åfl, Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO JÅ"å@∞QÍ L#fl „Ñ¨ã∞¨ `Î O«
J`«xÖ’ U~°HOõ QÍ#∂ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ JÜ≥∂QÆº`« Hõ#|_»Háõ È~Ú<å, "å\˜=Å¡ Éèqí +¨º`üÖ’
^•OÑ¨`º« rq`åxH˜ Ñ¨xH˜~åx Z=~À J#fl =∂@Å∞ J`«xfl HõÅ=~°Ñ~¨ K° ™« êQÍ~Ú.
J~Ú<å HÀiHõÅ∞ HõÅQÆ_O» PQÆÖ^Ë ∞Œ . Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO =∂#_»O KÕ`H« ÍÖË^∞Œ . WÖÏO\˜
qz„`« Ñïã≤u÷ Ö’<Õ H˘xfl ãÖ=`«û~åÅ∞ QÆ_zç áÈÜ«∂~Ú. `«#‰õΩ Páê~° g~°º #+ì̈O
[iyáÈ~ÚO^Œh, WHõ `«#H˜ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O `«ÑÊ¨ ^Œh ÉèÏqOKå_»∞. WO`« =∂#ã≤Hõ
HΔÀÉèÖí ’ LO_»QÍ ÃÑ^ŒÅÌ Ñ¨@∞ì^ÅŒ ÃÑ· q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl_»∞. J~Ú<å `«# =∞#ã¨∞ûÖ’
`«# Jâ◊H`Îõ « QÆ∞iOz KåÖÏ ÉèÜ í ∞« OQÍ<Õ =ÙOk. WHõ â’Éè#í O ~ÀA ÉèÜ í ∞« O ÉèÜ
í ∞« O`À
ÉèÏ~°º „Ñ¨Hõ¯H˜ KÕ~å_»∞. XHõ „Ñ¨Hõ¯ JO^Œ"≥∞ÿ# ÉèÏ~°º J`«_çÖ’ "Õ_çx Hõey™ÈÎOk.
JOQÆãOÎ̈ Éè#í O ‰õÄ_® HõeyOk. HÍx HÍ=∞™ê=∞~°º÷ O QÆ∞iOz ÉèÜ í ∞« Ñ¨_∞» `«∞#fl ã¨∞hÖòH˜
f~å ~°ux H˘#™êyOK«É’ÜÕ∞ãïHõÖÏ¡ JOQÆãOÎ̈ Éè#í "≥Ñ· Å¨¶ º"Õ∞ Z^Œ∞~°~ÚOk. WÖÏ P
XHõ¯~À*Ë HÍ^Œ∞. `«~∞° "å`« ‰õÄ_® Jã¨Å∞ ã¨=∞Ü«∂xH˜ Jã¨ÑÅ¨¶ ∞_»∞ J=_»O [~°∞QÆ∞`ÀOk.
ã¨∞hÖò XHõ¯_ÕHÍ^Œ∞, ZO^Œ~À Ü«Ú=‰õΩÅ∞ W@∞=O\˜ =∂#ã≤Hõ HΔÀÉèí‰õΩ QÆ∞i
J=Ù`«∞<åfl~°∞. giH˜ ãÖÜ≥∂QÆO KÕÜ∞« É’ÜÕ∞ ã¨=∞Ü«∂xHÀ, ãÖÜ≥∂QÆO =∞^èºŒ Ö’<À
177
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 178
JOQÆãOÎ̈ Éè#í "≥Ñ· Å¨¶ ºO HõÅ∞QÆ∞`«∂ LO@∞Ok. J~Ú`Õ JO^ŒiÖ’ ÖÏQÍ<Õ =∂=¸Å∞
ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ "åà◊§H© HÀiHõÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`«∂ LO\Ï~Ú. JO^Œ"∞≥ #ÿ J=∂‡~Ú ^ŒiKÕ~Q° Í<Õ
JOQÆO ãÎ̈Oaèã∂¨ <Î Õ LO@∞Ok. L#fl ÉÏ^èÖŒ Ï¡ JOQÆãOÎ̈ Éè#í "≥Ñ· Å¨¶ ºO HõÅQÆ‰Ωõ O_® ~°ux
H˘#™êyOK«ÖËHõáÈ=_»"Õ∞.
JOQÆãÎ̈OÉèí#O "≥·Ñ¶¨ÖÏºxH˜ HÍ~°}ÏÅ∞
=ÚYºOQÍ W@∞=O\˜ =º‰õΩÎÅÖ’ `«# HÍ=∞™ê=∞~°÷ºO QÆ∞iOz J#=ã¨~°"≥∞ÿ#
ÉèíÜ«∂Å∞ KåÖÏ =ÙO\Ï~Ú. ~°ux [Ü«∞„Ñ¨^ŒOQÍ H˘#™êyOK«QÆÅ<å, ÖË<å, „ã‘Îx
`«$Ñ≤ÑÎ ~¨ K° Q« ÅÆ <å, ÖË<å J<Õ J#∞=∂#O`À ~°ux „áê~°Oaè¿ãÎ J^˘Hõ Ñ¨sHõQΔ Í =∂i
`«ÑÊ¨ Hõ JOQÆãOÎ¨ Éè#í "≥Ñ· Å¨¶ ºO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. Wk WÖÏ LO_»QÍ HÍ=∞O K«ÖÏ¡~∞° ÛHÀ=_®xH˜
J„Hõ=∞ HÍ=∞ ãÖ|O^è•Å∞ ÃÑ@∞ì‰õΩ<Õ"åà◊√§ Z=~°~Ú<å K«∂™êÎˆ~"≥∂, Z=~°~Ú<å
=™êÎ̂~"≥∂#<Õ ÉèíÜ«∞O`À ~°uÖ’ áêÖÁæO>Ë P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ JOQÆãÎ̈OÉèí# "≥·Ñ¶¨Åº"Õ∞
Z^Œ∞~°=Ù`«∞Ok. ÃÑ· HÍ~°}ÏÖË HÍ‰õΩO_® ã¨~~° Ú# HÍ=∞tÅÊO `≥eÜ«∞HõáÈ=_»O, „ã‘Î
#∞Oz `«$}©Hõ~°}, ã¨fiÑ¨flã¨öÅ<åÅ∞– Ç¨Ïã¨Î„Ñ¨Ü≥∂QÆO QÆ∞iOz ÉèíÜ«∂Å∞, =∞#ã¨∞ûÖ’
P^Œ∞~åÌ, PO^Àà◊#Å∞, j„Ñ¶∞¨ ã¨Åö #O, W<£Ñi‘¶ Ü«∂i\˜ HÍOÃÑH¡ û± , „ã‘Î ÉèÜ
í ∞« O JOQÆãOÎ¨ Éè#í
"≥Ñ· Ö¨¶ ÏºxH˜ H˘xfl =ÚYº HÍ~°}ÏÅ∞ JOQÆãOÎ̈ Éè#í O HõÅQÆ_®xH˜ =ÚO^Œ∞ =∞#ã¨∞ûÖ’
HÍ=∞"åOKè« HõÅQÍe. â◊|,Ì ã¨Ê~°≈, ~°∂Ñ¨, ~°ã„¨ QÆO^ä∞Œ Å „Ñ¨ÉÏè =O=Å¡ "≥∞^Œ_∞» Ö’ "åOKè«
Ñ¨Ù_»∞`«∞Ok. D q^èŒOQÍ âßs~°Hõ, =∂#ã≤Hõ „¿Ñ~°}=Å¡ [x‡Oz# HÍ"≥∂„^ÕHõO
JOQÆãOÎ̈ Éè<í åxH˜ HÍ~°}O J=Ù`«∞Ok. g\˜Ö’ U XHõ¯\˜ qÑ¶Å¨ "≥∞<ÿ å `å`å¯eHõOQÍ
JOQÆãOÎ̈ Éè#í "≥Ñ· Å¨¶ ºO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
aQÆ∞`≥#· Ü≥∂x=Å¡ JOQÆãOÎ̈ Éè#í "≥Ñ
· Å¨¶ ºO
XHõ~ÀA XHõ Ü«Ú=‰õΩ_»∞ _®Hõ~ì ü ^ŒQiæÆ H˜ "≥o§ ''_®Hõ~ì ,ü <å‰õΩ "≥Ú#fl<Õ q"åÇ¨Ï
=∞~Ú#k. "≥Ú#fl\˜ ~å„u ZO`« „Ñ¨Ü∞« `«flO KÕã<≤ å JOQÆ„Ñ¨"âÕ O◊ [~°QÖÆ ^Ë ∞Œ . "≥O@<Õ
<åÖ’ U"≥∞<ÿ å Ö’ÑÖ L#fl^Õ"∂≥ #x J#∞=∂#O HõeyOk. |Ç¨ïâß <å JOQÆÑi¨ =∂}O
`«y#O`«ÖË^Õ"≥∂, LO_»Åã≤#O`« ^Œ$_è»`«fiO ÖË^Õ"≥∂#x JxÑ≤OzOk. uiy P
J#∞=∂#O ~å=_»O=Å¡<À JOQÆ„Ñ¨"Õâ◊O [~°QÆHõáÈ=_»O=Å¡<À JOQÆO ^Œ$_è»`«fiO
`«yáæ È~Ú ~°u#∞Oz q~°q∞OK«∞HÀ=Åã≤ =zÛOk. ~Ô O_»=~ÀA ‰õÄ_® JOQÆ„Ñ¨"âÕ O◊
[~°QHÆ áõ È=_»O`À JOQÆãOÎ̈ Éè#í "≥Ñ· Å¨¶ º=Ú Z^Œ∞~Ô O· k. _®Hõ~ì ,ü <å‰õΩ WÖÏ JOQÆãOÎ̈ Éè#í
"≥Ñ· Å¨¶ ºO HõÅQÆ_®xH˜ q"åÇ¨xH˜ Ñ¨Ó~°fiO ÖˇO· yHÍ#∞Éè=í O ÖËHáõ È=_»=∂, <å JOQÆOÖ’<Õ
^Œ$_è`» fi« =Ú ÖËHáõ È=_»=∂? Uk HÍ~°}O?—— Jx P"Õ^#Œ `À J_çQÍ_»∞. x*ÏxH˜ D
178
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 179
~Ô O_»∂ HÍ~°}ÏÖË HÍ^Œ∞. ÃãH±û QÆ∞iOz ã¨~~° Ú# q*Ï˝#O ÖËHáõ È=_»"∞Õ WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O.
^•OÑ¨`º« rq`«ÑÙ¨ `˘e^ŒâÖ◊ ’¡ KåÖÏ=∞Ok „ã‘ÅÎ Ö’¡x =∞~å‡=Ü«∂Å∞ KåÖÏ aQÆ∞`«∞QÍ
LO\Ï~Ú. „ã‘ÅÎ Ö’ =∞~å‡=Ü«∂Å∞ WO`« aQÆ∞`«∞QÍ L#flÑ¨C_»∞ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO ZO`«
^Œ$_èO» QÍ ãÖÎ aèOz L<åfl =∞~å‡=Ü«∂Åx "≥_Å» ∞Ê KÕã∞¨ ‰õΩO@∂ JOQÆ„Ñ¨"âÕ O◊ [~°Ñ_¨ O»
^Œ∞~°É¡ Oíè J=Ù`«∞Ok. ÃÑQ· Í "≥Ú^Œ\ ™˜ êi JOQÆ„Ñ¨"âÕ O◊ =Å¡ Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° <˘Ñ≤Ê HõÅQÆ_O» `À
P „ã‘Î =∞~å‡=Ü«∞"åÅx =∞iO`« aQÆ|\˜`ì Õ JOQÆ„Ñ¨"âÕ O◊ =∞iO`« ^Œ∞~°É¡ Oíè J=Ù`«∞Ok.
WÖÏO\˜ Ñïã≤u÷ Z^Œ∞~°~Ú#Ñ¨C_»∞ `«=∞Ö’ U^À ÅÇ‘Ï#`« LO^Œx ÉèÏqOz JOQÆãOÎ¨ Éè#í
"≥Ñ· Å¨¶ ºO `≥zÛÃÑ@∞ì‰Ωõ <Õ |^Œ∞Å∞ ~°ux H˘#™êyOKÕ =ÚO^Œ∞ K«∂Ñ¨Ù_»∞ „"ÕÅ∞`À "Õ[Öˇ#· ∞
fã¨∞‰õΩx Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’ÑëH˜ áÈxzÛ "≥_Å» ∞Ê KÕÜ∂« e.`«~∞° "å`« ~Ô O_»∞ "Õà√◊ § áÈxzÛ
Ü≥∂x =∂~°Oæ "≥_Å» ∞Ê JÜÕ∞º@@∞ì KÕÜ∂« e. `«~∞° "å`« Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ ã¨áÈ~°∞ì WzÛ
ãïQÍ Ü≥∂x JOQÆ„Ñ¨"âÕ O◊ [iˆQ@@∞¡ ã¨ÇÏ¨ HÍ~°O W"åfie. WÖÏ JOQÆ„Ñ¨"âÕ O◊ `ÕeHõQÍ
[iyáÈ~Ú#Ñ¨C_»∞ Z=iÔH·<å q"åÇ¨xH˜ =ÚO^Œ∞ `«=∞ HÍ=∞™ê=∞~°÷ºO QÆ∞iOz
J#∞=∂<åÅ∞ L<åfl J=hfl Ñ¨\ÏÑÖK«Öá·ˇ È`å~Ú. =∞~å‡=Ü«∞"åÅ∞ aQÆ∞`«∞QÍ L#flÑ¨C_»∞
q[˝`« LÑ¨Ü∂≥ yOK«Háõ È`Õ ÉèÜ í ∂« Å∞, J#∞=∂<åÅ=Å¡ JOQÆãOÎ¨ Éè#í "≥Ñ· Å¨¶ º"Õ∞ Z^Œ∞~°=Ù
`«∞Ok.
"åOKèÖ« ‰Ë Ωõ O_® JOQÆO ãÎ̈Oaèã∞¨ OÎ ^•?
JO^Œi q+¨Ü∞« O "Õ~∞° , J#O`«O q+¨Ü∞« O "Õ~∞° . ZO^Œ∞HõO\Ïˆ~"≥∂ JO^ŒiH˜
=∞#ã¨∞ûÖ’ HÍ=∞"åOKè« Hõey JOQÆãOÎ̈ Éè#í O Hõey`Õ, J#O`åxH˜ =∂„`«O P PÖ’K«#
~åHõáÈ~Ú<å JOQÆO ãÖÎ aèã∂¨ <Î Õ LOk. JO^Œ∞Ö’#∂ P JOQÆãOÎ¨ Éè#í O ÉÏ^èxŒ Hõeyã¨∂Î
=ÙOk. J~°O÷ –Ñ¨~O÷° ÖË‰Ωõ O_® HõÅ∞QÆ∞`«∞#fl D JOQÆãOÎ̈ Éè<í åÅ∞ J#O`åxH˜ JuQÍ
PO^Àà◊# HõeyOK«<å~°OaèOKå~Ú. Z=iÔH·<å K≥Ñ¨CHÀ"åÅO>Ë ã≤QÆ∞æQÍ LOk.
K≥ÑC¨ HÀ‰õΩO_® =ÙO_®ÅO>Ë ÉÏ^èQŒ Í =ÙOk. W@∞=O\˜ qz„`« Ñïã≤u÷ Ö’ Ñ¨_áç ÈÜ«∂_»∞
J#O`«O. =∞i JÖÏ ZO^Œ∞‰õΩ [~°∞QÆ∞`ÀOk?
=∂=¸Å∞QÍ ‰õÄ_® "åOKèÖ« ‰Ë Ωõ O_® JOQÆO ãÖÎ aèOK«=K«∞Û. HÍx `«~∞° "å`« "≥O@<Õ
HÀÔ~¯ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. KåÖÏ ãÖ^Œ~åƒùÖ’¡ "åOKè« HõÅQÆ‰Ωõ O_®<Õ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxfl KÕu`À
ã¨Ê $tOK«_O» [iy`Õ JOQÆO Ñ¨ÓiÎQÍ ãÎ̈Oaèã∞¨ OÎ k. nxH˜ HÍ~°}O Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÖ’
L#fl ã¨∞xfl`«"≥∞ÿ# HÍ=∞<å_»∞Å∞ „¿Ñ~°} á⁄Ok JOQÍxfl ã¨ÎOaèOÑ¨*ËÜ«∞_»"Õ∞ z#fl
Ñ≤ÅÖ¡ ’¡ ‰õÄ_® HÍ=∞"åOKè« ÖË‰Ωõ O_® JOQÆO ãÖÎ aèã∂¨ Î =ÙO@∞Ok. J@∞=O\˜ Ñïã≤`÷ ∞« Ö’¡
‰õÄ_® Ñ≤ÅÅ¡ ∞ P@QÍ KÕu"Õà§◊ `À JOQÍxfl ã¨Ê $tOK«_O» XHõ HÍ~°}O. JO`ÕHÍ‰õΩO_®
=¸„`«HÀâ◊O =¸„`«O`À xO_ç=ÙO_»@O Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO z=~° K«~‡° O "≥#∞Hõ‰Ωõ ~åx
179
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 180
ã≤÷uÖ’ =ÙO_»@O ‰õÄ_® HÍ~°}ÏÖË. =∞i H˘O^Œi Ñ≤Å¡ÖÖ’ =∂\˜=∂\˜H˜ JOQÆO

ãÖÎ aèOK«_®xH˜ =¸„`«HÀâ◊OÖ’ ~åà◊√¡ `«Ü∂« ~°=_»O, =∞Å^•fi~°OÖ’ #∞e Ñ¨Ù~°∞QÆ∞Å∞
LO_ç JHõ¯_» =Ù#fl #~åÅx L„kHõÑÎ ~¨ K° _« O» ‰õÄ_® =∞iH˘xfl HÍ~°}ÏÅ∞.
"åOKèÖ« xË JOQÆãOÎ̈ Éè<í åÅ∞–QÆ<iÕ Ü«∂
ÃÑ^ŒÌ"åà◊§Ö’ H˘xfl "åº^èŒ∞Å∞ Hõey#Ñ¨C_»∞ "åOKè« ÖË‰õΩO_®<Õ `«~°K«∞QÍ
JOQÆãOÎ̈ Éè#í Å∞ HõÅ∞QÆ∞`«∂ =ÙO\Ï~Ú. =ÚYºOQÍ ã¨∞Y"åº^è∞Œ ÅÖ’ XHõ>#ÿ̌ QÆ<iÕ Ü«∂
ãÖ„Hõq∞Oz#Ñ¨Ù_»∞ =¸„`«<åà◊OÖ’ XHõ ~°H"õ ∞≥ #ÿ J#∞Éè∂í u HõÅ∞QÆ∞`«∂ JOQÆO ãÖÎ aèã∂¨ Î
LO@∞Ok. ãÖÎ aèOz# JOQÆO #∞O_ç g~°ºã¨Åö #O ÖË‰Ωõ O_® g~°ºã¨Åö #O J=Ù`«∞#fl@∞¡
J#∞Éèí∂u HõÅ∞QÆ∞`«∂ =ÙO@∞Ok. =∞i H˘O^ŒiÖ’ „á⁄¿ãì@∞ „QÆOkäÖ’ QÍx,
=¸„`«HÀâ◊OÖ’ QÍx ~åà◊√§ `«Ü∂« ~°~Ú "å\˜=Å¡ XHõ ~°H=õ ∞~Ú# „¿Ñ~°} =∂\˜=∂\˜H©
HõÅ∞QÆ∞`«∂ JOQÆO ã¨ÎOaèOK«_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. =¸„`«<åà◊O H˘xfl "åº^èŒ∞Å=Å¡
ãÖHÀzOz áÈ~Ú#Ñ¨C_»∞ =¸„`«O`À =¸„`«HÀâ◊O xO_çáÈ~Ú#Ñ¨C_»∞ W^Õ Ñïã≤u÷
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ "≥#∞flÑ¨Óã¨Ö’x <å_ô=∞O_»ÅO ^≥|ƒu#_»O =Å¡<À
"≥∞^Œ_∞» Ö’ Hõ}∞`«∞Å∞ U~°Ê_»@O =Å¡<À, HÍ=∞<å_»∞ÅH˜ „¿Ñ~°} Hõey JOQÆO ãÖÎ aèOK«_O»
[~°∞QÆ∞`«∞Ok.
„Ñ≤Ü∂« Ñ≤[O J<Õ qz„`«=∞~Ú# Ñïã≤u÷ =∞~˘Hõ\ ˜ =ÙOk. nx=Å¡ Z@∞=O\˜
HÍ=∞"åOKè« ÖË‰Ωõ O_®<Õ JOQÆO ~ÀAÅ∞ `«~|° _ç ãÖÎ aèOz LO@∞Ok. Wk ZO`À
ÉÏ^è•Hõ~°=∞~Ú# JOQÆã¨ÎOÉèí#O. W@∞=O\˜ =º‰õΩÎÅ∞ Zxfl™ê~°∞¡ ~°uÖ’ áêÖÁæ<åfl,
Zxfl™ê~°∞¡ Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO [iÑ≤<å JOQÆO ãÖHÀzOK«_O» [~°Q^Æ ∞Œ . WÖÏ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO
ã¨ÎOaèOK«_®xH˜ "≥#∞flÑ¨Óã¨Ö’x <å_ô=∞O_»ÅO "åºkè„QÆã¨Î"≥∞ÿ HÍ=∞<å_»∞Åx JuQÍ
„¿Ñ~ˆ Ñ≤OK«_"» ∞Õ „Ñ¨^•è # HÍ~°}O.
=$^•úÑº¨ OÖ’ JOQÆãOÎ̈ Éè#í O ZO^Œ∞‰õΩ LO_»^∞Œ ?
JOQÆã¨ÎOÉèí<åxH˜ =ÚYºOQÍ HÀiHõ, âßs~°HõOQÍ P~ÀQÆºO, JO`«~ü „QÆO^äŒ∞Å
Ñ¨~O° QÍ ÃãH±û Ç¨~À‡#∞¡ J=ã¨~O° . =$^•úÑº¨ OÖ’ HÀiHõ `«‰Ωõ ¯=QÍ =ÙO@∞Ok. ÃãH±ûÑ¨~O° QÍ
Pã¨HÎ̃ `«yáæ È`«∞Ok. âßs~°HOõ QÍ Jâ◊H`Îõ « HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. âß~°sHõOQÍ Jâ◊H`Îõ « =ÙO>Ë,
ÃãH±û Ü≥∞_»Å Pã¨HÎ̃ JO`«QÍ =ÙO_»^∞Œ . g\˜ JxflO\˜H˜ `À_»∞ ÃãH±û Ç¨~À‡#∞¡ J~Ú#
>ˇ™Èìã~ì≤ å<£ Ñ¨Ù~°∞+¨μÖ’¡ `«‰Ωõ ¯= J~ÚáÈ`«∞Ok. J^Õq^èOŒ QÍ „ã‘ÅÎ Ö’ ÃãH±û Ç¨~À‡<£Å∞
`«‰õΩ¯= J~ÚáÈ`å~Ú. ZÑ¨C_»~Ú`Õ D Ç¨~À‡#¡ L`«ÊuÎ `«‰õΩ¯= J~ÚáÈ`åÜ≥∂
HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ HõeQˆ HÀiHõÅ∞ LO_»=Ù. HÀiHõÅ∞ ÖË#Ñ¨C_»∞ JOQÆãOÎ̈ Éè#í O ÖË‰Ωõ O_®
180
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 181
J~ÚáÈ`«∞Ok. J~Ú`Õ 80–90 ãÖ=`«û~åÅ∞ =zÛ<å HÍ=∞Ñ¨~°OQÍ â◊HÎ̃– Pã¨HÎ̃

L#fl"åà◊√§ ÖËHáõ ÈÖË^∞Œ . ^•xH˜ HÍ~°}O "åiH˜ =∞Oz P~ÀQÆºO, ÃãH±û Ç¨~À‡<£Å∞
WOHÍ L`«ÊuÎ J=Ù`«∂O_»@"Õ∞. JO^Œ∞Hõx =$^•úÑ¨ºOÖ’x JOQÆã¨ÎOÉèí#Å∞ PÜ«∂
=º‰õΩÅÎ Ö’x ÃãH±û Ç¨~À‡#¡#∞ |\ì̃ P^è•~°Ñ_¨ ç =ÙO\Ï~Ú.
J„Hõ=∞ HÍ=∞ãÖ|O^è•Ö’¡ ãÎ̈OÉè#í "≥Ñ· Ö¨¶ ÏºÅ∞
"≥Ú^Œ\ ˜~å„u ~°uÖ’ ã¨ÔHûãπ HÍ=_®xH˜ q"åÇ¨xH˜ Ñ¨Ó~°fi"Õ∞ Öˇ·OyHÍ#∞Éèí=O
J=ã¨~=° ∞#∞‰õΩO>Ë `«¿ÑÊ J=Ù`«∞Ok. W@∞=O\˜ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ Z=Ô~<· å K«∂™êÎ~ˆ "≥∂,
Z=Ô~<· å =™êÎ̂~"≥∂##fl ÉèÜ í ∞« O Ñ‘_ãç ∂¨ Î LO@∞Ok. ~Ô O_»= „Ñ¨H¯õ JO`« =∞QÍ_çQÍ
P"≥∞ ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ "≥o§#Ñ¨C_»∞ P"≥∞ =ÚO^Œ∞ `«# HÍ=∞™ê=∞~°º÷ O K«∂Ñ≤OK«QÅÆ <å, ÖË^•
Jx JxÑ≤ã∂¨ Î LO@∞Ok. P =ºH˜ÖÎ ’ HÍ=∞O ZO`« =Ù<åfl W@∞=O\˜ ÉèÜ í ∂« O^Àà◊#Å`À
J„Hõ=∞ HÍ=∞ãÖ|O^èŒOÖ’ áêÖÁæ#É’QÍ JOQÆã¨ÎOÉèí# "≥·Ñ¶¨Åº"Õ∞ Z^Œ∞~°=Ù`«∞Ok.
XH˘¯Hõ¯™êi H˘O^Œ~°∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ "Õâ◊ºÅ`À<À, „Ñ¨H˜¯O\˜ „ã‘ÎÅ`À<À ãÖÜ≥∂QÍxH˜
Ñ¨Ó#∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞ áÈbã¨∞Å∞ =™êÎ~<° À, Éè~í Î° =™êÎ_<» À ~°ux `«fi~°`fi« ~°QÍ =ÚyOK«=∞x
`˘O^Œ~°ÃÑ@ì_»O [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO@∞Ok. Jã¨ÖË ÉèíÜ«∞OQÍ L#fl"åà◊§H˜ "åà◊√§
`˘O^Œ~Ã° Ñ@ì_O» `À "≥Ú^Œ\’¡<Õ JOQÆãOÎ̈ Éè#í "≥Ñ· Å¨¶ ºO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ^•x`À XHõ"àÕ ◊
"åà◊√§ ''W^Õh h =∞QÆ`#« O—— Jx JO>Ë P =∂@Å∞ J`«x Éèqí +¨º`«∞ÖÎ ’‰õÄ_® JOQÆãOÎ¨ Éè#í
"≥Ñ· Ö¨¶ Ïºxfl `≥zÛÃÑ_»∞`«∞Ok. JO^Œ∞Hõ<Õ ~°uH˜ W@∞=O\˜ ÉèÜ í ∂« Å∞, J#∞=∂<åÅ∞ÖËx
=∂#ã≤Hõ "å`å=~°}O HÍ"åe. Z@∞=O\˜ u~°™ê¯~°O K«∂Ñ¨x „ã‘Î HÍ"åe. ~°uÖ’
ã¨ÇÏ¨ HÍ~°O, ™ê#∞Éè∂í uHÍ"åe. Jk Hˆ =ÅO q"åÇ¨Ï"≥∞#ÿ ^ŒOÑ¨`∞« Ö’¡<Õ ™ê^èºŒ O. JO^Œ∞Hõ<Õ
q"åÇ¨Ï"≥∞#ÿ `«~∞° "å`« ÖˇO· yHÍ#∞Éè=í O L#fl"åà◊§Ö’ JOQÆãOÎ¨ Éè#í "≥Ñ· Ö¨¶ ÏºÅ∞ KåÖÏ J~°∞^Œ∞.
ÃÑo§HÍ‰õΩO_® ÖˇO· yHÍ#∞Éè=í O LO_Õ "åà◊§Ö’<Õ JOQÆãOÎ̈ Éè#í "≥Ñ· Ö¨¶ ÏºÅ∞ KåÖÏ Z‰õΩ¯=.
ÉèÏ~°º K«xáÈ`Õ...
''<å<åfl, =∞s h=Ù WÖÏ kQÆ∞Å∞Ñ¨_∞» `«∂ uO_ç ‰õÄ_® ãïQÍ u#‰õΩO_® LO>Ë
ZÖÏ? J"Õ∞‡ =Ù#fl@¡~Ú`Õ h=Ù WÖÏ =ÙO_Õ"å_ç"å?—— Jx 22 UO_»¡ ~ˆ =u "åà◊§
<å#fl <å~åÜ«∞}~å=Ùx J_çyOk. <å~åÜ«∞}~å=ÙH˜ 50 ãÖIIÅ∞ =ÙO\Ï~Ú. J`«x
ÉèÏ~°º K«xáÈ~Ú <åÅ∞QÆ∞ ãÖ=`«û~åÅ∞ÃÑ·QÍ J~ÚOk ‰õÄ_®, J~Ú`Õ WÑ¨C_»∞
<å~åÜ«∞}~å=Ù ãïQÍæ uO_ç u#‰õΩO_® LO_»\ÏxH˜ ~ˆ =u ÉèÏqOz# q^èOŒ QÍ áÈ~Ú#
"åà◊§ J=∞‡ QÆ∞iOz kQÆ∞Å∞=Å¡<<Õ å? W^Õ „Ñ¨âfl◊ x <å~åÜ«∞}~å=Ùx ^•ÑïHõO ÖË‰Ωõ O_®
K≥ÑÊ¨ =∞x J_çy`Õ ''JO^Œ∞=Å¡ HÍ<ÕHÍ^Œ∞—— Jx K≥ÑÊ¨ _»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. =∞i ZO^Œ∞=Å¡?
181
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 182
<å~åÜ«∞}~å=ÙH˜ 50 ãÖ=`«û~åÅ~Ú`Õ =KåÛ~ÚQÍx, HÍ=∞O =∂„`«O Ñ¨ÓiÎQÍ

K«ÖÏ¡~Ö° ^Ë ∞Œ . HÍ=∞"åOKè`« À =∞#ã¨∞û q=â◊=∞=Ù`«∂<Õ =ÙOk. uiy ÃÑo§ KÕã∞¨ HÀ"åÅ<Õ
LOk. HÍx D =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ =∞m§ ÃÑo§ Uq∞@x #Å∞QÆ∞~°∂ JO\Ï~°x ÉèÜ í ∞« O. =∞m§
ÃÑo§ KÕã∞¨ HÀHõáÈ`Õ =∞#ã¨∞ûÖ’ K≥Å~ˆ QÍ HÍ=∞"åOK«ÅH˜ JO`«∂ JO@∂ LO_»@OÖË^∞Œ .
"å\˜=Å¡ =∞#ã¨∞ûH˜ JâßOu `«ÑÊ¨ âßOuÖË^∞Œ . W@∞=O\˜ qÑ¨s`« Ñïã≤`÷ ∞« ÅÖ’ L#fl
<å~åÜ«∞}~å=ÙH˜ XHõ „ã‘`Î À ÑïK«Ü∞« O J~ÚOk. "≥Ú^Œ\’¡ H˘kÌ~ÀAÅ∞ JO`å ÉÏQÍ<Õ
=ÙOk. HÍx `«~∞° "å`« #∞Oz ~°u Ñ¨ÓiÎQÍ x~°fiiÎOK«‰Ωõ O_®<Õ JOQÆãOÎ̈ Éè#í "≥Ñ· Å¨¶ ºO
HõÅQÆ<å~°OaèOzOk. ^˘OQÆKå@∞QÍ ^•xH˜ `À_»∞QÍ JOQÆãÎ̈OÉèí# "≥·Ñ¶¨ÅºO ~°uÖ’
HõÅQÆ\ÏxH˜ <å~åÜ«∞}~å=ÙH˜ `«#Ö’ `≥eÜ«∞‰õΩO_® #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`« =KÕÛã≤O^Œx
ÉèÜ
í ∞« O HõeyOk.
<å~åÜ«∞}~å=ÙH˜ "≥Ú^Œ\ ˜ H˘kÌ ~ÀAÅ∂ JOQÆãOÎ̈ Éè#í "≥Ñ· Å¨¶ ºO ÖËHáõ È~Ú<å,
`«~°∞"å`« ~°uÖ’ JOQÆãÎ̈OÉèí# "≥·Ñ¶¨ÅºO HõÅQÆ_®xH˜ HÍ~°}O `å#∞ ã¨=∂[ suH˜
aè#flOQÍ =º=Ç¨Ïiã¨∞<Î åfl#<Õ ÉèÏ=O =Å¡<,Õ ÉèÏ~°º áÈ~Ú#Ñ¨C_»∞ JO`« Z‰õΩ¯=QÍ HÍ=∞O
LO>Ë uiy ÃÑo§ KÕã∞¨ HÀ"åe, JÖÏ HÍ‰õΩO_® Ü«∂Éè̌· Uà◊√§ =zÛ# =∞QÍ_çH˜ WHõ
ÉèÏ~°º ZO^Œ∞Hõx ã¨=∂[O JO@∞O^Œx ã≤QÆ∞æÑ¨_À, ÉèíÜ«∞Ñ¨_À ÃÑo¡ KÕã¨∞HÀ‰õΩO_®
T~°∞‰õΩ#fl"å_»∞ JÖÏˆQ T~°∞HÀ"åe. JÖÏHÍHõ <å~åÜ«∞}~å=Ù `«# HÍ=∞O
f~°∞ÛHÀ=_®xH˜ Ñ¨~„° ã‘`Î À J„Hõ=∞ ãÖ|O^èOŒ ÃÑ@∞ì‰Ωõ <åfl_»∞. HÍx J`«x =∞#ã¨∞ûÖ’
=∂„`«O ÃÑm§_»∞ =zÛ WOHÍ ÃÑo§HÍx J=∂‡~ÚÅ∞ WO\’¡ JO_»QÍ, WO`« =Ü«∞ã¨∞û
=zÛ<å `«# HÍ=∞O f~°∞ÛHÀ_®xH˜ J„Hõ=∞ ãÖ|O^èOŒ Hõey LO_»_O» `«ÑC¨ J<Õ
JxÑ≤ã∂¨ Î =ÙOk. J~Ú`Õ |Å=`«¯~°"∞≥ #ÿ HÍ=∞O =ÚO^Œ∞ D ÉèÏ"åxH˜ „áê^è•#º`«
ÖË‰Ωõ O_® J~ÚáÈ`ÀOk. JO^Œ∞Hõ<Õ =∞#ã¨∞ûÖ’ J„Hõ=∞ ãÖ|O^è•xfl =^Œ∞Å∞HÀ"åÅx
J#∞‰õΩO@∞<åfl =∂#ÖË‰Ωõ O_® =Ù<åfl_»∞. J~Ú`Õ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæ#flÑ¨C_»ÖÏ¡ `å#∞
`«ÑC¨ KÕã∞¨ <Î åfl#x ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» K«∞‰õΩ<åfl_»∞. P ÉÏ^èŒ HõÅQÆQÍ<Õ "åOKè« ^≥|ƒuO\’Ok.
"åOKè« f„=`« `«QQæÆ Í<Õ JOQÆ ^Œ$_è`» fi« O `«yáæ È`ÀOk. P ~°HOõ QÍ J<ÕH™õ ê~°∞¡ ~°uÖ’ D
JOQÆãOÎ̈ Éè#í "≥Ñ· Ö¨¶ ÏºxH˜ QÆ∞iHÍ=Åã≤ =™ÈÎOk.
=∞x+≤ XHõKÀ@– =∞#ã¨∞ XHõKÀ@
HÍ"Õ∞^ÕfiQÆO =Å¡ <å~åÜ«∞}~å=Ù ~°uÖ’ áêÖÁæ#fl "≥O@<Õ =∞#ã¨∞ûÖ’H˜ `å#∞
`«Ñ¨C KÕã¨∞Î<åfl#<Õ ÉèÏ=O ~å=_»O =Å¡ ~°ux H˘#™êyOK«ÖËHõáÈ`Õ, „¿Ñ=∞‰õΩ=∂~ü
q+¨Ü«∞O =∞~ÀÖÏ =ÙOk. „¿Ñ=∞‰õΩ=∂~ü „¿Ñq∞OzOk XHõix, ÃÑo§ KÕã¨∞‰õΩ#flk
=∞~˘Hõix. „Ñ¨g∞Åx q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ HÀ=_»O „¿Ñ=∞‰õΩ=∂~üH˜ Jã¨ÖË W+Öì ÖË^∞Œ . J~Ú<å
182
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 183
„¿Ñq∞Oz# „Ñ¨Éxíè =^Œe ÃÑ^ŒÅÌ |Å=O`«O g∞^Œ „Ñ¨g∞Åx q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl_»∞.
WÇ¨Ï ÃÑo§ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl_»∞ Hõ#∞Hõ „Ñ¨g∞Å`À<Õ ã¨~∞° HÌ ˘xáÈ"åÅ#∞‰õΩ<åfl_»∞. W+Öì ÖË‰Ωõ O_®
„Ñ¨g∞Åx q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl P"≥∞`À ãïÃÑ@∞ìHÀ"åÅ<Õ J`«x „Ñ¨Ü∞« `«flOÖ’ Z\ì̃
"≥∂ã¨=¸ ÖË^∞Œ . q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl_»∞ Hõ#∞Hõ HõhãÖ P"≥∞<≥<· å ãÖ`À+¨ÃÑ\ÏìÅx
J`«x PHÍOHõ.Δ HÍx ãÖÜ≥∂QÍxH˜ ã¨=∂Ü«∞`«OÎ HÍQÍ<Õ ãÎ̈OaèOz# JOQÆO ^Œ$_è`» åfixfl
HÀÖ’Ê~Ú z#fl^≥á· È`«∞Ok. =∞#ã¨∞ûÖ’ J~Ú`Õ ãÖÜ≥∂QÆO [iÑ≤ „Ñ¨g∞Åx ã¨∞YÃÑ\ÏìÅ<Õ
=ÙOk. HÍx J^Õ ã¨=∞Ü«∂xH˜ „¿ÑÜ«∞ã≤ „Ñ¨Éíè =∞#ã¨∞ûÖ’ "≥∞^ŒÅ_»O`À „Ñ¨g∞Å g∞^Œ
#∞Oz ^Œ$+≤ì =∞~°eáÈ`ÀOk. =∞#ã¨∞û ÅQÆfl"≥∞ÿ „Ñ¨Égíè ∞^Œ, =∞x+≤ L#flk „Ñ¨g∞Å ^ŒQ~æÆ .°
^ŒQÆæ~°∞#fl =∞x+≤ g∞^Œ =∞#ã¨∞û HõeyOK«∞HÀQÍ, Wk=~°ˆH WOH˘Hõig∞^Œ =∞#ã¨∞û
ÅQÆfl"≥∞áÿ È~Ú =ÙO_»@O =Å¡ [iyO^ŒÖÏ¡ JOQÆãOÎ̈ Éè#í "≥Ñ· Å¨¶ º"Õ∞.
ã¨∞Y"åº^èŒ∞Å∞ – JOQÆãÎ̈OÉèí# "≥·Ñ¶¨ÖÏºÅ∞
„¿Ñ=∞Ö’ Ñ¨_#ç „¿Ñ=∞‰õΩ=∂~ü q+¨Ü∞« O JÖÏ LO_»QÍ ÃãH±û JO>Ë<Õ Ñ¨_Kç K« ÛÕ
K«ÅÑü~å=ÙH˜ ÃÑo§ J~Ú# "≥Ú^Œ\ ˜ k<åÖ’¡<Õ JOQÆã¨ÎOÉèí# "≥·Ñ¶¨ÅºO Z^Œ∞Ô~·Ok.
ÃÑo§HÍ‰õΩO_®<Õ ZO^Œi`À<À ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Å∞<åflÜ«∞x `≥eã≤#"åiH˜, K«ÅÑü~å=ÙH˜
JOQÆãOÎ¨ Éè#í "≥Ñ· Å¨¶ ºO HõÅ∞QÆ∞`ÀO^Œx K≥ÑÊ≤ `Õ #=∞‡<Õ #=∞‡~°∞ HÍx x[O. =∞i ZO^Œ∞=Å¡
WÖÏ [~°∞QÆ∞`ÀO^Œx J#∞=∂#O HõÅQÆ=K«∞Û. J`«xH˜ ÃÑo§H˜ =ÚO^Õ ã¨∞Y"åº^è∞Œ Ö’¡
XHõ>#ÿˇ ëêOHõ~å~Ú_£û =zÛOk. nx=Å¡ ãÖÜ≥∂QÍxH˜ Ñ¨Ó#∞‰õΩ#flÑ¨C_»ÖÏ¡ Jq∞`«"∞≥ #ÿ
<˘Ñ≤Ê HõÅQÆ_O» , ^•x`À JOQÆãOÎ̈ Éè#í "≥Ñ· Ö¨¶ ÏºxH˜ QÆ∞iHÍ=_»O [~°∞QÆ∞`ÀOk. D
q^èOŒ QÍ ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å∞ =zÛ<å „ÃÑ#¶ ∞ºÅ"£∞ `≥y Ñ¨ÙO_»∞Ñ¨_<ç å, W`«~„° `å QÍÜ«∂Å∞
QÍx ‰õΩ~°∞Ñ¨ÙÅ∞ QÍx U~°Ê_ç<å ãÖÜ≥∂QÆ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ÉÏ^èŒ Hõey JOQÆãOÎ¨ Éè#í "≥Ñ· Å¨¶ ºO
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. Wk WÖÏ LO_»QÍ H˘O`«=∞Ok HÍ=∞O f~°∞ÛHÀ=_®xH˜ "ÕâßºãÖÑ¨~¯° O
á⁄O^ŒÉ’~Ú ãïQÍæ ãÖÜ≥∂QÆO ã¨=∞Ü«∞OÖ’ JOQÆãOÎ¨ Éè#í "≥Ñ· Å¨¶ ºO á⁄O^Œ∞`å~°∞. ^•xH˜
HÍ~°}O ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å∞, "å\˜ Ñï=∂}ÏÅ QÆ∞iOz ÉèÜ í ∞« O HõÅQÆ_"» ∞Õ .
JOQÆãOÎ̈ Éè#í =Ú– JOQÆ Ñï=∂}O
H˘O^Œ~°∞ Ü«Ú=‰õΩÅ∞ `«=∞‰õΩ "≥Ú^Œ\’¡ Ç¨Ïã¨Î„Ñ¨Ü≥∂QÆO JÅ"å@∞ LO_Õ^Œh,
ã¨fiÑ¨flã¨Åö <åÅ∞ ‰õÄ_® LO_Õ=h, ^•x=Å¡ WÑ¨C_»∞ JOQÆÑi¨ =∂}O KåÖÏ z#fl^≥á· È~Ú
z#fl Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ L#fl@∞¡QÆ LO@∞O^Œh JOQÆãOÎ¨ Éè#í O ‰õÄ_® JO`« ^è$Œ _»OQÍ LO_»@O
ÖË^xŒ JO@∂ LO\Ï~°∞. HÍx "åã¨"Î åxH˜ XHõ™êi ÃÑiy# JOQÆO Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO
=Å¡ QÍx, ã¨fiÑ¨flã¨Åö <åÅ=Å¡QÍx H©}Δ O˜ záÈ~Ú z#fl^≥á· È=_»=∞O@∂ [~°Q^Æ ∞Œ . J#=ã¨~°
183
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 184
"≥∞#ÿ PO^Àà◊# =∞#ã¨∞ûÖ’ LO_»|\˜ì HÍ=∞"åOKè« ‰õÄ_® |ÅÇ‘Ï#OQÍ =ÙO@∞Ok.

J@∞=O@Ñ¨C_»∞ JOQÆãOÎ¨ Éè#í O |ÅÇ‘Ï#OQÍ LO_»@"≥∂, =∂#ã≤Hõ PO^Àà◊# Z‰õΩ¯=QÍ
LO_»|\˜ì Jã¨Å∞ `å`å¯eHõOQÍ JOQÆãOÎ¨ Éè#í O ÖËHáõ È=_»"∂≥ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. Wk `≥eÜ«∞Hõ
KåÖÏ=∞Ok `å=Ú KÕã≤# `«Ñ¨CÅ=Å¡ JOQÆÑï=∂}O `«yæáÈ~ÚO^Œx PO^Àà◊#
K≥O^Œ∞`«∂ =ÙO\Ï~°∞. HÍx JOQÆÑi¨ =∂}O `«Q@ æÆ O HÍ^Œ∞. W@∞=O\˜ Ü«Ú=‰õΩÅ∞
`«=∞ JáÈÇ¨ÏÅx ãïk^Œ∞‰Ì Ωõ O>Ë =∂=¸Å∞QÍ<Õ HÍ=∞"åOKè« HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. P "åOKè=« Å¡
HÍ=∂<å_»∞Å∞ =∂=¸Å∞QÍ Ñ¨xKÕ™êÎ~Ú. ^•x`À HÍ"Õ∞„^ÕHOõ Hõey Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÖ’x
~°HÑÎõ Ù¨ QÆ∂à◊√§ ~°HOÎõ `À xO_çáÈ~Ú JOQÆÑi¨ =∂}O ÃÑiy K«H¯õ x JOQÆãOÎ̈ Éè<í åxfl
Hõey™êÎ~Ú. JO`ÕQÍx Ç¨Ïã¨Î„Ñ¨Ü≥∂QÆO=Å¡ JOQÆã¨ÎOÉèí#O ÖË^Œx ÉèÏqOz ''ÃãH±û
ÃãÊ+ëã¨∞—ì — Å =∞x K≥ÑC¨ ‰õΩ<Õ #H˜b _®Hõ~ì ¡° =ÅÖ’Ñ¨_ç WOHÍ =∂#ã≤HOõ QÍ Hõ$OyáÈ#
=ã¨~O° ÖË^∞Œ . WOy`«*Ï˝#O, P`«‡qâßfiãÖ LO>Ë rq`åxfl ã¨∞Y=O`«O KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û.
JOQÆãÎ̈OÉèí# "≥·Ñ¶¨ÅºO– ã¨∂K«#Å∞
^ŒOÑ¨`∞« e^ŒiÌ =∞^èºŒ #∞Oz ã¨ÇÏ¨ HÍ~°O, „áÈ`åûÇ¨ÏO =ÙO_®e. ÉèÏ~°º Jã¨ÇÏ¨ #OQÍ
=ÙO_»_O» QÍx, u~°™ê¯~°O KÕÜ∞« _»OQÍx Ñ¨xH˜~å^Œ∞. ÉèÏ~°ºÖ’x PHõ~¬° }, =∞Oz =∂@f~°∞,
Éè~í Î° q[Ü«∂xH˜ "≥Ú^Œ\ "˜ ∞≥ @∞ì. Éè~í Î° `«y# ~°u Ñ¨^`úŒ ∞« Åx J=ÅOaèOz j„Ñ¶∞¨ ãö̈Å<åxfl
J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ ÃÑ@∞ìHÀ"åe. ~°uÖ’ =∞#ã¨∞û "Õˆ~ „Ñ¨Hõ¯‰õΩ KÕi<å, P^Œ∞~åÌQÍ ~°uH˜
LÑ¨„Hõq∞Oz<å ãÖÜ≥∂QÆO [iQÆ# "≥O@<Õ ãÖÜ≥∂QÆO [~°Ñ_¨ ®xH˜ „Ñ¨Ü∞« uflOz<å
HÍ=∞"åOKè« f„=`« LO_»Hõ JOQÆO |ÅOQÍ ãÖÎ aèOK«_O» [~°Q^Æ ∞Œ . U q^è"Œ ∞≥ #ÿ =∂#ã≤Hõ
x~À^è•Å∞ LO_»‰õÄ_»^Œ∞. =∂#ã≤Hõ PO^Àà◊#Å∞, J#∞=∂<åÅ∞, ÉèíÜ«∂Å∞ÖËx
"å`å=~°}OÖ’ ^•OÑ¨`º« rq`«O H˘#™êy`Õ JOQÆãOÎ̈ Éè#í "≥Ñ· Ö¨¶ ÏºÅ∞ LO_»=Ù.
ãÎ̈OÉèí#‰õΩ ã¨Ç¨Ï[ ã¨=∞Ü«∂Å∞
Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ HÀiHõ HõÅQÆQÍ<Õ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO ãÎ̈OaèOK«_O» ã¨ÇÏ¨ [O.
JÖÏ JOQÆO ãÎ̈OaèOK«QÍ<Õ =¸„`«<åà◊OÖ’ =ÙO_Õ J<ÕHõ z#fl z#fl „QÆO^ä∞Œ Å „^Œ"åÅ∞
JO^Œ∞Ö’H˜ „^Œq™êÎ~Ú. JÖÏ „^ŒqOz# „^Œ=O H˘kÌ "≥∂`å^Œ∞Ö’<Õ =Ù<åfl lQÆ∞~°∞lQÆ∞~°∞QÍ
*Ïˆ~ q^èOŒ QÍ =ÙO@∞Ok. =¸„`«<åà◊O #∞Oz =zÛ# D „^Œ=O Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO z=i
ÉèÏQÍxfl `«_Qç Í KÕã∞¨ OÎ k. WÖÏ `«_Qç Í KÕÜ∞« |_»@O =Å¡ ãÖÜ≥∂QÍxH˜ LÑ¨„Hõq∞Oz
#Ñ¨C_»∞ Ü≥∂x =∂~°Oæ Ö’H˜ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO „Ñ¨"tÕ OK«_®xH˜ J#∞=ÙQÍ LO@∞Ok. „ã‘ÅÎ ‰õΩ
‰õÄ_® ~°uÖ’ áêÖÁæ#flÑ¨C_»∞ =ÚO^Œ∞ H˘kÌQÍ Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° „^Œ"åÅ∞ T~°∞`å~Ú. P
~°HOõ QÍ „^Œ"åÅ∞ T~°_O» =Å¡ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO `ÕeHõQÍ Ü≥∂x =∂~°Oæ Ö’H˜ „Ñ¨"tÕ OK«QÅÆ ∞QÆ∞
`«∞Ok. ãÖÜ≥∂QÍxH˜ =ÚO^Œ∞ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO #∞Op, Ü≥∂x =∂~°Oæ #∞Op „^Œ"åÅ∞
184
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 185
T~°_»O [~°QÆHõáÈ`Õ ãÖÜ≥∂QÆO ~Ú|ƒOk J=_»"Õ∞ HÍ‰õΩO_® ÉÏ^è•Hõ~°OQÍ

`«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. JO^Œ∞Hõx Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO ãÎ̈OaèOz#Ñ¨C_»∞ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæ<åfl.
áêÖÁæ#HõáÈ~Ú<å Ñ¨ÅÛx „^Œ"åÅ∞ T~°_O» ã¨ÇÏ¨ ["Õ∞ HÍx "åºkè HÍ^Œ∞. Jk ^•^•Ñ¨Ù
JO^ŒiÖ’ „Ñ¨f™êi [iˆQ^Õ HÍx JHõ™ê‡`«∞QÎ Í H˘O^Œ~∞° Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ QÆ∞iÎOz `«=∞ˆH^À
g~°º#+ì̈O J~ÚáÈ`«∞#fl^Œx ÉèÜí ∞« Ñ¨_áç È`å~°∞.
JOQÆãÎ̈OÉèí# "≥·Ñ¶¨ÅºOÖ’ ^•y=Ù#fl ~°Ç¨Ïã¨ºO
XHõ Ü«Ú=‰õΩ_»∞, XHõ Ü«Ú=ux ZO`À HÍq∞Oz z=iH˜ P"≥∞#∞ ~°uH˜ XÑ≤ÊOKå_»∞.
~°uÖ’ P"≥∞#∞ ZO`À "≥∞Ñ≤ÊOz P"≥∞ =∞#flÅ#∞ á⁄O^•Åx `«ÇÏ¨ `«ÇÏ¨ ÖÏ_®_»∞. Z=Ô~<· å
K«∂™êÎ~ˆ "≥∂, =™êÎ~ˆ "≥∂ J#fl ÉèÜ í ∞« OÖËx "å`å=~°}OÖ’ ãÖÜ≥∂QÍxH˜ L^Œºq∞OKå_»∞.
HÍx "≥O@<Õ Z^Œ∞Ô~·Ok – JOQÆã¨ÎOÉèí# "≥·Ñ¶¨Åº"Õ∞. JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ K«Hõ¯x HÍ=∞
™ê=∞~°º÷ =ÚO_ç ~°uH˜ `«ÇÏ¨ `«ÇÏ¨ ÖÏ_ç# =ºHÎ̃H˜ WÖÏ ZO^Œ∞‰õΩ [~°∞QÆ=Åã≤ =zÛOk?
J`«xÖ’ JHõ™ê‡`«∞QÎ Í #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`« =KÕÛã≤O^•?
WHõ¯_» Ü«Ú=‰õΩx JOQÆãOÎ̈ Éè#í "≥Ñ· Ö¨¶ ÏºxH˜ HÍ~°}O J`«xÖ’ `≥eÜ«∞‰õΩO_® L#fl
=∂#ã≤Hõ PO^Àà◊<Õ ~°uÖ’ P"≥∞#∞ "≥∞Ñ≤ÊOKåÅ<Õ `«ÇÏ¨ `«ÇÏ¨ . HÍx J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’
J`«xH˜ `≥eÜ«∞‰õΩO_®<Õ =∞#ã¨∞ûÖ’ XHõ"Õà◊ P"≥∞#∞ "≥∞Ñ≤ÊOK«ÖËHõáÈ`Õ, XHõ"Õà◊
j„Ñ¶¨∞ãö̈Å#O J~ÚáÈ`Õ ZÖÏQÆ<Õ =∂#ã≤Hõ PO^Àà◊#, JO^Œ∞Hõ<Õ ~°u q+¨Ü«∞OÖ’
J#∞=∂#O, ÉèÜ í ∞« "Õ∞HÍ^Œ∞, `≥eÜ«∞x P"Õ^#Œ , PO^Àà◊# L<åfl JOQÆãOÎ¨ Éè#í O "≥Ñ· Å¨¶ º"Õ∞
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. =ÚO^Œ∞ K≥ÑC¨ ‰õΩ#fl Ü«Ú=‰õΩ_»∞ ~°uÖ’ P"≥∞#∞ ÉÏQÍ "≥∞Ñ≤ÊOKåÅx
JuQÍ P"Õ^Œ# K≥O^Œ|\ì̃, PÖ’zOK«|\ì̃ ZHõ¯_» P"≥∞#∞ "≥∞Ñ≤ÊOK«ÖËHõáÈ`å<À#<Õ
ÉèÜ
í ∞« O K≥Ok JOQÆãOÎ¨ Éè#í "≥Ñ· Å¨¶ ºO á⁄O^Œ_O» [iyOk. J`«#∞ P"≥∞#∞ "≥∞Ñ≤ÊOKåÅx
P~å@Ñ¨_»‰õΩO_® =∂=¸Å∞QÍ LO>Ë JOQÆã¨ÎOÉèí# "≥·Ñ¶¨ÅºO Hõey LO_ÕkHÍ^Œ∞.
W@∞=O\˜ ã¨=∞ã¨º Hˆ =ÅO J„Hõ=∞ ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•ÅÖ’<ÕHÍ^Œ∞– „H˘`«QÎ Í q"åÇ¨ÏO
KÕã∞¨ ‰õΩx ÉèÏ~°ºx "≥∞Ñ≤ÊOz `å#∞ "≥∞Ñ¨C á⁄O^•Åx P"Õ^#Œ K≥Ok P~å@Ñ¨_"Õ åà◊§Ö’
‰õÄ_® Z^Œ∞~°=Ù`«∂ LO@∞Ok. P P~å@O`À "≥Ú^Œ@ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’Hõey# Jã¨ÑÅ¨¶ `«`À
`«=∞ Ñ¨ÙOã¨`fi« O QÆ∞iOz ÉèÜ í ∞« Ñ¨_ç =∂#ã≤Hõ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O `≥zÛ ÃÑ@∞ì‰Ωõ O\Ï~°∞.
JOQÆãOÎ̈ Éè#í ™ê=∞~°º÷ O
K«H¯õ x JOQÆãOÎ¨ Éè#í LO_®ÅO>Ë =ÚO^Œ∞ =∞#ã¨∞ûÖ’ K«H¯õ x HÀiHõ LO_®e.
=∞#ã¨∞ûÖ’ J#∞=∂#O, PO^Àà◊# L#fl@¡~Ú`Õ JOQÆãOÎ̈ Éè#í O Ñ¨\ +˜ Oì̈ QÍ LO_»^∞Œ .
Z@∞=O\˜ ÉèÜ í ∂« O^Àà◊#Å∞ ÖËx "åiÖ’ JOQÆãOÎ¨ Éè#í O K«H¯õ QÍ<Õ LO@∞Ok. ^•xH˜
185
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 186
`À_»∞ K«H¯õ QÍ â◊s~° P~ÀQÆºO L#fl@¡~Ú`Õ ÖËÑ#¨ â◊HÎ̃ ÉÏQÆ∞O@∞Ok. g~°ºO zHõ¯QÍ#∂
LO@∞Ok. nx H˘~°‰õΩ HÀ_ç„QÆ∞_»∞¤, áêÅ∞, Ñ¨à◊√§, P‰õΩ‰õÄ~°Å∞ ~ÀE PÇ¨~°OÖ’
fã¨∞‰õΩ#fl@ì~Ú`Õ P~ÀQÆºO zHõ¯QÍ LO@∞Ok. =∞Oz âßs~°Hõ P~ÀQÆºO L#fl "åà◊§H˜
=∞O^Œ∞Å∞– =∂‰õΩÅ∞ J=ã¨~O° ÖË^∞Œ .
=∂#ã≤Hõ PO^Àà◊#– JOQÆãOÎ̈ Éè#í
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO ãïQÍæ ã¨ÎOaèOK«HõáÈ=_®xH˜, XHõ"Õà◊ ã¨ÎOaèOz<å j„Ñ¶¨∞ã¨öÅ#O
J~ÚáÈ=_»"≥∂, =∞^èŒºÖ’<Õ K«Å¡|_çáÈ=_»"≥∂ [~°QÆ_®xH˜ =∞#ã¨∞ûÖ’ =ÙO_Õ
J#∞=∂<åÅ∞, ÉèÜ í ∂« Å∞, ~°u Z_»Å P^Œ∞~åÌ =ÚYº HÍ~°}ÏÅ∞. W@∞=O\˜ =º‰õΩÖÎ ’¡
=ÚO^Œ∞#∞OKÕ Jã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ# J#∞=∂<åÅ∞, ÉèíÜ«∂Å∞ LO\Ï~Ú ÖË^• âßs~°HõOQÍ
J<å~ÀQÆºO J=Ù`«∞Ok. W@∞=O\˜ âßs~°Hõ =∂#ã≤Hõ J<å~ÀQÆº Ñïã≤u÷ Ö’ ~°uÖ’
áêÖÁæ#flÑ¨C_»∞ `«y#O`« â◊HQÎ˜ Íx, P`«‡qâßfiãÖQÍx LO_»=Ù. J@∞=O@Ñ¨C_»∞ "åiÖ’
JOQÆãOÎ̈ Éè#í O Hõey<å `«y#O`« Ñ¨\ +˜ Oì̈ QÍ LO_»^∞Œ .
~°u q+¨Ü«∞OÖ’ HÍ=∞Ñ¨~°"≥∞ÿ# HÀiHõÅ∞ ã¨„Hõ=∞OQÍ HõÅQÆ_®xH˜ "≥∞^Œ_»∞
„Ñ¨^•è #ˆHO„^ŒO. Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO ^•x „Ñüxkè =∂„`«"∞Õ . "≥∞^Œ_∞» Ö’ HõeQˆ ÉèÏ"åÅÖ’
Z@∞=O\˜ Jã¨Ê+ì̈`« =Ù<åfl J#∞=∂#=Ú<åfl Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO ã¨„Hõ=∞OQÍ ãÎ̈OaèOK«^∞Œ .
XHõ"àÕ ◊ ãÎ̈OaèOz<å xÅ|_»^∞Œ . W@∞=O\˜ =º‰õΩÖÎ Ë JOQÆãOÎ̈ Éè#í O Hõey#Ñ¨C_»∞ Jk
xÅ|_»∞`«∞O^À ÖË^À Jx ÉèÜ í ∞« Ñ¨_ç `«fi~°`fi« ~°QÍ ãÖÜ≥∂QÆO KÕÜ∞« É’`å~°∞. ^•x`À
"≥O@<Õ g~°ºãö̈Å#O J~Ú JãÖ`«$Ñ≤xÎ Hõeyã¨∞OÎ k. ~°uÖ’ =~°ãQ¨ Í XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞™ê~°∞¡
JOQÆã¨ÎOÉèí#O "≥·Ñ¶¨ÅºO HõÅQÆ_»"≥∂ j„Ñ¶¨∞ã¨¯Å#O HõÅQÆ_»"≥∂ [iy#@¡~Ú`Õ `«=∞
HÍ=∞™ê=∞~°º÷ O Ü≥∞_»Å J#∞=∂#O, ÉèÜ í ∞« O HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. D J#∞=∂<åÅ∞, ÉèÜ í ∂« ÖË
`«~∞° "å`« JOQÆãOÎ̈ Éè#í "≥Ñ· Ö¨¶ ÏºÅ‰õΩ HÍ~°}O J=Ù`å~Ú. JO`ÕHÍx ã¨ÇÏ¨ [OQÍ JHõ¯_»
|ÅÇ‘Ï#`« LO_ç HÍ^Œ∞. JO^Œ∞Hõx W@∞=O\˜ =º‰õΩÅÎ ∞ `«=∞ |ÅÇ‘Ï#`«x QÆ∞iÎOz
=∞#ã¨∞û#∞ LÖÏ¡ãO¨ QÍ ZOK«∞HÀ"åe.
ãö̈Å#O HÍ‰õΩO_® ‰õΩzOK«∞‰õΩxáÈÜÕ∞ JOQÆO
ãö̈Å#O HÍ‰õΩO_®<Õ JOQÆO ‰õΩzOK«∞‰õΩxáÈ=_»=∞<Õk P =ºHÎ̃Ö’ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ
JO`«QÍ HÀiHõ ÖË^<Œ Õ ^•xH˜, „ã‘Î "≥Ñ· Ù¨ #∞Oz ~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `«y# „áÈ`åûÇ¨ÏO
ÖË^<Œ Õ ^•xH˜ zÇ¨ÏflO. ~°ux „áê~°OaèOK«_®xH˜ HÀiHõ Hõey, ^•xH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ
JOQÆã¨ÎOÉèí#O HõÅQÆ_»O XHõ "≥∞@∞ì. P HÀiHõ ^Œ$_è»`«~°OQÍ `«Ü«∂Ô~· g~°ºã¨¯Å#O
JÜÕ∞º =~°‰Ωõ JOQÆO ^è$Œ _»OQÍ ãÎ̈OaèOz LO_»_O» =∞~˘Hõ "≥∞@∞ì. HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ HÀiHõ
186
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 187
Hõey ~°u „áê~°OaèOz<å ~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ „ã‘Î [_»„áêÜ«∞OQÍ =Ù<åfl, P"≥∞ U=∂„`«O
PHõ~¬° }Ü© ∞« OQÍ Hõ#|_»Háõ È~Ú<å, HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ P"≥∞ "≥Ñ· Ù¨ #∞Oz Z@∞=O\˜ Ç¨=ÉèÏ"åÅ∞
ÖËHáõ È~Ú<å, =∞QÆ"åxH˜ HÍ=∞O Hõ~¡ Ú=∂‰õΩûH˜ KÕ~H° ,õ HÀiHõ =∞^èºŒ Ö’<Õ ^≥|ƒux JOQÆO
‰õΩzOK«∞‰õΩxáÈ`«∞Ok. JO^Œ∞Hõx ~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ^ŒOÑ¨`∞« Å∞ ÃãH©ûQÍ =∂\Ï¡_@ » O,
=º=Ç¨ÏiOK«_O» [~°QHÆ áõ È`Õ g~°ºã¨¯Å#O [~°Q‰Æ Ωõ O_®<Õ JOQÆO ‰õΩzOK«∞‰õΩx áÈ`«∞Ok.
H„ O˜ kH˜ =OˆQ tâ◊flO
H˘O^Œ~∞° Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ „ÃÑ#¶ ∞ºÅ"£∞ ^ŒQ~æÆ ° z#flkQÍ LO_ç, JOQÆO ãÖÎ aèOz ÃÑ^ŒkÌ QÍ
J~Ú#Ñ¨C_»∞ ™êQÆ_®xH˜ gÅ∞ÖË‰Ωõ O_® J~ÚáÈ`«∞Ok. „ÃÑ#¶ ∞ºÅ"£∞ =¸„`«<åà◊O „HÕk
ÉèÏQÆO #∞O_ç „áê~°OÉè"í ∞≥ ÿ tâ◊flO "≥#HÍÅ K«~‡° O`À =Ú_çÑ_¨ #ç @∞¡ J=Ù`«∞Ok. Hõ#∞Hõ
„ÃÑ#¶ ∞ºÅ"£∞ z#flkQÍ =ÙO>Ë JOQÆO ãÎ̈OaèOz#Ñ¨C_»∞ K«~‡° O "≥#∞Hõ‰Ωõ QÆ∞OA‰õΩx
tâ◊flO ‰õÄ_® „HÕk "≥·Ñ¨Ù‰õΩ ÖÏQÆ|_»∞`«∞Ok. JO^Œ∞Hõx JOQÆO ã¨ÎOaèOz#Ñ¨C_»∞
W@∞=O\˜ Ñïã≤`÷ ∞« Ö’¡ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ z=iÉèÏQÆO „HÕkH˜ =OyáÈ~Ú#@∞¡ J=Ù`«∞Ok.
ã¨∞hÎKãÕ ≤ „ÃÑ#¶ ∞ºÅ"£∞x ‰õÄ_® HõuiÎ Oz "Õã#≤ @¡~Ú`Õ JOQÆO ãÖÎ aèOz#Ñ¨Ù_»∞ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO
z=i ÉèÏQÆO =OQÆ_O» [~°QHÆ õ u#flQÍ<Õ LO@∞Ok.
HÍs¤ J<Õ =∞~À Ñïã≤u÷ Ö’ JOQÆO qÅ¡O|∞ÖÏ =Oy LO@∞Ok. W@∞=O\˜"åiH˜
'HÍi¤ Hõ~Ô Hõ¬#∞— PÑ¨~ˆ +¨<£ KÕÜ∂« e.
JOQÆO JÑ¨C_»ÑC¨ _»∞ _èÖô ÏÑ¨_@» O
^•OÑ¨`«º rq`«OÖ’ H˘O`«HÍÅO QÆ_çÑ≤# `«~°∞"å`« ~°uÖ’ JÑ¨C_»Ñ¨C_»∞
"≥∞`«|Î _»\ÏxH˜ U^À XHõ âßs~°H,õ =∂#ã≤Hõ HÍ~°}O =¸Å"≥∞ÿ LO@∞Ok. ÉèÏ~°º P
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `«y#O`« PHõ~¬° }Ü © ∞« OQÍ =ÙO_»Háõ È=_»"∂≥ , P"≥∞ ~°u Ü≥∞_»Å L`«∞ûHõ`«
K«∂Ñ≤OK«Hõ zHÍ‰õΩ Hõ#|~°K_« "» ∂≥ , ^ŒOÑ¨`∞« e^ŒiÌ =∞^èºŒ JO`«‰Ωõ =ÚO^Õ z#fl ã¨Ê~°÷
U~°Ê_»@"≥∂ – WÖÏO\˜ =∂#ã≤Hõ HÍ~°}ÏÅ∞ U"≥∞<ÿ å HÍ=K«∞Û ÖË^• ~°uÖ’ JO`«‰Ωõ
=ÚO^Œ∞ k<åÖ’¡ Z‰õΩ¯=™ê~°∞¡ áêÖÁæ#_»O =Å¡ HÍ=∞<å_»∞Å∞ `å`å¯eHõOQÍ JÅã≤
áÈ=_»"∂≥ âßs~°HOõ QÍ JÅã≤áÈ~Ú LO_»@"≥∂ [~°Q=Æ K«∞Û. WÖÏ ÑïjeOz K«∂¿ãÎ
U^À XHõ HÍ~°}O |Ü«∞@Ñ¨_H» áõ È^Œ∞. J~Ú`Õ H˘O^ŒiÖ’ U HÍ~°}O =Å¡ JOQÆãOÎ¨ Éè#í
"≥Ñ· Å¨¶ ºO ZO^Œ∞‰õΩ HõeyO^À K≥ÑÊ¨ _»O Hõ+"ì̈ ∞≥ áÿ È=K«∞Û. JO`« =∂„`å# "åiÖ’ #~åÅ
|ÅÇ‘Ï#`« U~°Ê_ç#@∞¡ HÍ^Œ∞. =∂#ã≤HOõ QÍ ZO`« LÖÏ¡ãO¨ QÍ L#fl"åiÔH<· å âßs~°HOõ QÍ
ZO`« K«H¯õ x P~ÀQÆºO L#fl"åiÔH<· å ~°uÖ’ JÑ¨C_»ÑC¨ _»∞ WÖÏO\˜ Ñïã≤u÷ Z^Œ∞~°=Hõ
`«ÑÊ¨ ^Œ∞. nx QÆ∞iOz „Ñ¨`ºÕ HõOQÍ =∞O^Œ∞Å∞ "å_»#=ã¨~O° ÖË^∞Œ . WÖÏ [iy#Ñ¨C_»∞
187
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 188
PÖ’zOK«‰õΩO_® âßs~°HõOQÍ, =∂#ã≤HõOQÍ XHõ\ ˜ Ô~O_»∞ ~ÀAÅ∞ q„âßOu

fã¨∞HÀ=_»"∞Õ ãÔ̈~#· zH˜`û« .
qO`≥#· JOQÆãOÎ̈ Éè<í åÅ∞
HÍ=∞"åOKè«, HÍ"≥∂„^ÕHõO ÖË‰õΩO_® Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO ã¨ÎOÉèí#O Hõey JÖÏˆQ
xÅ|_çáÈ=_®xfl ''„Ñ≤Ü«∂Ñ≤[O—— JO\Ï~°∞. z#fl Ñ≤Å¡Å‰õΩ =¸„`«HÀâ◊OÖ’ ~åà◊√§
=Ù<åfl, Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÃÑ· =Ù#fl K«~‡° O HõêŒ Hõ ÖË‰Ωõ O_® tâ◊flOÃÑ· =¸ã¨∞H˘xáÈ~Ú =Ù<åfl,
=∞Å^•fi~°O ^ŒQÆæ~° #∞eÑ¨Ù~°∞QÆ∞ÖÏO\˜ z#fl z#fl áê=ÚÅ∞<åfl JOQÆO ã¨ÎOaèOz
=ÙO_»\ÏxH˜ P™ê¯~°O =ÙOk. ÃÑ^Œ"Ì åà◊§Ö’ =¸„`«HÀâ◊OÖ’QÍx, „áÈ¿ã\ì ò „QÆOkäÖ’QÍx
~åà◊√§=Ù<åfl, "≥∞^Œ_∞» Ö’x, "≥#∞flÑ¨Óã¨Ö’x [|∞ƒ=Ù<åfl, ™ê~åÖÏO\˜ =∞`«∞áÎ êhÜ«∂Å∞
Z‰õΩ¯= ¿ãqOz<å JOQÆO ãÖÎ aèOz LO_»\ÏxH˜ J=HÍâ◊O LOk. XHõ"àÕ ◊ W@∞=O\˜
Ñïã≤u÷ Z‰õΩ¯=QÍ L#fl@¡~Ú`Õ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO ÉÏQÍ ãÎ̈OaèOz QÆ\ Qì̃ Í `«Ü∂« ~Ô · ZO`À
ÉÏ^èŒ Hõeyã¨∞OÎ k. WÖÏ JOQÆãOÎ¨ Éè#í O Hõey XH˘¯Hõ¯™êi QÆO@Å∞ `«~|° _ç =ÙO_çáÈ=K«∞Û.
Ñ¨Ù~°∞+¨μÖ’¡ JOQÆãOÎ¨ Éè#í O L#fl>Ë¡ „ã‘ÅÎ Ö’¡ Ü≥∂xj~°¬O ÃãA
· ÃÑiy,Laƒ ÉÏ^è•Hõ~O° QÍ
`«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. „ã‘ÖÎ ’ =ÙO_Õ D Ñïã≤u÷ x ''ÔH\¡ ’i[O—— JO\Ï~°∞. „ã‘ÅÎ ∞ ã¨fiÜ«∞O`«$Ñ≤Î
Ñ¨^ŒúuÖ’ Z‰õΩ¯=QÍ Ü≥∂x j~å¬xfl „¿Ñˆ~Ñ≤Oz#Ñ¨C_»∂, Ç≤Ïã‘ìiÜ«∂ [|∞ƒÖ’¡#∂,
xOá¶È=∂xÜ«∂Ö’#∞, JuQÍ ~°uÖ’ áêÖÁæO>Ë#∂, ã¨*Ïu â◊$OQÍ~°O r=ÙÖ’¡#∂ Ü≥∂x
j~°¬O ÉÏQÍ Laƒ ÉÏ^è•Hõ~O° QÍ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok.
JOQÆãOÎ̈ Éè#í OÖ’ `Õ_®
H˘xfl [O`«∞=ÙÅÖ’ ãÖÜ≥∂QÆO qO`«QÍ LO@∞Ok. =∞QÆ ‰õΩHõ¯ [#<åOQÆOÖ’
z#fl Z=ÚHõ LO@∞Ok. nx=Å¡ ‰õΩHõ¯ Ü≥ÚHõ¯ [#<åOQÆO Ñ¨ÓiÎQÍ ãÖÎ aèOK«‰Ωõ O_®<Õ
=OyáÈ‰õΩO_® ãÖÜ≥∂QÆO KÕÜ∞« _®xH˜ J=HÍâ◊O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. P_»‰Ωõ Hõ¯ Ü≥ÚHõ¯ Ü≥∂x
=∂~°Oæ Ö’H˜ K˘K«∞ÛH˘xáÈ~Ú# =∞QÆ‰Ωõ Hõ¯ [#<åOQÆO x^•#OQÍ<Õ ãÖÎ aèOz Ñï=∂}O
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. WO`ÕHÍ‰õΩO_® =∞QÆ‰Ωõ Hõ¯ [#<åOQÆO "≥Ú^Œ\ ˜ ÉèÏQÆOÖ’ |ÖÏÊ~ü ÃÑxãπ
=ÙO@∞Ok. P_»‰Ωõ Hõ¯ Ü≥∂x =∂~°Oæ Ö’ =∞QÆ‰Ωõ Hõ¯ [#<åOQÆO „Ñ¨"tÕ Oz# `«~∞° "å`«
|ÖÏƒ~ü ÃÑxãπ ÉèÏQÆO XHõ LO_»ÖÏQÆ =Ù|∞ƒ`«∞Ok. D q^èOŒ QÍ L|ƒ|\ì̃ =∞QÆ‰Ωõ Hõ¯
`«# [#<åOQÍxfl |Ü«∞@‰õΩ ÖÏ‰õΩ¯O^•=∞#∞‰õΩ<åfl P_»‰õΩHõ¯ ^•x Ü≥∂x ^•fi~°O
^ŒQ~æÆ ° |Ü«∞@‰õΩ ~å‰õΩO_® Ñ¨@∞ì|_ç áÈ`«∞Ok. |ÖÏƒ~ü ÃÑxãπ ÉèÏQÆO L|ƒ_»O`Àáê@∞
P_»‰õΩHõ¯ Ü≥∂xÖ’x HõO_»~åÅ∞ ‰õÄ_® QÆ\ ˜ìQÍ aQÆ|\˜ì LOK«_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
188
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 189
áê=ÙQÆO@ #∞Oz J~°QOÆ @ =º=kèÖ’ |ÖÏƒ~üÃÑxãπ ‰õΩzOK«∞‰õΩxáÈ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.

JÑ¨C_»∞ `ÕeHõQÍ =∞QÆ‰Ωõ Hõ¯ [#<åOQÆO |Ü«∞\˜H˜ =zÛ"Õã∞¨ OÎ k.
[#<åOQÆ Ñ
„ ^¨ ~Œ ≈° #
H˘O^Œ~∞° Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ `«=∞ [#<åOQÍÅx Z^Œ∞\˜"åxH˜ „Ñ¨îŒ ≈ã¨∂Î HÍ"≥∂„^ÕHOõ
á⁄O^Œ∞`«∂ =ÙO\Ï~°∞. Wk Ñ¨_H» Qõ kÆ Ö’ [~°Q=Æ K«∞Û ÖË^• ÑäH¡ ± ã¨Å÷ OÖ’ [~°Q=Æ K«∞Û.
Ñä¡H± ã¨÷ÖÏÖ’¡ [#<åOQÍÅ „Ñ¨^Œ~°≈#=Å¡ P Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ ~°u `«$Ñ≤Î ÖËHõáÈ~Ú<å
=∂#ã≤HOõ QÍ HÍ=∞`«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
H˘O^Œ~∞° Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ Ñ¨_H» Qõ kÆ Ö’ `«=∞ ÉèÏ~°ºÅ ^ŒQ~æÆ ° ãÎ̈OaèOz# Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxfl
„Ñ¨îŒ ≈Oz "åiÖ’ HÍ"≥∂„^ÕHOõ HõeQˆ @@∞¡ KÕÜ∂« Åx ÉèÏqã¨∂Î LO\Ï~°∞. D q+¨Ü∞« OÖ’
H˜<Õû qã¨Î $`«"≥∞ÿ# Ñïâ’^èŒ‰õΩÅ∞ [iÑ≤ W@∞=O\˜ [#<åOQÆ „Ñ¨^Œ~°≈#=Å¡ „ã‘ÎÅÖ’
=∂=¸Å∞QÍ Ñ¨Ù~°∞+¨μx Ü≥∞_»Å HõeQˆ HÀiHõ, PHõ~¬° }Ö’¡ Z@∞=O\˜ ZH±û„™êì =∂~°∞Ê
=ÙO_»^∞Œ . ÃÑQ· Í WÖÏ KÕÜ∞« _»O =Å¡ Jã¨Å∞ˆH =º=Ç¨~°O Éˇ_ãç H≤ ˘>Ëì „Ñ¨=∂^ŒO LO^Œx
"åi ÑïjÅ#Ö’¡ `≥eÜ«∞*Ëâß~°∞. ^•xH˜ =ÚYºOQÍ W@∞=O\˜ [#<åOQÆO „Ñ¨^~Œ ≈° #=Å¡
„ã‘ÅÎ Ö’ AQÆ∞Ñ¨û HõÅQÆ_"» ∞Õ HÍ~°}=∞x "åi iáÈ~°∞Öì ’ "≥Å_¡ Oç Kå~°∞.
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ H˘O^Œ~∞° `«=∞ [#<ÕO„kÜ«∂xfl „Ñ¨îŒ ≈Oz#>Ëì H˘O^Œ~∞° „ã‘ÅÎ ∞ ‰õÄ_®
H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ `«=∞ [#<ÕO„kÜ«∂Åx „Ñ¨^Œi≈OK«_»O [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO@∞Ok.
J~Ú`Õ WHõ¯_» XHõ „Ñ¨`ºÕ Hõ=∞~Ú# `Õ_® =ÙOk. Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ `«# [#<ÕO„kÜ«∂Åx
„Ñ¨^Œi≈Oz HÍ=∞`«$Ñ≤Î á⁄Ok`Õ, „ã‘Î JÖÏ „Ñ¨^Œi≈OK«_»O =Å¡ HÍ=∞Ñ¨~°OQÍ `«$Ñ≤Î
HõÅQÆHáõ È~Ú<å JÖÏ KÕÜ∞« _»O =Å¡ Ñ¨Ù~°∞+¨μ}˜‚ L„kHõÑÎ ~¨ z° `å#∞ `«~∞° "å`« ~°uÖ’
P#O^ŒÑ_¨ \» ÏxH˜ J=HÍâ◊O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
áÈeÜ≥∂– JOQÆãOÎ̈ Éè#í O
áÈeÜ≥∂ =zÛ ~Ô O_»∞ HÍà◊√§ Ñ¨_áç È~Ú<å JOQÆãOÎ¨ Éè#í =∂=¸Å∞QÍ<Õ =ÙO@∞Ok.
HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ HÀiHõ JO^Œi ÖÏQÍ<Õ LO\Ï~Ú. JO^Œ∞Hõx ÖÏQÍ<Õ g~°∂ ^•OÑ¨`º«
rq`«O QÆ_Ñ» =¨ K«∞Û. ^•x=Å¡ giH˜ Z\˜ì Ç¨x HõÅQÆ^∞Œ . W\ì̃"åi ^•OÑ¨`º« rq`«O
q+¨Ü∞« OÖ’ „ã‘Î Ü«∂Hì̃"£ áê~°∞ì fã¨∞HÀ"åe.
JOQÆãÎ̈OÉèí#O– HõÔ~O@∞ zH˜`«û
#Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O L<åfl, #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`« L<åfl, JOQÆãOÎ̈ Éè#í O ãïQÍæ ÖËHáõ È~Ú<å
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ Hõ~Ô O@∞ ÃÑ\ì̃ z#fl z#fl ëêH±û WzÛ zH˜`û« KÕÜ∞« _»O X\ì̃ J~°~÷ Ç° Ï≤ `«O.
189
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 190
Wk Hˆ =ÅO J=∂Ü«∞‰õΩÅx "≥∂ãÖ KÕÜ∞« _»"∞Õ . JOQÆãOÎ̈ Éè#í `«y#O`« Ñ¨\ +˜ Oì̈ QÍ
ÖËHáõ È=_®xH˜ #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`« HÍ~°}O HÍ<ÕHÍ^Œ∞. ™ê^è•~°}OQÍ Hõ#|_Õ #Ñ¨ÙOã¨Hõ
`åfixH˜, JOQÆãOÎ̈ Éè#í "≥Ñ· Ö¨¶ ÏºxH˜ =¸ÅHÍ~°}ÏÅ∞ =∂#ã≤Hõ J=~À^è•ÖË, Ãã‰õΩûÑ¨~O° QÍ
ÉèÜ í ∂« Ö’, J#∞=∂<åÖ’, JáÈÇ¨ÏÖ’ D =∂#ã≤Hõ J=~À^è•ÅH˜ HÍ~°}O J=Ù`å~Ú.
J@∞=O@Ñ¨C_»∞ =∞#ã¨∞ûÖ’ HÀiHõ `«y#O`« HÔ =¡· ∂‰õΩûH˜ KÕ~^° ∞Œ . ^•x`À "≥∞^Œ_∞» #∞Oz
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ `«y#O`«QÍ ãÖÎ aèOK«_®xH˜ ãÖHˆ `åÅ∞ JO^Œ=Ù– JO^Œ∞Hõx W@∞=O\˜
"åiH˜ ÃãH±û QÆ∞iOz ã¨~Ô #· J=QÍ=∞# HõeyOz =∞#ã¨∞ûÖ’x ÉèÜ í ∂« Å∞, J#∞=∂<åÅx,
PO^Àà◊#Åx `˘ÅyOz`Õ JOQÆã¨ÎOÉèí<åÅ∞ |e+¨ìOQÍ LO\Ï~Ú. JOQÆO ãïQÍæ
ãÖÎ aèOK«Háõ È=_®xH˜ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO HõO_»~åÅÖ’x #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`« HÍ~°}O HÍ^Œ∞.
HÍx H˘O^Œ~∞° ''ÃãH±û ÃãÊ+ëã¨∞—ì — "≥∂ã¨ÑÙ¨ Z`«∞QÎ _Æ Å» H˜ QÆ∞iHÍ=_»O qKå~°H~õ O° . Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ
HõO_»~åÅÖ’QÍx, #~åÅÖ’x „Ñ¨`ºÕ HõOQÍ ZÑ¨C_»∂ |ÅÇ‘Ï#`« U~°Ê_»^hŒ , ^•xH˜ Hõ~Ô O@∞
zH˜`û« U q^èOŒ QÍ#∂ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ ^» hŒ `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O J=ã¨~O° . JOQÆO ãïQÍæ
ãÖÎ aèOK«Háõ È=_®xH˜ =∂#ã≤Hõ HÍ~°}ÏÅ∞ HÍHõáÈ`Õ "åiÖ’ W`«~„° `å âßs~°Hõ J<å~ÀQÆº
HÍ~°}ÏÅÖ’, "å\˜ QÆ∞iOz "å_Õ =ÚO^Œ∞=Å¡ HõeQˆ K≥_∞» Ñ¶e¨ `åÖË HÍ~°}=∞=Ù`å~Ú.
"å\˜x ã¨„Hõ=∞OQÍ QÆ∞iÎOz zH˜`û« á⁄Ok#@¡~Ú`Õ JOQÆãOÎ¨ Éè<í åÅ∞ uiy ã¨„Hõ=∞OQÍ<Õ
=ÙO\Ï~Ú. D q^èOŒ QÍ Jã¨Å∞ HÍ~°}Ïxfl QÆ∞iÎOz zH˜`û« KÕÜ∞« QÆeQˆ k P^è∞Œ xHõ "≥^· ºŒ
q*Ï˝#OÖ’ tHõ} Δ á⁄Ok# _®Hõ~ì̂ ¡ `«ÑÊ¨ #H˜b _®Hõ~ì ∞° ¡ J~Ú# ''ÃãH±û ÃãÊ+ëã¨∞Åì ∞——
ZO`«=∂„`«=¸ HÍ^Œ∞.
190
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 191
„|Ç¨Ï‡K«~°ºO P~ÀQÍºxfl PÜ«Ú+¨μ¬x ÃÑOK«∞`«∞O^•?
„|Ç¨Ï‡K«~°ºO =∞Oz^•?
''U"≥∂Üü∞ „|Ç¨Ï‡Kås ÜÕ∞q∞\© "åÅHõO ÉèQí flÆ „¿Ñq∞‰õΩxQÍ `«Ü∂« ~°Ü∂« º=Ù——
~°OQÍ~å=Ù `«# ¿ãflÇ≤Ï`«∞_≥#· P#O^Œ~å=Ùx Ñ¨Å∞HõiOKå_»∞. P#O^Œ~å=ÙH˜ xO_® 35
ãÖ=`«û~åÅ~Ú<å ÖË=Ù. HÍx JÑ¨C_Õ Hõà§◊ Ö’¡ HõàÖ◊ ‰Ë Ωõ O_® J~ÚáÈ~ÚOk. |∞QÆÅæ ∞
Ö’ÑëH˜áÈ~Ú QÆ∞O@Å∞QÍ `«Ü∂« ~°~Ú<å~Ú. `«Å "≥O„@∞HõÅ∞ ‰õÄ_® KåÖÏ =~°‰Ωõ
<≥~ã° á≤ ÈÜ«∂~Ú. |Hõ¯ Ñ¨ÅÛQÍ h~°ãO¨ QÍ Hõ#|_»∞`«∞<åfl_»∞. ¿Ñ~°∞‰õΩ P#O^Œ~å=Ù J~Ú<å
J`«x =ÚYOÖ’ ZHõ¯_® P#O^ŒO Hõ#|_»@O ÖË^∞Œ . XHõ¯=∂@Ö’ J`«x HÍÔ~Hõ~ì ∞°
QÆ∞iOz K≥áêÊÅO>Ë WO`«=~°‰Ωõ Z@∞=O\˜ „ã‘Î ãÖÑ¨~¯° O ÖË‰Ωõ O_®#∂, Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO
JÅ"å@∞ ÖË‰Ωõ O_® =Ù#fl ''Jãëö `«—— „|Ç¨Ï‡Kåi. ÃÑo§ JO@∂ KÕã∞¨ HÀ‰õΩO_® `«#
‰õΩ@∞O|O HÀãÖ JÇ¨Ïiflâ◊Å∂ „â◊q∞ã¨∂Î =Ù<åfl_»∞. h =Ü«∞ÃãûO`« Jx =∞#O J_çy
`≥Å∞ã¨∞HÀHõáÈ`Õ =∂„`«O J`«x =Ü«∞ã¨∞û |Ç¨ïâß 50 ãÖ=`«û~åÅ∞ ^•>Ë =ÙO\ÏÜ«∞x
ÉèÏq™êÎO. HÍx D „|Ç¨Ï‡Kåi ¿ãflÇ≤Ï`«∞_≥#· ~°OQÍ~å=Ù q+¨Ü∞« OÖ’ Z=~°~Ú<å Ñ¨ÑC¨ Ö’
HÍÅ∞"ÕÜ∞« Hõ=∂#~°∞. ZO^Œ∞HõO\Ïˆ~"≥∂ ~°OQÍ~å=Ù =Ü«∞ã¨∞û 55 ãÖ=`«û~åÅ∞ ^•\Ï~Ú.
q"åÇ¨ÏO J~ÚOk. Ñ¨^=Œ ÚQÆ∞~æ ∞° Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ‰õÄ_®. J~Ú<å K«H¯õ x HõO_»Å∞ u~°∞QÆ∞`«∞#fl
â◊s~°O, xQÆxQÆÖÏ_Õ K«~‡° O, â◊s~°O g∞^Œ HÍx =ÚYO g∞^ŒHÍx ZHõ¯_® K«~‡° OÖ’
=Ú_»`Å« ∞ÖË=Ù. A@∞ì <≥~=° ÖË^∞Œ . WÖÏO\˜ P~ÀQÍºxfl K«∂ã≤ Z=~°∂ ~°OQÍ~å=ÙH˜ 55
ãÖ=`«û~åÅ∞<åflÜ«∞O>Ë #=∞‡~°∞. U^À 25–30 ãÖ=`«û~åÅ∞#fl #=Ü«∞=fi# Ü«Ú=‰õΩ_»∞
J#∞‰õΩO\Ï~°∞. ~°OQÍ~å=Ù q∞`«OQÍ ~°uÖ’ áêÖÁæO@∂ g~°º#+ì̈O JuQÍ [~°Q‰Æ Ωõ O_®
P~ÀQÍºxfl HÍáê_»∞‰õΩ<åfl_Õ"∂≥ #x Z=~°~Ú<å ÉèÏqOz J_çy`Õ ''Jã¨Å∞ XHõ ÉèÏ~°º
<å‰õΩ KåÅ@O ÖË^∞Œ . WOH˘Hõ ÉèÏ~°º ‰õÄ_® =ÙO>Ë ÉÏQÆ∞O_»∞#∞—— Jx KèÖ« ’H˜Î qã¨∞~°∞`å_»∞.
191
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 192
P~ÀQÆº ~°H}
Δõ Ö’ ~°ÇÏ¨ ã¨ºO Uq∞\˜?
JO`«=∞Ok Ñ≤Å¡Å∞#fl ~°OQÍ~å=Ù P~ÀQÆºO JO`« K«Hõ¯QÍ =ÙO_ç =∂=¸Å∞
Ü«Ú=‰õΩÖˆH ã≤Q∞Æ æ HõeyOK«_"» ∞Õ q∞\˜? Jãëö `« „|Ç¨Ï‡Kåi J#∞‰õΩO@∞#fl P#O^Œ~å=Ù
JO`« =Ü«∞ã¨∞û =∞o§# "åxÖÏQÍ h~°ãO¨ QÍ LO_»\ÏxH˜ HÍ~°}"Õ∞q∞\˜? nx |\˜ì
=Ü«∞ã¨∞û ÃÑ~°QÆ_®xH˜, P~ÀQÆºO ÉÏQÆ∞O_»\ÏxH˜ „|Ç¨Ï‡K«~°ºO =¸ÅOHÍ^Œx
ã¨Ê+¨=ì ∞=Ù`ÀOk. q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë ZHõ¯_» g~°º#+Öì [~°∞QÆ∞`«∞O^À Jx „|Ç¨Ï‡K«~º° O
J=ÅOaè¿ãÎ ^•x=Å¡ =∂#ã≤Hõ "åº^è∞Œ Å∞, #∂º~Àã≤ãπ =O\˜q J<ÕHOõ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú.
Ü«Ú=uÖ’QÍx Ü«Ú=‰õΩÅÖ’QÍx `˘e Ü«∞=fi#O `˘Oy K«∂ã¨∞#Î flÑ¨C_»∞ "åiÖ’ J<ÕHõ
|bÜ«∞"≥∞ÿ# HÍ=∞"åOKè«Å∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. JO`« |bÜ«∞"≥∞ÿ# HÍ=∞"åOKè«Å∞
HõÅ∞QÆ∞`«∞#flÑ¨C_»∞ |Å=O`å# "å\˜x J}˜zÃÑ\˜ì K«^∞Œ =ÙÖ’HÍx, Ñ¨xÖ’QÍx =∞#ã¨∞û
ÅQÆflO KÕÜ«∂Å<åfl KåÖÏ ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ JÑ¨[Ü«∞"Õ∞ Z^Œ∞~°=Ù`«∞Ok. JO^Œ∞Hõ<Õ
|Å=O`«OQÍ „|Ç¨Ï‡K«~åº<Õfl PK«iOK«_O» J#=ã¨~O° .
„|Ç¨Ï‡K«~°ºO–g~°ºÑ¨Ù+≤ì
HÍÅO K≥e#¡ |∂AÑ¨\ #ì̃ KèåO^ŒãÎ̈ ÉèÏ"åÅÖ’ g~°ºÑ¨Ù+≤ì XHõ\ .˜ Ãã#· ∞û WO`«
Jaè=$kú K≥Ok<å Ñ¨Ó~°fiHÍÅO ÜÕ∞"Õ"À „QÆO^ä•Ö’¡ g~°ºO QÆ∞iOz „"åã≤# q+¨Ü∂« Å<Õ
„áê=∂}˜HõOQÍ #"Õ∞‡"å~°∞. ZO^Œ~À ~ÚOHÍ =Ù<åfl~°∞. WÖÏO\˜"åˆ~ g~°º=∞<Õk
J~°"Ü ·≥ ∞Õ ã≤ ~°HÑÎõ Ù¨ ÉÁ@∞ìÅ∞ Hõeã≤ XHõ g~°ºÑ¨Ù ÉÁ@∞ìQÍ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞O^Œh, g~°º ã¨Åö #O`À
|ÅÇ‘Ï#O HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œh Jâß„ã‘Ü Î ∞« "≥∞#ÿ "å^Œ# KÕ™êÎ~∞° . ÃÑQ· Í gi ^Œ$+≤ì =∞#O
fã¨∞‰õΩ#fl PÇ¨~°OQÍ J<ÕHõ ~°∂áêO`«~åÅ∞ K≥O^Œ∞`«∂ z=iH˜ Ju™ê~°=O`«OQÍ =∂i
g~°º=∞=Ù`«∞O^Œh, ^•OÑ¨`º« rq`«O QÆ_Ñç #≤ @¡~Ú`Õ D ™ê~°=∞O`å áÈ~Ú P~ÀQÆº
H©}Δ `«, PÜ«Ú~åÌÜ∞« O `«yáæ È=@O [~°∞QÆ∞`«∞O^Œh J~°O÷ ÖËx =∂@Å∞ K≥|∞`«∂ LO\Ï~°∞.
W@∞=O\˜ Jâß„ã‘Ü Î ∞« J*Ï˝# ÉèÏ"åÅ ~°∂Ñ¨HÅõ Ê<Õ ''Éè=í º"≥∞#ÿ —— „|Ç¨Ï‡K«~º° r=#O.
J~°"Ü ·≥ ∞Õ ã≤ ~°HÑÎõ Ù¨ ÉÁ@∞ìÅ∞ HõÅã≤ XHõ g~°ºÑ¨ÙÉÁ@∞ìQÍ =∂~°_O» QÍh, fã¨∞‰õΩ#fl
PÇ¨~°OÖ’ Ju ™ê~°=O`«=∞~Ú#k g~°ºOQÍ `«Ü∂« ~°=_»OQÍx X\ì̃^xŒ P^è∞Œ xHõ
"≥^· ºŒ q*Ï˝#O ~°∞A=Ù KÕãO≤ k. =$+¨}ÏÖ’¡ L`«ÊuÎ JÜÕ∞º g~°ºHõ}ÏÅ∞ „áÈ¿ã@ ì ∞ „QÆOkä
#∞O_ç, â◊√„HõHÀâßÅ #∞O_ç `«Ü∂« ~°Ü∞Õ º áêÅ=O\˜ „^Œ=O`À Hõeã≤ ~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’
|Ü«∞@‰õΩ =™êÎ~Ú. ^•OÑ¨`º« rq`«O QÆ_Ñ» ‰¨ Ωõ O_® =ÙO>Ë ã¨fiÑ¨flãö̈Å<åÅ ~°∂ÑÖÖ’
g~°ºãö̈Å#O J=Ù`«∞Ok. ÖË^• =¸„`«qã¨~#°̊ JÑ¨C_À, =∞Å qã¨~#°̊ JÑ¨C_À g~°ºO`À
xO_ç =Ù#fl â◊√„HõHÀâßÅ g∞^Œ XuÎ_ç Hõey g~°ºO |Ü«∞@‰õΩ =ã¨∞OÎ k. JO^Œ∞Hõx
Jãö̈e`« „|Ç¨Ï‡Kåi J<Õ"å_»∞ LO_»_∞» .
192
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 193
„|Ç¨Ï‡K«~°ºO J=ÅOaèOz#@¡~Ú`Õ =$+¨}ÏÖ’¡ `«Ü«∂~°ÜÕ∞º g~°ºO |Ü«∞@‰õΩ

áÈ‰õΩO_® LO_ç, Jk XO\˜H˜ Ñ¨\ ì˜ =∞Oz â◊s~° ^•~°∞_èº» O, |∞kú|ÅO, PÜ«Ú=Ù =$kú
HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œ<Õ ÉèÏ=O JáÈÇ¨Ï =∂„`«"Õ∞. `«~°∞K«∞ ~°uÖ’ áêÖÁæO@∂ g~°ºã¨öÅ#O
[~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO>Ë =$+¨}ÏÖ’¡x „Ñ¨`ºÕ Hõ Hõ}ÏÅ∞ g~°ºHõ}ÏÅx `«Ü∂« ~°∞KÕÜ∞« _»O`À K≥`· #« º
=O`«OQÍ LO\Ï~Ú. ~°`∞« Å =∞^èºŒ q~å=∞O KåÖÏ Z‰õΩ¯=QÍ L<åfl Jã¨Å∞ ~°uÖ’
áêÖÁæ#‰õΩO_® T~°∞‰õΩ<åfl =$+¨}ÏÖ’¡x „Ñ¨`ºÕ Hõ Hõ}ÏÅ∞ g~°ºHõ}ÏÅ#∞ `«Ü∂« ~°∞KÕÜ∞« ‰õΩO_®
K≥`· #« º ~°ÇÏ≤ `«OQÍ =ÙO_çáÈ`å~Ú. g~°ºãö̈Å<åxfl x~Àkèã∂¨ ,Î ~°uÖ’ áêÖÁæ#‰õΩO_®
T~°∞‰õΩ#fl@¡~Ú`Õ =$+¨}ÏÖ’¡x g~°ºHõ}ÏÅ L`«ÊuÎH˜ ãÖ|OkèOz# „Ñ¨`ºÕ Hõ Ü«∞O„`åOQÆO
H˘xfl ãÖ=`«û~åÅH˜ H©} Δ O˜ záÈÜÕ∞ „Ñ¨=∂^ŒO ‰õÄ_® LOk. JO`ÕHÍx „|Ç¨Ï‡K«~º° O
J=ÅOaã¨∂Î LO>Ë `«Ü∂« ~°Ü∞Õ º g~°º=∞O`å "˘O\˜H˜ Ñ¨@∞ì`∞« O^Œ<kÕ J~°~÷ Ç° Ï≤ `«O.
™ê^è•~°}OQÍ g~°º=O`«∞_»O>Ë |Å=O`«∞_»<Õ J~°O÷ LOk. Hõ#∞Hõ g~°ºO ‰õÄ_® ZO`À
|Å=~°H÷ "õ ∞≥ #ÿ ^Œ<Õ JáÈÇ¨Ï „Ñ¨|e =ÙOk. HÍx "åã¨"Î åxH˜ g~°ºO qÅ∞=~Ú #kHÍ^Œ∞.
D q+¨Ü∞« O `≥eÜ«∞Hõ Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÍxH˜ JÅ"å@∞Ñ¨_"¤» åà◊√§ =∞iH˘O^Œ~∞° . g~°º#+ì̈O
[iy`Õ ZHõ¯_» PÜ«Úã¨∞û H©} Δ ã˜ ∞¨ OÎ ^À J<Õ ÉèÜ
í ∞« O`À `å=Ú ã¨¯eOz# g~åºxfl hà◊§Ö’
HõÅ∞Ñ¨Ù‰õΩx „`åˆQ¿ã =¸~°∞Åö ∞ L<åfl~°∞. g~°ºO qÅ∞= QÆ∞iOz J~°O÷ ÖËx Jaè„áêÜ«∂Å∞
LO_»|>Ëì W@∞=O\˜ =¸~°∞Åö ∞ LO_»@O, „|Ç¨Ï‡K«~åºxH˜ Q˘Ñ¨Ê^Œ#O PáêkOK«_O»
[~°∞QÆ∞`ÀOk.
Hõ~°Î=ºx+ì̈– „|Ç¨Ï‡K«~°ºO
XHõ HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’QÍx, Ñ¨xÖ’QÍx =∞#ã¨∞û Ñ¨ÓiÎQÍ ÅQÆfl`« Hõey=ÙO>Ë P =ºHÎ̃
ãÖ™êi J~Ú<å „|Ç¨Ï‡Kåi J~Ú<å ^•OÑ¨`º« rq`«O QÆ∞iOz JO`«QÍ PÖ’K«#
~å^Œ∞. ^•xH˜ HÍ~°}O P Ñ¨xÖ’ Ñ¨ÓiÎ ÅQÆfl`«. „|Ç¨Ï‡Kåi J~Ú=ÙO_ç ÅQÆfl`« ÖËHáõ È`Õ
=∞#ã¨∞û HÍ=∞O g∞^Œ ÑïÑï q^è•Å∞QÍ áÈ`«∂ LO@∞Ok. J@∞=O\˜ =ºH˜HÎ ˜ ^•OÑ¨`º«
rq`åxH˜ J=HÍâ◊O LO_»^∞Œ . K≥Å~ˆ Qˆ HÍ=∞"åOKèÅ« ∞ f~°=Ù QÆ#∞Hõ =∞#ã¨∞û ZÑ¨C_»∂
qHõÅOQÍ<Õ LO@∞Ok. P Ñ¨x ã¨„Hõ=∞OQÍ [~°QHÆ áõ È=_»O J@∞Oz, P =ºHÎ̃ =∞#ã¨∞ûH˜
âßOu LO_»^∞Œ . J^Õ ãÖ™ê~° rq`åxH˜ J=HÍâ◊O LO>Ë ^•OÑ¨`º« rq`«O HÍ"åÅ#∞
‰õΩ#flÑ¨C_»∞ JO^Œ∞Ö’ `«$Ñ≤Î á⁄Ok `«H¯˜ # ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Ñ¨ÓiÎ ÅQÆfl`«`À Ñ¨xKÕÜ∞« QÆÅ_»∞.
ãÖ™êi ãÖ™ê~° ÉÏ^èŒº`«Å=Å¡ H˘xfl ã¨=∞[ ¿ã"å HÍ~°º„Hõ=∂ÅÖ’QÍx, W`«~°
q+¨Ü∂« ÅÖ’QÍx Ñ¨ÓiÎ Ñ¨xKÕÜ∞« ÖËHáõ È=K«∞Û. J^Õ „|Ç¨Ï‡Kåi J~Ú`Õ ãÖ™ê~° ÉÏ^èºŒ `«∞Å∞
ÖËHáõ È=_»O`À KåÖÏ q+¨Ü∂« Ö’¡ ÅQÆfl`«`À Ñ¨xKÕÜ∞« =K«∞Û. D ~°HOõ QÍ „|Ç¨Ï‡K«~º° O
LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ ∞» `«∞Ok HÍx, „|Ç¨Ï‡K«~º° O =Å¡ P~ÀQÆº=$kú, PÜ«Ú+¨μ¬ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞O^Œx
193
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 194
ÉèÏqOK«_O» `«ÑC¨ . „|Ç¨Ï‡Kåi J~Ú<å "åà◊§ ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ ãÖ|OkèOz# ã¨=∞ã¨ºÅ∞

Z<Àfl =ÙO_ç, "å\˜`À ã¨`=« ∞`«=∞=Ù`«∂ LO>Ë, HÍ=∞O QÆ∞iOz PÖ’K«#Å∞ ~å<Õ~å=Ù.
Ñ¨xÖË‰Ωõ O_® Hˆ =ÅO Hõ_∞» Ñ¨ÙxO_® uO@∂ „|Ç¨Ï‡K«~º° O J=ÅOaèOKåÅx ™ê^è#Œ
KÕã∂¨ Î ‰õÄ~°∞Ûx =ÙO>Ë HÍ=∞O J`«xfl ^ŒÇÏ≤ Oz "Õã∂¨ Î =ÙO@∞Ok. JÑ¨Ê\˜H© HÍ=∂xfl
J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ ÃÑ@∞ì‰Ωõ O>Ë ã¨~Ô #· ÅHõΔ ºO ÖË‰Ωõ O_® Hˆ =ÅO „|Ç¨Ï‡K«~º° "Õ∞ =ÚYºO Jx
ÉèÏqOz ‰õÄ~°∞Û#fl =ºH˜HÎ ˜ rq`«ÑÙ¨ z=i k<åÅ∞ JãÖ`«$Ñ≤`Î À, z~å‰õΩÅ`À QÆ_∞» ™êÎ~Ú.
^•OÑ¨`«º rq`«O QÆ_»∞Ñ¨Ù`«∞#fl =ºH˜Î p‰õÄ–zO`å ÖË‰õΩO_® K«Hõ¯x PÇ¨~°O
fã¨∞‰õΩO@∂, â◊s~° "åºÜ«∂=∞O KÕã∂¨ Î =ÙO>Ë Ü≥∞O`« g~°º#+Öì [iy<å P~ÀQÆº=O
`«∞_»∞QÍ =ÙO\Ï_»∞. P =ºH˜Î P~ÀQÍºxH˜ w@∞~å~Ú. J`«#∞ ~ÀE ~°uÖ’ áêÖÁæO@∞<åfl_®
ÖË^• JxHÍ^Œ∞, P~ÀQÆº~°H} Δõ q+¨Ü∞« OÖ’ ZO`« =∞Oz JÅ"å@∞¡ =Ù<åfl~Ú J<Õk
=ÚYºO. K«Hõ¯x PÇ¨~°O, â◊s~° "åºÜ«∂=∞O =Å¡ „|Ç¨Ï‡Kåi P~ÀQÆºOQÍ LO>Ë,
J^Õq^èOŒ QÍ P~ÀQÆº xÜ«∞=∂Å∞ áê\˜ã∂¨ Î ~ÀE ~°uÖ’ áêÖÁæO@∂ ‰õÄ_® ãÖ™êi
WOHÍ Z‰õΩ¯= P~ÀQÆºOQÍ =ÙO_»=K«∞Û. ZO^Œ∞HõO>Ë ^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’ áêÖÁæ#flO^Œ∞Å¡
ãÖ™ê~åxH˜ =∂#ã≤Hõ "Õ^#Œ Å∞ ÖË‰Ωõ O_® LÑ¨âßOu HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. „Ñü =ºH˜HÎ © =∂#ã≤Hõ
"Õ^#Œ Å∞ =ÙO\Ï~Ú. ãÖ™êi á⁄Ok#O`« `ÕeQÍæ „|Ç¨Ï‡Kåi >ˇ#¬<£ #∞Oz q=ÚH˜Î
á⁄O^ŒÖ_Ë ∞» . >ˇ#¬<£ P~ÀQÍºxfl ÉèOí QÆÑ~¨ ∞° ã¨∞OÎ ^Œ<Õ q+¨Ü∞« O JO^ŒiH© `≥eã≤#^Õ.
„|Ç¨Ï‡K«~°ºO– „ã‘ÎÅ∞
Z‰õΩ¯=QÍ „|Ç¨Ï‡K«~º° O QÆ∞iOz =∂\Ï¡_@ Õ Ñ¨C_»∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ „Ñ¨ãHˆ¨ Î =ã¨∞OÎ k. HÍx
„ã‘ÅÎ ∞ ‰õÄ_® „|Ç¨Ï‡K«~º° O J=ÅOaèã∂¨ Î =ÙO\Ï~°∞. Ñ¨Ù~°∞+¨μÖ’¡ =Öˇ<Õ „ã‘ÅÎ Ö’¡ ‰õÄ_®
„|Ç¨Ï‡K«~º° O =Å¡ „Ñ¨`ºÕ Hõ ÖÏÉèÏÅ∞ Ug∞ ÖË=Ù. J~Ú`Õ Ñ≤ÅÅ¡ #∞ Z‰õΩ¯= Hõ#fl H˘nÌ `«e¡
P~ÀQÆºO H©} Δ ã˜ ∞¨ OÎ k. JÖÏ HÍ‰õΩO_® W^Œ~Ì ∞° ÖËHõ =ÚQÆ∞~æ ∞° Ñ≤ÅÅ¡ =~°̂H ‰õΩ@∞OÉÏxfl
Ñïq∞`«O KÕã¨∞‰õΩ<Õ@@¡~Ú`Õ `«e¡ P~ÀQÍºxH˜ ÉèíOQÆO =ÙO_»^Œ∞. ÃÑ·QÍ Ñ≤Å¡Å#∞
K«∂ã¨∞‰õΩO@∂ LO>Ë P"≥∞Ö’ HõeQˆ `«$Ñ≤,Î P#O^ŒO P"≥∞ PÜ«Ú+¨μ¬x ÃÑOK«∞`å~Ú.
ãÔ̈~#· PÇ¨~°O fã¨∞‰õΩO>Ë W^Œ~Ì ∞° ÖËHõ =ÚQÆ∞~æ ∞° Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Hõey<å `«e¡ P~ÀQÆºO Ug∞
H©}
Δ O˜ K«^∞Œ . Ñ¨ÓiÎQÍ „|Ç¨Ï‡Kåi}∞Å∞QÍ =ÙO_çáÈÜÕ∞ "åiÖ’ =HΔÀ*ÏÅH˜ Hˆ #û~ü =KÕÛ
J=HÍâ◊O =ÙOk. Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Hõey# „ã‘ÅÎ Ö’ =HΔÀ*ÏÅH˜ Hˆ #û~ü ~å=_»O `«‰Ωõ ¯=. nxH˜
HÍ~°}O =HΔÀ*ÏÅÖ’ =ÙO_Õ XHõ~H° "õ ∞≥ #ÿ „^Œ=O Hˆ #û~ü ~å=_®xH˜ HÍ~°}=∞=fi_»"∞Õ .
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨Ù\ì̃# "åà◊§Ö’ áêÅ∞ W=fi_»O=Å¡ =HΔÀ*ÏÅÖ’x P „^Œ=O Hˆ #û~ü HõÅQÆ_®xH˜
~°∂áêO`«~O° K≥O^Œ‰Ωõ O_® J=Ù`«∞Ok.
194
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 195
ã¨∞Y"åº^èŒ∞Å∞– QÆ<ÕiÜ«∂
QÆ<iÕ Ü«∂ "åºkè– ^Œ∞+¨Êeù `åÅ∞

Ñ¨„`åÑπH˜ J#∞HÀ‰õΩO_® q"åÇ¨ÏO „Ñ¨g∞Å`À J~ÚáÈ~ÚOk. ÃÑo§ `«fi~°Ö’
J=Ù`«∞O^Œx „Ñ¨`åÑπ U=∂„`«O ÉèÏqOz<å HÍãÎ̈ *Ï„QÆ`QÎ« Í =ÙO_Õ"å_Õ"∂≥ . HÍx ÃÑo§
ãÖ|O^èOŒ xâ◊ÛÜ«∞O J=_»O, ÃÑo§ J~ÚáÈ=_»O ~Ô O_»∂ "≥O@"≥O@<Õ J~ÚáÈÜ«∂~Ú.
ÃÑo§ J~Ú# ~Ô O_»∞ =¸_»∞ ~ÀAÅˆH „Ñ¨g∞ÅH˜ XHõ qz„`« Ñïã≤u÷ Z^Œ∞~°~ÚºOk.
`«~°K«∞QÍ =¸„`« qã¨~°˚# J=_»O, =∞O@QÍ =ÙO_»_»O, ^•xH˜`À_»∞ ãÖÜ≥∂QÆO
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ÉÏ^èŒ L<åfl~Ú. H˘`«Î ÃÑo§ ‰õÄ`«∞iH˜ Z=iH˜ K≥ÑC¨ HÀ"åÖ’, Uq∞ KÕÜ∂« Ö’
`≥eÜ«∞ÖË^∞Œ . "Õ_ç J#∞‰õΩx ~Úxfl ÑÖK«^•~° hà◊√§ ‰õÄ_® „`åyOk. Ñ¶e¨ `«O â◊¥#ºO.
=∞i W@∞=O\˜ ÉÏ^èŒ „Ñ¨`åÑπH˜ ÖË^Œ<å? Jã¨Å∞ W^ŒO`å J`«x=Å¡<ÕHõ^•. `«#H˜
J@∞=O\˜ ÉÏ^èŒ LO_»|>ËHì ^õ • JÑ¨C_»ÑC¨ _»∞ XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞ ÃÑxûe<£ aà◊§Å∞ q∞OQÆ∞
`«∞#flk. ÉÏ^èŒ#~Ú`Õ HÍã¨Î HõO„\’Å∞ KÕã¨∞‰õΩ<åfl_»∞ QÍx =zÛ# "åºkèx Ñ¨ÓiÎQÍ
áÈQ˘@∞ìHÀÖË^∞Œ Hõ^•. J`«x ãÖQÆu WÖÏ =ÙO_»QÍ U =∞O^Œ∂ÖËx „Ñ¨g∞Å Ñïã≤u÷
=∞iO`« W~°HÍ@OÖ’ Ñ¨_Oç k. =¸„`« qã¨~#˚° Ö’ =∞O@ LO_»@"Õ∞ HÍ‰õΩO_® [fi~°O
=ã¨∞Î#fl@∞¡ LOk. P J=∂‡~Úx K«∂ã≤ „H˘`«Î ÃÑo§ ‰õÄ`«∞iH˜ x„^ŒÖËHõáÈ`Õ WÖÏ
=ÙO_»Hõ ZÖÏ =ÙO@∞OkÖË, x„^Œ ÖËHáõ È`Õ #Å`«QÍ =ÙO_»^• =∞i– JO@∂ P_»a_»Å¤ ∞
Ç¨ã¨ºO JOkOKå~°∞. P Ç¨™êºxH˜ P#OkOK«_O» ZÖÏ =Ù<åfl JO`«∞ÖËx PO^Àà◊#
P"≥∞Ö’ HõÅQÆ<å~°OaèOzOk.
„Ñ¨g∞ÅÖ’HÍx, „Ñ¨`åÑπÖ’HÍx W@∞=O\˜ ÉÏ^èŒ HõÅ∞QÆ∞`«∞#fl^ŒO>Ë Jk Hˆ =ÅO
QÆ<iÕ Ü«∂ [|∞ƒ=Å<ÕHÍx "Õ_,ç "å`«O J<Õ "å\˜=Å¡ HÍ^Œ∞. QÆ<iÕ Ü«∂ "åºkè<Õ ÃãQÆ"åºkè
Jx ‰õÄ_® JO\Ï~°∞. D "åºkè ™ê^è•~°}OQÍ "Õâßº ãÖÑ¨~¯° O =Å¡ =ã¨∞OÎ k. "Õâßº
195
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 196
ãÖÑ¨~¯° O á⁄Ok# Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ uiy WOH˘Hõ P~ÀQÆº=O`«"∞≥ #ÿ „ã‘`Î À ãÖÜ≥∂QÆO [iÑ≤`Õ

J`«x =Å¡ P"≥∞‰õΩ D "åºkè ãÖ„Hõq∞OK«∞`«∞Ok. J^Õ [iyOk „Ñ¨g∞Å q+¨Ü∞« OÖ’.
ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Å =Å¡ ãÖ„Hõq∞OKÕ D "åºkè QÀ<ÀHÀHõãπ J<Õ ÉÏH©iì Ü«∂ „H˜q∞=Å¡
=ã¨∞OÎ k. D "åºkè L#flÑ¨C_»∞ ãÖÜ≥∂QÆO [iÑ≤# `«~∞° "å`« W@∞ „ã‘Î #∞Oz J@∞
Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ HÍx, J@∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μx #∞Oz W@∞ „ã‘HÎ ˜ HÍx ~Ô O_»∞ #∞Oz Ñ¨k~ÀAÖ’¡
~Ày ÅHõ} Δ ÏÅ∞ Hõ#Ñ¨_`» å~Ú.
Ñ¨Ù~°∞+¨μÖ’¡ QÆ<ÕiÜ«∂ ÅHõΔ}ÏÅ∞
Ñ¨Ù~°∞+¨μÖ’¡ QÆ<iÕ Ü«∂ ãÖ„Hõq∞Oz#Ñ¨Ù_»∞ "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ@ ~Ô O_»∞ =¸_»∞ ~ÀAÅ∞
=∂„`«O =¸„`«<åà◊O z=~° HÍãÎ̈ ^Œ∞~°^,Œ =∞O@ LO@∞Ok. `«~∞° "å`« =¸„`«qã¨~#°̊
`«~K° ∞« KÕÜ∂« ÅxÑ≤OK«_O» , Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù Ñ¨KÛ« QÍ =¸„`«<åà◊O #∞O_ç HÍ~°_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù Ñ¨KÛ« QÍ LO_Õk Ñ¨ÅÛQÍ HÍ‰õΩO_® zHõ¯QÍ, lQÆ@QÍ ^Œ∞~åfiã¨# Hõey =ÙO@∞Ok.
Wk XHõ q^èOŒ QÍ =¸„`«<åà◊O #∞O_ç HÍˆ~ p=Ú Jx K≥ÑÊ¨ =Åã≤O^Õ. QÆ<iÕ Ü«∂
=zÛ#Ñ¨Ù_»∞ zH˜`û« ãïQÍ á⁄O^ŒHáõ È`Õ ~ÀQÆ„H˜=ÚÅ∞ =¸„`«<åà◊O #∞O_ç WOHÍÃÑH· ˜
"åºÑ≤Oz „áÈ¿ã@ ì ∞ „QÆOkä, â◊√„HõHÀâßÅ∞ Zã≤_\ç q˜ ∞ãπx ~ÀQÆ„QÆãOÎ̈ KÕ™êÎ~Ú. Ñ¨ÓiÎQÍ
~ÀQÆx"å~°} HÍ‰õΩO_® `å`å¯eHõ LÑ¨âßOuH˜ =∞O^Œ∞ "å_ç#@¡~Ú`Õ =¸_»∞– <åÅ∞QÆ∞
<≥ÅÖ’¡ "åºkè „H˜=ÚÅ∞ "≥ÚO_ç ÉÏiáÈ~Ú ™ê^è•~°}OQÍ "å_Õ =∞O^Œ∞ÅH˜ ÖÁOQÆHõ
W`«~° ^Œ∞+¨Êeù `åÅx Hõeyã¨∞<Î åfl~Ú. ^•x =Å¡ =¸„`«HÀâ◊O, =¸„`«ÑO≤ _®ÅH˜ Ö’xH˜
‰õÄ_® D [|∞ƒ ãÖ„Hõq∞ã¨∞OÎ k. Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÖ’xH˜ =¸„`«<åà◊O =¸ã¨∞‰õΩáÈ~Ú
=¸„`«qã¨~#°̊ ^Œ∞~°É¡ Oíè J=Ù`«∞Ok. D ~ÀQÆ„H˜=ÚÅ∞ x^•#OQÍ ~°HOÎõ Ö’H˜ „Ñ¨"tÕ Oz
JHõ¯_» #∞Oz "≥∞^Œ_∞» H˜ KÕ~`° å~Ú. D „H˜=ÚÅ =Å¡ "≥∞^Œ_∞» ‰õΩ =zÛ# "åºkèx QÀ<ÀHÀHõ<£
"≥∞xO*ˇ\· <˜ £ JO\Ï~°∞. QÆ<iÕ Ü«∂=Å¡ H˘O^ŒiH© H©à√◊ ¡ ‰õÄ_® Ñ¨>™ìË êÎ~Ú. J~Ú`Õ D
~ÀAÖ’¡ ÃÑxûe<£ QÍx, W`«~° Ü«∂O\˜|Ü«∂\˜Hû± ~å=_»O =Å¡ W@∞=O\˜ ^Œ∞+¨Êeù `åÅ∞
ÖË=<Õ K≥ÑÊ¨ =Åã≤ LOk.
=¸„Ò« Ö’ ^•~åÅ∞
QÆ<iÕ Ü«∂ "åºkè =zÛ#Ñ¨Ù_»∞ KåÖÏ=∞OkH˜ =¸„`«OÖ’ ^•~åÅ∞ÖÏQÍ Ñ¨_@ » O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. D ^•~åÅ∞ "Õ~ˆ WOˆHg∞ HÍ^Œ∞. =¸„`«<åà◊O Ö’Ñë ã¨#fl\˜á⁄~° D
"åºkè=Å¡ T_çáÈ~Ú ^•~åÅ∞ ^•~åÅ∞QÍ =¸„`«O ^•fi~å |Ü«∞@‰õΩ ~å=_»O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. J~Ú`Õ "åºkè L^è$Œ `«O `«yáæ È~Ú<å, ~ÚOHÍ "åºkè „H˜=ÚÅ∞ Ö’Ñ¨Å
=ÙO>Ë D ^•~åÅ∞ =¸„`«O`À "≥Å∞=_»∞`«∂<Õ LO\Ï~Ú. H˘O^ŒiÖ’ QÆ<ÕiÜ«∂
196
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 197
ÖË‰Ωõ O_®<Õ =¸„`«OÖ’ ^•~åÅ∞ Ñ¨_=» K«∞Û. JÑ¨C_»∞ QÆ<iÕ Ü«∂ HÍ‰õΩO_® W`«~"° åºkè
„H˜=ÚÅ∞ HÍ~°}O HÍ=K«∞Û. QÆ<iÕ Ü«∂ „H˜=ÚÅ=Å¡<Õ HÍ^Œ∞, W`«~° ÉÏH©iì Ü«∂ „H˜=ÚÅ=Å¡
‰õÄ_® =¸„`«<åà◊OÖ’x ã¨#fl\˜á⁄~° ~ÀQÆ„QÆã"Î¨ ∞≥ ÿ T_çáÈ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JO^Œ∞Hõx
^•~åÅ∞ =¸„`«OÖ’x Hõ#Ñ¨_Q» Í<Õ QÆ<iÕ Ü«∂ Jx J#_»O ã¨~Ô #· kHÍ^Œ∞. U "åºkè =Å¡
WÖÏ [~°∞QÆ∞`«∞#fl^À `≥Å∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ =¸„`«<åà◊O #∞O_ç HÍˆ~ „^Œ"åxfl ÖË|~ˆ @sÖ’
Ñ¨sHõΔ KÕã≤ x~åú~°} KÕÜ«∞=K«∞Û. H˘O^ŒiH˜ J@∞=O\˜ „^Œ=O Ug∞ LO_»^Œ∞.
J@∞=O@Ñ¨C_»∞ „áÈ¿ã@ ì ∞ „QÆOkäx =∞Å^•fi~°O QÆ∞O_® =∞~°#ú KÕã≤ P „^Œ"åxfl Ñ¨sHõΔ
KÕã≤ K«∂_»=K«∞Û. JnHÍHõáÈ`Õ =¸„`«O ^•fi~å "≥Å∞=_Õ ^•~åÅx "≥∞„ÿ HÀ|Ü«∂År
ÖË|~ˆ @sÖ’ Ñ¨sHõΔ KÕã≤ x~å÷iOK«=K«∞Û.
=¸„`<« åà◊O =¸ã¨∞‰õΩáÈ=_®xH˜ QÆ<iÕ Ü«∂?
QÆ<iÕ Ü«∂ "åºkèH˜ `«~K° ∞« QÍ QÆ∞i J=Ù`«∂ ^•xH˜ ã¨„Hõ=∞OQÍ zH˜`û« á⁄O^ŒHáõ È`Õ
H˘xfl ãÖ=`«û~åÅH˜ =¸„`«<åà◊O ãÖHÀzOzáÈ=_®xH˜ J=HÍâ◊O =ÙOk. WÖÏ
=¸„`«<åà◊O =¸ã¨∞H˘x áÈ~Ú#Ñ¨C_»∞ =¸„`«qã¨~#˚° KåÖÏ ~Ú|ƒOk Hõeyã¨∞OÎ k.
=¸„`«O H˘kÌH˘kÌQÍ ~å=_»"≥∂, K«∞Hõ¯Å∞ K«∞Hõ¯Å∞QÍ Ñ¨_»@"≥∂ [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
=¸„`«qã¨~#°̊ ãïQÍæ J=Hõ Hõ_∞» Ñ¨Ù =Ùaƒ#@∞¡O_»_O» ‰õÄ_® H˘O^ŒiÖ’ =ÙO_»=K«∞Û.
J~Ú`Õ "≥Ú^Œ\ ˜ ^ŒâÖ◊ ’ WO`« W|ƒOk Ug∞ LO_»^∞Œ . WÖÏ =¸„`«<åà◊O =¸ã¨∞‰õΩx
áÈ=_»=∞<Õk Hˆ =ÅO QÆ<iÕ Ü«∂ "åºkè x~°H¡ Δõ ºO KÕã#≤ "åà◊§Ö’<ÕHÍ^Œ∞, Ñ¨Ù@∞ìHÖõ ’‰õÄ_®
J~°∞^Œ∞QÍ H˘O^ŒiÖ’ =ÙO_»=K«∞Û. =¸„`«<åà◊OÖ’ "åºkè=Å¡ =¸„`«<åà◊O =¸ã¨∞‰õΩ
áÈ=_»O ‰õÄ_® [~°∞QÆ∞`«∞Ok. H˘O^ŒiH˜ H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ =¸„`«<åà◊O QÆ∞O_®
@∂º|∞ "Õã≤ =ÙOz =¸„`«O |Ü«∞@‰õΩ =KÕÛ@@∞¡ KÕÜ∞« _»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JO`ÕHÍ^Œ∞,
=∞iH˘O^ŒiH˜ =¸„`«<åà◊O ^•fi~å ÃÑ^ŒÌ ÃÑ^ŒÌ Ñ¨x=Ú@∞¡ ^Œ∂iÛ Ñ¨sHõΔ KÕÜ«∞_»O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. W@∞=O\˜ Ñïã≤`÷ ∞« Å∞ U~°Ê_ç#Ñ¨Ù_»∞ D =¸„`«<åà◊O ^≥|ƒux H˘O`«
=¸ã¨∞‰õΩx áÈ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. J^Õ q^èOŒ QÍ „áÈ¿ã@ì ∞ „QÆOkäH˜ PÑ¨~ˆ +¨#∞ KÕã#≤ Ñ¨C_»∞,
Hˆ #û~ü =O\˜ "åº^è∞Œ Å∞ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ =zÛ#Ñ¨C_»∞ Ñ¨ÓiÎQÍ ^•xx `˘ÅyOz#Ñ¨Ù_»∞
=¸„`«<åà◊O ãÖHÀzOzáÈ~Ú =¸„`«qã¨~°˚# W|ƒOk HõÅQÆ=K«∞Û. QÆ<ÕiÜ«∂=Å¡
HÍx=fiO_ç, W`«~° HÍ~°}ÏÅ=Å¡ HÍx=fiO_ç =¸„`«<åà◊O ãÖHÀzOz áÈ=_»=∞<Õk
Hˆ =ÅO Ñ¨Ù~°∞+¨μÖ’¡<HÕ Í^Œ∞, „ã‘ÅÎ Ö’ ‰õÄ_» =ÙO@∞Ok.
=¸„`«<åà◊O H˘O`«=~°‰Ωõ =¸ã¨∞H˘xáÈ~Ú =¸„`«qã¨~#°̊ `ÕeHõQÍ ÖË#Ñ¨C_»∞
=¸„`«<åà◊O QÆ∞O_® Hõ_Å¤ô ∞ "Õã≤ "≥_Å» ∞Ê KÕÜ∞« _»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. =¸„`«<åà◊O WÖÏ
=¸ã¨∞‰õΩxáÈ~Ú#Ñ¨C_»∞ "≥Ú^Œ\’¡ `«~K° ∞« QÍ Hõ_Å¤ô ∞ "Õã≤ "≥_Å» ∞Ê KÕã<≤ å, `«~∞° "å`«
197
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 198
ãÖ=`«û~åxH˜ XHõ™êi K˘Ñ¨C# KÕ~ÚOK«∞HÀ=_»O J=ã¨~°O. Hõ_ô¤Å^•fi~å "≥_»Å∞Ê

KÕÜ∞« _»O ™ê^èºŒ O HÍ#Ñ¨C_»∞ Ü«¸~åÅlã¨∞Åì ∞ PÑ¨~ˆ +¨#∞ ^•fi~å ãï*Ë™êÎ~∞° . =¸„`«<åà◊O
ãÖHÀzOK«∞‰õΩáÈ~Ú#Ñ¨C_»∞ "≥Ú^Œ\’¡<Õ á⁄O^ŒHõáÈ`Õ J<ÕHõ W`«~° HÍOÑ≤¡ˆH+¨<£Å∞
ãÖÉèqí OK«_®xH˜ J=HÍâ◊O =ÙOk.
=¸„`q« ã¨~#°̊ Ö’ =∞O@=ÙO>Ë QÆ<iÕ Ü«∂ÜÕ∞<å?
QÆ<iÕ Ü«∂ "åºkè ãÖ„Hõq∞Oz#Ñ¨C_»∞ =¸„`«qã¨~#˚° `«~K° ∞« LO_»@O, =∞O@
HõeyOK«_O» Ñ¨ã∞¨ Ñ¨ÙÑ¨KÛ« QÍ _çâßÛi˚ LO_»@O `≥eã≤# q+¨Ü∞« "Õ∞. Z@∞=O\˜ "Õâßº
ãÖÑ¨~¯° O ÖË‰Ωõ O_®<Õ, QÆ<iÕ Ü«∂ "åºkè HÍ‰õΩO_®<Õ =¸„`«qã¨~#°̊ `«~K° ∞« J=_»O,
=∞O@ HõÅQÆ_O» =∞iH˘xfl "åº^è∞Œ Ö’¡ ‰õÄ_® LO\Ï~Ú. HÍx D q+¨Ü∞« O `≥eÜ«∞Hõ
J<ÕHõ =∞Ok ''ÃãH±û ÃãÊ+ëã¨∞Åì ∞—— J#|_Õ #H˜b _®Hõ~ì ¡° =ÅÖ’Ñ¨_ç _»|∞ƒx P~ÀQÍºxfl
Ô~O_»∂ áê_»∞KÕã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQÆæ~° U ÉÏ^èŒ Hõey<å ÃãH±û"åºkè
J#∞HÀ=_»O KåÖÏ=∞OkÖ’ LOk. `«=∞ ^ŒQiæÆ H˜ =KåÛ~°∞ Hõ#∞Hõ =∞O^Œ∞ JO@∂ U^À
WKÕÛã≤ _»|∞ƒ QÆ∞O*ÏÅ#∞‰õΩO\Ï~°∞. D #H˜b ''ÃãH±û ÃãÊ+ëã¨∞Åì ∞——.
=¸„`«ÑO≤ _®ÅÖ’QÍx, =¸„`«HÀâ◊OÖ’QÍx, =¸„`«<åà◊OÖ’QÍx H˘xfl "åº^è∞Œ Å∞
Hõey#Ñ¨C_»∞ ÃÑx· K≥ÑÊ≤ # ÅHõ} Δ ÏÅ∞ LO\Ï~Ú. =ÚYºOQÍ W.HÀÖˇ· „¿ãáÈìHÀHõã,π ÃÑÑì Ö¨¶ ’
HÀHõãπ ÉÏH©iì Ü«∂ „H˜=ÚÅ=Å¡ =¸„`«ÑO≤ _®ÅÖ’QÍx, =¸„`«HÀâ◊OÖ’QÍx "åºkè Hõey
#Ñ¨C_»∞ `«~K° ∞« =¸„`«qã¨~#˚° , =∞O@ LO\Ï~Ú. JO`ÕHÍ‰õΩO_® „>ˇHÿ À"≥Ú<åãπ, Hõ#_ç_®,
"≥~· ã° ,π "≥∞„ÿ HÀáê¡™ê‡Å=Å¡ HõeQˆ "åº^è∞Œ Å =Å¡ ‰õÄ_® W@∞=O\˜ ÉÏ^èÅŒ ∞LO\Ï~Ú. JO`Õ
HÍ‰õΩO_® =¸„`«ÑO≤ _®ÅÖ’QÍx =¸„`«HÀâ◊OÖ’QÍx HõÜ Δ ∞« "åºkè, Hˆ #û~ü "åº^è∞Œ ÖÏ¡O\˜q
L<åfl D ÅHõ}Δ ÏÅ∞ LO\Ï~Ú. J^Õq^èOŒ QÍ =¸„`«ÑO≤ _®ÅÖ’QÍx =¸„`«HÀâ◊OÖ’QÍx,
=¸„`«<åà◊OÖ’QÍx ~åà◊√§ U~°Ê_ç<å, Ñ¨ÙO_»∞¡ Ñ¨_<ç å H˘xfl ~°™êÜ«∞xHÍÅ=Å¡ "åz<å
`«~K° ∞« =¸„`«qã¨~#°̊ , =∞O@ LO\Ï~Ú. JO^Œ∞Hõx WÖÏO\˜ Ñïã≤u÷ U~°Ê_ç#Ñ¨C_»∞
Ñ¨ÓiÎQÍ Ñ¨sHõΔ KÕ~ÚOK«∞HÀ=_»O, =¸„`«O "≥∞„ÿ HÀ™È¯Ñπ HõÅ~ü Ñ¨sHõ,Δ ZH±û~ˆ Ñ¨sHõÅΔ ∞
J=ã¨~O° . JO`ÕHÍx ~À_»∞¤ „Ñ¨H¯õ # =¸„`«qã¨~#°̊ KÕ¿ãÎ QÆ<iÕ Ü«∂ "åºkè ãÖ„Hõq∞OzO^Õ
"≥∂#x =¸~°Oö QÍ ÉèÏqOz ÃÑxûe<£ WO[Hõ<Δ #£ ∞ KÕ~ÚOK«∞ HÀ=_»O J~°~÷ Ç° Ï≤ `«O.
ÉÏ^è•Hõ~°"≥∞ÿ# g~°ºãö̈Å#O
QÆ<iÕ Ü«∂ =¸„`«<åà◊O z=~° ÉèÏQÆOÖ’<Õ LO>Ë =∞O@, ^Œ∞~°^Œ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú.
Ö’Ñë ÉèÏQÆOÖ’H˜ "åºkè „Ñ¨"tÕ ¿ãÎ =¸„`«qã¨~#˚° J#O`«~O° ~°HOÎõ Ñ¨_@» O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
JO`ÕHÍ^Œ∞ [#<ÕO„kÜ«∂Å „HÕ^Œ =∞Å^•fi~°O =∞^èºŒ <˘Ñ≤Ê HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. JOQÆãOÎ¨ Éè#í O
198
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 199
ÉÏ^è•Hõ~°OQÍ LO@∞Ok. g~°ºã¨öÅ#OÖ’ ã¨∞Y„áêÑ≤Î HõeˆQ |^Œ∞Å∞ JkèHõ ÉÏ^èŒ

=¸„`«qã¨~#˚° ã¨=∞Ü«∞OÖ’ "≥Ú^Œ@ H˘O`« =¸„`«O =∂=¸Å∞QÍ<Õ =Ù<åfl `«~åfi`«
=KÕÛk zHõ¯QÍ LO@∞Ok.
WHõ „á⁄¿ã@ì ∞ „QÆOkäÖ’H˜ D "åºkè ãÖ„Hõq∞¿ãÎ =∞Åqã¨~#°̊ JÑ¨C_»∞ Jq∞`«"∞≥ #ÿ
ÉÏ^èŒ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. J~°∞^Œ∞QÍ =¸„`«qã¨~#°̊ ^Œ∞~°É¡ Oíè J=Ù`«∞Ok. =∞Å^•fi~°O ^•fi~å
Ñ¨sHõΔ KÕ¿ãÎ D "åºkè =Å¡ "åz# „á⁄¿ã@ ì ∞ „QÆOkäx `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û.
â◊√„HõHÀâßÅÖ’xH˜ "åºkè „H˜=ÚÅ∞ „Ñ¨"ÕtOz "åºkèx HõÅ∞QÆ*Ë¿ãÎ Ñ¨Å∞=∂~°∞¡
g~°ºã¨Åö #O J=_»O, g~°ºã¨Åö #O KåÖÏ ÉÏ^è•Hõ~O° QÍ LO_»@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JO`ÕHÍ^Œ∞
– g~°ºã¨öÅ#O J~Ú#Ñ¨C_»∞ P g~°ºO "åã¨# "ÕÜ«∞_»"≥∂, ~°HõÎO`À LO_»@"≥∂
[~°∞QÆ∞`«∞Ok.
=$+¨}ÏÅ g∞^Œ LO_Õ ZÑ≤__ç qç ∞ãπH˜ D "åºkè J~Ú^•~°∞"å~åÖ’¡ ãÖ„Hõq∞ã¨∞OÎ k.
J@∞=O@Ñ¨C_»∞ QÆ[˚Ö’¡#∞, á⁄uÎHõ_»∞Ñ¨ÙÖ’#∂ <˘Ñ≤Ê HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. nxH˜ HÍ~°}O
g~°º "åÇ≤ÏHõÅ∞ "åK«_»"Õ∞. =¸„`«HÀâßxH˜ QÆ<ÕiÜ«∂ "åºkè ãÖ„Hõq∞¿ãÎ `«~°∞K«∞
=¸„`«qã¨~#˚° Ö’ =∞O@ LO@∞Ok. á⁄uÎ Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ <˘Ñ≤Ê Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok.
QÆ<iÕ Ü«∂ "åºkè ãÖ„Hõq∞Oz#Ñ¨C_»∞ #Å`«QÍ LO_»@O, H˘kÌQÍ [fi~°O ‰õÄ_®
LO@∞Ok. H˘O^ŒiÖ’ QÆ[Ö˚ ’x aà◊§Å∞ ‰õÄ_® <˘Ñ≤Ê Hõey™êÎ~Ú. 20–15 ~ÀAÖ’¡
"åºkè f„=`« `«yáæ È`«∞Ok. HÍx =¸„`«<åà◊O #∞O_ç _çâßÛi˚ LO@∂<Õ LO@∞Ok.
J~Ú`Õ ÃÑ#· K≥ÑÊ≤ # ÅHõ} Δ ÏÅhfl ã¨„Hõ=∞OQÍ "≥^· ºŒ O á⁄O^ŒHáõ È`Õ<Õ ãÖÉèqí ™êÎ~Ú.
ã
„ ÅÎ‘ Ö’ QÆ<iÕ Ü«∂ ÅHõ}
Δ ÏÅ∞
Hõ_∞» Ñ¨Ù<˘Ñ≤Ê`À ÉÏ^èÑŒ _¨ áç È`«∞#fl =∂^èqŒ x _®Hõ~ì ∞° =∂Åu Ñ¨sHõΔ KÕã≤ Jã¨Å∞
HÍ~°}O K≥ÑÊ≤ Ok. _®Hõ~ì ∞° JO`å Ñ¨sHõΔ KÕã≤ Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ <˘Ñ≤ÊH˜ Ñ¶Ö¨ Ï<å HÍ~°}O Jx
K≥ÑÊ≤ <å =∂^èqŒ "≥Ú^Œ@ XÑ¨CHÀÖËHáõ È~ÚOk. HÍx QÆ_zç # ãÖÑ¶∞¨ @#Å∞ P"≥∞ Hõà§◊ Ö’¡
XHõ™êi "≥∞^ŒÖÏ~Ú. XHõ¯™êi =∂^èqŒ x@∂ìiÛOk. ''_®Hõ~ì ,ü <å ÉÏÜü∞ „ÃÑO¶ _»∞ ZO`«
"≥∂ãÖ KÕâß_»∞—— JO@∂ ÉÏ^èÑŒ _¨ Oç k. J=Ù#∞ =∞i =∂^èqŒ H˜ WOHÍ ÃÑo§ HÍÖË^∞Œ .
J~Ú<å XHÍ<˘Hõ qz„`« Ñïã≤u÷ Ö’ `«# ÉÏÜü∞„ÃÑO¶ _»∞`À ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæ#_»O
[iyOk. `«~∞° "å`« <≥Å =∂=¸Å∞QÍ |Ç≤Ï+¨μì =KÕÛÜ«∞_»O`À WHõ [iy# q+¨Ü∂« <Õfl
=∞~°záÈ~ÚOk. HÍx D<å_»∞ uiy Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ <˘Ñ≤Ê f„=OQÍ ~å=_»O _®Hõ~ì =° ∞‡
Ñ¨sHõKΔ ãÕ ≤ ^•xH˜ HÍ~°}O QÆ<iÕ Ü«∂ Jx K≥ÑÊ¨ _»O =∂^èqŒ x =∞~À™êi QÆÒ« QÆ∞iOz
PÖ’zOÑ¨*ãË O≤ k =∞i =∂^èqŒ H˜ Hõey# D qz„`« Ñïã≤u÷ Uq∞\˜?
199
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 200
„ã‘ÅÎ Ö’ QÆ<iÕ Ü«∂Å=Å¡ =KÕÛ ~ÀQÆ ÅHõ} Δ ÏÅ∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μÖ’¡ =Öˇ<Õ "≥O@<Õ Hõ#|_»@O
HÍx XHõ"Õà◊ ~ÀQÆ ÅHõΔ}ÏÅ∞ Hõ#|_ç<å Ñ¨Ù~°∞+¨μÖ’¡ =Öˇ<Õ Z‰õΩ¯=QÍ ÉÏ^è•Hõ~°OQÍ
LO_»@OQÍx LO_»=Ù. JO^Œ∞Hõ<Õ Ñ¨Ù~°∞+¨μÖ’¡ HõO>Ë „ã‘ÅÎ Ö’ QÆ<iÕ Ü«∂=Å¡ ÉÏ^èŒ `«‰Ωõ ¯=QÍ
LO@∞Ok.30 âß`«O „ã‘ÅÎ Ö’ ~ÀQÆ „H˜=ÚÅ∞ L<åfl, "åiH˜ Z@∞=O\˜ ÉÏ^è• JxÑ≤OK«^∞Œ .
HÍx XH˘¯Hõ¯™êi J#∞HÀ‰õΩO_® W@∞=O\˜ "åiÖ’<Õ f„=OQÍ ~ÀQÆ ÅHõ}Δ ÏÅ∞ |Ü«∞@Ñ¨_ç
q„ÉèÏOux Hõey™êÎ~Ú. J^Õ q+¨Ü∞« O =∂^èqŒ q+¨Ü∞« OÖ’ ‰õÄ_® [iyOk. `«#
ÉÏÜü∞„ÃÑO¶ _»∞`À `å#∞ ãÖÜ≥∂QÆO XHõ¯™êˆ~ [iÑ≤<å J`«xH˜ QÆ<iÕ Ü«∂ "åºkè LO_»|>Ëì
D"≥∞‰õΩ ãÖÜ≥∂QÆO =Å¡ P "åºkè ãÖ„Hõq∞OzOk. J~Ú`Õ P "åºkè ÅHõ} Δ ÏÅ∞ U
=∂„`«O =∞O^Œ∞ |Ü«∞@ Ñ¨_»‰õΩO_® LO_ç D<å_»∞ P"≥∞‰õΩ QÆ~°ƒùãÖz ¿ÑQÆ∞"åÑ¨Ù
~å=_»O`À |Ü«∞@Ñ¨_@ » O [iyOk. D <˘Ñ≤Ê Hˆ =ÅO QÆ<iÕ Ü«∂ "åºkè=Å¡<.Õ
KåÖÏ=∞Ok „ã‘ÅÎ ∞ `«=∞ Éè~í ÅÎ° ∞ QÆ<iÕ Ü«∂=Å¡ ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∞<åfl "å~°∞ =∂„`«O Z\ì̃
ÉÏ^èŒ ÖË‰Ωõ O_® L#fl@∞¡ LO\Ï~°∞. J~Ú`Õ =∞iH˘O`«=∞Ok „ã‘ÅÎ ∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ=Öˇ<Õ ~ÀQÆ
ÅHõ Δ } ÏÅ`À ÉÏ^è Œ Ñ ¨ _ » ∞ `« ∂ LO\Ï~° ∞ . QÆ < Õ i Ü« ∂ =zÛ#Ñ¨ Ù _» ∞ ã¨ i QÍæ "≥ · ^ Œ º O
KÕ~ÚOK«∞H˘#HõáÈ`Õ Ü≥∂xÖ’ =∞O@, ^Œ∞~°^Œ LO_»@O Ü≥∂x „Ñ¨H¯õ # LO_Õ ÉÏ~À÷eÜ«∞<£
„QÆO^ä∞Œ Å∞ "åz, ÉÏQÍ<˘Ñ≤Ê HõeyOK«_O» , QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« HõO~îO° ^ŒQ~æÆ ° L|ƒ_»O, QÆ~åƒùÜ∂« xH˜
Ô~O_»∞ „Ñ¨Hõ¯ÖÏ LO_Õ JO_»"åÇ≤ÏHõ „¿ÑQÆ∞Å∞ "åz <˘Ñ≤ÊQÍ `«Ü«∂~°=_»O, Ñ¨ã¨∞Ñ¨Ù
Ñ¨KÛ« QÍ, "åã¨#QÍ =¸„`«<åà◊O #∞O_ç Ü≥∂x #∞O_ç _çâßÛi˚ J=_»O, H©à√◊ § Ñ¨\"ì˜ Ü Õ ∞« _»O
"≥Ú^ŒÖ#·ˇ q [~°∞QÆ∞`å~Ú.
„ã‘ÎÅ∞ QÆ<ÕiÜ«∂x x~°¡HõΔºO KÕ¿ãÎ...
zH˜`û« Jã¨Å∞ Ñ¨ÓiÎQÍ á⁄Ok "åºkè ÅHõ} Δ ÏÅ∞ JO`« ÉÏ^è•Hõ~O° QÍ ÖË=x x~°H¡ Δõ ºO
KÕã<≤ å "åºkè "≥ÚO_çk J=Ù`«∞Ok. J@∞=O@Ñ¨C_»∞ D "åºkè „H˜=ÚÅ∞ =¸„`«<åà◊O
Ö’#∞, QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« HõO~îO° Ö’#∞, ÉÏ~À÷eÜ«∞<£ „QÆO^ä∞Œ ÅÖ’#∞ xÅ∞= LO\Ï~Ú. WÖÏO\˜
Ñïã≤`÷ ∞« Ö’¡ ~ÀQÆ ÅHõ}Δ ÏÅ∞ JO`«QÍ ÉÏ^è•Hõ~O° QÍ JxÑ≤OK«=Ù. J~°∞^Œ∞QÍ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù Ñ¨KÛ« Ö’
_çâßÛi˚ J=Ù`«∂ LO@∞Ok.
QÆ~åƒùâÜ◊ ∞« OÖ’ D "åºkè „H˜=ÚÅ∞ KÕi#Ñ¨C_»∞ JHõ¯_» H˘xfl =∂~°∞ÊÅ∞ [~°∞QÆ∞`å~Ú.
^•x=Å¡ JÑ¨C_»ÑC¨ _»∞ H˘O^Œ~∞° „ã‘ÅÎ Ö’ |Ç≤Ï+¨μì ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Z‰õΩ¯= ~°HOÎõ „™ê=O
J=_»"∂≥ , |Ç≤Ï+¨μì „™ê=O Z‰õΩ¯= HÍÅOáê@∞ J=_»"∂≥ , |Ç≤Ï+¨μì ã¨=∞Ü«∞OÖ’ JO`«‰Ωõ
=ÚO^Œ∞ÖËx <˘Ñ≤Ê Z‰õΩ¯= HõÅQÆ_"» ∂≥ LO\Ï~Ú. D ÅHõ} Δ ÏÅ`Àáê@∞ #_»∞=∞ <˘Ñ≤Ê
Z‰õΩ¯=QÍ ‰õÄ_® LO@∞Ok. QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O „Ñ¨H¯õ <Õ LO_Õ JO_»"åÇ≤ÏHõÅ∞ ‰õÄ_® QÆ<iÕ Ü«∂
=Å¡ "åK«_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ™ê^è•~°}OQÍ JO_»"åÇ≤ÏHõÅ‰õΩ ãÖ|OkèOz# ÉÏ^èŒ JO`«QÍ
200
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 201
`≥eÜ«∞^Œ∞HÍx JÑ¨C_»ÑC¨ _»∞ "åºkè ÅHõ} Δ ÏÅ∞ ã¨Ê+ì̈OQÍ |Ü«∞@Ñ¨_ç ÉÏ^èŒ Hõey™êÎ~Ú.
JkèHOõ QÍ ãÖÜ≥∂QÆO [iy#Ñ¨C_»∞, HÍ#∞Ê J~Ú# `«~∞° "å`« |ÅÇ‘Ï#`« Hõey#Ñ¨C_»∞
JO_»"åÇ≤ÏHõÖ’¡ D "åºkè L#flÑ¨C_»∞ ~ÀQÆ ÅHõΔ}ÏÅ∞ |Ü«∞@Ñ¨_»`å~Ú. nx=Å¡
Jq∞`«OQÍ á⁄uÎ Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ <˘Ñ≤Ê, #_»∞=Ú<˘Ñ≤Ê, `≥Å|¡ @ì, [fi~°O =zÛ#@∞¡ JxÑ≤OK«_O»
=ÙO\Ï~Ú.
=O^èºŒ `«fiO– QÆ<iÕ Ü«∂
QÆ<iÕ Ü«∂ "åºkè =zÛ#Ñ¨C_»∞ Ñ¨ÓiÎQÍ zH˜`û« á⁄O^ŒHáõ È`Õ QÆ<iÕ Ü«∂ „H˜=ÚÅ∞
Ü≥∂x =∂~°Oæ #∞O_ç QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« OÖ’x JO_»"åÇ≤ÏHõÅÖ’xH˜ Ñ¨Ü∞« x™êÎ~Ú. JO_»"åÇ≤Ï
HõÅ∞ QÆ~åƒùâÜ◊ ∂« xH˜ ~Ô O_»∞ "≥Ñ· Ù¨ ÖÏ =ÙO\Ï~Ú. JO_®â◊Ü∞« OÖ’ `«Ü∂« ~°~Ú# QÆ∞_»∞¤
g\˜ ^•fi~å „Ñ¨Ü∂« }Õz QÆ~ƒ° Hù Àâ◊OÖ’H˜ KÕ~∞° `«∞Ok. D JO_»"åÇ≤ÏHõÖ’<Õ JO_»=Ú
g~°ºHõ}=Ú HõÅ~ÚHõ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. Ñ≤O_»O `«Ü∂« sÖ’ WO`« =ÚYºáê„`« =Ç≤ÏOKÕ
JO_»"åÇ≤ÏHõÅ∞ QÆ<iÕ Ü«∂ "åºkè=Å¡ "åK«∞`å~Ú. WÖÏ JO_»"åÇ≤ÏHõÅ∞ QÆ<iÕ Ü«∂=Å¡
"åzáÈ~Ú#Ñ¨C_»∞ ÃÑxûe<£QÍx, >ˇ„\Ï ÃãH· e˜ <£ûQÍx Ñ¨ÓiÎ "≥∂`å^Œ∞Ö’ "å_ç#@¡~Ú`Õ
`«yáæ È`å~Ú.
"Õâßº=$uÎÖ’ LO_Õ „ã‘ÅÎ ∞ ÃÑxûe<£ ÖÏO\˜ =∞O^Œ∞Å∞ ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å∞ =zÛ#Ñ¨C_»∞
Hˆ =ÅO LÑ¨âßOu H˘~°‰Ωõ "å_»@O `«ÑÊ¨ Ñ¨ÓiÎQÍ `«yáæ ÈÜÕ∞=~°‰Ωõ "å_»@O [~°Q^Æ ∞Œ .
JÖÏ "å_»Háõ È=_®xH˜ HÍ~°}O ‰õÄ_® =ÙOk. XHõ"àÕ ◊ "åºkè Ñ¨ÓiÎQÍ `«Qˆ =æ ~°‰Ωõ =∞O^Œ∞
fã¨∞‰õΩ<åfl P "Õâßº=$uÎÖ’<Õ L#flO^Œ∞=Å¡ uiy QÆ<iÕ Ü«∂ "≥O@<Õ ãÖ„Hõq∞OK«∞`«∞Ok.
JO^Œ∞=Å¡ LÑ¨âßOu H˘~°Hˆ =∞O^Œ∞ "å_»∞`å~°∞. nx=Å¡ JO_»"åÇ≤ÏHõÅ∞ "åzáÈ=_»"∞Õ
HÍ‰õΩO_® QÆ_Q¤» Í ‰õÄ_® `«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú. ^•x=Å¡ JO_»"åÇ≤ÏHõÅ∞ =¸ã¨∞‰õΩxáÈ`å~Ú.
nx=Å¡ "å\˜Q∞Æ O_® JO_»O „Ñ¨Ü∂« }ÕKÕ J=HÍâ◊O ÖË‰Ωõ O_® J~ÚáÈ`ÀOk. <≥Å<≥ÖÏ
JO_®â◊Ü∞« OÖ’ JO_»O q_»∞^ŒÅ J=Ù`«∂<Õ =ÙO@∞Ok. HÍx QÆ~åƒùâÜ ◊ ∂« xH˜ KÕ~_° ®xH˜
J=HÍâ◊OÖËHõ PyáÈ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. Wk WÖÏ =¸ã¨∞‰õΩxáÈ~Ú# JO_»"åÇ≤ÏHõÅ∞
ZÅ¡ÑÊ¨ \˜H˜ =¸ã¨‰Ωõ xáÈÜÕ∞ „Ñ¨=∂^ŒO LOk.
=ºaèKåi}∞Å∞– QÆ<ÕiÜ«∂
=ºaèKåi}∞ÅÖ’ Hˆ =ÅO QÆ<iÕ Ü«∂ „H˜=ÚÖË HÍ‰õΩO_® WOHÍ W`«~° ÉÏH©iì Ü«∂
„H˜=ÚÅ∞ ‰õÄ_® KÕ~∞° `å~Ú. "å\˜=Å¡ ‰õÄ_® JO_»"åÇ≤ÏHõÅ∞ "åzáÈ=_»O z=iH˜
=∂~°Oæ =¸ã¨∞‰õΩxáÈ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JO_»"åÇ≤ÏHõÅ∞ =¸ã¨∞‰õΩxáÈ=_»O Ñ≤ÅÅ¡ ∞
HõÅQÆHáõ È=_®xH˜ XHõ HÍ~°}O. J~Ú`Õ QÆ~åƒùâÜ
◊ ∞« HõO~îO° ^ŒQ~æÆ ° Ñ¨ÙO_»∞QÍ `«Ü∂« ~°=_»O
=Å¡<À, Ñ¨Ó`«QÍ U~°Ê_»@O =Å¡<À g~°ºHõ}ÏÅ∞ Ü≥∂x=∂~°Oæ #∞O_ç ÃÑH· ˜ „Ñ¨Ü∂« }ÕK«
201
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 202
‰õΩO_® J~ÚáÈ`å~Ú. QÆ<iÕ Ü«∂=Å¡, W`«~° ÉÏH©iì Ü«∂=Å¡ `≥Å|¡ @ì Z‰õΩ¯= J=Ù`«∂
LO@∞Ok. WÖÏ Ü≥∂x =∂~°Oæ #∞O_ç "≥\· ò _çâßÛi˚ `≥Å|¡ @ì J=_»O =Å¡ "Õâº◊ ÅÖ’
g~°ºHõ}ÏÅ∞ K≥`· #« º~°ÇÏ≤ `«"∞≥ ÿ <åâ◊#O J~ÚáÈ`å~Ú. =ºaèKåi}∞ÅÖ’ Ü≥∂x=∂~°Oæ
#∞Oz =KÕÛ _çâßÛi˚ ^Œ∞~°Oæ ^èŒ Éè∂í ~Ú+¨"ì ∞≥ ÿ LO@∞Ok.nxH˜ QÆ<iÕ Ü«∂ "åºkè XHõ HÍ~°}O
J~Ú`Õ [#<ÕO„kÜ«∂Å Jâ◊√„Éè`í « =∞~˘Hõ =ÚYº HÍ~°}O. P^è∞Œ xHõ "≥^· ºŒ q*Ï˝#OÖ’
=O^èºŒ `«fiO x"å~°}‰õΩ, â◊√„Éè`í ‰« Ωõ Ü≥∞O`À „áê^è•#º`« W=fi_»O [iyOk. =ºaèKåi}∞
ÅH˜QÍx "åi =^Œ‰Ì Ωõ "≥à§ı Ñ¨Ù~°∞+¨μÅH˜QÍx "åi [#<ÕO„kÜ«∂Å∞ ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å =Å¡
KåÖÏ J<å~ÀQÆºOQÍ LO\Ï~Ú. KåÖÏ Jâ◊√„Éè`í ,« J<å~ÀQÆºOÖ’ L#fl W^Œ~Ì ∞° ~°uÖ’
áêÖÁæO>Ë g~°ºHõ}ÏÅ∞ ZÖÏ =∞#QÆÅ=Ù? JO^Œ∞Hõ<Õ ãÖ`å# ™êÑ¶Å¨ º`«H˜ [#<ÕO„kÜ«∂Å∞
Ñïâ◊√„Éè`í « ZO`À J=ã¨~O° . g@xflO\˜x|\ì̃ J„Hõ=∞ QÆ~ƒ° „ù ™ê"åÅ∞, QÆ<iÕ Ü«∂ "åºkè,
`≥Å|¡ @ì, [#<ÕO„kÜ«∂Å JÑïâ◊√„Éè`í « ã¨∞Y"åº^è∞Œ ÅH˜ xÅÜ«∞OQÍ LO_»@O =ºaèKåi}∞
ÅÖ’ ãÖ`å# ™êÑ¶Å¨ º`« ÖË‰Ωõ O_® J~ÚáÈ=_®xH˜ HÍ~°}O Jx ã¨Ê+Öì J=Ù`ÀOk.
z#flÑ≤ÅÅ¡ H˜ QÆ<iÕ Ü«∂
QÆ~ƒ° =ù u J~Ú# „ã‘HÎ ˜ QÆ<iÕ Ü«∂ L#fl@¡~Ú`Õ Ñ¨Ù\ì̃# a_»H¤ ˜ 24 QÆO@Ö’¡ Hõà§◊ H˜
QÆ<iÕ Ü«∂ "åºkè =ã¨∞OÎ k. nx=Å# P Ñ¨ãa≤ _»¤ Hõà§◊ ~Ô Ñ¨ÊÅ∞ "åK«_O» , Hõà§◊ "≥O@ hà◊√§
HÍ~°_O» , Hõà√◊ § ÉÏQÍ Ñ¨Ùã¨∞Å∞Hõ@_ì O» LO\Ï~Ú. WÖÏ [~°Q_Æ ®xH˜ HÍ~°}O HÍ#∞Ê
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ a_»¤ |Ü«∞@Ñ¨_∞» `«∞#flÑ¨C_»∞ Ü≥∂x =∂~°Oæ Ö’ L#fl "åºkè „H˜=ÚÅ∞ Hõà§◊ Ö’¡H˜
KÕ~∞° `å~Ú. ^•x=Å¡<Õ D ÅHõ} Δ ÏÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. JO^Œ∞Hõx a_»¤ Ñ¨Ù\©,ì Ñ¨Ù@ìQÍ<Õ
Hõà√◊ § `«∞_çz"Õã≤ ÃÑxûe<£ K«∞Hõ¯Å∞ Hõà§◊ Ö’¡ "Õ¿ãÎ D"åºkè=Å¡ HõeQˆ ^Œ∞+¨Êeù `åÅ∞ LO_»=Ù.
Ñ¨ãá≤ êÑ¨ÅH˜ D "åºkè ÅHõ} Δ ÏÅ∞ Hõ#|_»QÍ<Õ ã¨~~° Ú# zH˜`û« KÕ~ÚOK«Háõ È`Õ #Å¡Q∞Æ _»∞¤
g∞^Œ Ñ¨ÙO_»∞ U~°Ê_ç, JO^è`Œ fi« =Ú „áêÑ≤OÎ K«=K«∞Û. J~Ú`Õ D<å_»∞ QÆ<iÕ Ü«∂H˜ zH˜`û«
KåÖÏã¨∞ÅÉè™í ê^èºŒ O J=_»O =Å¡ =ÚO^Õ `«y# *Ï„QÆ`ÅÎ« ∞„Ñüa_»‰¤ Ωõ fã¨∞HÀ=_»O =Å¡,
QÆ<iÕ Ü«∂=Å¡ Ñ¨ãa≤ _»Å¤ H˜ HõO\˜"åºkè ~å=_»O J<Õk Jã¨Å∞ ÖË<ÖÕ #Ë @∞¡ J~ÚáÈ~ÚOk.
`«e^¡ OŒ „_»∞ÅH˜ QÆ<iÕ Ü«∂ LO>Ë QÆ~ƒ° ãù ÷¨ Ñ≤O_®xH˜ Ü≥∞@∞=O\˜ Ç¨x HõÅQÆ^∞Œ .
`«e¡^ŒO„_»∞Å=Å¡ P "åºkè a_»¤‰õΩ Uq^èŒOQÍ#∂ ãÖ„Hõq∞OK«^Œ∞. ˆH=ÅO HÍ#∞Ê
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Ü≥∂x =∂~°Oæ Ö’ L#fl "åºkè „H˜=ÚÅ∞ HõO\˜H˜ ãÖ„Hõq∞OK«|\˜ì HõO\˜H˜
=∂„`«"Õ∞ P ÅHõΔ}ÏÅ∞ =™êÎ~Ú. J~Ú`Õ D ~ÀAÖ’¡ P „Ñ¨=∂^ŒO ‰õÄ_® ÖË^Œx
K≥Ñ¨C‰õΩ<åflO Hõ^•. K«O\˜Ñ≤Å¡efl P_çã¨∞Î#flÑ¨C_»∞ `«e¡QÍx, PÜ«∂Å∞QÍx `«=∞‰õΩ
QÆ<iÕ Ü«∂ "åºkè =ÙO>Ë `«=∞ [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° „"Õà§◊ `À `åH˜ P „"Õà§◊ `À "≥O@<Õ
áêÑ¨ Hõà√◊ § `åH˜#@ì~Ú`Õ áêÑ¨ Hõà§◊ H˜ D "åºkè ãÖ„Hõq∞ã¨∞OÎ k. JO^Œ∞Hõx Ñ≤Åe¡ fl
ÃÑOKÕ"åà◊√§. D "åºkè LO>Ë *Ï„QÆ`QÎ« Í LO_»@O J=ã¨~O° .
202
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 203
ã¨∞Y"åº^èŒÅ∞– ã≤Ñ¶≤eãπ
ã≤Ñ¶≤eãπ– Hõ#Ñ¨_»x â◊„`«∞=Ù

ãÖ`À+π‰õΩ=∂~üH˜ `å#∞ Ü«∞ø=#O "Õ_çÖ’ KÕã≤# Ñ¨xH˜ Hõey# ^Œ∞+¨Êùe`«O
^•#O`«@Hõ^Õ áÈ=_»O`À ZO`À ãÖ`À+Ö HõeyOk. Jk WOˆHg∞ HÍ^Œ∞ "Õâßº ãÖÑ¨~¯° O
=Å¡ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO g∞^Œ =zÛ# ã≤Ñe≤¶ ãπ Ñ¨ÙO_»∞. Z@∞=O\˜ zH˜`åû á⁄O^Œ‰Ωõ O_®<Õ
<åÅ∞QÆ∞"å~åÖ’¡ =∂xáÈ~ÚOk. ã≤Ñe≤¶ ãπ Ñ¨ÙO_»∞ Ñ¨_Q» Í<Õ =ÚO^Œ∞ KåÖÏ ÉèÜí ∞« O HõeyOk.
HÍx Z=iÔH<· å K«∂Ñ≤Oz zH˜`û« á⁄O^•ÅO>Ë ã≤Q∞Æ "æ ãÕ O≤ k. z=iH˜ Ug∞ KÕÜ∞« Hõ
áÈ~Ú<å Ñ¨ÙO_»∞ =∂xáÈ~Ú ãÖ`À+π‰Ωõ =∂~üx ãÖ`À+¨Ñi¨ zOk. JO`«HOõ >Ë ÃÑ^ŒÌ
ãÖ`À+Ö =∞~˘Hõ\ ˜ LOk. ™ê^è#Œ `À J#∞HÀ‰õΩO_® q"åÇ¨ÏO xâ◊ÛÜ«∞O J~ÚáÈ~ÚOk.
ÃÑo§ ã¨=∞Ü«∂xH˜ `«#H˜ =zÛ# Ñ¨ÙO_»∞ =∂xáÈ~Ú#O^Œ∞‰õΩ ZO`À ãÖ`À+≤OKå_»∞.
WHõ ™ê^è#Œ ™êxfl^èºŒ OÖ’ ã≤Ñe≤¶ ãπ Ñ¨ÙO_»∞ q+¨Ü∞« "Õ∞ =∞~°záÈÜ«∂_»∞. ^•xH˜ `À_»∞
"≥O@<Õ ™ê^è#Œ <≥Å `«ÑÊ≤ Ok. ™ê^è#Œ –ãÖ`À+π‰Ωõ =∂~üÅ∞ `«=∞H˜ `«fi~°Ö’ ÑÖ_»O\˜
a_»¤ Ñ¨Ù@ìÉ’`ÀO^Œ#flk `≥Å∞ã¨∞‰õΩx =Úiã≤áÈÜ«∂~°∞. J#∞HÀ‰õΩO_® P~°=<≥ÅÖ’<Õ
™ê^è#Œ H˜ f„=OQÍ Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ <˘Ñ≤Ê =zÛ ~°H„Îõ ™ê=O J~ÚOk. _®Hõ~ì ∞° =∂^èqŒ Ñ¨sHõΔ
KÕã≤ h‰õΩ Hõ_∞» Ñ¨Ù xÅ=^Œ=∂‡ J<Õãi¨ HõÖÏ¡ ™ê^è#Œ XHõ¯™êiQÍ xâıÛ+¨μ~ì åÖˇO· k. ™ê^è#Œ
QÆ~ƒ° Où xÅ=HõáÈ=_®xH˜ HÍ~°}O Uq∞\˜? ãÖ`À+π‰Ωõ =∂~üH˜ =zÛ# Ñ¨ÙO_»∞ Hõ#|_»
‰õΩO_® áÈ~Ú<å P "åºkè áÈ~Ú#@∞¡ HÍ^•? Jã¨Å∞ ã≤Ñe≤¶ ãπ JO>Ë Uq∞\˜?
ã≤Ñe≤¶ ãπ JO>Ë Uq∞\˜?
ã≤Ñe≤¶ ãπ ã¨∞Y"åº^è∞Œ ÅÖ’ =ÚYº"≥∞#ÿ k. =ÚYºOQÍ ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Å=Å¡ XHõi
#∞Oz =∞~˘HõiH˜ `ÕeHõQÍ ãÖ„Hõq∞OK«∞`«∞Ok. D "åºkè=Å¡ â◊s~°OÖ’x J<ÕHõ JOQÍÅ∞
^≥|ƒuO\Ï~Ú. ã≤Ñ¶≤eãπ "åºkèH˜ „\˜áÈ<À=∂ áêe_»"£∞ J<Õ ã¨∂HõΔ ‡„H˜q∞ HÍ~°}O.
203
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 204
â◊s~°OÖ’ L#flO`«=~°‰Ωõ D „H˜q∞ KåÖÏ K≥`· #« º=O`«OQÍ LO@∞Ok. =∂#= â◊s~°O

#∞Oz "Õ~∞° KÕã≤ |Ü«∞@ LOz#@¡~Ú`Õ K≥`· #« º~°ÇÏ≤ `«"∞≥ ÿ ~Ô O_»∞ =¸_»∞ QÆO@ÅÖ’
#tOzáÈ`«∞Ok. ~°H^Îõ •#O KÕã#≤ Ñ¨C_»∞ ~°HPÌõ #O KÕã#≤ =ºHÎ̃H˜ ã≤Ñe≤¶ ãπ LO>Ë ~°HOÎõ
fã¨∞‰õΩ#fl `«~∞° "å`« P ã‘™êx |Ü«∞>Ë LOz#@¡~Ú`Õ JO^Œ∞Ö’ ã¨∂HõΔ ‡„H˜=ÚÅ∞ 72
QÆO@Å =~°‰Ωõ „|uˆH LO\Ï~Ú. D "åºkè ÖˇO· yHõ ãÖ|O^èOŒ =Å¡<Õ HÍ‰õΩO_® XHõ"àÕ ◊
XHõ =ºHÎ̃ ÃÑ^Œ=ÙÅÃÑ#· QÍx, <åeHõg∞^ŒQÍx ã≤Ñe≤¶ ãπ Ñ¨ÙO_»∞ LO_ç, P =ºHÎ̃x WOH˘Hõ~∞°
=Ú^Œ∞ÌÃÑ@∞ì‰õΩO>Ë "åiH˜ D "åºkè ãÖ„Hõq∞OK«∞`«∞Ok. `«e¡#∞O_ç QÆ~°ƒùOÖ’ L#fl
a_»H¤ ˜ =∂Ü«∞ (Placenta) ^•fi~å D ~ÀQÆ„H˜=ÚÅ∞ KÕ~∞° `å~Ú. J~Ú`Õ D ~ÀQÆ„H˜=ÚÅ∞
QÆ~°ƒùO =zÛ# "≥Ú^Œ\ ˜ =¸_»∞ <≥ÅÖ’<Õ a_»¤‰õΩ ãÖ„Hõq∞OK«_»O [~°QÆ^Œ∞. =¸_»∞
<≥ÅÅ∞ QÆ_zç # `«~∞° "å`«<Õ QÆ~ƒ° Où Ö’x a_»‰¤ Ωõ D "åºkè„H˜=ÚÅ∞ KÕ~∞° `å~Ú. D "åºkè
„H˜q∞ =∂#= â◊s~°OÖ’H˜ „Ñ¨"tÕ Oz# `«~åfi`« "åºkè ÅHõ} Δ ÏÅ∞ Hõ#|_»\ÏxH˜ 10
#∞Oz 90 ~ÀAÅ∞ Ñ¨@=ì K«∞Û. ™ê^è•~°}OQÍ ~Ô O_»∞ #∞O_ç <åÅ∞QÆ∞ "å~åÅÖ’ ~ÀQÆ
ÅHõ} Δ ÏÅ∞ |Ü«∞@Ñ¨_`» å~Ú. ã≤Ñe≤¶ ãπ "åºkè ÅHõ} Δ ÏÅ∞QÍx, ^•x=Å¡ HõeQˆ ÉÏ^èÅŒ ∞HÍx
„ã‘ÅÎ Ö’ `«‰Ωõ ¯= "≥∂`å^Œ∞Ö’ LO\Ï~Ú. ^•xH˜ HÍ~°}O „ã‘ÅÎ Ö’ LO_Õ ÃãH±ûÇ¨~À‡<Õ¡
J<Õ ÉèÏ=O LOk.
ÃÑxûÅ<£ Pq~åƒù=O`À ã≤Ñe≤¶ ãπ=Å¡ HõeQˆ ^Œ∞+¨Êeù `åÅ∞ KåÖÏ=~°‰Ωõ ÖË‰Ωõ O_®
J~ÚáÈÜ«∂~Ú. HÍx nxH˜ zH˜`û« Jã¨Å∞ á⁄O^ŒHáõ È~Ú<å, Ñ¨ÓiÎQÍ "å_»Háõ È~Ú<å,
^•x x"å~°} q+¨Ü∞« OÖ’ Ñ¨ÓiÎ „â◊^úŒ =Ç≤ÏOK«Háõ È~Ú<å ã≤Ñe≤¶ ãπ=Å¡ ^Œ∞+¨Êeù `åÅ∞
H˘^ÀÌ– Q˘áÈÊ HõÅQÆHõ=∂#=Ù. J~Ú`Õ W@∞=O@Ñ¨C_≥·<å ã¨Ô~·# zH˜`«û á⁄Ok`Õ
KåÖÏ=~°‰Ωõ P~ÀQÍºxfl uiy á⁄O^Œ=K«∞Û.
ã≤Ñe≤¶ ãπ "åºkèx =ÚYºOQÍ =¸_»∞ ^ŒâÅ◊ ∞QÍ qÉèlí OK«_O» [iyOk. ~ÀQÆ„H˜q∞
ãÖ„Hõq∞Oz#Ñ¨C_»∞ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO g∞^ŒQÍx, <À\˜Ö’QÍx HõeQˆ Ñ¨ÙO_»∞x "≥Ú^Œ\ ^˜ âŒ ◊
ÅHõΔ}ÏÅ∞QÍ#∂, J@∞ `«~°∞"å`« "≥O@<Õ â◊s~°OÖ’ HõeˆQ ^Œ∞+¨Êùe`åÅx Ô~O_»=
^ŒâQ◊ Í#∂, KåÖÏHÍÅO `«~∞° "å`« ã≤Ñe≤¶ ãπ=Å¡ â◊s~°OÖ’ Hõey# ÉÏ^èÅŒ x =¸_»=
^ŒâQ◊ Í#∂ qÉèlí OK«_O» [iyOk.
ÉÏ^èŒÖËx Ñ¨ÙO_»∞– ã≤Ñ¶≤eãπ "≥Ú^Œ\˜ ^Œâ◊
D ~ÀQÆO â◊s~°OÖ’H˜ „Ñ¨"tÕ Oz#Ñ¨C_»∞ „ã‘ÅÎ Ö’QÍx, Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’QÍx "≥Ú^Œ@
[#<åOQÆO g∞^Œ XHõ z#fl Ñ¨ÙO_»∞ U~°Ê_»∞`«∞Ok. D Ñ¨ÙO_»∞x ''ëêOHõ~—ü — Jx JO\Ï~°∞.
=∂=¸Å∞QÍ XHõ¯>Ë Ñ¨ÙO_»∞ Ñ¨_∞» `«∞Ok. HÍx JÑ¨C_»ÑC¨ _»∞ D Ñ¨ÙO_»∞¡ XHõ¯\˜HOõ >Ë
204
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 205
Z‰õΩ¯= LO_»=K«∞Û. D z#fl Ñ¨ÙO_»∞ `«fi~°QÍ ÃÑiy QÆ∞O„_»OQÍ |@<£ (QÆ∞O_ô) PHÍ~°OQÍ
`«Ü«∂~°=Ù`«∞Ok. D Ñ¨ÙO_»∞ HõOk|^ŒÌ Ñï=∂}O #∞Oz zO`«yO[ Ñï=∂}O
=~°‰Ωõ QÍx JO`«HOõ >Ë Z‰õΩ¯=QÍx ÃÑ~°Q=Æ K«∞Û. K«∂_»\ÏxH˜ Ñ¨ÙO_»∞ JxÑ≤Oz<å, „"Õà§◊ `À
Jkq∞K«∂¿ãÎ QÆ\ Qì˜ Í LO@∞Ok. <˘Ñ≤Ê ‰õÄ_® LO_»^∞Œ . =∞i =∂=¸Å∞ Ñ¨ÙO_»∞ J~Ú`Õ
"≥∞`«QÎ Í LO_»@O, <˘H˜¯`Õ <˘Ñ≤Ê LO_»@O JO^ŒiH© `≥eã≤# q+¨Ü∞« "Õ∞.
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ D Ñ¨ÙO_»∞ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÃÑ· Hõ^∞Œ Å∞`«∂ LO_Õ K«~å‡xH˜ z=iÉèÏQÍ#
QÍx, tâ◊flOH˜ =ÚO^Œ∞ LO_Õ QÍ_çÖ’QÍx ™ê^è•~°}OQÍ U~°Ê_»∞`«∞Ok. „ã‘ÅÎ Ö’ Ü≥∂x
^ŒQ~æÆ ° ÉÏÇ¨º^è~Œ åÅ g∞^ŒQÍx, JO`«~å^è~Œ åÅ g∞^ŒQÍx, QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« HõO~îO° g∞^ŒQÍx
Ñ¨ÙO_»∞ U~°Ê_»∞`«∞Ok. Ü≥∂x =∂~°Oæ Ö’Ñë á⁄~°ÅÃÑ· Ñ¨ÙO_»∞ U~°Ê_»@O KåÖÏ J~°∞^Œ∞.
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO z=~° HõkÖË K«~‡° O „HÕ^Œ Ñ¨ÙO_»∞ U~°Ê_ç`Õ P K«~‡° O
"≥#HõH˜ ÖÏQÆ\ÏxH˜ W|ƒOk HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ™ê^è•~°}OQÍ D Ñ¨ÙO_»∞ #∞Oz Ñ¨ÅÛx
„^Œ=Ñ¨^•~°O÷ "≥Å∞=_»∞`«∂ K≥_∞» "åã¨# =ã¨∂Î LO@∞Ok. WÖÏ Ñ¨ÙO_»∞ U~°Ê_®¤Hõ "≥^· ºŒ O
KÕ~ÚOK«∞HÀHõáÈ`Õ =¸_»∞ #∞Oz Zxq∞k "å~åÅH˜ =∂xáÈ~Ú#@∞¡ J=Ù`«∞Ok. P
=∂x#@∞¡ JxÑ≤Oz# Ñ¨ÙO_»∞ÃÑ#· Kå~°QÍ LO@∞Ok.
ã≤Ñe≤¶ ãπ Ñ¨ÙO_»∞ ÉÏ^èŒ ÖËHáõ È=_»O =Å¡ KåÖÏ=∞Ok zH˜`û« á⁄O^Œ~∞° . ^•#O`«@^Õ
=∂x#@∞¡ J=_»O =Å¡ KåÖÏ=∞Ok `«=∞Ö’ P "åºkè `«yáæ È~ÚO^Œx "≥∂ã¨áÈ`å~°∞.
HÍx JÖÏ [~°Q_Æ O» =Å¡ "åºkè â◊s~°OÖ’#∞Oz áÈ~Ú#@∞¡ HÍ^Œ∞. D "åºkè „H˜=ÚÅ∞
~°HOÎõ Ö’H˜ KÕi JHõ¯_» #∞Oz â◊s~°OÖ’ J<ÕHõ K≥_∞» Ñ¶e¨ `åÅ∞ Hõey™êÎ~Ú. "≥^· ºŒ O
KÕ~ÚOK«‰Ωõ O_® T~°∞‰õΩ#flO^Œ∞=Å¡ Ñ¨ÙO_»∞ g∞^Œ Kå~°QÍ U~°Ê_ç#KÀ@ z#fl"åÑ¨Ù=zÛ,
Ñÿe =∞m§ Ñ¨ÙO_»∞QÍ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. [#<åOQÍÅg∞^Œ Ñ¨ÙO_»∞ U~°Ê_ç#Ñ¨C_»∞ H˘kÌ
~ÀAÅÖ’ QÆ[Ö˚ ’¡ aà◊§Å∞ Hõ@∞ì`å~Ú. P aà◊§Å∞ QÆ_Å¤» ∞QÍ ÃÑ^ŒqÌ QÍ L#flÑ¨Ê\˜H˜ "åz#@∞¡
Z„~°QÍ LO_»@O, <˘Ñ≤Ê HõeyOK«_O» [~°Q^Æ ∞Œ . Wq p=Ú ‰õÄ_® Ñ¨@=ì Ù. HÍx H˘xfl
ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ ã≤Ñe≤¶ ãπ „H˜=ÚÖË HÍ‰õΩO_® W`«~° ÉÏH©iì Ü«∂ „H˜=ÚÅ∞ ‰õÄ_® JHõ¯_»
KÕi#@¡~Ú`Õ "åz p=Ú Ñ¨\ ì˜ Ñ¨Q∞Æ Å∞`å~Ú.
H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ ã≤Ñe≤¶ ãπ Ñ¨ÙO_»∞ HÍ‰õΩO_® W`«~„° `å Ñ¨ÙO_»∞ U~°Ê_ç<å ã≤Ñe≤¶ ãπ
Jx ÉèíÜ«∞Ñ¨_ç áÈÜÕ∞"åà◊√§ H˘O^Œ~°∞<åfl~°∞. ã≤Ñ¶≤eãπ HÍ‰õΩO_® [#<åOQÍÅ g∞^Œ
ëêOH±~å~Ú_£=Å¡, ÃÇÏiÊãπ „áÈ[x*Ïeãπ =Å¡, QÆl˚=Å¡, p=Úá⁄‰õΩ¯Å=Å¡ W`«~°
K«~‡° "åº^è∞Œ Å=Å¡ Ñ¨ÙO_»∞ U~°Ê_»=K«∞Û. JO^Œ∞Hõx W@∞=O\˜ J#∞=∂#O ~åQÍ<Õ ÉèÜ í ∞« Ñ¨_ç
=∞#ã¨∞ûÖ’ ‰õΩq∞eáÈÜÕ∞ |^Œ∞Å∞ ãÔ̈~#· _®Hõ~ì ∞° H˜ K«∂Ñ≤OK«_O» L`«=Î ∞"≥∞#ÿ Ñ¨ûúŒ .
205
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 206
ã≤Ñ¶≤eãπ x~°¡HõΔºO KÕ¿ãÎ Ô~O_»=^Œâ◊Ö’ HõeˆQ J#~å÷Å∞

"≥∂Ç¨Ï<£H˜ Xà◊√§ JO`å Z„~°\ ˜ á⁄‰õΩ¯Å∞ÖÏQÍ =KåÛ~Ú. =ÚYO g∞^Œ Jã¨ÇÏ¨ ºOQÍ
Hõ#|_»∞`«∞<åfl~Ú ‰õÄ_®. H©à§◊ <˘Ñ¨CÅ∞, Hõà§◊ =∞O@Å∞ ÖËHáõ ÈÖË^∞Œ . [fi~°O ‰õÄ_® HÍ™ÈÎ
‰õÄ™ÈÎ LO_»‰Ωõ O_® áÈÖË^∞Œ . =ÚO^Œ∞ W=hfl ÃÑ`· º« O ^Œ^~ÌŒ ∞° ¡ J#∞‰õΩ<åfl_»∞. ^•x HÀãÖ
XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞ aà◊§Å∞ "Õã∞¨ ‰õΩ<åfl_»∞ ‰õÄ_®. Ñ¶e¨ `«O Ug∞ Hõ#|_»Ö^Ë ∞Œ . "å~°O ~À[Å∞
J~Ú<å WOHÍ ^Œ^∞Œ ~Ì ∞° Ö¡ ÏQÍ =zÛ#k `«QHæÆ áõ ÈÜÕ∞ãïHõÖÏ¡ _®Hõ~ì ∞° ^ŒQiæÆ H˜ "≥à§◊ _»O
`«ÑÊ¨ xãï J~Ú#k. K«∂ã≤ K«∂_»QÍ<Õ _®Hõ~ì ∞° F zxfl „Ñ¨âfl◊ "Õâß_»∞. =ÚO^Œ∞ HÍãÎ̈
`«@Ñ¨\Ï~ÚOz<å Jã¨Å∞ q+¨Ü«∞"Õ∞ K≥¿ÑÊâß_»∞ "≥∂Ç¨Ï<£. JO`Õ, _®Hõì~°∞ WzÛ#
WO[HõΔ#¡`À Ô~O_»∞ ~ÀAÅÖ’ XO\˜g∞^Œ JO`« Z‰õΩ¯=QÍ L#fl á⁄‰õΩ¯Å∞ HÍ™êÎ
Hõ#Ñ¨_‰» Ωõ O_® J~ÚáÈÜ«∂~Ú.
W^ŒO`å KÕ¿ãÎ P á⁄‰õΩ¯Å∞ =∞iOˆHg∞ HÍ^Œ∞. "Õâßº ãÖÑ¨~¯° O =Å# `≥zÛÃÑ@∞ì‰Ωõ #fl
ã≤Ñe≤¶ ãπ. ã≤Ñe≤¶ ãπ "≥Ú^Œ\ ^˜ âŒ Ö◊ ’ Ñ¨ÓiÎQÍ zH˜`û« á⁄O^ŒHáõ È`Õ ~Ô O_»=^Œâ◊ ÅHõ}
Δ ÏÅ∞
~Ô O_»∞ =¸_»∞ <≥ÅÅÖ’ Hõ#|_»`å~Ú. D ~Ô O_»=^Œâ◊ „áê~°OÉèOí Ö’ â◊s~°O g∞^Œ
QÆ∞ÖÏa~°OQÆ∞Ö’ ^Œ^∞Œ ~Ì ∞° ÖÏQÍ =ã¨∞OÎ k. =ÚYºOQÍ á⁄@ìg∞^Œ, Kèåug∞^Œ KÕ`∞« Å∞, HÍà◊§
g∞^Œ D ^Œ^∞Œ ~Ì ∞° Hõ#|_»∞`«∞Ok. D ^Œ^∞Œ ~Ì ∞° J~°ÃãO\© g∞@~°∞ #∞O_ç XHõ ÃãO\©g∞@~°∞
=~°‰Ωõ LO@∞Ok. H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ D ^Œ^∞Œ ~Ì ∞° áÈ~Ú â◊s~°O g∞^Œ H˘xfl KÀ@¡
`≥Åx¡ =∞K«ÛÅ∞ U~°Ê_»=K«∞Û.
H˘O^ŒiÖ’ D ^Œ^∞Œ ~Ì ∞° ¡ `«yáæ È~Ú# `«~åfi`« P ^Œ^∞Œ ~Ì ∞° =zÛ#KÀ@¡ p=Úá⁄‰õΩ¯Å∞
ÉÏQÍ ~å=K«∞Û. WÖÏ ã≤Ñe≤¶ ãπ ~Ô O_»=^Œâ◊ ÅHõ} Δ ÏÅ∞ H˘O^ŒiÖ’=ÙO>Ë =∞iH˘O^ŒiH˜
`«ÅÖ’ "≥O„@∞HõÅ∞ T_çáÈ~Ú |@ì`Å« QÍ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. H˘O^ŒiH˜ ÃÑ^Œ=ÙÅÃÑ#· ,
JOQÆ\ ˜Ö’#∞, \ÏxûÖò ^ŒQÆæ~° ã¨#fl\˜á⁄~° ^Œà◊ãïQÍ `«Ü«∂~°~Ú ~ÀQÆ„QÆã¨ÎOQÍ
Hõ#|_»∞`«∞Ok. â◊s~°OÖ’ qq^èŒ KÀ@¡ eOÑ¶π QÍ¡O_»∞¡ L|∞ƒ`å~Ú. =ÚYºOQÍ "≥∞_»
"≥#HÍÅ, K«OHõÅÖ’#∞, "≥∂KÕuH˜ H˘kÌQÍ ÃÑ<· å D QÍ¡O_»∞¡ ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú. HÍx Wq
<˘Ñ≤ÊQÍ JxÑ≤OK«=Ù.
J~°xq∞+Ö Éè’QÆO– P~°∞ <≥ÅÅ ~ÀQÆO
ÃÑxûe<£ Pq~åƒù=O`À ã≤Ñe≤¶ ãπ=Å¡ HõeQˆ ^Œ∞+¨Êeù `åÅ∞ KåÖÏ =~°‰Ωõ ÖË‰Ωõ O_®
J~ÚáÈ~Ú<å ã≤Ñe≤¶ ãπ =zÛ#Ñ¨C_»∞ ã≤Q∞Æ Ñæ _¨ ç zH˜`û« á⁄O^Œ‰Ωõ O_® T~°∞‰õΩO>Ë H˘O^ŒiÖ’
H˘xfl ^Œ∞+¨Êeù `åÅ∞ HõÅQÆH=õ ∂#=Ù. H˘O^ŒiH˜ H˘kÌQÍ Hõey`Õ =∞iH˘O^ŒiÖ’ x[OQÍ<Õ
<≥ÅÅ `«~|° _ç ÉÏ^èÅŒ ∞ =ÙO\Ï~Ú. J@∞=O\˜ ÉÏ^èÖŒ ’¡ ã≤Ñe≤¶ ãπ=Å¡ H˘O^ŒiÖ’ H©à§◊ "åÑ¨Ù
206
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 207
~å=_»O, h~°∞ KÕ~@ ° O LO\Ï~Ú. HÍx H©à√◊ § JO`«QÍ <˘Ñ≤Ê HõeyOK«=Ù. WOHÀ
qz„`«O Uq∞@O>Ë =∞iH˘O^Œi =º‰õΩÅÎ H˜ Ñ¨QÅÆ O`å U=∞O`« ÉÏ^èŒ JxÑ≤OK«‰Ωõ O_®
~å„uÑ¨Ó@ ÃÑ^ŒÌ Z=ÚHõÖ’¡ =ÚYºOQÍ "≥∂HÍà◊¡ Z=ÚHõÖ’¡#∂, `˘O\˜ Z=ÚHõÖ’¡#∂
á⁄_»∞ã¨∞#Î fl@∞¡ áÈ@∞¡ =™êÎ~Ú. WÖÏ Ñ¨QÅÆ ∞HõO>Ë ~å„uÑ¨Ó@ f„=OQÍ <˘Ñ¨CÅ∞ ~å=_®xH˜
ã≤Ñe≤¶ ãπ XHõ =ÚYº HÍ~°}O.
~ÀQÍxfl QÆ∞@∞ìQÍ ^•K«∞‰õΩ#fl H˘O^ŒiÖ’ ã≤Ñ¶≤eãπH˜ ãÖ|OkèOz# Ô~O_»=^Œâ◊
=∞iH˘O`« f„=OQÍ LO@∞Ok. "≥∞^Œ_∞» Ö’H˜ ‰õÄ_® ã≤Ñe≤¶ ãπH˜ ãÖ|OkèOz# [|∞ƒ
„Ñ¨"tÕ OK«=K«∞Û. Hõà√◊ §, e=~ü, =$+¨}ÏÅ∞ D ~ÀQÆO =Å¡ H˘O`« =∂~°∞Ê K≥O^Œ∞`å~Ú.
~°H<Îõ åàÏÅ∞, QÆ∞O_≥ D [|∞ƒH˜ QÆ∞i J=Ù`å~Ú. H˘O^ŒiÖ’ K«e`À ‰õÄ_ç# [fi~°O,
Xà◊§O`å <˘Ñ¨CÅ∞ LO@∂ LO\Ï~Ú. D [fi~°O KåÖÏ~ÀAÅ=~°‰Ωõ =~°ãQ¨ Í LO_»=K«∞Û.
`«Å<˘Ñ≤Ê, PHõe ÖËHáõ È=_»O, |~°∞=Ù `«yáæ È=_»O ‰õÄ_® D [fi~°O=ÖË¡ HõÅQÆ=K«∞Û.
XH˘¯Hõ¯™êi ã≤Ñe≤¶ ãπ =Å¡ =KÕÛ [fi~°O ZO^Œ∞=Å¡ =ã¨∞#Î fl^À `≥eÜ«∞Hõ _®Hõ~ì ∞° ¡ uHõ=∞Hõ
Ñ¨_`» å~°∞.
ã≤Ñe≤¶ ãπ =¿ãÎ D ÉÏ^èÅŒ hfl `«ÑÊ¨ "å?
WO`«‰Ωõ =ÚO^Õ K≥ÑC¨ ‰õΩO@∞#fl@∞¡ ÃÑxûe<£ Pq~åƒù=O`À ã≤Ñe≤¶ ãπ ~Ô O_»=^Œâ◊
ÅHõΔ}ÏÅ∞ Hõ#|_»@O `«yæáÈÜ«∂~Ú. XHõ"Õà◊ W@∞=O\˜ ^Œ∞+¨Êùe`åÅ∞ Hõ#|_ç<å
KåÖÏ=~°‰Ωõ `ÕeHõQÍ HõO„\’Å∞ KÕÜ∞« |_»∞`«∞<åfl~Ú. H˘O`«=∞OkH˜ "Õâº◊ Å`ÀQÍx, ã≤Ñe≤¶ ãπ
L#fl"åà◊§`ÀQÍx ãÖÜ≥∂QÆO [iÑ≤<å [#<åOQÆ"∞≥ #ÿ Ñ¨ÙO_»∞ U~°Ê_»@O [~°Q^Æ ∞Œ . gà◊§Ö’¡
ã≤Ñe≤¶ ãπ "≥Ú^Œ\^˜ âŒ ◊ ÅHõ}Δ ÏÅ∞ Hõ#|_»Háõ È~Ú<å H˘kÌ<Å≥ Å `«~∞° "å`« ~Ô O_»=^Œâ◊ ÅHõ}Δ ÏÅ∞
Hõ#|_»`å~Ú. ã≤Ñe≤¶ ãπ L#fl"åà◊`¡ À ãÖÜ≥∂QÆO [iÑ≤# `«~∞° "å`« [#<åOQÆO g∞^Œ
Ñ¨ÙO_»∞ U~°Ê_»HõáÈ~Ú<å, "≥·^ŒºO á⁄O^ŒHõáÈ~Ú<å, Ñ¨_ç# Ñ¨ÙO_»∞ =∂_çáÈ~Ú#@∞¡
JxÑ≤Oz<å, ~°HOÎõ Ö’ #∞Oz P~ÀQÆº „H˜=ÚÅ∞ `˘ÅyáÈÜ«∂Ü«∞x ÉèÏqOK«_O» X\˜ì
„Éè=í ∞. H˘O`«=∞Ok Ñ¨ÙO_»∞ Ñ¨_Q» Í<Õ q._ç.P~ü.ZÖò. ~°HÑÎõ s¨ HõΔ KÕ~ÚOK«∞‰õΩx JO^Œ∞Ö’
^À+Ö ÖË^xŒ ãÖ`À+≤Oz "≥^· ºŒ O KÕ~ÚOK«∞HÀ‰õΩO_® T~°∞‰õΩO\Ï~°∞ ã≤Ñe≤¶ ãπ "≥Ú^Œ\ ˜
^ŒâÖ◊ ’ q._ç.P~ü.ZÖò. ~°HÑÎõ s¨ HõΔ ^•fi~å P "åºkè â◊s~°OÖ’ „Ñ¨"tÕ Oz#n ÖËxn ãïQÍæ
`ÕÅ^Œ∞. ã≤Ñe≤¶ ãπ "≥Ú^Œ\ ^˜ âŒ `◊ À D ~°HÑÎõ s¨ HõΔ <≥Q\Æ "˜ £ =zÛO^Œx ãÖ`À+≤Oz "≥^· ºŒ O
KÕ~ÚOK«∞HÀHõáÈ`Õ XH˘¯Hõ¯™êi H˘xfl ^Œ∞+¨Êeù `åÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. ã≤Ñe≤¶ ãπ ~Ô O_»=^ŒâÖ◊ ’
q._ç.P~ü.Ü«∞Öò. ~°HÑÎõ s¨ HõΔ #∂\˜H˜ #∂~°∞ Hˆ ã¨∞ÅÖ’ áêl\˜"£ iáÈ~°∞ì =ã¨∞OÎ k.
207
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 208
=ÚÑ¨C`≥KÕÛ =¸_»=^Œâ◊
ã≤Ñe≤¶ ãπ "åºkè â◊s~°OÖ’H˜ „Ñ¨"tÕ Oz# 3#∞Oz 10 ãÖ=`«û~åÅ `«~∞° "å`« =¸_»=
^Œâ◊ ÅHõ}
Δ ÏÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. ™ê^è•~°}OQÍ ~Ô O_»= ^Œâ,◊ =¸_»= ^Œâ◊ ÅHõ} Δ ÏÅ∞ ~Ô O_»∂
XˆH™êi HõÅã≤ Hõ#|_»`å~Ú.=¸_»= ^ŒâÖ◊ ’ â◊s~°O Ö’Ñ¨ÅQÍx, â◊s~°OÃÑ#· QÍx â‹#QÆ
yO[O`« Ñï=∂}O #∞Oz Lã≤iHÍÜ«∞O`« Ñï=∂}O =~°‰Ωõ ,JO`«HOõ >Ë ‰õÄ_® Z‰õΩ¯=
Ñï=∂}OÖ’ <˘Ñ≤Ê ÖËx QÆ_Å¤» ∞ `«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú. Wq z=iH˜ Ñÿe JO^Œ∞Ö’ #∞Oz
lQÆ∞~°∞ÖÏO\˜ Ñ¨^•~°O÷ |Ü«∞@‰õΩ =ã¨∞OÎ k. XHõ"àÕ ◊ J@∞=O\˜ QÆ_¤» JOQÆ∞\˜Ö’ =¿ãÎ
JOQÆ∞\˜Ö’ Hõ#flO Ñ¨_∞» `«∞Ok. J^Õq^èOŒ QÍ â◊s~°OÖ’ qq^èŒ JOQÍÅ∞ ^≥|ƒuO\Ï~Ú.
ã≤Ñe≤¶ ãπ =Å¡ QÆ∞O_≥Ö’x ~°H<Îõ åàÏÅ∞ ^≥|ƒux QÆ∞O_≥ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. ÃÑ^ŒÌ ~°H<Îõ åàÏÅ∞
H˘xfl ã¨Ö÷ ÏÅÖ’ ã¨#fl|_çáÈ~Ú ÑÿÖË „Ñ¨=∂^Œ=Ú =ÙOk. "≥∞^Œ_∞» , "≥#∞flÑ¨Óã¨Ö’x
<å_ô=∞O_»ÅO ã≤Ñe≤¶ ãπ=Å¡ ^≥|ƒux Ñ¨H"Δõ å`«O ~å=K«∞Û. ã≤Ñe≤¶ ãπ "åºkè„QÆã∞¨ ÅÎ ∞ H˘O^ŒiH˜
D "åºkè =¸_»= ^ŒâÖ◊ ’ H˘xfl „Éè=í ∞Å∞, „ÉèÏO`«∞Å∞ ‰õÄ_® HõÅ∞QÆ∞`å~Ú.
K«O\ã_»¤ÅH˜ ãÖ„Hõq∞OKÕ ã≤Ñ¶≤eãπ
<åÅ∞QÆ∞ Hõ_∞» Ñ¨ÙÅ∞ áÈ~Ú# <åˆQO„^Œ=∞‡H˜ J~Ú^Œ= HÍ#∞ÊÖ’ Ñ¨Ù\ì̃# J=∂‡~Ú
U_»∞Ñ¨Ù q#|_»QÍ<À ZO`À ãÖ`À+≤OzOk. HÍx P ãÖ`À+Ö Z<Àfl xq∞ëêÅ∞
xÅ=‰õΩO_®<Õ J~ÚáÈ~ÚOk. HÍ#∞Ê KÕã#≤ Hõ#Hõ=∞‡ XHõ™êi ÃÑ^Œq qiz ''D™êi
Ñ¨Ù\ì̃# a_»‰¤ Ωõ ‰õÄ_® D Éè∂í q∞ g∞^Œ PÜ«Ú~åÌÜ∞« O ÖË^=Œ ∂‡. Uq∞ KÕ^•ÌO—— Jx
JOk. WO`Õ Jx T~°∞‰õΩO>Ë ÉÏQÆ∞O_»∞#∞. ''Jã¨Å∞ W^Õq∞ a_»=¤ ∂‡. ^≥Ü∞« ºO a_»=¤ Öˇ
LO>Ë#∞. XO\˜ g∞^Œ K«~‡° O T_çáÈ`«∂ LOk. JHõ¯_» ÉÁ|ƒÅ∞ `Õe L<åfl~Ú. Jã¨Å∞
W^Õq∞ =ÚYO, qHõ$`«OQÍ LOk. qO`«QÍ Ñ¨Ù\˜#ì a_»H¤ ˜ Ñ¨à√◊ § L<åflÜÕ∞q∞\˜? Ñ¨Ù@∞ìH`õ À
Ñ¨à√◊ §=Ù#fl a_»,¤ ^≥Ü∞« ºO a_»H¤ ÍHõ =∞ˆ~q∞\˜—— JO@∂ <å@∞ =∞O„`«™ê#=∞‡ `«#‰õΩ
`≥eã≤#n, `≥eÜ«∞xn JO`å UHõ~∞° =Ù ÃÑ>Ëãì O≤ k.
<å@∞ =∞O„`«™ê#=∞‡ Ñ¨Ù\ì̃# a_»x¤ ^≥Ü∞« ºÑ¨Ù a_»Q¤ Í =i‚Oz D Éè∂í q∞g∞^Œ
#∂HõÅ∞ ÖË=x K≥ÑÊ≤ <å D ~°HOõ QÍ =~°ãQ¨ Í <≥ÅÅ∞ xO_»‰Ωõ O_® QÆiƒù}Å© ∞ áÈ~Ú<å,
XHõ"àÕ ◊ <≥ÅÅ∞ xO_ç HÍ#∞Ê J~Ú a_»¤ ^ŒH¯õ ‰õΩO_® áÈ~Ú<å nxH˜ =ÚYºOQÍ `«eH¡ ˜
=ÙO_Õ ã≤Ñe≤¶ ãπ "åºkè HÍ~°}O. =∞O„`«™êx Hõ#Hõ=∞‡ K«∂ã≤# a_»H¤ ˜ Ñ¨Ù@ìQÍ<Õ Ñ¨à√◊ §
=ÙO_»\ÏxH˜ HÍ~°}O ã≤Ñe≤¶ ãπ HÍHõáÈ~Ú<å `«H¯˜ # ÅHõ} Δ ÏÅhfl ã≤Ñe≤¶ ãπ =Å¡<.Õ
208
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 209
`«e¡#∞Oz a_»¤‰õΩ ãÖ„Hõq∞OKÕ ã≤Ñ¶≤eãπ

`«e¡ #∞O_ç QÆ~ƒ° Où Ö’ =Ù#fl a_»‰¤ Ωõ "≥Ú^Œ\ ˜ =¸_»∞ =∂™êÅÖ’QÍ D ã≤Ñe≤¶ ãπ
"åºkè ãÖ„Hõq∞OK«^∞Œ . Hˆ =ÅO =¸_»= <≥Å `«~∞° "å`«<Õ a_»‰¤ Ωõ D "åºkè „H˜=ÚÅ∞
ãÖ„Hõq∞™êÎ~Ú. WÖÏ [~°Q_Æ O» =Å¡ <≥ÅÅ∞ xO_»‰Ωõ O_®<Õ QÆiƒù}Å© ∞ áÈ`å~Ú. `«eH¡ ˜
ã≤Ñe≤¶ ãπ ãÖ„Hõq∞Oz# `˘e k<åÖˇ`· Õ QÆ~ƒ° ãù ÷¨ Ñ≤O_»O g∞^Œ ‰õÄ_® qÑ¨s`« Ñï=∂}ÏÅ∞
Z‰õΩ¯=QÍ LO\Ï~Ú. `«eH¡ ˜ "åºkè ãÖ„Hõq∞Oz KåÖÏHÍÅ"≥∞#ÿ @¡~Ú`Õ QÆ~ƒ° ãù ÷¨ Ñ≤O_»O
g∞^Œ D "åºkè q+¨=∞ Ñï}Ï=∂Å∞ `«‰Ωõ ¯=QÍ =ÙO\Ï~Ú.
`«eH¡ ˜ ã≤Ñe≤¶ ãπ ~åQÍ<Õ Ñ¨ÓiÎ zH˜`û« á⁄Ok#@¡~Ú`Õ Ñ¨Ù@ìÉ’ÜÕ∞ a_»g¤ ∞^Œ Z\ì̃
qÑ¨s`« Ñï}Ï=∂Å∞ HõÅQÆ=Ù. ÖÏ HÍ‰õΩO_® "åºkèx x~°H¡ Δõ ºO KÕã≤ T~°∞‰õΩO>Ë "≥Ú^Œ\’¡
QÆiƒù}Å© ∞ `«~K° ∞« áÈ`«∂ LO\Ï~Ú. "åºkè áê`«|_»∞`«∞#fl H˘nÌ Ñ¨ÓiÎQÍ <≥ÅÅ∞ xO_ç
HÍ#∞ÊÅ∞ J=Ù`«∂ LO\Ï~Ú. J~Ú<å ã≤Ñe≤¶ ãπ "åºkè a_»‰¤ Ωõ ãÖ„Hõq∞OK«|\ì̃ a_»¤
K«xáÈ~Ú Ñ¨Ù@ì_"» ∂≥ , Ñ¨Ù\˜<ì å H˘kÌ QÆO@Å∞, ~ÀAÅ∞ =∂„`«"∞Õ „|`«H_õ "» ∂≥ [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
WÖÏ H˘xfl HÍ#∞ÊÅ∞ J~Ú# `«~∞° "å`« Ñ¨Ù\ì̃# a_»¤ „|`«∞‰õΩ`«∞Ok.
ã≤Ñe≤¶ ãπ "åºkè LO_ç ‰õÄ_® „áê}O`À Ñ¨Ù\ì̃# a_»H¤ ˜ Ñ¨Ù@∞ìH`õ À<Õ ã≤Ñe≤¶ ãπ ÅHõ}
Δ ÏÅ∞
Hõ#|_»@O J~°∞^Œ∞. XHõ"àÕ ◊ Ñ¨Ù@∞ìH`õ À<Õ ã≤Ñe≤¶ ãπ ÅHõ}Δ ÏÅ∞ Hõ#|_ç`Õ P a_»¤ „|`«H_õ O»
Hõ+Oì̈ . Ñ¨Ù\˜#ì "≥O@<Õ U J=ÅHõ} Δ ÏÅ∞ Hõ#Ñ¨_H» áõ È~Ú<å ~Ô O_»∞ #∞Oz P~°∞"å~åÅÖ’
ã≤Ñe≤¶ ãπ "åºkè ÅHõ} Δ ÏÅ∞ Hõ#|_»`å~Ú. J@∞=O@Ñ¨C_»∞ ã≤Ñe≤¶ ãπ a_»‰¤ Ωõ Ñ≤~∞° ^Œ∞Å
g∞^Œ, gÑ¨Ùg∞^Œ, gÑ¨Ù "≥#HÍÅ, =ÚYO g∞^Œ ^Œ^∞Œ ~Ì ∞° ,¡ ÉÁ|ƒÅ∞ LO\Ï~Ú. KÕ`∞« ÅÖ’#∞,
HÍà◊§Ö’#∞ K«~°‡O T_çáÈ~Ú#@∞¡ J=Ù`«∞Ok. XO\˜g∞^Œ, =ÚYO g∞^Œ, K«~°‡O
=Ú_»∞`«Å∞ÖÏQÍ =zÛ =Úãë"åà◊¡ áÈeHõÅ∞ =™êÎ~Ú. H˘O^ŒiHÔ `· Õ `«Åg∞^Œ "≥O„@∞HõÅ∞
T_çáÈ~Ú |@ì`«Å J=Ù`«∞Ok. e=~ü, ã‘¡Ê<£û ÃÑiy Hõ_»∞Ñ¨Ù Z`«∞ÎQÍ LO@∞Ok.
eOÑ¶Qπ Í¡O_»∞¡ L|∞ƒ`å~Ú.
D q^èOŒ QÍ a_»¤ Ñ¨Ù\ì̃# H˘kÌ"å~åÅÖ’ ÃÑ^Œ"Ì åà◊Ö¡ ’ ã≤Ñe≤¶ ãπ ~Ô O_»=^Œâ◊ ÅHõ} Δ ÏÅ∞
Hõ#|_»`å~Ú. =ÚYºOQÍ =¸_»=^Œâ◊ ÅHõ} Δ ÏÅ∞ a_»¤ 7–8 ãÖ=`«û~åÅ∞ ÃÑiy#
`«~∞° "å`« Hõ#|_»`å~Ú. HÍx H˘O^ŒiÖ’ =Ü«∞ã¨∞û ÉÏQÍ =KÕÛ =~°‰Ωõ |Ü«∞@Ñ¨_=» Ù.
J~Ú`Õ D<å_»∞ D ~°HOõ QÍ Ñ¨Ù@∞ìH`õ À<Õ ã≤Ñe≤¶ ãπ L#fl a_»¤ JiëêìÅhfl ^•@∞‰õΩx
~åÖËHõ Ñ¨ã`≤ #« OÖ’<Õ K«xáÈ=_»O ™ê^è•~°}OQÍ [iˆQ q+¨Ü∞« O.
209
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 210
ã≤Ñe≤¶ ãπ – #~åÅ =º=ã¨÷

ã≤Ñe≤¶ ãπ "åºkèx x~°H¡ Δõ ºO KÕ¿ãÎ "≥∞^Œ_∞» Ö’x #~åÅ =º=ã¨÷ ^≥|ƒ uO@∞Ok. nx=Å¡
âßs~°Hõ =∂#ã≤Hõ Jã¨=Î ºã¨`Î « U~°Ê_»∞`«∞Ok. H˘O^ŒiH˜ Ñ¨H"Δõ å`«O =zÛ HÍà◊√§Ñ¨_áç È=_»O
[iy`Õ =∞iH˘O^ŒiH˜ =∞u„Éèí=∞}"Õ∞ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. WÖÏ [~°QÆ\ÏxH˜ =ÚYºOQÍ
"≥∞^Œ_∞» Ö’x #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`«=Å¡ HÍà◊√§– KÕ`∞« Å∞ =}Hõ_O» „áê~°OÉè"í ∞≥ ÿ z=iH˜ Ñ¨H"Δõ å`«O
=ã¨∞OÎ k. WHõ =∂#ã≤Hõ ã≤u÷ fã¨∞‰õΩ#fl@¡~Ú`Õ *Ï˝ÑH¨ âõ H◊ ,Î̃ `≥eq`Õ@Å∞ q+¨Ü∞« „QÍÇ¨Ïº`«
`«yáæ È`«∂ =™êÎ~Ú. P"ÕâßÅ∞, L„^ÕHÍÅ∞ J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ ÖË‰Ωõ O_® J=Ù`å~Ú. TiH˜<Õ
HÀÑÖ Z‰õΩ¯= J=Ù`«∞Ok. U q+¨Ü∞« OÃÑ<· å =∞#ã¨∞û ÅQÆflO HÍ^Œ∞. XHõ q+¨Ü∞« "≥∞ÿ
Lz`å#∞z`«O PÖ’zOKÕ â◊H˜Î ÖË‰õΩO_® áÈ`«∞Ok. J~Ú`Õ D ÅHõΔ}ÏÅ∞ W`«~°
HÍ~°}ÏÅ=Å¡ ‰õÄ_® HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. Wk L#flO`« =∂„`å# ã≤Ñe≤¶ ãπ =Å¡ J#∞HÀ=_»O
|\˜ì á⁄~°ÉÏ>Ë. ã≤Ñe≤¶ ãπ=Å¡ #~åÅ =º=ã¨÷ ^≥|ƒu#fl "åà◊§Ö’¡ H˘xfl „Éè=í ∞Å∞– „ÉèÏO`«∞Å∞
HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. Hõà§◊ =ÚO^Œ∞ *’º`«∞Å∞ Hõ#|_»@O, K≥=ÙÖ’¡ QÆ∞_çQOÆ @Å∞, FOHÍ~° â◊ÉÏÌÅ∞
q#|_»@O "≥Ú^ŒÅ~Ú#q LO\Ï~Ú. H˘O^ŒiHõ~Ú`Õ ^Õ=Ùà◊√§, ^ŒÜ∂« ºÅ∞ Hõ#|_»∞`«∂
=ÙO\Ï~Ú. W=hfl "åà◊§Ö’¡ D "åºkè=Å¡ HõeQˆ qÑ¨s`« Ñï}Ï=∂ÖË.
ã¨∞hÎ KÕ~ÚOK«∞‰õΩO>Ë ã≤Ñe≤¶ ãπ ~å^•?
™ê^è•~°}OQÍ ã≤Ñe≤¶ ãπ Ñ¨ÙO_»∞ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO Ñ¨Ó~°fiK«~‡° O g∞^Œ U~°Ê_»∞`«∂ =ÙO@∞Ok.
H˘O^Œ~∞° x`«º â◊$OQÍ~° Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ Pâ◊ D q+¨Ü∞« OÖ’ qz„`«OQÍ =ÙO@∞Ok. W@∞=O\˜
"åà◊√§ _®Hõ~ì ü ^ŒQiæÆ H˜ "≥o§ ''_®Hõ~ì ,ü <å‰õΩ ã¨∞hÎ KÕ¿ãÜ«∞~å^Œ∂ WHõ ã≤Ñe≤¶ ãπ ~å‰õΩO_®
áÈ`«∞Ok—— Jx J_»∞QÆ∞`«∂ LO\Ï~°∞. "åi ^Œ$+≤Öì ’ ã¨∞hÎ KÕ~ÚOK«∞‰õΩ#fl `«~∞° "å`«
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO Ñ¨Ó~°fiK«~‡° O LO_»^∞Œ Hõ#∞Hõ WHõ ã≤Ñe≤¶ ãπ Ñ¨ÙO_»∞ Ñ¨_@ » O HÍx P "åºkè
ãÖ„Hõq∞OK«_O» QÍx LO_»^xŒ ÉèÏq™êÎ~∞° . Wk Hˆ =ÅO J*Ï˝#O`À ‰õÄ_ç# Jaè„áêÜ«∞O
=∂„`«"∞Õ . XHõ"àÕ ◊ ã¨∞hÎ KÕ~ÚOK«∞‰õΩO>Ë ã≤Ñe≤¶ ãπ Ñ¨ÙO_»∞ tâ◊flO g∞^Œ U~°Ê_»∞`«∞Ok
ÖË^• Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO g∞^Œ ZHõ¯_≥<· å U~°Ê_»∞`«∞Ok. H˘O^ŒiHÔ `· Õ Ñ¨ÙO_»∞ U~°Ê_»@=∞<Õk
ÖË‰Ωõ O_® ã≤Ñe≤¶ ãπ ~Ô O_»= ^Œâ◊ ÅHõ} Δ ÏÅ∞ |Ü«∞@Ñ¨_=» K«∞Û.
H˘O^Œ~°∞ ã≤Ñ¶≤eãπ Ñ¨ÙO_»∞ Ñ¨_»¤Ñ¨C_»∞ ãïQÍæ =∞O^Œ∞ "å_»HõáÈ=_»"≥∂, Jã¨Å∞
=∞O^Œ∞ "å_»HõáÈ=_»"≥∂ KÕ™êÎ~°∞. U"≥∞ÿ#Ñ¨Ê\˜H© H˘O`« HÍÖÏxH˜ P Ñ¨ÙO_»∞
=∂x#@¡~ÚáÈ`«∞Ok. HÍx P ã¨÷ÅOÖ’ z#fl Kå~°QÍ q∞ye LO@∞Ok. =∞m§
H˘kÌ~ÀAÖ’¡ P Kå~° ^ŒQ~æÆ ° K«~‡° O Ñÿe=ÙO_»QÍ U~°Ê_»∞`«∞Ok. J~Ú`Õ WÖÏ [iy#Ñ¨C_»∞
H˘O^Œ~∞° `å=Ú HÀ_ç=∂OãÖ u#_»O=Å¡<À, WOˆH^≥<· å u#_»O =Å¡<À ~ÀQÆO |Ü«∞@
Ñ¨_Oç ^Œx JO@∂ LO\Ï~°∞. HÍx HÀ_ç =∂OãÖ u#_®xH˜, WOˆH^≥<· å u#_®xH˜,
210
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 211
=∂x#@∞¡ JxÑ≤Oz# ã≤Ñe≤¶ ãπ Ñ¨ÙO_»∞ uiy U~°Ê_»\ÏxH˜ Ug∞ ãÖ|O^èOŒ ÖË^∞Œ . Uq∞
u<åfl u#HõáÈ~Ú<å Ö’Ñ¨Å "åºkè LO>Ë JÑ¨C_»Ñ¨C_»∞ WÖÏ Ñ¨ÙO_»∞ U~°Ê_»@O
[~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO@∞Ok. H˘O^Œ~∞° =º‰õΩÅÎ „Ñ¨Kå~°OÖ’ =Ù#fl W@∞=O\˜ JáÈÇ¨Ïefl Pã¨~åQÍ
fã¨∞‰õΩx x[OQÍ<Õ "Õâßº ãÖÑ¨~¯° O=Å¡ P Ñ¨ÙO_»∞ `≥zÛÃÑ@∞ì‰Ωõ O@∞<åfl Jk K≥ÑÊ¨ ‰õΩO_®
ZÑ¨C_À `å=Ú KÕã≤# `«Ñ¨C Ñ¨xH˜ "Õ_çKÕ¿ã Ñ¨^•~å÷Å∞ u#flÑ¨C_»ÖÏ¡ WÖÏ =ã¨∂Î
=ÙO@∞O^Œx `≥eqQÍ ã¨=∞i÷OK«∞HÀÉ’`å~°∞.
ã≤Ñ¶≤eãπ–H©à◊§<˘Ñ¨CÅ∞
ã≤Ñe≤¶ ãπ =Å¡ H©à§◊ <˘Ñ¨CÅ∞ ~å=_»O J~°∞^Œ∞. XHõ"àÕ ◊ D "åºkè =Å¡ H©à√◊ § QÆ∞iHÍ=_»
=∞O@∂ [iy<å ã≤Ñe≤¶ ãπ ~Ô O_»=^Œâ,◊ =¸_»= ^ŒâÖ◊ ’¡<Õ ã≤Ñe≤¶ ãπ "åºkèH˜ H©à√◊ § QÆ∞i
J~Ú#Ñ¨Ê\˜H© ZÑ¨C_À `«ÑÊ¨ <˘Ñ≤Ê HõeyOK«=Ù. H˘O^ŒiÖ’ D "åºkè=Å¡ H©à§◊ H˜ h~°∞
KÕ~_° O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. nx=Å¡ H©à√◊ § =Ú_»=_»O W|ƒOkHõ~O° QÍ =ÙO@∞Ok. Z=i`À<≥<· å
D "åºkè„QÆã"Î̈ ∞≥ #ÿ H©à√◊ § <˘Ñ≤Ê HõÅQÆ_=» ∞O@∂ [iy`Õ =ÚYºOQÍ ~å„u Ñ¨Ó@ Z‰õΩ¯=
ÉÏ^è•Hõ~°OQÍ JxÑ≤™êÎ~Ú. ã¨∞Y"åº^èŒ∞Å q+¨Ü«∞OÖ’ H©à◊§<˘Ñ¨CÅ∞ ~å=_»=∞<Õk
QÆ<iÕ Ü«∂Ö’<Õ Z‰õΩ¯= ÃÑxûe<£ Pq~åƒù=O`À nxH˜ ãÖ|OkèOz# H©à§◊ <˘Ñ¨CÅ∞ ‰õÄ_®
KåÖÏ=~°‰Ωõ ÖË‰Ωõ O_® J~ÚáÈ`å~Ú. D "åºkè „H˜=ÚÅ∞ â◊s~°OÖ’H˜ „Ñ¨"tÕ Oz# 3,4
"å~åÅH˜ H©à√◊ § "åÜ«∞_»O, KåÖÏ ÉÏ^è•Hõ~O° QÍ `«Ü∂« ~°=_»O [~°∞QÆ∞`å~Ú. H˘O^ŒiH˜
H©à§◊ Ö’Ñ¨Å p=Ú ‰õÄ_® KÕ~∞° `«∞Ok. =∞iH˘O^ŒiH˜ Jq∞`«"∞≥ #ÿ K«e [fi~°O ‰õÄ_®
=ã¨∞OÎ k. "≥O@<Õ Ñ¨ÓiÎ zH˜`û« á⁄O^ŒHáõ È`Õ H©à√◊ § ^≥|ƒu<Õ „Ñ¨=∂^ŒO =ÙOk.
ã≤Ñe≤¶ ãπ–QÆ∞O_≥ [|∞ƒÅ∞
ã≤Ñ¶≤eãπ =Å¡ Z@∞=O\˜ qÑ¨s`« Ñï}Ï=∂Å∞ =™êÎÜ≥∂ JO^ŒiH© `≥eã≤#
q+¨Ü∞« "Õ∞. ÃÑxûe<£ HõxÃÑ@ì|_ç#Ñ¨Ê\˜ #∞Oz D "åºkè=Å¡ =KÕÛ qÑ¨s`« Ñï}Ï=∂Å∞
KåÖÏ=~°‰Ωõ `«‰Ωõ ¯=QÍ<Õ L<åfl~Ú. D "åºkèH˜ zH˜`û« ÖËx ~ÀAÖ’¡ ^•x=Å¡ ZO^ŒiÖ’
Z@∞=O\˜ qÑ¨s`« Ñï}Ï=∂Å∞ ãÖÉèqí ™êÎÜ∞« <Õ ^•x QÆ∞iOz qã¨Î $`«OQÍ Ñïâ’kèOK«_O»
[iyOk. JáÈ¡É’H± J<Õ "≥^· ºŒ âß„ãÄÎ Å˝ ∞ 1981 ãÖ=`«û~°O #∞Oz 1990 =~°‰Ωõ
2181 =∞Ok ã≤Ñe≤¶ ãπ =zÛ# "åix Z@∞=O\˜ =∞O^Œ∞ W=fi‰õΩO_® "åiÖ’ "åºkè U
q^èOŒ QÍ =∂~°∞ÊÅ∞ K≥O^Œ∞`«∞#fl^À, ÑïjeOz P =∂~°∞ÊÅx iHÍ~°∞¤ KÕâß~°∞ „ÉÏãπQÍ~ü,¤
*ˇãÖìπ ÏO_£Å∞ `«~∞° "å`« D Ñïâ’^è#Œ x P ~ÀQÆ∞Å g∞^Œ H˘#™êyOz 1929Ö’#∞,
1955Ö’#∞ `«=∞ Ñïâ’^è#Œ Å Ñ¶e¨ `åÅx q=iOKå~°∞.
211
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 212
Ñ¨k¿ÇÏ#∞ âß`«O "åºkè„QÆã∞¨ ÖÎ #·ˇ =º‰õΩÖÎ Ö’ QÆ∞O_≥[|∞ƒ ~°H<Îõ åàÏÖ’¡ "åº^è∞Œ Å∞

ã≤Ñe≤¶ ãπ =Å¡ ~å=_»O [iyOk. Ñ¨Ù~°∞+¨μÖ’¡ `˘q∞‡k âß`«O, „ã‘ÅÎ Ö’ J~Ú^Œ∞âß`«O
=∞OkÖ’ ã≤Ñe≤¶ ãπ =Å¡ #~åÅ "åº^è∞Œ Å∞ =KåÛ~Ú. J~Ú`Õ ã≤Ñe≤¶ ãπ =zÛ#Ñ¨C_»∞ zH˜`û«
ÖË#O^Œ∞=Å¡ JkèHõ âß`«O =º‰õΩÖÎ ’¡ "åi "åi rq`«HÍÅOÖ’ JÑ¨C_»ÑC¨ _»∞ ã≤Ñe≤¶ ãπH˜
ãÖ|OkèOz# "≥Ú^Œ\ ^˜ âŒ ,◊ ~Ô O_»= ^Œâ◊ ÅHõ} Δ ÏÅ∞ Hõ#Ñ¨_@ » O, áÈ=_»O [iyOk.
ÃÑxûe<£–ã≤Ñe≤¶ ãπ
ã≤Ñe≤¶ ãπ "≥Ú^Œ\ ^˜ âŒ ,◊ ~Ô O_»= ^ŒâÖ◊ ’¡ ''ÃÑx_»∂º~ü Ü«∞Öò Z. 24—— WO[Hõ#Δ ∞ XHõ\ ˜
KÕ~ÚOK«∞‰õΩO>Ë KåÅ∞. D WO[Hõ#Δ ∞ `˘O\˜H˜ KÕ~ÚOK«∞HÀ"åe. ã≤Ñe≤¶ ãπ =Å¡ QÆ∞O_≥,
#~åÅ∞ ^≥|ƒ u#flÑ¨C_»∞ W^Õ WO[Hõ#Δ ∞ "å~åxH˜ XHõ™êi K˘Ñ¨C# =¸_»∞ "å~åÅ∞
KÕ~ÚOK«∞HÀ"åe. ''ÃÑx_»∂º~ü Ü«∞Öò.Z. 24—— Ö’ Éˇ#k˚ <è £ ÃÑxûe<£ l. LO@∞Ok. Wk
â◊s~°OÖ’H˜ KÕi# `«~∞° "å`« Z‰õΩ¯= HÍÅO WO[Hõ<Δ Å£ ∞ KÕ~ÚOK«∞HÀ‰õΩO_® ãïáÈ`«∞Ok.
ã≤Ñ¶≤eãπ– ~°HõÎÑ¨sHõΔ
ã≤Ñe≤¶ ãπ =zÛ#Ñ¨C_»∞ q._ç.P~ü.Ü«∞Öò. ~°HÑÎõ s¨ HõΔ KÕ~ÚOK«∞‰õΩx Ñ¨ÓiÎHÀ~°∞û ÃÑxûe<£
WO[Hõ<Δ Å£ ∞ KÕ~ÚOK«∞‰õΩx H˘O`«HÍÅO `«~åfi`« uiy ~°HÑÎõ s¨ HõΔ KÕ~ÚOK«∞‰õΩO>Ë KåÖÏ
ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ q._ç.P~ü.Ü«∞Öò. WOHÍ áêl\˜"£ i[Å∞ì =ã¨∞OÎ k.
ã≤Ñe≤¶ ãπ ~åQÍ<Õ ÃÑxûe<£ WO[Hõ<Δ Å£ ∞ Ñ¨Ói¡HÀ~°∞û fã¨∞HÀHõáÈ`Õ q._ç.P~ü.Ü«∞Öò.
~°HÑÎõ s¨ HõÖΔ ’ áêl\˜"£ i[Å∞ì ~å=_»O ã¨ÇÏ¨ [O. D ~°HÑÎõ s¨ Hõ`Δ À áêl\˜"£ –<≥y\˜"£
~å=_»=∞<Õk Ü«∂O\˜l<£– Ü«∂O\˜ÉÏ_ô iÜ«∂Hõ<Δ |£ \˜ì P^è•~°Ñ_¨ ç =ÙO@∞Ok.
~°HõÎÑ¨sHõΔÖ’ áêl\˜"£ iáÈ~°∞ì =zÛ#Ñ¨C_»∞ Ñ¨ÓiÎHÀ~°∞û ÃÑxûe<£ WO[HõΔ<£Å∞
KÕ~ÚOK«∞‰õΩO>Ë ã≤Ñe≤¶ ãπ =Å¡ "åºkè „H˜=ÚÅ∞ x~°∂‡eOÑ¨|_ç<å ~°HOÎõ Ö’ P "åºkè
„H˜=ÚÅ=Å¡ U~°Ê_ç# Ü«∂O\˜ÉÏ_ôãπ <åÅ∞QÆ∞ #∞Oz P~°∞ =∂™êÅ =~°‰Ωõ LO\Ï~Ú.
JO^Œ∞Hõx q._ç.P~ü.Ü«∞Öò. ~°HÑÎõ s¨ HõΔ „\©\ò"∞≥ O@∞ á⁄Ok# P~°∞=∂™êÖ’¡ áêl\˜"£
~å=_®xH˜ P™ê¯~°O =ÙOk. WÖÏ áêl\˜"£ =zÛ#O`« =∂„`å# ã≤Ñe≤¶ ãπ "åºkè „H˜=ÚÅ∞
â◊s~°OÖ’ L#fl@∞¡ HÍ^Œ∞. J~Ú`Õ `«~K° ∞« QÍ q._ç.P~ü.Ü«∞Öò. ~°HÎõ Ñ¨sHõΔ KÕ~Úã¨∂Î iáÈ~°∞ì
áêl\˜"£ J~Ú<å _≥Å· ∂º@ºÑπû ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞<åflÜ«∂ `«Q∞Æ `æ ∞« <åflÜ«∂ J<Õk QÆ=∞xã¨∂Î
LO_®e. _≥Å· ∂º@ºÑπû `«Q∞Æ `æ ∂« =ÙO>Ë PÖ’zOKÕ Ñ¨xÖË^∞Œ QÍx, ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO>Ë
=∂„`«O "åºkè „H˜=ÚÅ∞ ÃÑxûe<£H˜ ÖÁOQÆ‰õΩO_® LO_ç WOHõ K≥·`«#º=O`«OQÍ
LO@∞<åflÜ«∞x ÉèÏqOz, ^•xH˜ `«y# zH˜`û« á⁄O^•e. Ñ¨ÓiÎ HÀ~°∞û WO[Hõ<Δ Å£ ∞
212
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 213
KÕ~ÚOK«∞‰õΩ#fl `«~∞° "å`« ~°HÑÎõ s¨ HõΔ iáÈ~°∞ì áêl\˜"£ =zÛ JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ HõO>Ë
`«‰Ωõ ¯= _≥Å· ∂º@ûÑπû LO@∂ LO>Ë uiy WO[Hõ<Δ Å£ ∞ KÕ~ÚOK«∞HÀ#=ã¨~O° ÖË^∞Œ .
ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å q+¨Ü∞« OÖ’ ÉèÏ~åºÉè~í ÅÎ° ∞ W^Œ~Ì ∂° XˆH™êi zH˜`û« á⁄O^•Å<Õ q+¨Ü∞« O
QÆ∞~°∞OÎ K«∞HÀ"åe. ÖËHáõ È`Õ XHõiH˜ `«y<æ å uiy ~Ô O_»==∂~°∞ #∞Oz =∞m§ giH˜
ãÖ„Hõq∞OK«_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
ã¨∞Y"åº^èŒ∞Å∞– PÇ¨~°=Ú
HÀ_ç=∂OãÖ uO>Ë "Õ_Åç ¡ =∂_çáÈ~Ú# ã≤Ñe≤¶ ãπ Ñ¨ÙO_»∞ uiy Hõ#|_»@=∞O@∂
[~°Q^Æ ∞Œ . ã≤Ñe≤¶ ãπ Ñ¨ÙO_»∞H© HÀ_ç =∂O™êxH© ãÖ|O^èOŒ ÖË^∞Œ . Z=iÔH<· å ã≤Ñe≤¶ ãπ
Ñ¨ÙO_»∞ =∂x#@∞¡ J~Ú uiy Hõ#|_ç#@¡~Ú`Õ =ÚYºOQÍ ~Ô O_Õ ~Ô O_»∞ HÍ~°}ÏÅ∞.
XHõ\ ˜ JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ ã¨„Hõ=∞OQÍ zH˜`û« á⁄O^ŒHõ áÈ~Ú#@¡~Ú`Õ Ñ¨Ó~°fiO ã≤Ñe≤¶ ãπ
„H˜=ÚÅ∞ „|uH˜ LO_ç uiy Ñ¨ÙO_»∞ U~°Ê_»@O. JÖÏHÍx Ñ¨HõΔOÖ’ uiy Öˇ·OyHõ
ãÖÑ¨~¯° O =Å¡ ãÖ„Hõq∞OK«_"» ∞Õ . KåÖÏ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ uiy "Õâßº ãÖÑ¨~¯° O HõeyO^Œx
K≥ÑÊ¨ _®xH˜ W+Öì ÖËHõ HÀ_ç=∂OãÖ uO>Ë áê`« [|∞ƒ |Ü«∞@"ÕãO≤ ^Œx K≥ÑÊ¨ _»O Ñïáê\˜.
HÍx HÀ_ç=∂O™êxH˜– ã≤Ñe≤¶ ãπ Ñ¨ÙO_»∞ U~°Ê_»\ÏxH˜ ãÖ|O^èOŒ ÖË^∞Œ .
H˘O^ŒiH˜ ÃÇÏiÊãπ ã≤OÃÑH¡ û± "åºkè =ã¨∞OÎ k. ™ê^è•~°}OQÍ Wk XHõ™êi =¿ãÎ
=∞m§ =∞m§ =ã¨∂<Î Õ LO@∞Ok. D "åºkè<Õ ã≤Ñe≤¶ ãπ J#∞‰õΩx P "åº^èÕ =∞m§ =zÛO^Œx
J#∞‰õΩO\Ï~°∞. ÃÇÏiÊãπ ã≤OÃÑH¡ û± "åºkè =¿ãÎ Ñ¨ÓiÎQÍ áÈÜÕ∞ =∞O^Œ∞ ÖË^∞Œ .
213
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 214
`≥eÜ«∞x ã¨∞Y"åº^èŒ∞Å∞
ëêOHõ~å~Ú_£
t=~å=ÙH˜ zeÑ≤ KÕ+Åì̈ ∞ Z‰õΩ¯=. ã≤x=∂ K«∂ã¨∞#Î fl t=~å=Ù `«# „Ñ¨H¯õ ã‘\’¡
‰õÄ~°∞Û#fl J=∂‡~Úx zeÑ≤QÍ F yÅ∞¡ yÖÏ¡_»∞, HÀÑÖQÍ `«#=OHõ K«∂ã¨∞ÎO^Œx
ÉèÏqOz# t=~å=ÙH˜ J#∞HÀx J#∞‰õÄÅ`« Hõ#|_çOk. P q^èOŒ QÍ U~°Ê_ç# ÑïK«Ü∞« O
P"≥∞`À =ÚK«Û@ f~°∞ÛHÀ=_»O`À Ñ¨ÓiÎ J~ÚOk. J~Ú`Õ J~Ú^Œ∞ ~ÀAÅ~Ú<å
QÆ_=» Hõ=ÚO^Õ J`«xH˘Hõ QÆO^Œ~Q° Àà◊ Ñïã≤u÷ Z^Œ∞~Ô O· k. Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÃÑ· z#fl Ñ¨ÙO_»∞¡
U~°Ê_ç ZO`À ÉÏ^è•Hõ~O° QÍ `«Ü∂« ~°~Ú<å~Ú. JO`ÕHÍ^Œ∞ WOHÀ ~Ô O_»∞ ~ÀAÅ∞ QÆ_Kç Õ
ãïHõÖÏ¡ QÆ[Ö˚ ’¡ aà◊§Å∞ Hõ\ì˜ K«e[fi~°O „áê~°OÉè"í ∞≥ Oÿ k. Wk ã≤Ñe≤¶ ãπ "åº^è•? zeÑ≤`#« O`À
KÕã#≤ t=~å=ÙH˜ ã≤Ñe≤¶ ãπ Jx JxÑ≤OKÕ ãïHõÖÏ¡ ÉèÜ í ∞« O =}˜HO˜ zOk. =∞m§ =∞#ã¨∞#∞
‰õΩ^Œ∞@Ñ¨~K° ∞« ‰õΩx Jk ã≤Ñe≤¶ ãπ HÍ^Œ#∞‰õΩ<åfl_»∞. =∞i P Ñïã≤u÷ Uq∞\˜?
ÖˇO· yHõ ãÖ|O^èOŒ =Å¡ t=~å=Ù`À =zÛ# D "åºkèx ëêOHõ~å~Ú_£ "åºkè Jx
JO\Ï~°∞. D "åºkè ~å=_®xH˜ ¿ÇÏ"≥∂Ñ≤Åãπ _»∞„H˜ J<Õ ÉÏH©iì Ü«∂ „H˜q∞ HÍ~°}O.
™ê^è•~°}OQÍ D "åºkè L#fl"åi`À ÖˇO· yHõ ãÖ|O^èOŒ Hõey#@¡~Ú`Õ =¸_»∞#∞Oz
J~Ú^Œ∞ ~ÀAÅÖ’ "åºkè ÅHõ} Δ ÏÅ∞ Hõ#|_»`å~Ú. H˘O^ŒiÖ’ XHõ ~ÀAÖ’<Õ "åºkè
ÅHõ}Δ ÏÅ∞ Hõ#|_»=K«∞Û. D "åºkè ãÖ„Hõq∞Oz#Ñ¨Ù_»∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μÖ’¡ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO g∞^Œ,
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO Ñ¨Ó~°fiK«~‡° O g∞^Œ Z„~°\ ˜ á⁄‰õΩ¯ U~°Ê_»∞`«∞Ok. Jk H˘kÌ¿ãÑ¨\’¡<Õ Ñÿe
Ñ¨ÙO_»∞QÍ J=Ù`«∞Ok. D Ñ¨ÙO_»∞ KåÖÏ <˘Ñ≤ÊQÍ LO@∞Ok. HÍã¨Î K≥~Úº `«ye<å,
Hõ@∞ì‰Ωõ #fl |@ì `«ye<å, tâ◊flO g∞^Œ K«~‡° O =ÚO^Œ∞H© "≥#HõH© Hõke<å KåÖÏ <˘Ñ≤ÊQÍ
LO@∞Ok. P Ñ¨ÙO_»∞H˜ K«∞@∂ì`å Z„~°QÍ "åz#@∞¡ LO@∞Ok. Ñ¨ÙO_»∞Ö’ #∞Oz
Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù Ñ¨KÛ« QÍ p=ÚÖÏO\˜k `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. Jk „Ñ¨H¯õ # JO@∞‰õΩx WOHÍ <åÅ∞ÔQ^· ∞Œ
Ñ¨ÙO_»∞¡ `«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú.
214
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 215
W^Õ ã≤Ñe≤¶ ãπÖ’ J~Ú`Õ ™ê^è•~°}OQÍ XHõ>Ë Ñ¨ÙO_»∞ U~°Ê_»∞`«∞Ok. ÃÑQ· Í ã≤Ñe≤¶ ãπÖ’
Ñ¨ÙO_»∞ <˘Ñ≤ÊQÍ LO_»Háõ È=_»O, „"Õà§◊ `À Jkq∞ K«∂¿ãÎ QÆ\ Qì˜ Í LO_»@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
ã≤Ñ¶≤eãπÖ’ Öˇ·OyHõ ãÖ|O^èŒO Hõey# 10 ~ÀAÅ `«~°∞"å`« Ñ¨ÙO_»∞ U~°Ê_ç`Õ
ëêOHõ~å~Ú_£Ö’ ~Ô O_»∞ =¸_»∞ ~ÀAÅÖ’<Õ Ñ¨ÙO_»∞¡ U~°Ê_»`å~Ú.
WÖÏ Ñ¨ÙO_»∞ U~°Ê_ç# ~Ô O_»∞ =¸_»∞ ~ÀAÅÖ’<Õ QÆ[Å˚ Ö’ aà◊§Å∞Hõ\ ì˜ P aà◊§Å∞
Z„~°QÍ "åz ÃÑ^ŒÌ QÆ_Q¤» Í `«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú. D QÆ_¤» KåÖÏ <˘Ñ≤ÊQÍ LO@∞Ok. [fi~°O
=ã¨∞OÎ k. KåÖÏ `«fi~°QÍ<Õ P QÆ_¤» "≥∞`«|Î _ç Ñÿe JO^Œ∞Ö’ #∞Oz ~°ã≤ HÍ~°∞`«∞Ok.
=∂=¸Å∞QÍ ã≤Ñe≤¶ ãπÖ’ QÆ[Å˚ Ö’ aà◊§Å∞ Hõ\ <ì̃ å WÖÏ "≥∞`«|Î _»@O, Ñÿe ~°ã≤ HÍ~°_O»
[~°Q^Æ ∞Œ . ëêOHõ~å~Ú_£û =zÛ#Ñ¨C_»∞ H˘O^ŒiH˜ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ Ñ¨Ó~°fiK«~‡° O "åz =ÚO^Œ∞H©
"≥#HõH© Hõ^ÅŒ ‰õΩO_® J~ÚáÈ`«∞Ok. =∞iH˘O^ŒiH˜ =¸„`«<åà◊O ‰õΩzOK«∞‰õΩxáÈ~Ú#@∞¡
J=Ù`«∞Ok. „ã‘ÅÎ Ö’ ‰õÄ_® ëêOHõ~å~Ú_£ =Å¡ <˘Ñ≤Ê HõÅQÆ_O» QÆ[Å˚ Ö’ aà◊§ Hõ@_ì O» ,
"åK«_O» , ~°ãH≤ Í~°_O» LO\Ï~Ú.
ëêOHõ~å~Ú_£H˜ ã≤Ñe≤¶ ãπ =Öˇ qÑ¨s`« Ñï}Ï=∂Å∞ ÖË=Ù. HÍx H˘O^ŒiH˜ ëêOHõ~å
~Ú_£`À áê@∞ ã≤Ñe≤¶ ãπ ‰õÄ_® LO_»=K«∞Û. ^•x=Å¡ ëêOHõ~å~Ú_£ `«yáæ È~Ú# `«~∞° "å`«
ã≤Ñe≤¶ ãπ U~°Ê_»=K«∞Û. JO^Œ∞Hõx ëêOHõ~å~Ú_£ `«yáæ È~Ú#@∞¡ JxÑ≤Oz<å ã≤Ñe≤¶ ãπ
QÆ∞iOz „â◊^úŒ =Ç≤ÏOKåe. =¸_»∞ <≥ÅÅ=~°‰Ωõ ã≤Ñe≤¶ ãπ QÆ∞iOz QÆ=∞xã¨∂Î LO_®e.
Ü«∞Öò.l.q.
ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Å=Å¡ =KÕÛ =∞~˘Hõ "åºkè Ü«∞Öò.l.q. nx<Õ eO„áÈ „QÍ#∞ºÖ’=∂
"ÕhiÜ«∞O JO\Ï~°∞. XHõ~H° "õ ∞≥ #ÿ "≥~· ã° ∞¨ „H˜q∞=Å¡ D "åºkè ãÖ„Hõq∞ã¨∞OÎ k. D "åºkè
L#fl"åà◊§`À ãÖÜ≥∂QÆO [iÑ≤`Õ "å~°O ~ÀAÅÖ’QÍ ~ÀQÆ ÅHõ} Δ ÏÅ∞ Hõ#|_»`å~Ú. D
"åºkèH˜ ~Ô O_»∞ ^ŒâÅ◊ ∞<åfl~Ú. „ã‘ÅÎ Ö’ ™ê^è•~°}OQÍ "≥Ú^Œ\ ^˜ âŒ ◊ ÅHõ}Δ ÏÅ∞ Hõ#|_»‰Ωõ O_®
H˘O`«HÍÖÏxH˜ ~Ô O_»= ^Œâ◊ ÅHõ} Δ ÏÅ∞ Hõ#|_»`å~Ú.
"≥Ú^Œ\ ˜ ^ŒâÖ◊ ’ [#<åOQÆOÃÑ· z#fl á⁄‰õΩ¯Å∞QÍ U~°Ê_ç `«~∞° "å`« H˘kÌ ~ÀAÅÖ’QÍx,
H˘kÌ "å~åÅÖ’QÍx QÆ[Å˚ Ö’ aà◊§Å∞ U~°Ê_»`å~Ú. =∂=¸Å∞QÍ QÆ[Å˚ Ö’ XHõ"¿·≥ Ñ
aà◊§ U~°Ê_»@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. HÍx JÑ¨C_»ÑC¨ _»∞ ~Ô O_»∞"≥Ñ· Ù¨ ÖÏ U~°Ê_»=K«∞Û. D aà◊§Å∞
"åz ÉÏQÍ <˘Ñ≤Ê Hõey™êÎ~Ú. D aà◊§Å∞ Ñ¨HÍfixH˜ =zÛ Ñ¨Å∞KÀ@¡ Hõ<åflÅ∞Ñ¨_ç
JO^Œ∞Ö’ #∞Oz ~°HOÎõ , p=Ú Hõeã≤ ~°ãQ≤ Í =ã¨∞OÎ k. H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ K«e`À ‰õÄ_ç
[fi~°O, `«Å<˘Ñ≤Ê, PHõe ÖËHáõ È=_»=Ú, |~°∞=Ù `«yáæ È=_»O LO\Ï~Ú.
215
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 216
D "åºkè ~Ô O_»=^Œâ◊ ÅHõ} Δ ÏÅ∞ Hõ#|_»\ÏxH˜ XHõ ãÖ=`«û~°O #∞Oz ~Ô O_»∞

=¸_»∞ ãÖ=`«û~åÅ∞ ÃÑQ· Í Ñ¨@=ì K«∞Û. "≥Ú^Œ\ ˜ ^ŒâÖ◊ ’ ãÔ̈~#· zH˜`û« [~°QHÆ áõ È`Õ,
=∞Å^•fi~°O aQÆnã¨∞‰õΩx áÈ~Ú qˆ~K«#O J=_®xH˜ ÉÏ^èQŒ Í LO_»@O, =∞Å^•fi~°O
^ŒQ~æÆ ° Ñ¨ÙO_»∞ U~°Ê_»@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. „ã‘ÅÎ Ö’ =∞Å^•fi~åxH˜, Ü≥∂x =∂~åæxH˜ =∞^èºŒ
Hõ#flO U~°Ê_ç ~Ô O_çO\˜H˜ ãÖ|O^èOŒ U~°Ê_»@O, nx=Å¡ =∞ÅO Ü≥∂x =∂~°Oæ ^•fi~å
|Ü«∞@‰õΩ ~å=_»O ãÖÉèqí OK«=K«∞Û. H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ „ã‘ÅÎ Ö’QÍx, Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’QÍx
[#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° h~°∞KÕi "åz#@∞¡ J=Ù`«∞Ok. [#<ÕO„kÜ«∂ÖËHÍ^Œ∞ XH˘¯Hõ¯™êi
Ü«∞Öò.l.q.=Å¡ áê^ŒO, "≥∂HÍÅ∞ ‰õÄ_® É’^ŒHÍÅ∞ÖÏQÍ "åK«=K«∞Û.
"≥hiÜ«∞Öò "å~°∞ì û "Õâßº ãÖÑ¨~¯° O ÖË‰Ωõ O_® ‰õÄ_® ~å=K«∞Û. JO`ÕHÍ^Œ∞, Z@∞=O\˜
ÖˇO· yHõ ãÖ|O^èOŒ ‰õÄ_® J=ã¨~O° ÖË^∞Œ . J~Ú`Õ Z‰õΩ¯= Hˆ ã¨∞Ö’¡ "≥hiÜ«∞Öò "å~°∞ì û
ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Å =Å¡<Õ ãÖ„Hõq∞™êÎ~Ú. Wq „ã‘ÅÎ Ö’QÍx, Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’QÍx "åi
"åi [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° LeÑ≤iHÍÜ«∞Å=Öˇ Ñ¨Ù@∞ì`å~Ú. Wq ÃÑiy QÆ∞`«∞ÅÎ ∞ QÆ∞`«∞ÅÎ ∞QÍ
‰õÄ_® `«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú. Wq Ñ¨Ù@ì_®xH˜ XHõ~H° "õ ∞≥ #ÿ "≥~· ã° π „H˜q∞ HÍ~°}O "≥hiÜ«∞Öò
"å~°∞ì û "≥∞`«QÎ Í, `«_Qç Í LO\Ï~Ú. g\˜ #∞O_ç "≥Å∞=_ç# „^Œ=O K≥_∞» "åã¨# Hõeyã¨∞OÎ k.
ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Å =Å¡ XHõi#∞Oz =∞~˘HõiH˜ "åºÑ≤Oz<å Wq P~ÀQÍºxH˜ Z\˜ì
Ç¨x HõeyOK«=Ù. "≥hiÜ«∞Öò "å~°∞ì û Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO g∞^Õ ~å"åÅx ÖË^∞Œ . c[HÀâ◊O
g∞^Œ ~å=K«∞Û. =∞Å^•fi~°O ^ŒQ~æÆ ° ~å=K«∞Û. =ÚYºOQÍ "≥hiÜ«∞Öò "å~°∞ì û Ü«Ú=‰õΩÅÖ’
=™êÎ~Ú. z#flÑ≤Å¡Ö’¡ ‰õÄ_® XH˘¯Hõ¯Ñ¨C_»∞ =™êÎ~Ú. "≥hiÜ«∞Öò _çã‘*ˇãπ JO>Ë
ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å∞ Jx J~°O÷ =ÙOk. Hõ#∞Hõ "≥hiÜ«∞Öò "å~°∞ì û Jx ¿Ñ~°∞O_»|\ì̃ ÖˇO· yHõ
ãÖ|O^èŒO ÖË‰õΩO_® =zÛ<å „Ñ¨ÉèÏHõ~üÖÏO\˜"åà◊√§ P ¿Ñ~°∞|\˜ì ÉˇkiáÈ=_»"≥∂,
ã≤Q∞Æ Ñæ _¨ áç È=_»"∂≥ [~°∞QÆ∞`«∂ LO@∞Ok.
"≥hiÜ«∞Öò "å~°∞ì û `«‰õΩ¯=QÍ LO_Õ áÈ_À+≤e¡<£ „^Œ=O`À ÃÑ· Ñ¨Ó`« „"å¿ãÎ
~åeáÈ`å~Ú. D =∞O^Œ∞ ~å¿ã=ÚO^Œ∞ [#<åOQÍxfl â◊√„ÉèOí QÍ hà◊§`À Hõ_Q» Íe. `«~∞° "å`«
=∞O^Œ∞ „"åã≤ J~°QOÆ @ J~Ú# `«~∞° "å`« uiy hà◊§`À Hõ_yç "ÕÜ∂« e. WÖÏ ~ÀAH˜
XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞™ê~°∞¡ K˘Ñ¨C# ~Ô O_»∞~ÀAÅ∞ =∞O^Œ∞ „"å¿ãÎ "≥hiÜ«∞Öò "å~°∞ì û ~åeáÈ`å~Ú.
"≥hiÜ«∞Öò "å~°∞ì û QÆ∞`«∞ÅÎ ∞ QÆ∞`«∞ÅÎ ∞QÍ ÃÑ^ŒqÌ QÍ ÃÑiyáÈ`Õ HÍ@Ô~*· +Ë <¨ £ KÕÜ∂« e.
Q„ Íã¨∞ºÖ’#∂ WOQÆº~Ú<åÖË
ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Å=Å¡ =KÕÛ =∞~˘Hõ "åºkè „QÍã¨∞ºÖ’#∂ WOQÆº~Ú<åÖË nx<Õ
„QÍ#∞ºÖ’<À "≥hiÜ«∞O Jx‰õÄ_® JO\Ï~°∞. D "åºkè ~å=_®xH˜ _Àx"åxÜ≥∂
216
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 217
„QÍ#∞ºÖ’=∂\©<£ HÍ~°}O. D "åºkè „áê~°OÉèOí Ö’ [#<åOQÍÅg∞^Œ Z„~°\ ˜ á⁄‰õΩ¯Å∞ÖÏQÍ

U~°Ê_ç `«fi~°QÍ Jq zuH˜áÈ~Ú Z„~°\ ˜ Ñ¨ÙO_»∞Ö¡ ÏQÍ `«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú. D Ñ¨ÙO_»¡ #∞O_ç
K≥_∞» "åã¨#`À ‰õÄ_ç# ~°ã≤ HÍ~°∞`«∞Ok. D ~°ã≤ [#<ÕO„kÜ«∂Å K«∞@∂ì L#fl ÉèÏQÍxH˜,
`˘_» Å H˜ JO@∞H˘x "≥ Ú `« Î O „Ñ¨ ^ Õ â ◊ = ∞O`å MÏmÖË ‰ õ Ω O_® Z„~° \ ˜ Ñ¨ Ù O_» ∞ QÍ
`«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. nx=Å¡ Ñ¨Ù~°∞+¨μÖ’¡ c~å˚Åg∞^Œ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO g∞^Œ K«~‡° O Ñ¨ÙO_»∞ÖÏQÍ
`«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok.
W^Õ Ñïã≤u÷ „ã‘Î [#<ÕO„kÜ«∂Å q+¨Ü∞« OÖ’ ‰õÄ_® [~°∞QÆ∞`«∞Ok. XH˘¯Hõ¯™êi
Ñ¨ÙO_»∞Ñ¨_#ç ÉèÏQÆO ÃÑK«∞ÛHõ\ ì˜ =∂xáÈ~Ú#@∞¡ JxÑ≤Oz ‰õÄ_® uiy JO^Œ∞Ö’ #∞Oz
p=Ú ~°ã≤ HÍ~°∞`«∞Ok. [#<ÕO„kÜ«∂Å∞, `˘_»ÅK«∞@∂ì nx=Å¡ Ñ¨ÙO_»∞QÍ `«Ü∂« ~°=_»O
=Å¡ =¸„`«<åà◊O, =¸„`«HÀâ◊O, =¸„`«ÑO≤ _®Å∞ ‰õÄ_® "åºkè„QÆã=Î¨ ∞=Ù`å~Ú.
D "åºkèH˜ zH˜`û« QÍ „Ããáì Èì"∞≥ ãÿ <≤ £ WO[Hõ<Δ Å£ ∞ „Ñü P~°∞QÆO@ÅH˜ XHõ\ ˜ K˘Ñ¨C#
J~Ú^Œ∞~ÀAÅ∞ KÕã≤#@¡~Ú`Õ =∞Oz Ñ¶ë`åÅ∞ Hõ#|_»`å~Ú. P~À"≥∞ÿã≤<£QÍh,
>ˇ„~å"≥∞ÿã≤<£QÍx, HÀ¡~À"≥∞ÿã≤\ ˜<£ QÍx `«_»=‰õΩ Ô~O_»∞ HÍºÑ¨ÓûºÖòû K˘Ñ¨C# „Ñü
P~°∞QÆO@ÅH˜ fã¨∞‰õΩO@∂ Ñ¨<fl≥ O_»∞ ~ÀAÅ∞ =∞O^Œ∞ "å_ç#@¡~Ú`Õ ‰õÄ_® =∞Oz
Ñ¶e¨ `åÅ∞ LO\Ï~Ú. Ñ¨ÙO_»∞QÍ L#fl „Ñ¨^âÕ =◊ ∞O`å Ü«∂O\˜|Ü«∂\˜H± J~ÚO@∞"≥∞O@∞
~åã≤#@¡~Ú`Õ Ñ¨ÙO_»∞ WOHÍ `«fi~°QÍ =∂xáÈ`«∞Ok.
ÃÇÏiÊãπ á„ È[x\Ïeãπ
XHõ ~°H"õ ∞≥ #ÿ "≥~· ã° π „H˜q∞=Å¡ D "åºkè =ã¨∞OÎ k. D "åºkèH˜ ãÖ|OkèOz# "≥~· ã° π
„H˜q∞ â◊s~°OÖ’ „Ñ¨"tÕ Oz# `«~∞° "å`« "å~°O ~ÀAÅÖ’ [#<ÕO„kÜ«∂Å g∞^Œ ~ÀQÆ
ÅHõ}Δ ÏÅ∞ Hõ#|_»`å~Ú. [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° K«~‡° O Z„~°QÍ J=_»O, JHõ¯_» h\˜
á⁄‰õΩ¯Å∞ÖÏQÍ ~å=_»O, Jq H˘kÌ¿ãÑ¨\’¡ ÑÿeáÈ~Ú z#fl–z#fl Ñ¨ÙO_»∞Q¡ Í `«Ü∂« ~°=_»O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok.
D "≥~· ã° π =Å¡ [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° K«~‡° O Z„~°|_®¤, Ñ¨ÙO_»∞¡ U~°Ê_ç<å KåÖÏ
<˘Ñ≤ÊQÍ LO@∞Ok. H˘O^ŒiÖ’ Wq =zÛ#Ñ¨C_»∞ [fi~°O ‰õÄ_® =ã¨∞OÎ k. =∞i H˘O^ŒiÖ’
[#<ÕO„kÜ«∂Ö`Àáê@∞ =ÚYO g∞^Œ, <À\’¡#∞, `≥Å¡\ ˜ á⁄‰õΩ¯Å∞ U~°Ê_ç "≥O@<Õ
ÑÿeáÈ=_»O, ÉÏ^è•Hõ~O° QÍ LO_»@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
ã¨∞Y"åº^èŒ∞Åx „Éèí=∞ HõeyOKÕ "åº^èŒ∞Å∞
JK«∞º`åÑ¨Ù~°OÖ’ L#fl J#O`«~å=∞Ü«∞º‰õΩ J~°"≥· Ñ¨_çÖ’ Ñ¨_ç# `«~°∞"å`«
J#∞HÀ‰õΩO_® XHõ ÉÏ^èŒ Hõeyã¨∞OÎ k. `å<Õg∞ `«ÑC¨ KÕÜ∞« ÖË^xŒ `«#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. HÍx
217
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 218
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO Ñ¨Ó~°fiK«~‡° O z\˜#¡ @∞¡, J~Ú`Õ Jk ã¨∞Y"åºkè Jx Z=~À JO>Ë q#fl=∂@

QÆ∞~°∞‰Î Ωõ =zÛOk. P Jaè„áêÜ«∞O HõÅQÆQÍ<Õ =∞#ã¨∞û ÉèÜ í ∞« O`À HõOÑ≤OzáÈ~ÚOk.
"≥∞^Œ_»∞ Ñ¨x KÕÜ«∞_»O =∂x"Õã≤Ok. D =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ `«#‰õΩ W^Õq∞\Ï Jx
ÉÏ^èÑŒ _¨ áç ÈÜ«∂_»∞. =ÚO^Œ∞ XHõ _®Hõ~ì ∞° ^ŒQiæÆ H˜ "≥o§ WÖÏ K«~‡° O z\Õ¡ ^Œx K≥áêÊ_»∞.
P _®Hõ~ì ∞° Ug∞ Ñ¨sHõΔ KÕÜ∞« ‰õΩO_®<Õ ÃÑxûe<£ WO[Hõ<Δ £ KÕ~ÚOK«∞HÀ=∞x K≥áêÊ_»∞.
ã¨~ˆ JÖÏˆQ KÕâß_»∞. Ñ¶e¨ `«O Hõ#|_»Ö^Ë ∞Œ . =∞~À _®Hõ~ì ∞° ^ŒQiæÆ H˜ "≥àÏ§_»∞. P _®Hõ~ì ∂°
JÖÏˆQ K≥áêÊ_»∞. „Ñ¨`ºÕ HõOQÍ Uq∞ =∂~°∞Ê Hõ#|_»Ö^Ë ∞Œ .
ã¨~ˆ WÖÏ HÍ^Œx ''ÃãH±û ÃãÊ+ëã¨∞—ì — Jx „Ñ¨Kå~°O KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ #H˜b _®Hõ~ì ∞° ^ŒQiæÆ H˜
"≥àÏ§_»∞. ÃãH±û ÃãÊ+ëã¨∞ì Jx K≥Ñ¨C‰õΩO@∞<åfl_»∞ Hõ#∞Hõ ÃãH±û q+¨Ü«∂Å∞ Z‰õΩ¯=
`≥eã≤ =ÙO\ÏÜ«∞x ÉèÏqOKå_»∞. J`«#∞ ÉÏQÍ Ñ¨sHõΔ KÕã#≤ @∞¡ JOQÍxfl W@∞–J@∞
„uÑ≤Ê h‰õΩ ã≤Ñe≤¶ ãπ =zÛO^Œh, KåÖÏ Ys^≥#· =∞O^Œ∞Å∞ "å_»=Åã≤ LO\ÏÜ«∞h, Jq
|*Ï~°∞Ö’ ^˘~°H=õ h, `«# ^ŒQ~æ̂Æ H˘xfl =O^ŒÅ∞ÃÑ\ì̃ H˘x "å_®Åh K≥áêÊ_»∞. ÃÑQ· Í
JÖÏKÕÜ«∞HõáÈ`Õ JOQÆO "≥Ú`«ÎO ‰õΩo§áÈ`«∞O^Œx Éˇ^Œ~°Q˘\Ïì_»∞. W^ŒO`å q#fl
J#O`«~å=∞Ü«∞º `«#H˜ Ñ¨~° „ã‘Î ãÖÑ¨~°¯"Õ∞ `≥eÜ«∞^Œh ã≤Ñ¶≤eãπ ZÖÏ =ã¨∞ÎO^Œx
„Ñ¨tflOKå_»∞. JO`ÕHÍ‰õΩO_® `«#H˜ ^•^•Ñ¨Ù J~°"·≥ ãÖ=`«û~åÅ∞. D =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ P
áê_»∞ Ñ¨#∞Å∞ ZO^Œ∞‰õΩ KÕ™êÎ#∞? Jx Z^Œ∞~°∞ „Ñ¨âfl◊ Å∞ "Õâß_»∞. HÍx P #H˜b ''ÃãH±û
ÃãÊ+ëã¨∞ì—— `«#=∂>Ë HÍ^ŒO\Ï_® J#fl@∞¡ J`«x =ÚYOÖ’H˜ f„=OQÍ K«∂ã≤
''HÍ=∞^•Ç¨ÏO LO_Õ"åxH˜ J~°"·≥ Uq∞\˜? =O^Œ Uq∞\˜? ZO`« =Ü«∞ã¨∞û =Úki<å
=∞QÆ∞=`À =ÚK«Û@ f~°∞Û‰õΩO\Ï~°∞. =Ü«∞ã¨∞û =∞o§# h=Ù Jã¨Å∞ q+¨Ü∞« O ZÖÏ
K≥ÑÙ¨ `å=ÙÖË—— Jx J<åfl_»∞. ^•xH˜ J#O`«~å=∞Ü«∞º ''<å‰õΩ HÍ=∞^•Ç¨ÏO ÖËHáõ È~Ú<å
^•Ç¨ÏO =∂„`«O Z‰õΩ¯"ÕÖOˇ _ç—— J<åfl_»∞. WHõ `«~∞° "å`« Uq∞ [iyOn g∞‰õΩ `≥eã≤O^Õ.
J#O`«~å=∞Ü«∞º HÍ=∞^•Ç¨ÏO ÖË‰Ωõ O_® LO_»\ÏxH˜ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO Ñ¨Ó~°fiK«~‡° O
QÍ@∞¡QÍ@∞¡QÍ z@¡_®xH˜ KåÖÏ ãÖ|O^èOŒ LOk. WÖÏ z\˜#¡ K«~‡° O "åz#@∞¡ `≥ÅQ¡ Í
Hõ#|_»@=Ú, "≥#∞Hõ‰Ωõ ÖÏQÆ\ÏxH˜ ~å‰õΩO_® J~ÚáÈ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JÖÏ K«~‡° O
"≥#HõH‰õ Ωõ ~å‰õΩO_® J=_»"∞Õ HÍ‰õΩO_® ÉÏQÍ "åz#@∞¡ J=Ù`«∞Ok. nxHõO`«\ H˜ ˜ P
=ºHÎ̃Ö’ `≥e™È `≥eÜ«∞‰õΩO_®<À L#fl +¨μQÆ~ü HõOÑ¨~¡ ÚO\ò "åº^èÕ =ÚYº HÍ~°}O.
+¨μQÆ~ü HõOÑ¨~¡ ÚO\ò (_»Ü∂« a\˜ã)π "åºkè J#O`«~å=∞Ü«∞ºÖ’ `≥eÜ«∞‰õΩO_® WO`«
HÍÅO#∞Oz LO_ç, WÑ¨C_»∞ D ~°∂ÑÖÖ’ „Ñ¨ã∞¨ Êù\ `˜ "« ∞≥ #ÿ k. +¨μQÆ~ü HõOÑ¨~¡ ÚO\ò =Å¡
HÍ‰õΩO_® ã≤Ñe≤¶ ãπ =Å¡ K«~‡° O z\˜#¡ @∞¡ J~Ú`Õ XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞ KÀ@¡H˜ q∞Oz Hõ#|_»^∞Œ .
HÍx +¨μQÆ~ü HõOÑ¨~¡ ÚO@∞Ö’K«~‡° O K«∞@∂ì`å z\˜#¡ @¡~Ú ÉÏ^è•Hõ~O° QÍ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok.
218
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 219
~°HOõ QÍ =zÛ# "åà◊§O^ŒiÖ’ JuQÍ ^•Ç¨ÏO ‰õÄ_® LO_»#=ã¨~O° ÖË^∞Œ . +¨μQÆ~ü HõOÑ¨~¡ ÚO
\ò‰Ωõ ãÖ|OkèOz# U ÅHõ} Δ ÏÅ∞ `≥eÜ«∞‰õΩO_® LO_ç ‰õÄ_® WÖÏ |Ü«∞@ Ñ¨_=» K«∞Û.
WÖÏO\˜ Ñïã≤u÷ U~°Ê_»QÍ<Õ =¸„`«OÖ’ +¨μQÆ~ü LO^À ÖË^À Ñ¨sHõΔ KÕ~ÚOK«∞HÀ"åe.
~°HOÎõ Ö’ ‰õÄ_® +¨μQÆ~ü âß`«O ZO`« LO^À Ñ¨sHõΔ KÕ~ÚOK«_O» =∞Ozk. WÖÏ Ñ¨sHõÅΔ ∞
KÕã≤ P =ºH˜Î =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨Ï"åºkè (+¨μQÆ~ü HõOÑ¨~¡ ÚO\ò)`À ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∞<åfl_»x `Õe`Õ W#∞ûe<£
WO[Hõ#Δ ∞¡QÍx,aà◊§Å∞QÍx W=fi_»O ^•fi~å P "åºkèx JiHõ\ ,ì˜ ÃÑxûe<£QÍx, >ˇ„\Ï
ÃãH· e˜ <£û QÍx "å_ç#@¡~Ú`Õ `ÕeHõQÍ `«yáæ È`«∞Ok. +¨μQÆ~ü HõOÑ¨~¡ ÚO\òx JiHõ@_ì ®xH˜
=∞O^Œ∞ "å_»‰Ωõ O_® Hˆ =ÅO ÃÑxûe<£ ÖÏO\˜q "å_ç`Õ Ñ¶e¨ `«O LO_»^∞Œ . D +¨μQÆ~ü
HõOÑ¨~¡ ÚO\ò =Ü«∞ã¨∞ =∞o§# "åà◊§Ö’¡<Õ HÍ^Œ∞– =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ L#fl "åà◊§Ö’ ‰õÄ_®
LO_»=K«∞Û.
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO Ñ¨Ó~°fiK«~‡° O g∞^Œ QÍ@∞¡QÍ@∞¡QÍ U~°Ê_ç#Ñ¨C_»∞ Ñ¨ÓiÎQÍ Ñ¨sHõKΔ ãÕ ≤
=∞O^Œ∞Å∞ "å_»@O ZO`À J=ã¨~O° .
#H˜b _®Hõì~°¡ '„Ñ¨`ÕºHõ ã¨∞Y"åº^èŒ∞Å∞——
#H˜b _®Hõ~ì ∞° ¡ J~Ú# ''ÃãH±û ÃãÊ+ëã¨∞—ì — ÅH˜ ã¨∞Y"åº^è∞Œ ÅH˜, ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å∞ HÍx
"å\˜H˜ `Õ_® `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<Õ *Ï˝#O ÖË^<Œ Õ K≥áêÊe. [#<åOQÍÅ ^ŒQ~æÆ ° U "åºkè =zÛ<å
"åi =∂@Ö’¡ Jk ã¨∞Y"åº^èOÕ [#<åOQÍÅH˜ QÆl˚ =zÛ<å "åi =∂@Ö’¡ ã¨∞Y"åº^èOÕ
"≥^· ºŒ âß„ã¨Î s`åº ã≤Ñe≤¶ ãπ, QÆ<iÕ Ü«∂, ëêOHõ~å~Ú_£, „QÍ#∞ºÖ’=∂ WOQÆfi~Ú<åÖË, eOá¶È
„QÍ#∞ºÖ’=∂, "≥hiÜ«∂ g\˜<Õ ã¨∞Y"åº^èÅŒ ∞QÍ q=iOK«_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. WqHÍHõ
"≥^· ºŒ âß„ãÎ̈ s`åº „Ñ¨`ºÕ Hõ ã¨∞Y"åº^è∞Œ ÅO@∂ ÖË=Ù. J~Ú`Õ ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å∞ HÍHõáÈ~Ú<å
ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å∞ÖÏQÍ "åºkè ÅHõ} Δ ÏÅ∞ HõeyOKÕ „>ˇHÿ À"≥Ú<åãπ. "≥∞Hÿ À\˜H± "åº^è∞Œ Å∞, ~Ô @
· ~üû
_çã*‘ ò, ÃÇÏiÊãπ [x\Ïeãπ, Ü«∂ãπ, ÉˇlÖò, Ñ≤O\Ï, |Å"≥∞\ÿ <˜ £ ÖÏO\˜ "å\˜x ‰õÄ_®
"Õ~°∞ "Õ~°∞QÍ QÆ∞iÎOK«_»O KÕ`«HÍHõ g@xfl\˜h ''ÃãH±û ÃãÊ+ëã¨∞ì—— ã¨∞Y"åº^èŒ∞Å∞QÍ
z„u™êÎ~∞° . ã≤Ñe≤¶ ãπ, QÆ<iÕ Ü«∂ =O\˜q ã¨Ê+ì̈OQÍ `≥Å∞ã¨∂Î LO>Ë "åi ^Œ$+≤Öì ’ Ju
™ê=∂#º ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å∞ JÖÏ ã¨Ê+ì̈OQÍ `≥eÜ«∞#Ñ¨C_»∞ WHõ U "åºkè J~Ú#Ñ¨Ê\˜H©
#H˜b _®Hõ~ì ∞° ¡ J~Ú# ''ÃãH±û ÃãÊ+ëã¨∞—ì — Å ^Œ$+≤Öì ’ Jk „Ñ¨`ºÕ Hõ ã¨∞Y"åºkè "åà◊§=∂@Å
QÍ~°_Hô ˜ "≥∂ã¨áÈ~Ú H˘O^Œ~∞° J=∂Ü«∞‰õΩÅ∞ `«=∞ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ Hˆ #û~ü Ñ¨ÙO_»∞ =zÛ<å
Jk Hˆ #û~ü Jx QÆ∞iÎOK«ÖHË õ Jk =ÚkiáÈÜÕ∞ =~°‰Ωõ P J*Ï˝#∞ÅKÕ`« =O^Œ∞Å‰õΩ
=O^ŒÅ∞ =keOK«∞‰õΩO@∂, zH˜`û« á⁄O^Œ∞`«∂ LO\Ï~°∞. JO^Œ∞Hõx [#<åOQÍÅH˜ U
"åºkè =zÛ<å P^è∞Œ xHõ "≥^· ºŒ q*Ï˝#OÖ’ tHõ}Δ á⁄Ok# _®Hõ~ì ∞° KÕ`« Ñ¨sHõΔ KÕ~ÚOK«∞HÀ"åe
QÍx ''ÃãH±û ÃãÊ+ëã¨∞—ì — Å =∞x „Ñ¨H@ õ #Å∞ KÕ¿ã"åiKÕ`« =∂„`«O HÍ^Œ∞.
219
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 220
ã¨∞Y"åº^èŒ∞Å x~å÷~°}
ã¨∞Y"åº^èŒ∞Å∞–x~å÷~°}
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO g∞^Œ HÍx, „ã‘Î [#<ÕO„kÜ«∂Å g∞^Œ HÍx ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å∞ HÍ‰õΩO_»
Ñ¨ÙO_»∞¡ U~°Ê_»=K«∞Û. JO^Œ∞Hõx ã¨∞Y"åº^è∞Œ Åx x~å÷iOK«_®xH˜ P Ñ¨ÙO_»Ö¡ ’ LO_Õ
„^Œ"åxfl fã≤ Ñ¨sHõΔ KÕÜ∞« _»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. WÖÏ P Ñ¨ÙO_»∞Ö’x „^Œ"åxfl fã≤ ã≤Ñe≤¶ ãπ,
ëêOHõ~å~Ú_£, „QÍ#∞ºÖ’=∂ WOQÆ¡=~Ú<åÖËH˜ ãÖ|OkèOz# „H˜=ÚÅH˘~°‰õΩ Ñ¨sHõΔ
KÕã≤ JO^Œ∞Ö’ Jq ÖËHáõ È`Õ P Ñ¨ÙO_»∞ ã¨∞Y"åºkèH˜ ãÖ|OkèOz#k HÍ^Œx x~åú~} °
KÕÜ∞« _»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. QÆ<iÕ Ü«∂H˜ =¸„`«<åà◊O #∞Oz =KÕÛ p=ÚÖÏO\˜ zHõ¯\˜
Ñ¨^•~å÷xfl Ñ¨sHõKΔ ãÕ ≤ x~å÷~} ° KÕÜ∞« _»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. XHõ"àÕ ◊ JO^Œ∞Ö’ QÆ<iÕ Ü«∂
„H˜=ÚÅ∞ ÖËHáõ È`Õ P zHõ¯x „^Œ=O QÆ<iÕ Ü«∂ =Å¡ HÍ^Œx x~åú~}° KÕÜ∞« _»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
QÆ[Ö˚ ’¡ aà◊§Å∞ Hõ_`ç Õ JO^Œ∞Ö’ #∞O_ç H˘O`« Ñ¨^•~å÷xfl ã¨∂k"Õã≤ |Ü«∞@‰õΩ ÖÏy
Ü«∞Öò.l.q.H˜ ëêOHõ~å~Ú_£H˜ ãÖ|OkèOz# „H˜=ÚÅ∞<åflÜ≥∂"≥∂#x ÑïjeOK«_O»
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. XH˘¯Hõ¯™êi QÆ[Ö˚ ’¡ aà◊§ ÃÑÖ·¶ iË Ü«∂, HõÜ
Δ ∞« "åºkè, HÍà◊§H˜ ^≥|ƒÅ∞ `«QÅÆ _»O
=Å¡ ‰õÄ_® ~å=K«∞Û. ™ê^è•~°}OQÍ _®Hõ~ì ∞° ¡ `«=∞ "≥^· ºŒ âß„ãÎ̈ Ñï*Ï˝#O g∞^Œ KåÖÏ
ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ D Ñ¨sHõÅΔ hfl KÕÜ∞« #=ã¨~O° ÖË‰Ωõ O_® ~ÀQÆ x~°Ü ‚ ∞« O KÕã∂¨ Î LO\Ï~°∞.
J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ Ñ¨C_Õ ÖË|~ˆ @sÖ’ Ñ¨sHõΔ KÕã∂¨ Î LO\Ï~°∞.
H˘O`«=∞Ok "ÕâßºãÖÑ¨~°¯O [iy# =∞~°∞<å_Õ q._ç.P~ü.Ü«∞Öò. ~°HõÎÑ¨sHõΔ
KÕ~ÚOK«∞‰õΩx JO^Œ∞Ö’ ^À+Ö ÖË^xŒ ãÖ`À+≤Oz "≥^· ºŒ O á⁄O^Œ‰Ωõ O_® T~°∞‰õΩO\Ï~°∞.
HÍx "Õâº◊ ãÖÑ¨~¯° O Hõey# "≥O@<Õ q._ç.P~ü.Ü«∞Öò. áêl\˜"£ iáÈ~°∞~ì å^Œ∞. WÖÏ
"≥O@<Õ ~°HÑÎõ s¨ HõΔ KÕ~ÚOKå=∞h ^À+Ö ÖË^xŒ `«$Ñ≤ÑÎ _¨ Õ =º‰õΩÅÎ ∞ "ÕâßºãÖÑ¨~¯° O á⁄O^Õ
=ÚO^À ÖËHõ "≥O@<Õ<À b_»~ü "≥∞ãÿ <≤ £ ÖÏO\˜ HÍºÑ¨ÓûÖòû XHõ\’ ~Ô O_À "Õã∞¨ ‰õΩx `«=∞
â◊s~åÖÖ’ =∞O^Œ∞ ~Ô _ôQÍ LOK«∞‰õΩ<åflO Hõ#∞Hõ WHõ "åºkè ~å^Œx ^è~·≥ º° OQÍ LO\Ï~°∞.
J~Ú`Õ Wk `«ÑC¨ Jaè„áêÜ«∞O =∂„`«"∞Õ . =ÚO^Œ∞ XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞ HÍºÑ¨ÓûÖòû "Õã∞¨ ‰õΩ<åfl
XHõ"àÕ ◊ "Õâßº ãÖÑ¨~¯° =Å¡ "åºkè „H˜=ÚÅ∞ â◊s~°OÖ’H˜ „Ñ¨"tÕ Oz#@¡~Ú`Õ D HÍÎã"¨ ∂≥ `å^Œ∞
U =∂„`«O Ñ¶e¨ `«O =ÙO_»^∞Œ . Ñ¨ÓiÎ "≥∂`å^Œ∞Ö’ =∞O^Œ∞ "å_ç`Õ `«ÑÊ¨ ÖÏÉèOí =ÙO_»^∞Œ .
220
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 221
ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å∞–Ô~O_»= Ñ¨Ù~°∞+¨μx ãÖÜ≥∂QÆO

XHõ „ã‘ÎÖ’ ã¨∞Y"åº^èŒ∞Å∞#fl@¡~Ú`Õ P"≥∞`À XHõ P~ÀQÆº=O`«∞_≥·# Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞
ãÖÜ≥∂QÆO [iÑ≤`Õ Jk J`«xH˜ ãÖ„Hõq∞Oz JO`«\ `˜ À P "åº^è∞Œ Å∞ P"≥∞ #∞Oz
`«∞_çzÃÑ@∞ì‰Ωõ x áÈ=_»O [~°Q^Æ ∞Œ . P"≥∞Ö’ "åºkè „H˜=ÚÅ∞ WOHÍ KåÖÏ LO\Ï~Ú.
JO^Œ∞Hõx P"≥∞`À ZO^Œ~À P~ÀQÆº=O`«∞Å~Ú# Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞, `«~∞° "å`« ~°u [iÑ≤<å
"åiH˜ ‰õÄ_® ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å∞ ãÖ„Hõq∞™êÎ~Ú. J^Õq^èOŒ QÍ JÑ¨C_Õ ~°[ã¨fiÅ J~Ú#
J=∂‡~Ú =ºaèKå~° =$uÎÖ’ ky<å P"≥∞‰õΩ ‰õÄ_® Z=~À XHõi ^•fi~å "≥O@<Õ
ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å∞ ãÖ„Hõq∞OK«_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JO^Œ∞Hõx z#fl J=∂‡~Ú Hõ^•, JÑ¨C_Õ
P"≥∞ ^ŒQ~æÆ ° ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å∞ LO_»=x ÉèÏqOz ~°u [iÑ≤`Õ P"≥∞ #∞Oz ‰õÄ_® ã¨∞Y"åºkè
ãÖ„Hõq∞OK«_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
ã¨∞Y"åº^èŒ∞Å∞–H˘xfl JáÈÇ¨ÏÅ∞
XHõ™êi XHõ Ü«Ú=‰õΩ_»∞ _®Hõ~ì ∞° ^ŒQiæÆ H˜ "≥o§ `«# Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO g∞^Œ U^À
Ñ¨ÙO_»∞ Ñ¨_Oç ^Œx K≥áêÊ_»∞. _®Hõ~ì ∞° J`«xfl Ñ¨ÓiÎQÍ Ñ¨sHõΔ KÕã≤ P Ñ¨ÙO_»∞ ã≤Ñe≤¶ ãπ
Ñ¨ÙO_»∞ Jx K≥ÑÊ¨ QÍ<Õ Pâ◊Û~°ºáÈÜ«∂_»∞. P Pâ◊Û~åºxH˜ HÍ~°}O J`«#∞ HõÅÖ’ ‰õÄ_®
`«#H˜ ã≤Ñ¶≤eãπ =ã¨∞ÎO^Œx J#∞HÀÖË^Œ∞. J#∞‰õΩ#fl>¡~Ú`Õ Jã¨Å∞ JÖÏ P Ñ¨x
KÕ¿ã"å_»∞HÍ_»∞. JO^Œ∞Hõ<Õ _®Hõ~ì ∞° `À ''_®Hõ~ì ∞° <Õ#∞ "Õâßº ãÖÑ¨~¯° O á⁄OkOk XHõ¯™êˆ~.
P XHõ¯™êiˆH ã¨∞Y"åºkè =ã¨∞ÎO^•? Ñ¨Å∞=∂~°∞¡ "Õâßº ãÖÑ¨~°¯O Hõey`Õ<Õ `«Ñ¨Ê
ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å∞ HõÅ∞QÆ=x q<åfl<Õ—— Jx Pâ◊Û~°ºO`À J_çQÍ_»∞. HÍx Wk J=∂Ü«∞Hõ`fi« O`À
‰õÄ_ç# „Ñ¨âfl◊ =∂„`«"∞Õ . ZO^Œ∞HõO>Ë „ã‘HÎ Q˜ Íx, Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜QÍx W^ŒiÌ Ö’ U XHõ¯iH˜
ã¨∞Y"åºkè L<åfl, ã¨∞Y"åºkè ~å=_®xH˜ Ñ¨Å∞=∂~°∞¡ ÖˇO· yHõ ãÖ|O^èOŒ J=ã¨~O° ÖË^∞Œ .
XHõ¯™êi ÖˇO· yHõ ãÖ|O^èOŒ Hõey<å =ã¨∞OÎ k.
D J=∂Ü«∞‰õ Ü«Ú=‰õΩÅ q+¨Ü∞« O WÖÏ =ÙO>Ë, =∞iH˘O^Œ~∞° "Õâßº ãÖÑ¨~¯° O
=Å¡ ã¨∞Y"åºkè `≥zÛÃÑ@∞ì‰Ωõ <åfl, P q+¨Ü∞« O K≥ÑÊ¨ _®xH˜ W+¨Ñì _¨ H» õ =∞~ÀÖÏQÍ K≥ÑC¨ `«∂
LO\Ï~°∞. QÆ<ÕiÜ«∂ "åºkè =zÛ =¸„`«qã¨~°˚# ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∞O@QÍ L<åfl,
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO g∞^Œ ã≤Ñe≤¶ ãπ Ñ¨ÙO_»∞ =zÛ ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∞<åfl _®Hõ~ì ∞° `À K≥|∞`«∂, ã≤x=∂Ç¨Å∞
^ŒQ~æÆ À, ~À_»∞¤ „Ñ¨H¯õ <À =¸„`«qã¨~#°̊ KÕÜ∞« _»O=Å¡ D "åºkè HõeyO^Œx JO\Ï~°∞.
"åã¨Î"åxH˜ QÆ<ÕiÜ«∂ HÍx, ã≤Ñ¶≤eãπQÍx P "åºkè=Ù#fl"åà◊√§ =¸„`«qã¨~°˚#
KÕã#≤ KÀ@ =∞~˘Hõ =¸„`«qã¨~#°̊ KÕã#≤ O`« =∂„`å# ~å=_»O [~°Q^Æ ∞Œ . ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å∞
Hˆ =ÅOÖˇO· yHõ ãÖ|O^èOŒ =Å¡<Õ ãÖ„Hõq∞™êÎ~Ú. JO`ÕHÍh ~À_»∞g¤ ∞^ŒH˜ KÕ~∞° ‰õΩ#fl „H˜=ÚÅ∞
221
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 222
=¸„`«qã¨~#°̊ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ÃÑH· ˜ ZQÆ„ÉÏHõ_=» ∞<Õk X\ì̃k. JO^Œ∞Hõ<Õ H˘O^Œ~∞° ~ÀQÆ∞Å∞

JÖÏ K≥ÑÊ≤ #Ñ¨C_»∞ _®Hõ~ì ∞° `«#Ö’ `å#∞ #=ÙfiHÀ=_»O `«ÑÊ¨ KÕÜ∞« QÆeQˆ ^Õg∞ ÖË^∞Œ .
W@∞=O\˜ Jaè„áêÜ«∂Å∞ „Ñ¨Kå~°OÖ’ LO_»|\˜ì H˘O^Œ~°∞ =º‰õΩÎÅ∞ `«=∞
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO g∞^Œ QÆlá˚ ⁄‰õΩ¯ U~°Ê_ç<å, QÆ<iÕ Ü«∂=Å¡ HÍ‰õΩO_® W`«~° ÉÏH©iì Ü«∂ „H˜=ÚÅ
=Å¡ =¸„`«qã¨~#°̊ =∞O@QÍ =Ù<åfl `å=Ú `≥eÜ«∞‰õΩO_® ~À_»∞¤ „Ñ¨H¯õ # =¸„`«qã¨~#°̊
KÕÜ∞« |\˜ì ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å∞ ãÖ„Hõq∞OKåÜÕ∞"≥∂#x ÉèÜ í ∞« Ñ¨_áç È`å~°∞.
ã¨∞Y"åº^èŒ∞Å∞–Ñ¨^äŒºO
H˘O^Œ~∞° ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å∞ =zÛ#Ñ¨C_»∞ PÇ¨~°OÖ’ Ñ¨^ºŒä O ZÖÏ KÕÜ∂« Åx J_»∞QÆ∞`«∂
LO\Ï~°∞. PÇ¨~°OÖ’ Z\ì̃ Ñ¨^ºŒä =¸ Jã¨=~°O ÖË^∞Œ . Jxfl ‰õÄ~°Å∂ âßMÏÇ¨~°"∞≥ <ÿ å,
=∂O™êÇ¨~°"∞≥ <ÿ å =∂=¸Å∞QÍ u#=K«∞Û. H˘O^Œ~∞° <å@∞ _®Hõ~ì ∞° ,¡ #H˜b _®Hõ~ì ∞° ¡
J~Ú# ''ÃãH±û ÃãÊ+ëã¨∞ì—— Å∞ J~°÷O Ñ¨~°÷O ÖË‰õΩO_® Wk u#=^Œ∞Ì Jk u#=^Œ∞Ì
JO@∂ Ñ¨^ºŒä O K≥ÑÙ¨ `«∂ =ÙO\Ï~°∞. Wk Hˆ =ÅO J~°~÷ Ç° Ï≤ `«O. QÆ<iÕ Ü«∂ =zÛ#Ñ¨C_»∞
=∂„`«O PÅ¯Ç¨Å∞ fã¨∞‰õΩ<Õ"åà◊√§ Ñ¨ÓiÎQÍ =∂x"ÕÜ∞« _»"∂≥ `«yOæ z fã¨∞HÀ=_»"∂≥
=∞Ozk. JO`ÕHÍ‰õΩO_® =∞Ozhà◊√§ Z‰õΩ¯=QÍ `åQÆ_O» Jã¨=~°O.
ã¨∞Y"åº^èŒ∞Å∞– *Ï„QÆ`«ÎÅ∞
XH˘¯Hõ¯™êi XˆH™êi XHõiH˜ q∞Oz ~Ô O_»∞– =¸_»∞ ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å∞ ‰õÄ_® ~å=K«∞Û.
JO^Œ∞Hõx =ÚO^Œ∞ Hõ#|_ç# "åºkèH˜ =∞O^Œ∞"å_ç `«$Ñ≤ÑÎ _¨ ç T~°∞‰õΩO>Ë `«~∞° "å`« H˘kÌ
~ÀAÅH˜ WOH˘Hõ "åºkè ÅHõ}Δ ÏÅ∞ |Ü«∞@Ñ¨_=» K«∞Û. JO^Œ∞Hõx XHõ™êi U^≥<· å ã¨∞Y"åºkè
=¿ãÎ =¸_»∞ <≥ÅÅ =~°‰Ωõ `«H¯˜ # ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å ÅHõ}Δ ÏÅ∞ |Ü«∞@Ñ¨_`» åÜÕ∞"≥∂#x
*Ï„QÆ`QÎ« Í Ñïjeã¨∂Î LO_®e.
ã¨∞Y"åº^èŒ∞Å #∞O_ç ~°HõΔ}
ã¨∞Y"åº^èŒ∞Å∞ L#flÑ¨C_»∞ Ô~O_»="åiH˜ ãÖ„Hõq∞OKÕ „Ñ¨=∂^ŒO LOk. Hõ#∞Hõ
~°uÖ’ áêÖÁæ#‰õΩO_® LO_»@O =∞Ozk. JÖÏ LO_»\ÏxH˜ gÅ∞HÍx Ñ¨HOΔõ Ö’ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_Õ
*Ï„QÆ`«Î =Ç≤ÏOKåe. Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ x~À^è£ LÑ¨Ü≥∂yOz#@¡~Ú`Õ XHõ"Õà◊ J`«xH˜
ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å∞ L<åfl „ã‘HÎ ˜ ãÖ„Hõq∞OK«_O» [~°Q^Æ ∞Œ . JÖÏHÍ‰õΩO_® „ã‘HÎ ˜ L<åfl x~À^è=£ Å¡
Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ ~°H}
Δõ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. J~Ú`Õ ãÖÜ≥∂QÆO ã¨=∞Ü«∞OÖ’ x~À^è£ *ÏiáÈ~Ú<å,
ziyáÈ~Ú<å XHõi #∞Oz =∞~˘HõiH˜ ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å∞ ãÖ„Hõq∞OK«_®xH˜ J=HÍâ◊O
LOk. XHõ"àÕ ◊ x~À^è£ ã¨„Hõ=∞OQÍ<Õ L<åfl, =∞iO`« *Ï„QÆ`Î« H˘~°‰Ωõ ~°u Ñ¨ÓiÎ J=QÍ<Õ
[#<ÕO„kÜ«∂Åx _≥\ÏìÖò hà◊§`ÀQÍx, á⁄\Ï+≤Ü∞« O ÃÑ~å‡OQÆ<\Õ ò hà◊`¡ ÀQÍx â◊√„ÉèOí
KÕã∞¨ HÀ=_»O Jã¨=~°O.
222
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 223
Öˇ·OyHõ "åº^èŒ∞Å∞–=∞O^Œ∞Å∞
ã≤Ñe≤¶ ãπ
1.ÃÑx_»∂º~ü Ü«∞Öò.Z.24 "å~åxH˜ XHõ\˜ K˘Ñ¨C# 2 "å~åÅ∞ ÖË^• >ˇ„\ÏÃãH· e˜ <£
500 q∞.„QÍ. K˘Ñ¨C# „Ñü 6 QÆO@ÅH˜ XHõ™êi "Õã∞¨ ‰õΩO@∂ ~Ô O_»∞ "å~åÅ∞ "å_®e
ÖË^• _®H©û ÃãH· e˜ <£ 100 q∞.„QÍ. ÖË^• Ãã<· À"≥∞ãÿ <≤ £ 100 Ü«∞O.l. K˘Ñ¨C# ~ÀE 2
™ê~°∞¡ "Õã∞¨ H˘O@∂ 15 ~ÀAÅ∞ "å_®e.
2.ã≤Ñe≤¶ ãπ ~Ô O_»=^Œâ,◊ =¸_»= ^ŒâÖ◊ ’¡ ÃÑx_»∂º~ü Ü«∞Öò.Z. 24 WO[Hõ#Δ ∞¡ "å~åxH˜
XHõ\ ˜ K˘Ñ¨C# =¸_»∞ "å~åÅ∞ "å_®e.
QÆ<ÕiÜ«∂
1. „áÈÔH<· £ ÃÑxûe<£ 6,00,000 WO[Hõ#Δ ∞¡ ~ÀAH˘Hõ\ ˜ K˘Ñ¨C# 10 ~ÀAÅ∞
"å_®e. ÖË^• <å~üáê¶ H¡ Íûã≤ãπ 400 q∞.„QÍ. K˘Ñ¨C# ~ÀAH˜ 2 ™ê~°∞¡ "å_»∞`«∂ Ñ¨k
~ÀAÅ∞ "Õã∞¨ HÀ"åe ÖË^• Ãã<· À"≥∞ãÿ <≤ £ 100 Ü«∞O.l. L^ŒÜ∞« O XHõ\ ,˜ ~å„u XHõ\ ˜
K˘Ñ¨C# Ñ¨k ~ÀAÅ∞ "å_®e.
ëêO„HÍ~Ú_£
1.>ˇ„\ÏÃãH· e˜ <£ 500 q∞.„QÍ. `«_=» H˜ XHõ HÍºÑ¨ÓûÖò K˘Ñ¨C# „Ñü 6 QÆO@ÅH˜
XHõ\ ˜ "Õã∞¨ HÀ"åe. JÖÏ 10 ~ÀAÅ∞ "å_®e. ÖË^• _®H©ûÃãH· e˜ <£ 100 q∞.„QÍ.
HÍºÑ¨ÓûÖò L^ŒÜ∞« O XHõ\ ,˜ ™êÜ«∞O„`«O XHõ\ ˜ K˘Ñ¨C# 10 ~ÀAÅ∞ "å_®e.
Ü«∞Öò.l.q.
1. >ˇ„\ÏÃãH· e˜ <£ 500 q∞.„QÍ. HÍºÑ¨ÓûÖò „Ñü 6 QÆO@ÅH˜ XHõ\ ˜ K˘Ñ¨C# 2,3
"å~åÅ∞ "å_®e. ÖË^• Ãã<· À"≥∞ãÿ <≤ £ 100 q∞.„QÍ. HÍºÑ¨ÓûÖò L^ŒÜ∞« O XHõ\ ˜ ~å„u
XHõ\ ˜ K˘Ñ¨C# 2–3 "å~åÅ∞ "å_®e.
223
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 224
Q„ Í#∞ºÖ’=∂ WOÔQfi· <åÖË

1. >ˇ„\ÏÃãH· e˜ <£ 500 q∞.„QÍ. HÍºÑ¨ÓûÖò „Ñü 6 QÆO@ÅH˜ XHõ\ ˜ K˘Ñ¨C# 2,3
"å~åÅ∞ "å_®e. ÖË^• Ãã<· À"≥∞ãÿ <≤ £ 100 q∞.„QÍ. HÍºÑ¨ÓûÖò ~ÀAH˜ ~Ô O_»∞™ê~°∞¡ K˘Ñ¨C#
2–3 "å~åÅ∞ "å_®e.
ÃÇÏiÊãπ ã≤OÃÑ¡H±û
`«H¯˜ # "≥~· ã° π "åº^è∞Œ ÅH˜ ãÔ̈~#· =∞O^Œ∞ ÖË#>Ë¡ nxH© ÖË^∞Œ . J~Ú`Õ 'ZÃãH· À¡q~å<£—
\ÏÉˇ@
¡ ∞û „Ñü 5 QÆO@ÅH˜ XHõ\ ˜ K˘Ñ¨C# 3–4 "å~åÅ∞ "å_ç`Õ H˘O`« Ñ¶e¨ `«O
LO@∞Ok. D aà◊§Å∞ Ys^≥·#q. ÃÇÏiÊãπ ã≤OÃÑ¡H±û =zÛ# KÀ@ 'ÃÇÏiÊãπ— „H©"£∞
~ÀAH˜ 3–4 ™ê~°∞¡ ~å¿ãÎ ‰õÄ_® LÑ¨âßOu HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
ÃÇÏKü.S.q./ Z~Ú_£û
D<å_»∞ =∂#"åox =}˜Hã˜ ∞¨ #Î fl "åºkè HIV/AIDS c^•, Q˘Ñ¨Ê, z<åfl ÃÑ^•Ì,
ÑÖ_ç`∞« _»∞ áê=∞~°∞_»∞– `Õ_® ÖË‰Ωõ O_® „ã‘Î Ñ¨Ù~°∞+¨μÅO^Œih Hõ|oã¨∞#Î fl "åºkè HIV
HIV "≥·~°ãπ
HIV "åºkè ã¨∂HΔÍ‡uã¨∂HõΔ ‡„H˜q∞. nx<Õ Ç¨˙º=∞<£ W=Úº<À_≥Ñ+≤¶ Ü
≤ ∞« hû "≥~· ã° π
JO\Ï~°∞.
HIV„H˜q∞ =Å¡ "åºkè HõÅQÆ_O» =∞#∞+¨μºÅÖ’<Õ Hõ#|_»∞`«∞Ok. =∞#∞+¨μºÅÖ’
HÍ‰õΩO_® W`«~° [O`«∞=ÙÅÖ’ HIV „H˜q∞ HÍ#~åÖË^∞Œ .
HIV =Å¡ ãÖÉèqí OKÕ Ñ
„ =
¨ ∂^ŒO
=∂#= â◊s~°OÖ’ HIV Ñ¨x f~°∞ qz„`«OQÍ LO@∞Ok. =∞x+≤H˜ ~°H}
Δõ HõeyOKÕ
ã≤._ç. 4 eOá¶ÈÃã\· òûx P„Hõq∞Oz "å\˜x x~°∂‡e™êÎ~Ú.
P~ÀQÆº ~°H}
Δõ Ö’ ã≤._ç. 4 ÃãÖòû
ã≤._ç. 4 Hõ}ÏÅ∞ `≥ÅH¡ } õ ÏÅ∞ HÀ=H˜ K≥Ok#q. =∞# ~°HOÎõ Ö’ Z„~° Hõ}ÏÅ∞, `≥Å¡
Hõ}ÏÅ∞ =∞#H˜ ~°H} Δõ Hõ}ÏÅ∞. XHõ q^èOŒ QÍ K≥áêÊÅO>Ë =∞#efl ~ÀQÍÅ #∞Oz ~°H} Δõ
HõeyOKÕ áÈbãπ QÍ~üû¤ .
`≥Å¡ Hõ}ÏÅÖ’¡ "≥~Ô \· © ÃãÖòû L<åfl~Ú. ã≤._ç. 4 eOá¶ÈÃã\· òû `≥Å¡ Hõ}ÏÖ’¡ XHõ
„Ñ¨`ÕºHõ "≥Ô~·\ ©.
HIV ãÖ„Hõq∞Oz#O`« =∂„`å# Z~Ú_£û J=^Œ∞
224
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 225
HIV „H˜=ÚÅ∞ â◊s~°OÖ’ KÕi# "≥O@<Õ "åºkè ÅHõ} Δ ÏÅ∞ ÃÑOá⁄O^Œ=Ù. "åºkè
„H˜=ÚÅ∞ â◊s~°OÖ’ KÕi# `«~°∞"å`« "åºkè ÅHõΔ}ÏÅ∞ HõÅQÆ_®xH˜ 5 #∞Oz 10
ãÖ=`«û~åÅ∞ Ñ¨@∞ì`∞« Ok. JO`«=~°‰Ωõ ÃÑH· ˜ `≥eÜ«∞‰õΩO_® Ö’Ö’# ã≤._ç. 4 ÃãÖòû
<åâ◊#"≥∞áÿ È`«∂ ~ÀQÆx~À^èHŒ õ â◊HÎ̃ HÀÖ’Ê=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
Z~Ú_£ûH˜ ã¨∂zHõ
â◊s~°OÖ’ ~ÀQÆ x~À^èŒHõ â◊H˜Î `«yæáÈ=_»O`À `«~°K«∞ U^À XHõ J<å~ÀQÆºO
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. JO`«=~°‰Ωõ P~ÀQÆºOQÍ Hõ#|_ç# =ºHÎ̃ ~ÀyQÍ =∂~°∞`å_»∞.
â◊s~°OÖ’ ã≤._ç. 4 ÃãÖòû `«yáæ È=_»O`À WHõ P =ºHÎ̃H˜ U =∞O^Œ∂ Ñ¨x KÕÜ∞« x
ã≤u÷ U~°Ê_»∞`«∞Ok. ãÖ„Hõq∞Oz# ~ÀQÆO x~å@OHõOQÍ ÃÑiyáÈ`«∞Ok. „áê}ÏáêÜ«∞O
Z~Ú_£û JO>Ë...
HIV„H˜=ÚÅ∞ â◊s~°OÖ’x ~ÀQÆ x~À^èHŒ õ â◊HxÎ˜ (W=¸ºx\©x) x~°∂‡eOK«_®xfl
Z~Ú_£û JO\Ï~°∞. ~ÀQÆ x~À^èHŒ õ â◊HxÎ˜ HÀÖ’Ê=_»O`À z<åfl ÃÑ^•Ì ~ÀQÍÅ∞Ju ã¨∞Å∞=ÙQÍ
ãÖ„Hõq∞Oz =∞x+≤x Hõ$OQÆn™êÎ~Ú. ~Ày+≤Qì Í =∂ˆ~Û™êÎ~Ú. „áê}ÏÅx Ç¨Ïi™êÎ~Ú.
HIV ãÖ„Hõ=∞} =Å¡ W=¸ºx\© `«yá æ È=_»O`À U "åºkè J~Ú<å P =ºHÎ̃H˜
~å=K«∞Û. Jk u~°∞QÆ∞ÖËxkQÍ `«Ü∂« ~Ô · „áê}ÏÅx Ç¨ÏiOK«=K«∞Û.
Z~Ú_£û Jx `≥eÜ«∞‰õΩO_® =∞~°}ÏÅ∞
JO^Œ∞Hõ<Õ XHõ Z~Ú_£û ~Ày #∂º"≥∂xÜ«∂`À =∞~°}¿˜ ã,Î =∞~˘Hõ Z~Ú_£û ~Ày
HõΔÜ«∞ "åºkè`À =∞~°}˜™êÎ_»∞. =∞~˘Hõ~°∞ "≥∞^Œ_»∞ "åºkè`À =∞~°}˜™êÎ_»∞, WOH˘Hõ~°∞
=¸„`«Ñ≤O_®Å "åºkè`À<À, HÍÖËÜ«∞O "åºkè`À<À, ˆH#û~ü`À<À, q~ÀK«<åÅ`À<À,
"åO`«∞Å`À<À =∞~°}˜™êÎ_»∞. n#O`«\ ˜H© HÍ~°}O HIV ãÖ„Hõ=∞} =Å¡ â◊s~°OÖ’
~ÀQÆx~À^èHŒ õ â◊HÎ̃ HÀÖ’Ê=_»O. â◊s~°O ~ÀQÍÅ ‰õΩOÑ¨\ ˜ HÍ=_»"∞Õ .
HIV "Õ~°∞! Z~Ú_£û "Õ~°∞ !!
â◊s~°OÖ’ ~ÀQÆx~À^èHŒ õ â◊HÎ̃ Ñ¨ÓiÎQÍ HÀÖ’Ê‰õΩO_®, Z@∞=O\˜ "åºkè ÖË‰Ωõ O_®,
ÃãÖ· Oˇ \òQÍ HIV „H˜=ÚÅ∞ LO_Õ Ñïã≤u÷ x HIV W<£ÃÑH¶ <Δõ £ ^Œâ◊ JO\Ï~°∞.
â◊s~°OÖ’ ã≤._ç. 4 ÃãÖòH“O@∞ ÉÏQÍ `«yáæ È~Ú U =∞O^Œ∞Å∞ "å_ç<å `«Q‰æÆ Ωõ O_®
[fi~°O, hà◊¡ q~ÀK«<åÅ∞ LO_»\Ïxfl, `«fii`«OQÍ |~°∞=Ù HÀÖ’Ê=_®xH˜ Z~Ú_£û JO\Ï~°∞.
225
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 226
ÖË^• ã≤._ç. 4 ÃãÖòH“O@∞ 1 "≥∞„ÿ HÀb@~°∞ (XHõ "≥∞„ÿ HÀb@~°∞ () JO>Ë 1/1000
q∞b¡b@~°∞`À ã¨=∂#O) H˜ 200 HõO>Ë `«yáæ È=_®xfl Z~Ú_£û JO\Ï~°∞.
=ÚO^Œ∞ HIV ! P `«~∞° "å`« HIV
HIV W<£ÃÑH¶ <Δõ x£ Z~Ú_£ûH˜ ^•i fã¨∞OÎ ^Õ `«ÑÊ¨ ^•x<Õ Z~Ú_£û J#‰õÄ_»^∞Œ .
P~ÀQÆºOQÍ Hõ#|_»∞`«∞#fl =ºHÎ̃H˜ ~°HÎõ Ñ¨sHõΔ KÕÜ∞« QÍ JO^Œ∞Ö’ HIV L#fl@∞¡ Hõ#|_ç`,Õ
P =ºHÎ̃x HIV W<£ÃÑH¶ #Δõ ∞ L#fl =ºHÎ̃QÍ ¿Ñ~˘¯<åÖËQÍx Z~Ú_£û ~ÀyQÍ ¿Ñ~˘¯#‰õÄ_»^∞Œ .
Z~Ú_£û J<åÅO>Ë â◊s~°OÖ’ ã≤._ç. 4 H“O@∞ 200 HõO>Ë `«yáæ È~Ú u~°∞QÆ∞ÖËx "åºkè
ÅHõ}
Δ ÏÅ∞ HõÅQÍe.
HIV/ AIDS ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ# "åº^è•?
HIV/AIDS ÉèÜ í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ "åºkè Jh, „áê}ÏO`«Hõ "åºkè Jh ¿Ñ~˘¯#_»O XHõ<å\˜

=∂@. â◊s~°OÖ’x ~ÀQÆ x~À^èHŒ õ â◊HÎ̃ Ñ¨ÓiÎQÍ HÀÖ’ÊÜÕ∞ =~°‰Ωõ PQÆ‰Ωõ O_®, Ñ¶Ù¨ ÖòÉ’¡<£
Z~Ú_£û ÅHõ} Δ ÏÅ∞ U~°Ê_»‰Ωõ O_® HIV W<£ÃÑH¶ #Δõ ∞ ^ŒâÖ◊ ’<Õ QÆ∞iÎOz `«y# *Ï„QÆ`ÅÎ« ∞
áê\ÕK«_O» , zH˜`û« KÕÜ∞« _»O LO>Ë rq`« HÍÖÏxfl KåÖÏ HÍÅO á⁄_çyOK«=K«∞Û. HIV
L#flÑ¨Ê\˜H© P~ÀQÆºOQÍ Z‰õΩ¯= HÍÅO rqOK«_O» D<å_»∞ ™ê^èºŒ "Õ∞.
HIV J<ÕHõ n~°" … åº^è∞Œ Å ÖÏQÍ<Õ „HÍxH± _çã*‘ òQÍ, "≥∞_çHbõ ¡ "Õ∞<Õ*ò|∞Öò _çã*‘ òQÍ
ÉèÏqOKåe.
a.Ñ≤., +¨μQÆ~ü ÖÏQÍ<Õ Z~Ú_£ûx J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ LOK«=K«∞Û
a.Ñ≤. LO>Ë, +¨μQÆ~ü LO>Ë, ^ä~·≥ å~Ú_£ Ö’ÑÖ LO>Ë ~ÀE =∞O^Œ∞Å∞ "å_»∞`«∂,
P~ÀQÆº ã¨∂„`åÅ∞ áê\˜ã∂¨ Î ÉÏ^èÅŒ ∞ ÖË‰Ωõ O_® rq`«Ü∂« „`«x K«H¯õ QÍ ™êyã¨∞#Î fl>Ë¡ HIV
L#flÑ¨Ê\˜H© n~°H… ÍÅO rqOK«=K«∞Û. 'Ñ¶Ù¨ Öò É’¡<£ Z~Ú_£û— QÍ =∂ˆ~ =~°‰Ωõ PQÆ‰Äõ _»^∞Œ .
HIV W<£ÃÑH¶ <Δõ £ #∞Oz Z~Ú_£ûQÍ ~°∂á⁄Ok# `«~∞° "å`« rq`« HÍÖÏxfl á⁄_çyOK«QeÆ Qˆ k
ã¨fiÅÊ"Õ∞.
J=QÍÇ¨Ï# J=ã¨~O°
/
HIV AIDS QÆ∞iOz ãÔ̈~#· J=QÍÇ¨Ï# J=ã¨~O° . "åºkè QÆ∞iOz J=QÍÇ¨Ï#
L#fl"å~°∞ "åºkèx K«H¯õ QÍ x"åiOK«QÅÆ ~°∞.
Z~Ú_£û ÅHõ}
Δ ÏÅ∞
Z~Ú_£û "åºkè "≥~· ã° π „H˜=ÚÅ =Å¡ =ã¨∞OÎ k. D "åºkèH˜ 2 ~°HÍÖˇ#· "≥~· ã° π „H˜=ÚÅ∞
HÍ~°}O.
226
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 227
1. ÃÇÏKü.S.q.-I, 2. ÃÇÏKü.S.q.-II.
HÍ~°}ÏÅ∞ :
D "åºkè =ÚYºOQÍ Öˇ·OyHõ ãÖÑ¨~°¯O ^•fi~å XHõi#∞Oz =∞~˘HõiH˜
ãÖ„Hõq∞ã¨∞OÎ k. Z~Ú_£û "åºkè „H˜=ÚÅ∞#fl ~ÀyÜ≥ÚHõ¯ ~°HOÎõ =∞~˘Hõ P~ÀQÆº"≥∞#ÿ =ºHÎ̃H˜
ZH˜¯Oz#@¡~Ú`Õ J`«xH˜ ‰õÄ_® Z~Ú_£û "åºkè ãÖ„Hõq∞ã¨∞OÎ k. Z~Ú_£û "åºkè L#fl
`«eH¡ ˜ QÆ~ƒ° Où =¿ãÎ a_»H¤ ˜ ‰õÄ_® Z~Ú_£û "åºkè ãÖ„Hõq∞ã¨∞OÎ k. =∞`«∞=Î ∞O^Œ∞ÅH˜ JÅ"å@∞
Ñ¨_#ç "åiÖ’#∂ XˆH WO[Hõ<Δ £ ã¨∂k â◊√„ÉèÑí ~¨ K° ‰« Ωõ O_® J<ÕH=õ ∞OkH˜ W=fi_»O ^•fi~å#∂
Z~Ú_£û "åºkè „Ñ¨|ÖË J=HÍâ◊O LOk.
ÅHõΔ}ÏÅ∞ :
|~°∞=Ù HÀÖ’Ê=_»O, eOÑ¶π QÍ¡O_»∞¡ "åK«_O» , hà◊§ q~ÀK«<åÅ∞, q_»=‰õΩO_®
[fi~°O, PHõe ÖËHáõ È=_»O.
Z~Ú_£û "åºkè „H˜=ÚÅ∞ â◊s~°OÖ’ „Ñ¨"tÕ OKåHõ ~ÀQÆ ÅHõ}
Δ ÏÅ∞ |Ü«∞@ Ñ¨_\» ÏxH˜
5 #∞Oz 15 ãÖ=`«û~åÅ∞ Ñ¨_∞» `«∞Ok. D Ö’Ñ¨Å ~°HÑÎõ s¨ HõΔ KÕã≤ K«∂¿ãÎ `«ÑÊ¨ P
=ºHÎ̃H˜ Z~Ú_£û "åºkè =zÛ#@∞¡ `≥eÜ«∞^Œ∞. Z~Ú_£û „H˜=ÚÅ∞ â◊s~°OÖ’ „Ñ¨"tÕ Oz# 3
#∞Oz 6 =∂™êÅÖ’QÍ ~°HÎõ Ñ¨sHõÖΔ ’ `≥Å∞ã¨∞OÎ k.
Z~Ú_£û "åºkè ÅHõ}Δ ÏÅ∞ Ñ¨ÓiÎQÍ |Ü«∞@Ñ¨_#ç "åiÖ’ XHõ <≥ÅÖ’<Õ 10 âß`«O
|~°∞=Ù HÀÖ’Ê=_»O LO@∞Ok. JO^Œ∞Hõx Z=Ô~<· å `«fii`«OQÍ |~°∞=Ù HÀÖ’Ê~Ú<å,
<≥ÅH˜ q∞Oz hà◊§ q~ÀK«<åÅ∞ J=Ù`«∞<åfl, <≥ÅHõO>Ë q∞Oz [fi~°O LO@∞<åfl ã¨Ê+¨"ì ∞≥ #ÿ
~ÀQÆ x~å÷~}° ÖË#Ñ¨C_»∞ Z~Ú_£û Jx J#∞=∂xOK«=K«∞Û. W"Õ HÍ‰õΩO_® KåÖÏHÍÅO
#∞Oz JHÍ~°}OQÍ ^Œ∞~°^ÅŒ ∞ LO_»_O» , HÍ~°}O `≥eÜ«∞‰õΩO_® [|∞ƒ ~å=_»O, <À\˜Ö’
áêz =Ó~°∞‰õΩáÈ=_»O, ÃÇÏiÊãπ ã≤OÃÑH¡ û± "åºkè L#fl@∞¡O_ç ÃÑiy `«Q‰æÆ Ωõ O_® J=_»O,
â◊s~°OÖ’ qq^èŒ ÉèÏQÍÅÖ’ QÆ_Å¤» ∞ ~å=_»O ‰õÄ_® Z~Ú_£û "åºkèH˜ ÅHõ} Δ ÏÅ∞ HÍ=K«∞Û.
x~åú~}
°
ÃÇÏKü.S.q. Zb*Ï >ˇã∞¨ ì ÖË^• „>ÿ̌_®\ò >ˇã∞¨ ì : D >ˇãÅìπ ∞ áêl\˜"£ =zÛ#O`«
=∂„`å# Z~Ú_£û J#∞HÀ=Åã≤# J=ã¨~°O ÖË^Œ∞. Z~Ú_£û HÍx W`«~° W=Úº<À
_≥Ñx‘¶ Ü«∞hû "≥~· ã° π "åº^è∞Œ Ö’¡ ‰õÄ_® áêl\˜"£ ~å=K«∞Û. D >ˇãÅìπ ∞ Hˆ =ÅO „áê^äqŒ ∞Hõ
>ˇã∞¨ Åì ∞ =∂„`«"∞Õ .
"≥„ãì̈<£ ÉÏ¡\ò >ˇãìπ : D >ˇãìπ ^•fi~å Z~Ú_£û "åºkè J~Ú#k, HÍxk x~å÷~} °
KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û. D >ˇãìπ áêl\˜"£ J~Ú`Õ Z~Ú_£û L#fl>Ë.¡
227
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 228
ã≤._ç.4– ã≤._ç. 8 >ˇã∞¨ Åì ∞ "åºkè f„=`«#∞ `≥eÜ«∞*Ë™êÎ~Ú. ã≤._ç.4 |\ì̃ "åºkè U

^ŒâÖ◊ ’ LO^À K≥ÑÊ¨ =K«∞Û.
zH˜`«û
1.WO`«=~°‰Ωõ Z~Ú_£û "åºkè =¿ãÎ `«Q_æÆ ®xH˜ ã¨~Ô #· =∞O^Œ∞ÖË^∞Œ . Z~Ú_£û „H˜=ÚÅ∞
„Ñ¨"ÕtOz# =ºH˜Î W`«~°∞Å`À ÃãH±ûÖ’ áêÖÁæ#‰õÄ_»^Œ∞. XHõ"Õà◊ áêÖÁæ<Õ@@¡~Ú`Õ
HõO_À"£∞û LÑ¨Ü∂≥ yOKåe.
2. Z~Ú_£û ~Ày âßs~°HOõ QÍ, =∂#ã≤HOõ QÍ Z‰õΩ¯= q„âßOuQÍ LO_®e.
3. Ü«∂O\˜i„\’ "≥~· Ö° ò „_»Qû∑ – D =∞O^Œ∞Å∞ Z~Ú_£û f„=`«x JiHõ\ ì˜ "åºkèx
J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ LOK«∞`å~Ú.
228
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 229
HIV "≥·~°ãπ ~°∂Ñ¨Ùˆ~YÅ∞
~Ô O_»∞ ~°HÍÅ "≥~· ã° π „H˜=ÚÅ∞ "åºkèx Hõey™êÎ~Ú.

HIV-I
HIV-II
ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’ Z‰õΩ¯= =∞OkÖ’ HIV-I =Å¡ Z~Ú_£û "åºkè HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. P„Ñ¶H≤ ÍÖ’
HIV-II =Å¡ Z~Ú_£û "åºkè HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. HIV-I =Å¡ Z~Ú_£û "åºkè =zÛ<å, HIV-II
=Å¡ Z~Ú_£û "åºkè =zÛ<å "åºkè ÅHõ} Δ ÏÅ∞, "åºkè f„=`« XˆH q^èOŒ QÍ LO\Ï~Ú.
H˘O^ŒiÖ’ HIV-I, HIV-II ~Ô O_»∂ ãÖ„Hõq∞™êÎ~Ú. Z~Ú_£û "åºkèH˜ ãÖ|OkèOz# D
~Ô O_»∞ "≥~· ã° Åπ ∞ XˆH™êi ãÖ„Hõq∞Oz#Ñ¨Ê\˜H© Z~Ú_£û "åºkè ÅHõ} Δ ÏÅ∞ XˆH ÖÏQÍ
LO\Ï~Ú. "åºkè f„=`« `Õ_® LO_»^∞Œ . HIV „H˜q∞ i„\’"≥~· ã° Hπ ˜ K≥Ok# ÖˇO\˜"~·≥ ã° π
LÑ¨`~« Q° uÆ H˜ K≥Ok#k.
HIV "≥~· ã° π x~å‡}O :
HIV "≥~ · ã° Öπ ’ =¸_»∞ ÉèÏQÍÅ∞ LO\Ï~Ú :
1."≥~· ã° Hπ ˜ ÉÏÇ¨ÏºÉèÏQÆOÖ’ Hõ=K«O ÖÏO\˜ á⁄~° LO@∞Ok. nx<Õ Z#fiÅÑπ JO\Ï~°∞.
2. "≥~· ã° π =∞^èºŒ ÉèÏQÆOÖ’ ^•~°O áÈQÆ∞ÖÏQÆ RNA r<£ "≥∞\©iÜ«∞Öò LO@∞Ok.
3."≥~· ã° π „H˜=ÚÅÖ’ H˘xfl „áÈ\©#∞û LO\Ï~Ú. Jq Ü«∂O\˜*<ˇ û£ QÍ Ñ¨xKÕ™êÎ~Ú.
HIV "≥~ · ã° π „áÈ\©#∞û QÆ∞iOz ã¨∂Å÷ OQÍ K≥ÑC¨ HÀ"åÅO>Ë "≥~· ã° π =∞^èºŒ ÉèÏQÆOÖ’
#∂ºH˜Ü¡ ∞« ~ü „áÈ\©#∞û LO\Ï~Ú. ^•xÃÑ#· ~Ô O_»∞ =~°∞ã¨ÅÖ’ eÑ≤_£ á⁄~°Å∞ LO\Ï~Ú.
PÃÑ#· Z#fiÅÑπ „áÈ\©#∞û LO\Ï~Ú.
HIV "≥~ · ã° π „áÈ\©#¡ q=~°}
229
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 230
HIV "≥~· ã° π ÉÏÇ¨Ïº ÉèÏQÆOÖ’ L#fl Hõ=K«O QÔ H¡· À „áÈ\©#∞û`À xi‡`«"∞≥ ÿ LO@∞Ok.
D Hõ=K«OÖ’gp 41 & gp 120 QÔ H¡· À„áÈ\©#∞û LO\Ï~Ú. "≥~· ã° π Ö’Ñ¨Å gap genes
LO\Ï~Ú. D gap genes p18, p24 H˜ K≥Ok LO\Ï~Ú. JÖÏˆQ pol gene LO@∞Ok.
Wk reverse transcriptase, protiase integrase enzymes Ö’ LO@∞Ok.
HIV H˜ Ü«∂O\˜ÉÏ_ôãπ
HIV „H˜q∞ =∂#= â◊s~°OÖ’ „Ñ¨"t
Õ Oz# `«~åfi`« D „áÈ\©#∞ûÖ’ =ºuˆ~Hõ Hõ}ÏÅ∞
(Ü«∂O\˜ ÉÏ_ôãπ) `«Ü«∂~°=Ù`å~Ú. =∂#=Ùx ~°HõÎOÖ’ D Ü«∂O\©ÉÏ_ôãπx
QÆ∞iÎOz#Ñ¨Ù_»∞ HIV "åºkè ™ÈH˜#@∞¡QÍ x~åú~} ° J=Ù`«∞Ok. HIV "åºkè x~åú~} ° ‰õΩ
"≥„ãì̈<£ ÉÏ¡\ò >ˇã¨∞ì KÕã≤#Ñ¨C_»∞ HIV "≥~· ã° Öπ ’ L#fl qq^èŒ „áÈ\©#H¡ ˜ Ü«∂O\˜ ÉÏ_ôãπ
"Õ\ ˜ "Õ\ H˜ ˜ _≥=ÅÑπ JÜ«∂ºÜ≥∂ `≥eÜ«∞KÕÜ∞« _»O LO@∞Ok.
HIV "åºkè x~åú~}
° :
=∂=¸Å∞QÍ HIV „H˜=ÚÅ∞ â◊s~°OÖ’ „Ñ¨"tÕ Oz# 3 <≥ÅÅ `«~åfi`« Zb*Ï
>ˇã∞¨ Öì ’ ÖË^• „>ÿ̌_®\ò >ˇã∞¨ Öì ’ "åºkè ™ÈH˜#@∞¡QÍ QÆ∞iÎOK«_=» ∞=Ù`«∞Ok.
"åºkè x~åú~}° =∂„`«O "≥„ãì̈<£ ÉÏ¡\ò >ˇã∞¨ ì ^•fi~å KÕÜ∞« _»=∞=Ù`«∞Ok.
HIV "åºkè x~åú~°} J<Õk =ÚYºOQÍ =¸_»∞ „áÈ\©#¡H˜ (Ü«∂O\©*ˇ<£ûH˜)
`«Ü∂« ~°Ü∞Õ º Ü«∂O\©ÉÏ_ôãπ g∞^Œ P^è•~°Ñ_¨ ç LO@∞Ok. p24, gp41, gp120/
gp160 – g\˜Ö’¡ HõhãÖ U ~Ô O_çO\˜HÔ <· å Ü«∂O\©ÉÏ_ôãπ L#fl@∞¡ x~åú~} ° J"åfie.
Hˆ =ÅO XHõ¯ „áÈ\©#∞ˆH Ü«∂O\˜ÉÏ_ôãπ `«Ü∂« ~Ô `· Õ JãÖkQÆú Ñïã≤u÷ QÍ ¿Ñ~˘¯O\Ï~°∞.
"åºkè x~åú~} ° H˘~°‰Ωõ =∞m§ H˘O`«HÍÖÏxH˜ >ˇã∞¨ xì iÑ‘\ò KÕÜ∂« e.
HIV "≥~· ã
° Öπ ’x H˘xfl Ñ
„ `¨ ºÕ Hõ r<£û
Wq tat, rev, nef, vif, vpu, vpr. g\÷<Í regulatory genes JO\Ï~°∞.
nef gene : H˘xfl, HIV "≥~· ã ° Åπ Ö’ nef gene LO@∞Ok. D r<£ L#fl
"åà◊§Ö’¡ "åºkè f„=`« `«‰Ωõ ¯=QÍ LO@∞Ok. ZO^Œ∞HõO>Ë D nef gene "≥~· ã° π =$kú
K≥O^Œ‰Ωõ O_® J_»∞‰¤ Ωõ O@∞Ok. JO^Œ∞Hˆ D nef gene x <≥Q\Æ "˜ £ á¶êHõ~ì ü r<£ JO\Ï~°∞.
tag gene : tag gene L#fl "≥~· ã ° π ™ÈH˜# "åà◊§Ö’¡ "åºkè „H˜=ÚÅ∞ `«fii`«OQÍ
ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú. D r<£ ÖËx "≥~· ã° π ™ÈH˜# "åà◊§Ö’¡ "åºkè „H˜=ÚÅ∞ =$kú K≥O^Œ=Ù.
^•x=Å¡ HIV "åºkè ^Œ∞+¨Êi}Ï=∂Å∞ KåÖÏ PÅã¨ºOQÍ HõÅQÆ=K«∞Û ÖË^• "åºkè =Å#
#+ì̈O HõÅQÆHáõ È=K«∞Û.
230
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 231
ÃÑ· q^èOŒ QÍ<Õ H˘xfl "≥~· ã° Öπ ’ rev gene, vif gene, vpr gene LO\Ï~Ú.
"å\˜ „Ñ¨`ÕºHõ`«x |\ì̃ "≥·~°ãπ Ñ¨xf~°∞ P^è•~°Ñ¨_ç LO@∞Ok. D genes "≥·~°ãπ
ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅHˆ `À_»Ê_»`å~Ú.
=∂#= â◊s~°OÖ’ HIV "≥~· ã
° π ZÖÏ =$kú K≥O^Œ∞`«∞Ok?
HIV "≥~· ã° π `«#O`«@ `å#∞QÍ XHõ\ H˜ ˜ <åÅ∞QÆ∞ ~Ô @∞¡ =$kú K≥O^Œ_O» LO_»^∞Œ . D
"≥~· ã° π =$kú K≥O^Œ_®xH˜ =∞x+≤ â◊s~°OÖ’x Hõ}ÏÅ∞ J=ã¨~O° . =ÚYºOQÍ \˜–ÃãÖò
eOá¶ÈÃã\· òû Hõ}ÏÖ’¡ D "≥~· ã° π XHõ\ H˜ ˜ Ñ¨k~Ô @∞¡ qÉè[í # K≥Ok =$kú J=Ù`«∞Ok.
HIV "≥·~°ãπ =$kú K≥O^Õ f~°∞
1. HIV "≥~· ã° π ã≤._ç. 4 ÃãÖò (\˜.ÃãÖò eOá¶ÈÃã\· òû) Ö’H˜ „Ñ¨"tÕ ã¨∞OÎ k.
2. HIV "≥~· ã° Öπ ’ ^•x *ˇ<\≥ H˜ ± W<£Ñ~ˆ¨¶ ‡+¨<£ "≥Ú`«OÎ XˆH XHõ¯ ^•~°O áÈQÆ∞QÍ
LO_Õ RNA Ö’ Wq∞_ç LO@∞Ok.
=∂#= â◊s~°OÖ’ ã≤._ç.4 ÃãÖòÖ’ ‰õÄ_® *ˇ<\≥ H˜ ± W<£Ñ~ˆ¨¶ ‡+¨<£ ^•~°ÑÙ¨ áÈQÆ∞ÖÏQÍ
[`«QÍ LO_Õ HIV xaè_Hô $õ `«"∞≥ ÿ LO@∞Ok.
HIV "≥~ · ã° π XHõ\ H˜ ˜ Ñ¨kO`«Å∞ HÍ"åÅO>Ë XˆH XHõ¯\˜QÍ L#fl RNA áÈQÆ∞
ã≤._ç.4 ÃãÖòÖ’ [`«QÍ L#fl DNA áÈQÆ∞ÖÏ¡QÍ ~Ô O_»∞QÍ =∂~°=Åã≤ LOk. JO^Œ∞HÀãÖ
ã≤._ç.4 Hõ}OÖ’H˜ „Ñ¨"tÕ Oz `«~åfi`« HIV „H˜q∞ `«#Ö’ L#fl reverse transcriptase
enzyme x K≥` · #« º Ñ¨~∞° K«∞‰õΩx ã≤._ç.4 ÃãÖòÖ’x DNA ÖÏQÍ ~Ô O_»∞ áÈQÆ∞Å∞QÍ
=∂~°∞`«∞Ok. D q^èOŒ QÍ ~Ô O_»∞ áÈQÆ∞Å∞QÍ =∂i# RNA x HIV DNA QÍ ¿Ñ~˘¯O\Ï~°∞.
3.ã≤._ç.4 ÃãÖòÖ’ HIV "≥~· ã° Öπ ’x RNA HIV DNA QÍ J=`å~°O ZuÎ# `«~åfi`«
Ju `ÕeHõQÍ =∂#= â◊s~°OÖ’x ã≤._ç.4 ÃãÖòÖ’x DNA `À ã¨"∞≥ Hÿ ºõ O K≥Ok Ñ¨ÓiÎQÍ
Human DNA x HIV DNA QÍ =∂ˆ~Ûã¨∞O Î k. ^•O`À =∂#= â◊s~°OÖ’x ã≤._ç.4
ÃãÖò `«# =ºHÎ̃`åfixfl Ñ¨ÓiÎQÍ HÀÖ’Ê~Ú HIV DNA P^ÕâßÅ`À ^•x „Ñ¨HÍ~°OQÍ
Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k.HIV DNA uiy J<ÕHõ HIVÅx ã≤._ç.4ÃãÖòÖ’ `«Ü∂« ~°∞JÜÕ∞º@@∞¡ KÕã∞¨ OÎ k.
4. HIV DNA QÍ Ñ¨ÓiÎQÍ =∂iáÈ~Ú# ã≤._ç.4 ÃãÖò Ö’Ñ¨Å HIV "≥~· ã° Åπ ∞
ÑïÑ¨Hfiõ `« K≥Ok |Ü«∞@‰õΩ ~å=_®xH˜ „áÈ\©Ü∞Õ *ò ZO*ˇ"· ∞£ HÍ"åe.
D „áÈ\˜Ü∞Õ *ò ZO*ˇ"· ∞£ HIV „H˜q∞Ö’<Õ LO@∞Ok. =∂#= â◊s~°OÖ’x ã≤._ç.4
ÃãÖòÖ’ HIV „Ñ¨"tÕ Oz#Ñ¨Ù_»∞ `«#`Àáê>Ë L#fl „áÈ\˜Ü∞Õ *ò ZO*ˇ"· ∞£ x LÑ¨Ü∂≥ yOK«∞‰õΩx
`«#ÖÏO\˜ H˘`«Î HIV "≥~· ã° π ~°∂á⁄Okã¨∞OÎ k.
231
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 232
ã≤._ç.4 ÃãÖòÖ’ ÑïÑ¨Hfiõ `« K≥Ok# HIV "≥~· ã° Åπ ∞ |Ü«∞@‰õΩ =zÛ =∞iH˘xfl H˘`«Î
ã≤._ç.4 ÃãÖòûÖ’H˜ KÕ~∞° `å~Ú.
D ~°HOõ QÍ J<ÕHõ ã≤._ç.4 ÃãÖòû HIV "≥~· ã° Åπ x =∂#= â◊s~°OÖ’ `«Ü∂« ~°∞KÕ¿ã
á¶êºHõsì Å∞QÍ `«Ü∂« ~°=_»"∂≥ ÖË^• <åâ◊#O J=_»"∂≥ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ^•O`À =∂#=
â◊s~åxH˜ ~°HHΔõ õ Éè@í ∞Å∞QÍ =º=Ç¨ÏiOKÕ ã≤._ç.4 ÃãÖòû Ñ¨ÓiÎQÍ `«yáæ È~Ú â◊s~°O J<ÕHõ
"åº^è∞Œ ÅH˜ PÅ"åÅO J=Ù`«∞Ok. "åºkè x~À^èHŒ õ â◊HÎ̃ ÖËHáõ È=_»O`À J„ÑüÑ¶∞¨ @OQÍ
J<ÕHõ ~°HÍÅ "åºkè „H˜=ÚÅ∞ â◊s~°OÖ’H˜ „Ñ¨"tÕ Oz "å\˜ „Ñ¨`åáêxfl K«∂Ñ≤™êÎ~Ú.
ÃÑ· q^èOŒ QÍ HIV "≥~· ã° π =$kú K≥O^Œ_"» ∞Õ P "≥~· ã° Öπ ’ LO_Õ reverse tran-
scriptase enzyme „áÈ\˜Ü∞Õ *ò ZO*ˇ" · ∞£ „Ñ¨^•è # q^è∞Œ Å∞.
D ZO*ˇ"· ∞£ û Ñ¨x KÕÜ∞« ‰õΩO_® x~ÀkèOKÕ QÆey`Õ HIV Ö’ L#fl RNA DNA QÍ
=∂~°_»O LO_»^Œ∞. ã≤._ç.4 ÃãÖòx `«# Pnè#OÖ’H˜ fã¨∞HÀ=_»O LO_»^Œ∞. `«#
ãÖ`å<åxfl ÃÑOK«∞HÀ=_»O LO_»^∞Œ .
JO^Œ∞Hõ<Õ Ü«∂O\˜ i„\’"≥~· Ö° ò „_»Qû∑ Ö’ reverse transcriptase enzyme
inhibitors, protease enzyme inhibitors =KåÛ~Ú. D „_»Qû∑ HIV "≥~ · ã° xπ
=$kú K≥O^Œ‰Ωõ O_® J_»∞H¤ @ õ ∞ì "Õã∞¨ <Î åfl~Ú.
ÉÏOÉò ™ê¯ fi_£û =zÛ ¿ÑÅ=Åã≤# ÉÏO|∞Åx xsfi~°ºO KÕã#≤ @∞¡QÍ HIV "≥~· ã° π
=$kú K≥O^Œ‰Ωõ O_® Ü«∂O\˜ i„\’ "≥~· Ö° ò „_»Qû∑ x~Àkè™êÎ~Ú.
HIV H„ =
˜ ÚÅ∞ ãÖH„ =
õ ∞}– "å\˜ =$kúÖ’ "ÕQOÆ
HIV „H˜=ÚÅ∞ =∂#= â◊s~°OÖ’ „Ñ¨"tÕ Oz# `«~åfi`« H˘kÌ ~ÀAÖ’¡<Õ J<ÕHõ HÀ@¡
ãÖYºÖ’ ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú. "åºkè ÅHõ}Δ ÏÅ∞ Hõ#|_»Háõ È~Ú#Ñ¨Ê\˜H© g\˜ =$kú HÀ@¡ ãÖYºÖ’
[~°∞QÆ∞`«∂ LO@∞Ok. Z~Ú_£û "åºkè ÅHõ} Δ ÏÅ∞ ÃÑOá⁄Ok# `«~åfi`« HIV "≥~· ã° π =$kú
XHõ¯ ~ÀAÖ’<Õ 10 (=O^Œ HÀ@∞¡) LO_»QÍ ã≤._ç.4 ÃãÖòû Ü≥ÚHõ¯ <åâ◊#O J=_»O
9
ÖË^• HIV W<£ÃÑH¶ <Δõ H£ ˜ QÆ∞iHÍ=_»O ~Ô \ì̃OÑ¨Ù LO@∞Ok. D q^èOŒ QÍ â◊s~°OÖ’x ~°H} Δõ
Ü«∞O„`åOQÆO `«fii`«OQÍ `«# Ñ¨@∞ì HÀÖ’Ê`«∞Ok. HIV "≥·~°ãπ J„ÑüÑ¶¨∞@OQÍ
ÃÑiyáÈ`å~Ú.
HIV "≥~· ã° π Hˆ =ÅO ã≤._ç.4 ÃãÖòû<Õ HÍ‰õΩO_® "≥Ú^Œ@ Ö’Ñë Hõ}ÏÅ g∞^Œ ^•_ç
KÕ™êÎ~Ú. JÖÏˆQ "Õ∞„HÀ ¿Ñ[¶ ãπ Hõ}ÏÅÖ’ „Ñ¨"tÕ ™êÎ~Ú.
Q
232
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 233
q"åÇ¨Ï ã¨=∞ã¨ºÅ∞
H˘xfl "åº^è∞Œ Å q+¨Ü∞« OÖ’ q"åÇ¨Ï ã¨=∞ã¨º

q∞ã¨~ì ü [QÆn+π D =∞^èºŒ <Õ Ü«∞O.U. Ñ¨ÓiÎ KÕâß_»∞. J#∞HÀ‰õΩO_® q∞ãπ [Ü«∞Ou`À
q"åÇ¨ÏO ‰õÄ_® ‰õΩkiáÈ~ÚOk. `å#∞ HÀ~°∞‰õΩ#fl QÆ∞}ÏÅhfl q∞ãπ [Ü«∞OuÖ’ [QÆn+πH˜
Hõ#|_®¤~Ú. WÑ¨C_ô q"åÇ¨ÏO [~°QHÆ áõ È`Õ =∞m§ `å#∞ HÀ~°∞‰õΩ#fl@∞=O\˜ QÆ∞}ÏÅ∞QÆÅ
ã¨ÇÏ¨ ^è~Œ ‡° Kåi}˜ ^˘~°H^õ "Õ ∂≥ #<Õ ÉèÜ
í ∞« O ‰õÄ_® =ÙOk. J~Ú# q"åÇ¨ÏO H˘O`«HÍÅOáê@∞
"å~Ú^•Ñ¨_`ç Õ ZO`« ÉÏQÆ∞O_»∞#x JxÑ≤™ÈÎOk. `«e^¡ OŒ „_»∞Å`À J`«#∞ q"åÇ¨ÏO
"å~Ú^• J_çQˆ q+¨Ü∞« O`À HÍ~°}O U=∂„`«O HõxÑ≤OK«Ö^Ë ∞Œ . HÍx XHõ q+¨Ü∞« OÖ’
[QÆn+π =∞#ã¨∞û KåÖÏ kQÆ∞Å∞QÍ =ÙOk. `«# =Å¡ `«#‰õΩ HÍÉ’ÜÕ∞ ÉèÏ~°º‰õΩZ\˜ì J<å~ÀQÆºO
HõÅQÆ‰Äõ _»^∞Œ . Ñ¨Ù@ìÉ’ÜÕ∞ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ Z\ì̃ J=ÅHõ} Δ ÏÅ∞ ~å‰õÄ_»^xŒ XHõ>Ë PÖ’K«#.
^•xH˜ HÍ~°}O J`«x "≥∞^Œ_∞» Ö’ ã≤Ñe≤¶ ãπ=Å¡ HõeQˆ ^Œ∞+¨Êeù `åÖË. D =∞^èºŒ <Õ XHÍ<˘Hõ
qz„`« Ñïã≤u÷ Ö’ J`«xH˜ XHõ „ã‘`Î À ãÖÑ¨~¯° O HõÅQÆ_O» ,^•x=Å¡ ã≤Ñe≤¶ ãπ "åºkè ~å=_»O
[iyOk. _®Hõ~ì ∞° ^ŒQiæÆ H˜ "≥o§ ã¨ÅÇ¨ á⁄O^•ÅO>Ë `«# HÍºÔ~Hõ~ì ∞° QÆ∞iOz K≥_∞» QÍ
ÉèÏq™êÎ̂~"≥∂#<Õ ÉèÜ í ∞« O ÃÑQ· Í WO`« K«^∞Œ =Ù‰õΩ#fl"å_»=Ù `≥eã≤ h=Ù WÖÏ ZO^Œ∞‰õΩ
KÕâß=x J_»∞QÆ∞`åˆ~"≥∂#x ã≤Q∞Æ .æ Uq∞ KÕÜ∂« Ö’ `ÀK«Hõ gà◊¥§, "åà◊¥§ J#∞‰õΩO@∂
LO>Ë q#fl „Ñ¨HÍ~°O ÃÑxûe<£ aà◊§Å∞, >ˇ„~å"≥∞ÿã≤<£ HÍºÑ¨ÓûºÖòû "Õã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. U
q^èOŒ QÍ<≥<· å HÍx=fiO_ç H˘kÌ~ÀAÅH˜ JOQÆO g∞^Œ Ñ¨_¤» ‰õΩ~°∞Ñ¨Ù áÈ~Ú#@ì~ÚOk.
HÍx QÆ[Ö˚ ’ aà◊§=∂„`«O Hõ\ Oì˜ kHõ\ #ì˜ >Ëì LO_çáÈ~ÚOk. WO`«Ö’ q"åÇ¨ÏO xâ◊ÛÜ«∞O
J~ÚOk. JOQÆO g∞^Œ ‰õΩ~°∞Ñ¨Ù áÈ~ÚOk. Hõ#∞Hõ `«#Ö’#∞Oz [|∞ƒ áÈ~Ú#>Ë<¡ å?
`å#∞ WHõ q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë `«#=Å¡ ÉèÏ~°ºH˜ D "åºkè ãÖ„Hõq∞OK«‰Ωõ O_® LO@∞O^•?
JOQÆO g∞^Œ ‰õΩ~°∞Ñ¨Ù =∂xáÈ~Ú<å D "åºkè ÉèÏ~°ºH˜ ZÖÏ ãÖ„Hõq∞OK«∞`«∞Ok?
z=iH˜ `≥yOz _®Hõ~ì ∞° ^ŒQiæÆ H˜ "≥o§ `«#Ö’x D J#∞=∂<åÅhfl "≥Å_¡ Oç Kå_»∞.
233
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 234
[QÆn+πÖ’ Hõey# J#∞=∂<åÅ∞ ã¨ÇÏ¨ ["≥∞#ÿ "Õ. `«#Ö’ ÃãH±ûH˜ ãÖ|OkèOz#

|ÅÇ‘Ï#`«Å=Å¡ `«ÑC¨ KÕã<≤ å, ^•OÑ¨`º« rq`«O QÆ∞iOz q[˝``« À _®Hõ~ì ∞° x J_çy
`≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O [iyOk. XHõ™êi ã¨∞Y"åº^èŒ∞Å∞ =zÛ#Ñ¨C_»∞ Jq Ñ¨ÓiÎQÍ
`«yáæ ÈÜ«∂Ü«∞x x~å÷~} ° JÜÕ∞º=~°‰Ωõ q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ HÀ‰õΩO_® =ÙO_»@O =∞Ozk.
JÖÏ HÍHõáÈ`Õ ^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’ ~Ô O_»= ÉèÏQÆ™êfiq∞H˜ ‰õÄ_® D "åº^è∞Œ Å∞ ãÖ„Hõq∞OKÕ
J=HÍâ◊O LOk. ã≤Ñe≤¶ ãπ "åºkè =zÛ#Ñ¨C_»∞ Ñ¨ÓiÎQÍ zH˜`û« á⁄O^ŒHáõ È~Ú<å, Jã¨Å∞
zH˜`û« á⁄O^ŒHáõ È~Ú<å, P „H˜=ÚÅ∞ â◊s~°OÖ’ q∞ye LO_çáÈ`å~Ú. ã≤Ñe≤¶ ãπ "åºkè
=zÛ#Ñ¨C_»∞ "≥^· ºŒ O KÕ~ÚOK«∞HÀHõáÈ~Ú#Ñ¨Ê\˜H,˜ [#<ÕO„kÜ«∂Å g∞^Œ U~°Ê_»¤ Ñ¨ÙO_»∞
H˘kÌ "å~åÅÖ’ ^•xHõ^Õ =∂_çáÈ~Ú#@∞¡ J=Ù`«∞Ok. JO`«=∂„`å# P [|∞ƒ
â◊s~°OÖ’#∞Oz áÈ~Ú#@∞¡ HÍ^Œ∞ ã≤Ñe≤¶ ãπ ~ÀQÆ „H˜=ÚÅ∞ =∞# Hõà§◊ ‰õΩ Hõ#|_»#O`«
Ju ã¨∂HõΔ ‡ „H˜=ÚÅ∞ ã≤Ñe≤¶ ãπ "åºkè L#fl =ºHÎ̃`À ãÖÜ≥∂QÆO [iÑ≤`Õ „ã‘ÖÎ ’QÍx,
Ñ¨Ù~°∞+¨μxÖ’QÍx ~ÀQÆ„H˜=ÚÅ∞ [#<ÕO„kÜ«∂Å g∞^Œ L#fl ã¨#fl\˜ á⁄~°x KèkÕ OK«∞‰õΩx
â◊s~°OÖ’H˜ „Ñ¨"tÕ ™êÎ~Ú.
H˘xfl „H˜=ÚÅ∞ [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ <° Õ =ÙO_çáÈ`Õ =∞iH˘xfl „H˜=ÚÅ∞ ~°H<Îõ åàÏÖ’¡H,˜
eOá¶ê\˜H± <åàÏÖ’¡H˜, eOÑ¶π QÍ¡O_»∞ÅÖ’ KÕ~°∞`å~Ú. Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ D „H˜=ÚÅ∞
=¸„`«<åà◊O, â◊√„HõHÀâßÅ∞, g~°º"åÇ≤ÏHõÖ’¡H˜ „Ñ¨"tÕ Oz g~°ºO`À Hõeã≤áÈ`å~Ú. Ñ¨ÓiÎ
zH˜`û« á⁄O^ŒHáõ È~Ú#@¡~Ú`Õ [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ,° <À\˜ Ö’Ñ¨Å ã≤Ñe≤¶ ãπ Ñ¨ÙO_»∞
ÖËHõáÈ~Ú#Ñ¨Ê\˜H˜ ãÖÜ≥∂QÆO ã¨=∞Ü«∞OÖ’ [#<ÕO„kÜ«∂ÅÖ’x Ñ¨ÅÛx á⁄~°x
KèÕkOK«∞‰õΩx „H˜=ÚÅ∞ |Ü«∞@‰õΩ =zÛ Ô~O_»= ÉèÏQÆ™êfiq∞H˜ D "åºkè „H˜=ÚÅ∞
ãÖ„Hõq∞OK«=K«∞Û. Wq Ju ã¨∂HõΔ ‡ „H˜=ÚÅ∞ Hõ#∞Hõ [#<ÕO„kÜ«∂Å Ñ¨ÅÛx á⁄~°x
KèkÕ Oz<å =∂=¸Å∞QÍ Hõà§◊ `À P „H˜=ÚÅ∞ |Ü«∞@‰õΩ =zÛ#@∞¡ K«∂ã≤ K≥ÑÊ¨ ÖË=Ú
W^Õ q^èOŒ QÍ ~°uÖ’ áêÖÁæ#flÑ¨C_»∞ g~°ºO ^•fi~å, =Ú^Œ∞Ì ÃÑ@∞ì‰Ωõ #flÑ¨C_»∞ <À\˜Ö’x
L=Ú‡ ^•fi~å D ~ÀQÆ„H˜=ÚÅ∞ Ô~O_»= ÉèÏQÆ™êfiq∞H˜ ãÖ„Hõq∞OK«=K«∞Û. J~Ú`Õ
[#<Õ O „kÜ« ∂ Å g∞^Œ Ñ¨ Ù O_» ∞ =Ù#flÑ¨ C _» ∞ D ~ÀQÆ „ H˜ = ÚÅ∞ Z^Œ ∞ \˜ "åiH˜
ãÖ„Hõq∞Oz#O`« `ÕeHõQÍ, Ñ¨ÙO_»∞ ÖË#Ñ¨C_»∞ ãÖ„Hõq∞OK«_O» `«‰Ωõ ¯= XHõ™êi ã≤Ñe≤¶ ãπ
„H˜=ÚÅ∞ â◊s~°OÖ’H˜ „Ñ¨"ÕtOz# `«~°∞"å`« ~°HõÎO eOÑ¶¨ÙQÍ¡O_»∞, eOÑ¶¨Ù<åàÏÅ∞,
g~°ºOÖ’#∞, [#<ÕO„kÜ«∂ÅÖ’#∞ ã¨#fl\˜ á⁄~° J_»∞QÆ∞# LO_çáÈ=_®xH˜ P™ê¯~°O
=ÙOk. Hõ#∞Hõ q"åÇ¨ÏO q+¨Ü∞« OÖ’ *Ï„QÆ`QÎ« Í =ÙO_®e. H˘O^Œ~∞° "≥^· ºŒ âß„ãÎ̈AÅ˝
„Ñ¨HÍ~°O „\©\ò"∞≥ O@∞ Ñ¨ÙK«∞Û‰õΩ#flÑ¨Ê\˜H˜ "≥Ú^Œ\ ˜ P~°∞ <≥ÅÅ∂, <≥Å <≥ÖÏ q._ç.P~ü.Ü«∞Öò.
~°HÎõ Ñ¨sHõΔ KÕ~ÚOK«∞‰õΩO@∂ J@∞ `«~åfi`« „Ñü 8 <≥ÅÅH˜ ~°HÎõ Ñ¨sHõΔ KÕ~ÚOK«∞‰õΩO@∂
234
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 235
18 =∂™êÅ∞ Py# `«~∞° "å`« q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë =∞Oz^Œx Jaè„áêÜ«∞O. =∞iH˘O^Œi
Jaè„áêÜ«∞O XHõ ãÖ=`«û~°O PQÍÅx LO>Ë WOH˘O^Œi „Ñ¨HÍ~°O ~Ô O_»∞#∞O_ç <åÅ∞QÆ∞
ãÖ=`«û~åÅ∞ JQÆ_O» =∞Oz^Œx =ÙOk. Uk U"≥∞<ÿ å ã≤Ñe≤¶ ãπ QÆ<iÕ Ü«∂ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ
ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å∞ =zÛ#Ñ¨C_»∞ _®Hõ~ì ∞° ã¨ÅÇ¨ á⁄Ok q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ HÀ=_»O =∞Ozk.
=∂=∞QÍiH˜ =∞K«ÛÅ∞O>Ë =∞OAÅ`À q"åÇ¨Ï"≥∞ÖÏ?
=∞OAÅx ÃÑo§ K«∂Ñ¨ÙÅ∞ K«∂_»_®xH˜ "≥o§ =∞#‡^è~Œ å=ÙH˜ HÍÉ’ÜÕ∞ =∂=∞QÍi
"≥ÚÇ¨ÏO g∞^Œ á⁄_»ÖÏO\˜k K«∂ã≤ Öˇ„Ñ¨ã‘ (‰õΩ+¨μ)ì Jx J#∞=∂#O HõeyOk. `«O„_çH˜
P [|∞ƒ =ÙO>Ë ‰õÄ`«∞iH˜ ‰õÄ_® P [|∞ƒ ~å‰õΩO_® ZÖÏ =ÙO@∞Ok? Jx ÉèÏqOKå_»∞.
HÍx ‰õΩ+¨μì J<Õk =Oâ◊áê~°OÑ¨~º° OQÍ =KÕÛ "åºkè HÍ^Œ∞. JnHÍHõ Z#Éè̌· âß`«O Hˆ ã¨∞Ö’¡
Jk JO@∞"åºkè HÍ^Œ∞. Hˆ =ÅO W~°"â·≥ ß`«O Hˆ ã¨∞ÖË JO@∞*Ï_»ºO HõÅq. JnHÍHõ D
"åºkè XHõi #∞Oz =∞~˘HõiH˜ ãÖ„Hõq∞OKåÅO>Ë âßs~°HõOQÍ XHõi<˘Hõ~°∞ KåÖÏ
^ŒQ~æÆ Q° Í Z‰õΩ¯= HÍÅO LO_®e. WÖÏ XHõ¯ ÉèÏ~åº Éè~í ÅÎ° q+¨Ü∞« OÖ’<Õ Z‰õΩ¯= J=HÍâ◊O
LOk. XHõiH˜ Öˇ„Ñ¨ã‘ =zÛ#O`« =∂„`å# "åà◊√§ rq`åO`«O q"åÇ¨xH˜ Ñ¨xH˜
~å~°#∞HÀ=_»O á⁄~°áê@∞ =∞O^Œ∞ "å_»@O "≥Ú^ŒÖˇ\ ˜ì# `«~°∞"å`« P~°∞ <≥ÅÖÖ’
Ü≥∞@∞=O\˜ ~°HOõ Öˇ„Ñ¨ã‘ J~Ú<å JO^Œ∞Ö’x ~ÀQÆ„H˜=ÚÅ∞ K≥`· #« º ~°ÇÏ≤ `«=∞~ÚáÈ`å~Ú.
J~Ú<å Öˇ„Ñ¨ã‘ J<Õ J#∞=∂#O =Ù#flÑ¨C_»∞ Ñ¨ÓiÎ "≥^· ºŒ O á⁄O^Œ∞`«∂ ~Ô O_»∞ =¸_»∞
ãÖ=`«û~åÅ =~°‰Ωõ q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ HÀ‰õΩO_® =ÙO_»@O J=ã¨~O° , q"åÇ¨ÏO `«~∞° "å`«
D "åºkè =zÛ =ÙO>Ë "åºkè f„=`« |\˜ì P~°∞<≥ÅÅ #∞O_ç ãÖ=`«û~°O =~°‰Ωõ XˆH
=∞OK«O g∞^Œ ^ŒOÑ¨`∞« e^Œ~Ì ∞° Ñ¨_∞» HÀ‰õΩO_® LO_»_O» =∞Ozk.
XHõ P~ÀQÆºHõ~"° ∞≥ #ÿ =ºH˜Î Öˇ„Ñ¨ã‘ =Ù#fl WOH˘Hõ =ºH˜`Î À ~°uÖ’ áêÖÁæ<åfl ãÖÜ≥∂QÆO
^•fi~å D "åºkè ãÖ„Hõq∞OK«^∞Œ . Wk ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å=ÖË ãÖÜ≥∂QÆO =Å¡ ãÖ„Hõq∞OKÕ
"åºkè HÍ^Œ∞. D q+¨Ü∞« O `≥eÜ«∞Hõ XHõ Ü«Ú=‰õΩ_»∞ `«# Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO g∞^Œ `≥Åx¡
=∞K«Û Hõ#|_»QÍ<Õ QÍ|~åÑ¨_ç ''ÃãH±û ÃãÊ+ëã¨∞—ì — Jx K≥ÑC¨ ‰õΩ<Õ #H˜b _®Hõ~ì ∞° ‰õΩ ^ŒQiæÆ H˜"o≥ §
K«∂Ñ≤OKå_»∞. ^•xH˜ P #H˜b _®Hõ~ì ∞° "ÕâßºãÖÑ¨~¯° O =Å¡ ‰õΩ+¨μ"ì åºkè ãÖ„Hõq∞OzO^Œh,
ZO`À Ys^Œ~Ú# =∞O^Œ∞Å∞ "å_»=Åã≤ LO\ÏÜ«∞h Ç¨Ï_»Å∞ H˘>Ëâì ß_»∞. f~å z=iH˜
ã¨~~° Ú# _®Hõ~ì ∞° H˜ K«∂Ñ≤¿ãÎ P =∞K«Û Z@∞=O\˜ Ç¨x HõeyOK«#@∞=O\˜ Å∂HÀ_»~å‡
Jh, ‰õΩ+¨μHì Í^Œx `ÕeÛ "Õã≤ ‰õΩ+¨μ"ì åºkè ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Å=Å¡ ~å^Œx ^è~·≥ º° q∞KåÛ_»∞.
Ñ‘@Åg∞^Œ ÃÑo§ Ñ¶@≤ ∞û`À<Õ PyáÈ"åÖÏ?
ÃÑo§ÑÖki =∞Ç¨ãÖ^Œ_Qç Í =ÙOk. ã¨=ÚÇ¨˙~°OÎ ^ŒQ~æÆ ° Ñ¨_∞» `ÀOk. ÃÑo§ "åi
`åÅ∂‰õΩ ÃÑ^ŒÌ =∞#∞+¨μºÅ∞ =ÚÇ¨˙~°ÎO ^ŒQÆæ~° Ñ¨_»∞`«∞#fl H˘nÌ QÆ_çÜ«∂~åÅ =OHõ
235
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 236
K«∂_»@O Z‰õΩ¯=~ÚOk. =ÚÇ¨˙~åÎxH˜ ãÖ|OkèOz# â◊√ÉèQí _Æ Ü ç ∞« ^ŒQ~æÆ ° Ñ¨_∞» `«∞O^Œ#∞

‰õΩO@∞O_»QÍ<Õ ÃÑo§‰õÄ`«∞~°∞ Hõ#∞QÆ∞_»∞¡ y~°y~å uÑ¨C`«∂ Ñ¨_áç È~ÚOk. H˘kÌ¿ãÑ¨\’¡<Õ
™ê‡~°HOõ `«ÑÊ≤ áÈ=_»O, HÍà◊√§, KÕ`∞« Å∞ aQÆnã¨∞‰õΩxáÈ~Ú `«#∞flHÀ=_»O, <À\˜"O≥ @
#∞~°Q~Æ å=_»O, `«Å W@∞–J@∞ ZQÆ~"° Ü Õ ∞« _»O „áê~°OÉè=í ∞~ÚOk. WOˆH=ÚOk? =¸~°Ûù
L#fl J=∂‡~Úx "≥∂ãÖ`À =Ú_ç"ÕÜ«∞É’Ü«∂~°O@∂ =∞QÆ ÃÑo§"å~°∞ Ñ≤ÖÏ¡_çx
Ñ‘@Åg∞^Œ #∞O_ç ÖËÑ≤ fã¨∞H˘x "≥o§áÈÜ«∂~°∞. Jã¨Å∞ q+¨Ü∞« O Hõ#∞‰õΩ¯O>Ë WO`«‰Ωõ
=ÚO^Œ∞ ‰õÄ_® ~Ô O_»∞ =¸_»∞™ê~°∞¡ WÖÏ Ñ¨_áç È~ÚOk. HÍx U^À h~°ãO¨ =Å¡ Hõà√◊ §
uiy Ñ¨_áç È~ÚO^Œx ÉèÏqOz J=∂‡~Ú `åÅ∂‰õΩ"åà◊√§ T~°∞HÀ=_»O [iyOk. WÑ¨C_Õ
WO`« f„=OQÍ ~å=_»O [iyO^Œ@.
D ~°HOõ QÍ Ñ¶@
≤ ∞û =KÕÛ [|∞ƒx ZÑ≤ÖÑˇ û‘ JO\Ï~°∞. nx<Õ =¸~°Ûù [|∞ƒ Jx
‰õÄ_® JO@∂ =ÙO\Ï~°∞. W@∞=O\˜ Ñ¶@ ≤ ∞û [|∞ƒ L#flO`« =∂„`å# q"åÇ¨ÏO Ñ¨xH˜
~å^Œ#@O á⁄~°áê@∞ Jaè„áêÜ«∞O =∂„`«"∞Õ _®Hõ~ì ∞° H˜ K«∂Ñ≤Oz `«y# q^èOŒ QÍ =∞O^Œ∞Å∞
ã¨„Hõ=∞QÍ "å_ç#@¡~Ú`Õ D Ñ¶@ ≤ ∞û Ñ¨ÓiÎQÍ `«yáæ È~Ú ^•ÑÖ`«º rq`åxH˜ K«H¯õ QÍ
Ñ¨xH˜=™êÎ~∞° . WÖÏO\˜ Ñ¶@ ≤ ∞û q+¨Ü∞« OÖ’ =∞O^Œ∞Å∞ ã¨~Ô #· "≥∂`å^Œ∞Ö’ =¸_»∞ #∞Oz
S^Œ∞ ãÖ=`«û~åÅ∞ _®Hõ~ì ∞° ã¨ÅÇ¨ÃÑ· "å_ç`Õ Ñ¶@ ≤ ∞û WOHõ ZÑ¨Ê\˜H© ~å‰õΩO_®áÈ`å~Ú.
JO`ÕQÍx =¸~°Ûù [|∞ƒ LO^Œx, Jk ZÑ¨Ê\˜H© `«Q^æÆ hŒ x~åâ◊KO≥ k rq`åxfl <åâ◊#O
KÕã∞¨ HÀ=_»O =∞OzkHÍ^Œ∞.
QÆ∞O_≥[|∞ƒ– q"åÇ¨ÏO
Ñ¨Ù@∞ìH`õ À =KÕÛ QÆ∞O_≥ [|∞ƒÅ∞ H˘xfl LO>Ë `«~∞° "å`« =KÕÛ QÆ∞O_≥[|∞ƒÅ∞ =∞iH˘xfl
L<åfl~Ú. Jq L#flO`« =∂„`å# KåÖÏ ãÖ^Œ~åƒùÖÖ’ ^•OÑ¨`º« rq`åxH˜ Ñ¨xH˜~å‰õΩO_®
J~ÚáÈ=_»OQÍx, Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Hõ#_®xH˜ gÅ∞ÖËHõ áÈ=_»OQÍx LO_»^∞Œ . ã¨~s˚° ^•fi~å
QÆ∞O_≥ [|∞ƒÅx ãïKÕÜ∞« =K«∞Û ÖË^• =∞O^Œ∞Å ^•fi~å QÆ∞O_≥#∞ ã¨„Hõ=∞OQÍ Ñ¨xKÕ¿ã@∞ì
KÕÜ∞« =K«∞Û. JO^Œ∞Hõx QÆ∞O_≥[|∞ƒ L#fl"åà◊√§ q"åÇ¨xH˜ =ÚO^Œ∞ _®Hõ~ì ∞° ã¨ÅÇ¨
á⁄Ok `«y# q^èOŒ QÍ KÕÜ∞« =K«∞Û. QÆ~ƒ° =ù `«∞Å∞QÍ =Ù#flÑ¨C_»∞ QÆ∞O_≥[|∞ƒ =Ù#fl „ã‘ÅÎ ∞
`«~K° ∞« _®Hõ~ì ∞° KÕ`« Ñ¨sHõΔ KÕ~ÚOK«∞‰õΩO@∂ HÍ#∞Ê q+¨Ü∞« OÃÑ· `«y# ã¨ÅÇ¨ á⁄Ok`Õ
W|ƒOk ÖË‰Ωõ O_® a_»#¤ ∞ Hõ#=K«∞Û. QÆ∞O_≥[|∞ƒ L#flÑ¨C_»∞ „ã‘ÅÎ ∞ ‰õΩ@∞O| xÜ«∞O„`«}
Ñ¨^`úŒ ∞« Å∞ J=ÅOaèK_« O» , ‰õΩ@∞OÉÏxfl Ñïq∞`«O KÕã∞¨ HÀ=_»O =∞Ozk.
L~°∞=Ú Liq∞`Õ |∞ã¨H˘>Ëì L|ƒãÖ
XHõ™êi XHõ Ü«Ú=‰õΩx `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞ `«=∞ JÉÏƒ~Úx _®Hõ~ì ∞° ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ fã¨∞‰õΩx
=zÛ ''=∂ "å_çH˜ |Ü«∞@ L~°∞=Ú Liq∞#Ñ¨C_»ÖÏ¡ |∞ã¨ H˘\ì̃#@∞¡ L|ƒãÖ =KÕÛã¨∂Î
236
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 237
LO@∞Ok. JO`ÕHÍ‰õΩO_® U=∂„`«O QÍeÖ’ uiy<å, P"Õ^#Œ K≥Ok<å L|ƒãÖ

=KÕÛã¨∂Î LO@∞Ok. L|ƒãÖ ~å=_»O`À ZO`À PÜ«∂ãÖ =KÕÛã¨∂Î =ÙO@∞Ok. =∞i
W@∞=O\˜"å_»∞ ^•OÑ¨`º« rq`åxH˜ Ñ¨xH˜~å_®?—— Jx J_çQÍ~°∞. L|ƒãÖ L#flO`«
=∂„`å# q"åÇ¨xH˜ Ñ¨xH˜~åHõáÈ=_»=∞O@∂ =ÙO_»^∞Œ . ™ê^è•~°}OQÍ z#fl Ñ≤ÅÖ¡ ’#∞
Ü«Ú=‰õΩÖ’¡#∞ =KÕÛ L|ƒãÖ H˘O`« HÍÅ"Õ∞ LO_ç `«~∞° "å`« áÈ=_®xH˜ P™ê¯~°O
=ÙOk. Ü«Ú=‰õΩÖ’¡ q"åÇ¨ÏO HÍÖË^#Œ fl PO^Àà◊# Z‰õΩ¯= J=Ù`«∞#fl H˘nÌ P PO^Àà◊#
=Å¡ L|ƒãÖ ‰õÄ_® ÃÑ~°Q_Æ ®xH˜ J=HÍâ◊O =ÙOk. q"åÇ¨Ï=∞~Ú PO^Àà◊# `«yáæ È`Õ
L|ƒãÖ ~å=_»O ‰õÄ_® `«yáæ È=K«∞Û. KåÖÏ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ L|ƒãÖ ~å=_®xH˜ U^À
XHõ ZÅs˚ HÍ~°}O. ^•xx QÆ∞iÎOz P ZÅs˚x ^Œ∂~°O KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë L|ƒãÖ áÈ=K«∞Û.
L|ƒãÖ =Oâ◊áê~°OÑ¨~º° OQÍ =KÕÛ J=HÍâ◊O =ÙOk. Hõ#∞Hõ L|ƒãÖ =Ù#fl =ºHÎ̃H˜
L|ƒãÖÖËx =Oâ◊OÖ’x Ñ≤Å¡xQÍx, Ñ≤Å¡"å_çxQÍx q"åÇ¨ÏO KÕã¨∞‰õΩO>Ë Ñ¨Ù>Ëì
ãÖ`å<åxH˜ JO`« `ÕeHõQÍ D "åºkè ãÖ„Hõq∞OK«^∞Œ .
=Oâ◊ áê~°OÑ¨~º° OQÍ =KÕÛ "åº^è∞Œ Ö’¡ =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨ÏO XHõ\ .˜ =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨ÏO L#fl
=º‰õΩÅÎ ∞ ~°ux ã¨=∞~°=÷ O`«OQÍ x~°fiiÎOK«_O» Ö’ Jã¨ÑÅ¨¶ ∞Å=Ù`«∂ =ÙO\Ï~°∞. JO^Œ∞Hõx
HõhãÖ `«=∞ Ñ≤ÅÅ¡ ~Ú<å W@∞=O\˜ W|ƒOk #∞O_ç, =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨ÏO (_»Ü∂« a\˜ã)π =Å¡
=KÕÛ qÑ¨s`« Ñï}Ï=∂Å #∞O_ç q=ÚHÎ̃ K≥O^ÕO^Œ∞‰õΩ Hõ$+≤ KÕÜ∂« e. WO^Œ∞HÀãÖ
=∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨ÏO QÆÅ =ºHÎ̃ =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨ÏO ÖËx =Oâ◊OÖ’ =ºHÎ̃x q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ HÀ"åe.
ÉèÏ~åº Éèí~°Îe^ŒÌ~°∂ =∞^èŒ∞"Õ∞Ç¨ÏO HõÅ"åà◊§~Ú`Õ Ñ≤Å¡ÅH˜ ‰õÄ_® =∞^èŒ∞"Õ∞Ç¨ÏO =KÕÛ
J=HÍâßÅ∞ Z‰õΩ¯=.
237
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 238
„ã‘ÎÅ Öˇ·OyHõ q*Ï˝#O
238
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 239
239
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 240
„ã‘ÎÅ [#<ÕO„kÜ«∂Å ã¨=∞ã¨ºÅ∞
Ü≥∂x=∂~°Oæ ÖËHáõ È`Õ...

Ü≥∂x=∂~°Oæ ÖËHáõ È=_»=∞<Õk KåÖÏ J~°∞^Œ∞. HÍx â◊s~° x~å‡}OÖ’ Ñ¨Ù@∞ìHõ
#∞OKÕ Ü≥∂x =∂~°Oæ ÖËHáõ È=K«∞Û. JO`«=∂„`å# J@∞=O\˜ „ã‘ÅÎ Ö’ HÍ=∞"åOKèÅ« ∞
ÖËHáõ È=_»=∞O@∂ LO_»^∞Œ . J~Ú`Õ "åi HÍ=∞"åOKè« fˆ~k Z\Ï¡ JxÑ≤OK«=K«∞Û.
P^è∞Œ xHõ Ü«ÚQÆOÖ’ áê¡ãHì≤ ± ã¨~s°̊ ^•fi~å Hõ$„u=∞OQÍ Ü≥∂x =∂~åæxfl ã¨$+≤Oì K«_O»
[~°∞QÆ∞`ÀOk. Hõ$„u=∞ Ü≥∂x=∂~°æ"Õ∞ J~Ú<å ~°uÖ’ `«$Ñ≤Î =∂=¸Å∞QÍ<Õ
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. Wk WÖÏ =ÙO_»QÍ Z‰õΩ¯= HÍÅO ^•OÑ¨`º« rq`«O QÆ_Ñ» @ ¨ O =ÖÏ¡,
Z‰õΩ¯= HÍ#∞ÊÅ=ÖÏ¡ Ü≥∂x =∂~°Oæ =^Œ∞Å∞ J~ÚáÈ~Ú „ã‘HÎ Q˜ Íx, Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜QÍx
~°uÖ’ `«y#O`« `«$Ñ≤Î HõÅQÆ‰Ωõ O_® J==K«∞Û. Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’x HõO_»~åÅx ^ŒQiæÆ H˜
ÖÏy ‰õΩ@ì_O» `À uiy #=Ü«∞ø=fi<åxfl „Ñ¨™êkOK«_O» [~°∞QÆ∞`ÀOk. HÍx HõO_»~åÅH˜
>ˇOÑ¨~ü `«y#O`« ÖËHáõ È`Õ ^ŒQiæÆ H˜ ÖÏ\˜ ‰õΩ\ì̃<å „Ñ¨Ü∂≥ [#O LO_»^∞Œ .
~°[ã¨fiÅ ã
„ –Î‘ Ü≥∂x =∂~°Oæ
„ã‘Î ~°[ã¨fiÅ J~Ú# "≥Ú^Œ\ ˜ k<åÖ’¡ Ü≥∂x=∂~°Oæ KåÖÏ aQÆ∞`«∞QÍ =ÙO_ç ãÖÉè’QÆ
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ KåÖÏ ÉÏ^è•Hõ~O° QÍ LO@∞Ok. ~°[ã¨fiÅ J~Ú# XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞ ãÖ=`«û~åÅ
`«~∞° "å`« ãÖÉè’QÆO`À ãÖ|O^èOŒ ÖË‰Ωõ O_®<Õ H˘O`« =^Œ∞Å∞QÍ J=Ù`«∞Ok. nxH˜
=ÚYºOQÍ ~Ô O_»∞ HÍ~°}ÏÅ∞– XHõ\ ˜ – =Ü«∞ã¨∞û`Àáê@∞ â◊s~°O Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ† ~Ô O_»∞–
Ãã‰õΩû Ç¨~À‡#¡ „Ñ¨ÉÏè =O =Å¡ Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’x HõO_»~åÅ qHÍãÖ. JO^Œ∞Hõx ~°[ã¨fiÅ
J~Ú# „ã‘Î HõhãÖ ~Ô O_»∞ ãÖ=`«û~åÖˇ<· å Py#@¡~Ú`Õ ~°uÖ’ ÉÏ^èŒ ÖË‰Ωõ O_® =ÙO@∞Ok.
240
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 241
Ü≥∂xÖ’ =∞O@, ^Œ∞~°^Œ

Ü≥∂xÖ’ =∞O@, ^Œ∞~°^Œ ã¨∞Y"åº^èŒ∞Å∞ ãÖ„Hõq∞OK«_»O =Å¡ ~å=K«∞Û. ÖË^•
[#<ÕO„kÜ«∂Å Jâ◊√„Éè`í =« Å¡ HÍ=K«∞Û. =ÚYºOQÍ ~°u J#O`«~O° Ü≥∂xÖ’ =∞O@
HõÅ∞QÆ∞`ÀO^Œ<åfl, Jã¨Å∞ ~°uÖ’ =∞O@ JxÑ≤ã∂¨ Î ÉÏ^èŒ HõÅ∞QÆ∞`«∞<åfl QÆ<iÕ Ü«∂ =ÚYº
HÍ~°}O. W@∞=O\˜ „ã‘ÅÎ Ö’ ~°uÖ’ =∞O@ HõÅQÆ@"Õ∞ HÍ‰õΩO_® =¸„`«<åà◊O "≥O@
Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù~°OQÆ∞QÍ p=ÚÖÏQÍ ~å=@O ‰õÄ_® LO_»=K«∞Û. Ü≥∂x=∂~°Oæ #∞O_ç ‰õÄ_®
Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù ~°OQÆ∞QÍ _çâßÛi˚ J=Ù`«∂ ^Œ∞~°Oæ ^èOŒ Hõeyã¨∂Î LO_»=K«∞Û.
Ü≥∂xÖ’ =∞O@, ^Œ∞~°^Œ „>ˇÿHÀ"≥ÚxÜ«∂ã≤ãπ =Å¡ ‰õÄ_® ~å=K«∞Û. nx=Å¡
Ü≥∂x=∂~°=æ Ú #∞Oz hà◊§ÖÏQÆ Ñ¨ÅK«QÍ _çâßÛi˚ LO@∞Ok. #∞~°QÆ #∞~°QQÆ Í _çâßÛi˚
=ÙO_»@"Õ∞ HÍ‰õΩO_®, QÆ<ÕiÜ«∂Ö’ ÖÏQÍ<Õ =¸„`« qã¨~°˚# ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∞O@
LO@∞Ok– Ü≥∂x =∂~°=æ ÚÖ’x _çâßÛi˚x fã¨∞H˘x "≥∞„ÿ HÀ™È¯Ñπ „HÕ^Œ Ñ¨sHõΔ KÕ¿ãÎ D
"åºkè „H˜q∞x ã¨Ê+¨ìOQÍ QÆ∞iÎOK«=K«∞Û. H˘O^Œ~°∞ =º‰õΩÎÅ∞ `«=∞‰õΩ =zÛ# D
„>ÿ̌HÀ"≥ÚxÜ«∂ã≤ãHπ ˜ QÆ<iÕ Ü«∂ =zÛO^Œx á⁄~°áê@∞|_ç QÍ|~åÑ¨_Õ "åà◊√§ =ÙO\Ï~°∞.
"≥ÚxeÜ«∂ã≤ãπ J<Õ "åºkè Ñ¶O¨ QÆã=π Å¡ =ã¨∞OÎ k. nx=Å¡ ‰õÄ_® Ü≥∂xÖ’ =∞O@,
^Œ∞~°^Œ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. "≥ÚxeÜ«∂ã≤ãπ=Å¡ Ü≥∂xÖ’ qÑ¨s`«"≥∞ÿ# ^Œ∞~°^Œ, "åz#@∞¡
J=_»O, Ñ¨ÙO_»∞Ñ¨_#ç @∞¡ J=@O LO@∞Ok. Ü≥∂x #∞O_ç zHõ¯\˜ hà◊§ÖÏO\˜ _çâßÛi˚,
JO^Œ∞Ö’ g∞QÆ_» ÖÏO\˜ Ñ¨^•~°O÷ Hõeã≤ LO@∞Ok. XH˘¯Hõ¯™êi D _çâßÛi˚ Ñ¨ÓiÎQÍ
hà◊§ÖÏQÍ Ñ¨ÅÛQÍ LO@∂ Jq∞`«OQÍ "≥Å∞=_»_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
H˘xfl Hˆ ã¨∞ÅÖ’ ÃÑ· =¸_»∞ "åº^è∞Œ Å∞ Ug HÍ~°}O HÍ‰õΩO_» ‰õΩ@∞O| xÜ«∞O„`«}
H˘~°‰Ωõ "å_Õ [b¡Å∞ Ü≥∂xÖ’ ÃÑ@∞ì‰Ωõ <Õ aà◊§Å∞ =∞O@ÃÑ\˜ì Ü≥∂xÖ’ =∞O@, =¸„`«OÖ’
=∞O@ Hõey™êÎ~Ú. JÖÏˆQ ~°™êÜ«∞xHõ „^Œ"åºÅ`À `«~°K«∞ _»∂+π KÕã¨∞HÀ=_»O=Å¡
Ü≥∂xÖ’ =∞O@, ^Œ∞~°^Œ =™êÎ~Ú.
Ü≥∂x =^Œ∞ÅxÑ≤¿ãÎ Uq∞ KÕÜ∂« e?
„ã‘Î ~°uÖ’ Ñ¨~åHÍ+¨Hì ˜ KÕ~∞° ‰õΩ#flÑ¨C_»∞, Ü≥∂xÖ’ „^Œ"åÅ∞ Ti HõO_»~åÅ∞ ã¨_e» OÑ¨Ù
W=fi_»O=Å¡ Ü≥∂x =^Œ∞Å∞ J~Ú#@∞¡ JxÑ≤OK«_»O ã¨Ç¨Ï[O. ^•x=Å¡ ~°uÖ’
^ŒOÑ¨`∞« e^ŒiÌ H© JãÖ`«$Ñ≤Î HõÅQÆ^∞Œ . HÍx H˘O^Œ~∞° „ã‘ÅÎ H˜ HÍ#∞ÊÅ∞ Z‰õΩ¯= J=_»O,
Ü≥∂x K«∞@∂ì LO_Õ HõO_»~åÅ∞ ™êyáÈ~Ú, "å\˜H˜ ‰õΩzOK«∞‰õΩ<Õ ã¨fiÉèÏ=O `«yáæ È~Ú
Ü≥∂x =^Œ∞Å∞ J~ÚáÈ`«∞Ok. nx=Å¡ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ Z@∞=O\˜ ayOÑ¨Ù
JxÑ≤OK«Hõ ~°uÖ’ JãÖ`«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∂ =ÙO@∞Ok. W@∞=O\˜ Ñïã≤u÷ U~°Ê_ç#
241
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 242
„ã‘ÅÎ H˜ Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° HõO_»~â° H◊ Î̃ uiy Ñ¨ÙOA‰õΩ<Õ@@∞ì KÕ¿ã H˘xfl ™ê^è<Œ åÅ∞ `«Ü∂« ~°∞
KÕÜ«∞|_ç<å~Ú. HÍx "å\˜=Å¡ JO`« `«$Ñ≤ÎHõ~°"≥∞ÿ# Ñ¶ë`åÅ∞ Hõ#|_»@OÖË^Œ∞.
Ü≥∂x=∂~°Oæ ÉÏQÍ =^Œ∞Å∞ J~Ú#Ñ¨C_»∞ PÑ¨~ˆ +¨<£ KÕã≤ HõO_»~åÅx, eQÆ"∞≥ O\òûh
^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ ÖÏy uiy ‰õΩ>Ëì Ñ¨ûúŒ ‰õÄ_® LOk. nx=Å¡ "≥_Å» ∞Ê J~Ú# Ü≥∂x =∂~åæxfl
ã¨#flQÍ KÕÜ∞« _»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. Jã¨Å∞ Ü≥∂x =^Œ∞Å∞ J=‰õΩO_® LO_®ÅO>Ë W^Œ~Ì ∞° ,
=ÚQÆ∞~æ ∞° HõO>Ë Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Z‰õΩ¯= Hõ#‰õΩO_® LO_»@O, H˘O`« â◊s~° "åºÜ«∂=∞O KÕÜ∞« _»O
=∞Ozk. U HÍ~°}O =Å¡ HÍx=fiO_ç Ü≥∂x =^Œ∞Å∞ J~ÚáÈ~Ú# „ã‘ÎÅ∞ LO>Ë
J@∞=O\˜ „ã‘ÅÎ ∞ =ÚO^Õ PÑ¨~ˆ +¨#∞ QÆ∞iOz PÖ’zOK«‰Ωõ O_® W`«~° ~°u Ñ¨^`úŒ ∞« Å#∞
J=ÅOaèOz K«∂_»@O =∞Ozk. ~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ~Ô O_»∞ Ñ≤~∞° ^Œ∞Å∞ gÅ~Ú#O`«=~°‰Ωõ
^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ =∞_»z LOKÕ@@¡~Ú`Õ Ü≥∂x =^Œ∞Å∞QÍ L#fl@∞¡ JxÑ≤OK«^∞Œ .
ÃÑefiH± "≥*#·ˇ Öò ZHõû~üÃã*· `ò À Z<Àfl qO`«Å∞
ÉÏºOHÍH±QÍx, Ç¨OQ∑HÍOQ∑QÍx, =∞~ÀKÀ@H˜QÍx "≥o§ K«∂¿ãÎ ÃãH±ûH˜ ãÖ|OkèOz#
H˘xfl ''Öˇ"· ë£ Èãπ—— Hõ#|_»`å~Ú. q=„ã¨∞~Î åÖˇ#· „ã‘Î „¿ÑHõ‰Δ Ωõ Å =ÚO^Œ∞ ÃãH±ûH˜ ãÖ|OkèOz#
J<ÕHõ Ñ¶@ ‘ ∞¡ KÕã≤ K«∂Ñ≤ã∞¨ OÎ k. `«# Ü≥∂xÖ’H˜ ÃÑ<£x ^Œ∂~°∞Û‰õΩx Ü≥∂x HõO_»~åÅ`À
QÆ\ Qì˜ Í aQÆÑ@ ¨ ∞ì‰Ωõ x "≥∂HÍà◊§ g∞^Œ =Oy <ÕÅg∞^Œ Ñïz# `≥ÅH¡ Íy`«O g∞^Œ =∞#O
K≥ÑÊ≤ # =∂@Åhfl h\òQÍ ~åã¨∞OÎ k. JÖÏ ~åã≤# JHõ~Δ åÅ∞ KÕuÖ’ ÃÑ<£ Ñ¨@∞ì‰Ωõ x
~åã≤#O`« h\òQÍ LO\Ï~Ú. KÕuÖ’=Ù#fl HõÅ=∞~Ú<å *ÏiÑ¨_\» ÏxH˜ P™ê¯~°O L#fl^Õ"∂≥
HÍx Ü≥∂x HõO_»~åÅ`À aQÆÑ\¨ ì˜ LOz# HõÖÏxH˜ Ñ¨_áç ÈÜÕ∞ J=HÍâ◊"∞Õ ÖË^∞Œ .
JÖÏˆQ Ü≥∂xÖ’H˜ ~Ô O_»∞ á⁄_»∞QÍ\˜ Ñ¨ÙÅ¡Å∞ ^Œ∂~°∞Û‰õΩx "å\˜x K«H¯õ QÍ aQÆÑ\¨ ì̃
LOz <ÕÅg∞^Œ Ñ¨_ãÕ #≤ ã≤Q~ÔÆ @∞ìx P Ñ¨ÙÅ¡Å`À<Õ Ñ¨@∞ì‰Ωõ x fÜ«∞_»O =∞~˘Hõ Ñ¶@ ‘ ∞.
KÕu„"Õà§◊ =∞^èºŒ ã≤Q~ÔÆ @∞ì *Ï~°‰Ωõ O_® ZÖÏ LO@∞O^À Ü≥∂xÖ’H˜ ^Œ∂iÛ# Ñ¨ÙÅ¡Å∞
‰õÄ_® JO`« QÆ\ Qì̃ Í<Õ ã≤Q~ÔÆ @∞ìx Ñ¨@∞ì‰Ωõ x LOK«∞`å~Ú. Ü≥∂xÖ’H˜ ^Œ∂iÛ# Ñ¨ÙÅ¡Å`À
W@∞=O\˜ Ñ¶@ ‘ ∞ KÕÜ∞« QÆey^ŒO>Ë P „ã‘Î `«# HõO_»~åÅx ZO`« <≥Ñ· Ù¨ }ºOQÍ aQÆÑ@ ¨
Qì ÅÆ ∞QÆ∞`ÀO^Œ<kÕ K≥ÑC¨ HÀ=K«∞Û.
JÖÏˆQ =∞~˘Hõ Ñ¶@ ‘ ∞Ö’ „ã‘Î "≥ÅH¡ Ö˜ Ï Ñ¨_∞» ‰õΩx, Ü≥∂xÖ’H˜ QÍ_ç KÕã#≤ z#flÑ¨ÙÅ¡x
ÃÑ@∞ì‰Ωõ x Ñ¨k J_»∞QÆ∞Å ^Œ∂~°OQÍ „"ÕÖÏ_»H\õ #ì̃ ~°|ƒ~°∞ ÉˇÅ∂<£x QÆ∞iK«∂ã≤ H˘\ì̃
Ñ¨QÅÆ H˘@ì_O» Q˘Ñ¨Ê qâı+O¨ . Ü≥∂xÖ’ #∞Oz ÉÏ}O ÖÏQÍ ^Œ∂ã¨∞‰õΩ=zÛ# P z#fl
Ñ¨ÙÅ¡ QÆ∞i `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® ÉˇÅ∂<£x Ñ¶\¨ ò=∞xÑ≤OK«_O» K«∂Ñ¨~∞° ÅH˜ Pâ◊Û~åºxfl Hõeyã¨∞OÎ k.
D ~°HOõ QÍ P „ã‘ÅÎ ∞ Ñ¶@‘ ∞¡ KÕÜ∞« QÆÅ∞QÆ∞`«∞<åfl~°O>Ë Ü≥∂x K«∞@∂ì =Ù#fl HõO_»~åÅx
`«=∞ HõO„\’Å∞Ö’H˜ fã¨∞‰õΩx ~åQÆÅQÆ_"» ∞Õ . `å=Ú HÀ~°∞‰õΩ#fl q^èOŒ QÍ Ü≥∂x HõO_»~åÅx
242
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 243
aQÆÑ@¨ _ì "» ∞Õ . =ÚO^Œ∞H©–"≥#∞HõH© TÑ¨QÅÆ QÆ_O» KÕÜ∞« QÆÅ∞QÆ∞`«∞<åfl~°O>Ë Ü≥∂x HõO_»~åefl

ZHõû~üÃãA · ^•fi~å |ÅOQÍ `«Ü∂« ~°∞KÕÜ∞« _»"∞Õ . nx<Õ ÃÑefiH± "≥*#·ˇ Öò ZHõû~üÃãA · Jx
K≥ÑÊ¨ =K«∞Û.
=^Œ∞Öˇ·# Ü≥∂xH˜ ÃÑefiH± "≥*ˇ·#Öò ZHõû~üÃã·A
â◊s~°OÖ’ „Ñ¨f HõO_»~åhfl ZHõû~üÃãA
· ^•fi~å |ÅOQÍ#∂, â◊H=Î˜ O`«OQÍ KÕÜ∞« =K«∞Û.
JÖÏˆQ Ü≥∂x HõO_»~åÅ q+¨Ü∞« OÖ’#∂, Ü≥∂x HõO_»~åÅH˜ `«y# q^èOŒ QÍ ZHõû~üÃãA ·
KÕã≤ =^Œ∞Å∞QÍ JxÑ≤OKÕ Ü≥∂xx aQÆ∞`«∞QÍ LOK«∞HÀ=K«∞Û. J~Ú`Õ HÍ=Åã≤#^ŒÖÏ¡
ZHõû~üÃãA · >ˇHfl˜ H± `≥eÜ«∞_»"∞Õ .
Jã¨Å∞ =∂=¸Å∞QÍ KÕ¿ã "åºÜ«∂=∞O =Å¡, Pã¨<åÅ=Å¡ Ü≥∂x K«∞@∂ì`å LO_Õ
HõO_»~åÅ∞ ‰õÄ_® |ÅOQÍ `«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú. J~Ú`Õ Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° LO_Õ HõO_»~åÅH˜
„Ñ¨`ºÕ HõOQÍ "åºÜ«∂=∞O KÕ¿ãÎ =∞iO`« „Ñ¨Ü∂≥ [#O KÕ‰Äõ ~°∞`«∞Ok.
=∂=¸Å∞QÍZ‰õΩ¯=QÍ [Å∞|∞ KÕã#≤ Ñ¨C_»∞=Ú‰õΩ¯#∞Oz hà◊√§HÍiáÈ`«∂LO\Ï~Ú.
J@∞=O@Ñ¨C_»∞ „Ñü™ês =Ú‰õΩ¯x p^ŒÖËHõ HÍˆ~ hà◊§x HÍ~°‰õΩO_® ZQÆÑ‘ÅÛ_»O
J=Ù`«∞Ok. J^Õ Ñ¨ûúŒ QÍ ÃÑefiH± "≥*#·ˇ Öò ZHõû~üÃãA · `À Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° LO_Õ HõO_»~åÅH˜
ÃÑH· ˜ ZQÆÑÅ‘ Û_»O, „HÕkH˜ <≥@_ì O» =O\˜ "åºÜ«∂=∞O KÕÜ∞« _»O J=ã¨~O° .
â◊s~°OÖ’ `«H¯˜ # HõO_»~åÅx Hõ^ÅŒ ÛQÆey#O`« `ÕeHõQÍ Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° HõO_»~åÅx
=∞# W+ì̈„Ñ¨HÍ~°OQÍ `ÕeHõQÍ Hõ^ÅŒ Û_»O ‰õΩ^Œ~^° ∞Œ . nxH˜ QÆ\ ì̃ ™ê^è#Œ HÍ"åe. ÉèÏã≤Ñ@
¨ ∞ì
‰õÄ~°∞Ûx Ü≥∂x K«∞@∂ì LO_Õ HõO_»~åÅx ÃÑH· ˜ QÆ∞OAHÀ"åe.„ã‘ÅÎ ∞ `å=Ú pÔ~ ‰õΩK≥Ûà◊§x
^Œ∂~°∞ÛHÀ=_®xH˜ á⁄@ìx Ö’ÑëH˜ ZÖÏ QÆ∞OA‰õΩO\Ï~À, J^Õ q^èOŒ QÍ ÃÑefiH± "≥*#·ˇ Öò
ZHõû~üÃãA · Ö’ Ü≥∂xH˜ K«∞@∂ì`å LO_Õ HõO_»~åÅx ÃÑH· ˜ =Ú_»∞K«∞‰õΩ<Õ q^èOŒ QÍ „Ñ¨Ü∞« `«flO
KÕÜ«∂e. D „Ñ¨Ü«∞`«flOÖ’ á⁄@ì HõO_»~åÅx Ö’ÑëH˜ QÆ∞OA‰õΩx Ñ≤~°∞^Œ∞Åx
ZQÆ~"° Ü Õ ∞« _»O`Àáê@∞ Ü≥∂xx ‰õÄ_® ÃÑH· ˜ Zyˆ~@@∞¡ KÕÜ∂« e. JÖÏ =~°∞ã¨QÍ J<ÕH™õ ê~°∞¡
KÕã#≤ @¡~Ú`Õ Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° LO_Õ HõO_»~åÅH˜ =∞Oz "åºÜ«∂=∞O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. D
q^èOŒ QÍ<Õ HÍ‰õΩO_® =∞ÅO qã¨~#°̊ Ñ¨C_»∞QÍx, =¸„`« qã¨~#°̊ Ñ¨C_»∞ QÍx =ÚH˜¯#@∞¡
Ü≥∂xx =ÚH˜¯#@¡~Ú`Õ JHõ¯_ç HõO_»~åÅ∞ „HÕkH˜ Hõ^∞Œ Å∞`å~Ú. WÖÏ KÕã∞¨ #Î flÑ¨C_»∞
á⁄uÎ Hõ_∞» Ñ¨Ù ^ŒQ~æÆ ° LO_Õ HõO_»~åÅx Hõ_∞» Ñ¨Ù Ö’ÑëH˜ QÆ∞OA‰õΩx Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° LO_Õ
HõO_»~åÅx „HÕkH˜ <≥\Ïìe. D ~°HOõ QÍ iÑ‘>_ˇ Q£ Í KÕÜ∂« e. WÖÏ ÃÑ#· q=iOz#
q^èOŒ QÍ KÕÜ∞« _»O`À Ü≥∂x HõO_»~åÅH˜ â◊HÎ˜ KÕ‰Äõ ~°_@» "Õ∞ HÍ‰õΩO_®, Ü≥∂x HõO_»~åÅx
J=ã¨~O° =zÛ#Ñ¨C_»∞ aQÆÑ\¨ ì̃ aQÆ∞`«∞QÍ LO_Õ@@∞¡ KÕÜ∞« =K«∞Û.
243
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 244
~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ÃÑefiH± "≥*#·ˇ Öò ZHõû~üÃãA

·
=∂=¸Å∞QÍ ÃÑefiH± "≥*#·ˇ Öò ZHõû~üÃãA · HÍ‰õΩO_® ~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ‰õÄ_® D
ZHõû~üÃãA · KÕÜ∞« =K«∞Û. Éè~í Î° ~°uÖ’ „™ÈìHû± Wã¨∞#Î flÑ¨C_»∞ ÉèÏ~°º J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =ºuˆ~Hõ
kâ◊Ö’ „™ÈìHû± W"åfie. WÖÏ „™ÈìHû± WKÕÛ@Ñ¨C_»∞ Ñ≤~∞° ^Œ∞Å∞ Hõ^ÅŒ _»"∞Õ HÍ‰õΩO_® Ü≥∂x
K«∞@∂ì LO_Õ HõO_»~åÅ∞ ‰õÄ_® â◊H˜Î=O`«OQÍ aQÆ∞ã¨∞‰õΩx Hõ^Œ∞Å∞`å~Ú. nx=Å¡
J#∞HÀ‰õΩO_® Ü≥∂x HõO_»~åÅ∞ |ÅOQÍ `«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú. ^•x=Å¡ ÉèÏ~°º Ü≥∂x
aQÆ∞`«∞QÍ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. JO^Œ∞Hõx Ü≥∂x =^Œ∞Å∞QÍ LO_Õ „ã‘Î =∂=¸Å∞ ã¨=∞Ü«∞OÖ’
ÃÑefiH± "≥*ˇ·#Öò ZHõû~üÃã·A KÕã¨∂Î ~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ D ~°Hõ=∞~Ú# ~°u Ñ¨^Œúu
J=ÅOaèOK«_»O =∞Ozk. JÖÏ J#∞ãïOK«‰õΩO_® ã¨Î|ú`« =Ç≤ÏOz =∂=¸Å∞QÍ
Ñ¨_∞» ‰õΩx LO>Ë Ü≥∂x =^Œ∞Å∞ JxÑ≤Oz Éè~í HÎ° ˜ JãÖ`«$Ñ≤Î HõeQˆ J=HÍâ◊O LOk.
Ü≥∂xÖ’ Tˆ~ ^„ "
Œ åÅ∞
H˘O`«=∞Ok „ã‘ÎÅ∞ `å=Ú ~°uÖ’ áêÖÁæ#flÑ¨C_»∞ HÍ"≥∂„^ÕHõO á⁄O^ŒHõáÈ`Õ
Hõ_∞» Ñ¨Ù~å‰õΩO_® LO@∞O^Œx ÉèÏq™êÎ~∞° . nxH˜ "åiÖ’ H˘xfl `«ÑC¨ Jaè„áêÜ«∂Å∞
LO_»@"Õ∞ HÍ~°}O. Ñ¨Ù~°∞+¨μÅH˜ Uq^èOŒ QÍ g~°ºãö̈Å#O J~Ú `«_`ç _« Qç Í ã¨Ê+ì̈OQÍ
`≥Å∞ã¨∞OÎ ^À J^Õq^èOŒ QÍ „ã‘ÅÎ ‰õΩ ‰õÄ_® XHõ ~°H=õ ∞~Ú# ãö̈Å#O J=Ù`«∞O^Œh ãö̈Å#O
J~Ú`Õ<Õ QÆ~ƒ° Où =ã¨∞OÎ ^Œh ÉèÏq™êÎ~∞° . ^•xH˜ `«Q@ æÆ ∞ìQÍ "åiÖ’ HÍ"≥∂„^ÕHOõ ÉÏQÍ
Hõey#Ñ¨C_»∞ Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° Ñ¨ÅÛx „^Œ=O Ti `«_`ç _« Qç Í QÆ∞iÎOK«_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
`«=∞Ö’‰õÄ_® Ñ¨ÅÛx„^Œ=O ãö̈Å#O J~Ú`Õ<Õ QÆ~ƒ° Où =ã¨∞OÎ k. Hõ#∞Hõ Jã¨Å∞ ~°uÖ’
Z‰õΩ¯= L„^ÕHÑõ _¨ ‰» Ωõ O_® „^Œ"åÅ∞ Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° T~°‰Ωõ O_® KÕã∞¨ ‰õΩx QÆ~ƒ° Où ~å‰õΩO_®
^•OÑ¨`º« ãÖ|O^èOŒ Hõey =ÙO_»=K«Ûx ÉèÏqã¨∂Î LO\Ï~°∞. J~Ú`Õ ãÖ`å# x~À^èHŒ õ
Ñ¨ûúŒ H˜, „^Œ"åÅ∞ T~°‰Ωõ O_® HÍ=∂xfl J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ =ÙOK«∞‰õΩ<Õ ^•xH˜ Ug∞ ãÖ|O^èOŒ ÖË^∞Œ .
„ã‘ÅÎ ∞ HÍ"≥∂„^ÕHOõ Hõey#Ñ¨C_»∞ Ü≥∂x =^Œ∞Å∞ J~ÚáÈ=_»O, Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° „^Œ"åÅ∞
T~°_O» =∂=¸Å∞QÍ [iˆQ q+¨Ü∞« O. D ~°HOõ QÍ `«Ü∂« ~°~Ú# „^Œ"åÅ∞ Ü≥∂xÖ’
g~°ºHõ}ÏÅ∞ `«fi~°`fi« ~°QÍ Ñ¨Ü∞« xOK«_®xH˜ J=HÍâ◊O HõeyOz<å, P „^Œ"åÅ∞ T~°_O»
[~°Háõ È~Ú<å, „ã‘Î HÍ"≥∂„^ÕHOõ HõÅQÆHáõ È~Ú<å g~°ºHõ}ÏÅ∞ =∂„`«O QÆ~åƒù=Ü«∞OÖ’H˜
Ñ¨Ü∞« xOKÕ â◊HÎ̃ Hõey LO\Ï~Ú. JO^Œ∞Hõ<Õ H˘O^Œ~∞° „ã‘ÅÎ ∞ U<å_»∂ ~°uÖ’ ã¨∞Y„áêÑ≤Î
á⁄O^ŒHáõ È~Ú<å, ~°uÖ’ [_»`fi« O Hõey =Ù<åfl Ñ≤Åe¡ fl Hõ#_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
Ñ¨Ù~°∞+¨μx g~°ºãö̈Å#O „ã‘ÎH˜ "≥K«Û^Œ<åxfl Hõeyã¨∞ÎO^•?
~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ „ã‘Î Ü≥∂x =∂~°Oæ Ö’ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ g~°ºO ãö̈eOz<å P"≥∞‰õΩ Z\ì̃
J#∞Éèí∂u HõÅQÆ^Œ∞. Jã¨Å∞ P"≥∞‰õΩ g~°ºã¨öÅ#O [iy#>Ë¡ `≥eÜ«∞^Œ∞ XO\˜g∞^Œ
244
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 245
hà◊√§Ñ¨_`ç Õ `≥eã≤#@∞¡ Ü≥∂x =∂~°Oæ Ö’ g~°ºãö̈Å#O [iy#Ñ¨C_»∞ K«ÅQ¡ Í<À, "Õ_Qç Í<À
JxÑ≤OK«_O» [~°Q^Æ ∞Œ . JO^Œ∞Hõx Ñ¨Ù~°∞+¨μx g~°ºãö̈Å#O ~°uÖ’ „ã‘Î `«$Ñ≤HÎ ˜ Z@∞=O\˜
HÍ~°}O HÍ^Œ∞. Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ KÕ¿ã ÉÏÇ¨Ïº „¿Ñ~°} =Å¡, J`«x PeOQÆ#O=Å¡ Ü≥∂x
j~å¬xfl "Õe`À „¿Ñ~ˆ Ñ≤OK«_O» =Å¡, ~°uÖ’ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO HõêŒ Hõ=Å¡ Ü≥∂x j~å¬xfl
(ÔH¡~Ú\’iãπ) „¿Ñˆ~Ñ≤OÑ¨|_»@O =Å¡ P"≥∞Ö’ HÍ=∞<å_»∞Å∞ ã¨ÊOk™êÎ~Ú. ^•x`À
"≥∞^Œ_∞» Ö’ HÍ"≥∂„^ÕHOõ L„kHõ`Î « K≥O^Œ∞`«∞Ok. =∞#ã¨∞û HÍ"≥∂„^ÕHOõ `À á⁄OyáÈ`«∞Ok.
Jx~°fiK«hÜ«∞"≥∞#ÿ J#∞Éè∂í `«∞Å∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ H˘#™êyã¨∞#Î fl ãÖÉè’QÆO
=Å¡ J`«xH˜ WOHÍ g~°ºãö̈Å#O HÍ‰õΩO_®<Õ P"≥∞‰õΩ ã¨∞Y„áêÑ≤Î HõeyáÈ=K«∞Û. JÖÏ
HÍ‰õΩO_® Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ j„Ñ¶∞¨ ãö̈Å#O J~ÚáÈ`Õ „ã‘HÎ ˜ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ ã¨∞Y„áêÑ≤Î HõÅQÆ‰Ωõ O_®
JãÖ`«$Ñ≤`Î À K≥Å~ˆ y# P H˘kÌ HÍ=∞O K«ÖÏ¡iáÈ=K«∞Û. ~°uÖ’ „ã‘Î `«$Ñ≤HÎ ˜ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞
KÕ¿ã „¿Ñ~°} =ÚYºO.
Ü≥∂xÖ’ ãö̈eOz# g~°ºO U=∞=Ù`«∞Ok?
Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’ ãëö OÑ¨|_ç# g~°ºO KåÖÏ=~°‰Ωõ Ü≥∂x HõO_»~åÅÖ’ ri‚OK«∞‰õΩ
áÈ`«∞Ok. g~°ºOÖ’x H˘xfl g~°ºHõ}ÏÅ∞ =∂„`«O QÆ~ƒ° Hù Àâ◊OÖ’H˜ Ñ¨Ü∞« x™êÎ~Ú. H˘kÌáê\˜
g~°ºO =∂„`«O |Ü«∞@‰õΩ =KÕÛã¨∞OÎ k.Ü≥∂x HõO_»~åÅÖ’ WOH˜áÈ~Ú#g~°ºO „Ñ¨`ºÕ HõOQÍ
JHõ¯_ç HõO_»~åÅH˜ QÍx ÖËHõ â◊s~åxH˜ QÍx Z\ì̃ ÖÏÉèÏxfl KÕ‰Äõ ~°Û^Œ∞. Ü≥∂x=∂~°Oæ
HõO_»~åÅÖ’ WOH˜áÈ~Ú# g~°ºOÖ’x „^Œ=Ñ¨^•~å÷xfl, #tOzáÈ~Ú# g~°ºHõ}ÏÅx
~°HOÎõ `«#`Àáê@∞ fã¨∞‰õΩxáÈ~Ú# =∞e# Ñ¨^•~å÷Å∞QÍ â◊s~°O |Ü«∞@‰õΩ <≥\ "ì˜ ãÕ ∞¨ OÎ k.
=∞iH˘xfl ã
„ ÅÎ‘ [#<ÕOk„ Ü«∞ ã¨=∞ã¨ºÅ∞
„Ñ¨ÑÙ¨ Å¡H˜ Ñ¨Ù\ì̃Ok áê¿Ñ J~Ú<å ~ÀAÅ∞ QÆ_∞» ã¨∞#Î fl H˘nÌ J=∂‡Ü«∂ JÉÏƒÜ«∂
J<Õ J#∞=∂#O HõÅ∞QÆ<å~°OaèOzOk. nxHõO`«\ H˜ ˜ ÉÏÇ¨Ïº [#<ÕO„kÜ«∂Å x~å‡}O
=∞~ÀÖÏ =ÙO_»_»"Õ∞ Ü≥∂x ^ŒQÆæ~° JO`«~å^èŒ~åÅ∞ ÃÑ^ŒÌqQÍ L<åfl~Ú. JO`ÕHÍ^Œ∞
Hõ¡~Ú\’iãπ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO ~°∂ÑÖÖ’ ã¨Ê+¨ìOQÍ ÃÑiy Hõ#|_»∞`ÀOk. H˘O^ŒiH˜
„HÀ"≥∂*’=ÚÅ Ö’ÑÖ =Å¡ Ç¨~À‡#¡ Ö’ÑÖ =Å¡ W@∞=O\˜ qÑ¨s`«ÅHõ}Δ ÏÅ∞ U~°Ê_»`å~Ú.
Hõ~¡ Ú\’iãπ ÃÑiy Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆOÖÏQÍ Hõ#|_ç`Õ JÉÏƒÜ«∂ Jx J#∞=∂# Ñ¨_#ç >Ë,¡
[#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° U "åºkè =zÛ<å J=hfl QÆ∞ÑÎ̈"åº^è∞Œ Å „HÕ^Õ ÉèÏqOKÕ"å~°∞
L<åfl~°∞. J~Ú`Õ „ã‘Î ÉÏÇ¨Ïº [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° K«~‡° "åº^è∞Œ Å∞ J<ÕHOõ =™êÎ~Ú.
[#<ÕO„kÜ«∞OH˜ ãÖ|OkèOz# "åº^èŒ∞Å∞ =∞iH˘xfl =™êÎ~Ú. JO^Œ∞KÕ`« JHõ¯_»
=zÛ#=hfl QÆ∞ÑÎ̈"åº^è∞Œ ÖË Jx ã≤Q∞Æ Ñæ _¨ ç ^•K«∞HÀ#=ã¨~O° ÖË^∞Œ .
245
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 246
ÉÏÇ¨Ïº [#<ÕOk„ Ü«∂ÅH˜ "åÑ¨Ù

„ã‘Î QÆ~ƒ° =ù uQÍ =Ù#flÑ¨C_»∞ ~°HáÎõ È@∞ ÃÑiy, =¸„`«OÖ’ PÅ∞ƒq∞<£ KÕi#Ñ¨Ù_»∞
ÉÏÇ¨Ïº [#<ÕO„kÜ«∂Å∞ h~°∞Ñ¨\ ì˜ "åz#@∞¡ J==K«∞Û. JÖÏˆQ =¸„`«ÑO≤ _®Å "åºkè
L|∞ƒ HÍ"≥∞~°∞¡ =zÛ#Ñ¨Ù_»∞ ‰õÄ_® ÉÏÇ¨º^è~Œ åÅ∞ JO`«~å^è~Œ åÅ∞ "åz#@∞¡ J==K«∞Û.
JO`ÕHÍ^Œ∞ ZÅs˚=Å¡, ÃÑÖ·¶ iË Ü«∂=Å¡, =ÚxeÜ«∂ã≤<£ =Å¡ Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° ™ê^è•~°}OQÍ
=KÕÛ "åº^è∞Œ Å =Å¡ ÉÏÇ¨Ïº [#<ÕO„kÜ«∂Å∞ "åz#@∞¡ J=Ù`å~Ú. J~Ú`Õ ã≤Ñe≤¶ ãπ
Ñ¨ÙO_»∞ U~°Ê_»@O =Å¡ "åÑ¨Ù U~°Ê_»∞`«∞Ok. Hõ#∞Hõ ÃÑ· HÍ~°}ÏÅ =Å¡ "åÑ¨Ù =¿ãÎ QÆ∞iÎOK«Hõ
ã≤Ñe≤¶ ãπ =Å¡<Õ Jx PO^Àà◊# K≥O^Õ"å~°∞ H˘O^Œ~∞° L<åfl~°∞. H˘O^Œ~∞° „ã‘ÅÎ Ö’ =ÚYºOQÍ
QÆ~°ƒù=uQÍ =Ù#flÑ¨Ù_»∞ ÉÏÇ¨Ïº [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQÆæ~° ~°HõÎ<åàÏÅ∞ ÉÏQÍ L|ƒ_»O
[~°∞QÆ∞`å~Ú. g\˜<Õ "åiHÀãπ"#·≥ ∞û Jx JO\Ï~°∞. ~°H„Îõ Ñ¨™ê~°O ãïQÍæ ÖËHáõ È=_»O
=Å¡ W@∞=O\˜ Ñïã≤u÷ U~°Ê_»∞`«∞Ok.
H˘O^Œ~∞° „ã‘ÅÎ ‰õΩ ÉÏÇ¨Ïº [#<ÕO„kÜ«∂Å∞ Z„~°QÍ "åz#@∞¡ J=_»O, <˘Ñ≤ÊQÍ
=ÙO_»@O, H˘O`« ~°ãQ≤ Í‰õÄ_® "≥Å∞=_»@O =ÙO@∞Ok. W@∞=O@Ñ¨C_»∞ H˘O^ŒiÖ’
D "åÑ¨Ù `˘_»ÅH˜ ‰õÄ_® "åºÑ≤Oz ZO`À ÉÏ^èŒ Hõeyã¨∞OÎ k. =ÚYºOQÍ "≥O„@∞HõÅ
‰õΩ^Œ∞à◊§Ö’ ÉÏH©iì Ü«∂ „H˜=ÚÅ∞ KÕi p=Ú á⁄‰õΩ¯Å∞QÍ QÆ_Å¤» ∞ ÖË™êÎ~Ú. ÉÏÇ¨º^è~Œ åÅÖ’
LO_Õ "≥O„@∞HõÅ∞ ‰õΩ^Œ∞à◊§Ö’ W@∞=O\˜ p=ÚQÆ_Å¤» ∞ ÖËz#Ñ¨Ù_»∞ Jq∞`«"∞≥ #ÿ ÉÏ^èŒ
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. „H˘=Ùfi Z‰õΩ¯=QÍ =ÙO_ç ÖÏ=ÙQÍ LO_Õ "åà◊§‰õΩ W@∞=O\˜ ÉÏ^èÅŒ ∞
Z‰õΩ¯=. ÉÏÇ¨Ïº [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° K≥=∞@Ñ¨@‰ì Ωõ O_® K«∂ã¨∞‰õΩO@∂ ãÔ̈~#· â◊√„Éè`í x«
áê\Õz#@¡~Ú`Õ D ÉÏ^èÅŒ #∞O_ç KåÖÏ =~°‰Ωõ ~°HOΔ˜ K«∞HÀ=K«∞Û.
ÉÏÇ¨Ïº [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° ÉÏ^èÅŒ ∞ XH˘¯Hõ¯™êi =∞s qz„`«OQÍ =ÙO\Ï~Ú.
ãÖÜ≥∂QÆ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ÉÏH©iì Ü«∂ „H˜=ÚÅ∞ JHõ¯_» KÕi QÍÜ«∂xfl Ñ¨ÙO_»∞QÍ =∂~°∞™êÎ~Ú.
Ñ¨ÙO_»∞QÍ =∂iÛ<å =∂~°ÛHõáÈ~Ú<å HõhãÖ ÉÏQÍ "åz LÉËƒ@@∞ì KÕ™êÎ~Ú. W@∞=O\˜
ãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ ÃÑxûe<£QÍx, >ˇ„~å"≥∞ãÿ <≤ Q£ Íx "å_»∞`«∂ "Õ_hç à◊§ QÆ∞_»`¤ À HÍÑ¨_O» ÃÑ\ì̃`Õ
"åÑ¨Ù `«yáæ È`«∞Ok, ÉÏ^è• áÈ`«∞Ok. PÑ¨~ˆ +¨#=¡ Å¡QÍx, HÍ#∞ÊÅ=Å¡QÍx ÉÏÇ¨Ïº [#<ÕO„k
Ü«∂Å ^ŒQ~æÆ ° QÍÜ«∞O U~°Ê_ç ÃÑ· q^èOŒ QÍ<Õ ÉÏ^èŒ HõÅQÆ=K«∞Û. J~Ú`Õ W"Õg∞ HÍ‰õΩO_®
^Œ∞~°^ÑŒ Ù¨ \ì̃ QÀH˜`,Õ QÀà◊√§ wã¨∞‰õΩáÈ~Ú ÉÏÇ¨Ïº [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° "åÑ¨Ù, <˘Ñ≤Ê
HõÅQÆ=K«∞Û. Wk ™ê^è•~°}OQÍ [iˆQ q+¨Ü∞« O HÍx Wk QÆ=∞xOK«Hõ U^À J~ÚáÈ
~ÚO^Œx ÉèÜ í ∞« Ñ¨_áç È`å~°∞. QÆ<iÕ Ü«∂ =Å¡ ‰õÄ_® ÉÏÇ¨Ïº [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° "åÑ¨Ù,
ÉÏ^èŒ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. JO`«HOõ >Ë =ÚYºOQÍ QÆ<iÕ Ü«∂ =Å¡ Ü≥∂x ^•fi~åxH˜ ^ŒQ~æÆ À¡
ÉèÏ~À÷eÜ«∞<£ „QÆOnä "åz Laƒ#@∞ì J=Ù`«∞Ok. z=iH˜ p=Ú `«Ü∂« ~Ô · Ñ¨Q∞Æ Å∞`«∞Ok.
246
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 247
qÅHõΔ}"≥∞ÿ# qO`« ÉÏ^èŒÅ∞

„>ˇHÀ"≥Ú<åãπ=Å¡ Ü≥∂x ^ŒQÆæ~°QÍx, =¸„`«<åà◊OÖ’QÍx =∞O@, ^Œ∞~°^Œ
HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. J~Ú`Õ H˘O^ŒiÖ’ D „H˜=ÚÅ =Å¡ JO`«~å^è~Œ åÅ∞, ÉÏÇ¨º^è~Œ åÅ∞
q∞ye# ã¨∞xfl`«"≥∞ÿ# „Ñ¨^Õâ◊O Z„~°QÍ J=_»O, "åK«_»O, h~°∞@Ñ¨\ ˜ì#@∞ì J=_»O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. Ü≥∂x=∂~°Oæ #∞O_ç ^Œ∞~°Oæ ^èOŒ `À ‰õÄ_ç# _çâßÛi˚ ‰õÄ_® =ÙO@∞Ok.
ÖÏ=ÙQÍ L#fl"åà◊§x, QÆiƒù}˜ „ã‘ÅÎ x, =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨ÏO "åºkè`À ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∞#fl"åà◊§x
HÍO_ç_® PeƒHÍ#∞û J<Õ Ñ¶O¨ QÆã∞¨ `ÕeHõQÍ "åºkè„QÆãOÎ̈ KÕã∞¨ OÎ k. WÖÏ =zÛ# "åºkè<Õ
"≥ÚxeÜ«∂ã≤ãπ Jx JO\Ï~°∞. nx=Å¡ ÉÏÇ¨Ïº [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° Jq∞`«"∞≥ #ÿ
^Œ∞~°^Œ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ^•xH˜ `À_»∞ [#<ÕO„kÜ«∂Å "åÑ¨Ù, <˘Ñ≤Ê =ÙO\Ï~Ú. WÖÏO\˜
Ñïã≤u÷ =Ù#flÑ¨C_»∞ "≥∞Hÿ À™êì\ #˜ ∞ P~ÚO@∞"≥∞O@∞ ÃÑH· ˜ ~åÜ«∞_»O, Ü≥∂x =∂~°Oæ Ö’H˜
nxH˜ ãÖ|OkèOz# aà◊§ÖË LÑ¨Ü∂≥ yOz#@¡~Ú`Õ KåÖÏ `«fi~°QÍ x=$uÎ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
=∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨ÏO (_»Ü∂« a\˜ã)π =Ù#fl „ã‘ÅÎ Ö’ ÉÏÇ¨Ïº [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° ^Œ∞~°^,Œ
"åÑ¨Ù ~å=_»O ã¨ÇÏ¨ [O.JK«Û@ K«~‡° O ^Œàã◊ i¨ QÍ J~ÚáÈ=_»"∞Õ HÍ‰õΩO_® [#<ÕO„kÜ«∂Å
K«∞@∂ì`å =ÙO_Õ ã¨÷ÅO ‰õÄ_® JÖÏˆQ `«Ü«∂~°=Ù`«∞Ok. _»Ü«∂a\˜ãπ =Å¡ ÉÏÇ¨Ïº
[#<ÕO„kÜ«∂Å∞ ~ÀQÆ„QÆã=Î̈ ∞~Ú`Õ `ÕeHõQÍ `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û. ^•xH˜ JK«Û\˜ Ñïã≤u÷
„Ñ¨`ºÕ HõOQÍ Hõ#|_»@"Õ∞. _»Ü∂« a\˜ãxπ HõO„\’Å∞ KÕã#≤ @¡~Ú`Õ nx=Å¡ Hõey# ÉÏ^èÅŒ hfl
`«yáæ È`å~Ú.
`≥Å=
¡ ∞K«ÛÅ QÆ∞iOz# J#∞=∂<åÅ∞
[#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° `≥Å=¡ ∞K«ÛÅ∞ Hõ#|_»QÍ<Õ u~°∞=∞ÖÏH˜Δ uHõ=∞Hõ Ñ¨_áç È~ÚOk.
Jq ã≤Ñe≤¶ ãπ =Å¡ =KåÛÜ≥∂ ÖËHõ K«~‡° "åºkè ÖÏO\˜"å J<Õ J#∞=∂#O HõeyOk.
ã≤Ñ¶≤eãπ J~Ú`Õ `«#‰õΩ ~å=_®xH˜ Z@∞=O\˜ P™ê¯~°O ÖË^Œ∞. J~Ú<å ã≤Ñ¶≤eãπ
=Ù#fl"åà◊§ˆH `≥Å¡=∞K«ÛÅ∞ ~å=K«Ûx ZHõ¯_À q#flk. JO^Œ∞Hõx `≥Å¡=∞K«ÛÅ∞
[#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° =KåÛ~Ú Hõ#∞Hõ `«#‰õΩ `≥eÜ«∞‰õΩO_®<Õ P "åºkè =zÛ =ÙO@∞O^Œx
ÉèÜ
í ∞« Ñ¨_áç È~ÚOk. _®Hõ~ì ∞° ^ŒQiæÆ H˜ "≥o§ J_çy `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅ#∞‰õΩOk. HÍh XHõ"àÕ ◊
Jq ã≤Ñe≤¶ ãπ =Å¡ =zÛ# `≥Å=¡ ∞K«ÛÖË J~Ú`Õ WHõ P _®Hõiì H˜ `«# =ÚYO K«∂Ñ≤OK«QÅÆ <å
Jx ÉÏ^èÑŒ _¨ áç È~ÚOk.
[#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ Q° Íx, â◊s~°O g∞^Œ W`«~° KÀ@¡QÍx `≥Å=¡ ∞K«ÛÅ∞ =¿ãÎ ã≤Ñe≤¶ ãπ
=Å¡<Õ Jx ÉèÏqOz ÉÏ^èÑŒ _¨ #» =ã¨~O° ÖË^∞Œ . KåÖÏ =~°‰Ωõ D =∞K«ÛÅ∞ Å∂HÀ_≥~å‡ J<Õ
`≥Å=¡ ∞K«ÛÅ∞. D `≥Å=¡ ∞K«ÛÅ∞ U HÍ~°}O ÖË‰Ωõ O_® =™êÎ~Ú. Wq U "åºkèH˜ ãÖ|OkèOz
247
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 248
#q HÍ=Ù. D =∞K«ÛÅ∞ Z@∞=O\˜ Ç¨h HõeyOK«=Ù. g\˜=Å¡ ^Œ∞~°^Œ HõÅQÆ_O» QÍx,

Ñ¨ÙO_»∞ Ñ¨__» O» QÍx [~°Q^Æ ∞Œ . ã≤Ñe≤¶ ãπ =Å¡<Õ `≥Å=¡ ∞K«ÛÅ∞ ~å=_»O [iy`Õ Jq =KÕÛ
Ñïã≤`÷ Õ "Õ~∞° . ã≤Ñe≤¶ ãπ "åºkè ãÖ„Hõq∞Oz#"åiÖ’ P "åºkèx x~°H¡ Δõ ºO KÕ¿ãÎ P "åºkè
~Ô O_»= ^Œâ◊ ÅHõ} Δ ÏÅ∞QÍ QÆ∞ÖÏa ~°OQÆ∞Ö’ ^Œ^∞Œ ~Ì ∞° =O\˜g∞^Œ =ã¨∞OÎ k. D ^Œ^∞Œ ~Ì ∞°
XH˘¯Hõ¯\˜ J~° ÃãO\©g∞@~°∞ #∞O_ç ÃãO\©g∞@~°∞ Ñï=∂}O =ÙO@∞Ok. =ÚYºOQÍ
^Œ^∞Œ ~Ì ∞° KèåfH˜ =ÚO^Œ∂–"≥#∞HÍ, KÕ`∞« Åg∞^• =ã¨∞OÎ k. H˘xfl "å~åÖ’¡ D QÆ∞ÖÏa
~°OQÆ∞ ^Œ^∞Œ ~Ì ∞° Hõ#|_»‰Ωõ O_® áÈ`«∞Ok. JO`Õ, â◊s~°OÖ’ ZHõ¯_≥H¯õ _» J~Ú`Õ ^Œ^∞Œ ~Ì ∞°
`ÕÅ∞`«∞O^À, "å\˜ g∞^Œ â◊s~åxH˜ ã¨ÇÏ¨ [ =~å‚xfl WKÕÛ ã≤Q"Æ ∞≥ O@∞ áÈ`«∞Ok. ^•x=Å¡
P ^Œ^∞Œ ~Ì ∞° U~°Ê_ç# KÀ@ÖÏ¡ â◊s~°OÃÑ· `≥Å\¡ ˜ =∞K«ÛÅ∞ U~°Ê_»`å~Ú. D `≥Å=¡ ∞K«Û
ãïQÍæ ^Œ^∞Œ ~Ì ∞° ZO`« Ñï=∂}OÖ’ =ÙO^À JO`« Ñï=∂}OÖ’<Õ =ÙO\Ï~Ú. HÍ~°}O
^Œ^∞Œ ~Ì ∞° g∞^Œ<Õ Wq U~°Ê_»@"Õ∞. D q^èOŒ QÍ =zÛ# `≥Å=¡ ∞K«ÛÅx ã≤Ñe≤¶ \˜H± Å∂HÀ_≥~å‡
Jx JO\Ï~°∞. q._ç.P~ü.ZÖò. ~°HÑÎõ s¨ HõΔ KÕã≤ D `≥Å=¡ ∞K«ÛÅ∞ ã≤Ñe≤¶ ãπ =Å¡ =zÛ#g
HÍxg x~åúiOK«=K«∞Û.
[#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° WOH˘Hõ ~°H"õ ∞≥ #ÿ `≥Å\¡ ˜ =∞K«ÛÅ∞ U~°Ê_»`å~Ú. Wq =ÚYºOQÍ
ÉÏÇ¨º^è~Œ åÅ g∞^Œ U~°Ê_»`å~Ú. =∂=¸Å∞QÍ =KÕÛ `≥Å\¡ ˜ =∞K«ÛÅH© g\˜H© `Õ_®
=ÙOk. D ~°HOõ =∞K«ÛÅ∞ K«~‡° O g∞^Œ Z`«∞QÎ Í =ÙO_ç, =Ú@∞ì‰Ωõ O>Ë K«~‡° O ^Œàã◊ i¨ QÍ
=ÙO@∞Ok. g\˜x Å∂HÀ¿ÑH¡ Ü ˜ ∂« Jx JO\Ï~°∞. Å∂HÀ¿ÑH¡ Ü ˜ ∂« ™ê^è•~°}OQÍ =Ú@∞¡
ZO_çáÈ~Ú# „ã‘ÅÎ Ö’ U~°Ê_»`å~Ú. ^Œàã◊ i¨ QÍ =ÙO_Õ D `≥Å=¡ ∞K«ÛÅ∞ ÃÑ^ŒqÌ QÍ =ÙO_»@"Õ∞
HÍ‰õΩO_® H˘xflO\˜H˜ "å\˜ =∞^èºŒ Ö’ QÍà◊√§ÖÏQÍ U~°Ê_»`å~Ú. WÖÏO\˜ "å\˜=Å¡ Hˆ #û~ü
"åºkè ~å=\ÏxH˜ P™ê¯~°O =ÙOk. Å∂HÀ¿ÑH¡ Ü ˜ ∂« =Å¡ [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° ÉÏ^èQŒ Í
=ÙO_»@O, ^Œ∞~°^Œ HõÅQÆ_»O, "å\˜ #∞O_ç XHõ~°Hõ"≥∞ÿ# „^Œ=O T~°∞`«∂ LO_»@O
=ÙO\Ï~Ú. g\˜=Å¡ Hˆ #û~ü ~å=_®xH˜ ‰õÄ_® P™ê¯~°O =ÙOk. Hõ#∞Hõ g\˜#∞Oz z#fl
=ÚHõ¯ HõuÎiOz fã≤ ÖË|ˆ~@sÖ’ Ñ¨sHõΔKÕã≤ ˆH#û~ü „Ñ¨=∂^ŒO L#fln ÖËxn
x~å÷iOK«=Åã≤ =ÙO@∞Ok.
[#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~ˆæÆ J~°∞^Œ∞QÍ ÖˇH· <˜ £ áê¡#ãπ J<Õ "åºkè ÅHõ} Δ ÏÅ∞ Hõ#|_»`å~Ú.
™⁄iÜ«∂ã≤ãHπ ˜ ãÖ|OkèOz# `≥Å\¡ ˜ =∞K«ÛÅ∞ ‰õÄ_® [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° U~°Ê_»`å~Ú.
`«H¯˜ # `≥Å\¡ ˜ =∞K«ÛÅ#∞O_ç g\˜x `ÕeHõQÍ QÆ∞iÎOK«=K«∞Û.
`≥Å\¡ ˜ =∞K«ÛÅ q+¨Ü∞« O WÖÏ =ÙO_»QÍ ÖÏ=ÙQÍ L#fl"åà◊§H˜ Ñ≤~∞° ^Œ∞Å∞ ÃÑ^ŒqÌ QÍ
LO_ç [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° ~°∞^Œ∞‰Ì Ωõ áÈ~Ú Z„~°QÍ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. JO`ÕHÍ^Œ∞ Ü≥∂xH˜
~Ô O_»∞ „Ñ¨H¯õ ÖÏ K«~‡° O KåÖÏ ã¨#flQÍ `«Ü∂« ~Ô · Z„~°QÍ "≥∞~°∞ã¨∂Î =ÙO@∞Ok. WÖÏ J=@O
248
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 249
=Å¡ ÉÏQÍ =∞O@QÍ JxÑ≤OK«_O» ^Œ∞~°^QŒ Í =ÙO_ç QÀH˜`<Õ QÕ Íx =∞#ã¨∞û âßOuOK«‰Ωõ O_®
=ÙO_»@O =ÙO@∞Ok. nxHõO`«\ H˜ ˜ HÍ~°}O ÖÏ=ÙQÍ =ÙO_»|\ì̃ ~Ô O_»∞ Ñ≤~∞° ^Œ∞Å∞
XHõ^•xH˘Hõ\ ˜ ~°∞^Œ∞HÌ À=_»O, K«=∞@ ÉÏQÍ Ñ¨@_ì O» , K≥=∞@=Å¡ ÉÏH©iì Ü«∂ „H˜=ÚÅ∞
JHõ¯_» KÕ~_° "» ∞Õ . W@∞=O\˜ ÉÏ^èŒ HõÅQÆ‰Ωõ O_® =ÙO_®ÅO>Ë |~°∞=Ù `«Q_æÆ "» ∞Õ HÍ"åe.
JO`ÕHÍ‰õΩO_® "≥\· ò _çâßÛi˚ ÖË‰Ωõ O_® K«∂ã¨∞HÀ"åe. [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° `«~K° ∞«
hà◊§`À â◊√„ÉèOí KÕã∞¨ ‰õΩO@∂ =ÙO_®e. <≥ã· Ö≤ ò áœ_»~∞° ÖÏO\˜q [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ,°
Ñ≤~∞° ^ŒÅ ^ŒQ~æÆ ° ~åÜ«∂e. >ˇi<¡ £ ÖÏO\˜q HÍ‰õΩO_® QÍe `ÕeHõQÍ P_Õ ^Œ∞ã¨∞ÅÎ ∞ ^èiŒ OKåe.
ã¨=∞ã¨ºQÍ `«Ü∂« ~°Ü∞Õ º "åº^è∞Œ Å∞
ã≤OQÆ=∞‡H˜ ZÑ¨C_»∂ H˘^ÀÌ Q˘áÈÊ `≥Å|¡ @ì J=Ù`«∂<Õ =ÙO@∞Ok. ÉÏ^èŒ JxÑ≤OK«Hõ
áÈÜÕ∞ãïH˜ ^•x QÆ∞iOz JO`«QÍ „â◊^úŒ =Ç≤ÏOK«Ö^Ë ∞Œ . f~å K«∂¿ãÎ H˘O`«HÍÖÏxH˜
[#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQÆæ~° LeÑ≤i HÍÜ«∞Å=Öˇ „áê~°OÉèí"≥∞ÿ<å~Ú. L#fl@∞ìO_ç =∞s
Z‰õΩ¯"≥·áÈ~Ú Jhfl Hõeã≤ XHõ Hõ}˜uÖÏQÍ `«Ü«∂Ô~·<å~Ú. LeÑ≤i HÍÜ«∞ÖËq∞\˜,
L#fl@∞ìO_ç XHõ™êiQÍ WO`« qÑ¨s`«OQÍ J~ÚáÈ=_»"∞Õ q∞\˜ Jx Pâ◊Û~°ºáÈ~ÚOk.
ã≤OQÆ=∞‡H˜ Hõey# D Ñïã≤u÷ <Õ HÍO_≥Ö· ’=∂\Ï Z‰õΩºq∞<Õ\Ï Jx JO\Ï~°∞.
Wk XHõ ~°Hõ"≥∞ÿ# Hõ}˜u. D ~°HõOQÍ LeÑ≤i HÍÜ«∞Å∞ ~°Hõ~°HÍÅ Ãã·AÖ’¡ ^ŒQÆæ~°
^ŒQ~æÆ Q° Í ÖË™êÎ~Ú. Jhfl HõÅã≤ Hõ}u˜ QÍ `«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú. LeÑ≤iHÍÜ«∞Å∞ `«Ü∂« ~°=_®xH˜
Ü≥∂x =∂~°Oæ #∞O_ç `≥Å|¡ @ì J=Ù`«∂ [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° ZÑ¨C_»∂ `«_`ç _« Qç Í
LO_»_"» ∞Õ HÍ~°}O. =ÚYºOQÍ QÆ<iÕ Ü«∂ =Å¡ `≥Å|¡ @ì JÜÕ∞º „ã‘ÅÎ Ö’ [#<ÕO„kÜ«∂Å
^ŒQ~æÆ ° LeÑ≤iHÍÜ«∞Å`À Hõ}u˜ U~°Ê_Õ J=HÍâ◊O =ÙOk. H˘O^Œ~∞° „ã‘ÅÎ Ö’ QÆ<iÕ Ü«∂
ÖËHõáÈ~Ú<å QÆ~°ƒùO ~å|\˜ì `≥Å¡|@ì J=Ù`«∂ =ÙO>Ë ‰õÄ_® W@∞=O\˜ Ñïã≤÷u
U~°Ê_»\ÏxH˜ P™ê¯~°O LOk. QÆ~ƒ° Où =zÛ# `«~∞° "å`« U~°Ê_Õ `≥Å|¡ @ì=Å¡ Jq XHõ\ H˜ ˜
Ñ¨kO`«Ö·ˇ `«fi~°`fi« ~°QÍ ÃÑ~°Q\Æ ÏxH˜ J=HÍâ◊O =ÙOk.
ã≤Ñe≤¶ ãπ =Å¡ ‰õÄ_® „ã‘Î [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° Hõ}u˜ QÍ U~°Ê_»@O ãïQÍæ zH˜`û«
á⁄O^ŒÖHË áõ È`Õ Ñ¨ÙO_»∞ U~°Ê_»@O ã¨ÇÏ¨ [O, W@∞=O\˜ Hõ}u˜ <Õ ã≤Ñe≤¶ \˜H± HÍO_≥Ö· ’=∂@∂
JO\Ï~°∞. =ÚYºOQÍ D Ñïã≤u÷ ã≤Ñe≤¶ ãπ ~Ô O_»=^ŒâÖ◊ ’ U~°Ê_»∞`«∞Ok.
É’^ŒHÍÅ∞ ~å=_»O ZÖÏQÀ J^Õq^èOŒ QÍ ^À=∞HÍ@∞=Å¡ [#<ÕO„kÜ«∂Å =^ŒÌ ‰õÄ_®
É’^Œ"åºkè ~å=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ^•x=Å¡ =ÚYºOQÍ HÔ ~¡ Ú\’iÜ«∞ãπ ^ŒQ~æÆ ° ÃÑ^ŒÌ "åÑ¨Ù
`«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. JO`«~å^è~Œ åÅ∞ ‰õÄ_® h~°∞ KÕi ÃÑ^ŒqÌ QÍ `«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú. JO`ÕHÍ^Œ∞,
JHõ¯_Õ =ÙO_Õ K«~‡° O ^Œàã◊ i¨ QÍ J~ÚáÈ`«∞Ok.
249
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 250
[#<ÕOk„ Ü«∂Å ^ŒQ~æÆ ° `å=∞~°

[#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° K«=∞@ Z‰õΩ¯=QÍ Ñ¨@_ì O» , [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° â◊√„Éè`í «
áê\ÕK«Háõ È=_»O `å=∞ ~å=_®xH˜ HÍ~°}O. K«=∞@ Ñ¨@_ì O» =Å¡ ^Œ∞~°^ÑŒ Ù¨ \ì̃ QÀH˜`Õ
Z„~°|_ç =∞iH˘xfl ÉÏH©ìiÜ«∂ „H˜=ÚÅ∞ JHõ¯_» KÕi Ñ¨ÙO_»∞ JÜÕ∞º@@∞¡ KÕ™êÎ~Ú.
Ñ¶O¨ QÆã∞¨ =Å¡ HõeQˆ W@∞=O\˜ ^Œ∞~°^xŒ QÆ<iÕ Ü«∂ Jx ÉèÏqOz ÉèÜ í ∞« Ñ¨_áç ÈÜÕ∞"åà◊√§
H˘O^Œ~∞° ÖËHáõ ÈÖË^∞Œ .
„ã‘Î [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° qÑ¨s`«OQÍ ^Œ∞~°^Œ HõeÊOKÕ =∞~˘Hõ Ñïã≤u÷ ÃÑ_ç‰Ωõ ºÖˇ\· ã˜ ,π
¿Ñ#∞ÖÏO\˜ Ju z#fl „H˜=ÚÅ∞ [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° =ÙO_Õ "≥O„@∞HõÅ ‰õΩ^Œ∞à◊§Ö’
KÕi JHõ¯_» QÆ∞_»∞¡ ÃÑ@∞ì`å~Ú. [#<ÕO„kÜ«∂Å q+¨Ü∞« OÖ’ ã¨~Ô #· â◊√„Éè`í « áê\ÕK«Háõ È`Õ
D „H˜=ÚÅ∞ KåÖÏ Z‰õΩ¯=QÍ ÃÑiyáÈ`å~Ú. ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Å =Å¡QÍx D "åºkè
=Ù#fl"åà◊√§ ^èŒiOz# ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ WOH˘Hõ~°∞ ^èŒiOK«_»O =Å¡QÍx `ÕeHõQÍ D „H˜q∞
ãÖ„Hõq∞OK«∞`«∞Ok. D „H˜q∞ KÕ~_° O» =Å¡ [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° JuQÍ ^Œ∞~°^Œ Hõey
JO`«∞ÖË‰Ωõ O_® QÀHõ_O» =Å¡ W`«~° ÉÏH©iì Ü«∂ „H˜=ÚÅ∞ ‰õÄ_® KÕ~∞° `å~Ú. ^•x`À
Ñïã≤u÷ =∞iO`« ÉÏ^è•Hõ~O° QÍ =∂~°∞`«∞Ok. W@∞=O\˜ ÉÏ^èÖŒ ‰Ë Ωõ O_® =ÙO_®ÅO>Ë
`«~K° ∞« QÍ [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° "≥O„@∞HõÅx ¿+"£ KÕã∞¨ HÀ=_»O, D "åºkè „H˜=ÚÅ∞
=Ù#fl"åà◊√§ `«=∞ ^Œ∞ã¨∞ÎÅx L_»HõÃÑ@ì_»O, 'Ö’Ô~ˆHû<£— „H©"£∞x "≥O„@∞HõÅ ‰õΩ^Œ∞à◊§H˜
~åÜ«∞_»O KÕÜ∂« e.
=∞Å^•fi~°O QÆ∞O_® |Ü«∞@‰õΩ =KÕÛ #∞eÑ¨Ù~°∞QÆ∞ „ã‘Î [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° KÕi
‰õÄ_® W|ƒOk Hõey™êÎ~Ú. nx=Å¡ `«~K° ∞« ^Œ∞~°^QŒ Í JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. z#flÑ≤ÅÖ¡ ’¡ W@∞=O\˜
Ñïã≤u÷ KåÖÏ ã¨ÇÏ¨ [O. "≥~· ã° π „H˜q∞=Å¡ ‰õÄ_® [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° =ÙO_Õ #~åÅ
g∞^Œ ÉÏ^èŒ HõeyOKÕ `≥Åx¡ á⁄‰õΩ¯Å∞ =™êÎ~Ú. Wq ZO`À ÉÏ^èŒ HõeyOK«_"» ∞Õ HÍ‰õΩO_®
~Ô O_»∞– =¸_»∞ "å~åÅáê@∞ =ÙO\Ï~Ú. D á⁄‰õΩ¯Å∞ =zÛ# „Ñ¨^âÕ =◊ ∞O`å Z„~°QÍ
"åz#@∞¡ J=Ù`«∞Ok. J@∞=O\˜ "≥~· ã° π "åºkè ~å=_®xH˜ Z@∞=O\˜ ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å∂
HÍ~°}O HÍ^Œ∞.
_»∂+π `≥zÛÃÑ>Ëì JÜ≥∂=∞Ü«∞ ã≤u
÷
H˘O^Œ~∞° „ã‘ÅÎ ∞ [#<ÕO„kÜ«∂Å Ñïâ◊√„Éè`í « QÆ∞iOz =∞s JuQÍ „â◊^úŒ fã¨∞‰õΩx
H˘xfl ~°HÍÅ Ö’+¨#∞û hà◊§Ö’ HõeÑ≤ _»∂+π KÕã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. WÖÏ _»∂+π KÕã¨∞‰õΩ<Õ
„ã‘ÅÎ Ö’ Ö’+¨<û£ ãïÑ¨_H» õ [#<ÕO„kÜ«∂Å∞ =∞O_ç#@∞¡ J=_»O, "åz#@∞¡ J=_»O
250
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 251
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. JO`ÕHÍ^Œ∞ [#<ÕO„kÜ«∂Å g∞^Œ z#fl z#fl p=Úá⁄‰õΩ¯Å∞ ‰õÄ_®

`«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú. W@∞=O\˜ Ñïã≤u÷ _»∂+π =Å¡<HÕ Í^Œ∞, Ü≥∂x =∂~°Oæ Ö’ ÃÑ@∞ì‰Ωõ <Õ
=∞O^Œ∞ aà◊§Å∞, „H©"∞£ û =Å¡ ‰õÄ_® HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. JÖÏˆQ [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° ÃÑ·
Ñ¨Ó`«QÍ ~å¿ã P~ÚO@∞"≥∞O@∞¡, áœ_»~∞° ¡ H˘xflO\˜=Å¡ ‰õÄ_® D qÑ¨s`« Ñïã≤u÷
Z^Œ∞~°=Ù`«∞Ok. H˘xfl ã¨|∞ƒÅ∞, _ç>~Ô O˚ @¡`À ^Œ∞ã¨∞ÅÎ ∞ LuH˜#Ñ¨C_»∞ ‰õÄ_® Jq ^èiŒ ¿ãÎ
[#<ÕO„kÜ«∂Å∞ =∞Oz "åz#@∞¡ J=Ù`å~Ú. D q^èOŒ QÍ HõeQˆ Ñïã≤u÷ x HÍO\Ï‰õΩì
_≥~‡° >ˇ\ÿ ã˜ π Jx JO\Ï~°∞. W@∞=O\˜ Ñïã≤u÷ U~°Ê_ç#Ñ¨C_»∞ Jã¨Å∞ HÍ~°}Ïxfl PÖ’zOz
^•xfl ^Œ∂~°O KÕã∞¨ HÀ"åe. ÉÏ^è•x=$uÎ H˘~°‰Ωõ ÃÇÏ· „_ÀHÍiì™È<£ P~ÚO@∞"≥∞O@∞ "å_®e.
[#<ÕOk„ Ü«∂Å "≥z
· `åºÅ∞
=∞OAÅ =∞^Œ<H£ ˜ =∞#ã≤zÛOk. =∞^Œ<H£ ˜ ‰õÄ_® =∞OAÅ g∞^Œ =∞#ã¨∞û HõeyOk.
=∞#ã¨∞ûÅ∞ Hõeã≤# KÀ@¡, =∞=∞`«Å∞ ÃÑiy#KÀ@ =∞~À PÖ’K«#H˜ J=HÍâ◊O LO_»^∞Œ .
HÍx ã‘fi\ò Ãã"≥h<ì Ö£ ’ =Ù#fl =∞OAÅH˜ JÑ¨C_»∞ =∞#âß≈Ou ÖË‰Ωõ O_® =ÙOk. =∞^Œ<£
q"åÇ¨xH˜ `˘O^Œ~Ñ° _¨ ∞» `«∂ LO>Ë =∞OAÅH˜ =∞s `ÀK«‰Ωõ O_® J~ÚáÈ`«∞Ok. J`«#O>Ë
P"≥∞‰õΩ Ñ¨ÓiÎ W+¨"ì ∞Õ . =∞i Jã¨Å∞ q+¨Ü∞« O K≥ÑÊ¨ _»O ZÖÏ? Jã¨Å∞ q+¨Ü∞« O WOˆHg∞
HÍ^Œ∞– WO`« =Ü«∞ã¨∞û =zÛ<å `å#∞ WOHÍ ~°[ã¨fiÅ HÍÖË^∞Œ . J~Ú<å =Ü«∞ã¨∞û‰õΩ
`«QæÆ ™⁄QÆã∞¨ ,L~°HÖõ ¿Ë ã HÀiHõÅ∞ =∂„`«O ÖËHáõ ÈÖË^∞Œ . JO^Œ∞Hõ<Õ P"≥∞‰õΩ J`«x g∞^Œ
=∞#ã¨∞û HõeyOk. ~°[ã¨fiÅ HÍ‰õΩO_® `å#∞ q"åÇ¨ÏO ZÖÏ KÕã∞¨ ‰õΩ<Õk? WÖÏO\˜
=∂#ã≤Hõ "Õ^#Œ Å`À<Õ <≥ÅÅ∞ QÆ_zç áÈÜ«∂~Ú. z=iH˜ `≥yOz _®Hõ~ì ü ^ŒQiæÆ H˜ "≥o§
Ñ¨sHõΔ KÕ~ÚOK«∞‰õΩO>Ë #=∞‡ÖËx x[O |Ü«∞@Ñ¨_Oç k. =∞OAÅH˜ JO_®â◊Ü∂« Öˇ`· Õ
K«H¯õ QÍ =ÙO_ç, ÃãH±û Ç¨~À‡#∞¡ `«y#O`«QÍ<Õ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞<åfl~Ú. HÍx Ñ¨Ù@∞ìH`õ À<Õ
QÆ~åƒùâÜ◊ ∞« O ÖË‰Ωõ O_® J~ÚáÈ~ÚOk. JO^Œ∞=ÖË¡ ZO`« =Ü«∞ã¨∞û =zÛ<å ~°[ã¨fiÅ
HÍHõáÈ=_»O, |Ç≤Ï+¨μÅì ∞ ~åHõáÈ=_»O [iyOk. JO`«HOõ >Ë =∞~À qz„`«O Uq∞@O>Ë,
Ü≥∂x =∂~°Oæ ‰õÄ_® z\˜H#˜ „"ÕÅ∞ ‰õÄ_® ^Œ∂~°#O`« z#flkQÍ =ÙO_ç ÃÑ~°Q‰Æ Ωõ O_®
=ÙO_çáÈ~ÚOk. =∞i J@∞=O@Ñ¨C_»∞ =Ü«∞ã¨∞ûH˜ `«QÆæ@∞ì HÀiHõÅ∞#fl =∞OAÅH˜
^•OÑ¨`º« rq`åxH˜ J~°›`« ÖË‰Ωõ O_® J~ÚáÈ=_»"∞Õ <å?
=∞OAÅ ÖÏQÍ<Õ H˘O^Œ~°∞ „ã‘ÎÅÖ’ Ñ¨Ù@∞ìHõ`À<Õ QÆ~åƒùâ◊Ü«∞O ÖËHõáÈ=_»"≥∂,
Ü≥∂x=∂~°æO ÖËHõáÈ=_»"≥∂ XHõ"Õà◊ =Ù<åfl Ñ¨ÓiÎQÍ ÃÑ~°QÆ‰õΩO_® Ju z#flkQÍ
=ÙO_çáÈ=_»"≥∂ [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO@∞Ok. QÆ~åƒùâ◊Ü«∞O ÖËHõáÈ~Ú<å JO_®â◊Ü«∂Å∞
=∂=¸Å∞QÍ =ÙO_»|\ì̃ Ç¨~À‡#¡ =Ù`«ÊuÎ ã¨„Hõ=∞OQÍ<Õ =ÙO_ç ÉÏÇ¨Ïº ã¨fi~°∂ÑÖÖ’ Z\ì̃
251
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 252
`Õ_® Hõ#|_»‰õΩO_® J~ÚáÈ`«∞Ok. HÍ=∞Ñ¨~°OQÍ HÀiHõÅ∞ ‰õÄ_® =∂=¸Å∞QÍ<Õ

=ÙO\Ï~Ú. JO_®â◊Ü∂« Å∞ ÖËHáõ È=_»=∞<Õk KåÖÏ J~°∞^Œ<Õ K≥áêÊe. H˘O^ŒiÖ’ Ü≥∂x
=∂~°Oæ Jã¨Å∞ ÖË‰Ωõ O_®<Õ =ÙO@∞Ok. ÉÏÇ¨Ïº [#<ÕO„kÜ«∂Å∞ =∂„`«O =∂=¸Å∞QÍ<Õ
=ÙO\Ï~Ú. z=iH˜ Hõ<≥flá⁄~° ‰õÄ_® =ÙO@∞Ok. ^•x "≥#∞Hõ Ü≥∂x=∂~°æO z#fl
QÆ∞O@QÍ Hõ#|_»∞`«∞Ok. J~Ú`Õ WHõ W@∞=O\˜ Ñïã≤÷`«∞ÖÖ’ "å~°∞ ^•OÑ¨`«º
rq`å#O^•xH˜ J#~°∞›ÖË<å Jx JxÑ≤OK«=K«∞Û. HÍx áê¡ã≤ìH± ã¨~°˚s Jaè=$kú=Å¡
PÑ¨~ˆ +¨<£ ^•fi~å Ü≥∂x =∂~åæxfl xi‡Oz ^•OÑ¨`º« rq`åxH˜ J~°∞›Å∞QÍ `«Ü∂« ~°∞
KÕÜ∞« _»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. QÆ~åƒùâÜ
◊ ∞« O =ÙO_ç Ü≥∂x=∂~°Oæ ÖËx"åà◊§H˜ Hõ$„u=∞OQÍ Ü≥∂x
=∂~åæxfl xi‡OK«QÍ QÆ~ƒ° =ù `«∞Å∞ J~Ú# „ã‘ÅÎ ∞ ÖËHáõ ÈÖË^∞Œ . J@∞=O\˜ "åà◊§H˜ ã≤*iË Ü«∞<£
PÑ¨~ˆ +¨<£ KÕã≤ a_»#¤ ∞ |Ü«∞@‰õΩ fã≤# ãÖ^Œ~åƒùÅ∞ ÖËHáõ ÈÖË^∞Œ .
Hõ$u
„ =∞ Ü≥∂x=∂~°Oæ
Ü≥∂x =∂~åæxfl Hõ$„u=∞OQÍ xi‡OK«_®xH˜ J<ÕHõ PÑ¨~ˆ +¨<£ Ñ¨^`úŒ ∞« Å∞ "å_»∞HõÖ’
=Ù<åfl~Ú. XHõ Ñ¨ûúŒ „Ñ¨HÍ~°O „ã‘HÎ ˜ Ñ¨ÓiÎQÍ =∞`«∞Î WzÛ HÍà◊√§ ~Ô O_»∞ ÃÑH· ˜ =∞_»z
Z_»OQÍ ÃÑ@ìQÍ =¸„`«<åàÏxH˜, =∞Å ^•fi~åxH˜ ãïQÍæ ÃãO@~ü áê~ÚO@∞Ö’ J_»O¤ QÍ
H˘O`« HõO_»#∞ HÀã≤ Ö’ÑëH˜ "≥_Å» ∞Ê KÕÜ∞« _»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. WÖÏ Ö’ÑëH˜ HõO_»HÀã≤#
KÀ@ ãïQÍæ Ü≥∂x ^•fi~å PHÍ~°OÖ’#∞, HÍ=Åã≤# "≥_Å» ∞Ê á⁄_»=ÙÖ’#∞ áêbx<≥Ö· ò
™êÊOlx `«Ü∂« ~°∞KÕã≤ JHõ¯_» ^Œ∂~°Û_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. Ü≥∂x =∂~°Oæ "≥_Å» ∞ÊÅÖ’
`«Ü∂« ~°∞KÕã#≤ D ™êÊOl K«∞@∂ì`å `˘O\˜ ^ŒQ~æÆ ° #∞Oz ã¨#fl\˜ á⁄~°QÍ „Ñ¨`ºÕ Hõ
Ñ¨ûúŒ Ö’ K≥H¯˜ fã≤# K«~å‡xfl JO\ÕK«_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. D ~°HOõ QÍ Ö’Ñ¨Å J=∞iÛ#
™êÊOl Ô~O_»∞ "å~åÅ `«~°∞"å`« |Ü«∞@‰õΩ fã≤"ÕÜ«∞_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. Ö’ÑëH˜
„Ñ¨"âÕ Ã◊ Ñ\ì̃# K«~‡° O K«H¯õ QÍ Ö’Ñ¨Å "≥_∞» Å∞Ê KÕã#≤ HõO_»‰Ωõ JO@∞‰õΩx áÈ`«∞Ok.
^•x`À =∂=¸Å∞ Ü≥∂x =∂~°æO PHÍ~°O, "≥_»Å∞Ê á⁄_»=Ù U~°Ê_»`å~Ú. Ô~O_»∞
"å~åÅ `«~∞° "å`« ™êÊOl fã≤"ãÕ #≤ `«~∞° "å`« Ü≥∂x =∂~°Oæ ^ŒQ~æÆ ° HõO_»~åÅ∞ ^ŒQiæÆ H˜
=zÛ "ÕÜ∞« ‰õΩO_® HõhãÖ ~ÀE ~å„uÑ¨Ó@ Ü≥∂x=∂~°Oæ ÃãA · H˜ ãïáÈÜÕ∞ áê¡ãHì≤ ± _≥·
ÖË\Ï~üx Ö’ÑëH˜ ^Œ∂iÛÃÑ\˜ì =ÙOKåe. WÖÏ ~ÀE <åÅ∞QÆ∞ <≥ÅÅáê@∞ KÕã#≤ `«~åfi`«
Hõ$„u=∞ Ü≥∂x=∂~°Oæ =∂=¸Å∞ ãÖÜ≥∂QÍxH˜ Ñ¨ÓiÎQÍ J#∞=ÙQÍ ãÖ`«$Ñ≤HÎ ~õ O° QÍ
`«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. ^•OÑ¨`º« rq`«O QÆ_∞» Ñ¨Ù`«∞<åfl `«~∞° "å`« ‰õÄ_® H˘xfl <≥ÅÅáê@∞
~ÀE ~å„uÑ¨Ó@ áê¡ãHì≤ ± _≥Ö· \Ë Ï~üx Ö’Ñ¨Å ÃÑ\ì̃ =ÙOK«_O» =∞Ozk. D ~°HOõ QÍ
U~°Ê~°z# Hõ$„u=∞ Ü≥∂x=∂~°Oæ ^ŒOÑ¨`∞« e^ŒiÌ H© ~°uÖ’ `«$Ñ≤xÎ Hõeyã¨∞OÎ k. JO^Œ∞=Å¡
252
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 253
=∞#ã¨∞Å∞ HõÅ∞Ñ¨Ù‰õΩ#fl =∞OAÅ – =∞^Œ<£ÖÏO\˜ "åi =∂OQÆÅº |O^è•xH˜ Z\ì̃

J=~À^èOŒ [~°Q^Æ ∞Œ . QÆ~ƒ° Hù Àâ◊O ÖËHáõ È=_»O =Å¡ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ =∂„`«O HõÅQÆ~∞° JO`Õ.
H˘O^Œ~∞° „ã‘ÅÎ H˜ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O Jã¨Å∞ ÃÑ~°Q‰Æ Ωõ O_® KåÖÏ z#flkQÍ LO_çáÈ=_»O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. =∞i H˘O^Œ~∞° „ã‘ÅÎ H˜ Ü≥∂x=∂~°Oæ H˘O`« =~°‰Ωõ U~°fl_ç |Ü«∞@‰õΩ
=∂~°æO ÖË‰õΩO_® z=iÖ’ =¸ã¨∞H˘xáÈ~Ú LO@∞Ok. WO^Œ∞=Å¡ QÆ~åƒùâ◊Ü«∞O
=∂=¸Å∞QÍ<Õ =Ù<åfl, |Ç≤Ï+¨μì „™ê=O |Ü«∞@‰õΩ ~å‰õΩO_® PyáÈ`«∞Ok. WÖÏ xÅ=
=ÙO_çáÈ~Ú# |Ç≤Ï+¨μì „™ê=O =Å¡ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O xO_çáÈ~Ú QÆiƒù}H© ˜ ÃÑiy#@∞ìQÍ
Hõ_∞» Ñ¨Ù ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. ZO`« =Ü«∞ã¨∞û =zÛ<å ~°[ã¨fiÅ J=‰õΩO_® Hõ_∞» Ñ¨Ù ÃÑ~°Q_Æ O» Ö’
ÉèíÜ«∞Ñ¨_ç# „ã‘ÎÅ∞ _®Hõì~°∞ ^ŒQÆæiH˜ "≥o§`Õ `«Ñ¨Ê Jã¨Å∞ q+¨Ü«∞O |Ü«∞@Ñ¨_»^Œ∞.
W@∞=O@Ñ¨C_»∞ PÑ¨~ˆ +¨<£ KÕã≤ Ü≥∂x =∂~åæxfl ãïKÕÜ∞« =K«∞Û.
XˆH „ã‘HÎ ˜ Ñ¨Ù@∞ìHÖõ ’<Õ ~Ô O_»∞ Ü≥∂x=∂~åæÅ∞ =Ù#fl J~°∞^≥#· ãÖÑ¶∞¨ @#Å∞ "≥^· ºŒ
K«i„`«Ö’ ÖËHõáÈÖË^Œ∞. Ü≥∂x=∂~åæÅ∞ Ô~O_»∞ =Ù<åfl QÆ~åƒùâ◊Ü«∞O =∂„`«O XHõ¯>Ë
=ÙO@∞Ok. J~Ú`Õ =∞iH˘O^ŒiÖ’ XˆH QÆ~åƒùâÜ ◊ ∂« xH˜ =∞^èºŒ J_»∞Q¤ À_» U~°Ê_ç ~Ô O_»∞
QÆ~åƒùâ◊Ü«∂Å∞QÍ, Ô~O_»∞ QÆ~åƒùâ◊Ü«∞ HõO~îåÅ∞QÍ U~°Ê_»@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. H˘xfl
ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ D J_»∞Q¤ À_» JO`å „HÕ^ŒH˜ U~°Ê_ç Ü≥∂x=∂~åæxfl ~Ô O_»∞QÍ qÉèlí OK«_O»
‰õÄ_® [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
Ñ¨Ù@∞ìH`õ À<Õ ÃÑ· q^èOŒ QÍ H˘xfl J™ê^è•~°} Ñïã≤`÷ ∞« Å∞ U~°Ê_ç`Õ H˘O^Œ~∞° P_»ÑÅ≤ Å¡ H˜
[#<ÕO„kÜ«∂ÅÖ’ _çÑiÎ‘¶ Ü«∂ "åºkè ~å|\˜Qì Íx, ÃÑ^Œ"Ì åà◊¡ KÕ`∞« ÅÖ’ QÆ<iÕ Ü«∂ „H˜=ÚÅ∞
z#fl Ñ≤ÅÅ¡ [#<ÕO„kÜ«∂ÅÖ’H˜ „Ñ¨"tÕ Oz Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’ "åºkè HõÅQÆ_O» =Å¡QÍx
J~°∞^Œ∞QÍ H˘O^ŒiH˜ Ü≥∂x =∂~°Oæ =¸ã¨∞H˘x áÈ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JÉÏ~°¬#∞
J=_®xH˜ Z=Ô~·<å Éˇ·™êÖòÖ’ _»∂º+π KÕã¨∞‰õΩ<åfl, W`«~° „™êìOQ∑ Ö’+¨#∞ûQÍx,
Ü«∂ã≤_£ûQÍx =ÙÑ¨Ü≥∂yOz<å Ü≥∂x =∂~°æO Ñ¨ÙO_»∞ÖÏ "åzáÈ~Ú z=iH˜ XHõ
^•xH˘Hõ\ ˜ JO@∞H˘x =¸ã¨∞‰õΩx áÈ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. Ñ¨Ù@∞ìHõ`À H˘O^ŒiH˜
Ü≥∂x=∂~°æO z#flkQÍ =ÙO_çáÈ`Õ, WÖÏO\˜ =¸~°öÑ¨Ù Ñ¨#∞Å`À =∞iH˘O^ŒiH˜
Ü≥∂x=∂~°Oæ ‰õΩzOK«∞‰õΩxáÈ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
PÑ¨~ˆ +¨#∞ =Å# Xà◊√§ =ã¨∞OÎ ^•?
KåÖÏ=∞Ok rq`åÅÖ’ [iy#>Ëì ~°=∞}~å=Ù q+¨Ü∞« OÖ’#∂ [iyOk. ~°=∞}~å=Ù
HÍãÎ̈ ™œO^Œ~åº~å^è‰Œ Ωõ _»<Õ K≥ÑC¨ HÀ=K«∞Û. ~åÉ’ÜÕ∞ rq`« ÉèÏQÆ™êfiq∞x QÆ∞iOz fÜ«∞x
253
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 254
TÇ¨ÏÅ∞ Je¡# ~°=∞}~å=ÙH˜ J~å÷OyQÍ J`«x rq`«OÖ’H˜ „Ñ¨"tÕ OzOk ~°=∞}˜.

J~å÷Oy ã≤"¡ ∞£ QÍ LO_®Å#∞‰õΩO>Ë ã¨#flQÍ LOk. Z`≥#Î· =HΔÀ*ÏÅ∞ =ÙO_®Å#‰õΩO>Ë
~°=∞}˜H˜ J"Õ Hõ~∞° "≥<· å~Ú. HÍ"åÅ#∞‰õΩ#fl=hfl, ZÑ¨C_»∞ Z=iH© ‰õΩ^Œ~=° Ù Jx `«$Ñ≤ÑÎ _¨ ®¤
J~å÷Oy JO^•xfl W#∞=∞_çOÑ¨*Ü Ë ∞« _®xH˜ Z<Àfl =∞O^Œ∞Å∞, WO[Hõ#Δ ∞¡ WÑ≤ÊOz W|ƒOk
Ñ¨_®¤_∞» . Ñ¶e¨ `«O Ug∞ Hõ#|_»Ö^Ë ∞Œ . WO`«Ö’ <≥Å `«ÑÊ≤ `«e¡ HÍÉ’`«∞#fl ~°=∞}˜x K«∂ã≤
P#OkOKå_»∞. ZO^Œ∞HõO\Ïˆ~"≥∂ – xO_»∞ K«∂ÖÏÅ∞QÍ =Ù#flÑ¨C_»∞ ~°=∞}˜ J`«x
Hõà§◊ H˜ xO_»∞QÍ Hõ#|_çOk. =HΔÀ*ÏÅ Ñï=∂}O ‰õÄ_® ÃÑiyOk. HÍx J`«x K«∂Ñ¨ÙÅH˜
P"≥∞ xO_»∞`«#O ZO`ÀHÍÅO Ç¨~Úx W=fiÖËHáõ È~Ú#k. J=Ù#∞ =∞i QÆ~ƒ° =ù uH˜
=Ù#flÑ¨C_»∞, a_»‰¤ Ωõ áêÅ∞ Wã¨∞#Î flÑ¨C_»∞ Z‰õΩ¯= "≥∂`å^Œ∞Ö’ q_»∞^ŒÖ#·ˇ Ç¨~À‡#¡ =Å¡
=O\˜H˜ =zÛ# ã≤OQÍiOÑ¨Ù ÃÑOá⁄Ok# =HΔÀ*ÏÅ Ñï=∂}O ZO`«HÍÅO xÅ|_»`å~Ú?
ã≤OQÍiOÑ¨Ù xO_»∞`«#O P Ç¨~À‡#∞¡ XO\’¡ Z‰õΩ¯=QÍ =Ù#flO`«HÍÅ"Õ∞. ã¨~ˆ ÖË Jx
JO`«\ `˜ À ãïÃÑ@∞ì‰Ωõ #fl ~°=∞}Ï~å=ÙH˜ `«# J~å÷Oy QÆ∞iOz =∞~˘Hõ ã¨=∞ã¨º Z^Œ∞~Ô O· k.
Ô~O_»∞ =¸_»∞ HÍ#∞ÊÅ∞ JÜÕ∞ºãïH˜ ~°=∞}˜H˜ `≥Å¡|@ì J=_»O =Å¡ W|ƒOk
„áê~°OÉè"í ∞≥ Oÿ k. ãÖ=`«û~åÅ `«~|° _ç Zxfl =∞O^Œ∞Å∞ "å_ç<å `å`å¯eHõ LÑ¨âßOu
`«ÑÊ¨ "Õ̂~ =∂~°Oæ ÖË‰Ωõ O_® J~ÚáÈ~ÚOk. z=iH˜ XHõ _®Hõ~ì ∞° Ñ¨sHõΔ KÕã≤ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞«
HõO~îO° ^ŒQ~æÆ ° =ÙO_»QÍ `«Ü∂« ~Ô · =∞O^Œ∞ÅH˜ `«Q@æÆ O ÖË^∞Œ . Hõ#∞Hõ PÑ¨~ˆ +¨#∞ KÕã≤ QÆ~ƒ° ãù O¨ z
fã≤"¿Õ ãÎ `≥Å|¡ @ì "åºkè ÖË‰Ωõ O_® áÈ`«∞O^Œx ã¨ÅÇ¨ ~ÚKåÛ~°∞. JO`ÕQÍ^Œ∞, P"≥∞
P~ÀQÆºO ÉÏQÆ∞Ñ¨_∞» `«∞O^Œx K≥áêÊ~°∞. ''J"≥∂‡ PÑ¨~ˆ +¨<!Õ —— Jx ~°=∞}˜ J<åfl ''_®Hõ~ì ∞°
Ug∞ „Ñ¨=∂^ŒO LO_»^xŒ Ç¨g∞ Wã¨∞<Î åfl~°∞. PÑ¨~ˆ +¨<£ KÕ~ÚOK«∞HÀ—— Jx #K«ÛK≥áêÊ_»∞.
~°=∞}~å"Õ WÖÏ K≥ÑÊ¨ _»OÖ’ J`«x ™êfi~°O÷ ‰õÄ_® ÖËHáõ ÈÖË^∞Œ . P ™êfi~°O÷ =∞iOˆHg∞
HÍ^Œ∞. P_»"åà◊√§ PÑ¨~ˆ +¨<£ KÕ~ÚOK«∞‰õΩO>Ë Xà◊√§ KÕ™êÎ~x° ZHõ¯_À q#fl=∂@ J`«xfl
T~°@ ÑïzOk. PÑ¨~ˆ +¨#∞ J~ÚáÈ~ÚOk. ãÖ=`«û~åÅ∞ QÆ_Kç å~Ú. J~Ú<å ~°=∞}˜
Xà◊√§ KÕÜ∞« ÖË^∞Œ . =HΔÀ*ÏÅ Ñï=∂}O ÃÑ~°QÖÆ ^Ë ∞Œ . áÈbÖË Jx =∞m§ ãïÃÑ@∞ìHÀÉ’`Õ
=∞~À ã¨=∞ã¨º Z^Œ∞~Ô O· k. Jk WOˆHg∞ HÍ^Œ∞. Ü≥∂x =∂~°Oæ Ö’ `«y#O`« „^Œ"åÅ∞
T~°_O» [~°QHÆ õ ãÖÜ≥∂QÆO „áê~°OaèOz# H˘kÌ Hõ} Δ ÏÅÖ’ ~°=∞}˜ =∞O@ J#_»O,
~°=∞}~å=ÙH˜ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ K«~‡° O Hõq∞e#@∞¡ J=_»O [~°∞QÆ∞`ÀOk. WÖÏ `«# HõÔŒä `å
K≥ÑC¨ ‰õΩO@∂ áÈ~Ú# ~°=∞}~å=Ù z=iH˜ _®Hõ~ì ∞° `À ''<åÖÏO\˜ "åx JO`«OÖËx Hõ^Œä
Wk _®Hõ~ì —ü — JO@∂ =ÚyOKå_»∞.
254
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 255
Wk ~°=∞}~å=Ù– ~°=∞}˜Å Hõ^Õä HÍ^Œ∞. ZO^Œi rq`åÅ Hõ^Àä Wk. WO^Œ∞Ö’

H˘O^ŒiH˜ XHõ ã¨=∞ã¨º =¿ãÎ, =∞iH˘O^ŒiH˜ WO`«HõO>Ë Z<Àfl ã¨=∞ã¨ºÅ∞ =™êÎ~Ú.
J~å÷Oy JO^ŒOQÍ LO_®Å#∞HÀ=_»O, WOÃÑ·# =HΔÀ*ÏÅ∞ LO_®Å#∞HÀ=_»O
`«ÑC¨ QÍ^Œ∞. H˘O^Œ~∞° ZO`« u<åfl Zxfl =∞O^Œ∞Å∞ "å_ç<å =à◊√§ KÕÜ∞« ~°∞. H˘O^Œ~∞°
H˘kÌQÍ u<åfl ZO`À Xà◊√§QÍ `«Ü∂« ~°=Ù`å~°∞. WÖÏ [~°Q_Æ ®xH˜ "åi "åi â◊s~°
ãÖ`«$Ñ≤HÎ ~õ "° ∞≥ #ÿ =∞O^Œ∞Å∞ ÖË=Ù. q∞ye#^ŒÖÏ¡ áê¡ãHì≤ ± ã¨~s˚° Ñ¨ûúŒ XHõ¯>Ë. Wk ZO`«=~°‰Ωõ
JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ LOk, ZO`«=∞Ok nxx XÑ¨C‰õΩO\Ï~°<kÕ q"å^•ã¨Ê^ŒO. QÆ~ƒ° =ù uQÍ
L#flÑ¨C_»∂, a_»‰¤ Ωõ áêÅ∞ Wã¨∞#Î flÑ¨C_»∂ q_»∞^ŒÖ#·ˇ Ç¨~À‡#¡<Õ `«~∞° "å`« ã¨=∞Ü«∞OÖ’
‰õÄ_® WO[Hõ#Δ ¡ ~°∂ÑÖÖ’ WzÛ XO\˜H˜ xQÍiOÑ¨Ù, =HΔÀ*ÏÅ‰õΩ xO_»∞`«#O ZO^Œ∞Hõx
`≥ÑÊ≤ OK«‰Äõ _»^∞Œ Jx JxÑ≤OK«=K«∞Û. WO`«=~°‰Ωõ D q+¨Ü∞« OÖ’ Z@∞=O\˜ Ñ¶e¨ `«O
Hõ#|_»Ö^Ë ∞Œ . ÃÑQ· Í JÖÏ KÕÜ∞« _»O =Å¡ "å\˜‰Ωõ O_Õ #ëêìÅ∞, ÉÏ^èÅŒ ∞ L<åfl~Ú.
[#<ÕOk„ Ü«∂Å ^ŒQ~æÆ ° `≥Å\
¡ ˜ =∞K«ÛÅ∞
[#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° =∞K«ÛÅ∞ =zÛ<å, QÆ_Å¤» ∞ =zÛ<å J=hfl Ãã‰õΩû "åº^è∞Œ Å‰õΩ
ãÖ|OkèOK«#q J<Õ Jaè„áêÜ«∞O KåÖÏ=∞OkÖ’ LOk. HÍx Jk á⁄~°áê@∞ Jaè„áêÜ«∞O
=∂„`«"∞Õ . "å\˜Ö’ U"À H˘kÌ=∂„`«"∞Õ Ãã‰õΩû "åº^è∞Œ ÅH˜ ãÖ|OkèOz#q. J^Õ q^èOŒ QÍ
„ã‘Î Ñ¨Ù~°∞+¨μÖ’¡ Z=iÖ’<≥<· å [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° `≥Å\¡ ˜ =∞K«ÛÅ∞ U~°Ê_ç`Õ "å\˜x
Å∂HÀ_≥~å‡ JxQÍh, q\˜eQÀ JxQÍh JO\Ï~°∞. D =∞K«ÛÅ∞ ^•OÑ¨`º« ãÖ|O^è•Å
=Å¡ XHõi #∞Oz =∞~˘HõiH˜ ãÖ„Hõq∞OK«_O» [~°Q^Æ ∞Œ . [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ <° Õ HÍ^Œ∞.
â◊s~°O g∞^Œ WOÔHHõ¯_» L#flÑ¨Ê\˜H˜ ‰õÄ_® J"Õg∞ ~Ô O_»= "åà◊§H˜ JO@∞‰õΩ<Õq HÍ=Ù.
ZHõ¯_≥H¯õ _» D =∞K«ÛÅ∞ U~°Ê_»`åÜ≥∂ JHõ¯_» K«~å‡xH˜ ã¨ÇÏ¨ [=~°O‚ HõeyOKÕ Hõ}ÏÅ∞
Ö’Ñ≤OK«_"» ∞Õ =ÚYº HÍ~°}O. H˘O^Œ~∞° D =∞K«ÛÅ∞ ‰õΩ+¨μ"ª åºkè =Å¡ =KåÛÜ«∞x ÉèÏq™êÎ~∞° .
=ÚYºOQÍ ''Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞—ì — Jx K≥ÑC¨ ‰õΩ<Õ #H˜b _®Hõ~ì ∞° ¡ D =∞K«Û =zÛ# =º‰õΩÅÎ x
"Õâº◊ Å`À ãÖ|O^èOŒ ÃÑ@∞ìHÀ|\ì̃ =KåÛÜ«∞h, P =∞K«ÛÅ∞ ‰õΩ+¨μ"ì åºkèH˜ ^•if™êÎÜ∞« x
Éˇ^~Œ H° ˘\ì̃ _»|∞ƒ QÆ∞OA‰õΩO\Ï~°∞. Jã¨Å∞ "Õâßº ãÖÑ¨~¯° O =Å¡ ‰õΩ+¨μ"ì åºkè ~å^Œ∞.JO`Õ
HÍ^Œ∞ ‰õΩ+¨μ"ì åºkè L#fl"åà◊§`À ãÖÜ≥∂QÆO [iÑ≤<å ‰õΩ+¨μº"åºkè ãÖ„Hõq∞OK«^∞Œ . JnHÍHõ
[#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° ‰õΩ+¨μ"ì åºkè ZO`À J~°∞^Œ∞ Jx K≥ÑÊ¨ =Åã≤O^Õ. XHõ"àÕ ◊ ‰õΩ+¨μ"ì åºkè
=Å¡ HÍHõ ã≤Ñe≤¶ ãπ "åºkè =Å¡ `≥Å\¡ ˜ =∞K«ÛÅ∞ U~°Ê_®Å<åfl =ÚO^Œ∞ P "åºkèH˜ ãÖ|O
kèOz# W`«~° ÅHõ} Δ ÏÅ∞ KåÖÏ ã¨Ê+Öì QÍ |Ü«∞@Ñ¨_®e. Hˆ =ÅO `≥Å=¡ ∞K«ÛÅ∞ U~°Ê_»@O
255
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 256
[~°Q^Æ ∞Œ . [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° Å∂HÀ_≥~å‡ =zÛ#Ñ¨C_»∞ Ãã‰õΩû"åºkè Jx ã≤Q∞Æ Ñæ _¨ ç

T~°∞HÀHõ =∞O^Œ∞Å∞ "å_ç#@¡~Ú`Õ Jq áÈ=_®xH˜ KåÖÏ=~°‰Ωõ J=HÍâ◊O LOk.
[#<ÕOk„ Ü«∂Å K«∂+¨}
~°uÖ’ ^ŒOÑ¨`∞« e^Œ~Ì ∂° HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ `«$Ñ≤Î á⁄O^Œ_®xH˜ [#<ÕO„kÜ«∂Å K«∂+¨}
Ñ¨ûúŒ x J=ÅOaèOK«_O» [~°∞QÆ∞`«∂ LO@∞Ok. J@∞=O\˜ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞
„ã‘Î [#<ÕO„kÜ«∂Åx K«∂+¨} KÕã<≤ å „ã‘Î Ñ¨Ù~°∞+¨μx [#<ÕO„kÜ«∂Åx K«∂+¨} KÕã<≤ å,
P~ÀQÆºHõ~"° ∞≥ #ÿ ^ŒOÑ¨`∞« Ö’¡ #+ì̈O HõÅ^Œ∞. H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ °
=ÙO_Õ „H˜=ÚÅ∞ <À\’¡H˜ „Ñ¨"tÕ Oz <À\’¡ Ñ¨ÙO_»∞¡ U~°Ê_Õ@@∞¡ KÕÜ∞« =K«∞Û ÖË^• Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’
qHÍ~åxfl HõeyOK«=K«∞Û. [#<ÕO„kÜ«∂Å K«∂+¨} ã¨=∞Ü«∞OÖ’ g~°ºãö̈Å#"≥∞#ÿ P
g~°ºO Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’H˜ áÈ=_»O =Å¡ q+Ö J=_»O [~°Q^Æ ∞Œ . XHõ"àÕ ◊ Ñ¨Ù~°∞+¨ [#<ÕO„kÜ«∂xH˜
ã≤Ñe≤¶ ãπ Ñ¨ÙO_»∞ LO>Ë „ã‘Î <À\’¡HÍx, Q˘O`«∞HõÖ’QÍx ã≤Ñe≤¶ ãπ Ñ¨ÙO_»∞ U~°Ê_»=K«∞Û.
J^Õ q^èŒOQÍ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ „ã‘Î [#<ÕO„kÜ«∂Åx K«∂+≤Oz#@¡~Ú`Õ [~°QÆ=K«∞Û.
P~ÀQÆºHõ~"° ∞≥ #ÿ Ñïâ◊√„Éè"í ∞≥ #ÿ [#<åOQÍÅx K«∂+≤Oz#@¡~Ú`Õ #+ì̈O Ug∞ HõÅQÆ^∞Œ .
ÃÑQ· Í ~°uÖ’ `«$Ñ≤HÎ ˜ W^˘Hõ Ñ¨ûúŒ .
256
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 257
„ã‘ÎÅÖ’ ã¨fiÜ«∞O`«$Ñ≤Î– Ñ¨^Œú`«∞Å∞
Ü«Ú=`«∞Å∞– ÉèíÜ«∂Å∞
J#∞Ñ¨=∞ JO^Œ"∞≥ #ÿ J=∂‡~Ú. JO^Œi J=∂‡~ÚÖÏ¡QÍ<Õ `å#∂ K«^∞Œ =Ù‰õΩx
PÑ¶ã‘ ∞¨ Ö’ L^ÀºQÆO KÕ™ÈÎOk. J#flÜ«∞ºÅ∞ ÖËHáõ ÈÜÕ∞ãïH˜ K«^∞Œ =Ù‰õΩ#fl Ñ≤Å¡ Hõ#∞Hõ
ãÖ™ê~° ÉÏ^èºŒ `« KåÖÏ=~°‰Ωõ "≥∂™ÈÎOk. J#∞Ñ¨=∞H˜ =Ü«∞ã¨∞û 20 ãÖ=`«û~åÖË J~Ú<å
J=∞‡ÅHõ¯Å∞ =∂„`«O WOHÍ ÃÑo§KÕã∞¨ HÀÖË^=Õ ∞=∂‡ Jx =∂„`«O J_ç̂Qã¨∂Î =ÙO\Ï~°∞.
WO`« =~°‰Ωõ J#∞Ñ¨=∞ "åà◊§ =∂@Å∞ JO`«QÍ Ñ¨\ Oì̃ K«∞HÀÖË^∞Œ ‰õÄ_®#∞. HÍx P
=∞^èºŒ ÉÏ= `«#`À J#fl =∂@ U L^ÕâÌ º◊ O`À J<åfl_À HÍx `«#H˜ `«# QÆ∞iOz
JO`«∞ÖËx J#∞=∂<åxfl J#∞‰õΩOk. =∞m§ ''pè J^Õq∞HÍ^Œ∞. ÉÏ= TiHõ<Õ J<åfl_»x——
=∞#ã¨∞ûx ‰õΩ^Œ∞@ Ñ¨~∞° K«∞‰õΩOk. HÍx =∞#ã¨∞ûÖ’ JO`«∞ÖËx PO^Àà◊# HõÅ∞QÆ∞`ÀOk.
`«#Ö’ „ã‘`Î fi« O Ö’Ñ≤Oz#^•? P =Ü«∞ã¨∞û Ü«Ú=uÖ’ LO_»=Åã≤# HÀiHõÅ∞ `«#Ö’
ÖË"å? Wk=~°‰õΩ XHõ"Õà◊ =Ù<åfl WÑ¨C_»∞ ÖË‰õΩO_® áÈ`«∞<åflÜ«∂? `«#Ö’ U"Õ"À
âßs~°Hõ =∂#ã≤Hõ =∂~°∞ÊÅ∞ =KÕÛã≤ „ã‘ÅÎ Ö’ LO_Õ ã¨ÇÏ¨ [ ÖÏ=}ºO áÈ`ÀO^•? ÖËHáõ È`Õ
ÉÏ= `«#`À ''#∞=Ùfi Wk=~°Hˆ #Ü«∞O, =ÚYO g∞^Œ "≥Ú\˜=∞ÖËq∞\˜? ÖÏ=}ºO áÈ~Ú
P =Ú^Œ∞~°∞ =ÚYO Uq∞\˜? =∞QÆ~åÜ«Ú_»∞ÖÏ =Ù<åfl=Ù. Jã¨Å∞ h=Ù P_»ÑÅ≤ ¡ J~Ú`Õ<Õ
Hõ^•? ÖËHáõ È`Õ D áê\˜H˜ ÃÑo§ KÕã∞¨ H˘O^Œ∞=Ù—— Jx J<åfl_»∞. J#∞Ñ¨=∞ XHõ™êi
"≥#H˜¯áÈ~Ú PÖ’zOzOk. ÉÏ= =∂@Å∞ x["Õ∞ J~Ú=ÙO\Ï~Ú. `«#Ö’ HõeˆQ
HÍ=∞"åOK«Åx f~°∞ÛHÀ=_®xH˜, "å\˜Ö’ U"Õ"À Jx~°fiK«hÜ«∞"≥∞ÿ# J#∞Éèí"åÅ∞
á⁄O^Œ_®xH˜ `å#∞ J=ÅOaèOKÕ Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆ"∞Õ WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}"Õ∞"≥∂. `å#∞ nx=Å¡
x[OQÍ<Õ ^•OÑ¨`º« rq`åxH˜ Ñ¨xH˜~å‰õΩO_® J~ÚáÈ`å<Õ"∂≥ ? WÖÏO\˜ J#∞=∂<åÅ∞
Z<Àfl HõÅ∞QÆ <å~°OaèOKå~Ú.
HÍ=∞O Hõey#Ñ¨C_»∞ [#<åOQÍxfl L„kHõÑÎ ~¨ K° _« ®xH˜ KÕux LÑ¨Ü∂≥ yOK«|\˜ì
Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO Jx ¿Ñ~°∞ =zÛOk. J~Ú`Õ XH˘¯Hõ¯™êi =∞#ã¨∞ûÖ’ HÍ=∞O K≥Å~ˆ y#Ñ¨Ù_»∞
257
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 258
KÕux LÑ¨Ü∂≥ yOK«‰Ωõ O_® Ñ≤~∞° ^Œ∞Å`ÀQÍx, `«#‰õΩ Px=Ù#fl =ã¨∞=Î Ù`ÀQÍx XiÑ≤_ç
Hõey¿ãÎ ‰õÄ_® Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO JO\Ï~°∞. Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO JÅ"å@∞ „ã‘,Î Ñ¨Ù~°∞+¨μe^ŒiÌ
Ö’#∂ =ÙOk. Ñ¨Ù~°∞+¨μÖ’¡<Õ D JÅ"å@∞ Z‰õΩ¯=, „ã‘ÅÎ Ö’ `«‰Ωõ ¯= Jx K≥ÑÊ¨ _®xH˜
‰õÄ_® gÅ∞ÖË^∞Œ .
„ã‘ÎÅÖ’ Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü≥∂QÆO
HÍ=∞O HõÅQÆ_O» J<Õk „ã‘ÖÎ ’<≥<· å, Ñ¨Ù~°∞+¨μxÖ’<≥<· å ã¨ÇÏ¨ [O. Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ HÍ=∞O
Hõey#Ñ¨Ù_»∞ KÕu`À Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxfl =uÎ_ç HõeyOz, ^•x=Å¡ =∂#ã≤HõOQÍ XHõ
Jx~°fiK«hÜ«∞"≥∞#ÿ J#∞Éè∂í u á⁄Ok`Õ, „ã‘Î KÕu „"ÕÅ∞`À Ü≥∂x^•fi~åxH˜ H˘kÌQÍ ÃÑH· ˜
LO_Õ HÔ ~¡ Ú\’iãπx L„kHõÑÎ i¨ z HÍ=∞`«$Ñ≤xÎ á⁄O^Œ∞`«∞Ok. ã¨ÇÏ¨ ["≥∞#ÿ ~°uÖ’ ‰õÄ_®
Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ KÕu„"ÕÅ∞`À HÔ ~¡ Ú\’iãπx L`Õ[Î Ñïz<å, [#<åOQÆOÖ’ XiÑ≤_ç HõeyOz<å
HÍ"≥∂„^ÕHOõ P"≥∞Ö’ K≥Å~ˆ y Ç¨~Úx Hõeyã¨∞OÎ k. HÔ ~¡ Ú\’iãπ =Öˇ<Õ Ü≥∂x =∂~°Oæ Ö’
‰õÄ_® „"Õà§◊ x *ÁÑ≤ÊOz XiÑ≤_ç HõeyOK«_O» `À ã¨fiÜ«∞O`«$Ñ≤Î á⁄O^Œ_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
™ê^è•~°}OQÍ „ã‘ÎÅ∞ „"Õà◊§`À [#<åOQÍxfl L„kHõÎÑï¿ãÎ J~°∞^Œ∞QÍ H˘O^Œ~°∞ „ã‘ÎÅ∞
WO^Œ∞‰õΩ J~°\ Ñ˜ à¨ √◊ §, =OHÍÜ«∞Å∞, H˘"˘fi`«∞ÅÎ ∞, ÃÑxûÖòû LÑ¨Ü∂≥ y™êÎ~∞° .
ã¨fiÜ«∞O`«$Ñ≤Î H˘~°‰Ωõ „ã‘ÅÎ ∞ J=ÅOaèOKÕ Ñ¨^`úŒ ∞« Å=Å¡ XH˘¯Hõ¯™êi ã¨~<°̊ û£ Ü≥ÚHõ¯
ã¨Ç¨Ü«∂xfl HÀ~°=Åã≤ =ã¨∞ÎOk. Ü≥∂x =∂~°æOÃÑ·# L#fl =¸„`«<åà◊O ‰õÄ_®
HÍ=∞<≥t· `«ºO HõÅk Hõ#∞Hõ QÍ¡ã∞¨ ~å_£û, [_»Ñ#≤ ∞flÅ∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "å\˜`À L„kHõÑÎ ~¨ ∞° ™êÎ~∞° .
XH˘¯Hõ¯™êi Wq JO^Œ∞Ö’ W~°∞‰õΩ¯xáÈ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO „ã‘ÅÎ Ö’ =ÚYºOQÍ Ü«∞=fi#O `˘e^ŒâÖ◊ ’ Hõ#|_»∞`«∞Ok. HÍx
17 ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞û #∞Oz 30 ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞û=~°‰Ωõ „ã‘ÅÎ Ö’ Z‰õΩ¯=QÍ<Õ
=ÙO@∞Ok. Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ ã¨fiÜ«∞O`«$Ñ≤Î Ñ¨^`úŒ ∞« ÅH˜ Ö’#=_»O ZO`« ã¨ÇÏ¨ ["≥∂, „ã‘ÅÎ Ö’#∂
JO`Õ ã¨ÇÏ¨ [O. JO^Œ∞Hõ<Õ „ã‘ÅÎ Ö’ Ñ¨Ù~°∞+¨ ãÖÑ¨~¯° O ÖË‰Ωõ O_®<Õ Hõ<fl≥ á⁄~° zxyáÈ~Ú
LO_»\ÏxH˜ HÍ~°}OQÍ ÉèÏqOK«|_»∞`«∞Ok.
„ã‘ÎÅÖ’ ã¨fiÜ«∞O`«$Ñ≤Î J#∞Éèí=O
q"åÇ¨xH˜ Ñ¨Ó~°fiO ÔH¡~Ú\’iãπ „"ÕÅ∞`À JuQÍ L„kHõÎÑïz ã¨fiÜ«∞O`«$Ñ≤Î
á⁄Ok#O`« =∂„`å<Õ JHõ¯_ç HÍ=∞<å_»∞Å∞ "≥Ú^Œ∞ÉÌ ÏiáÈ=_»O [~°Q^Æ ∞Œ . ÃÑQ· Í W@∞=O\˜
„ã‘Î ^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’ =∞iO`« <Õ~∞° ÊQÍ =º=Ç¨ÏiOz ~°uÖ’ P#O^•xfl K«qK«∂ã¨∞OÎ ^Œx
Ãã‰õΩû âß„ãÄÎ Å˝ ∞ q=iOKå~°∞.
258
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 259
„ã‘ÎÅÖ’ Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü≥∂QÆO– ~°uÖ’ `«$Ñ≤Î

Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO ^•fi~å HÔ ~¡ Ú\’iãπ Ü≥∂x =∂~åæxfl L„kHõÑÎ ~¨ z° ã¨fiÜ«∞O`«$Ñ≤xÎ
J#∞Éèqí OKÕ =∂#ã≤Hõ ã≤u÷ QÆÅ „ã‘ÅÎ H˜ ãÔ̈~#· „Ñ¨}Ü«∞Hõà◊ `≥eÜ«∞x Éè~í Î° ÅaèOz#@¡~Ú`Õ
x[OQÍ<Õ "åiH˜ ~°uÖ’ `«$Ñ≤Î JxÑ≤OK«^∞Œ . ÃÑQ· Í Éè~í `Î° À ~°uÖ’ áêÖÁæ#_»O HõO>Ë
Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO ^•fi~å `«$Ñ≤áÎ ⁄O^Œ_O» =∞Oz^Œx ÉèÏq™êÎ~∞° . ~°uÖ’ ÉÏÇ¨Ïº „¿Ñ~°}
^•fi~å#∂, Hõ~¡ Ú\’iãπx L„kHõÑÎ ~¨ K° _« O» ^•fi~å#∂ „ã‘ÖÎ ’ HÍ"≥∂„^ÕHOõ HõeyOK«_O»
KÕ`H« ÍHõáÈ~Ú<å j„Ñ¶∞¨ ãö̈Å<åxfl x~ÀkèOK«∞‰õΩ<Õ Hõà◊ `≥eÜ«∞HõáÈ~Ú<å Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO
JÅ"å@∞=ÙO_Õ „ã‘ÎÖ’ ÃÑ· ÉèÏ=O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ZO^Œ∞HõO>Ë ã¨fiÜ«∞O`«$Ñ≤Î Ñ¨^Œúu
J=ÅOaèOKÕ „ã‘Î HÍ=∞ã¨∞MÏxfl HõeyOKÕ HÔ ~¡ Ú\’iãπx `«H¯˜ # HÍ=∞<å_»∞Åx L„kHõÑÎ ~¨ z°
HÍ=∞`«$Ñ≤xÎ á⁄O^ŒQÅÆ ∞QÆ∞`«∞Ok. JO^Œ∞Hõx Éè~í Î° ~°u JO>Ë Hˆ =ÅO ãÖÉè’QÆ"∞Õ Jx
ÉèÏqOz g~°ºã¨Åö #O`À K«ÖÏ¡iáÈ~Ú ‰õÄ~ÀÛ‰õΩO_® ã¨~Ô #· ~°uHõà◊ J=ÅOaèOz#@¡~Ú`Õ
ZO`« Ç¨Ïã¨Î„Ñ¨Ü≥∂QÆO ^•fi~å `«$Ñ≤Îá⁄O^Õ „ã‘Î J~Ú<å Éèí~°Î PeOQÆ#OÖ’ =∞iO`«
=∞^è∞Œ ~å#∞Éè∂í `«∞efl á⁄O^Œ∞`«∞Ok.
ã¨fiÜ«∞O`«$Ñ≤Î Ñ¨^Œú`«∞Å QÆ∞iOz JáÈÇ¨ÏÅ∞
U q^èOŒ QÍ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO QÆ∞iOz JáÈÇ¨ÏÅ∞ L<åflÜ≥∂ J^Õ q^èOŒ QÍ
„ã‘ÅÎ Ö’ ‰õÄ_® =Ù<åfl~Ú. Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO =Å¡ HÔ ~¡ Ú\’iãπ "≥Ú^Œ∞Ì ÉÏiáÈ`«∞O^Œh ^•x=Å¡
^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’ `«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ^hŒ ÉèÏq™êÎ~∞° . HÍx Jk á⁄~°áê@∞ Jaè„áêÜ«∞O
=∂„`«"∞Õ JkèHOõ QÍ Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO KÕ¿ã „ã‘ÅÎ Ö’ HÔ ~¡ Ú\’iãπ ÃãA · HÍãÎ̈ ÃÑ~°Q_Æ O»
"≥^· ºŒ âß„ãÎ̈AÅ˝ ∞ QÆ=∞xOK«_O» [iyOk. HÍx ^•x=Å¡ HÍ=∞<≥t· `«ºO `«QHæÆ áõ È=_»O
QÆ=∞xOK«^ŒQÆæ q+¨Ü«∞O. „ã‘ÎÅÖ’ Ç¨Ïã¨Î„Ñ¨Ü≥∂QÆO =Å¡ "≥ÚYO g∞^Œ "≥Ú\˜=∞Å∞
=™êÎÜ∞« #∞HÀ=_»O, =Ú^Œ∞~°∞ =ÚYO J=Ù`«∞O^Œ#∞HÀ=_»O, „ã‘`Î fi« O `«yáæ È`«∞O^Œ#_»O
Hˆ =ÅO J*Ï˝#O`À ‰õÄ_ç# ÉèÏ"åÖË.
„ã‘ÎÅÖ’ zH˜`«ûQÍ Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü≥∂QÆO
H˘O^Œ~∞° „ã‘ÅÎ H˜ ZO`«\ H˜ ˜ ÉèÏ=„áêÑ≤Î HõÅQÆHáõ È=_»O, ~°uÖ’ `«$Ñ≤Î HÔ ~¡ Ú=∂‰õΩûH˜
KÕ~H° áõ È=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. J@∞"åO\˜"åà◊§H˜ Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO „áêH©ãì ∞¨ KÕÜ∞« _»O ^•fi~å
ÉèÏ=„áêÑ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∂ =ÙO@∞Ok. ^•x=Å¡ ã¨ÇÏ¨ [ ~°uÖ’ `«fi~°QÍ ã¨∞Y„áêÑ≤Î á⁄O^Õ
=∂#ã≤Hõ ã≤u÷ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. JO^Œ∞=Å¡ W@∞=O\˜ „ã‘ÅÎ H˜ Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO ã¨ÅÇ¨
W=fi_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
259
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 260
H˘O^Œ~°∞ „ã‘ÎÅH˜ ~°u Z_»Å Z@∞=O\˜ Pã¨H˜Î =ÙO_»^Œ∞. J@∞=O\˜ „ã‘ÎÅH˜

Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO ^•fi~å =~°ãQ¨ Í H˘O`«¿ãÑ¨Ù ~ÀE KÕÜ∞« =∞x ã¨ÅÇ¨ WzÛ#@¡~Ú`Õ
^•x=Å¡ HÍ=∞<å_»∞Å∞ x^•#OQÍ <≥t· `«ºO á⁄O^Œ_®xH˜ P™ê¯~°O =ÙOk. HÍ=∞<å_»∞Å∞
<≥t· `«ºO á⁄O^Œ_O» Ö’ ~°u Z_»Å L`«∞ûHõ`« HõÅ_®xH˜ P™ê¯~°O =ÙOk. ~°u Ü≥∞_»Å
Pã¨HÎ˜ Jã¨Å∞ ÖËHáõ È~Ú<å, Pã¨HÎ˜ L#flÑ¨Ê\˜H˜ ~°uÖ’ ã¨∞Y„áêÑ≤Î JO>Ë Uq∞\’ ™ê^è#Œ OQÍ
H˘O^Œ~∞° ÃãH±û q*Ï˝# âß„ãÎ̈"`Õ ÅÎ« ∞ „ÑüáêkOKå~°∞.
"Õ∞#iHÍÅ=Å¡ #ëêìÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`åÜ«∂?
ts+¨H˜ `«# ÉÏ= JO>Ë ZO`À ~Ú+ì̈O. HÀi HÀi ÉÏ=#∞ ÃÑo§ KÕã∞¨ ‰õΩ>Ë,
ÉÏ=‰õΩ =∂„`«O ts+¨ g∞^Œ JO`«QÍ =∞#ã¨∞ûÖË^∞Œ . J`«xH˜ ts+¨Ö’ Hõ#|_»x PHõ~¬° },
=∂@Ö’¡x HõqfiOÑ¨Ù |Ü«∞@ „ã‘ÅÎ Ö’ Hõ#|_»∞`«∂ =ÙO\Ï~Ú. PHõ~¬° } ÖËHáõ È~Ú<å
^•OÑ¨`º« rq`«O J`«xH˜ JÅ"å@∞QÍ =∂iOk. ÃÑo§ JO>Ë W^Œ~Ì ∞° „ã‘Î Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ
HõÅ~ÚˆHQÍ^Œ∞ Ñ¨~°ã¨Ê~° PHõ~°¬}, J#∞~åQÆO`À ‰õÄ_ç# J#∞|O^èŒO Jx J`«x
J#∞Éè=í OÖ’ `ÕeOk. W^Õ Jaè„áêÜ«∞O ÉèÏQÆº=∞}˜k‰õÄ_®. ZO^Œ∞HõO>Ë ÉèÏQÆº=∞}˜
`å`«=Ú`åÎ`Å« ^ŒQ~æÆ ° #∞Op W@∂–J@∂ ^•^•Ñ¨Ù JO^ŒiH© "Õ∞#iHÍÖË. =Ü«∞ã¨∞û
=zÛ# Ñ≤Å.¡ K«^∞Œ =Ù‰õΩ#fl Ñ≤Å¡ J~Ú# ÉèÏQÆº=∞}˜H˜ "åà◊§–"åà◊¡ ^•OÑ¨`åºÖ’¡ ÖÏe`«fiO,
â◊$OQÍ~°O HõO>Ë J=ã¨~O° f~°∞ÛHÀ=_»O =∂„`«O Hõ#|_»∞`ÀOk. fÜ«∞x HõÅÅ∞ HõO@∂
=ÚiÑ≤OKÕ ã≤Q∞Æ Åæ ∞ LO_»=Åã≤# H˘`«Î ^•OÑ¨`º« OÖ’ "≥Ú~°@∞`«#O Hõ#|_»∞`ÀOk.
=ÚK«Û@ Hõ#|_»@O ÖË^∞Œ . "åà◊§ "åà◊§ rq`åÖ’¡ XHõi<˘Hõ~∞° HõqfiOK«∞‰õΩ<Õ QÆ∞}O
ÖË^∞Œ . â◊$OQÍ~°OÖ’ uÜ«∞º^Œ<åÅ ~°∞zK«∂Ñ≤OKÕ „käÖò ÖË^∞Œ . |Ç¨ïâß Ju ã¨xflÇ≤Ï`«`fi« O
=Å¡, ~°H|Îõ O^è∞Œ `«fiO =Å¡ ~°uÖ’ uÜ«∞º^Œ#O, ã¨Ê~°≈Ö’ =∞^è∞Œ ~å#∞Éè∂í uÖË‰Ωõ O_® áÈ`ÀOk.
JO^Œ∞Hõ<Õ QÍÉ’Å∞ Ñ¨^∞Œ <≥#· =Ü«∞ã¨∞Ö’ L#fl Ñ¨^xÌ≥ q∞^Õà§◊ Ñ¨_u» ts+¨ ã¨~ã° #¨ L<åfl
P"≥∞ ÉÏ=Ö’ HõÅQÆ=Åã≤# HõqfiOÑ¨ÙQÍh, =∞^èŒ∞~å#∞Éèí∂uQÍxÖË=Ù. XHõ~°HõOQÍ
"Õ∞#iHÍÅ=Å¡ KåÖÏ=∞Ok ^•OÑ¨`º« rq`åÖ’¡ PHõ~¬° }, P#O^ŒO Ö’Ñ≤ã∂¨ Î =ÙO>Ë,
=∞~À ~°HOõ QÍ ^•OÑ¨`º« rq`åÖ’¡ PHõ~¬° }, P#O^ŒO Ö’Ñ≤ã∂¨ Î =ÙO>Ë, =∞~À ~°HOõ QÍ
=∞~°∞QÆ∞# Ñ¨_áç ÈÜÕ∞ "åº^è∞Œ Å∞, âßs~°Hõ |ÅÇ‘Ï#`«Å∞ |Ç≤Ï~°`æ =« ∞=Ù`å~Ú. nx=Å¡
"≥ÚO_ç K«~‡° "åº^è∞Œ Å∞, HõO_»~åÅ "åº^è∞Œ Å∞, #~åÅ [|∞ƒÅ∞, =∂#ã≤Hõ ~°∞QÆ‡`«Å∞ `ÕeHõQÍ
~å=_®xH˜ P™ê¯~°O =ÙOk. D "åº^è∞Œ Å∞ "Õ∞#iHÍÅ∞ KÕã∞¨ HÀx "åà◊§Ö’¡ ‰õÄ_® L<åfl,
"Õ∞#iHÍÅ∞ KÕã∞¨ ‰õΩ#fl"åiÖ’#∞, ^Œy~æ ° |O^è∞Œ =ÙÅÖ’ q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ H˘#fl "åà◊§Ö’¡#∞
Ñ¨k~Ô @∞¡ Z‰õΩ¯=QÍ =™êÎÜ∞« x âß„ãÎ̈AÅ˝ ∞ `«=∞ ÑïjÅ#Ö’ `≥eÜ«∞*Ëâß~°∞.
260
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 261
"Õ∞#iHÍÖ’¡ r#∞û áê„`«

â◊s~°OÖ’x „Ñ¨f Hõ}OÖ’#∞ „HÀ"≥∂*’"£∞û LO\Ï~Ú. D „HÀ"≥∂*’"£∞ûÖ’ r<£û
J<ÕH"õ ÅÕ ãÖYºÖ’ LO\Ï~Ú. D r<£û =Å¡<Õ `«e^¡ OŒ „_»∞Å PHÍ~°O`Àáê@∞ "åà◊§
ã¨fiÉèÏ"åÅ∞. JO`ÕHÍ‰õΩO_® =Oâ◊áê~°OÑ¨~°ºOQÍ =KÕÛ H˘xfl "åº^èŒ∞Å∞ ‰õÄ_®
ãÖ„Hõq∞™êÎ~Ú. =Oâ◊áê~°OÑ¨~º° OQÍ =KÕÛ H˘xfl "åº^è∞Œ Å∞ H˘<Õfl =Ù<åfl~Ú. ^•xH˜`À_»∞
Jq JO`«~`æ° O« QÍ<Õ =ÙO@∂ XHõ `«~O° #∞Oz =∞~˘Hõ `«~åxH˜ ãÖ„Hõq∞ã¨∂Î =ÙO\Ï~Ú.
HÍx "Õ∞#iHÍÅ∞ KÕã¨∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞ ^ŒQÆæi |O^èŒ∞=ÙÖ’¡ q"åÇ¨ÏO KÕã¨∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞
W^ŒiÌ Ö’#∂ JO`«~`æ° O« QÍ =Ù#fl "åº^è∞Œ ÅH˜ ãÖ|OkèOz# r<£û HõÅ~ÚHõá⁄Ok "åº^è∞Œ Å∞
|Ç≤Ï~°`æ =« ∞=Ù`å~Ú. JÖÏHÍHõ |Ü«∞@ ãÖ|O^è•Å∞ KÕã∞¨ H˘#fl@¡~Ú`Õ, JO`«~`æ° O« QÍ
LO_Õ D =Oâ◊áê~°OÑ¨~º° "åº^è∞Œ ÅH˜ ~Ô O_»=ÉèÏQÆ™êfiq∞ #∞O_ç JO_» ÅaèOK«Hõ |Ç≤Ï~°`æ O«
HÍ=_»O [~°Q^Æ ∞Œ . ™ê^è•~°}OQÍ JO^ŒiÖ’#∞ Z<Àfl "åº^è∞Œ Å∞ HõÅ∞QÆ∞`«∂ LO\Ï~Ú.
HÍx =Oâ◊áê~°OÑ¨~º° OQÍ =KÕÛ "åº^è∞Œ Å∞ "Õ~∞° . Jq |Ç≤Ï~°`æ O« HÍ=_®xH˜ HÍ=Åã≤#
Ñïã≤`÷ ∞« Å∞ "Õ~∞° . "å\˜H˜ ^ÀÇ¨Ï^ŒO HõeyOKÕ Ñïã≤`÷ ∞« ÖË ^ŒQ~æÆ ° ~°HãÎõ O¨ |O^è•Å∞.
HõO_»Å∞#fl =∞x¿+HÍx #_»=ÖËx =∞x+≤
"Õ∞#iHÍÅ ‰õΩ@∞O|QÍ^èÅŒ QÆ∞iOz K≥ÑC¨ ‰õΩ<Õ@Ñ¨C_»∞ Ñ¨~O° ^è•=∞Ü«∞ºQÍi =Oâ◊O
Ö’x "åi QÆ∞iOz K≥ÑC¨ HÀHõáÈ`Õ `«ÑC¨ KÕã#≤ >Ë¡ J=Ù`«∞Ok. PÜ«∞# =∞@∞ì‰Ωõ PÜ«∞#
=∞OzP~ÀQÆºOQÆÅ =∞x¿+. HÍx PÜ«∞# `«=Ú‡xH˜ =∂„`«O XO\’¡ HõO_»~åÅhfl ZHõ¯_ç
HõH¯õ _» `«fi~°`fi« ~°QÍ H©}Δ O˜ záÈ=_»O „áê~°OÉè=í ∞~ÚOk. Wk WÖÏ =ÙO_»QÍ Ñ¨~O° ^è•=∞Ü«∞º
QÍ~°∞ H˘_»∞‰õΩH˜ Ñ≤~∞° ^ŒÅ ^ŒQ~æÆ ,° "≥∂HÍÅ∞ „HÕ^Œ HõO_»~åÅ∞ ÉÏQÍ ÖÏ=ÙQÍ `«Ü∂« ~°~Ú
<å~Ú. K«∂_»\ÏxH˜ HõO_»~åÅ∞ L|∞ƒQÍ Hõ#Ñ¨_®¤ ‰õÄ~°∞ÛO>Ë ÖËKÕ FÑ≤H,õ #_»=QÆÅ â◊HÎ̃
ÖË‰Ωõ O_® J~ÚáÈ~Ú<å~Ú. =∞i HõO_»~åÅ∞ ÃÑiy#"åxH˜ #_çKâÕ H◊ Î˜ ÖËHáõ È=_®xH˜
HÍ~°}O Uq∞\˜?Jq HõO_»~åÅ∞ J~Ú`Õ<Õ QÆ^•! Jã¨Å∞ HõO_»Å∞ #tOzáÈ~Ú
É’Å∞É’Å∞QÍ Laƒ# HõO_»~åÅq gà◊§ =Oâ◊OÖ’ =∞iH˘O^ŒiH˜ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ K«∂_»\ÏxH˜
ÉÁ^Œ∞QÌ Í Hõ#|_»`å~°∞. HÍx ZO`«HÍÖÏxH© „áêHõÖ~Ë ∞° , #_»=ÖË~∞° . g@xflO\˜H˜ HÍ~°}O
P =Oâ◊OÖ’ =Oâ◊áê~°OÑ¨~º° OQÍ =ã¨∞#Î fl HõO_»~åÅ∞, #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`« [|∞ƒÖË HÍ~°}O.
JÖÏˆQ H˘O^Œi =OâßÅÖ’ HÍà◊√¡, KÕ`«∞ÅH˜ ãÖ|OkèOz# HõO_»~åÅÖ’ =}∞‰õΩ
Hõ#|_»∞`«∂ =ÙO@∞Ok. Wk "åi "åi r<£ûÖ’ |Ç≤Ï~°æ ÅHõ} Δ O Hõey=Ù#fl "åºkè.
=ÚÑ¨C `≥KÛÕ =Úº>Ë+<¨ £
XH˘¯Hõ¯ r<£ûÖ’ J<ÕHõ J}∞=ÙÅ∞ LO\Ï~Ú. D J}∞=ÙÅhfl XHõ =~°ã¨Ö’
=ÙO\Ï~Ú. `«e¡ #∞Oz JO_»O q_»∞^ŒÅ~Ú# ^•xÖ’#∂, `«O„_ç #∞Oz g~°ºHõ}O
261
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 262
`«Ü∂« ~°~Ú# ^•xÖ’#∞ J}∞=ÙÅ =~°∞ã¨ „Hõ=∞O H˘kÌQÍ =∂~°∞Ê [~°∞QÆ∞`«∞Ok. nx=Å¡
Ñ¨Ù\ì̃# a_»H¤ ˜ `«e^¡ OŒ „_»∞Å áÈeHõÅ∞ L#flÑ¨Ê\˜H© H˘xfl `Õ_®Å∞ ‰õÄ_® U~°Ê_»∞`å~Ú.
r<£ûÖ’ XHõ `«~O° #∞Oz =∞~˘Hõ `«~O° U~°Ê_Õ@Ñ¨C_»∞ [iˆQ J}∞=ÙÅ =~°ã¨ „Hõ=∞O
=∂~°∞Êx ''=Úº>Ë+<¨ —£ — Jx JO\Ï~°∞. D =Úº>Ë+<¨ £ =Å¡<Õ PHÍ~°O, ~°OQÆ∞ WOHÍ
W`«~° ÅHõ} Δ ÏÅ∞ „Ñ¨`ºÕ HõOQÍ U~°Ê_»`å~Ú. XH˘¯Hõ¯Ñ¨C_»∞ D =Úº>Ë+#¨ ∞ Z‰õΩ¯= [iy`Õ
Ñ¨Ù\ì̃# a_»¤ KåÖÏ qHÍ~°OQÍ Hõ#|_»=K«∞Û. =Úº>Ë+#¨ ∞=Å¡ =∞Op [~°∞QÆ∞`«∞Ok. K≥_®¤
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. ^ŒQ~æÆ ° ~°HÎõ ãÖ|O^è•Ö’¡ q"åÇ¨Å∞ KÕã∞¨ ‰õΩ#flÑ¨C_»∞ D =Úº>Ë+#¨ H¡ ˜
=∞iO`« „áÈ^ŒƒÅù O ÅaèOz JO`«~`æ° O« QÍ =Ù#fl "åº^è∞Œ Å∞ |Ç≤Ï~°`æ =« ∞=_»"∂≥ , Ñ¨Ù\ì̃#
a_»Å¤ H˜ qO`« qO`« PHÍ~åÅ∞ HõÅQÆ_"» ∂≥ [~°Q=Æ K«∞Û. „Ñ¨ÑO¨ K« „Ñ¨MÏº`« ÉèÏ~°fÜ«∞
âß„ãÎ̈A˝_»∞ _®Hõì~ü Ç¨Ï~°QÀqO^Œ H˘~å<å r<£ûÖ’ [iˆQ =Úº>Ë+¨#∞ QÆ∞iOz qâı+¨
Ñïâ’^è#Œ Å∞ [iÑ≤ J}∞=ÙÅ =~°ã„¨ Hõ=∂xfl HõO„\’Å∞ KÕÜ∞« _»O =Å#QÍx, ÖËHõ H˘`«Î
J}∞=ÙÅx „Ñ¨"Õâ◊ÃÑ@ì_»O =Å# QÍx =Oâ◊áê~°OÑ¨~°ºOQÍ =KÕÛ "åº^èŒ∞Åx
x"åiOK«=K«Ûh JO`ÕHÍ‰õΩO_® HÍ=Åã≤# q^èOŒ QÍ H˘`«Î =∞#∞+¨μºefl ã¨$+≤Oì K«∞HÀ=K«Ûx,
x~åúiOKå~°∞. H˘~å<å Ñïâ’^è#Œ ÅH©, H˘`«Î ã≤^•úO`« „Ñüáê^Œ#H˜ <ÀÉˇÖò |Ç¨ï=∞u
‰õÄ_® ÅaèOzOk. H˘~å<å „Ñ¨Ü∂≥ QÍÅ∞ Ñ¶e¨ Oz#Ñ¨C_»∞ "Õ∞#iHÍÅ=Å# =KÕÛ J#~åúÅx
KåÖÏ=~°‰õΩ JiHõ@ì=K«∞Û. JO`ÕHÍ^Œ∞. =Úº>Ë+¨#∞ ^•fi~å ^ŒQÆæ~° ãÖ|O^è•Å∞
KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ"åiÖ’ PHõ~¬° } =ÙO_Õ@@∞¡ HõqfiOÑ¨Ù HõeQˆ @@∞¡ =∂#ã≤Hõ ã≤u÷ x ã¨$+≤Oì K«=K«∞Û.
JÑ¨C_»∞ ÉèÏQÆº=∞}˜ÖÏO\˜ "åà◊√§, ts+¨ ÉÏ=ÖÏO\˜"åà◊√§ ZÖÏ =ÙO\Ï~À K«∂_®e.
"Õ∞#iHÍÅ =ÚK«Û\’¡ a_»H¤ ˜ =KÕÛ =ÚÑ¨CÅ∞
"≥Úhfl =∞^èºŒ =~°‰Ωõ L^Œ~Úx KåÖÏ Lëê~°∞QÍ =ÙO_Õk. P"≥∞Ö’ L`åûÇ¨ÏO
L~°HÖõ ãË ∂¨ Î =ÙO_Õk. HÍh D=∞^èºŒ P"≥∞Ö’ `«# ™êfi~°O÷ HÀãÖ KåÖÏ `«ÑC¨ KÕâß<Õ"∂≥ ##fl
Ñ¨âßÛ`åÎÑO¨ Hõ#|_»∞`ÀOk. `«# ™êfi~°O÷ H˘~°‰Ωõ KÕã#≤ Ñ¨x WOˆHg∞HÍ^Œ∞, HÍ"åÅx
ÉÏ=x ÃÑo§ KÕã¨∞HÀ=_»"Õ∞. HÍx ZO^Œ∞‰õΩ "Õ^Œ#, ZO^Œ∞‰õΩ Ñ¨âßÛ`åÎÑÖ Jx
J#∞‰õΩO@∞<åflˆ~"≥∂! Ñ¨Ù\˜#ì ÉÏ|∞x K«∂ã¨∞‰õΩx, J`«x PHÍ~°O qHÍ~°OQÍ#∂, J`«x
J=ã¨÷ J~°O÷ HÍxkQÍ#∂ LOk. ~Ô O_»∞ ãÖ=`«û~åÅ∞ xO_ç<å `«Å xÅ=ÖË^∞Œ . HÍà◊√§,
KÕ`∞« Å∞ "Õ\ Ö˜ ’¡#∂ ã¨`∞« =Î ÖË^∞Œ . „áêHõÖ_Ë ∞» , ‰õÄ~ÀÛÖË_∞» , ‰õÄ~ÀÛÃÑ\ÏìÅ<åfl #_»∞=Ú
xÅ=^Œ∞. Hõà√◊ § "≥∞Å¡Hàõ §◊ ÖÏQÍ#∂, =¸u =OHõ~Q° Í#∂ LO\Ï~Ú. =∂@Å∞ ~å=Ù.
=∞x+≤x QÆ∞~°∞ÎÑ¨@ì#∂ÖË_»∞. ZO`«=∞Ok _®Hõì~°¡H˜ K«∂Ñ≤Oz<å HÍ~°}O Hõ#Ñ¨_»@O
ÖË^Œ∞. KÕÜ«∞QÆeˆQk Ug∞ÖË^Œx J#_»"Õ∞ `«Ñ¨Ê WOˆHg∞ KÕÜ«∞_»OÖË^Œ∞. U HÍ~°}O
Hõ#Ñ¨_#» Ñ¨C_»∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ WÖÏ H˘O^Œ~∞° =ÙO_»\ÏxH˜ HÍ~°}O ÉÏ=#∞ ÃÑo§ KÕã∞¨ HÀ=_»"∞Õ
262
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 263
HÍ~°}O Jx Z=~À J#fl=∂@ qx _®Hõ~ì ü ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ "≥o§, ''_®Hõ~ì ,ü <Õ#∞ ÉÏ=#∞ ÃÑo§
KÕã∞¨ HÀ|>Ë,ì ^ŒQ~æÆ ° ~°HÎõ ãÖ|O^èOŒ HÍ|>Ëì Ñ≤Å"¡ å_»∞ WÖÏ Ñ¨Ù@ì_O» [iyO^•?—— Jx
ZO`À ÉÏ^è`Œ À J_çyOk.
L^Œ~ÚxH˜ Ñ¨Ù\˜#ì a_»¤ WÖÏ =ÙO_»\ÏxH˜ ''Ããi„|Öò áêbû—— Jx JO\Ï~°∞. "≥∞^Œ_∞» H˜,
~°H<Îõ åàÏÅH˜ ãÖ|OkèOz# "åº^è∞Œ Å=Å# HÍx=fiO_ç, HÍ#∞Ê ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Hõ+=ì̈ ∞=_»O
=Å# HÍx=fiO_ç H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÖ’¡ Ñ¨Ù\˜#ì a_»Å¤ ∞ WÖÏ `«Ü∂« ~°=_®xH˜ P™ê¯~°O
=ÙOk. HÍx H˘xfl Hˆ ã¨∞Ö’¡ WÖÏO\˜ Ñïã≤`÷ ∞« Å∞ Ug∞ ÖË‰Ωõ O_®<Õ L^Œ~ÚxH˜ Ñ¨Ù\ì̃#
a_»Å¤ ∞ ÖÏO\˜"åà◊√§ Ñ¨Ù@∞ì`∂« LO\Ï~°∞. JÑ¨C_»∞ ãïQÍæ ÑïjeOz K«∂ã≤#@¡~Ú`Õ
W@∞=O\˜ a_»Å¤ ∞ "Õ∞#iHÍÅ∞ KÕã∞¨ ‰õΩ#fl "åà◊§Ö’HÍx, ^ŒQ~æÆ ° ~°HÎõ ãÖ|Onè‰Ωõ ÅÖ’
q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ ‰õΩ#fl "åà◊√§QÍx Z‰õΩ¯= `«@ã¨÷ Ñ¨_`» å~°∞. "Õ∞#iHÍÅ∞ KÕã∞¨ ‰õΩ#fl "åà◊§Ö’
WÖÏ ZO^Œ∞‰õΩ Ñ¨Ù@ì_O» `«@ã≤ã÷ ∞¨ OÎ k Jx „Ñ¨tfl¿ãÎ JO^Œ∞‰õΩ "Õ∞#iHõ"∞Õ HÍ~°}O J#_»O
`«ÑÊ¨ ãÔ̈~#· ["å|∞ WOHÍ ÅÉèºí O HÍ=_»O ÖË^∞Œ .
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨Ù\©ì Ñ¨Ù@ìQÍ<Õ xâ◊ÛÜ«∞ `åO|∂ÖÏÅ∞
"≥OHõÜ∞« ºQÍi =Oâ◊OÖ’ ^•^•Ñ¨Ù JO^ŒiH© "Õ∞#iHÍÖË. P_»ÑÅ≤ ¡ Ñ¨Ù@ìQÍ<Õ "≥O@<Õ
=~°ã~¨ Ú# =∞QÆ"åxH˜ ãÖ|O^èOŒ Hõe¿ÑÜ«∞_»O, ÃÑ^Œ~Ì Ú# `«~∞° "å`« =Ú_ç "Õ¿ãÜ«∞_»O
P#"å~Úu. nx Ñ¶e¨ `«OQÍ "åà◊¡ Ñ≤ÅÖ¡ ’¡ H˘O^ŒiH˜ K«~‡° O xO_® #Å¡\ ˜ =∞K«ÛÅ∞,
H˘xfl "≥ÚO_ç K«~‡° "åº^è∞Œ Å∞ `«Ü∂« ~°~Ú<å~Ú. Jk Zxfl =∞O^Œ∞Å∞ "å_ç<å `«Qˆ æ „Ñ¨âflı ÖË^∞Œ .
XHõ™êi XHõ „ã‘Î XHõ _®Hõiì fl "Õ∞#iHÍÅ QÆ∞iOz J_»∞QÆ∞`«∂ ''=∂ `å`«QÍik
"Õ∞#iHõO. =∂ <å#flQÍik "Õ∞#iHõO. =∂n "Õ∞#iHõO. =∞Ö’ Z=fiiH© Ñ≤ÅÅ¡ ∞ qHÍ~°OQÍ
Ñ¨Ù@ìÖ^Ë ?Õ =∞i "Õ∞#iHÍÅ∞ ZÖÏ `«ÑC¨ J=Ù`å~Ú—— Jx „Ñ¨tflOzOk. P"≥∞ `«#
J#∞Éè=í OÖ’ K«∂ã≤# ^•xx|\˜ì JÖÏ XHõ xâ◊ÛÜ«∂xH˜ ~å=_»O [iyOk. "åà◊§
=Oâ◊OÖ’ ~Ô O_»∞"≥Ñ· Ù¨ Å "åà◊√§ Z@∞=O\˜ =Oâ◊áê~°OÑ¨~º° OQÍ =KÕÛ "åº^è∞Œ Å∞ ÖËHáõ È|\˜ì
WO`«=~°‰Ωõ Z@∞=O\˜ #+Öì "≥O@<Õ Hõ#|_»@O [~°QHÆ áõ È=K«∞Û. WÖÏ WOHÀ ~Ô O_»∞
`«~åÅ∞ QÆ_Kç @ Õ Ñ¨Ê\˜H˜ WHõ "åà◊§Ö’ âßs~°Hõ J<å~ÀQÆºO W`«~° J=ÅHõ} Δ ÏÅ∞ `«ÑÊ¨ Hõ
Hõ#|_»`å~Ú. =~°ãQ¨ Í "Õ∞#iHÍÅ∞ KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ"åà◊§ =OâßÅÖ’ XHõ `«~O° HõO>Ë WOHÀ`«~O°
`≥eq `Õ@ÅÖ’ `«‰Ωõ ¯=QÍ LO_»@O, K«^∞Œ =Ù ãÖ^èºŒ ÅÖ’ "≥#∞Hõ|_çáÈ=@O ã¨ÇÏ¨ [OQÍ
Hõ#|_Õ q+¨Ü∞« O, XˆH ‰õΩ@∞O|OÖ’ q"åÇ¨Å∞ J=Ù`«∂ =ÙO_»|\˜ì r<£ûÖ’ ‰õÄ_® â◊HÎ˜
`«yæ Ñ¨Ù\ì̃# a_»Å¤ ‰õΩ `«~K° ∞« J<å~ÀQÆºO HõÅQÆ_O» , âßs~°HOõ QÍ |ÅÇ‘Ï#`«QÍ =ÙO_»@O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. nx<Õ L^•Ç¨Ï~°}QÍ K«∂Ñ≤ã∂¨ Î XˆH Ñ¨Ù+¨ÊOÖ’ =ÙO_Õ Ñ¨Ùá⁄Ê_ç`À ãÖÑ¨~¯° O
263
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 264
á⁄Ok HÍÜ«∞QÍ P Ñ¨Ù+¨ÊO =∂i`Õ Jk ãïQÍæ Z^ŒQHÆ áõ È=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JÖÏ

HÍ‰õΩO_® WOH˘Hõ Ñ¨Ù+¨ÊO #∞O_ç =zÛ# Ñ¨Ùá⁄Ê_ç`À ãÖÑ¨~¯° O á⁄Ok# Ñ¨Ù+¨ÊO =∞Oz
HÍÜ«∞#∞ ÑÖ_çã∞¨ OÎ k.
"Õ∞#iHÍÅ∞– =¸QÆÑÅ≤ Å¡ ∞
U^À XHõ `«~O° Ö’ "Õ∞#iHõO KÕã∞¨ ‰õΩx, P "Õ∞#iHõO KÕã∞¨ ‰õΩ#fl ^ŒOÑ¨`∞« ÅH˜
Ñ¨Ù\˜#ì a_»Å¤ ∞ ÉÏQÆ∞<åfl~°∞ Hõ#∞Hõ, "Õ∞#iHÍÅhfl =∞Oz"Õ Jx x~°Ü ‚ ∂« xH˜ ~å=_»O
`«ÑC¨ . JÖÏˆQ "Õ∞#iHÍÅ∞ KÕã∞¨ ‰õΩ#fl "åà◊§O^ŒiH© Ñ¨Ù>Ëì a_»Å¤ ∞ ãïQÍæ =ÙO_»~x° J#_»=¸
`«¿ÑÊ. J~Ú`Õ Z‰õΩ¯= J<å~ÀQÆºO, PHÍ~åÅÖ’ qHÍ~åÅ∞ `«H¯˜ # ^ŒOÑ¨`∞« ÅÖ’ Ñ¨Ù\ì̃#
a_»Å¤ ∞HõO>Ë gà◊§Ö’ Ñ¨kâß`«O Z‰õΩ¯=QÍ LO\ÏÜ«∞x =∂„`«O QÆ∞iÎOKåe. H˘xfl ~°HÍÖˇ#·
HõO\˜[|∞ƒÅ∞ "Õ∞#iHÍÅ=Å¡ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. K≥q\˜–=¸QÆ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ |Ü«∞\˜ ãÖ|O^è•Å∞
KÕã∞¨ ‰õΩ#fl "åiÖ’HõO>Ë "Õ∞#iHÍÅ∞ KÕã∞¨ ‰õΩ#fl"åiÖ’ Z‰õΩ¯=.
XHõ ‰õΩ@∞O|OÖ’ H˘xfl "åº^è∞Œ Å∞ L#flÑ¨C_»∞ "Õ∞#iHÍÅ∞ ZÖÏO\˜ QÆO^Œ~Q° Àà◊O
`≥zÛÃÑ_»`åÜ≥∂ K«∂_»O_ç. ^ŒOÑ¨`«∞Å∞ W^ŒÌiÖ’ `«e¡H˜ +¨μQÆ~ü HõOÑ¨¡~ÚO@∞ "åºkè
(_»Ü∂« a\˜ã)π LO^Œ#∞HÀO_ç,"åà◊§H˜ Ñ¨Ù\ì̃# Ñ≤ÅÅ¡ H© ~¸ "åºkè ãÖ„Hõq∞ã¨∞OÎ k. HÍx
JO`«QÍ P "åºkè =Å¡ ÉÏ^èÑŒ _¨ H» áõ È=K«∞Û. HÍx gà◊§ J=∂‡~Ú `«# "Õ∞#=∂=∞x
JO>Ë "åà◊§ J=∞‡ `«=Ú‡_çx ÃÑo§ KÕã∞¨ ‰õΩO^Œ#∞‰õΩO^•O. "Õ∞#=∂=∞H˜ ‰õÄ_® ÃÑH· ˜
"åºkè ÅHõ} Δ ÏÅ∞ Hõ#|_»@O ÖË^#Œ ∞‰õΩO^•O. HÍx P "Õ∞#=∂=∞H˜, P J=∂‡~ÚH˜ ÃÑH· ˜
"åºkè ÅHõ} Δ ÏÅ∞ Hõ#|_»Háõ È~Ú<å, "åà◊§H˜ Ñ¨Ù\ì̃# a_»Å¤ Ö’ XHõiH˜ `«ÑÊ¨ Hõ D "åºkè
|Ü«∞@Ñ¨_∞» `«∞Ok.`«H¯˜ # "åiÖ’ ‰õÄ_® ~¸ "åºkèÅHõ}Δ ÏÅ∞|Ü«∞@Ñ¨_‰» Ωõ O_® =ÙO\Ï~Ú.
XHõ"àÕ ◊ "Õ∞#=∂=∞H˜ ‰õÄ_® "åºkè ÅHõ}Δ ÏÅ∞ |Ü«∞@Ñ¨_`ç Õ J`«xH˜ Ñ¨Ù\ì̃# "åà◊Ö¡ ’
W^Œ~Ì ∞° Ñ≤ÅÅ¡ H˜ "åºkè ÅHõ} Δ ÏÅ∞ ã¨Ê+ì̈OQÍ |Ü«∞@Ñ¨_`» å~Ú. `«H¯˜ # W^ŒiÌ Ö’ "åºkè
JO`«~`æ° O« QÍ =ÙO@∞Ok. WHõ "åà◊§Ö’ "åàı¡ |O^è∞Œ `åfiÅ∞ HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x ÃÑo§à◊√§ KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë
JO^Œ~∂° P "åºkèÖ’ ÉÏ^èÑŒ _¨ @ » O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JÖÏ HÍ‰õΩO_® |Ü«∞@ ãÖ|O^è•Å∞
KÕã∞¨ ‰õΩ#fl@¡~Ú`Õ ~¸ "åºkè ÅHõ} Δ ÏÅ∞ JO`«~`æ° O« QÍ<Õ LO_çáÈ=_»"∂≥ , Jã¨Å∞ a_»Å¤ H˜
P "åºkè ÅHõ} Δ ÏÅ∞ ãÖ„Hõq∞OK«Háõ È=_»"∂≥ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. KÕã∞¨ H˘<Õ |Ü«∞@ ãÖ|O^èOŒ
uiy +¨μQÆ~ü HõOÑ¨~¡ ÚO@∞ L#fl ‰õΩ@∞O|OÖ’ #∞Oz KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë K«i„`« Ñ¨Ù#~å=$`«O
J=_»"Õ∞.
Q
264
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 265
=Oâ◊áê~°OÑ¨~°º "åº^èŒ∞Å∞
Ç‘Ï"≥∂Ñ¶e‘ Ü«∂ "åºkè

[QÆnâ◊fi~°~å=ÙQÍiH˜ U z#fl QÍÜ«∞O `«ye<å ~°HOÎõ PQÆ‰Ωõ O_® Z‰õΩ¯=¿ãÑ¨Ù
HÍ~°∞`«∂ LO_Õk. HÍx PÜ«∞# JO`«QÍ ZÑ¨C_»∂ Ñ¨\ Oì̃ K«∞HÀÖË^∞Œ .XHõ™êi Ñ¨#∞fl
Ñ‘HO˜ K«∞ ‰õΩO>Ë PQÆ‰Ωõ O_® ~°HOÎõ QÆO@Å`«~|° _ç HÍi „áê}O g∞kH˜ =zÛOk. J~Ú`Õ
PÜ«∞#‰õΩ W^Œ~Ì ∞° P_»ÑÅ≤ Å¡ ∞ - =ÚQÆ∞~æ ∞° =∞QÆÑÅ≤ Å¡ ∞ Ñ¨Ù\˜<ì å Z=~°∂ W@∞=O\˜ Ñïã≤u÷ Ö’
ÉÏ^èŒÑ¨_»Hõ áÈ=_»O`À JO`«QÍ Ñ≤Å¡Å q+¨Ü«∞OÖ’ Ñ¨\ ì̃OK«∞HÀÖË^Œ∞. HÍx qz„`«O
Uq∞\’ [QÆnâ◊fi~° ~å=ÙQÍi J=∂‡~ÚH˜ Ñ¨Ù\˜ì# P_»Ñ≤Å¡ÅO`å ÉÏQÆ∞<åfl~°∞, HÍx
=∞QÆÑ≤Å¡ÅH˜ =∂„`«O U=∂„`«O z#fl ^≥|ƒ `«ye<å ~°HõÎO PQÆ‰õΩO_® HÍ~°_»O
[~°∞QÆ∞`«∂=ÙOk. JO`Õ HÍ^Œ∞, "≥Ú^Œ\ ˜ J=∂‡~Ú H˘_»∞‰õΩH˜ P@ÅÖ’ Q˘O`«∞^ŒQ~æÆ °
|Ou `«ye z#fl QÍÜ«∂xˆH ZO`À ~°HOÎõ zOk K«xáÈ=_»O ‰õÄ_® [iyOk. HÍx
[QÆnâ◊fi~°~å=ÙQÍi JÉÏƒ~ÚÅH˜ Ñ¨Ù\˜#ì P_»ÑÅ≤ Å¡ ∞QÍx, =∞QÆÑÅ≤ Å¡ ∞QÍx W@∞=O\˜
ÉÏ^èŒ Un ÖË‰Ωõ O_® ÉÏQÍ<Õ L<åfl~°∞. =∞i Hˆ =ÅO [QÆnâ◊fi~°~å=ÙQÍi ‰õÄ`«∞à◊§H˜
Ñ¨Ù\ì̃# =∞QÆÑÅ≤ Å¡ Hˆ W@∞=O\˜ „áê}ÏO`«H"õ ∞≥ #ÿ Ñïã≤`÷ ∞« Å∞ U~°Ê_»@O ZO^Œ∞KÕ`?« P
‰õÄ`«∞à◊§H˜ Ñ¨Ù\˜ì# P_»Ñ≤Å¡Å∞ =∂„`«O W@∞=O\˜ ~°HõÎOHÍˆ~ ã≤÷uÖË‰õΩO_® K«Hõ¯QÍ
LO_»\ÏxH˜ HÍ~°}O Uq∞\˜?
[QÆnâ◊fi~°~å=ÙQÍ~°∞ QÍx, PÜ«∞# ‰õÄ`«∞à◊§H˜ Ñ¨Ù\ì̃# =∞QÆÑÅ≤ Å¡ ∞ QÍx ÉÏ^èÑŒ _¨ #ç
~°HãÎõ O¨ |O^è"Œ ∞≥ #ÿ [|∞ƒ<Õ Ç≤Ï"≥∂Ñ¶e‘ Ü«∂ Jx JO\Ï~°∞. Wk XHõ~H° "õ ∞≥ #ÿ qz„`«"∞≥ #ÿ
=Oâ◊áê~°OÑ¨~º° "åºkè. D ~°HãÎõ O¨ |O^è"Œ ∞≥ #ÿ "åºkèÖ’ ~°HOÎõ QÆ_H¤» >õ ìË ã¨fiÉèÏ=O LO_»^∞Œ .
JO^Œ∞Hõx U=∂„`«O z#fl ^≥|ƒ`«ye<å ~°HõÎO PQÆ‰õΩO_® HÍ~°∞`«∂<Õ =ÙO@∞Ok.
™ê^è•~°}OQÍ =∂=¸Å∞ =º‰õΩÖÎ ’¡ PQÆ‰Ωõ O_® ~°HOÎõ HÍ~°∞`«∂<Õ LO_»^∞Œ .
265
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 266
P_»"åà◊§Hˆ O =∞Ç¨~å}∞Å∞ - =∞QÆ=∞Ç¨~åAÅˆH ÉÏ^èÅŒ ∞

Ç≤Ï"≥∂Ñ¶e‘ Ü«∂ "åºkè XHõ `«~O° #∞O_ç =∞~˘Hõ `«~åxH˜ ¢ãÅÎ‘ ^•fi~å ãÖ„Hõq∞ã¨∂Î
=ÙO@∞Ok. "åà◊§Ö’ D "åºkè ÅHõ}Δ ÏÅ∞ =Ù<åfl U=∂„`«O ÉÏ^èÑŒ _¨ ~» ∞° . "åà◊§H˜ Z@∞=O\˜
W|ƒOn LO_»^∞Œ . JÖÏˆQ "åà◊§H˜ Ñ¨Ù\ì̃# P_»ÑÅ≤ Å¡ H˜ Ug∞ ÉÏ^è=Œ ÙO_»^∞Œ . Hˆ =ÅO
"åà◊§H˜ Ñ¨Ù\ì̃# =∞QÆÑÅ≤ Å¡ Hˆ „áê}ÏO`«H"õ ∞≥ #ÿ ÉÏ^èÅŒ ∞ `«e^¡ OŒ „_»∞Å W^ŒiÌ Ö’ U XHõ¯iH˜
D "åºkè =Ù<åfl Ñ≤ÅÅ¡ H˜ `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® D "åºkè ãÖ„Hõq∞ã¨∞OÎ k. [QÆnâ◊fi~°~å=ÙQÍi
Ñ≤Å¡ÅH˜ PÜ«∞# =Å# D "åºkè ãÖ„Hõq∞Oz<å, ÉèÏ~°º #∞Oz ãÖ„Hõq∞OK«ÖË^Œ∞.
Hõ#∞Hõ =∞QÆÑÅ≤ Å¡ ∞ D "åºkè`À ÉÏ^èÑŒ _¨ Ö» ^Ë ∞Œ . HÍx [QÆnâ◊fi~°~å=ÙQÍi ‰õÄ`«∞~°∞H˜ Ñ¨Ù\˜#ì
=∞QÆÑÅ≤ Å¡ ∞ =∂„`«O "åà◊§ J=∞‡#∞OKÕ D "åºkè ãÖ„Hõq∞OzOk. Hõ#∞Hõ z#fl QÍÜ«∂xˆH
~°HOÎõ `≥QHÆ ÍiáÈ~Ú =∞~°}O˜ K«_O» ‰õÄ_® [iyOk.
D ~°HOõ QÍ `«~`° ~« åÅ∞QÍ Ç≤Ï"≥∂Ñ¶e‘ Ü«∂ "åºkè ¢ãÅÎ‘ ^•fi~å `«~∞° "å`« `«~åxH˜
ãÖ„Hõq∞ã¨∂Î LO@∞Ok. U `«~O° Ö’#~Ú<å Ñ¨Ù\˜#ì "åà◊§O`å P_»ÑÅ≤ Ö¡ Ë J~Ú<å, ÖËHáõ È`Õ
Ç≤Ï"≥∂Ñ¶e‘ Ü«∂ ÅHõ} Δ O =Ù#fl =∞QÆ"å_»∞ P "åºkèÖxË ‰õΩ@∞O|OÖ’x ¢ãxÎ‘ q"åÇ¨ÏO
KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë "åà◊§H˜ Ñ¨Ù\ì̃# a_»Å¤ `«~O° Ö’#~Ú<å D "åºkè `å`å¯eHõOQÍ Hõ#|_»Hõ
áÈ=K«∞Û. HÍx D `«~O° Ö’ uiy P_»ÑÅ≤ Å¡ H˜ Ñ¨Ù\˜#ì =∞QÆÑÅ≤ Å¡ O`å D "åºkèH˜ QÆ∞i
J=Ù`å~°∞. Z\ì̃ Ñïã≤`÷ ∞« Ö’¡ J~Ú<å ÉèÏ~åºÉè~í ÅÎ° ∞ W^Œ~Ì ∂° Ç≤Ï"≥∂Ñ¶e‘ Ü«∂ "åºkè L#fl
=Oâ◊OÖ’#∞Oz =zÛ#"åàı§ J~Ú`Õ "åà◊§‰õΩ Ñ¨Ù\ì̃# P_»ÑÅ≤ Å¡ ∞, =∞QÆÑÅ≤ Å¡ ∞ W^Œ~Ì ∂°
‰õÄ_® D "åºkèH˜ QÆ∞iHÍ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. HÍx WÖÏ [~°Q_Æ O» ‰õÄ_® KåÖÏ J~°∞^Œ∞.
ZÑ¨C_»~Ú<å Ç≤Ï"≥∂Ñ¶e‘ Ü«∂ =Ù#fl U =Oâ◊OÖ’#~Ú<å J~Ú^Œ∞ `«~åÅ =~°‰Ωõ JO^Œ~∂°
P_»Ñ≤Å¡ÖË Ñ¨Ù\˜ì<å, `«~°∞"å`« `«~°OÖ’ =∞QÆÑ≤Å¡"å_»∞ Ñ¨Ù\˜ì<å J`«#∞ D "åºkèH˜
QÆ∞iHÍ‰õΩO_® `«Ñ≤ÊOK«∞HÀÖË_»∞. JO^Œ∞Hõ<Õ Ç≤Ï"≥∂Ñ¶‘eÜ«∂ =Ù#fl =Oâ◊OÖ’ #∞Oz
=∞QÆÑÅ≤ "¡ å_çx HÍx, P_»ÑÅ≤ x¡ HÍx q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ HÀ‰õÄ_»^∞Œ . Jã¨Å∞ Ç≤Ï"≥∂Ñ¶e‘ Ü«∂
LO^Œx `≥eã≤‰Äõ _® q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë `«~∞° "å`« `«~O° Hˆ =Δ ∞O H˘~°‰Ωõ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨Ù@ì‰Ωõ O_®
*Ï„QÆ`Î« =Ç≤ÏOKåe.
ÃÑsfl+≤Ü∞« ãπ Zhq∞Ü«∂ "åºkè
~°HãÎõ O¨ |O^è"Œ ∞≥ #ÿ "åº^è∞Œ ÅÖ’ =Oâ◊áê~°OÑ¨~º° OQÍ HõxÑ≤OKÕk Ç≤Ï"≥∂Ñ¶e‘ Ü«∂ XHõ¯>Ë
HÍ‰õΩO_® 'ÃÑsfl+≤Ü∞« ãπ Zhq∞Ü«∂— ‰õÄ_® XHõ\ .˜ D "åºkèQÅÆ =Oâ◊OÖ’ ^•^•Ñ¨Ù
KåÖÏ=∞Ok ~°HÇÎõ Ï‘ #`«`À ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∂ h~°ãO¨ QÍ =ÙO\Ï~°∞. Z=fiix K«∂ã≤<å ~°HOÎõ
ÖË‰Ωõ O_® áêeáÈ~Ú=ÙO\Ï~°∞. Wã≤<ÀÑ¶e‘ Ü«∂ ‰õÄ_® =Oâ◊áê~°OÑ¨~º° OQÍ =KÕÛkQÍ
ÉèÏqOK«|_»∞`ÀOk. H˘O^ŒiH˜ z#flÑ¨Ê\˜#∞Oz =Ú‰õΩ¯Ö’#∞Oz, <À\’¡#∞Oz JHõ™ê‡`«∞QÎ Í
266
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 267
~°HOÎõ HÍ~°_O» , Ü«∞=Hõ`fi« O =KÕÛ@Ñ¨Ê\˜H˜ K«~‡° O g∞^Œ Z„~°\ ˜ =∞K«ÛÅ∞ U~°Ê_»@O ‰õÄ_®
=Oâ◊áê~°OÑ¨~º° OQÍ =KÕÛ ÅHõ} Δ ÏÅ∞QÍ QÆ∞iÎOK«_O» [iyOk.
`≥e"≥#· |@ì`Å« `«O_„ Hç ˜ |@ì`Å« a_»Å¤ ∞
|@ì`Å« HõÅ"å_»∞ `≥e=~Ú#"å_çQÍ ÉèÏqOK«_O» Ñïáê\˜. ^•xH˜ `«Q@ æÆ ∞ì ÃÑ^ŒÌ
ÃÑ^ŒÌ âßG"Õ`ÅÎ« ∞, ~å[H©Ü∞« <åÜ«∞‰õΩÅ∞ |@ì`Å« HõÅ"åàı§. `≥eq`Õ@Å∞QÆÅ |@ì`Å«
`«O„_ç #∞Oz Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ `≥eq`Õ@Å∞ ZO`« ãÖ„Hõq∞™êÎÜ∂≥ K≥ÑÊ¨ ÖË=ÚQÍx, |@ì`Å«
=∂„`«O H˘O`« =Ü«∞ã¨∞û =KÕÛãïH˜ =zÛ f~°∞`«∞Ok. J~Ú`Õ XHõO^Œ∞‰õΩ ãÖ`À+Ö.
P_»Ñ≤Å¡ÅH˜ =∂„`«O =Oâ◊áê~°OÑ¨~°ºOQÍ D ÅHõΔ}O =∂„`«O ~å^Œ∞. D |@ì`«Å
QÆ∞}O r<£û „Ñ¨HÍ~°O =∞QÆÑÅ≤ Å¡ Ö’ |Ç≤Ï~°`æ « ÅHõ}
Δ O. P_»ÑÅ≤ Ö¡ ’¡ JO`«~`æ° « ÅHõ} Δ O
HÍ=_»"∞Õ HÍ~°}O. H˘O`«=∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ H˜ ZO_» `«QÅÆ QÍ<Õ K«~‡° O HõOkáÈ~Ú#@∞ì J=_»O,
JHõ¯_»H¯õ _» HÍe# ÉÁ|ƒÅ=ÖË `ÕÅ_»O ‰õÄ_® =Oâ◊áê~°OÑ¨~º° OQÍ =KÕÛ ÅHõ} Δ "Õ∞.
á⁄\ì̃ „"Õà◊√§ ˆH=ÅO á⁄\ì̃"åà◊§ˆH<å?
á⁄\˜Qì Í LO>Ë<Õ á⁄\˜ì „"Õà√◊ § =ÙO\ÏÜ«∞x ÉèÏqOK«_O» `«ÑC¨ . á⁄\˜„ì "Õà√◊ § =ÙO_»@O
‰õÄ_® =Oâ◊áê~°OÑ¨~º° OQÍ =KÕÛ ÅHõ} Δ "Õ∞. 15= â◊`åÉÌOÖ’ =Ù#fl ÃÇÏ„h k ã≤Hû± Î
#∞O_ç D<å\˜=~°‰õΩ "åi =Oâ◊OÖ’x "åà◊§O^ŒiH© á⁄\ì̃„"Õàı§. JO^ŒiH© XH˘¯Hõ¯
"ÕÅ∞Ö’ =¸_Õã≤ z#fl z#fl Z=ÚHõÅ∞ =ÙO>Ë gà◊§ =Oâ◊OÖ’ JO^ŒiH© ~Ô O_Õã≤ Z=ÚHõÅ∞
<åfl~Ú. =Oâ◊áê~°OÑ¨~º° OQÍ =KÕÛ "å\˜Ö’¡ =∞~˘Hõ qz„`«Ñi¨ ã≤u÷ =ÙOk. J^Õq∞@O>Ë
â◊s~°OÖ’ Z=ÚHõÅ∞ KåÖÏKÀ@¡ z\˜¡#@∞¡QÍ =ÙO\Ï~Ú. WÖÏ U^À XHõ =ºH˜ÎÖ’
J#∞HÀ=_»=∞O>Ë HÍ^Œ∞. `«~∞° "å`« `«~O° =º‰õΩÖÎ ’¡ ‰õÄ_® ã¨Ê+Öì QÍ Hõ#|_»∞`«∂ =ÙO@∞Ok.
D ~°HOõ Ñïã≤u÷ ¢ã-Î‘ Ñ¨Ù~°∞+¨μe^ŒiÌ Ö’#∂ U~°Ê_»∞`«∞Ok.
L|ƒãÖ
L|ƒãÖ ‰õÄ_® =Oâ◊áê~°OÑ¨~º° OQÍ =KÕÛ "åº^è∞Œ ÅÖ’ XHõ\.˜ q"åÇ¨ÏO q+¨Ü∞« OÖ’
L|ƒãÖ =Ù#fl =ºH˜,Î L|ƒãÖ ÖËx "åà◊§ =Oâ◊OÖ’ #∞Oz q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ ‰õΩ#fl@¡~Ú`Õ
H˘O`«=~°‰Ωõ a_»Å¤ ‰õΩ L|ƒãÖ`À JO`«QÍ ÉÏ^èŒ HõÅQÆ‰Ωõ O_® KÕÜ∞« =K«∞Û.
=Oâ◊áê~°OÑ¨~°ºOQÍ =KÕÛ Hõà◊§ "åº^èŒ∞Å∞ :
ãÖw`« ã¨ÇÏ¨ [OQÍ<Õ JO^Œ"∞≥ #ÿ J=∂‡~Ú. P J=∂‡~Úx K«∂K«∞‰õΩx "åà◊§
=∂=∞‡ Jq∞`«OQÍ =ÚK«Û@Ñ¨_áç È`«∞Ok. ãÖw`«H˜ K«H¯õ x "≥ÚQÆ∞_çx fã¨∞‰õΩx=zÛ
=Ú_ç"Ü
Õ ∂« Å<Õ P =Úã¨Å=∞‡ HÀiHõ ! JÖÏˆQ P"≥∞ HÀÔ~¯‰õΩ `«Q@æÆ ∞ìQÍ =∞Oz JÉÏƒ~Ú`À
267
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 268
ÃÑo§ ãÖ|O^èOŒ =zÛOk. D ãÖ|O^èOŒ QÆ∞iOz Ü«∞^è•ÖÏÑÖQÍ "åà◊§ á¶êºq∞b

_®Hõ~ì ∞° `À K≥ÑÊ¨ QÍ<Õ P ãÖ|O^èOŒ QÆ∞iOz `«fi~°QÍ x~°Ü ‚ ∞« O fã¨∞HÀ=^ŒxÌ ã¨ÅÇ¨
WKåÛ_»∞. ^•xH˜ HÍ~°}O ÃÑo§H˘_»∞‰õΩ `åÅ∂‰õΩ "åi =Oâ◊OÖ’ KåÖÏ=∞OkH˜ XHõ
=Ü«∞ã¨∞û =KÕÛãïH˜ JO^è`Œ fi« O „áêÑ≤OÎ KÕ ÅHõ} Δ O =ÙOk. P JÉÏƒ~Ú `å`«H˜ 50
ãÖ=`«û~åÅ∞ xO_Õãi¨ H˜ Ñ¨ÓiÎQÍ JO^è`Œ fi« O „áêÑ≤OÎ zOk. "åà◊§ <å#flH˜, ÉÏÉÏ~ÚÅH˜
‰õÄ_® pHõ\ ˜ Ñ¨_`ç Õ Hõà√◊ §Hõ#Ñ¨_x» Ñïã≤u÷ D =∞^èºŒ <Õ „áê~°OÉè"í ∞≥ Oÿ k. Zxfl =∞O^Œ∞Å∞
"å_»∞`«∞<åfl Ñ¶e¨ `«O Hõ#|_»@OÖË^∞Œ . ÃÑQ· Í ~ÀA ~ÀAH© ~ˆ pHõ\ ˜ Z‰õΩ¯= J=Ù`ÀOk.
=∞i J@∞=O@Ñ¨C_»∞ P ÅHõ} Δ O D ÃÑo§H˘_»∞‰õΩH˜ ~å^Œx #=∞‡HõO Uq∞\˜? JÖÏO@
Ñ¨C_»∞ ãÖw`« J~å÷OyQÍ =ÙO_ç P#OkOK«HÅõ ∞QÆ∞`«∞O^•? ÖËHõ J`«xH˜ T`«H„õ ~°QÍ
=∂~°∞`«∞O^•? W@∞=O\˜ ÉèÜ í ∞« ãÖ^ÕÇ¨ Å`À ãÖw`« `«O„_ç P ãÖ|O^è•xfl =^Œ∞Å∞
‰õΩ<åfl_»∞. =∞i WO`« q+¨Ü∞« O PÖ’zOK«ÖxË =∂=∞‡QÍ~°∞ JO^Œ"∞≥ #ÿ JÉÏƒ~Ú`À
`«# =∞#∞=∞~åÅ∞ q"åÇ¨ÏO `«ÑÊ≤ áÈ~Ú#O^Œ∞‰õΩ HÍ~°}=∞~Ú# _®Hõ~ì ∞° x xOkOzOk.
ÃÑo§H˘_»∞‰õΩ `åÅ∂‰õΩ"åi =Oâ◊OÖ’x Hõà§◊ ‰õΩ ãÖ|OkèOz# "åºkèx 'Ô~\˜<\·≥ ã˜ π
Ñ≤Q∑ "≥∞<£\’*Ï— Jx JO\Ï~°∞. Wk ™ê^è•~°}OQÍ H˘O`« =Ü«∞ã¨∞û =zÛ# `«~∞° "å`«
~ˆ pHõ\ `˜ À [|∞ƒ „áê~°OÉè"í ∞≥ ÿ x^•#OQÍ Ñ¨QÅÆ ∞‰õÄ_® K«∂Ñ¨Ù ãïQÍæ Hõ#Ñ¨_x» ã≤u÷ H˜
KÕ~∞° ‰õΩO@∞Ok. J@∞ Ñ≤=∞‡@ Ñ¨ÓiÎQÍ JO^è`Œ fi« O „áêÑ≤OÎ K«_®xH˜ J=HÍâ◊O =ÙOk.
™ê^è•~°}OQÍ z#flÑ≤Å¡ÅÖ’ ˆ~pHõ\ ˜ =ÙO@∞Ok. Jk q@q∞<£ 'Z— `«‰õΩ¯= =Å#
=ã¨∞OÎ k. HÍx ÃÑ^Œ"Ì åà◊§Ö’ =KÕÛ D "åºkèH˜ ãÖ|OkèOz# ~ˆ pHõ\ ˜ Hõ#∞flQÆ∞_»∞Ö¤ ’<Õ
Ö’ÑÖ „áê~°OÉè"í ∞≥ ÿ =ã¨∞OÎ k. 'Ô~\˜<\·≥ ã˜ Ñπ Q≤ ∑ "≥∞<£\’*Ï— =Oâ◊áê~°OÑ¨~º° OQÍ =KÕÛ "åºkè
J~Ú`Õ P =Oâ◊OÖ’ JO^ŒiH© D ÅHõ} Δ ÏÅ∞ |Ü«∞@Ñ¨_H» áõ È~Ú<å H˘O^ŒiH˜ =∂„`«O
D "åºkè ÅHõ} Δ ÏÅ∞ |Ü«∞@Ñ¨_=» K«∞Û.
J^Õq^èŒOQÍ =Oâ◊áê~°OÑ¨~°ºOQÍ =KÕÛ =∞~˘Hõ Hõà◊§"åºkè - 'e|~üû _çã≤*ò—.
™ê^è•~°}OQÍ D "åºkè ÅHõ}Δ ÏÅ∞ W~°"·≥ ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞û JÑ¨C_»∞ |Ü«∞@Ñ¨_`» å~Ú.
D Hõà§◊ "åºkè =Ù#fl =Oâ◊OÖ’ P_»ÑÅ≤ Å¡ ∞ ™ê^è•~°}OQÍ D "åºkè=Å# ÉÏ^èÑŒ _¨ ~» ∞° .
=∞QÆÑÅ≤ Å¡ Hˆ D "åºkè ãÖ„Hõq∞ã¨∞OÎ k. D "åºkèÖ’ ‰õÄ_® JHõ™ê‡`«∞QÎ Í ~Ô O_»∞ Hõà§◊ K«∂Ñ¨Ù
`«yáæ È`«∞Ok. HÍx uiy x^•#OQÍ H˘O`«K∂« Ñ¨Ù ~å=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. J~Ú`Õ H˘xfl
~°OQÆ∞Åx QÆ∞iÎOK«ÖxË JO^è`Œ fi« O =∂„`«O q∞yeáÈ`«∞Ok.
ÖÏ=Ùáê\˜ J^•ÌÅ∞O>Ë Å"£ HõÅ∞QÆ∞`«∞O^•?
H˘O^Œi ‰õΩ@∞OÉÏÅÖ’ `«e^¡ OŒ „_»∞Å ^ŒQ~æÆ ° #∞Oz z#flÑ≤ÅÅ¡ =~°‰Ωõ JO^Œ~∂°
Hõà§◊ *’à◊√§ ÃÑ@∞ì‰Ωõ <Õ =ÙO\Ï~°∞. D ~°HOõ QÍ =Oâ◊áê~°OÑ¨~º° OQÍ Hõà§◊ ‰õΩ =KÕÛ "åº^è∞Œ ÅÖ’
268
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 269
^Œ∂~°ÑÙ¨ K«∂Ñ¨Ù Hõ#|_»Háõ È=_»O XHõ\ .˜ nx<Õ '=∞Ü≥∂Ñ≤Ü∂« — Jx JO\Ï~°∞. nxx

Hõà§◊ *’à◊√§ ÃÑ@∞ìHÀ=_»O ^•fi~å<Õ ãïk^Œ∞HÌ À=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
=∞iH˘O^Œi =OâßÅÖ’ H˘xfl ~°OQÆ∞Å∞ QÆ∞iÎOK«ÖxË JO^è`Œ fi« O =ÙO@∞Ok. D
~°H"õ ∞≥ #ÿ HõÅ~ü |¡~ÚO_£<ã≥ Öπ ’ Z‰õΩ¯=QÍ, JO`«QÍ =ÚYºO HÍx ~°OQÆ∞Åx QÆ∞iÎOK«ÖxË
JO^è`Œ fi« O =ÙO_»|\˜ì JO`«QÍ `≥eÜ«∞‰õΩO_®<Õ [iyáÈ`«∂ =ÙO@∞Ok. HÍx Z~°∞Ñ¨Ù,
P‰õΩÑ¨K«ÛH˜ ãÖ|OkèOz# JO^èŒ`«fiO „Ñ¨=∂^•Å∞ `≥zÛÃÑ_»∞`«∞Ok. ~°OQÆ∞ÅH˜
ãÖ|OkèOz# JO^èŒ`«fiO WÖÏ =ÙO>Ë H˘O^ŒiÖ’ Hõ#∞áêÑ¨ ÖËHõáÈ=_»O =Å#
'Z#i_çÜ∂« — J<Õ JO^è`Œ åfixH˜ ãÖ|OkèOz# =Oâ◊áê~°OÑ¨~º° "åºkè =ÙO@∞Ok.
qÅ∞= Hõ@Öì xË rq`åÅ∞ - HÍOu K«∂_»ÖxË |„ `«∞‰õΩÅ∞
H˘O^Œi ‰õΩ@∞OÉÏÖ’¡ JO^è`Œ åfixH˜ ãÖ|OkèOz# r<£û ZO`« |Ç≤Ï~°`æ « QÆ∞}O
Hõey=ÙO\ÏÜ≥∂, ^•x=Å# JO^è`Œ fi« O ZÖÏ „áêÑ≤ãÎ ∞¨ OÎ ^À 'i¿ã—¡ J<Õ âßGA˝_∞» qâı+¨
Ñïâ’^è#Œ Å∞ [iÑ≤ XHõ =Oâ◊O QÆ∞iOz qã¨‡Ü«∞Hõ~"° ∞≥ #ÿ q+¨Ü∂« Åx "≥Å_¡ ç KÕâß~°∞.
XHõ QÆ∞_ç"¤ åxH˜ 12 =∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨Ù\Ïì~∞° . P Ñ¨^=Œ ÚQÆ∞~æ ∞° QÆ∞_ç"¤ åàı§. P Ñ¨^=Œ ÚQÆ∞iæ H©
ÃÑo§à◊√§ HÍQÍ J~°"·≥ =ÚQÆ∞~æ ∞° Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨Ù\Ïì~∞° .P J~°"·≥ =ÚQÆ∞~æ ∞° Ö’ 61 =∞Ok QÆ∞_ç"¤ åà◊√§.
gà◊§Ö’ =∞iH˘O^Œ~∞° ÃÑo§à◊√¡ KÕã∞¨ HÀQÍ 42 =∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨Ù\Ïì~∞° . P 42 =∞OkÖ’
39 =∞Ok QÆ∞_ç"¤ åà◊√.¡ WÖÏ 118 =∞Ok QÆÅ =Oâ◊OÖ’ 113 =∞Ok QÆ∞_ç"¤ åà◊√¡ Ñ¨Ù@ì_O»
[iyOk.nxx|\˜ì P =Oâ◊OÖ’ JO^è`Œ fi« O J<Õk r<£ûÖ’ ZO`« |Å=`«~Î "° ∞≥ #ÿ |Ç≤Ï~°`æ «
QÆ∞}O Hõey=ÙO^À, Jk ZÖÏ =Oâ◊áê~°OÑ¨~º° OQÍ ãÖ„Hõq∞OzO^À J~°O÷ J=Ù`«∞Ok.
J~Ú`Õ JO^è`Œ fi« O =Ù#fl „Ñü"åiÖ’#∞ r<£û WO`« |Å=`«~Î "° ∞≥ #ÿ |Ç≤Ï~°`æ « QÆ∞}O
Hõey=ÙO_®Åx ÖË^∞Œ . J~Ú#Ñ¨Ê\˜H© JO^è`Œ fi« O J<Õk Z‰õΩ¯=QÍ |Ç≤Ï~°`æ O« HÍ=_®xH˜
J=HÍâßÅ∞ =Ù<åflÜ«∞x K≥ÑÊ¨ _®xH˜ gÅ∞=Ù#flk. JO^Œ∞Hõx q"åÇ¨ÏO q+¨Ü∞« OÖ’ JO^è`Œ fi«
ÅHõ}
Δ ÏÅ∞#fl =Oâ◊O#∞Oz KÕã∞¨ HÀÉ’ÜÕ∞ =ÚO^Œ∞ HÍã¨Î PÖ’zOK«_O» =∞Ozk.
Hˆ #û~ü =Oâ◊áê~°OÑ¨~º° "åº^è• ?
ˆH#û~ü =Oâ◊áê~°OÑ¨~°ºOQÍ =ã¨∞ÎO^• J<Õ q+¨Ü«∞OÃÑ· KåÖÏ J#∞=∂<åÅ∞
=Ù<åfl~Ú. H˘O^Œ~∞° âßGA˝Å∞ =∞O^Œ∞Åg∞^Œ „Ñ¨Ü∂≥ QÍÅ∞ KÕã≤ Hˆ #û~ü ~å=_»=∞<Õk
=Oâ◊áê~°OÑ¨~º° OQÍ ãÖÉèqí ã¨∞OÎ ^Œx x~°∂Ñ≤OKå~°∞. J^Õ ^ŒâÖ◊ ’ '_»∂ºH±— J<Õ âßGA˝_∞»
™êyOz# Ñïâ’^è#Œ ÅÖ’ ÃÑ^Œ¿Ì ÑQÆ∞H˜ ãÖ|OkèOz# Hˆ #û~ü KåÖÏ=~°‰Ωõ =Oâ◊áê~°OÑ¨~º°
ÅHõ}
Δ O HõeyO^Œx `ÕeOk. J`«#∞ ÑïjeOz# XHõ ‰õΩ@∞O|OÖ’ `«O„_ç ÃÑ^Œ¿Ì ÑQÆ∞H˜
ˆH#û~ü =zÛ K«xáÈQÍ J`«xH˜ Ñ¨Ù\˜ì# `˘=∞‡O_»∞QÆ∞~°∞ Ñ≤Å¡Ö’¡ U_»∞QÆ∞iH˜ ‰õÄ_®
269
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 270
ÃÑ^Œ¿Ì ÑQÆ∞Ö’ Hˆ #û~ü ~å=_»O ãÖÉèqí OzOk. Hˆ ~°û~ü =Oâ◊áê~°OÑ¨~º° "åºkè J~Ú#@¡~Ú`Õ
`«e¡ QÆ~ƒ° Hù Àâ◊ Hˆ #û~ü`À =∞~°}O˜ z#@¡~Ú`Õ P"≥∞‰õΩ Ñ¨Ù\ì̃# a_»Å¤ O^Œ~∂° =∞QÆ"åàı§.
J~Ú`Õ "åà◊§Ö’¡ Hˆ #û~ü Hõ#|_»Háõ È=K«∞Û. `«~∞° "å`« `«~O° Ö’ ‰õÄ_® JO^Œ~∂° =∞QÆÑÅ≤ Ö¡ Ë
J~Ú<å ˆH#û~ü Hõ#|_»‰õΩO_® LO_ç J@∞ `«~°∞"å`« `«~°OÖ’ "åà◊§Ö’¡ Z=iÔH·<å
P_»ÑÅ≤ Å¡ ∞ Ñ¨Ù_ç`Õ P"≥∞‰õΩ QÆ~ƒ° Hù Àâ◊ Hˆ #û~ü ~å=_»O [~°QÍe. WÖÏ [~°Q_Æ O» ãÖÉè=í "Õ∞#x
H˘O^Œ~∞° JO\Ï~°∞. nxH˜ "åà◊§ ã¨=∞~°#÷ Ö’ WO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ `«~åÖ’¡ WO`« "≥^· ºŒ Ñ¨sHõÅΔ ∞
ÖË=Ù Hõ#∞Hõ ^Õx=Å# "åà◊√§ =∞~°}O˜ Kå~À K≥ÑÊ¨ _»O Hõ+=ì̈ ∞~ÚOk. |Ç¨ïâß "åà◊√§
Hˆ #û~ü =Å¡<Õ =∞~°}O˜ K«_O» [iyO^Õ"∂≥ Jx JO\Ï~°∞. Uk ZÖÏ =Ù<åfl Hˆ #û~ü =Å#
r=Hõ}ÏÖ’¡ Jq∞`«"∞≥ #ÿ =∂~°∞ÊÅ∞ [~°Q_Æ O» ãÖÉè=í =∞x "å\˜=Å# `«~∞° "å`« `«~O° Ö’
H˘xfl `Õ_®Å∞ Hõ#Ñ¨_=» K«Ûx ÉèÏqOK«|_»∞`ÀOk.
=∞^èŒ∞"Õ∞Ç¨ÏO
~°ÑÚ¨¶ ~å=∞Ü«∞ºQÍiH˜ KåÖÏHÍÅO #∞Oz =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨ÏO (_»Ü∂« a\˜ã)π "åºkè =ÙOk.
^•xH˜`À_»∞ D =∞^èºŒ ~°HáÎõ È@∞ ‰õÄ_® Z‰õΩ¯=QÍ =ÙO\’Ok. ZO`ÀHÍÅO #∞Oz
U"Õ"À =∞O^Œ∞Å∞ "å_»∞`«∞<åfl J#∞HÀ‰õΩO_® QÆ∞O_≥[|∞ƒ =zÛ Ç¨Ï~îå`«∞QÎ Í áÈÜ«∂~°∞.
DÜ«∞# K«xáÈ~Ú# H˘O`«HÍÖÏxˆH DÜ«∞# ™È^Œ~∞° _»∞ ‰õÄ_® =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨ÏO =Å#
HÍOÑ≤Hˆ¡ +¨ #∞Å∞ =zÛ K«xáÈ=_»O [iyOk. Wk WÖÏ =ÙO_»QÍ ~°ÑÚ¨¶ ~å=∞Ü«∞ºQÍi
‰õÄ`«∞~°∞ Hõ$+¨‰‚ Ωõ =∂i ZÑ¨C_»∂ h~°ãO¨ , HÍà◊√§ KÕ`∞« Å∞ uq∞‡~°∞¡ - =∞O@Å∞ JO@∂
=ÙO@∞Ok. WO`å KÕ¿ãÎ 25 ãÖ=`«û~åÅ∞ ‰õÄ_® =ÙO_»=Ù. f~å =¸„`«O Ñ¨sHõΔ KÕã≤
K«∂¿ãÎ =¸„`«OÖ’ ZO`À +¨μQÆ~ü =ÙOk. ÉÏQÍ ÑïjeOz K«∂¿ãÎ ~°ÑÚ¨¶ ~å=∞Ü«∞ºQÍi
=Oâ◊OÖ’<Õ KåÖÏ=∞OkH˜ =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨ÏO "åºkè=Ù#fl@∞¡ `ÕeOk.
=Oâ◊áê~°OÑ¨~º° OQÍ =KÕÛ "åº^è∞Œ Ö’¡ =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨ÏO XHõ\ .˜ nx=Öˇ<Õ ~°HáÎõ È@∞ H˘xfl
‰õΩ@∞OÉÏÖ’¡ =Oâ◊áê~°OÑ¨~º° OQÍ Hõ#|_»∞`«∂ =ÙO@∞Ok. ~°HOÎõ Ö’ H˘Öˇã~ì̈ åÖò âß`«O
Z‰õΩ¯=QÍ =ÙO_»@O ‰õÄ_® XˆH =Oâ◊OÖ’ J<ÕHõ `«~åÅ =º‰õΩÖÎ ’¡ Hõ#|_»∞`«∂ =ÙO@∞Ok.
=Oâ◊áê~°OÑ¨~º° OQÍ =KÕÛ D "åº^è∞Œ ÅH˜ XHõ `«~O° Ö’ *Ï„QÆ`QÎ« Í "≥^· ºŒ O KÕ~ÚOK«∞‰õΩ<åfl,
P `«~°OÖ’x =º‰õΩÎÅ∞ ^•x=Å# ÉÏ^èŒÑ¨_»‰õΩO_® `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩ<åfl r<£ûÖ’ =∂„`«O
=∂~°∞Ê~å^Œ∞. JO^Œ∞=Å# `«~∞° "å`« ãÖ`«u =∂=¸Å∞QÍ<Õ D "åºkè r<£û ^•fi~å
ãÖ„Hõq∞ã¨∞OÎ k QÆ∞O_≥[|∞ƒ =Oâ◊áê~°OÑ¨~º° ÅHõ}Δ O Hõey=ÙO_»Háõ È~Ú<å =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨ÏO,
~°HáÎõ È@∞, JkèHõ H˘Öˇã~ì̈ åÖò "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q QÆ∞O_≥áÈ@∞ ~å=_®xH˜ ZO`À ^ÀÇ¨Ï^ŒO
KÕ™êÎ~Ú. JO^Œ∞Hõx W@∞=O\˜ ÅHõ} Δ ÏÅ∞ =Ù#fl ‰õΩ@∞O| ã¨É∞íè ºÅÖ’ Z‰õΩ¯==∞OkH˜
270
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 271
QÆ∞O_≥áÈ@∞ ~å=_»O [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO@∞Ok.

~åÉ’ÜÕ∞ `«~åÅH˜ =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨ÏO #∞Oz q=ÚHÎ̃ ZÖÏ ?
=∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨ÏO =Ù#fl =Oâ◊OÖ’x "åi ãÖ`«uH˜ D "åºkè=Å# ÉÏ^èÖŒ ‰Ë Ωõ O_®
KÕÜ∂« ÅO>Ë ZÖÏ J<Õ ãÖ^ÕÇÏ¨ O HõÅQÆ=K«∞Û. JO^Œ∞Hõx =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨ÏO HõÅ =Oâ◊OÖ’x
=ºH˜Î =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨ÏO ÖËx =Oâ◊OÖ’x =ºH˜xÎ q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ HÀ"åe. JÑ¨C_»∞ Ñ¨Ù>Ëì ãÖ`«uH˜
D "åºkèH˜ ãÖ|OkèOz# ÅHõ} Δ ÏÅ∞ D H˘`«`Î ~« O° Ö’ Ñ≤ÅÖ¡ ’¡ JO`«~`æ° O« QÍ =ÙO_ç
áÈ`å~Ú. WÖÏ H˘xfl `«~åÅ=~°‰Ωõ *Ï„QÆ`=Î« Ç≤Ï¿ãÎ r<£ûÖ’ D "åºkèH˜ ãÖ|OkèOz#
ÅHõ}Δ ÏÅ∞ |ÅÇ‘Ï#"≥∞áÿ È`å~Ú. JÖÏHÍHõ gà◊§Ö’¡ gàı§ "Õ∞#iHÍÅ∞ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl, =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨ÏO
=Ù#fl =Oâ◊OÖ’x "åà◊#¡ ∞ q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl, r<£ûÖ’ JO`«~`æ° O« QÍ =ã¨∂Î L#fl
=∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨Ï "åºkè gà◊§‰õΩ Ñ¨Ù\ì̃# Ñ≤ÅÖ¡ ’¡ |Ç≤Ï~°`æ =« ∞=Ù`«∞Ok.
ÃÇÏi_ç@s áê~å¿Ñl¡ Ü«∂
H˘O^Œi ‰õΩ@∞OÉÏÅ QÍ^äÅŒ ∞ =∞iO`« qz„`«OQÍ#∂, ÉÏ^è•Hõ~O° QÍ#∂ =ÙO\Ï~Ú.
"≥OHõ>âË fi◊ ~°~å=ÙH˜ ÖËHõ ÖËHõ XHõ JÉÏƒ~Ú Ñ¨Ù\Ïì_∞» . ZO`À K«H¯õ QÍ K«^∞Œ =Ù‰õΩO@∞<åfl_»x
P#O^ŒÑ_¨ ∞» `«∂ LO_»QÍ Ñ¨k ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ J`«xH˜ ~Ô O_»∞ HÍà◊¥§ K«K∞« Û|_ç
áÈÜ«∂~Ú. U^À W`«x q+¨Ü∞« OÖ’ WÖÏ [iyO^Œ#∞‰õΩO>Ë `«~∞° "å`« Ñ¨Ù\ì̃# áêÑ¨H˜
‰õÄ_®10 ãÖ=`«û~åÅ∞ =KÕÛãïH˜ HÍà◊√§ ~Ô O_»∂ Ñ¨_áç ÈÜ«∂~Ú. nx<Õ 'ÃÇÏi_ç@s
áê~å¿Ñl¡ Ü«∂— Jx JO\Ï~°∞.
WOH˘Hõ =Oâ◊OÖ’ Ñ¨Ù\ì̃# a_»H¤ ˜ H˘kÌ <≥ÅÅˆH Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ e=~ü ÃÑ~°Q@ Æ O, Hõ_∞» Ñ¨ÙH˜
h~°∞KÕ~_° O» [iyOk. J^Õq^èOŒ QÍ `«~∞° "å`« Ñ¨Ù\ì̃# a_»e¤ ^ŒiÌ H© [~°Q@ Æ O, K«xáÈ=_»O
‰õÄ_® [iyOk.D ~°H"õ ∞≥ #ÿ e=~ü"åºkèx 'WO_çÜ∞« <£ K≥Å· ∞¤Çï¨ _£ ã≤„~Àã≤<—£ Jx JO\Ï~°∞.
=∞~°∞QÆ∞A˚ PHÍ~°O, qq^èŒ J=Ü«∞"åÅ J=ÅHõ} Δ ÏÅ∞ ‰õÄ_® =Oâ◊áê~°O Ñ¨~º° OQÍ
ãÖ„Hõq∞ã¨∂Î =ÙO\Ï~Ú.
_≥"∞≥ x¬Ü«∂ Ñ
„ H‘ ÍH±û
H˘xfl ‰õΩ@∞OÉÏÅÖ’ H˘O^Œ~°∞ =º‰õΩÎÅ∞ J~°÷O Ñ¨~°÷O ÖË‰õΩO_® P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ∞
KÕã∞¨ ‰õΩO@∂ LO\Ï~°∞. XH˘¯Hõ¯™êi XH˘¯Hõ¯ ‰õΩ@∞O|OÖ’x "å~°O`å J#=ã¨~O° QÍ
P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ`À<Õ rq`åÅx JO`«O KÕã∞¨ ‰õΩ#fl"åà◊¥§ LO@∂ LO\Ï~°∞. P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ∞
KÕã∞¨ HÀÖËHáõ È~Ú<å =∞iO`« HÍã¨Î `«‰Ωõ ¯= „ˆQ_»∞Ö’<Õ =∂#ã≤Hõ qHÍ~åÅ∞ Hõey# =º‰õΩÅÎ ∞
H˘xfl =OâßÅÖ’ Hõ#|_»∞`«∂ LO\Ï~°∞. D ~°HOõ QÍ =∂#ã≤HOõ QÍ Jã¨fiã¨`÷ « J<Õk
271
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 272
H˘xfl ‰õΩ@∞OÉÏÅ=Å¡ =Oâ◊áê~°OÑ¨~º° OQÍ ~å=_®xH˜ r<£ûÖ’x Ö’Ñ¨"∞Õ Jx `ÕeOk.

J@∞=O\˜ =∂#ã≤Hõ "åº^è∞Œ ÅÖ’ '_ç"∞≥ <£+Ü ≤ ∂« „Ñ‘HÍH±û— XHõ\ .˜ W@∞=O\˜ =∂#ã≤Hõ
"åºkè =Ù#fl"åà◊√§ U^À TÇ¨ „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’ qÇ¨Ïiã¨∂Î LO_»_"» ∂≥ , qKå~° ã¨=Ú„^ŒOÖ’
=Úxy LO_»_"» ∂≥ KÕã∂¨ =Î ÙO\Ï~°∞. H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ KåÖÏ z#fl Ñ≤ÅÅ¡ ∞QÍ „Ñ¨=iÎã∂¨ Î
LO\Ï~°∞. "åà◊§Ö’¡ K≥Å~ˆ Qˆ ÉèÏ"À„^ÕHÍxH˜ Ç¨Ï^Œ∂Ì J^Œ∞Ñ¨Ó LO_»^∞Œ . WÖÏO\˜"åà◊§
=∂@ÅH˜ J~å÷Å∞ "≥^ŒHõ_»O ‰õÄ_® J#=ã¨~°O. J~Ú`Õ Jxfl =∂#ã≤Hõ"åº^èŒ∞Å∂
=Oâ◊áê~°OÑ¨~º° OQÍ =KÕÛqHÍ=Ù. J^Õq^èOŒ QÍ XHõ =Oâ◊OÖ’ XHõ =ºHÎ̃ Ñ≤zÛ"å_»~Ú
#O`«=∂„`å# Ñ≤ÅÅ¡ H˜ P Ñ≤zÛ `«ÑÊ¨ Hõ~å"åÅx ÖË^∞Œ . J~Ú`Õ H˘xfl =∂#ã≤H"õ åº^è∞Œ Å∞
=Oâ◊áê~°OÑ¨~°º ÅHõΔ}ÏÅ#∞ Hõey =Ù<åfl~Ú. JO^Œ∞Hõx q"åÇ¨Ï q+¨Ü«∞OÖ’
=∂#ã≤H"õ åº^è∞Œ Å∞ HõÅ =Oâ◊OÖ’x Ñ≤ÅQ¡ Íx, Ñ≤Å"¡ å_çxHÍx KÕã∞¨ H˘#É’ÜÕ∞=ÚO^Œ∞
Jxfl q+¨Ü∂« Å∞ PÖ’zOK«=Åã≤# J=ã¨~O° =ÙOk. ÖËHáõ È`Õ L#fl Ñ≤zÛ"åà◊§H˜ `À_»∞
=∞iH˘O`«=∞Ok Ñ≤zÛ"åà◊§x L`«ÊuÎ KÕÜ∞« _»"∂≥ ÖËHõ ÃÑo§ KÕã∞¨ HÀQÍ<Õ P Ñ≤zÛx
K«∂ã≤ gà◊§H˜ Ñ≤zÛ ZHõ¯_»"∂≥ [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
=Oâ◊áê~°OÑ¨~º° "åº^è∞Œ Å∞ - Ñïëê¯~°=∂~°Oæ
‰õΩÖÏ™êQÍ HÍÅO QÆ_∞» Ñ¨Ù^•=∞#∞‰õΩ#fl Hõ$ëê‚~å=ÙH˜ `«# ÉèÏ~°º Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ Hõ=ÅÑ≤ÅÅ¡ ∞
Z^Œ∞QÆ∞`«∞<åfl~°x `≥Å∞ã¨∞‰õΩx HõÅ=~°Ñ_¨ ™» êQÍ_»∞. Jã¨ÖË WÑ¨Ê\˜H˜ =ÚQÆ∞~æ ∞° Ñ≤ÅÅ¡ ∞.
D™êi`À PÑ¨~ˆ +¨#∞ KÕ~Ú^•Ì=∞#∞‰õΩO>Ë XHõiH˜ |^Œ∞Å∞ =∞~À W^Œ~Ì ∞° Ñ¨Ù@ì É’`«∞<åfl~°∞.
JO`«∞ÖËx PO^Àà◊#`À =Ù#fl Hõ$ëê‚~å=ÙH˜ "åà◊§ J=∞‡=∞‡‰õΩ Hõ=ÅÑ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨Ù\Ïì~#° flk,
`«# ÉèÏ~°º"≥·Ñ¨Ù "åà◊§Ö’ ‰õÄ_® Hõ=ÅÑ≤Å¡efl Hõ#fl `«Å∞¡Å∞<åfl~°#fl =∂@ QÆ∞~°∞Î‰õΩ
~å™êyOk. `«# ÉèÏ~°º P P#"å~Úf áÈ‰õΩO_® D Hõ~∞° =Ù HÍÅOÖ’ Hõ=ÅÑ≤Åe¡ fl
HõO@∞#flO^Œ∞‰õΩ ÉÏ^èÑŒ _¨ áç ÈÜ«∂_»∞.
=Oâ◊áê~°OÑ¨~°ºOQÍ "åº^èŒ∞Å∞ ~å=_»O ZÖÏ=Ù#fl^À J^Õq^èŒOQÍ =Oâ◊áê~°O
Ñ¨~º° OQÍ Hõ=ÅÑ≤ÅÅ¡ ∞ H˘O^ŒiH˜ Ñ¨Ù@ì_O» [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO@∞Ok. D q^èOŒ QÍ Hõ=ÅÑ≤ÅÅ¡
QÆ∞iOz *Ï<£Ç¨ÑπH˜<£ûÖ’ qâı+¨"≥∞ÿ# Ñïâ’^èŒ#Å∞ [iÑ≤# _®Hõì~ü '„QÆ∂eH±, _®Hõì~ü
QÆ∞ÖòH~õ —ü Å∞ =∂‰õΩ H˘xfl qz„`«"∞≥ #ÿ qâıëêÅx "≥Å_¡ Oç Kå~°∞. XˆH JO_»OŒ #∞Oz
`«Ü∂« ~°Ü∞Õ º Hõ=ÅÅ∞ (S_≥<\£ H˜ Öõ ò \˜fi<£û) =Oâ◊áê~°OÑ¨~º° OQÍ Ñ¨Ù>Ëì ÅHõ} Δ O Hõey
=ÙO_»~h° JÖÏQÍHõ XˆH™êi ¢ãÖÎ‘ ’ ~Ô O_»∞ JO_®Å∞ q_»∞^ŒÖ#·ˇ Ñ¨C_»∞ Jq g~°ºHõ}ÏÅ`À
HõÅ~ÚHõ á⁄Ok Hõ=ÅÅ∞QÍ ~°∂á⁄O^Œ_O» J<Õk =Oâ◊áê~°OÑ¨~º° ÅHõ} Δ OQÍ Hõ#|_»∞`«∂
=ÙO@∞O^Œx q=iOKå~°∞. JO`ÕQÍ‰õΩO_® XˆH JO_»O`À `«Ü∂« ~°Ü∞Õ º Hõ=ÅÅ∞ "≥Ú^Œ\ ˜
HÍ#∞ÊÖ’#~Ú<å Ñ¨Ù@ì=K«∞Û#h, JÖÏHÍHõ "Õ~∞° "Õ~∞° JO_»=ÚÅÖ’ `«Ü∂« ~°Ü∞Õ º Hõ=ÅÅ∞
272
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 273
™ê^è•~°}OQÍ "≥Ú^Œ\ ˜ HÍ#∞ÊÖ’QÍ‰õΩO_® `«~∞° "å`« HÍ#∞ÊÅÖ’ Ñ¨Ù_»∞`«∂ =ÙO\Ï~°x

qâ◊nHõiOKå~°∞.
Hõ=Å Ñ≤ÅÅ¡ P~ÀQÆºO W^ŒiÌ n XHõ>ÖË Ï LO@∞O^•?
"Õ~∞° "Õ~∞° JO_»=ÚÅÖ’ `«Ü∂« ~°~Ú# Hõ=ÅÅ P~ÀQÆºO W^ŒiÌ n XHõ>ÖË ÏQÍ
=ÙO_®Åx, "å`å=~°}OÖ’ =KÕÛ =∂~°∞ÊÅ‰õΩQÍx, "åº^è∞Œ Å‰õΩQÍx XˆHÖÏQÍ QÆ∞iHÍ"åÅx
ÖË^∞Œ . HÍx XˆH JO_»O #∞Oz Hõ=ÅÅ∞QÍ Ñ¨Ù\˜#ì "åà◊§ P~ÀQÆºO =∂„`«O KåÖÏ=~°‰Ωõ
XHõ>ÖË ÏQÍ =ÙO@∞O^Œx H˘O^Œ~∞° `«=∞ Ñïâ’^è#Œ ÅÖ’ q=iOKå~°∞. =∂~Àæeãπ, S<£ã<ì‘ £
J<Õ âßGA˝Å∞ Hõ=ÅÑ≤ÅÅ¡ QÆ∞iOz Ñïâ’^è#Œ Å∞ [iÑ≤#"å\˜Ö’ XˆH JO_»O #∞Oz
Ñ¨Ù\ì̃# Hõ=ÅÅ QÆ∞iOz H˘xfl qã¨‡Ü«∞Hõ~"° ∞≥ #ÿ q+¨Ü∂« Åx "≥Å_¡ Oç Kå~°∞. WÖÏO\˜
Hõ=ÅÅ∞ W^Œ~Ì ∂° ^•^•Ñ¨Ù H˘kÌ =∂™êÅ `Õ_®`À HõO\˜Q∞Æ _»∞‰¤ Ωõ Hˆ #û~ü "åºkèH˜ QÆ∞i
J~Ú<å~°∞. JÖÏˆQ =∞~À Hõ=Å Ñ≤ÅÅ¡ H˜ XˆH =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ =∂#ã≤H~õ ∞° QÆ‡`« U~°Ê_çOk.
=∞~˘Hõ Hõ=Å™È^Œ~∞° Å∞ J~°"·≥ ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨Ï"åºkèH˜ QÆ∞i J~Ú,
XˆH~°Hõ"≥∞ÿ# ^Œ∞+¨Êùe`åÅ∞ Hõey ^•^•Ñ¨Ù H˘kÌ~ÀAÅ `Õ_®Ö’<Õ =∞~°}ÕKå~°∞.
#∂ºÜ«∂~°∞¯Ö’ =Ù#fl XHõ Hõ=Å ™È^Œi, âß<£„á¶êxû™È¯Ö’ =Ù#fl `À\˜ Hõ=Å ™È^Œi
W^Œ~Ì ∂° 52= ãÖ=`«û~°OÖ’<Õ =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨Ï"åºkèH˜ QÆ∞i J=_»O z=iH˜ W^Œ~Ì ∂° XˆH
=Ü«∞ã¨∞ûÖ’ áÈ=_»O [iyOk. JÖÏˆQ W@∞=O\˜ Hõ=ÅÖ’¡ ã¨=∂#OQÍ XˆH ã¨=∞Ü«∞OÖ’
=¸„`«ÑO≤ _®Å [|∞ƒÅ∞, L|ƒãÖ, TÑ≤iu`«∞ÅÎ [|∞ƒÅ∞, Hõà§◊ Ö’¡ â◊√HÍ¡Å∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q
~å=_»O QÆ=∞xOK«_O» [iyOk. D q^èOŒ QÍ J<ÕHõ L^•Ç¨Ï~°}Å∞ Wã¨∂Î D ~°HOõ QÍ
~å=_®xH˜ XˆH JO_»O #∞Oz Hõ=ÅÅ∞ W^Œ~Ì ∂° `«Ü∂« ~°=_»O [iyOk Hõ#∞Hõ "åiÖ’
ã¨=∂#OQÍ XˆH~°HOõ r<£û =ÙO_»|\ì̃ "åi P~ÀQÆºO ‰õÄ_® J^Õq^èOŒ QÍ =ÙO_»_O»
[iyO^Œx q=iOKå~°∞. J^Õq^èOŒ QÍ =Oâ◊áê~°OÑ¨~º° OQÍ r<£û ^•fi~å "åº^è∞Œ Å∞ ‰õÄ_®
ãÖ„Hõq∞ã¨∞OÎ \ÏÜ«∞x x~åúiOKå~°∞.
"Õ∞#iHÍÅ∞ KÕã∞¨ ‰õΩ#fl"åi a_»Å¤ O^Œ~∂° J<å~ÀQÆº=O`«∞ÖË<å?
"Õ∞#iHÍÅ∞ =∞OzqHÍ=Ù Jx _®Hõì~°∞¡ K≥Ñ≤Ê#Ñ¨Ù_»∞ H˘O^Œ~°∞ ''=∂ "åà◊§Ö’¡
KåÖÏ=∞Ok "Õ∞#iHÍÅ∞ KÕã∞¨ ‰õΩ#fl"åà◊√§ =Ù<åfl~°∞. "åà◊§ a_»Å¤ ∞ Ug∞ qHõ$`«OQÍÖË~∞°
J<å~ÀQÆºOQÍÖË~∞° —— Jx x~åú~}° ~°∂ÑÖQÍ x~°∂Ñ≤OKåÅx „Ñ¨Ü∞« uflã¨∞OÎ \Ï~°∞. "Õ∞#iHõO
KÕã∞¨ ‰õΩ#flO`« =∂„`å# ^ŒQ~æÆ ° |O^è∞Œ =ÙÅÖ’ q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ ‰õΩ#flO`« =∂„`å# Ñ¨Ù\ì̃#
Ñ≤ÅÅ¡ O`å J<å~ÀQÆºOQÍ =ÙO_®Åx ÖË^∞Œ . WO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ =∞#O `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#flq^èOŒ QÍ
PÜ«∂ =OâßÅÖ’ =∞^èŒ∞"Õ∞Ç¨ÏO, ~°HõÎáÈ@∞, HõO_»~åÅ [|∞ƒÅ∞, #~åÅ "åº^èŒ∞Å∞
"≥Ú^ŒÖ#·ˇ q U"≥<· å =ÙO>Ë JkèHõ âß`«O ãÖ`å#O g\˜=Å¡ ÉÏ^èÑŒ _¨ @» O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
273
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 274
=∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨ÏO (_»Ü∂« a\©ã)π =Ù#fl ‰õΩ@∞O|OÖ’x Ñ≤ÅÅ¡ H˜ ZÖÏ D "åºkè=ã¨∞#Î fl^À,
ZÖÏO\˜ HÍOÑ≤Hˆ¡ +¨<û£ =zÛ ZO`«=∞Ok ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∞<åfl~À KåÖÏ=∞OkH˜ ã¨Ê+ì̈OQÍ
`≥Å∞ã¨∞#Î fl q+¨Ü∞« "Õ∞. D "åºkèH˜ ãÖ|OkèOz# r<£ûÖ’ |Ç≤Ï~°`æ Q« ∞Æ }O Z‰õΩ¯= Hõ#∞Hõ
PÜ«∂ =OâßÅÖ’ "≥O@<Õ P "åºkè Hõ#|_»∞`ÀOk. JÖÏHÍHõ H˘xfl HõO_»~åÅ [|∞ƒÅ∞,
#~åÅ "åº^è∞Œ Å∞, HõO\˜ "åº^è∞Œ Å∞, =∂#ã≤H"õ åº^è∞Œ Å∞ `ÕeHõQÍ |Ç≤Ï~°`æ O« HÍÖËH,õ r#∞ûÖ’
JO`«~`æ° O« QÍ<Õ LO_çáÈ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. "Õ∞#iHÍÅ∞QÍx, ^ŒQ~æÆ ° ~°HãÎõ O¨ |O^è•Å∞
KÕã∞¨ ‰õΩ#flÑ¨C_»∞QÍx ÖËHõ P "åº^è∞Œ Å∞ =Ù#fl =Oâ◊OÖ’x"åà◊§#∞ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl P "åº^è∞Œ Å∞
`ÕeHõQÍ |Ü«∞@ Ñ¨_`» å~Ú. =¸_»∞-<åÅ∞QÆ∞ `«~åÅÖ’ Hõ#|_»Háõ È~Ú<å `«~∞° "å`«
`«~åÅÖ’ KåÖÏ=~°‰Ωõ |Ü«∞@Ñ¨_@ » O ™ê^è•~°}OQÍ K«∂ã¨∞#Î fl q+¨Ü∞« "Õ∞.
P~ÀQÆºHõ~"
° ∞≥ #ÿ *ÏuH˜ =∞Oz=∂~°Oæ
*Ï„QÆ`QÎ« Í ÑïjeOz K«∂¿ãÎ "Õ∞#iHÍÅ∞, ^ŒQ~æÆ ° |O^è∞Œ =ÙÅÖ’ q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ ‰õΩ#fl
^ŒOÑ¨`∞« ÅH˜ Ñ¨Ù\ì̃# a_»Å¤ P~ÀQÆºO HõO>Ë ^Œ∂~°ÑÙ¨ |O^è∞Œ =ÙÅÖ’ q"åÇ¨ÏO, =~å‚O`«~°
q"åÇ¨Å∞ KÕã∞¨ ‰õΩ#fl a_»Å¤ P~ÀQÆº=Ú ÉÏQÆ∞O@∞Ok. ~°HãÎõ O¨ |O^è•Å`À q"åÇ¨ÏO
KÕã∞¨ ‰õΩ#fl Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ =∂\˜=∂\˜H˜ [fi~åÅ∞, [|∞ƒÅ∞ =ã¨∂=Î ÙO>Ë ~Ô O_»=~°HOõ ^ŒOÑ¨`∞« ÅH˜
Hõey# a_»Å¤ ∞ ZÑ¨C_À `«ÑÊ¨ J<å~ÀQÍºxH˜ QÆ∞iHÍ=_»O [~°Q^Æ ∞Œ . =~å‚O`«~,° =∞`åO`«~,°
^ÕâßO`«~° q"åÇ¨Å∞ KÕã∞¨ ‰õΩ#fl"åi Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Z‰õΩ¯==∞Ok Ju `ÕeHõQÍ "åº^è∞Œ ÅH˜
QÆ∞iHÍ=_»O [~°Q^Æ ∞Œ . ^•xH˜ HÍ~°}O U=∂„`«O ^ŒQ~æÆ ° ãÖ|O^èOŒ ÖËHáõ È=_»O =Å¡
„HÀ"≥∂*’"£∞ûÖ’ „HÍã≤OQ∑ =Å¡ U XHõ¯iÖ’<≥<· å JO`«~`æ° O« QÍ "åºkèÅHõ} Δ ÏÅ∞ =Ù<åfl
|ÅÇ‘Ï#Ñ¨_áç È=_»O, "å\˜H˜ JO_» ^˘~°H¯õ áÈ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ÃÑQ· Í XHõiH˘HõiH˜
U=∂„`«O ãÖ|O^èOŒ ÖËHáõ È=_»O`À „HÀ"≥∂*’"£∞ûÖ’ „HÍã≤OQ∑=Å¡ =∞Oz ÅHõ} Δ ÏÅH˜
=∞Oz JO_» Åaèã¨∞ÎOk. J@∞=O@Ñ¨C_»∞ W@∞=O\˜ ^ŒOÑ¨`«∞ÅH˜ Ñ¨Ù\˜ì# a_»¤Å∞
P~ÀQÆºHõ~O° QÍ =ÙO_»_"» ∞Õ HÍ‰õΩO_® =∂#ã≤HOõ QÍ L#fl`« ã≤u÷ Hˆ ~å=_®xH˜ J=HÍâ◊O
=ÙOk. ~°HãÎõ O¨ |Onè‰Ωõ Ö’¡<Õ ãÖ|O^è•Å∞ KÕã∞¨ ‰õΩO@∂ áÈ`«∂=ÙO>Ë =º‰õΩÅÎ ∞ âßs~°HOõ QÍ,
=∂#ã≤HOõ QÍ, |ÅÇ‘Ï#OQÍ J~ÚáÈ`«∂ =ÙO\Ï~°∞. =~å‚O`«~,° =∞`åO`«~° q"åÇ¨Å∞
KÕã∞¨ ‰õΩ#fl ^ŒOÑ¨`∞« Å =Å¡ P~ÀQÆºHõ~"° ∞≥ #ÿ *Ïu `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. _®Hõ~ì ü Ç¨ÏiQÀqO^£
MÁ~å<å ã≤^•úO`«O „Ñ¨HÍ~°OQÍ r<£ûÖ’ =∂~°∞ÊÅx ã¨$+≤Oì z =Oâ◊áê~°OÑ¨~º° "åº^è∞Œ Åx
ã¨=¸ÅOQÍ x~°∂‡eOK« _®xH˜ XHõ „Ñ¨H¯õ Hõ$+≤ [~°∞QÆ∞`ÀOk. DÖ’QÍ J@∞=O\˜
"åº^è∞Œ Å‰õΩ QÆ∞iHÍ‰õΩO_® P~ÀQÆºHõ~"° ∞≥ #ÿ *Ïux xi‡OK«∞HÀ=_®xH˜, =∞#∞+¨μºÅ =∞^èºŒ
=Ù#fl ‰õΩÅ-=∞`«, *Ïu JO`«~åÅ∞ `˘ÅyOK«∞HÀ=_®xH˜ =~å‚O`«~,° =∞`åO`«~° q"åÇ¨Å∞
ZO`À ^ÀÇ¨Ï^ŒO KÕ™êÎ~Ú.
274
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 275
|Ç≤Ï+¨μì
|Ç≤Ï+¨μì JO>Ë Uq∞\˜?

ã‘¢Î JO_®â◊Ü∞« =Ú #∞O_ç `«Ü∂« ~°Ü∞Õ º ~Ô O_»∞ Ç¨~À‡#¡ =∂ºlH± =Å¡ L`«Ê#fl=∞ÜÕ∞º
Ñï}Ï=∂Å Ñ¶e¨ `«"∞Õ |Ç≤Ï+¨μ.ì =ÚYºOQÍ D ~Ô O_»∞ Ç¨~À‡#∞¡ - XHõ\ ˜ D¢™Èì[<£,
~Ô O_»∞ „á⁄[ã≤~ì À<£. XHõ |Ç≤Ï+¨μHì ˜ WOH˘Hõ |Ç≤Ï+¨μHì ˜ =∞^èºŒ ã¨=∞Ü«∞O 28 ~ÀAÅ∞.
HÍx H˘O^ŒiH˜ 25 ~ÀAÅ∞, =∞iH˘O^ŒiH˜ 30 ~ÀAÅ∞, 35 ~ÀAÅ∞ LO@∂ LO@∞Ok.
XHõ™êi |∞∞`«∞„™ê=O [iy# `«~∞° "å`« D¢™Èì[<£ Ç¨~À‡#¡ „Ñ¨ÉÏè =O QÆÅ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O
Ö’Ñ¨Å QÆ~åƒùâÜ ◊ ∂« xH˜ JO@∞‰õΩx ã¨#fl\˜ á⁄~°=Öˇ U~°Ê_»∞`«∞Ok. `«~∞° "å`« „á⁄[ã≤~ì À<£
Ç¨~À‡#∞ nxx =$kú á⁄O^Õ@@∞¡ KÕã∞¨ OÎ k. D ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ¢ãÎ‘ JO_»O Ñ¨Ù~°∞+¨ c[Hõ}O`À
HõÅ~ÚHõ á⁄Ok QÆ~åƒùâÜ ◊ ∂« xH˜ KÕ~_° O» [~°QHÆ áõ È`Õ =ÚYºOQÍ „á⁄[ã≤~ì À<£ Ç¨~À‡#∞
QÆ~åƒùâÜ◊ ∞« OÖ’ =Ù#fl ã¨#fl\˜á⁄~° =$kúH˜ `À_»Ê_»@O =∂x"Õã∞¨ OÎ k. JO`«\`˜ À JO`«=~°‰Ωõ
P á⁄~°‰Ωõ ~°H„Îõ Ñ¨™ê~°O KÕã∞¨ #Î fl ~°H<Îõ åàÏÅ∞ ‰õΩkOK«∞áÈ~Ú ~°HOÎõ ã¨~Ñ° ~¨¶ å PyáÈ`«∞Ok.
nx=Å¡ P ~°HáÎõ ⁄~° ~°H„Îõ Ñ¨™ê~°OÖËHõ =_çeáÈ~Ú QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O #∞Oz H˘O`« ~°HOÎõ `ÀHõeã≤
Ñ¨ÅÛx Ñ¨^•~°O÷ QÍ HÍiáÈ`«∞Ok. D ~°H„Îõ ™ê="Õ∞ |Ç≤Ï+¨μì JO>Ë D |∞∞`«∞„™ê=O 3
#∞Oz 5 ~ÀAÅ=~°‰Ωõ =ÙO@∞Ok. P~ÀQÆºHõ~"° ∞≥ #ÿ ¢ãÖÎ‘ ’ |∞∞`«∞„™ê"åxH˜ ãÖ|OkèOz#
"≥Ú`«OÎ ~°HOÎõ 50 ã≤ã≤ #∞Oz 200 ã≤ã≤ =~°‰Ωõ =ÙO@∞Ok. JO>Ë ã¨∞=∂~°∞QÍ áê=ÙQÍ¡ã∞¨
~°HOÎõ J#fl=∂@. HÍx Wk `≥eÜ«∞Hõ KåÖÏ=∞Ok ¢ãÅÎ‘ ∞ `«=∞H˜ |Ç≤Ï+¨μÖì ’ ~°H„Îõ ™ê=O
Z‰õΩ¯= J=HõáÈ=_»O [|∞ƒ Jx ÉèÏq™êÎ~∞° . HÍx Jk P~ÀQÆºHõ~° ÅHõ} Δ O Jx "åà◊§H˜
`≥eÜ«∞^Œ∞. |Ç≤Ï+¨μÖì ’ ~°HOÎõ Z‰õΩ¯=áÈ~Ú#H˘nÌ h~°ãO¨ `«ÑÊ¨ , P~ÀQÍºxH˜ Z\ì̃ ÖÏÉèOí
ÖË^∞Œ . |∞∞`«∞„™ê=O Hõ+Ñì̈ _¨ ç âßs~°H„õ â◊=∞ KÕ¿ã"åi `«‰Ωõ ¯= "≥∂`å^Œ∞Ö’ =ÙO>Ë, âßs~°Hõ
„â◊=∞ÖË‰Ωõ O_® <åE‰õΩQÍ =ÙO_Õ ¢ãÅÎ‘ Ö’ Z‰õΩ¯= "≥∂`å^Œ∞Ö’ =ÙO@∂ =ÙO@∞Ok.
275
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 276
|∞∞`«∞™„ ê=O ÅHõ}

Δ ÏÅ∞
|Ç≤Ï+¨μÖì ’ HõeQˆ ~°H„Îõ ™ê=O H˘O`«=~°‰Ωõ #Å¡QÍ =ÙO@∞Ok. JO^Œ∞Ö’ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O
HõO~îO° #∞Oz, Ü≥∂x ^•fi~°O#∞Oz `«Ü∂« ~°Ü∞Õ º „^Œ"åÅ∞ ‰õÄ_® Hõeã≤ =ÙO\Ï~Ú.
|Ç≤Ï+¨μÖì ’ HÍˆ~ D ~°HOÎõ QÆ_H¤» @ õ ^ì ∞Œ . J^Õ â◊s~°OÖ’ WOˆHKÀ@ #∞Oz ~°HOÎõ HÍi<å P
~°HOÎõ "≥O@<Õ QÆ_H¤» >õ ìË ã¨fiÉèÏ=O Hõey=ÙO@∞Ok Hõ^•.
|Ç≤Ï+¨μÖì ’ =Ù#flÑ¨C_»∞ KåÖÏ=∞Ok ¢ãÅÎ‘ ∞ H˘^ÀÌ-Q˘áÈÊ ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∂ =ÙO\Ï~°∞.
=ÚYºOQÍ KåÖÏ=∞Ok á⁄uÎH_õ ∞» Ñ¨ÙÖ’ |~°∞=ÙQÆ∞ =Ù#fl@∞¡QÍ, <˘Ñ≤ÊQÍ =Ù#fl@∞¡QÍ<À
ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∞O\Ï~°∞. giH˜ D ÉÏ^èŒ H˘kÌQÍ |∞∞`«∞„™ê=O [iyáÈ=_»O`À `«yáæ È`«∞Ok.
=∞iH˘O^ŒiH˜ =¸„`«qã¨~#˚° Z‰õΩ¯=™ê~°∞¡ J=Ù`«∞Ok. "≥ÚÅÅ∞ÖÏO\˜q =Ù#fl"åà◊§‰õΩ
Jq D ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Z‰õΩ¯= <˘Ñ≤ÊQÍ JxÑ≤™êÎ~Ú. `«Å<˘Ñ≤Ê, x„^Œãi¨ QÍæ Ñ¨@Hì áõ È=_»O,
QÆ∞O_≥^Œ_», zHÍ‰õΩ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. H˘O^ŒiH˜ "≥∞ÿ„ˆQ<£ `«Å<˘Ñ≤Ê =ã¨∞ÎOk. ^ä≥·~å~Ú_£
„QÆOkä "≥∞_»^QŒ ~æÆ ° "åz#@∞ì HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k. =Ú‰õΩ¯ ~°O„^è•Å∞ aQÆnã≤#@∞¡ J=Ù`å~Ú.
H˘O^ŒiH˜ |Ç≤Ï+¨μì =ã¨∞OÎ ^Œ#QÍ XO\˜g∞^Œ ^Œ^∞Œ ~Ì ∞° ¡ ~å=_»O, "≥ÚYOg∞^Œ "≥Ú\˜=∞Å∞
~å=_»O [~°∞QÆ∞`å~Ú. H˘O^ŒiH˜ ãÎ̈<åÅ∞ |~°∞"≥H¯˜ #@∞¡QÍ aQÆnã≤#@∞¡QÍ `≥Å∞™êÎ~Ú.
^•^•Ñ¨Ù D ÅHõ} Δ ÏÅhfl |Ç≤Ï+¨μì ãïQÍæ =KÕÛ=ÚO^À ÖË^• `«~åfi`À Hõ#|_»`å~Ú.
WÖÏHÍHõ H˘O^ŒiÖ’ |Ç≤Ï+¨μì ~å=_®xH˜ 10 ~ÀAÅ∞ =ÚO^Œ∞QÍ<Õ Xà◊√§ |~°∞"≥H¯õ _»O,
h~°∞ KÕ~_° O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. H˘O^Œ~~° Ú`Õ 5 #∞Oz 10 áœ#¡ |~°∞=Ù ‰õÄ_® ÃÑiy
|Ç≤Ï+¨μì „áê~°OÉèOí J~Ú# `«~∞° "å`« `«Q∞Æ `æ å~°∞.
|∞∞`«∞„™ê=OÃÑ· W`«~° „Ñ¨ÉèÏ"åÅ∞
"å`å=~°} „Ñ¨ÉÏè =O |∞∞`«∞„™ê=O g∞^Œ Z‰õΩ¯= JkèHõ L+¨^‚ âÕ ßÅÖ’ P_»ÑÅ≤ Å¡ ∞
8 #∞Oz 10 ãÖ=`«û~åÅÖ’QÍ ~°[ã¨fiÅ J=Ù`å~°∞. ã¨=∞j`À+¨‚ ^ÕâßÅÖ’ 13 #∞Oz
15= ãÖ=`«û~°OÖ’QÍ J=Ù`å~°∞. j`«Å^ÕâßÅÖ’x ÉÏeHõÅ∞ 16 ãÖ=`«û~åÅ `«~∞° "å`«
~°[ã¨fiÅ J=Ù`«∂=ÙO\Ï~°∞. Ju j`«Å „áêO`åÖ’¡ ¢ã‘ÎÅ∞ ãÖ=`«û~åxH˜ Ô~O_»∞ -
=¸_»∞™ê~°∞¡ =∂„`«"Õ∞ |Ç≤Ï+¨μì J=Ù`å~°∞. Zã≤¯"≥∂Å∞ ™ê^è•~°}OQÍ j`åHÍÅO
=Ù#flO`«HÍÅO |Ç≤Ï+¨μì J=~°∞. „w<£ÖÏO_£Ö’ ¢ãÅÎ‘ ∞ 3-4 <≥ÅÅH˘Hõ™êi |Ç≤Ï+¨μì J=Ù`å~°∞.
á¶ê~À SÖˇO_»∞Ö’ ¢ãÅÎ‘ ∞ KåÖÏ J~°∞^Œ∞QÍ |Ç≤Ï+¨μì J=Ù`«∞O\Ï~°∞. L`«~Î ° J"≥∞iHÍÖ’
|∞∞`«∞„™ê=O KåÖÏ `«‰Ωõ ¯= J=Ù`«∞Ok. =∞s z#flÑ≤ÅÅ¡ ∞ ~°[ã¨fiÅ J=_»O KåÖÏ
J~°∞^Œ∞. XHõ Ñ≤Å¡ =¸_»= ãÖ=`«û~°O =Ü«∞ã¨∞û #∞Oz =~°ã¨QÍ |Ç≤Ï+¨μìÅ=_»O
"≥^· ºŒ K«i„`«Ö’ iHÍ~°∞¤ J~ÚOk.
276
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 277
|Ç≤Ï+¨μì J<Õk „Ñ¨H$õ u ã¨ÇÏ¨ [O, â◊s~° ^è~Œ ‡° O. HÍx nxH˜ Z<Àfl ã¨=∂[ xÜ«∞=∂Å∞,
=¸_è#» =∞‡HÍÅ∞ U~°Ê~°K|« _ç=Ù<åfl~Ú. |Ç≤Ï+¨μÖì ’ =Ù#fl ¢ãxÎ‘ JO^Œi#∞Oz ^Œ∂~°OQÍ
XHõ=¸Å ‰õÄ~ÀÛÉˇ\,ì˜ Jâ◊√„ÉèOí QÍ =ÙOK«_O» , P"≥∞#∞ Z=fi~°∂ =Ú@∞ìHÀ‰õΩO_® =ÙO_»@O
X\ì̃ =¸~°`ö fi« O. |Ç≤Ï+¨μÖì ’ =Ù#fl ¢ãÎ‘ `«#H˜ Z@∞=O\˜ ÉÏ^è• ÖË‰Ωõ O_® =ÙO>Ë ZO`«Ñx¨
J~Ú<å KÕÜ∞« =K«∞Û. |Ç≤Ï+¨μÖì ’ =Ù<åfl#∞ Hõ^• Jx `«H¯˜ #"åà◊§`À ^Œ∂~°OQÍ =ÙO_»#
=ã¨~O° ÖË^∞Œ .JO^Œi`À Hõeã≤ =ÙO>Ë Ug∞ J#~°O÷ [~°Q^Æ ∞Œ . =∂~°∞`«∞#fl ã¨=∂[OÖ’
D<å_»∞ ZO^Œ~À ¢ãÅÎ‘ ∞ L^ÀºQÆã∞¨ ÅÎ ∞QÍ#∂, W`«~„° `å#∂ |Ç≤Ï+¨μÖì ’ =Ù<åfl =∂=¸Å∞QÍ
JO^Œi`À#∂ Hõeã≤ Ç¨~ÚQÍ =ÙO@∞<åfl~°∞ Hõ^•. JO^Œ∞Hõ<Õ ãÔ̈~#· ÃãH±û q*Ï˝#O
=ÙO>Ë D KèåO^ŒãÉ¨ Ïè "åÅ∞, =¸_è#» =∞‡HÍÅ∞ Ñ¨\ÏÑÖK«Å~ÚáÈ`å~Ú.
|Ç≤Ï+¨μìÖ’ JkèHõ ~°HõÎ„™ê=O
ZO^Œi rq`åÖ’¡<À [~°QxÆ ãÖÑ¶∞¨ @#Å∞ J~°∞^Œ∞QÍ H˘O^Œi rq`åÖ’¡ [~°∞QÆ∞`«∂
=ÙO\Ï~Ú. JÖÏO\˜ J~°∞^≥#· =º‰õΩÖÎ ’¡ ã¨∞ÉÏƒ~å=Ù XHõ_∞» . ã¨∞ÉÏƒ~å=ÙH˜ HÍ=∞O Z‰õΩ¯=.
~ÀE ãÖÜ≥∂QÆO KÕÜ∞« x^Õ =∞#ã¨∞û âßOuOK«^∞Œ . HÍx W@∞=O\˜ =ºH˜HÎ ˜ ÉèÏ~°º
J~ÚOk ÉèÏ~°u. ÉèÏ~°uH˜ Éè~í Î° JO>Ë W+ì̈"∞Õ HÍx ãÖÜ≥∂QÆ=∞O>Ë =∞Ç¨ z~å‰õΩ.
|Ç≤Ï+¨μì =zÛ# ~À[O>Ë ÉèÏ~°uH˜ =∞Ç¨ãÖ`À+Ö. |Ç≤Ï+¨μÖì ’ ~°H„Îõ ™ê=O J=Ù`«∞#flO`«
HÍÅO Éè~í Î° `«#x `åHõ‰Ωõ O_® LO\Ï_»∞ Hõ#∞Hõ ZO`À =ÚK«Û@QÍ =ÙO@∞Ok. ÉèÏ~°uÖ’
L#fl WO`« |bÜ«∞"≥∞#ÿ HÀiHõ „Ñ¨HÍ~°OQÍ<Õ |Ç≤Ï+¨μÖì ’ ~°H„Îõ ™ê=O ^•^•Ñ¨Ù Ñ¨k~ÀAÅ∞
ÃÑQ· Í<Õ J=Ù`«∂ LO@∞Ok. |Ç≤Ï+¨μÖì ’ ~°H„Îõ ™ê=O PyáÈQÍ<Õ Éè~í Î° ZHõ¯_» ãÖÜ≥∂QÍxH˜
Ñ¨Ó#∞‰õΩO\Ï_À Jx ÉèÜ í ∞« O, z~å‰õΩ „áê~°OÉèOí J=Ù`å~Ú. JO^Œ∞Hõ<Õ ÉèÏ~°u q+¨Ü∞« OÖ’
„Ñü™êi |Ç≤Ï+¨μìÖ’ ~°HõÎ„™ê=O Z‰õΩ¯=~ÀAÅ∞ J=_»O Ñïáê\˜ J~ÚáÈ~ÚOk.
|bÜ«∞"≥∞#ÿ =∂#ã≤Hõ "åOKè« L#flÑ¨C_»∞ ™ê^è•~°}OQÍ <åÅ∞QÆ~Ú^Œ∞ ~ÀAÅÜÕ∞º |Ç≤Ï+¨μì
„™ê=O Z‰õΩ¯=~ÀAÅ∞ J=_®xH˜ P™ê¯~°O LO^Œx, Z‰õΩ¯= ~°H„Îõ ™ê=O J=_®xH˜
`«H¯˜ # HÍ~°}ÏÅ`Àáê@∞ =∂#ã≤Hõ HÍ~°}ÏÅ∞ ‰õÄ_® =ÚYº"≥∞#ÿ =x 'qÖò„Ñ¨_ë£ ê— `«=∞
Ñïâ’^è#Œ Ö’¡ x~åúiOKå~°∞.
|Ç≤Ï+¨μì <≥Å <≥ÖÏ ãïQÍæ ã¨=∞Ü«∂xH˜ =ã¨∂<Î ,Õ P <≥Åãï ~ÀAÖ’¡ ~°H„Îõ ™ê=O
Z‰õΩ¯= ~ÀAÅ∞, Z‰õΩ¯= "≥∂`å^Œ∞Ö’ J=Ù`«∂ =ÙO>Ë '"≥∞<Àˆ~lÜ«∂— JO\Ï~°∞.
™ê^è•~°}OQÍ 3 #∞Oz 5 ~ÀAÅÜÕ∞º ~°H„Îõ ™ê=O giÖ’ 8 #∞Oz 10 ~ÀAÅáê@∞
J=Ù`«∂ LO@∞Ok. W@∞=O\˜ ¢ãÅÎ‘ Ö’¡ H˘O^ŒiH˜ |Ç≤Ï+¨μÖì ’ ~°HOÎõ QÆ_Å¤» ∞ QÆ_Å¤» ∞QÍ
áÈ`«∞Ok ‰õÄ_®#∞. Z‰õΩ¯= „™ê=O J=|\˜ì |∞∞`«∞„™ê=O J~ÚáÈ~Ú# `«~∞° "å`«
Ñ¨xKÕ¿ãÎ PÜ«∂ãÖ, QÆ∞O_≥^_Œ ,» `«Å uiy#@∞¡ J=_»O, ~°HÇÎõ Ï‘ #`« HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. HÍx
277
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 278
JO^Œi ¢ãÅÎ‘ Ö’#∂ WO`« Z‰õΩ¯= ~°H„Îõ ™ê=O [~°Q^Æ ∞Œ . WÖÏ ~°H„Îõ ™ê=O Z‰õΩ¯= [~°Q_Æ ®xH˜
~°HOÎõ Ö’ Ö’ÑÖHÍ=K«∞Û. =∂#ã≤Hõ PO^Àà◊#, ^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’ X_»∞^Œ∞_»∞‰õΩÅ∞
J==K«∞Û. JO`ÕHÍ‰õΩO_® QÆ~ƒ° Hù Àâ◊OÖ’ H˘Ü«∞ºHõO_»Å ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ, JO_»"åÇ≤ÏHõÅ "åÑ¨Ù
"≥Ú^ŒÖ#·ˇ q HÍ=K«∞Û, Ç¨~À‡#¡ JãÎ̈=ºã¨`÷ « ‰õÄ_® WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}"Õ∞. _®Hõ~ì ∞° Ñ¨sHõKΔ ãÕ ≤
U HÍ~°}O=Å¡ JkèHõ ~°H„Îõ ™ê=O J=Ù`«∞#fl^À K≥ÑÊ¨ QÆÅ_»∞, HÍx H˘O^ŒiÖ’ Z@∞=O\˜
H˘Ü«∞ºHõO_»Å ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ HÍx, JO_»"åÇ≤ÏHõÅ "åÑ¨ÙQÍx, áêeÑπûQÍx ÖË‰Ωõ O_® JkèHõ
~°H„Îõ ™ê=O <≥Åãï =zÛ#Ñ¨C_»∞ J=Ù`«∂ =ÙO@∞Ok. HÍ~°}Ïxfl |\˜,ì Ñïã≤u÷ x |\˜,ì
_®Hõì~°∞ Ç¨~À‡#¡ „\©\ò"≥∞O\ò W=fi_»"≥∂, _ç JO_£ ã≤ KÕÜ«∞_»"≥∂ PÑ¨ˆ~+¨<£ KÕã≤
QÆ~åƒùâÜ ◊ ∂« xfl fã≤"Ü Õ ∞« _»"∂≥ KÕ™êÎ_∞» .
H˘O^Œi ¢ãÅÎ‘ ‰õΩ |Ç≤Ï+¨μì „Ñü 15 ~ÀAÅ∞ 10 ~ÀAÅˆH ~å=_»O [~°∞QÆ∞`«∂
LO@∞Ok. WÖÏ `«‰Ωõ ¯= =º=kèÖ’<Õ |Ç≤Ï+¨μì ~å=_»"∞Õ HÍ‰õΩO_®, |Ç≤Ï+¨μÖì ’ ~°H„Îõ ™ê=O
Z‰õΩ¯= J=_»O, =∂=¸Å∞ HõO>Ë Z‰õΩ¯=~ÀAÅ∞ J=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. W@∞=O\˜
|Ç≤Ï+¨μxì 'áêe"≥∞<ÀiÜ«∂— JO\Ï~°∞. giH˜ |Ç≤Ï+¨μHì © |Ç≤Ï+¨μHì © =∞^èºŒ ~°H„Îõ ™ê=O
ÖË‰Ωõ O_® LO_Õ ~ÀAÅ∞ "å~°O~ÀAÅ∞ ‰õÄ_® LO_»=Ù. WÖÏ `«‰Ωõ ¯= HÍÅÑïq∞uÖ’<Õ
|Ç≤Ï+¨μìÅ∞ J=_®xH˜ HÍ~°}O ãïQÍæ WOHÍ `≥eÜ«∞HõáÈ~Ú<å, W@∞=O\˜ ¢ã‘ÎÅ
JO_®â◊Ü∞« =ÚÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ Ñ¨xKÕã∂¨ ,Î ™ê^è•~°}OQÍ <≥ÅH˜ XHõ JO_»O q_»∞^ŒÅ
J=_»O Ñïáê\˜.J~Ú`Õ giÖ’ „Ñü 15 ~ÀAÅˆH JO_»O q_»∞^ŒÅ J=_»O =ÚYºHÍ~°
}=∞x ÉèÏqOK«_O» [~°∞QÆ∞`ÀOk. J~Ú`Õ H˘O^Œi ¢ãÅÎ‘ Ö’ JO_»O q_»∞^ŒÅ J=‰õΩO_®<Õ
W@∞=O\˜ |Ç≤Ï+¨μì Jã¨=Î ºã¨`÷ « LO@∞Ok. nxH˜ "≥∞^Œ_∞» Ö’ LO_Õ Ñ≤@∂º@s „QÆOkä
#∞Oz "≥Å∞=_Õ Ç¨~À‡#∞¡ HÍ~°}=∞x ‰õÄ_® ÉèÏqOK«|_»∞`ÀOk. „Ñü 15 ~ÀAÅ∞,
10 ~ÀAÅˆH |Ç≤Ï+¨μì ~å=_»O J<Õk =ÚYºOQÍ ~°[ã¨fiÅ J~Ú# "≥Ú^Œ\ ˜ <≥ÅÖ’¡#∂,
ÖË^• =Ú@∞¡ ZO_çáÈÜÕ∞ =ÚO^Œ∞ [~°∞QÆ∞`«∂ LO@∞Ok. QÆ~åƒùâ◊Ü«∞ [|∞ƒÅ∞,
JO_»"åÇ≤ÏHõÅH˜ ãÖ|OkèOz# [|∞ƒÅ∞<åfl Dq^èOŒ QÍ [~°∞QÆ∞`«∂O@∞Ok. _®Hõ~ì ∞°
Ñ¨sHõKΔ ãÕ ≤ `«y#q^èOŒ QÍ zH˜`û« KÕ™êÎ~∞° .
=∞iH˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ Ö’ |Ç≤Ï+¨μHì © - |Ç≤Ï+¨μHì © =∞^èºŒ ~°H„Îõ ™ê=O [~°∞QÆ∞`«∂ LO@∞Ok.
=∞^èŒºÖ’ Ô~O_»∞ =¸_»∞ ~ÀAÅ∞ q~å=∞O ~å=_»O uiy ~°HõÎ„™ê=O [~°∞QÆ∞`«∂
LO@∞Ok. nx=Å¡ Jã¨Å∞ |Ç≤Ï+¨μì Un, |Ç≤Ï+¨μì HÍ‰õΩO_® =∞^èºŒ =∞^èºŒ Ö’ =KÕÛ
~°H„Îõ ™ê=O Un Jx QÆ∞iÎOK«_O» KåÖÏ Hõ+Oì¨ . ^•^•Ñ¨Ù <≥ÅÖ’x 20 #∞Oz 25 ~ÀAÅ∞
LO_Õ W@∞=O\˜ ~°HõÎ„™ê"åxfl '"≥∂<Àˆ~lÜ«∂— JO\Ï~°∞. D q^èŒOQÍ ~°HõÎ„™ê=O
J=_®xH˜ áêeÑπû HÍ=K«∞Û ÖË^• QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« OÖ’HÍx, QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« HõO~îåxH˜ QÍx Hˆ #û~ü
278
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 279
Ñ¨ÙO_»∞ =zÛ LO_»=K«∞Û. W@∞=O\˜ ~°H„Îõ ™ê=O L#flÑ¨C_»∞ _®Hõ~ì Hü ˜ "≥O@<Õ K«∂Ñ≤Oz
"≥^· ºŒ O á⁄O^Œ_O» L`«=Î ∞O.
H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ Ö’ H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ ~°H„Îõ ™ê=O ZÑ¨C_»∂ [~°∞QÆ∞`«∂<Õ LO@∞Ok.
W@∞=O\˜ ~°H„Îõ ™ê=O QÆ~ƒ° Où áÈ~Ú J=Ù`«∂ LO_»=K«∞Û. ÖË^• QÆ~ƒ° Où =zÛ P JO_»O
Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« OÖ’ HÍ‰õΩO_® JO_»"åÇ≤ÏHõÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞O_»_O» HÍ=K«∞Û. áêeÑπû,
Hˆ #û~ü Ñ¨ÙO_»∞ LO_»=K«∞Û. XH˘¯Hõ¯™êi HÍ~°}O „Ñ¨=∂^ŒO HÍHõáÈ~Ú<å ZÅ¡ÑC¨ _»∂
~°H„Îõ ™ê=O H˘O`«HÍÅO J=Ù`«∂ LO>Ë ~°HÇÎõ Ï‘ #`« U~°Ê_»∞`«∞Ok. Uk U=∞~Ú<å _®Hõ~ì ∞°
KÕ`« ãÔ̈~#· zH˜`û« á⁄O^•e.
¢ãHÎ‘ ˜ =Ú@∞¡ ZO_çáÈ~Ú# 6 <≥ÅÅ `«~∞° "å`« ~°H„Îõ ™ê=O [~°∞QÆ∞`«∂ LO>Ë *Ï„QÆ`Î«
=Ç≤ÏOKåe. D ~°H„Îõ ™ê=O QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« OÖ’QÍx, QÆ~åƒùâÜ◊ ∞« HõO~îO° ^ŒQ~æÆ Q° Íx, Ü≥∂x
=∂~°Oæ Ö’QÍx, JO_®â◊Ü∞« OQÍx Hˆ #û~ü HÍ=K«∞Û. H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ Hˆ #û~ü HÍ‰õΩO_®
W`«~° HÍ~°}ÏÅ=Å¡ ‰õÄ_® ~°H„Îõ ™ê=O Hõ#|_»=K«∞Û.
JãÎ̈=ºãÎ̈OQÍ LO_Õ |Ç≤Ï+¨μì XHõ „Ñ¨H¯õ P~ÀQÍºxfl ZÖÏ áê_»∞KÕ™êÎÜ∂≥ , ~Ô O_»=
„Ñ¨H¯õ Ç¨ïëê~°∞QÍ LO_Õ ^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’ JãÖ`«$Ñ≤xÎ `≥zÛÃÑ_»`å~Ú. |Ç≤Ï+¨μÖì ’
Jã¨=Î ºã¨`÷ x« ã≤Q∞Æ Ñæ _¨ ç _®Hõ~ì Hü ˜ K≥ÑÊ¨ ‰õΩO_® ãïÃÑ@∞ì‰Ωõ x ‰õÄ~ÀÛ‰õΩO_® ã¨~Ô #· "≥^· ºŒ ã¨ÅÇ¨
á⁄Ok#@¡~Ú`Õ rq`åxfl P#O^Œ=∞Ü«∞OQÍ KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û.
JkèHõ |Ç≤Ï+¨μ™„ì ê=O QÆ∞iOz JáÈÇ¨ÏÅ∞
XHõ~ÀA# XHõ ™ê=∂#º Ü«Ú=u Hõà√◊ § uiy Ñ¨_áç È~ÚO^Œx JÑ¨™ê‡~°Hõ ã≤u÷ Ö’
Pã¨∞Ñ¨„uH˜ fã¨∞‰õΩx =KåÛ~°∞. P"≥∞ "≥∞_»Ö’ ~°H~õ H° ÍÅ `åà◊√§, `åÜ≥Ú`«∞ÅÎ ∞ Hõ\ì˜ L<åfl~Ú.
KÕ`∞« ÅH˜, "≥ÚÅH˜ ‰õÄ_® U"À #Å¡`åà◊√¡ Hõ\ ì̃ L<åfl~Ú. "≥ÚMÏ# WO`« qÉè∂í k ‰õÄ_®
LOk. Uq∞\˜ÔŒ `å Jx J_çy`Õ P"≥∞‰õΩ `«~K° ∞« |Ç≤Ï+¨μÖì ’ JkèHõ ~°H„Îõ ™ê=O J=Ù`«∂
LO@∞O^Œx, WÖÏ J=_®xH˜ HÍ~°}O U^Œ~Ú<å Éè∂í `«O Ñ¨\ Oì˜ ^Õ"∂≥ #x Éè∂í `«"^·≥ ºŒ O
KÕ~ÚOKå=∞h, QÍe ÖÏO\˜q U=∞~Ú<å KÕ+Åì¨ ∞ L<åflÜÕ∞"≥∂#x `åà◊√¡ "Õ~ÚOKå=∞x,
Wxfl <≥ÅÅ∞ Whfl KÕ~ÚOz<å Ñ¶e¨ `«O Hõ#Ñ¨_Ö» ^Ë xŒ K≥áêÊ~°∞. z=iH˜ P ~ÀA#
=∞iO`« ~°HõÎ„™ê=O J~Ú Hõà◊√¡ uiyáÈ`«∞<åflÜ«∞x, z=iH˜ Hõà◊√§ uiyÑ¨_çáÈ`Õ
Éè∂í `«"^·≥ ∞Œ º_»∞ ™êO„ÉÏ}˜ á⁄QÆ"ãÕ ,≤ =∞O„`åÅ∞ K«kq<å Ñ¶e¨ `«O ÖËHáõ È`Õ Pã¨∞Ñ¨„uH˜
fã¨∞‰õΩx=KåÛ=∞x K≥áêÊ~°∞.
JÖÏˆQ XHõ Ü«Ú=uH˜ q"åÇ¨ÏO J~Ú# "≥Ú^Œ\ ~˜ ÀAÖ’¡<Õ Éè~í `Î° À ãÖÜ≥∂QÆO
KÕã∞¨ #Î flÑ¨C_»ÖÏ¡ ~°H„Îõ ™ê=O J=Ù`«∂ LO_Õk. ^•x`À P"≥∞ ÉèÜ í ∞« Ñ¨_áç È~Ú =∂#ã≤HOõ QÍ
279
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 280
Hõ$OyáÈ~ÚOk. ãÖÜ≥∂QÆO KÕã#≤ Ñ¨C_»ÖÏ¡ ~°H„Îõ ™ê=O J=_®xH˜ HÍ~°}O U^À QÍe
`«=∞ ^•OÑ¨`º« rq`åxH˜ J_»O¤ xÅ∞™ÈÎO^Œx ÉèÏqOz =∂#ã≤Hõ "Õ^#Œ `À h~°ãO≤ z
áÈ~ÚOk. z=iH˜ _®Hõ~ì ∞° P"≥∞#∞ Ñ¨sHõKΔ ãÕ ≤ K«∂¿ãÎ P"≥∞ QÆ~åƒùâÜ
◊ ∞« O HõO~îO° ^ŒQ~æÆ ∞° #fl
áêeÑπû WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}=∞x `ÕeOk.
K«^∞Œ =Ù‰õΩ#fl"åiÖ’ W@∞=O\˜ JáÈÇ¨ÏÅ∞ JO`«QÍ ÖËHáõ È~Ú<å ™ê=∂#º [#OÖ’
KåÖÏ Z‰õΩ¯=. Ãã‰õΩû q*Ï˝#O ™ê=∂#º [<åxH˜ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’H˜ =zÛ#Ñ¨C_»∞ JáÈÇ¨ÏÅ∞
`˘ÅyáÈ~Ú, P#O^Œ^•Ü«∞Hõ"∞≥ #ÿ ^•OÑ¨`º« rq`«O QÆ_Ñ» Q¨ ÅÆ ~°∞.
XHõ~ÀA |Ç≤Ï+¨μì ™„ ê=O
|Ç≤Ï+¨μì „™ê=O <≥ÅÖ’ XHõ~ÀA =∂„`«"∞Õ H˘kÌQÍ Hõ#|_ç PyáÈ=_®xH˜ =ÚYºOQÍ
Ãã‰õΩû Ç¨~À‡#¡ Ö’Ñ¨"∞Õ HÍ~°}O. H˘xfl Hˆ ã¨∞Ö’¡ ^ä~·≥ å~Ú_£ „QÆOkä ãïQÍæ Ñ¨xKÕÜ∞« Hõ
áÈ=_»"∂≥ , Ñ≤@∂º@s #∞O_ç JO_®â◊Ü∂« Åx L`Õ[Î ÑïKÕ Ç¨~À‡#∞ ã¨„Hõ=∞OQÍ q_»∞^ŒÅ
HÍHõáÈ=_»"∂≥ [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO@∞Ok. HÍ~°}Ïxfl |\ì̃ zH˜`û« KÕÜ∂« e. JO`ÕQÍx
|Ç≤Ï+¨μì „™ê=O XHõ~ÀAHõO>Ë J=HõáÈ=_»O, Jk‰õÄ_® `«‰Ωõ ¯=QÍ J=_»O Ç¨~ÚQÍ
=ÙO^Œx ãÖ`À+≤ã∂¨ Î ‰õÄ~ÀÛ=_»O =∞OzkHÍ^Œ∞.
`«‰Ωõ ¯= |Ç≤Ï+¨μì ™„ ê=O
|Ç≤Ï+¨μì „™ê=O `«‰Ωõ ¯= J=_»O Ç¨~À‡#¡ Ö’ÑÖ =Å¡ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. nxH˜ ^ä~·≥ å~Ú_£
„QÆOkä Ö’ÑÖ HÍ=K«∞Û. ÖË^• Ãã‰õΩû Ç¨~À‡#¡ Ö’ÑÖ HÍ=K«∞Û. _®Hõì~°∞H˜ K«∂Ñ≤Oz
ã¨„Hõ=∞OQÍ =∞O^Œ∞Å∞ "å_ç`Õ |Ç≤Ï+¨μì „™ê=O =∂=¸Å∞QÍ<Õ LO@∞Ok. |Ç≤Ï+¨μì
„™ê=O `«‰Ωõ ¯= J=_»O =Å¡ ÖÏ=Ù J=_»O [~°Q^Æ ∞Œ .
|Ç≤Ï+¨μÖì ’ <˘Ñ≤Ê - ãÖ`å#O
¢ãÅÎ‘ H˜ |Ç≤Ï+¨μÖì ’ =KÕÛ Hõ_∞» Ñ¨Ù<˘Ñ≤Êx '_çã"π ∞≥ <ÀiÜ«∂— JO\Ï~°∞. Wk =ÚYºOQÍ
~Ô O_»∞ ~°HÍÅ∞QÍ LO@∞Ok. H˘O^Œi ¢ãÅÎ‘ H˜ |Ç≤Ï+¨μì „áê~°OÉèOí HÍ=_®xH˜ =¸_»∞
#∞Oz J~Ú^Œ∞ ~ÀAÅ =ÚO^Œ∞ #∞OKÕ á⁄uÎ Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’#∂, #_»∞=ÚÖ’#∂ <˘Ñ≤ÊQÍ,
|~°∞=ÙQÍ LO@∞Ok. nxH˜ HÍ~°}O JO`«~ü [#<ÕO„kÜ«∂Å∞, "å\˜K«∞@∂ì L#fl
`«H¯˜ # J=Ü«∞"åÅ∞ ~°HÍÎkHè ºõ `«`À Laƒ#@∞¡ J=_»"∞Õ . nx=Å¡ á⁄uÎH_õ ∞» Ñ¨ÙÖ’ |~°∞=Ù,
ÉÏ^èŒ LO@∞Ok. J~Ú`Õ |Ç≤Ï+¨μì „áê~°OÉèOí HÍQÍ<Õ JO`«~ü [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ °
~°HÍÎkHè ºõ `« `«yáæ È`«∞Ok. ^•x`À P ¢ãHÎ‘ ˜ LÑ¨âßOu HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. W@∞=O\˜ |Ç≤Ï+¨μÖì ’
ÉÏ^èŒ H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ H˜ LO>Ë, =∞iH˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ H˜ |Ç≤Ï+¨μì „™ê=O Hõ#|_ç# ~ÀA<Õ
Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ <˘Ñ≤Ê „áê~°OÉèOí J=Ù`«∞Ok. H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ H˜ D <˘Ñ≤Ê H˘kÌQÍ<Õ =zÛ
280
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 281
`«yáæ È`Õ =∞iH˘O^ŒiÖ’ qÑ¨s`«OQÍ =ã¨∞OÎ k. ™ê^è•~°}OQÍ ~°[ã¨fiÅ J~Ú# ~Ô O_»∞

=¸_»∞ ãÖ=`«û~åÅ =~°‰Ωõ |Ç≤Ï+¨μÖì ’ Z@∞=O\˜ ÉÏ^èÖŒ ‰Ë Ωõ O_® LO@∞Ok. 18 #∞Oz
21 ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok. 35 ãÖ=`«û~åÅ∞ ^•\˜#"åiÖ’
D ÉÏ^èŒ `«‰Ωõ ¯=QÍ Hõ#|_»∞`«∞Ok. Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Hõey# ¢ãÅÎ‘ Ö’ |Ç≤Ï+¨μì ã¨=∞Ü«∞OÖ’ <˘Ñ≤Ê
~å=_»O `«‰Ωõ ¯=. |Ç≤Ï+¨μì ã¨=∞Ü«∞OÖ’ <˘Ñ≤Ê =zÛ#Ñ¨Ù_»∞ "≥∞á¶êÖì ò-500 aà◊§Å∞ XHõ\ ˜
~Ô O_»∞ "Õã∞¨ ‰õΩO>Ë KåÖÏ=~°‰Ωõ LÑ¨âßOu HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. _ç JO_£ ã≤ PÑ¨~ˆ +¨#∞=Å¡
‰õÄ_® H˘O`« Ñ¶e¨ `«O LO@∞Ok. |Ç≤Ï+¨μì ã¨=∞Ü«∞OÖ’ <˘Ñ≤Ê =KÕÛ"åiH˜ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨Ù@ì_O»
[~°QÆ^Œ<Õ Jaè„áêÜ«∞O J~°÷~°Ç≤Ï`«O. Hõ_»∞Ñ¨ÙÖ’ <˘Ñ≤ÊH˜ Ñ≤Å¡Å∞ HõÅQÆHõáÈ=_®xH˜
ãÖ|O^èOŒ ÖË^∞Œ .
|Ç≤Ï+¨μìÅÖ’ JãÎ̈=ºãÎ̈`«
H˘O^Œ~∞° J=∂‡~ÚÅ∞ |Ç≤Ï+¨μì W~°"~·≥ ÀAÅ=~°‰Ωõ J=Ù`å~°∞. ZO^Œ∞Hõx? WÖÏ
J=Ù`«∂ =ÙO>Ë „Ñ¨=∂^Œ=∂? H˘O^Œ~∞° ÃÑO_çH¡ Íx J=∂‡~ÚÅ∞ |Ç≤Ï+¨μì ~Ô O_»∞-=¸_»∞
<≥ÅÅH˜ QÍx HÍ~°∞ ZO^Œ∞Hõx? WÖÏ PÅã¨ºO J=@O=Å¡ U^≥<· å „Ñ¨=∂^ŒO =ÙO^•
ÖË^•?
|Ç≤Ï+¨μì ãïQÍæ „Ñü<≥ÖÏ =ã¨∂Î Z‰õΩ¯=~ÀAÅáê@∞ J=_»O, JO^Œ∞Ö’ Z‰õΩ¯=
~°H„Îõ ™ê=O J=_®<Õfl '"≥∞<Àˆ~lÜ«∂— Jx JO\Ï~°∞. WÖÏ JkèHõ ~°H„Îõ ™ê=O J=_»=∞<Õk
QÆ~åƒùâ◊Ü«∞OQÍx ^•x „Ñ¨Hõ¯# LO_Õ @∂º|∞Å∞QÍx "åºkè„QÆã¨ÎOQÍ LO_»_»O
=ÚYºHÍ~°}O. =∞iH˘O^ŒiÖ’ ~°HOÎõ XHõ™êi HÍ~°_O» „áê~°OÉèOí J~Ú`Õ PQÆx "åºkè
LO@∞Ok. Jk ‰õÄ_® XHõ HÍ~°}O. J~Ú`Õ H˘O^ŒiÖ’ =∂#ã≤Hõ JâßOu, JãÖ`«$Ñ≤Î
P"Õ^#Œ , P"ÕâO◊ =ÙO>Ë ‰õÄ_® JkèHõ ~°H„Îõ ™ê=O J=Ù`«∞Ok. ^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’x
JãÖ`«$Ñ≤Î ‰õÄ_® WO^Œ∞‰õΩ =ÚYº"≥∞#ÿ HÍ~°}"Õ∞. ~°HÇÎõ Ï‘ #`« L#fl"åiÖ’‰õÄ_® |Ç≤Ï+¨μì
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∞iO`« Z‰õΩ¯= ~°H„Îõ ™ê=O [~°∞QÆ∞`«∂ LO@∞Ok. W@∞=O\˜"åiH˜ ~°HOÎõ
Ñ¨@_ì ®xH˜ =∞O^Œ∞Å∞ "å_ç`Õ P ÉÏ^èŒ ÖË‰Ωõ O_®áÈ`«∞Ok. Ç¨~À‡#¡ JãÎ̈=ºãÎ̈`« ‰õÄ_®
JkèHõ ~°H„Îõ ™ê"åxH˜ HÍ~°}"Õ∞. JkèHõ ~°H„Îõ ™ê=O J=Ù`«∂ LO>Ë, T~°∞‰õΩO>Ë ~°HÇÎõ Ï‘ #`«
=Å¡ P ¢ãÎ‘ P~ÀQÍºxH˜ „Ñ¨=∂^ŒO "å\˜Å∞¡`∞« Ok. ~°[ã¨fiÅ J~Ú# "≥Ú^Œ\ ˜ ãÖ=`«û~åÅÖ’
H˘O^Œ~∞° J=∂‡~ÚÅH˜ <≥Å<≥ÖÏ |Ç≤Ï+¨μì ~åHõáÈ=_»O "åºkèHÍ^Œ∞. WÖÏ J=_®xH˜
KåÖÏ=∞OkÖ’ Z@∞=O\˜ HÍ~°}O Hõ#|_»^∞Œ . |Ç¨ïâß JO_®â◊Ü∂« Å∞ `«y#O`«QÍ
Ñ¨xKÕÜ∞« _»O [~°∞QÆ∞`«∂LO^Œx x^•#OQÍ Jq Ñ¨xKÕÜ∞« _»O „áê~°Oaè™êÎ~Ú. W@∞=O\˜
"åiH˜ =∞Oz PÇ¨~°O W=fi_»O, `«fi~°Ö’<Õ ã¨„Hõ=∞OQÍ |Ç≤Ï+¨μÅì ∞ =™êÎÜ∞« x JÉèÜ í ∞« O
W=fi_»O KåÅ∞. "Õ̂~ zH˜`û« J#=ã¨~O° .
281
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 282
|Ç≤Ï+¨μxì "å~Ú^• "Õ¿ãÎ P~ÀQÍºxH˜ #+ì̈=∂?

|Ç≤Ï+¨μì ~å‰õΩO_® H˘xfl ~ÀAÅáê@∞ "å~Ú^•"ÕÜ∞« _®xH˜ aà◊§Å∞ QÍx, WO[Hõ#Δ ∞¡
QÍx "å_ç`Õ Z@∞=O\˜ J<å~ÀQÆºO HõÅQÆ^∞Œ . |Ç≤Ï+¨μÖì ’ JkèHõ ~°H„Îõ ™ê=O J=_»OQÍx,
|Ç≤Ï+¨μÅì ∞ `«~∞° "å`« Jã¨=Î ºãÖÎ QÍ ~å=_»O HÍx =ÙO_»^∞Œ .XHõ ¢ãHÎ‘ ˜ `«# |Ç≤Ï+¨μì XHõ@=
`Õn# ~å=Åã≤LO_»QÍ =∞O^Œ∞aà◊§Å∞ "å_ç, 10= `åsY∞=~°‰Ωõ "å~Ú^• "Õ¿ãÎ J@∞
`«~∞° "å`« <≥Å=KÕÛ |Ç≤Ï+¨μì XHõ@= `åsY∞# QÍ‰õΩO_® Ñ¨^=Œ `Õn „áêO`«=ÚÖ’ =ã¨∞OÎ k.
Hˆ =ÅO `Õn =∂~°∞`«∞Ok. HÍx |Ç≤Ï+¨μÅì ∞ =∂„`«O <≥Å<≥ÖÏ =∂=¸Å∞QÍ<Õ =™êÎ~Ú.
D =∂„`«Å∞ Hˆ =ÅO â’Éè#í ~å„`«∞ÅH˜, â◊√ÉèHí Í~åºÅˆHQÍ^Œ∞, Zxfl™ê~°∞¡ "å_ç<å,
U =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ "å_ç<å P~ÀQÍºxH˜ #+ì̈O~å^Œ∞. XˆH ãÖ=`«û~°OÖ’ J<ÕH™õ ê~°∞¡ "å_ç<å
Ug∞ J=^Œ∞.
|Ç≤Ï+¨μì ¢ã‘ÎÅ ã¨=∞ã¨ºÅ∞
J#ã¨∂Ü«∞=∞‡QÍ~°∞ `«# ‰õÄ`«∞~°∞ x~°‡Åx _®Hõ~ì ∞° ^ŒQiæÆ H˜ QÍ|~åÑ¨_∞» `«∂ fã¨∞‰õΩx
=zÛOk. x~°‡ÅH˜ ~°=∂~°q∞ 16 ãÖ=`«û~åÅ∞ LO\Ï~Ú. D =∞^èºŒ <Õ q"åÇ¨ÏO J~ÚOk.
_®Hõ~ì ∞° ^ŒQiæÆ H˜ =zÛ# x~°‡Å Hõ_∞» Ñ¨Ù<˘Ñ≤Ê`À "≥∞eHõÅ∞ uiyáÈ`ÀOk. Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ `≥~Å° ∞
`≥~Å° ∞QÍ <˘Ñ≤Ê~å=_»O, QÆ\ Qì̃ Í XHõ J~°∞Ñ¨Ù J~°z ã¨Ê $Ç¨Ï HÀÖ’Ê~Ú#@∞¡ J=_»O
[~°∞QÆ∞`ÀOk. â◊s~åxH˜ K«=∞@Å∞ Ñ¨\ ,ì˜ Xà◊§O`å K«ÅQ¡ Í J~Ú#@∞¡ ‰õÄ_® LO@∞Ok.
`«# ‰õÄ`«∞~°∞ Ñïã≤u÷ x D ã≤u÷ Ö’ K«∂ã≤# J#ã¨∂Ü«∞=∞‡QÍ~°∞ _®Hõ~ì ∞° `À, ''_®Hõ~ì ü !
=∂ J=∂‡~Ú D L^ŒÜ∞« "Õ∞ |Ç≤Ï+¨μì J~ÚOk. JÑ¨Ê\˜#∞Oz W^Õ Ñïã≤u÷ . WO`«‰Ωõ
=ÚO^Œ∞ |Ç≤Ï+¨μì J~Ú#Ñ¨C_»∞ U^À HÍãÎ̈ <˘Ñ≤Ê =zÛáÈ=_»O `«ÑÊ¨ WÖÏ [~°QÖÆ ^Ë ∞Œ .
D =∞^èºŒ <Õ q"åÇ¨Ï"≥∞ÿ HÍÑ¨Ù~åxH˜ "≥o§Ok. HÍÑ¨Ù~åxH˜ "≥O@<Õ ÑÖÑ≤OK«_O» `«ÑC¨
J~ÚO^• _®Hõ~ì ?ü —— Jx ZO`À P"Õ^#Œ `À J_çyOk. ''J^Õg∞ HÍ^Œ=∂‡. P_»ÑÅ≤ Å¡ H˜
~°[ã¨fiÅ J~Ú# H˘O`« HÍÖÏxH˜ |Ç≤Ï+¨μÖì ’ =KÕÛ <˘¿ÑÊ Wk. g∞ J=∂‡~Ú HÍÑ¨Ù~åxH˜
"≥o§O^Œx JO@∞<åfl~°∞. Hõ#∞Hõ D <˘Ñ≤Ê `«fi~°QÍ<Õ `«yáæ È=_®xH˜ P™ê¯~°O LOk——
Jx _®Hõ~ì ∞° K≥ÑÊ≤ `Õ J#ã¨∂Ü«∞=∞‡ QÍiH˜ Pâ◊Û~°ºO, P#O^ŒO ~Ô O_»∂ HõeQÍ~Ú.
¢ãÅÎ‘ H˜ |Ç≤Ï+¨μÖì ’ =KÕÛ Hõ_∞» Ñ¨Ù<˘Ñ≤Êx '_çã<π ÀiÜ«∂— JO\Ï~°∞. Wk =ÚYºOQÍ
~Ô O_»∞ q^è•Å∞QÍ =ã¨∞OÎ k. H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ H˜ |Ç≤Ï+¨μì „áê~°OÉèOí HÍ=_®xH˜ =¸_»∞ #∞Oz
S^Œ∞ ~ÀAÅ∞ =ÚO^Œ∞#∞OKÕ á⁄uÎ Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’#∂, #_»∞=ÚÖ’#∂ <˘Ñ≤ÊQÍ |~°∞=ÙQÍ
=ÙO@∞Ok. =∞iH˘O^Œi ¢ãÅÎ‘ H˜ |Ç≤Ï+¨μì „áê~°OÉè=í ∞~Ú# ~ÀA<Õ á⁄uÎ Hõ_∞» Ñ¨Ù, #_»∞=ÚÖ’
f„="≥∞#ÿ <˘Ñ≤Ê =ã¨∞OÎ k. |Ç≤Ï+¨μì „áê~°OÉèOí HÍ=_®xH˜ =¸_»∞ #∞Oz S^Œ∞ ~ÀAÅ∞
282
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 283
=ÚO^Œ∞#∞OKÕ á⁄uÎ Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ <˘Ñ≤Ê LO_Õ"åà◊§H˜ JO`«~ü [#<ÕO„kÜ«∂Å∞, "å\˜H˜

^ŒQ~æÆ Q° Í L#fl `«H¯˜ # J=Ü«∞"åÅ∞ ~°HÍÎkHè ºõ `«`À Laƒ#@∞¡ J=Ù`å~Ú. ÃÑ^ŒÌ „¿ÑQÆ∞
z=i ÉèÏQÆO ‰õÄ_® HõêŒ Hõ ÖË‰Ωõ O_® J~Ú Laƒ#@∞ì J=Ù`«∞Ok. WO^Œ∞=Å# =∞Å
qã¨~#°̊ ‰õÄ_® ãïQÍæ [~°Q^Æ ∞Œ . g@xflO\˜=Å# á⁄uÎ Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ XHõ~H° "õ ∞≥ #ÿ |~°∞=Ù,
ÉÏ^èŒ LO@∞Ok. J~Ú`Õ |Ç≤Ï+¨μì „áê~°OÉèOí HÍQÍ<Õ JO`«~ü [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ °
~°HÍÎkèHõº`« `«yæáÈ`«∞Ok. K«∞@∂ì`å=Ù#fl #HõO_»~åÅÖ’x aQÆ∞=Ù ã¨_»eáÈ`«∞Ok.
WO`«\ `˜ À P ¢ãHÎ‘ ˜ XHõ~H° "õ ∞≥ #ÿ LÑ¨âßOu HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. W@∞=O\˜ ÉÏ^èŒ L#flÑ¨C_»∞
¢ã‘ÎÅ∞ Zx=∂ KÕ~ÚOK«∞‰õΩO>Ë#∂, q~ÀK«<åxH˜ fã¨∞‰õΩO>Ë#∂ H˘O`« LÑ¨âßOu
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. D ~°H"õ ∞≥ #ÿ |Ç≤Ï+¨μì ÉÏ^èxŒ 'HõO*ˇH"ì̃ £ kãπ "≥∞<ÀiÜ«∂— JO\Ï~°∞.
|Ç≤Ï+¨μì ~ÀA<Õ Hõ_»∞Ñ¨ÙÖ’ <˘Ñ≤Ê =KÕÛ ¢ã‘ÎÅ∞ "≥Ú^Œ\ ˜~°HõO ¢ã‘ÎÅHõO>Ë Z‰õΩ¯=
ÉÏ^èÑŒ _¨ `» å~°∞. D ~Ô O_»=~°HOõ |Ç≤Ï+¨μì <˘Ñ≤Êx '™êÊã¨"∂≥ _çH± _çã"π ∞≥ <ÀiÜ«∂— JO\Ï~°∞.
D ~°HOõ <˘Ñ≤Ê 90 âß`«O ¢ãÅÎ‘ Ö’ ZÑ¨C_À XHõÑC¨ _»∞ H˘^ÀÌQ˘áÈÊ =ã¨∞OÎ k. J~Ú`Õ
giÖ’ 10 âß`«O ¢ãÖÎ‘ Ë `«=∞ ÉÏ^è• x=$uÎH˜ _®Hõ~ì ü ã¨ÅÇ¨ á⁄O^Œ=Åã≤=ã¨∞OÎ k. `«H¯˜ #
"åà◊§H˜ `ÕeHõQÍ <˘Ñ≤Ê `«yáæ È`«∞Ok. HÍx H˘O^ŒiH˜ Hõ_∞» Ñ¨Ù<˘Ñ≤Ê qÑ¨s`«OQÍ =zÛ
J~°QOÆ @,QÆO@ LO@∞Ok.D ã¨=∞Ü«∞OÖ’ <˘Ñ≤Ê f„=OQÍ ~å=_»O =∞~°Å HÍã¨Î `«Q_æÆ O»
[~°∞QÆ∞`«∂ <˘Ñ≤Ê Éèií OK«ÖHË õ ã¨Ê $Ç¨Ï`«ÑÊ≤ Ñ¨_áç È=_»O, "åO`«∞Å∞ J=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
x^•#OQÍ D f„=`« `«yæ H˘kÌ "≥∂`å^Œ∞Ö’ =zÛ `«Q∞Æ `æ ∂« XHõ ~À[O`å LO@∞Ok.
H˘O`«=∞OkH˜ <˘Ñ≤Ê |Ç≤Ï+¨μì ~å=_®xH˜ XHõÑÓ¨ @ =ÚO^Œ∞QÍ ‰õÄ_® Hõ#|_»=K«∞Û.
™ê^è•~°}OQÍ ~°[ã¨fiÅ J~Ú# Ô~O_»∞ =¸_»∞ ãÖ=`«û~åÅ=~°‰õΩ |Ç≤Ï+¨μìÖ’
Z@∞=O\˜ ÉÏ^èÖŒ ‰Ë Ωõ O_® LO@∞Ok. D ~Ô O_»∞ =¸_»∞ ãÖ=`«û~åÅ ^•HÍ ¢ãÅÎ‘ Ö’
JO_®â◊Ü∞« =Ú #∞Oz JO_»O q_»∞^ŒÅ J=@O JO@∂ LO_»^∞Œ . JO_»O `«Ü∂« ~°=_»O
[iy#Ñ¨Ê\˜#∞O_Õ |Ç≤Ï+¨μÖì ’ <˘Ñ≤Ê~å=_»O „áê~°OÉèOí J=Ù`∞« Ok. W^Õ x~°‡Å q+¨Ü∞« OÖ’
[iyOk. x~°‡ÅH˜ 16 ãÖ=`«û~åÅ∞ =KÕÛ=~°‰Ωõ =zÛ# |Ç≤Ï+¨μÅì hfl JO_»O q_»∞^ŒÅ`À
ãÖ|O^èOŒ ÖË‰Ωõ O_® =zÛ#"Õ. x~°‡ÅÖ’ JO_»O q_»∞^ŒÅ „áê~°OÉèOí J~Ú#Ñ¨Ê\˜#∞Oz
H˘xfl W`«~° Ç¨~À‡#∞¡ `«Ü∂« ~°=_»O, Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ <˘Ñ≤Ê Z‰õΩ¯=QÍ ~å=_»O „áê~°OÉè=í ∞~ÚOk.
D~°H"õ ∞≥ #ÿ Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ <˘Ñ≤Ê 3 #∞Oz 21 ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok.
35 ãÖ=`«û~åÅ∞ ^•\˜#"åiÖ’ J~°∞^Œ∞QÍ Hõ#|_»∞`«∞Ok. Hõ#ºÅ∞QÍ L#fl ¢ãÅÎ‘ Ö’
HõO>Ë q"åÇ¨Ï"≥∞#ÿ ¢ãÅÎ‘ Ö’ W@∞=O\˜ |Ç≤Ï+¨μì <˘Ñ≤Ê `«‰Ωõ ¯=QÍ =ã¨∞OÎ k. XHõ™êi
QÆ~ƒ° =ù u J~Ú<å D <˘Ñ≤Ê KåÖÏ=~°‰Ωõ ~å‰õΩO_® áÈ=@"≥∂ ÖËHõ Z‰õΩ¯= ÉÏ^èÖŒ ‰Ë Ωõ O_®
LO_»_"» ∂≥ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. XHõ a_»¤ Hõey#"åiÖ’ HõO>Ë W^Œ~Ì ∞° , =ÚQÆ∞~æ ∞° a_»Å¤ ∞
283
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 284
Hõey#"åà◊§Ö’ J@∞=O\˜ |Ç≤Ï+¨μì <˘Ñ≤Ê KåÖÏ `«‰Ωõ ¯=. H˘O`«=∞Ok ¢ãÅÎ‘ ∞ |Ç≤Ï+¨μì
<˘Ñ≤Ê =KÕÛ@@¡~Ú`Õ QÆ~ƒ° Où =KÕÛ J=HÍâßÅ∞ `«‰Ωõ ¯=QÍ LO\ÏÜ«∞x ÉèÏq™êÎ~∞° . HÍx
Jk á⁄~°áê@∞ Jaè„áêÜ«∞O. |Ç≤Ï+¨μì ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ <˘Ñ≤Ê =KÕÛ"åà◊§H˜ H˘O^ŒiH˜
|∞∞`«∞„™ê=O <≥Å<≥ÖÏ ~å=_»OÖ’ H˘O`« Jã¨=Î ºãÎ̈`« LO@∞Ok.
|Ç≤Ï+¨μÖì ’ Hõ_∞» Ñ¨Ù<˘Ñ≤Ê =Ù#flÑ¨C_»∞ Z.Ñ≤.ã≤. aà◊§Å∞QÍx, "≥∞á¶êÖì ò-500 \ÏÉˇ\¡ òQÍx
"Õã∞¨ ‰õΩO>Ë KåÖÏ=~°‰Ωõ LÑ¨âßOu HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. =∞s Z‰õΩ¯= <˘Ñ≤Ê LO>Ë _ç. JO_£
ã≤. PÑ¨~ˆ +¨<£ KÕ~ÚOK«∞‰õΩO>Ë =∞Ozk. WqHÍHõ W`«~° Ç¨~À‡#¡ zH˜`û« ‰õÄ_® _®Hõ~ì ∞°
ã¨ÅÇ¨ÃÑ· á⁄O^Œ=K«∞Û. WO`ÕQÍx kQÆ∞Å∞Ñ¨_ç ‰õÄ~ÀÛ#=ã¨~O° ÖË^∞Œ .
|Ç≤Ï+¨μì ¢ã‘Î - =¸_è»#=∞‡HÍÅ∞
XHõ"≥·Ñ¨Ù ¢ã‘Î |Ç≤Ï+¨μì ã¨=∞Ü«∞OÖ’ âßs~°HõOQÍ [iˆQ H˘xfl =∂~°∞ÊÅ =Å#
ÉÏ^èŒÑ¨_»_»O [~°∞QÆ∞`«∂ LO>Ë `«~°`«~åÅ∞QÍ P"≥∞‰õΩ H˘xfl ™êOÑ¶≤∞Hõ=∞~Ú# qkè
x¿+^è•Å∞ U~°Ê~°K_« O» [iyOk. JO`ÕHÍHõ |Ç≤Ï+¨μHì ˜ ãÖ|OkèOz J<ÕHõ #=∞‡HÍÅ∞,
ãÖ„Ñ¨^•Ü«∂Å∞ U~°Ê_®¤~Ú.Ñ¨tÛ=∞ P„Ñ¶H≤ ÍÖ’ |Ç≤Ï+¨μì J~Ú# ¢ãÅÎ‘ x #^Œ∞Å∞ ^•@x=fi~°∞.
„ÃÑO¶ z, ÉˇeÜ ˚ ∞« O ^Õâã◊ ∞¨ Å÷ ∞ |Ç≤Ï+¨μì J~Ú# ¢ãÎ‘ xÅ=KÕã#≤ Ñ¨KÛ« à◊√§ =Ú@∞ì‰Ωõ O>Ë Jq
áê_»~ÚáÈ`åÜ«∞x ÉèÏq™êÎ~∞° . |Ç≤Ï+¨μì ¢ãÎ‘ ^ŒQ~æÆ ° LO>Ë k‰õÄûzÖ’x =ÚÅ∞¡ Hõ^ÅŒ ^Œx
„a@<£Ö’ <å= #_ç¿Ñ"åà◊§H˜ XHõ =¸_è#» =∞‡HõO. QÀÅ∞¤ HÀã¨∞ì ÖÏ"˘OQÀÖ’ |Ç≤Ï+¨μì
J~Ú# ¢ãxÎ‘ #+ì̈‰Ωõ ~åeQÍ ÉèÏqOz |Ü«∞@ "Õ̂~ ã¨Å÷ OÖ’ LOK«∞`å~°∞. "≥„iÜ«∞~ü
Zefi<£, ÉˇQ· Í *Ïu ¢ãÅÎ‘ QÆ∞iOz „"åã¨∂,Î D *ÏuÖ’ |Ç≤Ï+¨μì ¢ãÅÎ‘ QÆ∞iOz L#fl
=¸_è#» =∞‡HÍÅx K«H¯õ QÍ q=iOKå~°∞. ÉˇQ· Í*Ïu ¢ãÅÎ‘ ∞ |Ç≤Ï+¨μì J~Ú#Ñ¨C_»∞ ^Õ"åÅÜ«∞O
"≥·Ñ¨Ù "≥à◊§‰õÄ_»^Œ@. Ñ¨K«Ûx ÃÑ·~°∞ P"≥∞ Hõà◊§`À K«∂¿ãÎ P ÃÑ·~°∞ ZO_çáÈ`«∞O^Œ@.
|Ç≤Ï+¨μÖì ’ L#flÑ¨C_»∞ XHõ"àÕ ◊ ÉèÏ~åºÉè~í eÎ° ^Œ~Ì ∂° ãÖÜ≥∂QÆO [~°ÑH¨ áõ È~Ú<å XˆH =∞OK«O
g∞^Œ Ñ¨_∞» ‰õΩ<åfl, P Éè~í Î° P"≥∞ ã¨Ê~°≈H˜ ZO_ç =∞~°}™˜ êÎ_@ » .
=∞#∞ã¨‡ $uÖ’ |Ç≤Ï+¨μì ¢ãÎ‘ QÆ∞iOz q=iã¨∂Î ''ZO`« HÍ"≥∂„^ÕHOõ L#fl Éè~í ~Î° Ú<å
|Ç≤Ï+¨μÖì ’ L#fl ÉèÏ~°º`À ãÖÜ≥∂QÆO [iÑ≤`Õ J`«x áêO_ç`º« =Ú, |Å=Ú, "≥É· =íè =Ú,
^Œ$+≤ì PÜ«Ú=Ù H©} Δ O˜ záÈ`åÜ«∞x—— K≥ÑÊ¨ _»O [iyOk. E~å¢ãÜ ì≤ ∞« <£ âßGO |Ç≤Ï+¨μì
J~Ú# ¢ãxÎ‘ Ñ≤âßK«O P„â◊~ÚOz LO@∞O^Œx K≥ÑÊ≤ `Õ, Éˇa· Å∞ |Ç≤Ï+¨μì J~Ú# ¢ã`Î‘ À
ãÖÜ≥∂QÆO JÑ¨q„`«"∞≥ #ÿ k, x+≤^"úŒ ∞≥ #ÿ ^Œx K≥ÑÊ≤ Ok. Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«O |Ç≤Ï+¨μì ¢ãHÎ‘ ˜ H˘xfl
qkè x¿+^è•Å∞ HõeÊOzOk. =¸_»∞~ÀAÅ=~°‰Ωõ P"≥∞#∞ Z=fi~°∂ =Ú@∞ìHÀ‰õÄ_»^∞Œ .
™êfl#O KÕÜ∞« ‰õÄ_»^∞Œ . ^ŒO`«^•è =#O Ñ¨xH˜~å^Œ∞. HõO\˜H˜ HÍ@∞Hõ ÃÑ@ì‰Äõ _»^∞Œ . Hõ\ H˜ õ
284
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 285
<ÕÅÃÑ<· Õ HÍx Ñ‘@ÃÑ· ‰õÄ~ÀÛ‰õÄ_»^∞Œ . ‰õΩO_»Ö’QÍx, W#Ñÿ<≥flÖ’QÍx Éè’[#O KÕÜ∂« Åx

x~°‚~ÚOzOk.
J~Ú`Õ D qkè x¿+^è•Å∞ „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ `«yáæ È`«∞<åfl~Ú.|Ç≤Ï+¨μÅì H˜ ãÖ|OkèOz#
=¸_è#» =∞‡HÍÅhfl `˘ÅyáÈ`«∞<åfl~Ú. áêâßÛ`«º ^ÕâßÅÖ’ |Ç≤Ï+¨μì ¢ãHÎ‘ ˜ ãÖ|OkèOz#
=¸_è#» =∞‡HÍÅ∞, PKå~åÅ∞ `˘ÅyáÈÜ«∂~Ú. WOHÍ =∞#^ÕâO◊ Ö’ H˘xflKÀ@¡ q∞ye
L<åfl~Ú. ÃãH±û QÆ∞iOz ãÔ̈~#· q*Ï˝#O ÃÑiy#Ñ¨C_»∞ |Ç≤Ï+¨μì ¢ãÅÎ‘ H˜ ãÖ|OkèOz#
qkè x¿+^è•Å∞, =¸_è#» =∞‡HÍÅ∞ ‰õÄ_® `˘ÅyáÈ`å~Ú.
|Ç≤Ï+¨μì qO`«Å∞
|Ç≤Ï+¨μì ã¨=∞Ü«∞OÖ’ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O #∞Oz ~°H„Îõ ™ê=O ~å=_»O =∂=¸Å∞. QÀ¿Ñ,¶
„aÜ«∂s _çÉ’~Úãπ=∞<£, |~°fl<£Ö’Ñ¶π "≥Ú^ŒÅ~Ú# _®Hõì~°∞¡ H˘xfl qO`« q+¨Ü«∂Å∞
|Ç≤Ï+¨μì QÆ∞iOz QÆ=∞xOKå~°∞. XHõ J=∂‡~ÚH˜ |Ç≤Ï+¨μì ã¨=∞Ü«∞O =KÕÛãïH˜ K≥qÖ’
#∞Oz ~°H„Îõ ™ê=O [~°∞QÆ∞`«∂ LO_»@O QÆ=∞xOK«_O» [iyOk. =∂=¸Å∞ ~°HÍÎxH˜
QÆ_H¤» >õ ìË ã¨fiÉèÏ=O =ÙO@∞Ok. |Ç≤Ï+¨μÖì ’ HÍˆ~ ~°HÍÎxH˜ QÆ_H¤» >õ ìË ã¨fiÉèÏ=O =ÙO_»^∞Œ .
J^Õq^èOŒ QÍ D"≥∞ K≥qÖ’#∞Oz HÍˆ~ ~°HOÎõ QÆ_H¤» @ õ xì k. <≥Å<≥ÖÏ WÖÏ ~°H„Îõ ™ê=O
[~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO>Ë "≥·^Œº Ñïâ’^èŒ#KÕã≤ Wk |Ç≤Ï¿+ì Jx x~å÷iOK«_»O [iyOk.
W^Õq^èOŒ QÍ |Ç≤Ï+¨μì ~ÀAÅÖ’ H˘O^Œi <À\’¡#∞Oz, ÑÖ\˜ zQÆ∞à◊§#∞Oz, „Hõ=∞O`«ÑÊ¨
‰õΩO_® ~°H„Îõ ™ê=O [~°Q_Æ O» "≥^· ºŒ âßG"Õ`ÅÎ« ∞ QÆ∞iÎOKå~°∞.
XHõ ¢ãHÎ‘ ˜ |Ç≤Ï+¨μì ~ÀAÅÖ’ =HΔÀ*ÏÅ #∞Oz ~°H„Îõ ™ê=O LO_Õk. P"≥∞‰õΩ =HΔÀ*ÏÅ
^ŒQ~æÆ ° Ñ¨ÙO_»∞ÖÏQÍ U~°Ê_çOk. <≥Åãï =KÕÛ@Ñ¨Ê\˜H˜ =∂=¸Å∞ |Ç≤Ï+¨μ`ì Àáê@∞ =HΔÀ*ÏÅ
^ŒQ~æÆ #° ∞Oz ~°H„Îõ ™ê=O LO_Õk. |Ç≤Ï+¨μì PyáÈQÍ<Õ =HΔÀ*ÏÅ #∞Oz ‰õÄ_® PyáÈÜÕ∞k.
=∞~˘Hõ ¢ãHÎ‘ ˜ |Ç≤Ï+¨μì ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ÉÁ@#„"ÕÅ∞ ^ŒQ~æÆ ° Z„~°QÍ "åÜ«∞_»O, Jk
Ñÿe JO^Œ∞Ö’#∞Oz ~°HOÎõ ÉÁ@∞¡, ÉÁ@∞¡QÍ Ñ¨_@ » O [iˆQk. J~Ú^Œ∞~ÀAÅ `«~∞° "å`«
~°HÑÎõ Ù¨ ÉÁ@∞¡ Ñ¨_qÕ HÍ=Ù. WÖÏˆQ WOH˘O^ŒiÖ’ K«OHõÅÖ’#∞, `˘_»Å^ŒQ~æÆ ,° TÑ≤iu`«∞ÅÎ
#∞Oz, r~°H‚ Àâ◊O #∞Oz |Ç≤Ï+¨μì „™ê=O HõÅQÆ_O» QÆ∞iÎOKå~°∞.
D ~°HOõ QÍ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O #∞Oz HÍ‰õΩO_® â◊s~°OÖ’ `«H¯˜ #KÀ@¡ #∞Oz |Ç≤Ï+¨μì
HõÅQÆ_®xH˜ â◊s~° x~å‡}O [iy#Ñ¨C_Õ PÜ«∂ ã¨Ö÷ ÏÅÖ’ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« OÖ’ =ÙO_Õ \˜+Ø¨ ºÅ∞
ÖÏO\˜q (Z<£_Àq∞„\˜Ü∞« O) =ÙO_»_O» HÍ~°}O. Ç¨~À‡#∞¡ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« OÖ’x \˜+Ø¨ ºÅg∞^Œ
|Ç≤Ï+¨μHì ˜ ãÖ|OkèOz# Z\ì̃ „Ñ¨ÉÏè "åxfl Hõey™êÎÜ∂≥ g\˜g∞^Œ ‰õÄ_® J\˜ì „Ñ¨ÉÏè "åxfl
HõeyOK«_"» ∞Õ HÍ~°}O.
285
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 286
H˘xfl "åº^è∞Œ Å q+¨Ü∞« OÖ’ |Ç≤Ï+¨μÅì ∞

H˘O^Œi q+¨Ü∞« OÖ’ Jã¨Å∞ rq`«OÖ’ ZÑ¨Ê\˜H© |Ç≤Ï+¨μì HÍHõáÈ=_»O [iy`Õ,
=∞iH˘O^Œi q+¨Ü«∞OÖ’ H˘xfl "åº^èŒ∞Å=Å¡<À, W`«~° HÍ~°}ÏÅ=Å¡<À |Ç≤Ï+¨μìÅ∞
„áê~°OÉèOí HÍHõáÈ=K«∞Û. W@∞=O\˜"å\˜Ö’¡ z#flÑ≤ÅÖ¡ ’¡ ^ä~·≥ å~Ú_£ „QÆOkä ã¨„Hõ=∞OQÍ
Ñ¨xKÕÜ∞« HõáÈ=_»O XHõ HÍ~°}O. gà◊§Ö’¡ HÍ~°}<åxfl QÆ∞iÎOz ^ä~·≥ å~Ú_£ Ç¨~À‡#∞
WzÛ#@¡~Ú`Õ ~°[ã¨fiÅ J=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. WOH˘O^Œ~∞° ~°[ã¨fiÅ J~Ú<å D „QÆOkä
ã¨„Hõ=∞OQÍ Ñ¨xKÕÜ∞« Hõ áÈ=_»O =Å¡ |Ç≤Ï+¨μì ã¨=∞Ü«∞OÖ’ KåÖÏH˘kÌQÍ<Õ ~°H„Îõ ™ê=O
[~°Q_Æ "» ∂≥ , |Ç≤Ï+¨μÅì ∞ ã¨„Hõ=∞OQÍ ~åHõáÈ=_»"∂≥ [~°∞QÆ∞`å~Ú. ÃÑ^Œ"Ì åà◊§Ö’ D „QÆOkäH˜
ãÖ|OkèOz# "åºk =zÛ#Ñ¨C_»∞ ‰õÄ_® |Ç≤Ï+¨μÅì ∞ =ÙO_ç U HÍ~°}O =Å#~Ú<å
|Ç≤Ï+¨μÅì ∞ PyáÈ`Õ 'ÃãHõO_»s Z"≥∞<ÀiÜ«∂— Jx JO\Ï~°∞.
Ü«ÚHõ=Î Ü«∞ã¨∞ûÖ’ =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨Ï"åºkè (_»Ü∂« a\˜ã)π =zÛ#@¡~Ú`Õ P ¢ãÎ‘ ~°[ã¨fiÅ
HÍ‰õΩO_® =ÙO_»\ÏxH˜ P™ê¯~°O =ÙOk. D =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨Ï "åºkè Z‰õΩ¯=QÍ =Ù#fl ÉÏÅÉÏe
HõÅ#∞ =ÚO^Õ QÆ∞iÎOz `«y# zH˜`û« KÕÜ∞« HõáÈ`Õ, 50 âß`«O ÉÏeHõÅ∞ Jã¨Å∞ ~°[ã¨fiÅ
HÍHõáÈ=_»"≥∂, XHõ"Õà◊ ~°[ã¨fiÅ J~Ú<å Ñ≤Å¡Å∞ HõÅQÆ‰õΩO_® J~ÚáÈ=_»"≥∂
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. nxH˜ HÍ~°}O gà◊§Ö’¡ [#<ÕO„kÜ«∂Å qHÍãÖ ÖË‰Ωõ O_® J~ÚáÈ=_»"∞Õ .
PÇ¨~°O ÖËHõ â◊√+≤¯Oz<å, ~°HÇÎõ Ï‘ #`«=Ù<åfl, HõÜΔ ∞« "åºkè, Hˆ #û~ü ÖÏO\˜q L<åfl
|Ç≤Ï+¨μÅì ∞ ÖË‰Ωõ O_® J~ÚáÈ=_»O ã¨ÇÏ¨ [O.KåÖÏ =∂#ã≤Hõ "åº^è∞Œ ÅÖ’ |Ç≤Ï+¨μÅì ∞
ÖË‰Ωõ O_® áÈ`å~Ú. nxx|\˜ì |Ç≤Ï+¨μÅì ∞ Hõ#|_»‰Ωõ O_® PyáÈ=_®xH˜QÍh, Jã¨Å∞
~°[ã¨fiÅ HÍHõáÈ=_®xH˜QÍx, [#<ÕO„kÜ«∂Å∞ ÃãH±û Ç¨~À‡#¡ Ö’Ñ¨"∞Õ HÍ‰õΩO_® `«H¯˜ #
J<å~ÀQÆº Ñïã≤`÷ ∞« Å∞ ‰õÄ_® =ÚYºO Jx ã¨Ê+Öì J=Ù`«∞Ok. W^Õq^èOŒ QÍ WO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞
LO_Õ Ñïã¨~åÅ #∞Oz =∂i<å, ã¨Å÷ O =∂i<å, „H˘`«Î j`À+¨ã‚ `÷≤ ∞« ÅÖ’ x=ã≤Oz<å,
=∂#ã≤HOõ QÍ Ñïã¨~åÅ‰õΩ JÅ"å@∞|_»Háõ È~Ú<å |Ç≤Ï+¨μÅì ∞ Hõ#|_»=Ù. W@∞=O\˜
Ñïã≤u÷ Ü«∞=fi#=u J~Ú# ¢ãÅÎ‘ ∞, #~°∞ûÅ∞, L^ÀºQÍÅ HÀãÖ WÅ∞¡ =ke Ñ¨@} ì Å∞,
q^ÕâßÅ∞ "≥o#¡ Ñ¨C_»∞ U~°Ê_»∞`«∞Ok. Ü«Ú^Œ~ú O° QÍxH˜ ãÖ|OkèOz# L^ÀºQÍÅÖ’ KÕi#
Ü«Ú=`«∞ÅÖ’ =ÚYºOQÍ W@∞=O\˜ Ñïã≤`÷ ∞« Å∞ U~°Ê_»`å~Ú. W=hfl WÖÏ =ÙO_»QÍ
=∞# â◊s~°^~Œè ‡° O JO`å P^è•~°Ñ_¨ ∞» „HÀ"≥∂*’=ÚûÖ’x Jã¨=Î ºã¨`Î « ‰õÄ_® ¢ãÅÎ‘ ∞ |Ç≤Ï+¨μÅì ∞
ÖË‰Ωõ O_® J=_®xH˜ HÍ~°}O. XHõ Ü«Ú=u Jã¨Å∞ ~°[ã¨fiÅ J~Ú# `«~∞° "å`« H˘O`«HÍÅO
#∞Oz =∞~°Å |Ç≤Ï+¨μÅì ∞ ÖËHáõ È~Ú<å _®Hõ~ì ∞° KÕ`« Ñ¨ÓiÎ Ñ¨sHõÅΔ ∞ KÕ~ÚOK«∞HÀ=_»O
J=ã¨~°O. HÍx "≥∞*Ïsì ˆHã¨∞Ö’¡ |Ç≤Ï+¨μìÅ∞ ÖËHõáÈ=_®xH˜ ¢ã‘Î QÆ~°ƒù=u HÍ=_»O
=ÚYºHÍ~°}O Jx QÆ∞~°∞OÎ K«∞HÀ"åe.
286
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 287
|Ç≤Ï+¨μÅì ∞ =ÚO^Œ∞QÍ PyáÈ`Õ

™ê^è•~°}OQÍ ¢ã‘ÎÅH˜ 45-50 ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ |Ç≤Ï+¨μìÅ∞ HÍ‰õΩO_®
PyáÈ`å~Ú. J~°∞^Œ∞QÍ H˘O^ŒiÖ’ 32-40 ãÖ=`«û~åÅÖ’<Õ |Ç≤Ï+¨μÅì ∞ ÖË‰Ωõ O_®
áÈ`å~Ú. WÖÏ [iy#O`«=∂„`å# P"≥∞‰õΩ âßs~°HõOQÍ, =∂#ã≤HõOQÍ ÉÏ^èŒÅ∞
HõÅQÍÅx ÖË^∞Œ . J~Ú`Õ H˘O^ŒiÖ’ WÖÏ `«fi~°QÍ |Ç≤Ï+¨μÅì ∞ áÈ|\ì̃ "åà◊§H˜ Ãã‰õΩû
Ç¨~À‡#∞¡ `«‰Ωõ ¯= J~ÚáÈ~Ú P =Ü«∞ã¨∞ûÖ’<Õ QÆ∞O_≥^_Œ ,» PÜ«∂ãÖ, Ñ¨xÜ≥∞_»Å Pã¨HÎ̃
ÖËHáõ È=_»O, zHÍ‰õΩ, HÀÑÖ=O\˜ âßs~°Hõ =∂#ã≤Hõ ÉÏ^èÅŒ ∞ HõÅQÆ=K«∞Û. HÍx "≥O@<Õ
zH˜`û« á⁄Ok`Õ D ÉÏ^èÅŒ ∞ ÖË‰Ωõ O_® KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û.
=Ú@∞¡ ZO_çáÈÜÕ∞ ã
¢ ÅÎ‘ Ö’ âßs~°H,õ =∂#ã≤Hõ =∂~°∞ÊÅ∞
WO@s‡_çÜ∞« \ò K«^∞Œ =Ù`«∞#fl WOk~° `«# J=∞‡QÍ~°~Ú# J#flÑ¨Ó~°=‚ ∞‡QÍix _®Hõ~ì ü
^ŒQiæÆ H˜ fã¨∞‰õΩx =zÛOk. D =∞^èºŒ HÍÅOÖ’ `«# J=∞‡Ö’ =zÛ# =∂~°∞Ê QÆ∞iOz
_®Hõ~ì ∞° `À K≥|∞`«∂ ''Uq∞\’ _®Hõ~ì ∞° QÍ~°∂, H˘xfl <≥ÅÅ#∞Oz =∂ J=∞‡Ö’ KåÖÏ
`Õ_® =zÛOk. TiH˜<Õ HÀÑÖ =ã¨∞OÎ k. z~å‰õΩ ‰õÄ_® Z‰õΩ¯= J~ÚáÈ`«∞Ok. H˘kÌQÍ
Ñ¨xKÕÜ∞« QÍ<Õ JÅã≤áÈ`ÀOk. QÆ∞O_≥^_Œ ,» PÜ«∂ãÖ JO\’Ok. qz„`«O Uq∞@O>Ë
F™êi K≥ÑÊ≤ # ÉÏ^èŒ =∞~˘Hõ™êi =ÙO_»^∞Œ . XHõ™êi =O\’¡#∞Oz "Õ_ç =KÕÛ™ÈÎO^Œx,
JO>Ë =∞~À™êi Xà◊√§ K«Å|¡ _çáÈ`ÀO^Œx JO@∞Ok. WOHÍ 45 ãÖ=`«û~åÅ∞ ‰õÄ_®
^•@x =∂ J=∞‡Ö’ =zÛ# =∂~°∞Ê QÆ∞iOz U=∞O\Ï~°∞ _®Hõ~ì !ü —— Jx J_çyOk.
J#flÑ¨Ó~°‚=∞‡QÍiÖ’ =zÛ# D =∂~°∞ÊÅx "Õ∞<Àáê*ò ã≤OÑ¨ì"£∞û JO\Ï~°∞.
™ê^è•~°}OQÍ ¢ã‘ÎÅÖ’ =Ú@∞¡ ZO_çáÈÜÕ∞@Ñ¨C_»∞ âßs~°HõOQÍ =∂#ã≤HõOQÍ H˘xfl
qÑ¨s`« ÅHõ} Δ ÏÅ∞ Hõ#|_»`å~Ú. D „Ñ¨`ºÕ Hõ ÅHõ} Δ ÏÅ∞ =Ú@∞¡ PyáÈ=_®xH˜ ~Ô O_»∞
=¸_»∞ ãÖ=`«û~åÅ =ÚO^Œ∞#∞Oz „áê~°OÉè"í ∞≥ ,ÿ =Ú@∞¡ ZO_çáÈ~Ú# ~Ô O_»∞ #∞Oz
J~Ú^Œ∞ ãÖ=`«û~åÅ =~°‰Äõ LO\Ï~Ú. =Ú@∞¡ ZO_çáÈÜÕ∞@Ñ¨C_»∞ JO_®â◊Ü∞« O
#∞Oz `«Ü∂« ~°Ü∞Õ º Ç¨~À‡#∞¡ `«yáæ È`å~Ú. D Ç¨~À‡#¡ L`«ÊuÎ =∂=¸Å∞QÍ L#flO`«
=~°‰Ωõ ¢ãÜ Î‘ Ú≥ Hõ¯ =∂#ã≤H,õ âßs~°Hõ Ñïã≤`÷ ∞« Å∞ XHõq^èOŒ QÍ H˘#™êQÆ∞`«∂ =ÙO\Ï~Ú.
HÍh JO_®â◊Ü∞« =ÚÅ #∞Oz D Ç¨~À‡#¡ L`«ÊuÎ Ñ¨ÓiÎQÍ `«yáæ È=_»O`À âßs~°H,õ
=∂#ã≤Hõ ã≤u÷ QÆ`∞« ÅÖ’ JãÎ̈=ºã¨`÷ « U~°Ê_»∞`«∞Ok. Wk=~°‰Ωõ =∂=¸Å∞QÍ Ç¨~À‡#∞¡
L#fl ã≤u÷ #∞Oz Ç¨~À‡#∞Å∞ L`«ÊuÎ ÉÏQÍ `«yáæ È~Ú# `«~∞° "å`« ã≤u÷ H˜ âßs~°Hõ =∂#ã≤Hõ
Ñïã≤`÷ ∞« Å∞ JÅ"å@∞Ñ¨_,ç ãïÃÑ@∞ìHÀ=_®xH˜ H˘xfl ãÖ=`«û~åÅ HÍÅO Ñ¨_∞» `«∞Ok.
™ê^è•~°}OQÍ ¢ãÅÎ‘ Ö’ 45-50 ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ D Ñïã≤u÷ U~°Ê_»∞`«∞Ok.
287
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 288
J~Ú`Õ H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ ∞ D ã¨=∞Ü«∞OÖ’ âßs~°HOõ QÍ =∂#ã≤HOõ QÍ =KÕÛ =∂~°∞ÊÅH˜

`«@∞ìHÀÖËHõ ÉÏ^èÑŒ _¨ `ç ,Õ =∞iH˘O^ŒiÖ’ Z@∞=O\˜ ÉÏ^èÖŒ ‰Ë Ωõ O_® QÆ_zç áÈ`«∞Ok. =∞Oz
P~ÀQÆºO L#fl ¢ãÅÎ‘ ‰õΩ =Ú@∞¡ 55 ãÖ=`«û~åÅ∞ xO_Õ=~°‰Ωõ ‰õÄ_® =ÙO\Ï~Ú. J~Ú`Õ
H˘O^ŒiÖ’ 30 ãÖ=`«û~åÅ∞ xO_»‰Ωõ O_®<Õ =Ú@∞¡ ZO_çáÈ`å~Ú. `«fi~°QÍ ~°[ã¨fiÅ
J~Ú#"åiH˜ `«fi~°QÍ =Ú@∞¡ ZO_çáÈ=_»O,PÅã¨ºOQÍ ~°[ã¨fiÅJ~Ú#"åà◊§H˜ PÅã¨ºOQÍ
=Ú@∞¡ ZO_çáÈ=_»O JO@∂ =ÙO_»^∞Œ . ¢ãHÎ‘ ˜ ~°[ã¨fiÅ J~Ú# `«~∞° "å`« #∞Oz =Ú@∞¡
ZO_çáÈÜÕ∞ Ö’Ñ¨Å 30 #∞Oz 35 ãÖ=`«û~åÅ áê@∞ Ñ≤O_À`«ÊuÎ KÕ¿ã ™ê=∞~°º÷ O
=ÙO@∞Ok. =Ú@∞¡ ZO_çáÈÜÕ∞ ã¨=∞Ü«∞O #∞Op WHõ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ HõeQˆ „Ñ¨ãH¨ Î̃ ÖË<ÖÕ ^Ë ∞Œ .
=Ú@∞¡_yç # ã
¢ ÖÎ‘ ’ [#<ÕOk„ Ü«∂Å ãÖHÀK«O
=Ú@∞¡ ZO_çáÈ~Ú# ¢ã‘ÎÖ’ [#<ÕO„kÜ«∂ÅH˜ ãÖ|OkèOz# KåÖÏ=∂~°∞ÊÅ∞
HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. JO_®â◊Ü«∂Å∞ Ñ¨xKÕÜ«∞_»O =∂x"Õã≤ ‰õΩOzOK«∞‰õΩáÈ`å~Ú.
c["åÇ≤ÏHõÅ∞ =Ú_»∞K«∞‰õΩáÈ`å~Ú. QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O `«# ã¨ÇÏ¨ [`åfixfl HÀÖ’Ê~Ú KåÖÏ
z#fl^Œ~ÚáÈ`«∞Ok. QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O HõO~îO° Ñï=∂}O `«yáæ È~Ú XHõ ÉÁ_çÑÖ≤ ÏQÍ `«Ü∂« ~°=Ù
`«∞Ok. Ü≥∂x=∂~°Oæ z#fl^Œ~ÚáÈ`«∞Ok. Ü≥∂x~°O„^èOŒ ‰õÄ_® z#fl^Œ~Ú áÈ`«∞Ok.
WO^Œ∞=Å# ãÖÜ≥∂QÆO KÕ¿ã@Ñ¨C_»∞ ¢ãHÎ‘ ˜ ÉÏ^èHŒ Åõ ∞QÆ∞`«∂ LO@∞Ok. ÉÏÇ¨º^è~Œ åÅ∞,
JO`«~å^è~Œ åÅ∞ ‰õΩOzOK«∞‰õΩáÈ`å~Ú. [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° L#fl "≥O„@∞HõÅ∞ T_ç
áÈ`å~Ú.L#fl HÍã¨Î "≥O„@∞HõÅ∞ `≥Å|¡ _çáÈ`å~Ú.QÆ~åƒùâÜ ◊ ∂« xfl aQÆ|\˜ì LOKÕ HõO_»~åÖ’¡
â◊HáÎ˜ È~Ú Jq‰õÄ_® ™êyáÈ`å~Ú. JO^Œ∞=Å¡ =Ú@∞¡ ZO_çáÈ~Ú# H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ Ö’
QÆ~åƒùâÜ◊ ∞« O Ü≥∂x =∂~°Oæ #∞Oz „HÕkH˜ *Ï~°∞`«∞Ok. nx<Õ „¿ÑQÆ∞ *Ï~°_=» ∞x JO\Ï~°∞.
=Ú@∞¡_Qç̂ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ HÍ=∞"åOKè«
=Ú@∞¡ ZO_çáÈÜÕ∞ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ qz„`«"∞≥ #ÿ =∂#ã≤Hõ Ñïã≤`÷ ∞« Å∞ U~°Ê_»∞`«∂
=ÙO\Ï~Ú. H˘O^Œi ¢ãÅÎ‘ Ö’¡ JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ HÍ=∞O `«‰Ωõ ¯= L#flÑ¨Ê\˜H© =Ú@∞¡ ZO_ç
áÈÜÕ∞ ãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ =∂„`«O HÍ=∞O ÉÏQÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. nxH˜ HÍ~°}O P ã¨=∞Ü«∞OÖ’
Z„_ç#Öò HÍÔ~Hì û± #∞O_ç Ü«∂O„_À[<£û L`«ÊuÎ ÃÑ~°Q_Æ "» ∞Õ Jx ÉèÏqOK«|_»∞`ÀOk.
H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ ∞ =Ú@∞¡ ZO_çáÈÜÕ∞ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =Ú@∞¡ Hõ#|_»‰Ωõ O_® J~Ú
áÈ=\Ïxfl `«=∞‰õΩ QÆiƒù}© =zÛO^Œx ÉèÏq™êÎ~∞° . =Ú@∞¡ PyáÈ=_»O`Àáê@∞, á⁄@ì
^ŒQ~æÆ ° „H˘=Ùfi Z‰õΩ¯= KÕ~_° O» [iy „H˘=Ùfi=Å¡ Z`«∞QÎ Í =Ù#fl á⁄@ìx QÆiƒù}© Jx QÍ_èO» QÍ
qâ◊fiã≤™êÎ~∞° . =Ú@∞¡ ZO_çáÈ~Ú#Ñ¨C_»∞ á⁄@ì ^ŒQ~æÆ ° „H˘=Ùfi KÕ~_° O» ã¨ÇÏ¨ [O. á⁄@ì
^ŒQ~æ̂Æ HÍ^Œ∞ - =HΔÀ*ÏÅ ^ŒQ~æÆ ° ‰õÄ_® „H˘=Ùfi ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. WO^Œ∞=Å# P ¢ãHÎ‘ ˜
288
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 289
QÆiƒù}H© Í^Œx #K«ÛK≥ÑÊ¨ \ÏxH˜ ZO`« „Ñ¨Ü∞« uflOz<å Ñ¶e¨ `«O LO_»^∞Œ . ÃÑQ· Í `«# "å^•xfl
ã¨=∞i÷OK«∞HÀ=\ÏxH˜ Hõ_∞» Ñ¨Ù =zÛ#"åà◊§ÖÏQÍ<Õ `«#H© Hõ_∞» Ñ¨ÙÃãA
· ÃÑiy`Õ#∂, =HΔÀ*ÏÅ
Ñï=∂}O ÃÑiy`Õ#∂ Hõ_∞» Ñ¨Ù ÖËÔŒ \Ïˆ~q∞@x „Ñ¨tflã¨∞OÎ k. ÃÑQ· Í =Ú@∞¡ ZO_çáÈ~Ú
#Ñ¨C_»∞ Hõ_∞» Ñ¨Ù Laƒ#@∞¡ Z`«∞QÎ Í Hõ#|_»∞`ÀOk. WO`ÕQÍHõ D =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ =∞Å|^ŒHú Oõ
‰õÄ_® HõÅ∞QÆ∞ `«∞Ok. ¿ÑQÆ∞ L|ƒ_»O =Å#, =∞Å|^ŒHú Oõ =Å# Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ r~°H‚ Àâ◊O
¿ÑQÆ∞ Hõ^∞Œ Å∞`«∂ =ÙO@∞Ok.D HõêŒ Hõ `≥e¿ãq^èOŒ QÍ LO@∞Ok. Jã¨ÖË á⁄@ì Z`«∞QÎ Í
=Ù#fl^•xx QÆiƒù}© Jx `«eKÕ ¢ãÎ‘ D ¿ÑQÆ∞Å HõêŒ Hõ#∞ a_»¤ HõêŒ HõQÍ ÉèÏqã¨∞OÎ k.
WÖÏ a_»¤ u~°∞QÆ∞`«∞<åfl_»x ÉèÏqOKÕ ¢ãxÎ‘ P"≥∞ JO`«\ H˜ ˜ P"≥∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<Õ@O`«=~°‰Ωõ
=keÃÑ@ì_O» `«ÑÊ¨ KÕÜ∞« QÆeQˆ k ÖË^∞Œ .
=Ú@∞¡ ZO_çáÈ~Ú# ã
¢ HÎ‘ ˜ HÍ=∞O LO_»^•?
=Ú@∞¡ ZO_çáÈ~Ú# ¢ãHÎ‘ ˜ WHõ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ HõÅQÆ~∞° HÍx, HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ P"≥∞Ö’ Z\ì̃
`Õ_®~å^Œ∞. WO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ÖÏQÍ<Õ P"≥∞ Éè~í #Î° ∞ PHõi¬OK«QÅÆ ^Œ∞. ~°uÖ’ `å#∞ P#O^ŒO
á⁄Ok Éè~í ‰Î° Ωõ P#O^ŒO HõeyOK«QÅÆ ^Œ∞. H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ ∞ =Ú@∞¡ ZO_çáÈ~Ú# `«~∞° "å`«
`«=∞H˜ WHõ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ HõÅQÆ~<° Õ ^è~·≥ º° O`À =∞iO`« Lëê~°∞`À ~°uÖ’ áêÖÁæO\Ï~°∞ ‰õÄ_®.
90 ãÖ=`«û~åÅ∞ =zÛ<å ~°uÖ’ L`«∞ûHõ`« K«∂Ñ≤Oz# ¢ãÅÎ‘ QÍ^äÅŒè ∞ "≥^· ºŒ âßGOÖ’
ÖËHáõ ÈÖË^∞Œ .
=Ü«∞ã¨∞ =∞o§# ¢ã‘ÎÅÖ’¡ ÃãH±û ã¨=∞ã¨º
=ãÖ`«=∞‡QÍiH˜ =Ü«∞ã¨∞û =∞o§<å HÍ=∞O =∂„`«O `«QÖæÆ ^Ë ∞Œ . P"≥∞‰õΩ ^•^•Ñ¨Ù
Ü«∂Éè·ˇ ãÖ=`«û~åÅ∞ LO\Ï~Ú. J~Ú<å ~°uÖ’ KåÖÏ L`«∞ûHõ``« À áêÖÁæO@∞Ok.
J~Ú`Õ D =∞^èºŒ P"≥∞‰õΩ XHõ ã¨=∞ã¨º Z^Œ∞~°~ÚOk. ~°uÖ’ áêÖÁæ<åfl, ÉÏ^è`Œ À ~°ux
=ÚyOK«=Åã≤=™ÈÎOk. P"≥∞‰õΩQÍx, P"≥∞ Éèí~°Î‰õΩQÍx Z@∞=O\˜ "åº^èŒ∞Å∂ ÖË=Ù.
=∞i P#O^•xH˜ P@OHÍÅ∞ HõeyOKÕ D qz„`« Ñïã≤u÷ Uq∞\˜ ? Z=i`À#~Ú<å
K≥ÑC¨ HÀ"å ÅO>Ë =$^•úÑº¨ OÖ’ WOHÍ ÃãH±û Uq∞@x JO\Ï~°x ã≤Q∞Æ .æ K≥ÑC¨ HÀHõáÈ`Õ
J~°O÷ HÍx PO^Àà◊#. ã¨~ˆ ãÖ™ê~°O KÕÜ∞« _»O =∂x T~°∞‰õΩO^•=∂ JO>Ë =∞#ã¨∞ûÖ’
J}y=Ù#fl HÍ=∞"åOKèÅ« ∞ =∞iO`« zHÍ‰õΩ Hõeyã¨∞<Î åfl~Ú. =ãÖ`«=∞‡QÍiÖ’ U~°Ê_ç#
D qz„`« Ñïã≤u÷ Uq∞\˜ ? ^•xH˜ Ñïëê¯~°O ÖË^• ?
=ãÖ`«=∞‡QÍiÖ’ U~°Ê_ç# Ñïã≤u÷ ÖÏO\˜^Õ 45-50 ãÖ=`«û~åÅ∞ =zÛ# H˘O^Œi
¢ãÅÎ‘ Ö’ ‰õÄ_® LO@∞Ok. nx<Õ 'Ãã<≥Ö· ò =l<≥\· ã˜ —π Jx JO\Ï~°∞. D Ñïã≤u÷ U~°Ê_»\Ï
xH˜ =ÚYºOQÍ =Ü«∞ã¨∞û =∞à◊√§`«∞#fl H˘nÌ ÃãH±û Ç¨~À‡#∞¡ J~Ú# D¢™Èì[<£ L`«ÊuÎ
289
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 290
"åà◊§Ö’ `«yáæ È=_»"∞Õ . D Ñïã≤u÷ =ÚYºOQÍ =Ú@∞¡ ZO_çáÈÜÕ∞ ã¨=∞Ü«∞OÖ’#∂, P

`«~∞° "å`« HÍÅOÖ’#∂ U~°Ê_»∞`«∞Ok. D ã¨=∞Ü«∞OÖ’ H˘O^ŒiÖ’ QÆ∞O_≥^_Œ ,» PÜ«∂ãÖ,
`«fi~°QÍ JÅã≤áÈ=_»O, zHÍ‰õΩ, HÀÑÖ, U Ñ¨x Z_»ÖÏ Pã¨HÎ̃ ÖËHáõ È=_»O LO\Ï~Ú.
H˘O^ŒiÖ’ J~Ú`Õ Hõ}Δ OÖ’ XO\’¡#∞Oz "Õ_áç ⁄QÆÅ∞ ~å=_»O, W>Ëì K≥=∞@Å∞ áÈÜ«∞_»O.
WÖÏ ~ÀAH˜ J<ÕH™õ ê~°∞¡ [~°∞QÆ∞`«∂ LO\Ï~Ú. J~°O÷ Ñ¨~Ö÷° xË J<ÕHõ ÉÏ^èÅŒ ∞ ZO`À
ÉÏ^èŒ Hõeyã¨∂Î LO\Ï~Ú. g@xflO\˜H˜ HÍ~°}O ÃãH±û Ç¨~À‡#∞¡ J~Ú# ~¸¢™Èì[<£
â◊s~°OÖ’ `«yáæ È=_»"∞Õ . ÃÑ· ÉÏ^èÅŒ ∞ÖÏO\˜"Õ ãÖÜ≥∂QÆO ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ÉÏ^è•Hõ~O° QÍ
JxÑ≤OK«_O» ‰õÄ_® ^•xH˜HÍ~°}O ~¸¢™Èì[<£ `«‰Ωõ ¯= J=_»O=Å¡ Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’
H˘xfl =∂~°∞ÊÅ∞ ~å=_»"∞Õ nx=Å¡ Ü≥∂x =∂~°Oæ Ö’ LO_Õ á⁄~° KåÖÏ ã¨#fl|_çáÈ`«∞Ok.
ÃÑ·QÍ P á⁄~° `«# ã¨Ç¨Ï[`åfixfl HÀÖ’Ê`«∞Ok. Ü≥∂x=∂~°æOÖ’ ~ÚHÀ[<£ âß`«O,
P=∞¡Q∞Æ }O `«yáæ È=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. W@∞=O\˜ Ñïã≤u÷ U~°Ê_»@O`À H˘xfl ÉÏH©iì Ü«∂
„H˜=ÚÅ∞ Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’xH˜ „Ñ¨"tÕ Oz, W`«~° "åºkè ÅHõ} Δ ÏÅ∞ ‰õÄ_® HõÅQÆ*™Ë êÎ~Ú.
ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ ÉÏ^èŒ ZO^Œ∞=Å¡ ?
=Ú@∞¡ ZO_çáÈ~Ú#Ñ¨Ù_»∞ ~¸¢™Èì[<£ `«‰Ωõ ¯= J~ÚáÈ=_»O`À Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’
QÆÅ á⁄~° "åz#@∞ì J=Ù`«∞Ok.Ñ¨ÙO_»∞ =∂kiQÍ J=Ù`«∞Ok. JÑ¨C_»ÑC¨ _»∞ ~°HÑÎõ Ù¨
r~°`À ‰õÄ_ç# _çâßÛi˚ ^Œ∞~°Oæ ^èOŒ L#fl@∞¡ =O\˜ "≥∞Åÿ Ü≥∂x=∂~°Oæ #∞Oz "≥Å∞=_»∞`«∂
LO@∞Ok. Ü≥∂x=∂~°"æ ∞Õ HÍ‰õΩO_® Ü≥∂x |Ü«∞@‰õÄ_® "åz#@∞¡ J=_»O, U^≥<· å
XuÎ_ç Hõey`Õ ÉÏ^èHŒ Åõ QÆ_O» LO@∞Ok. =¸„`«qã¨~#°̊ ‰õÄ_® Z‰õΩ¯=™ê~°∞¡ J=_»O,
=¸„`«qã¨~#˚° ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∞O@ ™ê^è•~°}OQÍ LO_Õ ÅHõ} Δ ÏÅ∞. Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’Ñ¨Å
Ñ¨sHõΔ KÕã≤ K«∂ã≤#@¡~Ú`Õ JHõ¯_»Hõ¯_» Z„~°\ ˜ Ñ¨ÙO_»∞¡ÖÏQÍ Hõ#Ñ¨_»`å~Ú. "å\˜x
^Õx`À<≥<· å `åH˜#@¡~Ú`Õ =∞O@, <˘Ñ≤Ê HõÅQÆ_"» ∞Õ HÍ‰õΩO_®, "å\˜#∞Oz ~°HOÎõ ‰õÄ_®
HÍ~°∞`«∞Ok. Ñ¨ÙO_»∞Ö¡ ÏQÍ L#fl Wq XHõ^•xH˘Hõ\ ˜ ^ŒQ~æÆ Q° Í JO@∞‰õΩx Ü≥∂x=∂~°Oæ
JHõ¯_»H¯õ _» =¸ã¨∞‰õΩxáÈ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok ‰õÄ_®. ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæ<Õ ¢ãÅÎ‘ Ö’
=∂„`«O WÖÏ Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’Ñ¨Å á⁄~°Å∞ JO@∞‰õΩxáÈ=_»O =∂„`«O [~°Q^Æ ∞Œ . J~Ú`Õ
Ñ¨ÙO_»∞¡ÖÏQÍ U~°Ê_»@O =Å¡ ãÖÜ≥∂QÆ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ <˘Ñ≤Ê HõÅ∞QÆ∞`«∂ LO@∞Ok.
™ê^è•~°}OQÍ WÖÏ Ü≥∂x=∂~°æO Ö’Ñë á⁄~°Å∞ „HÕ^Œg ÃÑ·#q XHõ^•xH˘Hõ\ ˜
JO@∞‰õΩx =¸ã¨∞‰õΩx áÈ=_»=∞<Õk J~°"·≥ ãÖ=`«û~åÅ∞ ^•\˜# `«~∞° "å`«<Õ „áê~°OÉèOí
J=Ù`«∞Ok. JO^Œ∞‰õΩ<Õ =$^•úÑº¨ OÖ’ L#fl ¢ãÅÎ‘ Ü≥∂x=∂~°Oæ ‰õΩOK«∞‰õΩxáÈ~Ú#@∞¡,
ZO_çáÈ~Ú#@∞¡ J~ÚáÈ`«∞Ok. WÖÏ ‰õΩOK«∞‰õΩx áÈ=_»O =Å#<Õ 'ZO„\’Ñ¶≤H±
=l<≥\· ã˜ —π Jx‰õÄ_® JO\Ï~°∞.
290
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 291
Ãã·<≥Öò =l<≥·\˜ãπ - zH˜`«û

=Ü«∞ã¨∞û =∞o§# "åà◊§Ö’¡ ãÖÜ≥∂QÆO ÉÏ^è•Hõ~O° QÍ LO\’O^ŒO>Ë Ãã<≥Ö· ò =l<≥\· ã˜ π
J~Ú=ÙO_»=K«∞Û<Õ"∂≥ #x *Ï„QÆ`QÎ« Í QÆ=∞xOKåe. nxH˜ zH˜`û« QÍ D¢™Èì[<£ \ÏÉˇ@ ¡ ∞¡
"Õã¨∞HÀ"åe. D¢™Èì[<£ _≥·<≥¢™êìÖò „H©"£∞û Ü≥∂x=∂~°æOÖ’H˜ "å_»=K«∞Û. D „H©"£∞x
XHõ~°Hõ"≥∞ÿ# JÑ≤¡ˆH@~°∞ ^•fi~å (Ñ≤zHÍs ÖÏO\˜k) fã¨∞‰õΩx Ü≥∂x=∂~°æOÖ’H˜
ZH˜¯OKåe. WÖÏ ~ÀAH˜ ~Ô O_»∞™ê~°∞¡ K˘Ñ¨C# <≥Å~ÀAÅ∞ "ÕÜ∂« e. `«~∞° "å`« "å~åxH˜
~Ô O_»∞™ê~°∞¡ K˘Ñ¨C# D „H©"∞£ Ü≥∂x=∂~°Oæ =∂=¸Å∞QÍ JÜÕ∞º=~°‰Ωõ "å_»=Öˇ#∞.
WÖÏ "å_»@O =Å¡ Ü≥∂x=∂~°Oæ D¢™Èì[<£ `«‰Ωõ ¯= J=_»O KÕ`« ~ÀQÆ„QÆãOÎ̈ QÍ#∂,
ZO_çáÈ~Ú#@∞¡QÍ#∂ J=‰õΩO_® PÑ¨=K«∞Û.
`å`å¯eHõ ÅHõ}
Δ ÏÅ∞, `«Å<˘Ñ≤Ê HõeyOKÕ ÉÏ^èÅŒ ∞
=Ú@∞¡ ZO_çáÈÜÕ∞ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ H˘O^Œi HÍà◊√,¡ KÕ`∞« Å∞ `≥QÆ uq∞‡~°∞¡ Hõ#|_»`å~Ú.
D uq∞‡~°∞¡ =∞O@Å`À Ñ≤zÛ ZH˜¯áÈ~Ú#@∞¡ J=Ù`«∞Ok. Xà◊§O`å ã¨∂^Œ∞Å∞
„QÆ∞K«∞Û`«∞#fl@∞¡QÍ LO@∞Ok. K≥qÖ’ ZÑ¨C_»∂ â◊|OÌ =ã¨∂Î =ÙO@∞Ok. ZÑ¨C_»∂
`«Å<˘Ñ≤Ê =ÙO@∞Ok. Uq∞\’ z~å‰õΩ, HÀÑÖ `«~K° ∂« =ã¨∂Î =ÙO\Ï~Ú. H˘O^Œ~~° Ú`Õ,
Ñ≤zÛ"åà◊§ÖÏQÍ Ñ≤zÛ K«∂Ñ¨ÙÅ∞, Ñ≤zÛ =∂@Å∞ =∂\Ï¡_∞» `«∂ =ÙO\Ï~°∞. =∞iH˘O^Œ~∞°
ÃÑ^ŒÌ k"åàÏ nã≤# "åà◊§ÖÏQÍ Z=fii`À =∂\Ï¡_‰» Ωõ O_®#∂, ^ÕxÜ≥∞_»Å Pã¨HÖÎ˜ ‰Ë Ωõ O_®#∞
J#º=∞#ã¨¯OQÍ =º=Ç¨Ïi™êÎ~∞° .
ÃÑq· ^èOŒ QÍ JO^ŒiÖ’ LO_»Háõ È~Ú<å ™ê^è•~°}OQÍ KåÖÏ=∞OkÖ’ ~Ô O_»∞ =¸_»∞
xq∞ëêÅáê@∞ "≥∞_» ^ŒQ~æÆ ,° "≥ÚYO g∞^Œ "Õ_ç á⁄QÆÅ∞¡ÖÏQÍ ~å=_»O `«~∞° "å`« qÑ¨s`«OQÍ
K≥=∞@áÈÜ«∞_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. XˆH~ÀAÖ’ Z<Àfl™ê~°∞¡ WÖÏ "Õ_ç á⁄QÆÅ∞¡ ~å=_»O,
K≥=∞@ Ñ¨@_ì O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. Ñ¨QÅÆ ∞HõO>Ë ~å„uÑ¨Ó@ H˘O^ŒiÖ’ WÖÏ Z‰õΩ¯= [iy
x„^ŒÑ@¨ _ì "» ∞Õ ^Œ∞~°É¡ Oíè J~ÚáÈ`«∞Ok. W@∞=O\˜"åà◊§H˜ QÆ∞O_≥Ö’ [|∞ƒÖËx^Õ QÆ∞O_≥[|∞ƒ
=Ù#fl@∞¡ JxÑ≤OK«_O» , QÆ∞O_≥^_Œ ,» PÜ«∂ãÖ LO\Ï~Ú. #_»∞=Ú<˘Ñ≤Ê, H©à§◊ Ö’¡ <˘Ñ¨CÅ∞
=Ú@∞¡ ZO_çáÈÜÕ∞@Ñ¨C_»∞ Z‰õΩ¯=QÍ Hõ#|_»`å~Ú.
H˘O^ŒiÖ’ D =Ú@∞¡ JHõ™ê‡`«∞QÎ Í PyáÈ=K«∞Û. WOH˘O^ŒiÖ’ XHõ™êiHõO>ˇ
=∞~˘Hõ™êi _çâßÛi˚ `«‰Ωõ ¯= J=Ù`«∂ x^•#OQÍ ZO_çáÈ=K«∞Û. JÖÏ HÍHõáÈ`Õ ~Ô O_»∞
=¸_»∞ <≥ÅÅH˘Hõ™êi =Ú@∞¡ Hõ#|_ç z=iH˜ Jã¨Å∞ ÖË‰õΩO_®J~ÚáÈ=K«∞Û.
=∞iH˘O^ŒiÖ’ =Ú@∞¡KåÖÏ Jã¨=Î ºãÖÎ QÍ =ÙO_ç z=iH˜ Hõ#|_»‰Ωõ O_® áÈ`å~Ú. =Ú@∞¡
Ñ¨ÓiÎQÍ Hõ#|_»@O PyáÈ~Ú# P~°∞<≥ÅÅ `«~∞° "å`« uiy ~°H„Îõ ™ê=O Hõ#|_ç`#Õ ∂,
291
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 292
=Ú@∞¡ Jã¨Î=ºã¨ÎOQÍ =ÙO_»@"Õ∞HÍ‰õΩO_®, JkèHõ ~°HõÎáê`«O J=Ù`«∂ =ÙO>Ë#∂

XH˘¯Hõ¯™êi Hˆ #û~ü HÍ=K«∞Û. JO^Œ∞Hõx W@∞=O\˜ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ =Ú@∞¡ ZO_çáÈÜÕ∞
@Ñ¨C_»∞ WÖÏˆQ =ÙO@∞OkÖË Jx T~°∞H˘#Hõ _®Hõ~ì ∞° KÕ`« Ñ¨sHõΔ KÕ~ÚOK«∞HÀ"åe.
ZO_çáÈ~Ú# =Ú@∞¡ - zH˜`û«
=Ú@∞¡ ZO_çáÈ`«∞<åflÜ«∞#QÍ<Õ ¢ãÅÎ‘ Ö’ H˘O`« =∂#ã≤Hõ PO^Àà◊# „áê~°OÉèOí
J=Ù`«∞Ok. "åiÖ’ âßs~°Hõ ™œO^Œ~º° O `«yáæ È`«∞O^Œh, =∂#ã≤HOõ QÍ ÉÏ^èÅŒ ∞ HõÅ∞QÆ∞
`åÜ«∞h ÉÏ^èÑŒ _¨ `» å~°∞. D ÉèÏ"åÅ=Å¡ =∞iO`« "Õ^#Œ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. W@∞=O\˜ ¢ãÅÎ‘ ‰õΩ
_®Hõ~ì ∞° `«y#O`« ^è~·≥ åºxfl HõeyOKåe. =∂#ã≤Hõ PO^Àà◊# `«yOæ K«\ÏxH˜ HÍOáÈ*ò
ÖÏO\˜ aà◊§Å∞ "å_»=Öˇ#∞. WOHÍ "Õ_áç ⁄QÆÅ∞¡ K≥=∞@Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ LO>Ë D¢™Èì[<£
Ç¨~À‡#∞¡H˜ ãÖ|OkèOz# \ÏÉˇ@ ¡ ∞¡ _®Hõ~ì ∞° ã¨ÅÇ¨ÃÑ· fã¨∞HÀ"åe. _®Hõ~ì ∞° ã¨ÅÇ¨ÃÑ·
=∞O^Œ∞Å∞ ã¨„Hõ=∞OQÍ "å_ç#@¡~Ú`Õ =Ú@∞¡ ZO_çáÈÜÕ∞ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =KÕÛ ÉÏ^èÅŒ x
KåÖÏ=~°‰Ωõ JiHõ@=ì K«∞Û.
292
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 293
|Ç≤Ï+¨μìÅ#∞ "å~Ú^• "ÕÜ«∞_»O
q[Ü«∞ÅH˜Δ ‡H˜ J#∞HÀ‰õΩO_® q"åÇ¨ÏO xâ◊ÛÜ«∞O J~ÚáÈ~ÚOk. J#∞HÀ=_»O,

S^Œ∞~ÀAÅ Ö’QÍ<Õ q"åÇ¨ÏO KÕÜ∞« =Åã≤~å=_»O. P J=∂‡~Ú `«e^¡ OŒ „_»∞ÅH˜ JO`«∞ÖËx
JÅã¨@ Hõey™ÈÎOk. "≥O@<Õ q"åÇ¨ÏO KÕÜ«∞HõáÈ`Õ JÉÏƒ~ÚH˜ ÃãÅ=Ù Ñ¨ÓiÎ
J~ÚáÈ`«∞Ok. Ü≥∞O`À ^Œ∂~°OÖ’ L^ÀºQÆO KÕã∞¨ #Î fl JÉÏƒ~Ú =∞m§ WÑ¨Ê\’¡ uiy~å=_»O
Ñ¨_»^Œ∞. JO`« =∞Oz L^ÀºQÆO HõÅ =∞Oz JÉÏƒ~ÚH˜, `«=∞ J=∂‡~Úx WzÛ
P^Œ~åÉÏ^Œ~åQÍ q"åÇ¨ÏO KÕÜ∞« =Åã≤=zÛ<å, J=∂‡~Ú `«e^¡ OŒ „_»∞ÅH˜ JÅã¨@QÍ
L<åfl P#O^ŒOQÍ<Õ LOk. q"åÇ¨ÏO J~ÚáÈQÍ<Õ =¸_»∞ x„^ŒÅ∂ KÕ~ÚOz J=∂‡~Úx
JÉÏƒ~Ú`Àáê@∞ ÑÖÑ≤Oz"ÕÜ∞« =Åã≤ =ÙOk ‰õÄ_®. J#∞HÀ‰õΩO_® `«ÅÃÑ\˜#ì D
q"åÇ¨Ï HÍ~°ºO J=∂‡~ÚH˜ <≥Å<≥ÖÏ HõeQˆ W|ƒOn XˆH™êi `«@ã¨Ñ÷ _¨ ®¤~Ú. WO\’¡
<åÜ«∞#=∞‡H˜ D q+¨Ü∞« OÃÑ· JO^ŒiHõO>Ë kQÆ∞Å∞ Z‰õΩ¯= J~ÚOk. <åÜ«∞#=∞‡ `«#
H˘_»∞‰õΩ#∞ Ñ≤ez, ''Xˆ~Üü∞ JÉÏƒ~Ú, U"≥∞<ÿ å HÍh J=∂‡~ÚH˜ ÃÑo§ J~Ú =¸_»∞
x„^ŒÅ∂ JÜÕ∞º=~°‰Äõ |Ç≤Ï+¨μì ~å‰õΩO_® KÕÜ∂« e. =∞i #∞=Ùfi Uq∞ KÕ™êÎ"À?——JO@∂
=∞s =∞s ÃÇÏK«ÛiOzOk. á¶êºq∞e _®Hõ~ì ∞° ã¨ÅÇ¨ÃÑ· =∞O^Œ∞aà◊§Å∞ "å_»_O» =Å¡
q[Ü«∞ÅH˜Δ ‡ q"åÇ¨ÏO Z@∞=O\˜ W|ƒOn ÖË‰Ωõ O_® [iyáÈ~ÚOk. Ü«∞ø=#O á⁄OQÆ∞`«∂
=ÙO_Õ P Ü«Ú=^ŒOÑ¨`∞« ÅH˜ Z@∞=O\˜ J=~À^èOŒ HõÅQÆ‰Ωõ O_® â’Éè#í O~å„u =∞^è∞Œ ~°OQÍ
QÆ_zç áÈ~Ú Ü≥∞^ŒÃÑ· =∞^è∞Œ ~°"∞≥ #ÿ =Ú„^Œ"ãÕ O≤ k.
=∞i ~ÚO`« K«H¯õ QÍ q[Ü«∞ÅH˜Δ ‡H˜ Ñ¨xKÕ¿ã =∞O^Œ∞ Uq∞\˜?â’Éè#í O ~å„`«∞ÅH˜,
â◊√ÉèHí Í~åºÅH˜ J_»O¤ =KÕÛ |Ç≤Ï+¨μÅì #∞ H˘xfl k<åÅ∞ áê@∞ ZÖÏ "å~Ú^• "ÕÜ∞« =K«∞Û?
nx=Å# Ug∞ „Ñ¨=∂^ŒO [~°Q^Æ • ? J<Õ J#∞=∂<åÅ∞ HõÅQÆ=K«∞Û. "å\˜ QÆ∞iOz
HÍãÎ̈ q=~°OQÍ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO^•O.
293
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 294
|Ç≤Ï+¨μì ~å‰õΩO_® LO_®ÅO>Ë...

|Ç≤Ï+¨μì ~å‰õΩO_® PÑ¨_®xH˜ K«H¯õ x =∞O^Œ∞Å∞ L<åfl~Ú. J~Ú`Õ D =∞O^Œ∞Åx
ãÔ̈~#· "≥∂`å^Œ∞Ö’, ãÔ̈~#· ã¨=∞Ü«∞O #∞Oz "å_»@O J=ã¨~O° . JÖÏ KÕã#≤ @¡~Ú`Õ
|Ç≤Ï+¨μì ~å‰õΩO_® `«Ñ¨Ê‰õΩO_® Zxfl k<åÅ∞ HÍ"åÅO>Ë Jxfl k<åÅ∞ PÑ¨=K«∞Û.
=ÚYºOQÍ WO^Œ∞‰õΩ "å_Õk „á⁄[ã≤~ì À<£ Ç¨~À‡#∞. nxx \ÏÉˇ@¡ ∞¡ ~°∂ÑÖÖ’QÍx, WO[Hõ<Δ £
~°∂ÑÖÖ’QÍx "å_»=K«∞Û. „Ñ≤"∂≥ Ö`ü - Ü«∞<£ \ÏÉˇ@ ¡ ∞¡ |Ç≤Ï+¨μì =ã¨∞OÎ ^Œx ÉèÏqOz#
~ÀAH˜ =¸_»∞ ~ÀAÅ =ÚO^Œ∞#∞Oz L^ŒÜ∞« O XHõ\ ,˜ =∞^è•ºÇ¨ÏflO XHõ\ ,˜ ~å„u
XHõ\ ˜ K˘Ñ¨C# "å_»@O "≥Ú^ŒÅ∞ ÃÑ\Ïìe. WÖÏ ~ÀAH˜ =¸_»∞ aà◊§Å∞ K˘Ñ¨C#
Zxfl~ÀAÅáê@∞, ZÑ¨Ê\˜=~°‰Ωõ |Ç≤Ï+¨μì ~å‰õÄ_»^xŒ ÉèÏq™êÎ~À Jxfl~ÀAÅ∂ ~ÀE
"Õã∞¨ ‰õΩO@∂ =ÙO_®e. ™ê^è•~°}OQÍ |Ç≤Ï+¨μì ~å‰õΩO_® "å~°O - Ñ¨k~ÀAÅ∞ WOHÍ
Z‰õΩ¯=~Ú`Õ Ñ¨k¿ÇÏ#∞~ÀAÅ∞ PÑ¨_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JO`«~‰° Ωõ WO`«=~°‰Ωõ K≥ÑÊ≤ #
"≥∂`å^Œ∞ „Ñ¨HÍ~°O aà◊§Å∞ "å_ç`Õ ãïáÈ`«∞Ok. JÖÏHÍHõ Ñ¨k¿ÇÏ#∞~ÀAÅH˜ q∞Oz
WOHÍ H˘xfl~ÀAÅáê@∞ |Ç≤Ï+¨μì ~å‰õΩO_® PÑ¨=Åã≤ =¿ãÎ 15= ~ÀA#∞O_ç ~ÀAH˜
<åÅ∞QÆ∞ aà◊§Å∞ K˘Ñ¨C# "Õã∞¨ HÀ=Åã≤ =ÙO@∞Ok. H˘O`« =∞OkH˜ aà◊§Å∞ HÍã¨Î Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’
qHÍ~°O HõeyOK«=K«∞Û. JO^Œ∞Hõx PÇ¨~°O fã¨∞‰õΩ#fl `«~∞° "å`« "Õã∞¨ HÀ=_»O =∞Ozk
HÍx K≥ÑÊ≤ # „Ñ¨HÍ~°O aà◊§Å∞ ~ÀAH˜ =¸_»∞™ê~°∞¡ "Õã∞¨ HÀ"åe. J^Õq^èOŒ QÍ U XHõ¯~ÀE
=∞^èºŒ Ö’ =∂x"ÕÜ∞« ‰õÄ_»^∞Œ . =∞^èºŒ Ö’ =∞izáÈ`Õ |Ç≤Ï+¨μì „™ê=O Hõ#|_»_O» [~°∞QÆ=K«∞Û.
D q^èOŒ QÍ Zxfl~ÀAÅ∞ HÍ"åÖ’ Jxfl ~ÀAÅ∂ "å_ç aà◊§Å∞ =∂x"Õ¿ãÎ ~Ô O_»∞
=¸_»∞ ~ÀAÖ’¡ =∂=¸Å∞QÍ |Ç≤Ï+¨μì „™ê=O Hõ#|_»∞`«∞Ok.
P~åæ"∞≥ „\˜Öò \ÏÉˇ@
¡ ∞¡ "å_Õ"åà◊√§ |Ç≤Ï+¨μì =ã¨∞OÎ ^Œ#∞‰õΩ#fl ~ÀA#∞Oz J~Ú^Œ∞
~ÀAÅ∞ =ÚO^Œ∞QÍ aà◊§Å∞ "å_»@O „áê~°OaèOKåe. D aà◊§Å∞ ~ÀE L^ŒÜ∞« O
XHõ\ ,˜ ~å„u XHõ\ ˜ K˘Ñ¨C# ~ÀAH˜ ~Ô O_»∞™ê~°∞¡ Zxfl ~ÀAÅ∞ |Ç≤Ï+¨μì ~å‰õΩO_®
=ÙO_®Å#∞ ‰õΩO\Ï~À Jxfl~ÀAÅ∂ "å_®e.
H˘O`«=∞Ok |Ç≤Ï+¨μì ~å‰õΩO_® PÑ¨\ÏxH˜ aà◊§Å∞ =ÚO^Œ∞#∞Oz "å_»‰Ωõ O_®
~ˆ Ñ¨Ù |Ç≤Ï+¨μì =ã¨∞OÎ ^Œ#QÍ W"åà◊ "Õã∞¨ HÀ=_»O KÕ™êÎ~∞° . nx=Å¡ Ñ¶e¨ `«O Hõ#|_»Hõ
|Ç≤Ï+¨μì =∂=¸Å∞QÍ ~å=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
‰õΩ@∞O| xÜ«∞O„`}
« =∂„`Å« ∞ |Ç≤Ï+¨μì ~å‰õΩO_® PÑ¨Ö"
Ë å?
|Ç≤Ï+¨μì ~å‰õΩO_® H˘xfl~ÀAÅ∞ PÑ¨_®xH˜ ‰õΩ@∞O|xÜ«∞O„`«}H˜ "å_Õ U =∂„`«efl
J~Ú<å "å_»=K«∞Û. J~Ú`Õ D =∂„`«efl |Ç≤Ï+¨μì ~å=\ÏxH˜ ãïQÍæ "å~°O~ÀAÅ∞
294
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 295
=ÚO^Œ∞#∞Op ~ÀE L^ŒÜ∞« O XHõ\ ,˜ ~å„u XHõ\ ˜ K˘Ñ¨C# J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ xfl ~ÀAÅ∂

"å_®e. XHõ~ÀA ‰õÄ_® =∞^èºŒ Ö’ "å_»_O» =∞~°záÈ‰õÄ_»^∞Œ . ‰õΩ@∞O| xÜ«∞O„`«}H˜
D „HÕk =∂„`«Å∞ "å_»@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. Ü«∞<˘=ÖÏ~ü, QÔ <· ˘=ÖÏ~ü, "≥∞<ÿ À=ÖÏ~ü,
F=Ùºe<£, eO_çÜ∂« Öò, XHõ~å~ü "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q.
XHõ"àÕ ◊ ¢ãÎ‘ J~Ú<å ‰õΩ@∞O|xÜ«∞O„`«} =∂„`«Å∞ "å_»∞`«∂ =ÙO>Ë P <≥ÅÖ’
|Ç≤Ï+¨μxì H˘xfl~ÀAÅ∞ "å~Ú^• "ÕÜ∂« Å#∞‰õΩO>Ë "Õ~ˆ =∂„`«Å∞ "å_»#=ã¨~O° ÖË^∞Œ .
`å#∞ U =∂„`«Å∞ "å_»∞`«∞O^À, J^Õ =∂„`«Åx PÑ¨‰Ωõ O_® ~ÀAH˜ XHõ\ ˜ K˘Ñ¨C#
"å_®e. |Ç≤Ï+¨μxì "å~Ú^• "ÕÜ∞« _»O H˘~°‰Ωõ =∂„`«O "≥∂`å^Œ∞ ÃÑOK«#=ã¨~O° ‰õÄ_®
ÖË^∞Œ "å\˜`Àáê@∞ W`«~° =∂„`«Å∞ "å_»=Åã≤# J=ã¨~=° ÚÖË^∞Œ . ZÑ¨C_»∞ "å_»=Åã≤#
J=ã¨~°O J~ÚáÈ`«∞O^À JÑ¨C_»∞ =∂x"Õ¿ãÎ Ô~O_»∞~ÀAÖ’¡ |Ç≤Ï+¨μì „™ê=O
Hõ#|_»∞`«∞Ok.
aà◊§ÖË<å, WO[Hõ#Δ ∞¡ ÖË"å ?
H˘O`«=∞Ok aà◊§Å∞ q∞OQÆÖ=Ë ∞x JO@∂ LO\Ï~°∞. =∞i J@∞=O\˜"åà◊§ ãÖQÆu
Uq∞@x ãÖ^ÕÇÏ¨ O HõÅQÆ=K«∞Û. WÖÏO\˜ ¢ãÅÎ‘ ‰õΩ „áÈÅ∞áÈ\Ï<£ _çáÈ - 250 q∞e¡„QÍ"£∞û
WO[Hõ<Δ £ |Ç≤Ï+¨μì ~å=\ÏxH˜ =¸_»∞ ~ÀAÅ∞ =ÚO^Œ∞ KÕ~ÚOK«∞HÀ"åe. WÖÏ WO[Hõ<Δ £
KÕ~ÚOK«∞‰õΩ#fl"åà◊§Ö’¡ WO[Hõ<Δ £ KÕã#≤ ~ÀA#∞Oz ÖˇH¯õ Hõ_`ç Õ 8 #∞Oz 10 ~ÀAÅáê@∞
|Ç≤Ï+¨μì ~å‰õΩO_® =ÙO@∞Ok. WO[Hõ<Δ £ ~ÀE KÕ~ÚOK«∞HÀ#=ã¨~O° ÖË^∞Œ . XHõ¯™êˆ~
KÕ~ÚOK«∞‰õΩO>Ë KåÅ∞.
|Ç≤Ï+¨μxì "å~Ú^• "Õ¿ãÎ #+ì̈=∂ ?
|Ç≤Ï+¨μì ~å‰õΩO_® H˘xfl~ÀAÅáê@∞ "å~Ú^• "ÕÜ«∞\ÏxH˜ aà◊§Å∞HÍx,
WO[Hõ<Δ Å£ ∞HÍx "å_ç`Õ Z@∞=O\˜ J<å~ÀQÆºO HõÅQÆ^∞Œ . |Ç≤Ï+¨μÖì ’ JkèHõ ~°H„Îõ ™ê=O
J=_»OHÍx, |Ç≤Ï+¨μÅì ∞ `«~∞° "å`« JãÎ̈=ºãÎ̈OQÍ ~å=_»OQÍx LO_»^∞Œ . XHõ ¢ãHÎ‘ ˜ `«#
|Ç≤Ï+¨μì XHõ@= `Õn ~å=Åã≤=ÙO_»QÍ =∞O^Œ∞aà◊§Å∞ "å_ç 10= `ås‰õΩ =~°‰õΩ
"å~Ú^•"Õ¿ãÎ J@∞ `«~∞° "å`« <≥Å =KÕÛ |Ç≤Ï+¨μì ZÑ¨Ê\˜ÖÏQÍ XHõ@= `ås‰õΩ# HÍ‰õΩO_®
Ñ¨^=Œ `Õn „áêO`«OÖ’ =ã¨∞OÎ k. Hˆ =ÅO `Õn =∂~°∞`«∞Ok. HÍx |Ç≤Ï+¨μÅì ∞ =∂„`«O
<≥Å<≥ÖÏ =∂=¸Å∞QÍ<Õ =™êÎ~Ú.
295
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 296
`≥Å¡|@ì "åºkè
N=∞u #ox Ü«∞OU. K«^∞Œ =Ù‰õΩ#fl Ü«Ú=u. D =∞^èºŒ <Õ q"åÇ¨Ï=∞~Ú ^•OÑ¨`º«
rq`«OÖ’H˜ J_»∞QÆ∞ÃÑ\ì̃Ok. Éè~í Î° x~°O[#~å=Ù ™êxfl^èºŒ OÖ’ `«#x`å<Õ =∞~°záÈ~Ú
Ñ¨~=° â◊√~åÅ~ÚáÈ`«∞Ok. ãÖÜ≥∂QÆ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ #oxÖ’ K≥Å~ˆ Qˆ HÍ"≥∂„^ÕHOõ =Å¡
Ü≥∂x=^ŒÌ „^Œ"åÅ∞ Jq∞`«OQÍ „^Œq™êÎ~Ú. D q^èOŒ QÍ ãÖÜ≥∂QÆ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Ü≥∂x=^ŒÌ
„^Œ"åÅ∞ T~°_O» P"≥∞Ö’ HÍ=∂#∞Éè∂í u Ñ¨~åHÍ+ì̈H˜ KÕ~∞° ‰õΩO@∞#fl@∞¡QÍ ãÖHˆ `«O.
HÍx JO`« K«^∞Œ =Ù‰õΩ<åfl D q+¨Ü∞« O `≥eÜ«∞x #ox, JÖÏ „^Œ"åÅ∞ Ti Ü≥∂xx
`«_Kç Ü Õ ∞« _»O [ÉËƒ"≥∂#x ÉèÏqOzOk. J~Ú`Õ Ãã‰õΩû QÆ∞iOz ã≤Q∞Æ Ñæ _¨ ç `≥Å∞ã¨∞ HÀ‰õΩO_®
=Ó~°∞HÀ=_»O ãÔ̈~#· Ñ¨ûúŒ HÍ^Œx ÉèÏqOzOk. JO^Œ∞Hõx `«# á¶êºq∞e _®Hõ~ì ∞° ^ŒQiæÆ H˜
"≥o§ ''_®Hõì~ü, Ü≥∂x #∞Oz „^Œ"åÅ∞ =Ó~°_»O [iy`Õ `≥Å¡|@ì [|∞ƒ JO\Ï~°x
q<åfl#∞. =∞i <å‰õΩ ãÖÜ≥∂QÆ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ J#∞HÀ‰õΩO_® JuQÍ `«_ç =ã¨∞OÎ k. Wk
`≥Å|¡ @ì [|∞ƒH˜ „áê~°OÉèí ^Œâß _®Hõ~ì ?ü —— Jx ZO`À P"Õ^#Œ `À J_çyOk.
Ãã‰õΩû q*Ï˝#O QÆ∞iOz ã¨Ô~·# J=QÍÇ¨Ï# ÖË#O^Œ∞=Å¡<Õ #oxH˜ W@∞=O\˜
ÉèÜ
í ∞« O HõeyOk. ãÖÜ≥∂QÆ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° „^Œ"åÅ∞ Ti `«_Qç Í =ÙO_»@O
[|∞ƒHÍ^Œ∞. ÃÑQ· Í P ¢ãÎ‘ ãÖÜ≥∂QÆO ã¨=∞Ü«∞OÖ’ K«H¯õ QÍ HÍ"≥∂„^ÕHÍxfl á⁄Ok ã¨∞MÏ#∞
Éè∂í ux á⁄O^Œ∞`«∞#fl@∞¡ QÆ∞~°∞.Î `≥Å|¡ @ì J=\ÏxH˜ HÍ"≥∂„^ÕHOõ `À ãÖ|O^èOŒ ÖË^∞Œ .
Ü≥∂xÖ’ #∞Oz JuQÍ „^Œ=O "≥Å∞=_Õ ^•x<Õ 'Å∞HÀiÜ«∂— JO\Ï~°∞. nx<Õ "≥\· ò
_çâßÛi˚Jx J#_»O ‰õÄ_® Ñïáê\˜. "å_»∞Hõ ÉèÏ+¨Ö’ `≥Å|¡ @ì J=_»O JO\Ï~°∞.
Ü≥∂xÖ’ #∞Oz JuQÍ „^Œ=O =Ó~°_O» P~ÀQÆºHõ~"° ∞≥ #ÿ Ñïã≤`÷ ∞« ÅÖ’#∂ [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
J<å~ÀQÆº Ñïã≤`÷ ∞« ÅÖ’#∂ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. =Ü≥∂Éè^Ë OŒ ÖË‰Ωõ O_® ÃÑ^Œ,Ì z#fl Ñ≤ÅÅ¡
^ŒQ~æÆ #° ∞Oz =Ü≥∂=$^Œ∞Öú #·ˇ ¢ãÅÎ‘ =~°‰Ωõ `≥Å|¡ @ì J=_»O J<Õk ãÖÉèqí ã¨∂OÎ k. ~°[ã¨fiÅ
HÍ‰õΩO_®<Õ P_»Ñ≤Å¡ÅÖ’ `≥Å¡|@ì Z‰õΩ¯=QÍ J=_»O H˘O^ŒiÖ’ =ÙO@∞Ok. WÖÏ
[~°Q_Æ ®xH˜ HÍ~°}O P ÉÏeHõÖ’x [#<åOQÍÅhfl `«fi~°`fi« ~°QÍ =$kúKO≥ ^Œ∞`«∂, ~°HÍÎkHè ºõ `«
Hõey LO_»@"Õ∞. ¢ã‘ÎÅÖ’ JO_»O q_»∞^ŒÅÜÕ∞º ã¨=∞Ü«∞OÖ’#∂, ãïQÍæ |Ç≤Ï+¨μì
JÜÕ∞º=ÚO^Œ∞ `≥Å|¡ @ì Hõ#|_»∞`«∂ =ÙO@∞Ok. ¢ãÎ‘ QÆ~ƒ° =ù u J~Ú <≥ÅÅ∞ xO_»∞`«∞#fl
296
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 297
H˘nÌ `≥Å|¡ @ì Z‰õΩ¯= J=_»O ã¨ÇÏ¨ [O. JO^Œ∞Hõx P~ÀQÆºHõ~"° ∞≥ #ÿ ¢ãÖÎ‘ ’ J~Ú<å U^À
XHõ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ `≥Å|¡ @ì J=@O ã¨ÇÏ¨ [O
z#flÑ≤ÅÖ¡ ’¡ `≥Å|¡ @ì
™ê^è•~°}OQÍ P_»ÑÅ≤ Ö¡ ’¡ J~Ú^Œ∞ ãÖ=`«û~åÖÁKÕÛÖ’QÍ `≥Å|¡ @ì J=_»O Z‰õΩ¯=QÍ
[iˆQ q+¨Ü∞« O. WÖÏ [~°Q\Æ ÏxH˜ =ÚYºHÍ~°}OD¢™Èì[<£ Ç¨~À‡#∞ Ö’ÑÖQÍ =ÙO_»@"Õ∞.
qˆ~K«#OÖ’ #∞eÑ¨Ù~°∞QÆ∞ L#flÑ¨C_»∞ ‰õÄ_® z#flÑ≤ÅÅ¡ H˜ `≥Å|¡ @ì J=\ÏxH˜ J=HÍâ◊O
=ÙOk. #∞eÑ¨Ù~°∞QÆ∞ =∞Å^•fi~°O #∞Oz „Ñ¨Ü∂« }Õz ÉÏeHõ Ü≥∂x^•fi~°OÖ’H˜ „Ñ¨"tÕ Oz
`≥Å¡|@ì J=_®xH˜ ¿ÇÏ`«∞=Ù J=Ù`«∞Ok. `«e¡H˜ HÍx, Ñ≤Å¡efl K«∂¿ã ^•Ü«∂H˜QÍx
QÆ<iÕ Ü«∂ L#fl@¡~Ú`Õ H˘xfl Ñïã≤`÷ ∞« Ö’¡ P ÃÑ^Œ"Ì åà◊√§ `«=∞ [#<åOQÍefl `åHõ_O»
[iy`Õ, P áêÑ¨H˜ ‰õÄ_® QÆ<iÕ Ü«∂ =zÛ `≥Å|¡ @ì J=Ù`«∞Ok. H˘O^Œ~∞° z#flÑ≤ÅÅ¡ ∞
`≥eÜ«∞Hõ `«# [#<åOQÍÖ’¡ HõOkyO[ÖÏO\˜"À, W`«~° "å\˜<À "Õà§◊ `À <≥\ì˜ ÃÑ@∞ìHÀ=_»O
[~°∞QÆ∞`«∂ LO@∞Ok. WÖÏ [iy`Õ ‰õÄ_® P Ñ≤ÅÖ¡ ’¡ `≥Å|¡ @ì J=Ù`«∞Ok.
`≥Å|¡ @ì ZO^Œ∞‰õΩ J=Ù`«∞Ok ?
`≥Å¡|@ì‰õΩ ãÖ|OkèOz# „^Œ=O QÆ~åƒùâ◊Ü«∞OÖ’ =ÙO_Õ \˜+¨ØºÅ#∞Oz HÍx,
HõO~îO° #∞Oz HÍx =ÚYºOQÍ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. Ü≥∂x^•fi~°O #∞Oz ‰õÄ_® „^Œ=O
=Ó~°∞`«∞Ok. HÍ#∞ÊÅ ãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’HÍx, W`«~° Ñïã≤`÷ ∞« ÅÖ’ HÍx XH˘¯Hõ¯™êi QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞«
HõO~îO° ^ŒQ~æÆ ° \˜+Ø¨ ºÅ∞ ^≥|ƒux J<å~ÀQÆºOQÍ `«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú. nx=Å¡ JHõ¯_» =ÙO_Õ
QÍ¡O_»∞¡ JuQÍ „^Œ"åxfl `«Ü∂« ~°∞KÕã≤ q_»∞^ŒÅKÕã∂¨ Î =ÙO\Ï~Ú.
QÆ~åƒùâÜ◊ ∞« HõO~îO° ^ŒQ~æÆ ° áêeÑπû=Ù<åfl, Ñ¨Ó`«=Ù<åfl, Ñ¨ÙO_»∞=Ù<åfl „^Œ"åÅ∞ Ñ¨Ó~°∞`«∂
=ÙO\Ï~Ú. QÆ~ƒ° ãù O¨ z =Ú_»`Ñ« _¨ =ç Ù<åfl, JO_®â◊Ü∂« Å∞ "åz=Ù<åfl QÆ~åƒùâÜ ◊ ∂« xH˜
QÍx, JO_®â◊Ü∂« xH˜QÍx ^ŒQ~æÆ Ö° ’ =ÙO>Ë U ÉèÏQÆ=∞~Ú<å, ~°HÍÎkHè ºõ `« Hõey=Ù<åfl,
"åz<å `≥Å|¡ @ì J=Ù`«∞Ok. D HÍ~°}ÏÖË HÍ‰õΩO_® ~ÚOHÍ J<ÕHõ Ñïã≤`÷ ∞« Ö’¡ `≥Å|¡ @ì
J=Ù`«∞Ok. D `≥Å|¡ @ì J=_®<Õfl H˘O^Œ~∞° `≥Å∞Ñ¨Ù J=_»OJx‰õÄ_® JO\Ï~°∞. J~Ú`Õ
H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ D `≥Å|¡ @ì J<Õk QÆ<iÕ Ü«∂ ÖÏO\˜ "åºkè =zÛ#Ñ¨C_»∞ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù
~°OQÆ∞QÍ, WOH˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ P‰õΩÑ¨KÛ« QÍ =∞iH˘xflO\˜Ö’ `≥Å∞Ñ¨Ù, Z~°∞Ñ¨ÙQÍ |@ì
J=Ù`«∞Ok. Wxfl ~°HÍÅ∞QÍ |@ì J~Ú<å "å_»∞HõÖ’ `≥Å|¡ @ì Jx "å_»∞`«∂ =ÙO\Ï~°∞.
`≥Å|¡ @ì ãÖÜ≥∂QÆO
H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ Ö’ `≥Å|¡ @ì J=\ÏxH˜ „>ˇHÀ"≥Ú<åãπ "≥*<·ˇ åeãπ J<Õ ã¨∂HõΔ ‡„H˜q∞
HÍ~°}O.nx=Å¡ `≥Å|¡ @ì J=_»"∞Õ HÍ‰õΩO_® P ¢ãHÎ‘ ˜ Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° ^Œ∞~°^Œ ‰õÄ_® =ÙO@∞Ok.
297
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 298
W@∞=O\˜ ¢ã`Î‘ À ãÖÜ≥∂QÆO [iÑ≤#Ñ¨C_»∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ ‰õÄ_® P „H˜q∞ ãÖ„Hõq∞Oz

=¸„`«qã¨~#°̊ KÕ¿ãÎ =∞O@, ^Œ∞~°^Œ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. =¸„`«qã¨~#°̊ `«~K° ∞« KÕÜ∞« =Åã≤
=ã¨∞OÎ k. ¢ãHÎ‘ ˜ `≥Å|¡ @ì J=Ù`«∞#flÑ¨C_»∞ Ü≥∂xÖ’ =Óˆ~ „^Œ"åxfl D „H˜q∞ H˘~°‰Ωõ
Ñ¨sHõKΔ ãÕ ≤ XHõ"àÕ ◊ JO^Œ∞Ö’ D „H˜q∞ =Ù#fl@¡~Ú`Õ ^ŒOÑ¨`∞« e^Œ~Ì ∂° áê¡lÖò \ÏÉˇ@ ¡ ∞¡
_®Hõ~ì ∞° ã¨ÅÇ¨ÃÑ"· å_»@O J=ã¨~O° ãÖÜ≥∂QÆO ^•fi~åD "åºkèãO¨ „Hõq∞Oz<å „Ñ¨=∂^ŒH~õ °
"≥∞#ÿ k HÍ^Œ∞. =ÚYºOQÍ D „H˜q∞ q"åÇ¨Ï"≥∞#ÿ ¢ãÅÎ‘ Ö’ Hõ#|_»∞`«∞Ok. J~Ú`Õ Hõ#ºÅÖ’,
=$^Œú ¢ãÅÎ‘ Ö’ =ÙO_»^xŒ K≥ÑÊ¨ \ÏxH˜ gÅ∞ÖË^∞Œ . `≥Å|¡ @ì J=Ù`«∞#fl "åà◊§ `«∞"åfià◊√§,
|@ìÅ∞ W`«~∞° ÅH˜ "å_ç`Õ "åiH˜ ‰õÄ_® D „H˜q∞=Å¡ „>ˇHÀ"≥ÚxÜ«∂ã≤ãπ "åºkè ~å=K«∞Û#∞.
ãÖÜ≥∂QÆO=Å¡ QÆ<iÕ Ü«∂, ã≤Ñe≤¶ ãπ, ëêOHõ~å~Ú_£ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å∞ ãÖ„Hõ
q∞OK«∞`å~Ú. W@∞=O\˜ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ ‰õÄ_® `≥Å|¡ @ì J=Ù`«∞Ok. Hõ#_ç_® PeƒHÍ<£û
J<Õ Ñ¶O¨ QÆã∞¨ =Å¡ ‰õÄ_® `≥Å|¡ @ì J=Ù`«∞Ok. nx=Å¡ Ü≥∂x #∞Oz „^Œ=O JuQÍ
`«Ü∂« ~°=_»O, Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° ^Œ∞~°^Œ Z‰õΩ¯=QÍ =ÙO@∞Ok. ãÖÜ≥∂QÆO =Å¡ ^ŒOÑ¨`∞« Ö’¡
XHõi#∞Oz =∞~˘HõiH˜ D Ñ¶O¨ QÆã∞¨ "åºkè ãÖ„Hõq∞Oz ~ÀQÆ ÅHõ} Δ ÏÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú.
=Ú@∞¡ ZO_çáÈ~Ú# `«~∞° "å`« H˘xfl ãÖ=`«û~åÅH˜ H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ Ö’ `≥Å|¡ @ì
J=_»O „áê~°OÉèOí J=Ù`«∞Ok. H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ Z~°∞Ñ¨Ù, `≥Å∞Ñ¨Ù Hõeã≤ J=Ù`«∞Ok.
H˘O^Œ~°∞ ¢ã‘ÎÅ∞ `«=∞‰õΩ =Ú@∞¡ ZO_çáÈ~Ú# `«~°∞"å`« `≥Å¡|@ì J=Ù`«∂ =ÙO>Ë
K≥Ñ¨CHÀ=\ÏxH˜ ã≤QÆ∞æÑ¨_»∞`«∂ =ÙO\Ï~°∞. "åi ^Œ$+≤ìÖ’ `≥Å¡|@ì J=_»O J<Õk
Ü«∞=Hõ`fi« OÖ’ [iˆQ^Œx, Ü«∞=Hõ`fi« OÖ’ [iˆQ q+¨Ü∂« xfl H˘O`« =Ü«∞ã¨∞û =∞o§#
`«~∞° "å`« =¿ãÎ W`«~∞° Å∞ U=∞#∞‰õΩO\Ï~À Jx ÉèÏqOz K≥ÑC¨ HÀ‰õΩO_® ^•K«∞`å~°∞.
HÍx XH˘¯Hõ¯™êi WÖÏ `≥Å¡|@ìÅ=_»O QÆ~åƒùâ◊Ü«∂xH˜ ˆH#û~ü Ñ¨ÙO_»∞ ~å=_»O=Å¡
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. J~Ú`Õ Jxfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’#∂ HÍ^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë 40-50 ãÖ=`«û~åÅ∞
^•\˜# `«~∞° "å`« Ü≥∂x ^•fi~°OÖ’ H˘xfl =∂~°∞ÊÅ∞ Hõey<å ‰õÄ_® `≥Å|¡ @ì J==K«∞Û.
Wk „Ñ¨=∂^ŒH~õ "° ∞≥ #ÿ k QÍ^Œ∞. JO^Œ∞Hõx "≥Ú^Œ\’¡<Õ _®Hõ~ì ∞° KÕ`« Ñ¨sHõΔ KÕ~ÚOK«∞‰õΩx
U^Œ~Ú#n x~åúiOK«∞H˘#_»O =∞Ozk.
QÆ~ƒ° ãù O¨ z *Ïi`Õ "Õ¿ã iOQÆ∞=ÖÏ¡, ‰õΩ@∞O|xÜ«∞O„`«} H˘~°‰Ωõ "å_Õ Å∂Ñ¨Ù=ÖÏ¡,
W`«~° Ñ¨^`úŒ ∞« Å=ÖÏ¡ `≥Å|¡ @ì J==K«∞Û. HÍ#∞ÊÅ ãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ Ü≥∂x^ŒQ~æÆ ° p~°∞‰õΩx
áÈ~Ú<å `≥Å|¡ @ì J=Ù`«∞Ok.
`≥Å|¡ @ì J=Ù`«∞O>Ë ¢ãÅÎ‘ Ö’¡ H˘O^ŒiH˜ ãÖÜ≥∂QÆO KåÖÏ ÉÏ^è•Hõ~O° QÍ =ÙO@∞Ok.
JO^Œ∞Hõx "≥Ú^Œ\’¡<Õ _®Hõ~ì ∞° KÕ`« Ñ¨sHõΔ KÕ~ÚOK«∞‰õΩx "≥^· ºŒ O á⁄O^Œ_O» L`«=Î ∞O.
298
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 299
=O^èŒº`«fiO
Ñ≤ÅÅ¡ H˘~°HÔ · P~å@O

H“ã¨Åº Hõ#fl HõÅÅhfl HõÅÅ∞QÍ<Õ q∞yeáÈÜ«∂~Ú. `«#‰õΩ HÍã¨Î TÇ¨Ï =zÛ#
^ŒQ~æÆ #° ∞Oz Ñ≤ÅÅ¡ O>Ë ZO`À =Ú^Œ∞.Ì JO^Œ∞Hõ<Õ `«#H˜ q"åÇ¨ÏO J=QÍ<Õ Éè~í Î° HÍO`å~å=Ù
H˘O`«HÍÅO ‰õΩ@∞O|xÜ«∞O„`«} Ñ¨^Œú`«∞Å∞ J=ÅOa^•Ì=∞<åfl ã¨¿ãq∞~å =^ŒÌ#flk.
W@∞=O\˜ H“ã¨ÅºH˜ ÃÑà◊§~Ú P~°∞ ãÖ=`«û~åÅ~Ú<å WO`«=~°‰Ωõ Ñ≤ÅÖ¡ Ë HõÅQÆÖ^Ë ∞Œ .
Ñ≤ÅÅ¡ HÀãÖ P~å@O JO`«∞ÖË‰Ωõ O_® LOk. Ñ≤ÅÅ¡ HÀãÖ Éè~í Î° JO`«QÍ Ñ¨\Oì˜ K«∞HÀ‰õΩO_®
''JÑ¨C_Õ h‰õΩ ZO^Œ∞‰õΩ ~ÚO`« `˘O^Œ~.° Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ZÑ¨C_À XHõÑC¨ _»∞ Ñ¨Ù@ìHáõ È~°∞ÖË——
JO@∂ =ÙO>Ë P"≥∞‰õΩ U_»∞Ñ¨Ù =KÕÛ@O`« Ñ¨x J=Ù`«∂=ÙO_Õk. Éè~í Î° ZÖÏ#∂ D
q+¨Ü∞« O Ñ¨\ Oì̃ K«∞HÀ=@OÖË^xŒ `å<Õ _®Hõ~ì ∞° ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ "≥o§, _ç. JO_£ ã≤. PÑ¨~ˆ +¨<£
KÕ~ÚOK«∞‰õΩOk. U"Õ"À =∞O^Œ∞Å∞, \Ïx‰õΩ¯Å∞ KåÖÏHÍÅO "å_çOk J~Ú<å Ñ¶e¨ `«O
Hõ#Ñ¨_Ö» ^Ë ∞Œ `«#H˜ Ñ≤ÅÅ¡ g∞^Œ WO`« „¿Ñ=∞, "åà◊§HÀãÖ WO`« P~å@O L<åfl Ö’HõO
`«#x Q˘„_®Å∞ JO@∞O^Œh, ÃÑQ· Í Q˘„_®Å∞ˆHq∞ `≥Å∞ã¨∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ QÆ∞iOz Jx ZuÎ
á⁄_»∞ã¨∞OÎ ^Œx ÉÏ^èÑŒ _¨ ç ‰õΩq∞eáÈ`«∂ =ÙO_Õk. Ñ≤ÅÅ¡ ∞ HõÅQÆHáõ È=_®xH˜ Ö’ÑÖ JO`å
`«#Ö’<Õ =ÙO^Œx ÉèÏqã¨∂Î =ÙO_Õk. HÍx XHõ~ÀA _®Hõ~ì ∞° |Å=O`«O g∞^Œ HÍO`å~å=Ù
`«# g~°ºÑ¨sHõΔ KÕ~ÚOKå_»∞. g~°ºÑ¨sHõÖΔ ’ Ñ¨Ù~°∞+¨ c[Hõ}ÏÖË ÖË=x `ÕeáÈ~ÚOk.
HÍO`å~å=ÙÖ’x Ö’ÑÖ=Å¡<Õ H“ã¨ÅºH˜ Hõ_∞» Ñ¨Ù ~å‰õΩO_® =ÙOk. WO`«=~°‰Ωõ H“ã¨Åº
KÕ~ÚOK«∞‰õΩ#fl PÑ¨~ˆ +¨#∞¡, "å_ç# =∞O^Œ∞Å∞ J#=ã¨~O° QÍ "å_»@O J~ÚOk.
™ê^è•~°}OQÍ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ HõÅQÆHáõ È=_®xH˜ ¢ãÅÎ‘ Ö’<Õ Ö’ÑÖ =ÙO^Œx ÉèÏq™êÎ~∞° . HÍx
Wk "åãÎ̈"åxH˜ =¸_çO@ XHõ =O`«∞ =∂„`«"∞Õ ¢ãÎ‘ HÍ~°}=∞~Ú`Õ WOH˘Hõ =O`«∞
Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ HÍ~°}O. JÖÏˆQ =∞~˘Hõ=O`«∞ ^ŒOÑ¨`∞« e^Œ~Ì ∂° HÍ~°}O J=Ù`å~°∞. JO^Œ∞Hõx
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ HõÅQÆ#Ñ¨C_»∞ ¢ãÎ‘ Ñ¨Ù~°∞+¨μe^ŒiÌ h Ñ¨ÓiÎQÍ Ñ¨sHõΔ K≥Ü∂« ºe. ¢ãÖÎ‘ ’QÍx, Ñ¨Ù~°∞+¨μxÖ’
299
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 300
QÍx ÖË^• W^ŒiÌ Ö’QÍx Ö’ÑÖ=Å¡ QÆ~ƒ° ^ù •è ~°} [~°QHÆ áõ È`Õ ^•x<Õ ''=O^èºŒ `«fiO—— (Ããiì e\˜)
JO\Ï~°∞. H˘O^Œi ¢ã‘ÎÅÖ’¡ UHõÑ¨Ù„`« =O^èŒº`«fiO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. W@∞=O\˜ ¢ã‘ÎÅÖ’
XHõ™êi ãÖ`å#O Hõey# `«~∞° "å`« WHõ QÆ~ƒ° ^ù •è ~°} LO_»^∞Œ . Jã¨Å∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ HõÅQÆHõ
áÈ=_®xH˜ ÖË^• XHõ a_»¤ Ñ¨Ù\ì̃# `«~∞° "å`« a_»Å¤ ∞ HõÅQÆHáõ È=\ÏxH˜, ãÖ|OkèOz#
qâıëêÅ∞ q=~°OQÍ =ÚO^Œ∞ =ÚO^Œ∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO^•O.
ÃÑo§ J~Ú# KåÖÏHÍÅ"≥∞<ÿ å Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ÖË~Ô O^Œ∞Hõx ?
QÆ~ƒ° Où ~åx ¢ãxÎ‘ Jxfl Ñ¨sHõÅΔ H˜ QÆ∞iKÕÜ∞« _®xH˜ =ÚO^Œ∞QÍ Éè~í Î° g~°ºOÖ’ g~°ºHõ}ÏÅ∞
L<åflÜ≥∂ ÖË"À Ñ¨sHõΔKÕÜ«∞_»O J=ã¨~°O. Éèí~°Î g~°ºOÖ’ Ö’ÑÖ ÖË#Ñ¨C_»∞ QÆ~°ƒùO
~åHõáÈ=_®xH˜ ¢ãÖÎ‘ ’ Ö’áêÅx `«y# Ñ¨sHõÅΔ ^•fi~å x~°~‚ ÚOK«_O» =∞Ozk. g~°ºHõ}ÏÅ∞
Ñ¨Ü∞« xOK«_®xH˜ gÅ∞ÖË#O`« z#flkQÍ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« HõO~îO° Ö’x =∂~°Oæ =ÙO_»@"≥∂,
QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O Ju z#flkQÍ =ÙO_»@"≥∂, =ÚO^Œ∞HÀ "≥#HõHÀ "≥∞e uiy Ñ¨_áç È~Ú
LO_»@"≥∂, JO_»"åÇ≤ÏHõÅ∞ =¸ã¨∞‰õΩxáÈ~Ú LO_»@"≥∂, ¢ãHÎ‘ ˜ QÆ~ƒ° Où ~åHõáÈ=_®xH˜
H˘xfl =ÚYºHÍ~°}ÏÅ∞. =∞iH˘O^ŒiÖ’ Jã¨Å∞ JO_»"∞Õ q_»∞^ŒÅ J=^Œ∞. H˘O^ŒiH˜
Jhfl K«H¯õ QÍ<Õ =ÙO_ç QÆ~ƒ° Où ~å^≥O^Œ∞Hõx J_çy`Õ HÍ~°}OK≥ÑÊ¨ _»O Hõ+Oì̈ . W@∞=O\˜
ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’_ç. JO_£ ã≤. PÑ¨~ˆ +¨#∞ KÕ¿ãÎ KåÖÏ=∞OkH˜ QÆ~ƒ° Où =KÕÛJ=HÍâ◊O =ÙO@∞Ok.
=O^èºŒ `«fiO QÆ∞iOz HÍ~°}O `≥Å∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ P ¢ãHÎ‘ ˜ Ñ¨Ó~°fiO =zÛ# "åº^è∞Œ Å QÆ∞iOz
`≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O ZO`À J=ã¨~O° . JÖÏˆQ @∂ºÉò >ˇãOì≤ Q∑, ZO_À"≥∞„\˜Ü∞« Öò |Ü«∂Ñ¶û‘ ,
Ç≤Ïã≤~ì À™êeÊù<À„QÆÑ,‘¶ â◊s~° LëÈ‚„QÆ`« Ñ¨\ Hì̃ ,õ ~°`º« #O`«~° Ñ¨sHõΔ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q KåÖÏ=~°‰Ωõ
LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_»`å~Ú.
=$+¨}ÏÅ∞-g~Àº`«ÊuÎ
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’x =$+¨}ÏÅ∞ KåÖÏ =ÚYº"≥∞#ÿ Ñ¨#∞Å∞KÕ™êÎ~Ú. =∞QÆ"å_»∞ =∞QÆ"å_»∞QÍ
Hõ#|_»\ÏxH˜ Ç¨~À‡#∞¡ =$+¨}ÏÅ #∞Oz `«Ü∂« ~°~Ú`Õ JO^Œ∞Ö’#∞Oz J`«x ãÖ`å#
™êÑ¶Ö¨ ÏºxH˜ HÍ=Åã≤# c[Hõ}ÏÅ∞ `«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú. J~Ú`Õ D Ñ¨#∞Åhfl ã¨„Hõ=∞OQÍ
<≥~"° ~Õ åÅO>Ë ~Ú`«~° Ç¨~À‡#¡ ã¨ÇÏ¨ HÍ~°O, W`«~° Ñïã≤`÷ ∞« Å J#∞‰õÄÅ`« ZO`À J=ã¨~O° .
g~°ºHõ}ÏÅ∞ Ñ≤@∂º@s „QÆOkä#∞O_ç "≥Å∞=_Õ Ç¨~À‡#¡ „Ñ¨ÉÏè =O =Å¡ =$kú K≥O^Œ∞`å~Ú.
Ñ≤@∂º@s Ç¨~À‡#∞ „Ñ¨ÉÏè ==Ú=Å# g~°ºHõ}ÏÅ∞ =$kúKO≥ ^Œ=Åã≤O^Õ HÍx, =∂=¸Å∞QÍ
"å_Õ Ñ¨Ù~°∞+¨ Ãã‰õΩû Ç¨~À‡<£ WO[Hõ<Δ û£ =Å¡ U =∂„`«O Ñ¶e¨ `«O LO_»^∞Œ . =∂=¸Å∞QÍ
=∂Ô~¯@∞ìÖ’ ÅÉèºí =∞ÜÕ∞º >ˇ™Èìã~ì≤ å<£ WO[Hõ<Δ £ Ñ¨Ù~°∞+¨μx HÍ=∞ ™ê=∞~å÷ºxfl, JOQÆãOÎ¨ Éè#í
â◊H˜Î ÃÑOá⁄Ok™êÎÜÕ∞ `«Ñ¨Ê g~°ºHõ} =$kúx HõeyOK«=Ù. K«Hõ¯x g~°ºHõ} L`«ÊuÎH˜
=$+¨}ÏÅ∞ ãïJ~Ú# Ñ¨ûúŒ Ö’ c[HÀâ◊OÖ’ =ÙO_»@"Õ∞ =ÚYºO. `«H¯˜ # â◊s~°OÖ’
300
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 301
HõO>Ë c[HÀâ◊OÖ’ (¢™È¯@"£∞) "Õ_ç `«‰Ωõ ¯=QÍ =ÙO_®e. c[HÀâ◊ x~å‡}O ^•xH˜
`«y#q^èOŒ QÍ =ÙO@∞Ok ‰õÄ_®. JÖÏHÍ‰õΩO_® c[HÀâ◊OÖ’x =$+¨}ÏÅH˜ H˘xfl W`«~°
Ñïã≤`÷ ∞« ÅÖ’ "Õ_ç Z‰õΩ¯= `«ye<å, "Õ_ç Z‰õΩ¯= JÜÕ∞º Ñïã≤`÷ ∞« Å∞ U~°Ê_ç<å g~°ºHõ}ÏÅ
L`«ÊuÎ ^≥|ƒuO@∞Ok. ~Ô Å· ∞ WO[<£Ö’ Ñ¨xKÕ¿ã"åiH˜, xÑ¨CÅ∞ =∞O_Õ ÃÑ^ŒÌ - ÃÑ^ŒÌ
á⁄~ÚºÅ ^ŒQ~æÆ ° =ÙO_Õ"åiH˜ "Õ_ç Z‰õΩ¯= `«Q∞Æ Å∞`«∞Ok. P "Õ_ç „Ñ¨ÉÏè =O =$+¨}ÏÅH˜
‰õÄ_® Hõey g~°ºHõ}ÏÅ∞ L`«ÊuÎ ^≥|ƒuO@∞Ok. aQÆ∞`«∞QÍ ÅOQÀ\˜H\õ ì˜ QÍe `«QÅÆ ‰õΩO_®
=ÙOz<å =$+¨}ÏÅ∞ "Õ_ç Z‰õΩ¯`å~Ú. JÖÏˆQ c[HÀâ◊OÖ’ ~°H<Îõ åàÏÅ∞ Laƒ`Õ "ÕiHÀã‘Öò
`«Ü∂« ~°~Ú, =$+¨}ÏÅ ^ŒQ~æÆ ° L+Ö‚ Z‰õΩ¯"≥· g~°ºHõ}ÏÅ L`«ÊuÎ ^≥|ƒux =O^èºŒ `«fiO
~å=_®xH˜ J=HÍâ◊O =ÙO^ŒO\Ï~°∞. „Ñ¨MÏº`« QÔ #· HÍÅlã¨∞ì qÖò „Ñ¨_ë£ ê. >ˇOÑ¨~ˆ K«~∞°
Z‰õΩ¯= =Ù#flÑ¨C_»∞ =$+¨}=ÚÅ∞ g~°ºHõ}ÏÅx ãïQÍæ L`«ÊuÎ KÕÜ«∞‰õΩO_® ZÖÏ
LO_çáÈ`åÜ≥∂ XHõ L^•Ç¨Ï~°} ^•fi~å q=iOKå~°∞. H˘O^ŒiÖ’ H˘xfl HÍ~°}ÏÅ =Å¡
=$+¨}ÏÅ∞ Ñ¨ÓiÎQÍ c[HÀâ◊OÖ’H˜ kQÆ_O» [~°Q^Æ ∞Œ . c[HÀâ◊OÖ’H˜ kQÆ‰Ωõ O_® ÃÑ#· <Õ
=ÙO_çáÈ=_»O =Å¡, JHõ¯_» c[HÀâ◊O HõO>Ë Z‰õΩ¯= L+Ö‚ LO_»@O=Å¡ g~°ºHõ}ÏÅ
L`«ÊuÎ ãïQÍæ LO_»^∞Œ . W@∞=O\˜ =$+¨}ÏÅ#∞Oz z#fl PÑ¨~ˆ +¨<£ (|Ü≥∂Ñ‘û) KÕã≤
=ÚHõ¯ Ñ¨sHõΔ KÕ¿ãÎ g~°ºHõ}ÏÅ L`«ÊuÎ Hõ#|_»^∞Œ .
=$+¨}=ÚÅ g~°ºHõ}=ÚÅ L`«ÊuÎ ÉÏQÍ<Õ LO^Œx =ÚK«Û@Ñ¨_áç È`Õ ãïáÈ^Œ∞.
g~°ºHõ}=ÚÅ QÆ=∞<åxH˜ J_»O¤ ‰õΩÅ∞ ÖË‰Ωõ O_® =ÙO_®e. =$+¨}ÏÅÖ’ `«Ü∂« ~°~Ú#
g~°ºHõ}ÏÅ∞ JO^Œ∞#∞Oz Ñ¨Ü∞« xOz =ÚO^Œ∞ ZÑ≤__ç qç ∞ãπÖ’H˜ KÕ~∞° ‰õΩO\Ï~Ú. XHõ"àÕ ◊
QÆ<iÕ Ü«∂=Å¡QÍx, HõÜ Δ ∞« [|∞ƒ=Å¡QÍx ZÑ≤__ç qç ∞ãπ ^≥|ƒux =¸ã¨∞‰õΩáÈ~Ú LO>Ë
g~°ºHõ}ÏÅ∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÆÖË^Œ∞. JÖÏˆQ g~°º"åÇ≤ÏHõÅ∞ ("å<£ _çÃÑ¶Ô~<£û)
=¸ã¨∞‰õΩxáÈ~Ú L<åfl, â◊√„HõHÀâßÅ∞, „á⁄¿ã@ ì ∞ „QÆOkä, =¸„`«<åà◊O g\˜^QŒ ~æÆ ° ZHõ¯_»
J_»¤O‰õΩ=Ù<åfl g~°ºHõ}ÏÅ∞ ãÖÜ≥∂QÆO ã¨=∞Ü«∞OÖ’ |Ü«∞@‰õΩ "≥Å∞=_»ÖË^Œ∞.
WOH˘O^ŒiÖ’ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO =∞^èºŒ Ö’ =¸„`«<åà◊O #∞O_ç XHõ ~°O„^èOŒ U~°Ê_ç =ÙO@∞Ok.
W@∞=O\˜ "åà◊§Ö’¡ g~°ºO "≥Å∞=_ç<å ~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ P g~°ºO Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜
=∞^èºŒ Ö’ U~°Ê_ç# ~°O„^èOŒ (ÃÇÏ· áÈã≤Ê_çÜ∂« ãπ) #∞Oz Ü≥∂xH˜ |Ü«∞@<Õ Ñ¨_áç È`«∞Ok.
QÆ=^Œaà◊§Å∞ Hõey<å, ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å∞ =zÛ<å, HõÜ Δ ∞« "åºkè =$+¨}ÏÅH˜ ™ÈH˜<å
=$+¨}=ÚÅ∞ H©} Δ O˜ záÈ=K«∞Û. ÖË^• g~°ºHõ}=ÚÅ QÆ=∞<åxH˜ J_»O¤ ‰õΩÅ∞ U~°Ê_»=K«∞Û.
c[HÀâ◊O g∞^Œ QÆ\ Qì̃ Í ^≥|ƒ`«ye<å =ic[O, "ÕiHÀã‘Öò ÃÇÏiflÜ«∂ÅH˜ PÑ¨~ˆ +¨<£
KÕã#≤ Ñ¨C_»∞QÍx g~°º"åÇ≤ÏHõÅ∞ ^≥|ƒu#_»O [iy`Õ Jq =¸ã¨∞‰õΩáÈ~Ú g~°ºHõ}=ÚÅ∞
ãïQÍæ Ñ¨Ü∞« xOK«ÖHË áõ È=K«∞Û.
301
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 302
H˘xfl "åº^è∞Œ Å∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ =O^èºŒ `åfixH˜ HÍ~°}=∞~Ú`Õ P^è∞Œ xHõ <åQÆiHõ`«

„Ñ¨ÉÏè =O=Å¡ JuQÍ =∞^èºŒ áê#O ¿ãqOK«_O» , JuQÍ á⁄QÆ„`åQÆ_O» =Å¡ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’
HÍ=∞Ñ¨@∞`«fiO `«yáæ È`«∞Ok. J^Õq^èOŒ QÍ PÑ¶ã‘ ∞¨ Ö’#∂, "åºáê~°OÖ’#∂ JkèHOõ QÍ
JÅã≤áÈ~Ú `«~K° ∞« QÍ ~°uÖ’ áêÖÁæ#ÖËHáõ È=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. Ñ¨Ù~°∞+¨μÅH˜ JÅã¨@
=Å¡ QÆ~ƒ° ^ù •è ~°} HÍÅ=∞O^Œ∞ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæ#ÖËHáõ È=_»O =Å¡ =∞~À~°HOõ QÍ =O^èºŒ `åfi
xH˜ HÍ~°}=∞=Ù`ÀOk.
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ =O^èºŒ `åfixH˜ g~°º~åtÖ’ Ö’Ñ¨"∞Õ =ÚYºHÍ~°}O. U ¢ãHÎ‘ ~õ Ú<å a_»Å¤ ∞
HõÅQÆ#Ñ¨C_»∞ =ÚO^Œ∞QÍ Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ g~°ºO Ñ¨sHõΔKÕÜ«∞_»O =ÚYºO. g~°ºO Ñ¨sHõΔ
KÕÜ∞« _®xH˜ =ÚO^Œ∞ =¸_»∞ ~ÀAÅáê@∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ ~°uÖ’ áêÖÁæ#‰õΩO_® =ÙO_»@O
=∞Ozk. XHõ "≥_Å» ∞Ê =¸uQÆÅ ã‘™êÖ’ Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO ^•fi~å g~åºxfl Ñ¨\ ì̃ Ñ¨ÓiÎQÍ
¿ãHõiOz "≥O@<Õ ÖË|~ˆ @sÖ’ Ñ¨sHõΔ KÕ~ÚOK«_O» =∞Ozk. ãÖ`å# ™êÑ¶Å¨ º`«QÅÆ
g~°ºO ™ê^è•~°}OQÍ 3-5 q∞.b. =ÙO@∞Ok. „Ñü XHõ¯ q∞b¡b@~ü g~°ºOÖ’#∂ 60
q∞eÜ«∞<£û #∞Oz 120 q∞eÜ«∞<£û g~°ºHõ}=ÚÅ∞ =ÙO\Ï~Ú. D g~°ºHõ}ÏÅÖ’ 80
#∞Oz 90 âß`«O K«H¯õ QÍ Hõke =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êyáÈQÆÅ∞QÆ∞`å~Ú. g\˜Ö’ 80 âß`«O
ÃÑQ· Í =∂=¸Å∞ g~°ºHõ}=ÚÅ∞ =ÙO\Ï~Ú. q∞QÆ`å âß`«O g~°ºHõ}=ÚÅ∞ J™ê^è•~°}
~°∂ÑÖ Hõey =ÙO\Ï~Ú. g~°º Ñ¨sHõΔ KÕã#≤ Ñ¨Ù_»∞ g~°ºOÖ’ g~°ºHõ}=ÚÅ∞ =Ù#flO`«
=∂„`å# QÆ~ƒ° Où ~å=_®xH˜ ãïáÈ^Œ∞. XHõ q∞b¡b@~ü g~°ºOÖ’ 40 q∞eÜ«∞<£û HõO>Ë
`«‰Ωõ ¯= g~°ºHõ}=ÚÅ∞ =ÙO>Ë =O^èºŒ `«fiO HõÅQÆ_®xH˜ J=HÍâ◊O =ÙOk. g~°ºO Ñ¨sHõKΔ ãÕ ≤
JO^Œ∞Ö’ g~°ºHõ}=ÚÅ∞ `«‰Ωõ ¯= =Ù<åfl, g~°ºHõ}=ÚÅ∞ ÖËHáõ È~Ú<å "≥O@<Õ h‰õΩ WHõ
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨Ù@ì_®xH˜ J=HÍâ◊O ÖË^xŒ K≥ÑÊ¨ _»O `«ÑC¨ . W@∞=O@Ñ¨C_»∞ HõhãÖ =¸_»∞™ê~°∞¡
g~°ºO Ñ¨sHõKΔ ãÕ ≤ XHõ x~°Ü‚ ∂« xH˜ ~å"åe. ™ê^è•~°}OQÍ "≥O@"≥O@<Õ Ñ¨sHõKΔ ãÕ ≤ K«∂_»@O
HõO>ˇ <≥ÅH˘Hõ™êi K˘Ñ¨C# 3 ™ê~°∞¡ K«∂_»@O =∞Ozk. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ g~°ºHõ}=ÚÅ
L`«ÊuÎ P@OHõO HõeyOKÕ q+¨Ü∂« Å QÆ∞iOz ‰õÄ_® QÆ=∞xOK«_O» J=ã¨~O° . P~ÀQÍºxfl
K«H¯õ QÍ HÍáê_»∞HÀ"åe. "åºÜ«∂=∞O KÕÜ∂« e. ~°uH© - ~°uH© =∞^èºŒ Z‰õΩ¯=~ÀAÅ∞
QÆ_∞» =Ù =ÙO_®e. =∞Oz „á⁄\©#∞¡ - q@q∞#∞¡ PÇ¨~°O fã¨∞HÀ"åe. =∞^èºŒ áê#O,
á⁄QÆ„`åQÆ_»O ÉÏQÍ `«yæOK«∞HÀ"åe. ¢ã‘ÎÅÖ’x JO_®â◊Ü«∂ÅÖÏQÍ HÍ‰õΩO_®
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’x =$+¨}=ÚÅH˜ `«H˜¯# â◊s~°OÖ’HõO>Ë LëÈ‚„QÆ`« `«‰õΩ¯=QÍ =ÙO_®e.
JO^Œ∞Hõx aQÆ∞`«∞ ÅOQÀ\©Å∞, `«~K° ∞« "Õ_hç à◊§`À ™êfl#O =∂x"ÕÜ∂« e. K«hflà◊§ ™êfl#O
`«_Qç Àz "å_ç#@¡~Ú`Õ g~°ºHõ}=ÚÅ∞ KåÖÏ `«‰Ωõ ¯= L#fl"åà◊§Ö’ ‰õÄ_® H˘kÌ~ÀAÅÖ’
ÉÏQÍ =$kúKO≥ ^Œ∞`å~Ú.
302
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 303
=ÚO^Œ∞ K≥ÑÊ≤ # q^èOŒ QÍ Jhfl KÕã<≤ å =¸_»∞ <åÅ∞QÆ∞ <≥ÅÅÖ’ g~°ºHõ}=ÚÅ

ãÖYºÖ’ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ Hõ#|_»HõáÈ`Õ =$+¨}=ÚÅ#∞ PÑ¨ˆ~+¨<£ ^•fi~å =ÚHõ¯ fã≤
"≥∞„ÿ HÀ™È¯Ñ¨Ù HÕ^Œ Ñ¨sHõKΔ Ü
Õ ∂« e.=$+¨}=ÚÅÖ’ g~°ºHõ}=ÚÅ L`«ÊuÎ =∂=¸Å∞QÍ<Õ
LO_ç ZÑ≤_ç_çq∞ãπ QÍx, g~°º"åÇ≤ÏHõÅ∞QÍx =Ú_»∞K«∞‰õΩxáÈ~Ú g~°ºHõ}=ÚÅ
Ñ¨Ü∞« <åxH˜ J=~À^è•xH˜ HÍ~°}=∞~Ú`Õ Ü«¸~åÅlã¨∞ì ã¨ÅÇ¨ á⁄O^•e. WÖÏO\˜
J=~À^èOŒ LO>Ë Ü«¸~åÅlã¨∞ì PÑ¨~ˆ +¨<£ ^•fi~å g~°ºHõ}=ÚÅ Ñ¨Ü∞« <åxH˜ =∂~°Oæ
U~åÊ@∞KÕÜ«∞=K«∞Û. =$+¨}=ÚÅÖ’ g~°ºHõ}=ÚÅ L`«ÊuÎ KÕ¿ã \˜+¨ØºÖË Ñ¨ÓiÎQÍ
^≥|ƒuxáÈ~Ú LO>Ë =∂„`«O Ü«¸~åÅlã¨∞ì QÆ∂_® Ug∞ KÕÜ∞« ÖË~∞° .
ã
¢ ÅÎ‘ Ö’x Ö’áêÅ∞
ã¨∞ÉÏƒÜ«∞=∞‡ `«# ‰õÄ`«∞~°∞ ã¨~Àlxx Ñ¨Ùi\˜H˜ Ñ¨Ù\˜ìO\˜H˜ fã¨∞‰õΩx=zÛ#
"å~°O~ÀAÅˆH ã¨~ÀlxH˜ Ñ¨Ùi\˜<˘Ñ¨CÅ∞ „áê~°OÉèí=∞Ü«∂º~Ú. ^ŒQÆæ~°Ö’<Õ =Ù#fl
=∞O„`«™êx =∞OQÆ=∞‡ =zÛ QÆO@QÆO@H© a_»¤ `«Å ZO`« „HÕkH˜ kyO^À#x Ü≥∂xÖ’H˜
„"Õà√◊ §ÃÑ\˜ì Ñ¨sHõΔ KÕÜ∞« <å~°OaèOzOk. z=iH˜ ZÖÏQÆ~Ú`Õ<OÕ =∞OQÆ=∞‡ =∞QÆÑÅ≤ "¡ å_çx
|Ü«∞@‰õΩ ÖÏyÑ¨_ãÕ O≤ k. ã¨~ÀlxH˜ HÍ#∞Ê J=_»O =∂„`«O J~ÚáÈ~ÚOk. HÍx
~Ô O_»∞ - =¸_»∞ ~ÀAÅ∞ QÆ_Kç ãÕ i¨ H˜ ÉÏQÍ [fi~°O ~å=_»O Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ <˘Ñ≤Ê „áê~°OÉèOí
J~Ú<å~Ú. "≥Ú^Œ\’¡ `«e¡ ã¨∞ÉÏƒÜ«∞=∞‡ ÉÏeO`«~åÅ∞H˜ [fi~°O, `«Å<˘Ñ≤Ê LO_»_O»
=∂=¸ÖË JO@∂ =∞OQÆ=∞‡ `«# q∞_çq∞_ç *Ï˝#O`À JÑ¨C_»ÑC¨ _»∞ XHõ ÃÑxûe<£
aà◊§ "ÕÜ∞« _»"∂≥ , Z.Ñ≤.ã≤. aà◊§ "ÕÜ∞« _»"∂≥ KÕãO≤ k. nx=Å¡ H˘O`«HÍÅO áê@∞ [fi~°=¸,
Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ <˘Ñ≤Ê =Ù<åfl x^•#OQÍ Jhfl `«yáæ È~Ú#@∞¡ J~Ú<å~Ú. ã¨~ÀlxH˜ D
HÍ#∞Ê [iy# `«~∞° "å`« J~Ú^Œ∞ ãÖ=`«û~åÅ~Ú<å =∞m§ Hõ_∞» Ñ¨Ù~å<ÕÖ^Ë ∞Œ . =∞m§
Hõ_»∞Ñ¨Ù ZO^Œ∞‰õΩ ~åÖË^À `≥Å∞ã¨∞‰õΩO^•=∞x _®Hõì~°∞KÕ`« Ñ¨sHõΔ KÕ~Ú¿ãÎ ã¨~Àlx
JO_»"åÇ≤ÏHõÅ∞ ~Ô O_»∂ =¸ã¨∞‰õΩáÈ|\˜ì =O^èºŒ `«fiO =zÛO^Œx `≥eã≤Ok. WÖÏ UHõÑÙ¨ „`«
=O^èºŒ `«fiO ~å=_®xH˜ HÍ~°}O HÍ#∞Ê ã¨=∞Ü«∞=∞Ñ¨C_»∞ =∞O„`«™êx â◊√„Éè"í ∞≥ #ÿ Ñ¨^`úŒ ∞« Å∞
J=ÅOaèOK«‰Ωõ O_® W+Öì =zÛ#@∞¡ KÕ`∞« Å∞ ÃÑ@ì_O» , `«~∞° "å`« ‰õÄ_® `«y# *Ï„QÆ`ÅÎ« ∞
fã¨∞HÀHõáÈ=_»O. ^•x`À ÉÏH©iì Ü«∂ „H˜=ÚÅ∞ QÆ~ƒ° Hù Àâ◊O Ö’H˜, JO_»"åÇ≤ÏHõÅH˜ KÕi
Jq "åz [fi~°O ~å=_»O,z=iH˜ =¸ã¨∞‰õΩxáÈ=_»O [iyO^Œx `ÕeOk.JO^Œ∞Hõ<Õ
HÍ#∞Ê ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Jâ◊√„Éè`í « ¢ãÅÎ‘ Ö’ =O^èºŒ `åfixH˜ XHõ =ÚYºHÍ~°}O. ã¨~Ô #· _®Hõ~ì ∞° KÕ`«
Ñ¨ÓiÎ â◊√„Éè"í ∞≥ #ÿ Ñ¨^`úŒ ∞« ÅÖ’ HÍ#∞Ê KÕ~ÚOK«∞‰õΩx *Ï„QÆ`QÎ« Í "≥^· ºŒ O KÕ~ÚOK«∞‰õΩO>Ë
W@∞=O\˜ =O^èºŒ `åfixH˜ J=HÍâ◊O LO_»^∞Œ .
303
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 304
=O^èŒº`«fiO - =Ü«∞ã¨∞û
J#∞Ñ¨=∞H˜ J#∞"≥#· Éè~í Î° ÅaèOKÕãi¨ H˜ 35 ãÖ=`«û~åÅ∞ xO_çáÈÜ«∂~Ú. ÃÑo§
J~Ú <åÅ∞QÆ∞ ãÖ=`«û~åÅ∞ J~Ú<å Hõ_∞» Ñ¨Ù ~ÚOHÍ ~åÖË^∞Œ . WOHÍ Hõ_∞» Ñ¨Ù ~åHõáÈ=_»O
J#∞Ñ¨=∞H˜ XHõ PÖ’K«#QÍ `«Ü∂« ~°~ÚOk. WÖÏO\˜ ¢ãÅÎ‘ q+¨Ü∞« OÃÑ· =∂^è∂Œ º_»OHõ<£
4,500 =∞Ok q"åÇ≤Ï`« ¢ãÅÎ‘ x Ñ¨sHõKΔ ãÕ ≤ XHõ x~°Ü‚ ∂« xH˜ ~å=_»O [iyOk. 19-25
ãÖ=`«û~åÅ =∞^èºŒ QÆÅ ¢ãÅÎ‘ ∞ `ÕeHõQÍ#∂, `«fi~°QÍ#∂ QÆ~ƒ° ^ù •è ~°} á⁄O^Œ∞`å~°∞. 35
ãÖ=`«û~åÅ∞ ^•\˜# ¢ãÅÎ‘ Ö’ QÆ~ƒ° ^ù •è ~°}H˜ J=HÍâßÅ∞ ã¨#flyÅ∞¡`å~Ú. `«fi~°QÍ#∂,
`ÕeHõQÍ#∂ QÆ~°ƒù=`«∞Å∞ HÍ=_»O [~°QÆ^Œ∞. =Ü«∞ã¨∞û ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#flH˘nÌ QÆ~°ƒù^è•~°}
J=HÍâßÅ∞ =∞iO`« `«fi~°QÍ `«yáæ È~Ú 39 ãÖ=`«û~åÅ∞ =KÕÛãïH˜ ^•^•Ñ¨Ù QÆ~ƒ° ^ù •è ~°}
J=HÍâßÅ∞ Ñ¨ÓiÎQÍ áÈ`å~Ú. WÖÏO\˜ Ñïã≤u÷ =Å¡<Õ 35 ãÖ=`«û~åÅ∞ ^•\˜# J#∞Ñ¨=∞
„H˘`«Î ÃÑo§‰õÄ`«∞~°∞ J~Ú<å "≥O@<Õ `«e¡ HÍÖËHáõ È~ÚOk.
=O^èºŒ `«fi [#‡`«ó Ö’áêÅ∞
J#∞Ñ¨=∞H˜ 35 ãÖ=`«û~åÅ∞ ^•\Ï~Ú. QÆ~ƒ° ^ù •è ~°}H˜ J=HÍâßÅ∞ ã¨#flye¡ QÆ~ƒ° Où
~åÖË^#Œ ∞‰õΩ<åflO. HÍx 25 ãÖ=`«û~åÅ∞ =zÛ# x~°∞Ñ¨=∞ WOHÍ ~°[ã¨fiÅ HÍHõáÈ=_»O
Uq∞\©? HÍx XHõ K«H¯õ x Ü«Ú=uH˜ LO_»=Åã≤# ÉÏÇ¨ÏºÅHõ}Δ ÏÅhfl á⁄OkHõQÍ L<åfl~Ú.
WOHõ ZO`«HÍÅO PQÆ∞`å=∞x ~°[ã¨fiÅ HÍHõáÈ~Ú<å ÉÏ=`À x~°∞Ñ¨=∞ q"åÇ¨ÏO
J~ÚáÈ~ÚOk. Z@∞=O\˜ W|ƒOk, JãÖ`«$Ñ≤Î ÖË‰Ωõ O_® ãÖ™ê~° rq`«O ‰õÄ_®
QÆ_∞» Ñ¨Ù `«∞<åfl~°∞. z=iH˜ ZO`«H© ~°[ã¨fiÅ HÍHõáÈ=_»O, Hõ_∞» Ñ¨Ù~åHõáÈ=_»O K«∂ã≤
_®Hõ~ì ∞° KÕ`« Ñ¨sHõKΔ ~Õ Ú¿ãÎ P"≥∞‰õΩ Jhfl L<åfl~Ú HÍx XHõ>Ë ÖË^∞Œ - J^Õ QÆ~ƒ° Hù Àâ◊O
ÖË^xŒ `ÕeOk. JO^Œ∞Hõ<Õ P"≥∞‰õΩ |Ç≤Ï+¨μÖì ^Ë ∞Œ . Hõ_∞» Ñ¨Ù ~å=_»=∞O@∂ ÖË^∞Œ . W@∞=O\˜
¢ãÅÎ‘ Ö’ Ñ≤ÅÅ¡ O@∂ Ñ¨Ù@ì~∞° HÍx, ^•OÑ¨`º« rq`åxH˜ Z@∞=O\˜ W|ƒOk LO_»^∞Œ .
JãÖ`«$Ñ≤Î LO_»^∞Œ .
WÖÏ =O^èºŒ `åfixH˜ [#‡`«ó QÆ~ƒ° Hù Àâ◊O ÖËHáõ È=_»O XHõ HÍ~°}O. J~Ú`Õ Ñ¨Ù@∞ìH`õ À<Õ
[#<ÕO„kÜ«∂ÅÖ’ =∞iH˘xfl Ö’áêÅ =Å# =O^èŒº`«fiO „áêÑ≤Îã¨∞ÎOk. H˘O^ŒiH˜
Ü≥∂x=∂~°Oæ ãïQÍæ x~å‡}O [~°QHÆ õ Ñ¨Ù~°∞+¨c[Hõ}ÏÅ∞ QÆ~ƒ° ^ù •è ~°}H˜ Ñ¨Ü∞« xOK«ÖHË õ
áÈ=K«∞Û. Ü≥∂x ^•fi~°O ^Œyæˆ~ L#fl Hõ<≥fl á⁄~° ÉÏQÍ ^Œà◊ãïQÍ LO_ç Ñ¨ÓiÎQÍ
JOQÆ„Ñ¨"âÕ O◊ [~°QHÆ õ ~°u qÑ¶Å¨ =∞==K«∞Û. QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« HõO~îO° Ö’x =∂~°Oæ ^•fi~å Ñ¨Ù~°∞+¨
c[Hõ}ÏÅ∞ ™ê^è•~°}OQÍ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« =ÚÖ’xH˜ KÕ~∞° `å~Ú. QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« HõO~îO° Ö’x =∂~°Oæ
ÉÏQÍ z#flkQÍ LO_»@"≥∂, =¸ã¨∞‰õΩxáÈ~Ú LO_»@"≥∂ [iy`Õ Ñ¨Ù~°∞+¨ c[Hõ}ÏÅ∞
304
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 305
™ê^è•~°}OQÍ QÆ~åƒùâÜ◊ ∞« OÖ’H˜ „Ñ¨Ü∂« }ÕK«Ö=Ë Ù. =∞iH˘O^ŒiÖ’ QÆ~åƒùâÜ

◊ ∞« O =ÚO^Œ∞HÀ,
"≥#∞HõHÀ Ñ¨ÓiÎQÍ "≥∞euiy Ñ¨_áç È=_»"∂≥ , QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« =Ú z#flkQÍ [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
XH˘¯Hõ¯Ñ¨C_»∞ Ñ¨Ù@∞ìH`õ À<Õ H˘O^ŒiÖ’ JO_»"åÇ≤ÏHõÅ∞ =¸ã¨∞‰õΩxáÈ~Ú LO\Ï~Ú.
W=hfl ‰õÄ_® [#‡`«ó U~°Ê_ç# =O^èºŒ `«fi Ö’áêÅ∞.
=O^èŒº`«fiO - "åº^èŒ∞Å∞
XHõ~ÀA XHõ Ü«Ú=u _®Hõ~ì ü ^ŒQiæÆ H˜ =zÛ ''_®Hõ~ì ,ü <å‰õΩ q"åÇ¨Ï"≥∞ÿ <åÅ∞QÆ∞
ãÖ=`«û~åÅ~ÚOk. HÍx <å‰õΩ QÆ~ƒ° Où ~åÖË^∞Œ . =∂"åi g~°ºÑ¨sHõÖΔ ’ Ug∞ ^À+ÖÖË^∞Œ .
=∞i <åÔHO^Œ∞‰õΩ QÆ~ƒ° Où ~åÖË^∞Œ ? J~Ú`Õ <åÖ’<Õ `«ÑC¨ O^Œx JO\Ï~å? HÍx g∞‰õΩ
XHõ q+¨Ü∞« O K≥áêÊeû LOk. <å‰õΩ q"åÇ¨ÏO HÍHõ=ÚO^Œ∞ XHõ Ü«Ú=‰õΩx ™êOQÆ`º« O
=Å¡ XHõ „Ñ¨`ºÕ Hõ Ñïã≤`÷ ∞« ÅÖ’ QÆ~ƒ° Où ~å=_»O [iyOk. JÑ¨C_»∞ Uq∞ KÕÜ∂« Ö’
`ÀK«Hõ XHõ<å_»∞ =∞O„`«™ê#=∞‡ Ñ¨ÙÅ¡ÖãË ≤ Hõ_∞» Ñ¨Ù fã¨∞OÎ ^Œx `≥e¿ãÎ JÖÏˆQ KÕ~ÚOK«∞
‰õΩ<åfl#∞. ^•x=Å¡ Hõ_∞» Ñ¨Ù J~Ú`Õ áÈ~ÚOk. HÍx H˘kÌ~ÀAÅáê@∞ ÉÏQÍ Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’
<˘Ñ≤Ê, [fi~°O ~å=_»O [iQÍ~Ú. =∞O^Œ∞Å∞ "å_ç`Õ `«yáæ ÈÜ«∂~Ú. =∞i JÑ¨C_»∞
Hõ_∞» Ñ¨Ù=zÛ <å‰õΩ WÑ¨C_»∞ Hõ_∞» Ñ¨Ù ~åÖË^∞Œ ZO^Œ∞Hõx—— Jx J_çyOk. P"≥∞Ö’ [iy#
^•xH˜ Ñ¨âßÛ`åÎÑO¨ , Éèqí +¨º`ü QÆ∞iOz P"Õ^#Œ Hõ#|_®¤~Ú.D ¢ãÖÎ‘ ’ =O^èºŒ `«fiO ~å=_®xH˜
P"≥∞ WO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ QÆ~ƒ° ù qKÕÛ^ù <Œ åxH˜ J„Hõ=∞ QÆ~ƒ° „ù ™ê= Ñ¨^`úŒ ∞« Åx J=ÅOaOK«_"» ∞Õ
HÍ~°}O. J„Hõ=∞ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O =Å¡ JO_»"åÇ≤ÏHõÅ∞ "åzz=iH˜ =¸ã¨∞‰õΩxáÈ`å~Ú.
WO^Œ∞=Å¡ JO_®â◊Ü∞« OÖ’ JO_»O `«Ü∂« ~Ô <· å JO_»"åÇ≤ÏHõÅ^•fi~å Jk Ñ¨Ü∞« xOK«_®xH˜
J=~À^èOŒ U~°Ê_»∞`«∞Ok. W^Õ Ñïã≤u÷ QÆ<iÕ Ü«∂ [|∞ƒÖ’#∂, [#<ÕO„kÜ«∂ÅÖ’ =KÕÛ
HõÜ
Δ ∞« [|∞ƒ W`«~° QÆ~åƒùâÜ◊ ∞« "åº^è∞Œ Å=Å¡#∂ U~°Ê_»∞`«∞Ok. Wq ¢ãÅÎ‘ Ö’ =O^èºŒ `åfixH˜
=ÚYº HÍ~°}ÏÅ∞. QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« HõO~îO° ^ŒQ~æÆ ° Ñ¨ÙO_»∞ =Ù<åfl, Ñ¨Ó`«=Ù<åfl QÆ~åƒùâÜ
◊ ∞« OÖ’
H˘Ü«∞º HõO_»Å∞ ÃÑiy<å =O^èºŒ `«fiO ~å=_®xH˜ P™ê¯~°O =ÙOk.
=O^èŒº`«fi"Õ∞ HÍ‰õΩO_® „Ñ¨=∂^ŒHõ~° Ñïã≤÷`«∞Å∞
`˘eK«∂Ñ¨ÙÖ’<Õ *’ºu~°‡~ÚH˜ *’yO^Œ~ü g∞^Œ =∞#ã¨∞û HõeyOk. q"åÇ¨ÏO P
=∞#ã¨∞ûÅ HõÅ~ÚHõx =Ú_ç"ãÕ ≤ q_»~åx =∞^è∞Œ ~° |O^èOŒ QÍ =∞ÅzOk. Ç¨Ïh=¸<£Ö’
*’yO^Œ~ü zeÑ≤ KÕ+Åì¨ ∞ *’ºu~°‡~Ú =∞#ã¨∞x =∞iO`« Ñ¨ÙÅHÕÑ¨KâÕ ß~Ú. *’yO^Œ~ü
ã¨~°ã¨# *’ºu~°‡~Ú =∞#ã¨∞Ö’ Z<Àfl fÜ«∞x TÇ¨ÏÅ∞ TÜ«∞ÅÅ∂QÆ™êQÍ~Ú.
Hõ<åº‰õΩ=∂i #∞Oz HÍj‡~°∞^•HÍ ™êy# "åi Ç¨Ïh=¸<£ HÍã¨Î HÍÅOÖ’<Õ J~ÚáÈ~ÚO
^ŒxÑ≤OzOk. HõÅÅ`À xO_çáÈ~Ú# *’ºu~°‡~Ú XHõ~ÀA *’yO^Œ~ü Hõà§◊ Ö’H˜ K«∂ã¨∂Î
305
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 306
''g∞ÖÏO\˜ zeÑ≤"å_Õ `«fi~°Ö’ XHõ_∞» =∞#‰õΩ Ñ¨Ù_ç`Õ ZO`«ÉÏQÆ∞O_»∞#∞!——Jx =∞#ã¨∞ûÖ’x

HÀiHõ "≥e|∞zÛOk.
JÖÏO\˜ ~ÀA=~°‰Ωõ Z^Œ∞~°∞K«∂ã¨∂<Î Õ ~ÀAÅ∞, <≥ÅÅ∞ QÆ_zç áÈÜ«∂~Ú. WO`«Ö’
XHõ~ÀA# *’yO^Œ~Hü ˜ Hõ_∞» Ñ¨Ù „HÕkÉèÏQÍ# <˘Ñ≤Ê HõÅQÆ_O» `À _®Hõ~ì ∞° ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ "≥àÏ§_»∞.
Hõ_»∞Ñ¨Ù „HÕ^Œ Z_»=∞ÉèÏQÍ# Ñ¨Ù@∞ìHõ#∞O_ç XHõ =$+¨}O c~å˚ÅÖ’xH˜ kQÆ‰õΩO_®
=ÙO_çáÈ~ÚO^Œh J^Õ WÑ¨C_»∞ "åz <˘Ñ≤ÊQÍ LO^Œx _®Hõ~ì ∞° Ñ¨sHõKΔ ãÕ ≤ K≥ÑÊ≤ , ''z#flÑ¨Ê\˜
#∞Op WO`«=~°‰Ωõ ZO^Œ∞‰õΩ T~°∞‰õΩ<åfl=Ù?—— Jx J_çQÍ_»∞. JO^Œ∞‰õΩ *’yO^Œ~ü
''z#fl`«#OÖ’<Õ c~å˚ÅÖ’ XHõ"¿·≥ Ñ =$+¨}O LO_»@O, ~Ô O_À"≥Ñ· Ù¨ ÖËHáõ È=_»O QÆ=∞xOz
`«e^¡ OŒ „_»∞Å‰õΩ K≥a`Õ "å~°∞ JÖÏ LO_»@O J^Œ$+¨=ì O`«∞Å ÅHõ} Δ O Jx =ÚK«Û@Ñ¨_`ç Õ
`å#∞‰õÄ_® =ÚK«Û@QÍ T~°∞‰õΩ<åflx—— ZO`À J=∂Ü«∞HõOQÍ K≥áêÊ_»∞. JÖÏ c~å˚ÅÖ’H˜
~å‰õΩO_® =$+¨}O ÃÑ<· Õ =ÙO_çáÈ=_»O *’yO^Œ~Öü ’ =O^èºŒ `åfixH˜ HÍ~°}=∞x _®Hõ~ì ∞°
K≥ÑÊ¨ QÍ<Õ *’ºu~°‡~Ú`Àáê@∞ HõÅÅ∞QÆ#fl *’yO^Œ~ü HõÅÅhfl HõiyáÈ~Ú#@¡Ü∂« º~Ú.
D ~°HõOQÍ c~å˚ÅÖ’H˜ kQÆ‰õΩO_® =ÙO_çáÈ~Ú# =$+¨}O Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’
=O^èºŒ `åfixH˜ =ÚYºHÍ~°}O z#fl`«#OÖ’<Õ `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞ `«=∞ =∞QÆÑÅ≤ Å¡ H˜ c~å˚ÅÖ’H˜
~Ô O_»∞ =$+¨}ÏÅ∞ Ñ¨ÓiÎQÍ ky L<åflÜ≥∂ ÖË"À QÆ=∞xOKåe. XHõ"àÕ ◊ =$+¨}O XHõ"Ñ·≥ Ù¨
QÍx, ~Ô O_»∞"≥Ñ· Ù¨ ÖÏQÍx c~å˚ÅÖ’H˜ ky =ÙO_»Háõ È`Õ ã¨~s˚° ^•fi~å "å\˜x Ü«∞^è•™ê÷#OÖ’H˜
fã¨∞‰õΩx ~å=\ÏxH˜ Z‰õΩ¯= J=HÍâßÅ∞ LO\Ï~Ú. J^Õ Ü«Ú=Hõ`fi« O =zÛ# `«~∞° "å`«
‰õΩ^Œ~^° ∞Œ . nx=Å¡ =O^èºŒ `«fiO HõÅQÆ\ÏxH˜ J=HÍâ◊O =ÙOk. =ÚYºOQÍ ~Ô O_»∞"≥Ñ· Ù¨ ÖÏ
=$+¨}ÏÅ∞ c[HÀâ◊OÖ’H˜ kQÆ‰Ωõ O_® Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’<Õ =ÙO_çáÈ~Ú#Ñ¨C_»∞ =O^èºŒ `«fiO `«ÑÊ¨ Hõ
„áêÑ≤ãÎ ∞¨ OÎ k. XHõ"Ñ·≥ Ù¨ =$+¨}O c[HÀâ◊OÖ’ =ÙO_ç, ~Ô O_À"≥Ñ· Ù¨ ky#Ñ¨C_»∞ XH˘¯Hõ¯™êi
=O^èºŒ `«fiO HõÅQÆHáõ È=K«∞Û. W@∞=O@Ñ¨C_»∞ =O^èºŒ `«fiO HõÅQÆÖ^Ë ∞Œ Hõ^• J<À, Ñ≤ÅÅ¡ ∞
HõÅ∞QÆHáõ È`Õ Ug∞ kQÆ∞Å∞ ÖË^∞Œ ÖË J<À, T~°∞‰õΩO>Ë c[HÀâ◊OÖ’H˜ kQÆ‰Ωõ O_® Hõ_∞» Ñ¨ÙÃÑ·
#<Õ LO_çáÈ~Ú# =$+¨}ÏxH˜, HÍº#û~ü [|∞ƒ~å=\ÏxH˜ J=HÍâ◊O =ÙOk. WÖÏ
=$+¨}ÏÅ∞ c[HÀâ◊OÖ’H˜ kQÆ‰Ωõ O_® LO_çáÈ~Ú# 80 âß`«O =º‰õΩÅÎ Ö’ P =$+¨}ÏÅH˜
HÍº#û~ü =zÛO^Œx Éˇb· , J"£Å∞ `«=∞ „QÆO^äOŒ Ö’ q=iOKå~°∞. JO^Œ∞Hõx `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞
`«=∞ Ñ≤Å¡Å QÆ∞iOz z#flÑ¨C_Õ „â◊^Œú fã¨∞‰õΩO>Ë =O^èŒº`«fiO HõÅQÆ\ÏxH˜, HÍº#û~ü
~å=\ÏxH˜ gÅ∞O_»^∞Œ .
QÆ=^Œ aà◊§Å∞- =O^èºŒ `«fiO
=∞QÆ"åà◊§H˜ QÆ=^Œaà◊§Å∞ =zÛ#Ñ¨C_»∞ H˘O^ŒiÖ’ =$+¨}ÏÅ∞ ‰õÄ_® "åK«∞`å~Ú.
H˘O^ŒiÖ’ D =$+¨}ÏÅ∞ "åÑ¨Ù=Å¡ ZÑ¨Ê\˜H© g~°ºHõ}ÏÅ∞ L`«ÊuÎ ÖË‰Ωõ O_® J~ÚáÈ~Ú
306
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 307
=O^èºŒ `«fiO „áêÑ≤ãÎ ∞¨ OÎ k. c[HÀâ◊OÖ’ XHõ"Ñ·≥ Ù¨ =$+¨}O =∂„`«"∞Õ ^≥|ƒux ~Ô O_À"≥Ñ· Ù¨

ÉÏQÆ∞O>Ë =∂„`«O =O^èºŒ `«fiO „áêÑ≤OÎ K«Háõ È=K«∞Û. UkU"≥∞<ÿ å =O^èºŒ `«fiO HõÅQÆ‰Ωõ O_®
=ÙO_»\ÏxH˜ P~ÀQÆºHõ~O° QÍ =Ù#fl =º‰õΩÅÎ ∞ QÆ=^Œaà◊§Å∞ =zÛ ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∞#fl =º‰õΩÅÎ `À
Hõeã≤ u~°Q‰Æ Ωõ O_® *Ï„QÆ`=Î« Ç≤ÏOK«_O» =∞Ozk. J~Ú`Õ QÆ=^Œaà◊§Å∞ =zÛ# „Ñü
=ºHÎ̃H˜ =$+¨}ÏÅ∞ "åK«∞`åÜ«∞x J#∞HÀ=_»O, JÖÏˆQ QÆ=^Œaà◊§Å∞ =$+¨}ÏÅ∞ "åz#
"å~°O^ŒiH© =O^èºŒ `«fiO `«ÑÊ¨ Hõ „áêÑ≤ãÎ ∞¨ OÎ ^Œx J#∞HÀ=_»O `«¿ÑÊ.
H˘xfl [|∞ƒÅ∞ - =O^èºŒ `«fiO
¢ãÅÎ‘ ∞QÍx, Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ QÍx W^ŒiÌ Ö’ Z=Ô~<· å `«=∞ [#<ÕO„kÜ«∂ÅH˜ QÆ<iÕ Ü«∂,
ã≤Ñe≤¶ ãπ, HõÜΔ ∞« [|∞ƒÅ∞ ãÖ„Hõq∞Oz#Ñ¨C_»∞ Ñ¨ÓiÎQÍ "≥^· ºŒ O á⁄O^ŒHáõ È`Õ =O^èºŒ `«fiO
á⁄O^ŒQÅÆ ~°∞. =O^è`Œ fi« O HõÅQÆ‰Äõ _»^#Œ ∞‰õΩO>Ë D [|∞ƒÅ∞ ~å‰õΩO_®<Õ *Ï„QÆ`Î« =Ç≤ÏOKåe.
J„Hõ=∞ QÆ~°ƒù„™ê=O - =O^èŒº`«fiO
J„Hõ=∞ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O Ñ¨ûúŒ ^•fi~å Hõ_∞» Ñ¨ÙáÈQ˘@∞ì‰Ωõ #fl ¢ãÅÎ‘ Ö’¡ =O^èºŒ `«fiO HõÅQÆ\ÏxH˜
Z‰õΩ¯= J=HÍâßÅ∞ L<åfl~Ú. Hõ_∞» Ñ¨Ù =^Œ#Ì ∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞ ã¨„Hõ=∞"≥∞#ÿ QÆ~ƒ° „ù ™ê= Ñ¨^`úŒ ∞« Å
^•fi~å JÉÏ~°¬<£ KÕ~ÚOK«∞‰õΩO>Ë =O^èºŒ `«fiO HõÅQÆ‰Ωõ O_® *Ï„QÆ`ÑÎ« _¨ =» K«∞Û.
aQÆ∞"≥#· ÅOQÀ\© Hõ>"ìË åàı§, ZÑ¨C_»∂ "Õ_áç ⁄~ÚºÅ ^ŒQ~æÆ ° =ÙO_Õ"åÅ∞¡ x^•#OQÍ
=O^èºŒ `åfixfl PÇ¨fixOKÕ"åà◊√§ J=Ù`å~°∞. W@∞=O\˜ =º‰õΩÅÎ ∞ `«_Qç Àp ÃÑ@ì_O» , K«hflà◊√§
™êfl#OKÕÜ∞« _»O, K«hflà◊§ `˘\ì̃Ö’ ‰õÄ~ÀÛ=_»O KÕ¿ãÎ =∞Ozk.
=O^èºŒ `«fiO - ãÖÜ≥∂QÆO
|e+ì̈"∞≥ #ÿ HÍ=∞"åOKè« LO_ç, HÍ"≥∂„^ÕHOõ „Ñ¨[fiie¡ ã¨∞Y„áêÑ≤`Î À ~°u =Úy¿ãÎ
¢ãÅÎ‘ Ö’ =O^èºŒ `«fiO `«‰Ωõ ¯= Jx Ñïâ’^è#Œ Ö’¡ `ÕeOk. ¢ãÎ‘ Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’ ZÑ¨C_»∂
H˘O`« „^Œ=Ñ¨^~Œ å÷O `«Ü∂« ~°=Ù`«∂ LO@∞Ok. D „^Œ=O P=∞¡ (Ü«∂ã≤_)£ ÅHõ} Δ Ïefl
Hõey LO@∞Ok. ãÖÜ≥∂QÆ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ "≥Å∞=_ç# Ñ¨Ù~°∞+¨ c[Hõ}ÏÅ∞ P P=∞¡ ÅHõ}Δ ÏÅ∞
HõÅ „^Œ=O=Å¡ ^≥|ƒux `«fi~°`fi« ~°QÍ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« OÖ’H˜ Ñ¨Ü∞« xOK«ÖHË áõ È`å~Ú. HÍx
ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ ¢ãHÎ‘ ˜ Ñ¨ÓiÎ `«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∂ =ÙO>Ë Ü≥∂x^ŒQ~æÆ ,° Ü≥∂x =∂~°Oæ Ö’#∂
J<ÕHõ „^Œ"åÅ∞ T~°∞`å~Ú. D „^Œ"åÅ∞ =Ó~°_O» P"≥∞Ö’ Hõey# ã¨∞Y„áêÑ≤HÎ ˜ zÇ¨ÏflO
D „^Œ"åÅ∞ HΔÍ~° (PÅ¯Öˇ<· )£ ÅHõ} Δ ÏÅ∞ Hõey LO\Ï~Ú. HΔÍ~° ÅHõ} Δ ÏÅ∞ Hõey# D
„^Œ"åÅ∞ HõÅ~ÚHõ =Å¡ JO`«=~°‰Ωõ P=∞¡Q∞Æ }OÖ’ =Ù#fl Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’x „^Œ"åÅ∞
|ÅÇ‘Ï#=∞~ÚáÈ`å~Ú. ¢ã‘ÎÅH˜ ã¨∞Y„áêÑ≤Î Hõey W@∞=O\˜ J#∞"≥·# Ñïã≤÷`«∞Å∞
U~°Ê_ç#Ñ¨C_»∞ Ñ¨Ù~°∞+¨ c[Hõ}=ÚÅ∞ Ü≥∂x=∂~°æOÖ’ „Ñ¨"Õt¿ãÎ Jq `ÕeHõQÍ
307
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 308
QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« OÖ’H˜, JO_»"åÇ≤ÏHõÅÖ’ Ñ¨Ü∞« xOK«QÅÆ =Ù. =O^èºŒ `åfixH˜ ¢ãÅÎ‘ Ö’ ã¨∞Y„áêÑ≤Î
ÖËHáõ È=_»O ‰õÄ_® XHõ HÍ~°}OQÍ ÉèÏqOK«|_»∞`«∞Ok.
H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ Ö’ ÉèÜ
í ∞« O=Å¡<À, W`«~° =∂#ã≤Hõ HÍ~°}ÏÅ=Å¡<À ~°u x~À^èOŒ
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. =∞iH˘O^Œi ¢ãÅÎ‘ Ö’ ãÖÜ≥∂QÆ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Juy <˘Ñ≤Ê Hõey ~°u
Ñ¨ÓiÎQÍ [~°QÆ_®xH˜ J=HÍâ◊O =ÙO_»‰õΩO_® J~ÚáÈ`«∞Ok. g\˜=Å¡ ãÖÜ≥∂QÆO
ã¨„Hõ=∞OQÍ [~°Q‰Æ Ωõ O_® =O^èºŒ `åfixH˜ HÍ~°}O J=Ù`«∞Ok.
=O^èŒº`«fiO - Ç¨~À‡#∞¡ - q@q∞#∞¡
JO_®â◊Ü∞« O ãïQÍæ Ñ¨xKÕã∂¨ Î =ÙO>Ë<Õ JO_»O q_»∞^ŒÅ J=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
HÍx JO_®â◊Ü∞« O ãïQÍ Ñ¨xKÕÜ∞« \ÏxH˜ Ñ≤@∂º@s „QÆOkä#∞Oz "≥Å∞=_Õ Ç¨~À‡#∞¡
KåÖÏ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ `» å~Ú. Ñ≤@∂º@s „QÆOkä#∞Oz Ç¨~À‡#∞¡ ãïQÍæ `«Ü∂« ~°=HõáÈ`Õ
JO_®â◊Ü∞« =Ú ‰õÄ_® JO_®xfl ãïQÍ q_»∞^ŒÅKÕÜ∞« ^Œ∞. D Ç¨~À‡#¡ Jã¨=Î ºã¨`Î « =Å#<Õ
H˘O^ŒiÖ’ |Ç≤Ï+¨μì „™ê=O KåÖÏ `«‰Ωõ ¯=QÍ LO_»@"≥∂, |Ç≤Ï+¨μÅì ∞ ãïQÍæ ~åHõáÈ=_»"∂≥
[~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO\Ï~Ú. H˘O^ŒiÖ’ D Ç¨~À‡#¡ JãÎ̈=ºã¨`÷ « =Å¡ <≥Å<≥ÖÏ |Ç≤Ï+¨μÅì ∞
=Ù<åfl JO_»O q_»∞^ŒÅ =∂„`«"∞Õ ÖË‰Ωõ O_®<Õ =ÙO@∂ =ÙO@∞Ok. JO_»O `«Ü∂« s
ÖËHõáÈ`Õ =O^èŒº`«fiO q+¨Ü«∞OÖ’ Ç¨~À‡#¡ „áê=ÚYº`« ZO`« L#fl^À, q@q∞<£Å
áê„`«‰Äõ _® JO`Õ=ÙOk. q@q∞<£ ''Z—— PÇ¨~°OÖ’ Ö’Ñ≤Oz#@¡~Ú`Õ JO_®â◊Ü∞« O
ãïQÍæ Ñ¨xKÕÜ∞« ^Œ∞. ''a—— HÍOÃÑH¡ û± q@q∞<£Å∞ â◊s~°OÖ’ Ö’Ñ≤¿ãÎ JO_®â◊Ü∞« =Ú,
Ñ≤@∂º@s Ô~O_»∂ ‰õÄ_® ã¨„Hõ=∞OQÍ Ñ¨xKÕÜ«∞=Ù. q@q∞<£ ''W—— Ö’Ñ≤¿ãÎ JO_»O
Ñ¨Ù~°∞+¨c[Hõ}O`À HõÅ~ÚHõ á⁄Ok# P QÆ~ƒ° Où xÅ=‰õΩO_® "≥Ú^Œ\’¡<Õ áÈ`«∞Ok.
W=hfl ¢ãÅÎ‘ Ö’ =O^èºŒ `åfixH˜ HÍ~°}ÏÖË.
Ñ¨sHΔÍ Ñ¨^Œú`«∞Å∞
''J#∞~å^è•, h‰õΩ ÃÑo§ J~Ú P~°∞ ãÖ=`«û~åÅ~ÚOk Hõ^• WOHÍ h‰õΩ Ñ≤ÅÅ¡ ∞
HõÅQÆHáõ È=_»"∞Õ q∞\˜?—— JO@∂ Jx`« Pâ◊Û~°ºOQÍ `«# ¿ãflÇ≤Ï`«∞~åex J_çyOk.
Pâ◊Û~°ºOQÍ „Ñ¨tflOz# Jx`«x K«∂ã≤ ''Ñ≤ÅÅ¡ ∞ HõÅQÆHáõ È~Ú#O`« =∂„`å# Pâ◊Û~°ºáÈ=Å
ã≤O^Õ=ÚOk?—— Jx uiy J#∞~å^èŒ `«# ¿ãflÇ≤Ï`«∞~åex „Ñ¨tflOzOk. ''J=Ù#∞=∞i,
ÃÑo§ J~Ú Hõ_∞» Ñ¨Ù "≥O@<Õ =¿ãÎ qâı+O¨ Ug∞ÖË^∞Œ . HÍx ÃÑo§ J~Ú Wxfl ãÖ=`«û~åÅ
~Ú<å Hõ_»∞Ñ¨Ù ~åHõáÈ`Õ <åÖÏO\˜"åiH˜ Pâ◊Û~°ºOQÍ<Õ =ÙO@∞Ok—— JO@∂ Jx`«
["åazÛOk.
308
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 309
Jx`« =∂@efl J#∂~å^èŒ `ÕeHõQÍ „`Àã≤ÑÙ¨ KåÛÅx „Ñ¨Ü∞« uflOz<å =∞#ã¨∞ =∂„`«O
Ñ≤ÅÅ¡ HÀãÖ `«ÇÏ¨ `«ÇÏ¨ ÖÏ_»∞`«∂<Õ =ÙOk. `«#∞ JO^Œi ¢ãÅÎ‘ ÖÏQÍ<Õ ÃÑH· ˜ Hõ#|_»∞`ÀOk.
JO^Œi ¢ãÅÎ‘ Ö’¡ ÖÏQÍ<Õ `«#Ö’#∞ HÍ=∞O „Ñ¨[fiiÅ∞¡`∂« <Õ =ÙO@∞Ok. =∞i `«#H˜
WO`«HÍÅ"≥∞<ÿ å Ñ≤ÅÅ¡ ∞ HõÅQÆHáõ È=_»"∞Õ q∞\˜? `«#Ö’ Ö’ÑÖ ZHõ¯_»=ÙOk? WÖÏO\˜
PÖ’K«#Å∞ J<ÕHOõ P"≥∞Ö’ HõÅQÆ™êQÍ~Ú.
J#∂~å^èÖŒ ÏO\˜ ¢ãÅÎ‘ Ö’¡ =O^èºŒ `åfixH˜ QÆÅ HÍ~°}ÏÅx QÔ #· HÍÅlã¨∞Åì ∞ J<ÕHõ
Ñ¨^`úŒ ∞« Å ^•fi~å QÆ∞iÎ™êÎ~∞° . ™ê^è•~°}OQÍ q"åÇ¨ÏO J~Ú# ~Ô O_»∞ ãÖ=`«û~åÅÖ’QÍ
^•^•Ñ¨Ù KåÖÏ=∞OkH˜ QÆ~ƒ° Où =ã¨∞OÎ k. ~Ô O_»∞ ãÖ=`«û~åÅ∞ QÆ_zç <å WOHÍ QÆ~ƒ° Où
~åHõáÈ`Õ<Õ P"≥∞Ö’ =O^èºŒ `åfixH˜ QÆÅ HÍ~°}ÏÅ QÆ∞iOz ÑïjeOK«_®xH˜ „â◊^úŒ =Ç≤Ï™êÎ~∞° .
=O^èºŒ `åfixH˜ HÍ~°}O ¢ãÎ‘ XHõ¯~Ô Î HÍHõáÈ=K«∞Û. Ñ¨Ù~°∞+¨μxÖ’ Ö’áêÅ∞ ‰õÄ_® =O^èºŒ `åfixH˜
HÍ~°}O J=Ù`å~Ú. JO^Œ∞Hõx =O^èŒº`åfixH˜ ãÖ|OkèOz# HÍ~°}ÏÅ QÆ∞iOz
ÑïjeOKÕ@Ñ¨C_»∞ ÉèÏ~°ºÉè~í ÅÎ° ∞ W^ŒiÌ x XˆH™êi Ñ¨sHõKΔ Ü Õ ∞« _»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. XH˘¯Hõ¯™êi
=O^èºŒ `åfixH© HÍ~°}O `≥eã≤<å _®Hõ~ì ∞° P Ö’áêxfl `˘ÅyOz QÆ~ƒ° Où =KÕÛ@@∞¡ KÕÜ∞« ÖËHõ
áÈ=K«∞Û. H˘xfl W@∞=O\˜ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ ÉèÏ~°ºÖ’ Ö’ÑÖ J~Ú`Õ Éè~í ,Î° Éè~í ÖÎ° ’ Ö’ÑÖ
J~Ú`Õ ÉèÏ~°º xOkOK«∞HÀ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. J@∞=O@Ñ¨C_»∞ _®Hõì~°∞ Ñïã≤÷u
W~°HÍ@OÖ’ Ñ¨_∞» `«∞Ok. JO^Œ∞Hõx =O^èºŒ `«fiO QÆ∞iOz Ñ¨sHõKΔ ~Õ ÚOK«∞‰õΩ<Õ ^ŒOÑ¨`∞« Å∞
™ê#∞Éè∂í uQÍ XHõi<˘Hõ~∞° J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ Ñ¨ûúŒ Ö’ =ÙO_»@O J=ã¨~O° .
=O^èŒº`«fiO - Ñ¨Ó~°fi K«i„`«
=O^èºŒ `«fiO QÆ∞iOz HÍ~°}ÏÅ∞ - Ö’áêÅ∞ ÑïjeOK«_®xH˜ P~ÀQÆºO QÆ∞iOz
Ñ¨Ó~°fiK«i„`« _®Hõ~ì ∞° H˜ ZO`ÀJ=ã¨~O° .JO^Œ∞Hõx ^ŒOÑ¨`∞« Å∞ ^•ÑïHõO ÖË‰Ωõ O_® _®Hõ~ì ∞° `À
ã¨Ç¨ÏHõiOK«_»O =∞Ozk. =O^èŒº`«fiO QÆ∞iOz Ñ¨sHõΔ KÕ¿ã@Ñ¨C_»∞ Ñ¨Ó~°fiO [iy#
QÆ~ƒ° qù KÕÛ^ù •Å∞, QÆ~ƒ° „ù ™ê"åÅ∞, HÍ#∞Ê J~Ú#Ñ¨C_»∞ Z‰õΩ¯=HÍÅO [fi~°O, ^Œ∞~°Oæ ^èOŒ `À
‰õÄ_ç# `≥Å|¡ @ì J=_»O "≥Ú^ŒÅ~Ú# q+¨Ü∂« Å QÆ∞iOz _®Hõ~ì ∞° ¡ J_»∞QÆ∞`«∂ =ÙO\Ï~°∞.
JÖÏˆQ =¸„`«qã¨~#°̊ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∞O@, Ü≥∂xÖ’ ^Œ∞~°^,Œ Ü≥∂x^ŒQ~æÆ ° QÆ_Q¤» Í
~å=_»O, QÆ<iÕ Ü«∂ ÅHõ} Δ ÏÅ QÆ∞iOz „Ñ¨tflOK«@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. D TÑ≤iu`«∞ÅÎ Ö’
=KÕ Û Hõ Δ Ü « ∞ [|∞ƒ =ÖÏ¡ , L^Œ ~ ° H Àâ◊ O Ö’ =KÕ Û [|∞ƒÅ=ÖÏ¡ [#<Õ O „kÜ« ∂ Å∞
~ÀQÆ„QÆã=Î̈ ∞=Ù`å~Ú. _®Hõ~ì ∞° ¡ J_ç̂Q ÃÑ· HÍ~°}ÏÅhfl =O^èºŒ `åfixH˜ =¸ÅO. |Ç≤Ï+¨μÅì H˜
ãÖ|OkèOz# ã¨=∂Kå~°O ‰õÄ_® =O^èºŒ `åfixH˜ HÍ~°}ÏÅ∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»OÖ’ ÉÏQÍ
LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ ∞» `«∞Ok. ãïQÍæ |Ç≤Ï+¨μì J~Ú#Ñ¨C_»∞ H˘kÌQÍ =∂„`«"∞Õ "≥∞Åÿ J=_»O
309
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 310
Ñ≤@∂º@s JO_®â◊Ü∞« =ÚÅ∞ ã¨„Hõ=∞OQÍ Ç¨~À‡#∞¡ `«Ü∂« ~°∞KÕÜ∞« @O ÖË^∞Œ J<Õ^•xH˜

`å~å¯}O.
=O^èºŒ `åfixH˜ Ñ¨Ó~°fi P~ÀQÆº K«i„`«Ö’ ZO`« J=ã¨~O° =ÙO^À JÖÏˆQ â◊s~°OÖ’
W`«~° Ç¨~À‡#¡ =º=Ç¨~°O, âßs~°Hõ x~å‡}O, [#<ÕO„kÜ«∂Å Ö’ÑÖ, ^•OÑ¨`«º
rq`«OÖ’ =∂#ã≤Hõ ã≤u÷ QÆ`∞« Å QÆ∞iOz ÑïjeOK«_O» , „Ñ¨tflOK«_O» ‰õÄ_® JO`«QÍ<Õ
J=ã¨~O° . ^Œàã◊ ~Ô¨ #· Hõ<fl≥ á⁄~° HÍ=K«∞Û. Ü≥∂x=∂~°Oæ ã¨„Hõ=∞OQÍ ÖËHáõ È=K«∞Û. QÆ~ƒ° Hù Àâ◊O
Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ ÖË‰Ωõ O_® |Ç¨ï z#flkQÍ =ÙO_ç =ÙO_»=K«∞Û. JO_»"åÇ≤ÏHõÅ∞ =¸ã¨∞‰õΩx
áÈ~Ú =ÙO_»=K«∞Û. JO_®â◊Ü«∞=ÚÅ∞ JO_®<Õfl `«Ü«∂~°∞KÕÜ«∞HõáÈ=K«∞Û. HÍ~°}O
=O^èºŒ `åfixH˜ U^Œ~Ú<å HÍ=K«∞Û. ^•xH˜ `«y#q^èOŒ QÍ Ñ¨ÓiÎ Ñ¨sHõKΔ ¿Õ ãÎ `«ÑÊ¨ x~åúiOK«_O»
[~°Q^Æ ∞Œ . J~Ú`Õ ÉèÏ~°ºH˜ D Ñ¨sHõÅΔ hfl KÕÜ∞« É’ÜÕ∞=ÚO^Œ∞ Éè~í xÎ° Ñ¨ÓiÎQÍ Ñ¨sHõKΔ Ü
Õ ∞« _»O
J=ã¨~O° . Éè~í ÖÎ° ’<Õ Ö’ÑÖ=ÙO>Ë ÉèÏ~°ºx J#=ã¨~O° QÍ ÉÏ^èÃŒ Ñ@ì_"» ∞Õ J=Ù`«∞Ok.
''@∂ºÉò >ˇã≤ìOQ∑——
JO_®â◊Ü«∞O JO_®xfl <≥Å<≥ÖÏ q_»∞^ŒÅKÕã¨∂Î =ÙO_»=K«∞Û. QÆ~åƒùâ◊Ü«∞=Ú,
Ü≥∂x=∂~°Oæ =∂=¸Å∞QÍ =ÙO_»=K«∞Û. Ñ¨Ù~°∞+¨μxÖ’ Z\˜ì Ö’ÑÖ ÖËHáõ È=K«∞Û. HÍx
QÆ~ƒ° Où =∂„`«O~å^Œ∞. W@∞=O@Ñ¨C_»∞ KåÖÏ Hˆ ã¨∞Ö’¡ JO_»"åÇ≤ÏHõÅ∞ =¸ã¨∞‰õΩáÈ~Ú
LO_»@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. WO^Œ∞=Å¡ JO_®â◊Ü«∞O #∞Oz q_»∞^ŒÅ~Ú ‰õÄ_®
JO_»"åÇ≤ÏHõÅ ^•fi~å Ñ¨Ü∞« xOz Ñ¨Ù~°∞+¨ c[Hõ}ÏÅ`À HõÅ~ÚHõ á⁄O^ŒÖHË áõ È`«∞Ok.
JO_»"åÇ≤ÏHõÖ’ J=~À^è•xfl ''@∂ºÉò >ˇãOì≤ Q∑—— Ñ¨ûúŒ ^•fi~å QÆ∞iÎOK«_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok.D
Ñ¨sHõΔ KÕÜ∞« \ÏxH˜ „Ñ¨`ºÕ Hõ Ü«∞O„`« ™ê^è#Œ O ^•fi~å =∂=¸Å∞ QÍex QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« OÖ’xH˜
H˘@ì_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JO_»"åÇ≤ÏHõÅ∞ =∂=¸Å∞QÍ =ÙO>Ë QÍe `ÕeHõQÍ, JO_»"åÇ≤ÏHõÅ
#∞O_ç Ñ¨Ü∞« xOz L^Œ~H° Àâ◊OÖ’H˜ „Ñ¨"tÕ ã¨∞OÎ k. QÍe JO_»"åÇ≤ÏHõÅ ^•fi~å Ñ¨Ü∞« xOz
L^Œ~°HÀâ◊OÖ’H˜ KÕ~°∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞ =KÕÛ â◊ÉÏÌxfl Ããì`«™È¯Ñ¨Ù ^•fi~å Hõ_»∞Ñ¨Ùg∞^Œ ÃÑ\ì̃
q#=K«∞Û. JO_»"åÇ≤ÏHõÅ∞ =¸ã¨∞‰õΩxáÈ~Ú =ÙO>Ë QÍe QÆ~ƒ° Hù Àâ◊OÖ’<Õ =ÙO_çáÈ~Ú
XuÎ_ç ÃÑiyáÈ`«∞Ok. Ü«∞O„`«=ÚÖ’ =ÙO_Õ g∞@~°∞ ^•fi~å QÆ~ƒ° Hù Àâ◊OÖ’ ÃÑiy# "åÜ«Ú=Ù
XuÎ_çx, JO_»"åÇ≤ÏHõÖ’ L#fl@∞=O\˜ J_»¤OH˜x QÆ∞iÎOK«=K«∞Û. ''@∂ºÉò >ˇã≤ìOQ∑——
=Å¡ XH˘¯Hõ¯™êi `ÕeHõQÍ =¸ã¨∞‰õΩxáÈ~Ú =Ù#fl JO_»"åÇ≤ÏHõÅ∞ "åÜ«Ú=Ù „Ñ¨™ê~°O=Å¡
Hõey# XuÎ_Hç ˜ qK«∞ÛH˘x =O^èºŒ `«fiO x"å~°} HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
Ç≤Ïã≤ì~À™êeÊù<À˚„QÆÑ¶‘
D Ñ¨sHõΔ ^•fi~å QÆ~åƒùâÜ
◊ ∞« O, JO_»"åÇ≤ÏHõÅH˜ ãÖ|OkèOz# ã¨=∂Kå~°O ã¨Ê+Öì QÍ
`≥Å∞ã¨∞OÎ k. J~Ú_ç<Ö£ ’ HõeÑ≤# XHõ Ñ¨^•~å÷xfl QÆ~åƒùâÜ◊ ∞« OÖ’H˜ ZH˜¯Oz ZH±û~ˆ á¶È\’
310
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 311
fÜ«∞_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JO_»"åÇ≤ÏHõÅ∞ Z@∞=O\˜ J_»O¤ ‰õΩÅ∞ ÖË‰Ωõ O_®=ÙO>Ë J~Ú_ç<H£ ˜

ãÖ|OkèOz# Ñ¨^•~°O÷ JO_»"åÇ≤ÏHõÅ ^•fi~å Ñ¨Ü∞« xOz H˘O`« ÃÑi\’xÜ«∞O Ö’H˜
„Ñ¨"tÕ ã¨∞OÎ k. W^ŒO`å ZH±û~ˆ á¶È\’Ö’ ã¨Ê+ì̈OQÍ Hõ#|_»∞`«∞Ok. W@∞=O\˜ ZH±û~ˆ
f¿ãÎ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« OÖ’ Ñ¨Ù@∞ìH`õ À<Õ U~°Ê_ç# Ö’áêÅ∞, ^•x Ñï=∂}O, QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« OÖ’x
H˘Ü«∞ºHõO_»Å∞, á¶êeÑπû, JO_»"åÇ≤ÏHõÖ’¡x J_»O¤ ‰õΩ K«H¯õ QÍ `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û. ^•x „Ñ¨HÍ~°O
J=ã¨~"° ∞≥ `ÿ Õ ã¨~s°̊ ^•fi~å D Ö’áêxfl ãïk^Œ=Ì K«∞Û.
JO_»O q_»∞^ŒÅ ZÖÏ `≥Å∞ã¨∞OÎ k?
¢ãÖÎ‘ ’ JO_»O q_»∞^ŒÅ J~Ú# ~ÀA#∞Oz â◊s~° LëÈ‚„QÆ`« J~°_„ç w #∞O_ç XHõ
_ç„w á¶ê~°<Ç£ Ï‘ \ò =~°‰Ωõ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. uiy |Ç≤Ï+¨μì =ÚO^Œ∞QÍ â◊s~° LëÈ‚„QÆ`« XHõ
_ç„w `«yáæ È`«∞Ok. D q^èOŒ QÍ JO_»O q_»∞^ŒÅ Jx `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<Õ ^•xx ÉËãH≤ ± ÉÏ_ô
>ˇOÑ¨~ˆ K«~∞° Ñ¨ûúŒ JO\Ï~°∞. JO_»O `«Ü∂« s ÖËx"åà◊§Ö’¡ D q^èOŒ QÍ â◊s~° LëÈ‚„QÆ`«
=∂~°∞Ê LO_»^∞Œ .
XH˘¯Hõ¯™êi â◊s~° LëÈ‚„QÆ`« Ñ¨\ Hì̃ ^õ •fi~å JO_»O q_»∞^ŒÅ J=Ù`«∞#fln ÖËxn
`≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O ‰õΩ^Œ~^° ∞Œ . J@∞=O@Ñ¨C_»∞ |Ç≤Ï+¨μì J=\ÏxH˜ XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞~ÀAÅ
=ÚO^Œ∞ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O #∞Oz (ZO_Àq∞„\˜Ü∞« Öò Zá⁄ã¨Öò) z#fl =ÚHõ¯fã≤ "≥∞„ÿ HÀ™È¯Ñ¨Ù`À
Ñ¨sHõΔ KÕÜ∞« _»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JO_»O q_»∞^ŒÅ~Ú „á⁄[ã≤~ì À<£ Ç¨~À‡#∞ `«Ü∂« ~°=Ù`«∂
=ÙO>Ë QÆ~åƒùâ◊Ü«∞OÖ’x á⁄~°g∞^Œ =∂~°∞ÊÅ∞ =™êÎ~Ú. JO^Œ∞KÕ`« P z#fl =ÚHõ¯
Ñ¨sHõΔ^•fi~å JO_»O q_»∞^ŒÅ~Ú#n ÖËxn `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û. J^Õq^èŒOQÍ Ü≥∂x
=∂~°Oæ Ö’x Hõ}ÏÅg∞^Œ JO_»O q_»∞^ŒÅ~Ú# `«~∞° "å`« H˘xfl =∂~°∞ÊÅ∞ Hõ#|_»`å~Ú.
JO_»O q_»∞^ŒÅ HÍHõáÈ`Õ P =∂~°∞ÊÅ∞ Hõ#|_»=Ù. JO^Œ∞Hõx |Ç≤Ï+¨μHì ˜ XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞
~ÀAÅ∞ =ÚO^Œ∞QÍ Ü≥∂x=∂~°Oæ #∞Oz ‰õÄ_® XHõ z#fl á⁄~°x fã¨∞‰õΩx Ñ¨sHõΔ KÕ¿ãÎ
JO_»O q_»∞^ŒÅx x~°~‚ ÚOK«∞HÀ=K«∞Û.
~°u J#O`«~° Ñ¨sHõΔ
QÆ~åƒùâÜ
◊ ∞« HõO~îO° ^ŒQ~æÆ ° =ÙO_Õ ~°™êÜ«∞xHõ „^Œ"åÅ∞ H˘O`«=∞Ok ¢ãÅÎ‘ Ö’ Ñ¨Ù~°∞+¨
c[Hõ}ÏÅg∞^Œ K≥_∞» Ñ¶e¨ `åÅx HõeyOz `«y#xfl c[Hõ}ÏÅx QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« OÖ’ KÕ~‰° Ωõ O_®
KÕ™êÎ~Ú. ZO^Œ∞‰õO>Ë QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« HõO~îO° #∞O_ç, Ü≥∂x^•fi~°O #∞O_ç "≥Å∞=_»∞ „^Œ"åÅ∞
P=∞¡Q∞Æ }ÏÅ∞ Hõey=ÙO\Ï~Ú. D P=∞¡ „^Œ"åÅ∞ =∞iO`« Z‰õΩ¯=QÍ JHõ¯_» =Ó~°∞`«∂
=ÙO>Ë c[Hõ}=ÚÅ∞ K≥`· #« º ~°ÇÏ≤ `«=∞=Ù`å~Ú. Wk‰õÄ_® =O^èºŒ `åfixH˜ =ÚYº HÍ~°}O.
P=∞¡„^Œ"åÅ=Å¡ Ñ¨Ù~°∞+¨ c[Hõ}=ÚÅ∞ ZO`«=~°‰õΩ QÆ~åƒùâ◊Ü«∞OÖ’H˜ Ñ¨Ü«∞xOK«
311
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 312
QÆÅ∞QÆ∞`«∞<åflÜ«∞x `≥Å∞ã¨∞HÀ=\ÏxH˜ ~°`º« #O`«~° Ñ¨sHõKΔ Ü Õ ∞« _»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. D

Ñ¨sHõΔ ãÖÜ≥∂QÆ=Ú [iÑ≤# 16 QÆO@ÅÖ’QÍ KÕÜ∞« _»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. HÍx ãÖÜ≥∂QÆO
[iy# ~Ô O_»∞ QÆO@ÅÖ’QÍ D Ñ¨sHõΔ KÕ¿ãÎ Ñ¨Ù~°∞+¨ c[Hõ}=ÚÅ∞ ZO`« K≥`· #« º=O`«OQÍ
QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« OÖ’H˜ xÜ«∞q∞OK«QÅÆ ∞QÆ∞`«∞<åflÜ≥∂ ã¨Ê+ì̈OQÍ `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û. D Ñ¨sHõHΔ ˜
XHõ „Ñ¨`ºÕ Hõ ™ê^è#Œ ^•fi~å QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« HõO~îO° #∞Oz `≥ÅQ¡ Í ã¨∞^ŒQÌ Í =Ù#fl^•xx H˘kÌQÍ
"≥∞ÿ„HÀ™È¯Ñ¨Ù „HÕ^Œ ÃÑ\˜ì "≥O@<Õ Ñ¨sHõΔKÕÜ«∞_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ã¨„Hõ=∞OQÍ =Ù#fl
Ñïã≤`÷ ∞« ÅÖ’ "≥∞„ÿ HÀ™È¯Ñ¨Ù „HÕ^Œ Ñ¨sHõKΔ ãÕ ≤ K«∂ã¨∞#Î flÑ¨C_»∞ „Ñü Ñ¶Å‘ ∞¤Ö’#∂ Ñ¨k#∞Oz
Ñ¨k¿ÇÏ#∞ Ñ¨Ù~°∞+¨ c[Hõ}=ÚÅ∞ K≥·`«#º=O`«OQÍ Hõ#|_»`å~Ú. XHõ"Õà◊ Ñ¨Ù~°∞+¨
c[Hõ}=ÚÅ∞ JkèHõ P=∞¡„^Œ"åÅ =Å¡ QÆ~åƒùâ◊Ü«∞OÖ’H˜ KÕ~°ÖËx ã≤÷uÖ’=ÙO>Ë D
Ñ¨sHõKΔ ãÕ #≤ Ñ¨C_»∞ c[Hõ}=ÚÅ∞ =∂=ÚÅ∂HõO>Ë KåÖÏ `«‰Ωõ ¯=QÍ =ÙO\Ï~Ú. QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞«
HõO~î°O ^ŒQÆæ~° Ñ¨Ó`« =Ù<åfl, Ñ¨ÙO_»∞ =Ù<åfl ‰õΩ@∞O|xÜ«∞O„`«}H˜ ãÖ|OkèOz#
aà◊§Å∞HÍx, ¿Ñã¨∞Qì Íx, ãÖÜ≥∂QÆO ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Ü≥∂x^•fi~°OÖ’ LOz<å D ~°`º« #O`«~°
Ñ¨sHõ=Δ Å¡ ãÔ̈~#· iáÈ~°∞ì ~å^Œ∞.
ÃÑ·# K≥Ñ¨C‰õΩ#fl Ñ¨sHõΔÅxflO\˜=Å¡ XH˘¯Hõ¯™êi =O^èŒº`åfixH˜ HÍ~°}O Ug∞
Hõ#|_»Háõ È=K«∞Û. HÍ=∞tÅÊO ãïQÍæ `≥eÜ«∞HõáÈ~Ú<å QÆ~åƒù^•è ~°}HÍÅOÖ’ ãÖÜ≥∂QÆO
[~°ÑH¨ áõ È~Ú<å =O^èºŒ `åfixH˜ HÍ~°}O J=Ù`«∞Ok.
312
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 313
ÃãH±û - QÆ~°ƒù^è•~°} ã¨=∞Ü«∞O
=∂^è"Œ £ =∞Oz =∞QÆãi≤ QÆÅ"å_»∞. J`«x ÉèÏ~ˆ º =∞OA. "åi q"åÇ¨Ï=Ú [iy
^•^•Ñ¨Ù ~Ô O_»∞ ãÖ=`«û~åÅ~ÚOk. =∂^è"Œ H£ ˜ =∞OAg∞^Œ ZO`« J#∞~åQÆO =Ù<åfl
<≥ÅÖ’ Z‰õΩ¯=~ÀAÅ∞ WO\˜H˜ ^Œ∂~°OQÍ =ÙO_»@"Õ∞ [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO@∞Ok. =Óà◊§g∞^Œ
uiy Ñ¨xKÕÜ∞« @"Õ∞ J`«x L^ÀºQÆO. =∞i Éè~í Î° WO\˜H˜ =zÛ# ~ÀA# =∞OAH˜
=∞Ç¨ÑÖ_»∞QÆ. Éèí~°Î ™êxfl^èŒºOÖ’ `«#x`å<Õ =∞~°záÈ~Ú Ñ¨~°=tOzáÈ`«∞Ok. P
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∞OA =∞#ã¨∞ûÖ’ Z<Àfl fÜ«∞x TÇ¨ÏÅ∞ "≥∞^Œ∞Å∞`«∂ =ÙO\Ï~Ú. HõhãÖ
Éè~í Î° ~ÀE WO\˜^QŒ ~æÆ ° LO_»ÖHË áõ È~Ú<å J`«x „Ñü~°∂ÑÖQÍ a_»H¤ eõ y `«# Hõà§◊
Z^Œ∞@ "≥∞^Œ∞Å∞`«∂ =ÙO>Ë J^Õ KåÅ∞ Jx =Ùqfià◊¥~¡ ∞° `«∂ =ÙO@∞Ok. HÍh P"≥∞
HÀiHõ WO`«=~°‰Ωõ <≥~"° ~Õ Ö° ^Ë ∞Œ . z=iH˜ _®Hõ~ì ∞° ^ŒQiæÆ H˜ "≥o§ WOHÍ `«#H˜ ãÖ`å#O
HõÅQÆHõ áÈ=_®xH˜ HÍ~°}O Uq∞@x J_çyOk. _®Hõì~°∞ P"≥∞ K≥Ñ≤Ê#^ŒO`å qx
WO`«=~°‰Ωõ QÆ~ƒ° Où ~åHõáÈ=_®xH˜ HÍ~°}O ã¨~Ô #· HÍ=∞tÅÊO J=ÅOaOK«Háõ È=_»O,
QÆ~ƒ° ^ù •è ~°} HÍÖÏxfl QÆ=∞xOK«Háõ È=_»"∞Õ #x `ÕeÛ"ÕãO≤ k.
=∞OA XHõ¯~ˆ HÎ Í^Œ∞ ZO^Œ~À q"åÇ≤Ï`« ¢ãÅÎ‘ ∞ Jhfl ã¨„Hõ=∞=ÚQÍ L<åfl QÆ~ƒ° ^ù •è ~°}
HÍÖÏxfl ãïQÍ QÆ∞iÎOz ãÖÜ≥∂QÆO [~°ÑH¨ áõ È=_»O =Å¡ `«Å∞¡Å∞ HÍÖËHõ áÈ`«∞<åfl~°∞.
J^Õq^èOŒ QÍ ã¨~Ô #· HÍ=∞tÅÊO J=ÅOaOK«Háõ È=_»O=Å¡ QÆ~ƒ° =ù `«∞Å∞ HÍÖËHõ áÈ`«∞<åfl~°∞.
<≥ÅH˘Hõ™êi =∂„`«"∞Õ „Ñü Ü«Ú=u JO_®xfl q_»∞^ŒÅ KÕã∞¨ OÎ k. P"≥∞#∞Oz q_»∞^ŒÅ
~Ú# JO_»O Ñ¨Ù~°∞+¨ c[Hõ}ÏÅ`À HõÅ~ÚHõ á⁄O^ŒHáõ È~Ú#@¡~Ú`Õ P JO_»O q_»∞^ŒÅ
=º~°=÷ ∞~Ú#>Ë.¡ ¢ãÖÎ‘ ’ q_»∞^ŒÅ~Ú# JO_»O`À g~°ºHõ}ÏÅ HõÅ~ÚHõ á⁄Ok Ñ≤O_»OQÍ
`«Ü∂« ~°"åfiÅO>Ë g~°ºHõ}ÏÅ∞ Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’ =ÙO>Ë ãïáÈ^Œ∞. P g~°ºHõ}ÏÅ∞ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞«
HõO~îO° QÆ∞O_® QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« OÖ’H˜ „Ñ¨"tÕ Oz JHõ¯_»#∞Oz JO_»"åÇ≤ÏHõÖ’¡H˜ „Ñ¨Ü∂« }ÕKåe.
JÑ¨C_»∞ JO_»"åÇ≤ÏHõÖ’¡ JO_»O`À g~°ºHõ}ÏÅ HõÅ~ÚHõ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. =∞i WO`«
`«Ò« QÆO [~°QÍÅO>Ë g~°ºHõ}ÏÅ∞ `«y#O`« Z‰õΩ¯=QÍ#∂, |ÅOQÍ#∂ LO_®e.
313
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 314
QÆ~ƒ° ^ù •è ~°} HÍÖÏxfl x~°~‚ ÚOK«_O» ZÖÏ ?

XHõ™êi XHõ Ü«Ú=u _®Hõ~ì ∞° ^ŒQiæÆ H˜ =zÛ `«#H˜ ZÑ¨C_»∂ <≥ÅHõO>Ë ~Ô O_»∞~ÀAÅ∞
=ÚO^Õ |Ç≤Ï+¨μì =ã¨∞OÎ ^Œh, „HÕ^Œ\ ˜ <≥ÅÖ’ Zxq∞^Œ= `åsY∞ J~Ú`Õ D <≥ÅÖ’ 6=
`åsY∞ˆH |Ç≤Ï+¨μì =KÕÛã¨∞ÎO^Œh, =KÕÛ<≥Å =¸_»∞ - <åÅ∞QÆ∞ `åsY∞ÅˆH |Ç≤Ï+¨μì
=KÕÛã¨∞OÎ ^Œx WÖÏ [~°Q_Æ O» `«áêÊ Jx J_çyOk.P Ü«Ú=uˆH HÍ^Œ∞ ZO^Œ~À Ü«Ú=`«∞ÅH˜
WÖÏQÆ |Ç≤Ï+¨μì J=Ù`«∞Ok. nxH˜ HÍ~°}O ¢ãÅÎ‘ Ö’ |∞∞`«∞=∂ãÖ 28 ~ÀAÖË J=_»O.
XHõ™êi |Ç≤Ï+¨μì J~Ú# ~ÀA#∞Oz uiy |Ç≤Ï+¨μì Hõ#|_Õ ~ÀA=~°‰Ωõ =Ù#fl HÍÖÏxfl
|∞∞`«∞=∂ãÖ JO\Ï~°∞. D |∞∞`«∞=∂™êxH˜ 28 ~ÀAÖË J=|\˜ì ˆHÅO_»~üÖ’x
=∂™êÅ`À áÈeÛ K«∂¿ãÎ „Ñü ãÖ=`«û~°=Ú ¢ãHÎ‘ ˜ |Ç≤Ï+¨μ=ì Å¡ JkèH=õ ∂ãÖ =ã¨∞OÎ k.
D |∞∞`«∞=∂ãÖ ã¨„Hõ=∞OQÍ =Ù#fl"åà◊§Ö’ ãïQÍ |∞∞`«∞=∂ãÖ =∞^èºŒ Ö’ JO>Ë
14=~ÀA# JO_»O q_»∞^ŒÅ J=Ù`«∞Ok. JO>Ë |Ç≤Ï+¨μì J~Ú# ~ÀA XHõ@=~ÀA
Jx ÖˇH¯õ "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\˜`ì Õ P ~ÀA#∞Oz 14= ~ÀA# JO_»O q_»∞^ŒÅ J=Ù`«∞Ok.
J~Ú`Õ JO^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ ∂ ãïQÍæ 28 ~ÀAÅˆH |Ç≤Ï+¨μì HÍ~°∞ Hõ^•. =∞i "å~°O^ŒiH˜
14= ~ÀA<Õ JO_»O q_»∞^ŒÅ [~°∞QÆ∞`«∞O^•? ÖËHõ ãïQÍæ ~Ô O_»∞ |Ç≤Ï+¨μÅì H˜ =∞^èºŒ ~ÀA#
JO_»O q_»∞^ŒÅ [~°∞QÆ∞`«∞O^• Jx J#∞=∂#O HõÅQÆ=K«∞Û. nxfl QÆ∞iOKÕ ~åH±,
ÃÇÏi¤OQ∑ J<Õ âßGA˝Å∞ f„= Ñïâ’^è#Œ Å∞ [iÑ≤ JO`«‰Ωõ =ÚO^Õ `«=∞ Jaè„áêÜ«∂Åx
`≥eÑ≤# <å<£, Xl<ÀÅ ÑïjÅ#Åx Å|ÌÑ~¨ ∞° ã¨∂Î |∞∞`«∞=∂ãÖ x_çq`À ãÖ|O^èOŒ
ÖË‰Ωõ O_® „Ñü |Ç≤Ï+¨μHì ˜ 14=~ÀA =ÚO^Œ∞ JO_»O q_»∞^ŒÅ J=Ù`«∞O^Œx x~å÷iOKå~°∞.
38 ~ÀAÅ |∞∞`«∞=∂ãÖ =ÙO_Õ ¢ãÅÎ‘ Ö’¡ J~Ú`Õ |Ç≤Ï+¨μì „áê~°OÉèOí #∞Oz K«∂ã≤<å,
uiy |Ç≤Ï+¨μì =zÛ#~ÀA #∞Oz K«∂ã≤<å =∞m§ QÆ_∞» =Ù 14 ~ÀAÖË Hõ#∞Hõ ãïáÈ`«∞Ok.
H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ ∞ „Ñü 21 ~ÀAÅH˜ |Ç≤Ï+¨μì J=Ù`«∂ =ÙO\Ï~°∞. "åiH˜ JO_»O q_»∞^ŒÅ
14= ~ÀA# HÍ‰õΩO_® 8= ~ÀA# q_»∞^ŒÅ J=Ù`«∞Ok. „Ñü 35 ~ÀAÅH˜ |Ç≤Ï+¨μì
JÜÕ∞º ¢ãÅÎ‘ Ö’ 21= ~ÀA# JO_»O q_»∞^ŒÅ J=Ù`«∞Ok. „Ñü 40 ~ÀAÅH˜ |Ç≤Ï+¨μì
JÜÕ∞º ¢ãÖÎ‘ ’ 25-27 ~ÀAÖ’¡ JO_»O q_»∞^ŒÅ J=Ù`«∞Ok. xÜ«∞q∞`«HÍÅOÖ’ <≥Å<≥ÖÏ
|Ç≤Ï+¨μì JÜÕ∞º ¢ãÅÎ‘ q+¨Ü∞« OÖ’ '<å<£— `«=∞ ÑïjÅ#Ö’¡ ÃÑ· q+¨Ü∂« Åx ã¨Ê+ì̈OQÍ
q=iOKå~°∞. HÍx ã¨„Hõ=∞OQÍ |Ç≤Ï+¨μÅì ∞ ÖËx"åà◊§ q+¨Ü∞« OÖ’ D Ñ¨ûúŒ Ñ¨xH˜~å^Œ∞.
ã¨„Hõ=∞OQÍ |Ç≤Ï+¨μÅì ∞ ~åx"åà◊§H˜ ‰õÄ_® JO_»O q_»∞^ŒÅ =ÙO@∞Ok HÍx Ñ¶Ö¨ Ï<å
~ÀA# JO_»O q_»∞^ŒÅ =ÙO@∞O^Œx ã¨Ê+Öì QÍ =ÚO^Õ K≥ÑÊ¨ _»O ‰õΩ^Œ~^° ∞Œ . nxH˜
LëÈ‚„QÆ`« Ñ¨ûúŒ LÑ¨Ü∂≥ yOz JO_»O q_»∞^ŒÅ QÆ∞iÎã∂¨ Î =ÙO_»=K«∞Û.
314
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 315
JO_»O q_»∞^ŒÅ - â◊s~° LëÈ‚Q„ `Æ Ö« ’ =∂~°∞Ê

JO_»O q_»∞^ŒÅ ^è~Œ å‡g∞@~°∞ ã¨Ç¨ Ü«∞O`À K«H¯õ QÍ QÆ∞iÎOK«=K«∞Û. ã¨„Hõ=∞OQÍ
|Ç≤Ï+¨μÅì ∞ LO_Õ"åà◊§H˜ D Ñ¨ûúŒ J=ã¨~O° ÖË^∞Œ HÍx |Ç≤Ï+¨μÅì ∞ Jã¨=Î ºãÖÎ QÍ =Ù#fl"åà◊√§
^è~Œ å‡g∞@~°∞ ã¨Ç¨ Ü«∞O`À JO_»O q_»∞^ŒÅ QÆ∞iÎOz QÆ~ƒ° ^ù •è ~°} á⁄O^Œ=K«∞Û. JO_»O
q_»∞^ŒÅ `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O H˘~°‰Ωõ ¢ãÎ‘ |Ç≤Ï+¨μì J~Ú# "≥Ú^Œ\ ~˜ ÀA #∞Oz uiy |Ç≤Ï+¨μì
JÜÕ∞º~ÀA =~°‰Äõ L^ŒÜ∞« O x„^Œ "Õ∞ÖÁ¯#QÍ<Õ ^è~Œ å‡g∞@~°∞ <À\˜Ö’ ÃÑ@∞ì‰Ωõ x ~Ô O_»∞
xq∞ëêÅ∞ =ÙOz fã≤ >ˇOÑ¨~ˆ K«~ü XHõ HÍy`«=Ú g∞^Œ "ÕÜ∂« e. >ˇOÑ¨~ˆ K«~ü K«∂¿ã
=ÚO^Œ∞ <À\˜Ö’ "Õ_hç à◊√§ QÍx, K«hflà◊√§ áÈã¨∞HÀ=_»OQÍx, `åQÆ_O» HÍx KÕÜ∞« ‰õÄ_»^∞Œ .
>ˇOÑ¨~ˆ K«~ü P ~ÀA `åsY∞H˜ Z^Œ∞~°∞QÍ „"åã≤# `«~∞° "å`« K«hflà◊§`À ^è~Œ å‡g∞@~°∞
Hõ_yç , JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ ZH˜¯# >ˇOÑ¨~ˆ K«~∞° #∞ ^è~Œ å‡g∞@~°∞ qkeOz kOÑ≤"Ü Õ ∂« e.
WÖÏ ~ÀE L^ŒÜ∞« O >ˇOÑ¨~ˆ K«~∞° K«∂ã¨∂Î uiy |Ç≤Ï+¨μì Hõ#|_Õ=~°‰Ωõ >ˇOÑ¨~ˆ K«~ü
<À\ò K≥Ü∂« ºe. ™ê^è•~°}OQÍ "≥Ú^Œ\ ˜ H˘kÌ~ÀAÅ∞ â◊s~° LëÈ‚„QÆ`« 97.6 ÖËHõ 98
_ç„wÅ á¶ê~°<Ç£ Ï‘ \ò LO@∞Ok. WÖÏ LO_»QÍ ã¨_<» Q£ Í 98.6 ÖËHõ 99 _ç„wÅ á¶ê~°<Ç£ Ï‘ \òH˜
>ˇOÑ¨~ˆ K«~∞° ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.D ÃÑiy# >ˇOÑ¨~ˆ K«~∞° 10, 12 ~ÀAÅ∞ JÖÏˆQ H˘#™êQÆ∞`«∂
LO@∞Ok. `«~∞° "å`« `«yáæ È~Ú ~Ô O_»∞ =¸_»∞ ~ÀAÅÖ’ |Ç≤Ï+¨μì „™ê=O Hõ#|_»∞`«∞Ok.
JHõ™ê‡`«∞QÎ Í >ˇOÑ¨~ˆ K«~∞° ÃÑiy#~ÀA JO_»O q_»∞^ŒÅ J~Ú#@∞¡ QÆ∞~°∞.Î JO_»Oq_»∞^ŒÅ
J~Ú# ^ŒQ~æÆ #° ∞Op >ˇOÑ¨~ˆ K«~∞° XHõ _ç„w Z‰õΩ¯= =ÙO_»\ÏxH˜ HÍ~°}O „á⁄[ã≤~ì À<£
Ç¨~À‡#∞ Z‰õΩ¯=QÍ `«Ü∂« ~°=_»"∞Õ . Ç¨~À‡#∞ „Ñ¨ÉÏè =O=Å# â◊s~°OÖ’ LëÈ‚„QÆ`« ÃÑ~°Q_Æ O»
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. ^è~Œ å‡g∞@~°∞ ã¨Ç¨ Ü«∞O`À >ˇOÑ¨~ˆ K«~∞° WÖÏ QÆ=∞xã¨∞#Î fl H˘O^ŒiÖ’
ãïQÍ >ˇOÑ¨~ˆ K«~∞° ÃÑ~°Q\Æ ÏxH˜ 15 ~ÀAÅ =ÚO^Œ∞, JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ L#fl >ˇOÑ¨~ˆ K«~∞°
HõO>Ë ‰õÄ_® XHõ J~°_„ç w Ñ¨_áç È=_»O QÆ∞iÎOK«_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ãïQÍ JO_»Oq_»∞^ŒÅ
JÜÕ∞º =ÚO^Œ∞ WÖÏ H˘O^ŒiÖ’ >ˇOÑ¨~ˆ K«~∞° =∂=¸Å∞HõO>Ë XHõ¯™êi Ñ¨_áç È~Ú
=∞m§ "≥O@<Õ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. WOH˘O^ŒiÖ’ >ˇOÑ¨~ˆ K«~∞° ÃÑiy# ~ÀA# á⁄uÎ Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’
<˘Ñ≤Ê Hõey#@∞¡ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. =∞iH˘O^ŒiÖ’ H˘kÌ K«∞Hõ¯Å∞ ~°H„Îõ ™ê=O Ü≥∂x=∂~°Oæ
^•fi~å J=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. W=hfl ‰õÄ_® JO_»O q_»∞^ŒÅ J~Ú#^Œ#fl^•xH˜ zÇ¨flÖË.
D >ˇOÑ¨~ˆ K«~∞° Kå~°∞Åì (L+¨Ñ‚ \¨ Hì˜ Åõ ) =Å# ¢ãÎ‘ <≥Å<≥ÖÏ JO_»O q_»∞^ŒÅ KÕã∞¨ #Î fln
ÖËxn HÍ‰õΩO_® P ¢ãÎ‘ ZÑ¨C_»∞ JO_»Oq_»∞^ŒÅ KÕã∞¨ #Î fl^À ã¨Ê+ì̈OQÍ QÆ∞iÎOK«=K«∞Û. D
Ñ¨^Œúu=Å# Jhfl ã¨„Hõ=∞OQÍ LO_ç =O^èŒº`«fiO Hõey#"åà◊√§ QÆ~°ƒù^è•~°} HÍÖÏxfl
ãïQÍ QÆ∞iÎOz ~°uÖ’ áêÖÁæ#\ÏxH˜ J=HÍâ◊O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. JÑ¨Ê\˜H© QÆ~ƒ° Où ~åHõáÈ`Õ
Uq∞ KÕÜ∞« =Åã≤On _®Hõ~ì ∞° x~°~‚ Ú™êÎ~∞° .
315
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 316
JO_»O q_»∞^ŒÅ‰õΩ ~Ô O_»∞ ~ÀAÅ =ÚO^Œ∞QÍx, ~Ô O_»∞ ~ÀAÅ `«~∞° "å`« QÍx D
<åÅ∞QÆ∞~ÀAÅ Ö’Ñ¨Å ZÑ¨C_»∞ ~°uÖ’ áêÖÁæ<åfl QÆ~ƒ° ^ù •è ~°}‰õΩ Z‰õΩ¯= J=HÍâßÅ∞
L<åfl~Ú. JÑ¨C_»ÑC¨ _»∞ H˘O^ŒiÖ’ H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ JO_»Oq_»∞^ŒÅ J#∞HÀ‰õΩO_®
=∂=¸Å∞QÍ =KÕÛ ã¨=∞Ü«∂xH˜ HÍ‰õΩO_® =ÚO^Œ∞QÍx, `«~°∞"å`«QÍh [~°∞QÆ∞`«∂
LO@∞Ok. JÖÏ ZO^Œ∞‰õΩ [~°∞QÆ∞`«∞O^À ãïQÍ K≥ÑÊ¨ @O Hõ+Oì̈ .
QÆ~°ƒù^è•~°}‰õΩ ãÔ̈~·# HÍ=∞tÅÊO
=O^èºŒ `«fiO ^ŒOÑ¨`∞« ÅÖ’ LÑ¨~u° Ñ¨ûúŒ Ñ¨xH˜~å^Œ∞. LÑ¨~u° Ñ¨ûúŒ Ö’ Éè~í Î° xâ◊ÛÅOQÍ
"≥ÅH¡ Ö˜ Ï Ñ¨_∞» ‰õΩxLO_»QÍ ¢ãÜÎ‘ ∞Õ Éè~í xÎ° Jkè~ÀÇ≤ÏOz ~°u [~°∞Ñ¨Ù`«∞Ok. LÑ¨~u° Ñ¨ûúŒ Ö’
ã¨¯Å#O[iy<å P g~°ºHõ}ÏÅ∞ QÆ~ƒ° ^ù •è ~°}‰õΩ Ñ¨Ü∞« xOK«_®xH˜gÅ∞ÖË‰Ωõ O_® Ü≥∂x=∂~°Oæ
#∞O_ç g~°ºO |Ü«∞@‰õΩHÍiáÈ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ÃÑQ· Í g~°ºã¨¯Å#O `«~∞° "å`« ‰õÄ_®
¢ãÎ‘ WKÕÛ HõêŒ Hõ=Å# ã¨¯eOz# g~°ºO |Ü«∞@‰õΩ ÖÏy"Õã#≤ @∞¡ J=Ù`«∞Ok. JO^Œ∞Hõx
=O^èºŒ `«fiO HõÅ ^ŒOÑ¨`∞« Å∞ QÆ~ƒ° ^ù •è ~°}‰õΩ ¢ãÎ‘ "≥ÅH¡ Ö˜ Ï Ñ¨~∞° O_Õ Ñ¨ûúŒ x J=ÅOaOKåe.
D Ñ¨ûúŒ „Ñ¨HÍ~°O ~°u ã¨„Hõ=∞OQÍ [iy<å XH˘¯Hõ¯™êi Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’x HõO_»~åÅ∞
ã¨¯eOz# g~åºxfl |Ü«∞@‰õΩ <≥\ "ì˜ ™Õ êÎ~Ú. nxH˜ HÍ~°}O Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’x PHõã‡≤ Hõ
HõO_»~° ãÖHÀK«O. WÖÏ g~åºxfl |Ü«∞@‰õΩ <≥\ "ì˜ Ü Õ ∞« |_»‰Ωõ O_® LO_»\ÏxH˜ ~°u
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ¢ãÎ‘ `«# Ñ≤~∞° ^Œ∞Å „HÕ^Œ ~Ô O_»∞ `«ÅQÆ_®Å∞ Z`«∞QÎ Í "Õã≤ #_»∞=Ú Ñ¨ÅO¡ QÍ
=ÙO_Õ@@∞¡ K«∂_®e. g~°ºã¨¯Å#O [~°QQÆ Í<Õ `˘_»Åx ayOz =ÙOKåe. Éè~í Î° g~°ºã¨¯Å#O
[~°QQÆ Í<Õ WOˆH=∂„`«O ¢™ÈìHû± W=fi‰õΩO_® LO_ç, JOQÆO ^•#O`«@Hõk Ñï=∂}O
`«yáæ È~Ú Ü≥∂x=∂~°Oæ #∞Oz LÑ¨ãO¨ Ç¨ÏiOÑ¨|_Õ =~°‰Ωõ T~°∞HÀ"åe. Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞
„Ñ¨H¯õ ‰õΩ uiy Ñ¨_∞» ‰õΩ<åfl ~°u [iy# `«~∞° "å`« H˘kÌ QÆO@Åáê@∞ ¢ãÎ‘ "≥ÅH¡ Ö˜ Ï Ñ¨_∞» ‰õΩ<Õ
LO_®e. ™ê^è•~°}OQÍ ~°u [iy# "≥O@<Õ ÖËz |Ü«∞@‰õΩ "≥o§ =¸„`«qã¨~#˚° KÕÜ∞« _»O
hà◊§`À [#<ÕO„kÜ«∂Å#∞ Hõ_∞» HÀ¯=_»O JÅ"å@∞ KåÖÏ=∞Ok ¢ãÅÎ‘ Ö’ =ÙO@∞Ok.
HÍx QÆ~ƒ° ^ù •è ~°} HÍ"åÅ#flÑ¨C_»∞ ¢ãÅÎ‘ ∞ ~°u [iy# `«~∞° "å`«<åÅ∞ÔQ^· ∞Œ QÆO@Å∞ =∞OK«O
g∞^Œ #∞Oz ÖË=‰õÄ_»^∞Œ . "≥O@<Õ ÖËz "≥o§`Õ g~°ºO áÈ=\ÏxH˜P™ê¯~°O=ÙOk. `«H¯˜ #
=hfl ã¨„Hõ=∞OQÍ L<åfl =O^èºŒ `«fi ^ŒOÑ¨`∞« Å∞ QÆ~ƒ° ^ù •è ~°} HÍÖÏxfl QÆ∞iÎOzã¨~Ô #· HÍ=∞tÅÊO
J=ÅOaOz, *Ï„QÆ`ÅÎ« ∞ fã¨∞‰õΩO>Ë QÆ~ƒ° Où ~å=\ÏxH˜ Z‰õΩ¯= J=HÍâßÅ∞ L<åfl~Ú.
QÆ~ƒ° Où ~å=_»OÖ’ `Õ_®Å∞
H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ H˜ "≥O@<Õ QÆ~ƒ° Où ~å=\ÏxH˜, =∞iH˘O^ŒiH˜ H˘O`«HÍÅO QÆ_zç #
`«~∞° "å`« ~å=_®xH˜ ã¨Ê+¨"ì ∞≥ #ÿ HÍ~°}ÏÅO@∂ ÖË=Ù. JO^Œ∞Hõ<Õ H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ H˜ 'ÃÑi¶ eì \©
316
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 317
Ñ¶¨¡=~ü— Z‰õΩ¯=QÍ =ÙO^Œh, =∞iH˘O^ŒiH˜ `«‰õΩ¯==ÙO^Œx JO@∂=ÙO\Ï~°∞. QÆ~°ƒùO

~å=_»=∞<Õk J<ÕHõ "å\˜g∞^Œ P^è•~°Ñ_¨ ç =ÙOk. JO^Œ∞Hõx "≥O@<Õ QÆ~ƒ° Où ~åx"åà◊§H˜
Uk Ö’Ñ¨"∂≥ K≥ÑÊ¨ _»O Hõ+=ì̈ ∞=Ù`«∞Ok. HÍx W@∞=O\˜"åiH˜ XH˘¯Hõ¯™êi _ç JO_£ ã≤
PÑ¨~ˆ +¨<£ KÕã,≤ q@q∞<£ 'W—, q@q∞<£ 'Z—, q@q∞<£ 'a— =O\˜ \ÏÉˇ@ ¡ ∞¡ WzÛ#@¡~Ú`Õ
`«fi~°QÍ QÆ~ƒ° Où ~å=\ÏxH˜ J=HÍâ◊O =ÙOk. Jã¨Å∞ ZÑ¨Ê\˜H© QÆ~ƒ° Où ~åx ¢ãÅÎ‘ Ö’ JO_»O
q_»∞^ŒÅ Jã¨Å∞ HÍÖËHáõ È=_»"∂≥ , QÆ~åƒùâÜ◊ ∞« OÖ’ Ö’ÑÖ =ÙO_»@"≥∂, Éè~í gÎ° ~°ºOÖ’
g~°ºHõ}ÏÅ∞ ÖËHáõ È=_»"∂≥ ™ê^è•~°}OQÍ [iˆQ q+¨Ü∞« O.
HÍ#∞Ê J~Ú# "≥O@<Õ QÆ~ƒ° Où =ã¨∞OÎ ^•?
™ê^è•~°}OQÍ a_»‰¤ Ωõ áêÅ∞ Wã¨∞#Î fl ¢ãÅÎ‘ Ö’ JO_»Oq_»∞^ŒÅ LO_»^∞Œ . H˘O^Œ~∞°
¢ãÅÎ‘ H˜ |Ç≤Ï+¨μÅì ∞ ‰õÄ_® ~å=Ù. J~Ú`Õ H˘O^ŒiÖ’ W^Õq^èOŒ QÍ [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx ÉèÏqOK«
‰õÄ_»^∞Œ . JÖÏˆQ P ¢ãÖÎ‘ ’<Õ „Ñü™ês JÖÏˆQ =ÙO@∞O^Œx ÉèÏqOK«~å^Œ∞. HÍ#∞Ê J~Ú#
<≥Å~ÀAÅˆH ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæx "≥O@<Õ QÆ~ƒ° Où =zÛ# ¢ãÅÎ‘ ∞ ZO^Œ~À=Ù<åfl~°∞.
HÍ#∞Ê J~Ú J~Ú^•~°∞ <≥ÅÅ∞ J~ÚOk Hõ^•, WO`«=~°‰Ωõ |Ç≤Ï+¨μÅì ∞ ÖË=Ù Hõ#∞Hõ
Z@∞=O\˜ *Ï„QÆ`«ÎÅ∞ fã¨∞HÀ‰õΩO_® ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæO>Ë P <≥ÅÖ’<Õ JO_»O
q_»∞^ŒÖˇ·, QÆ~°ƒù=u HÍ=_»O [~°QÆ=K«∞Û. JO^Œ∞Hõx HÍ#∞Ê J~Ú# XHõ\ ˜, Ô~O_»∞
ãÖ=`«û~åÅ∞ |Ç≤Ï+¨μÅì ∞ ~å=Ù. QÆ~ƒ° =ù ¸ ~å^Œ∞ Jx ^è~·≥ º° OQÍ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæ#_»O
á⁄~°ÉÏ>Ë J=Ù`«∞Ok. HÍ#∞Ê J~Ú# =∞~°∞ã¨\ ˜ <≥Å#∞OKÕ Ü≥∞Ñ¨C_≥<· å JO_»O q_»∞^ŒÅ
J=fi=K«∞Û. QÆ~ƒ° =ù ¸ ~å=K«∞Û.
HÀ~°∞‰õΩ#fl ãÖ`å#O
P_»ÑÅ≤ Å¡ ∞ Ñ¨Ù\ÏìÅ<åfl, =∞QÆÑÅ≤ Å¡ ∞ Ñ¨Ù\ÏìÅ<åfl U U >ˇ=ÿ ÚÖ’¡ ãÖÜ≥∂QÆO [~°áêe?
ãÖÜ≥∂QÆO KÕã#≤ ã¨=∞Ü«∞O |\ì̃ P_»ÑÅ≤ Å¡ ∞ Ñ¨Ù@ì_O» , =∞QÆ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨Ù@ì_O»
P^è•~°Ñ_¨ ç ÖË^∞Œ . P_»ÑÅ≤ Å¡ ∞ Ñ¨Ù@ì_O» , =∞QÆÑÅ≤ "¡ å_»∞ Ñ¨Ù@ì_O» J<Õk Ñ¨Ù~°∞+¨μx g~°ºHõ}ÏÖ’¡
ZH±û „HÀ"≥∂*’"£∞ L#fl g~°ºHõ}O "≥o§ JO_»O`À HõÅ~ÚHõ á⁄OkO^•, "≥· „HÀ"≥∂*’"£∞
L#fl g~°ºHõ}O "≥o§ JO_»O`À HõÅ~ÚHõ á⁄OkO^• J<Õ ^•xfl|\˜ì P^è•~°Ñ_¨ ç LOk.
ZH±û „HÀ"≥∂*’"£∞ ¢ãHÎ‘ ˜ Ãã‰õΩûH˜ HÍ~°}O J~Ú`Õ "≥· „HÀ"≥∂*’=Ú Ñ¨Ù~°∞+¨ ÃãH±û x~å‡}ÏxH˜
HÍ~°}O J=Ù`«∞Ok. ¢ãÖÎ‘ ’ JO_»O <≥ÅH˜ XHõ™êˆ~ q_»∞^ŒÅ J=Ù`«∞Ok. Jk ‰õÄ_®
ãïQÍæ |Ç≤Ï+¨μì ~å=_®xH˜ 14 ~ÀAÅ =ÚO^Œ∞ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. HÍx H˘O^ŒiÖ’ ÃãH±û
U~°Ê_»@OÖ’ H˘xfl á⁄~°áê@∞ Jaè„áêÜ«∂Å∞ =Ù<åfl~Ú. "åi ^Œ$+≤Öì ’ |Ç≤Ï+¨μì J~Ú#
"≥Ú^Œ\ ˜ k<åÖ’¡ ãÖÜ≥∂QÆO [iÑ≤`Õ P_»ÑÅ≤ ,¡ |Ç≤Ï+¨μì „™ê=O Hõ#|_»\ÏxH˜ =ÚO^Œ∞
317
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 318
~ÀAÖ’¡ ãÖÜ≥∂QÆO [iÑ≤`Õ =∞QÆÑÅ≤ "¡ å_»∞ Ñ¨Ù@∞ì`å_»<Õ Jaè„áêÜ«∞O LOk. Wk Ñ¨ÓiÎ
á⁄~°ÉÏ@∞ Jaè„áêÜ«∞O. Jã¨Å∞ P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ¢ãÖÎ‘ ’ JO_»O q_»∞^ŒÖË LO_»^∞Œ .
JO_»O q_»∞^ŒÅ HÍ#Ñ¨C_»∞ WHõ =∞QÆa_®¤ P_»a_®¤ J<Õ q+¨Ü∞« OÖ’ ã¨=∞¿ãº ÖË^∞Œ .
JÖÏˆQ Ü≥∂xÖ’ Tˆ~ P=∞¡ HΔÍ~° „^Œ"åÅ |\˜ì ÃãH±û x~å‡}O P^è•~°Ñ_¨ Lç O@∞O^Œ<Õ
ÉèÏ=O J~°~÷ Ç° Ï≤ `«O.
JÉÏƒÜ«∂? J=∂‡Ü«∂?
=∞#‰õΩ HÍ=Åã≤# suQÍ JÉÏƒ~ÚQÍx, J=∂‡~ÚQÍx HÍ"åÅO>Ë |Ç≤Ï+¨μì `«~∞° "å`«
â◊s~° LëÈ‚„QÆ`#« ∞ |\ì̃ ãÖÜ≥∂QÆO [iÑ≤`Õ QÆ~ƒ° Où HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œh, =∞#O HÀ~°∞‰õΩ#fl
a_Õ¤ Ñ¨Ù@ì_O» [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx JO\Ï~°∞. ZO`«=~°‰Ωõ x[O?
|Ç≤Ï+¨μì `«~∞° "å`« HõeQˆ â◊s~° LëÈ‚„QÆ`« =∂~°∞ÊÅ#∞|\ì̃ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæx
=∞#O HÀi#q^èOŒ QÍ JÉÏƒÜ≥∂, J=∂‡Ü≥∂ Ñ¨Ù>Ë@ ì @∞¡ KÕã∞¨ HÀ=_»O [~°Q<Æ Õ [~°Q^Æ ∞Œ .
|Ç≤Ï+¨μì `«~∞° "å`« ¢ãÎ‘ â◊s~° LëÈ‚„QÆ`Ö« ’ HõeQˆ =∂~°∞Ê|\ì̃ ZÑ¨C_»∞ P"≥∞Ö’ JO_»O
q_»∞^ŒÅ~ÚO^À =∂„`«O K≥ÑÊ¨ =K«∞Û. P_»a_®¤ =∞QÆa_®¤ J<Õk Ñ¨Ù~°∞+¨ g~°ºHõ}ÏÅÖ’
''ZH±û—— „HÀ"≥∂*’"£∞ L#fl g~°ºHõ}O "≥o§ Hõeã≤O^•, ''"≥—· — „HÀ"≥∂*’"£∞ L#fl g~°ºHõ}O
"≥o§ Hõeã≤O^• J<Õ ^•xfl|\˜ì P^è•~°Ñ_¨ ç LOk HÍx ¢ãÖÎ‘ ’ q_»∞^ŒÅ~Ú# JO_»O |\˜ì
HÍ^Œ∞. Uq^èOŒ QÍ K«∂ã≤<å ÃãH±û x~åú~} ° Ñ¨Ù~°∞+¨μxg∞^Õ P^è•~°Ñ_¨ ç LOk.
ÉÏeO`«~åÅÖ’ JO_»O q_»∞^ŒÅ
HÍ#∞Ê J~Ú# ¢ãÅÎ‘ Ö’ JO_»O q_»∞^ŒÅ ZO`«HÍÅO `«~∞° "å`« [~°∞QÆ∞`«∞Ok?
JO_»O q_»∞^ŒÅ ã¨=∞Ü«∂xfl =∞#=Ú `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅ=∂?
HÍ#∞Ê J~Ú# `«~∞° "å`« H˘O^Œi ¢ãÅÎ‘ Ö’ XHõ\ ˜ - ~Ô O_»∞ <≥ÅÖ’¡ JO_»O q_»∞^ŒÅ
J=Ù`«∞Ok. HÍx Z‰õΩ¯==∞OkÖ’ J~Ú^•~°∞ <≥ÅÅ∞ QÆ_Kç =Õ ~°‰Ωõ JO_»O q_»∞^ŒÅ
LO_»^∞Œ . WOH˘O`«=∞OkÖ’ =∞iO`« Z‰õΩ¯=HÍÅO ‰õÄ_® Ñ¨@=ì K«∞Û. HÍ#∞Ê J~Ú#
=∞~°∞ã¨\ ˜ <≥Å#∞Oz <≥Å <≥ÖÏ |Ç≤Ï+¨μÅì ∞ =KÕÛ ¢ãÅÎ‘ Ö’ â◊s~° LëÈ‚„QÆ`x« H˘ÅKÕ Ñ¨ûúŒ
^•fi~å JO_»O ZÑ¨C_»∞ q_»∞^ŒÅ~ÚOn `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û. HÍh HÍ#∞Ê `«~∞° "å`« |Ç≤Ï+¨μÅì ∞
~åx"åiÖ’ â◊s~° LëÈ‚„QÆ`« H˘Å=∂# Ñ¨ûúŒ ^•fi~å `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O Hõ+Oì̈ . |Ç≤Ï+¨μì
J=‰õΩO_®<Õ `«Å∞¡ÅÜÕ∞º J=HÍâ◊O =ÙOk.
Hõ$„u=∞ QÆ~°ƒù^è•~°}
Hõ$„u=∞ QÆ~°ƒù^è•~°} Ñ¨^Œúu<Õ PiìÑ¶≤+≤Ü«∞Öò W<£Ããq∞<Õ+¨<£ JO\Ï~°∞. ¢ã‘ÎÖ’
QÆ~ƒ° ^ù •è ~°}H˜ U Ö’Ñ¨=¸ ÖË‰Ωõ O_® LO_ç, Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ #Ñ¨ÙOã¨‰Ωõ _»∞ J=_»O=Å¡<À,
318
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 319
g~°ºHõ}ÏÅ∞ ÖËHáõ È=_»O =Å¡<À, g~°ºHõ}ÏÅ∞ LO_ç ‰õÄ_® ã¨„Hõ=∞"≥∞#ÿ ~°u [~°Q_Æ ®xH˜
J=HÍâ◊O ÖËHáõ È=_»O =Å¡<À Hõ$„u=∞ QÆ~ƒ° ^ù •è ~°} Ñ¨ûúŒ J=ÅOaOK«_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
Hõ$„u=∞ QÆ~ƒ° ^ù •è ~°}‰õΩ Éè~í Î° g~°ºOQÍx WOH˘Hõ =ºHÎ̃ g~°ºOQÍx Ç¨ÏãÎ̈ „Ñ¨Ü∂≥ QÆO ^•fi~å
XHõ z#fl QÍA zÑ¨ÊÖ’H˜ ¿ãHõiOK«_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. WÖÏ ¿ãHõiOz# g~åºxfl
"≥O@<Õ ã≤~°OlÖ’H˜ fã¨∞‰õΩx QÆ~åƒùâ◊Ü«∞O HõO~î°O ^ŒQÆæiH˜ H˘@ì_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
Hõ$„u=∞ QÆ~ƒ° ^ù •è ~°} KÕ~ÚOK«∞‰õΩ<Õ ¢ãHÎ‘ ,˜ Jhfl ã¨„Hõ=∞OQÍ LO\Ï~Ú Hõ#∞Hõ g~åºxfl
Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’H˜ ã≤~O° l ^•fi~å H˘\˜<ì å, QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« OÖ’H˜ ã≤~O° l ^•fi~å ZH˜¯Oz<å
Ñ¶e¨ `«O XHõ¯>Ë. D ~°HOõ QÍ g~åºxfl Ö’ÑëH˜ ZH˜¯Oz# `«~∞° "å`« P ¢ãÎ‘ Hõ^ÅŒ ‰õΩO_®
H˘xfl QÆO@Åáê@∞ Ñ¨_∞» ‰õΩ<Õ LO_®e.
Hõ$„u=∞ QÆ~°ƒù^è•~°}Ö’ ~°HÍÅ∞
H˘O^Œ~∞° Éè~í ÅÎ° ∞ #Ñ¨ÙOã¨‰Ωõ Å∞ HÍHõáÈ~Ú#Ñ¨Ê\˜H,© "åi g~°ºOÖ’ g~°ºHõ}ÏÅ∞
L#flÑ¨Ê\˜H© ~°uÖ’ JOQÆ„Ñ¨"âÕ O◊ [~°QHÆ =õ ÚO^Õ Ü≥∂x |Ü«∞@<Õ g~åºxfl ã¨¯eOz"Õã∂¨ Î
LO\Ï~°∞. WOH˘O^Œ~∞° =º‰õΩÅÎ ∞ ~°u [~°ÑQ¨ ÅÆ ™ê=∞~°º÷ O =ÙO_ç‰Äõ _®, "åi Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍ
xH˜ =∞^èºŒ Ö’<Õ XHõ ^•fi~°O (ÃÇÏ· áÈã‘Ê_çÜ∂« ãπ) U~°Ê_ç =ÙO_»|\˜ì g~°ºO ~°uã¨=∞Ü«∞OÖ’
|Ü«∞@‰õΩ =zÛ"Õã∞¨ OÎ k. WÖÏ [~°Q@ Æ O =Å¡ g~°ºO Ü≥∂xH˜ |Ü«∞@<Õ Ñ¨_áç È=@O
[iy QÆ~ƒ° ^ù •è ~°}‰õΩ J=HÍâ◊O =ÙO_»^∞Œ . W@∞=O\˜ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ Éè~í Î° g~åº<Õfl ¿ãHõiOz
ÉèÏ~°º Ü≥∂x^•fi~°O QÆ∞O_® QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« HõO~îO° ^ŒQiæÆ H˜ ã≤~O° l ^•fi~å g~åºxfl ZH˜¯OK«_O»
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. D Ñ¨ûúŒ <Õ Z.S.ÃÇÏKü. (PiìÑ+≤¶ Ü ≤ ∞« Öò W<£Ããq∞<Õ+<¨ £ Ç¨ÏŸ"≥∂Ö’QÀãπ)
JO\Ï~°∞. D Ñ¨ûúŒ H˜ K«@sì `åº Z@∞=O\˜ JÉèºí O`«~O° ÖË^∞Œ . Éè~í Î° g~°ºOÖ’ Jã¨Å∞
g~°ºHõ}ÏÅ∞ ÖË#Ñ¨C_»∞ WOH˘Hõ =ºH˜Î g~åºxfl fã¨∞‰õΩx Hõ$„u=∞ QÆ~°ƒù^è•~°}H˜
Ñ¨Ó#∞HÀ=Åã≤ =ã¨∞OÎ k.
WOH˘Hõ =ºH˜Î g~åºxfl fã¨∞‰õΩx Hõ$„u=∞ QÆ~°ƒù^è•~°} KÕ¿ã Ñ¨^Œúux Z.S._ç.
(PiìÑ¶≤+≤Ü«∞Öò W<£Ããq∞<Õ+¨<£ _À#~ü) Ñ¨^Œúu JO\Ï~°∞. D Ñ¨^Œúu ^•fi~å Hõ$„u=∞
QÆ~°ƒù^è•~°}H˜ XÑ¨C‰õΩ#fl ÉèÏ~åºÉèí~°Îe^ŒÌiH˜ U Ñ¨Ù~°∞+¨μx g~åºxfl LÑ¨Ü≥∂yOK«_»O
[iyO^À `≥eÜ«∞x=fi~°∞. J^Õq^èOŒ QÍ U =ºHÎ̃ g~åºxfl ^•#OKÕ™êÎ_À, P =ºH˜Î g~°ºO
Z=iH˜ "å_ç#n, ^•x Ñ¶e¨ `«O U=∞~Ú#n `≥eÜ«∞x=fi~°∞ Ñ¨~° Ñ¨Ù~°∞+¨μx g~°ºO ^•fi~å
Hõ$„u=∞ QÆ~ƒ° ^ù •è ~°} KÕÜ∞« _®xH˜ =ÚO^Œ∞ „"å`«ÑÓ¨ ~°fiHõOQÍ ÉèÏ~åºÉè~í eÎ° ^ŒiÌ JOwHÍ~°O
LO_®e. g~åºxfl ^•#OKÕ¿ã =ºH˜Î 40 ãÖ=`«û~åÅ∞ ^•@x"å_»∞ J~Ú LO_®e. P
319
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 320
=ºHÎ̃ ^ŒOÑ¨`∞« ÅÖ’ Z\ì̃ |O^è∞Œ `«fiO ÖËx"å_»∞ J~Ú LO_®e. ÃÑQ· Í J`«xH˜ WO`«‰Ωõ
=ÚO^Œ∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Hõey LO_®e. =∂#ã≤HOõ QÍ, âßs~°HOõ QÍ Z\˜ì J=ÅHõ} Δ ÏÅ∞ ÖË‰Ωõ O_®
=∞Oz P~ÀQÆº=O`«∞_»~Ú LO_®e. JO`ÕHÍ^Œ∞, g~åºxfl ^•#O KÕ¿ã =ºHÎ̃ ÉèÏ~°º‰õÄ_®
`«# Éè~í Î° WOH˘Hõ ¢ãÎ‘ QÆ~ƒ° ^ù •è ~°} H˘~°‰Ωõ g~åºxfl ^•#O KÕÜ∞« _®xH˜ JOwHõiOKåe.
D JOwHÍ~° Ñ¨„`åxfl Hõ$„u=∞ QÆ~ƒ° ^ù •è ~°} KÕã#≤ _®Hõ~ì ∞° ^ŒQ~æÆ ° KåÖÏ *Ï„QÆ`QÎ« Í,
~°ÇÏ¨ ã¨ºOQÍ ^•z LOKåe.
Ñ¨~° Ñ¨Ù~°∞+¨μx g~°ºO ^•fi~å Hõ$„u=∞ QÆ~ƒ° ^ù •è ~°} KÕ¿ã Ñ¨ûúŒ „Ñ¨ÑO¨ K«=∞O`«\Ï
"åºÑ≤ÖÎ ’ L#flÑ¨Ê\˜H,© K«@„ì Ñ¨HÍ~°O JOwHÍ~°O ÅÉèºí OHÍHõáÈ~Ú<å ZO^Œ~À ¢ãÅÎ‘ ∞ D
Ñ¨ûúŒ ^•fi~å QÆ~ƒ° Où ^èiŒ Oz =∂`«$=¸~°∞ÖÎ <·ˇ å~°∞.
320
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 321
ãÖÜ≥∂QÆO - QÆ~°ƒù=u HÍ=_»O
ã¨∞q∞„`«H˜ `«# ÉÏ= ™œ[#º~å=Ù JO>Ë ZO`À „¿Ñ=∞. ÃÑo§KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë ÉÏ=<Õ
ÃÑo§KÕã∞¨ HÀ"åÅ<Õ QÍ_è"» ∞≥ #ÿ HÀiHõ. P"≥∞ HÀiHõH˜ `«Q@ æÆ ∞ì ™œ[#º~å=ÙH˜ ‰õÄ_® ã¨∞q∞„`«
JO>Ë ZO`À W+Öì . =∞#ã¨∞Å∞ Hõeã≤# `«~∞° "å`« =∞#∞+¨μÅ∞ HõÅ=‰õΩO_® =ÙO_»@O
"åi^ŒiÌ H© ÉÏ^è•Hõ~O° QÍ<Õ =ÙOk. `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞ WOHÍ U"Õ"À Kå^Œ™êÎÅ∞ ÃÑ@∞ì‰Ωõ x
q"åÇ¨xH˜ =ÚÇ¨˙~°OÎ xâ◊Û~ÚOK«<ÖÕ ^Ë ∞Œ . xO_»∞ "≥<fl≥ Å, K«Åx¡ QÍe, ^•xH˜`À_»∞
ã¨#fl*ÏAÅ∞ - =∞ÖˇÅ¡ ã¨∞QÆO^èŒ Ñï=∞àÏÅ∞, JO`«HOõ >Ë J#∞HÀ‰õΩO_® `«@ã¨Ñ÷ _¨ #ç
UHÍO`«O ã¨∞q∞„`«x `«# ÉÏ= H“y\’¡ HõiyáÈÜÕ∞@@∞ì „áÈ^ŒƒÅq∞KåÛ~Ú. =∞#ã¨∞Å∞
XHõ¯\˜`Àáê@∞ â◊s~åÅ∞ ‰õÄ_® XHõ¯@~Ú<å~Ú. "≥KÛ« x H“ye #∞Oz q_ç=_ç# `«~∞° "å`«
[iy#^•x QÆ∞iOz ã¨∞q∞„`« ÉèÜ í ∞« Ñ¨_áç È`«∂ =ÙO>Ë ''XHõ¯™êi ãÖÜ≥∂QÍxˆH Hõ_∞» Ñ¨Ù
=ã¨∞OÎ ^• Uq∞\˜ ? Ñ≤zÛQÍx—— JO@∂ [iy#^•xH˜ P"≥∞#∞ ã¨=∂^è•#ÑïKå_»∞.
x["Õ∞. ™œ[#º~å=Ù K«∂ã≤#O`«=∞@∞ì‰Ωõ `«#‰õΩ `≥eã≤#"å~°O^Œ~∂° ZO`ÀHÍÅO
^•OÑ¨`º« rq`«O QÆ_Ñç `≤ <Õ Õ `«ÑÊ¨ QÆ~ƒ° =ù `«∞Å∞HÍÖË^∞Œ . JO`« „Ñ¶Q‘ Í ^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’
áêÖÁæ#flÑ¨C_Õ "≥O@<Õ QÆ~°ƒùO ~å#Ñ¨C_»∞ U^À XHõ P"Õâ◊OÖ’ XHõ™êi =∂„`«"Õ∞
ãÖÜ≥∂QÆO KÕã#≤ O`« =∂„`å<Õfl QÆ~ƒ° Où ZÖÏ =ã¨∞OÎ k? `å<Õg∞ Z‰õΩ¯=™ê~°∞¡ ãÖÜ≥∂QÆO
KÕ¿ã<Î HÕ ^õ •! WÖÏ ÉèÏqOz# ™œ[#º~å=ÙH˜ ÃÑo§Ñ‘@Å g∞^Œ ‰õÄ~ÀÛ‰õΩO_®<Õ ã¨∞q∞„`«H˜
"Õqà◊√¡ Hõ#|_»@O Pâ◊Û~°ºO HõeyOk.
XHõ¯™êˆ~ ãÖÜ≥∂QÆO [iÑ≤<å QÆ~ƒ° Où =ã¨∞OÎ ^•?
ZO^Œ∞‰õΩ ~å^Œ∂? ã¨∞q∞„`« q+¨Ü«∞OÖ’ [iyO^Õq∞\˜ ? Jk "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜
ãÖÜ≥∂QÆ=∂, ÖËHõ `«~K° ∞« QÍ áêÖÁæ<Õ ãÖÜ≥∂QÆ=∂ J<Õ ^•xfl|\ì̃ QÆ~ƒ° Où ~å=_»O
P^è•~°Ñ_¨ ç =ÙO_»^∞Œ . JO_»O q_»∞^ŒÅÜÕ∞º ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæO>Ë Jk
"≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\ ˜ ãÖÜ≥∂QÆ"∞≥ <ÿ å QÆ~ƒ° Où ~å=_®xH˜ KåÖÏ ÃÇÏK«∞Û J=HÍâßÅ∞ =Ù<åfl~Ú.
321
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 322
JO_»O q_»∞^ŒÅÜÕ∞º ~ÀAÖ’¡ HÍ‰õΩO_® ~Ú`«~° ~ÀAÖ’¡ Zxfl™ê~°∞¡ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’

áêÖÁæ<åfl QÆ~°ƒùO ~å^Œ∞. JO^Œ∞KÕ`« QÆ~°ƒùO ~å=_®xH˜ Z‰õΩ¯=™ê~°∞¡ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’
áêÖÁæ#_®xH˜, áêÖÁæ#HõáÈ=_®xH˜ ãÖ|O^èOŒ ÖË^∞Œ . J~Ú`Õ KåÖÏ=∞Ok ^•OÑ¨`º«
rq`«OÖ’ =~°ã¨QÍ áêÖÁæ<åfl "≥O@<Õ QÆ~°ƒù=`«∞Å∞ HÍHõáÈ=_»O ZO^Œ∞KÕ`« Jx
J#∞=∂#O HõÅQÆ=K«∞Û. nxH˜ JO_»O q_»∞^ŒÅ ÖËHáõ È=K«∞Û. JO_»O q_»∞^ŒÖ<·ˇ å
JO_»"åÇ≤ÏHõÖ’¡#∂ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« OÖ’#∂ g~°ºHõ}ÏÅÖ’ JO_»O HõÅ~ÚHõ‰Ωõ ã¨~Ô #· J=HÍâ◊O,
J#∞‰õÄÅ`« ÖËHáõ È=K«∞Û. ÖË^• ~°u Ñ¨^`úŒ ∞« Ö’¡ Ö’ÑÖ HÍ=K«∞Û. WOHÍ W`«~° HÍ~°}=ÚÅ∞
KåÖÏ L<åfl~Ú. W=hfl Wk=~°ˆH q=~°OQÍ =O^èŒº`«fiO QÆ∞iOz K«iÛOz#Ñ¨C_»∞
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åflO. QÆ~ƒ° Où ZÑ¨C_»∞ =ã¨∞OÎ ^À, ZÑ¨C_»∞ ~å=_®xH˜ J=HÍâ◊=Ú#fl^À `≥eÜ«∞Hõ
''ZÑ¨C_À XHõ™êi ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæ#flO`« =∂„`å# Hõ_∞» Ñ¨Ù =ã¨∞OÎ ^• Uq∞\˜——
JO@∂ H˘O`«=∞Ok Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ Hõ<fl≥ Ñ≤ÅÅ¡ rq`åÅ`À K≥ÅQÍ\ÏÖÏ_»@O K«∂ã¨∞#Î fl
q+¨Ü«∞"Õ∞. JÖÏˆQ J=∂Ü«∞Hõ"≥∞ÿ# Hõ<≥flÑ≤Å¡Å∞ W^Õ Jaè„áêÜ«∂Å`À "≥∂ã¨áÈ=_»O
[~°∞QÆ∞`«∞#fl q+¨Ü∞« "Õ∞.
QÆ~ƒ° Où ~å=_®xH˜....
QÆ~ƒ° Où ~å=_®xH˜ Zxfl™ê~°∞¡ ãÖÜ≥∂QÆO [~°áêe ?
QÆ~ƒ° Où ~å=_®xH˜ Ñ¨Å∞=∂~°∞Å∞ ãÖÜ≥∂QÆO [~°Q=Æ Åã≤# J=ã¨~O° ÖË^∞Œ . JO_»O
q_»∞^ŒÅ ÖËx~ÀAÖ’¡ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæ<åfl QÆ~ƒ° Où ~å^Œ∞. JO_»O q_»∞^ŒÅ J~Ú#
XHõ™êˆ~ ãÖÜ≥∂QÆO [iÑ≤<å QÆ~ƒ° Où =ã¨∞OÎ k. J~Ú`Õ H˘O^ŒiH˜ JO_»O q_»∞^ŒÖ#·ˇ
~ÀA# ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæ<åfl QÆ~ƒ° Où ~å^Œ∞. JÖÏ ~åHõáÈ=_®xH˜ W`«~° HÍ~°}=ÚÖˇ<Àfl
=ÙO\Ï~Ú. W@∞=O\˜"å~°∞ _®Hõ~ì ∞° KÕ`« Ñ¨sHõΔ KÕ~ÚOK«∞‰õΩx ^•xH˜ `«y# HÍ~°}O
`≥Å∞ã¨∞‰õΩx zH˜`û« á⁄O^•e.
~°[ã¨fiÅ HÍ‰õΩO_® QÆ~ƒ° Où ~å=KåÛ ?
H˘O`«=∞Ok P_»ÑÅ≤ Å¡ ∞ ~°[ã¨fiÅ HÍHõ=ÚO^Õ âßs~°HOõ QÍ =∂#ã≤HOõ QÍ ÑïÑ¨Hfiõ `«
K≥O^Œ∞`å~°∞. ~°[ã¨fiÅ HÍHõáÈ~Ú<å gi [#<ÕO„kÜ«∂Å∞ ãÖÜ≥∂QÍxH˜ J#∞=ÙQÍ
=ÙO\Ï~Ú. ™ê^è•~°}OQÍ ~°[ã¨fiÅ HÍ=_®xH˜ ~Ô O_»∞, =¸_»∞ ãÖ=`«û~åÅ =ÚO^Œ∞
#∞O_Õ ÃãH±ûÇ¨~À‡#∞¡ `«Ü«∂~°=_»O „áê~°OÉèíO J=Ù`å~Ú. Hõ#∞Hõ [#<ÕO„kÜ«∂Å
qHÍãÖ`Àáê@∞ Ãã‰õΩû HÀiHõÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. J@∞=O@Ñ¨C_»∞ J~°∞^Œ∞QÍ H˘O^ŒiÖ’
ãÖ|O^è•Å∞ ã¨ÇÏ¨ [O. ~°[ã¨fiÅ J=_»O J<Õk ¢ãÖÎ‘ ’ "≥Ú^Œ\ ™˜ êi JO_»O q_»∞^ŒÖ#·ˇ
`«~∞° "å`« 14 ~ÀAÅH˜ Hõ#|_Õ |Ç≤Ï+¨μì „™ê=O. XHõ"àÕ ◊ ~°[ã¨fiÅ J=_®xH˜ =ÚO^Œ∞#∞OKÕ
322
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 323
P ÉÏeHõ‰Ωõ Ñ¨Ù~°∞+¨ ãÖÑ¨~¯° O JO@∂ LO>Ë "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\ ™˜ êi q_»∞^ŒÖ#·ˇ JO_»O`À

g~°ºHõ}=ÚÅ∞ HõÅã≤ Ñ≤O_»OQÍ =∂~°_®xH˜ J=HÍâßÅ∞ L<åfl~Ú. J@∞=O@Ñ¨C_»∞
P ÉÏeHõ ~°[ã¨fiÅ J~Ú#@∞¡ ã¨∂K«#QÍ |Ç≤Ï+¨μ„ì ™ê=O J=‰õΩO_®<Õ QÆ~ƒ° =ù uHÍ=_»O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. ~°[ã¨fiÅ HÍ‰õΩO_®<Õ QÆ~ƒ° =ù `«∞Öˇ#· ¢ãÅÎ‘ QÍ^äÅŒ ∞ "≥^· ºŒ K«i„`«Ö’ ÖËHáõ ÈÖË^∞Œ .
|Ç≤Ï+¨μì ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ãÖÜ≥∂QÆO KÕã<≤ å QÆ~ƒ° Où =ã¨∞OÎ ^• ?
™ê^è•~°}OQÍ |Ç≤Ï+¨μ„ì ™ê=O J=Ù`«∞#flÑ¨C_»∞ ~°uÖ’ áêÖÁæO>Ë QÆ~ƒ° Où ~å^Œx ÉèÏqã¨∂Î
=ÙO\Ï~°∞. HÍx JO^Œi q+¨Ü∞« OÖ’#∂ ãïáÈ^Œ∞. Ñ¨k~ÀAÅH˜ - Ñ¨k¿ÇÏ#∞ ~ÀAÅH˜
|Ç≤Ï+¨μ„ì ™ê=O Hõ#|_Õ"åà◊§Ö’#∂ ~Ô O_»∞ =¸_»∞ "å~åÅˆH |Ç≤Ï+¨μì JÜÕ∞º ¢ãÅÎ‘ Ö’#∂
JO_»O q_»∞^ŒÅ ãïQÍæ =ÙO_»^∞Œ . L^•Ç¨Ï~°}H˜ 21 ~ÀAÅH˜ |Ç≤Ï+¨μì JÜÕ∞º ¢ãÅÎ‘ H˜
|Ç≤Ï+¨μì „áê~°OÉèOí J~Ú# 5= ~ÀA#∞Oz 9= ~ÀAÖ’QÍ ZÑ¨C_»~Ú<å JO_»O
q_»∞^ŒÅ J==K«∞Û. JO_»O q_»∞^ŒÅH˜ 3 ~ÀAÅ=ÚO^Œ∞ g~°ºHõ}=ÚÅ∞ q_»∞^ŒÖ·ˇ
Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’ =Ù<åfl Jq JO_»O`À Hõe¿ã â◊HÎ̃ Hõey=ÙO\Ï~Ú. JO^Œ∞KÕ`« |Ç≤Ï+¨μì
J~Ú#Ñ¨C_»∞ ãÖÜ≥∂QÆO [iÑ≤`Õ QÆ~°ƒùO ~å^Œ∞ÖË Jx |Ç≤Ï+¨μì„™ê=O Hõ#|_ç#
~Ô O_»=~ÀA QÍx, =¸_»=~ÀAQÍx ~°uÖ’ áêÖÁæO>Ë QÆ~ƒ° Où ~å=_®xH˜ J=HÍâßÅ∞
=Ù<åfl~Ú. JÖÏˆQ „Ñü 10 ~ÀAÅH˜ 15 ~ÀAÅH˜ |Ç≤Ï+¨μì „™ê=O Hõ#|_Õ"åà◊§Ö’¡
ZÑ¨C_»∞ JO_»O q_»∞^ŒÅ J=Ù`«∞O^À K≥ÑÊ¨ _»O Hõ+Oì̈ . XH˘¯Hõ¯™êi |Ç≤Ï+¨μ„ì ™ê=O Jx
ÉèÏqã¨∞#Î fl k<åÖ’¡ ‰õÄ_® JO_»O q_»∞^ŒÅ J=Ù`«∂ =ÙO_»=K«∞Û. WÖÏ JãÎ̈=ºãÎ̈OQÍ
|Ç≤Ï+¨μì JÜÕ∞º"åà◊§Ö’ HÍ‰õΩO_® 28 ~ÀAÅH© |Ç≤Ï+¨μì JÜÕ∞º"åà◊§Ö’¡ =∂„`«O |Ç≤Ï+¨μì
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ãÖÜ≥∂QÆO [iÑ≤`Õ QÆ~ƒ° Où =KÕÛ „Ñ¨=∂^ŒO =ÙO_»^∞Œ .
Ü≥∂x =^Œ∞ÅxÑ≤¿ãÎ Uq∞KÕÜ∂« e?
¢ãÎ‘ ~°uÖ’ Ñ¨~åHÍ+¨Hì ˜ KÕ~∞° ‰õΩ#flÑ¨C_»∞, Ü≥∂xÖ’ „^Œ"åÅ∞ Ti HõO_»~åÅ∞ ã¨_e» OÑ¨Ù
W=fi_»O =Å¡, Ü≥∂x =^Œ∞Å∞ J~Ú#@∞¡ JxÑ≤OK«_»O ã¨Ç¨Ï[O. ^•x=Å¡ ~°uÖ’
^ŒOÑ¨`∞« e^ŒiÌ H© JãÖ`«$Ñ≤Î HõÅQÆ^∞Œ . HÍx H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ H˜ HÍ#∞ÊÅ∞ Z‰õΩ¯= J=_»O
Ü≥∂x K«∞@∂ì`å LO_Õ HõO_»~åÅ∞ ™êyáÈ~Ú, "å\˜H˜ ‰õΩOzOK«∞‰õΩ<Õ ã¨fiÉèÏ=O `«yáæ È~Ú
Ü≥∂x =^Œ∞Å∞ J~ÚáÈ`«∞Ok. nx=Å¡ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ Z@∞=O\˜ ayOÑ¨Ù
JxÑ≤OK«Hõ ~°uÖ’ JãÖ`«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∂ =ÙO@∞Ok. W@∞=O\˜ Ñïã≤u÷ U~°Ê_ç#
¢ã‘ÎÅH˜ Ü≥∂x^ŒQÆæ~° HõO_»~°â◊H˜Î uiy Ñ¨ÙOAH˘<Õ@@∞ì KÕ¿ã H˘xfl ™ê^èŒ<åÅ∞
`«Ü∂« ~°∞KÕÜ∞« |_ç<å~Ú. HÍx "å\˜=Å¡ JO`« `«$Ñ≤HÎ ~õ "° ∞≥ #ÿ Ñ¶e¨ `åÅ∞ Hõ#|_»\OÖË^∞Œ .
Ü≥∂x=∂~°Oæ ÉÏQÍ =^Œ∞Å∞ J~Ú#Ñ¨C_»∞ PÑ¨~ˆ +¨<£ KÕã≤ HõO_»~åÅx eQÆ"∞≥ O@∞ûx
323
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 324
^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ ÖÏy uiy ‰õΩ>Ëì Ñ¨ûúŒ ‰õÄ_® =ÙOk. nx=Å¡ "≥_Å» ∞Ê J~Ú# Ü≥∂x =∂~åæxfl
ã¨#flQÍKÕÜ∞« _»O [~°∞QÆ∞ `«∞Ok. Jã¨Å∞ Ü≥∂x =^Œ∞Å∞ J=‰õΩO_® =ÙO_®ÅO>Ë W^Œ~Ì ∞° ,
=ÚQÆ∞~æ ∞° HõO>Ë Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Z‰õΩ¯= Hõ#‰õΩO_® =ÙO_»@O, H˘O`« â◊s~° "åºÜ«∂=∞OKÕÜ∞« _»O
=∞Ozk. U HÍ~°}O=Å¡ HÍx=fiO_ç Ü≥∂x=^Œ∞Å∞ J~ÚáÈ~Ú# ¢ãÅÎ‘ ∞ =ÙO>Ë J@∞=O\˜
¢ãÅÎ‘ ∞ =ÚO^Õ PÑ¨~ˆ +¨<£ QÆ∞iOz PÖ’zOK«‰Ωõ O_® W`«~° ~°u Ñ¨^`úŒ ∞« Å#∞J=ÅOaOz
K«∂_»@O=∞Ozk. ~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ~Ô O_»∞ Ñ≤~∞° ^Œ∞Å∞ gÅ~Ú#O`«=~°‰Ωõ ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ =∞_»z
=ÙOKÕ@@¡~Ú`Õ Ü≥∂x =^Œ∞Å∞QÍ =Ù#fl@∞¡ JxÑ≤OK«^∞Œ .
¢ã‘ÎÖ’ HÍ"≥∂„^ÕHõO HõÅQÆHõáÈ`Õ QÆ~°ƒùO ~å^• ?
H˘O`«=∞Ok ¢ãÅÎ‘ ∞ `å=Ú ~°uÖ’ áêÖÁæ#flÑ¨C_»∞ HÍ"≥∂„^ÕHOõ á⁄O^ŒHáõ È`Õ Hõ_∞» Ñ¨Ù
~å‰õΩO_® =ÙO@∞O^Œx ÉèÏq™êÎ~∞° . nxH˜ "åiÖ’ H˘xfl `«ÑC¨ Jaè„áêÜ«∂Å∞ =ÙO_»@"Õ∞
HÍ~°}O. Ñ¨Ù~°∞+¨μÅH˜ Uq^èOŒ QÍ g~°ºã¨¯Å#O J~Ú `«_`ç _« Qç Í ã¨Ê+ì̈OQÍ `≥Å∞ã¨∞OÎ ^À
J^Õq^èOŒ QÍ `«=∞‰õΩ ‰õÄ_® XHõ~H° "õ ∞≥ #ÿ ã¨¯Å#O J=Ù`«∞O^Œh, P ã¨¯Å#O J~Ú`Õ<Õ
QÆ~ƒ° Où =ã¨∞OÎ ^Œh ÉèÏq™êÎ~∞° . ^•xH˜ `«Q@æÆ ∞ìQÍ "åiÖ’ HÍ"≥∂„^ÕHOõ ÉÏQÍ Hõey#Ñ¨C_»∞
Ü≥∂x^ŒQ~æÆ ° Ñ¨ÅÛx „^Œ=O ã¨¯Å#O J~Ú`Õ<Õ QÆ~ƒ° Où =ã¨∞OÎ k.Hõ#∞Hõ Jã¨Å∞ ~°uÖ’ Z‰õΩ¯=
L„^ÕHÑõ _¨ ‰» Ωõ O_® „^Œ"åÅ∞ Ü≥∂x^ŒQ~æÆ ° =Ó~°‰Ωõ O_® KÕã∞¨ ‰õΩx QÆ~ƒ° Où ~å‰õΩO_® ^•OÑ¨`º«
ãÖ|O^èOŒ Hõey=ÙO_»=K«Ûx ÉèÏqã¨∂Î =ÙO\Ï~°∞. J~Ú`Õ ãÖ`å# x~À^èHŒ õ Ñ¨ûúŒ H˜
„^Œ"åÅ∞ =Ó~°‰Ωõ O_® HÍ=∂xfl J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ =ÙOK«∞‰õΩ<Õ^•xH˜ Ug∞ ãÖ|O^èOŒ ÖË^∞Œ .
¢ãHÎ‘ ˜ HÍ"≥∂„^ÕHOõ Hõey#Ñ¨C_»∞ Ü≥∂x =^Œ∞Å∞ J~ÚáÈ=_»O, Ü≥∂x^ŒQ~æÆ ° „^Œ"åÅ∞
=Ó~°_O» =∂=¸Å∞QÍ [iˆQ q+¨Ü∞« O D ~°HOõ QÍ `«Ü∂« ~°~Ú# „^Œ"åÅ∞ Ü≥∂xÖ’
g~°ºHõ}=ÚÅ∞ `«fi~°`fi« ~°QÍ Ñ¨Ü∞« xOK«_®xH˜ J=HÍâ◊O HõeyOz<å, P „^Œ"åÅ∞ =Ó~°_O»
[~°QHÆ áõ È~Ú<å, ¢ãHÎ‘ ˜ HÍ"≥∂„^ÕHOõ HõÅQÆHáõ È~Ú<å g~°ºHõ}=ÚÅ∞ =∂„`«O QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O
Ö’H˜ Ñ¨Ü∞« xOKÕ â◊HÎ̃ Hõey =ÙO\Ï~Ú. JO^Œ∞Hõ<Õ H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ ∞ U<å_»∂ ~°uÖ’
ã¨∞Y„áêÑ≤Î á⁄O^ŒHáõ È~Ú<å, ~°uÖ’ [_»`fi« O Hõey=Ù<åfl Ñ≤Åe¡ fl Hõ#_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
a_»ã
¤ O¨ z `˘Åy¿ãÎ ~°u ã¨∞YO =ÙO_»^• ?
H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ H˜ H˘xfl HÍ~°}ÏÅ =Å¡ a_»ã¤ O¨ zx (QÆ~åƒùâÜ◊ ∂« xfl) PÑ¨~ˆ +¨<K£ ãÕ ≤
fã≤"ÜÕ ∞« _»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JÖÏ KÕÜ∞« _»O=Å¡ "åiÖ’ Ç¨~À‡#∞¡ `«yáæ È=_»OQÍx, ~°uÖ’
ã¨∞YO HõÅ∞QÆHáõ È=_»O QÍx =ÙO_»^∞Œ . J~°∞^Œ∞QÍ H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ Ö’ D PÑ¨~ˆ +¨#∞
KÕã≤# `«~°∞"å`« Ü≥∂x =∂~°æ=ÚÖ’ `«_ç `«‰õΩ¯=QÍ =ÙO_ç ãÖÜ≥∂QÆ ã¨=∞Ü«∞OÖ’
=∞O@ HõÅ∞QÆ∞`«∂ LO@∞Ok. J@∞=O@Ñ¨C_»∞ ãÖÜ≥∂QÆ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’
"Õ[Öˇ#· ∞ H˘kÌQÍ "Õe`À „"åÜ«∞_»O =∞Ozk.
324
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 325
z#fl=Ü«∞ã¨∞ûÖ’<Õ QÆ~°ƒùO =¿ãÎ #ëêìÅ∞

~°[ã¨fiÅ J~Ú# H˘kÌ<Å≥ ÅHÀ ãÖ=`«û~åÅHÀ "≥O@<Õ QÆ~ƒ° Où =¿ãÎ HÍ#∞Ê J=_®xH˜
ZO`À W|ƒOk HõÅ∞QÆ=K«∞Û. XH˘¯Hõ¯™êi P z<åfli `«Å∞¡ÅH˜ ã≤*iË Ü«∞<£ KÕã≤ a_»#¤ ∞
|Ü«∞@‰õΩ fÜ«∞=Åã≤=ÙO@∞Ok. ZO^Œ∞HõO>Ë P =Ü«∞ã¨∞ûH˜ a_»¤ Ñ¨Ù>Ëì =∂~°Oæ Ö’ `«y#O`«
qâßÅOQÍ ÃÑ~°Q_Æ O» [~°Q^Æ ∞Œ . nxH˜ HÍ~°}O |ã≤÷ =∂~°Oæ Ö’x Z=ÚHõÅ∞ a_»¤ |Ü«∞@‰õΩ
~å=\ÏxH˜ gÅ∞QÍ "≥_Å» ∞Ê HÍHõáÈ=_»"∞Õ . J@∞=O@Ñ¨C_»∞ ã≤*iË Ü«∞<£ PÑ¨~ˆ +¨<£ KÕã≤
a_»#¤ ∞ |Ü«∞@‰õΩ fÜ«∞HõáÈ`Õ `«e¡ „áê}ÏxH˜ a_»¤ „áê}ÏxH˜ ‰õÄ_® „Ñ¨=∂^ŒO [~°Q=Æ K«∞Û.
JO^Œ∞Hõ<Õ ÉÏÅºq"åÇ¨Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ [iˆQ Ñ¨Ó~°fiÑ¨Ù ~ÀAÖ’¡ „Ñ¨ã∂¨ u ã¨=∞Ü«∞OÖ’
=∂`«$ =∞~°}=ÚÅ∞, tâ◊√ =∞~°}=ÚÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ LO_Õq. Wk WÖÏ LO_»QÍ `«b,¡
a_®¤ `«~K° ∞« QÍ J<å~ÀQÍºxH˜ QÆ∞iHÍ=_»O [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO_Õk. W@∞=O\˜ W|ƒO^Œ∞Å∞
=ÙO_»QÍ ~°[ã¨fiÅ J=_»O`À<Õ HÍÑ¨Ù~åxH˜ ÑÖÑ≤#@¡~Ú`Õ =∂#ã≤HOõ QÍ `«y# ÑïÑ¨Hfiõ `«
ÖËHõ ^•OÑ¨`º« ã¨∞YO J#∞Éèqí OK«_O» [~°Q^Æ ∞Œ . ~°uÖ’ `«$Ñ≤Î `≥e¿ã =Ü«∞ã¨∞û =KÕÛãïH˜
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨Ù@ì_O» `À ÉÏ^èºŒ `«Å∞ ÃÑ~°Q@Æ O`À#∞, XO\’¡ â◊HÖÎ˜ HË õ h~°ãO¨ QÍ J~ÚáÈ=_»O`À#∞
~°u Z_»Å Pã¨HÎ˜ ÖË‰Ωõ O_® áÈ`«∞Ok. 18 -20 ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞û =zÛ# `«~∞° "å`«
q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë J@∞ HÍ#∞ÊÅ`À W|ƒOk HõÅ∞QÆ^∞Œ , W@∞ ^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’
h~°ã=¨ ¸ =ÙO_»^∞Œ .
325
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 326
g~°ºHõ}ÏÅ∞ - Ñ≤O_À`«ÊuÎ
<≥Å `«ÑÊ¨ @O
bÅ <≥Å`«ÑÊ≤ O^Œx `≥eÜ«∞QÍ<Õ JO^ŒiH© ZO`À ãÖ`À+Ö HõeyOk. ZO^Œ∞HõO\Ïˆ
~"≥∂ ^•^•Ñ¨Ù XHõ Ñ¨Ù+¨¯~°O `«~∞° "å`« uiy "åà◊§ ~ÚO\˜Ö’ Ñ¨ãá≤ êÑ¨ Hˆ iO`«Å∞
q#|_»`åÜ«∞x. a.Ü«∞ã‘û. [O`«∞âßGO ÃãÊ+¨Öò ã¨|‰˚ Ωõ Qì Í áêãπ J~Ú# bÅÖ’ `å#∞
QÆ~°ƒù=uHÍQÍ<Õ J#∞HÀ‰õΩO_® Ñ≤O_À`«ÊuÎ QÆ∞iOz J<ÕHõ PÖ’K«#Å∞ ~å™êQÍ~Ú.
[O`«∞=ÙÅÖ’ ÖÏQÍ<Õ `«#Ö’ ‰õÄ_® Z<Àfl =∂~°∞ÊÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`«∂ Ñ≤O_»O ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂
=ÙO@∞Ok Hõ^•? WÖÏ Ñ≤O_»O ÃÑ~°Q_Æ ®xH˜ KåÖÏ z#flkQÍ =ÙO_Õ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O <≥Å
<≥ÅH˜ JO`« ÃÑ^ŒkÌ QÍ ZÖÏ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok? WÖÏ Z<Àfl q+¨Ü∂« ÅQÆ∞iOz Pã¨H`Î˜ À
‰õÄ_ç# PÖ’K«#Å∞ ~å™êQÍ~Ú. JO`«HOõ >Ë =∞iO`« Z‰õΩ¯= l*Ï˝ã`¨ À bÅ Éè~í Î° ã¨∞hÖò
QÆ~ƒ° ^ù •è ~°} ZÖÏ [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx PÖ’zOK«™êQÍ_»∞. JO_»O`À ãÖÜ≥∂QÆO á⁄O^Œ_®xH˜
XHõ¯ g~°ºHõ}O KåÅ∞ Hõ^•. Jxfl g~°ºHõ}ÏÅ∞ ZO^Œ∞‰õΩ? JO_»O`À g~°ºHõ}ÏÅ HõÅ~ÚHõ
JO_»"åÇ≤ÏHõÖ’¡<Õ ZO^Œ∞‰õΩ [~°QÍe? QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« OÖ’ ZO^Œ∞‰õΩ [~°Q‰Æ Äõ _»^∞Œ ? XHõ™êi
q_»∞^ŒÅ~Ú# g~°ºHõ}ÏÅ∞ JO_»O`À HõeÜ«∞_®xH˜ ZO`« ã¨=∞Ü«∞O Ñ¨_∞» `«∞Ok? WÖÏO\˜
PÖ’K«#Öˇ<Àfl ã¨∞hÖòÖ’ "≥∞^ŒÅ™êQÍ~Ú.
bÅÖ’QÍx, ã¨∞hÖòÖ’QÍx QÆ~ƒ° Où , QÆ~ƒ° ^ù •è ~°} QÆ∞iOz Hõey# l*Ï˝ã¨ ZO`À
"≥∞K«∞ÛHÀ^ŒQÆæk. g~°ºã¨¯Å#O [iy#Ñ¨C_»ÖÏ¡ H˘xfl q∞eÜ«∞<£Å g~°ºHõ}ÏÅ∞
Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’H˜ „Ñ¨"tÕ ™êÎ~Ú. HÍx JO_»O XHõ¯@O>Ë XHõ¯>Ë g~°ºHõ}O`À HõÅ~ÚHõ
á⁄O^Œ∞`«∞Ok. =∞i J@∞=O@Ñ¨C_»∞ Wxfl g~°ºHõ}ÏÅ J=ã¨~O° Uq∞@<Õ ãÖ^ÕÇÏ¨ O
ã¨=∞O[ã¨"∞≥ #ÿ ^Õ. HÍx JO_»O`À HõÅ~ÚHõ á⁄O^Œ_®xH˜ Wxfl g~°ºHõ}=ÚÅ J=ã¨~O°
`«ÑÊ¨ Hõ LOk. ZO^Œ∞HõO\Ïˆ~"≥∂, D g~°ºHõ}=ÚÅ ÃÇÏ· Å∂~°∂x_≥*· ò J<Õ Ñ¨^•~å÷xfl
`«Ü∂« ~°∞KÕ™êÎ~Ú. D Ñ¨^•~°O÷ g~°ºHõ}ÏÅH˜ JO_»O ^ŒiH˜ KÕ~_° ®xH˜ ^•i U~°Ê~°∞ã¨∞OÎ k.
326
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 327
ÃÑQ· Í =ÚO^Œ∞ JO_®xfl KÕi# g~°ºHõ}=ÚÅ∞ `«=∞Ö’ `«Ü∂« ~°~Ú# D Ñ¨^•~°O÷ ^•fi~å
JO_»O g~°ºHõ}O`À `ÕeHõQÍ HõÅ~ÚHõ á⁄O^Œ_®xH˜ ã≤ÔúŒ QÍ KÕã≤ =ÙOK«∞`å~Ú. `«~∞° "å`«
=zÛ# g~°ºHõ}=ÚÖ’¡ XHõ\ ˜ `ÕeHõQÍ JO_»O`À HõÅ~ÚHõ á⁄Ok JO_®xfl Ñ≤O_»OQÍ
=∂iÛ"Õã¨∞ÎOk.
JO^Œ∞Hõx g~°ºHõ}=ÚÅ∞ ZO`« `«‰Ωõ ¯= LO>Ë, ÃÇÏ· Å∂~°∂x_≥*· ò JO`« Z‰õΩ¯=QÍ
ÅÉèºí "≥∞,ÿ QÆ~ƒ° ^ù •è ~°}‰õΩ JO`« Z‰õΩ¯= J=HÍâßÅ∞ ÅÉèºí =∞=Ù`å~Ú. WHõ¯_» =∞~˘Hõ =ÚYº
q+¨Ü∞« O QÆ=∞xOKåe. Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’xH˜ q_»∞^ŒÅ~Ú# g~°ºHõ}=ÚÅhfl Ñ¨Ü∞« xOz
JO_»"åÇ≤ÏHõÖ’¡H˜ „Ñ¨"tÕ OK«Ö=Ë Ù. KåÖÏ=~°‰Ωõ =∂~°Oæ Ö’<Õ LO_çáÈ`å~Ú. Ü≥∂x=∂~°Oæ
Ö’<Õ LO_çáÈ~Ú# g~°ºO, g~°ºHõ}=ÚÅ∞ U=∞~ÚáÈ`åÜ«∞x ãÖ^ÕÇÏ¨ O HõÅQÆ=K«∞Û.
Z‰õΩ¯=ÉèÏQÆO g~°ºO ~°u Ñ¨ÓiÎ J=QÍ<Õ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO |Ü«∞@‰õΩ LÑ¨ãO¨ Ç¨Ï iOK«∞‰õΩ<Õ
@Ñ¨C_»∞ QÍx, Ü≥∂x =∂~°Oæ Ö’x HõO_»~åÅ∞ =Ú_»∞K«∞‰õΩx áÈ|\˜Qì Íx |Ü«∞@‰õΩ
=KÕÛã¨∞OÎ k. H˘O`«ÉÏè QÆO Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’<Õ LO_ç JHõ¯_ç "å`å=~°}O ãïáÈHõ #tOz
áÈ`å~Ú.
g~°ºHõ}=ÚÅ∞ Zxq∞k xq∞ëêÅH˜ XHõ JOQÆ∞à◊O K˘Ñ¨C# Ñ¨Ü∞« x™êÎÜ∞« x JOK«<å.
D JOK«<å „Ñ¨HÍ~°O K«∂¿ãÎ JO_®xfl KÕ~°_®xH˜ g~°ºHõ}=ÚÅH˜ XHõ QÆO@¿ãÑ¨Ù
Ñ¨@∞ì`∞« Ok. HÍx g~°ºHõ}=ÚÅ QÆ=∞#O Hˆ =ÅO "å\˜ ã¨fiâ◊HgÎ̃ ∞^Œ<Õ HÍ‰õΩO_® `«H¯˜ #
Ñïã≤`÷ ∞« Åg∞^Œ ‰õÄ_® P^è•~°Ñ_¨ ç =ÙO@∞Ok.
JO_»OÖ’ g~°ºHõ}ÏÅ HõÅ~ÚHõ
g~°ºHõ}O JO_»O HõÅ~ÚHõ JO_»"åÇ≤ÏHõÖ’¡ [~°Q∞Æ `å~Ú. QÆ~ƒ° Hù Àâ◊OÖ’ D HõÅ~ÚHõ
[~°Q^Æ ∞Œ . JO_®xH˜ q_»∞^ŒÅ~Ú# `«~∞° "å`« XHõ~ÀA=~°Hˆ g~°ºHõ}OÖ’ HõÅ~ÚHõ á⁄Ok
Ñ≤O_»OQÍ =∂ˆ~ â◊HÎ˜ LO@∞Ok. JO_»O q_»∞^ŒÅ~Ú, P JO_»O JO_»"åÇ≤ÏHõÅ ^•fi~å
Ñ¨Ü∞« xOz QÆ~åƒùâÜ ◊ ∂« xH˜ KÕ~åÅO>Ë KåÖÏ~ÀAÅ∞ Ñ¨_∞» `«∞Ok. Jã¨Å∞ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∂« xH˜
KÕ~H° =õ ÚO^Õ JO_»O `«# â◊HxÎ˜ HÀÖ’Ê`«∞Ok. JO^Œ∞Hõx JO_»O Ñ≤O_»OQÍ =∂~åÅO>Ë
JO_»"åÇ≤ÏHõÖ’¡<Õ g~°ºHõ}=Ú`À HõÅ~ÚHõ [iy# JO_»O Ñ≤O_»OQÍ =∂i â◊H˜Îx
Ñ¨ÙOA‰õΩO@∞Ok.
D Ñ≤O_»O x^•#OQÍ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O "≥Ñ· Ù¨ ‰õΩ |Ü«∞Å∞^Õ~∞° `«∞Ok. JO_»O g~°ºHõ}O`À
HõÅ~ÚHõ á⁄Ok# `«~∞° "å`« QÆ~åƒùâÜ ◊ ∂« xH˜ KÕ~_° ®xH˜ =¸_»∞ #∞Oz <åÅ∞QÆ∞ ~ÀAÅ∞
Ñ¨_∞» `«∞Ok. QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« OÖ’<Õ Wk ÃÑiy ~°H~õ H° ÍÅ∞QÍ =∂~°∞ÊÅ∞ K≥O^Œ∞`«∞Ok. D
Ñ≤O_»O QÆ~åƒùâÜ ◊ ∂« xH˜ KÕ̂~@Ñ¨Ê\˜H˜ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O „H˘`«Î \˜+Ø¨ ºÅ`À#∞, „H˘`«Î ~°HOÎõ `À#∞
327
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 328
ã≤ÔúŒ QÍ LO_ç Ñ≤O_»O ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ‰õΩ J#∞"≥#· "å`å=~°}Ïxfl HõeyOz LO@∞Ok.

QÆ~åƒùâÜ◊ ∂« xH˜ KÕi# Ñ≤O_»O QÆ~åƒùâÜ
◊ ∞« Ñ¨Ù QÀ_»ÅH˜ QÆ\ Qì̃ Í JO@∞‰õΩx LO_çáÈ~Ú
JHõ¯_Õ tâ◊√=ÙQÍ ÃÑiy z=iH˜ <≥ÅÅ∞ xO_ç# `«~∞° "å`« [##O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
JO_»O q_»∞^ŒÅ
JO_»O q_»∞^ŒÅH˜ U^≥<· å xs‚`"« ∞≥ #ÿ ~ÀA „Ñ¨HÍ~°"∞Õ HÍ‰õΩO_® ã¨=∞Ü«∞O ‰õÄ_®
LO@∞O^• ?
„Ñ¨f ¢ãÖÎ‘ ’#∂ ™ê^è•~°}OQÍ |Ç≤Ï+¨μì ~å=_®xH˜ Ñ¨^•è flÅ∞QÆ∞ ~ÀAÅ∞=ÚO^Œ∞ JO_»O
q_»∞^ŒÅ J=Ù`«∞Ok. JO_»O q_»∞^ŒÅ J<Õk Ñ¨QÅÆ ∞ - ~å„u J<Õ ã¨=∞Ü«∞O |\˜Qì Íx,
ãÖÜ≥∂QÆO [iˆQ ã¨=∞Ü«∞O |\ì̃QÍx P^è•~°Ñ_¨ Öç ^Ë ∞Œ . U ã¨=∞Ü«∞OÖ’<≥<· å JO_»O
q_»∞^ŒÅ J==K«∞Û. XHõ™êi q_»∞^ŒÖ#·ˇ JO_®xH˜ W~°"<·≥ åÅ∞QÆ∞ QÆO@Å∞ =∂„`«"∞Õ
g~°ºHõ}O`À HõÅ~ÚHõ á⁄O^Õ ™ê=∞~°º÷ O LO@∞Ok.
JO_»O q_»∞^ŒÅ - ãÖÜ≥∂QÆO
JO_»O q_»∞^ŒÅ ãÖÜ≥∂QÆO ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ J=Ù`«∞O^•ãÖÜ≥∂QÆO [~°QHÆ áõ È`Õ
JO_»O q_»∞^ŒÅ LO_»^•? JO_»O g~°ºHõ}=ÚÅ`À HõÅ~ÚHõ Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’ [~°∞QÆ∞
`«∞O^• ? QÆ~åƒùâÜ
◊ ∞« OÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞O^•? Jã¨Å∞ JO_»O JO>Ë ~°H=Îõ ∂ ÖËHHõ } õ =∂?
ãÖÜ≥∂QÆO [~°Q_Æ ®xH˜ JO_»O q_»∞^ŒÅH˜ ãÖ|O^èOŒ ÖË^∞Œ . JO_»O q_»∞^ŒÅ
ãÖÜ≥∂QÆO`À ãÖ|O^èOŒ ÖË‰Ωõ O_® ZÑ¨C_≥<· å q_»∞^ŒÅ J=fiK«∞Û. JO_»O`À Ñ¨Ù~°∞+¨
c[Hõ}O HõÅ~ÚHõ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∂« xH˜ ~Ô O_»∞„Ñ¨H¯õ ÖÏ LO_Õ JO_»"åÇ≤ÏHõ"∞≥ #ÿ @∂º|∞Ö’¡
U^À XHõ^•xÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. HÍx Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’ HÍ^Œ∞, QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« OÖ’#∂ HÍ^Œ∞.
Ñ¨Ù~°∞+¨ c[Hõ}O`À HõÅ~ÚHõ á⁄Ok# JO_»O QÆ~åƒùâÜ ◊ ∂« xH˜ KÕi Ñ≤O_»OQÍ Z^ŒQ_Æ O»
[~°∞QÆ∞ `«∞Ok. JO_»O ~°HOÎõ HÍ^Œ∞, Jk ¢ãÎ‘ JO_®â◊Ü∞« O #∞Oz q_»∞^ŒÅÜÕ∞º ¢ãÎ‘
c[Hõ}O.
QÆ~ƒ° Où ~åHõáÈ=_®xH˜ HÍ~°}ÏÅ∞
ãïQÍæ ÖˇH¯õ Hõ\ ì̃ JO_»O q_»∞^ŒÅÜÕ∞º k<åÅÖ’ ~°uÖ’ áêÖÁæ<åfl, ZO`«HÍÖÏxH˜
H˘O^ŒiH˜ QÆ~ƒ° Où ~åHõáÈ=_®xH˜ HÍ~°}O Uq∞\˜ ?
ÃÑo§ J~Ú ZO`«HÍÅO J~Ú<å QÆ~ƒ° Où ~åÖËÔŒ >Ë ¢ãÎ‘ - Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ U^À XHõ
Ö’ÑÖ =ÙO@∞Ok. J@∞=O@Ñ¨C_»∞ =ÚO^Œ∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μx g~°ºO Ñ¨sHõKΔ Ü Õ ∂« e. W@∞=O\˜
ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ KåÖÏ=∞Ok Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ g~°ºHõ}ÏÅ∞ ÖËHáõ È=_»O [~°∞QÆ∞ `«∞Ok. ÖË^•
328
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 329
KåÖÏ `«‰Ωõ ¯= ãÖYºÖ’ g~°ºHõ}ÏÅ∞ LO_»@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. WHõ ¢ãÅÎ‘ q+¨Ü∞« O fã¨∞‰õΩO>Ë
™ê^è•~°}OQÍ JO_»O „Ñ¨Ü∂« }ÕKÕ @∂º|∞Å∞ =¸ã¨∞‰õΩxáÈ~Ú LO_»_"» ∂≥ , QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O
z#flkQÍ =ÙO_»_"» ∂≥ , "≥∞euiy "≥#∞Hõ‰Ωõ Ñ¨_ç =ÙO_»@"≥∂ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. H˘O^Œ~∞°
¢ãÅÎ‘ Ö’ Jã¨Å∞ JO_»O <≥Å<≥ÖÏ ã¨„Hõ=∞OQÍ q_»∞^ŒÅ J=Ù`«∂ =ÙO_»^∞Œ . Wk HÍHõ
=∞Ô~<Àfl HÍ~°}ÏÅ∞ QÆ~ƒ° Où ~åHõáÈ=_®xH˜ =Ù<åfl~Ú. JO^Œ∞Hõx QÆ~ƒ° Où ^•ÅÛx ^ŒOÑ¨`∞« Å∞
_®Hõ~ì ∞° KÕ`« Jxfl Ñ¨sHõÅΔ ∞ KÕ~ÚOK«∞H˘x ^•xH˜ `«y#q^èOŒ QÍ zH˜`û« á⁄O^•e.
Ñ≤O_»O ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ
g~°ºHõ}O`À HõÅ~ÚHõ á⁄O^Õ ã¨=∞Ü«∂xH˜ JO_»O ÃãA · XHõ JOQÆ∞à◊OÖ’ W~°"Ü
·≥ ∞« =
=O`«∞ =∂„`«"∞Õ =ÙO@∞Ok. HÍx XHõ JO_»O Ñ≤O_»OQÍ =∂i# 1 1/2 ~ÀAÅˆH
nxH˜ Ñ¨k~Ô @∞¡ ÃãA · ÃÑiyáÈ`«∞Ok. <≥ÖÏ Ñ¨k~ÀAÅ ! JO_»O á⁄_»∞QÆ∞ ^•^•Ñ¨Ù XHõ
JOQÆ∞à◊O =ÙO@∞Ok. ÃÑQ· Í D ã¨=∞Ü«∂xH˜ JO_®xH˜ HÍã¨Î tâ◊√áÈeHõÅ∞ „áê~°OÉèOí
J=Ù`å~Ú. Ñ≤O_®xH˜ JHõ¯_»H¯õ _» H˘xfl #Å¡\ =˜ ∞K«ÛÅ∞ Hõ#Ñ¨_`» å~Ú. D #Å¡\ ˜ =∞K«ÛÖË
`«~∞° "å`« Hõà√◊ §, =Ú‰õΩ¯ <À~°∞QÍ =∂~°∞`å~Ú. ^•^•Ñ¨Ù W^Õ ã¨=∞Ü«∂xH˜ "≥#∞flÑ¨Óã¨H˜
ãÖ|OkèOz# ã¨∂K«#Å∞ Hõ#|_»`å~Ú. <≥ÖÏ Ñ¨k¿ÇÏ#∞ ~ÀAÅ Ñ≤O_®xH˜ HÍà◊√§,
KÕ`∞« Å∞ W`«~° JOQÍÅ∞ XHõ =∂kiQÍ U~°Ê_»`å~Ú. XHõ"àÕ ◊ âßGA˝Å∞ Ñ≤O_»O Ü≥ÚHõ¯
ÃãH±û<Õ `å~°∞=∂~°∞KÕ¿ã ã≤u÷ H˜ ~åQÆey`Õ D ^ŒâÖ◊ ’<Õ „Ñ¨Ü∞« `«flO [iyf~åe. ÖËHáõ È`Õ
<≥ÖÏ Ñ¨k¿ÇÏ#∞ ~ÀAÅ∞ ^•\˜# `«~∞° "å`« Ñ¨ÓiÎQÍ ÃãH±û Éè^Ë •Å∞ U~°Ê_çáÈ`å~Ú.
Ñ≤O_®xH˜ Ô~O_»∞ <≥ÅÅ∞ xO_ÕãïH˜ â◊s~°OÖ’x Jxfl JOQÍÅ∞ `«Ü«∂~°=Ù`å~Ú.
Hõà§◊ ~Ô Ñ¨ÊÅ∞, z#fl =Ú‰õΩ¯, KÕu„"Õà√◊ ,¡ HÍà◊§„"Õà√◊ ¡ QÆ∞iÎOKÕ ã≤u÷ ÖÏ=ÙO\Ï~Ú. Ñ≤O_»O
=¸_»=<≥Å xO_Õãi¨ H˜ Ñ≤O_»O =¸_»∞ JOQÆ∞àÏÅ á⁄_»=Ù =ÙO@∞Ok.
<åÅ∞QÆ= <≥Å xO_ÕãïH˜ QÆ~°ƒùOÖ’x tâ◊√=Ù HÍà◊§`À `«#∞fl`«∞#fl@∞¡QÍ `«e¡
QÆ∞iÎOK«_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. J~Ú^Œ= <≥Å xO_Õãi¨ H˜ QÆ~ƒ° Où Ö’x tâ◊√=Ù |~°∞=Ù 6
#∞Oz 8 B#∞ûÅ∞ =ÙO@∞Ok. á⁄_»=Ù 7 #∞Oz 8 JOQÆ∞àÏÅ∞ =ÙO@∞Ok. KÕuQÀà◊√§
ÃÑ~°QÆ@O „áê~°Oaèã¨∞ÎOk. WHõ¯_» #∞Oz QÆ~°ƒùO tt=Ù KåÖÏ"ÕQÆOQÍ ÃÑ~°QÆ_»O
„áê~°Oaèã∞¨ OÎ k. D tâ◊√=Ù U_»= <≥ÅÖ’ 3 áœ#∞¡ Zxq∞^Œ= <≥ÅÖ’ 4 áœ#∞¡ ^•^•Ñ¨Ù
16 JOQÆ∞àÏÅ á⁄_»=Ù =ÙO@∞Ok. 9= <≥ÅÖ’ tâ◊√=Ù 6 #∞Oz 8 áœ#∞¡ =ÙO@∞Ok.
H˘O`«=∞Ok Ñ≤ÅÅ¡ ∞ U_»= <≥ÅÖ’ Ñ¨Ù_»`å~°∞. U_»= <≥ÅÖ’ Ñ¨Ù\ì̃<å, P_»ÑÅ≤ Å¡ ∞ KåÖÏ
=~°‰õΩ Z@∞=O\˜ „Ñ¨=∂^ŒO ÖË‰õΩO_® ÃÑ~°QÆQÆÅ∞QÆ∞`å~°∞. U_»= <≥ÅÖ’ HÍ‰õΩO_®
Zxq∞^Œ= <≥ÅÖ’ HÍ#∞Ê J~Ú# Ñ≤ÅÅ¡ ∞ „|`«H_õ O» Hõ+=ì̈ ∞x ÉèÏq™êÎ~∞° HÍx Jk
329
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 330
á⁄~°ÉÏ@∞ Jaè„áêÜ«∞O =∂„`«"∞Õ `˘q∞‡k <≥ÅÅ∂ xO_»‰Ωõ O_® U_»=<≥ÅÖ’ HÍ#∞Ê

J~Ú<å, Zxq∞^Œ= <≥ÅÖ’ HÍ#∞Ê J~Ú<å tâ◊√=Ù xÅ„^˘‰õΩ¯‰õΩx |`«H_õ O» Z#fl_≥<· å
XHõ¯>Ë.
QÆ~ƒ° Où ~å=_»O q+¨Ü∞« OÖ’ JÜ≥∂=∞Ü«∞ Ñïã≤`÷ ∞« Å∞ :
H˜~} ° ‡~ÚH˜ HÍ#∞Ê J~Ú <åÅ∞QÆ∞ <≥ÅÅ∞ ‰õÄ_® HÍÖË^∞Œ . HÍx ZO^Œ∞Hõ<À L^ŒÜ∞« O
ÖËKãÕ i¨ HõÖÏ¡ Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ qHÍ~°OQÍ LO\’Ok. <À\’¡ Lq∞‡ T~°∞`ÀOk. D ÅHõ} Δ ÏÅ
=Å¡ uiy "ÕqÅ∞§ „áê~°OÉèOí J~Ú<åÜÕ∞"≥∂#x J#∞=∂#O HõeyOk. HÍx `å#∞
HÍ#∞Ê J~Ú# `«~∞° "å`« uiy |Ç≤Ï+¨μì HÍÖË^∞Œ Hõ^•. J@∞=O@Ñ¨C_»∞ QÆ~ƒ° Où ~å=_®xH˜
ZÖÏ J=HÍâ◊O =ÙO@∞Ok ? Jx =∞#ã¨∞ûx ãïÃÑ@∞ì‰õΩO@∂ =ÙOk. J~Ú<å
JO`«∞Ñ¨@xì PÖ’K«# PO^Àà◊#x Hõeyã¨∂<Î Õ =ÙOk. WÑ¨Ê\˜Hˆ =ÚQÆ∞~æ ∞° Ñ≤ÅÅ¡ ∞ =Ù<åfl~°∞.
WHõ <åÅ∞QÆ= ãÖ`å#O ‰õÄ_® Hõey`Õ ZÖÏ J<Õ PO^Àà◊# Z‰õΩ¯= J~ÚOk. z=iH˜
Ug∞ `ÀK«Hõ _®Hõ~ì ∞° ^ŒQ~æÆ H° ˜ "≥o§, ''_®Hõ~ì ü HÍ#∞Ê J~Ú# `«~∞° "å`« |Ç≤Ï+¨μì ~å‰õΩO_®<Õ
QÆ~ƒ° Où ~å=_®xH˜ P™ê¯~°O LO^• ?—— Jx J_çyOk.
H˜~} ° ‡~ÚH˜ ÖÏQÍ<Õ ZO^Œ~À ¢ãÅÎ‘ ∞ W@∞=O\˜ Jaè„áêÜ«∞O Hõey=ÙO\Ï~°∞. ^•xH˜
HÍ~°}O ™ê^è•~°}OQÍ `«Å∞¡Å∞ a_»Å¤ H˜ áêÅ∞ Wã¨∞#Î flO`«HÍÅO JO_®â◊Ü∞« O #∞Oz
JO_»O q_»∞^ŒÅ J=‰õΩO_® =ÙO_»@"Õ∞. J~Ú`Õ JO^Œi `«Å∞¡Å q+¨Ü∞« OÖ’ Jxfl
ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’#∂ WÖÏ `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® [~°QÍÅx ÖË^∞Œ . H˘O^Œi ¢ãÅÎ‘ Ö’ HÍ#∞Ê J~Ú#
<≥Å~ÀAÅÖ’<Õ JO_»O q_»∞^ŒÅ J=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JO_»O q_»∞^ŒÅ~Ú# 14
~ÀAÅH˜ |Ç≤Ï+¨μ„ì ™ê=O Hõ#|_»∞`«∞Ok. W@∞=O\˜ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ JO_»O q_»∞^ŒÖ#·ˇ Ñ¨C_»∞
ãÖÜ≥∂QÆO [iy=Ù#fl@¡~Ú`Õ QÆ~ƒ° Où ~å=_»O [iy |Ç≤Ï+¨μì PyáÈ=K«∞Û. JO^Œ∞Hõx
^ŒOÑ¨`∞« e^Œ~Ì ∂° =∞~À ãÖ`å#O "≥O@<Õ =^Œ∞Ì J#∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞ =ÚO^Õ `«y# *Ï„QÆ`ÅÎ« ∞
=Ç≤ÏOKåe.
¢ãÅÎ‘ ∞ ~°[ã¨fiÅ HÍ‰õΩO_®<Õ `«Å∞¡ÅÜÕ∞º Ü«Ú=`«∞Å∞ LO_»QÍ, ~ÀE ^•OÑ¨`º«
rq`«O QÆ_∞» Ñ¨Ù`«∞<åfl, "≥O@<Õ QÆ~ƒ° =ù `«∞Å∞ HÍ‰õΩO_®, <≥Å<≥ÖÏ |Ç≤Ï+¨μì =∂=¸Å∞QÍ<Õ
KåÖÏ=∞OkÖ’ =KÕÛã¨∂Î LO\Ï~Ú. ZO^Œ∞Hõx H˘O^ŒiÖ’ J#∞=∂#O HõÅ∞QÆ∞`«∂
LO@∞Ok.
WÖÏ [~°Q_Æ ®xH˜ J<ÕHõ HÍ~°}ÏÅ∞ L<åfl =ÚYºOQÍ Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’ P=∞¡ HΔÍ~°
„^Œ"åÅ∞ ã¨=∞áêà◊§Ö’¡ LO_»Háõ È=_»O, JO_»O q_»∞^ŒÅ~Ú# ~ÀAÅÖ’ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’
áêÖÁæ#HõáÈ=_»O =ÚYºHÍ~°}ÏÅ∞. Wk WÖÏ LO_»QÍ H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ Ö’, Jã¨Å∞ JO_»O
330
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 331
q_»∞^ŒÅ ÖË‰Ωõ O_®<Õ <≥Å<≥ÖÏ |Ç≤Ï+¨μì =ã¨∂Î LO\Ï~Ú. =ÚYºOQÍ ~°[ã¨fiÅ J~Ú#
"≥Ú^Œ\ ˜ H˘kÌ <≥ÅÖ’¡#∂, =Ú@∞¡ ZO_çáÈÜÕ∞=ÚO^Œ∞ ãÖ=`«û~åÅÖ’#∂ [~°∞QÆ∞`«∂
LO@∞Ok. D ~°HOõ QÍ JO_»O q_»∞^ŒÅ ÖË‰Ωõ O_® |Ç≤Ï+¨μ~ì å=_®xH˜ HÍ~°}ÏÅ∞ WOHÍ
Jã¨Ê+ì̈OQÍ L<åfl, ~åH± J`«x ã¨ÇÏ¨ K«~∞° Å ÑïjÅ#Å „Ñ¨HÍ~°O Ñ≤ÅÅ¡ ∞ HõÅQÆx ¢ãÅÎ‘ Ö’¡
#∂\˜H˜ Ñ¨k=∞OkH˜ |Ç≤Ï+¨μìÅ∞ <≥Å<≥ÖÏ =ã¨∞Î<åfl Jã¨Å∞ JO_»O q_»∞^ŒÅ
ÖËHáõ È=_»"∞Õ #x x~°~‚ ÚOKå~°∞.
ãÖ`å#OÃÑ· ÉèÜ
í ∂« O^Àà◊# Ñ
„ É¨ Ïè =O
~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ÉèÏ~åºÉèí~°ÎÅÖ’ =∂#ã≤Hõ ÉèíÜ«∂O^Àà◊#Å∞ L#fl@¡~Ú`Õ P
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ U~°Ê_ç# Ñ≤O_»O g∞^Œ "å\˜ „Ñ¨ÉÏè =O LO@∞O^Œx âß¢ãÜ Î‘ ∞« OQÍ Z@∞=O\˜
x~°∂Ñ¨} ÖË^∞Œ H˘O^Œ~∞° =∂#ã≤Hõ âßG"Õ`ÅÎ« ∞ QÆ~ƒ° Où Ö’ Ñ≤O_»O ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#flÑ¨C_»∞
`«e¡ `«~K° ∞« QÍ H˘xfl PO^Àà◊#ÅH˜ QÆ∞~°=Ù`«∂ =ÙO>Ë "å\˜ „Ñ¨ÉÏè =O a_»g¤ ∞^Œ Ñ¨_\» ÏxH˜
J=HÍâ◊O =ÙO^Œx Jaè„áêÜ«∞Ñ¨_®¤~∞° . Wk‰õÄ_® q"å^•ã¨Ê^Œ q+¨Ü∞« "Õ∞. a_»¤ Ü≥ÚHõ¯
~°∂Ñ¨Ùˆ~YÅ∞, =∂#ã≤Hõ Ñïã≤÷`«∞Å∞ „HÀ"≥∂*’"£∞ûÖ’x QÆ∞}QÆ}ÏÅ|\˜ì P^è•~°Ñ¨_ç
=ÙO@∞Ok, HÍx ~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’x =∞<ÀÉèÏ"åÅ#∞ |\˜ì HÍ^Œ∞.
331
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 332
¢ã‘Î QÆ~°ƒù=u J~Ú#n HÍxn `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O
qHÍ~°OQÍ =ÙO_»@O
Ç¨Ã iÉÏ|∞`À ÃÑo§ J~Ú# Ç¨Ïi`«‰Ωõ J=∞‡#"åfiÅx ZO`À=ÙOk. ãÖ=`«û~åÅ∞
QÆ_∞» ã¨∞#Î fl H˘nÌ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨Ù@ì‰Ωõ O_® =ÙO_Õãi¨ H˜ P HÀiHõ =∞iO`« |Å=`«~Î "° ∞≥ áÿ È~ÚOk.
^•xH˜ `«Q@æÆ ∞ì Ç¨Ïi`«H˜ |Ç≤Ï+¨μÅì ∞ <≥Å<≥ÖÏ ã¨„Hõ=∞OQÍ Ü≥∞Ñ¨C_»∂ Hõ#Ñ¨_=» Ù. ZÑ¨C_»~Ú<å
~Ô O_»∞ <≥ÅÅáê@∞ |Ç≤Ï+¨μÅì ∞ ~å‰õΩO_® PyáÈ`Õ ~Ú^Õ QÆiƒù}˜ J~Ú`Õ ZO`« ÉÏQÆ∞O_»∞#x
Pâ◊Ñ_¨ kÕ . HÍx P Pâ◊Å∞ x~åâ◊Å∞QÍ<Õ q∞yeáÈÜÕ∞q. Ñ¨Ù@ìÉ’ÜÕ∞ JÉÏƒ~Ú QÆ∞iOz
Ç¨Ïi`«`Àáê@∞ Ç¨ÏiÉÏ|∞ HõÅÅhfl zO^Œ~°=O^Œ~° J~ÚáÈÜÕ∞q. HÍx ~ÀAÅhfl
XHõÖÏQÍ<Õ =ÙO\ÏÜ«∂? Ü≥∞O^Œ∞HÀ? D =∞^èºŒ Ç¨Ïi`«H˜ ãïQÍæ PHõe JxÑ≤OK«_O»
ÖË^∞Œ .~ÀE Ü≥∞O`À Ç¨ïëê~°∞QÍ =ÙO_Õ `«#Ö’ U^À h~°ãO¨ ,ÜÕ∞^À =∞`«∞JÎ xÑ≤™ÈÎOk.
XHõ~ÀAL^ŒÜ∞« O Ç¨Ïi`« x„^Œ=∞OK«O g∞^Œ#∞Oz ÖËã∂¨ <Î ÇÕ Ï¨ iÉÏ|∞`À ''Wk=~°‰Ωõ ZÑ¨C_»∂
TÇ≤ÏOK«x q^èOŒ QÍ U^À `Õ_® <åÖ’ HõxÑ≤™ÈÎOk. qHÍ~°OQÍ =ÙO\’Ok—— Jx J#QÍ<Õ
Ç¨ÏiÉÏ|∞ ãÖ`À+Ö`À, J~Ú`Õ h=Ù `«eq¡ HÍÉ’`«∞<åfl=Ù Jx JO@∂ LO_»QÍ<Õ
Ç¨Ïi`« XHõ¯™êiQÍ Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’x qHÍ~°O`À "åOu J=Ù`∞« O^Õ"∂≥ #x |Ü«∞@‰õΩ QÆO`ÕãO≤ k.
Ç¨Ïi`«H˜ Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ qHÍ~°O, ÉÏ^èŒ Ü≥∞ÖÏ JxÑ≤OzO^ÀHÍx, ''h=Ù `«eq¡ HÍÉ’`«∞<åfl
=#fl—— =∂@`À K≥qÖ’ „âß=ºOQÍ =∞OQÆà"◊ å~Ú^•ºÅ∞ Tk#@∞¡QÍ ãÖ`À+¨ ÃÑ\Õì k.
Ç¨Ïi`«‰Ωõ ''`«eq¡ HÍÉ’`«∞<åfl=x—— `≥eÜ«∞Ñïz ãÖ`À+¨ ÃÑ\ì̃Ok P"≥∞Ö’ =zÛ#
"Õqàı§. "Õqà◊√§ =¿ãÎ<Õ QÆiƒù}˜ =zÛ#@∞¡ `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅQÆ@O, ÖËHõáÈ`Õ `≥Å∞ã¨∞
HÀÖËHáõ È=@O LO@∞O^•! =∞i QÆiƒù}˜ =zÛ#@∞¡ `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O ZÖÏ?
"≥Ú^Œ\˜ =¸_»∞ <≥ÅÅÖ’ HõeQˆ qHÍ~åÅ∞, qâıëêÅ∞
¢ãÎ‘ ~°[ã¨fiÅ J~Ú#Ñ¨Ê\˜ #∞Oz 50 ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞û =~°‰Ωõ QÆ~ƒ° Où ^•ÅÛ_®xH˜
J=HÍâ◊O =ÙOk. D =∞^èºŒ HÍÅOÖ’ ZÑ¨C_»~Ú<å <≥Å<≥ÖÏ =KÕÛ |Ç≤Ï+¨μÅì ∞ ~å‰õΩO_®
332
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 333
PyáÈ`Õ P ¢ãÎ‘ QÆ~ƒ° =ù u J~ÚO^Õ"∂≥ #x ÉèÏqOKåe. J~Ú`Õ H˘xfl QÆ~ƒ° Hù Àâ◊ "åº^è∞Œ Å
q+¨Ü∞« OÖ’#∞, QÆ~ƒ° Hù ÀâßxH˜ ~ˆ _çÜ∞« O „\©\ò"∞≥ O@∞ ~ÚzÛ# `«~∞° "å`«, PÑ¨~ˆ +¨<£ KÕã≤
QÆ~°ƒùHÀâ◊=Ú fã≤"Õã≤# `«~°∞"å`« |Ç≤Ïã¨∞ìÅ∞ LO_»=Ù. H˘O^Œi ¢ã‘ÎÅ‰õΩ <≥Å `«Ñ≤Ê#
^ŒQ~æÆ #° ∞Oz ^•^•Ñ¨Ù =¸_»=<≥Å xO_Õ=~°‰Ωõ L^ŒÜ∞« O ÖË=_»O`À<Õ Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ qHÍ~°O
LO@∞Ok. D "Õqà◊√§ QÆiƒù}˜ Jx `≥Å∞ã¨∞H˘#_®xH˜ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ `» å~Ú.=∞iH˘O^Œi
¢ãÅÎ‘ Ö’ QÆ~ƒ° uù HÍQÍ<Õ <À\’¡ L=Ú‡ Z‰õΩ¯=QÍ T~°_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. W@∞=O@Ñ¨C_»∞
ÜÕ∞^À XHõ\ ˜ Ñ¨ÙÅ¡ Ñ¨ÙÅ¡QÍ u<åÅxÑ≤OK«_O» , P ¢ãÎ‘ =∂#ã≤Hõ ã≤u÷ QÆ`∞« Å#∞ |\˜ì P^è•~°Ñ_¨ ç
=ÙO@∞Ok. H˘O^Œ~°∞ ¢ã‘ÎÅH˜ "Õqà◊√§ Hõey#Ñ¨Ù_»∞ =∞\˜ì u#_»O ‰õÄ_® JÅ"å>Ë,
~Ô O_»=<≥Å, =¸_»=<≥ÅÖ’¡ Z‰õΩ¯=™ê~°∞¡ =¸„`«qã¨~#˚° KÕÜ∂« ÅxÑ≤OK«_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
^•xH˜ HÍ~°}O QÆ~ƒ° ãù O¨ z Ñï=∂}O ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂ =¸„`«HÀâßxfl <˘Hõ¯_»"∞Õ . =HΔÀ*ÏÅ∞
‰õÄ_® aQÆ∞=ÙQÍ, |~°∞=ÙQÍ `«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú. "å\˜ ÃãA · ‰õÄ_® ÃÑ~°Q@Æ O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
=ÚYºOQÍ "≥Ú^Œ\ ™˜ êi HÍ#∞ÊÖ’ =HΔÀ*ÏÅ |∞_çÑH≤ ˜ K«∞@∂ì~å L#fl ÖË`« QÆ∞ÖÏc~°OQÆ∞
^•^•Ñ¨Ù #Å¡QÍ =∂iáÈ`«∞Ok. H˘O^ŒiH˜ aQÆ∞`«∞QÍ =∂~°∞`«∞#fl =HΔÀ*ÏÅ∞ XHõ q^è"Œ ∞≥ #ÿ
ÉÏ^èxŒ Hõey™êÎ~Ú. ÉÏÇ¨ÏºOQÍ =KÕÛ D =∂~°∞ÊÅ`Àáê@∞ Ü≥∂x=∂~°Oæ , QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞«
HõO~îO° "≥∞`«QÎ Í `«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú.
<åÅ∞QÆ= <≥Å#∞Op #Å∞QÆ∞iH˜ `≥e¿ã ÅHõ}
Δ ÏÅ∞
"Õqà◊√§ HÍãÎ̈ `«y#æ @∞ì JxÑ≤Oz<å <À\’¡ L=¸‡ =∂„`«O Z‰õΩ¯= J=Ù`«∞Ok.
=HΔÀ*ÏÅ ÃãA · ÃÑ~°Q_Æ O» „Ñ¨`ºÕ HõOQÍ Hõ#|_»∞`«∞Ok. D q+¨Ü∞« OÖ’ J~Ú^Œ=<≥Å
^•\˜# `«~∞° "å`« =∞iO`« `«fi~°QÍ =∂~°∞Ê Hõ#|_»∞`«∞Ok. <åÅ∞QÆ∞ <≥ÅÅ∞ xO_ç#
Ñ¨k¿ÇÏ#∞ ~ÀAÅÖ’ Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ a_»¤ Hõ^ÅŒ _»O „áê~°OÉè=í ∞=Ù`«∞Ok.
"≥Ú^Œ\ ˜ HÍ#∞ÊÖ’HõO>Ë `«~°∞"å`« HÍ#∞ÊÖ’ a_»¤ Hõ^ŒeHõÅ∞ WOHÍ WO`«HõO>Ë
=ÚO^Œ∞QÍ `≥Å∞™êÎ~Ú. Ñ≤O_»O QÆ~ƒ° Hù Àâ◊OÖ’ Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ`Àáê@∞ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ
„áê~°OÉèOí J=Ù`«∞Ok.=¸_»∞ <≥ÅÅ∞ xO_»QÍ<Õ á⁄uÎH_õ ∞» Ñ¨Ù ^ŒQ~æÆ ° QÆ\ Qì̃ Í `«ye<å
J~Ú^Œ= <≥Å#∞OKÕ ã¨Ê+ì̈OQÍ JO^Œ~∂° QÆ∞iÎOKÕ q^èOŒ QÍ á⁄uÎH_õ ∞» Ñ¨Ù ^ŒQ~æÆ ° Z`«∞QÎ Í
Hõ#|_»∞`«∞Ok. QÆ~åƒùâÜ
◊ ∞« O Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ`Àáê@∞ Hõ_∞» Ñ¨Ùg∞^Œ `≥Åx¡ Kå~°Å∞ „áê~°Oaè™êÎ~Ú.
D Kå~°Å∞ ‰õÄ_® ¢ãÎ‘ XHõ¯™êi QÆ~ƒ° =ù u J~Ú#@∞¡QÍ `≥eÜ«∞*Ë™êÎ~Ú. H˘O^ŒiÖ’
<≥ÅÅ∞ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl H˘nÌ Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ <˘Ñ≤ÊÖË‰Ωõ O_® Hõ_∞» Ñ¨Ù aQÆÑ\¨ ì˜ =ke#@∞¡ J<ÕH™õ ê~°∞¡
JxÑ≤ã∂¨ Î LO@∞Ok. J~Ú^Œ= <≥Å xO_ç# `«~∞° "å`« Hõ_∞» Ñ¨Ùg∞^Œ K≥~Úº"Õã≤ a_»x¤
<˘H˜¯#@¡~Ú`Õ, QÆ~åƒùâÜ◊ ∞« O Ö’x a_»x¤ `ÕeHõQÍ HõkÑ≤#@∞¡ nxH˜ HÍ~°}O. P~°=<≥Å
xO_ç# ^ŒQÆæ~° #∞Op a_»¤ Hõ^ŒeHõÅ∞ ã¨Ê+¨ìOQÍ `≥Å∞™êÎ~Ú. D ã¨=∞Ü«∂xH˜ a_»¤
333
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 334
ÃÑ~°QQÆ Í QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O `«e¡ ÉÁ_»∞¤ ^•HÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. QÆ~åƒùâÜ

◊ ∞« OÖ’ L#fl a_»¤ QÆ∞O_≥
H˘@∞ìHÀ=_»O ‰õÄ_® Ãã`ì ™« È¯Ñπ ^•fi~åQÍx Ñ¶@ ‘ ™È¯Ñπ`ÀQÍx ã¨Ê+ì̈OQÍ q#=K«∞Û. a_»¤
â◊s~°ÉÏè QÍxfl á⁄@ìÃÑ· #∞Oz Jkq∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û ‰õÄ_®.
U_»= <≥Å #∞Oz Hõ#|_Õ ÅHõ}
Δ ÏÅ∞
<≥ÅÅ∞ xO_»∞`«∞#fl H˘kÌ =HΔÀ*ÏÅ∞ xO_»∞QÍ, ÃÑ^ŒqÌ QÍ `«Ü∂« ~°=Ù`å~Ú. HÍe
=∞_»=∞Å ^ŒQ~æÆ ,° áê^•Å ^ŒQ~æÆ ° h~°∞KÕi Laƒ#@∞¡ J#=K«∞Û. Ñ¨x KÕÜ∞« QÍ<Õ PÜ«∂ãÖ
JxÑ≤ã∂¨ Î LO@∞Ok. =ÚYºOQÍ J#flO u#QÍ<Õ PÜ«∂ãÖ =ã¨∞OÎ k. nxH˜ HÍ~°}O
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl QÆ~ƒ° Hù Àâ◊O r~°H‚ Àâßxfl, Kèåfx <˘H˜¯"ÕÜ∞« _»"∞Õ . JÑ¨C_»ÑC¨ _»∞ ã¨_<» Q£ Í
Hõ_∞» Ñ¨Ù aQÆnã≤#@∞¡ J=Ù`«∞Ok. Hõ_∞» Ñ¨Ù g∞^Œ U~°Ê_Õ Kå~°Å∞ <≥ÅÖ’ =∞s ã¨Ê+ì̈OQÍ
Hõ#|_»`å~Ú. =¸„`«qã¨~#°̊ ‰õÄ_® Z‰õΩ¯=™ê~°∞¡ J=Ù`«∞Ok. Hõ_∞» Ñ¨ÙÃÑ· #∞Oz KÕu`À
<˘H˜¯ K«∂¿ãÎ a_»H¤ ˜ ãÖ|OkèOz# â◊s~°ÉÏè QÍÖˇ#· `«Å, Ñ≤~∞° ^Œ∞Å∞, KÕ`∞« Å∞, HÍà◊√§
"≥Ú^ŒÖ#·ˇ q `«Q∞Æ Å∞`«∂ LO\Ï~Ú.
Zxq∞^Œ= <≥ÅÖ’ Ñ¨Ù\ì̃# a_»Å¤ ∞
U_»= <≥ÅÖ’ Ñ¨Ù\˜#ì a_»Å¤ ∞ „|`«∞‰õΩ`å~°∞QÍx, Zxq∞^Œ= <≥ÅÖ’ Ñ¨Ù\˜#ì a_»Å¤ ∞
„|`«H_õ O» Hõ+Oì̈ JO\Ï~°∞.
Wk Hˆ =ÅO =¸_è#» =∞‡Hõ"∞Õ . "åã¨"Î åxH˜ U_»= <≥ÅÖ’ Ñ¨Ù\˜#ì a_»H¤ Oõ >Ë Zxq∞^Œ=
<≥ÅÖ’ Ñ¨Ù\˜#ì a_»H¤̂ „|`«H_õ ®xH˜ Z‰õΩ¯= J=HÍâßÅ∞ L<åfl~Ú. Zxq∞^Œ= <≥ÅÖ’
Ñ¨Ù\ì̃# a_»Ö¤ Ë Z‰õΩ¯==∞Ok K«H¯õ QÍ „|`«∞‰õΩ`å~°∞.
<≥Å `«ÑÊ¨ ‰õΩO_®<Õ ã¨=∂Kå~°O
™ê^è•~°}OQÍ <≥Å<≥ÖÏ =KÕÛ |Ç≤Ï+¨μì ~å=_»O PyáÈ`Õ QÆ~ƒ° Où =zÛO^Õ"∂≥ #x
J#∞=∂#Ñ¨__» O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JO`«=~°‰Ωõ QÆ~ƒ° Où =zÛ#@∞¡ `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O [~°Q^Æ ∞Œ .
HÍx „Ñ¨ã∞¨ `Î « Ñ¨sHΔÍ q^è•<åÅ P^è•~°OQÍ ¢ãÎ‘ <≥Å `«ÑÊ¨ ‰õΩO_®<Õ <≥Å =∞^èºŒ Ö’<Õ P"≥∞
=¸„`«Ñs¨ HõΔ KÕã≤ QÆ~ƒ° =ù u J~Ú#n ÖËxn `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û.
=∞~°∞ã¨\˜ ~ÀAˆH ã¨=∂Kå~°O
|Ç≤Ï+¨μ„ì ™ê=O Hõ#|_»\ÏxH˜ 14~ÀAÅ=ÚO^Œ∞ JO_»O q_»∞^ŒÅ J=Ù`«∞O^Œh,
P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ g~°ºHõ}O`À HõÅ~ÚHõá⁄Ok Ñ≤O_»x~å‡}ÏxH˜ <åOk U~°Ê_»∞`«∞O^Œh
=∞#H˜ `≥eã≤# q+¨Ü∞« "Õ∞. J~Ú`Õ Ñ≤O_» x~å‡}O [iyOn ÖËxn `≥Å∞ã¨∞HÀ=_®xH˜
uiy |Ç≤Ï+¨μì „™ê=O Hõ#|_Õ `Õn=~°‰Ωõ PQÆ=Åã≤ =™ÈÎOk. HÍx „H˘`«Î Ñ¨sHΔÍÑ¨^`úŒ ∞« Å
334
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 335
^•fi~å <≥Å`«ÑÊ¨ Hõ=ÚO^Õ P ¢ãÎ‘ =¸„`«Ñs¨ HõΔ KÕã≤ P"≥∞Ö’ Ñ≤O_» x~å‡}O [iy#n
ÖËxn x~å÷~} ° KÕÜ∞« _»O [~°∞QÆ∞`ÀOk.
JO_»OÖ’ g~°ºHõ}O HõÅ~ÚHõ á⁄Ok# 24 QÆO@Ö’¡ Ç¨˙º=∞<£ HÀiÜ«∂xH±
Q˘<å_À „\ÏÑ¶H≤ ± Ç¨~À‡#∞ L`«ÊuÎ „áê~°OÉèOí HÍ=_»O, Jk =¸„`«O ^•fi~å |Ü«∞\˜H˜
"≥Å∞=_»_O» LO@∞Ok. ™ê^è•~°}OQÍ QÆ~ƒ° Où ^•ÅÛ_»=∞<Õk XHõ |Ç≤Ï+¨μHì ˜ =∞~˘Hõ
|Ç≤Ï+¨μHì © =∞^èºŒ HÍÅOÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. Hõ#∞Hõ JÑ¨C_Õ ¢ãÎ‘ =¸„`« Ñ¨sHõKΔ ãÕ ≤ Ç¨˙º=∞<£
HÀiÜ«∂xH± Q˘<å_À „\ÏÑ¶H≤ ± Ç¨~À‡#∞ L`«ÊuÎ J~Ú#n ÖËxn x~å÷~} ° KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û.
WO^Œ∞H˘~°‰Ωõ ¢ãÎ‘ |Ç≤Ï+¨μì J~Ú# 20= ~ÀAÅ P"≥∞ =¸„`« Ñ¨sHõΔ KÕÜ∞« =K«∞Û. WÖÏ
Ñ¨sHõKΔ ¿Õ ãÎ <≥Å `«ÑÊ¨ _®xH˜ 8 #∞O_ç 10 ~ÀAÅ∞ =ÚO^Õ QÆ~ƒ° Où =zÛOn ÖËxn K«H¯õ QÍ
`≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û. WÖÏ =ÚO^Õ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞ ãÖ`å#O HÍ"åÅ#∞‰õΩ#fl"å~°∞
JÑ¨Ê\˜#∞OKÕ ãÖ`À+≤OK« =K«∞Û. ãÖ`å#O =^Œ#Ì ∞‰õΩ#fl"å~°∞ "≥O@<Õ _ç JO_£ ã≤
KÕ~ÚOK«∞HÀ=K«∞Û.
„QÍqO_≥H±û, „ÃÑQ∑ HõÅ~ü, "≥Öˇãπì >ˇã¨∞ìÅ∞
D Ñ¨sHΔÍÑ¨ûúŒ KåÖÏ`ÕeHõ. nxH˘~°‰Ωõ =∞O^Œ∞Å∞ q∞OQÆ#=ã¨~O° ÖË^∞Œ . ~°HÑÎõ s¨ HõÅΔ ∞
KÕÜ∞« #=ã¨~O° ÖË^∞Œ . Hˆ =ÅO H˘kÌ K«∞Hõ¯Å∞ =¸„`«O XHõ z#fl ã‘™êÖ’ Ñ¨\ `ì̃ Õ KåÅ∞.
D Ñ¨sHõΔ H˘~°‰õΩ „Ñ¨`ÕºHõOQÍ `«Ü«∂~°∞KÕã≤# QÍA ¿Ñ¡@∞g∞^Œ XHõ K«∞Hõ¯ Ü«∂O\©
Ç¨˙º=∞<£ HÀiÜ«∂xH± Q˘<å_À „\ÏÑ≤H± ã‘~O° "Õã≤ JO^Œ∞Ö’ Ñ¨sHõΔ KÕÜÚ« ¢ãÎ‘ =¸„`«O
XHõ K«∞Hõ¯ ‰õÄ_® HõeÑ≤ J~°xq∞+Ö QÍ¡ã∞¨ ~å_£`À ÉÏQÍ HõÅ∞Ñ¨Ù`å~°∞. uiy ^•O\’¡
~Ô O_»∞ K«∞Hõ¯Å∞ "Õã#≤ `«~∞° "å`« PQÍ¡ã∞¨ ¿Ñ@ ¡ ∞x ¿+H± KÕ™êÎ~∞° . JÖÏ ãïQÍ ~Ô O_»∞
xq∞ëêÅ∞ =ÚO^Œ∞H© "≥#HõH© HõkÑ≤ P „^Œ= Ñïã≤u÷ x *Ï„QÆ`QÎ« Í Ñïje™êÎ~∞° . XHõ"àÕ ◊
P „^Œ=O ¢ãÎ‘ =¸„`«ÑÙ¨ K«∞Hõ¯`À Hõeã≤ áêÅÖÏQÍ qiyáÈ~Ú#@∞¡ =Ú^ŒÅÌ ∞ =Ú^ŒÅÌ ∞QÍ
Hõ#|_ç`Õ QÆ~ƒ° Où =zÛ#@∞¡ HÍ^Œ∞. JÖÏHÍ‰õΩO_® Hˆ =ÅO áêÅÖÏQÍ „^Œ=~°∂ÑÖÖ’<Õ
=ÙO_çáÈ`Õ QÆ~ƒ° Où =zÛ#@∞¡ x~åú~} ° .
H˘xfl ˆHã¨∞Ö’¡ >ˇã¨∞ì "≥O@<Õ áêl\˜"£ ~åHõáÈ=K«∞Û. J~Ú`Õ JO`«=∂„`å<Õfl
QÆ~ƒ° Où ~åÖË^xŒ J#∞HÀ=_®xH˜ gÅ∞ÖË^∞Œ . ZO`«HÍ^Œ<åfl <≥Å `«ÑÊ≤ # "å~°O Ñ¨k~ÀAÖ’¡
D Ñ¨sHõΔ uiy KÕ¿ãÎ QÆ~ƒ° Où =zÛ#n ÖËxn ã¨Ê+Öì QÍ `ÕeáÈ`«∞Ok. JO^Œ∞Hõx z=i™êi
|Ç≤Ï+¨μì J~Ú# ~ÀA#∞Oz ~ÀAÅ∞ ÖˇH¯õ ÃÑ\˜ì JHõ¯_ç#∞Oz 2 #∞O_ç 40 ~ÀAÖ’¡
ZÑ¨C_≥<· å D >ˇã∞¨ ì áêl\˜"£ ~å=K«∞Û. WHõ J@∞ÃÑ#· ~ÀAÅ∞ QÆ_∞» ã¨∞#Î flH˘nÌ >ˇã∞¨ ì
¢™êìOQ∑ áêl\˜"£ J=Ù`«∞O^Õ `«ÑÊ¨ _Ò@∞ J=^Œ∞.
335
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 336
"Õqà◊√§
"åO`«∞Å∞, h~°ãO¨
HÀ=∞e HÀ\˜ HÀÔ~¯Å`À ãÖ™ê~° rq`«OÖ’ J_»∞QÆ∞ÃÑ\˜ìOk. HÍj‡~°∞ #∞Oz
Hõ<åº‰õΩ=∂i =~°‰Ωõ Ç¨Ïh=¸<£ "≥àÏ§Åx, rq`åxfl Ç¨~ÚQÍ J#∞Éèqí OKåÅ#∞‰õΩOk.
HÍx q"åÇ¨Ï=∞~Ú# H˘kÌ ~ÀAÅˆH HÍ~°∞Ö’ HÍãÎ̈ ^Œ∂~°"∞≥ <ÿ å "≥à§◊ ÖËx J<å~ÀQÆºã≤u÷
U~°Ê_çOk. ÃÑo§HÍHõ=ÚO^Œ∞ JO^Œi J=∂‡~ÚÖÏ¡QÍ<Õ Z<Àfl fÜ«∞x HõÅÅ∞Hõ#flk.
HÍ"Õ∞â◊fi~°~å=Ù`À ã¨∂¯@~°∞ g∞^Œ ‰õÄ~°∞Ûx, cKü ~À_»∞#¤ Éè~í Î° #_»∞=ÚH˜ KÕ~ÚK«∞\ì̃
~°Ü∞ü =∞x áÈ"åÅ#∞‰õΩOk. HÍx ÃÑo§ J~Ú ~Ô O_»∞=¸_»∞ <≥ÅÅ∞ J=‰õΩO_®<Õ "Õqà◊√§
„áê~°OÉèí =∞Ü«∂º~Ú. JO^ŒiÖÏQÍ H˘kÌQÍ =ÙO>Ë HÀ=∞eH˜ U ã¨=∞™êº =ÙO_ÕkHÍ^Œ∞.
JO`«∞ÖËx "Õqà◊§`À Jã¨Å∞ uO_Õ u#‰õΩO_® J~ÚáÈ~ÚOk. |Ü«∞@‰õΩ Hõ^ÖŒ ÏÅO>Ë
ÉèÜ
í ∞« O. D "Õqà◊§`À ZHõ¯_çH© Hõ^ÅŒ ÖËx h~°ãO¨ U~°Ê_çáÈ~ÚOk
™ê^è•~°}OQÍ Hõ_∞» Ñ¨Ù =zÛ#Ñ¨C_»∞ "Õqà◊√§ XHõ\ ˜ - ~Ô O_»∞ <≥ÅÅ∞ =ÙO\Ï~Ú.
L^ŒÜ∞« O Ñ¨Ó@ XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞"åO`«∞Å∞ J=_»"∂≥ ÖËHõ Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ qHÍ~°OQÍ =ÙO_»@"≥∂
`«ÑÊ¨ `«e¡ P~ÀQÍºxH˜ Z@∞=O\˜ Ç¨x HõÅQÆ^∞Œ . W@∞=O\˜ ¢ãÅÎ‘ H˜ "Õqà◊√¡ =Ù<åfl
fã¨∞‰õΩ#fl PÇ¨~°O JO`«QÍ |Ü«∞@‰õΩáÈ^Œ∞. JO^Œ∞=Å¡ g~°∞ |~°∞=Ù HÀÖ’Ê=_»O [~°Q^Æ ∞Œ .
HÍx J~°∞^Œ∞QÍ H˘O^ŒiÖ’ D "Õqà◊√¡ KåÖÏ Z‰õΩ¯=QÍ =ÙO\Ï~Ú, `«H¯˜ # ¢ãÅÎ‘ Ö’ H˘kÌ
~ÀAÅ #∞O_ç `«yáæ È`Õ, D ¢ãÅÎ‘ Ö’ =zÛ# "Õqà◊√¡ `«QHæÆ áõ È=_»O J@∞Oz, WOHÍ
Z‰õΩ¯= J=Ù`å~Ú. fã¨∞‰õΩ#fl PÇ¨~°O U=∂„`«O =O@|@ì‰Ωõ O_® "åO`«∞Å~ÚáÈ=_»O,
^•x=Å¡ ÉÏQÍ h~°ãO¨ =KÕÛÜ«∞_»O, |~°∞=Ù `«yáæ È=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
"Õqà◊√¡ Z‰õΩ¯=QÍ "≥Ú^Œ\ ˜ HÍ#∞ÊÖ’ Hõ#|_»`å~Ú. H˘O^ŒiÖ’ „Ñ¨f™êi Hõ_∞» Ñ¨Ù
=zÛ#Ñ¨C_»∞ "Õqà◊√¡ H˘^ÀÌ Q˘áÈÊ Hõ#|_»`å~Ú. ™ê^è•~°}OQÍ <≥Å`«ÑÊ≤ # Ñ¨k¿ÇÏ#∞
~ÀAÖ’¡ "Õqà◊√¡ „áê~°OÉèOí J=Ù`å~Ú. WÖÏ „áê~°OÉè"í ∞≥ #ÿ "Õqà◊√¡ ^•^•Ñ¨Ù =¸_»=<≥Å
xO_»QÍ<Õ ÖË‰Ωõ O_®áÈ`å~Ú. H˘O^ŒiÖ’ WOHÀ <≥ÖÏ ~Ô O_»∞ <≥ÅÅ∞ Z‰õΩ¯= LO\Ï~Ú.
336
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 337
"Õqà◊√¡ - =∂#ã≤Hõ PO^Àà◊#

K≥@∞ì# =Ù#fl Ñ¨zÛ=∂q∞_çHÍÜ«∞x WOHÍ ÃÑ^ŒkÌ HÍ‰õΩO_®<Õ! HÀã¨∞‰õΩ uO@∞#fl
HÀ_»efl K«∂ã≤ ã¨∞ÉÏƒÜ«∞=∞‡QÍ~°∞ ''UO HÀ_»Å∞Ñ≤ÖÏ¡! Uq∞\˜ ãÖQÆu ?—— Jx Jã¨Å∞
q+¨Ü∞« O `≥Å∞ã¨∞‰õΩx ''J=∞‡ ^˘OQÍ JO^Œ∞HÍ Ñ¨ÙÅ¡ÑÙ¨ Å¡QÍ uO@∞<åfl=Ù—— Jx P#OkO
zOk HÍx `«~∞° "å`« "Õqà◊√§ „áê~°OÉè"í ∞≥ ÿ HÀ_»Å∞ ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∂=ÙO>Ë _®Hõ~ì ∞° ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ
"≥o§ ''Hõ_∞» Ñ¨Ù =¿ãÎ =∂„`«O "Õqà◊√¡ ZO^Œ∞‰õΩ ~å"åÅO_ç?—— Jx „Ñ¨tflOzOk. "Õqà◊√¡
~å=_®xH˜ ¢ã‘ÎÖ’ H˘xfl âßs~°Hõ =∂#ã≤Hõ =∂~°∞ÊÅ∞ ~å=_»"Õ∞ HÍ~°}O. "Õqà◊√¡
=zÛ#Ñ¨C_»∞ "åO`«∞Å∞ J=_®xH˜ J<ÕH=õ ∞Ok "≥^· ºŒ âßGA˝Å∞ ~°H~õ H° ÍÅ Jaè„áêÜ«∂Å∞
"≥Å_¡ Oç z<å WO`«=~°‰Äõ ãÔ̈~#· HÍ~°}Ïxfl x~å÷iOK«ÖHË áõ ÈÜ«∂~°∞.
¢ãÎ‘ QÆ~ƒ° =ù u J~Ú#Ñ¨C_»∞ H˘kÌ~ÀAÖ’¡<Õ â◊s~°OÖ’ J<ÕHõ =∂~°∞ÊÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú.
â◊s~°OÖ’ HõeQˆ J<ÕHõ ~°™êÜ«∞xHõ =∂~°∞ÊÅ =Å¡ Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ qHÍ~°O, "åO`«∞Å∞ „áê~°OÉèOí
J=Ù`å~Ú J~Ú`Õ H˘kÌ ~ÀAÖ’¡<Õ â◊s~°O D ~°™êÜ«∞xHõ =∂~°∞ÊÅH˜ `«@∞ì‰õΩx
=∂=¸Å∞QÍ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. ^•x`À qHÍ~°O, "åO`«∞Å∞ `«yáæ È`å~Ú. J~Ú`Õ
H˘O^ŒiÖ’ D ~°™êÜ«∞xHõ =∂~°∞ÊÅ=Å¡, =KÕÛ âßs~°Hõ Ñï}Ï=∂Å∞ PO^Àà◊#
Hõey™êÎ~Ú. D =∂#ã≤Hõ PO^Àà◊#=Å¡, ÉèÜ í ∞« O=Å¡ "Õqà◊√§ `«QHæÆ áõ È=_»O J@∞Oz
ÃÑiyáÈ`å~Ú. W@∞=O\˜ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ J@∞=O\˜ ¢ãÅÎ‘ x ã¨Å÷ O =∂~°∞ÊKÕã≤ "Õqà◊√¡
QÆ∞iOz ÉèíÜ«∞O J#=ã¨~°=∞x QÆ\ ˜ìQÍ =∂#ã≤Hõ ^è≥·~åºxfl Hõey¿ãÎ "Õqà◊√¡ Ñ¨ÓiÎQÍ
`«yæáÈ~Ú# ãÖÑ¶¨∞@#Å∞<åfl~Ú. JO^Œ∞Hõ<Õ âßs~°Hõ HÍ~°}ÏÅ`Àáê@∞ =∂#ã≤Hõ
HÍ~°}ÏÅ∞ ‰õÄ_® "Õqà◊√¡ ~å=_»OÖ’ =ÚYºOQÍ ÉèÏqOÑ¨|_»`å~Ú.
¢ãÎ‘ QÆ~ƒ° =ù u J~Ú#Ñ¨C_»∞ Ç¨~À‡#¡Ö’ H˘O`« Jã¨=Î ºã¨`Î « U~°Ê_»∞`«∞Ok. „á⁄[ã≤~ì À<£
Ç¨~À‡#∞ `«‰Ωõ ¯= J~ÚáÈ~Ú HÀiÜ«∂xH± Q˘<å_À „\ÏÑ¶H≤ ± Ç¨~À‡#∞ Z‰õΩ¯= J=_»O
"Õqà◊§H˜ XHõ HÍ~°}OQÍ ‰õÄ_® ÉèÏqOK«|_»∞`«∞Ok. H˘O^ŒiÖ’ Hõ_∞» Ñ¨Ù =zÛ#Ñ¨C_»∞
H˘xfl ZÅs˚ Ñïã≤`÷ ∞« Å∞ U~°Ê_ç ^•x=Å¡ "åO`«∞Å∞ HõÅ∞QÆ∞`åÜ«∞x ÉèÏqOK«_O» [iyOk.
Uk U=∞~Ú<å "Õqà◊√¡ L#flÑ¨C_»∞ Ñ¨ÙÅ¡ Ñ¨ÙÅ¡QÍ u#_»=∞<Õk Hˆ =ÅO u<åÅx u#_»O
`«ÑÊ¨ "Õ̂~ HÍ~°}OÖË^xŒ H˘O^Œ~O° \Ï~°∞.
JuQÍ "Õqà◊√§
=ÚO^Œ∞K≥Ñ≤Ê# HÍ~°}ÏÅ`Àáê@∞ QÆ~°ƒù=u J~Ú# ¢ã‘ÎÅÖ’¡ =∂#ã≤Hõ ÉèíÜ«∂O
^Àà◊#Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ =ÙO>Ë "Õqà◊√§ JuQÍ LO\Ï~Ú. WÖÏ JuQÍ "Õqà◊√¡ =Ù#fl ¢ãÎ‘
Ñ¨ÓiÎQÍ H©}Δ O˜ záÈ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. "åO`«∞Å∞ hà◊√§ hà◊√§QÆ =ÙO_»_"» ∂≥ , HÍÑ¶~‘ O° QÆ∞Ö’
337
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 338
=ÙO_»_"» ∂≥ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JuQÍ "åO`«∞Å∞ J=_»O=Å¡ Hõà√◊ § Ö’ÑëH˜ áÈ`å~Ú.

K«~å‡xH˜ ™êˆQ QÆ∞}OáÈ`«∞Ok. Hõ_∞» Ñ¨Ù Ö’Ñ¨Å J}˜yáÈ~Ú#@¡=Ù`«∞Ok. <åeHõ, ÃÑ^Œ=ÙÅ∞
Ñÿe#@¡~Ú ZO_çáÈ`å~Ú. Hõà√◊ ¡ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨ÙÑ¨KÛ« QÍ HÍ"≥∞~°¡ Hõà§◊ ÖÏQÍ =∂iáÈ`å~Ú.
=¸„`«O KåÖÏH˘kÌQÆ<Õ J=Ù`«∞Ok. ~°HõÎáÈ@∞ Ñ¨_çáÈ`«∞Ok. XO\˜Ö’ "Õ_ç‰õÄ_®
`«yáæ È`«∞Ok. W@∞=O\˜ "Õqà◊§ Ñïã≤u÷ x KåÖÏ=~°‰Ωõ ãïk^Œ_Ì "» ∂≥ , JiHõ@_ì "» ∂≥
[~°∞QÆ∞`«∞#flk.
QÆiƒù}© ¢ã‘Î "åO`«∞Å∞
¢ãÎ‘ QÆ~ƒ° =ù uQÍ =Ù#flÑ¨C_»∞ H˘xfl W`«~° HÍ~°}ÏÅ=Å¡ ‰õÄ_® Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ qHÍ~°O
=ÙO_»_O» , "åO`«∞Å∞ J=_»O, [fi~°O=Ù#fl@∞¡ JxÑ≤OK«_O» [~°∞QÆ∞`«∂O@∞Ok. JO`«
=∂„`å# Jq "Õqà◊¡ ÅHõ} Δ ÏÖË#x _®Hõ~ì ∞° KÕ`« Ñ¨sHõΔ KÕ~ÚOK«∞HÀ‰õΩO_® T~°∞HÀ=_»O
ãïÜ≥∞ÿ # Ñ¨ûúŒ HÍ^Œ∞. =¸„`«ÑO≤ _®ÅH˜ ãÖ|OkèOz# "åºkè QÆiƒù}© ¢ãÅÎ‘ Ö’¡ ™ê^è•~°}OQÍ
Hõ#|_»∞`«∞Ok. nx=Å¡ "åO`«∞Å∞ J=Ù`«∂=ÙO_»_»O, PHõe ÖËHõáÈ=_»O ZÑ¨C_»∂
qHÍ~°OQÍ =ÙO_»_O» LO\Ï~Ú. JÖÏˆQ ¢ãHÎ‘ ˜ QÆ~ƒ° Où ~å=_»O`À ãÖ|O^èOŒ ÖË‰Ωõ O_®
r~°H‚ Àâ◊"åº^è∞Œ Å∞, e=~ü "åº^è∞Œ Å∞, "≥∞^Œ_∞» H˜ ãÖ|OkèOz# "åº^è∞Œ Å∞ Hõey "åO`«∞Å∞
J=Ù`«∂ LO_»=K«∞Û. JO^Œ∞KÕ`« _®Hõ~ì ∞° KÕ`« Ñ¨sHõΔ KÕ~ÚOK«∞‰õΩx zH˜`û« á⁄O^Œ_O»
J=ã¨~°O.
"Õqà◊√§ - Ñ¨ÙÅ∞Ñ¨Ù u#_»O
QÆiƒù}© ¢ãHÎ‘ ˜ "Õqà◊√§ ~å=_®xH˜ HÍ~°}O Uq∞\˜? H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ ∞ "Õqà◊√=¡ Ù#fl
~ÀAÖ’¡ Ñ¨ÙÅ∞Ñ¨Ù u<åÅx HÀ~°∞‰õΩO\Ï~°@. JÖÏ Ñ¨ÙÅ∞Ñ¨Ù u<åÅx ZO^Œ∞‰õΩ Pt™êÎ~∞° ?
"Õqà◊√¡ ~å=\ÏxH˜ ã¨Ê+Öì QÍ Ñ¶Ö¨ Ï<å HÍ~°}O Jx K≥ÑÊ¨ _»O Hõ+Oì¨ . HÍx ¢ãÎ‘ QÆ~ƒ° =ù u
HÍQÍ<Õ H˘xfl ~°™êÜ«∞xHõ =∂~°∞ÊÅ∞ â◊s~°OÖ’ HõÅ∞QÆ∞`åÜ«∞x P =∂~°∞ÊÅ∞ qHÍ~°O
HõeQˆ @∞ì KÕ™êÎÜ∞« x XHõ ã≤^•úO`«O =ÙOk. JÖÏˆQ QÆ~ƒ° =ù uÜ≥∞ÿ # ¢ãHÎ‘ ˜ Ç¨~À‡#¡ Jã¨=Î ºã¨`÷ «
"Õqà◊§H˜ HÍ~°}O. QÆiƒù}© ¢ãÖÎ‘ ’ ¢ãÎ‘ Jã≤~Àx Ç¨~À‡#∞¡ `«‰Ωõ ¯=QÍ =ÙO_ç H˘iÜ«∂xH±
Q˘<å_À „\ÏÑ¶H≤ ± Ç¨~À‡#∞¡ Z‰õΩ¯=QÍ LO>Ë "Õqà◊√§ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. H˘O^Œi Jaè„áêÜ«∞O
„Ñ¨HÍ~°O QÆ~ƒ° =ù u J~Ú# ¢ãÖÎ‘ ’ XHõ~H° "õ ∞≥ #ÿ ZÅs˚ =ã¨∞OÎ ^Œx, Jk "åO`«∞Å∞ qHÍ~åÅ
HÍ~°}O J=Ù`«∞O^Œx JO\Ï~°∞. Wq Ug HÍHõáÈ`Õ #∂º~Àã≤<£ "Õqà◊§H˜ HÍ~°}O
J=Ù`«∞Ok. #∂º~Àã≤ãπ =Å¡ P ¢ãÖÎ‘ ’ ~°H~õ H° ÍÖˇ#· ÉèÜ í ∂« Å∞ QÆ~ƒ° Où ~å=_»O QÆ∞iOz
HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. P ÉèÜ í ∂« ÖË "åO`«∞ÅH˜ HÍ~°}OQÍ ÉèÏqOK«_O» [~°∞QÆ∞`ÀOk. JO^Œ∞Hˆ
H˘O^Œi ¢ãÅÎ‘ H˜ `«y# ^è~·≥ º° O W¿ã,Î `«y# =∂#ã≤Hõ "å`å=~°}Ïxfl Hõey¿ãÎ "Õqà◊√§
338
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 339
PyáÈ`å~Ú. H˘O^ŒiH˜ "Õqà◊√¡ H˘kÌQÍ =zÛáÈ`Õ =∞iH˘O^ŒiH˜ KåÖÏ f„=OQÍ LO_ç

QÆ~ƒ° Où fã≤"¿Õ ãÎ `«ÑÊ¨ `«QxæÆ ã≤u÷ U~°Ê_»∞`«∞Ok. "Õqà◊√§ =zÛ#Ñ¨C_»∞ Ñ¨ÙÅ∞Ñ¨Ù u<åÅx
JxÑ≤OK«_O» Hˆ =ÅO u<åÅx u#_»O `«ÑÊ¨ ^•xH˜ "Õ~ˆ HÍ~°}O Hõ#|_»^xŒ "≥^· ºŒ
âßGA˝Å∞ H˘O^Œ~∞° q=iOKå~°∞.
"Õqà◊√¡ - zH˜`«û
H˘kÌQÍ<Õ "Õqà◊√¡ =zÛ#Ñ¨C_»∞ KåÖÏ=~°‰õΩ =∞O^Œ∞Å`À J=ã¨~°O ÖË‰õΩO_®<Õ
`«yáæ È`å~Ú. WO^Œ∞‰õΩ =ÚYºOQÍ W@∞=O\˜ ¢ãÅÎ‘ H˜ ~ÚO\˜Ö’ ÃÑ^Œ"Ì åà◊√§, _®Hõ~ì ∞°
"Õqà◊√¡ QÆiƒù}© ¢ãÅÎ‘ Ö’¡ ã¨ÇÏ¨ [O Jx ^è~·≥ º° O W¿ãÎ KåÅ∞. P ¢ãÎ‘ ^è~·≥ º° OQÍ =Ù#flÑ¨C_»∞
"å@O`«@q `«yáæ È`å~Ú. XˆH™êi Hõ_∞» Ñ¨ÙxO_® Éè’[#O KÕÜ∞« _®xH˜ gÅ∞ÖË‰Ωõ O_®
Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ qHÍ~°OQÍ =ÙO@∞Ok. Hõ#∞Hõ H˘kÌH˘kÌQÍ Z‰õΩ¯=™ê~°∞¡ fã¨∞‰õΩO@∂ =ÙO_®e.
H˘=ÙfiÑ¨^•~å÷Å∞ `«‰Ωõ ¯=QÍ fã¨∞HÀ"åe. PÇ¨~°OÖ’ =ÚYºOQÍ Ñ≤O_ç Ñ¨^•~°O÷ Z‰õΩ¯=QÍ
fã¨∞HÀ"åe. ÑÖ_»∞,¡ ‰õÄ~°QÍÜ«∞Å∞, aã¨¯@∞¡, *Ï"£∞ ÉÏs¡, QÆ∂H¡ À*ò Z‰õΩ¯=QÍ "å_®e.
=∞Å|^ŒHú Oõ ÖË‰Ωõ O_® K«∂ã¨∞HÀ"åe. WOH˘O^ŒiÖ’ "Õqà◊√§ WOHÍã¨Î Z‰õΩ¯==ÙO_ç PÇ¨~°O
fã¨∞HÀ=_®xH˜ W|ƒOkQÍ =ÙO@∞Ok. J@∞=O@Ñ¨C_»∞ ã≤Hfi˜ ÖòQÍx, Z<Àq∞<£QÍx,
ÖÏ~åæH˜¡HõÖòQÍx, „ÃÑyfl_®H˜û<£ QÍx L^ŒÜ«∞O ÖË=QÍ<Õ XHõ aà◊§ "Õã¨∞HÀ"åe.
J=ã¨~=° ∞~Ú`Õ WOHÍ qHÍ~°OQÍ =ÙO>Ë ™êÜ«∞O„`«OÑ¨Ó@ ‰õÄ_® Éè’[<åxH˜ =ÚO^Œ∞QÍ
=∞~˘Hõ™êi WOH˘Hõ aà◊§ "Õã¨∞HÀ=K«∞Û. WÖÏ H˘xfl~ÀAÅ∞ "å_ÕãïH˜ "Õqà◊√¡
`«yáæ È`å~Ú. JÑ¨C_»∞ D aà◊§Å∞ "å_»@O =∂x"ÕÜ∞« =K«∞Û. "Õqà◊√¡ Z‰õΩ¯=QÍ =Ù#flÑ¨C_»∞
QÆ∂H¡ ÀA - ã≤Ö<·ˇ £ ZH˜¯OK«=Åã≤ =ÙO@∞Ok. J~°∞^Œ∞QÍ H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ "≥∞_çHÖõ ò
„\©\ò"∞≥ O@∞H˜ "Õqà◊√§ `«QHæÆ õ `«e¡ P~ÀQÆºO H©} Δ O˜ záÈ`«∂=ÙO>Ë Hõ_∞» Ñ¨Ù fã≤"ÜÕ ∞« =Åã≤
=ã¨∞OÎ k.
339
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 340
¢ã‘Î Ñ¨Ù~°∞+¨ `Õ_® ZÖÏ U~°Ê_»∞`«∞Ok ?
„HÀ"≥∂*’"£∞û
''ã¨∂Ñ¨~=ü ∂<£—— ã≤x=∂ K«∂ã≤ Ç¨Å∞ |Ü«∞@‰õΩ=zÛ# JxÖò‰Ωõ =∂~üÖ’ JO`«∞ÖËx
PÖ’K«#Å∞ HõÅQÆ<å~°OaèOKå~Ú. JO^Œi =∞QÆ"åà◊§Ö’¡HOõ >Ë U =ºHÎ̃Ö’<≥<· å Z‰õΩ¯=
=∞QÆ`«#O LO_®ÅO>Ë Ñ¨Ù@∞ìHõ`À<Õ J`«xH˜ U"≥∞ÿ<å „Ñ¨`ÕºHõ`« LO@∞O^• J<Õ
J#∞=∂#O HõeyOk. ^•xH˜`À_»∞ x#fl<Õ HÍÖËrÖ’ [O`«∞âßGO ÖˇHÛõ ~°~ü ¢ãÎ‘ Ñ¨Ù~°∞+¨
`Õ_® U~°Ê_»\ÏxH˜ „HÀ"≥∂*’"£∞û HÍ~°}=∞x K≥Ñ≤Ê# q+¨Ü«∞O QÆ∞~°∞Î‰õΩ=zÛOk. ¢ã‘Î
Ñ¨Ù~°∞+¨ `Õ_® ZÖÏ U~°Ê_»∞`«∞O^À K≥áêÊ~°∞ HÍx, ''ã¨∂Ñ¨~=ü ∂<£—— HÍx ''ã¨∂Ñ¨~ü Ñ¶"≤ ∞Õ Öò——
HÍx ZÖÏ `«Ü∂« ~°=Ù`å~À K≥ÑÊ¨ ÖË^Õ Jx x~åâ◊ K≥O^•_»∞. J#=ã¨~"° ∞≥ #ÿ D PÖ’K«#`À
|∞„~°K_≥ #ç JxÖò‰Ωõ =∂~ü ''Ç¨ÏŸ@Öò =∞=∞`«——Ö’H˜ "≥o§ MÏmQÍ =Ù#fl HÍ~°fl~üÖ’ ‰õÄ~°∞Ûx
HÍÑ¶H‘ ˜ P~°i¤ KåÛ_»∞. ã¨~fi° ~ü HÍÑ¶≤ `≥KÛÕ Ö’Ñ¨Ù WOH˘Hõ =ºHÎ̃ =zÛ `«# Z^Œ∞~°∞QÍ ã‘\’¡
‰õÄ~°∞Û<åfl_»∞. "Õã∞¨ ‰õΩ#flk =∞QÆ"åx „_»¿ãû J~Ú<å P =ºHÎ̃ #_çz# f~°∞, =∂\Ï¡_#ç
Ñ¨ûúŒ JO`«HOõ >Ë J`«x J=`å~°O P_»OyÖÏ =ÙOk. JÑ¨C_Õ HÍãÎ̈ PÖ’K«# `«yæ HÍÑ¶‘
g∞^Œ =∞#ã¨∞ áÈ~ÚO^Œ#∞‰õΩ#fl JxÖò‰õΩ=∂~üH˜ =∞m§ WÖÏO\˜ P_»Oy =º‰õΩÎÅ∞
Ñ¨Ù@ì_®xH˜ HÍ~°}O Uq∞\˜ ? WÖÏO\˜ ~°H~õ H° ÍÅ =º‰õΩÅÎ ∞ Ñ¨Ù@ì_®xH˜ HÍ~°}O Uq∞\˜
? WÖÏO\˜ ~°H~õ H° ÍÅ =º‰õΩÅÎ ∞ Ñ¨Ù@ì_®xH˜ „HÀ"≥∂*’"£∞ûÖ’ [iˆQ =∂ºlH± =Å¡<<Õ å
Jx J#∞=∂#O HõeyOk.
JxÖò‰Ωõ =∂~üÖ’ Hõey# D PÖ’K«#Å∞ Ñ≤zÛ PÖ’K«#Åx JxÑ≤Oz<å Ãã‰õΩû
U~°Ê_»@OÖ’ „HÀ"≥∂*’"£∞û áê„`« ZO`≥·<å =ÙOk. [Ü«∞N <åE‰õΩQÍ JO^Œ"≥∞ÿ#
J=∂‡~ÚQÍ LO^Œ<åfl, [ã¨fiO`«~å=Ù HõO_»Å∞ uiy# =∞QÆ=∞Ç¨~åAÅ∞ L<åfl_»<åfl
„HÀ"≥∂*’"£∞ûÖ’ L#fl ÃãH±û „HÀ"≥∂*’"£∞û Q˘Ñ¨Ê`«#"Õ∞ =∞#∞+¨μºÅÖ’ „Ñü Hõ}OÖ’#∂
23 [`«Å „HÀ"≥∂*’"£∞û =ÙO\Ï~Ú. D 23 [`«ÅÖ’ 22 [`«Å∞ XˆHq^è"Œ ∞≥ #ÿ q J~Ú`Õ
q∞ye# XHõ [`« ÃãH±û „HÀ"≥∂*’"£∞û D „HÀ"≥∂*’"£∞û [`«Å∞QÍ K«∂¿ãÎ 23 [`«Åx
K≥ÑC¨ ‰õΩO\ÏO. HÍx "≥Ú`«OÎ Zxfl „HÀ"≥∂*’"£∞û XHõ r=Hõ}OÖ’ =ÙO\ÏÜ«∞x J_çy`Õ
340
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 341
46 Jx K≥ÑÊ¨ =Åã≤ =ÙO@∞Ok. D 46Ö’ 44 „HÀ"≥∂*’"£∞û XHõ>Ë ~°HÍxH˜ ãÖ|OkèOz

#q J~Ú`Õ `«H¯˜ # ~Ô O_»∂ ÃãH±ûx x~å÷iOKÕq.
JO_»O g~°ºHõ}ÏÖ’¡x H„ À"≥∂*’"£∞û Ñ
„ `¨ ºÕ Hõ`«
=∂=¸Å∞QÍ Jxfl Hõ}ÏÖ’¡#∂ 22 [`«Å∞ XˆH~°H"õ ∞≥ #ÿ „HÀ"≥∂*’"£∞û XHõ [`«
ÃãH±û „HÀ"≥∂*’"£∞û =ÙO>Ë, JO_®â◊Ü∞« O #∞Oz q_»∞^ŒÅ~Ú# JO_»OÖ’ HÍx, Ñ¨Ù~°∞+¨μx
g~°ºHõ}OÖ’QÍx 22 „HÀ"≥∂*’=Úû, XHõ¯ ÃãH±û „HÀ"≥∂*’=Ú LO\Ï~Ú. WÖÏ g\˜Ö’
=ÙO_»=Åã≤#"å\˜Ö’ ã¨Q"Æ ∞Õ „HÀ"≥∂*’=Úû L<åfl JO_»O g~°ºHõ}O HõÅ~ÚHõ`À =∞m§
=∂=¸Å∞QÍ =∞#∞+¨μºÅÖ’ LO_Õ „HÀ"≥∂*’=Úû ãÖYº P Ñ≤O_»OÖ’ U~°Ê_»∞`«∞Ok.
¢ãÎ‘ JO_»OÖ’ XHõ>Ë ÃãH±û „HÀ"≥∂*’=Ú =ÙO@∞O^Œx K≥ÑC¨ ‰õΩ<åflO Hõ^• ! D ÃãH±û
„HÀ"≥∂*’=Úx X „HÀ"≥∂*’=Ú Jx JO\Ï~°∞. Ñ¨Ù~°∞+¨ g~°ºHõ}ÏÅÖ’ =∂„`«O H˘xflO\˜Ö’
X „HÀ"≥∂*’=Úû =ÙO_»=K«∞Û. =∞iH˘xflO\˜Ö’ Y „HÀ"≥∂*’=Úû LO_»=K«∞Û. X
„HÀ"≥∂*’=Ú =Ù#fl g~°ºHõ}O "≥o§ JO_»OÖ’ HõÅ~ÚHõ á⁄Ok`Õ JÑ¨C_»∞ P JO_»O

~Ô O_»∞ X „HÀ"≥∂*’=Ú =ÙO\Ï~Ú. ~Ô O_»∞ X „HÀ"≥∂*’=Úû =Å¡ ¢ãÎ‘ Ãã‰õΩû U~°Ê_»∞`«∞Ok
JO^Œ∞KÕ`« P JO_»O ÃÑiy ÃÑ^Œ^Ì ~Œ Ú Ñ≤O_»"∞≥ ÿ z=iH˜ P_»ÑÅ≤ Q¡ Í Ñ¨Ù@ì_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
JÖÏHÍHõ Y „HÀ"≥∂*’=Ú Hõey =Ù#fl g~°ºHõ}O JO_»O`À HõÅ~ÚHõ á⁄Ok`Õ, P
JO_»OÖ’ 22 [`«Å „HÀ"≥∂*’=Úû XˆH~°H"õ ∞≥ #ÿ q `«Ü∂« ~°~Ú`Õ, ÃãH±û „HÀ"≥∂*’=Úû
XHõ\ ˜ X =∞~˘Hõ\ ˜ Y =ÙO_»_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. D q^èOŒ QÍ XY „HÀ"≥∂*’=Úû HõÅ~ÚHõ=Å¡
Ñ¨Ù~°∞+¨ ÃãH±û U~°Ê_»∞`«∞Ok. JO^Œ∞Hõx ÃãH±û U~°Ê_»@O Ñ¨Ù~°∞+¨ g~°ºHõ}ÏÅ#∞ |\ì̃
LO@∞Ok. HÍx ¢ãÎ‘ #∞Oz q_»∞^ŒÅ~Ú# QÆ∞_»∞¤ |\ì̃HÍ^Œ∞. Ñ¨Ù~°∞+¨ g~°ºHõ}ÏÅÖ’<Õ ¢ãÎ‘
Ñ¨Ù~°∞+¨ ÃãH±û Éè^Ë •xfl HõeyOKÕq L<åfl~Ú. ¢ãÎ‘ #∞Oz q_»∞^ŒÅ~Ú# QÆ∞_»∞¤ JO_»O`À
¢ãÎ‘ Ãã‰õΩûx U~°ÊiKÕ X g~°ºHõ}O HõÅ∞ã¨∞OÎ ^•, Ñ¨Ù~°∞+¨ Ãã‰õΩûx U~°ÊiKÕ Y g~°ºHõ}O
HõÅ∞ã¨∞OÎ ^• J<Õ^•xx |\˜ì Ãã‰õΩû U~°Ê_»@O P^è•~°Ñ_¨ ç =ÙOk. JO^Œ∞KÕ`« U Éè~í ~Î° Ú<å
`«# ÉèÏ~°ºx WO`«=∞Ok P_»ÑÅ≤ e¡ fl Hõ<åfl=Ù gà◊§O^Œi ÃÑo§ ZÖÏ KÕ¿ã^Œx P_çáÈã¨∞‰õΩO>Ë
g∞Y „HÀ"≥∂*’=Ú L#fl g~°ºHõ}Ïxfl JO_»OÖ’ HõÅ==^Œ<Ì åfl<å Jx `≥eqQÍ „Ñ¨tflOK«=K«∞Û.
=∞QÆ"å_»~Ú`Õ J==K«∞Û HÍx ã
¢ Ü
Î‘ ∞Õ
KåÖÏ J~°∞^Œ∞QÍ H˘O`«=∞OkÖ’ Ãã‰õΩû „HÀ"≥∂*’=ÚÖ’ H˘O`« `Õ_® =ã¨∞OÎ k.
J@∞=O\˜ =º‰õΩÅÎ Ãã‰õΩû x~°Ü
‚ ∞« OÖ’ J#∞=∂#O U~°Ê_»∞`«∞Ok. J@∞=O@Ñ¨C_»∞ P
=ºH˜Î P_» J~Ú#n, =∞QÆ J~Ú#n `≥Å∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ ~°HõÎOÖ’x `≥Å¡Hõ}ÏÅ#∞
JOy\˜Ö’x Ñ¨ÅÛxá⁄~°#∞ QÍx Ñ¨sHõKΔ ãÕ ≤ K≥ÑÊ¨ =K«∞Û. `≥ÅH¡ }õ ÏÅÖ’ LO_Õ #∂ºH˜Ü
¡ ∞« <£ãHπ ˜
_»ÑC¨ "å~ÚOKÕ Ñ¨ÙÅ¡ PHÍ~°OÖ’ XHõ\ ˜ Hõ#|_»∞`«∞Ok. Wk ¢ãÅÎ‘ H˜ ãÖ|OkèOz# `≥Å¡
341
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 342
Hõ}ÏÅÖ’<Õ LO@∞Ok. J^Õq^èOŒ QÍ JOy\˜ #∞Oz fã≤# ã¨#fl\˜ á⁄~°x „Ñ¨`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ
~°™êÜ«∞xHÍÅ`À Ñ¨sHõΔ KÕã#≤ @¡~Ú`Õ P ã¨#fl\˜á⁄~° Hõ}ÏÅÖ’ XHõ ÉÁ_çÑÖ≤ ÏO\˜k
„Ñ¨`ºÕ HõOQÍ Hõ#|_»∞`«∞Ok. nx<Õ ÃãH±û „H˘=∂\©<£ áêl\˜"£ Jx JO\Ï~°∞. Jk ¢ãÎ‘
ÃãH±û J~Ú`Õ<Õ P â◊s~° Hõ}ÏÖ’¡ Hõ#|_»∞`«∞Ok. Ñ¨Ù~°∞+¨ ÃãH±û J~Ú`Õ JÖÏ „Ñ¨`ºÕ HõOQÍ
Hõ#|_»^∞Œ . JÖÏ Hõ#|_»Háõ È`Õ ÃãH±û „H˘=∂\˜<£ <≥y\˜"£ Jx JO\Ï~°∞. Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’
a_»¤ =∞QÆa_®¤, P_»a_®¤ Jx‰õÄ_® H˘xfl „Ñ¨`ºÕ Hõ Ñ¨sHõÅΔ ^•fi~å K≥ÑÊ¨ =K«∞Û. Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’
a_»¤ =Ù#flÑ¨C_»∞ P a_»¤ XO\˜g∞^Œ =Ù#fl K«~‡° O H˘kÌH˘kÌQÍ á⁄~°Å∞ á⁄~°Å∞QÍ T_ç
L=∞‡h~°∞Ö’ HõÅã≤áÈ`«∞Ok. JÖÏ L=∞‡h~°∞Ö’ K«~‡° O HõÅ∞=QÍ P L=∞‡h~°∞ XHõ
„Ñ¨`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ Ñ¨ûúŒ Ö’ |Ü«∞@‰õΩ ÖÏy JO^Œ∞Ö’x K«~‡° Ñ¨Ù á⁄~°x Ñ¨sHõKΔ Ü
≥ ∞« º=K«∞Û. P
K«~‡° O á⁄~°Ö’x Hõ}ÏÅ#∞ „H˘=∂\˜<£ áêl\˜"£ J~Ú#n <≥QÔ \˜"£ J~Ú#n QÆ∞iÎOz
QÆ~ƒ° Où Ö’x a_»¤ ÃãH±ûx =ÚO^Õ QÆ∞iÎOK«=K«∞Û.
P_»^•xÖÏQÍ LO_Õ =∞QÆ"åxÖ’x PO`«~º° O
H˘O^Œ~°∞ =∞QÆ"åà◊§Ö’ P_»"åà◊§ ÅHõΔ}ÏÅ∞ KåÖÏ Z‰õΩ¯=QÍ Hõ#|_»`å~Ú.
WÖÏO\˜"åà◊§ =Oâ◊OÖ’ P =ºˆHÎ HÍ‰õΩO_® JÖÏO\˜ P_»Oy =º‰õΩÅÎ ∞ =∞iH˘O^Œ~∞°
‰õÄ_® =ÙO_»_O» [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO@∞Ok. nxH˜ =Oâ◊áê~°OÑ¨~º° „Ñ¨ÉÏè =O XHõ HÍ~°}O.
JÖÏO\˜ P_»Oy =º‰õΩÅÎ Ö’ â◊s~° x~å‡}O =∞QÆ"åà◊Ö¡ Ï=Ù<åfl [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ °
K«OHõÅÖ’#∞ "≥O„@∞HõÅ∞ KåÖÏ `«‰Ωõ ¯=QÍ =ÙO\Ï~Ú. Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO ‰õÄ_® z#flkQÍ
=ÙO@∞Ok. ÃÑQ· Í =¸„`«<åà◊OÖ’H˜ ãÖ|OkèOz# ~°O„^èOŒ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ z=~°#
LO_»=Åã≤OkáÈ~Ú Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO =∞^èºŒ Ö’ „HÕ^Œ"Ñ·≥ Ù¨ # LO@∞Ok. =$+¨}ÏÅ∞ ÃÑ~°Q=Æ Ù.
z#fl Ü≥∂x=∂~°Oæ ‰õÄ_® g\˜Ö’¡ U~°Ê_ç =ÙO@∞Ok.
WÖÏO\˜ =º‰õΩÖÎ ’¡ ÃãH±û „HÀ"≥∂*’=Úû ãÖYº =∂=¸Å∞QÍ =ÙO_»^∞Œ . \Ï~°fl~üû
ÃãO· „_À"£∞H˜ ãÖ|OkèOz# =ºH˜xÎ ÑïjeOz K«∂ã≤#@¡~Ú`Õ D q+¨Ü∞« O =∞iO`«
ã¨Ê+Öì QÍ LO@∞Ok. D =ºH˜Î ™ê^è•~°}OQÍ =∞QÆ"å_»~Ú LO\Ï_»∞. JO^ŒiÖÏQÍ
J`«xH˜ 46 „HÀ"≥∂*’=Úû HÍ‰õΩO_® 45 „HÀ"≥∂*’=Úû =ÙO\Ï~Ú. ZO^Œ∞HõO>Ë ÃãH±û
„HÀ"≥∂*’=Úû XHõ\ ˜ =∂„`«"Õ∞ LO_»@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. =∞i =∞QÆ"å_»~Ú`Õ XY
„HÀ"≥∂*’=Ú ~Ô O_»∂ LO_®e Hõ^•. HÍx WHõ¯_» X „HÀ"≥∂*’=Ú =ÙO_ç Y „HÀ"≥∂*’=Ú
ÖË‰Ωõ O_® J~ÚáÈ`«∞Ok. XHõ¯>Ë D „HÀ"≥∂*’=Ú =ÙO_ç ~Ô O_»= ÃãH±û „HÀ"≥∂*’=Ú
ÖËHáõ È|\˜ì Ñ¨Ù~°∞+¨ ÅHõ}Δ ÏÅÖ’ U XHõ¯\© Ñ¨ÓiÎQÍ ~å=_»O [~°Q^Æ ∞Œ . ÃÑQ· Í â◊s~° ÅHõ}Δ ÏÖ’¡
Ñ¨Ù~°∞+¨ ÅHõ}
Δ ÏÖË U~°Ê_»`å~Ú. \˜+Ø¨ ºÅÖ’ Ñ¨Ù~°∞+¨ ÅHõ}
Δ ÏÅ∞<åfl ¢ãÅÎ‘ Ö’ÖÏˆQ =HΔÀ*ÏÅ∞,
¢ãÎ‘ [#<ÕO„kÜ«∂Å∞, ÃÑ~°QxÆ JO_®â◊Ü∂« Å∞ LO\Ï~Ú.
342
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 343
''ã¨∂Ñ¨~ü Ñ¶≤"Õ∞Öò—— HÍ"åÅ#∞‰õΩO>Ë.....

~Ô O_»∞ X „HÀ"≥∂*’"£∞û`À J=∂‡~Ú J=Ù`«∂ =ÙO>Ë, WOHÀ ZH±¢™êì X „HÀ"≥∂*’=Ú
KÕ̂~@@∞¡ KÕã∞¨ ‰õΩx ã¨∂Ñ¨~ü Ñ¶"≤ ∞Õ Öò JÜÕ∞º@@¡~Ú`Õ ZÖÏ LO@∞Ok? JO^ŒOQÍ, =∞s
JO^ŒOQÍ, <åE‰õΩQÍ, JÑ¨û~°ãÖ¨ Ï `«Ü∂« ~°~Ú`Õ ZÖÏ =ÙO@∞Ok? ZH±¢™êì X`À JÖÏ
J~Ú`Õ ÉÏQÍ<Õ =ÙO@∞Ok. HÍx =¸_»∞ X „HÀ"≥∂*’"£∞û KÕi `«Ü∂« ~°~Ú# ã¨∂Ñ¨~ü
Ñ¶"≤ ∞Õ Öò ÃãH±û QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞‰õΩO>Ë J^Œ∞~°∞ Ñ¨Ù_»∞`«∞Ok. =¸_»∞ X „HÀ"≥∂*’"£∞û`À
`«Ü∂« ~Ô #· =ºHÎ̃ ¢ãÖÎ‘ ÏQÍ =Ù<åfl =∂#ã≤HOõ QÍ ÑïÑ¨Hfiõ `« =ÙO_»^∞Œ . JãÎ̈=ºãÎ̈OQÍ =ÙO_Õ
|Ç≤Ï+¨μÅì `À#∞, =O^èºŒ `«fiO HõÅQÆ_O» `À#∞ =∂#ã≤Hõ "Õ^#Œ =ÙO@∞Ok. [#<ÕO„kÜ«∂Å∞
‰õÄ_® ãïQÍæ U~°Ê_»=Ù. Ü≥∂x=∂~°æO, QÆ~åƒùâ◊Ü«∞O Jhfl z#flqQÍ<Õ =ÙO\Ï~Ú.
JO^Œ∞Ö’x =¸_»∞ X ÃãH±û „HÀ"≥∂*’"£∞û =Å¡ ã¨∂Ñ¨~ü Ñ¶"≤ ∞Õ Öò Jx Ñ≤Å=|_®¤ P_»ÅHõ}Δ ÏÅ∞
Z‰õΩ¯=~Ú áÈ~Ú =∞QÆÅHõ} Δ ÏÅ∞ Hõ#|_»`å~Ú.
Ñ¶≤"Õ∞Å∞`À Ñ¶≤"Õ∞Å∞ Hõe¿ãÎ.....
=º‰õΩÅÎ ∞QÍ fã¨∞‰õΩO>Ë Ñ¶"≤ ∞Õ Öò`À "Õ∞Öò Hõe¿ãÎ U=∞=Ù`«∞O^À "Õ̂~ K≥ÑÊ¨ #=ã¨~O°
ÖË^∞Œ . HÍx „HÀ"≥∂*’"£∞û HõÅ~ÚHõ q+¨Ü∞« OÖ’ qO`«Å∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. =∂=¸Å∞QÍ
~Ô O_»∞ X „HÀ"≥∂*’"£∞û Hõeã≤#@¡~Ú`Õ ¢ãÎ‘ ÃãH±û J=Ù`«∞Ok. P ¢ãÎ‘ ÃãH±ûH˜ ãÖ|OkèOz#
~Ô O_»∞ X „HÀ"≥∂*’"£∞ûH˜ ZH±¢™êì XHõ Ñ¨Ù~°∞+¨ Y ÃãH±û „HÀ"≥∂*’=Ú ‰õÄ_® HõÅ~ÚHõ
[iy`Õ, D XXY „HÀ"≥∂*’"£∞û`À ÃãH±û U~°Ê_ç Ñ¨Ù\ì̃# =ºHÎ̃ ÃÑH· ˜ =∞QÆ"å_»∞QÍ Hõ#|_®¤,
=∞QÆ`#« O =∂„`«O â◊¥#ºOQÍ =ÙO@∞Ok. D ~°HOõ QÍ ÃãH±û U~°Ê_ç# =º‰õΩÖÎ ’¡, JO^ŒiH©
46 „HÀ"≥∂*’"£∞û =ÙO>Ë gà◊§Ö’¡ 47 „HÀ"≥∂*’"£∞û LO\Ï~Ú. nxH˜ HÍ~°}O 22
[`«Å∞ =∂=¸Å∞ „HÀ"≥∂*’"£∞û, XHõ [`« ÃãH±û „HÀ"≥∂*’"£∞ûH˜ `À_»∞ ZH±¢™êì Y
„HÀ"≥∂*’"£∞û KÕ~_° "» ∞Õ . W@∞=O\˜ =ºHÎ̃Ö’ Y „HÀ"≥∂*’"£∞û LO_»|\ì̃ Ñ¨Ù~°∞+¨ ÅHõ} Δ ÏÅ∂
LO\Ï~Ú. ~Ô O_»∞ X „HÀ"≥∂*’"£∞û LO_»|\˜ì P_» ÅHõ} Δ ÏÅ∂ LO\Ï~Ú. J@∞=O\˜
=ºH˜ÎH˜ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO z#flkQÍ =ÙO@∞Ok. =$+¨}ÏÅ∞ ãïQÍ ÃÑ~°QÆ=Ù. `«H˜¯#
[#<ÕO„kÜ«∂Å∞ ‰õÄ_® Z^ŒQxÆ ã≤u÷ Ö’=ÙO\Ï~Ú. Wq WÖÏ =ÙO_»QÍ P_» ÅHõ} Δ ÏÅ∞
ÃÑH· ˜ H˘\ÁìKÛÕ @@∞ìQÍ Hõ#|_Õ =HΔÀ*ÏÅ∞, P_»^•x Q˘O`«∞, P_»Oy #_»Hõ LO\Ï~Ú.
~Ô O_»∞ Ñ¶"≤ ∞Õ Öò X „HÀ"≥∂*’"£∞û`À XHõ "Õ∞Öò Y „HÀ"≥∂*’"£∞ Hõe¿ãÎ =∞QÆ`#« O =^Œ∞Å∞H˘x
H˘*Ï˚QÍ `«Ü∂« ~°==Åã≤ =ã¨∞OÎ k. ~Ô O_»∞ X „HÀ"≥∂*’"£∞û =∞^èºŒ XHõ Ñ¨Ù~°∞+¨ Y „HÀ"≥∂*’"£∞
Ñïã≤÷u WÖÏ `«Ü«∂Ô~·`Õ W^ŒÌi P_»"åà◊§ =∞^èŒº XHõ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ W~°∞‰õΩ¯O>Ë P
Ñ¨Ù~°∞+¨ÑÙ¨ OQÆ=Ùx ã≤u÷ ZÖÏ LO@∞O^À =∞i?
Q
343
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 344
HÍ#∞Ê‰õΩ =ÚO^Œ∞ - `«~°∞"å`« ãÖÜ≥∂QÆO
~°[hHÍO`å~å=Ù =∞Oz ~°ã≤‰õΩ_»∞. WO`«=~°‰õΩ `«# ^•OÑ¨`«º rq`«OÖ’

JÑ¨C_»ÑC¨ _»∞ H˘kÌ~ÀAÅ∞ `«ÑÊ¨ `«# Ç¨Ï$^ŒÜ∞Õ â◊fi~°~Ú# N=∞ux =ke =ÙO_»Ö^Ë ∞Œ .
`«# q∞„`«∞Å`À W^Õ q+¨Ü«∂xfl KåÖÏQ˘Ñ¨ÊQÍ K≥Ñ¨C‰õΩO\Ï_»∞ ‰õÄ_®. J@∞=O\˜
~°[hHÍO`å ~å=ÙH˜ =ÚQÆ∞æ~°∞ Ñ≤Å¡Å∞ Ñ¨Ù@ìQÍ<Õ WHõ Ñ≤Å¡Å∞ ÖË‰õΩO_® PÑ¨ˆ~+¨#∞
KÕ~ÚOK«∞HÀ"åÅ<Õ HÀiHõ HõeyOk. ÉèÏ~°ºH˜ HÍ#∞Ê J~Ú# <≥Å~ÀAÅÖ’¿Ñ `å#∞‰õÄ_®
_®Hõì~°∞ ^ŒQÆæiH˜ "≥o§ "åÃãHõìg∞ PÑ¨ˆ~+¨<£ KÕ~ÚOK«∞‰õΩ<åfl_»∞. PÑ¨ˆ~+¨#∞ `«~°∞"å`«
fã¨∞HÀ=Åã≤# *Ï„QÆ`ÅÎ« ∞ QÆ∞iOz K≥|∞`«∂ <≥ÖÏ Ñ¨k¿ÇÏ#∞ ~ÀAÅ=~°‰Ωõ ÉèÏ~°º`À
ãÖÜ≥∂QÆO =∞OzkHÍ^Œx K≥áêÊ~°∞. ~°ã‰≤ Ωõ _≥#· ~°[hHÍO`å~å=Ù PÑ¨~ˆ +¨<£ J~Ú#
=¸_»=~À*Ë _®Hõ~ì ∞° ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ =zÛ `å#∞ KÕã#≤ Ñ¨x XHõ Ñ¶∞¨ #HÍ~°ºOQÍ K≥|∞`«∂,
''_®Hõ~ì ,ü g∞~°∞ <≥ÖÏ Ñ¨k¿ÇÏ#∞ ~ÀAÅ=~°‰Ωõ ãÖÜ≥∂QÆO KÕÜ∞« =^Œ<Ì åfl~°∞. HÍx, PÑ¨~ˆ +¨#∞
KÕã#≤ ~Ô O_»=~À*Ë ÉèÏ~°º`À ãÖÜ≥∂QÆO KÕâß#∞. <å ÉèÏ~°º‰õΩ HÍ#∞Ê J~Ú <≥Å~ÀAÅ∞
xO_»Háõ È~Ú<å <å‰õΩ PÑ¨~ˆ +¨<£ J~Ú ~Ô O_»∞~ÀAÖË S<å =∂‰õΩ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ Ug∞
ÉÏ^èŒ JxÑ≤OK«ÖË^Œ∞. PÑ¨ˆ~+¨<£ ÉÏ^èŒ Ug∞ÖË#Ñ¨C_»∞ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæO>Ë
`«¿ÑÊ=ÚOk? PÑ¨~ˆ +¨<£ J~ÚáÈ~ÚOk. Hõ#∞Hõ WHõ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ‰õÄ_® Ñ¨Ù@ì~∞° Hõ^• ?
HÍh _®Hõ~ì ü g∞~°∞ PÑ¨~ˆ +¨<£ ZO`« K«H¯õ QÍ KÕâß~°∞?—— JO@∂ ZO`À "≥∞K«∞Û‰õΩ<åfl_»∞.
~°ã‰≤ Ωõ _≥#· ~°[hHÍO`å~å=ÙH˜ ~°ãH≤ `õ fi« O `«ÑÊ¨ ~°=fiO`«~Ú<å PÖ’K«#ÖË^xŒ Ñ≤OzOk.
<≥ÖÏ Ñ¨k¿ÇÏ#∞~ÀAÅáê@∞ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæ#=^ŒÌ#_®xH˜ PÑ¨ˆ~+¨<£ =Å¡
ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæ<Õ â◊HÎ̃ LO_»^xŒ ÉèÏqOz _®Hõ~ì ∞° K≥ÑÊ≤ LO\Ï_»h HÍx `«#‰õΩ P
â◊HÎ̃ LO^Œx x~°∂Ñ≤OK«∞HÀ"åÅh J#∞‰õΩ<åfl_»∞. HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ `«#Ö’ =Ù#fl ™ê=∞~å÷ºxfl
x~°∂Ñ≤OK«∞HÀ=@O ZÖÏ =Ù<åfl, ÉèÏ~°º uiy QÆ~ƒ° =ù u HÍ=_»O [iyOk.
HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ ^ŒOÑ¨`∞« e^ŒiÌ Ö’ â◊HÎ˜ ™ê=∞~å÷ºÅ∞ ZÖÏ =Ù<åfl PÑ¨~ˆ +¨<£ J~Ú#Ñ¨C_»∂,
HÍ#∞ÊÅ∞ J~Ú#Ñ¨C_»∂ H˘xfl xÜ«∞=∂Å∞ áê\ÕK«_»O J=ã¨~°O. ÖËHõáÈ`Õ H˘xfl
344
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 345
W|ƒO^Œ∞Å#∞ Z^Œ∞~˘¯#=Åã≤ =ã¨∞OÎ k. Ñ≤ÅÅ¡ ∞ =^Œ#Ì ∞‰õΩx PÑ¨~ˆ +¨<£ KÕ~ÚOK«∞‰õΩx

~°[hHÍO`å~å=Ù =¸~°Oö QÍ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæ#|\ì̃, uiy ÉèÏ~°º QÆ~ƒ° =ù u HÍ=_»O
K«∂âß_»∞. nxH˜ HÍ~°}O "åÃãHõìg∞ PÑ¨ˆ~+¨<£ KÕ~ÚOK«∞‰õΩ<åfl JO`«‰õΩ=ÚO^Õ
q_»∞^ŒÅ~Ú# g~°ºHõ}ÏÅ∞ â◊√„HõHÀâßÖ’¡ xÅ∞==ÙO_ç `«~°∞"å`« H˘kÌ~ÀAÅ=~°‰õΩ
ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæ#flÑ¨C _»ÖÏ¡ g~°ºO`Àáê@∞ "≥Å∞=_»_®xH˜ P™ê¯~°O=ÙOk. "åÃãHõgì ∞
PÑ¨ˆ~+¨<£ KÕ~ÚOK«∞‰õΩ#fl `«~°∞"å`« <≥ÖÏ Ñ¨k¿ÇÏ#∞ ~ÀAÅ=~°‰õΩ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’
áêÖÁæ#HõáÈ`Õ JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ â◊√„HõHÀâßÖ’¡ =Ù#fl g~°ºHõ}ÏÅ∞ hsfi~°º"≥∞áÿ È`å~Ú. ÖË^•
U^Àq^èOŒ QÍ g~°ºã¨¯Å#"≥∞ÿ Jq |Ü«∞@‰õΩ =KÕÛ™êÎ~Ú. ~°[hHÍO`å~å=Ù x~°∂Ñ≤Oz#@∞¡
"åÃãHõgì ∞ PÑ¨~ˆ +¨<£ KåÖÏ ã≤OÑ¨ÙÖË. PÑ¨~ˆ +¨<£ J~Ú# =∞~°∞<å_Õ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæ<åfl
Z@∞=O\˜ ÉÏ^è• HõÅQÆ#@∞=O\˜^.Õ HÍx WHõ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ =^Œ#Ì ∞‰õΩx PÑ¨~ˆ +¨<£ KÕ~ÚOK«∞
‰õΩ#flÑ¨C_»∞ ^•xH˜ `«y# *Ï„QÆ`Î« =Ç≤ÏOK«Háõ È=_»O `˘O^Œ~á° ê>Ë J=Ù`«∞Ok. PÑ¨~ˆ +¨<£
J~Ú# `«~∞° "å`« H˘kÌ~ÀAÅH˜ g~°º Ñ¨sHõΔ KÕ~ÚOK«∞‰õΩxWHõ JO^Œ∞Ö’ g~°ºHõ}ÏÅ∞
ÖË=x x~å‚~}° JÜÕ∞º=~°‰Ωõ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæ#‰õΩO_® LO_®e. ÖË^• x~À^è£ ÖÏO\˜q
*Ï„QÆ`QÎ« Í LÑ¨Ü∂≥ yOKåe.
~°[hHÍO`å~å=ÙÖÏQÍ ÉèÏ~°ºH˜ HÍ#∞Ê J~Ú# <≥Å~ÀAÅÖ’QÍ<Õ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’
áêÖÁæ<"Õ åà◊√§ H˘kÌ=∞O^Õ =Ù<åfl J`«x ÉèÏ~°ºÖÏˆQ "≥Ú^Œ\ ˜ XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞ <≥ÅÖ’QÍ<Õ
<≥Å `«¿ÑÊ"åÅ∞§ H˘kÌ=∞O^Õ =Ù<åfl Jk qz„`«"∞≥ #ÿ qâı+O¨ =∂„`«O QÍ^Œ∞. HÍ#∞ÊH˜
P~°∞"å~åÅ =ÚO^Œ∞#∞Oz ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæ#_»O =∂x"ÕÜ«∞_»O =∞Ozk.
XHõ~H° Oõ QÍ K«∂¿ãÎ <≥ÅÅ∞ xO_ç HÍ#∞Ê ~ÀAÅ∞ ^ŒQ~æÆ Ñ° _¨ ∞» `«∞#fl H˘kÌ ¢ãHÎ‘ ˜ WHõ ~°u
Ü≥∞_»Å Pã¨HÎ̃ Ñ¨ÓiÎQÍ `«yáæ È`«∞Ok. ÃÑQ· Í ~°uÖ’ ÉÏ^è‰Œ Äõ _® HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ÉèÏ~°º‰õΩ
P#O^ŒO, Pã¨HÎ̃ ÖË‰Ωõ O_® =ÙO_Õ ã≤u÷ Ö’ Éè~í Î° `«# HÍ=∞`«$Ñ≤Î H˘~°‰Ωõ P"≥∞#∞ W|ƒOk
ÃÑ@ì_O» ^•OÑ¨`º« ^è~Œ ‡° O HÍ^Œ∞. J@∞=O@Ñ¨C_»∞ HÍ#∞ÊH˜ =ÚO^Œ∞ ÉèÏ~°ºH˜ Pã¨HÖÎ˜ ‰Ë Ωõ O_®
ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæ#_»O =∞OzkHÍ^Œ∞. XHõ"Õà◊ ÉèÏ~°º HÀiHõ`À<Õ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’
áêÖÁæ<åfl Éè~í Î° *Ï„QÆ`QÎ« Í ~°uÖ’ áêÖÁæ<åe. P"≥∞ Hõ_∞» Ñ¨Ùg∞^Œ Z@∞=O\˜ =uÎ_ç HõeyOK«
~å^Œ∞. ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ QÆ\ Qì̃ Í ¢™ÈìHû± W=fi‰õÄ_»^∞Œ . Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO ÉÏQÍ
Ö’ÑëH˜ „Ñ¨"âÕ O◊ [~°Q‰Æ Ωõ O_®, H˘O`«=~°̂H „Ñ¨"âÕ O◊ [iˆQq^èOŒ QÍ *Ï„QÆ`Î« =Ç≤ÏOz
ãÖÜ≥∂QÆO [~°áêe. JÖÏHÍHõ ãÖÜ≥∂QÆ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO Ü≥∂x=∂~°æO
Ö’ÑëHõÖÏ¡ „Ñ¨"tÕ Oz#@¡~Ú`Õ XH˘¯Hõ¯Ñ¨C_»∞ L=∞‡h~°∞ ãÖzH˜ =uÎ_ç Hõey L=∞‡h~°∞
''bH±—— HÍ=_»O, <≥ÅÅ∞ xO_»‰Ωõ O_® HÍ#∞Ê<˘Ñ¨CÅ∞ ~å=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
345
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 346
HÍ#∞Ê J~Ú# `«~∞° "å`« ‰õÄ_® P~°∞ "å~åÅ=~°‰Ωõ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæ#‰õΩO_®

=ÙO_®e. ZO^Œ∞HõO>Ë HÍ#∞Ê J~Ú# P~°∞"å~åÅ =~°‰Ωõ Ü≥∂x=∂~°Oæ KåÖÏ Ñ¨zÛQÍ
LO@∞Ok. Ü≥∂x=∂~°æO =^Œ∞Å∞QÍ LO_»_»O HÍ#∞Ê J~Ú# H˘kÌ~ÀAÅ=~°‰õΩ
Z~°∞Ñ¨ÙQÍ<À, `≥Å∞Ñ¨ÙQÍ<À H˘O`« _çâßÛi˚ J=Ù`«∂ =ÙO_»_O» , W=hfl ¢ãHÎ‘ ˜ ~°uÜ≥∞_»Å
Pã¨HÖÎ̃ ‰Ë Ωõ O_® KÕ™êÎ~Ú. P~°∞"å~åÅ `«~∞° "å`« =∂=¸Å∞QÍ ~°uÖ’ áêÖÁæ#=K«∞Û#∞.
ã≤*iË Ü«∞<£ PÑ¨~ˆ +¨<£ - ãÖÜ≥∂QÆO
H˘O^Œ~°∞ ¢ã‘ÎÅH˜ ã¨Ç¨Ï["≥∞ÿ# Ñ¨^ŒúuÖ’ HÍ#∞Ê J=#Ñ¨C_»∞ Hõ_»∞Ñ¨ÙÃÑ·# #∞Oz
PÑ¨ˆ~+¨<£ KÕã≤ (ã≤*ËiÜ«∞<£ PÑ¨ˆ~+¨<£) a_»¤#∞ |Ü«∞@‰õΩ fÜ«∞_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
W@∞=O\˜ Hˆ ã¨∞Ö’¡ uiy "≥O@<Õ QÆ~ƒ° Où ~å‰õΩO_® *Ï„QÆ`Î« =Ç≤ÏOKåe. ~Ô O_»∞ =¸_»∞
ãÖ=`«û~åÅ =~°‰Ωõ uiy QÆ~ƒ° Où ~å‰õΩO_® K«∂ã¨∞HÀ"åe. WO^Œ∞H˘~°‰Ωõ QÆ~ƒ° ù x~À^è#Œ
=∂„`«QÍx, Å∂ÑπQÍx ¢ãÅÎ‘ ∞"å_®e ÖË^• Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ x~À^è£ LÑ¨Ü∂≥ yOKåe. W@∞=O\˜
*Ï„QÆ`ÅÎ« ∞ fã¨∞‰õΩx ã≤*iË Ü«∞<£ PÑ¨~ˆ +¨<£ KÕ~ÚOK«∞‰õΩ#fl ¢ãÎ‘ ‰õÄ_® HÍ#∞Ê J~Ú# 5-
6 "å~åÅ #∞O_ç ~°uÖ’ áêÖÁæ#=K«∞Û. Ug∞ #+Öì , ÉÏ^èŒ LO_»=Ù.
QÆ~ƒ° =
ù u - ãÖÜ≥∂QÆO
QÆ~ƒ° =ù u J~Ú# ¢ã`Î‘ À Zxq∞^Œ= <≥Å xO_Õ=~°‰Ωõ =∂=¸Å∞QÍ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’
áêÖÁæ#=K«∞Û. `«~∞° "å`« ‰õÄ_® Ñ¨ÓiÎQÍ <≥ÅÅ∞ xO_Õ=~°‰Ωõ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæ#=K«∞Û.
J~Ú`Õ D ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `«y# *Ï„QÆ`ÅÎ« ∞ fã¨∞HÀ"åe. ¢ãÎ‘ - Ñ¨Ù~°∞+¨ [#<ÕO„kÜ«∂Å
Ñïâ◊√„Éè`í x« *Ï„QÆ`QÎ« Í áê\ÕKåe. ¢ãÎ‘ Hõ_∞» Ñ¨ÙÃÑ#· |~°∞=Ù "≥∂Ñ¨‰Äõ _»^∞Œ . ~°uÖ’ ¢ãÎ‘
Ü«∂Hì̃"£ áê~°∞ì fã¨∞HÀ‰õÄ_»^∞Œ . ãÖÜ≥∂QÆO ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ ¢™Èì‰Ωõ û QÆ\ Qì̃ Í
W=fi‰õÄ_»^∞Œ . ¢™Èì‰Ωõ û QÆ\ Qì̃ Í WzÛ#@¡~Ú`Õ H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O HõO~îO°
H˘kÌQÍ qK«∞Û‰õΩx LO_ç, ^•x^•fi~å Ö’Ñ¨Å L=∞‡h~°∞ ãÖzH˜ Hõ#flOÑ¨_Õ J=HÍâ◊O
LOk.XHõ™êiL=∞‡h~°∞ bH± J=_»O „áê~°Oaè¿ãÎ <≥ÅÅ∞ xO_»‰Ωõ O_®<ÕHÍ#∞Ê J~ÚáÈÜÕ∞
„Ñ¨=∂^ŒO LOk.JO^Œ∞Hõx <≥ÅÅ∞ xO_ç# ¢ã‘Î`À HÍã¨Î "≥∞Å‰õΩ=QÍ =º=Ç¨Ïi¿ãÎ
~°uÖ’ã¨∞YO =∂=¸Å∞QÍ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. QÆ~ƒ° Où Ö’x Ñ≤O_®xH˜ Z@∞=O\˜Ç¨ x HõÅ∞QÆ^∞Œ .
HÍ#∞ÊÖ’ z#fl PÑ¨~ˆ +¨<£ - ãÖÜ≥∂QÆO
™ê^è•~°}OQÍ HÍ#∞ÊÖ’ KåÖÏ=∞Ok ¢ãÅÎ‘ H˜ Ü≥∂x^ŒQ~æÆ ° z#fl PÑ¨~ˆ +¨#∞ (ZÑ≤ã≤
Ü«∂@g∞) KÕ™êÎ~∞° . ~Ô O_»∞ =¸_»∞ ‰õΩ@∞¡ Ñ¨_`» å~Ú. WÖÏ ‰õΩ@∞¡ Ñ¨_"¤» åà◊√§ ‰õÄ_®
HÍ#∞Ê J~Ú#, 5, 6 "å~åÅ #∞Oz ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ x~°Éºíè O`«~O° QÍ áêÖÁæ#=K«∞Û.
W@∞=O\˜ Hˆ ã¨∞Ö’¡ "≥O@<Õ QÆ~ƒ° Où =zÛ<å #+ì̈O =ÙO_»^∞Œ .
346
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 347
QÆiƒù}© ¢ã‘ÎÅ∞ - ÃãH±û ã¨=∞ã¨ºÅ∞

U"À H˘xfl „Ñ¨`ºÕ Hõ Ñïã≤`÷ ∞« Ö’¡ `«ÑÊ¨ QÆiƒù}© ¢ãÅÎ‘ ∞ U_»=<≥Å xO_Õ=~°‰Ωõ ~°uÖ’
=∂=¸Å∞QÍ áêÖÁæ#=K«∞Û. Jxfl~°HÍÅ ÉèOí y=∞ÅÖ’ ~°u KÕÜ∞« =K«∞Û. U_»= <≥Å xO_ç#
`«~∞° "å`« ‰õÄ_® ~°uÖ’ áêÖÁæ#=K«∞ÛQÍx *Ï„QÆ`QÎ« Í LO_®e. JÖÏ *Ï„QÆ`Î« =Ç≤ÏOz
#@¡~Ú`Õ HÍ#∞Ê =ÚO^Œ∞~ÀA =~°‰Ωõ ‰õÄ_® QÆiƒù}˜ ¢ãÎ‘ ~°uÖ’ áêÖÁæx `«$Ñ≤Î á⁄O^Œ=K«∞Û.
U_»=<≥Å xO_ç# ^ŒQ~æÆ #° ∞Oz ÉèÏ~°º ~°uÖ’ Ü«∂Hì̃"á£ ê~°∞ì fã¨∞HÀ‰õΩO_® Éè~í̂ Î
Ü«∂Hì̃"£ áê~°∞ì fã¨∞HÀ"åe. ™ê^è•~°}OQÍ 70 âß`«O ¢ãÅÎ‘ ∞ LÑ¨~u° Z_»Å Pã¨HÎ̃
K«∂Ñ≤ã∂¨ Î LO\Ï~°∞. LÑ¨~u° H˜ Éè~í Î° „HÕ^Œ ÉèÏ~°º ÃÑ#· LO_ç ~°u x~°fiiÎOK«_O» [~°∞QÆ∞
`«∞Ok. J~Ú`Õ U_»= <≥Å #∞O_ç QÆiƒù}˜ ¢ãÎ‘ JÖÏ ~°u KÕÜ∞« ‰õΩO_® `å#∞ „HÕ^ŒLO_ç
Éè~í̂ Î Ñ¨ÓiÎQÍ ~°u KÕ¿ã@@∞¡ ã¨ÇÏ¨ HõiOKåe.
U_»=<≥Å xO_ç# ^ŒQ~æÆ #° ∞Oz Éè~í Î° á¶È~üû|∞ÖòQÍ ¢™Èì‰Ωõ û W=fi‰õΩO_® x^•#OQÍ
KÕÜ∂« e. ¢™Èì‰Ωõ û QÆ\ Qì̃ Í WzÛ#@¡~Ú`Õ XH˘¯Hõ¯™êi QÆ~ƒ° Où Ö’ L#fl L=∞‡h~°∞ ãÖz
ÑÿeáÈÜÕ∞ „Ñ¨=∂^ŒO LOk. XHõ"àÕ ◊ L=∞‡h~°∞ ãÖz ÑÿeáÈ=_»"∞Õ [iy`Õ <≥ÅÅ∞
Ñ¨ÓiÎQÍ xO_»‰Ωõ O_®<Õ HÍ#∞Ê J~ÚáÈ`«∞Ok. =ÚYºOQÍ ~Ô O_»= HÍ#∞Ê, =¸_»=
HÍ#∞Ê ¢ãÅÎ‘ Ö’ W@∞=O\˜ „Ñ¨=∂^ŒO LOk. "åiH˜ Zxq∞^Œ= <≥Å =zÛ# ^ŒQ~æÆ #° ∞Oz
QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« HõO~îO° H˘O`« qK«∞Û‰õΩx LO@∞Ok.
Jã¨Å∞ ~°uÖ’ `«$Ñ≤Î J<Õk QÆ\ Qì̃ Í WKÕÛ ¢™Èì‰Ωõ û g∞^Œ P^è•~°Ñ_¨ Öç ^Ë ∞Œ . HÔ \Â¡ ’iãπH˜
XiÑ≤_ç HõÅQÆ_O» g∞^Œ P^è•~°Ñ_¨ ç =ÙO@∞Ok. Jn HÍHõ Ü≥∂xH˜ Ãã‰õΩû ã¨ÊO^Œ#Å∞
HõÅQÆ_®xH˜ Ü≥∂x =∂~°æOÖ’Ñ¨Å XHõ\ ˜#fl~° JOQÆ∞à◊O Ö’`«∞=~°ˆH HÍ=∞<å_»∞Å∞
=ÙO\Ï~Ú. J@∞ÃÑ#· HÍ=∞<å_»∞Å∞ LO_»=Ù. JO^Œ∞Hõx QÆ\Qì˜ Í ¢™Èì‰Ωõ û W=fi#=ã¨~O° ÖË^∞Œ .
x^•#OQÍ KÕã<≤ å, KÕÜ∞« =Åã≤# suQÍ ~°uKÕ¿ãÎ ^ŒOÑ¨`∞« e^ŒiÌ H© Ñ¨ÓiÎ `«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
H˘O^Œ~∞° Ñ¨Ù~°∞+¨μÅH˜ QÆiƒù}© ¢ãÖÎ‘ `À ~°u [~°Ñ_¨ O» W+Öì QÍ JxÑ≤OK«^∞Œ . JO^Œ∞‰õΩ
HÍ~°}O á⁄@ì Z`«∞QÎ Í HõxÑ≤OK«_"» ∞Õ . HÍx ¢ãHÎ‘ ˜ =∂„`«O ~°uÖ’ áêÖÁæ<åÅx HÀiHõ
=ÙO@∞Ok. J@∞=O@Ñ¨C_»∞ QÆiƒù}© ¢ãÎ‘ LÑ¨~u° KÕÜ∞« =K«∞Û. J~Ú`Õ Z‰õΩ¯= ÃÇÏ· ~å<å
Ñ¨_‰» Ωõ O_® Hˆ =ÅO H˘kÌáê\˜ HõêŒ HõÅ`À HÍ=Åã≤# Ãã‰õΩû ã¨ÊO^Œ#Å∞ á⁄O^Œ∞`«∂
~°uÖ’ `«$Ñ≤Î á⁄O^Œ=K«∞Û.
QÆiƒù}¢© ã`Î‘ À ~°uÖ’ áêÖÁæ#flÑ¨C_»∞ Éè~í Î° ÉèÏ~°º Hõ_∞» Ñ¨Ùg∞^Œ Z‰õΩ¯= |~°∞=Ù "≥∂Ñ¨_O»
QÍx, JÅã≤áÈ~Ú g∞^Œ Ñ¨_∞» HÀ=_»OQÍx KÕÜ∞« ‰õÄ_»^∞Œ . J~Ú`Õ H˘kÌáê\˜ |~°∞=Ù
#+ì̈O Ug∞KÕÜ∞« ^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë QÆ~ƒ° Où Ö’ L#fl L=∞‡h~°∞ ‰õΩ+¨<Ö£ ÏQÍ `À_»Ê_»∞ `«∞Ok.
347
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 348
J~Ú#Ñ¨Ê\˜H© <≥ÅÅ∞ xO_»∞`«∞#flH˘nÌ Hõ_»∞Ñ¨Ùg∞^Œ |~°∞=Ù "≥∂Ñ¨‰õΩO_® *Ï„QÆ`«Î

=Ç≤ÏOK«_O» J=ã¨~O° .
QÆiƒù}`˜ À ~°uH˜ H˘xfl x¿+^è•Å∞
QÆiƒù}© ¢ãÎ‘ =∂=¸Å∞QÍ LO_ç JHõ™ê‡`«∞QÎ Í c¡_Oç Q∑ Hõ#Ñ¨_<ç å, Hõ_∞» Ñ¨Ù <˘Ñ≤Ê
=zÛ<å ~°uÖ’ áêÖÁæ#_»O =∂x"ÕÜ∂« e. _®Hõ~ì ∞° Ñ¨sHõKΔ ãÕ ≤ Ñ¶~¨ "° åÖË^xŒ K≥a`Õ <˘Ñ≤Ê
c¡_Oç Q∑ `«y#æ "å~°O~ÀAÅ `«~∞° "å`« ~°uÖ’ áêÖÁæ#=K«∞Û. XHõ"àÕ ◊ =∞m§ c¡_Oç Q∑,
<˘Ñ≤Ê Hõ#|_ç`Õ ~°uÖ’ áêÖÁæ#_»O Ñ¨ÓiÎQÍ =∂x"ÕÜ∂« e. ÖËHáõ È`Õ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O J~ÚáÈÜÕ∞
„Ñ¨=∂^ŒO LOk.
H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ H˜ QÆ~ƒ° Où =zÛ# "≥Ú^Œ\ ˜ =¸_»∞ <≥ÅÖ’¡<Õ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O [iyáÈ`«∂
LO@∞Ok. W@∞=O\˜"åà◊√§ <≥Å `«Ñ≤ÊO^Œx `≥eÜ«∞QÍ<Õ ~°uÖ’ áêÖÁæ#_»O
=∂x"ÕÜ∂« e. Ñ¨ÓiÎ q„âßOu fã¨∞HÀ"åe. Z@∞=O\˜ âßs~°Hõ „â◊=∞ KÕÜ∞« ‰õΩO_®
=∞O^Œ∞Å∞"å_®e. JÖÏ KÕÜ∞« _»O =Å¡ QÆ~ƒ° Où xeKÕ J=HÍâ◊O =ÙOk. =¸_»∞<≥ÅÅ∞
xO_ç#`«~∞° "å`« _®Hõ~ì ∞° ã¨ÅÇ¨ÃÑ· ~°uÖ’ áêÖÁæ#=K«∞Û.
=∞iH˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ H˜ QÆ~ƒ° Où =zÛ# "≥Ú^Œ\ =˜ ¸_»∞ =∂™êÅ∞ Z@∞=O\˜ W|ƒO^Œ∞Å∞
=ÙO_»^∞Œ . <åÅ∞QÆ=, J~Ú^Œ= <≥ÅÖ’ JHõ™ê‡`«∞QÎ Í QÆ~ƒ° „ù ™ê=O J~ÚáÈ=_»O P#"å~Úf.
W@∞=O\˜ P#"å~Úf JÉÏ~°¬<£ JÜÕ∞º QÆiƒù}© ¢ãÅÎ‘ ∞ "≥Ú^Œ\ ˜ =¸_»∞ <≥ÅÅ∞ ~°uÖ’
áêÖÁæ<åfl =¸_»= <≥Å#∞Oz ~°uÖ’ áêÖÁæ#‰õÄ_»^∞Œ . U_»= <≥Å xO_Õ=~°‰Ωõ ~°uÖ’
áêÖÁæ#‰õΩO_® =ÙO_ç _®Hõ~ì ∞° ã¨ÅÇ¨ÃÑ· J@∞ `«~∞° "å`« ~°uÖ’ áêÖÁæ#=K«∞Û.
"≥Ú^Œ\ ˜ =¸_»∞ <≥ÅÖ’¡QÍx, `«~∞° "å`«QÍx P#"å~ÚfQÍ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O J~ÚáÈÜÕ∞
"åà◊√§ U"À =∞O^Œ∞Å∞ "å_»_O» , q„âßOu fã¨∞HÀ=_»O, ~°uÖ’ áêÖÁæ#_»O =∂#"ÕÜ∞« _»"∞Õ
HÍ‰õΩO_® J¢ÖÏì ™œO_»∞ ™ê¯xOQÆ∞ Ñ¨sHõΔ „Ñü 10-15 ~ÀAÅH˜ XHõ™êi KÕ~ÚOK«∞
‰õΩO@∂ Ö’Ñ¨Å Ñ≤O_»O Ñïã≤u÷ ZÖÏ =Ù#fln x~å÷~}° KÕã∞¨ HÀ=_»OJ=ã¨~O° . J=ã¨~"° ∞≥ `ÿ Õ
„Ñ¨f 3 ~ÀAÅH˜ XHõ™êi J¢ÖÏì™œO_£ ™ê¯xOQÆ∞ KÕ~ÚOK«∞HÀ=_»O J=ã¨~O° . JÖÏˆQ
J=ã¨~=° Ú|\ì̃ Ç¨~À‡#∞¡ âß`«O Ñ¨sHõΔ KÕ~ÚOK«_O» J=ã¨~O° .
D<å_»∞ J¢ÖÏì™œO_»∞ ™ê¯xOQ∑, Ç¨~À‡#¡ >ˇã∞¨ ì ^•^•Ñ¨Ù JO^ŒiH© JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’
L<åfl~Ú Hõ#∞Hõ QÆiƒù}© ¢ã‘ÎH˜ ~°HõÎ„™ê==∞=Ù`«∞<åfl, QÆ~°ƒùOÖ’ <˘Ñ≤Ê JxÑ≤Oz<å,
P#"å~ÚfQÍ JÉÏ~°¬#∞¡ J=Ù`«∞<åfl, P Ñ¨sHõΔÅ∞ KÕ~ÚOz, J@∞Ñ≤=∞‡>Ë _®Hõì~°∞
ã¨ÅÇ¨"Õ∞~°‰Ωõ ~°uÖ’ áêÖÁæ#_»O =∞Ozk.
348
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 349
H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ H˜ QÆ~åƒùâÜ

◊ ∞« HõO~îO° KåÖÏ =^Œ∞Å∞QÍ =ÙO_ç <≥ÅÅ∞ xO_»‰Ωõ O_®<Õ
a_»¤ `ÕeHõQÍ „HÕ^ŒH˜ *ÏiáÈ~Ú HÍ#∞Ê J~ÚáÈ`«∞Ok. JÖÏ <≥ÅÅ∞ xO_»‰Ωõ O_®<Õ
HÍ#∞Ê J=_»O`À a_»¤ ZO`«=~°‰Ωõ „|`«∞‰õΩ`«∞O^À K≥ÑÊ¨ _»O Hõ+Oì̈ . <≥ÅÅ∞ xO_»‰Ωõ O_®
D q^èOŒ QÍ HÍ#∞Ê J~ÚáÈÜÕ∞"å~°∞ ~°uÖ’ áêÖÁæ#‰õÄ_»^∞Œ . QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« HõO~îO° aQÆ∞=Ù
ã¨_e» áÈ~Ú HÍ#∞Ê J~ÚáÈÜÕ∞ Ñïã≤u÷ L#fl"å~°∞ _®Hõ~ì ∞° H˜ K«∂Ñ≤OK«∞‰õΩx qK«∞Û‰õΩ#fl
QÆ~åƒùHÀâ◊ ^•fi~åxfl QÆ\ ì˜ <≥Ö· Ï<£ ^•~°O`À ayOz =Ú_ç"~Õ ÚOK«∞HÀ"åe. JÖÏ ^•~°O`À
=Ú_ç"Ü Õ ∞« _»O =Å¡ <≥ÅÅ∞ xO_»‰Ωõ O_® HÍ#∞Ê J=_»O LO_»^∞Œ . <≥ÅÅ∞xO_ç# `«~∞° "å`«
Jã¨Å∞ HÍ#∞Ê <˘Ñ¨CÅ∞ "≥Ú^ŒÅ∞ J=QÍ<Õ P ^•~°O =Ú_çx qÑ≤Ê"ÕÜ∂« e. QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞«
^•fi~°O qK«∞Û‰õΩxáÈÜÕ∞ Ñïã≤÷u L#fl"å~°∞ ‰õÄ_® HÍ#∞Ê JÜÕ∞º=~°‰õΩ ~°uÖ’
áêÖÁæ#‰õÄ_»^∞Œ . Hõ^ÅŒ ‰õΩO_® Éˇ_~Ô£ ãπì fã¨∞HÀ"åe.
QÆiƒ}ù H˜ ˜ ~°u x+≤ÔúŒ J~Ú`Õ Ç¨Ïã¨Ñ„Î Ü
¨ ∂≥ QÆO ^•fi~å `«$Ñ≤Îá⁄O^Œ=KåÛ ?
<≥Å`«ÑÊ≤ # =¸_»∞ <≥ÅÅ∞Ö’QÍ QÍx, P~°∞ <≥ÅÅÖ’QÍx P#"å~ÚfQÍ JÉÏ~°¬#∞
J~ÚáÈÜÕ∞"å~°∞. J#∞HÀ‰õΩO_® QÆiƒù}˜ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ c¡_çOQ∑ Hõ#|_Õ"å~°∞ ~°uÖ’
áêÖÁæ#_»O =∂x"Õã#≤ Ñ¨Ê\˜H© Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO ^•fi~å Ãã‰õΩû `«$Ñ≤Î á⁄O^Œ_O» Ö’ U"≥∞<ÿ å
„Ñ¨=∂^ŒOLO^• Jx H˘O^ŒiÖ’ J#∞=∂#O HõÅ∞QÆ∞`«∂ LO@∞Ok. W@∞=O\˜ "åà◊√¡
`≥Å∞ã¨∞HÀ=Åã≤Ok Uq∞@O>Ë QÆiƒù}˜ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ~°uÖ’ áêÖÁæ#_»O x+≤^"úŒ ∞≥ #ÿ Ñ¨C_»∞
Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO ^•fi~å HÍ"≥∂„^ÕHOõ á⁄Ok Ãã‰õΩû `«$Ñ≤Î á⁄O^Œ_O» ‰õÄ_® x+≤^"úŒ ∞Õ .
ZO^Œ∞ HõO>Ë Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO KÕã∞¨ ‰õΩ#flÑ¨C_»∞ ‰õÄ_® QÆ~ƒ° Hù Àâ◊O HõO_»~åÅH˜ ãÖK«Å#O
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. P HõO_»~° ãÖK«Å#O QÆ~ƒ° Hù Àâ◊O =Ú_»∞K«∞HÀ=_®xH˜ HÍ~°}=∞=Ù`«∞Ok.
JÖÏ QÆ~°ƒùHÀâ◊O =Ú_»∞K«∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞ JÉÏ~°¬#∞ J~ÚáÈ=_®xH˜ P™ê¯~°O LOk.
JO^Œ∞Hõx ~°uÖ’ áêÖÁæ#_»O =∂x"ÕÜ∞« _»"∞Õ HÍ‰õΩO_® ã¨fiÜ«∞O`«$Ñ≤HÎ ˜ Ö’#∞HÍ=_»O
‰õÄ_® =∂x"ÕÜ∂« e.
HÍ#∞Ê `«~∞° "å`« ~°uÖ’ ZÑ¨C_»∞ áêÖÁæ#=K«∞Û ?
HÍ#∞Ê J~Ú# `«~∞° "å`« =¸_»∞ - <åÅ∞QÆ∞ "å~åÅ∞ ~°uÖ’ áêÖÁæ#_»O PQÍe.
<≥Å J~Ú# ^ŒQ~æÆ #° ∞Oz x~°Éºíè O`«~O° QÍ áêÖÁæ#=K«∞Û.
HÍ#∞Ê ã¨=∞Ü«∞OÖ’ á¶È~üÃãÑπû "Õã<≤ å, ‰õΩ@∞¡ Ñ¨_<ç å <≥Å~ÀAÅ #∞Oz ~°uÖ’
áêÖÁæ#=K«∞Û.
ã≤*ËiÜ«∞<£ PÑ¨ˆ~+¨#∞ J~Ú<å <≥Å~ÀAÅ∞ xO_ç# ^ŒQÆæ~°#∞Oz ~°uÖ’
áêÖÁæ#=K«∞Û.
349
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 350
HÍ#∞Ê J~Ú <≥Å~ÀAÖˇ<· å ~°uÖ’ áêÖÁæ#‰õÄ_»x Ñïã≤`÷ ∞« Å∞ HÍ#∞Ê J~Ú =¸_»∞,

<åÅ∞QÆ∞ "å~åÅ∞ J~ÚáÈ~Ú#Ñ¨Ê\˜H© H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ ∞ ~°uÖ’ áêÖÁæ#‰õÄ_»^∞Œ . W@∞=O\˜
x+≤ÔúŒ Z=iÖ’#O>Ë HÍ#∞Ê ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° ‰õΩ@∞¡Ñ_¨ ç Jq =∂#‰õΩO_®
Ñ¨zÛQÍ LO_çáÈ~Ú#"åiÖ’#∂, Ü≥∂x#∞Oz "åã¨#`À ‰õÄ_ç# "≥∞ÿÅ J=Ù`«∂
LO>Ë#∂, á⁄uÎ Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ <˘Ñ≤Ê JxÑ≤ã∂¨ Î [fi~°O =ã¨∂Î LO>Ë#∂ ~°uÖ’ áêÖÁæ#‰õÄ_»^∞Œ .
g\˜H˜ `«y# zH˜`û« á⁄Ok P Ñïã≤`÷ ∞« Å∞ Ñ¨ÓiÎQÍ K«H¯õ k^Œ|Ì _ç# `«~∞° "å`Õ ~°uÖ’
áêÖÁæ<åe. ™ê^è•~°}OQÍ W@∞=O\˜ Ñïã≤`÷ ∞« Å∞ Z=iÖ’<À `«ÑÊ¨ HõÅ∞QÆ=Ù. KåÖÏ=∞Ok
¢ãÅÎ‘ ∞ =¸_»∞ "å~åÅ∞ QÆ_Kç ãÕ i¨ H˜ Ñ¨ÓiÎ P~ÀQÍºxfl á⁄O^Œ∞`å~°∞. Ü≥∂x ‰õÄ_® ~°uH˜
Ñ¨ÓiÎQÍ J#∞‰õÄÅOQÍ LO@∞Ok. ~°uÖ’ áêÖÁæO>Ë Z@∞=O\˜ ÉÏ^è• LO_»^∞Œ . ~°uÖ’
=∂=¸Å∞QÍ Ãã‰õΩû ã¨ÊO^Œ#Å∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú.
H˘O^Œ~∞° ^ŒOÑ¨`∞« Å∞ PQÆÖHË õ HÍ#∞Ê J~Ú# 10 -15 ~ÀAÅˆH ~°uÖ’ áêÖÁæO\Ï~°∞.
J~Ú`Õ HÍ#∞Ê J~Ú# ¢ãHÎ‘ ˜ =¸_»∞ "å~åÅ =~°‰Ωõ H˘O`« `≥Å∞Ñ¨Ù, Z~°∞Ñ¨Ù "≥∞Åÿ =Ù`«∂
LO@∞Ok. Wk ~°uÖ’ XHõ~H° "õ ∞≥ #ÿ Jã¨Ç¨ ºxfl Hõeyã¨∞OÎ k. JnHÍHõ Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’x
\˜+Ø¨ ºÅ∞ Ñ¨zÛQÍ LO_ç ¢ãHÎ‘ ˜ ÉÏ^èQŒ Í JxÑ≤™êÎ~Ú. H˘O^ŒiÖ’ =¸_»∞ "å~åÅ∞ PQÆ‰Ωõ O_®
=ÚO^Œ∞QÍ ~°uÖ’ áêÖÁæ#_»O =Å¡ Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’ W`«~„° `å "åºkè „H˜=ÚÅ∞KÕi ÖËxáÈx
ÉÏ^èÅŒ ∞ HõÅQÆ_®xH˜ P™ê¯~°O =ÙOk.JO^Œ∞Hõx HÍ#∞Ê J~Ú# `«~∞° "å`« HõhãÖ =¸_»∞
"å~åÅ∞ PQÆ_O» J=ã¨~O° . <≥Å J~Ú# ^ŒQ~æÆ ° #∞Oz ^è~·≥ º° OQÍ ~°uÖ’ áêÖÁæ#=K«∞Û.
QÆiƒù}© ¢ã‘ÎH˜ `≥Å¡|@ì - Ãã‰õΩû
KåÖÏ=∞Ok ¢ãÅÎ‘ H˜ QÆiƒù}Q˜ Í =Ù#flÑ¨C_»∞ `≥Å∞Ñ¨Ù Z‰õΩ¯= J=Ù`«∞Ok. WÖÏ `≥Å∞Ñ¨Ù
J=_»O "åºkèHÍ^Œ∞. QÆ~ƒ° Où ~å=_»O =Å¡ [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° ~°H„Îõ ™ê=O Z‰õΩ¯= J=_»O
=Å¡, Ü≥∂x Ö’Ñ¨Å „QÆO^ä∞Œ Å∞ K«∞~°∞‰õΩQÍ Ñ¨xKÕã∂¨ Î Z‰õΩ¯= „^Œ"åÅx L`«ÊuÎ KÕÜ∞« _»O=Å¡
`≥Å∞Ñ¨Ù Z‰õΩ¯= J=Ù`«∞Ok. WÖÏ JÜÕ∞º `≥Å∞Ñ¨Ù `«QÆæ_»O HÀãÖ =∞O^Œ∞Å∞ Ug
"å_»#=ã¨~°OÖË^Œ∞.
H˘O^Œ~∞° QÆiƒù}© ¢ãÅÎ‘ Ö’ =∂„`«O ¢>Hÿ̌ À"≥ÚxÜ«∂ã≤ãπ W<£ÃÑH¶ #Δõ ∞=Å¡ `≥Å∞Ñ¨Ù Z‰õΩ¯=
J=Ù`«∞Ok. ¢>Hÿ̌ À"≥ÚxÜ«∂ã≤ãπ W<£ÃÑH¶ #Δõ ∞ QÆiƒù}˜ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ~å=_»O ‰õÄ_® Z‰õΩ¯=.
W@∞=O\˜ W<£ÃÑH¶ #Δõ ∞ =Å¡ Ü≥∂xÖ’ „^Œ"åÅ∞ Z‰õΩ¯= `«Ü∂« ~°=_»"∞Õ HÍ‰õΩO_® H˘O^ŒiÖ’
^Œ∞~°^,Œ =∞O@ ‰õÄ_® LO\Ï~Ú. D q+¨Ü∞« O `≥eÜ«∞Hõ `å=Ú Ãã‰õΩûÖ’ áêÖÁæ#_»O
=Å¡ D ÉÏ^èÅŒ ∞ =KåÛÜ«∞x, `≥Å∞Ñ¨Ù Z‰õΩ¯= J=Ù`ÀO^Œx JáÈÇ¨Ï K≥O^Œ∞`å~°∞.
350
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 351
`≥Å|¡ @ì J=Ù`«∞<åfl, ¢>Hÿ̌ À"≥ÚxÜ«∂ã≤ãπ W<£ÃÑH¶ <Δõ £ L<åfl ~°uÖ’ =∂=¸Å∞QÍ<Õ

áêÖÁæ#=K«∞Û, J~Ú`Õ ^ŒOÑ¨`∞« Å∞ W^Œ~Ì ∂° áê¡lÖò 400 aà◊§Å∞ L^ŒÜ∞« O - 1, ~å„u -
1 K˘Ñ¨C# 10 ~ÀAÅ∞ "å_»@O J=ã¨~O° . ^•x`À ¢>Hÿˇ À"≥ÚxÜ«∂ã≤ãπ W<£ÃÑH¶ #Δõ ∞
`«yáæ È`«∞Ok. J~Ú`Õ QÆ~ƒ° Où LO_»@O=Å¡ ã¨ÇÏ¨ [OQÍ LO_Õ `≥Å|¡ @ì q∞yÖË =ÙO@∞Ok.
QÆiƒù}˜ - =∞~å‡=Ü«∞"åÅ â◊√„Éèí`«
QÆiƒù}˜ ¢ãÎ‘ =∞~å‡=Ü«∞"åÅ â◊√„Éè`í « áê\ÕK«_O» J=ã¨~O° . Ü≥∂x^ŒQ~æÆ ° "≥O„@∞HõÅ∞
ÃÑ~°Q‰Æ Ωõ O_® 20 - 30 ~ÀAÅH˜ XHõ™êi â◊√„ÉèOí KÕã∞¨ ‰õΩO@∂ LO_®e. ~°u =Úyã≤#
`«~∞° "å`« Ü≥∂xx hà◊§`À â◊√„ÉèOí QÍ Hõ_∞» HÀ¯"åe. HõhãÖ ~ÀAH© ~Ô O_»∞™ê~°∞¡ Ü≥∂xx
_≥\ÏìÅ∞ hà◊§`À Hõ_∞» QÆ∞‰õΩO@∂ LO_®e. =∞~å‡=Ü«∞"åÅx â◊√„ÉèOí QÍ KÕã∞¨ HÀ=_®xH˜
XHõ QÍ¡ã∞¨ hà◊Ö¡ ’¡ K≥OKå_»∞ _≥\ÏìÖò HõeÑ≤`Õ KåÅ∞.
QÆ<ÕiÜ«∂, ã≤Ñ¶≤eãπ =O\˜ ã¨∞Y"åº^èŒ∞Å∞ L#fl"å~°∞ ^•OÑ¨`«º ãÖ|O^è•Ö’¡
áêÖÁæ#‰õÄ_»^∞Œ . P "åº^è∞Œ ÅH˜ Ñ¨ÓiÎ zH˜`û« á⁄Ok Jq `«y#æ `«~∞° "å`Õ ~°uÖ’ áêÖÁæ<åe.
QÆiƒù}˜ ¢ã‘ÎH˜ Z@∞=O\˜ ã¨∞Y"åº^èŒ∞Å∞ LO_»‰õÄ_»^Œ∞. ã¨∞Y"åº^èŒ∞Å=Å¡ QÆ~°ƒù„™ê=O
[~°Q_Æ O» QÍx, Ñ¨Ù@ìÉ’ÜÕ∞ a_»‰¤ Ωõ #+ì̈O [~°Q_Æ O» QÍx LO_»=K«∞Û.
¢ãÎ‘ QÆ~ƒ° =ù uQÍ L#flÑ¨C_»∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ ‰õÄ_® =∞~å‡=Ü«∞"åÅ â◊√„Éè`í « *Ï„QÆ`QÎ« Í
áê\ÕKåe. ÖËHáõ È`Õ J`«x=Å¡ ‰õÄ_® P"≥∞‰õΩ W<£ÃÑH¶ #Δõ ∞ =ã¨∞OÎ k.
351
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 352
QÆ~°ƒù„™ê"åÅ∞
Ç¨~À‡#¡ Ö’ÑÖ
<åÅ∞QÆ∞ QÆ~ƒ° „ù ™ê"åÅ `«~∞° "å`« <åQÆ=∞}˜H˜ K«H¯õ x áêáê~Ú Ñ¨Ù\Õì k. P áêáê~ÚH˜
W"åà◊ <åÅ∞QÆ= ~ÀA. <åQÆ=∞}˜ `«# áêÑ¨x K«∂ã≤ =Úiã≤áÈ`«∞Ok. <åQÆ=∞}Ë HÍ^Œ∞,
P"≥∞ `åÅ∂‰õΩ "å~°O^Œi =ÚMÏÖ’¡#∂ P#O^ŒO "≥eq¡ ~°∞™ÈÎOk. WHõ `«#x J=∞‡ Jx
Ñ≤eÑ≤OK«∞‰õΩ<Õ J=HÍâ◊"∞Õ LO_»^#Œ ∞‰õΩx x~åâ◊ K≥Ok# <åQÆ=∞}˜ P#O^•xH˜ JO`«∞
ÖË<ÕÖË^Œ∞. JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ =¸_»∞™ê~°∞¡ Hõ_»∞Ñ¨Ù =zÛ#Ñ¨C_»∞ _®Hõì~°∞ ^ŒQÆæiH˜ "≥o§
=∞O^Œ∞ fã¨∞‰õΩO^•=∞x J#∞‰õΩ<ÕÖ’Ñ¨ÖË Hõ_∞» Ñ¨Ù áÈ`«∂=ÙO_Õk. JO^Œ∞Hõx D™êi
<≥Å `«ÑÊ¨ QÍ<Õ _®Hõ~ì ∞° ^ŒQiæÆ H˜ "≥o§ Ñ¨sHõΔ KÕ~ÚOK«∞‰õΩOk. _®Hõ~ì ∞° P"≥∞#∞ Ñ¨ÓiÎQÍ
Ñ¨sHõKΔ ãÕ ,≤ P"≥∞‰õΩ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O [~°Q_Æ ®xH˜ Hˆ =ÅO Ç¨~À‡#¡ Ö’Ñ¨"∞Õ HÍ~°}=∞x, JO^Œ∞‰õΩ
`«y#q^èOŒ QÍ zH˜`û« á⁄Ok`Õ `«ÑÊ¨ Hõ Ñ¶e¨ `«O =ÙO@∞O^Œx K≥ÑÊ≤ Ok. _®Hõ~ì ∞° K≥ÑÊ≤ #^•xH˜
`«∞.K«. `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® „Ñü Ñ¨k~ÀAÅH˜ „áÈÅ∞\Ï<£ _çáÈ WO[Hõ<Δ £ KÕ~ÚOK«∞‰õΩx ÑÖ_»O\˜
áêÑ¨x Hõ#flk.
<åQÆ=∞}˜H˜ Ç¨~À‡#¡ Ö’ÑÖ =Å¡ QÆ~°ƒù„™ê=O [iy`Õ WOH˘O^ŒiH˜ WOH˘xfl
HÍ~°}ÏÅ=Å¡ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. QÆ~ƒ° „ù ™ê"åxfl JÉÏ~°¬<£ Jx JO\Ï~°∞. U_»∞<≥ÅÅ∞
xO_»‰Ωõ O_® JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞áÈÜÕ∞ Hõ_∞» Ñ¨ÙÅhfl QÆ~ƒ° „ù ™ê"åÅ „HÕ^Œ ÖˇH¯õ , ™ê^è•~°}OQÍ
U_»∞ <≥ÅÅ∞ xO_ç# `«~∞° "å`« Ñ¨Ù>Ëì a_»¤ rqOK«QÅÆ ∞QÆ∞`å_»∞. #∂~°∞=∞Ok QÆiƒù}©
¢ãÅÎ‘ x fã¨∞‰õΩO>Ë "åiÖ’ Ñ¨k#∞Oz Ñ¨k¿ÇÏ#∞ =∞OkH˜ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
WOH˘O^Œi ÑïjÅ# „Ñ¨HÍ~°O 30 #∞Oz 50 âß`«O QÆiƒù}Å© ∞ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O =Å¡ áÈ`å~Ú.
Z‰õΩ¯= QÆ~ƒ° „ù ™ê"åÅ∞ "≥Ú^Œ\ ˜ =¸_»∞ <≥ÅÖ’¡#∂ [~°∞QÆ∞`å~Ú.
QÆ~ƒ° ™„ù ê"åÅ∞ - HÍ~°}ÏÅ∞
"≥Ú^Œ\ ˜ ~Ô O_»∞ - =¸_»∞ <≥ÅÖ’¡ÑÙ¨ [iˆQ QÆ~ƒ° „ù ™ê"åxH˜ Ñ≤O_» x~å‡}OÖ’ Ö’Ñ¨"∞Õ
=ÚYºHÍ~°}O. Ñ≤O_»x~å‡} Ö’ÑÖ=Å¡ "≥Ú^Œ\ ˜ 3 =∂™êÖ’¡ 60 âß`«O, `«~∞° "å`«
352
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 353
<åÅ∞QÆ~Ú^Œ∞=∂™êÖ’¡ 10 âß`«O QÆiƒù}Å© ∞ áÈ`å~Ú. Ñ≤O_»x~å‡}OÖ’ Ö’ÑÖ=Å¡

QÆiƒù}˜ áÈÜÕ∞@@¡~Ú`Õ ^•xx ãïk^ŒÌ_®xH˜ =∞O^Œ∞Å∞ ÖË=Ù. QÆ~°ƒù„™ê=O Ñ≤O_»
x~å‡}OÖ’ Ö’ÑÖ=Å¡ [~°∞QÆ∞`«∞#fln ÖËxn K≥ÑÊ¨ _»O Hõ+Oì¨ .
á⁄OQÆ∞, HõÅ~å, >ˇáÿ ê¶ ~Ú_£, _çÑiÎ‘¶ Ü«∂, =∞ÖËiÜ«∂, =∞â◊¥zHõO, q~ÀK«<åÅ∞,
ã≤Ñe≤¶ ãπ, x"≥∂xÜ«∂ =O\˜q =zÛ#Ñ¨C_»∞ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O [~°Q_Æ ®xH˜ P™ê¯~°O =ÙOk.
D "åº^è∞Œ Å∞ Hõey#Ñ¨C_»∞ Ñ≤O_»O QÆ~ƒ° Où Ö’<Õ K«xáÈ=_»O=Å¡ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
"≥~· ã° π „H˜q∞=Å¡ =KÕÛ =∞â◊¥zHõO "åºkè „H˜=ÚÅ∞ Ñ≤O_»O ~°HOÎõ Ö’H˜ „Ñ¨"tÕ OK«Háõ È~Ú<å,
P "åºkè=Å¡ f„="≥∞#ÿ [fi~°O=zÛ Ñ≤O_»O ^≥|ƒux QÆ~ƒ° „ù ™ê=O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JO^Œ∞Hõx
á⁄OQÆ∞, =∞â◊¥zHõOÖÏO\˜ "åº^Œ∞Å∞ Hõey#Ñ¨C_»∞ J=∞‡"å~°∞ áÈâß~°x =¸_èO» QÍ
#=Ú‡H˘x QÆiƒù}© ¢ãÎ‘ =∞O^Œ∞ fã¨∞H˘#HõáÈ`Õ P [fi~°f„=`«‰Ωõ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O [~°Q_Æ ®xH˜
Z‰õΩ¯= J=HÍâßÅ∞ =Ù<åfl~Ú.
QÆ~°ƒù„™ê=O [~°QÆ_®xH˜ ã¨∞Y"åº^èŒ∞ÅÖ’ xÑ¶≤eãπ XHõ HÍ~°}O. ã≤Ñ¶≤eãπ =Å¡
QÆ~ƒ° „ù ™ê=O ™ê^è•~°}OQÍ "≥Ú^Œ\ ˜ =¸_»∞-<åÅ∞QÆ∞ <≥ÅÖ’¡ [~°Q^Æ ∞Œ . JO^Œ∞Hõx ã≤Ñe≤¶ ãπ
„H˜q∞ Ñ≤O_»OÖ’H˜ „Ñ¨"tÕ Oz "åºkèx HõeyOKÕÖ’QÍ ã≤Ñe≤¶ ãπ "åºkè `«=∞H˜ =Ù#fl^Œx
`≥e¿ãÎ "≥Ú^Œ\ ˜ ~Ô O_»∞-=¸_»∞ =∂™êÖ’¡<Õ Ñ¨ÓiÎ zH˜`û« á⁄O^Œ_O» =∞Ozk. nxH˜
q._ç.P~ü.Ü«∞Öò. ~°HõÎÑ¨sHõΔ KÕ~ÚOK«∞‰õΩx Ñ¨ÓiÎ "åºkèx"å~°} [iyO^Œ#flO`«=~°‰õΩ
_®Hõ~ì ∞° ã¨ÅÇ¨ÃÑ· zH˜`û« KÕ~ÚOK«∞HÀ"åe. WÖÏ zH˜`û« á⁄Ok`Õ ã≤Ñe≤¶ ãπ =Å¡ HõeQˆ
QÆ~ƒ° „ù ™ê"åxfl JiHõ@=ì K«∞Û. ã‘ãO¨ , H˜fi<≥<· £ ÖÏO\˜q `«‰Ωõ ¯= fã¨∞‰õΩO>Ë ‰õÄ_® QÆ~ƒ° „ù ™ê=O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. g\˜=Å¡ =ÚO^Œ∞ `«eÜ ¡ Ú≥ Hõ¯ P~ÀQÆºO ^≥|ƒux `«~∞° "å`« QÆ~ƒ° Où Ö’x
Ñ≤O_»O =∞~°}Õz QÆ~°ƒù„™ê=O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. `«e¡ QÆ~°ƒù=uQÍ =Ù#flÑ¨C_»∞ _®Hõì~°∞
ã¨ÅÇ¨ÖË‰Ωõ O_® =∞O^Œ∞Å∞ "å_»‰Äõ _»^∞Œ .
QÆ~ƒ° =ù uQÍ =Ù#fl ¢ãÎ‘ "≥Ú^Œ\ ˜ =¸_»∞=∂™êÖ’¡ Z‰õΩ¯= "≥∂`å^Œ∞Ö’ Hõ_∞» Ñ¨Ù ^ŒQ~æÆ °
~ˆ _çÜ∞« O „\©\ò"∞≥ O\ò á⁄Ok#@¡~Ú`Õ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. XHõ"àÕ ◊ QÆ~ƒ° =ù uQÍ
=Ù#fl ¢ã‘Î Hõ_»∞Ñ¨Ù ^ŒQÆæ~° Z‰õΩ¯= ZHõûˆ~ á¶⁄\’Å∞ f~ÚOK«∞‰õΩO>Ë, QÆ~°ƒù„™ê=O
[~°QHÆ áõ È~Ú<å Ñ¨Ù@ìÉ’ÜÕ∞ a_»,¤ H˘xfl JOQÍÅ∞ J=ÅHõ} Δ ÏÅ`À Ñ¨Ù@ì_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
~°HáÎõ È@∞, =¸„`«ÑO≤ _®Å "åºkè Z‰õΩ¯=QÍ =Ù#flÑ¨C_»∂, HõÜ Δ ∞« [|∞ƒ â◊s~°OÖ’ qq^èŒ
ÉèÏQÍÅÖ’ "åºÑ≤Oz#Ñ¨C_»∂ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O [~°Q_Æ ®xH˜ P™ê¯~°O =ÙOk.
QÆ~ƒ° Hù Àâ◊ Ö’áêÅ∞, QÆ~ƒ° ™„ù ê"åÅ∞
H˘O`«=∞Ok ¢ãÅÎ‘ Ö’¡ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O ~Ô O_»∞QÍ qÉèlí OÑ¨|_ç LO@∞Ok. =∞iH˘O^ŒiÖ’
P J_»∞Q¤ À_»Å =Å¡ áêH˜HΔ Oõ QÍ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O qÉèlí OK«|_ç LO@∞Ok. W@∞=O@Ñ¨C_»∞
353
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 354
QÆ~ƒ° „ù ™ê"åÅ∞ [~°∞QÆ∞`å~Ú. H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O =∂=¸Å∞ ÃãA · HõO>Ë

z#flkQÍ LO@∞Ok. z#fl QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O =Å¡ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx Ñ¨Ó~°fiO QÆ\ Qì˜ Í
qâ◊fiã≤OKÕ"å~°∞ HÍx z#fl QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O HõO>Ë, P ¢ãÖÎ‘ ’ Ç¨~À‡#¡Ö’ÑÖ =Å¡ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O
Z‰õΩ¯= [~°Q_Æ ®xH˜ P™ê¯~°O LO^Œx WÑ¨C_»∞ `ÕeOk. QÆ~åƒùâÜ ◊ ∂« xH˜ H˘Ü«∞ºHõO_»Å∞
ÃÑiy<å QÆ~°ƒù„™ê=O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. HÍx PÑ¨ˆ~+¨<£ ^•fi~å P H˘Ü«∞ºHõO_»Åx
fã≤"ãÕ #≤ @¡~Ú`Õ QÆ~ƒ° „ù ™ê"åxfl JiHõ@=ì K«∞Û. QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« HõO~îO° PÑ¨~ˆ +¨#¡ =Å¡ ^≥|ƒu<åfl
QÆ~ƒ° „ù ™ê=O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
¢ãÎ‘ QÆ~ƒ° =ù u J~Ú# "≥Ú^Œ\ ˜ =¸_»∞ =∂™êÖ’¡#∂ JO_®â◊Ü∞« OÖ’ XHõ „Ñ¨`ºÕ Hõ
ã¨Å÷ O#∞Oz „á⁄[ã≤~ì À<£, D¢™Èì[<£ Ç¨~À‡#∞¡ Z‰õΩ¯= "≥∂`å^Œ∞Ö’ `«Ü∂« ~°∞ J=Ù`å~Ú.
Wq QÆ~åƒùxfl xÅÉˇ@_ì ®xH˜ HÍ=Åã≤# Ç¨~À‡#∞¡. XHõ"àÕ ◊ P „Ñ¨`ºÕ Hõ ã¨Å÷ O ~ÀQÆ„QÆã"÷¨ ∞≥ ÿ
Ç¨~À‡#∞¡ HÍ=Åã≤#O`« `«Ü∂« ~°∞HÍHõáÈ`Õ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JO_®â◊Ü∞« O #∞Oz
`«Ü∂« ~°Ü∞Õ º D Ç¨~À‡#¡ JãÎ̈=ºãÖ÷ =Å¡ ‰õÄ_® QÆ~ƒ° „ù ™ê=O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
QÆ~°ƒù„™ê"åÅ∞ - ~°HÍÅ∞
QÆ~ƒ° =ù uQÍ =Ù#fl ¢ãHÎ‘ ˜ JO`«QÍ á⁄uÎH_õ ∞» Ñ¨ÙÖ’ <˘Ñ≤ÊÖË‰Ωõ O_® LO_ç, H˘kÌ "≥∂`å^Œ∞
Ö’<Õ ~°H„Îõ ™ê=O J=Ù`«∂ =ÙO>Ë „uU>ˇ<ì£ JÉÏ~°¬<£ JO\Ï~°∞. H˘O`«=∞OkH˜ D Ñïã≤u÷
Ñ¨ÓiÎ q„âßOu, WO[Hõ<Δ û£ Ñ¨ÙK«∞ÛHÀ=@O`À `«yáæ È`«∞Ok. Hõ_∞» Ñ¨ÙáÈ`«∞O^Õ"∂≥ ##fl
ÉèÜ
í ∞« O, J#∞=∂#O =ÙO@∂ =Ù<åfl Ñ¨ÓiÎQÍ <≥ÅÅ∞ xO_ç HÍ#∞Ê J=Ù`«∞Ok. J~Ú`Õ
H˘O^ŒiH˜ ZO`« zH˜`û« KÕã<≤ å, ZO`« q„âßOu HõeyOz<å QÆ~ƒ° „ù ™ê=O J~ÚáÈ`«∞Ok.
HÍ#∞Ê <˘Ñ¨CÅ∞ ÖÏQÍ á⁄uÎH_õ ∞» Ñ¨Ù ^ŒQ~æÆ ,° "≥#∞fl ^ŒQ~æÆ ° <˘Ñ¨CÅ∞ Z‰õΩ¯= =ã¨∂Î
~°H„Îõ ™ê=O JkèHOõ QÍ J~ÚáÈ`«∂ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« HõO~îO° HÍã¨Î qK«∞Û‰õΩx =ÙO>Ë W<£q>Ë|∞Öò
JÉÏ~°¬<£ JO\Ï~°∞. W@∞=O\˜ Ñïã≤u÷ Ö’ "åiH˜ QÆ~ƒ° Où xÅ=^Œ∞. JO^Œ∞Hõx "åiH˜
Z~Àæ"∞≥ „\˜<£ WO[Hõ<Δ û£ W=fi_»"∂≥ , aà◊§Å∞ "å_»_"» ∂≥ KÕã≤ `«fi~°QÍ Ñ≤O_»O |Ü«∞@
Ñ¨_\» ÏxH˜ KÕ™êÎ~∞° . XHõ"àÕ ◊ ~°H„Îõ ™ê=O Z‰õΩ¯=QÍ =ÙO>Ë QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« HõO~îåxfl HÍãÎ̈
"≥_Å» ∞Ê KÕã≤ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« OÖ’x Ñ≤O_®xfl z#fl â◊GzH˜`û« ^•fi~å fã≤"Ü Õ ∞« _»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
nx=Å¡ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ ~°H„Îõ ™ê"åxfl JiHõ@_ì O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
QÆ~ƒ° „ù ™ê=O [iy#Ñ¨C_»∞ Ñ≤O_»O |Ü«∞@Ñ¨_áç È~Ú<å, H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ =∂Ü«∞
QÆ~åƒùâÜ ◊ ∂« xH˜ WOHÍ JO@∞H˘<Õ =ÙO_ç PQÆ‰Ωõ O_®~°H„Îõ ™ê=O [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO@∞Ok.
nxx W<£HOõ Ñ‘\¡ ò JÉÏ~°¬<£ JO\Ï~°∞. W@∞=O@Ñ¨C_»∞ z#fl â◊GzH˜`û« ^•fi~å QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O
Ö’x q∞yeáÈ~Ú# =ÚHõ¯Åx fã≤"™Õ êÎ~∞° .
354
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 355
H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ Ö’ QÆ~ƒ° =ù uQÍ =Ù#flÑ¨C_»∞ Ñ≤O_»O H˘xfl<≥ÅÅáê@∞ QÆ~åƒùâÜ

◊ ∞« OÖ’
ÃÑiy K«xáÈ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. J@∞=O@Ñ¨C_»∞ U^À H˘kÌ~ÀAÅáê@∞ H˘kÌQÍ
~°H„Îõ ™ê=O [iy PyáÈ`«∞Ok.HÍx `«~∞° "å`« P ¢ãÖÎ‘ ’ QÆ~ƒ° =ù u ¢ãHÎ‘ ˜ =ÙO_»=Åã≤#
ÅHõΔ}ÏÅ∞ Hõ#|_»‰õΩO_® áÈ`å~Ú. <≥ÅÅ∞ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl H˘kÌ Hõ_»∞Ñ¨Ù Z`«∞ÎQÍ
ÃÑ~°Q=Æ Åã≤#k áÈ~Ú Jã¨Å∞ Hõ_∞» Ñ¨Ù Z`«∞QÎ Í Hõ#|_ç ‰õÄ_® ‰õΩOK«∞‰õΩáÈ`«∞Ok. nx<Õ
q∞ã¨_£ JÉÏ~°¬<£ JO\Ï~°∞. =∂=¸Å∞ "å_»∞HõÖ’ Ñ≤O_»O Jqã≤áÈ=_»O JO\Ï~°∞.
WÖÏ H˘xfl <≥ÅÅ∞ QÆ_zç # `«~∞° "å`« P Ñ≤O_»O |Ü«∞@Ñ¨_áç È=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.JÖÏ
[~°QHÆ áõ È`Õ ã≤O\’ã≤<åãπ „_çÑπ ÃÑ\ì̃ P Jqã≤áÈ~Ú# Ñ≤O_®xfl |Ü«∞@‰õΩ =KÕÛ@@∞¡
KÕÜ∞« _»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
QÆ~°ƒù„™ê=O - QÆ~°ƒùx~À^èŒHõ =∂„`«
Z=Ô~<· å q"åÇ≤Ï`« ¢ãÎ‘ `å#∞ QÆ~ƒ° xù ~À^èHŒ õ =∂„`« "Õã∞¨ ‰õΩO@∞<åfl QÆ~ƒ° Où =zÛO^Œx,
„Ñ¨Éèí∞`«fiO"å~°∞ ‰õΩ@∞O| xÜ«∞O„`«} HÍ"åÅO@∞<åfl~°∞. Hõ#∞Hõ `«#H˜ QÆ~°ƒù„™ê=O
KÕÜ∞« =∞x J_çy`Õ K«@„ì Ñ¨HÍ~°OQÍ P ¢ãHÎ‘ ˜ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O KÕÜ∞« _®xH˜ J=HÍâ◊O HõeOæ K«Ö^Ë ∞Œ .
ZO^Œ∞HõO>Ë K«@Oì Ö’ ‰õΩ@∞O| xÜ«∞O„`«} Ñ¨^`úŒ ∞« Ö’¡ XHõ¯\˜QÍ QÆ~ƒ° „ù ™ê"åxfl á⁄O^Œ∞
Ñ¨~K° Ö« ^Ë ∞Œ . HÍx P ¢ãÎ‘ QÆ~ƒ° xù ~À^èHŒ õ =∂„`«Å∞ "å_ç<å QÆ~ƒ° Où =zÛOk ZÖÏQÍ Jx
=∂#ã≤HOõ QÍ Hõ$tOzáÈÜÕ∞@@¡~Ú`Õ P =∂#ã≤Hõ HÍ~°}O g∞^Œ P"≥∞‰õΩ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O
KÕÜ∞« =K«∞Û. JÖÏˆQ XHõ Jq"åÇ≤Ï`« ¢ãÎ‘ `å#∞ QÆ~ƒ° xù ~À^èHŒ õ =∂„`«Å∞ "å_»∞`«∂ =Ù<åfl
QÆ~ƒ° Où =zÛO^Œx "åáÈ`Õ =∂„`«O _®Hõ~ì ∞° QÆ~ƒ° „ù ™ê=O KÕÜ∞« =K«∞Û. WHõ¯_» QÆ~ƒ° xù ~À^èHŒ õ
=∂„`«Å QÆ∞iOzHõO>Ë P"≥∞ =∂#ã≤H"õ ^Õ #Œ =ÚYºO QÆ#∞Hõ, P"≥∞ Jã¨Å∞ HÍ~°}O
K≥ÑÊ≤ <å, P"≥∞ "Õ^#Œ x fã≤"Ü Õ ∞« _®xH˜, QÆ~ƒ° „ù ™ê=O KÕÜ∞« _®xH˜ K«@Oì JOwHõiOzOk.
H˘xfl W`«~° ^ÕâßÖ’¡ ‰õΩ@∞O|Q“~°=O xÅÉˇ@ì_®xH˜, Ñ≤Å¡Å∞ =ÚQÆ∞æ~°∞ -
#Å∞QÆ∞~°∞HõO>Ë Z‰õΩ¯= =Ù#fl"åà◊√§, "åiH˜ =Ü«∞ã¨∞û 18 ãÖ=`«û~åÅHõO>Ë `«‰Ωõ ¯=
=Ù#fl"åà◊√§, XHõ ¢ãHÎ‘ ˜ 45 Uà◊√§ ^•\˜#"åà◊√§ WHõ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ J#=ã¨~=° ∞#∞‰õΩO>Ë#∂
QÆ~ƒ° „ù ™ê=O KÕÜ∞« _®xH˜ K«@Oì Ö’ J#∞=∞u á⁄O^Œ∞Ñ¨~z° =Ù#flk. HÍx WÖÏO\˜ HÍ~°}ÏÅ∞
=∞#^Õâ◊OÖ’ XÑ¨CH˘#Hõ ''=∂#ã≤Hõ "Õ^Œ#—— J#fl^•O\’¡ _®Hõì~°∞ x~°‚Ü«∂xH˜
=^ŒÅ_»"≥∞ÿ#k.
QÆ~ƒ° ™„ù ê=O Zxfl <≥ÅÅ=~°‰Ωõ KÕÜ∞« =K«∞Û ?
K«@ì „Ñ¨HÍ~°O QÆ~ƒ° „ù ™ê=O KÕÜ∞« _®xH˜ WOw¡+μ¨ "≥^· ºŒ O KÕ¿ã _®Hõ~ì ∞° ¡ =∂„`«"∞Õ
J~°∞›Å∞. Ç¨ÏŸq∞Ü≥∂Ñü PÜ«Úˆ~fi^Œ, Ü«¸<åx "≥Ú^ŒÖˇ·# "≥·^Œ∞ºÅ∞ J~°∞›Å∞ HÍ^Œ∞.
355
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 356
J^Õq^èOŒ QÍ P~ü.Ü«∞O.Ñ≤, Ñ≤.Ü«∞O.Ñ≤.ÅH˜ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O KÕÜ∞« _®xH˜ J~°›`Ö« ^Ë ∞Œ . JÖ’¡Ñu¨

_®Hõ~ì ∞° ,¡ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O KÕÜ∞« _®xH˜ ~åR "≥^· ºŒ =∞O_»e #∞O_ç „Ñ¨`ºÕ HõOQÍ J#∞=∞uá⁄Ok
`«=∞ ¿Ñ~°∞il+¨~ì ∞° KÕ~ÚOK«∞HÀ"åe.
=¸_»∞<≥ÅÅ∞ Ö’Ñ¨Ù Hõ_∞» Ñ¨Ù =Ù#fl"åà◊§H˜ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O KÕÜ∞« _®xH˜ _®Hõ~ì ∞° `«#O`«@
`å#∞ x~°‚Ü«∞O fã¨∞‰õΩx QÆ~°ƒù„™ê=OKÕÜ«∞=K«∞Û. =¸_»∞ <≥ÅÅH˜ ÃÑ·|_ç J~Ú^Œ∞
<≥ÅÅÖ’Ñ¨Ù Hõ_∞» Ñ¨Ù =Ù#flÑ¨C_»∞ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O KÕÜ∞« _®xH˜ K«@„ì Ñ¨HÍ~°O W^Œ~Ì ∞° _®Hõ~ì ∞° ¡
Hõeã≤ x~°Ü ‚ ∞« O fã¨∞HÀ"åe. J~Ú^Œ∞ <≥ÅÅ∞ ^•\˜# QÆiƒù}˜ ¢ãHÎ‘ ˜ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O KÕÜ∞« |_»^∞Œ .
HÍx H˘xfl J™ê^è•~°} Ñïã≤`÷ ∞« Ö’¡ J~Ú^Œ∞ <≥ÅÅ `«~∞° "å`« ‰õÄ_® QÆ~ƒ° „ù ™ê=O KÕÜ∞« _®xH˜
K«@Oì JOwHõiOzOk.
QÆ~ƒ° „ù ™ê=O KÕÜ∞« _®xH˜ =ÚO^Œ∞ _®Hõ~ì ∞° P ¢ãÎ‘ JOwHÍ~°O fã¨∞HÀ"åe. P"≥∞‰õΩ
QÆ~ƒ° „ù ™ê=O KÕÜ∞« _®xH˜ Éè~í Î° JOwHÍ~°O J=ã¨~O° ÖË^∞Œ . ¢ãÎ‘ XÑ¨C‰õΩx, P"≥∞ Éè~í Î°
XÑ¨CH˘#HõáÈ~Ú<å QÆ~ƒ° „ù ™ê=O KÕÜ∞« =K«∞Û. XHõ"àÕ ◊ P ¢ãÎ‘ "≥∞#ÿ ~°∞ J~Ú<å, Ñ≤zÛk
J~Ú<å Éè~í ,Î° QÍi¤Ü∞« <£ J#∞=∞u HÍ"åe.
J#∞=∞u á⁄Ok U ¢ÃÑ"· @Õ ∞ #iûOQÆ∞ Ç¨ÏŸ=ÚÖ’ J~Ú<å, QÆ=~°fl"≥∞O@∞ Ç¨ã¨Ê@ÖòÖ’
J~Ú<å QÆ~ƒ° „ù ™ê"åxfl KÕ~ÚOK«∞HÀ=K«∞Û. QÆ~ƒ° „ù ™ê=O KÕÜ∞« _®xH˜ HÍ=Åã≤# tHõ} Δ
W=fi_®xH˜ K«@Oì Ö’ J=HÍâ◊O xˆ~t÷ OK«Ñ_¨ ç LOk. JO^Œ∞Hõx tHõ} Δ xÑ¨Ù}`« =Ù#fl
_®Hõì~°¡ ^•fi~å<Õ QÆ~°ƒù„™ê=O KÕÜ«∞|_»∞`«∞Ok. Z\˜ì Ñïã≤÷`«∞Ö’¡#∂ QÆ~°ƒù„™ê=O
KÕ~ÚOK«∞‰õΩ#fl ¢ãÎ‘ ¿Ñ~°∞ |Ü«∞@ÃÑ@ì‰Äõ _»^∞Œ . Ç¨ã¨Ê@ÖòÖ’ XˆH XHõ il+ì̈~∞° Ö’ "åi
¿Ñ~°∞ „"åÜ«∞|_ç =ÙO@∞Ok. WHõ `«H¯˜ # "å@xflO\˜ g∞^Œ HÀ_£ #O|~°∞ =∂„`«"∞Õ
"å_»|_»∞`«∞Ok. z=iH˜ Hˆ ãπ+\‘ ò g∞^Œ ‰õÄ_® ¿Ñ~°∞ „"åÜ«∞|_»^∞Œ .
QÆ~°ƒùO =KÕÛ „Ñ¨=∂^ŒO LO>Ë...
¢ãÎ‘ `«#H˜ W+ì̈O ÖË‰Ωõ O_® Ñ¨Ù~°∞+¨μxKÕ`« ãÖÜ≥∂QÆO K≥Ok QÆ~ƒ° Où =ã¨∞OÎ ^Õ"∂≥ #x
ÉèíÜ«∞Ñ¨_ç#Ñ¨C_»∞ QÆ~°ƒùO~å‰õΩO_® KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ Ñ¨ÓiÎ Ç¨g∞xKÕÛ Ñ¨^Œú`«∞Å∞QÍx,
=∞O^Œ∞Å∞QÍx ÖË=Ù. HÍx ãÖÜ≥∂QÆO [~°QQÆ Í<Õ H˘kÌ hà◊§Ö’¡ á⁄\Ï+≤Ü∞« "£∞ ÃÑ~¶ å‡OQÆ<@Õ ∞
„H˜ãÖì̈ òû KÕã,≤ P hà◊§`À Ü≥∂x=∂~°=æ Ú Ö’Ñ¨Å Ñ¨ÓiÎQÍ Hõ_yç "Õã<≤ å, _≥\ÏìÖò hà◊§`À
Hõ_yç "Õã<≤ å KåÖÏ=~°‰Ωõ QÆ~ƒ° Où ~å‰õΩO_® LO_»_®xH˜ J=HÍâ◊O =ÙOk. Zx=∂ˆH<£`À
_≥\ÏìÖò hà◊§`À Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’Ñ¨Å _»∂+π KÕã<≤ å H˘O`«=~°‰Ωõ Ñ¶e¨ `«O =ÙO@∞Ok.
QÆ~ƒ° Où ~åx Ñïã≤u
÷
ã¨Ô~·# Ñ¨^ŒúuÖ’ JÉÏ~°¬<£ KÕ~ÚOK«∞‰õΩO>Ë `«~°∞"å`« ^•OÑ¨`«º rq`«OÖ’
áêÖÁæ#flÑ¨C_»∞ QÆ~ƒ° Où ~å=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. HÍx H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ ∞ J„Hõ=∞ Ñ¨^`úŒ ∞« Ö’¡
356
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 357
QÆ~ƒ° „ù ™ê=O KÕ~ÚOK«∞‰õΩO\Ï~°∞. W@∞=O\˜ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« OÖ’x „¿ÑQÆ∞Å∞

"åzáÈ~Ú =¸ã¨∞‰õΩx áÈ=_»O [~°∞QÆ∞`«∂ LO@∞Ok. J@∞=O@Ñ¨C_»∞ `«~∞° "å`«
~°uÖ’ áêÖÁæ#flÑ¨Ê\˜H© JO_»O q_»∞^ŒÖ<·ˇ å QÆ~åƒùâÜ
◊ ∂« xH˜ „Ñ¨Ü∂« }ÕK«_®xH˜ J=HÍâ◊O
LO_»^Œ∞. WHõ J@∞=O@Ñ¨C_»∞ QÆ~°ƒùO~å=_»O [~°∞QÆ^Œ∞. JO^Œ∞Hõx W@∞=O\˜
Ñï}Ï=∂Å∞ HõÅQÆ‰Ωõ O_® =ÙO_»\ÏxH˜ ã¨~Ô #· Ñ¨ûúŒ Ö’ KÕ~ÚOK«∞HÀ=_»O, ÃÑxûe<£QÍx
>ˇ„\Ï ÃãH· e˜ <£ûQÍx XHõ HÀ~°∞ûQÍ "å_»@O =∞Ozk.
QÆ~°ƒù„™ê"åxH˜ Ñ¨Ù~°∞+¨μx ÉÏ^èŒº`«
U ¢ãÖÎ‘ ’<≥<· å `«~K° ∞« QÍ QÆ~ƒ° „ù ™ê==Ú [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO>Ë nxH˜ ¢ãÖÎ‘ ’x Ö’Ñ¨"∞Õ
=ÚYºHÍ~°}O J=Ù`«∞Ok. Éè~í Î° ^•fi~å ã≤Ñe≤¶ ãπ "åºkè ãÖ„Hõq∞Oz<å ‰õÄ_® QÆ~ƒ° „ù ™ê"åÅ∞
[~°∞QÆ∞`å~Ú. ã≤Ñe≤¶ ãπ =Å¡<Õ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O [~°∞QÆ∞`ÀO^Œx x~å÷~} ° J~Ú`Õ =∂„`«O
nxH˜ Éè~í xÎ° HÍ~°}OQÍ ÉèÏqOK«=K«∞Û. HÍx KåÖÏ=∞Ok ¢ãÅÎ‘ Ö’ Ç¨~À‡#¡ Ö’ÑÖ=Å¡<À,
Ñ≤O_» x~å‡}O Ö’ÑÖ =Å¡<À QÆ~ƒ° „ù ™ê"åÅ∞ [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO\Ï~Ú. =ÚYºOQÍ QÆ~ƒ° Où
=zÛ# ~Ô O_»∞=¸_»∞ <≥ÅÅÖ’ [iˆQ QÆ~ƒ° „ù ™ê"åÖ’¡ Ü«∂Éè̌â· ß`«O Ñ≤O_»O x~å‡}OÖ’
Ö’Ñ¨"∞Õ HÍ~°}O J=Ù`«∂ =ÙO@∞Ok.
=∞ÖËiÜ«∂, >ÿ̌áê¶ ~Ú_£, x"≥∂xÜ«∂, =∞â◊¥zHõO "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "åº^è∞Œ Å=Å¡ ‰õÄ_®
QÆ~ƒ° „ù ™ê=O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. `«e¡ QÆ~ƒ° =ù uQÍ =Ù#flÑ¨C_»∞ `«~K° ∞« QÍ ZH±û~ˆ H˜~} ° ÏÅH˜ QÆ∞i
J~Ú<å, J#=ã¨~O° QÍ =∞O^Œ∞Å∞ H˘xfl "å_ç<å, =∂Ü«∞ x~å‡}OÖ’ Ö’ÑÖ =Ù<åfl
QÆ~°ƒù„™ê=O[~°∞QÆ∞`«∞Ok.KåÖÏ ÃÇÏK«∞ÛQÍ [fi~°O =zÛ<å,Z‰õΩ¯= q~ÀK«<åÅ∞
J~ÚáÈ~Ú<å QÆ~ƒ° „ù ™ê=O [~°Q=Æ K«∞Û. QÆ~ƒ° Hù Àâ◊O z#flkQÍ =Ù<åfl, "≥∞euiy "≥#∞Hõ‰Ωõ
|_ç=Ù<åfl, QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« OHõO~îO° qK«∞Û‰õΩx=Ù<åfl QÆ~ƒ° „ù ™ê=O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. D ~°HOõ QÍ
Z<Àfl HÍ~°}ÏÅ=Å¡ QÆ~ƒ° Où áÈ=_»O [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO@∞Ok.
D ~°HOõ QÍ `«~K° ∞« QÍ QÆ~ƒ° Où áÈÜÕ∞ ^ŒOÑ¨`∞« ÅÖ’ Éè~í Î° g~åºxfl Ñ¨sHõKΔ ãÕ ≤ K«∂¿ãÎ
g~°ºHõ}ÏÅÖ’ J™ê^è•~°} Hõ}ÏÅ∞ Z‰õΩ¯= âß`«OÖ’ Hõ#|_»`åÜ«∞x ‰õÄ_® _®Hõ~ì ü 'qÖò
„Ñ¶_¨ £ ëê— `«=∞ Ñïâ’^è#Œ Ö’ q=iOKå~°∞. J~Ú`Õ JO`«=∂„`å# ÉèÏ~°ºH˜ [iˆQ QÆ~ƒ° „ù ™ê"å
xH˜ Éè~í Î° g~°º"Õ∞ HÍ~°}O Jx K≥ÑÊ¨ _»O `˘O^Œ~á° ê>Ë J=Ù`«∞O^Œx ÃÇÏK«ÛiOKå~°∞. HÍx
Éè~í Î° g~°ºOÖ’ J™ê^è•~°} g~°ºHõ}ÏÅ∞ Ñ≤O_»x~å‡}OÖ’x Ö’áêxH˜ HÍ~°}O HÍ=K«∞Û#x,
nx=Å¡<Õ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O [~°Q=Æ K«∞Û#x, J~Ú`Õ Ñ≤O_»x~å‡}OÖ’x Ö’áêxH˜ J™ê^è•~°}
g~°ºHõ}ÏÅ∞ HÍ~°}=∞<Õk WO`«=~°‰õΩ âß¢ã‘ÎÜ«∞OQÍ |∞∞A=ÙHÍÖË^Œx q=iOKå~°∞.
JO^Œ∞KÕ`« ÉèÏ~°º‰õΩ [iˆQ QÆ~ƒ° „ù ™ê"åxH˜ Éè~í Î° ÉÏ^èºŒ `« ZO`« =Ù#fl^Œ<nÕ „Ñ¨ã∞¨ `Î åxH˜
K≥ÑÊ¨ _»O Hõ+Oì̈ .
357
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 358
QÆ~ƒ° ™„ù ê=O - ãÖÜ≥∂QÆO

á⁄uÎH_õ ∞» Ñ¨Ù ^ŒQ~æÆ Q° Íx, ¢ãÎ‘ [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ H° Íx ^≥|ƒ `«QÅÆ _»O =Å¡ JHõ¯_»
~°HOÎõ QÆ∂_»∞ Hõ@_ì O» =Å¡<À, Ñ≤O_®xH˜ P^è•~°OQÍ =Ù#fl =∂Ü«∞ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O #∞Oz
"Õ~∞° J~ÚáÈ=_»O =Å¡<À QÆ~ƒ° „ù ™ê=O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ãÖÜ≥∂QÆO=Å¡ =KÕÛ XuÎ_ç =Å¡
QÆ~ƒ° „ù ™ê=O [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx K≥ÑÊ¨ _»O Hõ+Oì¨ . HÍx QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O "≥#∞Hõ‰Ωõ Ñ¨_áç È~Ú =ÙO>Ë
¢ã‘Î QÆ~°ƒù=u J~Ú#Ñ¨C_»∞ P"≥∞‰õΩ ãÖÜ≥∂QÆO=Å¡ QÆ~°ƒù„™ê=O [~°QÆ_®xH˜ Z‰õΩ¯=
J=HÍâßÅ∞ L<åfl~Ú. JÖÏˆQ QÆ~ƒ° Où áÈ`«∞O^Õ"∂≥ #x J#∞=∂#OQÍ =Ù#fl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’
ãÖÜ≥∂QÆO =Å¡ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O [~°Q_Æ ®xH˜ P™ê¯~°O =ÙOk.QÆ~ƒ° =ù u J~Ú# ¢ãÎ‘ QÆ∞„~°ÑÙ¨ ™êfis,
QÆ`∞« ‰õΩÅ ~À_»∞Ö¤ ’ ÉO_ç „Ñ¨Ü∂« }O, Z`«∞Î ^Œ∂Hõ_®Å∞, h\˜Ö’ D`« P@Å∞ JO`«QÍ
=∞OzkHÍ^Œ∞. g\˜=Å¡ XH˘¯Hõ¯™êi QÆ~ƒ° „ù ™ê=O [~°Q=Æ K«∞Û. XHõ"àÕ ◊ g\˜Ö’ áêÖÁæ<åfl
`«Q∞Æ "≥∂`å^Œ∞Ö’<Õ áêÖÁæ<åe.
JHõ™ê‡`«∞ÎQÍ ÉèíÜ«∞O`À HõOÑ≤OzáÈ=_»O, =∂#ã≤Hõ PO^Àà◊# QÆ~°ƒù„™ê"åÅH˜
HÍ~°}ÏÅ∞ ‰õÄ_®, g\˜=Å¡ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O ZÖÏ [~°∞QÆ∞`«∞O^À K≥ÑÊ¨ _»O Hõ+Oì¨ HÍx =∂#ã≤Hõ
ÉèÜ
í ∂« O^Àà◊#Å∞ Hõey# ¢ãÅÎ‘ Ö’¡ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO\Ï~Ú.
358
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 359
J„Hõ=∞ QÆ~°ƒù„™ê"åÅ∞
<å@∞ =∞O^Œ∞Å∞
ZO_®HÍÅO q∞@ì=∞^è•ºÇ¨ÏflO Pã¨∞Ñ¨„u #∞Oz Ñ≤Å∞Ñ¨Ù =¿ãÎ _®Hõ~ì ü P#O^£ `«#
#iûOQ∑ÇÏ¨ Ÿ"£∞H˜ Hˆ ã¨∞ K«∂_»\ÏxH˜ "≥àÏ§_»∞. _®Hõ~ì ü P#O^£ WOHÍ Pã¨∞Ñ¨„u Ö’ÑëH˜
"≥à§◊ ‰õΩO_®<Õ XHõ Ü«Ú=u ÃÑ>Ëì ÃÑ^ŒÌ J~°∞Ñ¨ÙÅ∞, ÉÏ^èHŒ ˜ F~°fiÖËHõ U_çKÕ U_»∞Ñ¨Ù q#|_»∞
`ÀOk. Ö’ÑëH˜ "≥o§ K«∂¿ãÎ 16 ãÖ=`«û~åÅ~Ú<å xO_»x XHõ J=∂‡~Ú ÉÏ^è`Œ À
"≥∞eHõÅ∞ uiyáÈ`«∂, KÕu`À á⁄@ì <˘H˜¯Ñ¨@∞ì‰Ωõ x J~°∞ã¨∂Î Hõ#|_çOk. P J=∂‡~Úx
Ñ¨sHõKΔ ãÕ ≤ K«∂¿ãÎ <åÅ∞QÆ∞ <≥ÅÅ Hõ_∞» Ñ¨Ù, [fi~°O 106 _ç„wÅ ^•HÍ =ÙOk. [fi~°O`À
Xà◊√§ =∂_çáÈ`ÀOk. Hõ_∞» Ñ¨Ù =Ú@∞ì‰Ωõ O>Ë<Õ <˘Ñ≤Ê, WHõ P"≥∞ [#<ÕO„kÜ«∂Å q+¨Ü∞« O
K≥ÑÊ¨ <Õ J=ã¨~O° ÖË^∞Œ . P"≥∞ [#<ÕO„kÜ«∂Å∞ Z„~°QÍ "åzáÈ~Ú =Ú@∞ì‰Ωõ O>Ë<Õ „áê}O
áÈÜÕ∞@O`« ÉÏ^è•Hõ~O° QÍ =Ù<åfl~Ú. P"≥∞ Ñïã≤u÷ q+¨=∞OQÍ =ÙOk. D q+¨=∞ Ñïã≤u÷ H˜
Ãã‰õΩû QÆ∞iOz P"≥∞Ö’ =Ù#fl P~å@O, J*Ï˝#O HÍ~°}O. Ñ¨^=Œ `«~Q° uÆ K«^∞Œ =Ù`«∞#fl
D J~°∞} ‰õΩ=∂iH˜ WÑ¨C_çÑC¨ _Õ Ãã‰õΩû QÆ∞iOz PÖ’K«#Å∞, L`«∞ûHõ`« "≥Ú^ŒÖ\ˇ Ïì~Ú.
ÖË`« =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ =Ù#fl `«#‰õΩ D Ü«∞=fi# `˘ek<åÖ’¡ XHõ Ü«Ú=‰õΩx`À ÑïK«Ü∞« "≥∞ÿ
J`«x =∂@Å∞ KÕ+Åì¨ ∞ =ÚQÆ∞~ú åefl QÍqOKå~Ú. Ü«∞=fi#Ñ¨Ù `˘ek<åÅ "Õ_Öç ’ Ãã‰õΩû
QÆ∞iOz P~å@O Z‰õΩ¯=QÍ =ÙO_»_O» , PÖ’K«# `«‰Ωõ ¯=QÍ =ÙO_»@O ã¨`º« "Õ∞ Hõ^•.
J@∞=O\˜ =∂#ã≤HÀ„^ÕHõ ã≤÷uÖ’ J~°∞}‰õΩ=∂i ãÖÜ≥∂QÆO JO>Ë Uq∞\’, P
=∞^è∞Œ ~å#∞Éè∂í u ZÖÏ =ÙO@∞O^À K«q K«∂ã≤Ok. nx Ñ¶e¨ `«O P"≥∞ QÆ~ƒ° =ù u QÍ=_»O
[iyOk. P"≥∞ QÆ~°ƒù=u J~ÚO^Œx `≥Å∞ã¨∞HÀQÍ<Õ P Ü«Ú=‰õΩ_»∞ Ñ¨ÖÏÜ«∞#O
z`«yÎ OKå_»∞. KÕ¿ãkÖËHõ q=â◊√~åÅ~ÚáÈ~Ú ãÔ̈~#· _®Hõ~ì ∞° ^ŒQiæÆ H˜ "≥à§◊ _®xH˜ =ÚYO
K≥ÅH¡ õ J„Hõ=∞ Ñ¨^`úŒ ∞« ÅÖ’ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O H˘~°‰Ωõ „Ñ¨Ü∞« `«flO KÕãO≤ k. ^•x`À Ñïã≤u÷
q+¨q∞Oz „áê}O g∞^ŒH˜ =zÛ z=~°‰Ωõ _®Hõ~ì ∞° ^ŒQ~æÆ H° ˜ ~å=Åã≤ =zÛOk.
359
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 360
J„Hõ=∞Ñ¨^`úŒ ∞« Ö’¡ QÆ~ƒ° qù KÕÛ^ù #Œ O [iˆQ "å\˜x „H˜q∞#Öò JÉÏ~°¬#∞¡ JO\Ï~°∞. D

q^èOŒ QÍ QÆ~ƒ° qù KÕÛ^ù <Œ åxH˜ „Ñ¨Ü∞« `«flOKÕÜ∞« @O K«@qì ~°∞^ŒOú , <Õ~=° ¸#∞. W@∞=O\˜
QÆ~ƒ° ù qKÕÛ^ù <Œ åÅhfl KåÖÏ "≥∂@∞Ñ¨ûúŒ Ö’#∂, Jâß¢ãÜ Î‘ ∞« OQÍ KÕÜ∞« _»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
WO^Œ∞=Å¡ KåÖÏ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ „áê}O áÈ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok ‰õÄ_®#∞. =∞#^ÕâO◊ Ö’
=ÚYºOQÍ J„Hõ=∞Ñ¨^`úŒ ∞« Ö’¡ QÆ~ƒ° „ù ™ê"åÅ∞ q`«O`«∞=ÙÅ∞, ÃÑo§HÍx ¢ãÅÎ‘ ∞, JÑ¨C_»ÑC¨ _»∞
ÃÑo§ J~Ú Ñ≤Å¡Å∞#fl H˘O^Œ~°∞ ¢ã‘ÎÅ∞ KÕ~ÚOK«∞HÀ=_»O K«∂ã¨∂Î=ÙO\ÏO. Hõ_»∞Ñ¨Ù
áÈQ˘@∞ìHÀ=_®xH˜ Z=fi~°O`«\ ˜H˜ "åà◊√§ =∞O^Œ∞aà◊§ "Õã¨∞HÀ=_»"≥∂, Ñ¶ë`«O
Hõ#|_»Háõ È`Õ <å@∞ =∞O„`«™ê#∞Å∞, ^•Ü«∂Å∞ ^ŒQiæÆ H˜ "≥à§◊ @"≥∂ KÕã∂¨ =Î ÙO\Ï~°∞.
gà◊√§ ‰õÄ_® Hõ_∞» Ñ¨Ù áÈQ˘@ì_®xH˜ WKÕÛ =∞O^Œ∞Å∞ P~ÀQÍºxH˜ Ü≥∞O`À Ç¨xHõ~O° QÍ
=ÙO\Ï~Ú. Hõ_∞» Ñ¨Ù áÈQ˘@ì_®xH˜ W`«~„° `å gà◊√§ KÕ¿ã Ñ¨#∞Å∞ ZO`À "≥∂@∞QÍ#∞,
„áê}Ç¨x HõeyOKÕqQÍ#∞ =ÙO\Ï~Ú. q`«O`«∞=ÙÅ∞, ÃÑo§HÍx ¢ãÅÎ‘ ∞ QÆ~ƒ° Où =zÛ#Ñ¨C_»∞
q=â◊√Öˇ· k‰õΩ¯`ÀK«Hõ W@∞=O\˜"åà◊§ KÕ`∞« ÅÖ’ Ñ¨_ç „áê}Og∞^ŒH˜ `≥K∞« Û‰õΩO\Ï~°∞.
H˘O`«=∞Ok ¢ãÅÎ‘ ∞ QÆ~ƒ° Où =zÛ#Ñ¨C_»∞ U=∞~Ú<å aà◊§Å∞ "Õã∞¨ ‰õΩO>Ë QÆ~ƒ° „ù ™ê=O
[iyáÈ`«∞O^Œx ÉèÏq™êÎ~∞° . HÍx Jk `«ÑC¨ Jaè„áêÜ«∞O. `«e¡ P~ÀQÍºxH˜ Z\ì̃ Ç¨x
HõeyOK«‰Ωõ O_® QÆ~ƒ° Où áÈÜÕ∞ =∞O^Œ∞Å∞ ÖË=Ù. ÃÑhfl~å~ÚÖò ExÑ¶~¨ ,ü \Ï~°Ê<£\Ï~Ú<£,
ZÑ≤ÊÜ«∂`ü âßx<£ P~ÚÖò "≥Ú^ŒÅ~Ú# =∞O^Œ∞Å∞ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O [~°Q_Æ ®xH˜ "å_»∞`«∂
=ÙO\Ï~°∞. ã‘ãO¨ x QÆ~ƒ° „ù ™ê=O J=_®xH˜ Z‰õΩ¯=QÍ "å_»∞`«∂O\Ï~°∞. D =∞O^Œ∞Å=Å¡
=ÚO^Œ∞ `«e¡ P~ÀQÆºO ^≥|ƒuO@∞Ok. KåÖÏ q+¨=∞ Ñï}Ï=∂Å∞ ‰õÄ_® ãÖÉèqí ™êÎ~Ú.
QÆ~ƒ° Où áÈ=_®xH˜ qÑ¨s`«OQÍ q~ÀK«<åÅ∞ JÜÕ∞º=∞O^Œ∞ "Õã∞¨ ‰õΩO\Ï~°∞. nx=Å¡ QÆ~ƒ° Où
áÈ=_»O ZÖÏ =Ù<åfl =ÚO^Œ∞ `«e¡ Ñïã≤u÷ QÆÅO¡ `«∞ J=Ù`«∞Ok. Z~å\ò, H˜fi<≥<· ,£ „ÑüKÎ @≥ ∞ì
"Õ~∞° ~°ãO¨ , Ñ≤@∂º@s WO[Hõ<Δ £ ‰õÄ_® QÆ~ƒ° „ù ™ê=O [~°Q_Æ ®xH˜ LÑ¨Ü∂≥ y™êÎ~∞° . W"Õg∞
‰õÄ_® Ñ¨xKÕÜ∞« =Ù. Z~åæ\òQÍx, Ñ≤@∂º@sQÍx HÍ#∞Ê<˘Ñ¨CÅ∞ =ã¨∞#Î flÑ¨C_»∞ WOHÍ
P <˘Ñ¨CÅ#∞ Z‰õΩ¯= KÕÜ«∞_®xH˜ =∂„`«"Õ∞ LÑ¨Ü≥∂y™êÎ~°∞. HÍx P~ÀQÆºHõ~°OQÍ
=Ù#fl ¢ãÎ‘ QÆ~ƒ° Où ÃÑ#· Ü≥∞\ì̃ „Ñ¨ÉÏè "åxfl HõeyOK«Ö=Ë Ù. WÖÏ H˘O`«=∞Ok QÆ~ƒ° „ù ™ê=O
[~°Q_Æ ®xH˜ Ñ¨zÛ ÉÁáêÊ~Ú q`«<Î åÅ∞, Ñ¨zÛ J<åã¨HÍÜ«∞, lÖË_¡ ∞» áêÅ∞, HÍHõ~~° ã° O¨ ,
WOQÆ∞= ~°ãO¨ , Å=OQÆ ~°ãO¨ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q LÑ¨Ü∂≥ y™êÎ~∞° .
ÃÑxûà◊√§, [_»Ñ≤#∞flÅ∞
Hõ_∞» Ñ¨Ù áÈQ˘@∞ìHÀ=_®xH˜ <å@∞ =∞O„`«™ê#∞Å∞, ^•Ü«∂Å∞ ÖÏO\˜"åi ^ŒQiæÆ H˜
"≥o§#Ñ¨C_»∞ J~Ú^•~°∞ JOQÆ∞àÏÅ á⁄_»=ÙQÆÅ Hõ„~°Ñ¨Ù Ñ¨ÙÅ¡x QÆ~°ƒùHõO~î°O ^•fi~å
QÆ~ƒ° Hù Àâ◊OÖ’H˜ ^Œ∂~°Ñ_¨ O» ™ê^è•~°}OQÍ KÕ¿ãÑ¨x D Ñ¨ÙÅ¡H˜ XHõ z=~° ^Œ∂k K«∞\ì̃ P
360
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 361
^Œ∂kx #Å¡ r_çÖ’QÍx, lÖË¡_»∞ áêÅÖ’QÍx =ÚOz QÆ~°ƒùHÀâ◊OÖ’H˜ <≥@∞ì`å~°∞.

=∞„iáêÅ∞, QÆ<Õfl~°∞áêÅ∞ ‰õÄ_® WO^Œ∞‰õΩ LÑ¨Ü≥∂y™êÎ~°∞. H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’
P~°ûxÜ«∞<£, PHõû~Ú_£, P~°ûxH± ã¨ÅÊù~Ú_£, ~Ô _£Ö_ˇ £ D ^Œ∂kH˜ JO\Õz J=_»O
ZÖÏ=Ù<åfl „áê}O áÈÜÕ∞O`«Ñx¨ J=Ù`«∞Ok. H˘O`«=∞Ok QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« OÖ’ =Ù#fl Ñ≤O_®xfl
áê_»∞KÕÜ«∞_®xHõx QÆ~åƒùâ◊Ü«∞O Ö’ÑëH˜ `«=∞H˜ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ =ÙO>Ë ÃÑxûà◊√§,
|ÅáêÅ∞, ‰õΩ@∞ì‰Ωõ <Õ ã¨∂^Œ∞Å∞, ^Œ|ƒÖÏÅ∞, [_»Ñ#≤ ∞flÅ∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q ^Œ∂~°∞Ñ¨Ù`å~°∞.
XH˘¯Hõ¯™êi Wq |Ü«∞@‰õΩ~å‰õΩO_® Ö’Ñ¨ÖË ~Ú~°∞‰õΩ¯áÈ~Ú =ÙO_çáÈ`å~Ú. H˘O^Œ~∞°
lÖË_¡ ∞» Ñ¨ÙÅ¡Å∞, =∞„iK≥@∞ì Ñ¨ÙÅ¡Å∞ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« HõO~îO° Ö’ ^Œ∂iÛ =ÙOKÕ™êÎ~∞° . =∞iH˘O^Œ~∞°
QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« HõO~îO° ^ŒQ~æÆ ° r_ç™⁄#, lÖË_¡ ∞» áêÅ∞, =∞„iáêÅ∞ ÉÏQÍ ~°∞kÌ =keÃÑ_®Î~∞° .
WÖÏKÕÜ«∞_»O =Å¡ Ü≥∂x=∂~°æ=Ú, QÆ~åƒùâ◊Ü«∞ HõO~î°O, QÆ~åƒùâ◊Ü«∞O =∞O_çáÈ~Ú
"åzáÈ`å~Ú. Ñ¨ÙÅÅ¡ ∞, ã¨∞=fiÅ∞ Ö’ÑëHõÖÏ¡ ^Œ∂~°Ñ|¨ \˜ì QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« HõO~îO° p~°∞‰õΩáÈ=_»O,
QÆ~åƒùâÜ ◊ ∂« xH˜ Hõ#flO Ñ¨_@ » O JO^Œ∞Ö’#∞Oz r~°H‚ Àâ◊O ¿ÑQÆ∞Å∞ Ü≥∂x^•fi~°O #∞O_ç
|Ü«∞@‰õΩ~å=_»O ‰õÄ_® [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
H˘O`«=∞Ok <å@∞ =∞O„`«™ê#∞Å∞ ~°|ƒ~°∞ @∂º|∞ XHõ\ ˜ fã¨∞H˘x, ã≤~O° l
^•fi~å QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« OÖ’H˜ ã¨|∞ƒ hÅ∞§, á⁄\Ï+≤Ü∞« O ÃÑ~å‡OQÆ<@Õ ∞ hÅ∞§, Öˇ™· êÖò ÖÏO\˜q
ZH˜¯™êÎ~∞° . WÖÏKÕÜ∞« _»O=Å¡ KåÖÏ qÑ¨s`« Ñï}Ï=∂Å∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. <åÅ∞QÆ∞ J~Ú^Œ∞
<≥ÅÅ∞ =zÛ# ¢ãÅÎ‘ Ö’¡ J~Ú`Õ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O [~°Q_Æ ®xH˜ XHõ W#Ñ¨H_õ ¤ô ã¨#fl\˜k fã¨∞‰õΩx
QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« OÖ’ =ÙO_Õ L=∞‡h~°∞ ãÖzH˜ Hõ#flO Ñ¨_@Õ @∞¡ á⁄_»∞™êÎ~∞° . WOHÍ H˘O`«=∞Ok
¢ãÅÎ‘ q+¨Ü∞« OÖ’ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O [~°Q_Æ ®xH˜ XHõ QÆ∞O„_»x _»ÉÏƒ =¸`«x Z„~°QÍ HÍeÛ
á⁄uÎ Hõ_∞» Ñ¨Ùg∞^Œ "å`« QÆ∞O„_»OQÍ `ÕÖ@ Ë >Ë¡ ÃÑ_»`å~°∞. g@xflO\˜=Å¡ Ü≥∞<Àfl #ëêìÅ∞,
ÉÏ^èŒÅ∞ =Ù<åfl~Ú. HÍx Hõ_»∞Ñ¨Ù =zÛ q=â◊√~åà◊§~Ú# ¢ã‘ÎÅ∞ W=hfl QÆ=∞xOK«Hõ,
q"ÕHÍxfl HÀÖ’Ê~Ú D J„Hõ=∞Ñ¨^`úŒ ∞« Å∞ J=ÅOaOz „áê}O g∞^ŒH˜ `≥K∞« Û‰õΩO\Ï~°∞.
QÆ~ƒ° qù KÕÛ^ù #Œ O HÍ=Åã≤=zÛ#Ñ¨C_»∞ ãÔ̈~#· Ñ¨ûúŒ Ö’ KÕ~ÚOK«∞HÀ‰õΩO_®, J„Hõ=∞
Ñ¨^`úŒ ∞« Å∞ J=ÅOaOz#@¡~Ú`Õ KåÖÏ #ëêìÅ∞ ãÖÉèqí ™êÎ~Ú. W+Öì =zÛ#@∞¡ =∞O@Ñ¨Ù>Ëì
Ñ¨^•~å÷Å∞ QÆ~ƒ° Hù Àâ◊OÖ’H˜ <≥\ #ì̃ @ì~Ú`Õ P <˘Ñ≤ÊH˜, =∞O@H˜ `«@∞ìHÀÖËHõ ëêH± =zÛ
„áê}ÏáêÜ«∞O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. Ñ¨ÙÅ¡Å∞, Hõ_Å¤ô ∞ ^Œ∂iÑ≤`Õ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∂« xH˜ Hõ#flO Ñ¨_@ » O,
ÃÑi\’<≥\· ã˜ π ÖÏO\˜ „Ñ¨=∂^ŒH~õ ° Ñï}Ï=∂Å∞ ãÖÉèqí ™êÎ~Ú. W@∞=O\˜ QÆ~ƒ° „ù ™ê"åÅ∞
KÕã#≤ Ñ¨C_»∞ ÉÏH©iì Ü«∂ „H˜=ÚÅ∞ `ÕeHõQÍ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« OÖ’H˜ KÕ~_° O» , `«fii`«QuÆ x "åºkè
„H˜=ÚÅ∞ "åºÑ≤Oz P ¢ãÎ‘ [|∞ƒÑ¨_@ » O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. nx=Å¡ Jq∞`«"∞≥ #ÿ [fi~°O, ëêH±
HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. J„Hõ=∞Ñ¨^`úŒ ∞« ÅÖ’ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O KÕ~ÚOK«∞‰õΩ#fl"åà◊§H˜ ^è#Œ ∞~åfi`«O ~å=_»=Ú
361
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 362
Ñïáê\˜. QÆ~ƒ° qù KÕÛ^ù <Œ åxH˜ J=ÅOaOz# Ñ¨^`úŒ ∞« Å=Å¡ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O [iy<å, Ñ¨ÓiÎQÍ
Ñ≤O_»O |Ü«∞@Ñ¨_‰» Ωõ O_® =ÙO_ç, ~°H„Îõ ™ê==Ú JkèHOõ QÍ J=Ù`«∞Ok. JkèHõ
~°H„Îõ ™ê=O =Å¡ ëêH± =zÛ „áê}ÏáêÜ«∞=Ú HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
QÆ~°ƒù„™ê=O J=_®xH˜ "å_ç# =∞O^Œ∞=Å¡ "≥O@<Õ „Ñ¨=∂^ŒHõ~° ÅHõΔ}ÏÅ∞
Hõ#|_»Háõ È~Ú<å <≥=∞‡kQÍ ^≥|ƒuO@∞Ok. nxH˜ QÆ∞~°∞QÎ Í PHõe, J~°∞QÆ∞^ŒÅ ãïQÍæ
=ÙO_»Háõ È=_»=Ú, #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`«, QÆ∞O_≥ |ÅÇ‘Ï#`« "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q HõÅ∞QÆ∞`å~Ú.
nx=Å¡ J<å~ÀQÆºOQÍ =ÙO_ç, z=iH˜ P~ÀQÆºO H©Δ}ÕzáÈ`«∞Ok. =∞O^Œ∞ÖËHÍ^Œ∞,
J„Hõ=∞Ñ¨^Œú`«∞Å ^•fi~å QÆ~°ƒù„™ê=O „Ñ¨Ü«∞uflOz#Ñ¨C_»∞ ‰õÄ_® `å`å¯eHõOQÍ
XH˘¯Hõ¯™êi Ug∞ #+Öì Hõ#Ñ¨_H» áõ È~Ú<å `«~∞° "å`« x^•#OQÍ ^•xH˜ ãÖ|OkèOz#
K≥_∞» Ñ¶e¨ `åÅ∞ Hõ#|_»`å~Ú.
QÆ~°ƒùqzÛùuÎ - WOQÆ∞=
Ñ¨zÛ ÉÁáêÊ~ÚQÍx, WOQÆ∞=QÍx „Ñ¨f Hˆ ã¨∞Ö’ QÆ~ƒ° „ù ™ê=O HõeyOK«=Ù. J~Ú`Õ
J~°∞^Œ∞QÍ H˘O^ŒiÖ’ g\˜=Å¡ QÆ~°ƒùOáÈ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. KåÖÏˆHã¨∞Ö’¡ QÆ~°ƒùO
áÈ=_®xH˜ WOQÆ∞= ÖÏO\˜q "Õã∞¨ HÀ=_»O =Å¡ QÆ~ƒ° Où áÈHõáÈ=_»O J@∞Oz Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’
=∞O@, <˘Ñ≤Ê, "åO`«∞Å`À ÉÏ^èÑŒ _¨ áç È=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JO^Œ∞Hõx ÉÏ^è•Hõ~"° ∞≥ #ÿ
W@∞=O\˜ Ñ¨^`úŒ ∞« Å#∞ J=ÅOaOK«_O» „Ñ¨=∂^ŒH~õ O° . JO`«HOõ >Ë `ÕeHõQÍ _ç JO_£
ã≤ =O\˜ z#fl PÑ¨~ˆ +¨<£ ^•fi~å JÉÏ~°¬#∞ KÕ~ÚOK«∞HÀ=K«∞Û. D<å_»∞ KåÖÏ=∞Ok
U"À aà◊§Å∞ "Õã∞¨ ‰õΩO>Ë QÆ~ƒ° Où áÈ`«∞O^Œx ÉèÏqOKÕ Hˆ ã¨∞Ö’¡ ÑïjeOz K«∂¿ãÎ "åiH˜
Jã¨Å∞ QÆ~ƒ° Où ~å=_»O J<Õk [iy =ÙO_»^∞Œ . KåÖÏ=∞OkH˜ QÆ~ƒ° Où ~å=_»O [~°Q‰Æ Ωõ O_®<Õ
|Ç≤Ï+¨μÅì ∞ ~å‰õΩO_® PyáÈ`å~Ú. |Ç≤Ï+¨μì ~å#O`«=∂„`å# QÆ~ƒ° Où =zÛ#@∞¡ HÍ^Œ∞.
<å@∞ Ñ¨^`úŒ ∞« Å∞ JkèHõ ~°H™„Îõ ê"åxH˜ ^•ifã¨∞OÎ k
HÍÖËrÖ’ K«^∞Œ =Ù`«∞#fl ã¨∞[x - ã¨∞^è•Hõ~ü ~Ú^Œ~Ì ∂° „¿Ñq∞OK«∞‰õΩ<åfl~°∞. ÃÑ^Œ"Ì åà◊√§
"åo§^ŒiÌ „¿Ñ=∂#∞|O^è•xfl QÆ∞iÎOz q"åÇ¨ÏO KÕÜ∞« ‰õ=ÚO^Õ ã¨∞[x <≥Å `«ÑÊ≤ Ok.
=∞i P =Ü«∞ã¨∞ûÖ’x "Õ_ç J@∞=O\˜k. ZÖÏQÆ∂ W^ŒÌ~°∂ `«Ñ¨ÊHõ q"åÇ¨Ï=Ú
KÕã∞¨ HÀ^ŒÖÏÛ~°∞. Hõ#∞Hõ Jk `«ÑC¨ JxÑ≤OK«Ö^Ë ∞Œ . HÍx WOHÍ q"åÇ¨ÏO [~°QHÆ =õ ÚO^Õ
ã¨∞[x <≥Å`«ÑÊ¨ _»OÖ’ P"ÕâO◊ `«yæ PÖ’K«# „áê~°OÉè=í ∞~ÚOk. `«ÑC¨ HÍ^Œ#∞‰õΩ#fl
^•xÖ’ `˘O^Œ~á° ê@∞ ZO`«=ÙO^À J~°=÷ ∞~ÚOk. q"åÇ¨xH˜ Ñ¨Ó~°fiO ÖˇO· yHõ ãÖ|O^èOŒ
ã¨ÇÏ¨ [ huH˜ aè#flO Hõ#∞Hõ Ö’HÍxH˜ ZÖÏ K≥áêÊÖ’ `≥eÜ«∞ÖË^∞Œ . JO^Œ∞Hõx ZÖÏÔQ<· å
D™êiH˜ Hõ_∞» Ñ¨ÙáÈ"åÅx x~°~‚ ÚOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. ^•xHÀãÖ Z=~À K≥áêÊ~°x U^À \ÏÉˇ@¡ ∞¡
362
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 363
ã¨∞[#H˜ "ÕÜ∞« _»O [iyOk. ^•xH˜ Ñ¶e¨ `«O â◊¥#ºO. JÖÏ HÍ^Œx Z=~À #~°∞û KÕ™êÎ#O>Ë
~Ô O_»∞ - =¸_»∞ WO[Hõ#Δ ∞¡ KÕ~ÚOK«∞‰õΩOk. nxH© Ug∞ Ñ¶e¨ `«O Hõ#|_»Ö^Ë ∞Œ . WO`«\`˜ À
PO^Àà◊# =∞iO`« Z‰õΩ¯= J~ÚOk. XHõ<å_»∞ ZHõ¯_À =∞O„`«™ê#=∞‡ Hõ_»∞Ñ¨ÙÅ∞
áÈQ˘@ì_O» Ö’ k@ì Jx qx ã¨∞[xx ã¨∞^è•Hõ~ü JHõ¯_çH˜ fã¨∞‰õΩx "≥àÏ§_»∞. P"≥∞
KÕã#≤ ^•x`À Hõ_∞» Ñ¨Ù áÈ=_»O ZÖÏ =Ù<åfl ~°H„Îõ ™ê=O Jq∞`«OQÍ QÆ_Q¤» _Æ Å¤» ∞QÍ J=_»O
„áê~°OÉè=í ∞~ÚOk. "≥Ú^Œ\’¡ ~°H„Îõ ™ê=O Hõ#|_»@O`À Hõ_∞» Ñ¨Ù WHõ áÈ~ÚOkÖË Jx
ãÖ`À+≤Oz# ã¨∞[x JkèHõ ~°H„Îõ ™ê=O`À =∞~°∞ã¨\ ˜ ~ÀAˆH ‰õÄ~°∞ÛO>Ë<Õ Hõà√◊ ¡ uiyáÈÜÕ∞
ã≤u÷ H˜ =zÛOk. z=iH˜ QÆ`º« O`«~O° ÖËHõ ÃÑ^ŒÌ _®Hõ~ì ∞° ^ŒQiæÆ H˜ fã¨∞‰õΩx"≥o§`Õ Ñ≤O_»O
`åÅ∂‰õΩ ÉèÏQÍÅ∞ WOHÍ KåÖÏ=~°‰Ωõ Ö’Ñ¨ÖË =ÙO_ç WÖÏ JkèHõ ~°H„Îõ ™ê=O [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx
`ÕeOk. "≥O@<Õ z#fl PÑ¨~ˆ +¨<£ KÕã≤ QÆ~ƒ° Hù Àâßxfl H©<¡ £ KÕ¿ãÎ `«ÑÊ¨ ~°H„Îõ ™ê=O „Ñ¨=∂^ŒO
#∞Oz |Ü«∞@Ñ¨_@ » O [~°QÖÆ ^Ë ∞Œ .
QÆ~ƒ° „ù ™ê"åxH˜ J„Hõ=∞"≥∞#ÿ Ñ¨^`úŒ ∞« Å∞ J=ÅOaOz#Ñ¨C_»∞W@∞=O\˜ „Ñ¨=∂^•Å∞
ãÖÉèqí ™êÎ~Ú. H˘O`«=∞Ok H˘xfl~°HÍÅ aà◊§Å∞ "Õã∞¨ ‰õΩO>Ë QÆiƒù}© áÈ`«∞O^Œx ÉèÏq™êÎ~∞° .
Wk X\˜ì JáÈÇ¨Ï =∂„`«"∞Õ . H˘O`«=∞Ok <≥Å xO_»QÍ<Õ D aà◊Å¡ ∞ "Õ¿ãã¨∞‰õΩO>Ë
XHõ"àÕ ◊ QÆ~ƒ° Où =zÛ |Ç≤Ï+¨μì PyáÈÜÕ∞ Ñ¨HOΔõ Ö’ JÖÏQÆ [~°Q‰Æ Ωõ O_® |Ç≤Ï+¨μì =KÕÛã¨∞OÎ ^Œ<Õ
á⁄~°áê@∞ Jaè„áêÜ«∞O`À LO\Ï~°∞. XHõ™êi Ñ¨Ù~°∞+¨ c[Hõ}ÏÅ∞ ¢ãÎ‘ c[Hõ}ÏÅ`À
HõÅ~ÚHõ á⁄Ok Ñ≤O_»OQÍ =∂i# `«~∞° "å`« „Ñ¨ã∞¨ `Î O« =Ù#fl U aà◊§Å∞, WO[Hõ#Δ ∞¡
‰õÄ_® QÆ~ƒ° „ù ™ê"åxfl HõeyOK«=Ù. KåÖÏ=∞Ok ¢ãÅÎ‘ H˜ Hõ_∞» Ñ¨Ù ÖË‰Ωõ O_®<Õ |Ç≤Ï+¨μì ~Ô O_»∞
- =¸_»∞ <≥ÅÖ’¡ JO`«HOõ >Ë Z‰õΩ¯= <≥ÅÅÖ’ ~å‰õΩO_® LO@∞Ok. H˘O^Œ~∞° W@∞=O\˜
ãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ Hõ_∞» Ñ¨Ù áÈ"åÅx =∂=¸Å∞QÍ "≥∞#ûãπ =KÕÛ aà◊§Å∞ "Õã∞¨ ‰õΩx |Ç≤Ï+¨μì
~åQÍ<Õ Hõ_∞» Ñ¨Ù áÈ~ÚO^Œx ãÖ`À+≤OK«∞`å~°∞. "åãÎ̈"åxH˜ Jk =∂=¸Å∞ |Ç≤Ï¿+.ì
x[OQÍ <≥Å`«ÑÊ≤ |Ç≤Ï+¨μì ~åHõáÈ`Õ D aà◊§Å=Å¡ U=∂„`«O Ñ¶e¨ `«O LO_»^∞Œ .
363
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 364
g~°ºO - QÆ~°ƒùã¨÷ Ñ≤O_»O
g~°ºO QÆ~°ƒùã¨÷ Ñ≤O_®xH˜ Ñ¨Ù+≤ì KÕ‰õÄ~°∞ã¨∞ÎO^• ?

Ñ¨ÙÖÏ¡~å=Ùx z#flÑ¨Ê\˜#∞Oz J`«x ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞''Ñ≤zÛÑ¨ÙÖÏ¡Ü∞ü ——Jx Ñ≤eKÕ"å~°∞.
K«∂_»\ÏxH˜ J=∂Ü«∞HõOQÍ Hõ#|_»Háõ È~Ú<å J`«#∞ KÕ¿ã Ñ¨#∞Å∞, J`«xH˜ =KÕÛ
PÖ’K«#Å∞ qO`«QÍ =ÙO\Ï~Ú. Ü«ÚHõÎ=Ü«∞ã¨∞û =KÕÛ@Ñ¨Ê\˜H˜ Ç¨Ïã¨Î„Ñ¨Ü≥∂QÆO
JÅ"å@~ÚOk. ''g~°º#+ì̈O HõÅQÆ‰Äõ _»^∞Œ —— Jx J`«x ^èÀ~°}.˜ JO^Œ∞HÀãÖ ãïQÍæ
g~°ºã¨¯Å#O J=É’ÜÕ∞ ã¨=∞Ü«∂xH˜ ã¨¯Å#O J=‰õΩO_® J^Œ∞Ñ¨ÙKÕã∂¨ Î =ÙO_Õ"å_»∞.
WÖÏO\˜ =¸~°Ñö Ù¨ Ñ¨#∞Å∞ KÕ¿ã"å_çx Ñ≤zÛÑ¨ÙÖÏ¡Ü∞ü J#Hõ Uq∞ KÕ™êÎ~∞° ? J`«x Ñ≤zÛ
PÖ’K«#ÅH˜ =∞~˘Hõ =∞K«∞Û`«∞#Hõ. Ñ¨ÙÖÏ¡~å=ÙH˜ ÃÑo§ J~ÚáÈ=_»O, ÉèÏ~°º QÆ~ƒ° =ù u
J=_»O [iyáÈ~ÚOk. nx`À Ñ¨ÙÖÏ¡~å=ÙH˜ J#∞=∂#O Hõey _®Hõ~ì ∞° ^ŒQiæÆ H˜ "≥o§,
''_®Hõ~ì ü Jã¨ÖË <å‰õΩ WO„kÜ«∞O `«‰Ωõ ¯=QÍ "≥Å∞=_»∞`«∞Ok. <å ^Œ$+≤Öì ’ XHõ™êi ¢ãÎ‘
QÆ~ƒ° Hù Àâ◊OÖ’ Ñ≤O_»O U~°Ê_ç# `«~∞° "å`« `«^∞Œ Ñï ^•OÑ¨`º« ãÖ|O^è•Å`À "≥Å∞=_Õ
g~°ºO Ñ≤O_®xH˜ |ÅO KÕ‰Äõ ~°∞ã¨∞OÎ k. =∞i <å‰õΩ g~°ºO `«‰Ωõ ¯=QÍ "≥Å∞=_»∞`«∞Ok.
Hõ#∞Hõ Ñ≤O_®xH˜ `«y# |ÅO KÕ‰Äõ ~°Hõ =∂ Pq_»H˜ JÉÏ~°¬#∞ J~ÚO^Œ#∞‰õΩO\Ï#∞.
=∞i <Õ#∞ WHõ=ÚO^Œ∞ fã¨∞HÀ=Åã≤# *Ï„QÆ`ÅÎ« ∞ Uq∞\˜? g~°ºO ZÖÏ =$kú KÕã∞¨ HÀQÆÅ#∞——
Jx J_çQÍ_»∞. Ñ¨ÙÖÏ¡~å=ÙH˜ WÖÏO\˜ PÖ’K«# Hõey`Õ =∞iH˘O^ŒiÖ’ XHõ™êi Ñ≤O_»O
U~°Ê_ç# `«~∞° "å`« `«^∞Œ Ñï HõÅ~ÚHõÖ’¡ ã¨Åö #"≥∞#ÿ g~°ºO U=∞=Ù`«∞Ok ? ^•x=Å¡
Ñ≤O_®xH˜ ÖÏÉèOí =ÙO^•, #+Öì =ÙO^• ? J<Õ J#∞=∂<åÅ∞ =Ù<åfl~Ú.
<≥Å <≥ÖÏ |Ç≤Ï+¨μì JÜÕ∞º ¢ã`Î‘ À ãïQÍæ <≥Å=∞^èºŒ Ö’ 14, 15 ~ÀAÅÑ¨C_»∞ JO_»O
q_»∞^ŒÅ=Ù`«∞Ok. „Ñü <≥ÖÏ XHõ¯™êˆ~ XHõ¯>Ë JO_»O q_»∞^ŒÅ=Ù`«∞Ok. q_»∞^ŒÅÜÕ∞º
~ÀAÖ’¡ ãÖÜ≥∂QÆO KÕÜ∞« _»O [iy#@¡~Ú`Õ XˆH XHõ g~°ºHõ}O`À HõÅ~ÚHõ á⁄O^Œ_O»
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. „Ñü™ês g~°ºã¨¯Å#O J~Ú#Ñ¨C_»∞ H˘xfl ÅHõÅΔ g~°ºHõ}ÏÅ∞ Ü≥∂x=∂~°Oæ
364
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 365
Ö’H˜ „Ñ¨"tÕ ™êÎ~Ú. Wxfl ÅHõÅΔ g~°ºHõ}ÏÅÖ’ XˆH XHõ g~°ºHõ}O JO_»O`À HõÅ~ÚHõ
á⁄Ok Ñ≤O_»OQÍ =∂~°_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. XHõ™êi JO_»O Ñ≤O_»OQÍ =∂i# `«~∞° "å`«
P Ñ≤O_»O K«∞@∂ì XHõ QÆ\ ì̃ Hõ=K«OÖÏ \˜+Ø¨ ºÅ`À ‰õÄ_ç# á⁄~° U~°Ê_»∞`«∞Ok. WHõ P
á⁄~°x Zxfl g~°ºHõ}ÏÅ∞ HõÅã≤ J~Ú<å KèkÕ OK«_O» [~°Q^Æ ∞Œ . QÆ~ƒ° Hù Àâ◊OÖ’ Ñ≤O_»OQÍ
„áê~°OÉè"í ∞≥ #ÿ k <≥ÅÅ∞ xO_»∞`«∞#fl H˘nÌ JOQÍOQÍÅhfl fiÛk^Œ∞‰Ì Ωõ O@∂ tâ◊√=ÙQÍ
`«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. XHõ™êi Ñ≤O_»O U~°Ê_ç# `«~∞° "å`« ‰õÄ_® ÉèÏ~°ºÉè~í ÅÎ° ∞ ãÖÜ≥∂QÆO
KÕã¨∂Î<Õ =ÙO\Ï~°∞. g~°ºHõ}ÏÅ∞ QÆ~åƒùâ◊Ü«∞OÖ’H˜ „Ñ¨"Õtã¨∂Î<Õ LO\Ï~Ú. HÍx
JO`«=∂„`å# D g~°ºHõ}ÏÅ∞ P Ñ≤O_®xH˜ PÇ¨~°O J=_»OQÍx, Ñ≤O_»O Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅH˜
ã¨Ç¨ Ü«∞HÍi HÍ=_»O QÍx [~°∞QÆ^∞Œ . JO>Ë XHõ™êi Ñ≤O_»O U~°Ê_ç# `«~∞° "å`« `«^∞Œ Ñï
HõÅ~ÚHõÖ’¡ q_»∞^ŒÅÜÕ∞º g~°ºHõ}ÏÅ=Å¡ Z\ì̃ ÖÏÉè=í ¸ÖË^∞Œ , #+ì̈O ÖË^∞Œ . =∞i „Ñü
ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ q_»∞^ŒÅÜÕ∞º g~°ºHõ}ÏÅ∞ U=∞=Ù`åÜ«∞<Õ J#∞=∂#O HõÅ∞QÆ=K«∞Û. D
g~°ºHõ}ÏÅ∞ 2-3 ~ÀAÖ’¡ xs˚="≥∞áÿ È~Ú Ñ¨xH˜~å‰õΩO_® J~ÚáÈ`å~Ú. `«~∞° "å`«
â◊s~°OÖ’H˜ g~°ºO ~ÚOH˜áÈ=_»O, `«H¯˜ # =∂e<åºÅ`Àáê@∞ g\˜x ~°HOÎõ fã¨∞‰õΩx
áÈ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
Ñ¨ÙÖÏ¡~å=Ù PÖ’zOz#@∞¡QÍ g~°ºO `«‰Ωõ ¯= J=|\˜ì JÉÏ~°¬<£ J~ÚO^Œ#∞ HÀ=_»O
ZO`«`«áÈÊ, g~°ºO XO\˜H˜Ñ¨\ ì̃ ¢ã‘ÎH˜ |ÅO KÕ‰õÄ~°∞`«∞O^Œ#∞HÀ=_»O JO`Õ `«Ñ¨C.
x[OQÍ g~°ºO =Å¡ |ÅO =KÕÛ@@¡~Ú`Õ „Ñü ãÖÜ≥∂QÆOÖ’#∂ "≥Å∞=_ç# g~°ºO
XO\˜H˜ Ñ‘Å∞ÛH˘#_»O [iy q"åÇ≤Ï`« ¢ãÎ‘ ZO`À |ÅOQÍ#∂, `Õ[ã¨fih ã¨fi~°∂Ñ≤}Q˜ Í
`«Ü∂« ~°==Åã≤ =ÙOk. |ÅÇ‘Ï#OQÍ =ÙO_Õ ¢ãHÎ‘ ˜ q"åÇ¨ÏO zH˜`û« QÍ ‰õÄ_® ã¨ÅÇ¨
W=fi=K«∞Û. HÍx WÖÏO\˜^gÕ ∞ ÖË^xŒ KåÖÏ=∞OkH˜ `≥eã≤# q+¨Ü∞« "Õ∞.
365
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 366
a_»¤ÅH˜ áêeã¨∞Î#fl HÍÅOÖ’ ãÖÜ≥∂QÆO

~°H}
Δõ LO@∞O^• ?
H˘O`«=∞Ok ¢ãÅÎ‘ ∞ `å=Ú Ñ≤ÅÅ¡ H˜ áêÅ∞ Wã¨∞#Î flO`«HÍÅO `«=∞H˜ QÆ~ƒ° Où ~å^Œx
nè=∂QÍ =ÙO\Ï~°∞. "åà◊§ nè=∂H˜ Ñ¶Ö¨ Ï<å `«Å∞¡Å∞ `«=∞ Ñ≤ÅÅ¡ H˜ áêÅ∞ Wã¨∞#Î flO`«
HÍÅO QÆ~ƒ° =ù `«∞Å∞ HÍÖË^xŒ ™êHΔÍºÅ∞ K«∂Ñ≤ã∂¨ Î LO\Ï~°∞. QÆ~ƒ° Où ~å‰õΩO_® K«∂ã¨∞‰õΩ<Õ
ã¨∞Å∞"≥#· Ñ¨ûúŒ QÍ ÉèÏq™êÎ~∞° . a_»¤ Ñ¨Ù\ì̃# "≥Ú^Œ\ ˜ <≥ÖÖ’¡ áêÅ∞ `«Ü∂« ~°=_®xH˜
HÍ=Åã≤# Ç¨~À‡#∞Å∞ Z‰õΩ¯= "≥∂`å^Œ∞Ö’ =ÙO_»|\˜ì JO_»O q_»∞^ŒÅ HÍHõáÈ=K«∞Û.
^•x=Å¡ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæ<åfl QÆ~ƒ° Où ~åHõáÈ=K«∞Û. J~Ú`Õ H˘kÌ <≥ÖÖ’¡<Õ P Ç¨~À‡#∞
„Ñ¨ÉÏè =O `«yáæ È~Ú JO_»O q_»∞^ŒÅ =∂=¸Å∞QÍ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. J@∞=O@Ñ¨C_»∞
¢ã‘ÎH˜ a_»¤‰õΩ áêeã¨∞Î<åfl QÆ~°ƒùO ~å=K«∞Û. JO^Œ∞Hõx a_»¤‰õΩ áêÅ∞ W=fi_»O, QÆ~°ƒùO
~å‰õΩO_® ~°H} Δõ J#∞‰õΩ<Õ ã¨∂„`«O Jxfl"ÕàÖ◊ Ï JO^Œi ¢ãÅÎ‘ Ö’¡ XˆHÖÏQÍ =ÙO@∞O^Œx
ÉèÏqOK«_O» á⁄~°ÉÏ@∞ =∂„`«"∞Õ .
ÉèÏ~°º K«#∞áêÅ∞ Éèí~°ÎH˜ q+¨=∂ ?
~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Éèí~°Î ÉèÏ~°ºx „¿Ñˆ~Ñ≤OK«_®xH˜ K«#∞"≥Ú#Å#∞ =∞$^Œ∞=ÙQÍ
ã¨Êi≈OK«_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. a_»‰¤ Ωõ áêÅ∞Wã¨∞#Î fl ¢ãxÎ‘ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ KÕu „"Õà§◊ `ÀQÍx,
ÃÑ^Œ=ÙÅ`ÀQÍx `«#∞ "≥Ú#Å#∞ Jkq∞#@¡~Ú`Õ áêÅ∞ "≥Å∞=_»_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
<À\˜`À K«#∞"≥Ú#Å#∞ „¿Ñ~°} KÕã#≤ Ñ¨C_»∞ <À\’¡H˜ áêÅ∞ "≥à_¡◊ O» , q∞Oy"ÕÜ∞« _»O
[~°Q=Æ K«∞Û. D ~°HOõ QÍ K«#∞áêÅ∞ „`åQÆ_O» [iy`Õ Éè~í HÎ° ˜ „Ñ¨=∂^ŒO [~°∞QÆ∞`«∞O^Œ<Õ
Jaè„áêÜ«∞O =ÙOk. U áêÅ∞ J~Ú`Õ Éè~í Î° <À\’¡H˜ "≥àÏ§Ü≥∂ J"Õ áêÅ∞ a_»¤ `åQÆ_O»
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. a_»H¤ ˜ HõÅQÆx „Ñ¨=∂^ŒO `«O„_çH˜ ZÖÏ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok? HÍx Z=Ô~<· å
=¸~°∞Åö ∞ a_»¤ `åQÆ=Åã≤# áêÅ∞ `å"Õ∞ `åy"Õ™êÎ~ˆ "≥∂#x ÃÑ^ŒÅÌ ∞ W@∞=O\˜ ÉèÜ í ∂« xfl
HõeyOz =ÙO\Ï~°∞. J^Õq^èOŒ QÍ Éè~í Î° Ñ¨à√◊ § `«ye`Õ áêÅ∞ Wã¨∞#Î fl `«e¡ K«#∞"≥Ú#Å∞
q+¨`∞« ÅºOQÍ =∂~°∞`åÜ«∞x, a_»‰¤ Ωõ áêÅ∞ ÖË‰Ωõ O_® J~ÚáÈ`åÜ«∞x K≥¿ÑÊ =∂@Å∞
‰õÄ_® XHõ~°HõOQÍ ÉèíÜ«∂xfl HõeyOK«_®xˆH. HÍx ~°uÖ’ Éèí~°Î ÉèÏ~°ºx „¿Ñˆ~Ñ≤OKÕ
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ áêÅ∞"≥Å∞=_ç<å, <À\’¡H˜ áÈ~Ú<å Z@∞=O\˜ „Ñ¨=∂^ŒO ÖË^∞Œ . ÃÑQ· Í
^ŒOÑ¨`∞« e^ŒiÌ H© ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ ã¨=∂#OQÍ `«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
366
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 367
HÍ#∞ÊÖˇ·# ¢ã‘ÎÅÖ’¡ QÆ~åƒùâ◊Ü«∞ HõO~î°O =^ŒÌ Ñ¨ÙO_»∞
Ñ¨Ó`«, Ñ¨ÙO_»∞ ÉÏ^èŒÅ∞

HÍ#∞ÊÅÑ¨C_»∞ QÆ~åƒùâ◊Ü«∞ HõO~î°O ^ŒQÆæ~° XuÎ_ç Hõey p~°∞‰õΩxáÈ=_»"≥∂,
QÍÜ«∞=∞=_»"∂≥ ™ê^è•~°}"≥∞#ÿ q+¨Ü∞« O. WÖÏ HÍ#∞ÊÅ=Å¡ QÍÜ«∞"≥∞#ÿ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« HõO~îO°
(ãïfiH±û) "≥O@<Õ =∂xáÈHõáÈ`Õ Ü≥∂x=∂~°Oæ QÆ∞O_® ÉÏH©iì Ü«∂ „H˜=ÚÅ∞ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞«
HõO~îåxH˜ KÕi JHõ¯_» ™ê÷#"Õ∞~°Ê~°K∞« ‰õΩO\Ï~Ú. XHõ™êi QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« HõO~îO° Ö’H˜ ÉÏH©iì Ü«∂
„H˜=ÚÅ∞ „Ñ¨"tÕ Oz# `«~∞° "å`« "≥O@<Õ Ñ¨ÓiÎ zH˜`û« KÕÜ∞« HõáÈ`Õ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O HõO~îO°
=ÚO^Œ∞ Z„~°\˜ Ñ¨Ó`«QÍ Hõ#|_ç `«~∞° "å`« Ñ¨ÙO_»∞QÍ Hõ#|_»∞`«∞Ok. JÑ¨C_»∞ ™ê^è•~°}OQÍ
"å_Õ =∞O^Œ∞Å∞, Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’H˜ *ÁÑ≤ÊOz "å_Õ aà◊§Å=Å¡ Ñ¶e¨ `«O JO`«QÍ Hõ#|_»^∞Œ .
XHõ"àÕ ◊ LÑ¨âßOu Hõ#|_ç<å KåÖÏ=∞OkÖ’ `å`å¯eHõOQÍ<Õ =ÙO@∞Ok. H˘O^ŒiH˜ D
Ñ¨ÙO_»∞x Hõ~Ô O@∞`À =∂_çÛ<å uiy ~å=_®xH˜ P™ê¯~°O =ÙOk.
QÆ~åƒùâÜ◊ ∞« HõO~îO° ^ŒQ~æÆ ° Ñ¨Ó`«QÍx, Ñ¨ÙO_»∞QÍx U~°Ê_ç#Ñ¨C_»∞ `≥Å|¡ @ì Z‰õΩ¯=QÍ
LO@∞Ok. QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« HõO~îO° ^ŒQ~æÆ ° Ñ¨ÙO_»∞QÍ U~°Ê_ç `≥Å|¡ @ì J=_»=∞<Õk HÍ#∞ÊÅ=Å¡<Õ
HÍ‰õΩO_® JÉÏ~°¬#¡ =Å¡, QÆ<iÕ Ü«∂=Å¡, HÍ#∞ÊÖˇ#· Ñ¨C_»∞ â◊√„Éè`í « áê\ÕK«Háõ È=_»O=Å¡
‰õÄ_® [~°∞QÆ∞`«∞Ok. Pã¨∞Ñ¨„uH˜ `≥Å|¡ @ì J=Ù`ÀO^Œx K«∂Ñ≤OK«∞HÀ=_®xH˜ "≥à§ı „Ñ¨f
J~Ú^Œ∞QÆ∞iÖ’ #Å∞QÆ∞iH˜ QÆ~åƒùâ◊Ü«∞O HõO~î°O ^ŒQÆæ~° ÃÑ· HÍ~°}ÏÅ=Å¡ Ñ¨Ó`«HÍx,
Ñ¨ÙO_»∞HÍx U~°Ê_»@"Õ∞ HÍ~°}O. =∞O^Œ∞Å`ÀQÍx, HõÔ~O@∞`À =∂_»Û_»O=Å¡QÍx
LÑ¨âßOu HõÅQÆHõ ÉÏ^è•Hõ~O° QÍ L#flÑ¨C_»∞ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« HõO~îåxfl H˘O`«ÉÏè QÆO PÑ¨~ˆ +¨#∞
KÕã≤ fã≤"Ü Õ ∞« _»"∂≥ , QÆ~ƒ° ãù O¨ zx fã≤"Ü Õ ∞« _»"∂≥ =∂~°Oæ J=Ù`«∞Ok. J~Ú`Õ `≥Å|¡ @ì
J=_®xH˜ Jã¨Å∞ HÍ~°}Ïxfl =ÚO^Œ∞ x~å÷iOKåe.
PÑ¨~ˆ +¨<£ KÕ~ÚOK«∞HÀ=_»O=Å¡ Xà◊√¡ =ã¨∞OÎ ^Œx ÉèÏqOK«_O» JáÈÇ¨Ï =∂„`«"∞Õ .
XHõ"àÕ ◊ Xà◊√§ =zÛ<å PÑ¨~ˆ +¨#∞ KÕ~ÚOK«∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞ H˘xfl <≥ÅÅáê@∞ q„âßOu
367
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 368
fã¨∞‰õΩx Ñ¨à√◊ ¡ - áêÅ∞ W`«~° |Å=~°H÷ õ Ñ¨^•~å÷Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ fã¨∞HÀ=_»"∞Õ HÍ~°}O.

WÖÏ =zÛ# P~ÀQÆºO H˘O^ŒiH˜ K«H¯õ QÍ H˘#™êy`Õ, =∞iH˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ ∞ `«~∞° "å`«
uiy `«y# PÇ¨~°O, q„âßOu fã¨∞HÀHõ Ü«∞^è•ã≤u÷ H˜ =zÛ# ãÖÑ¶∞¨ @#Å∞ ‰õÄ_®
LO\Ï~Ú. =∞iH˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ H˜ PÑ¨~ˆ +¨#∞ J=_»O, J=HõáÈ=_»O`À ãÖ|O^èOŒ ÖË‰Ωõ O_®
H˘O`« =Ü«∞ã¨∞û =KÕÛãïH˜ â◊s~° ^è~Œ ‡° OÖ’ =∂~°∞ÊÅ∞ =zÛ =à◊√§ KÕÜ∞« =K«∞Û. XHõ"àÕ ◊
D =∂~°∞Ê PÑ¨~ˆ +¨#∞ KÕ~ÚOK«∞ ‰õΩ#fl k<åÖ’¡ [iy#@¡~Ú`Õ PÑ¨~ˆ +¨#∞=Å¡ [iyO^Œx
^•xH˜ PáêkOK«_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. WÖÏO\˜ =∂~°∞ÊHÍ"åÅx PtOz#"å~°∞ ~Ô O_»∂
XˆH™êi `«@ã¨Ñ÷ _¨ `ç Õ ãÖ`À+≤™êÎ~∞° . =∞iH˘O^Œ~∞° PÑ¨~ˆ +¨#∞=Å¡ =zÛO^Œx `«=∞Ö’`å=Ú
xOkOK«∞‰õΩO\Ï~°∞.
ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ ÉÏ^èŒ ZO^Œ∞Hõx ?
PÑ¨~ˆ +¨#∞ KÕ~ÚOK«∞‰õΩ#fl `«~∞° "å`« ÉÏ^èOŒ `åáÈ~ÚO^Œx ÉèÏqOz# ¢ãÅÎ‘ H˜ ãÖÜ≥∂QÆ
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ÉÏ^èQŒ Í =ÙO@∞#fl^ŒO>Ë Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’ „^Œ"åÅ∞ `«‰Ωõ ¯=QÍ T~°_"» ∞Õ . D
„^Œ"åÅ∞ Ü≥∂x^ŒQ~æÆ ° LO_Õ „QÆO^ä∞Œ Å #∞O_ç T~°_"» ∞Õ HÍ‰õΩO_® QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« HõO~îO°
#∞O_ç ‰õÄ_® T~°∞`å~Ú. D „^Œ"åÅ=ÖË¡ ãÖÜ≥∂QÆ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ XiÑ≤_Hç ˜ JO`«QÍ
ÉÏ^èŒ JxÑ≤OK«Hõ =∞O@ ÖË‰Ωõ O_® LO@∞Ok. „^Œ"åÅ∞ `«‰Ωõ ¯= „^ŒqOz#Ñ¨C_»∞ ãÖÜ≥∂QÆ
ã¨=∞Ü«∞OÖ’x XiÑ≤_ç =Å¡ ^ŒOÑ¨`∞« ÅH˜ ÉÏ^èŒ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k PÑ¨~ˆ +¨#∞ KÕã≤ QÆ~åƒùâÜ◊ ∂« xfl
Ñ¨ÓiÎQÍ fã≤"Õã≤#Ñ¨C_»∞ QÆ~åƒùâ◊Ü«∞ HõO~î°O #∞O_ç „^ŒqOKÕ „^Œ"åÅ∞ ÖË‰õΩO_®
J~ÚáÈ`å~Ú. WÖÏ „^Œ"åÅ∞ `«yáæ È~Ú<å ™ê^è•~°}OQÍ Ü≥∂x^ŒQ~æÆ ° „^ŒqOKÕ „^Œ"åÅ∞
ãÖÜ≥∂QÆ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ XiÑ≤_ç JO`«QÍ ÉÏ^èŒ JxÑ≤OK«‰Ωõ O_® LO_»\ÏxH˜ ãïáÈ`å~Ú.
J~Ú`Õ KåÖÏHÍÅO #∞Oz Ü≥∂x^ŒQ~æÆ Q° Íx, Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’HÍx "åº^è∞Œ Å∞ =Ù#fl@¡~Ú`Õ
„^Œ"åÅ∞ Tˆ~ „QÆO^ä∞Œ Å∞ Ñ¨xKÕÜ∞« _»O =∂x"ÕÜ∞« =K«∞Û. J@∞=O@Ñ¨C_»∞ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞«
HõO~î°O #∞O_ç =KÕÛ „^Œ"åÅ∞ PÑ¨ˆ~+¨#∞=Å¡ ÖË‰õΩO_® J~ÚáÈ`Õ =∞iO`« ÉÏ^èŒ
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. W@∞=O\˜ ÉÏ^èŒ U~°Ê_ç#Ñ¨C_»∞ ãÖÜ≥∂QÆO „áê~°OÉèOí Ö’ Ü≥∂x =∂~°Oæ Ö’
„"ÕÅ∞`À H˘kÌQÍ "Õ[Öˇ#· ∞ „"åã≤, Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ ‰õÄ_® H˘kÌQÍ "ÕlÖˇ#· ∞ „"åã≤#@¡~Ú`Õ
~°uÖ’ ÉÏ^èÖŒ ‰Ë Ωõ O_® Ç¨~ÚQÍ =ÚQÆ∞ã¨∞OÎ k.
368
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 369
L=∞‡h~°∞ - qâıëêÅ∞
L=∞‡h~°∞ - ~°HõΔ} Hõ=K«O
tâ◊√=Ù XHõ~∞° HÍx=fiO_ç W^Œ~Ì ∞° HÍx=fiO_ç QÆ~ƒ° Où Ö’ =Ù#flO`«=~°‰Ωõ `«y# ~°H}
Δõ
HÍ"åe. Hõ_∞» Ñ¨Ù g∞^Œ QÍx, |Ü«∞@ W`«~„° `å QÍx Z@∞=O\˜ XuÎ_Åç ∞ =zÛ<å QÆ~ƒ° Où Ö’x
a_»¤‰õΩ Z@∞=O\˜ Ç¨x [~°QÆ‰õΩO_® L=∞‡h~°∞ ëêH± „Ñ¨ÓÑ¶πQÍ (~°HõΔ} Hõ=K«OQÍ)
Ñ¨xKÕã¨∞ÎOk. XHõ ãÖzÖÏQÍ =Ù#fl^•xÖ’ L=∞‡h~°∞ =ÙO@∞Ok. JO^Œ∞Ö’ a_»¤
ã¨ÅHõ}
Δ OQÍ ÃÑ~°Q_Æ O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. L=∞‡h~°∞ J~°b@~°∞ #∞O_ç ~Ô O_»∞ b@~°¡ =~°‰Ωõ
=ÙO@∞Ok. Ñ≤O_»O `«Ü∂« ~°=_»O #∞Oz L=∞‡h~°∞ ÃÑ~°Q_Æ O» [~°∞QÆ∞`«∂ U_»=<≥Å
=KÕÛ=~°‰õÄ `«Ü«∂~°=Ù`«∂<Õ =ÙO@∞Ok. `«~°∞"å`« x^•#OQÍ `«QÆæ@O „áê~°OÉèíO
J=Ù`«∞Ok. L=∞‡h~°∞ =∞s Z‰õΩ¯=QÍ =Ù<åfl „Ñ¨=∂^Œ"∞Õ . =∞s `«‰Ωõ ¯=QÍ =Ù<åfl [ÉËƒ.
D h~°∞Ö’ áêÅg∞^Œ g∞QÆ_Ö» ÏQÍ H˘O`« HõÅã≤ =ÙO@∞Ok. Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ a_»¤ =Ù#flÑ¨C_»∞
L=∞‡h~°∞Ö’ `ÕeÜ«∂_»∞`«∂ H˘kÌH˘kÌQÍ L=∞‡h~°∞ `åQÆ∞`«∂ =ÙO@∞Ok. nx=Å¡ HÍ#∞Ê
J~Ú# `«~∞° "å`« JÜÕ∞º qˆ~K«#OÖ’ L=∞‡h~°∞H˜ ãÖ|OkèOz#q Hõ#|_»`å~Ú.
L=∞‡h~°∞ tâ◊√=Ù =¸„`=
« ∂?
L=∞‡h~°∞ U q^èOŒ QÍ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞O^Œx ã¨Ê+ì̈OQÍ K≥ÑÊ¨ _®xH˜ `≥eÜ«∞‰õΩO_®
=Ù<åfl, nx QÆ∞iOz H˘xfl Jaè„áêÜ«∂Å∞ =Ù<åfl~Ú. `«e¡ ~°H<Îõ åàÏÅ #∞O_ç „^Œ=O
K≥=∞iÛ h~°∞QÍ L=∞‡h~°∞ ãÖzÖ’H˜ KÕ~∞° `«∞O^Œx XHõ Jaè„áêÜ«∞O =ÙO>Ë, =∞~˘Hõ
Jaè„áêÜ«∞O „Ñ¨HÍ~°O L=∞‡h~°∞ ãÖzÖ’x \˜+Ø¨ ºÅ∞ D h~°∞x `«Ü∂« ~°∞KÕ™êÎ~Ú.
QÆ~ƒ° Où Ö’x a_»¤ =¸„`«qã¨~#˚° KÕÜ∞« QÍ L=∞‡h~°∞ KÕ~∞° `«∞O^Œx WOH˘O^Œi Jaè„áêÜ«∞O.
=ÚO^Œ∞ K≥ÑC¨ ‰õΩ#fl "å@xflO\˜#∞Oz `«Ü∂« ~°~Ú#^Õ L=∞‡h~°∞ Jx=∞iH˘O^Œ ~°O\Ï~°∞.
L=∞‡h~°∞ ZÑ¨C_»∂ XˆHq^èOŒ QÍ LëÈ‚„QÆ`x« xÅÉˇ\ì˜ =ÙOK«|\˜ì a_»g¤ ∞^Œ "å`å=~°}
„Ñ¨ÉÏè =O ÖË‰Ωõ O_® J=Ù`«∞Ok. L=∞‡h~°∞ ÖËHáõ È`Õ QÆ~ƒ° Où Ö’x tâ◊√=Ù â◊s~° ÉèÏQÍÅ∞
XHõ^•xH˘Hõ\ ˜ JO@∞H˘x áÈ=_®xH˜ P™ê¯~°O =ÙOk. JO`ÕHÍ‰õΩO_® HÍ#∞Ê
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ L=∞‡h~°∞ ãÖz „HÕ^ŒH˜ *Ï~°|_ç QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« HõO~îO° "≥_Å» ∞Ê J=Ù`«∞Ok.
HÍ#∞Ê ã¨=∞Ü«∞OÖ’ HÍi# L=∞‡h~°∞ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« =∂~åæxfl Ñïâ◊√„ÉèOí KÕÜ∞« |\ì̃ a_»H¤ ˜
Z@∞=O\˜ W|ƒOk ~å‰õΩO_® ã¨Ç¨Ü«∞Ñ¨_»@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. Wxfl „Ñ¨Ü≥∂[<åÅ
ã¨"∞Õ ‡à◊#"Õ∞ L=∞‡h~°∞.
369
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 370
QÆiƒù}© ¢ã‘Î „Ñ¨ã¨qOKÕ `åsY∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O
HÍ#∞Ê <˘Ñ¨CÅ∞
ã¨∞h`«H˜ <≥Å `«ÑÊ¨ QÍ<Õ â◊‰Ωõ O`«Å=∞‡QÍ~°∞ _®Hõ~ì ü ^ŒQiæÆ H˜ fã¨∞‰õΩx "≥àÏ§~°∞.
_®Hõ~ì ü =∂Åu ã¨∞h`«x Ñ¨ÓiÎQÍ Ñ¨sHõΔ KÕã≤ =∞O^Œ∞Åhfl „"åã≤ W=fi_»"∞Õ HÍ‰õΩO_®
<≥ÅÅ∞ xO_ç, U `åsY∞ HÍ#∞Ê J==KÀÛ ‰õÄ_® K≥¿ÑÊã≤Ok. _®Hõ~ì =° ∞‡ K≥ÑÊ≤ # `Õn
„Ñ¨HÍ~°OQÍ, J=∂‡~Ú Ñ¨Ù~°∞_»∞ J=_®xH˜ J=HÍâ◊O =ÙOk Hõ#∞Hõ â◊‰Ωõ O`«Å=∞‡QÍ~°∞
Ñ¨Ùi\˜ ~ÀAÅH˜ U Ñ¨#∞Å∂ J_»O¤ ~å‰õΩO_® Jhfl ã¨~∞° ‰Ì Ωõ <åfl~°∞. z=iH˜ ã¨∞h`«H˜
_®Hõì~°=∞‡ K≥Ñ≤Ê# „Ñ¨HÍ~°OQÍ<Õ HõÔ~‰õΩìQÍ P `åsY∞ˆH HÍ#∞Ê <˘Ñ¨CÅ∞ „áê~°OÉèíO
J=_»=¸, HÍ#∞Ê J~ÚáÈ=_»=¸ Ô~O_»∂ [iyáÈÜ«∂~Ú. Wk K«∂ã≤# ã¨∞h`«
J=∞‡=∞‡ ''B~å, _®Hõ~ì =° ∞‡ ZO`« K«H¯õ QÍ *’ã¨ºO K≥ÑÊ≤ Ok—— JO@∂ Pâ◊Û~°ºáÈ~ÚOk.
ã¨∞h`« J=∞‡=∞‡ `«# ã¨ÇÏ¨ [ ^èÀ~°}Ö˜ ’ _®Hõ~ì =° ∞‡ K≥ÑÊ≤ #@∞¡ HÍ#∞Ê J=_»O *’ã¨ºO
K≥ÑÊ≤ #@∞¡ J~ÚO^Œ<åfl, Wk =∂„`«O *’ã¨ºO HÍ^Œ∞. Ñ¨ÓiÎQÍ <≥ÅÅ∞ xO_ç HÍ#∞Ê
JÜÕ∞º Hˆ ã¨∞Åxfl\˜H© Wk XHõ âß¢ãÜ Î‘ ∞« Ñ¨ûúŒ Ö’ ‰õÄ_ç# ÖˇH¯õ # U `åsY∞, U <≥ÅÖ’
HÍ#∞Ê J=Ù`«∞O^À K≥ÑÊ¨ _®xH˜ XHõ Ñ¨ûúŒ =ÙOk. nxH˜ QÆ~ƒ° =ù u J~Ú# ¢ãÎ‘ `å#∞
z=i™êi |Ç≤Ï+¨μì U <≥Å, U `åsY∞# J~ÚO^À ãïQÍæ QÆ∞~°∞OÎ K«∞HÀ"åe. L^•Ç¨Ï~°}H˜
XHõ ¢ãÎ‘ ÃãÃÑOì |~ü 5= `Õn# z=i™êi |Ç≤Ï+¨μì J~ÚO^Œ#∞HÀO_ç. D 5= `åsY∞H˜,
U_»∞~ÀAÅ∞ HõÅáêe. JÖÏ HõÅÑ¨QÍ Ñ¨<fl≥ O_»∞ J=Ù`«∞Ok. JÑ¨C_»∞ ÃãÃÑOì |~ü <≥Åx
ÖˇHõ¯ÃÑ@ì‰õΩO_® JHÀì|~ü, #=O|~ü, _çâ◊O|~ü, [#=i JO@∂ `˘q∞‡k <≥ÅÅ∞
ÖˇH¯õ ÃÑ\Ïìe. JÖÏ ÖˇH¯õ ÃÑ\˜`ì Õ E<£ Ñ¨<fl≥ O_»∞ J=Ù`«∞Ok. JO^Œ∞Hõx D ¢ãÎ‘ q+¨Ü∞« OÖ’
5-9-2003 z=i™êiQÍ |Ç≤Ï+¨μì „áê~°OÉè"í ∞≥ ÿ ~ÀA HÍ|\˜ì 12-6-2004 HÍ#∞Ê
J~Ú#~ÀA J~ÚOk. WOHÀ L^•Ç¨Ï~°} fã¨∞‰õΩO^•O. W"åà◊ 31-8-2004 Jx
J#∞‰õΩO^•O. D~ÀA P"≥∞ |Ç≤Ï+¨μì „™ê=O „áê~°OÉè=í ∞~ÚO^Œ#∞HÀO_ç. D ~ÀA
370
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 371
P"≥∞ |Ç≤Ï+¨μì „™ê"åxH˜ "≥Ú^Œ\ ˜ ~ÀAQÍ fã¨∞HÀO_ç. D <≥ÅÖ’ XHõ"àÕ ◊ P"≥∞ QÆ~ƒ° Où
^•eÛ#@¡~Ú`Õ WHõ =KÕÛ<≥Å |Ç≤Ï+¨μì „™ê=O Hõ#|_»^∞Œ . =∞i J@∞=O\˜ ¢ãHÎ‘ ˜ HÍ#∞Ê
ZÑ¨C_»=Ù`«∞O^À K«∂^•ÌO. z=i™êi |Ç≤Ï+¨μì J~Ú# "≥Ú^Œ\ ~˜ ÀAH˜ U_»∞~ÀAÅ∞
HõÅáêe Hõ^• ! JÖÏ HõÅÑ¨QÍ 7-9-2004 `åsY∞ J=Ù`«∞Ok. |Ç≤Ï+¨μ„ì ™ê=O „áê~°OÉèOí
J~Ú#k PQÆ+μ¨ ì <≥Å 31 J~Ú<å, 31H˜ U_»∞ HõÅÑ¨QÍ ÃãÃÑOì |~ü U_»=`Õn J~Ú#k
Hõ#∞Hõ ÃãÃÑìO|~ü <≥Å‰õΩ ~å‰õΩO_® =ÚO^Œ∞H˜ `˘q∞‡k <≥ÅÅ∞ ÖˇHõ¯ÃÑ@ìQÍ 2005
ãÖ=`«û~°=Ú E<£H˜ `˘q∞‡k <≥ÅÅ∞ J=Ù`å~Ú. JÑ¨C_»∞ P ¢ãHÎ‘ ˜ E<£ U_»=`Õn
HÍ#∞Ê JÜÕ∞º ~ÀA „HÕ^Œ ÖˇHõ¯. D q^èŒOQÍ ÖˇHõ¯Hõ@ìQÍ 31-8-2004= `Õn
z=i™êiQÍ |Ç≤Ï+¨μÅì ∞ QÆ~ƒ° =ù u J~Ú# ¢ãHÎ‘ ˜ 7-6-2005 HÍ#∞Ê ~ÀA Jx K≥áêÊe.
D ÖˇH¯õ Hõ@_ì =» ÚÖ’ WOH˘O`« ã¨∞Å∞=Ù HÍ"åÅO>Ë U„Ñ≤Öò 10 `Õn# z=i™êi
|Ç≤Ï+¨μ„ì ™ê=O „áê~°OÉè"í ∞≥ #ÿ ~ÀA#∞O_ç P Ñ¨^=Œ `ÕnH˜ 7 ~ÀAÅ∞ HõÅÑ¨QÍ 17=
`åsY∞ J=Ù`«∞Ok. D U„Ñ≤Öò <≥Å #∞O_ç =¸_»∞<≥ÅÅ∞ "≥#H˜¯ ÖˇH¯õ Hõ@=ì K«∞Û JO>Ë
=∂iÛ, Ñ¶„≤ |=i, [#=i Jx WÖÏ ÖˇH¯õ Hõ@Qì Í =¸_»=<≥Å [#=i J~ÚOk Hõ#∞Hõ
D ãÖ=`«û~°O U„Ñ≤Öò 11= `Õn z=i™êi |Ç≤Ï+¨μì =Ù#fl ¢ãHÎ‘ ˜ =KÕÛ ãÖ=`«û~°O
[#=i 1# HÍ#∞Ê J=Ù`«∞O^Œx K≥ÑÊ¨ =K«∞Û. J~Ú`Õ WO`«=~°‰Ωõ JOÔHÖ’¡ K≥ÑÊ≤ #O`«
YzÛ`«OQÍ JO^Œi q+¨Ü∞« OÖ’#∂ [~°Q^Æ ∞Œ . JO^Œ∞Hõ<Õ Ñ¶Ö¨ Ï<å `åsY∞# HÍ#∞Ê =ã¨∞OÎ ^Œx
K≥ÑÊ≤ #^•xH˜ "å~°O~ÀAÅ∞ =ÚO^Œ∞QÍ#~Ú<å "å~°O~ÀAÅ∞ `«~∞° "å`«~Ú<å HÍ#∞Ê
=ã¨∞OÎ ^Œx _®Hõ~ì ü K≥ÑÊ¨ _»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.J~Ú`Õ H˘O^ŒiH˜ ãïQÍæ K≥ÑÊ≤ # ~ÀAˆH HÍ#∞Ê
~å=_»O[~°∞QÆ∞`«∞Ok. HÍx ~ÚOH˘Hõ =ÚYº q+¨Ü∞« O ‰õÄ_® QÆ∞~°∞Î LOK«∞HÀ"åe.
|Ç≤Ï+¨μÅì ∞ <≥Å<≥ÖÏ ã¨„Hõ=∞OQÍ~å‰õΩO_® LO_Õ"åiH˜ D Ñ¨ûúŒ „Ñ¨HÍ~°OK≥ÑÊ¨ _»O Hõ+Oì̈ .
<≥ÅÅ∞ xO_ç<å Ñ¨Ù@ìx a_»¤
<≥ÅÅ∞ xO_ç, J@∞ÃÑ#· ZO`ÀHÍÅO QÆ_zç #Ñ¨Ê\˜H© HÍ#∞Ê HÍHõáÈ=_»O ^≥=· =∞Ç≤Ï=∞
Ug∞HÍ^Œ∞. H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ ∞ QÆ~ƒ° =ù `«∞Å∞QÍ =Ù#flÑ¨C_»∞ JÉÏ~°¬#∞ ÅHõ}Δ ÏÅ∞ Hõ#|_»`å~Ú.
™ê^è•~°}OQÍ JÉÏ~°¬#∞ ÅHõ}Δ ÏÅ∞ Hõ#|_ç#Ñ¨C_»∞ Hõ_∞» Ñ¨ÙáÈ=_»O [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO@∞Ok.
HÍx J~°∞^Œ∞QÍ H˘O^Œi q+¨Ü∞« OÖ’ JÉÏ~°¬#∞ ÅHõ} Δ ÏÅ∞ Hõ#|_ç ~ÀAÅ∞ `«~|° _ç
~°H„Îõ ™ê=O J=Ù`«∞<åfl, Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ <˘Ñ≤ÊQÍ =Ù<åfl Hõ_∞» Ñ¨ÙáÈ=_»O [~°Q^Æ ∞Œ . W@∞=O\˜
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ QÆ~ƒ° Où Ö’Ñ¨Å=Ù#fl Ñ≤O_»O K«xáÈ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. P K«xáÈ~Ú#
Ñ≤O_»O K«∞@∂ì QÆ~åƒùâ◊Ü«∞OÖ’ HÍi# ~°HõÎO QÆ_»¤QÍ `«Ü«∂Ô~· XHõ ~°HõÎÑ¨Ù ã¨∞^ŒÌQÍ
`«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. x^•#OQÍ D ~°HÑÎõ Ù¨ ã¨∞^ŒÌ QÆ\Ñì˜ _¨ ∞» `«∞Ok. ~°HÑÎõ Ù¨ „™ê=O PyáÈ`«∞Ok.
371
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 372
Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ <˘Ñ≤ÊáÈ`«∞Ok. H˘O`«HÍÖÏxH˜ K«xáÈ~Ú# Ñ≤O_»OÖ’x Z=ÚHõÅ∞ K«∞@∂ì`å

QÆ\ Ñì̃ _¨ áç È~Ú# ~°HÑÎõ Ù¨ ã¨∞^ŒÌ QÆ\ ~ì̃ å~Ú ~°∂ÑÖÖ’H˜ =∂iáÈ`å~Ú. WÖÏ [iy#Ñ¨C_»∞
<≥ÅÅ∞ xO_»∞`«∂<Õ =ÙO\Ï~ÚQÍx, xO_ç# <≥ÅÅH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ QÆ~ƒ° Où ÃÑ~°Q‰Æ Ωõ O_®
PyáÈ`«∞Ok. ZO`«HÍÅ"≥∞<ÿ å |Ç≤Ï+¨μ„ì ™ê=O Hõ#|_»^∞Œ . WÖÏ ãÖ=`«û~°"∞≥ <ÿ å, ~Ô O_»∞
ãÖ=`«û~åÖˇ·<å Hõ_»∞Ñ¨Ù Z`«∞ÎQÍ<Õ HõxÑ≤ã¨∂Î<Õ =ÙO@∞Ok. HÍ#∞Ê =∂„`«O J=^Œ∞.
W@∞=O\˜ Ñïã≤u÷ U~°Ê_ç# ¢ãÅÎ‘ x *Ï„QÆ`QÎ« Í QÆ=∞x¿ãÎ QÆ~ƒ° Où áÈ`«∞#fl@∞¡, ~°H„Îõ ™ê=O
Hõ#|_ç#Ñ¨Ê\˜#∞Oz QÆ~ƒ° Où Ö’ Ñ≤O_»O HõêŒ HõÅ∞ PyáÈ=_»O, ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl =HΔÀ*ÏÅ∞
uiy ‰õΩOK«∞‰õΩxáÈ=_»O [~°∞QÆ∞`å~Ú. <≥ÅÅ∞xO_ç<å HÍ#∞Ê HÍ‰õΩO_® =ÙO_çáÈ=_»O,
Hõ_∞» Ñ¨ÙÖ’ a_»¤ HõêŒ HõÅ∞ ÖËHáõ È=_»O QÆ=∞x¿ãÎ =ÚO^Õ _®Hõ~ì Hü ˜ K«∂Ñ≤Oz `«y#q^èOŒ QÍ
x"å~°}ÀáêÜ«∂xfl á⁄O^•e QÍx, ^≥=· =∞Ç¨`«‡ºO JO@∂ ‰õÄ~ÀÛ=_»O X\˜ì =¸~°`ö fi« O.
372
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 373
QÆiƒù}© ¢ã‘ÎÅ∞ - qâıëêÅ∞
¢ã‘ÎÅÖ’ =∂~°∞ÊÅ∞
QÆ~ƒ° =ù u J~Ú# ¢ãÖÎ‘ ’ =KÕÛ =∂~°∞ÊÅ∞ "Õqà◊√§ Hõ#|_»@O =∂„`«"∞Õ XHõ „Ñ¨`ºÕ Hõ
=∂~°∞ÊQÍ H˘O^Œ~∞° ÉèÏq™êÎ~∞° . QÆiƒù}˜ ¢ãHÎ‘ ˜ "Õqà◊√§ ~å=_»O, =HΔÀ*ÏÅ∞ |~°∞=ÙQÍ,
aQÆ∞`«∞QÍ =∂~°_"» ∞Õ HÍ‰õΩO_® WOHÍ J<ÕHõ âßs~°Hõ =∂~°∞ÊÅ∞ =™êÎ~Ú. ¢ãÎ‘ QÆ~ƒ° =ù u
HÍ#Ñ¨C_»∞ QÆ~ƒ° ãù O¨ z =¸_»∞ JOQÆ∞àÏÅ á⁄_»=Ù, ~Ô O_»∞ B#∞ûÅ |~°∞=Ù =∂„`«"∞Õ
=ÙO@∞Ok. HÍx QÆ~ƒ° =ù u J~Ú <≥ÅÅ∞ xO_»∞`«∂ =ÙO>Ë QÆ~ƒ° ãù O¨ z Ñ¨<fl≥ O_»∞ JOQÆ∞àÏÅ
á⁄_»=Ù LO_»@"Õ∞ HÍ‰õΩO_® ~Ô O_»∞ áœ#∞¡ |~°∞=Ù ‰õÄ_® ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. nxH˜ QÆ~ƒ° ãù O¨ zH˜
HõO_» ÃÑ~°Q@Æ O =ÚYºHÍ~°}O. D~°HOõ QÍ QÆ~ƒ° ãù O¨ zH˜ ãÖ|O^èVŒ Oz# HõO_» ÃÑ~°Q_Æ ®xH˜
D¢™Èì[<£, „á⁄lã≤~ì À<£ Ç¨~À‡#∞¡ HÍ=K«∞Û. ™ê^è•~°}OQÍ ¢ãÎ‘ QÆ~ƒ° =ù u HÍQÍ<Õ |Ç≤Ï+¨μì
„™ê=O Hõ#|_»@O PyáÈ`«∞Ok. HÍx J~°∞^Œ∞QÍ H˘O^ŒiÖ’ <≥Å `«ÑÊ≤ # "≥Ú^Œ\ ˜
~Ô O_»∞ =¸_»∞<≥ÅÅ∞ HÍãÎ̈ |Ç≤Ï+¨μì „™ê=O <≥Å<≥ÖÏ Hõ#|_»∞`«∞Ok.
QÆ~ƒ° =ù u J~Ú# ¢ãÅÎ‘ Ö’¡ H˘O^ŒiH˜ <≥ÅÅ∞ xO_»∞`«∞#fl H˘nÌ `≥Å|¡ @ì J=_»O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. WÖÏ `≥Å|¡ @ì [|∞ƒ Jx ÉèÜ í ∞« Ñ¨_"Õ åà◊¥§ L<åfl~°∞. HÍx QÆiƒù}© ¢ãÎ‘
P~ÀQÆºOQÍ =Ù<åfl `≥Å|¡ @ì J=_»O J<å~ÀQÆºO „HÕ^Œ [=∞HÍ^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë QÆiƒù}©
¢ãÖÎ‘ ’ QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« HõO~îO° ~°HÍÎkHè ºõ `« =Å¡ "≥∞`«|Î _»∞`«∞Ok. D ~°HÍÎkHè ºõ `«=Å¡ JHõ¯_ç#∞Oz
XHõ Ñ¨ÅÛx „^Œ=O T~°∞`«∂ LO@∞Ok. JO`ÕHÍx J^Õg∞ [|∞ƒHÍ^Œ∞.
<≥ÅÅ∞ xO_»∞`«∞#fl H˘nÌ QÆ~ƒ° ãù O¨ zÖ’x a_»¤ ÃÑ~°Q_Æ O» [iy _»Ü∂« „Ñ¶"¨ ∞£ ÃÑH· ˜
<≥\ "ì̃ Ü
Õ ∞« _»O =Å¡ TÑ≤iu`«∞ÅÎ ∞ <˘H˜¯"ÕÜ∞« |_ç#@∞¡ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. nx=Å¡ QÆiƒù}© ¢ãÎ‘
QÍe Ñ¨ÓiÎQÍ Ñ‘ÅÛÖËHáõ È=_»O, PÜ«∂ã¨Ñ_¨ @ » O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
373
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 374
QÆiƒù}˜ ¢ãÅÎ‘ Ö’¡ QÆ~ƒ° Où =zÛ# "≥Ú^Œ\ ˜ ~Ô O_»∞ =¸_»∞ <≥ÖÖ’¡#∂ Z‰õΩ¯=™ê~°∞¡
=¸„`«qã¨~#°̊ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. nxH˜ QÆ~ƒ° Où ^•eÛ#Ñ¨C_»∞ QÆ~ƒ° Hù Àâ◊O ^ŒQ~æÆ ° ~°HÍÎkHè ºõ `«
HõÅQÆ_O» , ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl QÆ~ƒ° Hù Àâ◊O =¸„`«HÀâßxfl <˘Hõ¯_»O HÍ~°}ÏÅ∞. <åÅ∞QÆ= <≥Å
=KÕÛãïH˜ Z‰õΩ¯=™ê~°∞¡ =¸„`«qã¨~#˚° KÕÜ∞« _»O PyáÈ`«∞Ok. uiy <≥ÅÅ∞xO_ç HÍ#∞Ê
=KÕÛ=ÚO^Œ∞ Z‰õΩ¯=™ê~°∞¡ =¸„`«qã¨~#°̊ KÕÜ∞« _»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. nxH˜ HÍ~°}O a_»¤
`«Å „HÕ^ŒH˜ kQÆ∞`«∂ =¸„`«HÀâßxfl <˘H˜¯"ÕÜ∞« _»"∞Õ H˘O^Œi ¢ãÅÎ‘ H˜ =¸„`«O Ñ¨sHõΔ
KÕ¿ãÎ =¸„`«OÖ’ +¨μQÆ~ü Hõ#|_»∞`«∞Ok. QÆiƒù}˜ ¢ãÅÎ‘ H˜ =¸„`«OÖ’ +¨μQÆ~ü H˘kÌ"Ú≥ `«OÎ Ö’
bH± J=_»O =∂=¸Å∞ q+¨Ü∞« "Õ∞.
QÆiƒù}˜ ¢ãÅÎ‘ Ö’ KåÖÏ=∞OkH˜ #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`« Hõey#@∞¡ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. H˘O`«=~°‰Ωõ
nxH˜ =∂#ã≤Hõ "Õ^#Œ HÍ~°}O. D =∂#ã≤Hõ PO^Àà◊#Å=Å¡ zHÍ‰õΩ, x„^ŒÖHË áõ È=_»O,
xi¡Ñ`Î̈ ,« JHõ™ê‡`«∞QÎ Í P"ÕâO◊ , L„^ÕHOõ HõÅ∞QÆ∞`«∂ LO\Ï~Ú. D =∂#ã≤Hõ qÑ¨s`«
Ñïã≤`÷ ∞« Å=Å¡<Õ H˘O^Œ~∞° Éè’[#O g∞^Œ Pã¨HÎ̃ K«∂Ñ≤OK«Háõ È=_»O, ÉÁQÆ∞Åæ ∞, =∞\ì̃,
aÜ«∞ºOÖ’x ~åà◊√¡ ÖÏO\˜q u#_»O KÕã∂¨ Î =ÙO\Ï~°∞.
QÆiƒù}˜ ¢ã‘ÎÅÖ’ |~°∞=Ù ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ
¢ãHÎ‘ ˜ Hõ_∞» Ñ¨Ù =zÛ# ^ŒQ~æÆ #° ∞Oz HÍ#∞Ê JÜÕ∞º ã¨=∞Ü«∂xH˜ JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞#fl
|~°∞=ÙHõO>Ë 20 #∞Oz 24 áœ#¡ |~°∞=Ù ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ =ÙO@∞Ok. "≥Ú^Œ\ ˜ <≥ÅÖ’
|~°∞=Ù ÃÑ~°Q_Æ O» [~°QHÆ áõ È~Ú<å ~Ô O_»= =¸_»= <≥ÖÖ’¡ XH˘¯Hõ¯ áœ#∞, <åÅ∞QÆ∞
S^Œ= <≥ÅÖ’¡ <≥Å XH˜¯O\˜H˜ <åÅ∞QÆ∞ áœ#∞¡, P~°∞ U_»∞ <≥ÅÖ’¡ <≥Å XH˜¯O\˜H˜ J~Ú^Œ∞
áœ#∞¡, Zxq∞k `˘q∞‡k <≥ÅÖ’¡ <≥Å XH˜¯O\˜H˜ =¸_»∞ áœ#∞¡ |~°∞=Ù ZHõ¯_»O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. D ÖˇH¯õ HõO>Ë q∞Oz U <≥ÅÖ’#~Ú<å Z‰õΩ¯= |~°∞=Ù ÃÑ~°Q_Æ O» [iy`Õ
"å`«O ÅHõ} Δ ÏÅ∞ „áê~°OÉè=í ∞Ü«∂ºÜ«∞x *Ï„QÆ`ÑÎ« _¨ ®e. D |~°∞=Ù ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅH˜ HÍ~°}O
QÆiƒù}˜ ¢ãÖÎ‘ ’ a_»¤ U_»∞ áœ#∞¡, =∂Ü«∞ XHõ áœ#∞, L=∞‡h~°∞ 2 áœ#∞¡, QÆ~åƒùâÜ ◊ ∞« O 2
áœ#∞¡, =HΔÀ*ÏÅ∞ 2 áœ#∞¡ K˘Ñ¨C# |~°∞=Ù HõÅQÆ_"» ∞Õ .D ~°HOõ QÍ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ =Å¡ 14
áœ#∞Å∞ J~Ú#@¡~Ú`Õ q∞ye# Ñ¨káœ#¡ |~°∞=Ù QÆiƒù}˜ „ã‘ÖÎ ’ H˘=Ùfi ÃÑ~°Q_Æ O» =Å¡,
XO\’¡ H˘O`«h~°∞ Z‰õΩ¯= J=_»O =Å¡ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. =∞# ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’ QÆiƒù}©
¢ãÅÎ‘ ∞ ãÔ̈~#· PÇ¨~°O fã¨∞HÀHõ áÈ=_»O =Å¡ 24 áœ#∞Å∞ |~°∞=Ù ÃÑ~°QHÆ áõ È~Ú<å, 16
#∞Oz 20 áœ#∞Å∞ ™ê^è•~°}OQÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`å~°∞. uiy WHõ HÍ#∞Ê ~Ô O_»∞"å~åÅÖ’
J=Ù`«∞O^Œ#QÍ ÃÑiy# |~°∞=Ù `«Q∞Æ =æ ÚYO Ñ¨@_ì O» Hõ#|_»∞`«∞Ok.
374
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 375
QÆiƒù}© ¢ã‘Î Hõ_»∞Ñ¨ÙÃÑ· Kå~°Å∞

QÆ~ƒ° =ù u J~Ú# „Ñü ¢ãHÎ‘ ˜ <åÅ∞ÔQ^· ∞Œ <≥ÅÅ∞ QÆ_zç # ^ŒQ~æÆ #° ∞Oz Hõ_∞» Ñ¨Ùg∞^Œ,
=HΔÀ*ÏÅg∞^Œ, `˘_»Åg∞^Œ WÖÏO\˜ `≥Å\¡ ˜ Kå~°Å∞ U~°Ê_»@O „áê~°OÉè=í ∞=Ù`å~Ú. D
Kå~°Å∞ "≥Ú^Œ\’¡ T^• ~°OQÆ∞Ö’QÍx, QÆ∞ÖÏc ~°OQÆ∞Ö’QÍx LO\Ï~Ú. QÆ~ƒ° Où Ö’ Ñ≤O_»O
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#flH˘nÌ Hõ_∞» Ñ¨Ù Z`«∞QÎ Í `«Ü∂« ~°=Ù`«∂ LO@∞Ok. Hõ_∞» Ñ¨Ù Z`«∞Î ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl
H˘nÌ K«~‡° OÖ’ LO_Õ Ju Ñ¨ÅÛx ZÖÏã≤Hì ± ÃÑ|·¶ ~üû `≥yáÈ~Ú ^Œ∂~°OQÍ J~ÚáÈ`å~Ú.
^•x Ñ¶e¨ `«OQÍ Hõ_∞» Ñ¨Ùg∞^Œ =OHõ~\° O˜ Hõ~∞° Q¡ Í á⁄_»∞QÍ\˜ w`«Å∞ U~°Ê_»`å~Ú. W^Õq^è"Œ ∞≥ #ÿ
`≥Å\¡ ˜ w`«Å∞ `˘_»Åg∞^Œ ~å=_®xH˜ HÍ~°}O QÆiƒù}˜ ¢ãHÎ‘ ˜ HÍãÎ̈ Xà◊√§ =zÛ `˘_»Å∞
ÃÑ^ŒqÌ QÍ J=_»"∞Õ . J^Õq^èOŒ QÍ QÆiƒù}© ¢ãHÎ‘ ˜ =HΔÀ*ÏÅ Ñï=∂}O ÃÑ~°Q_Æ O» `À "å\˜g∞^Œ
‰õÄ_® ZÖÏã≤Hì ± ÃÑ|·¶ ~ü `≥y Kå~°Å∞ U~°Ê_»`å~Ú. ™ê^è•~°}OQÍ HÍ#∞Ê J~ÚáÈ~Ú#
`«~∞° "å`« q_çáÈ~Ú# K«~‡° OÖ’x á⁄~°Å∞ ^ŒQiæÆ H˜ =zÛ `≥Åx¡ Kå~°Å∞ `«yáæ È`å~Ú.
H˘xfl Kå~°Å∞ =∂„`«"Õ∞ q∞yeáÈ~Ú LO\Ï~Ú# D Kå~°Å∞ Z@∞=O\˜ Ç¨xx
HõeyOK«=Ù. D Kå~°Å∞ áÈ=_®xH˜ ã¨~Ô #· =∞O^Œ∞Å∞ Ug∞ ÖË=Ù.
375
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 376
„QÆÇ¨Ï}ÏÅ „Ñ¨ÉèÏ=O QÆiƒù}˜ ¢ã‘ÎÅÃÑ· =ÙO@∞O^• ?
Q„ Ç
Æ Ï¨ }O Ñ
„ É¨ Ïè =O =ÙO@∞O^• ?
a.Ü«∞ã‘û K«kq# c<å^Õq `«#H˜ `˘q∞‡^Œ= <≥Å ~åQÍ<Õ ÖË_ô _®Hõ~ì ∞° ^ŒQiæÆ H˜
Ñ¨sHõΔ KÕ~ÚOK«∞HÀ=_®xH˜ "≥o§Ok. ÖË_ô _®Hõ~ì ∞° bÖÏ=u JO`å Ñ¨sHõΔ KÕã≤ ''K«∂_»=∂‡,
~ˆ Ñ¨Ù ã¨∂~°º„QÆÇÏ¨ }O. h=Ù „QÆÇÏ¨ }O ã¨=∞Ü«∞OÖ’ |Ü«∞@ u~°Q‰Æ Ωõ . |Ü«∞@ uiQÍ=O>Ë
Ñ¨Ù@ìÉ’ÜÕ∞ a_»‰¤ Ωõ „QÆÇÏ¨ }O "≥Ú„Ô~ ~å=K«∞Û. ÖË^• <≥ÅÅ∞ Ñ¨ÓiÎQÍ xO_»‰Ωõ O_®<Õ HÍ#∞Ê
J~ÚáÈ=K«∞Û—— JO@∂ `«# ã¨ÇÏ¨ [ ^èÀ~°}Ö˜ ’ U^À K≥¿ÑÊã≤Ok. HÍx Ãã#· ∞û ã¨∂_ì O≥ @∞
J~Ú# c<å^ÕqH˜ ÖË_ô _®Hõ~ì ∞° bÖÏ=u =∂@Å∞ ëêH±ÖÏ JxÑ≤OKå~Ú. JO`«‰Ωõ =ÚO^Õ
WO\’¡ =Ù#fl <åÜ«∞#=∞‡ W^Õ=∂@ K≥Ñ≤Ê`Õ JO`«QÍ Ñ¨\ ˜ìOK«∞HÀÖË^Œ∞. ÖË_ô _®Hõì~ü
=∂@Å`À ëêH± ÖÏQÍ Ñ¶Ö‘ ò J~Ú# c<å^Õq HÍãÎ̈ `≥ÑÊ¨ ie¡ ''Éè∂í q∞H©, ã¨∂~°∞ºxH© =∞^èºŒ
K«O„^Œ∞_»∞ J_»O¤ =zÛ ã¨∂~°º„QÆÇÏ¨ }O U~°Ê_ç`Õ QÆ~ƒ° Où Ö’x Ñ≤O_®xH˜ „QÆÇÏ¨ } ã¨=∞Ü«∞OÖ’
|Ü«∞@ u~°Q_Æ ®xH˜ ãÖ|O^èOŒ Uq∞\˜ ?—— Jx „Ñ¨tflOzOk. U^À Ñ¨^ºŒä O K≥áêÊe
Hõ#∞Hõ Ñ¨^ºŒä O K≥ÑÊ≤ #>Ë¡ „QÆÇÏ¨ }OQÆ∞iOz ‰õÄ_® PÖ’zOK«‰Ωõ O_® P#"å~ÚfQÍ =ã¨∞#Î fl
PKå~åxfl K≥¿ÑÊ@Ñ¨Ê\˜HÖõ Ï¡, D ~ÀA WÖÏ D J=∂‡~Ú J_çQˆ ãïHõÖÏ¡ JkiáÈ~Ú
HÍã¨Î `«=∂~ÚOK«∞ H˘x, ''Ug∞ÖË^∞Œ . J¢ÖÏì"Å·≥ \ò H˜~} ° ÏÅ∞ #+Öì Hõey™êÎÜ∞« x K≥áêÊ#∞
JO`Õ—— JO@∂ ã¨=∞i÷OK«∞‰õΩOk.
™ê=∂#º [#O ~åÇ¨ï=Ù - Hˆ `«∞=ÙÅ∞ JO@∂ J*Ï˝#O`À „QÆÇÏ¨ }O QÆ∞iOz
=¸_è#» =∞‡HÍÅ∞ Hõey=ÙO>Ë ÖË_ô _®Hõ~ì ∞° bÖÏ=uÖÏO\˜"åà◊√§ ÉÏQÍ K«^∞Œ =Ù‰õΩ#fl"åà◊√§
‰õÄ_® =∞ø_èº» O #∞Oz |Ü«∞@Ñ¨_Ö» HË õ ™êO„Ñ¨^•Ü«∞Hõ ÉèÏ"åefl Ãã#· ∞û ¿Ñi@ ã¨=∞i÷OK«∞
HÀÉ’=@O =∞iO`« qKå~°H~õ O° . *Ï„QÆÑ‘¶ =∂™êì~∞° ¡ H˘O^Œ~∞° HÍ¡ã∞¨ Ö’ ã¨∂~°º„QÆÇÏ¨ }O,
K«O„^Œ„QÆÇÏ¨ }ÏÅ∞ ZO^Œ∞‰õΩ =™êÎÜ∂≥ K≥ÑÊ≤ ãïQÍæ „QÆÇÏ¨ }O ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ~åÇ¨ï=Ù,
Hˆ `«∞=Ù =KåÛÜ«∞O@∂ WO\’¡ ‰õÄ~°∞Ûx, „QÆÇÏ¨ }O q_çz# `«~∞° "å`« ™êfl#O KÕ¿ã"åà◊√§
376
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 377
ÖËHõáÈÖË^Œ∞. K«^Œ∞=Ù‰õΩ#fl"åà◊√§ ‰õÄ_® WÖÏ JO^èŒqâßfi™êÅ∞ Hõey LO_»|\˜ì

™ê=∂#º[#OÖ’ Z<Àfl =¸_è#» =∞‡HÍÅ∞ Ç¨Ï`«∞‰Î Ωõ xáÈ~Ú L<åfl~Ú. Ñ¨ÙO_»∞ p=Ú
Ñ¨@_ì ®xH˜ HÍ~°}O ÉÏH©iì Ü«∂ „H˜=ÚÅ∞. HÍx H˘O^Œ~∞° _®Hõ~ì ∞° ''Ñ¨ÑC¨ u#‰õΩ Ñ¨ÙO_»∞
p=Ú Ñ¨@∞ì`∞« Ok. =∞l˚QÆ "Õã∞¨ HÀ‰õΩ Ñ¨ÙO_»∞ =∂#^Œ∞—— Jx K≥¿ÑÊ"åà◊√§ ÖËHáõ ÈÖË^∞Œ .
Ñ¨ÑC¨ H©, p=Ú Ñ¨@_ì ®xH˜ ãÖ|O^èOŒ ÖË^∞Œ . ÃÑQ· Í Ñ¨ÑC¨ Ö’ =∂Oã¨H$õ `«∞ÅÎ ∞ Z‰õΩ¯=
LO\Ï~Ú. D =∂Oã¨H$õ `«∞ÅÎ ∞ Ñ¨ÙO_»∞ WOHÍ `«fi~°QÍ =∂#_®xH˜ ^ÀÇ¨Ï^ŒO KÕ™êÎ~Ú.
JÖÏˆQ =∞l˚QÆ Ug∞ Ñ¨xKÕÜ«∞^Œ∞. J~Ú<å Ñ¨^äŒºO K≥Ñ¨ÊHõáÈ`Õ, "≥·^ŒºO HÍ^Œ#fl@∞¡
J~°~÷ Ç° Ï≤ `«OQÍ Ñ¨^ºŒä O K≥¿ÑÊ"åà◊√¡ ÖËHáõ ÈÖË^∞Œ . W^Õ ^èÀ~°}Ö˜ ’ ÖË_ô _®Hõ~ì ∞° bÖÏ=u
„QÆÇÏ¨ }O QÆ∞iOz ™ê=∂#º [#OÖ’ L#fl =¸_è» #=∞‡HÍÅH˜ =O`« ÑëHÕk. z=iH˜
`«##∞ `å#∞ P`«‡=OK«# KÕã∞¨ ‰õΩOk. `å#∞ K«kq# K«^∞Œ =Ù#∞ HÕK«Ñi¨ zOk.
„QÆÇ¨Ï}O =Å¡ QÆiƒù}© ¢ã‘ÎH˜ #+ì̈O HõÅ∞QÆ∞`«∞O^• ?
ã¨∂~°º„QÆÇÏ¨ }O QÍx, K«O„^Œ„QÆÇÏ¨ }OQÍx =zÛ#Ñ¨C_»∞ QÆiƒù}© ¢ãÎ‘ WO\’¡ #∞O_ç
|Ü«∞@‰õΩ =zÛ uiy`Õ Ug∞ #+Öì HõÅ∞QÆ^∞Œ . QÆ~ƒ° Où Ö’x Ñ≤O_»O g∞^Œ Z@∞=O\˜
K≥_∞» Ñ¶e¨ `åÅ∞ HõÅQÆ=Ù. Ñ¨Ù@ìÉ’ÜÕ∞ a_»‰¤ Ωõ "≥Ú„Ô~ÖÏQÍ ~å=_»O [~°Q^Æ ∞Œ . ~åÇ¨ï=Ù -
Hˆ `«∞=ÙÅ∞ JO@∂ K≥¿ÑÊ Hõ^ÅŒä hfl J~°~÷ Ç° Ï≤ `«O. ã¨∂~°∞ºxH˜, Éè∂í q∞H˜ =∞^èºŒ K«O„^Œ∞_»∞
J_»O¤ =¿ãÎ ã¨∂~°º„QÆÇÏ¨ }O =ã¨∞OÎ k. ã¨∂~°∞ºxH˜, K«O„^Œ∞xH˜ =∞^èºŒ Éè∂í q∞ J_»O¤ =¿ãÎ
K«O„^Œ„QÆÇÏ¨ }O =ã¨∞OÎ k. ã¨∂~°º„QÆÇÏ¨ }O ã¨=∞Ü«∞OÖ’ J¢ÖÏì=~ÚÖˇ\ò H˜~}° ÏÅ=Å¡ QÆ~ƒ° Où Ö’
Ñ≤O_®xH˜ J=ÅHõ}Δ ÏÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`åÜ«∞<Õk J~°O÷ ÖËxk. =∂=¸Å∞QÍ<Õ ã¨∂~°ºH˜~}° ÏÅÖ’
J¢ÖÏì"Å·≥ \ò H˜~}° ÏÅ∞ =ÙO\Ï~Ú. „Ñ¨`ºÕ HõOQÍ ã¨∂~°º„QÆÇÏ¨ }O ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Wq U~°Ê_»@
=∞O@∂ =ÙO_»=Ù. Jã¨Å∞ ã¨∂~°º~°t‡Ö’ =ÙO_Õ J¢ÖÏì"Å·≥ \ò H˜~} ° ÏÅ∞ P~ÀQÍºxH˜ ZO`À
=ÚYºO. ã¨∂~°º~°t‡ â◊s~åxH˜ ™ÈH˜#Ñ¨C_»∞ =∂#=â◊s~°OÖ’x q@q∞<£ ''_ç—— `«Ü∂« ~°=Ù
`«∞Ok. D q@q∞<£ ''_ç—— =∞# â◊s~°OÖ’x HõO_»~åÅ Ñ¨Ù+≤Hì ,˜ Z=ÚHõÅ |ÖÏxH˜ ZO`À
=ÚYºO. D q@q∞<£ =Å¡<Õ HÍe¬Ü∞« O, áêã¨Ê~ù ã° π r~°‚ „¿ÑQÆ∞Å #∞O_ç Ñ‘Å∞ÛH˘#|_ç
~°HOÎõ ^•fi~å JxflO\˜H˜ KÕ~∞° `«∞Ok. ã¨∂~°ºHÍOu â◊s~åxH˜ `«y#O`« ™ÈHõ#@∞=O\˜
"åà◊§Ö’¡#∞, ã¨∂~°º~°t‡ `«y#O`« =ÙO_»#@∞=O\˜ ^ÕâßÅÖ’#∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Z=ÚHõÅ ãÖ|O^èŒ
=∞~Ú# "åº^è∞Œ Å`À ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∂ =ÙO\Ï~°∞. Ñ≤ÅÖ¡ ’¡ Z=ÚHõÅ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ ÖËHáõ È=_»O,
HÍà◊√¡ KÕ`∞« Å∞ =OHõ~∞° Q¡ Í J~ÚáÈ=_»O, Z=ÚHõÖ’¡ |ÅO ÖËHáõ È=_»O D q@q∞<£
''_ç—— Ö’ÑÖ =Å¡<Õ ã¨∂~°º~°t‡Ö’ LO_Õ J¢ÖÏì"Å·≥ \ò H˜~}° ÏÅx â◊s~°O fã¨∞‰õΩx P~ÀQÍºxH˜
ZO`À "Õ∞Å∞ KÕ‰Äõ ~°∞ã¨∞OÎ k. JO`« "Õ∞Å∞ KÕ¿ã J¢ÖÏì"Å·≥ \ò H˜~} ° ÏÅ QÆ∞iOz JáÈÇ¨ÏÅ∞
377
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 378
ã¨$+≤Oì z J~°O÷ Ñ¨~O÷° ÖËx =¸_èq» âßfi™êÅx ã¨=∞i÷OK«É’=_»O ZO`À qKåiOK«=Åã≤#

q+¨Ü∞« O.
N QÀ~å KÕã#≤ ™êÇ¨ÏãÖ
QÆiƒù}© ¢ãÅÎ‘ ÃÑ· „QÆÇÏ¨ } „Ñ¨ÉÏè =O Ug∞ =ÙO_»^xŒ , ^•x=Å¡ QÆ~ƒ° Où Ö’x Ñ≤O_»OÃÑ·
Z@∞=O\˜ K≥_∞» Ñ¶e¨ `åÅ∞ HõÅQÆ=x „Ñ¨=ÚY <åã≤HÎ "õ åk, ãÖÑ¶∞¨ ãÖã¨¯~°Î N QÀ~å
PK«~} ° Ö’ x~°∂Ñ≤Oz K«∂Ñ≤OKå~°∞. WO^Œ∞‰õΩ „QÆÇÏ¨ }O ã¨=∞Ü«∞OÖ’ "åi ã¨f=∞}˜
N=∞u ã¨~ã° fi¨ u QÆ~ƒ° =ù uQÍ =ÙO_»QÍ, `«#`À |Ü«∞@uÑ¨Ê_»"∞Õ HÍ‰õΩO_®, `«=∞`Àáê@∞
WOHÍ J<ÕH=õ ∞Ok QÆiƒù}© ¢ãÅÎ‘ x „QÆÇÏ¨ }O ã¨=∞Ü«∞OÖ’ WO\’¡ =ÙO_»‰Ωõ O_® |Ü«∞@‰õΩ
=zÛ Ñ¨#∞Å∞ KÕã¨∞H˘<Õ@@∞¡ „áÈ`«ûÇ≤ÏOz ^•x Ñ¶ë`åxfl ÑïjeOKå~°∞. z=iH˜
P"≥∞‰õΩQÍx, „QÆÇÏ¨ } ã¨=∞Ü«∞OÖ’ |Ü«∞@‰õΩ =zÛ# W`«~° ¢ãÅÎ‘ H˜QÍx Ñ¨Ù\˜#ì Ñ≤ÅÖ¡ =ˇ fiiH©
Z@∞=O\˜ "≥Ú„Ô~Å∞ ~åÖË^∞Œ . J<å~ÀQÆºO HõÅQÆÖ^Ë ∞Œ . D ~°HOõ QÍ „QÆÇÏ¨ }O =zÛ#Ñ¨C_»ÖÏ¡
`å=Ú KÕã,≤ W`«~° ¢ãÅÎ‘ KÕ`« KÕ~ÚOz, W^ŒO`å =¸_è#» =∞‡HõO Jx |∞∞A=Ù KÕã≤
K«∂Ñ≤OKå~°∞.
HÍã¨Î ÑïjeOz K«∂¿ãÎ D =¸_è#» =∞‡HõO =ÚYºOQÍ =∞#^ÕâO◊ Ö’<Õ JO^Œ∞Ö’#∂
Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅÖ’<Õ. W`«~° =∞`«ã∞¨ Å÷ Ö’HÍx, W`«~° ^ÕâßÅÖ’HÍx W@∞=O\˜ =¸_è#» =∞‡HõO
ÖË^∞Œ . x[OQÍ „QÆÇÏ¨ }O =Å¡ #+Öì HõeQˆ @@¡~Ú`Õ XHõ q+¨Ü∂« xfl QÆ=∞xOKåe.
`«H¯˜ # =∞`åÅÖ’x QÆiƒù}˜ ¢ãÅÎ‘ ∞, W`«~° ^ÕâßÅÖ’x ¢ãÅÎ‘ ∞ „QÆÇÏ¨ }O ã¨=∞Ü«∞OÖ’ pHõ\ ˜
QÆkÖ’ ‰õÄ~ÀÛ‰õΩO_® |Ü«∞@ u~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO\Ï~°∞. =∞i "åà◊§H˜ Ñ¨Ù\ì̃# Ñ≤ÅÅ¡ O^ŒiH©
„QÆÇ¨Ï}O "≥Ú„Ô~Å∞ ~å=Åã≤O^ÕHõ^•. HÍh JÖÏ Ug∞ [~°QÆ_»O ÖË^Œ∞. JO^Œ∞Hõx
=¸_è#» =∞‡HÍefl YO_çOK«=Åã≤# ÉÏ^èºŒ `« q[˝`Q« ÅÆ "åi g∞^Œ LOk.
378
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 379
Hõ=Å Ñ≤Å¡Å∞
Hõ=Å Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨Ù@ì_®xH˜ HÍ~°}O Uq∞\˜ ?

q∞ãì̈~ü ÉèÏã¨¯~ü `«# q∞„`«∞Å`À =∂\Ï¡_∞» `«∞#flÑ¨C_»ÖÏ¡ ^ÕâO◊ - ^Õâ◊ Éèqí +¨º`ü
QÆ∞iOz Z`«‰Î Ωõ O_® LO_»^∞Œ . ^ÕâO◊ Ö’ [<åÉèÏ WÖÏ ÃÑiyáÈ`«∂ =ÙO>Ë H˘O`«HÍÖÏxH˜
u#_®xH˜ XHõ¯ "≥∞`«∞‰õÄ¯_® <ÀK«∞HÀx"åà◊√§ LO\Ï~°x ZO`À P"Õ^#Œ Ñ¨_∞» `«∞#fl@∞¡
K≥|∞`«∂ =ÙO\Ï_»∞. ÃÑQ· Í =ÚQÆ∞iæ HõO>Ë Z‰õΩ¯= Ñ≤Åe¡ fl Z\ì̃ Ñïã≤`÷ ∞« Ö’¡#∂ Hõ#_®xH˜
gÅ∞ÖË^xŒ , JO`«HOõ >Ë Z‰õΩ¯= Ñ≤Åe¡ fl Hõ#fl"åà◊§x *ˇÅ· ∞Ö’ Ñ¨_Ü Õ ∂« e ÖË^• +¨Ø\ò
KÕÃãÜ«∂ºÅx "åkã¨∂Î LO\Ï_»∞. W^Œ~Ì ∞° ÖËHõ =ÚQÆ∞~æ ∞° Ñ≤ÅÅ¡ HõO>Ë, Z‰õΩ¯= Hõ#fl"åà◊√¡
^Õâ„◊ ^ÀÇ¨ïÅ∞, ãÖÑ¶∂¨ xH˜ â◊„`«∞=ÙÅx QÆ\ Qì̃ Í Kå\˜ K≥|∞`«∂ LO\Ï_»∞. WO`« WkQÍ
Hõ|∞~°∞¡ K≥¿ÑÊ ÉèÏã¨¯~üH˜ J#∞HÀx qz„`« ã≤u÷ Z^Œ∞~°~ÚOk. J`«x ÉèÏ~°º Hõ=∞Å=∞‡
=¸_»= HÍ#∞ÊÖ’ W^Œ~Ì ∞° Hõ=ÅÑ≤Åe¡ fl Hõ<Ü Õ ∞« _»O`À ÃÑ^ŒÌ z‰õΩ¯ U~°Ê_çOk. =ÚQÆ∞~æ ∞° HõO>Ë
Z‰õΩ¯= Ñ≤Åe¡ fl HõO>Ë +¨Ø\ò KÕÃãÜ«∂ºÅx K≥¿ÑÊ `å#∞ Z=~°~Ú<å h‰õΩ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ZO`«
=∞Ok Jx J_çy`Õ Uq∞ ["å|∞ W"åfiÖ’ `≥eÜ«∞x JÜ≥∂=∞Ü«∞ ã≤u÷ Ö’ Ñ¨_áç ÈÜ«∂~°∞.
=∞i ÉèÏã¨¯~üx WO`« JÜ≥∂=∞Ü«∞ã≤u÷ H˜ Ñ¨_ãÕ #≤ Hõ=ÅÑ≤ÅÅ¡ Ñïã≤u÷ ZÖÏ U~°Ê_çOk.
Hõ=ÅÅ∞ ZO^Œ∞‰õΩ Ñ¨Ù_`» å~°∞? Hõ=ÅÅ∞ Ñ¨Ù@_ì ®xH˜ Ñ¨Ù~∞° +¨μÅ∞ HÍ~°}=∂? WÖÏ PÖ’zOK«∞
‰õΩáÈ`«∂ =ÙO>Ë J<ÕHõ ãÖ^ÕÇ¨ Å∞ HõÅQÆHõ =∂#=Ù. Hõ=Å Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨Ù@ì_O» ã¨~fi° ™ê^è•~°}O
J~Ú<å XˆH HÍ#∞ÊÖ’ =ÚQÆ∞~æ ∞° , #Å∞QÆ∞~°∞, J~Ú^Œ∞QÆ∞~°∞, P~°∞QÆ∞~°∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨Ù@ì_O»
ÖËHáõ ÈÖË^∞Œ . HÍh WÖÏ =ÚQÆ∞iæ H˜ q∞Oz Ñ¨Ù@ì_O» =∞Ç¨ J~°∞^Œ∞. Hõ=ÅÅ∞ HÍx, JO`«HOõ >Ë
Z‰õΩ¯= Ñ≤ÅÅ¡ ∞HÍx Ñ¨Ù@ì_®xH˜ Ñ¨Ù~°∞+¨μÖ’¡x Ö’ÑÖ U=∂„`«O HÍ~°}O HÍ^Œ∞. =∂=¸Å∞QÍ
¢ãÅÎ‘ Ö’¡ ~Ô O_»∞ JO_®â◊Ü∂« Å∞ =ÙO\Ï~Ú. XHõ <≥Å XHõ JO_®â◊Ü∞« O #∞Oz XHõ
QÆ∞_»∞¤ q_»∞^ŒÅ J~Ú`Õ, WOH˘Hõ <≥Å ~Ô O_»= JO_®â◊Ü∞« O #∞O_ç QÆ∞_»∞¤ q_»∞^ŒÅ
379
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 380
J=Ù`«∞Ok. JO^Œ∞KÕ`« „Ñü <≥ÖÏ XHõ QÆ∞_»∞¤ =∂„`«"Õ∞ `«Ü«∂~°~Ú q_»∞^ŒÅ~Ú#

QÆ∞_»∞`¤ À Ñ¨Ù~°∞+¨ g~°ºHõ}ÏÅ∞ HõÅ~ÚHõá⁄Ok Ñ≤O_»OQÍ =∂i XHõ tâ◊√=ÙQÍ ÃÑ~°Q_Æ O»
™ê^è•~°}OQÍ [iˆQ q+¨Ü∞« O. HÍx Hõ=Å Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨Ù>Ëì ãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ nxÖ’ XHõ „Ñ¨`ºÕ Hõ`«
‰õÄ_® U~°Ê_»∞`«∞Ok.
Hõ=ÅÅ Ñ¨Ù@∞ìHõÖ’ „Ñ¨`ÕºHõ`«
Hõ=Å Ñ≤Å¡Å∞ Ô~O_»∞~°HÍÅ∞QÍ Ñ¨Ù@ì_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÖÖ’
g~°ºHõ}ÏÅ`À HõÅ~ÚHõ á⁄Ok# QÆ∞_»∞¤ ~Ô O_»∞ „HÕ^Œ qÉèlí OÑ¨|_ç W^Œ~Ì ∞° Ñ≤ÅÅ¡ ∞QÍ
QÆ~ƒ° Où Ö’ Z^ŒQ_Æ O» „áê~°OÉèOí J=Ù`«∞Ok. WÖÏ XˆH QÆ∞_»∞¤ ~Ô O_»∞ „HÕ^Œ pe W^Œ~Ì ∞°
tâ◊√=ÙÅ∞QÍ `«Ü∂« ~°~Ú#Ñ¨C_»∞ P W^Œ~Ì ∞° tâ◊√=ÙÖ’¡ ÃãH±û Éè^Ë OŒ LO_»^∞Œ . J~Ú`Õ
W^Œ~Ì ∂° P_»ÑÅ≤ Å¡ ~Ú<å J=Ù`å~°∞, ÖË^• W^Œ~Ì ∂° =∞QÆÑÅ≤ Å¡ ~Ú<å J=Ù`å~°∞ JO`ÕHÍx
WÖÏ [iy#Ñ¨C_»∞ XHõ~∞° P_» =∞~˘Hõ~∞° =∞QÆÑÅ≤ Å¡ ∞QÍ Ñ¨Ù@ì~∞° . W^ŒiÌ H© XˆH =∂Ü«∞
=ÙO@∞Ok ‰õÄ_®#∞. J~Ú`Õ W^ŒiÌ H˜ "Õ~∞° "Õ~∞° ÉÁ_»∞`¤ åà◊√§ =ÙO\Ï~Ú. L=∞‡h~°∞
ãÖz ‰õÄ_® W^ŒiÌ H© "Õ~∞° "Õ~∞° =ÙO\Ï~Ú. W@∞=O\˜ Hõ=ÅÑ≤Åe¡ fl Ü«Ú<À"£ÖÏÖòì
\˜fi<£û Jx JO\Ï~°∞. W@∞=O\˜ Hõ=ÅÑ≤ÅÅ¡ ∞ 25 âß`«O =ÙO\Ï~°∞.
WHõ ~Ô O_»= Hõ=ÅÅ Ñ¨Ù@∞ìHõ q+¨Ü∞« OÖ’ XˆH <≥ÅÖ’ ~Ô O_»∞ QÆ∞_»∞¡ q_»∞^ŒÅ J=_»O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. D ~Ô O_»∞ QÆ∞_»∞¡ ‰õÄ_® ã¨ÇÏ¨ [OQÍ XˆH JO_®â◊Ü∞« O #∞Oz q_»∞^ŒÅ=Ù
`å~Ú. WÖÏ XˆH™êi ~Ô O_»∞ QÆ∞_»∞¡ q_»∞^ŒÅ~Ú#Ñ¨C_»∞, P ~Ô O_»∞ ‰õÄ_® g~°ºHõ}=ÚÅ`À
HõÅ~ÚHõ á⁄Ok ~Ô O_»∞ "Õ~∞° "Õ~∞° Ñ≤O_®Å∞QÍ =∂~°∞`å~Ú. D ~°HOõ QÍ `«Ü∂« ~°~Ú#
W^ŒiÌ tâ◊√=ÙÅ ÃãH±û XHõ¯\˜ J"åfiÅx ÖË^∞Œ . JÖÏHÍ‰õΩO_® "Õ~∞° "Õ~∞° QÍ =ÙO_®Åh
ÖË^∞Œ .XHõ~∞° =∞QÆ =∞~˘Hõ~∞° P_» HÍ=K«∞Û.ÖË^• W^Œ~Ì ∞° XHõ¯>Ë J==K«∞Û. giH˜ =∂„`«O
=∂Ü«∞Å∞ "Õ~∞° "Õ~∞° QÍ =ÙO\Ï~Ú. ÉÁ_»∞`¤ å_»∞ L=∞‡h~°∞ ãÖK«∞Å∞ ‰õÄ_® "Õ̂~.
J=∞‡=∞‡H˜ Hõ=ÅÖË, =∞#=~åeH© Hõ=ÅÖË
™ê^è•~°}OQÍ Hõ=ÅÅ∞ Ñ¨Ù\˜#ì Ñ¨C_»∞ "åà◊§ =Oâ◊OÖ’ WOÔH=fiiÔH<· å WO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞
Hõ=ÅÑ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨Ù\Ïì~å Jx ÑïjeOz K«∂¿ãÎ `«ÑÊ¨ Hõ Z=iHÀ XHõiH˜ Ñ¨Ù@ì_O» [iy
=ÙO@∞Ok. XHõ"àÕ ◊ "åà◊§ J=∞‡H˜ Hõ=Å Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ÖËHáõ È~Ú<å "åà◊§ J=∞‡=∞‡H˜ Ñ¨Ù\ì̃
=ÙO_»=K«∞Û. =ÚYºOQÍ Éè~í "Î° Ñ·≥ Ù¨ "åà◊§Ö’¡HOõ >Ë ÉèÏ~°º"≥Ñ· Ù¨ "åÅ§Ö’<Õ Hõ=ÅÅ∞ Ñ¨Ù>Ëì
Ñïã≤u÷ =ÙO>Ë P ¢ãÃÎ‘ Ñ#· P „Ñ¨ÉÏè =O Z‰õΩ¯= =ÙO@∞Ok. „QÆ∂eH± Ñïâ’^è#Œ Å „Ñ¨HÍ~°O
XHõ QÆ∞_»∞¤ pe W^Œ~Ì ∞° Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `«Ü∂« ~°Ü∞Õ º^•xÖ’ =Oâ◊áê~°OÑ¨~º° „Ñ¨ÉÏè =O Hõ#|_»Hõ
380
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 381
áÈ~Ú<å, ~Ô O_»∞ QÆ∞_»∞¡ q_»∞^ŒÅ~Ú W^Œ~Ì ∞° Ñ≤ÅÅ¡ ∞QÍ Ñ¨Ù>Ë^ì •xH˜ =∂„`«O =Oâ◊áê~°OÑ¨~º°
„Ñ¨ÉÏè =O =ÙO^Œx `ÕeOk. JO`ÕHÍ‰õΩO_® „QÆ∂eH± J`«x ã¨ÇÏ¨ K«~∞° _»∞ QÆ∞\ò =∂Hõ~ü
ÑïjÅ# „Ñ¨HÍ~°O XˆH „QÆ∞_»∞¤ pe Hõ=ÅÅ∞ „HÕ^Œ Ñ¨Ù>Ëìk 20-35 ãÖ=`«û~åÅ
=Ü«∞ã¨∞û QÆÅ ¢ãÅÎ‘ Ö’ [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx, ~Ô O_»∞ „QÆ∞_»∞¡ q_»∞^ŒÅ=_»O =Å¡ Hõ=ÅÅ∞ Ñ¨Ù>Ëì
Ñïã≤u÷ 30-35 ãÖ=`«û~åÅ∞ ^•\˜#"åiH˜ Hõ#|_»∞`«∞O^Œh `ÕÅÛ|_çOk. gi ÖˇH¯õ
„Ñ¨HÍ~°O 80 HÍ#∞ÊÅ∞ [iy`Õ JO^Œ∞Ö’ XHõiH˜ Hõ=ÅÅ∞ Ñ¨Ù@ì_O» [~°∞QÆ∞`«∞O^Œh D
Ñ¨Ù\ì̃# Hõ=ÅÖ’¡ 25 âß`«O XˆH „QÆ∞_»∞¤ pe W^Œ~Ì ∞° QÍ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `«Ü∂« ~°~Ú# Hõ=ÅÅh
`«H¯˜ # 75 âß`«O ~Ô O_»∞ "Õ~∞° "Õ~∞° „QÆ∞_»∞¡ #∞Oz `«Ü∂« ~°~Ú# Hõ=ÅÅh x~å÷iOK«_O»
[iyOk. XˆH HÍ#∞ÊÖ’ =ÚQÆ∞~æ ∞° Ñ¨Ù@ì_O» J<Õk 8"ÕÅ HÍ#∞ÊÅ‰õΩ XHõ@h, #Å∞QÆ∞~°∞
Ñ¨Ù@ì_=» ∞<Õk <åÅ∞QÆ∞HÀ@¡ HÍ#∞ÊÅH˜ XHõ@h `ÕÅÛ_»O [iyOk.
QÆ~°ƒù=u - áêÅ L`«ÊuÎ ã¨=∞Ü«∞O
ã‘¢Î H˜ HÍ#∞Ê J~Ú# =∞~°∞Hõ}Δ "Õ∞ áêÅ∞ L`«ÊuÎ HÍ=Ù. HõhãÖ XHõ\˜ - ~Ô O_»∞
~ÀAÅ∞ J~Ú`Õ<Õ QÍx áêÅ L`«ÊuÎ LO_»^∞Œ . J~Ú`Õ ¢ãÎ‘ QÆ~ƒ° =ù uQÍ =Ù#fl J~Ú^Œ=
<≥Å#∞Op =HΔÀ*ÏÅ Ñï=∂}O ÃÑ~°Q_Æ O» , K«#∞"≥Ú#Å∞ QÆ\Qì˜ Í Jkq∞`Õ JO^Œ∞Ö’#∞Oz
j~°Ö¡ ÏQÍ#∞, l_»∞Q¤ Í =ÙO_Õq^èOŒ QÍ#∂ „^Œ=O ~å=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. Wq áêÅ∞ =∂„`«O
QÍ=Ù. D „^Œ=O x^•#OQÍ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù~°OQÆ∞QÍ ‰õÄ_® =∂~°∞`«∞Ok. D ~°HOõ QÍ Hõ#|_Õ
„^Œ"åxfl HÀÖ’¢ã"ì¨ ∞£ Jx JO\Ï~°∞. HÍ#∞Ê J~Ú# `«~∞° "å`« ‰õÄ_® áêÅ∞ Ñ¨_=Õ ~°‰Ωõ
=HΔÀ*ÏÅ #∞Oz H˘kÌ "≥∂`å^Œ∞Ö’ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù~°OQÆ∞QÍ =ÙO_Õ D „^Œ=O =Ó~°∞`«∞Ok.
HÍ#∞Ê JÜÕ∞º=~°‰Ωõ Jã¨Å∞ áêÅ L`«ÊuÎ LO_»^∞Œ .
Q
381
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 382
ÃãH±û - ÃãH· ÍÅr
382
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 383
383
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 384
ÉèíQÆfl„¿Ñ=∞Å∞ - Ç≤Ïã‘ìiÜ«∂
Ñ¨„g∞Å „Ñ¨`åÑπx KåÖÏ QÍ_èO» QÍ „¿Ñq∞OzOk. ÃÑo§ ‰õÄ_® KÕã∞¨ HÀ"åÅ#∞
‰õΩOk. J~Ú`Õ WO\’¡"åà◊√§ ã¨¿ãq∞~å D ÃÑo§H˜ XÑ¨CHÀ=_»O ÖË^∞Œ . J~Ú<å „Ñ¨g∞Å
U"≥∞ÿ<åã¨ˆ~ „Ñ¨`åÑπ<Õ q"åÇ¨ÏO KÕã¨∞HÀ"åÅx x~°‚~ÚOK«∞‰õΩOk. Z<Àfl J_»¤O‰õΩÅ∞
Z^Œ∞~°=_»O`À „Ñ¨g∞ÅH˜ =∂#ã≤Hõ PO^Àà◊# Z‰õΩ¯= J~ÚOk. ZO`« `«fi~°QÍ q"åÇ¨ÏO
KÕã∞¨ HÀ"åÅ#∞‰õΩO@∞#fl^À JO`« PÅã¨ºO J=Ù`ÀOk. ÃÑ^ŒÅÌ H˜ `≥eÜ«∞‰õΩO_® áêiáÈ~Ú
ÃÑo§ KÕã∞¨ ‰õΩO^•=∂ JO>Ë ‰õΩ@∞O|Q“~°"åxfl =∞O@QÆeÑ≤#@∞ì J=Ù`«∞Ok. JO^Œ~∂°
`«~∞° "å`« `«#x u\ì̃áÈ™êÎ~∞° . ã¨~ˆ ‰õΩ@∞O|Q“~°==Ú H˘~°‰Ωõ PQÆ∞^•=∂ JO>Ë Jã¨Å∞
q"åÇ¨Ï"Õ∞ [~°Q^Æ "Õ ∂≥ ? „Ñ¨`åÑπh, `«#h ^Œ∂~°O KÕ¿ã™êÎ~ˆ "≥∂#<Õ PO^Àà◊#, PÖ’K«#Å∞
Z‰õΩ¯= J~ÚáÈ~Ú<å~Ú. J@∞=O\˜ PÖ’K«#Å`À `«Å_¡ eç á¡ È`«∞#fl „Ñ¨g∞ÅH˜ uO_ç
u#|∞kúHÍ=_»OÖË^∞Œ . x„^ŒÑ@¨ _ì "» ∞Õ ÖË^∞Œ . =ÚO^≥#fl_»∂ „Ñ¨g∞Å Jã¨Å∞ HÀÑ¨"∞Õ Z~°Q^Æ ∞Œ .
ZO`À x^•#OQÍ LO_Õk. zHÍ‰õΩ J<Õk, P"≥∞ KèåÜ«∞Ö’¡Hˆ =KÕÛk HÍ^Œ∞. HÍx WÑ¨C_»∞
P"≥ ∞ =∞#ã¨ O `å =∂#ã≤ H õ ã¨ O Ñ¶ ¨ ∞ ~° ¬ }`À xO_ç á È~Ú LOk. Ñ≤ z Û^•xÖÏ
`«Ü«∂~°~ÚºOk. ãïQÍæ ã≤OQÍiOK«∞HÀ=_»"Õ∞ ÖË^Œ∞. ^Œ∞ã¨∞ÎÅ Z_» Jã¨Å∞ Pã¨ˆHÎ
K«∂Ñ¨_»OÖË^Œ∞. JÑ¨C_»Ñ¨C_»∞ J#º=∞#ã¨¯OQÍ U^Õ^À =∂\Ï¡_»O [~°∞QÆ∞`ÀOk.
WO\’¡"åà◊§ áÈ~°∞Ñ¨_Ö» HË õ „Ñ¨ã∞¨ `Î åxH˜ „Ñ¨`åÑπ ¿Ñ~°∞ ÃÑH· ˜ Z`«_Î O» ÖË^∞Œ . J=∂‡~Ú
=∂iáÈ~ÚO^Œx ãÖ`À+≤OKå~°∞ `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞. HÍx WO`«Ö’ P"≥∞Ö’ XHõ qz„`«
Ñïã≤u÷ Hõ#|_çOk. L#fl@∞ìO_ç Hõà√◊ § uiy Ñ¨_áç È`«∞Ok. "≥Ú^Œ\’¡ WÖÏ Ñ¨_áç È=_®xH˜
H˘O`«HÍÅO #∞O_ç ãïQÍæ PÇ¨~°O fã¨∞HÀHõáÈ=_»O HÍ~°}=∞x ÉèÏqOKå~°∞
`«e^¡ OŒ „_»∞Å∞. Hõà√◊ § =∂„`«"∞Õ u~°∞QÆ∞`«∞<åflÜ«∞#∞‰õΩ#fl „Ñ¨g∞ÅH˜ H˘O`«HÍÖÏxH˜ HÍà◊√§
- KÕ`∞« Å∞ aQÆnã¨∞‰õΩxáÈ=_»O „áê~°OÉè"í ∞≥ <ÿ å~Ú. WÖÏ aQÆnã¨∞‰õΩx áÈ=_»O "≥Ú^Œ\’¡
"å~°O Ñ¨k~ÀAÅ‰õΩ XHõ™êi [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO>Ë† WÑ¨C_»∞ XˆH~ÀAÖ’ J<ÕHõ™ê~°∞¡
[~°∞QÆ∞`ÀOk. „Ñ¨`åÑπ QÆ∞iOz =∂\Ï¡__» O» =∂x"ÕãO≤ k Hõ^• Jx ãÖ`À+≤Oz#
„Ñ¨g∞Å `«e^¡ OŒ „_»∞ÅH˜ WÖÏ Ñ¶@≤ ∞ûÖÏQÍ ~å=_»O PO^Àà◊# HõeyOK«_O» „áê~°OÉè"í ∞≥ Oÿ k.
384
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 385
„Ñ¨g∞ÅÖ’ Hõey# D qÑ¨s`« Ñïã≤u÷ <Õ Ç≤Ïã‘iì Ü«∂ Jx JO\Ï~°∞. Ç≤Ïã‘iì Ü«∂H˜
KåÖÏ ˆHã¨∞Ö’¡ =¸ÅHÍ~°}O PO^Àà◊# Ç≤Ïã‘ìiÜ«∂ =ÚYºOQÍ ¢ã‘ÎÅÖ’¡ Z‰õΩ¯=.
JO^Œ∞Ö’#∂ Ü«Ú=`«∞Ö’¡ Z‰õΩ¯=. ^•xH˜ HÍ~°}O HÀiHõÅ∞ f~°Háõ È=_»O, =∂#ã≤Hõ
JãÖ`«$Ñ≤Î Ç¨Ïã‘iì Ü«∂ ÅHõ} Δ ÏÅ∞ HõeQˆ ¢ãÅÎ‘ ∞ z#flÑ¨Ê\˜#∞Oz KåÖÏ x^•#ã¨∞ÅÎ ∞QÍ#∞,
ã≤Q∞Æ Ñæ _¨ "Õ åà◊√§QÍ#∞, „Ñü z#fl^•xH© =∂#ã≤HOõ QÍ PO^Àà◊# K≥O^Õ"å~°∞QÍ#∞ LO\Ï~°∞.
giÖ’ XHõ „Ñ¨H¯õ "åi HÀiHõÅx, Pâ◊Åx Ñ¶e¨ OÑ¨KãÕ ∞¨ HÀ"åÅ<Õ P~å@O L<åfl, ~Ô O_»=
„Ñ¨H¯õ "å\˜x ™êkèOK«∞HÀÖË"∞Õ "≥∂##fl PO^Àà◊# Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok. "å~°∞ J#∞‰õΩ#flk
™êkèOK«_O» ‰õΩ^Œ~#° Ñ¨C_»∞ "åi PO^Àà◊#,JãÖ`«$Ñ≤Î J<Õk "åº^è∞Œ Å ~°∂ÑÖÖ’ |Ü«∞@
Ñ¨_∞» `«∂ LO@∞Ok. "åã¨"Î åxH˜ J"Õg∞ "åº^è∞Œ Å∞ HÍ=Ù. z=iH˜ D "åºkè ÅHõ} Δ ÏÅ∞
Hõ#|~°K"Õ å~°∞ ‰õÄ_® `«=∞Ö’ L#fl =∂#ã≤Hõ PO^Àà◊#=Å¡, JãÖ`«$Ñ≤Î =Å¡ WÖÏO\˜
ÅHõ} Δ ÏÅ∞ =ã¨∞<Î åflÜ«∞x QÆ∞iÎOK«Ö~Ë ∞° .
=∞#ã¨∞Å∞ HõÅ=HõáÈ`Õ QÆ∞O_≥áÈ@∞ =ã¨∞OÎ k ?
Ñ¨k‡xH˜ q"åÇ¨Ï"≥∞Oÿ k. K«∂¿ã"åiH˜ "åi^Œ~Ì ∂° zÅHÍ QÀiOHõÖÏ¡ Hõ#|_»`å~°∞.
=∞Oz JO^ŒQÍ_»∞, Ç¨ÏŸ^•QÆÅ"å_»∞ Ñ¨k‡xH˜ Éè~í QÎ° Í ÅaèOK«_O» K«∂ã≤ P"≥∞ ¿ãflÇ≤Ï`«∞
~åO„_»∞ Jã¨∂Ü«∞ ‰õÄ_® K≥O^Õ"å~°∞. Z@∞=O\˜ Ö’ÑÖÖËx P#O^Œ=∞Ü«∞ rq`«OÖ’H˜
J_»∞QÆ∞ÃÑ\ì̃# Ñ¨k‡xH˜ D =∞^èºŒ J#∞HÀ‰õΩO_® JHõ™ê‡`«∞QÎ Í QÆ∞O_≥áÈ@∞ ~å=_»O
„áê~°OÉè"í ∞≥ Oÿ k. QÆ∞O_≥Ö’ <˘Ñ≤Ê ~åQÍ<Õ KÕ`∞« Å∞ Jkq∞ Ñ¨@∞ì‰Ωõ x <˘Ñ≤Ê Éèií OK«ÖHË õ
"≥∞eHõÅ∞ uiyáÈ=_»O „áê~°OaèOzOk. U"≥∞<ÿ å QÆ∞O_≥[|∞ƒ =zÛO^Õ"∂≥ #x ZO`«=∞Ok
_®Hõ~ì H¡° ˜ K«∂Ñ≤Oz<å, Zxfl™ê~°∞¡ W.ã≤.l. fã≤<å, Zxfl~°HÍÅ Ñ¨sHõÅΔ ∞ KÕã<≤ å Z=fi~°∂
Ug∞ÖË^<Œ Õ JO@∞<åfl~°∞. HÍx Ñ¨k‡xH˜ L#fl@∞ìO_ç QÆ∞O_≥áÈ@∞ ~å=_»O =∂#ÖË^∞Œ .
=∂#ã≤Hõ PO^Àà◊# `«Q_æÆ O» ÖË^∞Œ . „H˘`«QÎ Í ÃÑo§ J~Ú =ÚK«Û@QÍ HÍÑ¨Ù~°O KÕã∞¨ ‰õΩO@∞#fl
Ñ≤ÅH¡ ˜ W^Õq∞\˜ WÖÏ ~ÀQÆO =zÛÑ¨_Oç ^Œx `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞ ÉÏ^èÑŒ _¨ <» å~°OaèOKå~°∞. Z=fiiH©
JO`«∞Ñ¨@xì D QÆ∞O_≥<˘Ñ≤ÊH˜ ^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’ U^≥<· å ÉÏ^èŒ L#fl^Õ"∂≥ #x ÉèÏqOz
J_çy`Õ Ñ¨k‡x JÖÏO\˜k Ug∞ ÖË^xŒ QÆ\ Qì̃ Í K≥¿ÑÊ¿ãk. ÃÑQ· Í ÃÑo§ JO>Ë ¢ãÎ‘ -
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ HÍ=∞ ãÖ|O^è•ÖË<å JO@∂ Z^Œ∞~°∞„Ñ¨âfl◊ "Õ¿ãk. HÍx P"≥∞ =∞<À qâı+¡ } ¨
KÕã≤ K«∂¿ãÎ ^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’x JãÖ`«$¿ÑÎ P"≥∞ QÆ∞O_≥áÈ@∞H˜ HÍ~°}=∞x `ÕeOk.
Éè~í Î° ZO`« JO^ŒQÍ_≥<· å, ZO`« Ç¨ÏŸ^• QÆÅ"å_≥<· å J`«xÖ’ H˘xfl QÆ∞}ÏÅ∞ Ñ¨k‡xH˜
#K«ÛÖË^∞Œ . Jq P"≥∞‰õΩ ÉÏ^è•Hõ~O° QÍ JxÑ≤™êÎ~Ú. HÍx Jq `«#‰õΩ #K«ÛÖË^xŒ ^è~·≥ º° OQÍ
ÃÑH· ˜ K≥ÑÊ¨ ÖË^∞Œ . ã¨~ˆ ÃÑH· K˜ Ñ≥ Ê≤ ãïk^ÕÌ ^è~·≥ º° O ÖËHáõ È`Õ "å\˜x JOwHõiOz T~°∞HÀQÆÅ∞QÆ∞
`«∂O^• JO>Ë JnHÍ^Œ∞. ZkiOK«#∂ ÖË^∞Œ . XÑ¨CHÀ#∂ ÖË^∞Œ . Wn P"≥∞ =∂#ã≤Hõ
385
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 386
ã≤u÷ . W@∞=O\˜ =∂#ã≤Hõ ÉèÏ"åÅ ãÖÑ¶∞¨ ~°¬} ^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’ JÅ¡HÖõ ’¡ÖÏxfl,
JãÖ`«$Ñ≤xÎ `≥zÛÃÑ\Õì k. D =∂#ã≤Hõ JÅ¡HÖõ ’¡Å"Õ∞ QÆ∞O_≥áÈ@∞ ÖÏO\˜k ~å=_®xH˜
HÍ~°}O.
KåÖÏ=∞Ok Ü«Ú=`«∞Ö’¡ "åi ^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’ Hõ#|_Õ JãÖ`«$Ñ≤HÎ ˜ HÍ~°}ÏÅ∞
KåÖÏ z#flqQÍ Hõ#|_»`å~Ú. "å\˜H˜ J~°O÷ JO@∂ LO_»^∞Œ . HÍx "å\˜x H˘O^Œ~∞°
Ü«Ú=`«∞Å∞ KåÖÏ ÃÑ^ŒÌ ã¨=∞ã¨ºQÍ z„uOK«∞‰õΩO\Ï~°∞. U=∂„`«O q[˝``« À =º=Ç¨ÏiOz<å
W@∞=O\˜ ã¨=∞ã¨ºÅx Ju `ÕeHõQÍ Ñï+¨¯iOK«∞HÀ=K«∞Û.
QÍ~å|O Ñ≤Å¡ QÆOQÆ"~„≥ ∞° ÖˇuOÎ k
^Œ=∞Ü«∞Oux z#flÑ¨Ê\˜#∞Op "åà◊§=∞‡ =Ú^•Ì_∞» `«∂ =Ú^ŒÅÌ ∞ÃÑ@ì_O» JÅ"å@∞
KÕãO≤ k. Ñ≤Å¡ ÃÑ^Œ^Ì ·≥ ÃÑm§_»∞ =zÛ<å J=∞‡ =Ú^ŒÌ HõeÑ≤ <À\’¡ ÃÑ@ì=Åã≤O^Õ |∞OQÆ=¸u
ÃÑ\˜ì ''áÈ, <Õ#∞ u##∞—— JO@∂<Õ JO`å ux"ÕÜ∞« _»=¸ =∂=¸ÖË. W@∞=O\˜
QÍ~å|O Ñ≤ÅH¡ ˜ =∞Oz =~°∞_ç<Õ K«∂ã≤ z=iH˜ ÃÑo§ KÕâß~°∞.
''U=∞O_ÀÜü∞ JHõ¯Ü«∞ºQÍ~°∂, =∂ J=∂‡~Úx ZO`À =Ú^Œ∞QÌ Í ÃÑOK«∞‰õΩ<åflO.
U=∂„`«O Hõ+Ñì̈ _¨ @ » O `≥eÜ«∞^Œ∞. =∞i =∂ J=∂‡~Úx g∞ KÕuÖ’ ÃÑ_»∞`«∞<åflO——
JO@∂ J`«"Î åiO\˜H˜ ÑÖÑ≤OzOk "åà◊§ J=∞‡. Ñ¨Ù\Õì \’¡ J~Ú`Õ J=∞‡ =Ú^•Ì_ç
=Ú^ŒÌ ÃÑ>Ëkì . J`«"Î åiO\˜Ö’ Z=~°∞ JÖÏ uxÑ≤™êÎ~∞° ? u#=∞x „¿Ñ=∞`À K≥ÑÊ¨ QÆÅ~°∞.
JO`ÕQÍx <À\’¡ ÃÑ@ì~∞° Hõ^• <À\’¡ =Ú^ŒÃÌ Ñ\ì̃ uxÑ≤OKÕ"å~°∞ ÖËHáõ ÈÜÕ∞ãïH˜ uO_ç
ãïQÍæ u#_»O =∂x"ÕãO≤ k. Wk ~ÚÖÏ LO>Ë `å#∞ Uk KÕã≤ ÃÑ@ì=∞O>Ë Éè~í Î° Jk
KÕã≤ ÃÑ@ì=Åã≤O^Õ. z=iH˜ Éè~í xÎ° ‰õÄ~ÀÛ=∞O>Ë ‰õÄ~ÀÛ"åe, ÖË==∞O>Ë ÖË"åe. "≥Ú^Œ\’¡
„H˘`«Î ÉèÏ~°º "≥∂AÖ’ Éè~í Î° JxflO\˜H© JOwHõiOz ''ã¨~ˆ —— Jx KÕã<≤ å, z=iH˜ zHÍ‰õΩ
JxÑ≤OzOk. QÍ~å|O`À =∞O‰õΩ`«#O ~°OQÆiOK«_O» `À `å#∞ K≥ÑÊ≤ #^ŒÖÏ¡ KÕÜ∞« Hõ
áÈ~Ú<å, `«#‰õΩ W+Öì ÖËx Ñ¨xKÕã<≤ å zO^Œ∞Å∞"ÕÜ∞« _»O =∂=¸Å∞ J~ÚáÈ~ÚOk.
JO`«QÍ „¿Ñq∞Oz P^ŒiOz# Éè~í Î° qã¨∞QÔ uÎ ÖˇH¯õ KÕÜ∞« ‰õΩO_® T~°∞‰õΩO>Ë QÍ~å|O
Ñ≤Å¡Ö’¡ P"Õâ◊O, L„^ÕHõO Z‰õΩ¯"≥·áÈÜ«∂~Ú. P P"Õâ◊OÖ’, L„^ÕHõOÖ’ Éèí~°Î g∞^ŒH˜
q~°∞K«∞‰õΩÑ¨_kÕ . ''<Õ#O>Ë g∞‰õΩ W+Öì ÖË^∞Œ . <åHÀãÖ g∞~°∞ Ug∞ KÕÜ∞« ~°∞. =∂ Ñ¨Ù\Õì \˜H˜
áÈ`å#∞—— JO@∂ Ñ¨Ù\Õì \˜H˜ "≥o§áÈ~ÚOk. ã¨¿ãq∞~å WHõ J`«"Î åiO\˜H˜ "≥à§◊ #Ok.
ZO`«HÍÅO Ñ¨Ù\Õì \˜Ö’ LO@∞Ok. ''Éè~í xÎ° =ke Ñ¨Ù\Õì \˜Ö’ ‰õÄ~°∞ÛOk—— JO@∂
„Ñ¨H¯õ "åà◊√§ ã¨∂\˜ áÈ\© =∂@Å∞ K≥q# Ñ¨_∞» `«∂<Õ L<åfl~Ú. J~Ú<å ~À+Ö, P"ÕâO◊
^Œ=∞Ü«∞OuÖ’x PÖ’K«#x K«OÑ≤"âÕ ß~Ú. =¸~°`ö åfixH˜ ["å|∞ K≥ÑÊ¨ ÖËHõ z=iH˜ P"≥∞#∞
386
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 387
Ñ¨\ ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_® T~°∞‰õΩ<ÕãïHõÖÏ¡ ^Œ=∞Ü«∞OuÖ’ =∂#ã≤Hõ ÉÏ^èŒ Z‰õΩ¯"≥·Ok.

H˘O`«HÍÖÏxH˜ ^Œ=∞Ü«∞Ou =∞OK«Og∞^Œ Ñ¨_∞» ‰õΩx L#flk L#fl@∞ìQÍ<Õ aQÆnã¨∞‰õΩx
áÈ=_»O „áê~°OÉè"í ∞≥ Oÿ k. QÍ~å|O`À ÃÑOH˜`#« O`À ÃÑiy# Ñ≤Å,¡ ÃÑo§ J~Ú# `«~∞° "å`«
‰õÄ_® ÃÑOH˜`#« OQÍ `«# „Ñ¨f=∂\Ï K≥ÖÏ¡Åx Pt¿ãÎ JÖÏ [~°QHÆ áõ ÈÜÕ∞ ãïH˜ Ç≤Ïã‘iì Ü«∂
Ñ¶@
≤ ∞û ~å=_»O „áê~°OÉè"í ∞≥ <ÿ å~Ú D ~°HOõ QÍ Ñ¶@
≤ ∞û ^Œ=∞Ü«∞OuÖ’ ~å=_®xH˜ ZO`À
Hõ^äŒ ZO`ÀHÍÅO #∞Op LO>Ë, H˘O^ŒiÖ’ KåÖÏH˘kÌ HÍÅOÖ’<Õ Hõ#|_»`å~Ú.
JO^Œ∞=Å¡<Õ =∂#ã≤Hõ "≥^· ºŒ âßGA˝Å Ç≤Ïã‘iì Ü«∂ Ñ¶@ ≤ ∞û ~å=_®xH˜ "≥#∞Hõ Z^Œ∞\˜"åi
#∞Oz ™ê#∞Éèí∂u á⁄O^Œ_®xH˜ P~å@O, J#∞‰õΩ#flk ™êkèOK«_®xH˜ P"Õâ◊O,
`≥eÜ«∞‰õΩO_® ™ê÷#O U~°Ê~°∞Û‰õΩx LO\ÏÜ«∞x JO\Ï~°∞. H˘O^ŒiÖ’ ^•OÑ¨`«º
rq`«OÖ’x X_»∞^Œ∞_»∞‰õΩÅ∞ JãÖ`«$Ñ≤Î Ç≤Ïã‘iì Ü«∂ Ñ¶@ ≤ ∞û ~å=_®xH˜ HÍ~°}O J~Ú`Õ
^Œ=∞Ü«∞OuÖÏO\˜ "åiÖ’ P"ÕâO◊ , L„^ÕHOõ HÍ~°}O.
ÉèíQÆfl „¿Ñq∞‰õΩÅ∞ - ÑÿÖË QÆ∞O_≥Å∞
ÉèQí flÆ „¿Ñq∞‰õΩ_»∞ J#QÍ<Õ ^Õ=^•ã¨∞ QÆ∞~°∞‰Î Ωõ =™êÎ_∞» . „¿Ñ=∞=Å¡ Ñÿe# QÆ∞O_≥QÍ
=∞#=ÚO^Œ∞ xÅ|_»`å_»∞. ÉèQí flÆ „¿Ñ=∞‰õΩ zÇ¨ÏflOQÍ ^Õ=^•ã¨∞ ¿Ñ~ˆ K≥ÑC¨ HÀ=Åã≤#
J=ã¨~O° ÖË^∞Œ .ZO^Œ~À Ü«Ú=`«∞Å∞ ‰õÄ_® ÉèQí flÆ „¿Ñq∞‰õΩ~åO¢_·≥ QÆ∞O_≥Å∞ Ñÿe zO^Œ~°
=O^Œ~Q° Í LO\Ï~°∞. =∞QÆ"å_»∞ QÆ#∞Hõ „`åy "≥∞Hÿ Oõ Ö’ =∞#ã¨∞ûH˜ =Úã¨∞QÆ∞ "Õ¿ã,Î JÖÏ
„`åQÆÖHË õ =∞#ã¨∞x =∂~°∞ÛHÀÖËHõ QÆ∞O_≥Ö’ ~°yÖË =∞O@ÅH˜ =∞#ã¨∞ûx zuKÕã,≤ P
"Õ_Hç ˜ `åà◊ÖHË õ =OÑ¨ÙÅ∞ =zÛ z=iH˜ aQÆnã¨∞‰õΩxáÈ~Ú r=K«Û=ù OÖÏ Ñ¨_ç LO\Ï~°∞.
XHõ¯=∂@Ö’ K≥áêÊÅO>Ë Ç≤Ïã‘iì Ü«∂ Ñ¶@ ≤ ∞û`À rq`åxfl ^Œ∞óY=∞Ü«∞O KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï~°∞.
=∞QÆ"åà◊§Ö’¡ ‰õÄ_® Ç≤Ïã‘iì Ü«∂ Ñ¶@ ≤ ∞û =™êÎ~Ú. HÍx `«‰Ωõ ¯=. J^Õ ¢ãÖÎ‘ Ö’¡ =∂#ã≤HOõ QÍ
Hõey# ÉÏ^èHŒ ˜ `«@∞ìHÀÖËHõ Ç≤Ïã‘iì Ü«∂ Ñ¶@ ≤ ∞ûx `≥zÛ ÃÑ@∞ì‰Ωõ O@∞Ok.
Z<Àfl Ãã‰õΩû ã¨=∞ã¨ºÅ∞ - ZO^Œ~À Ü«Ú=`«∞Å∞
¢ãÅÎ‘ Ö’ =Öˇ<Õ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ ‰õÄ_® Z<Àfl Ãã‰õΩû ã¨=∞ã¨ºÅ∞ Z^Œ∞~°=Ù`å~Ú. HÍx
Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ =∂#ã≤HOõ QÍ Hõ$OyáÈ=_»O `«‰Ωõ ¯=. ¢ãÎ‘ Hõ$OyáÈ=_»O Z‰õΩ¯=. nxH˜ HÍ~°}O
Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ #Å∞QÆ∞i`À Z‰õΩ¯= HõÅã≤ "≥∞Åã≤ u~°Q_Æ ®xH˜ J=HÍâ◊O LO@∞Ok. Hõ#∞Hõ
"åi`À =∂\Ï¡_∞» `«∞#flO`«¿ãÑ¨Ù J~Ú<å =∂#ã≤HOõ QÍ H˘O`« âßOux á⁄O^ŒQÅÆ ∞QÆ∞`å_»∞,
`«# ÉÏ^èxŒ =∞~°záÈQÆÅ∞QÆ∞`å_»∞. J^Õ ¢ãÎ‘ q+¨Ü∞« OÖ’ J~Ú`Õ `«# ÉÏ^èŒ WOH˘Hõi`À
K≥ÑC¨ HÀÖË^∞Œ . #Å∞QÆ∞iÖ’ u~°Q_Æ ®xH˜ ã¨=∂[O XÑ¨CHÀ^Œ∞. ^•x`À =∂#ã≤HOõ QÍ
Hõ$OyáÈ~Ú WO\˜Ö’ <åÅ∞QÆ∞ QÀ_»Å =∞^èºŒ LO_çáÈ=_»O`À ZÑ¨C_»∂ J^Õ PÖ’K«#,
387
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 388
J^Õ ÉÏ^èŒ =∞#ã¨∞ûÖ’x ÉÏ^èÅŒ x |Ü«∞@‰õΩ =ºH©HÎ iõ OK«_®xH˜ J=HÍâ◊O ÖËHáõ È=_»O,
"å\˜x =∞~°záÈ=_®xH˜ `«y# "å`å=~°}O ÖËHáõ È=_»O`À "åiH˜ =∂#ã≤Hõ <≥~· åâ◊ºO,
JãÖ`«$Ñ≤,Î Ç≤Ïã‘iì Ü«∂ Ñ¶@
≤ ∞û ~å=\ÏxH˜ =ÚYºHÍ~°}O. ã¨=∂[OÖ’ Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ XHõ
hu, ¢ãHÎ‘ ˜ =∞~˘Hõ hu LO_»@O =Å¡ W@∞=O\˜ =∂#ã≤Hõ "åº^è∞Œ Å∞ „Ñ¨|Å_®xH˜
J=HÍâ◊O HõÅ∞QÆ∞`ÀOk.
Ç≤Ïã‘iì Ü«∂H˜ zH˜`û« ZÖÏ ?
q+¨Ü∞« *Ï˝#O HõeyLO_ç, ¿ãfiKåÛùÜÚ« `« "å`å=~°}OÖ’ ÃÑiy# ¢ãÎ‘ ÉèQí flÆ „¿Ñq∞‰õΩÅ∞
J~Ú#Ñ¨C_»∞ q[˝`«`À =º=Ç¨ÏiOz ^è≥·~°º∞QÍ `«# ã¨=∞ã¨ºx Ñï+¨¯iOK«_®xH˜
Hõ$+≤KãÕ ∞¨ OÎ k. D ~°HOõ QÍ „Ñ¨f ¢ãÎ‘ ^è~·≥ º° OQÍ xÅ|_ç, =∂#ã≤HOõ QÍ Hõ$OyáÈ‰õΩO_®
LO_®ÅO>Ë, =∞#ã¨∞ûx k@ìO KÕã∞¨ HÀQÆÅ ã≤u÷ ~å"åÅO>Ë ã¨=∂[OÖ’ ¢ãHÎ‘ ˜ XHõ hu,
Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ XHõ hu J<Õk áÈ"åe. JÑ¨C_»∞QÍx ¢ãÅÎ‘ Ö’¡ ^•OÑ¨`º« rq`« ã¨=∞ã¨ºÅ
q+¨Ü∞« OÖ’ Ç≤Ïã‘iì Ü«∂ Ñ¶@ ≤ ∞û `≥zÛÃÑ@∞ìHÀ=_»O áÈ^Œ∞.
Ñ¶≤@∞û =ã¨∞Î#flO`«=∂„`å#, QÆ∞O_≥áÈ@∞, #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`« =O\˜ ÅHõΔ}ÏÅ∞
Hõ#|_»∞`«∞#flO`« =∂„`å# Ç≤Ïã‘iì Ü«∂ âßs~°Hõ J<å~ÀQÆºO HÍ^Œ∞. Wk Hˆ =ÅO =∂#ã≤Hõ
"åºkè. nxH˜ HÍ=Åã≤#^ŒÖÏ¡ =∂#ã≤Hõ LÖÏ¡ãO¨ , =∂#ã≤Hõ ^è~·≥ º° O. q+¨Ü∞« O QÆ∞iOz
ã¨Ô~·# J=QÍÇ¨Ï# HõeyOz =∂#ã≤HõOQÍ `«$Ñ≤Îx HõeyOz#@¡~Ú`Õ KåÖÏ=~°‰õΩ
Ç≤Ïã‘ìiÜ«∂ `«yæáÈ`«∞Ok. ZÑ¨C_»∂ ‰õÄ_® Ç≤Ïã‘ìiÜ«∂H˜ U^À XHõ =¸ÅHÍ~°}O
LO@∞Ok. H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ Ç≤Ïã‘iì Ü«∂ Ñ¶@≤ ∞û =KÕÛ"åà◊§Hˆ Jq ZO^Œ∞‰õΩ =ã¨∞<Î åflÜ≥∂,
^•xH˜ HÍ~°}O Uq∞\’ `≥eÜ«∞‰õΩO_® J~ÚáÈ`«∞Ok. "åi =∞#ã¨∞ûÖ’ L#fl Jã¨Ê+¨"ì ∞≥ #ÿ
PHÍOHõÅΔ ∞, PO^Àà◊#Å∞ Ç≤Ïã‘iì Ü«∂H˜ HÍ~°}O J=Ù`å~Ú. ãÔ̈~#· =∂#ã≤Hõ qâı+¡ } ¨
^•fi~å "å\˜x QÆ∞iÎOK«=K«∞Û. Ç≤Ïã‘iì Ü«∂H˜ zH˜`û« q+¨Ü∞« OÖ’ KåÖÏ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ P
¢ãxÎ‘ `å#∞ L#fl "å`å=~°}O #∞Oz "Õ~∞° KÕÜ∞« =Åã≤ LO@∞Ok. "å`å=~°} =∂~°∞Ê`À
=∞#ã¨∞û ‰õÄ_® =∂~°∞`«∞Ok. g@xflO\˜`Àáê@∞ H˘xfl „\Ïx¯Öˇ[· ~°∞û "å_»@O`À =∞#ã¨∞û
âßOuOz, =∂#ã≤Hõ JÅ¡HÖõ ’¡ÅO #∞Oz |Ü«∞@Ñ¨_ç Ç¨~ÚQÍ „|`«HQõ ÅÆ ∞QÆ∞`«∞Ok.
388
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 389
=∂#ã≤Hõ "≥·Ñ¨s`åºÅ∞ - ã≤Ñ¶≤eãπ
''UÜü∞ Hõ=∞ÖÏ, x<Õfl ! WOHÍ HÍÑ¶‘ fã¨∞‰õΩx ~å"ÕO—— JO@∂ JiKå_»∞ Ç¨Ï~°<å^è.£
''WÑ¨C_Õ HõÔŒ _ô, HÍÑ¶‘ HÍ"åÅx K≥ÑÊ≤ Ok. Hõ} Δ OÖ’ HÍÑ¶‘ ZÖÏ `«Ü∂« ~°=Ù `«∞Ok?
WkQÀ fã¨∞‰õΩx =ã¨∞<Î åfl—— JO@∂ „Ñ¨âßO`«OQÍ ["åazÛOk Hõ=∞Å.
''U_çâß"£, Hõ|∞~°∞¡ K≥ÑÊ¨ Hõ `«fi~°QÍ fã¨∞‰õΩ~å. D =∞^èºŒ h‰õΩ á⁄QÆ~∞° Z‰õΩ¯"≥O· k
K≥ÑÊ≤ Ok "≥O@<Õ KÕÜ∞« _»OÖË^∞Œ . Uq∞@#∞‰õΩ<åfl"À, h uHõ¯ J}z"Õ™êÎ#∞—— JO@∂
L„QÆOQÍ Ç¨ïOHõiOKå_»∞.
''U=∞<åfl#x JÖÏ L„^ÕHÑõ _¨ áç È`«∞<åfl~°∞ ? ZÖÏ J~Ú<å g∞Ö’ D =∞^èºŒ zHÍ‰õΩ,
HÀÑÖ Z‰õΩ¯"≥á· ÈÜ«∂~Ú. <Õ#∞ XHõ z#fl ã¨ÅÇ¨ W=fi<å - g∞~°∞ HÍãÎ̈ L„^ÕHÑõ _¨ ‰» Ωõ O_®
x^•#OQÍ LO_®e—— JO@∂ xq∞+ÖÖ’ HÍÑ¶‘ `«Ü«∂~°∞KÕã≤ Ç¨Ï~°<å^è£ KÕuH˜
JOkOzOk.
Ç¨Ï~°<å^è£ JO`« Hõ~‰° Ωõ QÍ =∂\Ï¡_<ç å Hõ=∞Å HÀÑÖ `≥K∞« ÛHÀ‰õΩO_® Éè~í gÎ° ∞^Œ „¿Ñ=∞`À
z~°∞#=Ùfi #=Ùfi`«∂ Z^Œ∞~°∞QÍ xÅ∞Ûx LOk.
''Uq∞\Ï #=Ùfi, ~°O‰õΩ=ÚO_»ÖÏ! ã≤Q∞Æ Öæ ^Ë ∂Œ ? <å =ÚO^Œ∞ Hõ#|_»‰Ωõ ^Œ∂~°OQÍ
áÈ~Ú ZHõ¯_≥<· å Kå=Ù—— JO@∂ „`åQÆ∞`«∂ „`åQÆ∞`«∂ L#fl HÍÑ¶‘ HõÑC¨ x<ÕÅH˜ qã≤iH˘\Ïì_∞» .
Hõ=∞Å ëêH± u#fl^•xÖÏ xâıÛ+¨μ~ì åÖˇ· xÅ|_çáÈ~ÚOk. `«# `«ÑC¨ U=∂„`«O
ÖËHáõ È~Ú<å, Ç¨Ï~°<å^è£ JÖÏ L„^ÕHÑõ _¨ ç qz„`«OQÍ „Ñ¨=iÎOK«_O» Hõ=∞ÅH˜ J~°O÷ HÍx
ã¨=∞ã¨ºQÍ `«Ü∂« ~Ô O· k.
Ç¨Ï~°<å^è£ `«# q"åÇ¨Ï"≥∞ÿ# `˘e k<åÖ’¡ XHõ¯HõΔ}O ‰õÄ_® Hõ=∞Åx =ke
=ÙO_»ÖHË áõ ÈÜÕ∞"å_»∞. Hõ=∞ÖË `«# ã¨~fi° ã¨fiO. P"≥∞ ™êxfl^èºŒ OÖ’ JO`«∞ÖËx P#O^•xfl
389
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 390
á⁄O^Õ"å_»∞. J`«x =∂@Ö’¡ J=∞$`«O XeˆHk. J@∞=O\˜ Ç¨Ï~°<å^è£ D<å_»∞ WÖÏ

„Ñ¨=iÎOK«_O» , =∂@Å∞ Hõ~H‚° ~õ Àî ~°OQÍ =∂~°_O» J~°O÷ HÍx q+¨Ü∞« O.
F ~ÀA# Ç¨Ï~°<å^è£ =∞Oz =¸_èÖ£ ’ =ÙO_»QÍ Hõ=∞Å J`«x „Ñ¨H¯õ # ‰õÄ~°∞Ûx
U"Õ"À fÜ«∞x Hõ|∞~°∞¡ K≥|∞`«∂, ''g∞iO`« =∞Oz"å~°∞ Hõ^•, <Õ#O>Ë g∞‰õΩ WO`«
W+ì̈O Hõ^•, ZO^Œ∞Hõx D =∞^èºŒ g∞‰õΩ <å g∞^Œ W>Ëì HÀÑÖ =KÕÛ™ÈÎOk! <å g∞^Õ
HÍ^Œ∞, |Ü«∞@"åà◊§ g∞^Œ, Ñ≤ÅÅ¡ g∞^Œ J~°O÷ ÖË‰Ωõ O_® q~°∞K«∞‰õΩx Ñ¨_∞» `«∞<åfl~°∞. <åÖ’
U"≥∞<ÿ å `«ÑC¨ LO>Ë K≥ÑÊ¨ O_ç. `«ÑÊ¨ Hõ =∂~°∞Û‰õΩO\Ï#∞—— JO@∂ x^•#OQÍ J_çyOk.
''Ug∞ÖË^∞Œ Hõ=∞ÖÏ! ZO^Œ∞‰õΩ WÖÏ L„^ÕHÑõ _¨ ∞» `«∞<åfl<À <åˆH `≥eÜ«∞_»OÖË^∞Œ . P
=∞^èºŒ _®Hõ~ì ∞° KÕ`« <å‰õΩ a.Ñ≤. =Ù#fl^Õ"∂≥ Ñ¨sHõΔ KÕ~ÚOK«∞‰õΩ<åfl#∞. Ug∞ÖË^xŒ ‰õÄ_®
_®Hõ~ì ∞° K≥áêÊ~°∞—— JO@∂ x^•#OQÍ<Õ ["åaKåÛ_»∞.
Éè~í Î° x^•#OQÍ L<åfl_»∞ Hõ^• Jx, Hõ=∞Å HÍãÎ̈ K˘~°= fã¨∞‰õΩx, ''J=Ù<≥O¡ _ç
a.Ñ≤. g∞‰õΩ ZO^Œ∞‰õΩ =ÙO@∞Ok? _®Hõ~ì ∞° QÍifl J_çy #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`« =Ù#fl^Õ"∂≥ ,
h~°ãO¨ `«Q_æÆ ®xH˜ HÍã¨Î \Ïx‰õΩ¯, aà◊§Å∞ ~å~ÚOK«∞HÀHõáÈÜ«∂~å?...—— JO@∂ WOHÍ
U^À K≥ÑÊ¨ É’~ÚOk.
''KèåÖË¡ <À~°∞‡Üü∞. J=ã¨~"° ∞≥ `ÿ Õ _®Hõ~ì̂ ~åã≤=fi~å. h É’_ç ã¨ÅÇ¨ Z=iH˜ HÍ"åe——
JO@∂ Ç¨Ï~°<å^è£ Hõ=∞Å =∂@x YO_çOK«@O`À W>Ëì x"≥fi~°áÈ~ÚOk.
ã≤Ñe≤¶ ãπ H„ ÍxH± J~Ú`Õ "≥∞^Œ_∞» #~åÅ∞ ^≥|ƒuO\Ï~Ú
Ç¨Ï~°<å^èÖ£ ’ Hõ#|_Õ W@∞=O\˜ qz„`« „Ñ¨=~°#Î `«~K° ∞« QÍ KåÖÏ ãÖ™ê~åÖ’¡
Hõ#|_»∞`«∂<Õ LO@∞Ok. ãÖ™êiHõOQÍ =KÕÛ |~°∞=ÙÅ∞, ÉÏ^èŒº`«Å∞ =∞#∞+¨μºefl
Hõ$OQÆnã≤, zHÍ‰õΩÑïz =∞x+≤x =∞~À =∞x+≤QÍ =∂iÛ"Õã∂¨ Î LO\Ï~Ú. JO`ÕHÍ‰õΩO_®
ÃãH±ûÑ¨~O° QÍ Jã¨=∞~°`÷ ,« JãÖ`«$Ñ≤Î L<åfl, ÉèÏ~°º „Ñ¨=~°#Î g∞^Œ Jã¨ÇÏ¨ ºO Hõey<å
W@∞=O\˜ qz„`« „Ñ¨=~°#Î Hõ#|_»∞`«∂ LO@∞Ok. J~Ú`Õ H˘O^ŒiH˜ Pã≤Î LO@∞Ok.
Z@∞=O\˜ ÉÏ^Œ~|° On LO_»^∞Œ . JO^Œ"∞≥ #ÿ , J#∞‰õÄÅ=uÜ≥∞ÿ # ÉèÏ~°º LO@∞Ok.
"åi rq`«O Ç¨~ÚQÍ, P#O^ŒOQÍ QÆ_zç áÈ`«∂ LO@∞Ok. x^•#OQÍ "åi „Ñ¨=~°#Î Ö’
=∂~°∞Ê Hõ#|_»_O» „áê~°OÉèOí J=Ù`«∞Ok. JO`«=~°‰Ωõ *’H±û "Õ¿ã =ºHÎ̃ ã‘iÜ«∞ãπQÍ
=∂~°_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ZO`À Ç¨ïO^•QÍ, =∞~åº^ŒQÍ „Ñ¨=iÎOKÕ"å_»∞ "≥H˜eQÍ,
J=∞~åº^ŒH~õ O° QÍ „Ñ¨=iÎã∂¨ Î LO\Ï_»∞.
K«H¯õ QÍ #=Ùfi`«∂ =∂\Ï¡_Õ =ºHÎ̃ TiˆH L„^ÕHÑõ _¨ áç È`«∂ LO\Ï_»∞. U Ñ¨x<≥<· å
ZO`À ÉÏ^èºŒ `«`À x~°fiÇ≤ÏOKÕ =ºH˜Î ÉÏ^èºŒ `å~°ÇÏ≤ `«OQÍ „Ñ¨=iÎã∂¨ Î LO\Ï_»∞. `«# JO`«ã∂¨ ,Î
390
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 391
Ç¨ÏŸ^•h =∞~°záÈ~Ú `«# PÑ¶‘ã¨∞Ö’#∂, |O^èŒ∞=ÙÅ WO\˜H˜ "≥o§#Ñ¨C_»∞ JHõ¯_»

LO_Õ z#fl z#fl =ã¨∞=Î Ùefl QÆÑzπ ÑπQÍ *Ë|∞Ö’ ÃÑ>Ëãì ∞¨ ‰õΩx =KÕÛã¨∂Î LO\Ï_»∞. J~°O÷ Ñ¨~O÷°
ÖË‰Ωõ O_® Ñ≤Åe¡ fl W>Ëì H˘@∞ì`∂« LO\Ï_»∞. JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ ZO`À „¿Ñq∞OKÕ ÉèÏ~°ºx
âßs~°HOõ QÍ, =∂#ã≤HOõ QÍ z„`«ÇÏ≤ Oã¨ÅH˜ QÆ∞iKÕã∂¨ Î LO\Ï_»∞. J~°O÷ ÖË‰Ωõ O_® W>Ëì
L„^ÕHÑõ _¨ áç È`«∂ LO\Ï_»∞.
WÖÏ =ºH˜Î „Ñ¨=~°Î# qO`«QÍ =∂iáÈ=_®xH˜ =∂#ã≤Hõ âßGs`åº J<ÕHõ
HÍ~°}ÏÅ∞O_»QÍ, ã¨∞Y"åº^è∞Œ Ö’¡ XHõ>#ÿ̌ ã≤Ñe≤¶ ãπ "åºkè ‰õÄ_® XHõ =ÚYº HÍ~°}O.
ã≤Ñe≤¶ ãπ "åºkè Hˆ O„^Œ <å_ô=∞O_»ÖÏxfl ^≥|ƒfã≤#Ñ¨C_»∞ H˘O^Œ~∞° =º‰õΩÖÎ ’¡ ÃÑ#· K≥ÑC¨ ‰õΩ#fl
=∂~°∞ÊÅ`À áê@∞ WOHÍ Z<Àfl =∂~°∞ÊÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú.
ã≤Ñ¶≤eãπ =Å¡ "≥∞^Œ_»∞ _®º"Õ∞l J~Ú`Õ....
Ç¨Ï^Œ∂Ì Ñ¨^∂Œ Ì ÖË‰Ωõ O_® u~°∞QÆ∞_»∞ uiy ã≤Ñe≤¶ ãπ "åºkè `≥zÛ ÃÑ@∞ì‰Ωõ x ^•xH˜
`«y# zH˜`û« á⁄O^Œx"åxH˜ H˘O`«HÍÖÏxH˜ |∞„~° u~°∞QÆ∞_»∞ „áê~°OÉèOí J=Ù`«∞Ok.
|∞„~° u~°∞QÆ∞_»∞`À áê@∞ J_»∞QÆ∞Å∞ ‰õÄ_® ãïQÍæ Ñ¨_=» Ù. |∞„~° u~°∞QÆ∞ HõO>Ë =ÚO^Œ∞QÍ
|∞„~°ÖxË =∂@Å∞ „áê~°OÉèOí J=Ù`å~Ú. Ç¨Ï~°<å^è£ J#=ã¨~O° QÍ L„^ÕHOõ K≥O^Œ_O»
[~°∞QÆ∞`ÀO^Œ<åfl, J=∞~åº^ŒH~õ O° QÍ „Ñ¨=iÎã∞¨ <Î åfl_»<åfl ã≤Ñe≤¶ ãπ =Å¡ "≥∞^Œ_∞» Ö’ #~åÅ∞
^≥|ƒu#_»"∞Õ HÍ~°}O.
JO^ŒiÖ’ HÍHõáÈ~Ú<å J~°∞^Œ∞QÍ H˘O^ŒiÖ’ - ã≤Ñe≤¶ ãπ "åºkè =zÛ# `«~∞° "å`«
J~Ú^Œ∞ #∞Op W~°"·≥ ãÖ=`«û~åÅ Ö’QÍ Hˆ O„^Œ<å_ô =∞O_»ÅO ^≥|ƒuO@∞Ok. nx=Å¡
=KÕÛ "åºkè<Õ ''[#~°Öò Ñ¨~åÅã≤ãπ PÑ¶π k W<£ ¿ã<£—— Jx JO\Ï~°∞. D "åºkè "≥Ú^Œ\ ˜
^ŒâÖ◊ ’¡ Ç¨Ï~°<å^èÖ£ ’ Hõ#|_ç#@∞=O\˜ qz„`« P"Õâ◊ Ñïã≤u÷ Hõ#|_»∞`«∞Ok. `«~∞° "å`«
x^•#OQÍ P =ºHÎ̃Ö’ |∞kú =∞O^ŒyOzáÈ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. *Ï˝ÑH¨ âõ H◊ Î̃ KåÖÏ=~°‰Ωõ
áÈ`«∞Ok. XˆH q+¨Ü∂« xfl Ñ¨k™ê~°∞¡ „Ñ¨tflOK«_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. HõàÏ`«‡Hõ ^Œ$HõÊ^äOŒ
#tOzáÈ`«∞Ok. Jã¨Éºíè OQÍ „Ñ¨=iÎOK«_O» , ^Œ∞ã¨∞ÅÎ ∞ ãïQÍæ ^èiŒ OK«Háõ È=_»O, Jã¨ÇÏ¨ ºOQÍ
=∂\Ï¡__» O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. KÕ¿ã Ñ¨xg∞^Œ „â◊^úŒ ã¨#flye¡áÈ=_»O, =ÓiˆH JÅã≤áÈ=_»O,
Ju ™ê=∂#º"≥∞#ÿ Ñ¨xx ‰õÄ_® Hõ+Oì̈ QÍ ÉèÏqOK«_O» , ZÑ¨C_»∂ KÕ¿ã Ñ¨x<Õ `«ÑC¨ QÍ
KÕÜ∞« _»O, `å<Õq∞ KÕã∞¨ <Î åfl_À `å<Õ QÆ∞iÎOK«ÖHË áõ È=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. D =∂~°∞ÊÅ∞
W@∞=O\˜ =ºH˜ÖÎ ’ KåÖÏ x^•#OQÍ ãÖÉèqí ™êÎ~Ú. Hõ#∞Hõ J`«x ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞ =ÚO^Œ∞
JO`«QÍ QÆ=∞xOK«ÖHË áõ È=K«∞Û.
391
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 392
"≥∞^Œ_∞» Ö’ #~åÅ∞ ^≥|ƒuxáÈ=_»O`À D ÅHõ}Δ ÏÅ∞ ‰õÄ_® =ÚkiáÈ`å~Ú. JÑ¨C_Õ

Ñ¨H¯õ # LO_Õ"å~°∞ J`«x „Ñ¨=~°#Î Ö’ "≥Ñ· s¨ `åºxfl QÆ=∞xOK«_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. W@∞=O\˜
=º‰õΩÖÎ ’¡ ZÑ¨C_À [iy# ãÖÑ¶∞¨ @#Å∞ =∂\Ï¡_#ç =∂@Å∞ QÆ∞~°∞Î LO\Ï~Ú. HÍx
H˘kÌ~ÀAÅ „H˜`«O [iy#q =∂„`«O ZO`«H© QÆ∞~°∞Î LO_»=Ù. D "åºkèÖ’ W^˘Hõ
„Ñ¨`ºÕ Hõ =∂#ã≤Hõ Ñïã≤u÷ . H˘O`«=∞OkÖ’ =∂\Ï¡_∞» `«∂ - =∂\Ï¡_∞» `«∂ LO_»QÍ<Õ
=∞^èŒºÖ’<Õ =∂@~å‰õΩO_® PyáÈ~Ú, uiy =∂@~å=_»O [~°∞QÆ∞`«∂ LO@∞Ok.
`≥eÜ«∞‰õΩO_® Xà◊√¡ `«∂Å∞`«∂ LO@∞Ok.
~Ô O_»∞ ~Ô à‹O¡ `À `≥eÜ«∞x ã≤u
÷
ã≤Ñe≤¶ ãπ =Å¡ "≥∞^Œ_∞» Ö’x \˜+Ø¨ ºÅ∞ ^≥|ƒu#_»O =Å¡ J`«_∞» =ÚO^Œ∞ =∂^äŒ
"≥∞\˜Hû± Ö’ =∂ãì̈~ü J~Ú# "åxH˜ ‰õÄ_® 'Ô~O_»∞ ~Ô à‹§O`«— Jx J_çy`Õ K≥ÑÊ¨ ÖËx ã≤u÷
U~°Ê_»∞`«∞Ok. H˘O^Œ~Ô `· Õ `å=Ú Ñ¨\ #ì̃ ‰õΩO^Õ\ H˜ ˜ =¸_Õ HÍà◊√§ J#fl@∞¡ XHõ q+¨Ü∂« xfl
Ñ¨@∞ì‰Ωõ x J~°O÷ ÖË‰Ωõ O_® "åkã¨∂Î ‰õÄ~°∞ÛO\Ï~°∞. "åiH˜ ZO`« #K«ÛK≥áêÊÅ<åfl ‰õΩ^Œ~^° ∞Œ .
"åiÖ’ q"ÕHOõ #tOK«_"» ∞Õ WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O. WÖÏO\˜ =º‰õΩÅÎ ∞ =∞iH˘O^Œ~∞° `«=∞‰õΩ#fl
^ŒO`å Z=~À ^ÀK«∞‰õΩxáÈ~Ú#@∞¡ kQÍÅ∞Ñ¨_ç ‰õÄ~°∞ÛO\Ï~°∞. "åi =ÚYOÖ’ W~°"·≥
<åÅ∞QÆ∞ QÆO@Å∞ qKå~°O, kQÆ∞Å∞ `«ÑÊ¨ WOˆHg∞ Hõ#|_»=Ù. U q+¨Ü∞« OÖ’#∂ Pã¨HÎ̃
K«∂Ñ≤OK«~∞° . H˘xfl™ê~°∞¡ giÖ’ „Éè=í ∞Å∞ „ÉèÏO`«∞Å∞ HõÅ∞QÆ∞`«∂ LO\Ï~Ú. "å\˜x
x[O Jx #q∞‡ ÖËxáÈx QÆO^Œ~Q° Àà◊=∞O`å KÕã∂¨ Î LO\Ï~°∞.
=ÚO^Œ∞ WÖÏO\˜ =∂#ã≤Hõ Ñïã≤`÷ ∞« Å∞ U~°Ê_ç, x^•#OQÍ â◊s~°OÖ’x Jxfl
ÉèÏQÍÖ’¡#∂ |ÅÇ‘Ï#`« Hõ#|_»@O „áê~°OÉèOí J=Ù`«∞Ok. =∞O^ŒyOz# HõO\˜K∂« Ñ¨Ù
Ñ¨ÓiÎQÍ áÈ=K«∞Û. =}∞‰õΩ_»∞`À „áê~°OÉè"í ∞≥ ÿ z=iH˜ HÍà◊√§ KÕ`∞« Å∞ Ñ¨H"Δõ å`«O =zÛ#@∞¡
K«K∞« ÛÑ¨_áç È=K«∞Û. â◊s~°OÖ’x „Ñ¨f HõO_»~O° , #~°O, |ÅÇ‘Ï#OQÍ `«Ü∂« ~Ô · Ñ¨xH˜~å‰õΩO_®
J==K«∞Û.
D<å_»∞ J~°∞^≥á· È~Ú# ã≤Ñe≤¶ ãπ ^Œ∞+¨Êeù `åÅ∞
ã≤Ñe≤¶ ãπ =Å¡ HõeQˆ W@∞=O\˜ âßs~°H,õ =∂#ã≤Hõ "åºkè KåÖÏ J~°∞^Œ∞. ã≤Ñe≤¶ ãπ
=zÛ#O`« =∂„`å# WÖÏO\˜ ÅHõ} Δ ÏÅ∞ HõÅQÍÅx ÖË^∞Œ . ÃÑxûe<£ =O\˜ Ü«∂O\˜
|Ü«∂\˜Hû± =zÛ# `«~∞° "å`« ã≤Ñe≤¶ ãπ =Å¡ HõeQˆ W@∞=O\˜ "åºkè ~å=_»O KåÖÏ
J~°∞^Œ∞ J~ÚáÈ~ÚOk. ÃÑQ· Í D "åºkè =Å¡ ÃÑ· ÅHõ} Δ ÏÅ∞ Hõ#|_ç<å `«y# zH˜`û«
á⁄Ok`Õ uiy =∂=¸Å∞ P~ÀQÍºxfl á⁄O^Œ=K«∞Û. J~Ú`Õ ÃÑ· "åºkè ÅHõΔ}ÏÅ∞
392
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 393
Hõey#Ñ¨C_»∞, ÃãÑ¶e≤ ãπ "åºkè WO^Œ∞‰õΩ U"≥∞<ÿ å HÍ~°}=∂ J<Õk =∞#ã¨∞ûÖ’ LOK«∞‰õΩx

^•xH˜ `«y# Ñ¨sHõÅΔ ∞ KÕ~ÚOK«∞HÀ=_»O =∞Ozk.
x~åú~}
° ZÖÏ ?
ã≤Ñ¶≤eãπ =Å¡ "≥∞^Œ_»∞ #~åÅ∞ ^≥|ƒu#flÑ¨C_»∞ ~°HõÎO, "≥#∞flÖ’x h~°∞ fã≤
''"åÑ¨~=ü ∂<£ >ˇã∞¨ —ì — KÕ¿ãÎ ~Ô O_»∂ `«ÑÊ¨ Hõ áêl\˜"£ =™êÎ~Ú. JO`ÕHÍ‰õΩO_® "≥#∞fl
#∞Oz fã≤# h\˜Ö’ "≥∂<À#∂ºH˜Ü ¡ ∞« ~ü ÃãÖòû Z‰õΩ¯=QÍ LO_»@O, „á⁄\©#∞ âß`«O
Z‰õΩ¯=QÍ LO_»@O, nx`Àáê@∞ QÀ¡|∞ºe<£ âß`«O ‰õÄ_® =∞iO`« ÃÑ~°QÆ_»O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. H˘ÖÏ¡~Ú_»Öò QÀÅ∞¤ iÜ«∂HõΔ<£Ö’ ‰õÄ_® =∂~°∞Ê Hõ#|_»∞`«∞Ok. D
q^èOŒ QÍ ~°HÑÎõ s¨ HõΔ ^•fi~å, "≥#∞flÖ’Oz h~°∞ fã≤ Ñ¨sHõKΔ ÜÕ ∞« _»O ^•fi~å Hõey# âßs~°H,õ
=∂#ã≤Hõ "≥Ñ· s¨ `åºÅ∞ ã≤Ñe≤¶ ãπ =Å¡ J~Ú#n HÍxn x~åúiOK«=K«∞Û.
393
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 394
ã¨#flQÍ, <åE‰õΩQÍ LO>Ë<Õ Ãã‰õΩû=Öò Ñ¶‘eOQ∑û HõÅ∞QÆ∞`åÜ«∂ ?
''=~°#ú O,ZO`« JO^ŒOQÍ L<åfl"À `≥Å∞™ê? x#∞fl K«∂ã¨∂Î LO>Ë <å =∞#ã¨∞û
PQÆ_O» ÖË^∞Œ . JÉÏƒ! P pÔ~Ö’ ZO`« JO^ŒOQÍ Hõ#|_»∞`«∞<åfl"À—— JO@∂, `«#
ÉèÏ~°º J~Ú# Ñ¨~fi° `«=~°xú ™⁄QÆã∞¨ x K«∂ã≤ =Úiã≤áÈ`«∂ =Ú`åºÖÏ¡O\˜ =∂@Å∞ ÑëHÍ_»∞
- =∂ãì̈~ü =∞^Œ<£ "≥∂Ç¨Ï<£.
''á⁄O_ç. Jhfl J|^•úÖË g∞ˆ~"≥∂ WO\’¡ ''=~°#ú O - =~°#ú O—— JO@∂ =Ú^Œ∞QÌ Í
Ñ≤Å∞ã¨∂Î LO>Ë, |Ü«∞>Ë"∂≥ ##∞fl K«∂ã≤#"åà◊√§ 'Ñ¨~fi° `«O - Ñ¨~fi° `«O— JO@∂ U_çÑã≤ ∂¨ Î
LO\Ï~°∞—— JO@∂ =ÚYO =Ú_»∞K«∞‰õΩOk Ñ¨~fi° `«=~°xú .
x["Õ∞ =∞i ÖÏ=ÙQÍ L#fl Ñ¨~fi° `«=~°xú =∞^Œ<"£ ∂≥ Ç¨Ï<£ Hõà§◊ H˜ ~°OÉèÖí ÏQÍ HõxÑ≤Oz
''=~°#ú O h=Ù <å =∞#ã¨∞ûH˜ ^Œ=∞#O—— J#fl@∞¡ Jx J#=K«∞Û. HÍx `«H¯˜ #"åà◊§
Hõà§◊ H˜ Ñ¨~fi° `«=~°x÷ F z#flÃãA
· Ñ¨~fi° `«OÖÏQÍ HõxÑ≤OK«_"» ∞Õ HÍ‰õΩO_® P"≥∞ ¿Ñ~°∞Ö’
L#fl Ñ¨~fi° `«"∞Õ =^Œ<Ì åfl =∞m§ - =∞m§ Ñ¨~fi° `åxfl QÆ∞~°∞KÎ ãÕ ∂¨ Î LO_»=K«∞Û.
ÖÏ=ÙQÍ LO>Ë Å"£ HõÅQÆ^• ?
ÉèÏã¨¯~üx J`«x ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»∞ LO_»|@ìÖHË õ ''Xˆ~Üü∞, ~å^èŒ JO`« #Å¡QÍ, HÀuÖÏQÍ
LO@∞Ok Hõ^•, hÔHÖÏ #zÛOk~å ? Jk JO>Ë ZO^Œ∞‰õΩ~å Ñ¨_Kç ™« êÎ"£ ?—— JO@∂
J_çQˆ âß_»∞. ''Xˆ~Üü∞ Ñ≤zÛ Ñ≤zÛQÍ "åQÆ‰Ωõ . HÍ"åÅO>Ë ~å^èŒ ZO`« JO^ŒOQÍ LO@∞O^À
„¿Ñq∞OKÕ <å Hõà◊§`À K«∂_»∞—— JO@∂ `«_»∞=ÚHÀ‰õΩO_® ["åaKåÛ_»∞ ÉèÏã¨¯~ü.
J^Õq^èOŒ QÍ ÖÏ=ÙQÍ L#fl"åà◊§x K«∂¿ãÎ Å"£ HõÅQÆ^#Œ ∞HÀ=_»O „Éè=í ∞. =∞#ã¨∞ûÅ∞
Hõeã≤# KÀ@ =∞QÆ∞= ÖÏ=ÙQÍ L#fl^•, ã¨#flQÍ L#fl^• J<Õ „Ñ¨ãHˆ¨ Î ÖË^∞Œ .
ÖÏ=Ù ZO^Œ∞‰õΩ J=Ù`å~°∞ ?
XO\˜H˜ H˘=Ùfi KÕi ÖÏ=ÙQÍ `«Ü∂« ~°=_®xH˜ =ÚYºOQÍ q∞ug∞i u#_»"∞Õ J~Ú`Õ
H˘O^Œ~∞° ZO`« u<åfl ÖÏ=Ù ZHõ¯~°∞. J~Ú`Õ Z‰õΩ¯= Hˆ ã¨∞Ö’¡ q∞ug∞i Éè∞í lOKÕ "åiÖ’<Õ
394
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 395
ÖÏ=Ù ZHõ¯_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. nxH˜ HÍ~°}O Éè∞í lOK«_O» Z‰õΩ¯=, Ñ¨xKÕÜ∞« _»O `«‰Ωõ ¯=
HÍ=_»"∞Õ . H˘xfl Ç¨~À‡#¡ Ö’ÑÖ=Å¡ ÖÏ=ÙQÍ `«Ü∂« ~°=_»O [~°Q=Æ K«∞Û. HÍx J@∞=O\˜
Hˆ ã¨∞Å∞ KåÖÏ J~°∞^Œ∞. J~Ú`Õ H˘xfl ‰õΩ@∞OÉÏÅÖ’ Z‰õΩ¯==∞k ÖÏ=ÙQÍ LO_»@O
QÆ=∞xã¨∂Î LO\Ï~°∞.JÖÏ J=_»O P =Oâ◊OÖ’x ÅHõ} Δ O. ™êOÑ¶∞≤ Hõ "å`å=~°}O,
rqOKÕ Ñïã¨~åÅ∞, =∂#ã≤Hõ ãÖHΔÀÉèOí W=hfl ‰õÄ_® Xà◊√§ ÃÑ~°Q_Æ ®xH˜ HÍ~°}=∞=Ù
`å~Ú. `«e^¡ OŒ „_»∞ÅÖ’ XHõ~∞° ÖÏ=ÙQÍ LO_»@O[iy`Õ "åiH˜ Ñ¨Ù\ì̃#"åiÖ’ ã¨QOÆ
=∞Ok ÖÏ=ÙQÍ J=_®xH˜ J=HÍâ◊O =ÙOk. XHõ"Õà◊ `«e¡^ŒO„_»∞Å∞ W^ŒÌ~°∂
ÖÏ=Ùáê\˜"åàı§ J~Ú`Õ Ñ¨Ù\˜#ì Ñ≤ÅÖ¡ ’¡ =¸_»∞=O`«∞Å =∞Ok ÖÏ=ÙQÍ LO_»\ÏxH˜
J=HÍâ◊O LOk. ÉÏQÍ _»|∞ƒ L#fl ‰õΩ@∞OÉÏÅÖ’ ã¨=∞$kú J~Ú# PÇ¨~°O`Àáê@∞
`«y#O`« â◊s~° „â◊=∞ ÖËHáõ È`Õ „H˘=Ùfi Ñ¨^•~°O÷ â◊s~°OÖ’ ¿Ñ~°∞H˘xáÈ`«∞Ok.
H˘O^Œ~°∞ H˘xfl q+¨[fi~åÅ∞ =zÛ `«yæ# `«~°∞"å`«, "≥∞^Œ_»∞‰õΩ ãÖ|OkèOz#
"åº^è∞Œ Å∞ =zÛ `«y#æ `«~∞° "å`« ÉÏQÍ ÖÏ=Ù J~ÚáÈ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. WÖÏ [~°Q_Æ ®xH˜
<å_ô=∞O_»ÖÏxH˜ ãÖ|OkèOz# ÃÇ·ÏáÈ^èŒÅq∞H± ÃãO@~ü ^≥|ƒu#_»"Õ∞ HÍ~°}=∞x
ÉèÏqOK«_O» [~°∞QÆ∞`ÀOk.
ÃãH±û „QÆO^äŒ∞Å∞ ãïQÍæ Ñ¨xKÕÜ«∞HõáÈ`Õ....
Ãã‰õΩû „QÆO^äŒ∞Å∞ `«y#O`« Ñ¨xKÕÜ«∞#Ñ¨C_»∞ ‰õÄ_® XO\˜H˜ „H˘=Ùfi KÕ~°_»O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. =ÚYºOQÍ =HΔÀ*ÏÅH˜, Hõ_»∞Ñ¨ÙH˜, `˘O\˜H˜, `˘_»ÅH˜ Z‰õΩ¯= „H˘=Ùfi
KÕ~°_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ÃãH±û „QÆO^äŒ∞Å`Àáê@∞, Ñ≤@∂º@s „QÆOkä ‰õÄ_® `«y#O`«
Ñ¨xKÕÜ∞« HõáÈ`Õ „H˘=Ùfi =∞iO`« KÕ~∞° `«∞Ok. Z„_ç#Öò „QÆOkä Z‰õΩ¯=QÍ Ñ¨xKÕã<≤ å ÖÏ=ÙQÍ
`«Ü∂« ~°=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ^ä~·≥ å~Ú_£ „QÆOkä `«y#O`«QÍ Ñ¨xKÕÜ∞« HõáÈ~Ú<å Xà◊√§
=ã¨∞OÎ k. JO^Œ∞KÕ`« ÖÏ=ÙQÍ L#flÑ¨C_»∞ „QÆO^ä∞Œ ÅÖ’ÑÖ L#fl^• ÖË^• J<Õk *Ï„QÆ`QÎ« Í
ÑïjeOK«_O» J=ã¨~O° .
ÖÏ=Ù LO>Ë J=ã¨Å÷ ∞
U Ñ¨xKÕÜ∂« Å<åfl JÅã¨@, ^•x`À Ñ¨x JO>Ë<Õ L`åûÇ¨ÏO ÖËHáõ È=_»O [~°∞QÆ∞`«∂
LO@∞Ok. H©à§◊ <˘Ñ¨CÅ∞, #_»∞=Ú <˘Ñ¨CÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ LO@∂ LO\Ï~Ú. QÆ∞O_≥[|∞ƒ,
~°HáÎõ È@∞, =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨ÏO "åº^è∞Œ Å∞ ÖÏ=ÙQÍ LO_Õ"åiÖ’ Z‰õΩ¯=QÍ =™êÎ~Ú. ÖÏ=Ù Z‰õΩ¯=QÍ
L#fl"åiÖ’ L|ƒãÖ =zÛ<å, TÑ≤iu`«∞ÎÅ ^•fi~å "åº^èŒ∞Å∞ =zÛ<å =∞iO`«
PÜ«∂ã¨Ñ_¨ =» Åã≤ =ã¨∞OÎ k.
395
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 396
=∞x+≤ ZO`« |~°∞=Ù LO_®e ?

XHõ =∞x+≤ ZO`« |~°∞=Ù LO_®Å<Õk P =ºHÎ̃ =Ü«∞ã¨∞, Z`«∞|Î \ì̃ P^è•~°Ñ_¨ ç
LO@∞Ok. H˘O`«=~°‰Ωõ P =ºHÎ̃ âßs~°Hõ x~å‡}Ïxfl ‰õÄ_® ÖˇH¯õ Ö’H˜ fã¨∞HÀ=_»O
[~°∞QÆ∞ `«∞Ok. „Ñü =ºH˜Î L*Ï˚~ÚOÑ¨ÙQÍ `«# |~°∞=Ù ZO`« LO_»=KÀÛ J`«x Z`«∞|Î \˜ì
x~åúiOK«∞ HÀ=K«∞Û. =∂=¸Å∞QÍ 5 J_»∞QÆ∞Å =∞x+≤ 105 áœ#∞¡ LO_®e. `«~∞° "å`«
„Ñü JOQÆ∞àÏxH˜ 5 áœ#∞¡ LO_®e. L^•Ç¨Ï~°}H˜ 5 J_»∞QÆ∞Å 7 JOQÆ∞àÏÅ∞ L#fl
=ºHÎ̃ 140 áœ#∞¡ LO>Ë =∞Ozk. P^Œ~≈° "≥∞#ÿ |~°∞=Ù Ñ¨\ Hì̃ Åõ x rq`«c=è ∂ ãÖã¨"÷ å~°∞
`«Ü∂« ~°∞KÕâß~°∞. ^•x „Ñ¨HÍ~°OQÍ<≥<· å U =ºHÎ̃ J~Ú<å `«# |~°∞=Ùx ÃÑ~°Q‰Æ Ωõ O_®
J^Œ∞Ñ¨Ù KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û.
|~°∞=Ù `«QÍæÅO>Ë Uq∞ KÕÜ∂« e ?
PÇ¨~°Ñ^¨ •~å÷Å∞ ~Ô O_»∞ ~°HÍÅ∞QÍ LO\Ï~Ú. H˘xfl PÇ¨~°Ñ^¨ •~å÷Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ
HÍÅsÅx HõeyLO>Ë =∞iH˘xfl H˘kÌáê\˜ HÍÅsÖË Hõey LO\Ï~Ú. |~°∞=Ù `«QÍæÅx
J#∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞ Z‰õΩ¯= HÍÅsÅ∞ Hõey L#fl PÇ¨~°Ñ^¨ •~å÷Åx `«‰Ωõ ¯= "≥∂`å^Œ∞Ö’
Éèí∞lOKåe. fÑ≤ =ã¨∞Î=ÙÅ∞, =i, QÀ^èŒ∞=∞, *Á#fl, ^Œ∞OÑ¨‰õÄ~°Å∞, „H˘=Ùfi LO_Õ
=∂Oã¨=Ú, <≥~Úº, "≥#fl, g∞QÆ_,» #∂<≥, "ÕÑÙ¨ _»∞‰õÄ~°Å∞, =∂q∞_ç, K«H¯õ ~°̂Ho, „^•HõΔ
ã¨áÈ\Ï =O\˜ PÇ¨~°Ñ^¨ •~å÷ÅÖ’ Z‰õΩ¯= HÍÅsÅ∞ LO\Ï~Ú. =∞^ŒºáêhÜ«∂ÅÖ’
‰õÄ_® Z‰õΩ¯= HÍÅsÅ∞ LO\Ï~Ú. JO^Œ∞Hõx |~°∞=Ù `«QÍæÅ#∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞ ÃÑ·
PÇ¨~°Ñ^¨ •~å÷Åx KåÖÏ `«‰Ωõ ¯= âß`«OÖ’ fã¨∞HÀ"åe.
=∞# „áêO`«OÖ’ =i, *Á#fl Z‰õΩ¯= u#_»O JÅ"å@∞. =i J#flO #∞O_Õ
Z‰õΩ¯= HÍÅsÅ∞ ÅÉèºí =∞=Ù`«∞<åfl~Ú. â◊s~° „â◊=∞ÖËx "åiÖ’ Z‰õΩ¯= =i J#flO
u#_»O =Å¡ Jk „H˘=ÙfiQÍ =∂i Xà◊√§ ~å=_®xH˜ HÍ~°}O J=Ù`ÀOk. JO^Œ∞Hõx =i
J#flO, ^Œ∞OÑ¨‰Äõ ~°Å∞ `«‰Ωõ ¯= "≥∂`å^Œ∞Ö’ u<åe. `À@‰õÄ~°, |K«Ûe =O\˜ P‰õΩ‰õÄ~°Å∞,
HÍHõ~,° =OHÍÜ«∞, ^Àã¨, =Ú#QÆ, HÍºÉËl, HÍbÑ¶=¡¨ ~ü, QÆ∞=∞‡_ç, =ÚÅ¡Oy, c~°, á⁄@¡,
\Á=∂\’ =O\˜ HÍÜ«∞QÆ∂~°Ö’¡ `«‰Ωõ ¯= HÍÅsÅ∞ LO\Ï~Ú. |~°∞=Ù `«QÍæÅ#∞‰õΩ#fl"å~°∞
J#flO `«QÆæOz ÃÑ· P‰õΩ‰õÄ~°Å∞, HÍÜ«∞QÆ∂~°Å∞ Éèí∞lOKåe. =∂OãÖ u<Õ"åà◊√§
HÀ_ç=∂OãÖ, KÕÑ¨, HÍÖËÜ«∞=Ú, HÍ~°̊=Ú fã¨∞HÀ=K«∞Û. HÀ_çQÆ∞_»∞¤ Ñ¨K«Ûk fã≤"Õã≤
`≥Å™¡ ⁄#, g∞QÆ_» fã≤"ãÕ #≤ áêÅ∞, "≥#fl fã≤# =∞l˚Q,Æ fÑ≤ÖxË áêhÜ«∂Å∞, ÑÖK«^•~°
ÖË‰Ωõ O_® HÍÑ¶,‘ \©Å∞ fã¨∞HÀ=K«∞Û. _®ÖÏ¤, <≥~Úº =∂x"≥Ü∂« ºe. g\˜H˜ |^Œ∞Å∞QÍ
ã¨<Ñ£ =¡¨¶ ~ü P~ÚÖò "å_»@O =∞Ozk. Ñ¨à§◊ ~°™êÅ∞, Ñ¨à√◊ §, KåÔH@
¡ ∞¡ =∂x"ÕÜ∂« e.
396
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 397
H˘O`«=∞Ok |~°∞=Ù `«QÆæ_®xH˜ J#flO =∂x"Õâß=∞x K≥|∞`«∂ L^ŒÜ«∞O F

J~°_»[#∞, ~å„u F J~°_»[#∞ `«‰õΩ¯=HÍ‰õΩO_® K«áêfÅ∞ "å\˜`Àáê@∞ =∞iO`«
|OQÍàÏ^Œ∞OÑ¨ ‰õÄ~° u<Õã∂¨ Î LO\Ï~°∞. nx=Å¡ |~°∞=Ù Ug∞ `«QHæÆ áõ ÈQÍ =∞iO`«
ÃÑ~°Q_Æ O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. J#flO =∂<Õã≤ K«áêfÅ∞ u#flO`« =∂„`å# |~°∞=Ù `«Q_æÆ O»
[~°Q^Æ ∞Œ . =∞#Ofã¨∞‰õΩ<Õ PÇ¨~åxfl `«y#O`« `«y¿æ ã<Î Õ |~°∞=Ù `«Q_æÆ O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
|~°∞=Ù `«QÍæÅ#∞ ‰õΩ#flÑ¨C_»∞ =∞^è•ºÇ¨ÏflO ~Ô O_»∞ K«áêfÅ∞, ~å„u ~Ô O_»∞ K«áêfÅ∞
=∂„`«"∞Õ fã¨∞HÀ"åe. XH˘¯Hõ¯ K«áêu 15 „QÍ=ÚÅ∞ |~°∞=ÙHõO>Ë Z‰õΩ¯= LO_»‰Äõ _»^∞Œ .
L^ŒÜ∞« O, ™êÜ«∞O„`«O \˜Ñ<≤¶ £ ~°∂ÑÖÖ’ U^≥<· å PÇ¨~°O `ÕeHõQÍ fã¨∞HÀ=K«∞Û.\©,
HÍÑ¶Å‘ Ö’ ÑÖK«^•~°H˜ |^Œ∞Å∞QÍ fÑ≤QÍ LO_ÕO^Œ∞‰õΩ âßHõi<£ \ÏÉˇ@ ¡ ∞¡ XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞
"Õã∞¨ HÀ=K«∞Û. K«áêfÅ∞ HÍ‰õΩO_® =∂=¸Å∞QÍ Éè’[#O KÕÜ∂« Å#∞‰õΩ<Õ"å~°∞ L^ŒÜ∞« O
Éè’[#OÖ’#∂, ~å„u Éè’[#OÖ’#∂ =¸_Õã≤ HõÑC¨ ÅHõO>Ë Z‰õΩ¯= J#flO u#‰õÄ_»^∞Œ .
P‰õΩ‰õÄ~°Å∞ Z‰õΩ¯= "å_»=K«∞Û.
LÑ¨"å™êÅ∞ KÕ¿ãÎ
|~°∞=Ù `«Q_æÆ ®xH˜ PÇ¨~åxfl „Hõ"∞Õ }Ï `«yOæ K«∞‰õΩO@∂ ~å"åe.JO`ÕQÍx XHõ~ÀA#
|~°∞=Ù `«QÍæÅx J#∞‰õΩx "≥O@<Õ Jhfl =∂x"ÕÜ∞« _»O ãÔ̈~#· Ñ¨ûúŒ HÍ^Œ∞. JÖÏˆQ
`«fi~°QÍ |~°∞=Ù `«QÍæÅx LÑ¨"å™êÅ∞ KÕÜ∞« _»O =∞iO`« `«ÑC¨ . ^•x=Å¡ H˘xfl qÑ¨s`«
Ñï}Ï=∂Å∞ ãÖÉèqí ™êÎ~Ú. |~°∞=Ù `«Q_æÆ ®xH˜ „â◊^`úŒ À PÇ¨~° xÜ«∞=∂Åx áê\˜¿ãÎ
`«ÑÊ¨ Hõ =∞Oz Ñ¶e¨ `«O Hõ#|_»∞`«∞Ok. |~°∞=Ù "≥Ú^Œ\ ˜ k<åÖ’¡ JO`«QÍ `«Q∞Æ `æ ∞« #fl@∞ì
`«~∞° "å`« QÆ=∞xOK«=K«∞Û. |~°∞=Ù ZÑ¨C_»∂ XˆH q∞+¨#∞ g∞^Œ K«∂ã¨∞‰õΩO@∂ LO_®e.
XH˘¯Hõ¯™êi XH˘¯Hõ¯ q∞+¨#∞ g∞^Œ |~°∞=Ù K«∂ã¨∞‰õΩO@∂ LO>Ë `Õ_®Å∞ =ã¨∂Î LO\Ï~Ú.
XHõ™êi |~°∞=Ù `«y#æ `«~∞° "å`« ‰õÄ_® PÇ¨~° xÜ«∞=∂Åx áê\˜ã∂¨ <Î Õ LO_®e.
JO`ÕQÍx uiy Jhfl u<ÕÜ∞« _»O [iy`Õ =∞m§ Xà◊√¡ =zÛ"Õã∞¨ OÎ k.
#_ç¿ãÎ <åE‰õΩQÍ `«Ü∂« ~°==K«∞Û
PÇ¨~åxfl q∞`«OQÍ Éè∞í lOK«_"» ∞Õ HÍ‰õΩO_® ~ÀE HõhãÖ XHõ "≥∞Åÿ ∞ #_ç¿ãÎ
|~°∞=Ù `«fi~°QÍ `«Q_æÆ O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. #_»=_»O ‰õÄ_® x^•#OQÍ HÍ‰õΩO_® "ÕQOÆ QÍ
#_ç¿ãÎ =∞Oz Ñ¶ë`«O Hõ#|_»∞`«∞Ok. JO^Œ∞Hõx ÖÏ=ÙQÍ LO_Õ"åà◊√§ HÍÖËrH˜
"≥à§ı @Ñ¨C_»∞, PÑ¶ã‘ ∞¨ ‰õΩ "≥à§ı @Ñ¨C_»∞ Z‰õΩ¯= ^Œ∂~°"∞≥ <ÿ å #_çz"≥o§, #_çz=¿ãÎ =∞Ozk.
=Oâ◊áê~°O Ñ¨~º° OQÍ ÖÏ=Ù =KÕÛ"åà◊√§ 20 ãÖ=`«û~åÅ∞ =zÛ# ^ŒQ~æÆ #° ∞O_Õ q∞`«OQÍ
Éè∞í lOK«_O» , â◊s~° "åºÜ«∂=∞O KÕÜ∞« _»O KÕ¿ãÎ ÖÏ=Ù J=‰õΩO_® KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û.
397
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 398
„¿Ñ=∞ QÆ∞_ç¤^•? HÍ=∞O K≥_»¤^• ?
~å*Ï~å=Ù ~åkèHxõ KåÖÏ QÍ_èO» QÍ „¿Ñq∞OKå_»∞ HÍx Ñïã≤`÷ ∞« Å∞ J#∞‰õÄeOK«Hõ

áÈ=_»O`À ~åkèHõ ~å*Ï~å=ÙH˜ ^Œ∂~°O J~ÚáÈ~ÚOk. JO`ÕHÍ^Œ∞ ~åkèHõ q"åÇ¨ÏO
=∞~˘Hõ Ü«Ú=‰õΩx`À J~ÚáÈ~ÚOk. nx`À ÉèQí flÆ Ç¨Ï$^ŒÜÚ« _≥#· ~å*Ï~å=Ù ZO„_ç<£
„`åy P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl_»∞.
Wk WÖÏ =ÙO_»QÍ H˜â’~ü q+¨Ü∞« O =∞~ÀÖÏ [iyOk. HÍÖËrÖ’ K«^∞Œ =Ù`«∞#fl
~ÀAÖ’¡ H˜â’~üH˜ HõàÏº}˜`À ÑïK«Ü∞« "≥∞Oÿ k. `˘eK«∂Ñ¨ÙÖ’¡<Õ "åi =∞#ã¨∞ûÅ∞ HõeâßÜ«∞x
K≥ÑC¨ HÀ=K«∞Û. ÑïK«Ü∞« OQÍ „áê~°OÉè"í ∞≥ #ÿ "åi HõÅ~ÚHõ KåÖÏ `«fi~°QÍ XHõi<˘Hõix
K«∂_»‰Ωõ O_® XHõ¯~ÀA ‰õÄ_® LO_»ÖxË ã≤u÷ H˜ =zÛOk. XHõ~ÀA# WHõ LO_»ÖHË õ
H˜â’~ü ''HõàÏº}©! ##∞fl K«∂¿ãÎ h‰õΩ U=∞x JxÑ≤™ÈÎOk?—— Jx J_ç̂Qâß_»∞.
''J^Õ x#∂fl <Õ#∞ J_»QÍÅx J#∞‰õΩO@∞<åfl#∞—— JO@∂ ["åazÛ J`«x Hõà§◊ Ö’¡H˜
J^ÀÖÏ XHõ™êi K«∂ã≤ `«Å kO¿Ñã¨∞‰õΩOk.
^•x`À `«# =∞#ã¨∞ûÖ’x =∂>Ë HõàÏº}˜Ö’ ‰õÄ_® L#fl^Œx QÆ∞iÎOKå_»∞. ''HõàÏº}©,
XHõ=∂@ K≥áêÊ<å? x#∞fl <Õ#∞ „¿Ñq∞ã¨∞<Î åfl#∞. x#∞fl q_çz XHõ¯Hõ} Δ O LO_»ÖHË õ
áÈ`«∞<åfl#∞. Uq∞ KÕã∞¨ <Î åfl, Uk K«^∞Œ =Ù`«∞<åfl ZÑ¨C_»∂ h PÖ’K«<.Õ h zeÑ≤ =∂@Å∞,
h "≥∞i¿ã Hõà√◊ § QÆ∞~°∞~Î åx Hõ}
Δ O ÖË^∞Œ . h JO^Œ"∞≥ #ÿ ~°∂áêxfl <å =∞#ã¨∞ûÖ’ ^•K«∞‰õΩx
J#∞Hõ} Δ O P#Okã¨∞<Î åfl#∞—— JO@∂ QÆ∞Hõ¯„uÑ¨CHÀ‰õΩO_® K≥ÑÊ≤ "Õâß_»∞. JO`å q#fl
HõàÏº}˜ F z#fl #=Ùfi #"Õfiã≤ T~°∞‰õΩOk.
WÖÏ „áê~°OÉè"í ∞≥ #ÿ „¿Ñ=∞ "åi^ŒsÌ fl =∞iO`« ^ŒQiæÆ H˜ KÕiÛOk. H˜â’~ü X_çÖ’
`«ÅÃÑ@∞ì‰Ωõ x Ñ¨_∞» ‰õΩx J`«x Hõà§◊ Ö’¡H˜ ã¨∂\˜QÍ K«∂ã¨∂Î Hõ|∞~°∞¡ K≥ÑC¨ ‰õΩO>Ë `«ÑÊ¨
HõàÏº}˜H˜ `«$Ñ≤Î HõÅQÆ_»O ÖË^Œ∞. J^Õq^èŒOQÍ H˜â’~ü `å#∞ ‰õÄ~°∞Û#flÑ¨C_»∞ HõàÏº}˜
#_»∞=Ú K«∞@∂ì KÕ~Ú"Õã≤ QÆ\ Qì̃ Í `«#H˜ Ç¨Ï`«∞‰Î Ωõ x =Ú^Œ∞ÃÌ Ñ@∞ì‰Ωõ x P"≥∞ =ÚYOg∞^Œ
398
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 399
QÍeH˜ Zyˆ~ =ÚOQÆ∞~°∞Åx =Ú^Œ∞QÌ Í z\˜H#˜ „"Õe`À <≥@∞ì`∂« LO>Ë `«ÑÊ¨ `«$Ñ≤Î
á⁄O^Œ_O» ÖË^∞Œ . W@∞=O\˜ ™êxflÇ≤Ï`«ºO ZO`ÀHÍÅO "åi^ŒiÌ h ^Œ∂~°O ^Œ∂~°OQÍ
LO_»x=fiÖË^∞Œ . XHõ~ÀA HõàÏº}˜Ö’x "å_ç K«∂Ñ¨ÙÅ∞, H˜â’~üÖ’x Lá⁄ÊOˆQ KÕ+Åì̈ ∞
W^ŒiÌ h âßs~°HOõ QÍ XHõ\ Q˜ Í KÕ¿ãâß~Ú. nx`À "åi „¿Ñ=∞ =∞iO`« |ÅÑ¨_áç È~ÚO^Œx
x~åúiOK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
ÃÑ#·¶ Öò WÜ«∞~ü Ñ¨sHõÅΔ ∞ J~ÚáÈÜ«∂~Ú. HõàÏº}˜, H˜â’~ü Z=ià◊§H˜ "å~°∞ "≥o§
áÈÜ«∂~°∞. Hõ~¡ Ú=∂‰õΩûH˜ KÕ~∞° ‰õΩ#fl "åi^ŒiÌ „¿Ñ=∞Ö’ WHõ¯_ç#∞Oz Ü«∂O\˜H~¡õ Ú =∂‰õΩû
„áê~°OÉè"í ∞≥ Oÿ k. "≥Ú^Œ\’¡ "åi^ŒiÌ =∞^è•º ~ÀE L`«~Î åÅ∞ ™êQÍ~Ú. `«~∞° "å`« H˘xfl
J"åO`«~åÅ∞ ~å=_»O`À L`«Î~åÅ∞ ~ÀE HÍ‰õΩO_® JÑ¨C_»Ñ¨C_»∞ ~åã¨∞HÀ=_»O
„áê~°OaèOKå~°∞. L`«~Î åÅ *’~°∞ `«Q_æÆ O» `À "åi~å`«Ö’¡ Ç¨ïëê~°∞ `«yæ JÅ"å@∞QÍ
=∂iOk. JO`ÕHÍ^Œ∞, L`«~Î åÖ’¡ fÜ«∞x=∂@Å∞ `«yæ XHõig∞^Œ =∞~˘Hõ~∞° ~åã¨∞‰õΩ<Õ
xO^•"åHÍºÅ∞ ÃÑiQÍ~Ú. z=iH˜ XHõ~ÀA# HõàÏº}˜ #∞Oz H˜â’~üH˜ XHõ L`«~Î O°
=zÛOk. ''W^Õ PYi L`«~Î O° . h=Ù ##∞fl =∞izáÈ. WOH˘Hõix ÃÑo§KÕã∞¨ ‰õΩx Ç¨~ÚQÍ
LO_»∞——.
=Ü«∞™⁄zÛ# Ñ≤ÅÅ¡ ∞ - ¿„ Ñ=∞Å∞
P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã∞¨ ‰õΩ#fl ~å*Ï~å=Ùk x["≥∞#ÿ „¿Ñ=∂ ? =∞#ã¨∞ûÅ∞ Hõeã≤ uiy
^Œ∂~°"∞≥ áÿ È~Ú# H˜â’~ü - HõàÏº}˜Å „¿Ñ=∞ x["≥∞#ÿ „¿Ñ=∂ ? J<Õ J#∞=∂#O HõÅQÆ_O»
ã¨ÇÏ¨ [O. HÍx x["≥∞#ÿ „¿Ñ=∞ Z=i^Œ<kÕ `ÕÅÛ_®xH˜ gÅ∞ÖË‰Ωõ O_® ~å*Ï~å=Ù P`«‡Ç¨Ï`«º
KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl_»∞. Hõ#∞Hõ J`«x^Õ x["≥∞#ÿ „¿Ñ=∞ Jx"ÕÜ∞« _»O ã¨ÇÏ¨ [O. J~Ú`Õ =Ü«∞™⁄zÛ#
Ü«Ú=f - Ü«Ú=‰õΩÅ∞ `«=∞Ö’ HõeˆQ Öˇ·OyHõ PHõ~°¬}Å<Õ „¿Ñ=∞Åx ÉèÏqOK«_»O
ã¨~fi° ™ê^è•~°} q+¨Ü∞« O. giH˜ „¿Ñ=∞‰õÄ, ÖˇO· yHõ PHõ~¬° }‰õΩ `Õ_® ã¨Ê+ì̈OQÍ `≥eÜ«∞^Œ<Õ
K≥áêÊe.
Ü«∞ø=#O `˘OyK«∂ã≤# „Ñü Ü«Ú=f - Ü«Ú=‰õΩÅÖ’ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ „QÆO^ä∞Œ Å∞
Ñ¨xKÕÜ∞« _»O „áê~°Oaè™êÎ~Ú. D „QÆO^ä∞Œ Å „Ñ¨ÉÏè =O =Å¡<Õ HÍ=∞Ñ¨~"° ∞≥ #ÿ HÀiHõÅ∞
"åiÖ’ `«Ö`ˇ ∞« `Î å~Ú. XHõ JO^Œ"∞≥ #ÿ J=∂‡~Ú Hõ#|_®¤, XHõ JO^Œ"∞≥ #ÿ JÉÏƒ~Ú
Hõ#|_®¤ =∞#ã¨∞û "åi Z_»Å PHõi¬OK«|_»∞`«∞Ok. "åi`À ÑïK«Ü«∞O U~°Ê~°∞K«∞
HÀ=_®xH˜ `«ÇÏ¨ `«ÇÏ¨ ÖÏ_»∞`«∞Ok. "åi`À =∂\Ï¡_∞» `«∂ LO>Ë =∞#ã¨∞ûH˜ ZO`À Ç¨~Ú
JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. P Ç¨~Ú`Àáê@∞ J=HÍâ◊O Hõeã≤=¿ãÎ âßs~°HOõ QÍ HõÅã≤áÈ"åÅxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
W@∞=O\˜ =∂#ã≤Hãõ u÷≤ <Õ KåÖÏ=∞Ok „¿Ñ=∞ Jx ÉèÏqã¨∂Î LO\Ï~°∞.
399
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 400
„¿Ñ=∞ "Õ~°∞ - HÍ=∞O "Õ~°∞

„¿Ñ=∞ q+¨Ü∞« OÖ’ ÖˇO· yHõ "åOKèH« ˜ JO`« „áê^è•#º`« LO_»^∞Œ . J^Õ HÍ=∞O
q+¨Ü∞« OÖ’ ÖˇO· yHõOQÍ `«$Ñ≤Î á⁄O^•Å<Õ P~å@O, Z^Œ∞\˜"åi Z_»Å "åº"≥∂Ç¨ÏO,
`˘O^Œ~°áê@∞ Z‰õΩ¯= LO\Ï~Ú. XH˘¯Hõ¯™êi Z^Œ∞\˜"åi JO^ŒK«O^•ÅH˜ ‰õÄ_®
„áê^è•#º`« W=fi‰õΩO_® ˆH=ÅO Öˇ·OyHõ `«$Ñ≤ÎH˜ „áê^è•#º`« W=fi_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
KåÖÏ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ Ü«Ú=f - Ü«Ú=‰õΩÅ =∞^èŒº LO_Õ ãÖ|O^è•Å∞ „¿Ñ=∞H˜
ãÖ|OkèOz#"å, ÖˇO· yHõOQÍ PHõi¬`∞« Å=_»O=Å¡ U~°Ê_ç#\ì̃"å Jx K≥ÑÊ¨ _»O Hõ+Oì̈
J=Ù`«∞Ok. ZO^Œ∞HõO>Ë „¿Ñ=∞, HÍ=∞O ~Ô O_»∂ XHõ^•xH˜ XHõ\ ˜ q_»nÜ«∞~åxq^èOŒ QÍ
LO\Ï~Ú. =Ü«∞™⁄zÛ# Ü«Ú=f - Ü«Ú=‰õΩÅ∞ XHõix K«∂ã≤ =∞~˘Hõ~∞° PHõi¬`∞« Å=_»O
ã¨ÇÏ¨ [O. P PHõ~¬° } =ÚYºOQÍ P =º‰õΩÅÎ JO^ŒKO« ^•Åx K«∂_»_O» =Å¡ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
XHõ i JO^•xfl "åi =∂@Åx K« ∂ ã≤ PHõ i ¬`« ∞ Öˇ · # =º‰õ Ω Î Å ∞ "åix =ke
LO_»ÖHË áõ È`å~°∞. nxH˜ =ÚYºHÍ~°}O - "åiÖ’ ^•y=Ù#fl ÖˇO· yHõ "åOKè.Õ ÖˇO· yHõ
"åOKèH« ˜ ãÖ|OkèOz# D PHõ~¬° }x ã¨Ê+Öì QÍ QÆ∞iÎOK«ÖxË "å~°∞ `å=Ú „¿Ñq∞ã¨∞<Î åfl=∞x
„Éèí=∞Ñ¨_»`å~°∞.
400
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 401
''Å"£ Z\ò Ñ¶¨ãπì Ãã·\ò——
"≥Ú^Œ\K˜ ∂« Ñ¨ÙÖ’<Õ „¿Ñ=∞ HõeyO^Œx H˘O^Œ~∞° K≥|∞`«∂ =ÙO\Ï~°∞. "≥Ú^Œ\K˜ ∂« Ñ¨ÙÖ’

ZÑ¨C_»∂ „¿Ñ=∞ HõÅQÆ^∞Œ . HÍ=∞O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. HÀÅ=ÚY=Ú, QÆ∞O„_»x Hõà√◊ §, Z`«∞Î
J~Ú# =HΔÀ*ÏÅ∞ L#fl ¢ãxÎ‘ K«∂ã≤ U Ñ¨Ù~°∞+¨μ_≥<· å P"≥∞ Z_»Å "≥Ú^Œ\ K˜ ∂« Ñ¨ÙÖ’<Õ
„¿Ñ=∞ HõeyO^Œx K≥a`Õ Jk Hˆ =ÅO HÍ=∞"åOKèÕ `«ÑÊ¨ „¿Ñ=∞HÍ^Œ∞. „¿Ñ=∞ HõÅQÆ_®xH˜
=ÚO^Œ∞ H˘O`«HÍÅO ÑïK«Ü∞« O, Ñ¨~ã° Ê¨ ~° J=QÍÇ¨Ï# =ÙO@∞Ok. `«# =∞#ã¨∞ûÖ’
LO_Õ ÉèÏ"åÅH©, P"≥∞Ö’ LO_Õ ÉèÏ"åÅH© ™êg∞Ñ¨ºO Hõ#|_»∞`«∞Ok. XHõi =ºHÎ̃`fi« O
Ñ¨@¡ Ô~O_»="åiH˜ Q“~°=O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. XHõi<˘HõiÖ’ =ÙO_Õ |ÅÇ‘Ï#`«Åx
J~°÷OKÕã¨∞HÀ=_»O, JO`«‰õΩq∞Oz "åiÖ’ =Ù#fl „ÑüÉèÏ qâıëêÅ#∞ QÆ∞iÎOK«_»O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. |ÅÇ‘Ï#`«Åx ™ê#∞Éèí∂uQÍ K«∂_»@O, Ñ¨~°ã¨Ê~° ã¨Ç¨ÏHÍ~°O`À
=∂~°∞ÛHÀ=_®xH˜ „Ñ¨Ü∞« uflOK«_O» [~°∞QÆ∞ `«∞Ok. ÉÏÇ¨Ïº ™œO^Œ~åºxH˜ J#=ã¨~"° ∞≥ #ÿ
„áê^è•#º`« W=fi_»O [~°Q^Æ ∞Œ . L„^ÕHÍÅH˜, P"ÕâßÅH˜ `å=ÙÖË‰Ωõ O_® PK«~} ° Ü«Ú`«"∞≥ #ÿ
PÖ’K«#Å∞ LO\Ï~Ú. x["≥∞#ÿ „¿Ñ=∞H˜ WO`« ã¨=∞„QÆ"∞≥ #ÿ ~°∂ÑÖ =ÙO_»QÍ ÖˇO· yHõ
PHõ~¬° }<Õ „¿Ñ=∞ Jx ÉèÏqOK«_O» , ÉèQí flÆ Ç¨Ï$^ŒÜÚ« Öˇ#· @∞¡ ÉÏ^èÑŒ _¨ áç È=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
¿„ Ñ=∞ - ãÖ™ê~° ã¨∞YO
â◊s~° ™œO^Œ~°ºOQÍx, W`«~° ™œYºOQÍx K«∂ã≤ =ÚQÆ∞úÅ=‰õΩO_® Ñ¨~°ã¨Ê~°
J=QÍÇ¨Ï#`À ^ŒQiæÆ H˜ =zÛ# „¿Ñq∞‰õΩÅÖ’ =∞#ã¨∞ûÅ∞ KåÖÏ QÆ\ Qì̃ Í ÃÑ#"Õã∞¨ ‰õΩx
LO\Ï~Ú. J@∞=O\˜"åiÖ’ XHõig∞^Œ =∞~˘HõiH˜ Q“~°==Ú, #=∞‡Hõ=Ú =ÙO_»|>Ëì
ãÖ™ê~°rq`«O ‰õÄ_® KåÖÏ ã¨∞Y„Ñ¨ÔŒ QÍ =ÙO@∞Ok. Z^Œ∞\˜"åi ã¨∞YO, P#O^ŒO
„¿Ñq∞OKÕ"åiH˜ KåÖÏ =ÚYºO. Hõ#∞Hõ ãÖ™ê~° rq`«OÖ’ ‰õÄ_® Ç¨~Úh, P#O^•xfl
HõeyOK«_®xH˜ ZO`À Hõ$+≤ ã¨ÅÊ_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. „¿Ñq∞OKÕ =ºH˜Î Z^Œ∞\˜"åig∞^Œ
xO^•~ÀÑ¨}Å∞ KÕÜ«∞_»O, J#∞=∂#Ñ¨_»@O [~°QÆ^Œ∞. Z^Œ∞\˜"åi W|ƒO^Œ∞Åx
™ê#∞Éè∂í uQÍ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
401
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 402
ÉèQí flÆ Ç¨Ï$^ŒÜÚ« Å∞ =∞~˘Hõix ¿„ Ñq∞OK«Ö~Ë å ?

„¿Ñq∞Oz# =ºH˜xÎ `å#∞ rq`«OÖ’ á⁄O^ŒÖ#Ë Ñ¨C_»∞ x~åâ◊ K≥O^Œ_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
P x~åâ◊ J`«xfl =∂#ã≤HOõ QÍ Hõ$OQÆnã¨∞OÎ k. JÖÏHÍ‰õΩO_® ÖˇO· yHõ"åOKè`« À ^ŒQ~ÔæÆ #·
=ºHÎ̃ `å#∞ PtOz#k á⁄O^ŒÖHË áõ È`Õ `å`å¯eHõOQÍ HÍãÎ̈ ÉÏ^èÑŒ _¨ ®¤ `«fi~°Ö’<Õ uiy
WOH˘Hõi ™œO^Œ~åºxfl Ez PHõi¬OK«|_»@O, `«# Ñ¨Ó~°fiÉÏ^èŒx =∞~°záÈ=_»O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. HÍx x[OQÍ „¿Ñq∞Oz#=ºHÎ̃ WOH˘Hõix „¿Ñq∞OK«Ö_Ë ∞» . =∞#ã¨∞ûH˜
`«ye# QÍÜ«∞O H˘O`«QÍ<≥·<å =∂#_®xH˜ KåÖÏHÍÅO Ñ¨_»∞`«∞Ok. x^•#OQÍ
H˘O`«ÉÏ^èxŒ =∞~°z áÈ~Ú<å ZÑ¨Ê\˜H© Ñ¨ÓiÎQÍ =∞~°=ÖË_∞» .
XHõ™êi XHõ =ºHÎ̃ XHõix QÍ_èO» QÍ „¿Ñq∞Oz, "åix q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ HÀ_®xH˜
‰õΩ^Œ~x° Ñ¨HOΔõ Ö’ J`«x =∞#ã¨∞û QÍÜ«∞Ñ¨_@ » O `«^ºŒä O. W@∞=O\˜ =ºHÎ̃ `«~∞° "å`«
WOH˘Hõix q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ HÀ=Åã≤=zÛ<å P ¢ãxÎ‘ JO`« `ÕeHõQÍ „¿Ñq∞OK«Ö_Ë ∞» .z=iH˜
`å#∞ KÕã∞¨ ‰õΩ#fl ¢ãÎ‘ ZO`À JO^ŒOQÍ =Ù<åfl, JOQÆãOÎ̈ Éè#í O HõÅQÆHáõ È=_»"∂≥ , XHõ"àÕ ◊
JOQÆãOÎ̈ Éè#í O Hõey<å ã¨∞Y„áêÑ≤xÎ á⁄O^ŒÖHË áõ È=_»"∂≥ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. nxH˜ HÍ~°}O
J`«x =∞#ã¨∞û JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ „¿Ñq∞Oz# Ü«Ú=ug∞^Õ ÅQÆfl"≥∞ÿ =ÙO_»@O. Ãã‰õΩû
q+¨Ü∞« OÖ’ "≥∞^Œ_∞» KåÖÏ „Ñ¨^•è # áê„`« =Ç≤Ïã¨∞OÎ k. KÕã∞¨ ‰õΩ#fl ¢ãÎ‘ g∞^Œ HÍ‰õΩO_®
JO`«‰õΩ=ÚO^Õ WOH˘Hõ ¢ã‘Î g∞^Œ =∞#ã¨∞û ÅQÆfl"≥∞ÿáÈ~Ú#@¡~Ú`Õ Ãã‰õΩûÑ¨~°"≥∞ÿ#
ãÖHˆ `åÅ∞ "≥∞^Œ_∞» #∞Oz Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ ãïQÍæ KÕ~=° Ù. W@∞=O\˜ =ºH˜Î `å#∞ KÕã∞¨ ‰õΩ#fl
¢ãHÎ‘ ˜ J<åºÜ«∞O KÕÜ∞« ‰õÄ_»^#Œ ∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞ `«# =∞#ã¨∞ûÖ’ `å#∞ „¿Ñq∞Oz# ¢ãÎ‘ ~°∂áêxfl
QÆ∞~°∞`Î K≥ ∞« Û‰õΩx, P"≥∞`À ãÖÜ≥∂QÆO [~°∞Ñ¨Ù`«∞#fl@∞¡ ÉèÏqOK«_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JÖÏ
`å#∞ „¿Ñq∞Oz# ¢ãÎ‘ g∞^Œ =∞#ã¨∞ûx =∞~°eOK«_O» ^•fi~å<Õ ~°ux x~°fiiÎOK«QÅÆ ∞QÆ∞`å_»∞.
H˘O^Œ~∞° `«=∞ rq`åO`«O „¿Ñq∞Oz# ¢ãxÎ‘ =∞~°=ÖËH,õ Hõ@∞ì‰Ωõ #fl ¢ãxÎ‘ Ez XHõ¯™êi
‰õÄ_® L„^ÕHOõ K≥O^ŒHáõ È=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
¿„ Ñq∞OK«_O» ã
¢ ÅÎ‘ H˜ Ç¨cÜ«∂ ?
[QÆn+π`À [Å[ ÑïK«Ü«∞O H˘kÌáê\˜^Õ. HÍx J`«xfl K«∂ã≤ P"≥∞ PHõi¬`«∞
~åÖˇO· k. `«# ¿ãflÇ≤Ï`«∞~åO„_»∞ ZÑ¨C_≥<· å J`«xfl U^≥<· å JO>Ë ‰õÄ_® T~°∞‰õΩ<Õk
HÍ^Œ∞. [QÆn+πH˜ ~å¿ã L`«~Î åÖ’¡ `«# „¿Ñ=∞#O`å XÅHõáÈ¿ãk. ''[QÆn+π, h=Ù ÖË‰Ωõ O_®
<Õ#∞ „|`«HÖõ #Ë ∞, hHÀãÖ U"≥∞<ÿ å KÕ™êÎ#∞. x#∞fl K«∂_®Åx, h`À Z<Àfl q+¨Ü∂« Å∞
=∂\Ï¡_®Åx Ñï`«ÑO≤ záÈ`«∞<åfl#∞—— JO@∂ ~å¿ãk. WO`ÕHÍ^Œ∞, rq`«OÖ’ W^Œ~Ì ∂°
Hõeã≤ ZO`« Ç¨~ÚQÍ =ÙO_»=Åã≤On, Uk ZÖÏ KÕ¿ãÎ ÉÏQÆ∞O@∞Ok J<Õ q+¨Ü∂« ÅÃÑ·
402
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 403
KåÖÏ =ÚK«Û@QÍ ¿ÑrÅ∞ ¿ÑrÅ∞ ~å¿ãk.L`«~Î åÖ’¡ JO`« „¿Ñ=∞ XÅHõáÈ¿ã [Å[
x[OQÍ`«#H˜ ^ŒQ~ÔæÆ #· @¡~Ú`Õ ZO`≥<· å KÕÜ∞« =K«∞Û#x =Úiã≤áÈÜ«∂_»∞. ZÑ¨C_»∞q"åÇ¨ÏO
J=Ù`«∞O^•, ZÅ¡ÑC¨ _»∞ `«#x =∞iO`« Z‰õΩ¯= „¿Ñq∞ã¨∞OÎ ^• Jx Ñï`«ÑO≤ záÈ=_»O
„áê~°OaèOKå_»∞.
W@∞=O\˜ Ñïã≤`÷ ∞« Ö’¡ [QÆn+πH˜ [Å[x HõÅ=_®xH˜, ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ =∂\Ï¡_»
\ÏxH˜ J=HÍâ◊O U~°Ê_çOk. J~Ú`Õ qz„`«O Uq∞@O>Ë [QÆn+πx K«∂_®Åx L`«~Î åÖ’¡
Ñï`«ÑO≤ záÈ~Ú# [Å[, W^Œ~Ì ∂° Hõeã≤ =∂\Ï¡_∞» HÀ=_®xH˜ =∞Oz J=HÍâ◊O Hõey<å
^•xx LÑ¨Ü∂≥ yOK«∞HÀ‰õΩO_® =ÚÉèÏ=OQÍ T~°∞‰õΩO\’Ok. ''ZO^Œ∞H˜ÖÏ =ÚÉèÏ=OQÍ
=Ù<åfl=Ù—— Jx J_çy`Õ ã¨∂\˜QÍ ["å|∞ K≥ÑÊ¨ ‰õΩO_® 'J=∂‡ "åà◊√§ K«∂™êÎ~∞° — JO@∂
=OHõKÑ≥ Ê≤ `«ÑÊ≤ OK«∞HÀ<å~°OaèOzOk. L`«~Î åÅ ^•fi~å Hõ#Ñïz# „¿Ñ=∞, HõÅ~ÚHõ
HÀãÖ K«∂Ñ≤# P~å@O, PK«~} ° Ö’ U=∂„`«O Hõ#|_»‰Ωõ O_® J~ÚáÈ~ÚOk. Z<Àfl
Tã¨∞Å∞ K≥ÑC¨ ‰õΩO@∂, ZO`À P#O^•xfl á⁄O^•Åx TÇ¨ÏÅ`À `ÕeáÈ`«∂ =zÛ#
[QÆn+πH˜ x~åâı q∞yeOk. HõhãÖ `«#`À =∂\Ï¡_H» áõ È`Õ =∂<≥, =∂\Ï¡_Ö» HË õ áÈ~ÚO
#O^Œ∞HÔ <· å P"≥∞Ö’ qKå~°OQÍx, ÉÏ^èQŒ Íx Hõ#|_»Ö^Ë ∞Œ . L`«~Î åÖ’¡ `«#HÀãÖ `«ÇÏ¨
`«ÇÏ¨ ÖÏ_»∞`«∞#fl@∞¡ ~åã≤, x[OQÍ<Õ `å#∞ Z^Œ∞~Ô `· Õ JÖÏ „Ñ¨=iÎOK«_O» Ö’x ~°ÇÏ¨ ã¨ºO
[QÆn+πH˜ JO`«∞Ñ¨@‰ì Ωõ O_® J~ÚáÈ~ÚOk.
403
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 404
P_»ÑÅ≤ Å¡ ∂ - PÖ’K«#Å∂
Ü«Ú=f Ü«Ú=‰õΩÅ∞ =Ü«∞ã¨∞û =KÕÛãïH˜ `«=∞ QÆ∞iOz, Z^Œ∞\˜"åi QÆ∞iOz

Z<Àfl TÇ¨ÏÅ∞ =ÓÇ≤ÏOK«∞‰õΩO@∂ =ÙO\Ï~°∞. P TÇ¨ÏÅ∞ ZO`À =∞^èŒ∞~°OQÍ,
P#O^ŒH~õ O° QÍ =ÙO\Ï~Ú. =ÚYº∞QÍ Ü«Ú=‰õΩÅ∞ `«=∞ rq`« ÉèÏQÆ™êfiq∞ QÆ∞iOz
Z<Àfl fÜ«∞x TÇ¨ÏÅ∞ JÅ∞¡‰Ωõ O\Ï~°∞. P TÇ¨ÏÅ∞ H˘xfl ã¨Ê+Öì QÍ =ÙO>Ë, =∞Ô~<Àfl
Jã¨Ê+ì̈OQÍ =ÙO\Ï~Ú. XHõ Å`« ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#flÑ¨C_»∞ XHõ „=∂#∞ P^è•~°O ^˘iH˜`Õ
^•xfl Ñ¨@∞ì‰Ωõ x `«fi~°`fi« ~°QÍ ÃÑiyáÈ`«∂ ÃÑÃ· ÑH· ˜ "≥o§áÈ`«∞Ok. #Å∞kâ◊ÖÏ „áêH˜áÈ`«∞Ok.
Å`«H˜ "≥Ú^Œ@ JOk# „=∂#∞ Hˆ =ÅO ÃÑH· ˜ JO^Œ∞HÀ=_®xH˜ P^è•~°"∞Õ `«ÑÊ¨ ^•x<Õ
`«# ã¨=∞ãÖÎ J#∞HÀ^Œ∞. J^Õq^èOŒ QÍ Ü«∞ø=# „áêOQÆ}OÖ’ J_»∞y_ç# Ü«Ú=u `«#
=ÓÇ¨ÏÅH˜ „Ñü~°∂ÑÖQÍ HÍãÎ̈ J#∞‰õÄÅOQÍ Hõ#|_ç# Ü«Ú=‰õΩ_çx P~åkèOK«_»O
„áê~°Oaèã¨∞ÎOk. P P~å^èŒ#Ö’ Ç¨Ï^Œ∞ÌÖËx P^Œ~°≈~°∂áêxfl ~°∂á⁄OkOK«∞‰õΩx
P#Okã¨∞OÎ k. Jã¨Å∞ =ºH˜`Î À =ÚMÏ=Úv ÑïK«Ü∞« OHõO>Ë J`«x Ñ¨~ÀHõOΔ Ö’ J`«x
QÆ∞iOz HõeÊOK«∞‰õΩ#fl HõÅÅ∞ - =ÓÇ¨ÏÅ∞ P"≥∞‰õΩ ZO`À `«$Ñ≤xÎ , „¿Ñ~°}x Hõey™êÎ~Ú.
W@∞=O\˜ TÇ¨Ö’HõOÖ’ qÇ¨ÏiOKÕ Ü«Ú=`«∞ÅH˜ "åã¨Î= rq`«O QÆ∞iOz ã¨Ô~·#
J=QÍÇ¨Ï# =ÙO_»^∞Œ . ÃÑQ· Í g~°∞ L`«~Î åÖ’¡ „¿Ñ=∞ÉèÏ"åxfl, Hõq`åfixfl XÅHõáÈ™êÎ~∞° .
HÍx "åãÎ̈=OQÍ HõeÑ≤ =∂\Ï¡_É» ’ÜÕ∞ ãïHõÖÏ¡ Jk JO^Œ~∂° ÖˇO· yHõ"åOKè`« À KÕ¿ã
`«∞K«Û"ù ∞≥ #ÿ Ñ¨xQÍ ÉèÏq™êÎ~∞° . giÖ’ ‰õÄ_® ÖˇO· yHõÑ~¨ "° ∞≥ #ÿ HÀiHõÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`«∂ =ÙO\Ï~Ú.
HÍx x["≥∞#ÿ „¿Ñ=∞ q+¨Ü∞« OÖ’ ÖˇO· yHõ "åOKèH« ˜ J=HÍâ◊O ÖË^<Œ Õ P^Œ~≈° ã¨∂„`åÅx
=∞#ã¨∞ûH˜ ZH˜¯OK«∞‰õΩx `å=Ú ZHõ¯_» `«ÑC¨ JÖÏ KÕ™êÎ"∂≥ Jx ÉèÜ í ∞« Ñ¨_áç È`å~°∞.
`«=∞ L#fl`«"∞≥ #ÿ „¿Ñ=∞x TÇ¨ÏÖ’¡<Õ J\˜Ãì Ñ@∞ìHÀ=_®xH˜ P~å@Ñ¨_`» å~°∞. TÇ¨Ö’HÍÖ’¡
qÇ¨Ïiã¨∂Î `å=Ú z„uOK«∞‰õΩ#fl P^Œ~°≈~°∂áêxfl P~åkèã¨∂Î "åã¨Î= rq`«OÖ’H˜
~åÖËHáõ È`å~°∞. JO^Œ∞=Å¡ `å=Ú „¿Ñq∞Oz# =ºHÎ̃ Z^Œ∞~°∞Ñ¨_®¤ Ñïâ◊√^Œ"ú ∞≥ #ÿ `«=∞
404
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 405
„¿Ñ=∞x =∞e#O KÕã¨∞HÀ=_»O W+ì̈O ÖËHõ =ÚÉèÏ=OQÍ „Ñ¨=iÎOz =Ó~°∞H˘O\Ï~°∞.

JO`«=∂„`å# P =ºHÎ̃ g∞^Œ P"≥∞‰õΩ „¿Ñ=∞ÖË^xŒ HÍ^Œ∞, Jã¨ÇÏ¨ º=∞h HÍ^Œ∞. `å=Ú
TÇ≤ÏOK«∞‰õΩ#fl =ºHÎ̃ XHõ¯™êiQÍ Z^Œ∞~°∞Ñ¨_®¤, "å~°∞ =∂„`«O `å=Ú TÇ≤ÏOK«∞‰õΩ#fl
P^Œ~≈° =¸iÎ =ÅÜ«∞O #∞Oz |Ü«∞@Ñ¨_Ö» ~Ë ∞° . P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `«=∞H˜ Z^Œ∞~°∞QÍ =Ù#fl
=ºHÎ̃, `å=Ú =ÓÇ¨ÏÅ`À JÅ∞¡‰Ωõ #fl P^Œ~≈° =ºHÎ̃ "Õ~∞° "Õ~∞° QÍ Hõ#|_»`å~°∞. XHõ =ºHÎ̃x
Jq∞`«OQÍ „¿Ñq∞Oz "≥O@<Õ =∞~˘Hõ =ºH˜xÎ PáêºÜ«∞`«`À Ñ¨ÅHõiOK«Ö#Ë >Ë,¡ W@∞=O\˜
Ü«Ú=`«∞Å∞ J^Õ =ºH˜ÃÎ Ñ#· P^Œ~≈° =¸iÎx z„uOK«∞‰õΩ<åfl P P^Œ~≈° =¸iÎ`À =Óã¨∞Å∞
K≥ÑC¨ ‰õΩ#flO`« `ÕeHõQÍ, W`«x`À =∞#ã¨∞û qÑ≤Ê =∂\Ï¡_Ö» HË áõ È`å~°∞. ZO`≥<· å x[rq`«O
x[rq`«"∞Õ , =ÓÇ¨Ö’HõO =ÓÇ¨Ö’Hõ"∞Õ . =ÓÇ¨Ö’HõOÖ’ qÇ¨Ïiã¨∂Î Z<Àfl =ÓÇ¨ÏÅ∞
JÅ∞¡HÀ=K«∞Û. P =ÓÇ¨ÏÅÖ’ =Úxy `ÕÅ∞`«∂ L`«~Î åÅ∞ Z<≥fl<Â å ~åÜ«∞=K«∞Û. W@∞=O\˜
=ÓÇ¨Ö’HõO Ü«Ú=`«∞Ö’¡ =∞iO`« Z‰õΩ¯=. J@∞=O\˜ =∞#ã¨∞ûx J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ‰õΩO_®
"åi `«Ç¨Ï`«Ç¨ÏÅhfl Ñ¨ÓiÎQÍ x[=∞#∞‰õΩx „Éèí=∞K≥Ok`Õ Ü«Ú=‰õΩÅ^Õ `«Ñ¨CQÍx,
Ü«Ú=`«∞Åk HÍ^Œ∞ ZO^Œ∞HõO>Ë „¿Ñ=∞QÆ∞iOz Ju L#fl`«OQÍ PÖ’zã¨∂Î Ü«∞^•~°÷
rq`åxH˜ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ ÖË‰Ωõ O_® =ÓÇ¨ÏÅ∞ JÅ∞¡HÀ=_»O P"≥∞ =∞#ã¨`Î fi« O Hõ#∞Hõ.
Ü«Ú=`«∞Å‰õΩ fã≤áÈx Ü«Ú=‰õΩÅ∞
Ü«Ú=`«∞Å∞ `«=∞Ö’x ÉèÏ"åÅH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ XHõ P^Œ~≈° =¸iÎx, TÇ¨ã¨∞O^Œ~∞°
_çx ~°∂á⁄OkOK«∞‰õΩ#fl>Ë¡ H˘O^Œ~∞° Ü«Ú=‰õΩÅ∞ ‰õÄ_® TÇ¨ã¨∞O^Œix ~°∂á⁄OkOK«∞
‰õΩO\Ï~°∞.
~°"∞Õ +π, ~°[x XHõ HÍÖËrÖ’ K«^∞Œ =Ù‰õΩO@∞<åfl~°∞. J~Ú<å ~°"∞Õ +π ~°[h`À JO`«QÍ
=∂\Ï¡_ç Z~°Q_Æ ∞» . KåÖÏ x^•#OQÍ LO_»|\˜ì HÍ¡ã∞¨ Ö’ J`«xH˜ KåÖÏ |∞kú=∞O`«∞_»x
¿Ñ~°∞‰õÄ_® LOk. Ñ¨sHõΔ J~ÚáÈ~Ú WO\˜H˜ "≥oá¡ È`«∞#fl ~°[x `«# J„_»ã∞¨ ~°"∞Õ +πH˜
Wã¨∂,Î gÅ∞O>Ë L`«~Î åÅ∞ ~åÜ«∞=∞x HÀiOk. qz„`«O Uq∞@O>Ë HÍÖËrÖ’ L#flO`«
HÍÅO Ñ¨@∞ì=∞x Ñ¨k=∂@Å∞ =∂\Ï¡_x» ~°"∞Õ +π, ~°[xH˜ ~ÀE L`«~Î O° ~åÜ«∞‰õΩO_®
LO_»ÖHË áõ È`«∞<åfl_»∞. P L`«~Î åÅÖ’ `«# „¿Ñ=∞=¸iÎx á⁄QÆ_@ » O, JO^ŒKO« ^•Åx
=i‚OK«_O» , =∂#ã≤Hõ ™œO^Œ~åºhfl =∞#™ê~å Jaè#OkOK«_O» JO`«∞ÖË#O`« LO\’Ok.
J`«x ~å`«Å‰õΩ, =∂@Å‰õΩ =Úiã≤áÈ~Ú# ~°[x ~°"∞Õ +πx HõÅ∞ã¨∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞ ëêH±ÖÏ
^≥|ƒuOk. L`«Î~åÖ’¡ JO`« L`åûÇ¨xfl K«∂Ñ≤Oz# ~°"Õ∞+π, ~°[x Z^Œ∞Ô~·#Ñ¨C_»∞
=∞ø#OQÍ T~°∞‰õΩ<åfl_»∞. `å#∞ =∞#ã¨∞û qÑ≤Ê K≥ÑÊ≤ #^ŒO`å `«# TÇ¨ã¨∞O^ŒiHˆ . `«#
TÇ¨ã¨∞O^Œi ã¨$+≤Hì ˜ ~°[h PÅO|<Õ `«ÑÊ¨ ~°[xÜÕ∞ TÇ¨ã¨∞O^Œi HÍ^Œ∞. HÍx ~°[x
ÖËx^Õ `«=∞ TÇ¨ã¨∞O^Œi ÖË^∞Œ Hõ#∞Hõ P"≥∞#∞ q_çzÃÑ@ìÖ_Ë ∞» . ~°[x HÍx, ~°"∞Õ +πHÍx
405
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 406
`«=∞ =ÓÇ¨ÏÅx "åã¨=Î OÖ’H˜ =∂~°∞Û‰õΩO^•=∞x ÉèÏqOK«~∞° . TÇ¨ÏÅx Ü«∞^•~°r÷ q`åxH˜

J#fi~ÚOK«∞HÀ=_»O KÕ`H« ÍHõáÈ=_»O =Å¡ "å~°∞ x[rq`«OÖ’ =∞~À =∞#∞+¨μºÅ∞QÍ
Hõ#|_»`å~°∞.
Ü«∞^•~°÷rq`«OÖ’ TÇ¨ã¨∞O^Œ~°∞Å∞
TÇ¨Ö’HõOÖ’ qÇ¨Ïiã¨∂Î „¿Ñ=∞ QÆ∞iOz Ñï`«ÑO≤ KÕ W`«~° =º‰õΩÅÎ ∞ Ü«∞^•~°÷
rq`«OÖ’ xÅ|_»ÖËx Jã¨=∞~°∞÷Å∞QÍ LO\Ï~°∞. TÇ¨ÏÅx "åã¨Î"åxH˜ q∞o`«O
KÕÜ∞« ÖËHáõ È=_»O=Å¡ gi „¿Ñ=∞ ÉèÏ=ÙHõ`fi« O`À ‰õÄ_ç#^≥· LO@∞Ok. HÍx Éè∫uHõOQÍ
Hõeã≤áÈ=_®xH˜ ^è~·≥ º° O ÖËxk J~Ú LO@∞Ok. TÇ¨ÏÅ`À, HõÅÅ`À H˘@∞ì‰Ωõ xáÈ
#@∞=O\˜ „¿Ñ=∞ "åãÎ̈"åxH˜ ^ŒQ~æÆ Q° Í LO@∞Ok. „¿Ñq∞OKÕ =ºHÎ̃ÜÚ≥ Hõ¯ =ºHÎ̃`åfixfl
ãïQÍæ QÆ∞iÎOK«Hõ TÇ¨ÏÅ`À Ñ¨~=° tOzáÈ~Ú P~åkèOz#Ñ¨C_»∞, Ü«∞^•~å÷xH˜ P =ºHÎ̃
J`«x JOK«<åÅH˜ `«y#O`« ÖËHõáÈ`Õ q∞yÖËk x~åâ◊, xã¨Ê $Ç¨Ï =∂„`«"Õ∞.
~°[xÖÏO\˜"åà◊√§, ~°"∞Õ +πÖÏO\˜"åà◊√§ =ÓÇ¨Ö’HÍÅ #∞Oz ky~åÖË#Ñ¨C_»∞ "åiÖ’
Z^Œ∞\˜"åiH˜ Hõ#|_Õk Jã¨=∞~°÷`ÕQÍx, L#fl`«"≥∞ÿ# „¿Ñ=∞HÍ^Œ∞. P^Œ~°≈~°∂áêÅx
P~åkèã∂¨ Î PK«~}° Ö’ =KÕÛ@Ñ¨Ê\˜HÖõ Ï¡ Jã¨=∞~°`÷ Q« Í LO_Õ Ü«Ú=f Ü«Ú=‰õΩÅ∞ H˘O^Œ~∞°
LO_»QÍ x[OQÍ ZO`« „¿Ñq∞Oz<å Ñïã≤÷`«∞Å „áê|ÅºO =¡Å<À `«e¡^ŒO„_»∞ÅH˜
Z^Œ∞~°∞K≥¿ÑÊ ^è~·≥ º° O ÖËH<õ À `«=∞ „¿Ñ=∞x, =∞#ã¨∞ûx K«OÑ¨Ù‰õΩx ^Œ∂~°"∞≥ áÿ ÈÜÕ∞"åà◊√§
Z‰õΩ¯==∞Ok LO\Ï~°∞. WÖÏ ^Œ∂~°"∞≥ áÿ È=_»O Jã¨Å∞ ~°∂áêxfl HÍHõ, P^Œ~≈° ~°∂áêxfl
P~åkèOK«_O» HÍ<ÕHÍ^Œ∞.
''„¿Ñq∞‰õΩÖ’¡ ÃÑ\ì̃OQ∑——
ÃÑ\˜ìOQ∑ Ñ¨^Œúu áêâßÛ`«º ^ÕâßÅÖ’x Ü«Ú=fÜ«Ú=‰õΩÖ’¡ KåÖÏ qã¨Î $`«OQÍ
Hõ#|_»∞`«∞Ok. =ÚYºOQÍ q"åÇ¨ÏO HÍx Ü«Ú=f Ü«Ú=‰õΩÅ∞ HõÅã≤ "≥∞Åã≤ u~°∞QÆ∞
`«∞#flÑ¨C_»∞ D ÃÑ\ì̃OQ∑ Ñ¨ûúŒ J=ÅOaã¨∂Î LO\Ï~°∞. D ÃÑ\Õì Q∑ Ñ¨ûúŒ ^•fi~å
„¿Ñq∞OK«∞‰õΩ#fl [O@ ã¨ÇÏ¨ [ ãÖÜ≥∂QÆO ÖË‰Ωõ O_®, XHõi<˘Hõi â◊s~åÅx ã¨Êi≈OK«∞
HÀ=_»O ^•fi~å ~°uÖ’ á⁄Ok#O`« ã¨∞Y„áêÑ≤Î á⁄O^Œ_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. W@∞=O\˜
„¿Ñq∞‰õΩÅ [O@ =∞ã¨Hpõ Hõ\’¡, áê~°∞¯Ö’¡ ‰õÄ~°∞Û#flÑ¨C_»∞, ã≤x=∂ Ç¨Å∞Ö’ P#Okã¨∞#Î fl
Ñ¨C_»∞, QÆ∞„~°ÑÙ¨ |wæÖ’ +≤HÍ~°∞ áÈ`«∞#flÑ¨C_»∞, HÍ~°∞ "≥#Hõ ã‘@∞Ö’ q„â◊q∞Oz#Ñ¨Ù_»∞,
ÉÏ~°∞Ö’ =∂^ŒH„õ ^Œ"åºxfl ¿ãqã¨∞#Î flÑ¨C_»∞ ÃÑ\ì̃OQ∑ Ñ¨ûúŒ Ö’ Ñ¨~ã° Ê¨ ~°O ã¨Ê $tOK«∞H˘x
ã¨∞Y„áêÑ≤Î á⁄O^Œ∞`«∂ LO\Ï~°∞. ã¨Ê $tOK«∞HÀ=_»=∞~Ú`Õ Hˆ =ÅO =Ú^Œ∞ÃÌ Ñ@∞ìHÀ=_»O,
KÕu`À "≥ÚÇ¨ÏOg∞^Œ Ñ¨_¤» =ÚOQÆ∞~°∞Åx ãïÌ P#OkOK«_O» HÍ^Œ∞. ¢ãÎ‘ x^•#OQÍ `«#
406
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 407
KÕux Ñ¨Ù~°∞+¨ [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQiæÆ H˜ áÈxzÛ, ^•xx L„kHõÑõÎ ~¨ K° _« O» KÕ¿ã,Î Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞

JO`«HOõ >Ë <≥Ñ· Ù¨ }ºOQÍ `«# K«∂Ñ¨Ù_»∞„"ÕÅ∞`À ¢ãÎ‘ [#<ÕO„kÜ«∞O ^ŒQ~æÆ ° =Ù#fl Hõ~¡ Ú\’iãπx
L„kHõÑÎ ~¨ K° _« O» KÕ™êÎ_∞» . XHõiH˘Hõ~∞° XˆH ã¨=∞Ü«∞OÖ’ WÖÏ `«=∞ [#<ÕO„kÜ«∂Åx
L„kHõÑÎ ~¨ K° _« O» `À =∂#ã≤HOõ QÍ Ç¨~Úx J#∞Éèqí ã¨∂Î ^•x^•fi~å z=iH˜ ã¨∞Y„áêÑ≤xÎ
á⁄O^Œ_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ¢ãHÎ‘ ˜ HÍ=∞O HõÅQÆ_®xH˜, ã¨∞Y„áêÑ≤Î á⁄O^Œ_®xH˜ Hõ~¡ Ú\’iãπ<Õ
ã¨Ê $tOK«#=ã¨~°OÖË^Œ∞. â◊s~°OÖ’ ZHõ¯_»~Ú<å ã¨ˆ~ =∞$^Œ∞=ÙQÍ ã¨Êi≈Oz#@¡~Ú`Õ
HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ fÜ«∞x J#∞Éè∂í `«∞Å∞ á⁄Ok, P J#∞Éè∂í `«∞Å∞ ã¨=Ú„^Œ HÔ ~°\ÏÅ=Öˇ
XHõ^•x `«~∞° "å`« =∞~˘Hõ\ ˜ L"≥fi`«∞#Î f„=™ê÷~Úx á⁄O^Œ∞`«∂ z=iH˜ ã¨∞Y„áêÑ≤xÎ
á⁄O^Œ_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JO^Œ∞Hõx ÃÑ\ì̃OQ∑∑ Ñ¨ûúŒ ^•fi~å ã¨∞Y„áêÑ≤Î á⁄O^Õ „¿Ñq∞‰õΩÅ
[O@ QÆ\ ˜ìQÍ XHõi<˘Hõ~°∞ Ç¨Ï`«∞Î‰õΩx =HΔÀ*ÏÅx, `˘_»Åx, "≥∞_»x, W`«~° â◊s~°
JOQÍÅx ã¨Ê $tOK«_O» KÕ™êÎ~∞° . D ~°HOõ QÍ q"åÇ¨ÏO HÍx Ü«Ú=fÜ«Ú=‰õΩÅ∞ Ãã‰õΩûÖ’
ã¨∞MÏ#∞Éè∂í `«∞Åx á⁄Ok Éèqí +¨º`üÖ’ rq`«ÉÏè QÆ™êfiq∞H˜ HÍÉ’ÜÕ∞ =ºHÎ̃ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ
ZÖÏ ã¨ÊOkOK«QÅÆ _À QÆ∞iÎOK«_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
H˜<ûÕ Ñïâ’^è#Œ „Ñ¨HÍ~°O ÃÑ\Õì Q∑ Ñ¨ûúŒ 16-20 ãÖ=`«û~åÅ Ü«Ú=f Ü«Ú=‰õΩÖ’¡
Z‰õΩ¯=x `ÕeOk. ÃÑ\˜ìOQ∑ ˆH=ÅO q"åÇ¨ÏOHÍx Ü«Ú=f Ü«Ú=‰õΩÖ’¡ HÍ‰õΩO_®
q"åÇ¨Ï"≥∞#ÿ "åiÖ’ ‰õÄ_® Hõ#|_»∞`«∞Ok. ÉÏ~°∞Ö’¡, ÉÏ`ü~∂° "£∞ _®º#∞ûÖ’¡ W`«~° ¢ãÎ‘
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ Ñ¨~ã° Ê¨ ~°O HõÅ∞ã¨∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞ PÜ«∂ ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ XHõi<˘Hõ~∞° âßs~°HOõ QÍ
ã¨Ê $tOK«∞‰õΩO@∂ ã¨∞Y„áêÑ≤xÎ á⁄O^Œ_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
407
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 408
ÃãH±ûÖ’ ¢ã‘Î Ñ¨Ù~°∞+¨ =∞#ãÎ̈`åfiÅ∞
''x#∞fl K«∂ã¨∂Î LO>Ë HÍ=∞O Ug∞ HõÅQÆ_»OÖË^Œ∞. ÃãH±ûÖ’ Ug∞ „käÖò

LO_»@OÖË^∞Œ , Z=Ô~<· å „H˘`«"Î åà◊§x K«∂ã¨∞HÀ=Åã≤O^Õ—— JO@∂ _≥e|ˆ~\òQÍ J<Õâß_»∞
J=∞ˆ~â◊fi~°~å=Ù.
Ñ¨^àÕ √◊ § HÍÑ¨Ù~°O KÕã,≤ #Å∞QÆ∞i Ñ≤Åe¡ fl Hõx J=∞ˆ~â◊fi~°~å=Ù WOHÍ Ãã‰õΩûÖ’ „H˘`«Î
~°∞K«∞Å∞ K«∂_®Å#∞HÀ=_»O - JO^Œ∞Ö’ WOHÍ fÜ«∞^Œ<åxfl, „käÖòx á⁄O^•Å#∞HÀ=_»O
ã¨f=∞}˜ J~Ú# ã¨~À[H˜ HÍã¨Î Pâ◊Û~°ºO JxÑ≤Oz<å ZÑ¨C_»∂ W^Õ áê@ QÆ#∞Hõ -
''ã≤Q∞Æ Öæ HË áõ È`Õ ãï! #Å∞QÆ∞~°∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ L<åfl~°∞, WOHÍ DÜ«∞#QÍi =∞#ã¨∞ûx
~°OlOÑ¨KÜ Õ ∞« _®xH˜ F K«H¯õ x K«∞Hõ¯ HÍ"åÅ@. Uq∞ =∞QÆ"åà’§ Uq∞\’ ! WO\’¡ ÉèÏ~°º
ZO`« JO^ŒOQÍ L<åfl #K«Û^Œ∞. HÍx Hõ#|_ç# „Ñ¨f P_»n HÍ=Åã≤O^Õ—— JO@∂
Ñ¶∂¨ @∞QÍ<Õ [#~°ÖòQÍ =∞QÆ"åà◊§O^Œix „H˜\ Ã˜ ã*· ò KÕã"≤ ãÕ O≤ k.
XHõ¯ J=∞ˆ~â◊fi~°~å=Ù q+¨Ü∞« OÖ’<Õ HÍ^Œ∞. ^•^•Ñ¨Ù =∞QÆ"åà◊§O^Œi =∞#ãÎ̈`fi« O
JÖÏˆQ LO@∞Ok. Ãã‰õΩû ÃãH· ÍÅlã¨∞Åì ∞ ¢ãÎ‘ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ =∞#ãÎ̈`åfixfl qâı+¡ } ¨ KÕã∂¨ Î
''Ñ¨Ù~°∞+¨μÅH˜ W`«~° ¢ãÅÎ‘ `À HÍ=∞ãÖ|O^è•ÅH˜ L#flO`« Pã¨H,Î̃ ¢ãÅÎ‘ H˜ W`«~° Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ`À
HÍ=∞ãÖ|O^è•Å∞ HõeyOK«∞HÀ=_®xH˜ LO_»^∞Œ . =∞QÆ"å~°∞ U=∂„`«O ÑïK«Ü∞« OÖËx
¢ã‘ÎÅ`À J~Ú<å Öˇ·OyHõ ãÖ|O^è•xfl PtOK«QÆÅ~°∞. "åi`À ãÖÜ≥∂QÆO á⁄Ok
P#O^•xfl á⁄O^ŒQÅÆ ~°∞. Ñ¨Ù~°∞+¨μx =Öˇ ¢ãÎ‘ JO`« `ÕeHõQÍ Ñ¨~Ñ° Ù¨ ~°∞+¨μÅ`À ÖˇO· yHõ
ãÖ|O^è•xfl PtOK«^∞Œ —— Jx q=iOKå~°∞. „Ñ¨MÏº`« Ãã‰õΩû ÃãH· ÍÅlã¨∞ì _®Hõ~ì ü H˜<ûÕ
`«=∞ iáÈ~°∞ìÖ’ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ =∞#ã¨Î`«fiO QÆ∞iOz q=iã¨∂Î ''Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ `«=∞
rq`«HÍÅ=∞O`å Ñ¨~¢° ãÅÎ‘ `À ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Å∞ HõeyOK«∞HÀ=_®xH˜ „Ñ¨Ü∞« uflã¨∂<Î Õ
LO\Ï~°∞ HÍx H˘xfl ™êOÑ¶∞≤ Hõ xÜ«∞=∂Å =Å¡ "å\˜H˜ ÉèÜ í ∞« Ñ¨_ç ^Œ∂~°OQÍ =ÙO\Ï~°∞——
408
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 409
Jx J<åfl~°∞. =∞QÆ"å~°O^ŒiH© D Jaè„áêÜ«∂xfl J#fi~ÚOK«ÖHË áõ È~Ú<å, JkèHõ âß`«O

Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ =∞#ãÎ̈`fi« O =∂„`«O Wk.
„H˘`«Î ~°∞K«∞ÅHÀãÖ Jé∞]Å∞
„H˘`«Î „H˘`«Î ~°∞K«∞ÅHÀãÖ J„~°∞Å∞ KåK«_O» =∂#=Ùx ã¨ÇÏ¨ [ „Ñ¨=$uÎ. Hˆ =ÅO
Ãã‰õΩû q+¨Ü«∞OÖ’<ÕHÍ^Œ∞ rq`åxH˜ ãÖ|OkèOz# U q+¨Ü«∞OÖ’<≥·<å „H˘`«Î^Œ#O
HÀãÖ, „H˘`«Î q+¨Ü∞« O `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O HÀãÖ J<Õfi+≤OK«_O» , P~å@Ñ¨_@ » O =∂=¸ÖË.
Öˇ·OyHõ „Ñ¨=$uÎ „Ñü =ºH˜ÎÖ’ LO@∞Ok Hõ#∞Hõ, D q+¨Ü«∞OÖ’ „Ñü =ºH˜ÎÖ’#∂
=ÚYºOQÍ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ „H˘`«^Î •xHÀãÖ P~å@O, Pâ◊ Z‰õΩ¯=. ¢ãÅÎ‘ Ö’#∂ W@∞=O\˜
P~å@OÖË^xŒ HÍ^Œ∞. HÍx Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ`À áÈeÛ K«∂¿ãÎ W@∞=O\˜ =∞#ã¨`Î fi« O `«‰Ωõ ¯=.
nxH˜ =ÚYºOQÍ ¢ãÎ‘ - Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ LO_Õ ÖˇO· yHõ „Ñ¨=$uÎÖ’x `Õ_®ÜÕ∞. Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞
Ju`ÕeHõQÍ Öˇ·OyHÀ„^ÕHÍxH˜ Ö’#=Ù`å~°∞. U ¢ã‘Î J~Ú<å HÍãÎ̈ ÃãH©ûQÍ Hõ#|_®¤,
JO^ŒOQÍ Hõ#|_®¤ P"≥∞ Z_»Å "≥O@<Õ PHõ~¬° } HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. D q^èOŒ QÍ Ju
`ÕeHõQÍ PHõ~¬° }H˜ Ö’#=_»O "åiÖ’x ÖˇO· yHõ „Ñ¨=$`ÕÎ HÍ~°}O. PHõ~¬° }H˜Ö’<≥#· =º‰õΩÅÎ ∞
H˘O^Œ~∞° `«=∞ KÕ+Åì̈ ^•fi~å ÖˇO· yHÀ„^ÕHÍxfl |Ü«∞@‰õΩ =ºHõÑÎ i¨ ¿ãÎ =∞iH˘O^Œ~∞° |Ü«∞@
Ñ¨_‰» Ωõ O_® Hˆ =ÅO Hõà§◊ `À K«∂ã≤ =∞#ã¨∞ûÖ’ P#OkOK«=K«∞Û. Jk "åi ã¨Éºíè `« -
ãÖ™ê¯~°O |\˜ì P^è•~°Ñ_¨ ç LO@∞Ok. J~Ú`Õ |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ `«=∞ =∞<ÀÉèÏ"åÅx
=ºHõÎÑ¨~°K«#O`«=∂„`å# "åiÖ’ Öˇ·OyHõ PHõ~°¬}Å∞ HõÅQÆ=#∞HÀ=_»O á⁄~°áê@∞
Jaè„áêÜ«∞O =∂„`«"∞Õ . JO`« `ÕeHõQÍ ÖˇO· yHÀ„^ÕHÍxH˜ Ö’#∞HÍ=_»O =Å¡<Õ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞
W`«~° ¢ãÅÎ‘ `À HÍ=∞ãÖ|O^è•Å∞ ÃÑ@∞ìHÀ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
¢ã‘ÎÅ∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅH˜ fã≤áÈ~°∞
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ Ju `ÕeHõQÍ ÖˇO· yHÀ„^ÕHÍxH˜ Ö’<≥· Ñ¨~° ¢ãÅÎ‘ `À ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•ÅH˜
P~å@Ñ¨_`» å~°O>Ë ¢ãÅÎ‘ Ö’ ÖˇO· yHõ PHõ~¬° } „H˘`«Î J#∞Éè"í åÅ HÀãÖ P~å@O LO_»^xŒ
HÍ^Œ∞. Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’<Õ ÖˇO· yHÀ„^ÕHOõ Z‰õΩ¯= J<Õ q+¨Ü∞« "≥∞ÿ ÃãH±û ÃãH· ÍÅlã¨∞Åì ∞ qÉèkË ã¨∂Î
ÖˇO· yHÀ„^ÕHOõ Ö’ ¢ãÅÎ‘ ∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅHõO>Ë `«‰Ωõ ¯= Jx K≥ÑÊ≤ "åix HÕK«Ñ~¨ K° _« O» ã¨~~° Ú#
Ñ¨ûúŒ HÍ^Œ∞. âßs~°HOõ QÍ, Ç¨~À‡#¡Ñ~¨ O° QÍ "åiÖ’ Z@∞=O\˜ Ö’ÑÖ ÖË^∞Œ . "å~°∞‰õÄ_®
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ=Öˇ ã¨=∂#OQÍ Öˇ·OyHÀ„^ÕHÍxH˜ Ö’#∞HÍQÆÅ~°∞. HÍx =∂#= ã¨=∂[O
„áê~°OÉè^í âŒ ◊ #∞Oz ¢ãÃÎ‘ Ñ· Ñ¨Ù~°∞ëêkèHºõ `« Z‰õΩ¯= âßs~°HOõ QÍ |Å=O`«∞_≥#· Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞
=∂#ã≤HOõ QÍ ÃãH±û q+¨Ü∞« OÖ’ `«#`À ã¨=∂#OQÍ ã¨ÊOkOK«QÅÆ ¢ãxÎ‘ J}zÃÑ\ì̃ `«#
PkèÑ`¨ åºxfl xÅÉˇ@∞ìHÀ=_®xH˜ P<å\˜ #∞Oz D<å\˜ =~°‰Ωõ Hõ$+≤KãÕ ∂¨ <Î Õ =ã¨∞<Î åfl_»∞.
409
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 410
D ~°HõOQÍ J}zÃÑ@ì|_ç# ¢ã‘Î Jxfl Ü«ÚQÍÖ’¡#∂ Ñ¨Ù~°∞+¨μx JÇ¨ÏOHÍ~åxH˜,

PkèÑ¨`åºxH˜, J=∂#∞ëêxH˜ QÆ∞i J=Ù`«∂<Õ =™ÈÎOk. P"≥∞‰õΩ Éèí„^Œ`« ÖË‰õΩO_®
J~ÚáÈ~ÚOk. ÃÑQ· Í ÃãH±û q+¨Ü∂« ÅÖ’ Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ ÖËx „Ñ¨`ºÕ Hõ ã¨=∞ã¨º XHõ\ ˜ LOk.
J^Õ QÆ~ƒ° Où ~å=_»O. q"åÇ¨ÏO HÍ‰õΩO_® QÆ~ƒ° Où ~å=_»O ã¨=∂[ huH˜ q~°∞^ŒOú QÍ
x~å÷iOz J@∞=O\˜ ¢ã‘Îx ‰õΩÅ`«QÍ z„uOz HÕK«Ñ¨~°K«_»O`À ¢ã‘Î `«# ÃãH±ûx
J}K«∞HÀ=Åã≤ =zÛOk. Ü«ÚQÆÜÚ« QÍÅ #∞Oz W@∞=O\˜ J}K«|_ç L#fl =∞#ã¨`Î fi« O,
Éè„í ^Œ`å ~åÇ≤Ï`«º ÉèÏ=# ¢ãxÎ‘ ÃãH±û q+¨Ü∞« OÖ’ ã¨ÊO^Œ# ÖËx^•xQÍ `«Ü∂« ~°∞KÕãO≤ k.
HÍx „Ñ¨H$õ u ã¨ÇÏ¨ [OQÍ ¢ãÎ‘ Ñ¨Ù~°∞+¨ ÖˇO· yHÀ„^ÕHÍÅ∞ XHõ>.Ë JO^Œ∞=Å¡<Õ ¢ãÎ‘ `«# Z_»Å
„¿Ñ=∞ÉèÏ=# K«∂Ñ≤¿ãÎ ÖˇO· yHÀ„^ÕHÍxH˜ Ö’#∞HÍ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. =∞QÆ"åi =Öˇ Ju
`ÕeHõQÍ ÖˇO· yHÀ„^ÕHÍxH˜ Ö’#~Ú HÍ=∞ ãÖ|O^è•Å∞ Hõey#@¡~Ú`Õ `«~∞° "å`« HõeQˆ
Ñï}Ï=∂ÅH˜ `å#∞ ã≤ÔúŒ QÍ ÖË^∞Œ . JO^Œ∞Hˆ Ç¨=ÅH± Wb¡ãπ K≥|∞`«∂ ''¢ãÅÎ‘ ∞ `å=Ú
„¿Ñq∞OKÕ"åi`À<Õ ÖˇO· QÍHÍ#O^•xfl á⁄O^Œ∞`å~°∞. =∞QÆ"å~°∞ =∂„`«O Z‰õΩ¯==∞Ok
¢ãÅ‘ `À HÍ=∞ ãÖ|O^è•Åx HÀ~°∞`å~°∞—— Jx JO\Ï~°∞. JO^Œ∞KÕ`« „Ñ¨H$õ u ã¨ÇÏ¨ [OQÍ
Öˇ·OyHÀ„^ÕHõOÖ’ Ñ¨Ù~°∞+¨μx`À ¢ã‘Î ã¨=∂#"≥∞ÿ<å `«#H˜ Ñ¨ÓiÎ Éèí„^Œ`«, „¿Ñ=∞ÉèÏ=#
L#fl^Œ#flÑ¨C_Õ =∞#ã¨∞ûx ãÖHÔ à◊§ #∞Oz =^Œ∞Å∞ KÕã∞¨ OÎ k. Jk ‰õÄ_® `«# Ñ¨Ó~°fiÑ¨Ù
J#∞Éè"í åÅ`À D J#∞Éè"í åxfl *’_çã∂¨ <Î .Õ
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ Öˇ·OyHÍ#∞Éèí"åÅ∞
¢ãÎ‘ - Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ ÖˇO· yHõÉÏè "åÅ QÆ∞iOz _®Hõ~ì ü H˜<ûÕ , W`«~∞° Å∞ J<ÕHõ ÑïjÅ#Å∞
[iáê~°∞. "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\ ™˜ êiQÍ ÖˇO· yHõOQÍ ãÖ|O^èOŒ á⁄O^Œ_®xH˜ Z@∞=O\˜ =∂#ã≤Hõ
HÍ~°}ÏÅ∞ „áÈ^ŒƒÅO KÕâß~Ú J<Õ q+¨Ü∞« OÖ’ ÑïjÅ#Å∞ [iy#Ñ¨C_»∞ HõO„\’Å∞
KÕã¨∞HÀÖË#O`« HÍ"≥∂„^ÕHõO HõÅQÆ|\ì̃ Ñ¨~°¢ã‘Î`À ãÖÑ¨~°¯O á⁄O^•=∞x J<ÕHõ=∞Ok
Ü«Ú=‰õΩÅ∞ `≥eÜ«∞*Ëâß~°∞. D q+¨Ü∞« OÖ’ Ü«Ú=`«∞Å q=~°} =∞~ÀÖÏ =ÙOk. "å~°∞
=∂„`«O `å=Ú „¿Ñq∞OK«_»O =Å¡ Éèí„^Œ`« LO@∞O^Œ#∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞ Öˇ·OyHÀ„^ÕHÍxfl
á⁄Ok „Ñ¨^=Œä ∞ ã¨=∂QÆO á⁄O^•=∞x `≥eÜ«∞*Ëâß~°∞. Z‰õΩ¯==∞Ok Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ J`«ºkèHõ
HÍ"≥∂„^ÕHOõ "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\ ˜ ÖˇO· yHõ ãÖÑ¨~å¯xH˜ HÍ~°}O HÍQÍ,25-30 âß`«O Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’
ÖˇO· yHõ ãÖ|O^èOŒ Ö’ =∂^è∞Œ ~°ºO ZÖÏ LO@∞O^À `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅ<Õ ‰õΩ`«∂Ç¨ÏÅO "≥Ú^Œ\ ˜
ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•xH˜ =¸ÅHÍ~°}O. Hˆ =ÅO10 âß`«O ¢ãÅÎ‘ Ö’<Õ ÖˇO· yHÍ#O^ŒO ZÖÏ
LO@∞O^À `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅ<Õ ‰õΩ`«∂Ç¨ÏÅO "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\ ˜ ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•xH˜ HÍ~°}O
Jx `ÕeOk. Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ JkèHâõ ß`«O 16-20 ãÖ=`«û~åÅ =∞^èºŒ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ "≥Ú^Œ\˜
410
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 411
ÖˇO· yHÍ#∞Éè"í åxfl á⁄O^Œ_O» [iyOk. W@∞=O\˜ ÖˇO· yHÍ#∞Éè=í O "Õâº◊ Å`À HÍ‰õΩO_®
`«=∞ ¿ãflÇ≤Ï`«∞~åO„_»`À<À, W`«~° ¢ãÅÎ‘ `À<À á⁄O^Œ_O» [iyOk.
XˆH ÉèÏ~°º J~Ú`Õ rq`«O É’~üQÍ =ÙO@∞O^• ?
H˘O^Œ~∞° Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ Ñ¨ÓiÎQÍ `«=∞ W+ì̈O`À<Õ q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï~°∞. P ¢ãÅÎ‘ Ö’
~ÀAH˜ 4-5 ™ê~°∞¡ ãÖÜ≥∂QÆO ‰õÄ_® [~°∞Ñ¨Ù`å~°∞. P"≥∞#∞ q_çz XHõ¯~ÀA ‰õÄ_®
=ÙO_»Ö~Ë ∞° . J@∞=O\˜ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ ‰õÄ_® ^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’ H˘O`«HÍÖÏxH˜ qã¨∞QÆ∞^ŒÅx
„Ñ¨îŒ ≈™êÎ~∞° . rq`«O É’~üQÍ LO^Œx "åáÈ`å~°∞. ÃãH±ûÖ’ Z@∞=O\˜ „käÖò Ñ¶Å‘ =_»O
ÖË^xŒ ÉÏ^èÑŒ _¨ áç È`å~°∞. Hõ@∞ì‰Ωõ #fl ÉèÏ~°º`À HÍ‰õΩO_® WOH˘Hõ ¢ã`Î‘ À ÖˇO· yHÍ#O^ŒO
á⁄O^•Åx `«ÇÏ¨ `«ÇÏ¨ ÖÏ_»∞`«∂ LO\Ï~°∞. J@∞=O\˜"åiH˜ J=HÍâ◊O LO>Ë ã¨~ˆ ãï.
ÖËHáõ È`Õ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ "åiÖ’ Z@∞=O\˜ ã¨ÊO^Œ#Å∞ ÖË‰Ωõ O_® J~ÚáÈ`å~Ú. WÖÏ
ÃãH±ûÑ¨~O° QÍ ã¨|Î `ú « U~°Ê_ç#"åix K«∂ã≤ "åiÖ’ =Ü«∞ã¨∞û g∞~°|>Ëì HÍ=∞O `«yáæ È~ÚO^Œx
ÉèÏq¿ãÎ á⁄~°ÉÏ>Ë J=Ù`«∞Ok. Hˆ =ÅO XˆH ¢ã`Î‘ À Z‰õΩ¯=HÍÅO HÍÑ¨Ù~°O KÕÜ∞« _»O`À
"åiH˜ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ h~°ãO¨ U~°Ê_çOk.
H„ ˘`«ÖÎ ’ qO`« Ç¨~Ú
q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ ‰õΩ#fl Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ H˘O`« HÍÖÏxH˜ ÃãH±ûÑ¨~O° QÍ ãÎ̈|`ú « U~°Ê_ç#>Ë¡
W`«~° [O`«∞=ÙÅÖ’ ‰õÄ_® U~°Ê_»∞`«∞Ok. ÃãH±û ÃãH· ÍÅlã¨∞Åì ∞ ZÅ∞HõÅg∞^Œ, HÀ`«∞Åg∞^Œ
qq^èŒ „Ñ¨Ü≥∂QÍÅ∞ [iÑ≤ áê`«‰õΩ ~À`« „H˘`«Î g∞^Œ "≥∂A „Ñ¨Hõ$u ã¨Ç¨Ï[O Jx
x~å÷iOKå~°∞. "å~°∞ KÕã#≤ „Ñ¨Ü∂≥ QÍÅÖ’ XHõ É’#∞Ö’ XHõ P_»HÀux, XHõ =∞QÆHÀux
J>ËÃì Ñ\Ïì~∞° . "å\˜H˜ Jxfl ã¨^∞Œ áêÜ«∂Å∞ HõÅ∞QÆ*âË ß~°∞. "≥Ú^Œ\’¡ D HÀ`«∞Å [O@
=∞^èºŒ ÖˇO· yHÍ~°¬} KåÖÏ f„=™ê÷~ÚÖ’ LO_Õk. HÍx ~ÀAÅ∞ QÆ_zç #H˘nÌ "å\˜ ~Ô O_çO\˜
=∞^èºŒ PHõ~¬° } `«yáæ È=_»O, ^•x Ñ¶e¨ `«OQÍ Jq Z‰õΩ¯=QÍ ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•ÅÖ’
áêÖÁæ#HõáÈ=_»O [iyOk. WÖÏ =∞QÆHÀuÖ’ Öˇ·OyHÍHõ~°¬} H©Δ}Õz#Ñ¨C_»∞
JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ L#fl P_» HÀux fã≤"ãÕ ≤ =∞~À „H˘`«Î P_»HÀux „Ñ¨"âÕ Ã◊ Ñ>Ëãì i¨ HõÖÏ¡
=∞QÆHÀu =∞àÏ§ ÖˇO· yHõOQÍ q[$OaèOK«_O» [iyOk. D „Ñ¨Ü∂≥ QÍÅ P^è•~°OQÍ
=∂ãì̈~ûü JO_£û *Ï#û<£û WOHÍ W`«~° ÃãH±û ÃãH· ÍÅlã¨∞Åì ∞ =∞QÆ"åiÖ’ „H˘`«^Î •xHÀãÖ
`«ÇÏ¨ `«ÇÏ¨ ÖÏ_»@O „Ñ¨H$õ u ã¨ÇÏ¨ [ÅHõ}
Δ =∞x q=iOKå~°∞.
#QÆfl z„`Å« ∞ ã
¢ ÅÎ‘ x PHõi¬™êÎÜ∂« ?
#∂\˜H˜ Ü«∂Éè̌=· ∞Ok Ñ¨Ù~°∞+¨μÅH˜ #QÆflOQÍ L#fl ¢ãÎ‘ ÉÁ=∞‡efl K«∂ã≤<å, #QÆflOQÍ
L#fl ¢ãÅÎ‘ x K«∂ã≤<å HÍ"≥∂„^ÕHOõ "≥O@<Õ K≥Å~ˆ QÆ∞`«∞Ok. HÍx ¢ãÅÎ‘ ∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ=Öˇ,
411
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 412
#QÆflOQÍ L#fl Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ z„`åÅxQÍx, Ñ¨Ù~°∞+¨μeflHÍx K«∂ã≤ HÍ"≥∂„^ÕHOõ á⁄O^Œ_O»

[~°Q^Æ ∞Œ . H˜<ûÕ Ñïâ’^è#Œ Å „Ñ¨HÍ~°O Ñ¨kâß`«O HõO>Ë `«‰Ωõ ¯==∞Ok âß`«O ¢ãÅÎ‘ ∞ #QÆfl
z„`åÅx K«∂ã≤ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ L„^ÕHOõ K≥O^Œ∞`å~°x `ÕeOk. ¢ãÎ‘ ÉÁ=∞‡efl K«∂ã≤ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞
PHõi¬`∞« _»∞ J=Ù`å_»<Õ ÃãH· ÍÅr g∞^Œ<Õ P^è•~°Ñ_¨ ç Ñ¨„uHõÅ∞QÍx, ã≤x=∂Å∞ QÍx ¢ãxÎ‘
J~°#÷ QÆflOQÍ K«∂Ñ≤OK«_O» [~°∞QÆ∞`ÀOk. Ñ¨„uHõÅ g∞^ŒQÍx, ã≤x=∂ÅÖ’QÍx Ñ¨Ù~°∞+¨μ}˜fl
J~°#÷ QÆflOQÍ K«∂Ñ≤OK«_O» =Å¡ ¢ãÅÎ‘ ∞ PHõi¬`∞« Å=_»O [~°Q^Æ ∞Œ . Hõ#∞Hõ "åºáê~°s`åº
Ñ¨Ù~°∞+¨ #QÆfl z„`åÅH˜ ÖÏÉèOí ÖË‰Ωõ O_® áÈ~ÚOk.
=HΔÀ[ ™œO^Œ~º° OÖ’ =â◊Ñ~¨ K
° ∞« ‰õΩ<Õ =∂^è∞Œ ~°ºO
Z`«∞Î J~Ú# =HΔÀ*ÏÅx, ¢ãÅÎ‘ Ñ≤~∞° ^Œ∞Åx K«∂ã≤ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ Ju `ÕeHõQÍ L„^ÕHOõ
K≥O^Œ∞`å~°∞. JO`ÕHÍ^Œ∞, ¢ãÎ‘ â◊s~°OÖ’x W`«~° ÉèÏQÍÅ „Ñ¨^~Œ ≈° # ‰õÄ_® Ñ¨Ù~°∞+¨μ_çfl
L„kHõÑÎ ~¨ ∞° ™êÎ~Ú. ¢ãxÎ‘ K«∂ã≤ L„^ÕHOõ K≥O^Œ_O» JÖÏ LO_»QÍ #∂\˜H˜ Ü«∂ÉèP·ˇ ~°∞=∞Ok
`«=∞ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxfl K«∂ã¨∞‰õΩO@∂<Õ L„kHõ`Î « K≥O^Œ∞`«∂ =ÙO\Ï~°∞. D ~°HOõ QÍ `«=∞
`«=∞ [#<ÕO„kÜ«∂Åx K«∂ã¨∞‰õΩx ÖˇO· yHõOQÍ L„kHõ`Î « K≥O^Œ_O» ¢ãÅÎ‘ Ö’ KåÖÏ `«‰Ωõ ¯=.
H˘O^Œ~∞° Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ `«=∞ [#<åOQÍÅx Z^Œ∞\˜"åxH˜ „Ñ¨îŒ ≈ã¨∂,Î `«# =∞QÆ`<« åxfl
K«∂ã¨∞‰õΩx =Úiã≤áÈ`«∂ HÍ"≥∂„^ÕHOõ á⁄O^Œ∞`«∂ LO\Ï~°∞. W@∞=O\˜"å~°∞ `«=∞
[#<åOQÆ „Ñ¨^~Œ ≈° # Ñ¨_H» Qõ kÆ Ö’ ÉèÏ~°º =ÚO^Œ∞ „Ñ¨îŒ ≈OK«=K«∞Û, ÖË^• ÑäH¡ ± ã¨Å÷ OÖ’
KÕÜ∞« =K«∞Û. ÑäH¡ ± ã¨Ö÷ ÏÖ’¡ [#<åOQÍÅ „Ñ¨^~Œ ≈° #=Å¡ P Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ ~°u `«$Ñ≤Î ÖËHáõ È~Ú<å
=∂#ã≤HOõ QÍ HÍ=∞`«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
412
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 413
Ñ¨_»HõQÆkÖ’ á⁄~°ÉÏ@∞ Jaè„áêÜ«∂Å∞
=∞QÆ"åiÖ’ KåÖÏ á⁄~°ÉÏ@∞ Jaè„áêÜ«∂Å∞ L<åfl~Ú. `«=∞ˆHk ãÖ`À+¨H~õ "° ∂≥ ,

¢ãÅÎ‘ H˜ ‰õÄ_® J^Õ ãÖ`À+¨H~õ =° ∞#∞‰õΩO\Ï~°∞. ¢ãÅÎ‘ #∞ #QÆflOQÍ K«∂_»\ÏxH˜ `å=Ú
Lqfià◊¥§~°∞`«∞#fl>Ë¡ "å~°∞ ‰õÄ_® Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ#∞ #QÆflOQÍ K«∂_»\ÏxH˜ Lqfià◊¥§~°∞`å~°x
ÉèÏq™êÎ~∞° . HÍx Jk Hˆ =ÅO JáÈ¿ÇÏ. H˘O^Œ~∞° Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ Ñ¨_H» Qõ kÆ Ö’ `«=∞ ÉèÏ~°ºÅ
^ŒQ~æÆ ° ãÎ̈OaèOz# Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxfl „Ñ¨îŒ ≈Oz "åiÖ’ HÍ"≥∂„^ÕHOõ HõeQˆ @@∞¡ KÕÜ∂« Åx
ÉèÏqã¨∂Î =ÙO\Ï~°∞. D q+¨Ü∞« OÖ’ _®Hõ~ì ü H˜<ûÕ qã¨Î $`«"∞≥ #ÿ Ñïâ’^è#Œ Å∞ [iÑ≤ W@∞=O\˜
Ñ¨#∞Å=Å¡ ¢ãÅÎ‘ Ö’ J^Œ#OQÍ ÖˇO· yHÍHõ~¬° } HõÅQÆ^xŒ `ÕeÛ"Õâß~°∞. ÃÑQ· Í WÖÏ KÕÜ∞« _»O=Å¡
JãëHˆ =º=Ç¨~°O Éˇ_ãç H≤ ˘>Ëì „Ñ¨=∂^ŒO LOk. ^•xH˜ =ÚYºOQÍ W@∞=O\˜ [#<åOQÆ
„Ñ¨^~Œ ≈° #=Å¡ ¢ãÅÎ‘ Ö’ AQÆ∞Ñ¨û HõÅQÆ_"» ∞Õ . HÍx KåÖÏ=∞Ok Ñ¨Ù~°∞+¨μÅH˜ D q+¨Ü∞« O
`≥eÜ«∞^Œ∞. JÖÏˆQ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ `«=∞ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxfl ¢ãÅÎ‘ ∞ KÕu`À „¿Ñ~ˆ Ñ≤Oz#@¡~Ú`Õ
J@∞ `«=∞H˜, W@∞ ¢ãÅÎ‘ H˜ ã¨=∂#OQÍ ÖˇO· yHõOQÍ `«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œx ÉèÏq™êÎ~∞° . D
q+¨Ü∞« OÖ’ H˜<ûÕ ¿ãHõiOz# q=~åÅ#∞|\˜ì ¢ãHÎ‘ ˜ W@∞=O\˜ HÍ~°ºO=Å¡ Z@∞=O\˜
P#O^ŒOQÍx, `«$Ñ≤QÎ Íx HõÅQÆ^xŒ `ÕeáÈ~ÚOk. XHõ"àÕ ◊ ~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ¢ãÎ‘ JÖÏ
KÕã<≤ å `å#∞ ã¨ÇÏ¨ ^è~Œ ‡° Kåi}˜ Hõ#∞Hõ Éè~í Î° `«$Ñ≤Î H˘~°‰Ωõ KÕ_"» ∞Õ `«ÑÊ¨ `«#O`«@H˜ `å#∞
^•xÖ’ `«$Ñ≤Î á⁄O^Œ_O» =Å¡ HÍ^Œ∞.
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ H˘O^Œ~∞° `«=∞ [#<ÕO„kÜ«∂Åx „Ñ¨îŒ ≈Oz#>Ë¡ H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ ∞ ‰õÄ_®
H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ `«=∞ [#<ÕO„kÜ«∂Åx „Ñ¨îŒ ≈OK«_O» [~°∞QÆ∞`«∂ LO@∞Ok. J~Ú`Õ
WHõ¯_» XHõ „Ñ¨`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ `Õ_® LOk. Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ `«# [#<ÕO„kÜ«∂Åx „Ñ¨îŒ ≈Oz
HÍ=∞ `«$Ñ≤áÎ ⁄Ok`Õ, ¢ãÅÎ‘ H˜ JÖÏ „Ñ¨îŒ ≈OK«_O» =Å¡ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ `«$Ñ≤Î HõÅQÆHáõ È~Ú<å
JÖÏ KÕÜ∞« _»O=Å¡ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_çfl L„kHõ`Î Ñ« i¨ z `å#∞ `«~∞° "å`« ~°uÖ’ P#O^ŒÑ_¨ _» ®xH˜
U~°Ê_»∞`«∞Ok.
413
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 414
Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ `«# Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO QÆ∞iOz PÖ’zOz#O`« Z‰õΩ¯= ¢ãÎ‘ `«# [#<ÕO„k

Ü«∂Å QÆ∞iOz PÖ’zOK«^∞Œ . ^•xH˜ =ÚYº HÍ~°}O Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ `«$Ñ≤Î
Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO ^•fi~å<Õ ÅÉèºí =∞=Ù`«∞Ok. HÍx ¢ãÎ‘ q+¨Ü∞« OÖ’ JÖÏ HÍ^Œ∞. P"≥∞ â◊s~°OÖ’x
U ÉèÏQÆ=∞~Ú<å ã¨~ˆ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ ãïQÍæ „¿Ñ~ˆ Ñ≤OK«QeÆ y`Õ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ `«$Ñ≤,Î L„^ÕHOõ
HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. JO^Œ∞Hõ<Õ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ ãÖÜ≥∂QÆO ^•fi~å `«fi~°QÍ ~°u `«$Ñ≤Î á⁄O^•Åx
P~å@Ñ¨_`ç ,Õ ¢ãÎ‘ =ÚO^Œ∞ ÉÏÇ¨Ïº„¿Ñ~°} ^•fi~å HÍ=∞`«$Ñ≤Î á⁄O^•Åx HÍOHΔ̃ã∞¨ OÎ k.
Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ KÕã#≤ ÉÏÇ¨Ïº„¿Ñ~°} ^•fi~å ¢ãÎ‘ â◊s~°OÖ’x qq^èŒ HÍ=∞ˆHO„^•Å∞ L„kHõ`Î «
K≥Ok HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ J#∞Éè∂í `«∞efl "≥∞^Œ_∞» H˜ JO^Œ*™Ë êÎ~Ú. P ~°HOõ QÍ =∂#ã≤Hõ ã≤u÷
<≥ÅH˘#fl `«~∞° "å`«, ¢ãÎ‘ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ Ñ¨ÓiÎ P#O^•#∞Éè∂í `«∞efl á⁄O^Œ_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
JO^Œ∞Hõ<Õ ~°uÖ’ ¢ãÎ‘ "≥O@<Õ ãÖÜ≥∂QÍxH˜ W+ì̈Ñ_¨ ^» ∞Œ . ~°uÖ’ ¢ãHÎ‘ ˜ ãÖ|OkèOz# D
=∞#ãÎ̈`åfixfl QÆ∞iÎKx« Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ ¢ãÎ‘ ÉÏÇ¨Ïº~°u ^•fi~å L„kHõ`Î « Ñ¨~K° ‰« Ωõ O_® XˆH™êi
ãÖÜ≥∂QÍxH˜ LÑ¨„Hõq∞OK«_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JO^Œ∞Ö’#∂ Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’
áêÖÁæx ZO`« `«fi~°QÍ gÖˇ`· Õ JO`« `«fi~°QÍ HÍ=∞`«$Ñ≤Î á⁄O^•Åx P~å@O LO@∞Ok.
Hõ#∞Hõ ÉÏÇ¨Ïº~°u QÆ∞iOz PÖ’zOKÕ FÑ≤Hˆ LO_»^∞Œ . WÖÏ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ `«# P"Õâßxfl
J^Œ∞Ñ¨Ù KÕã∞¨ HÀÖËHáõ È=_»O =Å¡ ¢ãHÎ‘ ˜ ~°uÖ’ `«$Ñ≤Î KåÖÏ `«‰Ωõ ¯= HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. Wk
QÆ∞iÎOK«x Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ `«# ÉèÏ~°ºH˜ Jã¨Å∞ Ãã‰õΩû JO>Ë<Õ W+ì̈OÖË^hŒ , X\ì̃ [_»∞~åÅx,
P"≥∞"≥Ñ· Ù¨ #∞Oz Z@∞=O\˜ „¿Ñ~°}Ï ÅaèOK«^hŒ ^•x`À `«#H˜ `«y#O`« Ç¨ïëê~°∞
LO_»^hŒ xOk™êÎ_∞» . HÍh ¢ãÎ‘ JÖÏ `«Ü∂« ~°=_®xH˜ KåÖÏ=~°‰Ωõ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_Õ HÍ~°}=∞x
QÆ∞iÎOK«_∞» .
HÍ"≥∂^„ HÕ Oõ K«~=
° ∞™ê÷~ÚÖ’ L#flÑ¨C_»∞...
Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ ~°uÖ’ Ç¨ïëê~°∞QÍ áêÖÁæO@∞#flÑ¨C_»∞ JHõ™ê‡`«∞ÎQÍ ~°u#∞O_ç
q~°q∞OK«∞HÀ"åÅO>Ë =∞Ç¨ zHÍ‰õΩ Ñ¨_áç È`å_»∞. P ÉÏ^èŒ JO`å WO`å QÍ^Œ∞. HÍx
J^Õ ¢ãÎ‘ q+¨Ü∞« OÖ’ J~Ú`Õ ~°uÖ’ ZO`À fÜ«∞x J#∞Éè∂í `«∞Å∞ á⁄O^Œ∞`«∞<åfl `ÕeHõQÍ
~°u#∞Oz =∞#ã¨∞û =∞~°Å∞ÛHÀQÆÅ^Œ∞. ~°uÖ’ áêÖÁæ<åfl, ¢ãÎ‘ „Ñ¨H¯õ <Õ L#fl Ñ≤Å"¡ å_»∞
U_ç¿ãÎ "≥O@<Õ ÖËz |∞[˚yOK«QÅÆ ^Œ∞, áêÅ∞ Ñ¨@Qì ÅÆ ^Œ∞, Z=Ô~<· å `«Å∞Ñ¨Ù `«\ `ì̃ Õ "≥O@<Õ
ÖËz `«Å∞Ñ¨Ù fã≤ "åi`À =∂\Ï¡_»QÆÅ^Œ∞. WO`«KÕã¨∞Î<åfl P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ P"≥∞Ö’
qã¨∞QÆ∞^ŒÅ, ÉÏ^èŒ =ºHõ=Î ∞=^Œ∞. Hõ}
Δ OÖ’ Ñ¨#∞Åhfl =ÚyOK«∞‰õΩx J^Õ HÍ=∞ f„=`«`À
~°uÖ’ áêÖÁæ#QÆÅ^Œ∞. HÍx Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ WÖÏ PQÆ_»OÖ’ HÍ"≥∂„^ÕHõO KåÖÏ=~°‰õΩ
K«Å|¡ _çáÈ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ÃÑQ· Í qã¨∞QÆ∞^ŒÅ [xã¨∞OÎ k.
414
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 415
HÍÅÊxHõ Ö’HõOÖ’ ÖˇO· yHõ Ñ

„ =
¨ $uÎ
HÍ=∞O Hõey#Ñ¨C_»∞ ¢ãÎ‘ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ ~°H~õ H° ÍÅ HõÅÅ∞ HõO@∂ LO\Ï~°∞. Z<Àfl
~°HÍÅ TÇ¨ÏÅ∞ ã¨$+≤Oì K«∞‰õΩx =∞^è∞Œ ~å#∞Éè∂í `«∞efl á⁄O^Œ∞`«∂ LO\Ï~°∞. D =ÓÇ¨ÏÅ∞
KåÖÏ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ ã¨Ê+ì̈OQÍ ‰õÄ_® LO_»=Ù. Jã¨Ê+ì̈"≥∞ÿ# ÉèÏ"åÖË JO`«∞ÖË#O`«
P#O^•xfl JOk™êÎ~Ú. D ÉèÏ"åÅH˜ Z@∞=O\˜ P^è•~°O ‰õÄ_® LO_»#=ã¨~O° ÖË^∞Œ .
=ÚYºOQÍ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ =ÓÇ≤ÏOKÕ =ÓÇ¨ÏÅH˜, ã¨$+≤Oì K«∞‰õΩ<Õ ''ã¨fi~åæÅH˜—— U
P^è•~°O LO_»^∞Œ . W@∞=O\˜ HÍ=∞Ñ¨~"° ∞≥ #ÿ =ÓÇ¨ÏÅ∞ =∞QÆ"åi`À áÈeÛ K«∂ã≤#@¡~Ú`Õ
¢ã‘ÎÅÖ’ `«‰õΩ¯=QÍ<Õ LO\Ï~Ú. HÍ=∞Ñ¨~°OQÍ ¢ã‘Î HÀiHõÅ∞, =ÓÇ¨ÏÅ∞ KåÖÏ=~°‰õΩ
Ü«∞^•~å÷xH˜ ^ŒQ~æÆ Q° Í LO\ÏÜ«∞x H˘O^Œ~∞° Ãã‰õΩû ÃãH· ÍÅlã¨∞Åì ∞ `«=∞ ÑïjÅ#Ö’¡
q=iOKå~°∞. HÍx =∞iH˘O^Œ~∞° Ãã‰õΩû ÃãH· ÍÅlã¨∞Åì ∞ D Jaè„áêÜ«∂xfl YO_çã∂¨ ,Î ¢ãÎ‘
ZÅ¡ÑC¨ _»∂ L#fl ã≤u÷ HõO>Ë L#fl`«ãu÷≤ Ö’ LO_®Åx P~å@Ñ¨_∞» `«∞O^Œx, JO^Œ∞Ö’
Ç¨~Úx á⁄O^Œ∞`«∞O^Œh q=iOKå~°∞. H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ ∞ `«=∞Ö’ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ HõeQˆ
=ÓÇ¨ÏÅ`À Ñ¨~=° â◊"∞≥ áÿ È~Ú ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ á⁄Ok#>Ë¡ =∂#ã≤HOõ QÍ `«$Ñ≤xÎ , Ç¨~Úx
á⁄O^ŒQÅÆ ~°∞. =∂#ã≤HOõ QÍ P ã≤u÷ x `ÕeHõQÍ KÕ~∞° HÀQÆÅ~°∞. HÍx Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ Hˆ =ÅO
TÇ¨ÏÅ`À Ãã‰õΩûÑ¨~O° QÍ `«$Ñ≤xÎ , Ç¨~Úx á⁄O^ŒÖ_Ë ∞» . ÃÑQ· Í P TÇ¨ÏÅ∞ J`«xfl =∞iO`«
ÉÏkè™êÎ~Ú. ¢ãÅÎ‘ Ö’ HõeQˆ TÇ¨ÏÅ∞ QÆ∞iOz, "å~°∞ JO^Œ∞Ö’ á⁄O^Õ `«$Ñ≤Î QÆ∞iOz
_®Hõ~ì ü H˜<ûÕ q=iã¨∂Î - `å=Ú z#flÑ≤ÅÅ¡ `À P_»∞‰õΩO@∞#fl@∞¡, |Å=O`«OQÍ `«=∞x
Z=~À J#∞Éèíqã¨∞Î#fl@∞¡, Ñ¨Ù~°∞+¨μÅH˜ `«=∞ â◊s~° ™œO^Œ~åºxfl JOQÍOQÆ „Ñ¨^Œ~°≈#
[~°∞Ñ¨Ù`«∞#fl@∞¡ =ÓÇ≤ÏOK«∞‰õΩx HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ `«$Ñ≤Î á⁄O^Œ∞`å=∞x J<åfl~°∞. WO`ÕHÍ^Œ∞,
H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ ∞ `«=∞`À\˜ ¢ãÅÎ‘ `À QÆ\ Qì̃ Í Ç¨Ï`«∞‰Î Ωõ x Ç¨~Úx á⁄Ok#@∞¡QÍ HõÅÅ∞ Hõx
fÜ«∞x J#∞Éè∂í `«∞efl á⁄O^Œ∞`å~°x q=iOKå~°∞.
415
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 416
Ü«Ú=u, Ü«Ú=‰õΩÖ’¡ =ºaèKå~° „Ñ¨=$uÎ
_®Hõì~ü ^ŒQÆæiH˜ =zÛ# ã¨∞ˆ~+πH˜ U=∞x K≥Ñ¨CHÀ"åÖ’, ZÖÏ K≥Ñ¨CHÀ"åÖ’

`≥eÜ«∞‰õΩO_® LOk. z=iH˜ L#flk L#fl@∞ì K≥a`Õ ãïáÈ`«∞O^Œ<Õ x~°Ü ‚ ∂« xH˜ =KåÛ_»∞.
_®Hõ~ì Hü ˜ K≥|∞`«∂, ''_®Hõ~ì ,ü <Õ#∂ WOH˘O`«=∞Ok ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞ Hõeã≤ ã¨~^° •QÍ Tà’§H˜
"≥àÏ§O. XHõ |*Ï~°∞Ö’ XHõKÀ@ H˘O^Œ~∞° J=∂‡~ÚÅ∞ QÆ∞=∂‡ÅÖ’ ‰õÄ~°∞Ûx J^Õ
Ñ¨xQÍ =∂=OHõ K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞. JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ <Õ#∞ J@∞=O\˜KÀ\˜H˜ "≥à◊§ÖË^Œ∞.
J@∞=O\˜ "åà◊§x K«∂_»Ö^Ë ∞Œ . HÍx "åà◊§ Ç¨=ÉèÏ"åÅ`À "åà‹§=~À J~°O÷ KÕã∞¨ HÀQÆeQÍ#∞
ZO^Œ∞HÀ "åà◊§x K«∂ã¨∂Î LO>Ë =O\’¡ "Õ_ç HõeyOk. WO`«Ö’ =∂ ¿ãflÇ≤Ï`«∞Ö’¡
XHõ_∞» ã¨~^° •QÍ "åà◊§x Ñ¨ÅHõiOz ~Ô O_»∞ =∂@Å∞ =∂\Ï¡_®_»∞. "åx ™êÇ¨Ï™êxH˜
=∂‰õΩ Pâ◊Û~°ºO HõeyOk. ã¨~^° •QÍ ~Ô O_»∞ Hõ|∞~°∞¡ =∂\Ï¡_ç "≥o§áÈÜÕ∞ãïHõÖÏ¡ "åà◊§Ö’¡
XHõ J=∂‡~Ú ''Ñ≤iH˜ÑO¨ ^ŒÅ∞, gà◊√§ ‰õÄ_® =∞QÍàı§<å—— Jx HÕK«Ñi¨ zOk. ^•x`À
=∂"å_çH˜ ~À+Ö =zÛOk. ''Xˆ~Üü∞, JO`« =∂@O>Ë <Õ#∞ T~°∞HÀÖË#∞. g∞‰õÄ
=∞QÆ`«#O LO>Ë, ^Œ=Ú‡ÅO@∂ LO>Ë g∞ `«_®MÏ ‰õÄ_® K«∂Ñ≤OK«O_ç—— JO@∂
~Àëêxfl „Ñ¨H\õ O˜ Kå_»∞. "Õâº◊ Å`À áÈ=_®xH˜ W+Öì ÖËHáõ È~Ú<å U^À "Õ∞=Ú #Å∞QÆ∞~°O
Hõeã≤ =∂ `«_®MÏ K«∂Ñ≤OKåÅ#∞‰õΩ<åflO. <å JO`«\ H˜ ˜ <Õ#∞ áÈÖË^∞Œ . <å ¿ãflÇ≤Ï`«∞x
„áÈ^ŒƒÅO`À P Ñ¨x KÕ¿ããïHõÖÏ¡ D ~ÀQÆO `«Q∞Æ Å∞`«∞Ok—— JO@∂ Jã¨Å∞ q+¨Ü∂« xfl
|Ü«∞@ÃÑ\Ïì_∞» .
Ãã‰õΩûÖ’ ™ê=¸Ç≤ÏHõ ^è~·≥ º° O
™ê^è•~°}OQÍ Ü«Ú=‰õΩÅ∞ `«=∞Ö’ ZO`« HÍ"≥∂„^ÕHõO L<åfl JO`« `ÕeHõQÍ
=ºaèKåi}∞Å ^ŒQÆæiH˜ "≥à◊§_®xH˜ ™êÇ¨Ïã≤OK«~°∞. "åà◊§Ö’¡ Hõey# HÍ"≥∂„^ÕHÍxfl
Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO ^•fi~å<À, W`«~„° `å<À âßO`«Ñ~¨ ∞° K«∞‰õΩO\Ï~°∞ QÍx =ºaèKåi}∞Å ^ŒQiæÆ H˜
"≥à§◊ ~°∞. J^Õ #Å∞QÆ∞~°∞ ‰õΩ„~°"åà◊√§ XHõKÀ@ KÕi#@¡~Ú`Õ "≥Ú^Œ@ "åi=∞^èºŒ ã¨~^° •QÍ
416
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 417
Ãã‰õΩû QÆ∞iOKÕ ãÖÉèÏ+¨} „áê~°OÉè=í ∞=Ù`«∞Ok. =∂=¸Å∞QÍ #Å∞QÆ∞~°∞ ‰õΩ„~°"åà◊√§

XHõKÀ@ KÕi`Õ U^À XHõ ™êÇ¨Ïã¨=O`«"∞≥ #ÿ Ñ¨xKÕÜ∂« Åx P~å@Ñ¨_∞» `«∂ =ÙO\Ï~°∞.
Jk ZO`« z#fl^≥<· å ÃÑ^ŒkÌ J~Ú<å Jk "≥O@<Õ KÕ¿ãÎ `«ÑÊ¨ `«$Ñ≤Î LO_»^∞Œ . W@∞=O\˜
™êÇ¨Ïã≤Hõ „Ñ¨=$uÎ, Hõeã≤ U^À Ñ¶∞¨ #HÍ~°ºO KÕâß=∞<Õ `«$Ñ≤HÎ ÀãÖ Ju ã¨ÇÏ¨ [OQÍ KÕ¿ã
Ñ¨x =ºaèKåi}∞Å`À ~°u [~°Ñ_¨ O» . ZO^Œ∞HõO>Ë P =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ =ÚYºOQÍ L~°HÖõ ¿Ë ãk,
L„^ÕHÑõ i¨ KÕk HÍ=∞O Hõ#∞Hõ. D ~°HOõ QÍ #Å∞QÆ∞~°∞ Hõeã≤ "Õâßº QÆ$Ç¨xH˜ "≥à§◊ _»"∂≥ ,
ÖËHõ XHõi^Œ~Ì ∞° "Õâº◊ Åx fã¨∞H˘x =zÛ P#OkOK«_"» ∂≥ KÕã≤ Q˘Ñ¨Ê Ñ¨x KÕÜ∞« QÆeQÍ=∞x
=ÚK«Û@Ñ¨_áç È`å~°∞.
Ãã‰õΩûÖ’ Jã¨Å∞ Ç¨~Ú ZÖÏ LO@∞Ok ?
™ê^è•~°}OQÍ Ü«Ú=‰õΩÅH˜ =Ü«∞ã¨∞û =zÛ# ^ŒQ~æÆ #° ∞Op HÍ=∞O ^ŒÇÏ≤ Oz"Õã∂¨ Î
LO@∞Ok. ~ÀAH˜ =¸_»∞ <åÅ∞QÆ∞™ê~°∞¡ Ç¨Ïã¨Î„Ñ¨Ü≥∂QÆO KÕã¨∞‰õΩx HÍ=∂xfl
âßO`«Ñ~¨ ∞° K«∞‰õΩ<åfl =∞m§ JO^Œ"∞≥ #ÿ J=∂‡~Úx K«∂_»QÍ<Õ HÍ=∞O ÃÑÅ∞¡|∞‰õΩ =ã¨∞OÎ k.
W@∞=O@Ñ¨C_»∞ Ü«Ú=‰õΩÅ∞ U ¢ã‘Î`À<≥·<å ãÖÜ≥∂QÆO [iÑ≤ Ãã‰õΩûÖ’x Jã¨Å∞
fÜ«∞^Œ<åxfl `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅx P~å@Ñ¨_»∞`«∂ LO\Ï~°∞. W@∞=O@Ñ¨C_»∞ `ÕeHõQÍ
ÅÉèºí =∞ÜÕ∞ºk =ºaèKåi}∞ÖË - ^•xH˜ `À_»∞ "åi Ö’<≥H± *ÏÔH@∞ì, ÉÁ_»∞¤ „HÕ^ŒH˜
Hõ@∞ì‰Ωõ #fl p~°, *ÏiÑ¨_áç È`«∞#fl ÃÑ@ · K≥OQÆ∞, JO`«‰Ωõ q∞Oz ÃãQ· HÆ ˘>Ëì Hõà√◊ § ‰õΩ„~°"å_çH˜
ÔH·Ñ¨Ù ZH˜¯™êÎ~Ú. JO`Õ, J@∞=O\˜ J=∂‡~Ú`À Hõeã≤ Öˇ·OyHÍ#O^ŒO Uq∞\’
`≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅx P~å@Ñ¨_áç È`å_»∞. WHõ =∞~À PÖ’K«#H˜ J=HÍâ◊O ÖË‰Ωõ O_® XO\’¡x
"Õ_ç J`«xfl `˘O^Œ~K° ãÕ ∞¨ OÎ k. nx`À "å~°∞ Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO ^•fi~å á⁄O^Õ P#O^•xH˜,
ã¨ÇÏ¨ [ ~°uÖ’ á⁄O^Õ ã¨∞MÏxH˜ `Õ_® `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅ<Õ ‰õΩ`«∂Ç¨ÏÅO fiáÈ`«∞Ok.
=ºaèKi« OK«QÅÆ QÆ_O» =∞QÆ`<« åxH˜ QÆ∞~åÎ ?
H˘O^Œ~∞° Ü«Ú=‰õΩÅ∞ =Ü«∞ã¨∞û =zÛ<å ZO^Œ∞=Å¡<À Ãã‰õΩûÑ¨~O° QÍ `å=Ú Z^ŒQÖÆ ^Ë xŒ
ÉèÏqã¨∂Î LO\Ï~°∞. `«#`À\˜ ‰õΩ„~°"åà◊√§ J=∂‡~ÚÅ#∞ K«∂ã≤ ~°OHÔ Å∞ "Õã∂¨ Î =ÙO>Ë,
`å#∞ =∂„`«O x^•#OQÍ LO_»@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JÖÏ x^•#OQÍ LO_»@O `«#
ãÖ™ê¯~°=∞x XHõ"≥·Ñ¨Ù J#∞‰õΩ<åfl =∞#ã¨∞ûÖ’ =∂„`«O Ãã‰õΩûÑ¨~°OQÍ `«#Ö’ U^À
Ö’ÑÖ L#fl^Œx ÉèÏqã¨∂Î LO\Ï_»∞. ÃÑH· ˜ ZO`« QÆOcè~O° QÍ Hõ#|_®¤ =∞#ã¨∞ûÖ’ Ãã‰õΩû
PÖ’K«# ~åQÍ<Õ ^•xH˜ `«Q@ æÆ ∞ì JOQÆãOÎ¨ Éè#í ÖËHáõ È~Ú<å, ã¨fiÑ¨fl ã¨Åö <åÅ∞ ÖËHáõ È~Ú<å
`«#H˜ U^À Ö’ÑÖ LO^Œx J#∞‰õΩO\Ï_»∞. q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ HÀ=Åã≤# =Ü«∞ã¨∞û ‰õÄ_®
^ŒQÆæ~°Ñ¨_»∞`«∂ LO@∞Ok. =∞i `«# =∞QÆ`«<åxH˜ x~°∂Ñ¨} ZÖÏ? `«#∞ JO^Œi
417
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 418
Ü«Ú=‰õΩÅ=Öˇ Zky#@∞¡ QÆ∞~°∞Î ZÖÏ? z=iH˜ `«# =∞QÆ`<« åxfl x~°∂Ñ≤OK«∞HÀ"åÅx

x~°~‚ ÚOK«∞H˘O\Ï_»∞. P x~°Ü ‚ ∞« O „Ñ¨HÍ~°OQÍ<Õ `«#H˜ `å~°ãe≤ #¡ XHõ =ºaèKåi}˜`À<À,
JÑïz`« ¢ã`Î‘ À<À QÆ_Ñç ≤ `«#∂ Z=iH© fã≤áÈ#<Õ x~°Ü ‚ ∂« xH˜ =™êÎ_∞» .
ÃÑq· ^èOŒ QÍ H˘O^Œ~∞° Ü«Ú=‰õΩÅ∞ =ºaèKåi}∞Å ^ŒQiæÆ H˜ "≥o§`Õ, =∞iH˘O^ŒiH˜
=ºaèKåi}∞Å QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅ<Õ ‰õΩ`«∂Ç¨ÏÅO KåÖÏ LO@∞Ok. ÃÑQ· Í ãÖ™ê~°
¢ã‘ÎÅHõO>Ë =ºaèKåi}∞Å∞ KåÖÏ K«ÖÏH©QÍ „Ñ¨=iÎ™êÎ~°h `«=∞ =∂@Å`À, KÕ+ì̈Å`À
=∞#ã¨∞ûx ~°OlOÑ¨KÕ™êÎ~°x, ~°uÖ’ „Ñ¶‘QÍ „Ñ¨=iÎOz Ãã‰õΩû JO>Ë `≥eÜ«∞*Ë™êÎ~°x
ÉèÏq™êÎ~∞° . P =∞*Ï ZÖÏ LO@∞O^À `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅ<Õ ‰õΩ`«∂Ç¨ÏÅO`À q"åÇ¨ÏO HÍx
Ü«Ú=‰õΩÅ∞ H˘O^Œ~∞° =ºaèKåi}∞Å ^ŒQiæÆ H˜ "≥o§`Õ, ÃÑo§ J~Ú#"åà◊√§ ‰õÄ_® P
ÉèÏ~°º ^ŒQ~æÆ H° Oõ >Ë "åà◊§^ŒQ~æÆ ° „Ñ¨`ºÕ Hõ ÖˇO· yHÍ#O^ŒO Åaèã∞¨ OÎ ^Œx "≥à√◊ §`å~°∞. Wk WÖÏ
LO_»QÍ H˘O^Œ~∞° Ü«Ú=‰õΩÅH˜ ¢ãÅÎ‘ [#<ÕO„kÜ«∂Å x~å‡}O ZÖÏ LO@∞O^À, =HΔÀ*ÏÅ
ã¨Ê~°≈Ö’ Z@∞=O\˜ P#O^ŒO LO@∞O^À `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅ<Õ l*Ï˝ã¨ =∞iO`« Z‰õΩ¯=QÍ
LO@∞Ok. W@∞=O\˜ l*Ï˝ã¨H˜ Öˇ·OyHõ"åOKè« =¸ÅHÍ~°}O J~Ú#Ñ¨Ê\˜H©, J^Õ
HÍ~°}=∞x K≥Ñ¨Ê‰õΩO_® ˆH=ÅO ¢ã‘Î QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅx "≥àÏ¡=∞x K≥¿ÑÊ"åà◊√¡
ÖËHáõ ÈÖË^∞Œ . J=hfl WÖÏ LO_»QÍ q"åÇ¨ÏO HÍx"åà◊√§, ÉèÏ~°º Ñ¨Ù\ì̃O\˜H˜ "≥o§#"åà◊√§
HÍ=∂xfl âßOuOÑ¨KÜ Õ ∞« _®xH˜ =ºaèKåi}∞Å ^ŒQiæÆ H˜ "≥à√◊ §`«∂ LO\Ï~°∞.
Ãã‰õΩûÖ’ 'ÃãOK«sÅ∞— H˘\ì̃# Ñ¶¨∞#∞Å∞
H˘O^Œ~∞° Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ qK«ÛÅq_çQÍ u~°∞QÆ∞`«∂ J<ÕH=õ ∞Ok ¢ãÅÎ‘ `À#∞, =ºaèKåi}∞
Å`À#∞ ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•xfl á⁄O^Œ∞`å~°∞. ÖˇO· yHõ „Ñ¨=$uÎH˜ HõO„\’Å∞ KÕã∞¨ HÀHõáÈ=_»O
J@∞Oz ÖˇO· yHÍ#∞Éè=í OÖ’ Ñ¨~å~Ú ¢ãÖÎ‘ `À ÃãOK«sÅ∞ Ñ¨ÓiÎ J~ÚáÈÜ«∂Ü«∞x KåÖÏ
Q˘Ñ¨ÊQÍ K≥ÑC¨ ‰õΩO\Ï~°∞. J<ÕH=õ ∞Ok ¢ãÖÎ‘ `À ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•xfl á⁄O^Œ_®xfl `«H¯˜ #
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅH˜ KÕ`H« Íxk, "åiH˜ KÕ`<« #·≥ Q˘Ñ¨Ê q+¨Ü∞« OQÍ, ™êÇ¨Ïã¨„H˜Ü∞« QÍ ÉèÏq™êÎ~∞° .
W@∞=O\˜ =º‰õΩÖÎ ’¡ ÖˇO· yHÀ„^ÕHOõ JkèHOõ QÍ LO_ç JO`Õ=∞Ok ¢ãÅÎ‘ `À ãÖ|O^è•Å∞
ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl~°x ÉèÏq¿ãÎ á⁄~°ÉÏ>Ë J=Ù`«∞Ok. Öˇ·OyHÀ„^ÕHõO Z‰õΩ¯= LO_»\ÏxH©
Z‰õΩ¯==∞Ok ¢ãÅÎ‘ `À ãÖ|O^è•Å∞ ÃÑ@∞ìHÀ=_®#H© ãÖ|O^èOŒ ÖË^∞Œ . W@∞=O\˜"åiH˜
™êOÑ¶∞≤ Hõ Hõ@∞ìÉÏ@¡ Z_»Å Q“~°=O LO_»^∞Œ . `«=∞ ÖˇO· yHÍ#O^ŒO H˘~°‰Ωõ =∞#ã≤zÛ
KÕã∞¨ ‰õΩ#fl ÉèÏ~°ºx ‰õÄ_® J=¿ÇÏà◊# KÕÜ∞« _®xH˜ "≥#∞HÍ_»~∞° . giH˜ U XHõ¯ ¢ã`Î‘ À#∞
`«$Ñ≤Î HõÅQÆ^∞Œ . ZÑ¨C_»∂ „H˘`«"Î åi`À „H˘`«Î „H˘`«Î J#∞Éè"í åÅHÀãÖ Z^Œ∞~°∞K«∂ã¨∂Î
LO\Ï~°∞. nxHõO`«\ H˜ © "åiÖ’ LO_Õ qK«ÛÅq_ç ÖˇO· yHõ „Ñ¨=$`ÕÎ HÍ~°}O.
418
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 419
|_®~ÚáÈ~Ú É’~å¡Ñ_¨ ¤» Ñ¶∞¨ #∞Å∞

ÉÏ|∂~å=ÙH˜ `«# HÍ=∞ ™ê=∞~°º÷ O QÆ∞iOz KåÖÏ |_®~Ú LOk. Z@∞=O\˜
¢ãxÎ‘ J~Ú<å W>Ëì H˘\Õì K«QÅÆ #x JÇ¨ÏO ZO`À LOk. J@∞=O\˜ JÇ¨ÏOÉèÏ=O`À<Õ
XHõ™êi XHõ "Õâº◊ ^ŒQ~æÆ H° ˜ "≥àÏ§_»∞. J`«x ^Œ$+≤Öì ’ "Õâº◊ ÅO>Ë XHõ ^Œ∞~°a„è áêÜ«∞O
=ÙOk. "åà◊§x ZÖÏ HÍ"åÅO>Ë JÖÏ P*Ï˝Ñ≤OK«=K«∞Û. ZÖÏ HÍ"åÅO>Ë JÖÏ
„Ñ¨=iÎOK«=K«∞Û Jx J#∞‰õΩO\Ï_»∞. JÖÏO\˜ ÉèÏ=O`À<Õ XHõ™êi XHõ =ºaèKåi}˜
^ŒQiæÆ H˜ "≥àÏ§_»∞. P"≥∞‰õΩ Z<Àfl ãÖ=`«û~åÅ J#∞Éè=í O =ÙO_»_O» `À W@∞=O\˜ "åà◊§
á¶ÈAÖˇ<Àfl K«∂ã≤Ok. ÉÏ|∂~å=ÙH˜ Kèå#∞û W=fi‰õΩO_®<Õ ÉÏ|∂~å=Ù =∞#ã¨`Î åfixfl
QÆ∞iÎOz# `å#∞ =ÚO^Œ∞QÍ<Õ ''|ÖË =∞QÍ_»∞ =KåÛ_»∞ÖË—— JO@∂ J`«x =ºHÎ̃`åfixfl
HÕK«ÑïzOk. JO`«=∂„`åxˆH ÉÏ|∂~å=Ù Ug∞ ÉÏ^èŒÑ¨_çáÈÖË^Œ∞ U^À Q˘Ñ¨ÊQÍ
=∂\Ï¡_É» ’Ü«∂_»∞. P"≥∞ Ç¨ã¨ºOQÍ =∂\Ï¡_∞» `«∞#fl@∞¡QÍ<Õ =∂\Ï¡_∞» `«∂, =∂@Å =∞^èºŒ Ö’
J`«x =∞QÆ`#« O QÆ∞iOp Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO Ñï=∂}O QÆ∞iOp ÖËxáÈxq ZuÎ K«∂Ñ≤
JÑ¨Ç¨ ã¨ºO KÕãO≤ k. JO`« J#∞Éè=í O L#fl"å_çx ‰õÄ_® K«=@QÍ Hõ\ "ì̃ ãÕ O≤ k. JO`«
=∞QÍ_»∞ ‰õÄ_® P ¢ã,Î‘ `«# =∞QÆ`<« åxfl JÑ¨Ç¨ ã¨ºO KÕÜ∞« _»O`À `«ÅkOK«∞‰õΩx uiy
~å=Åã≤ =zÛOk.
ÉÏ|∂~å=Ù q+¨Ü«∞OÖ’ ÖÏQÍ<Õ KåÖÏ=∞Ok Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ `«=∞ =∞QÆ`«<åxfl
„Ñ¨îŒ ≈OK«∞HÀ"åÅ<Õ =∞#ãÎ̈`fi« O`À "Õâº◊ Å ^ŒQiæÆ H˜ "≥o§`Õ J==∂#O á⁄Ok uiy=ã¨∂Î
=ÙO\Ï~°∞. KåÖÏ=∞Ok "Õâ◊ºÅH˜ HÍ=Åã≤Ok _»ÉËƒ Hõ#∞Hõ _»|∞ƒ fã¨∞‰õΩx ˆH=ÅO
â◊s~åxfl JÑ¨Ê*ˇÑÊ≤ T~°∞‰õΩO\Ï~°∞. "å~°∞ JÖÏ x~°Ñ¡ OÎ¨ QÍ T~°∞HÀ=_»O`À "Õâº◊ Å ^ŒQiæÆ H˜
ZO`À Ç¨ïëê~°∞QÍ "≥o§#"åiH˜ JO^Œ∞Ö’ Z@∞=O\˜ =∂^è∞Œ ~°ºO HõÅQÆ^∞Œ . XH˘¯Hõ¯™êi
"å~°∞ "≥o#¡ ¢ãÎ‘ =Ü«∞ã¨∞Ö’ KåÖÏ ÃÑ^ŒkÌ J=_»"∂≥ , J<åHÍiQÍ LO_»@"≥∂ [iy`Õ
`å`å¯eHõOQÍ Ãã‰õΩû JO>Ë Jã¨ÇÏ¨ ºO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. Z‰õΩ¯==∞OkH˜ "Õâº◊ Å`À á⁄Ok#
J#∞Éè=í O Z@∞=O\˜ =∂^è∞Œ ~°ºO HõeyOK«^∞Œ . HÍx JHõ¯_Õ^À JO`«∞ÖËx P#O^ŒO
HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œx PtOz "≥o¡ x~åâ◊`À<Õ uiy =™êÎ~∞° .
Ü«Ú=‰õΩÅ#∞ x~ÀkèOK«_O» ZÖÏ ?
=Ü«∞ã¨∞û =zÛ# `«~∞° "å`« XHõ „Ñ¨H¯õ ÖˇO· yHõ"åOKèÅ« ∞ HõÅ∞QÆ∞`«∂ LO>Ë ~Ô O_»=„Ñ¨H¯õ
Ãã‰õΩû QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅ<Õ HÀiHõ Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok. Ãã‰õΩû QÆ∞iOz ãÔ̈~#·
J=QÍÇ¨Ï# HõeyOK«‰õΩO_® QÆ∞Ñ¨ÎOQÍ LO_»|>Ëì ^•xQÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅ<Õ
‰õΩ`«∂Ç¨ÏÅO =∞iO`« ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. `å=Ú qO@∞#fl ^•x`À#∞, K«∂ã¨∞#Î fl "å\˜`À#∞
419
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 420
HõeÑ≤ H˘xfl Jã¨Ê+¨ì Jaè„áêÜ«∂Åx Hõey LO\Ï~°∞. J#∞Éèí=OÖ’ "å\˜ QÆ∞iOz

x*Ïx*ÏÅx `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅx P~å@O K≥O^Œ∞`«∂ LO\Ï~°∞. D q^èOŒ QÍ P~å@O,
Pã¨HÎ̃ Hõey =ÙO_»\ÏxH˜ PÜ«∂ =º‰õΩÖÎ ’¡ ÖˇO· yHõ „Ñ¨=$`ÕÎ =ÚYº HÍ~°}O. KåÖÏ=∞Ok
Ü«Ú=‰õΩÅ∞ =ÚO^Œ∞ "Õâº◊ Å ^ŒQiæÆ H˜ "≥à§ı k ÖˇO· yHõ `«$Ñ≤HÎ ˘~°‰Ωõ HÍ^Œ∞. ¢ãÎ‘ JO>Ë Uq∞\’,
ÖˇO· yHõ„H˜Ü∞« JO>Ë Uq∞\’, `«=∞Ö’ =Ü«∞ã¨∞ûH˜ `«Q@ æÆ ∞ì =∞QÆ`#« O =zÛO^À ÖË^À
`≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅx "Õâº◊ Å ^ŒQiæÆ H˜ "≥à§◊ _»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. _®Hõ~ì ∞° H˜<ûÕ „Ñ¨HÍ~°O 16-20
ãÖ=`«û~åÅ =∞^èºŒ =Ü«∞ã¨∞¯Å∞ Z‰õΩ¯==∞Ok "Õâº◊ Å ^ŒQiæÆ H˜ "≥à`◊ å~°∞. nxH˜ HÍ~°}O
PÜ«∞# "≥Å_¡ ãç ∂¨ ,Î Ãã‰õΩû QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅ<Õ Pã¨Hˆ Î Jx JO\Ï~°∞. D Pã¨H`Î̃ À
"Õâº◊ Å ^ŒQiæÆ H˜ "≥à_¡◊ O» `À KåÖÏ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ "å~°∞ "Õâº◊ Å^•fi~å J==∂#O á⁄Ok
=∂#ã≤HOõ QÍ QÍÜ«∞Ñ¨__» O» [~°∞QÆ∞`«∂ LO@∞Ok. x[OQÍ D Ü«Ú=‰õΩÖ’¡ =∞QÆ`#« O
ÖËHáõ È=_»O=Å¡ HÍ<ÕHÍ^Œ∞. =zÛ#"åi ^ŒQ~æÆ ° _»|∞ƒ f¿ãã¨∞‰õΩx `«~∞° "å`« U^À XHõq^èOŒ QÍ
~°uÖ’ áêÖÁæ#‰õΩO_® `«ÑÊ≤ OK«∞HÀ"åÅx ÉèÏqã¨∞OÎ k. =∞i P"≥∞ J~Ú<å ~ÀA "≥Ú`«OÎ
g∞^Œ ZO`«=∞Ok`À ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæ#QÆÅ^Œ∞ ? JO^Œ∞Ö’#∂ ÃÑH· ˜ K«H¯õ QÍ Hõ#|_»∞
`«∞<åfl Ö’Ñ¨Å ~ÀQÍÅ`À ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∂ LO@∞Ok. D q+¨Ü∞« O QÆ=∞xOK«Hõ "Õâº◊ `À
HÕK«Ñ~¨ K° |« _ç# Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ `å=Ú x[OQÍ ^•OÑ¨`º« rq`åxH˜ Ñ¨xH˜~å=∞<Õ x~°Ü ‚ ∂« xH˜
=KÕÛ™êÎ~∞° . =∂#ã≤Hõ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O `≥zÛÃÑ@∞ì‰Ωõ O\Ï~°∞. Ãã‰õΩû QÆ∞iOz ã¨~Ô #· q*Ï˝<åxfl
HõeyOz#Ñ¨C_»∞ Ü«Ú=‰õΩÅ∞ "Õâ◊ºÅ ^ŒQÆæiH˜ "≥à◊§_»O `«yæáÈ`«∞Ok. ã¨∞Y"åº^èŒ∞Å∞
`≥zÛÃÑ@∞ì‰Ωõ x rq`åxfl <åâ◊#O KÕã∞¨ HÀ~°∞. Ãã‰õΩû q*Ï˝#O `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl Ü«Ú=‰õΩÅ∞
"Õâº◊ Å ^ŒQiæÆ H˜áÈ#=ã¨~O° ÖË‰Ωõ O_®<Õ `«=∞ =∞QÆ`#« O QÆ∞iOz J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï~°∞.
420
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 421
"ÕâßºÖ’Å∞_≥·# Éèí~°Î
™ê^è•~°}OQÍ Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ `«# =∞QÆ`<« åxfl, HÍ=∞™ê=∞~å÷ºxfl "≥∞K«∞ÛHÀ"åÅx

HÀiHõQÍ LO@∞Ok. WO`« ã¨Ê+Öì QÍ `«# =∞#ã¨∞ûÖ’x =∂@Åx |Ü«∞@‰õΩ K≥ÑÊ¨ ÖËHõ
áÈ~Ú#Ñ¨Ê\˜H© JO`«~°æ`«OQÍ LO_Õ ÉèÏ=# W^Õ. „Ñü™êi Öˇ·OyHõ HÍ~°ºOÖ’
áêÖÁæ#flÑ¨C_»∞ ÉèÏ~°º <À\˜`À J#HõáÈ~Ú<å, `«# Hõà§◊ ^•fi~å<≥<· å Éè~í Î° HÍ=∞™ê=∞~å÷ºxfl
Jaè#OkOK«QÅÆ QÍe. HÍx ^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’ ¢ãÎ‘ x[OQÍ Ñ¨Ù~°∞+¨μx HÍ=∞™ê=∞~°º÷ O`À
`«$Ñ≤Î á⁄Ok#Ñ¨Ê\˜H© |Ü«∞@‰õΩ =ºH©HÎ iõ OK«^∞Œ . ÃÑQ· Í |Ü«∞@‰õΩ =ºH©HÎ iõ OK«_O» ã≤Q∞Æ Öæ xË
q+¨Ü«∞OQÍ ÉèÏqã¨∞ÎOk. HÍx Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ `å#∞ KåÖÏ K«Hõ¯QÍ Öˇ·OyHõHÍ~åºxfl
x~°fiiÎOKå#x, ^•x=Å¡ ¢ã‘Î KåÖÏ `«$Ñ≤Î K≥OkO^Œx `≥Å∞ã¨∞‰õΩx P#OkOKåÅx
LO@∞Ok. ZÑ¨C_≥`· Õ ¢ãÎ‘ Éè~í Î° HÍ=∞™ê=∞~å÷ºxfl Jaè#Okã¨∞OÎ ^À J`«x P#O^•xH˜
JO`«∞ LO_»^∞Œ . W@∞=O\˜ J=HÍâ◊O =∂=¸Å∞ ^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’ Z=iHÀ `«ÑÊ¨
ÅaèOK«^Œ∞. HÍx ¢ã‘Î á⁄QÆ_»Î á⁄O^•Åx P~å@Ñ¨_Õ W@∞=O\˜ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ Z\˜ì
ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’<≥·<å Ñ¨~å~Ú ¢ã‘Î`À ãÖÑ¨~°¯O á⁄Ok#Ñ¨C_»∞ P"≥∞‰õΩ `«#=Å¡ ã¨∞YO
HõeyO^• ? `å#∞ K«Hõ¯QÍ Öˇ·OyHõ „H˜Ü«∞#∞ x~°fiiÎOK«QÆeQÍ<å? Jx ã¨Ê+¨ìOQÍ
J_çy"Õ™êÎ_∞» . H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ J@∞=O\˜ ¢ãÅÎ‘ ∞ J`«x =∞#ã¨∞ûx =ÚO^Õ QÆ=∞xOz
J`«#∞ J_»QHÆ =õ ÚO^Õ J`«x=Å¡ =∞Oz `«$Ñ≤Î HõeyO^Œx, J`«xfl q_çzáÈ"åÅx ÖË^xŒ
Q˘Ñ¨ÊQÍ á⁄y_Õ™êÎ~∞° . WOH˘Hõ~∞° J~Ú`Õ ''JÉÏƒ, h =∞QÆ`#« O ZO`« Q˘Ñ¨ÊQÍ K«∂Ñ≤OKå"À,
<å k=∞‡ uiyáÈ~ÚOk—— Jx J_çy#^•xH˜ Z^Œ∞~°∞ÖË‰Ωõ O_® K≥¿ÑÊ™êÎ~∞° . "Õâº◊ Öˇ`· Õ
J`«x ^ŒQ~æÆ ° _»|∞ƒÅ∞ J~ÚáÈÜÕ∞=~°‰Ωõ J`«xfl `≥QÆ á⁄y_Õã≤ z=iH˜ =ÚYO Kå>Ëã≤
^•@∞‰õΩO\Ï~°∞. WÖÏO\˜ á⁄QÆ_ÅÎ» ∞ KÕ¿ã "Õâº◊ Å∞ ^˘iH˜#Ñ¨C_Õ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ ÉèÏ~°ºx
x~°H¡ Δõ ºO KÕã≤ "ÕâßºÖ’Å∞_»∞QÍ u~°∞QÆ∞`å_»∞. JÖÏHÍ‰õΩO_® J#∞HÀ‰õΩO_® XHõi^Œ~Ì ∞°
"Õâº◊ Å∞ U HÍ~°}OKÕ`<« <·≥ å J`«x =∞QÆ`<« åxfl JÑ¨Ç¨ ã¨ºO KÕã#≤ @¡~Ú`Õ uiy P
^•iˆH "≥à§◊ _»∞.
421
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 422
Éè~í Î° "ÕâßºÖ’Å∞_»∞ J=_®xH˜ QÆÅ =∂#ã≤Hõ HÍ~°}Ïxfl QÆ∞iÎOz# ÉèÏ~°º KåÖÏ

"≥∞Å‰õΩ=QÍ =º=Ç¨ÏiOKåe. Uq^èOŒ QÍ J`«xfl xOkOK«‰Äõ _»^∞Œ , J`«xg∞^Œ qã¨∞QÆ∞
K«∂Ñ¨‰Äõ _»^∞Œ . J`«xfl xOkOz#@¡~Ú`Õ =∞iO`« "Õâº◊ ÅH˜ KÕ~∞° ==Ù`å_»∞. ãÖ™ê~°
ÉÏ^èºŒ `«Å QÆ∞iOz x^•#OQÍ J~°=÷ ∞ÜÕ∞º@@∞ì K«iÛOKåe. Ãã‰õΩûÖ’ J`«x Jaè~∞° K«∞Åx
QÆ∞iÎOz ^•xH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ JÅOHõiOK«∞HÀ=_»O, =∂\Ï¡_@ » O <Õ~∞° ÛHÀ"åe. `«#H˜
W+ì̈O L<åfl ÖËHáõ È~Ú<å ~°uÖ’ áêÖÁæO@∂ J`«x=Å¡ ZO`À `«$Ñ≤Î Hõey#@∞¡ =ºH©Î
HõiOKåe. =∞s Z‰õΩ¯=HÍ^Œ∞ HÍx J`«x HÍ=∞™ê=∞~å÷ºxfl á⁄y_ç J`«xfl =keLO_»
|∞kú HÍ=_»OÖË^#Œ fl@∞¡ `«~K° ∞« U^À ~°∂ÑÖÖ’ =ºHõÑÎ ~¨ ∞° ã¨∂Î LO_®e. ^•x`À J`«xH˜
"Õâº◊ ^ŒQ~æÆ H° Oõ >Ë x["≥∞#ÿ „¿Ñ=∞, á⁄QÆ_Î» ÉèÏ~°º ^ŒQ~æ̂Æ ÅÉèºí =∞=Ù`«∞#fl^Œx QÆ∞iÎ™êÎ_∞» .
XHõ™êi ÉèÏ~°º ™êxfl^èºŒ OÖ’ =∂^è∞Œ ~åºxfl á⁄Ok#"å_»∞ "Õâßº ãÖÑ¨~¯° OÖ’x Hõ$„u
=∞`åfixfl QÆ∞iÎOK«QÅÆ ∞QÆ∞`å_»∞. J~Ú`Õ nxH˜ ÉèÏ~°º‰õΩ ZO`À ã¨ÇÏ¨ #O HÍ"åe, "≥∞Å‰õΩ=QÍ
=º=Ç¨ÏiOK«_O» KÕ`H« Í"åe.
H„ ˘`«Î ~°∞K«∞ÅHÀãÖ H„ ˘`«^Î •~°∞Å∞ áÈ=_»O `«ÑÊ¨ ^• ?
Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ ÖˇO· yHÀ„^ÕHOõ Z‰õΩ¯= LO_»|\ì̃, J`«xH˜ uiˆQO^Œ∞‰õΩ ¿ãfiK«Ûù LOk.
HÍ|\˜ì, Hõ@∞ì‰õΩ#fl ÉèÏ~°ºx ‰õÄ_® x~°¡HõΔ ºO KÕã≤ „H˘`«Î~°∞K«∞Å HÀãÖ „H˘`«Î^•~°∞Å∞
„`˘Hõ¯_»O `«ÑÊ¨ ^•? XˆH ¢ã`Î‘ À ãÖ`«$Ñ≤Î Ñ¨_ç LO_»Ö_Ë ®? `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® =∂~°∞Ê HÍ=Åã≤O
^Õ<å? =∂~°∞Ê ÖËx^Õ Ç¨~ÚQÍ rqOK«Ö_Ë ®? rq`«OÖ’ „käÖò LO_»^•? Ñ¨~å~Ú ¢ãÖÎ‘ `À
ãÖÑ¨~¯° O á⁄O^Õ Éè~í ÅÎ° QÆ∞iOz KåÖÏ=∞Ok ¢ãÅÎ‘ Ö’ HõeQˆ ÉèÏ"åÅ∞ Wq.
„H˘`«qÎ HÀ~°_O» , ^•xÖ’ P#O^•xfl á⁄O^Œ_O» , Ñ¨Ù~°∞+¨μx =∞#ã¨`Î fi« O J~Ú<å
J@∞=O\˜ =∞#ãÎ̈`åfixH˜ =∞x+≤ ÉÏxã¨ HÍ_»∞. ZO`« ÖˇO· yHÀ„^ÕHOõ L<åfl, Ñ¨~å~Ú ¢ãÎ‘
g∞^Œ ZO`« =∞#ã¨∞û Hõey<å =∞x+≤ `ÕeHõQÍ ^•xx HõO„\’Öò KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û. `«#∞
H˘xfl xÜ«∞=∂Å∞ ÃÑ@∞ìH˘x "å\˜x Ju„Hõq∞OK«‰Äõ _»^#Œ ∞‰õΩO>Ë K«H¯õ QÍ "å\˜H˜ Hõ@∞ì|_ç
LO_»QÅÆ _»∞. HÍx HÍ=Åã≤#^ŒÖÏ¡ QÆ\ ì̃ x~°Ü ‚ ∞« O, ã¨~~° Ú# J=QÍÇ¨Ï#. JO`ÕQÍx
=∂~°∞ÊHÀ~°_O» =∞QÆ"åx ÃãH· ÍÅr Hõ#∞Hõ ^•xx =∂~°∞ÛHÀ=_»O Hõ+Oì̈ JO>Ë Jk
J~°~÷ Ç° Ï≤ `«O. ÖˇO· yHõOQÍ Zxfl "åOKèÅ« ∞ Hõey<å =ºHÎ̃ `«# ãÖ™ê¯~°O`À ^Õx<≥<· å
[~ÚOK«QÅÆ _»∞. =ºHÎ̃ `«# ÃãH· ÍÅrH˜ ÉÏxã¨ HÍ^Œ∞.
`å`å =∞#∞=∞_çH˜ Z^Œ∞Ô~·# XˆH ã¨=∞ã¨º
_®Hõ~ì ü H˜~}
° ü ^ŒQiæÆ H˜ XHõ~ÀA# Ñ¨^ÇŒ ¨ ~ˆ à◊§ ‰õΩ„~°"å_»∞ =KåÛ_»∞. K«∂_»É’`Õ WOHÍ
ãïQÍæ QÆ_O¤» - g∞ãÖ ‰õÄ_® ~åÖË^∞Œ . ''Uq∞\˜ q+¨Ü∞« O Jx J_çy`Õ—— `«#H˜ XHõ
422
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 423
¢ã`Î‘ À ãÖ|O^èOŒ HõeyO^Œh JOQÆO g∞^Œ Ñ¨ÙO_»∞ Ñ¨_Oç ^Œh K≥áêÊ_»∞. f~å Ñ¨sHõΔ KÕã≤
K«∂¿ãÎ Jk ã≤Ñe≤¶ ãπ Ñ¨ÙO_»∞. z#flÑ≤ÅÅ¡ ∞ J=∂Ü«∞HõOQÍ WÖÏ P~ÀQÆºO áê_»∞KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë
ZÖÏJx ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∂ LO>Ë =∞~°∞ã¨\ ˜ ~ÀA _®Hõ~ì ü ^ŒQiæÆ H˜ P JÉÏƒ~Ú `å`« =KåÛ_»∞.
P `å`«H˜ _≥|ƒ~Ú ãÖ=`«û~åÅ∞ xO_ç LO\Ï~Ú. =∞#∞=∞_ç QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞HÀ_®xH˜
=KåÛ_Õ"∂≥ #x ÉèÏqOz, ''U=∞O_ô `å`«QÍ~°∞, Uq∞\˜ qâı+O¨ , WÖÏ =KåÛ~°∞—— Jx
Ü«∞^è•ÖÏÑÖQÍ J_çQÍ_»∞ - _®Hõ~ì ü H˜~} ° .ü
`å`«QÍ~°∞ F z#fl #=Ùfi #"Õfiã≤, ''Ug∞ ÖËÔŒ _ô, x#fl =∂ =∞#∞=_»∞ g∞ ^ŒQiæÆ H˜
=KåÛ_»∞ Hõ^•...—— JO@∂ WOˆH^À J_»QÉÆ ’Ü«∂_»∞.
''U^ÀÖˇO_ç Ñ≤Å"¡ å_»∞ `≥eÜ«∞Hõ U^À KÕâß_»∞. WHõ *Ï„QÆ`QÎ« Í LO\Ï_»∞ ÖˇO_ç.
=∞O^Œ∞Å∞ WKåÛ#∞ Hõ^•, `«yáæ È`«∞Ok ÖˇO_ç—— J<åfl_»∞ - _®Hõ~ì ü H˜~} ° .ü
''Pñ, J^Õ q∞=∞‡efl J_çy `≥Å∞ã¨∞‰õΩO^•=∞x =KåÛ#∞. P =∞O^Œ∞ <å‰õΩ ‰õÄ_®
W=fi‰õÄ_»^•?—— JO@∂ J_ç̂Qã≤ `«Å=OKÕã∞¨ ‰õΩ<åfl_»∞.
`å`«QÍ~°∞ Uq∞ =∂\Ï¡_∞» `«∞<åfl~À XHõ Hõ}Δ O _®Hõ~ì ü H˜~}° Hü ˜ J~°O÷ HÍÖË^∞Œ . `«~∞° "å`«
x^•#OQÍ `å`«QÍ~°∞ K≥ÑÊ≤ #^ŒO`å qx _®Hõ~ì ü H˜~} ° Hü ˜ Pâ◊Û~°º=¸ HõeyOk. ÉÏ^è•
HõeyOk. z=iH˜ `å`«QÍ~°∞ K≥|∞`«∂, ''=∂ =∞#∞=∞_çH˜ U=ÚO^À <å‰õÄ J^Õ LOk
UO KÕ^•ÌO. =∞#∞+¨μÖ’¡ LO_Õ |ÅÇ‘Ï#`«Å∞ Wq—— Jx =ÚyOKå_»∞. âßs~°HOõ QÍ
|ÅÇ‘Ï#`« =KÕÛã≤<å, =∂#ã≤Hõ |ÅÇ‘Ï#`«Å∞ =∂„`«O XH˘¯Hõ¯™êi r=O á⁄O^Œ∞`åÜ«∞x
`å`«QÍi =∂@Å∞ QÆ∞~°∞KÎ âÕ ß~Ú.
H˜<ûÕ "≥Å_¡ Oç z# q=~åÅ∞
ÖˇO· yHõ"åOKè,« ÖˇO· yHõ ™ê=∞~°º÷ O ^•^•Ñ¨Ù KåÖÏ=∞OkÖ’ 70 ãÖ=`«û~åÅ∞ =KÕÛ=~°‰Ωõ
=ÙO@∞Ok. 16 #∞O_ç 80 ãÖ=`«û~åÅ =~°‰Ωõ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅO^Œ~∂° ÖˇO· yHõ ™ê=∞~°º÷ O
K«H¯õ QÍ Hõey LO\Ï~°∞. 45 ãÖ=`«û~åÅ∞ ^•\˜# Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ =∂„`«O H˘O^Œ~∞° ÖˇO· yHõ
HÍ~°ºO Z_»Å Pã¨HÎ˜ K«∂Ñ¨~∞° . 83 âß`«O Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ 60-65 ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’
‰õÄ_® ^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’ áêÖÁæO@∂ LO\Ï~°∞. 70 âß`«O Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ 70 ãÖ=`«û~åÅ∞
=zÛ<å H˘^ÀÌ Q˘áÈÊ HÍ=∞"åOKè,« HÍ=∞™ê=∞~°º÷ O Hõey LO\Ï~°∞.
16-30 ãÖ=`«û~åÅ =∞^èºŒ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’x Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ "å~åxH˜ 25 ™ê~°∞¡ ^•HÍ
ÖˇO· yHõ HÍ~°ºOÖ’ áêÖÁæ<"Õ å~°∞ ÖËHáõ ÈÖË^∞Œ . 50 ãÖ=`«û~åÅ∞ =KÕÛãïH˜ ZO`« Z‰õΩ¯=
áêÖÁæ#QÆey<å "å~åxH˜ 14 ™ê~°∞¡ HõO>Ë Z‰õΩ¯= áêÖÁæ#ÖË~∞° . JÖÏˆQ Z=iÖ’ ZO`«
423
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 424
HÍ=∞™ê=∞~°º÷ O L<åfl 60 ãÖ=`«û~åÅ∞ =KÕÛãïH˜ ZO`« ÖˇO· yHõ "åOKè« L#flÑ¨Ê\˜H˜

"å~åxH˜ ~Ô O_»∞ - =¸_»∞™ê~°∞¡ HõO>Ë ÖˇO· yHõ HÍ~°ºOÖ’ áêÖÁæ#ÖË~∞° . D JOÔHÅ∞
J`«ºkèHõ HÍ=∞™ê=∞~°º÷ O QÆÅ =º‰õΩÅÎ QÆ∞iOKÕ. HÍx ™ê^è•~°}OQÍ Z‰õΩ¯==∞Ok Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞
"å~åxH˜ Wxfl™ê~°∞¡ ÖˇO· yHõ HÍ~°ºOÖ’ áêÖÁæ#ÖË~∞° .
H˜<ûÕ iáÈ~°∞ì „Ñ¨HÍ~°O #∂\˜H˜ 70 =∞Ok Ü«Ú=‰õΩÅ∞ ÖˇO· yHõ"åOKè« f„=`«=Å¡
q"åÇ¨ÏO HÍ‰õΩO_®<Õ ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Å∞ Hõey LO\Ï~°∞. 16-20 ãÖ=`«û~åÅ
=∞^èºŒ =Ü«∞ã¨∞¯Å∞ Z‰õΩ¯==∞Ok q"åÇ¨ÏO Ñ¨Ó~°fiO ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Å∞ Hõey LO\Ï~°∞.
giÖ’ 25 âß`«O =∞OkH˜ "Õâº◊ Å`À ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Å∞ LO>Ë, `«H¯˜ #"åiH˜ `«=∞
¿ãflÇ≤Ï`«∞~åO„_»`À QÍx, W`«~° ãÖ™ê~° ¢ãÅÎ‘ `À QÍx ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Å∞ <≥ÅH˘O\Ï~Ú.
q"åÇ¨ÏÑ¨Ó~°fiO ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Å∞ K«^∞Œ =Ù‰õΩ#fl"åiÖ’ HõO>Ë K«^∞Œ =ÙHÀ#@∞=O\˜"åiÖ’
Z‰õΩ¯=.
424
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 425
q"åÇ≤Ï`« ¢ã‘ÎÅÖ’ J„Hõ=∞ ãÖ|O^è•Å∞
H˘„`«QÎ Í q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ ‰õΩ#fl ¢ãÅÎ‘ Ö’ Ñ¨~å~Ú Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ`À ÖˇO· yHõ ãÖÑ¨~¯° O
HõeyLO_»@O KåÖÏ `«‰Ωõ ¯=. q"åÇ¨Ï"≥∞#ÿ `«~∞° "å`« J~Ú^Œ∞ ãÖ=`«û~åÅ =~°‰Ωõ
¢ã‘ÎÅ∞ `«=∞ Éèí~°Î Z_»Å Ñ¨ÓiÎ J#∞~åQÍxfl, Pã¨H˜Îx "≥Å¡_çã¨∂Î LO\Ï~°∞. H˜<Õû
áêâßÛ`«º^ÕâßÅ ¢ã‘ÎÅ q+¨Ü«∞OÖ’ ¿ãHõiOz# q=~åÅ#∞ |\˜ì q"åÇ¨Ï"≥∞ÿ# `˘e
ãÖ=`«û~åÅÖ’ Hˆ =ÅO 7 âß`«O ¢ãÅÎ‘ ∞ Ñ¨~å~ÚÑ¨Ù~°∞+¨μÅ`À ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Åx
"åOzè™êÎ~∞° . 25-30 ãÖ=`«û~åÅ∞ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ =Ù#fl q"åÇ≤Ï`« ¢ãÅÎ‘ Ö’ ^•^•Ñ¨Ù 26
âß`«O =∞Ok W`«~° Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ`À ÖˇO· yHõ ãÖ|O^èOŒ Hõey =ÙO\Ï~°∞. #ÅÉè·ˇ ãÖ=`«û~åÅ∞
^•\˜# q"åÇ≤Ï`« ¢ã‘ÎÅÖ’ W`«~° Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ`À Öˇ·OyHõ ãÖÑ¨~°¯O `«‰õΩ¯=. 30-35
ãÖ=`«û~åÅ∞ =zÛ# ¢ãÅÎ‘ ∞ ™ê^è•~°}OQÍ `«=∞HõO>Ë `«‰Ωõ ¯= =Ü«∞ã¨∞û L#fl Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ`À
ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Åx HÍOHΔ̃™êÎ~∞° . ^•xH˜ HÍ~°}O P =Ü«∞ã¨∞û Ü«Ú=‰õΩÖ’¡ Z‰õΩ¯=
HÍ=∞ ™ê=∞~°º÷ O LO_»@"Õ∞.
~°uÖ’ ~°∞K«∞Å∞ K«∂Ñ≤OKÕ „áœ_è» ¢ã‘Î
™ê^è•~°}OQÍ Ñ¨~å~Ú ¢ãÅÎ‘ `À Ü«Ú=‰õΩÅ∞ HÍ=∞ãÖ|O^è•Å∞ Hõey =Ù#flÑ¨C_»∞
"å~°∞ `«=∞HõO>Ë `«‰Ωõ ¯= Ü«∞=ã¨∞û L#fl"åi Z_»Å Z‰õΩ¯= Pã¨HxÎ˜ K«∂Ñ≤™êÎ~x° ÉèÏqã¨∂Î
=ÙO\Ï~°∞. HÍx H˜<ûÕ `«# ÑïjÅ#Ö’¡ nxH˜ aè#flOQÍ QÆ∞iÎOK«_O» [iyOk. Z‰õΩ¯==∞Ok
Ü«Ú=‰õΩÅ∞ `«=∞HõO>Ë Z‰õΩ¯= =Ü«∞ã¨∞û =Ù#fl, PHõ~¬° }Ü © ∞« "≥∞#ÿ â◊s~° ™œO^Œ~º° =Ú#fl
„áœ_è» =Ü«∞ã¨∞û ¢ã‘ÎÅ`À<Õ Öˇ·OyHõ ãÖ|O^è•Åx HÍOHΔ̃™êÎ~°∞. D q+¨Ü«∞OÖ’ H˜<Õû
Ü«Ú=‰õΩÅ =∞#ã¨`Î åfixfl QÆ∞iOz q=iã¨∂Î 16-20 ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ =Ù#fl
¢ã‘ÎÅÖ’ HõO>Ë 25-30 ãÖ=`«û~åÅ∞ ^•\˜# ¢ã‘ÎÅÖ’<Õ HÍ=∞Ñ¨~°OQÍ ÑïÑ¨Hõfi`«
Hõ#|_»∞`«∞Ok. J„Hõ=∞ ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Å∞ Hõey =Ù#flÑ¨C_»∞ `«‰Ωõ ¯= =Ü«∞ã¨∞û =Ù#fl
¢ãÅÎ‘ Ö’ `«y# ^è~·≥ º° =¸ LO_»^∞Œ . `«y#q^èOŒ QÍ "≥∞Ñ≤ÊOK«QÅÆ ™ê=∞~°º÷ =¸ =ÙO_»^∞Œ .
425
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 426
HÍãÎ̈ =Ü«∞ã¨∞û =zÛ# ¢ãÖÎ‘ ’ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ ÑïÑ¨Hfiõ `« LO_»@"Õ∞ HÍ‰õΩO_®, ~°uÖ’

Ñ¨~å~Ú Ñ¨Ù~°∞+¨μx`À ^è~·≥ º° OQÍ áêÖÁæx J`«xfl "≥∞Ñ≤ÊOz `å#∞ `«$Ñ≤Î á⁄O^Œ∞`«∞Ok.
JO^Œ∞Hõ<Õ H˜<ûÕ D =Ü«∞ã¨∞û Hõey# ¢ãÎ‘ Ãã‰õΩû q+¨Ü∞« OÖ’ =∞Oz J#∞Éè=í O QÆÅ^•xQÍ
=i‚OKå_»∞. W@∞=O\˜ J#∞Éè=í O QÆey# =Ü«∞ã¨∞ûÖ’<Õ ¢ã<Î‘ Õ `«‰Ωõ ¯= =Ü«∞ã¨∞û =Ù#fl
Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ W+ì̈Ñ_¨ @ » O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
Ñ¨~å~Ú Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ`À ~°uÖ’ áêÖÁæ<Õ ¢ã‘ÎÅÖ’ HõeˆQ ã¨∞Y„áêÑ≤Î QÆ∞iOz H˜<Õû
q=iã¨∂,Î Éè~í `Î° À ^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’ áêÖÁæ#fl ^•xHõO>Ë Ñ¨~å~Ú Ñ¨Ù~°∞+¨μx`À ~°uÖ’
áêÖÁæ#flÑ¨C_»∞ Z‰õΩ¯=™ê~°∞¡ ã¨∞Y„áêÑ≤Îx (P~°æ[O) á⁄O^Œ_»O [~°∞QÆ∞`«∞O^Œh
`≥eÜ«∞*Ëâß~°∞. H˜<ûÕ `«# Ñïâ’^è#Œ Å QÆ∞iOz "≥Å_¡ ãç ∂¨ ,Î `«# Éè~í `Î° À U<å_»∂ ~°uÖ’
ã¨∞Y„áêÑ≤Î á⁄O^Œx ¢ãÅÎ‘ ∞ Ñ¨~å~Ú Ñ¨Ù~°∞+¨ ãÖÑ¨~¯° OÖ’ ã¨∞Y„áêÑ≤xÎ á⁄Ok#"åà◊√§
=Ù<åfl~°x q=iOKå~°∞. 40 ãÖ=`«û~åÅ∞ ^•\˜# ¢ãÅÎ‘ ∞ H˘O^Œ~∞° "≥Ú^Œ\ ™˜ êiQÍ Ñ¨~å~Ú
Ñ¨Ù~°∞+¨ ãÖÑ¨~¯° O á⁄O^Õ"å~°∞ =ÙO\Ï~°∞. nxH˜ HÍ~°}O WHõ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ HõÅQÆ~<° Õ
^è~·≥ º° O ¢ãHÎ‘ ˜ ~å=_»O`À Ãã‰õΩû Z_»Å Pã¨HÎ̃ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. XHõ~H° "õ ∞≥ #ÿ xi¡Ñ`Î̈ « Éè~í ÖÎ° ’
=zÛ"Õã∞¨ OÎ k. Éè~í ÖÎ° ’x xi¡Ñ`Î¨ ,« HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ Jã¨=∞~°`÷ « ¢ãxÎ‘ Ñ¨~å~ÚÑ¨Ù~°∞+¨ ãÖÑ¨~å¯xH˜
^ÀÇ¨Ï^ŒO KÕã∞¨ OÎ k. `«# ÉèÏ~°ºH˜ J„Hõ=∞ãÖ|O^èOŒ =Ù#fl^Œx `≥eã≤<å H˘O^Œ~∞° Éè~í ÅÎ° ∞
D =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ =∂\Ï¡_‰» Ωõ O_® T~°∞‰õΩO\Ï~°∞. JÖÏ =Ó~°∞H˘#HõáÈ`Õ ÉèÏ~°º J`«x
Jã¨=∞~°`÷ x« Z‰õ¯_» "ÕÖuˇ Î K«∂Ñ≤ã∞¨ OÎ ^À, ZHõ¯_» JÑ¨Ç¨ ã¨ºO KÕã∞¨ OÎ ^À Jx ÉèÜ í ∞« Ñ¨_ç
=Ó~°∞‰õΩO\Ï~°x H˜<ûÕ =Ü«∞ã¨∞û =∞o¡# Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ =∞#ãÎ̈`åfixfl q=iOKå_»∞.
q"åÇ≤Ï`« ¢ã‘ÎÅ∞ Ñ¨~å~Ú Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ`À Öˇ·OyHõ ãÖ|O^è•ÅH˜ Pã¨H˜Î K«∂_»_»O
q+¨Ü∞« OÖ’ H˜<ûÕ q=iã¨∂Î W@∞=O\˜ ¢ãÅÎ‘ Ö’¡ 33 âß`«O ¢ãÅÎ‘ H˜ q"åÇ¨xH˜ Ñ¨Ó~°fi"Õ∞
ÖˇO· yHÍ#∞Éè=í O =ÙO_ç =ÙO@∞Ok Jx "≥Å_¡ Oç Kå~°∞. áêâßÛ`«º^Õâ◊ ¢ãÅÎ‘ q+¨Ü∞« OÖ’
H˜<ûÕ "≥Å_¡ Oç z# ÖˇH¯õ ÅH˜, =∞#^ÕâÑ◊ Ù¨ ¢ãÅÎ‘ q+¨Ü∞« OÖ’#∂ KåÖÏ `Õ_® =ÙO@∞Ok.
HÍx ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Å q+¨Ü∞« OÖ’ =∞#ãÎ̈`åfiÅ∞ =∂„`«O XHõ¯>Ë.
426
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 427
qO`« Ãã‰õΩû ÉèÏ"åÅ∞ - „H˘`«Î J#∞Éèí"åÅ∞
ã¨∞O^Œ~Hü ˜ Ãã‰õΩû QÆ∞iOz H˘xfl „Ñ¨`ºÕ Hõ Jaè„áêÜ«∂Å∞ LO_Õq. Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO

KÕã∞¨ ‰õΩ#flÑ¨C_»∞ Hˆ =ÅO g~°ºã¨¯Å#O [iy#Ñ¨C_Õ Jx~°fiK«hÜ«∞"≥∞#ÿ J#∞Éè∂í u HõeQˆ k.
J`«x JOK«<å „Ñ¨HÍ~°O g~°ºã¨¯Å#O ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ZO`« ã¨∞MÏ#∞Éè∂í u HõÅ∞QÆ∞`«∞O^À
JO`« ã¨∞MÏ#∞Éè∂í u "≥Ú^Œ\ #˜ ∞Op HõÅQÍe. J~Ú`Õ Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ ~ÀAÖ’¡
Wk ã¨ÇÏ¨ [~°u HÍ^Œ∞ Hõ#∞Hõ g~°ºã¨¯Å#O ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ J`«ºkèHõ ã¨∞Y„áêÑ≤Î HõÅ∞QÆ∞
`ÀO^Œx, J^Õ ã¨ÇÏ¨ [~°u J~Ú#@¡~Ú`Õ "≥Ú^Œ\ #˜ ∞Op JO`« =∞^è∞Œ ~°"∞≥ #ÿ J#∞Éè=í O
LO@∞O^Œh ÉèÏqOKÕ"å_»∞. P ÉèÏ=O`À<Õ ¢ãÎ‘ ãÖÜ≥∂QÆO H˘~°‰Ωõ P~å@Ñ¨_Õ "å_»∞.
J`«x P~å\ÏxH˜ `«Q@æÆ ∞ìQÍ<Õ ã¨∞O^Œ~Hü ˜ JO^•Å ÉèÏ=∞ÖÏQÍ =ÙO_Õ ã¨∞ÉèÏ+≤}`˜ À q"åÇ¨ÏO
J~ÚáÈ~ÚOk! ã¨∞ÉèÏ+≤}`˜ À =zÛ# P H˘kÌáê\˜ J#∞Éè=í O`À `å#∞ XHõ =ÚYº"≥∞#ÿ
q+¨Ü∂« xfl QÆ∞iÎOKå_»∞. `å#∞ =ÓÇ≤ÏOz# q+¨Ü∂« Öˇ<Àfl J~°~÷ Ç° Ï≤ `«=∞x `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl_»∞.
HÍx WO`«=~°‰Ωõ J`«xH˜ `ÕÅ‰õΩO_® LO_çáÈ~Ú# ã¨=∞ã¨º XHõ>.Ë ~°uÖ’ Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜
JkèHõ `«$Ñ≤Î HõeQˆ k XHõ¯Hõ}Δ "Õ∞. J^Õ ¢ãHÎ‘ ˜ J~Ú`Õ JkèHõ ã¨=∞Ü«∞O ~°u `«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok,
D `Õ_® ZO^Œ∞Hõx ?
~°u q+¨Ü∞« OÖ’ ¢ãÎ‘ - Ñ¨Ù~°∞+¨μe^ŒiÌ Ö’ KåÖÏ `Õ_® Hõ#|_»∞`«∞Ok. Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜
HÍ=∞"åOKè« f„=`«|\ì̃ HÍ=∞™ê=∞~°º÷ O J^è•~°Ñ_¨ ç LO@∞Ok. ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæ#fl
`«~°∞"å`« g~°ºã¨¯Å#O J=_»O`À J`«ºkèHõ ã¨∞Y„áêÑ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. g~°ºã¨¯Å#O
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ á⁄Ok# ã¨∞Y„áêÑ≤HÎ ˜ JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæ#flÑ¨C_»∞ á⁄O^Õ
J#∞Éè∂í uH˜ Z<Àfl ~Ô @∞¡ `Õ_® =ÙO@∞Ok. ZO`«¿ãÑ¨Ù ~°uÖ’ áêÖÁæ<åfl Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜
J`«ºkèHõ ã¨∞Y„áêÑ≤xÎ HõeyOKÕk g~°ºã¨¯Å#"Õ∞. g~°ºã¨¯Å#O [iˆQ H˘kÌH}Δõ ÏÖË Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜
JO`«∞ÖËx P#O^•xfl Hõey™êÎ~Ú. D Ö’HÍxfl =∞iÑ≤™êÎ~Ú. =∞m§ =∞~ÀHõ} Δ OÖ’
=∞x+≤ =∂=¸Å∞ =ºH˜Î J~ÚáÈ`å_»∞. P =∞^èŒ∞~å#∞Éèí∂u =∞#ã¨∞û #∞Oz
=∂Ü«∞"≥∞áÿ È`«∞Ok.
427
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 428
Ñ¨_çÖËKÕ ÔH~°@O - ~°uÖ’ Ñ¨_»∞K«∞ =∞#ã¨∞û

¢ãÎ‘ q+¨Ü∞« OÖ’ ã¨∞Y„áêÑ≤HÎ ˜ ãÖ|OkèOz# =∂#ã≤Hõ ã≤u÷ =∞~ÀÖÏ =ÙO@∞Ok.
ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæ#QÍ<Õ ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μxÖ’=Öˇ P"≥∞#∞ P#O^ŒÑ~¨ K° =« Ù.
HÍx H˘O`« ã¨=∞Ü«∂xH˜ ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞ JO^Œ∞‰õΩx P#O^Œ™êQÆ~O° Ö’H˜ ^Œ∂~°OQÍ
=∞iO`« ^Œ∂~°OQÍ P"≥∞#∞ fã¨∞H˘xáÈ`å~Ú. Ñ¨Ù~°∞+¨μxÖ’ ã¨∞Y„áêÑ≤Î Hˆ =ÅO XHõ¯Hõ}Δ "Õ∞
=ÙO>Ë, ¢ãÖÎ‘ ’ ã¨∞Y„áêÑ≤Î H˘xfl xq∞ëêÅáê@∞ LO@∞Ok. H˘O^ŒiÖ’ ~°u =Úyã≤#
`«~°∞"å`« ‰õÄ_® J~Ú^Œ∞ - Ñ¨k xq∞ëêÅ =~°‰õΩ ã¨∞Y„áêÑ≤Î J^Õ ™ê÷~ÚÖ’
H˘#™êQÆ∞`«∞Ok. náê=o<å_»∞ zK«∞Û|∞_ç¤ XHõ¯™êiQÍ ÃÑH· Ö˜ zË "≥Å∞QÆ∞Å∞ q~°lq∞‡
"≥O@<Õ K«ÖÏ¡iáÈ~Ú#@∞¡, =∞QÆ"åxÖ’x ã¨∞Y„áêÑ≤Î ãÖQÆu JO`Õ! ¢ãÖÎ‘ ’x ã¨∞Y„áêÑ≤xÎ
ã¨=Ú„^ŒOÖ’ L"≥fi`«∞#Î ÖËKÕ HÔ ~°\ÏÅ=Öˇ =ÙO@∞O^Œx K≥ÑÊ¨ =K«∞Û. ã¨=Ú„^ŒOÖ’ ^Œ∂~°OQÍ
HÔ ~°@O ÖËz Ñ¨_∞» `«∂ ÖËã∂¨ Î f~åxH˜ KÕi#>Ë¡ ¢ãÖÎ‘ ’ ~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Hõey# ã¨∞Y„áêÑ≤Î
Ñ¨Å∞ ~°∞K«∞Åx K«∂Ñ≤ã¨∞ÎOk. ã¨=Ú„^ŒOÖ’ ÔH~°@O ÖËz#>Ë¡ L"≥fi`«∞Î# P"≥∞Ö’
=∞^è∞Œ ~å#∞Éè∂í u HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. =∞m§ HÔ ~°@O „HÕ^ŒH˜ Ñ¨_#ç >Ë¡ ã¨∞MÏ#∞Éè∂í u f„=`«
`«QÆ∞æ`«∞Ok. =∞m§ =∞~À HõΔ}OÖ’ JO`«HõO>Ë f„=OQÍ ÔH~°@O ÖËz#>Ë¡ P"≥∞Ö’
ã¨∞MÏ#∞Éè∂í u HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ã¨∞Y„áêÑ≤Î q+¨Ü∞« OÖ’ Ñ¨Ù~°∞+¨μxÖ’HõO>Ë ¢ãÖÎ‘ ’ W^Õ „Ñ¨`ºÕ Hõ`.«
=∂ex =∞#ã¨∞û =∂~°∞Û‰õΩO^• ?
=∂exH˜ =∞<ÀÇ¨Ï~ü g∞^Œ =∞Oz =∞#¿ãû =ÙOk. J`«x ™êxfl^èºŒ OÖ’ JO`«∞ÖËx
P#O^•xfl á⁄O^Œ∞`«∞Ok. J@∞=O\˜ =∂exÖ’ =∞<ÀÇ¨Ï~ü F qO`« „Ñ¨=~°Î#x
J#∞HÀ‰õΩO_® QÆ=∞xOKå_»∞. ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ ZO`À L`«∞ûHõ``« À áêÖÁæ#fl =∂ex, ~°u
=Úyã≤# J#O`«~O° `«# „"ÕÅ∞`À Ü≥∂x^ŒQ~æÆ ° XiÑ≤_ç Hõey™ÈÎOk. P"≥∞ ZO^Œ∞‰õΩ
JÖÏ KÕ™ÈÎOk? ~°uÖ’ =∞<ÀÇ¨Ï~ü`À P#O^ŒO á⁄O^Œ_O» ÖË^•? =∞<ÀÇ¨Ï~ü Z_»Å q~°HÎ̃
Ñ¨Ù\ì̃ =∂ex ã¨fiÜ«∞O`«$Ñ≤Î Ñ¨ûúŒ J=ÅOa™ÈÎO^• ?
ÖˇO· yHÀ„^ÕHOõ Hõey# ¢ãÎ‘ ã¨∞Y„áêÑ≤Î ™ê÷~ÚH˜ KÕ~∞° HÀÉ’ÜÕ∞ãïH˜ Éè~í Î° g~°ºã¨¯Å#O`À
~°u #∞Oz LÑ¨ãO¨ Ç¨ÏiOK«∞‰õΩO>Ë ZHõ¯_»ÖxË JãÖ`«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. P JãÖ`«$Ñ≤Î
P"≥∞#∞ KåÖÏ ÉÏ^èÃŒ Ñ@∞ì`∞« Ok. J@∞=O\˜ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `≥eqQÆÅ ¢ãÎ‘ Éè~í xÎ° xOkOK«
‰õΩO_®, `«#O`«\ H˜ ˜ `å#∞ Hõ~¡ Ú\’iãπx L„kHõÎ Ñ¨~∞° K«∞H˘x ã¨∞Y„áêÑ≤xÎ á⁄O^Œ∞`«∞Ok.
JO`ÕQÍx ã¨ÇÏ¨ [~°uÖ’ P"≥∞‰õΩ `«$Ñ≤Î HõÅQÆ@OÖË^hŒ , Éè~í Î° Z_»Å =∞#ã¨∞û ÖË^hŒ HÍ^Œ∞.
428
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 429
Hõ$u
„ =∞ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO Ñïëê¯~° =∂~°=
æ ∂?
ã¨∞[xH˜ 24 ãÖ=`«û~åÅ∞ L<åfl~Ú. 5 Uà◊§ ÉÏ|∞ ‰õÄ_® L<åfl_»∞. P"≥∞ Éè~í Î° 4
Uà◊§<å_»∞ XHõ „Ñ¨=∂^ŒOÖ’ =∞~°}O˜ Kå_»∞. JO`«\ `˜ À P"≥∞ rq`«"∞Õ pHõ>áÿ̌ È~ÚOk.
|O^è∞Œ =ÙÅ, Pf‡Ü«ÚÅ P^Œ~} ° J~Ú`Õ HÍ=Åã≤#O`« =ÙOk. HÍx Éè~í ÖÎ° xË rq`«O
ÉÏ^è•=∞Ü«∞OQÍ =ÙOk. U^À z#fl L^ÀºQÆO KÕã∞¨ ‰õΩO@∂ Ñ≤ÅÅ¡ `À ZÖÏQÀ P_»∞`«∂
áê_»∞`«∂ ~ÀAÅ∞ QÆ_∞» Ñ¨Ù`ÀOk. HÍx P"≥∞ N"åi`À QÆ_Ñç #≤ =∞^è∞Œ ~°ã‡¨ $`«∞Å∞ `≥QÆ
"Õkãè ∞¨ <Î åfl~Ú. QÆ_Ñç #≤ "≥<fl≥ Å ~å„`«∞à◊√§, J#∞Éèqí Oz# ~°u ã¨∞YO HõÅz"Õã∞¨ <Î åfl~Ú.
=∞#ã¨∞ûx P q+¨Ü∂« Å g∞^ŒH˜ áÈx=fi‰õΩO_® ZO`À *Ï„QÆ`Î« fã¨∞‰õΩO@∞<åfl P ÉÏ^èÅŒ ∞
`«ÑÊ¨ _»O ÖË^∞Œ . „|Ç¨Ï‡K«~åºxH˜ ãÖ|OkèOz# xÜ«∞=∂Åx Hõi#î OQÍ J=∞Å∞Ñ¨~K° _« ®xH˜
Hõ$+≤KãÕ ∂¨ <Î Õ =ÙOk# HÍx XH˘¯Hõ¯™êi HÍ=∂xH˜ `«@∞ìHÀÖËHõ â◊s~°O `«#Hˆ Z^Œ∞~°∞
u~°∞QÆ∞`«∂ =ÙOk. =ÚYºOQÍ |Ç≤Ï+¨μì `«~∞° "å`« 14= ~ÀA 15= ~ÀA `«~∞° "å`«,
|Ç≤Ï+¨μHì ˜ =ÚO^Œ∞ ~Ô O_»∞ =¸_»∞ ~ÀAÅ∞ HÍ=∞O qÑ¨s`«OQÍ =ÙO\’Ok. P ~ÀAÖ’
L^ÀºQÍxH˜ ÃãÅ=ÙÃÑ\˜ì WO\’¡ =ÙO_»=Åã≤ ‰õÄ_® =™ÈÎOk. J~Ú`Õ WOH˘Hõix
q"åÇ¨Ï=∂_»\ÏxH˜ =∞#ã¨∞û JOwHõiOK«_O» ÖË^∞Œ . XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞™ê~°∞¡ Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÍxH˜
áêÅÊ_çOk. Jk ‰õÄ_® ã¨∞MÏxfl W=fiÖËHáõ È~ÚOk. XHõ™êi `«# „áê}¿ãflÇ≤Ï`«∞~åe`À
=∞#ã¨∞û qÑ≤Ê =∞#ã¨∞ûÖ’x ÉÏ^èxŒ K≥ÑÊ≤ `Õ ZHõ¯_À Hõ$„u=∞ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍÅ∞ LO\ÏÜ«∞x,
Jq LÑ¨Ü∂≥ y¿ãÎ =∞#ã¨∞û Ç¨~ÚQÍ =ÙO@∞O^Œh ã¨ÅÇ¨ WzÛOk.
Éè~í Î° K«xáÈ~Ú# ã¨∞[xH˜ QÆ_zç # =∞^è∞Œ ~°ã‡¨ $`«∞Å∞ =∞#ã¨∞ûÖ’ "≥∞^ŒÅ_»O `«ÑC¨ HÍ^Œ∞.
HÍx `«# =∞#ã¨∞ûÖ’ K≥Å~ˆ Qˆ HÀÔ~¯ÅH˜ ã¨=∂^è•#OQÍ Hõ$„u=∞ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO U q^èOŒ QÍ#∂
LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ ^» ∞Œ . Ç¨ÏãÎ̈ „Ñ¨Ü∂≥ QÆ"∞Õ `«$Ñ≤xÎ HõeyOK«ÖHË áõ ÈQÍ, Hõ$„u=∞ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO
Ãã‰õΩû JO>Ë<Õ Jã¨Ç¨ ºxfl HõÅQÆKãÕ ∞¨ OÎ k. ã¨∞[xÖ’ "åãÎ̈"åxH˜ HÍ=∞OHõO>Ë K«xáÈ~Ú#
Éè~í Î° Z_»Å Jq∞`«"∞≥ #ÿ P~å^è<Œ å ÉèÏ=O LOk. JO^Œ∞Hˆ P"≥∞ =∞#ã¨∞ûÖ’ HÍ=∞O
HõÅQÆ_®xH˜ Éè~í `Î° À QÆ_Ñç #≤ =∞^è∞Œ ~°~å„`«∞ÖË HÍ~°}O J=Ù`«∞<åfl~ÚQÍx, Ñ¨~å~Ú Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞
HÍ^Œ∞. P"≥∞ HÍ=∂xH˜ „¿Ñ~ˆ Ñ¨} P"≥∞ Éè~í Î° *Ï˝ÑH¨ ÍÖË. q"åÇ¨xH˜ Ñ¨Ó~°fiO „¿Ñ=∞Ö’
ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•ÅH˜ JO`« „áê^è•#º`« ÖËHáõ È~Ú<å q"åÇ¨ÏO [iy# `«~∞° "å`« „¿Ñ=∞-
HÍ=∞O Ô~O_»∂ Hõeã≤ q_»nÜ«∞~åxqQÍ J~ÚáÈ`å~Ú. JO^Œ∞Hõ<Õ ã¨∞[xÖ’ Éèí~°Î
*Ï˝ÑH¨ ÍÅÖ’ ~°u ã¨∞YO ‰õÄ_® Hõeã≤ =ÙO\’Ok. ã¨∞[x XHõ"àÕ ◊ WOH˘Hõix q"åÇ¨ÏO
KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl P"≥∞ *Ï˝ÑH¨ ÍÅ∂, J#∞Éè"í åÅ∞ JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ Éè~í `Î° À =Ú_çÑ_¨ ç L<åfl~Ú.
Hõ#∞Hõ J`«x`À ~°u `«$Ñ≤Î á⁄O^ŒÖHË áõ È=K«∞Û. JO^Œ∞Hˆ P"≥∞ =∞#ã¨∞û ~Ô O_»= q"åÇ¨ÏO,
429
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 430
Ñ¨~Ñ° Ù¨ ~°∞+¨ ãÖÑ¨~¯° O J<Õ ÉèÏ"åÅH˜ „áê^è•#º`« ÖË‰Ωõ O_® Hõ$„u=∞ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÍxH˜ WzÛOk.
^•O`À `«# L#fl`«"∞≥ #ÿ „¿Ñ=∞ =∞e#O HÍ^Œ#∞‰õΩOk. ÃÑQ· Í Ñ¨Ó~°fiÑ¨Ù =∞^è∞Œ ~°ã‡¨ $`«∞ÅH˜
r=O =zÛ `«#H˜ Ç¨~Úx Hõey™êÎÜ∞« x ÉèÏqOzOk. =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ L#fl ¢ãÎ‘ P~å^è<Œ å
=∞#ãÎ̈`fi« O Wk. P"≥∞ =∞#ã¨∞ûx „uÑ¨C‰õΩO>Ë `«ÑÊ¨ =∞#ã¨∞ûÖ’ "≥∞kÖË HÍ=∞ÉèÏ"åÅH˜
„H˘`«Î ~°∂ÑÖ ~å^Œ∞. rq`«OÖ’ ã¨∞YO HõÅQÆ^∞Œ .
=Ú^Œ∞Ì ÃÑ@∞ì‰õΩO>Ë =¸~°Ûù =ã¨∞ÎO^• ?
ãÖÑ¨`Hü ,˜ ãä`«H˜ <åÅ∞ÔQ^· ∞Œ <≥ÅÖ’¡ q"åÇ¨ÏO HÍÉ’`ÀOk. ãä`« WOÔH=fi~À
HÍ^Œ∞ ‰õÄ_®. HÍãÎ̈ ^Œ∂~°ÑÙ¨ K«∞@ìO J~Ú<å ãÖÑ¨`Hü ˜ =~°ãH¨ ˜ =∞~°^ÅŒ ∞ J=Ù`«∞Ok.
D=∞^èºŒ L^ÀºQÆs`åº ãÖÑ¨`ü "åiO\’¡<Õ =ÙO_»@O [~°∞QÆ∞`ÀOk. ZÖÏQÆ∂ `«fi~°Ö’<Õ
q"åÇ¨ÏO J=É’`ÀOk. Hõ#∞Hõ ãÖÑ¨`,ü ãä`«Å∞ =∞iO`« ^ŒQiæÆ H˜ KÕ~_° O» [~°∞QÆ∞`ÀOk.
XHõix K«∂_»Háõ È`Õ =∞~˘Hõ~∞° XHõ¯Hõ}Δ O ‰õÄ_® =ÙO_»ÖxË ã≤u÷ U~°Ê_»∞`ÀOk. XHõ~ÀA#
WO\’¡ ÃÑ^Œ"Ì åà◊√§ Z=~°∂ ÖËHáõ ÈÜÕ∞ãïH˜ Lá⁄ÊOQÆ∞`«∞#fl L„^ÕHOõ `À ãä`«x ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ
fã¨∞‰õΩx |∞QÆgæ ∞^Œ QÆ\ Qì̃ Í ~Ô O_»∞ =Ú^Œ∞ÅÌ ∞ ÃÑ@∞ì‰Ωõ <åfl_»∞. z=i™êiQÍ ÃÑ^Œqg∞^Œ
=Ú^Œ∞ÃÌ Ñ@∞ì‰Ωõ O@∂, P J=∂‡~Ú ÃÑ^Œqx J`«x ÃÑ^Œ=ÙÅ =∞^èºŒ ‰õΩ fã¨∞‰õΩx ^•^•Ñ¨Ù
~Ô O_»∞ xq∞ëêÅ∞ JÖÏˆQ =^ŒÅ‰õΩO_® =ÙOKÕâß_»∞. JÑ¨C_»∞ `«#‡Ü«∞`«fiO K≥Ok# ãä`«
''ÉÏ"å ÉÏ"å—— JO@∂ QÆ\ Qì˜ Í H“yeOK«∞‰õΩOk. P"≥∞ H“yeO`«`À =∞iO`« "Õ_H≥ ¯˜ #
ãÖÑ¨`ü =∞ˆ~^À KÕÜ∞« Hõ=ÚO^Õ P"≥∞ KÕ`∞« ÅÑ¨@∞ì ã¨_e» áÈ~Ú *ÏiáÈ~ÚOk. U HÍ~°}O
ÖË‰Ωõ O_® ãä`« JÖÏ Ñ¨_áç È=_»O`À ãÖÑ¨`Hü ˜ K≥ÑÊ¨ ÖË#O`« ÉèÜ í ∞« O "ÕãO≤ k. =∞Ozhà◊√§
HÍ"åÅO>Ë WKåÛ_»∞. J~Ú<å ^•^•Ñ¨Ù J~°QOÆ @ "≥∞Hÿ Oõ Ö’ =Ù#fl@∞¡QÍ ãÎ̈|∞ú~åÅ∞QÍ
=ÙO_çáÈ~ÚOk. =∞^Œº=∞^èºŒ Ö’ ''ZÖÏ =Ù<åfl=Ù? U=∞xÑ≤™ÈÎOk! QÆ∞O_≥Ö’ <˘Ñ≤Ê =ÙO^•?——
Jx J_çy`Õ ''Ug∞ÖË^∞Œ - Ug∞ÖË^∞Œ —— JO@∂ K«H¯õ QÍ<Õ ["åazÛOk. XHõ "å~°O~ÀAÅ∞
QÆ_çz# `«~°∞"å`« =∞m§ JÖÏˆQ =Ú^Œ∞ÌÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl_»∞. =Ú^Œ∞Ì ÃÑ@∞ì‰õΩO>Ë =∞m§
"≥Ú^Œ\ ™˜ êiQÍ Ñ¨_áç È~ÚOk. uiy 10 xq∞ëêÅH˜ ÖËz =∂=¸Å∞QÍ uiyOk.
=Ú^Œ∞Ì ÃÑ@∞ì‰Ωõ O>Ë =¸~°Ûù =zÛ#^•xÖÏ Ñ¨_áç È=_»O ãÖÑ¨`Hü ˜ J~°O÷ HÍx ã¨=∞ã¨ºQÍ
`«Ü∂« ~Ô O· k. ~ˆ Ñ¨Ù q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ ‰õΩ#fl `«~∞° "å`« ‰õÄ_® WÖÏˆQ Ñ¨_áç È`Õ Uq∞ KÕÜ∂« e?
ZÖÏ ãÖ™ê~°O KÕÜ∂« e? W^À ÃÑ^ŒÌ ã¨=∞¿ãº =∞i.
=Ú^Œ∞Ì ÃÑ@∞ì‰Ωõ O>Ë ãä`« H“yeOK«∞‰õΩ#fl KÕ`∞« Å∞ ã¨_e» áÈ~Ú Ñ¨_áç È`«∞#fl^ŒO>Ë
P^Õg∞ =¸~°Û"ù åºkè HÍ^Œ∞. Jk P"≥∞Ö’ ÖˇO· yHõ`$« Ñ≤HÎ ˜ Ñ¨~åHÍ+ì̈. ¢ãHÎ‘ ˜ ~°uÖ’ ã¨∞Y„áêÑ≤Î
Hõey#Ñ¨Ù_»∞ "≥Ú`«ÎO â◊s~°OÖ’x HõO_»~åÅhfl =^Œ∞Å∞ J~ÚáÈ`å~Ú. ZHõ¯_® U
430
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 431
Ñ¨@∞ìÖ#Ë @∞ì JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. Ü≥∂x=∂~°Oæ ‰õÄ_® aQÆ∞`«∞ ÖË‰Ωõ O_® =^Œ∞Å∞ J~ÚáÈ`«∞Ok.
¢ãHÎ‘ ˜ ~°uÖ’ ã¨∞Y„áêÑ≤Î HõÅQÆ_®xH˜ ãÖÜ≥∂QÆ"∞Õ J=ã¨~O° ÖË^∞Œ . â◊s~°OÖ’ ZHõ¯_» ã¨Ê~°≈
Hõey<å ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ á⁄Ok#O`« ã¨∞Y„áêÑ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ H˜ J~Ú`Õ
Jã¨Å∞ Z@∞=O\˜ Ñ¨~Ñ° Ù¨ ~°∞+¨ ãÖÑ¨~¯° O ÖË‰Ωõ O_® Hˆ =ÅO =∞#ã¨∞ûÖ’ "≥∞kÖË ÖˇO· yHõ
ÉèÏ"åÅ`À<Õ ã¨∞Y„áêÑ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ãä`« q+¨Ü∞« OÖ’ W^Õ [iyOk. P"≥∞ ÃÑ^Œ=ÙÅ∞
=Ú^Œ∞ÃÌ Ñ@∞ìHÀQÍ<Õ ã¨∞Y„áêÑ≤Î J`«ºkèHOõ QÍ HõÅ∞QÆ∞`ÀOk. ^•x Ñ¶e¨ `«OQÍ Xà◊§O`å
ã¨_e» áÈ~Ú "≥∞Hÿ Oõ =zÛ#^•xÖÏQÍ Ñ¨_áç È`«∞Ok. Ãã‰õΩûÖ’ Wk P"≥∞ =∂#ã≤Hãõ u÷≤ ,
D q^èOŒ QÍ J`«ºkèHõ HÍ=∞<≥t· `«ºO HõÅ ¢ãÅÎ‘ ∞ KåÖÏ `«‰Ωõ ¯= =ÙO\Ï~°∞. W@∞=O\˜"å~°∞
"≥"· åÇ≤ÏHõ rq`«O „áê~°OÉè"í ∞≥ #ÿ `«~∞° "å`« x^•#OQÍ =∂=¸Å∞ J~ÚáÈ`å~°∞. ^•xH˜
HÍ~°}O - H˘O`«HÍÖÏxH˜ ÖˇO· yHõ PHõ~¬° } `«‰Ωõ ¯= J=_»"∞Õ .
431
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 432
=∞#ã¨∞ qz„`«"≥∞ÿ#^• ?
HÍ¡ã∞¨ ~°∂"£∞Ö’ "≥Ú^Œ\˜ ÉˇOpÖ’ ‰õÄ~°∞Û#fl ~åkèHõ ZO`« PÑ¨Ù‰õΩO^•=∞<åfl =∞#ã¨∞û

PˆQk HÍ^Œ∞. `«# „Ñ¨H¯õ ÉˇOpg∞^Œ ‰õÄ~°∞Û#fl ~å=∂~å=Ùx U^À XHõ =OHõ`À J@∞"≥Ñ· Ù¨
uiy K«∂ã¨∂Î LO>Ë `«ÑÊ¨ =∞#ã¨∞û PˆQk HÍ^Œ∞. ZO^Œ∞HÀ J`«xfl K«∂¿ãÎ =∞#ã¨∞ûÖ’
`≥eÜ«∞x ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞ HõÅ∞QÆ∞`«∂ LO_Õq. WO\’¡ ‰õÄ~˘Ûx Ñ¨Ùã¨HÎ Oõ K«^∞Œ =Ù`«∞<åfl
J`«x ~°∂¿Ñ Hõ#|_ç Ñ≤zÛ ZH˜¯OKÕk. Hõà√◊ § =¸ã¨∞‰õΩx Ñ¨_∞» ‰õΩO>Ë J`«#∞ `«#x
|Å=O`«OQÍ J#∞Éèqí ã¨∞#Î fl@∞¡ J#∞Éè∂í u HõeQˆ k. HÍx P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ J`«xfl ZO`«
=keOK«∞‰õΩO^•=∞x „Ñ¨Ü∞« uflOz<å ‰õΩ^Œ~x° ^•xÖÏ q=â◊√~åÖˇá· ÈÜÕ∞k. XHõ„Ñ¨H¯õ D
q^èOŒ QÍ fÜ«∞x J#∞Éè∂í `«∞Å∞ HõÅ∞QÆ∞`«∂ LO>Ë "å\˜x Éèií OK«ÖHË õ Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO
KÕã∞¨ ‰õΩx `«$Ñ≤xÎ á⁄O^Õk. WO`« =∞^è#Œ Ñ¨_∞» `«∞<åfl XHõ¯~ÀA ‰õÄ_® ~å=∂~å=Ùx
Ñ¨ÅHõiOK«ÖËHõáÈ~ÚOk. =∞#ã¨∞ûÖ’x =∂@x =ºH©ÎHõiOK«ÖËHõáÈ~ÚOk. ~ÀAÅ∞
QÆ_zç áÈÜ«∂~Ú, ~åkèHõ q"åÇ¨ÏO =∞~˘Hõi`À J~ÚáÈ~ÚOk. ÃÑo§ J~Ú JÑ¨C_Õ
Ñ¨k ãÖ=`«û~åÅ∞. =ÚQÆ∞~æ ∞° Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ‰õÄ_® Ñ¨Ù\Ïì~∞° . ÃÑo§H˜ =ÚO^Œ∞ ÖˇO· yHõ `«$Ñ≤Î
H˘~°‰Ωõ Lqfià◊¥§i# ~åkèHõ D Ñ¨k ãÖ=`«û~åÅÖ’ Éè~í Î° ™êxfl^èºŒ OÖ’ XHõ¯™êi ‰õÄ_®
`«$Ñ≤xÎ á⁄O^ŒÖHË áõ È~ÚOk. Zxfl™ê~°∞¡ „Ñ¨Ü∞« `«flO KÕã<≤ å `«$Ñ≤Î á⁄O^ŒÖHË áõ È`ÀOk.
XH˘¯Hõ¯™êi KåÖÏ zHÍ‰õΩQÍ ‰õÄ_® LO\’Ok. Éè~í HÎ° © HÍ=∞ ™ê=∞~°º÷ O ÖËHáõ È=_»=∂
JO>Ë Jn HÍ^Œ∞. K«H¯õ QÍ Z‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∞O ~°ux H˘#™êyOK«QÅÆ _»∞ ‰õÄ_®.
q"åÇ¨Ï"≥∞ÿ Ñ¨k ãÖ=`«û~åÖˇ<· å ~åkèHõ ~°uÖ’ XHõ¯™êi ‰õÄ_® `«$Ñ≤Î á⁄O^ŒÖ^Ë OŒ >Ë
P"≥∞ =∂#ã≤Hõã≤÷`Õ HÍ~°}O. JO`ÕQÍx P"≥∞Ö’ Z@∞=O\˜ Öˇ·OyHõ Ö’ÑÖ =ÙO_ç
HÍ^Œ∞, Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO=Å¡ #~åÅ∞ ^≥|ƒuh HÍ^Œ∞, q"åÇ¨xH˜ Ñ¨Ó~°fi"Õ∞ P"≥∞ =∞#ã¨∞û
=∞~À Ñ¨Ù~°∞+¨μx g∞^Œ ÅQÆflO J~ÚáÈ~ÚOk. J`«#O>Ë P"≥∞Ö’ XHõq^èŒ"≥∞ÿ#
P^Œ~≈° ~°∂ÑÖ, P~å^è<Œ å ÉèÏ=O U~°Ê_çáÈ~ÚOk. J@∞=O@Ñ¨C_»∞ `«~∞° "å`« WOH˘Hõi`À
432
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 433
q"åÇ¨ÏO J~Ú<å "≥Ú^Œ@ =∞#ã¨∞ûÖ’ Hõey# P~å^èŒ<å ÉèÏ=O `˘ÅQÆÖË^Œ∞. XHõ

=ºH˜ÃÎ Ñ#· =∞#ã¨∞û ÅQÆflO J~ÚáÈ~Ú#Ñ¨C_»∞ ~Ô O_»==ºH˜Î ~°uÖ’ ZO`« L„kHõÑÎ ~¨ K° _« ®xH˜
Hõ$+≤KãÕ <≤ å LÑ¨Ü∂≥ QÆO ÖË‰Ωõ O_® J~ÚáÈ~ÚOk. Ãã‰õΩû q+¨Ü∞« OÖ’ "≥∞^Œ_∞» „Ñ¨^•è #
Hˆ O„^ŒO. [#<åOQÍÅ∞ ^•x „Ñüx^è∞Œ Å∞ =∂„`«"∞Õ . "≥∞^Œ_∞» Ö’ #∞Oz ãÖHˆ `åÅ∞ =¿ã<Î Õ
[#<åOQÍÅ∞ ~°uÖ’ HõeˆQ XuÎ_»∞ÅH˜ ã¨ÊOk™êÎ~Ú. P ã¨ÊO^Œ#Å∞ =∞#ã¨∞ûx
Ñ¨~°=tOÑ¨KÕ™êÎ~Ú. =∞#ã¨∞û WOH˘Hõig∞^Œ ÅQÆfl"≥∞ÿáÈ~Ú#Ñ¨C_»∞ "≥∞^Œ_»∞ =∞Oz
ãÖHˆ `åÅ∞ "≥Å=_»=Ù. ~åkèHõ q+¨Ü∞« OÖ’ P"≥∞ HÍÖËrÖ’ K«^∞Œ =Ù`«∞#fl ~ÀAÖ’¡<Õ =∞#ã¨∞û
WOH˘Hõig∞^Œ ÅQÆflO HÍ=_»O`À ZO`«HÍÅ"≥∞ÿ<å Éèí~°Î`À ~°uÖ’ áêÖÁæ<åfl `«$Ñ≤Î
HõÅQÆ_O» ÖË^∞Œ . JO`ÕQÍx Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO=Å¡ Z@∞=O\˜ #+ì̈O Hõey HÍ^Œ∞.
ÃÑiy# HÍ=∞O - `«iy# ¿„ Ñ=∞
F ~ÀA# XHõ ¢ãÎ‘ _®Hõ~ì ü ^ŒQiæÆ H˜ =zÛ ''_®Hõ~ì ü ! g∞`À ZÖÏ K≥áêÊÖ’ `≥eÜ«∞‰õΩO_®
LOk, <å‰õΩ JkèHõ ~°H„Îõ ™ê=O J=Ù`«∂ =ÙO>Ë PÑ¨~ˆ +¨#∞ KÕã≤ QÆ~ƒ° ãù O¨ z fã≤"âÕ ß~°∞.
KÕã#≤ `«~∞° "å`« P~°∞<≥ÅÅ=~°‰Äõ ~°uÖ’ áêÖÁæ#‰õΩO_® Ñ¨^ºŒä O KÕâßO - HÍx, D
P~°∞<≥ÅÖ’¡ =∂ "åiÖ’ Uq∞ =∂~°∞Ê =zÛO^À <å‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞. HÍx, ~°uÖ’
áêÖÁæ#flÑ¨C_»ÖÏ¡ JãÖ`«$Ñ≤Î =ºHõÑÎ ~¨ K° _« O» "≥Ú^ŒÖ\ˇ Ïì~∞° . <å‰õΩ =∂„`«O Ug∞ JãÖ`«$Ñ≤Î
HõÅQÆ_O» ÖË^∞Œ . ÃÑQ· Í Wk=~°‰Ωõ ~ÀAÖ’¡ "å~åxH˜ XHõ™êi ~°uÖ’ `«$Ñ≤Î Hõey`Õ† WÑ¨C_»∞
~°uÖ’ áêÖÁæ#flÑ¨C_»ÖÏ¡ KåÖÏ `«$Ñ≤QÎ Í LO\’Ok ÃÑQ· Í ~°uÖ’ áêÖÁæ<åÅ<Õ P~å@O
ÃÑiyOk. <å‰õΩ P~å@O ÃÑiy`Õ PÜ«∞#H˜ JãÖ`«$Ñ≤Î ÃÑiyOk. "åi qã¨∞QÆ∞
K«∂_»ÖHË áõ È`«∞<åfl#∞. P qã¨∞QÆ∞ K«∂ã¨∂Î LO>Ë <åÖ’x Ãã‰õΩû JO`å K«zÛáÈ`ÀOk
‰õÄ_®. áÈhÖË <åÖ’ U"≥∞<ÿ å Ö’ÑÖ =zÛO^Õ"∂≥ #x _®Hõ~ì ∞° H˜ K«∂Ñ≤OK«∞‰õΩO^•=∞O>Ë
U=∞x K≥áêÊe. ZÖÏ K≥áêÊb J~°O÷ HÍHõ ã≤Q∞Æ ,æ ãÖHÀK«O ##∞fl Hõ^ÅŒ hÜ«∞‰õΩO_®
KÕâß~Ú. <åÖ’x =¸QÆÉÏ^èxŒ ZÖÏ K≥áêÊÖ’ `≥eÜ«∞ÖË^∞Œ . z=iH˜ "åi qã¨∞QÆ∞^ŒÅ,
ã¨}∞QÆ∞_»∞ K«∂_»ÖHË õ ''áÈhÖˇO_ç. <å`À ã¨∞YO HõÅQÆHáõ È`Õ ZHõ¯_»~Ú<å J=HÍâ◊O
LO>Ë JHõ¯_Õ ã¨∞YÑ¨_O» _ç, <Õ#∞ Uq∞ KÕÜ∞« QÆÅ#∞—— Jx J<Õã≤ U_çKâÕ ß#∞. PÜ«∞#ÖÏ
KÕ¿ãÎ <åˆHg∞ ÉÏ^èŒ LO_Õk HÍ^Œ∞. U^À <å =∂<å# <Õ#∞ U_»∞K«∞‰õΩO@∂ ‰õÄ~°∞Û<Õ^•xfl.
HÍx "åi =∂#ã≤Hõ „Ñ¨=$uÎ qz„`«"≥∞ÿ#k. PÜ«∞#H˜ "Õˆ~ Z=i^ŒQÆæiÔH·<å "≥o§`Õ
=∞#ã¨∞ûÖ’ XHõq^è"Œ ∞≥ #ÿ _Ò\ò Ñ¶Å‘ =fi_®# ãÖ÷ |# [~°Q^Æ @ Œ WO\’¡<Õ Z=i<≥<· å gÅ∞
HõeÊOK«_®xH˜ K«∂_»=∞O\Ï~°∞. <Õ#∞ ^•x<Õ =∞#ã¨∞û ~å~ÚKÕã∞¨ ‰õΩx XÑ¨C‰õΩ<åfl#∞.
433
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 434
^•x`À PÜ«∞# `«# ^Œ∂~°ÑÙ¨ |O^è∞Œ "≥#· XHõ q`«O`«∞ ¢ãxÎ‘ fã¨∞‰õΩx =zÛ WO\’¡
J>ËÃì Ñ\Ïì~∞° . WÑ¨C_»∞ ã¨fiO`« WO\’¡<Õ <Õ#∞ Ñ¨~å~Ú^•xfl J~ÚáÈÜ«∂#∞. "å~°∞ ZO^Œ∞‰õΩ
JÖÏ `«Ü∂« ~°Ü∂« º~°∞? "åi =∞#ã¨`Î fi« O Uq∞\˜ ? <åÖ’ PÑ¨~ˆ +¨#∞=Å¡ =zÛ# =∂~°∞Ê
Uq∞\˜ ?—— JO@∂ "Õ^#Œ Ö’ =ÚyOzOk.
D"≥∞‰õΩ PÑ¨~ˆ +¨#∞ J=_»O =Å¡ JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ =Ù#fl âßs~°Hõ ÉÏ^è,Œ =∂#ã≤Hõ
"Õ^#Œ `«yáæ È~ÚOk. WÑ¨C_»∞ ~°uÖ’ KåÖÏ „Ñ¶Q‘ Í áêÖÁæ#QÆÅ∞QÆ∞`ÀOk. =∞#ã¨∞ûÖ’
Z@∞=O\˜ PO^Àà◊#, ÉÏ^èŒ ÖËHáõ È`Õ Z=iÔH<· å ÖˇO· yHõ"åOKèÅ« ∞ K«H¯õ QÍ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú.
ZÑ¨C_≥`· Õ D"≥∞ K˘~°= fã¨∞‰õΩx JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞HõO>Ë Z‰õΩ¯= L`åûÇ¨ÏO`À ~°uÖ’
áêÖÁæ#_»O „áê~°OaèOzO^À, P"≥∞ Éè~í HÎ° ˜ `«# HÍ=∞™ê=∞~°º÷ O q+¨Ü∞« OÖ’ J#∞=∂#O
„áê~° O Éè í " ≥ ∞ ÿ O k. P"≥ ∞ K˘~° = `À J`« x HÍ=∞"åOKè « Å H˜ =∞iO`« L`Õ Î [ O
HõÅQÆ=Åã≤OkáÈ~Ú, P`«‡#∂º#`åÉèÏ=O U~°Ê_çOk. P P~°∞<≥ÅÅ HÍÅOÖ’
HÍ=∞™ê=∞~°º÷ O ã¨#flye¡O^Œ<Õ ÉèÏ=O HõeyOk. Ñ¨Ù~°∞+¨μxÖ’ XHõ™êi =∞QÆ`#« O g∞^Œ
J#∞=∂#O Hõey`Õ Jk ÃÑ#∞Éè∂í `«OÖÏQÍ J`«xfl ÉˇkiOz"Õã∞¨ OÎ k. PÑ¨~ˆ +¨#∞`À
ÉÏ^èŒ q=ÚHÎ̃ J~Ú P"≥∞Ö’ HÍ=∞O "Õ∞ÖÁ¯O>Ë, J#∞=∂#O ÃÑ#∞Éè∂í `«OÖÏ W`«xfl
Ñ¨\ Ñì̃ _‘ Oç z, Jã¨=∞~°∞_÷ flç KÕãO≤ k. ~°uÖ’ Wk=~°H\õ Ö˜ Ï ™ê=∞~°º÷ O Hõey L<åfl, ÉèÏ~°ºH˜
`«$Ñ≤Î JxÑ≤ã¨∞Î#fl, J`«x ^Œ$+≤ìÖ’ `å#∞ Jã¨=∞~°∞ú_çfl J~ÚáÈÜ«∂#<Õ ÉèÏ=O
Z‰õΩ¯"≥·áÈ~ÚOk. J~Ú`Õ U Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∂ `«#x ~°uÖ’ Jã¨=∞~°∞ú_çfl Jx ÉèÏ~°º`À
K≥ÑC¨ HÀ=_®xH˜ ™êÇ¨Ïã≤OK«_∞» . `«#∞ x[OQÍ ~°uÖ’ Jã¨=∞~°`÷ « Hõey L<åfl Ñ¨Ù~°∞+¨
JÇ¨ÏOHÍ~°O. Ñ¨Ù~°∞ëêkèHºõ `å ÉèÏ=O J`«xfl JÖÏ Ñ¨ÅHõx=fi=Ù. J^Õ =∂#ã≤Hãõ u÷≤
D"≥∞ Éè~í Î° q+¨Ü∞« OÖ’ Hõ#|_»∞`«∞Ok. `«# Jã¨=∞~°`÷ åÉèÏ"åxfl Z^Œ∞\˜"åi g∞^ŒH˜
<≥>ãìË ≤ PkèHºõ `«x xÅÉˇ@∞ìHÀ"åÅx `åÑ¨„`«Ü∞« Ñ¨_`» å~°∞. JO^Œ∞Hˆ D"≥∞ Éè~í Î° ‰õÄ_®
P"≥∞ =Å¡ `«$Ñ≤Î HõÅQÆ_»OÖË^Œx P~ÀÑ¨} KÕÜ«∞_»O „áê~°OaèOKå_»∞, J~Ú`Õ J^Õ
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `«#Ö’ Hõey# Jã¨=∞~°÷`« x["≥∞ÿ#k. J=Ù<å HÍ^• Jx x~åú~°}
KÕã∞¨ HÀ"åÅ<Õ `åÑ¨„`«Ü∞« O LOk HÍx Ñ¨~å~Ú ¢ãÅÎ‘ ^ŒQiæÆ H˜ "≥o§`Õ x[OQÍ JHõ¯_»
qÑ¶Å¨ ∞_»∞ J~Ú#@¡~Ú`Õ WHõ P ÉÏ^èxŒ Éèií OK«Ö_Ë ∞» . JO^Œ∞Hõx rq`«OÖ’ ^≥|ƒux,
~°u Z_»Å q~°H˜Îx ÃÑOá⁄OkOK«∞‰õΩ#fl XHõ q`«O`«∞=Ùx fã¨∞‰õΩx =zÛ WO\’¡
J>ËÃì Ñ@∞ì‰Ωõ <åfl_»∞. P"≥∞Ö’ ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞ `«‰Ωõ ¯= LO\ÏÜ«∞x ÉèÏqOKå_»∞. `«#HõO>Ë
`«‰Ωõ ¯= ÖˇO· yHõ"åOKèÅ« ∞ L#fl P"≥∞`À ~°uÖ’ áêÖÁæ#_»O`À `«#Ö’ uiy P`«‡qâßfiãÖ
434
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 435
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞O^Œx ÉèÏqOKå_»∞. J`«xH˜ HÍ=Åã≤#^ŒÖÏ¡ uiy P`«‡qâßfiãÖ zQÆ∞iOK«_"» ∞Õ .

JO^Œ∞Hˆ Hõ@∞ì‰Ωõ #fl ÉèÏ~°ºx HÍ^Œx |Ü«∞@ ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Å∞ ÃÑ@∞ìHÀÖË^∞Œ . JÖÏˆQ
=Ü«∞ã¨∞ûÖ’ L#fl ¢ãxÎ‘ `≥zÛÃÑ@∞ìHÀ‰õΩO_® rq`«OÖ’ q~°HÎ̃ [xOz# q`«O`«∞=Ù<Õ
`≥zÛÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl_»∞. =Ü«∞ã¨∞û =∞à◊√§`«∞#fl Ñ¨Ù~°∞+¨μÖ’¡ WÖÏO\˜ qO`« „Ñ¨=~°Î#Å∞
JHõ¯_»H¯õ _» Hõ#|_»∞`«∂<Õ LO\Ï~Ú. HÍx Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ Jã¨=∞~°`÷ å ÉèÏ=#=Å¡ `≥zÛÃÑ>Ëì
W@∞=O\˜ ã¨=∞ã¨ºÅ∞ QÆ$Ç≤Ï}˜ QÆ∞O_≥Åg∞^Œ xÑ¨CÅ ‰õΩOÑ¨\ ˜ =Öˇ LO\Ï~Ú. JÖÏO\˜
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ H˘O^Œ~∞° O>Ë ÖˇO· yHõ ¿ãfiKåÛùÉÏè =O`À Hõ@∞ì‰Ωõ #fl ÉèÏ~°ºx MÏ`«~∞° KÕÜ∞« ‰õΩO_®
`«=∞ HÍ=∞ `«$Ñ≤Î HÀãÖ Ñ¨~å~Ú ¢ãÅÎ‘ x WO\’¡ `≥zÛÃÑ@∞ì‰Ωõ <Õ"å~°∞ ÖËHáõ ÈÖË^∞Œ . W@∞=O\˜
q+¨Ü∂« ÅÖ’ ÉèÏ~°º KåÖÏ ã¨ÇÏ¨ #O`À, <Õ~Ê° i`«#O`À#∞ =º=Ç¨ÏiOz Éè~í Î° =∞#ã¨∞ûx
=∂~°Û_®xH˜ „Ñ¨Ü«∞uflOKåe. ã¨Ç¨Ï<åxH˜ „Ñü~°∂ÑÖ ¢ã‘Î. J@∞=O\˜ ¢ã‘Î ã¨Ç¨Ï#O
„Ñ¨îŒ ≈Oz#@¡~Ú`Õ Ñïã≤u÷ `«ÑÊ¨ Hõ J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’H˜ =ã¨∞OÎ k.
435
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 436
ÃãH±ûÖ’ =ºH˜ÎQÆ`« P#O^ŒO, ã¨q∞+≤ì P#O^ŒO
Ç¨ÏiÇ¨Ï~°~å=ÙQÍiH˜ Ç¨~°∞ì Z\ÏH± (QÆ∞O_≥áÈ@∞) =zÛOk. PÜ«∞#H˜ =zÛ#

QÆ∞O_≥áÈ@∞x K«∂ã≤# _®Hõ~ì ∞° ¡ Z=fi~°∂ Ç¨ÏiÇ¨Ï~°~å=ÙQÍ~°∞ „|uH˜ |Ü«∞@Ñ¨_Q» ÅÆ ~°x
PtOK«Ö^Ë ∞Œ . JO`« f„=OQÍ QÆ∞O_≥áÈ@∞ =zÛ QÆ∞O_≥ ^≥|ƒu#fl Ç¨ÏiÇ¨Ï~°~å=Ù „|uH˜
|Ü«∞@Ñ¨_®¤~∞° QÍx #_»=ÖË~∞° , Hõ^ÅŒ ÖË~∞° . U=∂„`«O ^Œ∂~°O #_çz<å K≥ÑÊ¨ ÖË#O`«
PÜ«∂ãÖ, h~°ãÖ =KÕÛã¨∞Î<åfl~Ú. XHÍ<˘HõÑ¨C_»∞ Ç‘Ï~ÀÖÏQÍ uiy J<ÕHõ=∞Ok
J=∂‡~ÚÅx J#∞Éèqí Oz# Ç¨ÏiÇ¨Ï~°~å=ÙQÍiH˜ Ç¨~°∞ì Z\ÏH± ~å=_»O`À P â◊HÎ˜ JO`å
áÈ~ÚOk. âßs~° H õ O QÍ â◊ H ˜ Î H© Δ } ˜ O z<å, =∞#ã¨ ∞ û =∂„`« O =Úã¨ e `« < åxfl
ãÖ`«iOK«∞HÀÖË^∞Œ . Ñ¨_`» ∞« Å Lá⁄ÊOˆQ =HΔÀ[ ™œO^Œ~º° O =∞#ã¨∞ûÖ’ "≥∞^ŒÅQÍ<Õ ZHõ¯_»ÖxË
L`åûÇ¨ÏO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. HÍx âßs~°HOõ QÍ Jâ◊‰Ωõ _Î ∞» . J~Ú<å PÜ«∞# „Ñ¨H¯õ # ~ÀE
F J=∂‡~Ú Ñ¨_∞» HÀ"åe. Ug∞ KÕÜ∞« #=ã¨~O° ÖË^∞Œ , Hˆ =ÅO PeOQÆ#O KÕã∞¨ ‰õΩx
Ñ¨_∞» ‰õΩO>Ë KåÅ∞ =∞#ã¨∞û Ç¨~ÚQÍ LO@∞Ok. Ç¨~ÚQÍ x„^ŒÑ@ ¨ ∞ì`∞« Ok. J=∂‡~Ú
„Ñ¨H¯õ # ÖËHáõ È`Õ =∂„`«O P ~å„uH˜ x„^ŒÑ@ ¨ ^ì ∞Œ =∞#ã¨ûO`å zHÍ‰õΩ`À xO_çáÈ`«∞Ok.
qã¨∞QÆ∞^ŒÅ, zHÍ‰õΩ =∞#ã¨∞ûx âßOuÖË‰Ωõ O_® KÕã"≤ ™Õ êÎ~Ú. WHõ P ~å„u QÆ_=» _»O
=∞Ç¨Hõ+Oì¨ J~ÚáÈ`«∞Ok.
''„|`«H_õ O» Hõ+Oì¨ , ÖÏÉèOí ÖË^∞Œ —— Jx K≥ÑÊ≤ # Ç¨ÏiÇ¨Ï~°~å=ÙQÍ~°∞ „|uH˜ |Ü«∞@Ñ¨_Q» Í,
WHõ P~ÀQÆºO QÆ∞iOz ZO`À ÉèÜ í ∞« O`À LO_»=Åã≤OkáÈ~Ú, P_»ÑÅ≤ Å¡ HÀãÖ JO`«
P~å@O ZO^Œ∞Hõx? ÃÑQ· Í „Ñ¨H¯õ # ÖËHáõ È`Õ x„^ŒÑ@ ¨ Hì áõ È=_»"∞≥ O^Œ∞Hõx? P_»ÑÅ≤ `¡ À
ãÖÜ≥∂QÆO KÕÜ∞« #=ã¨~O° ÖË^∞Œ , Hˆ =ÅO „Ñ¨H¯õ # Ñ¨_∞» ‰õΩO>Ë KåÅ∞ Uq∞\© Ç¨~Ú ?
Zxfl „\Ïx¯ fiÖˇ[· ~°∞û "Õã∞¨ ‰õΩ<åfl ~åx =∂#ã≤Hõ „Ñ¨âßO`«`« P_»ÑÅ≤ ¡ ™êxfl^èºŒ OÖ’ ZÖÏ
ÅÉèºí =∞ø`ÀOk ?
436
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 437
J^Õ Ç¨ÏiÇ¨Ï~°~å=ÙQÍiÖ’x „Ñ¨`ºÕ Hõ`.« QÆ∞O_≥áÈ@∞ =zÛ#"åiH˜ Z@∞=O\˜ =∂#ã≤Hõ

PO^Àà◊#Å∞, PÖ’K«#Å∞ LO_»‰Äõ _»^∞Œ . =∞#ã¨∞ûÖ’ Z@∞=O\˜ >ˇ#¬<û£ LO_»‰Äõ _»^∞Œ .
=∞#ã¨∞ûÖ’ >ˇ#¬<û£ LO>Ë =∞x+≤Ö’ PO^Àà◊#, z~å‰õΩ Z‰õΩ¯= J=Ù`å~Ú. ^•x`À
=∞#ã¨∞ûÖ’ JâßOu K≥Å~ˆ y x„^ŒÑ@ ¨ ^ì ∞Œ . =∂#= rq`«OÖ’ ÃãH±û KåÖÏ „Ñ¨=ÚY áê„`«
=Ç≤Ïã¨∞ÎOk. QÆ∞O_≥[|∞ƒ =zÛ# "åà◊§Ö’¡ KåÖÏ=∞OkÖ’ rq`«O Z_»Å q~°H˜Î
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. JO^Œi=Öˇ `å=Ú ÖËz u~°QÆÖËHõáÈ`«∞<åfl=∞x kQÆ∞Å∞ Ñ¨_çáÈ`«∂
LO\Ï~°∞. P kQÆ∞ÖË "åix =∞iO`« Hõ$OQÆnã≤ rq`«OÖ’ _»ÖòQÍ KÕã"≤ ãÕ ∞¨ OÎ k. ÃãH±û
Ãã·HÍÅlã¨∞ìÅ „Ñ¨HÍ~°O QÆ∞O_≥[|∞ƒ =zÛ#"åà◊√§ KåÖÏ=∞Ok rq`«OÖ’ _»ÖòQÍ
`«Ü«∂~°=_®xH˜ HÍ~°}O `«=∞Ö’ K≥Åˆ~ˆQ Öˇ·OyHõ "åOKè«Åx, Öˇ·OyHÀ„^ÕHÍxfl
J}z"Õã∞¨ HÀ=_»O HÍ~°}=∞x x~å÷iOKå~°∞. ãÖÜ≥∂QÆO KÕÜ∞« HõáÈ~Ú<å ÃãH±û=ÖòQÍ
HÍã¨Î `«$Ñ≤Î Hõey`Õ KåÅ∞ J^Õ H˘O_»O`« |ÅO KÕ‰õÄ~°∞ã¨∞ÎOk. JO^Œ∞ˆH „Ñ¨MÏº`«
HÍi¤Ü∂« Ålã¨∞Åì O`å ‰õÄ_® QÆ∞O_≥áÈ@∞ #∞Oz HÀÅ∞‰õΩ#fl `«~∞° "å`« 3 <≥ÅÅ #∞Oz
`«ÑÊ¨ Hõ ^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’ áêÖÁæ#fl =ºHÎ̃H˜ `≥eÜ«∞‰õΩO_® =∞#ã¨∞ûÖ’ Hõey# >ˇ#¬<H£ ˜
LÑ¨âßOu Hõey K«H¯õ x Ç¨~Ú HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œx, rq`«HÍÅO ‰õÄ_® ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞O^Œx
x~å÷iOKå~°∞. >ˇ#¬<H£ ˜ ãÔ̈~#· LÑ¨âßOu ÖˇO· yHõOQÍ LÑ¨âßO`Õ Jx x~å÷iOKå~°∞.
ÖˇO· yHõOQÍ `«$Ñ≤Î á⁄O^ŒÖxË =ºHÎ̃ J^Õ HÍ~°}=∞x QÆ∞iÎOK«ÖHË õ ~°H~õ H° ÍÅ J=ºHõ"Î ∞≥ #ÿ
ÉÏ^èŒÅH˜ QÆ∞i J=Ù`å_»∞. Ç¨ÏiÇ¨Ï~°~å=ÙQÍiH˜ QÆ∞O_≥áÈ@∞ =zÛ QÆ∞O_≥ ÉÏQÍ
^≥|ƒuxáÈ~Ú<å ~ÀA „Ñ¨H¯õ # J=∂‡~Ú LO>Ë KåÅ∞, ãÖÜ≥∂QÆO KÕÜ∞« HõáÈ~Ú<å
Ç¨~ÚQÍ LO@∞<åfl_»O>Ë, PÜ«∞#Ö’ HõeˆQ Öˇ·OyHõ "åOKè«ÅH˜ `«y# ibÑ¶π
=™ÈÎO^Œ#fl=∂@. PÜ«∞# QÆ∞O_≥áÈ@∞ ~åHõ=ÚO^Õ `«#Ö’ HõeQˆ >ˇ#¬<û£ H˜ ÖˇO· yHõ `«$¿ÑÎ
ã¨~Ô #· Ñïëê¯~°=∞x QÆ∞iÎOKå_»∞. Hõ#∞Hõ QÆ∞O_≥áÈ@∞ =zÛ# `«~∞° "å`«, =zÛ# ''_ç„ÃÑ+¨<—£ —H˜
ÖˇO· yHõ `«$¿ÑÎ ãÔ̈~#· =∞O^Œ∞ Jx QÆ∞iÎOKå_»∞. WO`«HÍÅO rqOz=ÙO_»\ÏxH˜ W^Õ
HÍ~°}=∞x, `«#H˜ W@∞=O\˜k J#∞‰õÄeOK«Háõ È`Õ `«fi~°QÍ K«xáÈ=_»O `«^ºŒä =∞x
JO\Ï~°∞ Ç¨ÏiÇ¨Ï~°~å=ÙQÍ~°∞.
™êOÑ¶≤∞Hõ hu xÜ«∞=∂Å „Ñ¨HÍ~°O Ç¨ÏiÇ¨Ï~°~å=ÙQÍi „Ñ¨=~°Î# Jã¨ÉèíºOQÍ,
JÑ¨ã=¨ ºOQÍ Hõ#|_ç<å PÜ«∞# ÃãH· ÍÅr „Ñ¨HÍ~°O PÜ«∞#Ö’ >ˇ#¬<û£ ÃÑ~°Q‰Æ Ωõ O_®
LO_»\ÏxH˜ J^Õ ã¨=º"≥∞#ÿ =∂~°Oæ .
'„QÆ∂Ñπû ÃãH±û—Ö’x QÆ∞ÑÎ̈"≥∞ÿ# P#O^ŒO
Ç¨ÏiÇ¨Ï~°~å=ÙQÍiH˜ `«H¯˜ #"å~°∞ U=∞#∞‰õΩO\Ï~À J#=ã¨~O° . `«#=∞@∞ì‰Ωõ `å#∞
rqOKåÅO>Ë ~ÀE `«# Ñ¨H¯õ Ö’ F JO^Œ"∞≥ #ÿ J=∂‡~Ú LO_»=Åã≤O^Õ! Wk WÖÏ
437
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 438
LO>Ë H˘O^Œ~∞° =º‰õΩÅÎ ∞ Hõeã≤ ã¨q∞+≤Qì Í XˆH J=∂‡~Ú`À ~°u [iÑ≤ P#Ok™êÎ~∞° .
nx<Õ „QÆ∂Ñπ ÃãH±û Jx ‰õÄ_® JO\Ï~°∞. XˆH QÆkÖ’QÍx† ÖË^• XHõ =#OÖ’QÍx
JO^Œ~∂° XˆHKÀ@ LO_ç XHõi `«~∞° "å`« =∞~˘Hõ~∞° ~°u [~°∞Ñ¨Ù`«∂ LO>Ë `«H¯˜ #"å~°∞
K«∂ã≤ P#OkOK«_»"≥∂, Lëê~°∞QÍ ÔQO`«∞Å∞ "ÕÜ«∞_»"≥∂ KÕã¨∂Î LO\Ï~°∞. Ãã‰õΩû
Ãã·HÍÅlã¨∞ìÅ ÑïjÅ# „Ñ¨HÍ~°O W@∞=O\˜ ã¨q∞+≤ì P#O^ŒO ''Zy˚a+¨x[O——
=∞#ãÎ̈`åfixH˜ QÆ∞~°∞.Î W@∞=O\˜ ÃãH· ÍÅrÖ’ ~Ô O_»∞ =∞#ãÎ̈`åfiÅ∞ „Ñ¨^•è #OQÍ áê„`«
=Ç≤Ï™êÎ~Ú. L^•Ç¨Ï~°}H˜ F J=∂‡~Ú "Õ∞_»ÃÑ#· H˜\ H˜ H© ˜ ^ŒQ~æÆ ° xÅ|_ç |@ìÅ∞ Jhfl
qÑ¨C‰õΩx `«# JOQÍOQÆ ™œO^Œ~åºxfl „Ñ¨îŒ ≈ã¨∂Î LO>Ë Z^Œ∞~°∞QÍ "Õ∞_» QÆkÖ’ L#fl
‰õΩ„~°"å_»∞ ^˘OQÆKå@∞QÍ K«∂ã¨∂Î ZO`À P#Okã¨∂Î L„^ÕHÑõ _¨ áç È`«∂ LO\Ï_»∞. JÖÏ
P"≥∞ JOQÍOQÆ ™œO^Œ~°ºO „Ñ¨^Œi≈Oz `«$Ñ≤ÎÑ¨_ç`Õ, Ô~O_»="åà◊√§ ^•xx K«∂ã≤
P#Ok™êÎ~°∞. J=ã¨~°"≥∞ÿ`Õ gà◊√§ ‰õÄ_® JÖÏ [#<ÕO„kÜ«∂Åx „Ñ¨^Œi≈OK«_®xH˜
"≥#∞HÍ_»~∞° . #Å∞QÆ∞~°∞ =∞QÆ"åà◊√§ Hõeã≤ XˆH J=∂‡~Ú`À ~°u [~°Ñ_¨ O» Ö’ ÃÑ· =∞#ã¨`Î fi« "Õ∞
Hõ#|_»∞`«∞Ok. `«# HÍ=∞™ê=∞~å÷ºxfl Z^Œ∞\˜"åiH˜ „Ñ¨îŒ ≈Oz P#Ok¿ã,Î `«H¯˜ #"åà◊√§
P"≥∞ [#<ÕO„kÜ«∂Åx, J`«x [#<ÕO„kÜ«∂Åx K«∂ã≤ P#Okã¨∂Î L„^ÕHÑõ _¨ `» å~°∞.
XO@iQÍ ~°u [iÑ≤ JO^Œ∞Ö’ P#O^ŒO á⁄O^ÕHOõ >Ë #Å∞QÆ∞~°∞ Hõeã≤ XˆHKÀ@ ~°u
[i¿Ñ@Ñ¨C_»∞ Z‰õΩ¯= P#O^•xfl, `«$Ñ≤xÎ á⁄O^Œ∞`å~°∞. ÃÑQ· Í `«=∞ HÍ=∞™ê=∞~å÷ºxfl
Z^Œ∞\˜"åi=ÚO^Œ∞ „Ñ¨îŒ ≈OKå=∞x, "åi á⁄QÆ_Î» á⁄O^•=∞x =∞iO`« á⁄OyáÈ`å~°∞.
W@∞=O\˜ ã¨q∞+≤ì P#O^ŒO =∞#ãÎ̈`fi« O =∞QÆ"åà◊§Ö’¡ LO>Ë, H˘O^Œ~∞° ¢ãÖÎ‘ Ö’¡ ‰õÄ_®
W@∞=O\˜ =∞#ãÎ̈`«fiO LOk. HÍx Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ`À áÈe¿ãÎ "åiÖ’ `«‰õΩ¯= J~Ú<å
Jã¨Å∞ ÖËHáõ ÈÖË^∞Œ . W@∞=O\˜ ¢ãÅÎ‘ ∞ #Å∞QÆ∞~°∞ Hõeã≤ XˆH Ñ¨Ù~°∞+¨μx`À ã¨~™° êÖÏ_»∞`«∂
~°uÖ’ áêÖÁæO@∂, XHõi „Ñ¨}Ü«∞Hõà◊ <≥·Ñ¨Ù}Ïºxfl K«∂ã¨∂Î `«H˜¯#"å~°∞ P#Okã¨∂Î
LO\Ï~°∞.
JO`«∞Ñ¨@xì qO`« HÍ=∞O
P#O^Œ~å=ÙH˜ HÍ=∞"åOKè« ÉÏQÍ<Õ LO@∞Ok. HÍx JOQÆãOÎ¨ Éè#í ãïQÍæ LO_»^∞Œ .
^•x=Å¡ ~°uÖ’ áêÖÁæ#ÖËHõ, ÉèÏ~°ºx ã¨∞YÃÑ@ìÖËHõáÈ`«∂ =ÙO\Ï_»∞. W@∞=O\˜
P#O^Œ~å=Ù WOH˘Hõ ¢ãÎ‘ ^ŒQiæÆ H˜ "≥o§<å ãÖÜ≥∂QÆO KÕÜ∞« ÖËHáõ È`å_»∞. HÍx J@∞=O\˜
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ WOH˘Hõ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ ãÖÜ≥∂QÆO [~°∞Ñ¨Ù`«∂ =ÙO>Ë K«∂ã≤ L„kHõ`Î « K≥O^Œ_O»
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. P L„^ÕHOõ Ö’ JOQÆO ãÖÎ aèOz ãÖÜ≥∂QÍxH˜ J#∞=ÙQÍ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok.
"≥O@<Õ ¢ã`Î‘ À ~°uÖ’ áêÖÁæx K«H¯õ QÍ ãÖÜ≥∂QÆO KÕÜ∞« QÆÅ∞QÆ∞`å_»∞.
438
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 439
J~°∞^Œ∞QÍ H˘O^Œ~∞° =º‰õΩÖÎ ’¡ W@∞=O\˜ ÃãH· ÍÅr Hõ#|_»∞`«∞Ok. giÖ’ =∞QÆ`#« O

=ÙO@∞Ok, HÍ=∞"åOKè« =ÙO@∞Ok. HÍx ãÖÜ≥∂QÍxH˜ `«y#O`« |ÅOQÍ JOQÆãOÎ¨ Éè#í
=∂„`«O =ÙO_»^Œ∞. J^Õ WOH˘Hõ~°∞ K«∂ã¨∂Î =ÙO>Ë L„kHõÎ`« K≥Ok K«Hõ¯QÍ ~°u
x~°fiiÎOK«QÅÆ ∞QÆ∞`å~°∞. giÖ’ "åOKèå^À+Ö =ÙO_»|\˜ì JOQÆO |ÅOQÍ ãÖÎ aèOK«_O»
[~°Q^Æ ∞Œ . P`«‡#∂º#`å ÉèÏ=O, a_çÜ∞« O, P`«‡qâßfiã¨Ö’ÑÖ =ÙO_»|>Ë,ì HÍ"≥∂„^ÕHOõ
Hõ~¡ Ú=∂‰õΩûH˜ *Ë~_° ®xH˜ J_»O¤ ‰õΩ J=Ù`«∂ =ÙO@∞Ok. WOH˘Hõ~∞° KÕã∂¨ Î =ÙO>Ë K«∂ã≤
uiy ^è~·≥ º° O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. `å=¸ KÕÜ∞« QÆÅ=∞x x~°~‚ ÚOK«∞‰õΩO\Ï~°∞. JÑ¨C_»∞ "åà◊§Ö’¡
J_»O¤ ‰õΩQÍ xez# P`«‡#∂º#`å ÉèÏ=O, J^è~·≥ º° O `˘Åy q[$Oaè™êÎ~∞° . ZÑ¨Ê\˜HÑõ C¨ _»∞
Ñ¨~Q° _Æ ∞» ¿Ñ J#fl@∞¡ giH˜ „Ñü™ês ¢ã`Î‘ À ãÖÜ≥∂QÆO [~°∞Ñ¨É’ÜÕ∞ãïH˜ "åà◊§g∞^Œ
"åà◊§H˜ #=∞‡HõO ÖË‰õΩO_® J~ÚáÈ`«∞Ok. Z^Œ∞\˜"åà◊√§ J^ÕÑ¨x KÕã¨∂Î =ÙO>Ë
xaè_Hô $õ `«OQÍ =Ù#fl ^è~·≥ åºxfl uiy Ñ¨ÙOA‰õΩO\Ï~°∞.
HÍ=∞„¿Ñ~°}‰õΩ ‰õΩHõ¯Å∞ HÍ"åÖÏ ?
Ãã‰õΩû ÃãH· ÍÅr H˘O^ŒiÖ’ KåÖÏ qz„`«OQÍ LO@∞Ok. W@∞=O\˜ qz„`« ÃãH· ÍÅ
rH˜ K«^∞Œ =Ù‰õΩ#fl"åà◊√§, K«^∞Œ =Ù~åx"åà◊√§ J<Õ `Õ_® LO_»^∞Œ . "≥∂Ç¨Ï<£ Ü«∞O.Ü«∞ã‘û
K«k"å_»∞. JO^ŒiÖ’ ÖÏQÍ<Õ J`«xÖ’#∂ =Ü«∞ã¨∞ûH˜ `«Q@ æÆ ∞ì ÖˇO· yHõ"åOKèÅ« ∞ KåÖÏ
f„=OQÍ HõÅQÆ<å~°OaèOKå~Ú. Öˇ·OyHõ"åOKè« f„=`«=Å¡ JO^ŒiÖÏQÍ J`«#∂
Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO ^•fi~å HÍ=∂xfl K«ÖÏ¡~∞° Û‰õΩx `«$Ñ≤áÎ ⁄Ok`Õ WHõ¯_» "≥∂Ç¨Ï<£ QÆ∞iOz
„Ñ¨`ºÕ HõOQÍ K≥ÑÊ¨ #=ã¨~O° ÖË^∞Œ . J`«#∞ Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO q+¨Ü∞« OÖ’ XHõ „H˘`«Î =ºã¨<åxH˜
JÅ"å@∞Ñ¨_®¤_∞» . J`«x WO\˜^QŒ ~æÆ ° ~Ô O_»∞ ÃÑOÑ¨Ù_»∞ ‰õΩHõ¯Å∞ L<åfl~Ú. XHõ\ ˜ P_»‰Ωõ Hõ¯,
=∞~˘Hõ\ ˜ =∞QÆ‰Ωõ Hõ¯. "≥∂Ç¨Ï<£H˜ HÍ=∞O HõÅQÆQÍ<Õ =∞QÆ‰Ωõ Hõ¯ JOQÍxfl ‰õΩ_çKuÕ `À Ñ¨@∞ì‰Ωõ x
=ÚO^Œ∞‰õΩ "≥#∞Hõ‰õΩ TÑ¨Ù`å_»∞. `«~°∞"å`« `«#Ö’ Hõey# HÍ"≥∂„^ÕHÍxfl K«ÖÏ¡~°∞Û
HÀ=_®xH˜ J^Õ KÕu`À Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï_»∞. XHõ™êi WÖÏ KÕ¿ã,Î =∞~˘Hõ™êi
P_»‰Ωõ Hõ¯ "≥∂x ^•fi~°OÖ’ ‰õΩ_çKuÕ K«∂Ñ¨Ù_»∞„"ÕÅ∞x K˘Ñ≤ÊOz "≥#∞Hõ‰Ωõ =ÚO^Œ∞‰õΩ
H˘kÌ¿ãÑ¨Ù =ÓÑ≤ `«~∞° "å`« P KÕu`À<Õ Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO KÕã∞¨ ‰õΩx `«$Ñ≤Î á⁄O^Œ∞`å_»∞.
WO`«=~°‰Ωõ U ¢ã`Î‘ À#∂ ãÖÜ≥∂QÆO KÕã≤ Z~°Q_Æ ∞» . HÍ"≥∂„^ÕHOõ Z‰õΩ¯= HõÅQÆ_®xH˜
‰õΩHõ¯Å`À „¿Ñ~°} á⁄Ok# "≥∂Ç¨Ï<£ `«~∞° "å`« ã¨ÇÏ¨ [ ~°uÖ’ áêÖÁæ#QÆÅ_® ?
=∞x+≤Ö’ ã¨ÇÏ¨ [OQÍ L#fl HÍ=∞O, HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ ÉèÏ"åÅ∞ HõÅQÆ_O» `À#∂, ¢ãxÎ‘
Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ K«∂ã≤#Ñ¨C_»∞, Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ ¢ãxÎ‘ K«∂ã≤#Ñ¨C_»∞ L„kHõ`Î « á⁄Ok ÑïÑ¨Ó~°`‚ «
á⁄O^Œ_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. HÍx H˘xfl J™êfiÉèÏqHõ Ñïã≤`÷ ∞« Å∞ H˘O^ŒiH˜ HÍ=∞ „¿Ñ~ˆ Ñ¨HÍÅ∞QÍ
Ñ¨xKÕ™êÎ~Ú. J^Õq^èOŒ QÍ ‰õΩHõ¯Åx „¿Ñ~ˆ Ñ≤OK«_O» ^•fi~å "≥∂Ç¨Ï<£ ‰õÄ_® HÍ"≥∂„^ÕHOõ
439
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 440
á⁄O^Œ_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. W@∞=O\˜"åà◊√§ q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl ÉèÏ~°º`À ãÖÜ≥∂QÆO

[~°Ñ_¨ ®xH˜ „Ñ¨H¯õ # ‰õΩHõ¯Å∞ LO_»#=ã¨~O° ÖË^∞Œ . JÑ¨Ù_»∞ ÉèÏ~°º Ç¨=ÉèÏ"åÖË J`«xH˜
„¿Ñ~ˆ Ñ¨HÍÅ∞QÍ Ñ¨xKÕ™êÎ~Ú.
P_»ÑÅ≤ e¡ fl U_çÑO≤ KÕ =∞QÆÑÅ≤ Å¡ ∞
~À_»∞g¤ ∞^Œ J=∂‡~ÚÅ∞ áÈ`«∂ LO>Ë H˘O^Œ~∞° =∞~åº^ŒQÍ `«ÑC¨ ‰õΩx ^•i W¿ã,Î
=∞iH˘O^Œ~∞° ‰õΩ„~°"åà◊√§ T~°∞HÀHõ U^À 'xH±<"Õ ∞£ — ÃÑ\ì̃ Ñ≤Å=_»"∂≥ ÖË^• WOˆH"≥∞<ÿ å
J#_»"∂≥ KÕã∂¨ Î LO\Ï~°∞. WOH˘O`«=∞Ok J~Ú`Õ [_»Ñ@¨ ∞ì‰Ωõ <À, F}©H˘OQÆ∞ Ñ¨ÙK«∞Û‰õΩ<À
QÆ∞OA`å~°∞. JO`« ^è~·≥ º° OQÍ [_»Ñ@ ¨ ∞ì‰Ωõ x QÆ∞O[ÖËHáõ È~Ú<å, ^Œ∂~°OQÍ xÅ∞K«∞x
z#fl z#fl ~åà◊√§ qã≤i, ÉèÖí Ë `«yÖË@@∞¡ "Õâß=∞x =Úiã≤áÈ`å~°∞ =∞iH˘O^Œ~∞° .
D ~°HOõ QÍ ‰õΩ„~°"åà◊§Ö’¡ LO_Õ =∞#ãÎ̈`åfixfl ''™ê=¸Ç≤ÏHõ ™êÇ¨Ïã¨ =∞#ãÎ̈`fi« O——
Jx JO\Ï~°∞. ‰õΩ„~°"åà◊√¡ #Å∞QÆ∞~°∞ XHõKÀ@ KÕi`Õ KåÅ∞, U^À XHõ ™êÇ¨Ïã¨H$õ `«ºO
KÕÜ∂« Åx L|ÖÏ@ Ñ¨_∞» `«∂ LO\Ï~°∞. J~Ú`Õ "å~°∞ KÕ¿ã ™êÇ¨Ïã¨H$õ `«ºO #Å∞QÆ∞~°∂
`«fi~°QÍ UHÍaè„áêÜ«∂xH˜ ~å"åe. =∞i P =Ü«∞ã¨∞Ö’ JO^ŒiH© LO_Õk ÖˇO· yHõ"åOKè«
XHõ¯>Ë. JO^Œ∞Hõx Ãã‰õΩûH˜ ãÖ|OkèOz# U^≥<· å ™êÇ¨Ïã¨H$õ `«ºO KÕã≤ Q˘Ñ¨Ê Ñ¶∞¨ #HÍ~°ºO
KÕã#≤ =∞QÍà◊§ÖÏQÍ `«$Ñ≤Î á⁄O^Œ∞`å~°∞. JO`ÕHÍ‰õΩO_® „Ñ¨f =∞QÆ"åxÖ’#∂ HÍãÎ̈
'âß_ç[O— áêà◊√§ LO\Ï~Ú. D âß_ç[O áêà◊√§ P_»ÑÅ≤ e¡ fl U_çÑO≤ z ™êÇ¨Ïã¨H$õ `«ºO
KÕâß=∞x `«$Ñ≤Î á⁄O^Õ"åà◊§Ö’¡ =∞iHÍã¨Î Z‰õΩ¯= LO@∞Ok. W@∞=O\˜ ™êÇ¨Ïã¨„Ñ¨=$uÎ
„Ñ¨îŒ ≈Oz `ÕeHõQÍ P#OkOKÕ =∞#ã¨`Î fi« O Ü«Ú=‰õΩÖ’¡ LO_»|>Ëì ~å[H©Ü∞« "Õ`ÅÎ« ∞,
^Œ∞+¨|ì ∞kú QÆÅ"å~°∞ Ju `ÕeHõQÍ Ñ¨ÙiQ˘eÊ "åi ™êfi~å÷xH˜ LÑ¨Ü∂≥ yOK«∞‰õΩO@∞<åfl~°∞.
Ü«Ú=‰õΩÖ’¡ LO_Õ ™êÇ¨Ïã¨„Ñ¨=$uÎx ~å[H©Ü∂« Ö’¡, PO^Àà◊#Ö’¡ LÑ¨Ü∂≥ yOK«∞‰õΩO>Ë
''~å[H©Ü∞« K≥`· #« ºO—— ''u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞—— Jx Jaè#Ok™êÎ~∞° . J^Õ ™êÇ¨Ïã¨„Ñ¨=$uÎ P_»ÑÅ≤ e¡ fl
U_çÑO≤ K«_®xH˜ „Ñ¨îŒ ≈¿ãÎ ''D"£ \©lOQ∑—— Jx JO\Ï~°∞. J~Ú`Õ Ü«Ú=‰õΩÖ’¡ L#fl
''D"£ \©lOQ∑——H˜ ãÖ|OkèOz# ™êÇ¨Ïã¨„Ñ¨=$uÎx ãÔ̈~#· =∂~åæxH˜ =∞o§Oz#@¡~Ú`Õ
*ÏuH˜ ZO`≥·<å LÑ¨Ü≥∂QÆHõ~°OQÍ LO@∞Ok. J~Ú`Õ ^•xH˜ P^Œ~°≈=O`«"≥∞ÿ#,
`åºQÆÑÓ¨ i`«"∞≥ #ÿ <åÜ«∞Hõ`fi« O HÍ"åe.
Q
440
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 441
Éèí~°ÎÖ’ HÍ=∞O `«QÆæ_®xH˜ ÉèÏ~°º HÍ~°}=∂ ?
=∞^è∞Œ H˜ xO_® 25 ãÖ=`«û~åÖˇ<· å ÖË=Ù. XHÍ<˘HõÑC¨ _»∞ ~ÀAH˜ <åÅ∞ÔQ^· ∞Œ ™ê~°∞¡

ãÖÜ≥∂QÆO [iÑ≤`Õ `«ÑÊ¨ x„^ŒáÈ#@∞=O\˜ =∞^è∞Œ H˜, WÑ¨C_»∞ ÖˇO· yHõOQÍ Pã¨HÎ˜ `«y#æ @∞¡
JxÑ≤™ÈÎOk. q"åÇ¨ÏO `˘ek<åÖ’¡ ÉèÏ~°º ÉèÏ~°u`À =∂\Ï¡_®ÅO>Ë ZO`À Ç¨ïëê~°∞
LO_Õk. WÑ¨C_»∞ P"≥∞`À ã¨~^° •QÍ Hõ|∞~°∞¡ K≥áêÊÅO>Ë =∞#ã¨∞û HõÅQÆ_O» ÖË^∞Œ . ~°uÖ’
áêÖÁæ<åÅO>Ë L`åûÇ¨ÏO ÖË^∞Œ . WO`å KÕ¿ãÎ =Ü«∞ã¨∞û =Úki g∞^Œ Ñ¨_Ö» ^Ë ∞Œ . =∞i
=∞^è∞Œ Ö’ =zÛ# qO`« =∂~°∞Ê Uq∞\˜ ? ÉèÏ~°ºx K«∂¿ãÎ PHõ~¬° } HõÅQÆ_O» ÖË^• ?
XHõ~H° Oõ QÍ K«∂¿ãÎ ÉèÏ~°u Wk=~°H\õ ˜ HõO>Ë Z‰õΩ¯= ã≤OQÍiOK«∞‰õΩO@∞Ok. fÜ«∞x
=∂@Å`À Éè~í xÎ° ~°OlOÑ¨KÜ Õ ∂« Åx Hõ$+≤K™Õ ÈÎOk.
q"åÇ¨ÏO `˘e k<åÖ’¡ ¢ãÎ‘ Ñ¨Ù~°∞+¨μe^Œ~Ì ∂° ÖˇO· yHÍHõ~¬° }`À ^ŒQ~æÆ ° KÕ~∞° `å~°∞. P
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ "åiH˜ HÍ=∞O XHõ¯>Ë „Ñ¨^•è #O. H˘O`«HÍÅO ÖˇO· yHõHÍ~°ºOÖ’ áêÖÁæ#fl
`«~∞° "å`« ^•x Z_»Å "≥∂A `«Q∞Æ `æ ∞« Ok. Ñ¨~å~Ú ¢ãÅÎ‘ g∞^Œ =∞#ã¨∞û HõÅQÆ_O» q+¨Ü∞« O
ZÖÏ L<åfl =ÚO^Œ∞ Hõ@∞ì‰Ωõ #fl ÉèÏ~°ºg∞^Œ =∂„`«O =∞#ã¨∞û `«Q∞Æ `æ ∞« Ok. ^•x`À ~°u
Z_»Å Pã¨HÎ̃ ã¨#flyÅ∞¡`∞« Ok. WÖÏ Pã¨HÎ̃ ã¨#flyÖË¡ ã¨=∞Ü«∞O ~åHõ=ÚO^Õ ÉèÏ~°ºÉè~í ÅÎ° ∞
W^Œ~Ì ∞° XHõi<˘Hõ~∞° K«H¯õ QÍ J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩx ^ŒQiæÆ H˜ KÕ~åe. XHõi Hõ+ãì¨ ∞¨ MÏÅx =∞~˘Hõ~∞°
™ê#∞Éè∂í uQÍ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀQÆÅQÍe. ZÑ¨C_≥`· Õ ÉèÏ~°ºÉè~í ÅÎ° =∞^èºŒ Ñ¨~ã° Ê¨ ~° J=QÍÇ¨Ï#
~°∂á⁄O^Œ∞`«∞O^À ÖˇO· yHõ PHõ~¬° } HõO>Ë „¿Ñ=∞|O^è•xH˜ Z‰õΩ¯= „áê^è•#º`« Åaèã∞¨ OÎ k.
„¿Ñ=∞|O^è•xH˜ „áê^è•#º`« ÅaèOz#Ñ¨C_»∞ ÖˇO· yHÍHõ~¬° } ‰õÄ_® ÃÑOá⁄O^Œ∞`«∞Ok.
Ñ≤Å¡Å∞ Ñ¨Ù_ç`Õ Éèí~°Î Z_»Å x~°¡HõΔºO
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨Ù\ì̃# `«~∞° "å`« ¢ãÎ‘ `«# „¿Ñ=∞x, „â◊^xÌŒ Z‰õΩ¯= "åi ÃÑOÑ¨HOõ Z_»Å
K«∂Ñ≤ã¨∞ÎOk. Ñ≤Å¡Å∞ HõÅQÆ#O`«=~°‰õΩ ¢ã‘Î Éèí~°Î Z_»Å Z‰õΩ¯= „â◊^Œúx Hõ#Ñ¨~°K«_»O,
J`«xfl P#OkOÑ¨KÜ Õ ∞« _®xH˜ `åÑ¨„`«Ü∞« Ñ¨_@
» O, J`«x J=ã¨~O° QÆ∞iOz Z‰õΩ¯=
441
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 442
ã¨=∞Ü«∞O qxÜ≥∂yOK«_O» KÕã∞¨ OÎ k. JÖÏ `«# Z_»Å Z‰õΩ¯= „¿Ñ=∞, „â◊^•Ì K«∂Ñ≤ã∂¨ Î
LO_»@O KÕ`« Éè~í Î° ãÖ`À+≤ã∂¨ Î P"≥∞ Z_»Å Z‰õΩ¯= Pã¨HÎ̃ K«∂Ñ≤ã∂¨ Î LO\Ï_»∞. Ñ≤ÅÅ¡ ∞
Ñ¨Ù\ì̃# `«~∞° "å`« "åi Z_»Å „â◊^ÌŒ Z‰õΩ¯"≥· Éè~í ÃÎ° Ñ· Z‰õΩ¯= „¿Ñ=∞x K«∂Ñ≤OK«_®xH˜
JO`«QÍ ã¨=∞Ü«∞O LO_»^∞Œ . Wk QÆ∞iÎOK«x Éè~í Î° `«# Z_»Å ÉèÏ~°º „¿Ñ=∂#∞~åQÍÅ∞
`«QÍæÜ∞« x ÉèÏq™êÎ_∞» . ^•xH˜ `«Q@ æÆ ∞ì ~°uÖ’ ‰õÄ_® ÉèÏ~°º Z‰õΩ¯= Pã¨HÎ̃ K«∂Ñ≤OK«^∞Œ
Ñ¨QÅÆ O`å Ñ≤ÅÅ¡ QÆ∞iOz K«∂ã≤, ~å„u JÜÕ∞º@Ñ¨Ê\˜H˜ JÅã≤áÈ=_»O`À P"≥∞‰õΩ x„^Œ
J=ã¨~"° ∞≥ áÿ È`«∞Ok. ^•x`À Éè~í Î° `«# rq`«O Ü«∂O„uHõOQÍ =∂iáÈ~ÚO^Œx ÉèÏq™êÎ_∞» .
^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’ „käÖò ÖË‰Ωõ O_® ¿ÑÅ=OQÍ `«Ü∂« ~Ô O· ^Œx ÉèÏq™êÎ_∞» . nxH˜ `«Q@ æÆ ∞ì
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨Ù\˜#ì `«~∞° "å`« ¢ãÎ‘ `«# JÅOHõ~} ° QÆ∞iOz Z‰õΩ¯= „â◊^úŒ K«∂Ñ≤OK«ÖHË áõ È`«∞Ok.
Ñ≤Å¡Å=Å¡ Hõ@∞ì‰õΩ#fl p~° W¢ã‘Î #eyáÈ=_»"≥∂, áê_≥·áÈ=_»"≥∂ [iy`Õ Zxfl™ê~°∞¡
=∂~°∞ÛHÀQÆÅ^Œ∞? =G^è•~°} Z_»Å Z‰õΩ¯= „â◊^úŒ fã¨∞HÀ=_»O ‰õΩ^Œ~H° áõ È=_»O`À Éè~í HÎ° ˜
ÉèÏ~°ºx K«∂_»QÍ<Õ PHõ~¬° } HõÅQÆ_O» `«Q∞Æ `æ ∞« Ok. Wxflq^è•Å∞QÍ Éè~í Î° =∂#ã≤Hõ ã≤u÷
g∞^Œ ^≥|ƒ`«QÆÅ_»O`À `«# rq`«O x™êû~°OQÍ `«Ü«∂Ô~·O^Œx kQÆ∞Å∞Ñ¨_çáÈ`å_»∞.
=∞#ã¨∞ûÖ’ kQÆ∞Å∞ KÀ@∞KÕã∞¨ HÀ=_»O`À xO_»∞ Ü«∞ø=#=O`«∞_»∞ ‰õÄ_® `«#Ö’ ÖˇO· yHõ
™ê=∞~°º÷ O ã¨#flye¡O^Œ<Õ xâ◊ÛÜ«∂xH˜ =zÛ"Õ™êÎ_∞» .
K«ÖÏH© ÉèÏ~°º - K˘~°=ÖËx Éèí~°Î
H˘O^Œ~°∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅH˜ ÃÑo§ JÜÕ∞º=~°‰õΩ =∞Oz Öˇ·OyHõ "åOKè«Å∞ HõÅ∞QÆ∞`«∂
LO\Ï~Ú. "åiÖ’ HÍ=∞™ê=∞~å÷ºxH˜ Z@∞=O\˜ Ö’@∞ LO_»^∞Œ . "åi ÖˇO· yHÍHõ~¬° }H˜
`«Q@æÆ ∞ìQÍ<Õ=∞Oz JO^ŒQ`Æ ,Î≥ K«ÖÏH©QÍ =∂\Ï¡_Õ ¢ãÎ‘ rq`«ÉÏè QÆ™êfiq∞QÍ Åaèã∞¨ OÎ k. "≥Ú^Œ@
H˘kÌ~ÀAÅ∞ "≥"· åÇ≤ÏHõ rq`«O KåÖÏ ã¨~^° •QÍ QÆ_∞» ã¨∞OÎ k. HÍx ÉèÏ~°ºÖ’x K«ÖÏH©`#« O,
Z=i`À<≥<· å x~°ƒÜ ù ∞« OQÍ =∂\Ï¡_Õ =∞#ãÎ̈`fi« O, ZHõ¯_çHÔ <· å "≥o§=KÕÛ ^è~·≥ º° O K«∂ã≤
K˘~°=ÖËx Éè~í Î° P"≥∞ =ºH˜`Î åfixH˜ `«Q@æÆ ∞ìQÍ `å#∞ Z^ŒQÖÆ ^Ë xŒ QÆ∞iÎ™êÎ_∞» . ^•x`À J`«xÖ’
P`«‡#∂º#`åÉèÏ=O „Ñ¨"tÕ ã¨∞OÎ k. `å#∞ `«‰Ωõ ¯= J<Õ ÉèÏ=O =∞#ã¨∞ûÖ’ „Ñ¨"tÕ OK«_O» `À
P"≥∞`À =∞#ã¨∞û qÑ≤Ê =∂\Ï¡_Ö» HË áõ È`å_»∞. Ñ¨Ù~°∞+¨ JÇ¨ÏOHÍ~°O`À P"≥∞#∞ J#=ã¨~O° QÍ
âßã≤OK«É’`å_»∞. `≥eqQÆÅ ¢ãÎ‘ ^•xx `≥eqQÍ H˘\ì̃"ãÕ ∞¨ OÎ k. J`«x "åºMÏº<åxH˜
ÃÑ^ŒÌ „áê^è•#º`« W=fi^Œ∞. ^•x`À J`«xH˜ L#fl P HÍãÎ̈ JÇ¨ÏO ‰õÄ_® ^≥|ƒuO@∞Ok.
JÇ¨ÏO ^≥|ƒu#_»O`À P"≥∞ Z_»Å ÖˇO· yHõ"åOKè« `«Q∞Æ `æ ∞« Ok. =∂#ã≤HOõ QÍ Hõ$OyáÈ=_»O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. `«#Ö’ ÖˇO· yHõ PHõ~¬° } `«Q_æÆ ®xH˜, ÖˇO· yHÀ„^ÕHOõ `«Q_æÆ ®xH˜ - `«#Ö’
`«‰Ωõ ¯=<Õ ÉèÏ=O HÍ=_»"∞Õ Jx `å#∞ QÆ∞iÎOK«Ö_Ë ∞» . ÃÑQ· Í `«#Ö’ HÍ=∞O `«yOæ ^Œx†
Jk ZO^Œ∞=Å¡ `«yOæ ^À#x =∞O^Œ∞ÅHÀãÖ, _®Hõ~ì K¡° ∞« @∂ì u~°∞QÆ∞`«∂ LO\Ï_»∞.
442
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 443
qz„`« Jaèá„ êÜ«∂Å∞ `≥KÛÕ =ÚÑ¨C

=Ü«∞ã¨∞ûÖ’ L#fl"å~°∞ `å=Ú ZÑ¨C_»∞ HÍ"åÅO>Ë JÑ¨C_»∞, ZHõ¯_» HÍ"åÅO>Ë
JHõ¯_» ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæ#QÆÅ ™ê=∞~°º÷ O =ÙO_®Åx ÉèÏq™êÎ~∞° . H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡
JÖÏ "å~°∞ ãÖÜ≥∂QÆOÖ’ áêÖÁæ#QÆÅ~°∞ ‰õÄ_®. HÍx JxflKÀ@¡ Jxfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡#∂
JÖÏ [~°Q^Æ ∞Œ . ÃÑQ· Í q"åÇ¨ÏO J~Ú# `˘ek<åÖ’¡ ~ÀAH˜ 3 - 4 ™ê~°∞¡ ~°uÖ’
áêÖÁæ#QÆey =ÙO_ç `«~∞° "å`« JO`« Z‰õΩ¯= áêÖÁæ#ÖËHáõ È=_»O`À `«=∞Ö’ ÖˇO· yHõ
™ê=∞~°º÷ O ã¨#flye¡áÈ~ÚO^Œx ÉèÏq™êÎ~∞° . JÖÏ J<ÕH™õ ê~°∞¡ ~°uÖ’ áêÖÁæ#ÖËHáõ È=_®xH˜
„H˘`«Î g∞^Œ "≥∂A `«yæ ÖˇO· yHÍHõ~¬° } `«yæ áêÖÁæ#ÖËHáõ È=_»"∞Õ `«ÑÊ¨ HÍ=∞™ê=∞~°º÷ O
ã¨#flyÅ¡_»O =∂„`«O HÍ^Œ∞. HÍx Wk QÆ∞iÎOK«x Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ `«=∞Ö’x ÉèÏ"åÅH˜
J#∞QÆ∞}OQÍ ~°uÖ’ áêÖÁæ#ÖËHáõ È=_®xH˜ ÖˇO· yHõ™ê=∞~°º÷ O ã¨#flyÅ¡_"» ∞Õ Jx ÉèÏq™êÎ~∞° .
ãÖ™ê~°OÖ’ ã≤b¡ `«QÍ^•Å∞
H˘O^Œ~∞° ÉèÏ~åºÉè~í ÅÎ° ∞ KåÖÏ z#fl q+¨Ü∂« ÅH˜ HõÅÇ≤ÏOK«∞‰õΩO@∂ =ÙO\Ï~°∞.
W^Œ~Ì ∂° "åi "åi Jaè„áêÜ«∂ÖË K≥Å∞¡ÉÏ@∞ HÍ"åÅx ÑÖ`«O Ñ¨@∞ì`∂« =ÙO\Ï~°∞.
W^Œ~Ì ∂° ã¨=Úr˚Å∞QÍ ã≤b¡ `«QÍ^•Åx ÃÑOK«∞HÀ=_»O`À W^ŒiÌ =∞^èºŒ ÖˇO· yHÍ~°¬} L<åfl
Jk ÖË#>Ë¡ J~ÚáÈ`«∞Ok. Wk QÆ∞iÎOz# Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ `«#Ö’ Wk=~°‰Ωõ Ãã‰õΩû JO>Ë
=∞Oz L`åûÇ¨ÏO LO_Õ^hŒ WÑ¨C_»∞ ÖË‰Ωõ O_® J~ÚáÈ~ÚO^Œx ÉèÏqã¨∂Î =ÙO\Ï_»∞.
D ~°HOõ QÍ H˘xfl Ñïã≤`÷ ∞« Å=Å¡ ÖˇO· yHõ"åOKèH« ˜ ^≥|ƒ`«QÅÆ _»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
JÖÏO@Ñ¨C_»∞ ZO`« Ü«∞ø=#=O`«∞_»~Ú<å ~°uÖ’ `«y# Pã¨H˜Îx Hõ#|~°K«ÖË_»∞.
q[˝`Q« ÅÆ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ q+¨Ü∂« xfl J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë K«H¯õ QÍ ^•xfl ãïk^Œ∞‰Ì Ωõ x rq`åxfl
P#O^Œ=∞Ü«∞O KÕã∞¨ HÀQÆÅ_»∞. JÖÏ q[˝`« LÑ¨Ü∂≥ yOz q+¨Ü∂« xfl J~°O÷ KÕã∞¨ HÀÖËx"å_»∞
`«#Ö’ U^À ÃÑ^ŒÌ Ö’ÑÖ =zÛO^Œx kQÆ∞Å∞ Ñ¨_áç È`å_»∞.
Ñ¨~ã
° Ê¨ ~° ã¨ÇÏ¨ HÍ~°O ãÖ`ÀëêxH˜ ™Èáê#O
ÉèÏ~åºÉèí~°ÎÅ∞ W^ŒÌ~°∂ - „¿Ñ=∞ ÉèÏ=O`À Ñ¨~°ã¨Ê~°O ã¨Ç¨ÏHõiOK«∞‰õΩO@∂
„¿Ñ=∞ÉèÏ=O`À LO>Ë<Õ P rq`«O P#O^Œ=∞Ü«∞OQÍ =ÙO@∞Ok. ~°u JO>Ë Hˆ =ÅO
ãÖÜ≥∂QÆO Jx ÉèÏqOz, ^•xˆH „áê^è•#º`« W¿ãÎ `«fi~°Ö’<Õ Ãã‰õΩû Z_»Å Pã¨H˜Î
ã¨#flyÅ∞¡`∞« Ok. Ü«∞ø=#=O`«∞_»~Ú# Ü«Ú=‰õΩ_»∞ `«#‰õΩ HÍ=∞O Hõey#Ñ¨C_Õ ~°uÖ’
áêÖÁæ<åe QÍx, ÉèÏ~°º „Ñ¨H¯õ H˜ KÕi#Ñ¨C_»ÖÏ¡ ãÖÜ≥∂QÆO KÕÜ∞« QÆÅQÍe Jx ÉèÏq¿ãÎ
Jk á⁄~°ÉÏ@∞ J=Ù`«∞Ok. ãÖÜ≥∂QÆO KÕÜ∞« _®xH˜ `«y# =∂#ã≤Hõ ã≤u÷ , LÖÏ¡ãO¨
=ÙO_®e. Wk QÆ∞iÎOz#@¡~Ú`Õ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ `«#Ö’ Ü«∞ø=#O `«yáæ È~ÚO^Œx ÉÏ^èÑŒ _¨ _» ∞» .
443
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 444
Éèí~°ÎÖ’ Öˇ·OyHõ"åOKè« `«QÆæ`Õ ÉèÏ~°º ZÖÏ „Ñ¨=iÎOKåe ?
=∂^è=Œ ~å=ÙH˜ q"åÇ¨Ï"≥∞#ÿ `˘ek<åÖ’¡ =∞Oz ÖˇO· yHõ"åOKè« LO_Õk. ^•xH˜

`«Q@æÆ ∞¡ ~°uÖ’ `«~K° ∞« QÍ áêÖÁæ#QÆeQˆ "å_»∞. J`«x Ç¨ïëê~°∞H˜ `«Q@æÆ ∞ìQÍ<Õ q"åÇ¨ÏO
J=QÍ<Õ =∞Oz L^ÀºQÆO ‰õÄ_® ^˘iHÕk. =∞Oz L^ÀºQÆO, =∞Oz ÉèÏ~°º ÅÉèºí =∞
=_»O`À `å#∞ rq`«OÖ’ PtOz#k ™êkèOKå#x Lá⁄ÊOyáÈÜ«∂_»∞. =∞Oz
L^ÀºQÆO`Àáê@∞ ÉÏ^èºŒ `åÜ«Ú`«"∞≥ #ÿ Ñ¨^qŒ ‰õÄ_® ÅaèOzOk. ^•x`À |~°∞=Ù ÉÏ^èºŒ `«Å∞
Z‰õΩ¯"≥á· È~Ú ÉèÏ~°º QÆ∞iOz PÖ’zOKÕ ã¨=∞Ü«∞"Õ∞ `«‰Ωõ ¯"≥á· È~ÚOk. ~À[O`å Ñ¨xKÕã≤
~å„u WO\˜H˜ "≥à§ı ãïH˜ JÅã¨@QÍ =ÙO_Õk. H˘kÌ~ÀAÅ „H˜Ò« =~°‰Ωõ ~ÀAH˜ ~Ô O_»∞ -
=¸_»∞™ê~°∞¡ ~°uÖ’ áêÖÁæ<Õ =ºH˜Î WÑ¨C_»∞ XH˘¯Hõ¯~ÀA# Jã¨Å∞ ~°uÖ’ áêÖÁæ#‰õΩO_®<Õ
x„^ŒáÈ=_»O [~°∞QÆ∞`ÀOk. `å#∞ ~°uÖ’ áêÖÁæ#ÖËHáõ È=_®xH˜ JÅã¨@ Jx QÆ∞iÎOK«H,õ
ÉèÏ~°ºx ã¨∞YÃÑ@ìÖHË áõ È`«∞<åfl<Õ Jx =∞#ã¨∞ûÖ’ ÉÏ^èÑŒ _¨ @ » O ‰õÄ_® [~°∞QÆ∞`ÀOk.
`«#Ö’ ÖˇO· yHõ"åOKè« `«yOæ ^• J<Õ J#∞=∂#O HõeyOk. Wk=~°‰Ωõ ÉèÏ~°º ã¨~à° x◊
K«∂_»QÍ<Õ, =∞#ã¨∞ûÖ’ W>Ëì HÀiHõ HõeQˆ k. =∞i WÑ¨C_»∞ JO`« Z‰õΩ¯=QÍ HõÅQÆHõ
áÈÜÕ∞@Ñ¨Ê\˜H˜ JO`«∞ `≥eÜ«∞x ã¨=∞ã¨ºQÍ J`«xH˜ Ñï}q∞OzOk.
F ~ÀA# WHõ =ÙO_»|@ìÖHË ,õ ''ã¨~à° Ï, Uq∞\’ <åÖ’ `Õ_® =zÛ#@∞¡ =ÙOk
Ãã‰õΩû q+¨Ü∞« OÖ’ Wk=~°‰Ωõ =Ù#flO`« Ç¨ïëê~°∞, L`åûÇ¨ÏO LO_»@OÖË^∞Œ . <åÖ’
U^À |ÅÇ‘Ï#`« =zÛ#@∞¡ =ÙOk. XHõ™êi _®Hõ~ì ∞° ^ŒQiæÆ H˜ "≥o§ Ñ¨sHõΔ KÕ~ÚOK«∞
HÀ"åÅ#∞‰õΩO@∞<åfl#∞—— Jx J<Õâß_»∞.
''pè, g∞‰õΩ Uq∞ =zÛO^Œx _®Hõ~¡ ∞° ^ŒQiæÆ H˜ "≥à§◊ _®xH˜ ? ^˘~°QÍ~°∞ „H˘`«QÎ Í
L^ÀºQÆOÖ’ KÕ~å~°∞ Hõ^• ! =∞i |∞Å"å@O`À ~À[O`å PÑ¶ã‘ ∞¨ Ö’ ‰õÄ~°∞ÛO>Ë |∞„~°
"Õ_H≥ ¯˜ h~°ãO¨ ~åˆHq∞ KÕã∞¨ OÎ k ? g∞‰õΩ =Ù#fl^ŒÖÏ¡ JÅã¨>Ë ! <åÅ∞QÆ∞ ~ÀAÅ∞áÈ`Õ P
Ñ¨h g∞‰õΩ JÅ"å@∞ J~ÚáÈ`«∞Ok. WÅ∂¡ QÆ∞~°∞‰Î Ωõ =ã¨∞OÎ kÖˇO_ç. nxˆH WO`« kQÆ∞ÖˇO^Œ∞‰õΩ
?—— JO@∂ =∂^è=Œ ~å=Ù =∂@x #=Ùfi`«∂ H˘\˜"ì ãÕ O≤ k.
444
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 445
`«# ÉèÏ~°º JÖÏ J<Õ@Ñ¨Ê\˜H˜ =∂^è=Œ ~å=ÙH˜ H˘O_»O`« |ÅO =zÛOk. H˘O_»O`«
|ÅO ~å=_»"∞Õ HÍ^Œ∞, K≥ÑÊ¨ ÖË#O`« Ç¨ïëê~°∞ ‰õÄ_® HõeyOk. Zyi QÆO`«∞ÖËã,≤ ~Ô O_»∞
KÕ`∞« Å∞ Ñ¨\ ì̃ ÃÑHÔ· `ÕãÎ ≤ QÆ\ Qì̃ Í =Ú^Œ∞ÃÌ Ñ@∞ì‰Ωõ <åfl_»∞. ''Fã≤ zeÑ‘, _®Hõ~ì Öü Ï ZO`« K«H¯õ QÍ
K≥¿ÑÊâß"£. h=∂>Ë <å‰õΩ \ÏxH±ÖÏQÍ Ñ¨xKÕãO≤ k ã¨∞=∂ ! =∞m¡ XHõ™êi....HÍ^Œ#‰õΩ——
JO@∂ =∞m§ ã¨~à° x◊ QÍ_èO» QÍ Ç¨Ï$^ŒÜ∂« xH˜ Ç¨Ï`«∞‰Î Ωõ x QÆ\ Qì̃ Í ÃÑ^•Å g∞^Œ =Ú^Œ∞Ì
ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl_»∞. J`«x QÍ_è®eOQÆ#OÖ’ ã¨~°à◊ `«#x `å#∞ "≥∞ÿ=∞~°záÈ~Ú Wxfl
~ÀAÅ#∞Oz á⁄O^Œx =∞^è∞Œ ~å#∞Éè∂í ux JO`«∞ÖË#O`« á⁄OkOk.
ÉèÏ~°º Ñ¨Å∞‰õΩ<Õ Éèí~°ÎH˜ \ÏxH±
=∞QÆ"åiÖ’ U HÍ~°}O =Å¡<<·≥ å HÍ=∞ ™ê=∞~°º÷ O `«y`æ Õ ¢ãÅÎ‘ ∞ `«=∞ ã¨ÇÏ¨ HÍ~°O`À
uiy "åiÖ’ Ñ¨Ó~°fiÑ¨Ù ™ê=∞~å÷ºxfl ÃÑOá⁄O^Õ@@∞¡ KÕÜ∞« QÆÅ~°∞. KåÖÏ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’
=∞QÆ"åà◊√§ `«=∞Ö’ Hõey# Jã¨=∞~°`÷ H« ˜ `«y# HÍ~°}Ïxfl QÆ∞iÎOK«ÖHË õ =∞^Œ#Ñ¨_áç È`«∂
=ÙO\Ï~°∞. HÍx "åÖ’ Jã¨=∞~°÷`« ~å=_®xfl ¢ã‘ÎÅ∞ KåÖÏ `ÕeHõQÍ QÆ∞iÎOK«QÆÅ~°∞.
PáêºÜ«∞`«`À, J#∞~åQÆO`À Éèí~°ÎÖ’ Hõey# Jã¨=∞~°÷`«x `˘ÅyOz "åiÖ’ Ñ¨ÓiÎ
L`åûÇ¨xfl L`Õ*Î Ïxfl HõeyOK«QÅÆ ~°∞. ^•x`À Éè~í Î° Ñ¨ÓiÎ HÍ"≥∂„^ÕHÍxfl á⁄Ok, ÉèÏ~°ºH˜
`«y# P#O^•xfl JOkOK«QÅÆ _»∞.
Éèí~°Î Éèí~°`«O Ñ¨\ì̃OKÕ ÉèÏ~°º
=∂^è=Œ ~å=ÙÖ’ =zÛ# ÖˇO· yHõ Jã¨=∞~°`÷ H« ˜ HÍ~°}O JÅã¨@ Jx QÆ∞iÎOz ã¨~à° ◊
`«y#q^èOŒ QÍ ™ê#∞Éè∂í uQÍ =º=Ç¨ÏiOz J`«xÖ’ P`«‡qâßfi™êxfl Hõey¿ã,Î =∞iH˘O^Œ~∞°
¢ãÅÎ‘ ∞ Éè~í Î° Jã¨=∞~°`÷ x« ^≥ÑÊ≤ á⁄_çz =∞iO`« h~°ãÑ¨ ~¨ ∞° ™êÎ~∞° . J@∞=O\˜ ¢ãÜ
Î‘ ∞Õ ã¨`º« =u
Ü«∞Öò._ç.ã≤.QÍ Ñ¨xKÕã∞¨ #Î fl Ü«∞ÖÏ¡~å=Ù ~À[O`å PÑ¶ã‘ ∞¨ Ö’ KåH˜iKÕã≤ WO\˜H=˜ KÕÛãïHõÖÏ¡
pHõ\ ˜ Ñ¨_áç È`«∞Ok. JÅã≤áÈ~Ú =zÛ# Ü«∞ÖÏ¡~å=ÙH˜ Z^Œ∞~ˆ y #=Ùfi`«∂ Ñ¨ÅHõiOz,
HõhãÖ HÍÑ¶‘ W=fiHõáÈ~Ú<å QÍ¡ã∞¨ _»∞ =∞Ozhà◊√§ WzÛ<å ÉèÏ~°º PáêºÜ«∞`«`À `«#
JÅã¨@x =∞~°záÈQÆÅ_»∞. HÍx ã¨`º« =u JÖÏ ZO^Œ∞‰õΩ KÕã∞¨ OÎ k? ''pHõ\ ˜ Ñ¨_#ç
`«~∞° "å`« WO\˜H˜ =¿ã,Î WO\’¡ =O@H˜ HÍ=Åã≤#q Z=~°∞ `≥™êÎ~∞° ? Ñ¨xÑ≤Å¡ J~Ú<å
~åÖË^•ÜÕ∞! HÍã¨Î `«fi~°QÍ H˘OÑ¨H˘¿ãÎ =ÚxyáÈ~ÚO^Õq∞\’! D ãÖ™ê~°ÉÏè ~°O "≥∂Ü«∞ÖËHõ
Kèã« ∞¨ <Î åfl#∞—— JO@∂ =∂=¸Å∞ ^ŒO_»HOõ "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ_»∞`«∞Ok.
Ñ¨Ó~üÃÑÖ¶ ’ Ü«∞ÖÏ¡~å=Ù Uq∞ K≥ÑÊ¨ QÆÅ_»∞? Uq∞K≥ÑÊ≤ `Õ W@∞=O\˜ ÉèÏ~°º J~°O÷ KÕã∞¨
HÀQÆÅ^Œ∞? Wk=~°‰Ωõ PÑ¶ã‘ ∞¨ QÆ∞iOz K≥ÑÊ≤ `Õ J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩO^Œ<å, WÑ¨C_»∞ K≥ÑÊ≤ `Õ
J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=_®xH˜? JO^Œ∞Hõ<Õ Ug∞ =∂~°∞ =∂\Ï¡_‰» Ωõ O_® =¸ÅÔHo§ K≥ÑC¨ ÖÁke,
445
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 446
XHõ HÍÅ∞ qiy# ‰õΩsÛg∞^Œ ‰õÄÅ|_®¤_∞» . W^ŒO`å K«∂¿ã, `«#H˜ KåÖÏ™ê~°∞¡ WÅ∞¡HOõ >Ë
PÑ¶¿‘ ã #Ü«∞O JxÑ≤ã∂¨ Î =ÙO@∞Ok. ÉèÏ~°º ^èÀ~°}˜ JO`ÕÖË Jx =∞#ã¨∞ûx ãïÃÑ@∞ì‰Ωõ x
=Ó~°∞‰õΩO\Ï_»∞. Éè’[#O KÕã#≤ `«~∞° "å`«<<·≥ å Ç¨~ÚQÍ XHõ x=Ú+Ö #_»∞=Ú "åeÛ,
ÉèÏ~°º`À Hõ|∞~°∞¡ K≥ÑC¨ ‰õΩx, P ~À[O`å Hõey# JÅã¨@x =∞~°záÈ^•=∞#∞‰õΩO>Ë
JÖÏ ‰õΩ^Œ~^° ∞Œ ‰õÄ_®.
''Hõ|∞~°∞¡ K≥ÑÊ¨ =∞O>Ë K≥|∞`å~°∞ - =∞Ç¨Q˘Ñ¨ÊQÍ D =∞QÆ"åà◊√§. ÉèÏ~°º XHõ~Ô Î
=ÙOk, ^•x QÆ∞iOz K«∂_®e J<Õ^gÕ ∞ Ñ¨@^ì ∞Œ —— Jx =∞m§ ^≥ÑÊ≤ á⁄_»∞ã¨∞OÎ k.
D =∂@Å`À Ü«∞ÖÏ¡~å=Ù =∞iO`« ÉÏ^èÑŒ _¨ áç È`å_»∞. x[OQÍ<Õ `å#∞ ÉèÏ~°ºH˜
ãÖ`Àëêxfl W=fiÖËHáõ È`«∞<åfl_®? `«#Ö’ ÖˇO· yHõOQÍ Jã¨=∞~°`÷ « =ÙO^•, J<Õ J#∞=∂#O
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. `«# HÍ=∞™ê=∞~°º÷ OÃÑ· J#∞=∂#O HõÅQÆQÍ<Õ HÍ=∞"åOKè« ^≥|ƒuO@∞Ok.
WHõ JO`Õ U^À KÕ^•Ì=∞#∞‰õΩ#fl Ü«∞ÖÏ¡~å=Ù `«# â◊HgÎ˜ ∞^Œ â◊OHõ~å=_»=Ú`À Jâ◊‰Ωõ _Î á·≥ È~Ú
=Ó~°∞‰õΩO\Ï_»∞.
ã¨`º« =`Õ HÍ^Œ∞, KåÖÏ=∞Ok ¢ãÅÎ‘ ∞ Ñ¨_H» Qõ kÆ Ö’ Éè~í xÎ° =∂@Å`À L`åûÇ¨ÏÑïKÕ
|^Œ∞Å∞ "åi =∂@Å`À J`«xfl ÉÏ^èŒÃÑ_»`å~°∞. ZO`À Ç¨ïëê~°∞QÍ Ñ¨_»HõQÆkÖ’
J_»∞QÆ∞ÃÑ\ì̃# Éè~í ,Î° ÉèÏ~°º ^≥ÑÊ≤ á⁄_»∞Ñ¨Ù =∂@Å`À zHÍ‰õΩ Hõey T~°∞HÀ=_»"∂≥ , `«#
ÖˇO· yHõ ™ê=∞~°º÷ =Ú g∞^Œ J#∞=∂#O Hõey =∂#∞HÀ=_»"∂≥ KÕã∂¨ Î =ÙO\Ï~°∞.
"≥∞^ÿ ∞Œè <åxH˜ =∞#¿ãû =¸ÅO
HÍ=∞O HõÅQÆ_®xH˜ QÍx, "≥∞^ÿ ∞Œè #O [~°Ñ_¨ ®xH˜ QÍx =∞#¿ãû „Ñ¨^•è #O. Wk
J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ‰õΩO_® ÉèÏ~°º `«# =∂@Å`À, KÕ+Åì̈ `À Éè~í xÎ° x~°∞`åûÇ¨ÏÑï¿ãÎ J`«#∞
Ug∞ KÕÜ∞« ÖË_∞» . ¢ãÎ‘ L`åûÇ¨ÏHõ~O° QÍ =∂\Ï¡_∞» `«∂, ã¨∞xfl`«"∞≥ #ÿ KÕ+Åì¨ `À ÖˇO· yHÀ„^ÕHÍxfl
Hõey¿ã,Î =∞QÆ"åiÖ’ `«y# L`åûÇ¨ÏO, â◊HÎ̃ `«ÑÊ¨ Hõ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. Ug∞ KÕÜ∞« ÖË##∞‰õΩx
ÉèÏ~°º „Ñ¨H¯õ H˜ KÕi# =∞QÆ"å_»∞ Ãã`· =« Ú K«H¯õ QÍ ã¨ÊOkOz Ñ¨ÓiÎ L`åûÇ¨ÏO`À "≥∞^ÿ ∞Œè #OÖ’
áêÖÁæ#QÆÅ_»∞.
¢ãÅÎ‘ Ö’¡ KåÖÏ=∞OkH˜ ~°u „H˜Ü∞« q+¨Ü∞« OÖ’ "åi áê„`« ZO`« „Ñ¨^•è #"≥∞#ÿ ^À
`≥eÜ«∞^Œ∞. "åiH˜ `«$Ñ≤Î HõÅQÍÅO>Ë =ÚO^Œ∞ Éè~í Î° =∞#ã¨∞ûx `«=∞ =∂@Å^•fi~å,
KÕ+Åì̈ ^•fi~å L„^ÕHÑõ ~¨ K° åÅx `≥eÜ«∞^Œ∞. `å=Ú Ug∞ =∂\Ï¡_‰» Ωõ O_® Ñ¨_∞» ‰õΩO>Ë Éè~í Î°
"≥∞^ÿ ∞Œè #O [iÑ≤ `«=∞H˜ `«y# ã¨∞YO Hõey™êÎ~x° ÉèÏq™êÎ~∞° . Wk KåÖÏ á⁄~°ÉÏ@∞
Jaè„áêÜ«∞O. ¢ãÎ‘ `«# =∂@Å^•fi~å Éè~í xÎ° L„^ÕHÑõ ~¨ z° , J`«xÖ’ ÖˇO· yHõ qâßfi™êxfl
ÃÑOá⁄OkOz, L`åûÇ¨xfl HõeyOz#@¡~Ú`Õ J`«x`Àáê@∞ P"≥∞‰õÄ_® `«y#O`« `«$Ñ≤xÎ ,
446
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 447
ãÖ`Àëêxfl á⁄O^ŒQÅÆ ^Œ∞. Ñ¨_H» Qõ kÆ Ö’ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ ^Õx<≥<· å Éèií OK«QÅÆ _»∞ HÍx, `«#
HÍ=∞™ê=∞~°º÷ O QÆ∞iOz HÕK«Ñ~¨ ∞° ã¨∂Î Z=Ô~<· å =∂\Ï¡_`ç Õ Éèií OK«Ö_Ë ∞» . ÖˇO· yHõ™ê=∞~å÷ºxfl
HÕK«Ñïz#Ñ¨C_»∞ áœ~°∞+Ö =zÛ ã¨=∞~°÷`«x K«∂Ñ≤OKÕ |^Œ∞Å∞ Jã¨=∞~°∞÷_≥·
‰õÄ~°∞ÛO\Ï_»∞. JO^Œ∞Hõ<Õ Ñ¨_H» Qõ kÆ Ö’ ¢ãÎ‘ Ü«∂Hì̃"á£ ê~°∞ì fã¨∞‰õΩx, XHõ"àÕ ◊ Éè~í Î° `«#x
Jã¨=∞~°∞x÷ QÍ ÉèÏqã¨∞<Î åfl, J`«xÖ’ Ñ¨ÓiÎ Ñ¨@∞`åfixfl `å#∞ K«∂ã¨∞<Î åflx, J`«x=Å¡
Ñ¨ÓiÎ ã¨∞MÏxfl á⁄O^Œ∞`«∞<åfl#x K≥a`Õ, J`«xÖ’ JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ Jã¨=∞~°`÷ « U HÍãÎ̈
=Ù<åfl `˘ÅyáÈ`«∞Ok. J~Ú`Õ nxHõO`«\ H˜ © HÍ=Åã≤Ok P"≥∞ Ü≥ÚHõ¯ ã¨ÇÏ¨ HÍ~°O,
ã¨ÇÏ¨ "åã¨=¸. ZÑ¨C_≥<· å Éè~í Î° ãÖÜ≥∂QÍxfl x~°fiiÎOK«ÖHË õ Jã¨=∞~°∞_÷ `·≥ Õ ÉèÏ~°º ^•xx
`ÕeHõQÍ H˘\ì̃"Ü Õ ∂« e. ''áÈhÖˇO_ç, W"åà◊ g∞~°∞ ~À[O`å JÅã≤áÈ~Ú#@∞¡ L<åfl~°∞.
D Ñ¨Ó@H˜ ÑÖ_»∞HÀO_ç—— Jx JO@∂, ''g∞Ö’ ™ê=∞~°º÷ O ÖËHáõ È`Õ Hõ^•, kQÆ∞Å∞O_»
\ÏxH˜. g∞ PeOQÆ#Ö’ <å‰õΩ JO`«∞ÖËx Ç¨~Ú HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok—— Jx JO>Ë J`«xÖ’
Ç¨~Ú HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. Z@∞=O\˜ Ñ≤zÛ PÖ’K«<å ÖË‰Ωõ O_® x„^ŒáÈ~Ú, =∞~°∞ã¨\ ~˜ ÀA
K«H¯õ QÍ "≥∞^ÿ ∞Œè #OÖ’ áêÖÁæO\Ï~°∞. JÖÏHÍ‰õΩO_® ''g∞Ö’ U^À #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`« =ÙOk.
_®Hõ~ì ∞° H˜ K«∂Ñ≤Oz =∞O^Œ∞Å∞ "å_»O_ç—— Jx JO>Ë =∂„`«O Éè~í ÖÎ° ’ `«# HÍ=∞™ê=∞~°º÷ O
g∞^Œ J#∞=∂#O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. P J#∞=∂#"Õ∞ J`«xfl ÃÑ#∞Éè∂í `«OÖÏ P=Ç≤ÏOz
Ñ¨xH˜~åx"åxQÍ `«Ü∂« ~°∞KÕã∞¨ OÎ k. KåÖÏ=∞OkÖ’ =ÙO_Õ ÖˇO· yHõ Jã¨=∞~°`÷ « Hˆ =ÅO
JÅã¨@=Å¡, J#∞=∂<åÅ =Å¡<Õ "å\˜x ãïk^Œ∞‰Ì Ωõ O>Ë Ñ¨ÓiÎ ÖˇO· yHõ â◊HxÎ˜ á⁄O^Œ=K«∞Û.
ÉèÏ~°º JO^ŒOQÍ Hõ#|_»Háõ È`Õ...
KåÖÏ=∞Ok ¢ãÅÎ‘ ∞ |Ü«∞@‰õΩ "≥à§ı @Ñ¨C_»∞ K«H¯õ QÍ =Ú™êÎÉ·ˇ "≥à`◊ å~°∞. HÍx WO\’¡
=ÚiH˜Q∞Æ _»Å¤ ∞, áê`« QÆ∞_»Å¤ `À JO^Œ qHÍ~°OQÍ Hõ#|_»`å~°∞. D ~°HOõ QÍ =ÙO_»|\ì̃
ÖˇO· yHõOQÍ Pã¨HÎ̃ H©}Δ ã˜ ∞¨ OÎ k. D q+¨Ü∞« OÖ’ „Ñ¨ã#¨ fl QÆ∞iOz K≥ÑC¨ HÀ=Åã≤O^Õ. P"≥∞
WO\’¡ =Ù#flÑ¨C_»∞ Ñ¨@∞ìp~°Å∞ Hõ@∞ìHÀHõáÈ=K«∞Û HÍx Hõ@∞ì‰õΩ<Õk =∂=¸Å∞ pˆ~
J~Ú<å, ~ÀE â◊√„ÉèOí QÍ LuH˜# p~° Hõ@∞ì‰Ωõ O@∞Ok. Éè~í Î° ™êÜ«∞O„`«O WO\˜H˜
uiy =KÕÛ@Ñ¨Ê\˜HÖõ Ï¡ Ñ¨x JO`å =ÚyOK«∞‰õΩx K«H¯õ QÍ ™êfl#O KÕã,≤ â◊√„Éè"í ∞≥ #ÿ p~°
Hõ@∞ì‰õΩx, `«Å^Œ∞=Ùfi‰õΩx =Ú™êÎÉˇ· Ô~_ôQÍ LO@∞Ok. P"≥∞#∞ K«∂_»QÍ<Õ J`«xÖ’
ZO`À Ç¨~Ú HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. P"≥∞#∞ K«∂ã¨∂Î =ÙO>Ë J`«xÖ’ `≥eÜ«∞‰õΩO_® ÖˇO· yHõOQÍ
„¿Ñ~°} ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO@∞Ok. WOHÍ ZÑ¨C_® ã¨=∞Ü«∞O =ã¨∞OÎ ^• Jx Lqfià◊¥§~°∞`«∂
Ñ¨_H» Qõ kÆ Ö’ J_»∞QÆ∞ÃÑ@∞ì`∂« <Õ QÆ\ Qì̃ Í H“QÆeOK«∞‰õΩx =Ú^Œ∞ÅÌ `À =ÚOK≥uÎ "Õ™êÎ_∞» .
D =∂#ã≤Hãõ u÷≤ „Ñ¨ã#¨ fl Éè~í ÖÎ° ’ XHõ¯Hõ} Δ OÖ’ =ÚOK≥`∞« ‰Î Ωõ x =zÛO^Õg∞ HÍ^Œ∞. P"≥∞
Z_»Å J`«x ÖˇO· yHÍHõ~¬° } Hõ} Δ Hõ}
Δ ÏxH˜ ÃÑiy Ñ¨_H» Qõ kÆ Ö’ Ñ¨`åHõ™ê÷~ÚÖ’H˜ KÕ~∞° ‰õΩOk.
447
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 448
Éè~í ÖÎ° ’ ÖˇO· yHÍHõ~¬° } ÃÑOá⁄O^Œ_®xH˜ ÉèÏ~°º „Ñ¨=~°#Î , JÅOHõ~}

° KåÖÏ „Ñ¨^•è #O.
JÅOHõ~} ° JO>Ë #QÆÅ∞, Ys^≥#· p~°Å∞ ^èiŒ OK«_O» J#∞‰õΩO>Ë á⁄~°ÉÏ>Ë J=Ù`«∞Ok.
â◊√„ÉèOí QÍ Hõ#|_»@O. „Ñ¨ã#¨ fl=^Œ#O`À =ÙO_»@O HÍ"åe.
~°u q+¨Ü∞« OÖ’ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ ÃãH· ÍÅr
Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ ~°uÖ’ ZÑ¨C_»∂ Ü«∂H˜"ì á£ ê~°∞ì fã¨∞‰õΩO\Ï_»∞. ÉèÏ~°ºx H“QÆeOK«∞HÀ=_»O,
=Ú^Œ∞ÅÌ ∞ ÃÑ@∞ìHÀ=_»O, L„^ÕHÑõ ~¨ K° _« O» , ãÖÜ≥∂QÆO KÕÜ∞« _»O JxflO\˜Ö’#∂ Ü«∂H˜"ì Q£ Í
=ÙO\Ï_»∞. `å#∞ ~°u q+¨Ü∞« OÖ’ ZO`« Z‰õΩ¯=QÍ Ü«∂Hì̃"Q£ Í áê~°∞ì fã¨∞‰õΩO\Ï_À
JO`« Z‰õΩ¯=QÍ ¢ãÎ‘ ‰õÄ_® fã¨∞HÀ"åÅx Pt™êÎ_∞» . P"≥∞ ‰õÄ_® H“yeOK«∞HÀ"åÅx,
=Ú^Œ∞ÅÌ ∞ ÃÑ@∞ìHÀ"åÅx, L„^ÕHÑõ ~¨ K° Õ =∂@Å∞ K≥áêÊÅx, `«#H© ~°u Z_»Å Pã¨HÎ̃
L#fl@∞¡ `«# KÕ+Åì̈ ^•fi~å =ºHõÑÎ ~¨ K° åÅx, "Õ~∞° "Õ~∞° ~°u ÉèOí y=∞Å q+¨Ü∞« OÖ’ =ÚO^Õ
P"≥∞ L^Œºq∞OKåÅx Pt™êÎ_∞» . x[OQÍ<Õ U ¢ãÎ‘ J~Ú<å Ü«∂Hì̃"á£ ê~°∞ì fã¨∞‰õΩx
JÖÏ =º=Ç¨Ïi¿ãÎ Ñ¨Ù~°∞+¨μxÖ’ ZHõ¯_»ÖxË HÍ=∞O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ^•x`À J`«x ÖˇO· yHõ
™ê=∞~°÷ºO XHõ\ ˜H˜ Ñ¨kÔ~@∞¡ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. ~°u q+¨Ü«∞OÖ’ ZÑ¨C_»∂ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_Õ
Ü«∂Hì̃"á£ ê~°∞ì fã¨∞‰õΩx, ¢ãÎ‘ Hˆ =ÅO ãÎ̈|∞ú~åeQÍ LO_çáÈ`«∂ =ÙO>Ë H˘O`«HÍÖÏxH˜
~°u Z_»Å Pã¨HÎ̃ ã¨#flyÅ∞¡`∞« Ok. JÖÏHÍ‰õΩO_® Ãã‰õΩû q+¨Ü∞« OÖ’ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ ÃãH· ÍÅr
`≥Å∞ã¨∞‰õΩx, ¢ãÎ‘ ‰õÄ_® Ü«∂Hì̃"á£ ê~°∞ì =ÚO^Œ∞#∞Op fã¨∞‰õΩO>Ë Ãã‰õΩû q+¨Ü∞« OÖ’
Pã¨HÎ̃ ã¨#flyÅ¡^∞Œ . XHõ"àÕ ◊ ~°u q+¨Ü∞« OÖ’ Pã¨HÎ̃ ã¨#flye¡<å `«=∞ Ü«∂Hì̃"á£ ê~°∞ì =Å¡
uiy "åiÖ’ #∂`«# L`åûÇ¨xfl â◊HxÎ˜ ÃÑOá⁄OkOK«QÅÆ ~°∞. ^ŒOÑ¨`∞« eÌ~∂° rq`åxfl
P#O^Œ=∞Ü«∞O KÕã∞¨ HÀQÆÅ~°∞.
448
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 449
¢ã‘ÎÖ’ `«‰õΩ¯= HÍ=∞O - Ñ¨Ù~°∞+¨μxÖ’ JuQÍ HÍ=∞O LO>Ë HÍÑ¨Ù~°O ZÖÏ ?
''q[Ü«∂, XHõ™êi W@∞ u~°∞QÆ∞ - Un XHõ™êi =Ú^Œ∞Ì ÃÑ@∞ìHÀx~Úº..... Tñ

PÅã¨ºO KÕÜ∞« ‰õΩ—— JO@∂ J[Üü∞, q[Ü«∞ „Ñ¨H¯õ H˜ u~°Q=Æ ÚO^Õ QÆ\ Qì˜ Í ^ŒQiæÆ H˜ ÖÏ‰õΩ¯x
Ç¨Ï$^ŒÜ∂« xH˜ Ç¨Ï`«∞‰Î Ωõ x QÍ_èO» QÍ =Ú^Œ∞Ì ÃÑ@∞ì‰Ωõ <åfl_»∞.
=Ú^Œ∞`Ì À `«_ãç #≤ ÃÑ^Œ=ÙÅx `«∞_çKãÕ ∞¨ ‰õΩx =∞m§ „Ñ¨H¯õ H˜ uiy Ñ¨_∞» ‰õΩOk.
''UÜü∞! Uq∞\˜ =∞s JO`« |O_»`#« O. W@∞ u~°∞QÆ∞ ÖËHáõ È`Õ =∞# q+¨Ü∞« O
`≥Å∞ã¨∞QÍ—— JO@∂ =∞QÍ_çÖÏ ÑëHÍ_»∞ - J[Üü∞——
''pè, KåÖˇO¡ _ç. WO`«=~°‰Ωõ KÕâß~°∞QÍ? WHõ Ñ¨_∞» HÀO_ç—— JO@∂ `«#‰õΩ W+ì̈O
ÖË#@∞¡ =∂\Ï¡_Oç k.
J~Ú<å J[Üü∞H˜ =∞#ã¨∞û Py`Õ Hõ^•! K≥Å~ˆ Qˆ ÖˇO· yHÀ„^ÕHOõ =∞m§ q[$OaèO
zOk. H˘kÌH}Δõ ÏÖ’¡ =^ŒOÌ @∞#fl q[Ü«∞x Ñ¨ÓiÎQÍ `«# ã¨fiO`«O KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl_»∞, JO`«\ `˜ À
`å`å¯eHõOQÍ HÍ=∞O K«ÖÏ¡iOk. HÍx, H˘kÌ¿ãÑ¨\ H˜ ˜ Hõ^Œä =∂=¸ÖË. q[Ü«∞ =^ŒxÌ
"≥Ú~°ÃÑ@∞ìHÀ=_»O=Å¡ HÍ^Œ∞. ÖÁOyf~åÅx J[Üü∞ J#_»O =∂=¸ÖË.
H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ Ö’ HÍ=∞O LO@∞Ok. HÍx Ñïq∞`«OQÍ LO@∞Ok. HÍx "åi
Éè~í ÅÎ° H˜ JÑïq∞`«OQÍ LO@∞Ok. JÑ¨C_Õ =ã¨∞OÎ k. Q˘_»= JO`å PÜ«∞#H˜ =∞#ã¨∞û
f~°^∞Œ , D"≥∞‰õΩ JÅã¨@ f~°^∞Œ . z=iH˜ P"≥∞‰õΩ qã¨∞QÆ∞, zHÍ‰õΩ q∞ye`Õ DÜ«∞#‰õΩ
P"ÕâO◊ , JãÖ`«$Ñ≤Î HõÅz"Õã∂¨ Î LO\Ï~Ú.
J`«ºkèHõ HÍ=∂xH˜ =Ü«∞ã¨∞û HÍ~°}=∂ ?
20-25 ãÖ=`«û~åÅ Ü«Ú=‰õΩx`À 16-18 ãÖ=`«û~åÅ Ü«Ú=uH˜ q"åÇ¨ÏO
J~Ú`Õ K«Hõ¯x D_»∂-*’_»∂, =∞Oz [O@ Jx P#OkOK«_»=Ú [~°∞QÆ∞`«∂
449
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 450
LO@∞Ok. ÃãHˆ û ÃãH· ÍÅlã¨∞ì H˜<ûÕ iáÈ~°∞ì „Ñ¨HÍ~°O 20-25 ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’
L#fl Ü«Ú=‰õΩxÖ’ ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ HõÅ∞QÆ∞`«∂ LO\Ï~Ú. P ã¨ÊO^Œ#ÅH˜
J#∞QÆ∞}OQÍ HÍ=∞™ê=∞~°º÷ O Z‰õΩ¯= LO@∞Ok. H˘O^ŒiH˜ ~ÀAH˜ <åÅ∞ÔQ^· ∞Œ ™ê~°∞¡
J~Ú<å ~°uÖ’ áêÖÁæ#HõáÈ`Õ ÖˇO· yHõOQÍ ZO`À JãÖ`«$Ñ≤Î q∞ye =∞#ã¨∞û ÖˇO· yHõ
ã¨ÊO^Œ#Å`À qHõÅOQÍ `«Ü«∂~°=Ù`«∞Ok. =∞i J@∞=O\˜ Ü«Ú=‰õΩxH˜ 16-18
ãÖ=`«û~åÅ Ü«Ú=u`À q"åÇ¨ÏO [iy`Õ =∞Oz [O@ Jx ã¨=∂[O ÉèÏqOK«_O»
ã¨ÇÏ¨ ["Õ∞. HÍx ÖˇO· yHõ ÑïÑ¨Hfiõ `« „Ñ¨HÍ~°O K«∂¿ãÎ ¢ãHÎ‘ ˜ 25 ãÖ=`«û~åÅ∞ =KÕÛ=~°‰Ωõ
=∂#ã≤Hõ ÑïÑ¨Hfiõ `« LO_»^∞Œ . P"≥∞Ö’ ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞ L<åfl Jq ÑïÑ¨Hfiõ `« ÖËx"Õ.
JO^Œ∞Hõ<Õ _®Hõ~ì ü H˜<ûÕ `«# ÑïjÅ#Ö’¡ D =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ L#fl ¢ãÎ‘ ~°u Z_»Å JO`«QÍ
Pã¨HÎ̃ K«∂Ñ≤OK«ÖHË áõ È`«∞O^Œx q=iOKå~°∞. J`«ºkèHõ ÖˇO· yHõ "åOKè,« ^•xH˜ `«Q@ æÆ ∞ì
ÖˇO· yHõ ™ê=∞~°º÷ O =Ù#fl Ü«Ú=‰õΩx`À `«‰Ωõ ¯= =Ü«∞ã¨∞û L#fl ¢ãÎ‘ J`«xH˜ `«y#O`«QÍ
Pã¨HÎ˜ K«∂Ñ≤OK«Háõ È`Õ x~åâ◊ K≥O^Œ∞`å_»∞. J~Ú`Õ H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ ∞ ÖˇO· yHÀ„^ÕHOõ Z‰õΩ¯=
L#fl Éè~í `Î° À ã¨=∂#OQÍ, ÖˇO· yHõOQÍ „¿Ñ~°} á⁄Ok ~°uÖ’ áêÖÁæO\Ï~°∞. WÖÏ "å~°∞
~°uÖ’ ã¨=∂#OQÍ áêÖÁæ#_®xH˜ =∂#ã≤HOõ QÍ L#flu á⁄O^Œ_"» ∞Õ ÃãH±û ÃãH· ÍÅlã¨∞Åì
„Ñ¨HÍ~°O 25 ãÖ=`«û~åÅ∞ =zÛ# ¢ãÎ‘ ÖˇO· yHõOQÍ ÑïÑ¨Hfiõ `« á⁄Ok, Ãã‰õΩû Z_»Å
Pã¨HÎ̃ `«y#q^èOŒ QÍ ÃÑOá⁄OkOK«∞‰õΩO@∞Ok. JÑ¨C_»∞ Éè~í HÎ° ˜ JuQÍ HÍ=∞O L<åfl,
P"≥∞ ‰õÄ_® J`«xH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ =º=Ç¨Ïiã¨∞OÎ k.
`«y# =Ü«∞ã¨∞û L<åfl ÃÑ~°QxÆ HÍ=∞O
`«y# =∂#ã≤Hõ ÑïÑ¨Hfiõ `« ÃÑOá⁄O^Õ =Ü«∞ã¨∞û L<åfl, H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ ∞ ~°uÖ’
HÍ=Åã≤#O`« Pã¨HÎ̃ K«∂Ñ≤OK«~∞° . JuQÍ HÍ=∞O =ÙO_Õ Éè~í HÎ° ˜ ÉèÏ~°ºx |Å=O`«OQÍ
J#∞Éèqí ã¨∞#Î fl>Ë¡ JxÑ≤ã∂¨ Î LO@∞Ok. J~Ú<å `«#Ö’ L#fl ÖˇO· yHÀ„^ÕHOõ =Å¡ Jk
`«ÑÊ¨ xãï JxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
=zÛ# z‰õΩ¯ JÖÏ¡ ZHõ¯_»O>Ë - ã¨ÇÏ¨ [OQÍ<Õ Ñ¨Ù~°∞+¨μÖ’¡ ÖˇO· yHÀ„^ÕHOõ Z‰õΩ¯=.
¢ãÅÎ‘ ∞ ÃÑiy# "å`å=~°}O =Å¡, ™ê=∂lHõ xÜ«∞=∂Å =Å¡, H˘xfl ã¨ÇÏ¨ [ HÍ~°}ÏÅ=Å¡
¢ãÖÎ‘ ’ ÖˇO· yHÀ„^ÕHOõ `«‰Ωõ ¯=. XHõ"àÕ ◊ ÖˇO· yHÀ„^ÕHOõ ¢ãÖÎ‘ ’ L<åfl Ñ¨Ù~°∞+¨μxÖ’=ÖË Hõ} Δ ÏÖ’¡
HõÅQÆ_O» [~°Q^Æ ∞Œ . P"≥∞ =∂#ã≤Hãõ u÷≤ „Ñ¨HÍ~°O ^•xH˜ `«y# "å`å=~°}O, `«y#
„¿Ñ~°} HÍ"åe. Wk QÆ=∞xOK«x Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ `«#H˜ W>Ëì HÍ=∞O Hõey JOQÆO ãÖÎ aèã∞¨ OÎ k.
Hõ#∞Hõ J^Õq^èOŒ QÍ ¢ãÖÎ‘ ’ ‰õÄ_® HÍ=∞O HõÅQÍÅx PtOz, nxH˜ `«Q@ æÆ ∞ì ¢ãÎ‘ „Ñ¨=iÎOK«Hõ
áÈ`Õ P"≥∞ [_»∞~åÅx xOkOK«_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JuQÍ HÍ=∞O LO^Œ#∞‰õΩO@∞#fl
Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ D `Õ_®x ã¨Ê+ì̈OQÍ QÆ∞iÎOz, ¢ãHÎ‘ ˜ HÍ=∞O HõÅQÆ_®xH˜ `«y# ã¨=∞Ü«∞O,
450
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 451
„¿Ñ~°} LO@∞<åflÜ«∂ ÖË"å J<Õk QÆ=∞xOKåe. JO`ÕQÍx `«#`À ã¨=∂#OQÍ

QÆO`«∞ÖËÜ∞« =∞O>Ë ™ê^è•~°} ¢ãÎ‘ ÖˇO· yHõ =∞#ãÎ̈`åfixH˜ ‰õΩkˆ~k HÍ^Œ∞.
PÖ’K«<å ^èÀ~°}Ö˜ ’ =∂~°∞Ê ~å"åe
ã¨∞O^ŒiÖ’ K«H¯õ x HÍ=∞O LOk. ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#ÅH˜ Ö’@∞ ÖË^∞Œ . Zxfl™ê~°∞¡ Éè~í Î°
"≥∞^ÿ ∞Œè #OÖ’ áêÖÁæ<åfl `«#H˜ W+ì̈"∞Õ . HÍx P"≥∞ =∞#ã¨∞ûÖ’ "≥∞^ÿ ∞Œè #O Z_»Å WO`«
Pã¨HÎ˜ L#fl^Œx Éè~í HÎ° ˜ `≥eÜ«∞<Õ `≥eÜ«∞^Œ∞. ÃÑQ· Í J`«x ^Œ$+≤Öì ’ ã¨∞O^Œi X\˜ì [_»∞~åÅ∞.
Ãã‰õΩû JO>Ë `≥eÜ«∞xk. |O_»~å~Ú J~Ú<å XHõ>,Ë P"≥∞ J~Ú<å XHõ>.Ë Z@∞=O\˜
ã¨ÊO^Œ#Å∞ ÖË#@∞=O\˜k. HÍx ã¨∞O^Œi =∞#ã¨∞ûÖ’x =∂@x `≥Å∞ã¨∞HÀQÆey`Õ P"≥∞
QÆ∞iOz J`«#∞ Zxfl JáÈÇ¨ÏÅ∞ HõeyL<åfl_À `≥eã≤áÈ`«∞Ok.
¢ãÅÎ‘ Ö’ ã¨ÇÏ¨ [OQÍ XHõ á⁄~°ÉÏ@∞ Jaè„áêÜ«∞O "≥Ú^Œ\ #˜ ∞Op =ÙOk. J^Õq∞@O>Ë
~°uÖ’ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ =∂„`«"∞Õ K˘~°= fã¨∞‰õΩx „Ñ¨=iÎOKåe. ¢ãÎ‘ Hˆ =ÅO P#O^•xfl,
ã¨∞MÏxfl JOkOKÕ =ºHÎ̃ =∂„`«"∞Õ . Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ Ü«∂Hì̃"£ áê~°∞ì fã¨∞‰õΩx ~°u [~°∞Ñ¨Ù`«∂
=ÙO>Ë ^•x^•fi~å á⁄O^Õ ~°u ã¨∞MÏ<Õfl ¢ãÎ‘ P™êfikOKåe. W@∞=O\˜ ÉèÏ=O ã¨=∂[OÖ’
LO_»|>Ëì ¢ãÎ‘ ãÎ̈|∞ú~åeQÍ Ñ¨~∞° O_ç, Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ ~°u [~°∞Ñ¨Ù`«∂ =ÙO>Ë ^•x^•fi~å HõeQˆ
ÖˇO· yHõãÊ¨ O^Œ#Ö’ `«$Ñ≤xÎ P™êfikã¨∂,Î P#Okã¨∂Î =ÙO@∞Ok. Zxfl™ê~°∞¡ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞
~°u [iÑ≤`Õ Jxfl™ê~°∞¡ "≥∞^ÿ ∞Œè #OÖ’ HõeQˆ =∂^è∞Œ ~åºxfl J#∞Éèqí ã¨∞OÎ k. HÍx <À~°∞qÑ≤Ê
"≥∞^ÿ ∞Œè #OÖ’ áêÖÁæ<åÅx HÀ~°^∞Œ ÖË^• Ü«∂H˜"ì á£ ê~°∞ì fã¨∞‰õΩx =º=Ç¨ÏiOK«^∞Œ . =∞#ã¨∞ûÖ’
ZO`« HÍ=∞O L<åfl J}K«∞‰õΩx T~°∞‰õΩO@∞Ok. WÖÏO\˜ ¢ãÅÎ‘ ∞ ~°uÖ’ Ñ¨ÓiÎ ã¨∞MÏxfl
á⁄Ok<å, ~°u Z_»Å Ñ¨ÓiÎ Pã¨HÎ̃ L<åfl |Ü«∞\˜H˜ =ºH©HÎ iõ OK«Háõ È=_»O`À Éè~í Î° `«#Ö’
ZO`À HÍ=∞O L<åfl ÉèÏ~°º =∂„`«O Z@∞=O\˜ Pã¨HÎ˜ K«∂Ñ≤OK«_O» ÖË^xŒ ÉèÏqOz
ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∂ LO\Ï_»∞.
K˘~°= fã¨∞HÀÉ’`Õ `«ye K«∞~°Hõ
KåÖÏ=∞Ok Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ ~°uÖ’ `å=Ú ZO`« Ü«∂H˜"ì Q£ Í áê~°∞ì fã¨∞‰õΩO\Ï~À
JO`« Z‰õΩ¯=QÍ#∂ ¢ãÅÎ‘ ∂ Ü«∂Hì̃"á£ ê~°∞ì fã¨∞HÀ"åÅx Pt™êÎ~∞° . JÖÏ [~°Q#Æ Ñ¨C_»∞
`«=∞Ö’ JuQÍ HÍ=∞O =ÙO>Ë, ~Ô O_»="åiÖ’ HÍ=∞OÖË^xŒ ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∂ LO\Ï~°∞.
J~Ú`Õ H˘O^Œ~∞° Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ =∞#ãÎ̈`fi« O =∞~ÀÖÏ =ÙO@∞Ok. ~°uÖ’ ¢ãÅÎ‘ ∞ U=∂„`«O
K˘~°= fã¨∞‰õΩ<åfl ã¨Ç≤ÏOK«ÖË~°∞. XHõ"Õà◊ U ¢ã‘Î J~Ú<å K˘~°= fã¨∞‰õΩx ~°uH˜
L^Œºq∞Oz<å, „H˘`«Î ÉèOí y=∞Å ^•fi~å ÖˇO· yHõ `«$Ñ≤Î á⁄O^Œ_®xH˜ K˘~°= fã¨∞‰õΩ<åfl
''Éè’QÆO=ÚO_»ÖÏ Uq∞\˜ D QÀÅ. ã≤Q∞Æ Öæ ^Ë ∂Œ ?—— Jx Dã¨_Oç K«∞‰õΩO\Ï~°∞. ^•x`À
451
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 452
"åi =∞#ã¨∞ûH˜ K«∞~°HÖõ ÏQÍ JxÑ≤Oz ™ê‚}∞=ÙÖÏ LO_çáÈ`å~°∞. JO^Œ∞KÕ`« Z@∞=O\˜

Ñ¨Ù~°∞+¨μÅH˜ ¢ãÅÎ‘ ∞ Ü«∂H˜"ì Q£ Í áê~°∞ì fã¨∞HÀ=_»O W+Öì LO@∞O^À QÆ∞iÎOz "åi „Ñ¨HÍ~°O
=º=Ç¨ÏiOKåe.
ÃÑ· q+¨Ü∞« O JÖÏ LO_»QÍ ã¨ÇÏ¨ [OQÍ<Õ H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ ∞ ~°u Z_»Å KåÖÏ Pã¨H`Î̃ À
LO\Ï~°∞. "åiÖ’ [_»`fi« O P=Ç≤ÏOz LO@∞Ok. ZÑ¨C_À `«ÑÊ¨ ~°uÖ’ ã¨∞Y„áêÑ≤Î
á⁄O^Œ_O» [~°Q^Æ ∞Œ . =ÚYºOQÍ =∞#^ÕâO◊ Ö’ ¢ãÅÎ‘ H˜ Ãã‰õΩû QÆ∞iOz ãÔ̈~#· J=QÍÇ¨Ï#
ÖË^Œ∞. `å=Ú ~°uÖ’ `«y#q^èŒOQÍ ã¨∞Y„áêÑ≤Î á⁄O^ŒÖËHõáÈ`«∞<åfl=∞<Õ q+¨Ü«∂xfl
`≥Å∞ã¨∞HÀHõ, WOHÍ "≥Ú^Œ∞QÌ Í =º=Ç¨Ïiã¨∂Î LO\Ï~°∞. ÃÑQ· Í ~°uÖ’ [_»`fi« O HõeyLO_»@O
Q˘Ñ¨Ê`«#OQÍ ÉèÏq™êÎ~°∞. HÍx ~°uÖ’ Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ Ñ¨@∞`«fiO ÖËHõáÈ=_»O ZO`«
J==∂#Hõ~"° ∂≥ , JÖÏˆQ ¢ãHÎ‘ ˜ [_»`fi« O LO_»@O J==∂#Hõ~=° ∞x ÉèÏqOK«~∞° .
`«‰õΩ¯= ÃãH±ûH˜ - Ju ÃãH±ûH˜ ãŸº`« ZÖÏ ?
''<å‰õΩ W+ì̈O ÖË^∞Œ . ##∞fl =∞s K«OÑ¨Ù‰õΩx u#HõO_ç. qã¨∞QÆ∞Ñ¨Ù\ì̃ K«ã∞¨ <Î åfl#∞——
Jx ^Œ∞~°∞ã¨∞QÍ ã¨=∂^è•#O WzÛOk ãÖ^èºŒ .
L~°HÖõ ãË ∞¨ #Î fl ÖˇO· yHÀ„^ÕHOõ `À ^ŒQ~æÆ ° KÕi# [QÆ<åfl^è•xH˜ ãÖ^èºŒ =∂@`À HÀÑÖ
=zÛ ''pè Z~°H¯õ x#∞fl KÕã∞¨ ‰õΩx #~°HOõ J#∞Éèqí ã¨∞<Î åfl#∞. `«$Ñ≤ÖÎ ^Ë ∞Œ , ã¨∞YO ÖË^∞Œ . <å
áêe@ h=Ù ZHõ¯_» ^•Ñ¨ÙiOKå"À ? ã¨~ˆ ÖË, WHõ <å ^•i <Õ#∞ K«∂ã¨∞‰õΩO\Ï. ##∞fl
WÖÏ KÕâß=Ù, JÖÏ KÕâß=Ù Jx JO>Ë =Ó~°∞HÀ#∞—— JO@∂ YzÛ`«OQÍ K≥ÑÊ≤ "Õâß_»∞.
ÖˇO· yHõ rq`«OÖ’ ã¨ÇÏ¨ HÍ~°O, ã¨^=Œ QÍÇ¨Ï# ÖËHáõ È`Õ ãÖ^èºŒ - [QÆ<åfl^èOŒ ÖÏO\˜
"åi rq`åÅ∞ =∂#ã≤HHõ ÀΔ ÉèHí ˜ QÆ∞iHÍ=_»O `«^ºŒä O. HÍx JO^Œ~∂° JÖÏˆQ LO\Ï~å ?
=∞i â◊~`° ü - âßOu rq`åÅ∞ ZO`« =∞OzQÍ =∞ÅK«∞‰õΩ<åfl~À ?
''â◊~`° ,ü hÖ’ ÉèÖí Ë Ãã‰õΩû LOk ã¨∞g∞ ! x#∞fl <å Éè~í QÎ° Í á⁄Ok#O^Œ∞‰õΩ ZO`À
ãÖ`À+ÖQÍ =ÙOk. J~Ú<å hÖ’ L#flO`« ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞ <åÖ’ ÖËHáõ È~Ú<å,
~°uÖ’ áêÖÁæ#_®xH˜ Pã¨HÎ̃ ÖËHáõ È~Ú<å h Z_»Å <å‰õΩ Ñ¨ÓiÎ J#∞~åQÆO LOk,
PáêºÜ«∞`« LOk. ~°uÖ’ `«y#O`« áêÖÁæ#HõáÈ~Ú<å <å‰õΩ Z@∞=O\˜ JãÖ`«$Ñ≤Î
HõÅQÆ_»O ÖË^Œ∞. h"Õg∞ ÉÏ^èŒÑ¨_»‰õΩ. ##∞fl <Õ#∞ =∂~°∞ÛHÀ=_®xH˜ „Ñ¨Ü«∞ufl™êÎ#∞——
JO@∂ ZO`À „¿Ñ=∞`À ÑëHÕk âßOu.
~°uÖ’ âßOu Z@∞=O\˜ Pã¨HÎ̃ K«∂Ñ≤OK«Háõ È=_»O`À â◊~`° ü H˘O`« ÉÏ^èÑŒ _¨ ®¤,
`«#H˜ ~°uÖ’ `«y#O`« ã¨∞YO HõÅQÆ_O» ÖË^xŒ ÉèÏqOz<å, `«# Z_»Å âßOuH˜ JO`«
„¿Ñ=∞ LO^Œx `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<Õãi¨ H˜ ZO`À =∂#ã≤Hõ âßOu HõeyOk '<Õ#∞ =∂~°_®xH˜
452
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 453
„Ñ¨Ü∞« ufl™êÎ#∞— J#fl=∂@ =∞iO`« T~°@ HõeyOzOk. P"≥∞‰õΩ `«#g∞^Œ W+Öì ÖËHõ
~°uÖ’ áêÖÁæ#HõáÈ=_»O HÍ^Œ∞ HÍx, Jk P"≥∞ ã¨ÇÏ¨ [ã¨fiÉèÏ==∞x, Jk x^•#OQÍ
=∂~°∞ÛHÀ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl â◊~`° Hü ˜ P"≥∞g∞^Œ „¿Ñ=∞ ÃÑOá⁄OkOk.
J^Õq^èOŒ QÍ ~°uÖ’ `«# J<åã¨HxÎ̃ ã¨„Hõ=∞OQÍ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=_»O`À âßOu =∞#ã¨∞û
âßOuOzOk. D q^èOŒ QÍ ~°uÖ’ XH˜iH˜ JkèHOõ QÍ HÍ=∞O =ÙO_ç, ~Ô O_»="åiH˜
`«‰Ωõ ¯= L#flÑ¨C_»∞ Ñ¨~ã° Ê¨ ~° ã¨ÇÏ¨ HÍ~°O, J=QÍÇ¨Ï#`À ^ŒQiæÆ H˜ =zÛ#@¡~Ú`Õ JkèHõ
HÍ=∞O L#fl"åiH˜ =∂#ã≤Hõ JãÖ`«$Ñ≤Î JxÑ≤OK«^∞Œ . WÖÏ =ÚO^Œ∞, "åiÖ’ „¿Ñ=∞ÉèÏ=O
ÃÑOá⁄Ok#@∞¡~Ú`Õ `«‰Ωõ ¯= HÍ=∞O L#fl ¢ãÎ‘ `«# Éè~í ‰Î° Ωõ ÖˇO· yHÀ„^ÕHÍxH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ
`«# =∞#ã¨∞ûx `«Ü∂« ~°∞KÕã∞¨ ‰õΩx J`«xH˜ P#O^•xfl JOkOz, `å#∞ P#OkOK«QÅÆ ^Œ∞.
J~Ú`Õ D q+¨Ü∞« OÖ’ „Ñü ¢ãÎ‘ =ÚYºOQÍ QÆ∞iÎOK«=Åã≤# q+¨Ü∞« "Õ∞q∞@O>Ë
Ü«∞ø=#O L~°HõÖËã¨∞Î#flÑ¨C_»∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ `«# ÉèÏ~°º Öˇ·OyHõã¨ÊO^Œ#Å∞ ÖË‰õΩO_®
ã¨Î|∞ú~åÅ∞QÍ ‰õÄ~ÀÛ=_®xH˜ W+¨ìÑ¨_»_»∞. ^•OÑ¨`«º rq`«OÖ’ XHõi J=ã¨~åÅ#∞
Ô~O_»="å~°∞ f~åÛÅx, Jk W^ŒÌ~°∞ ã¨=∂#OQÍ WzÛÑ¨ÙK«∞ÛHÀ=Åã≤ LO@∞O^Œx
QÆ∞iÎOz#Ñ¨C_»∞ Z=~°∞ ZÖÏ =º=Ç¨ÏiOK«=Åã≤LO@∞O^À† P q^èOŒ QÍ =º=Ç¨ÏiOK«_O»
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. JO^Œ∞‰õΩ ÉèÏ~åºÉè~í ÅÎ° ∞ W^Œ~Ì ∂° Ñ¨~ã° Ê¨ ~°O Q“~°qOK«∞HÀ=_»O J=ã¨~O° .
JkèHõ HÍ=∞O - JÅÊ HÍ=∞O =Ù#fl ^ŒOÑ¨`∞« Å =∞^èºŒ H©K∞« ÖÏ@ HõO>Ë, ãÖÑ¶∞‘ ÉèÏ"åxH˜
- ã¨ÇÏ¨ HÍ~åxH˜ J=HÍâ◊O U~°Ê_»∞`«∞Ok.
453
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 454
[_»`«fiO L#fl ÉèÏ~°º`À ãÖ™ê~°O ™ê^èŒº=∂ ?
~å^èŒ - ~°[hHÍO`üÅx K«∂¿ãÎ Z=iÔH<· å zÅHÍQÀiOHõÖÏ¡ Hõ#|_»`å~°∞. ~å^èŒ

JO^•Å ÉÁ=∞‡. JO^•Åhfl P"≥∞Ö’<Õ xOÑ¨Ù‰õΩx ~°[hHÍO`ü Ç¨Ï$^ŒÜ∂« xfl ^ÀK«∞‰õΩO^•
Jx JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. JO^Œ∞Hõ<Õ J`«x ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞ ''~°[hHÍO`ü ZO`« J^Œ$+ì̈=O`«∞_À——
Jx P#Okã¨∂Î LO\Ï~°∞. HÍx ¿ãflÇ≤Ï`«∞ÅˆHq∞ `≥Å∞ã¨∞ ~°[hHÍO`ü Ç¨Ï$^ŒÜ∞« OÖ’
JãÖ`«$Ñ≤Î JyflÑ¨~fi° `«OÖÏ ÃÑÅ∞¡|∞‰õΩ`ÀO^Œx ! Z<Àfl fÜ«∞x TÇ¨ÏÅ`À, HÀÔ~¯Å`À
^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’ J_»∞QÆ∞ÃÑ\ì̃# ~°[hHÍO`üH˜ Z^Œ∞~Ô O· k x<åâı. ~å^èŒ x[OQÍ<Õ
ÉÁ=∞‡ - JO^•ÅÉÁ=∞‡. ã¨Ê^Œ#ÖËx K«O^Œ#O ÉÁ=∞‡. ~°[hHÍO`ü ZO`« L„^ÕHÑõ i¨ z<å,
Zxfl *’‰õΩû "Õã<≤ å P"≥∞Ö’ Z@∞=O\˜ „¿Ñ~°} HõÅQÆ^∞Œ . ~°uÖ’ Z@∞=O\˜ Pã¨HÎ˜
Hõ#|_»^∞Œ . "≥Ú^Œ\’¡ U^À „H˘`«=Î Å¡, ÉèÜ í ∞« O=Å¡ JÖÏ LO@∞O^Œx ÉèÏqOz ãïÃÑ@∞ì‰Ωõ x
=Ó~°∞‰õΩO>Ë, Jã¨Å∞ P"≥∞H˜ ~°u Z_»Å Pã¨Hˆ Î ÖË^xŒ `«~∞° "å`« `ÕeOk. ~å^èÖŒ ’ ~°u
Z_»Å Pã¨HÖÎ̃ ^Ë xŒ `Õe# `«~∞° "å`« ~°[hHÍO`üH˜ =∞iO`« =∂#ã≤Hõ ÉÏ^èŒ HõeyOk.
[_»`fi« O L#fl ÉèÏ~°º`À ãÖ™ê~°O ZÖÏO\˜ ã¨ÇÏ¨ #OQÆÅ =∞QÆ"åxÔH<· å ÉÏ^è•Hõ~O° QÍ<Õ
=ÙO@∞Ok. J`«x rq`«O x™êû~°OQÍ =∂iáÈ`«∞Ok. JO^Œ∞Hˆ `«# ÉèÏ~°ºx Ü«∂H˜"ì Q£ Í
=∂~°Û_®xH˜ ZO`À „â◊=∞Ñ¨_`» å_»∞. XH˘¯Hõ¯™êi P"≥∞ [_»`åfixfl ^≥ÑÊ≤ á⁄_»∞ã¨∂Î ''x#∞fl
ÃÑo§KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl XHõ>,Ë ^Œ∞#fláÈ`«∞x ÃÑo§ KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl XHõ>—Ë — JO@∂ =∞iO`« =∞#ã¨∞ûx
QÍÜ«∞Ñ¨~∞° ™êÎ~∞° .
[_»`fi« O ~°H~õ H° ÍÅ∞QÍ LO@∞Ok - H˘O^ŒiH˜ ~°u Z_»Å H˘^ÀÌ Q˘áÈÊ Pã¨HÎ˜
=ÙO@∞Ok. HÍx ~°uÖ’ ã¨∞Y„áêÑ≤Î =∂„`«O HõÅQÆ^∞Œ . q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ ‰õΩ<åflO Hõ#∞Hõ,
Éè~í HÎ° ˜ ã¨∞YO W"åfie Hõ#∞Hõ Ü«∂O„uHõOQÍ ~°uÖ’ áêÖÁæO\Ï~°∞. =∞iH˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ H˜
Jã¨Å∞ ~°u JO>Ë<Õ Jã¨ÇÏ¨ ºO. Ñ¨_H» Qõ kÆ Ö’ Éè~í Î° ^Œi KÕ~Q° Í<Õ „Ñ¨H¯õ H˜ uiy Ñ¨_∞» ‰õΩO\Ï~°∞.
^ŒQiæÆ H˜ ÖÏHÀ¯É’`Õ '<å‰õΩ W+ì̈O ÖË^∞Œ — JO@∂ ^Œ∂~°OQÍ `˘ÅyáÈ`å~°∞.
454
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 455
[=fixÖ’ [_»`fi« O ZO^Œ∞Hõx ?

~å^èŒ q+¨Ü∞« "Õ∞ fã¨∞‰õΩO>Ë "åi WO\˜ q+¨Ü∞« "Õ∞ P"≥∞Ö’ [_»`fi« O ~å=_®xH˜
HÍ~°}O. ™êO„Ñ¨^•Ü«∞O - ãÖ™ê¯~°O JO@∂ P"≥∞Ö’ Ãã‰õΩû QÆ∞iOz J<ÕHõ `«ÑC¨
Jaè„áêÜ«∂Åx HõeyOKå~°∞. P"≥∞ ^Œ$+≤Öì ’ ÉèÏ~°ºÉè~í ÅÎ° ÖˇO· yHõ ãÖ|O^èOŒ Hˆ =ÅO
Ñ¨â√◊ „Ñ¨=$uÎH˜ ãÖ|OkèOz#k. ÉèÏ~åºÉè~í ÅÎ° =∞^èºŒ J#∞~åQÆO, „¿Ñ=∞ LO_»@"Õ∞ Jã¨Ö#·ˇ
^•OÑ¨`º« rq`«O. "åi=∞^èºŒ hK«"∞≥ #ÿ HÍ=∞ ãÖ|O^è•ÅH˜ ™ê÷#OÖË^∞Œ . J@∞=O\˜
ÉèÏ"åÅ∞ =∞#ã¨∞ûÖ’ U~°Ê~°∞Û‰õΩ#fl ~å^èŒ Éè~í xÎ° K«∂¿ãÎ Q“~°=O, ~°uHÍ~°ºO JO>Ë Jã¨ÇÏ¨ ºO
HõeyOK«∞‰õΩOk. Éè~í Î° g∞^Œ Q“~°=OH˘nÌ ~°uÖ’ áêÖÁæ#_»"∞Õ `«ÑÊ¨ , JO^Œ∞Ö’ P"≥∞‰õΩ
Z@∞=O\˜ Pã¨HÎ˜ ÖË^∞Œ . W@∞=O\˜ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ ~°[hHÍO`ü KÕÜ∞« =Åã≤Ok XHõ¯>Ë.
P"≥∞Ö’ =ÚO^Œ∞ ^•OÑ¨`º« ãÖ|O^è•Å q+¨Ü∞« OÖ’ XHõ #=∞‡HÍxfl HõeyOKåe. P"≥∞
WëêìxH˜, Jaè„áêÜ«∂ÅH˜ =ºuˆ~HõOQÍ `å#∞ „Ñ¨=iÎOK«#h, `å#∞ ‰õÄ_® J#∞~åQÍxH˜,
PáêºÜ«∞`«H˜ JkèHõ „áê^è•#º`« W™êÎ#x `≥e¿ã@@∞¡ KÕÜ∂« e. ZÑ¨C_≥`· Õ ~°[hHÍO`ü
„Ñ¨=~°#Î JO^Œ∞‰õΩ J#∞QÆ∞}OQÍ LO@∞O^À, J#∞HÀ‰õΩO_® ~å^èÖŒ ’ Éè~í Î° Z_»Å Q“~°=O
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. x^•#OQÍ `«#x J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ#fl Éè~í `Î° À `«#Jaè„áêÜ«∂Åx =ºH©HÎ iõ ã¨∞OÎ k.
P"≥∞ Jaè„áêÜ«∂Åx ™ê#∞Éè∂í uQÍ qx, "å\˜Ö’x JáÈÇ¨ÏÅx `˘ÅyOK«_®xH˜ Hõ$+≤K¿Õ ãÎ
`«ÑÊ¨ Hõ =∂~°∞Ê =ã¨∞OÎ k. P"≥∞ `«# `«ÑÊ≤ ^•xfl QÆ∞iÎOz ~°uÖ’ Pã¨H`Î̃ À áêÖÁæO@∞Ok.
z#flÑ¨C_»∞ `«O„_ç âßã≤¿ãÎ, `«~°∞"å`« Éèí~°Î
Hõ=∞Å ÃÑiy# ‰õΩ@∞O| Ñïã≤`÷ Õ "≥Ú^Œ\ #˜ ∞Oz J<ÕHõ QÆO^Œ~Q° ÀàÏÅ`À xO_ç
LO_Õk. ^•xH˜`À_»∞ `«O„_ç =∞Ç¨ KèO« _»âßã¨#∞_»∞. Ñ≤ÅÅ¡ `À XHõ¯™êi ã¨~^° •QÍ =∂\Ï¡_ç
Z~°Q_Æ ∞» . "åi =∞#ã¨∞ûÖ’x =∂@ |Ü«∞@ÃÑ@ì_®xH˜ gÅ∞ÖË^∞Œ . Uk KÕ^•Ì=∞<åfl `«O„_ç
XÑ¨C‰õΩ<Õ"å_»∞ HÍ_»∞. D ~°HOõ QÍ Hõ~Àî ~° xÜ«∞=∂ÅÖ’ ÃÑiy# Hõ=∞ÅH˜ "≥Ú^Œ@
=∞#ã¨∞û KåÖÏ z~å‰õΩQÍ LO_Õk. z=iH˜ P"≥∞‰õΩ U q+¨Ü∞« O g∞^• Pã¨HÎ˜ ÖË‰Ωõ O_®
áÈ~ÚOk. Z=i`À#∂ Hõeã≤ ã¨~^° •QÍ =∂\Ï¡_|» ∞kú HÍ=_»OÖË^∞Œ . XO@iQÍ ‰õÄ~°∞Ûx
`å<Õ^À K«^∞Œ =ÙHÀ=_»O, `«# Ñ¨<^Õ À KÕã∞¨ HÀ=_»O `«ÑÊ¨ WOH˘Hõi`À ãÖ|O^èOŒ ÖË‰Ωõ O_®
J~ÚáÈ~ÚOk. J@∞=O\˜ Hõ=∞ÅH˜ XHõi`À =¸_»∞ =Úà◊√§ "Õ~ÚOKÕã≤ `«# |~°∞=Ù
kOÑ¨Ù‰õΩ<åfl_»∞ P"≥∞ `«O„_ç. `«O„_ç KèO« _»âßã¨#O #∞Oz |Ü«∞@Ñ¨_#ç Hõ=∞Å Éè~í `Î° À
Ç¨~ÚQÍ LO^ŒO>Ë JnÖË^∞Œ . Éè~í Î° ^ŒQ~æÆ ° ‰õÄ_® x~°Ñ¡ `Î̈ Q« Í LO_»@O, `«# _»∂º\©ÖÏQÍ
Éè~í Î° J=ã¨~åÅx K«∂_»@O `«ÑÊ¨ ~°uÖ’ Z@∞=O\˜ Pã¨HxÎ˜ K«∂Ñ≤OK«_O» ÖË^∞Œ . ZÖÏO\˜
=∞QÆ"å_»~Ú<å ÉèÏ~°º ~°uÖ’ J<åã¨H`Î̃ À LO>Ë Éèií OK«Ö_Ë ∞» . H˘kÌ~ÀAÅ∞ ã¨ÇÏ¨ #O
=Ç≤ÏOz# Éè~í Î° LO_»ÖHË õ P"≥∞#∞ xOkOK«™êQÍ_»∞. `«#ÖÏQÍ<Õ P"≥∞‰õÄ_® Ü«∂Hì̃"Q£ Í
455
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 456
LO_®Åx P^ÕtOK«_»O „áê~°OaèOKå_»∞. WO`«=~°‰õΩ `«O„_ç Hõ~îÀ~° xÜ«∞=∂Å`À

ã¨`=« ∞`«"∞≥ áÿ È~Ú# Hõ=∞Å `«# Éè~í Î° áÈ~°∞`À =∞iO`« `«Å_¡ eç á¡ È~ÚOk. ^•x`À ~°uÖ’
Pã¨HÎ̃ ÃÑiˆQ |^Œ∞Å∞ Éè~í gÎ° ∞^Œ ‰õÄ_® Jã¨ÇÏ¨ ºO Hõey ~°uÖ’ =∞iO`« [_»∞~åÅ∞QÍ
`«Ü«∂Ô~·Ok.
ÃãH±û Ãã·HÍÅlã¨∞ìÅ ÑïjÅ#Å „Ñ¨HÍ~°O z#fl`«#OÖ’ Hõ~îÀ~° xÜ«∞=∂xH˜,
PO^Àà◊#ÅH˜, zHÍ‰õΩÅH˜ QÆ∞~Ô #· Ü«Ú=`«∞Å∞ x^•#OQÍ „Ñü q+¨Ü∞« O Z_»Å xi¡Ñ`Î̈ ,«
J<åã¨HÎ˜ ÃÑOá⁄OkOK«∞‰õΩO\Ï~°∞. "å~°∞ WOH˘Hõi`À ãÖ|O^èOŒ ÖË‰Ωõ O_® XO@iQÍ
LO_®Å<Õ x~°Ü ‚ ∂« xH˜ =™êÎ~∞° . JO^Œ∞Ö’<Õ "åiH˜ P#O^ŒO, Ç¨~Ú HõÅ∞QÆ∞`å~Ú.
WOH˘Hõi ™êxfl^èºŒ OÖ’ =∞#ã¨∞û =Ú_»∞K«∞‰õΩxáÈ`«∞Ok. Z=~°∂ `«=∞x J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ~°x,
JO^Œ∞=Å¡ Z=i`À ãÖ|O^èOŒ ÃÑ@∞ìHÀ‰õΩO_® LO_»_"» ∞Õ ãÔ̈~#· Ñ¨ûúŒ Jx x~°~‚ ÚOK«∞
‰õΩO\Ï~°∞. W@∞=O\˜ =∞#ã¨Î`«fiO=Å¡ ^•OÑ¨`«ºrq`«OÖ’ ‰õÄ_® XO@i`«<åxfl
JaèÅ+≤™êÎ~∞° . =∞#ã¨∞û qÑ≤Ê =º=Ç¨ÏiOK«Ö~Ë ∞° . J@∞=O\˜ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Z=Ô~<· å `«=∞x
xOk¿ãÎ `å=Ú J#∞‰õΩ#flk x["Õ∞ Jx, `«=∞ x~°Ü ‚ ∞« O ã¨~Ô #· ^Õ Jx XHõ xâ◊ÛÜ«∂xH˜
=™êÎ~∞° . J^Õ ~°uÖ’ [_»`åfixfl =∞iO`« ÃÑOK«∞`«∞Ok.
Hõ=∞Å =O\˜"åiÖ’ ÃÑ· =∞#ã¨`Î fi« O LO_»|\˜ì J@∞=O\˜"åi`À ^•OÑ¨`º« O QÆ_¿ç Ñ
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ =ÚO^Œ∞, "åiÖ’ Éè„í ^Œ`åÉèÏ"åxfl HõeyOKåe. P ¢ãÅÎ‘ =∞<ÀÉèÏ"åÅH˜ `«=∞
=∞#ã¨∞ûÖ’Ñ¨ÓiÎ ™ê#∞Éè∂í u LO^Œx,`å=Ú "åixK«H¯õ QÍ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀQÆÅ=∞x `≥e¿ã@@∞¡
=º=Ç¨ÏiOKåe. WO`«HÍÅO "åi =∞<ÀÉèÏ"åÅ∞ J}K«|_ç<å `å=Ú =∂„`«O "å\˜x
„áÈ`«ûÇ≤Ï™êÎ=∞x "≥Å_¡ Oç Kåe. ^•x`À "åiÖ’ Éè„í ^Œ`åÉèÏ=O U~°Ê_»∞`«∞Ok. =∞#ã¨∞û
qÑ¨C‰õΩO@∞Ok. x^•#OQÍ Éè~í Î° Ç¨Ï$^ŒÜ∂« xH˜ ^ŒQ~æÆ Q° Í =™êÎ~∞° . `«#x J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ#fl
Éè~í xÎ° „¿Ñq∞™êÎ~∞° . `«=∞ ã¨~fi° ™êfixfl JiÊOz "åi ™êxfl^èºŒ OÖ’ Jq∞`«"∞≥ #ÿ P#O^•xfl,
ã¨∞MÏxfl á⁄O^Œ∞`å~°∞. x^•#OQÍ XO@i`«<åxfl =^Œ∞Å∞‰õΩx Éè~í `Î° À áêÅ∞ÑÖK«∞‰õΩx
Ç¨~ÚQÍ LO\Ï~°∞. "å~°∞ WÖÏ =∂ˆ~ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ã¨ÇÏ¨ #O ÖË‰Ωõ O_® Éè~í Î° `˘O^Œ~Ñ° _¨ ç
U"≥∞<ÿ å xOk¿ãÎ =º=Ç¨~°=∞O`å Éˇ_ãç H≤ ˘>Ëì „Ñ¨=∂^ŒO =ÙOk. ¢ãÅÎ‘ ∞ W@∞=O\˜ Éè~í Î°
^ŒQ~æÆ ° `«=∞H˜ Z@∞=O\˜ P^Œ~} ° ÖË^xŒ =∞~°Å XO@i`«<åxfl PÇ¨fix™êÎ~∞° .
~°uÖ’ ~°∞z JuQÍ Pt¿ã.Î ...
ã¨fiÜ«∞O„Ñ¨Éíè HÍÖËrÖ’ K«^∞Œ =Ù`«∞#fl ~ÀAÖ’¡ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ HÀÔ~¯Å∞ HõÅ∞QÆ∞`«∂
LO_Õq. `«#Ö’ HõeˆQ HÍ=∂xfl Ç¨Ïã¨Î„Ñ¨Ü≥∂QÆO ^•fi~å Hõ¡~Ú\’iãπx L„^ÕHõÑ¨~°z
P#Okã¨∂Î LO_Õk. HÍx `«# ^Œ$+≤Öì ’ D q^èOŒ QÍ á⁄O^Õ `«$Ñ≤Î KåÖÏ JÅÊO. Jã¨Å∞
456
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 457
~°uÖ’ ZO`À `«$Ñ≤,Î Ç¨~Ú HõÅ∞QÆ∞`åÜ«∞x ZO`À TÇ≤ÏOzOk. P"≥∞ TÇ¨ÏÅ∞, HÀÔ~¯Å∞
`«fi~°QÍ ™êÑ¶Å¨ ºO J=_®xH˜ K«^∞Œ =Ù ‰õÄ_® Ñ¨ÓiÎHÍ‰õΩO_®<Õ q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ ‰õΩOk. Éè~í Î°
~å*ËO„^Œ ‰õÄ_® K«Hõ¯x =∞QÆã≤i HõÅ"å_»∞. ã¨fiÜ«∞O„Ñ¨Éèí "≥Ú^Œ\ ˜~å„u ~°uÖ’
áêÖÁæ#flÑ¨C_»∞ `å#∞ TÇ≤ÏOz#q^èOŒ QÍ Éè~í Î° ™êxfl^èºŒ OÖ’ áê~°=âßºxH˜ Ö’#∞HÍ=_»O
QÍx, J=^è∞Œ Öˇ~∞° QÆx P#O^•xfl á⁄O^Œ_O» QÍx [~°QÖÆ ^Ë ∞Œ . ÃÑQ· Í ÉÏ^èŒ ‰õÄ_® HõeyOk.
JOQÆ„Ñ¨"âÕ O◊ ‰õÄ_® ^Œ∞~°É¡ Oíè J~ÚOk Z<Àfl fÜ«∞x TÇ¨ÏÅ`À "≥Ú^Œ\ ~˜ å„u HÀãÖ
Z^Œ∞~°∞K«∂ã≤Ñ¨ ã¨fiÜ«∞O„Ñ¨ÉHíè ˜ ''pè, WO`Õ<å ~°u ã¨∞YO—— Jx JxÑ≤OzOk. `å#∞
TÇ≤ÏOz# J^Œ∞ƒù`å#O^ŒO, ã¨∞YO Ug∞ HõxÑ≤OK«Ö^Ë ∞Œ . ÃÑQ· Í ã¨fiÜ«∞O`«$Ñ≤Î Ñ¨ûúŒ Ö’
`å#∞ á⁄Ok# `«$Ñ≤ÖÎ ÏQÍ<Õ Wk ‰õÄ_® LOk. =∞s JuQÍ PtOK«|>Ëì ã¨fiÜ«∞O„Ñ¨ÉHíè ˜
~°uÖ’ x~åâ◊ Hõey XHõq^è"Œ ∞≥ #ÿ xi¡Ñ`Î̈ « U~°Ê_çOk. Ç¨ïëê~°∞QÍ ~°uÖ’ áêÖÁæ#_»O
=∂x"ÕãO≤ k. ÃÑ^ŒÌ Q˘Ñ¨Ê`«#OÖËx ^•xHÀãÖ P~å@Ñ¨_@ » O ZO^Œ∞Hõx ÉèÏqOzOk.
^•xH˜`À_»∞ "≥O@<Õ "Õqà◊√§ ~å=_»O`À =∞#ã¨∞ûH˜ zHÍ‰õΩ Z‰õΩ¯"≥O· k. JO`Õ ã¨fiÜ«∞O„Ñ¨Éíè
rq`«O =∞Å∞Ñ¨Ù uiyOk. [_»`fi« O „Ñ¨"tÕ OzOk. ~°u JO>Ë Jã¨ÇÏ¨ ºO HõeyOk.
''Uq∞\˜ D qHÍ~°O, "åO`«∞Å∞, W^Õ<å ^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’ á⁄O^Õ P#O^ŒO, `«$Ñ≤—Î —
JO@∂ qã¨∞QÆ∞ K≥OkOk. ÃÑQ· Í ÃÑo¡KãÕ ∞¨ HÀ‰õΩO_®, WOHÍ K«^∞Œ =Ù‰õΩO>Ë Ç¨~ÚQÍ
LO_Õ^xŒ ÉèÏqOzOk.
ÉèÏ"å"ÕâßÅ∞ `≥zÛÃÑ>Ëì [_»`fi« O
ã¨fiÜ«∞O„Ñ¨Éèí Jhfl `å<Õ TÇ≤ÏOK«∞‰õΩx - P TÇ¨ÏÅH˜ `«# J#∞Éèí"åÅx
*’_çOK«∞‰õΩx rq`« ã¨`åºÅ∞QÍ H˘xfl Jaè„áêÜ«∂Åx ã≤~÷ Ñ° ~¨ K° ∞« ‰õΩOk. D q^èOŒ QÍ
ÉèÏ"å"ÕâßÅH˜ ¢ãÅÎ‘ ∞ `«fi~°QÍ Ö’#∞HÍ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ^•x=Å¡<Õ "å~°∞ H˘xfl JáÈÇ¨ÏÅH˜
QÆ∞Ô~· ^•OÑ¨`«º rq`«OÖ’ [_»`åfixfl `≥zÛÃÑ@∞ì‰õΩO\Ï~°∞. Jã¨Å∞ [_»`åfixH˜
=¸ÅHÍ~°}O - =∞#ã¨∞û. âßs~°HOõ QÍ ¢ãÅÎ‘ O^Œ~∂° XHõ>.Ë JO^ŒiÖ’ =∞~å‡=Ü«∞"åÅ∞
XHõ>qË ^èOŒ QÍ x~å‡}"≥∞ÿ LO\Ï~Ú. =∞~å‡=Ü«∞"åÅ x~å‡}OQÍx, W`«~„° `å J=Ü«∞"åÅ
á⁄OkHõÖ’x Ö’áêÅ∞QÍx [_»`åfixH˜ HÍ~°}O HÍ^Œ∞. ¢ãÖÎ‘ ’QÍx, Ñ¨Ù~°∞+¨μxÖ’QÍx HÍ=∞O
HõeQˆ q+¨Ü∞« OÖ’ =∞#¿ãû „Ñ¨^•è #O. J^Õ HÍ=∂xfl HõO„\’Å∞ KÕã∞¨ OÎ k. =∞#ã¨∞ûH˜,
=∞~å‡=Ü«∞"åÅH˜ =∞^èºŒ eOH± LO@∞Ok. =∞#ã¨∞ûÖ’ U=∂„`«O HÀiHõ L<åfl ~°uÖ’
áêÖÁæ#QÍ<Õ =∞~å‡=Ü«∂=Å#∞Oz ãÖHˆ `åÅ∞ =∞#ã¨∞ûH˜ KÕi =∞#ã¨∞û =∞iO`« L„kHõ`Î «
K≥O^Œ∞`«∞Ok. D L„kHõÎ`« =Å¡, ãÖˆH`åÅ =Å¡ =∞#ã¨∞ûÖ’ HÍ=∞Ñ¨~°OQÍ fÜ«∞x
J#∞Éè∂í `«∞Å∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. P J#∞Éè∂í `«∞Å∞ z=iH˜ =∞Oz ã¨∞MÏxfl „Ñ¨™êk™êÎ~Ú.
[_»`fi« OQÆÅ ¢ãÅÎ‘ q+¨Ü∞« OÖ’ =∞#ã¨∞û‰õΩ, =∞~å‡=Ü«∞"åÅH˜ =∞^èºŒ LO_Õ ãÖ|O^èOŒ
457
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 458
=ÚO^Õ `≥yáÈ`«∞Ok. JO^Œ∞Hõx =∞~å‡=Ü«∞"åÅ#∞Oz Z@∞=O\˜ ã¨∞MÏ#∞Éè∂í `«∞Å∞

=∞#ã¨∞ûH˜ KÕ~°=Ù. JÖÏˆQ =∞#ã¨∞û#∞Oz =∞~å‡=Ü«∞"åÅH© ãÖˆH`åÅ∞ JO^Œ=Ù.
=∞#ã¨∞ûÖ’ ~°u Z_»Å U~°Ê~°K«∞‰õΩ#fl JáÈÇ¨ÏÅ∞, rq`«O Z_»Å U~°Ê~°K«∞‰õΩ#fl
Jaè„áêÜ«∂Å∞, PO^Àà◊#Å∞, J#∞=∂<åÅ∞ ~°uÖ’ ã¨ÊO^Œ#Å∞ HõÅQÆ‰Ωõ O_® KÕ™êÎ~Ú.
^•x=Å¡ ~°uÖ’ [_»`fi« O U~°Ê_»∞`«∞Ok. W@∞=O\˜ ¢ãÅÎ‘ q+¨Ü∞« OÖ’ Éè~í Î° KåÖÏ ã¨ÇÏ¨ #O`À,
"≥∞Å‰õΩ=`À =º=Ç¨ÏiOz, "åi =∞#ã¨∞ûÖ’x =∂@ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. "åi J#∞~åQÍxfl,
PáêºÜ«∞`«x á⁄O^•e. J~Ú`Õ nxH˜ `«y# FÑ≤Hõ HÍ"åe. FÑ≤Hxõ „Ñ¨îŒ ≈¿ãÎ KåÖÏ=~°‰Ωõ
[_»`fi« O QÆÅ ¢ãÖÎ‘ ’ =∂~°∞Ê fã¨∞‰õΩ~å=K«∞Û. KåÖÏ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ ¢ãÖÎ‘ Ë `«=∞Ö’ [_»`fi« O
=ÙO^Œx, ^•x=Å¡ rq`å#O^•xfl HÀÖ’Ê`«∞<åfl=∞x ÉÏ^èÑŒ _¨ áç È`å~°∞. "åiH˜ ~°uÖ’
áêÖÁæ<åÅx HÀiHõ =ÙO@∞Ok, HÍx f~å ~°uÖ’ áêÖÁæO>Ë Z@∞=O\˜ „käÖò Hõ#|_»^∞Œ .
"åiÖ’ U^À âßs~°Hõ Ö’ÑÖ L#fl^Õ"∂≥ , #~åÅ =º=ã¨÷ ^≥|ƒu#fl^Õ"∂≥ #x ÉÏ^èÑŒ _¨ áç È`«∂
LO\Ï~°∞. ~°uÖ’ ~°∞z `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅx `åÑ¨„`«Ü∞« Ñ¨_áç È`«∂ LO\Ï~°∞.
~°uÖ’ Pã¨HÎ̃ L<åfl [_»`fi« O
~°uÖ’ Pã¨HÎ̃ L#flÑ¨Ê\˜H© H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ H˜ ~°uÖ’ ã¨∞MÏ#∞Éè∂í u ZO`«H© HõÅQÆ^∞Œ .
nxH˜ "åiÖ’ U^À `«ÑC¨ KÕã#≤ @∞¡ =∂#ã≤HHõ ÀΔ Éèí `≥eÜ«∞‰õΩO_® Ñ¨xKÕã∂¨ Î LO@∞Ok.
P =∂#ã≤Hõ HΔÀÉè=í Å¡ ~°uÖ’ áêÖÁæ<åfl Z@∞=O\˜ ã¨ÊO^Œ# ÖË‰Ωõ O_® J~ÚáÈ`å~°∞.
Éè~í Î° ZO`« „¿Ñ~ˆ Ñ≤Oz<å Ü«∂O„uHõOQÍ „Ñ¨=iÎ™êÎ~∞° QÍx,ã¨ÊO^Œ# QÆÅ ¢ãQÎ‘ Í =º=Ç¨ÏiOK«~∞° .
~å[ºO Ü«∞ø=#O `˘ek<åÖ’¡ ã¨fiÜ«∞O`«$Ñ≤Î Ñ¨^Œú`«∞ÅH˜ JÅ"å@∞Ñ¨_çOk.
ã¨fiÜ«∞O`«$Ñ≤Î Ñ¨^`úŒ ∞« Å^•fi~å ÖˇO· yHõ`$« Ñ≤Î á⁄O^Œ_O» KåÖÏ hK«"∞≥ #ÿ Ñ¨ûúŒ Jx, ÃÑQ· Í
^•xÅ¡ #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`« =ã¨∞OÎ ^Œx, ^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’ P#O^ŒO HõÅQÆ^xŒ ZHõ¯_À
q#_»O [iyOk. ^•x`À `å#∞ ZO`À `«ÑC¨ KÕâß#x Hõ$OyáÈ~ÚOk. q"åÇ¨ÏO J~Ú#
`«~∞° "å`« ‰õÄ_® `å#∞ `«ÑC¨ KÕâß#<Õ ÉèÏ=#Ö’ LO_»@O`À ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞ KåÖÏ
`«‰Ωõ ¯=QÍ HõÅ∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. ^•xH˜`À_»∞ `«#H˜ Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO JÅ"å@∞=ÙO_Õ^xŒ Éè~í HÎ° ˜
`≥e¿ãÎ J`«#∞ `«#x Q“~°q™êÎ_® ÖË^• J<Õk =∞~À ÉèÜ í ∞« O. WÖÏO\˜ ÉèÏ"åÅ∞ =∞#ã¨∞ûÖ’
LO_»@O`À ~°uÖ’ ZÑ¨C_»∂ ‰õÄ_® Ñ¨ÓiÎ =∞#ã¨∞û`À áêÖÁæ#_»O [~°QÖÆ ^Ë ∞Œ . P =∂#ã≤Hõ
HΔÀÉè=í Å¡, `å#∞ KÕã#≤ `«ÑC¨ =Å¡, ~°uÖ’ `«$Ñ≤áÎ ⁄O^ŒÖ#Ë <Õ, ÉèÜ í ∞« O=Å¡ ~å[ºOÖ’ [_»`fi« O
„Ñ¨"ÕtOzOk. JÖÏHÍ‰õΩO_® ÉèíÜ«∂xfl, `«Ñ¨C KÕâß#<Õ ÉèÏ"åxfl `˘ÅyOK«∞‰õΩO>Ë
KåÖÏ=~°‰Ωõ [_»`fi« O `˘ÅyáÈ`«∞Ok.
H˘O^Œ~∞° Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞, ¢ãÅÎ‘ ∞ ~°uÖ’ `«$Ñ≤xÎ á⁄O^Œ_O» ÖËÔŒ >Ë `«=∞Ö’<Õ Ö’ÑÖ
LO^Œx ÉèÏqOz ÉÏ^èÑŒ _¨ áç È`«∂ LO\Ï~°∞. nxH˜`À_»∞ P ¢ãÅÎ‘ ∞ `«=∞H˜ ~°uÖ’ Z@∞=O\˜
458
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 459
P#O^ŒO HõÅQÆ_O» ÖË^xŒ Ñ¨^ÑÕ ^¨ Õ JO@∂ =ÙO\Ï~°∞. J~Ú`Õ ZO`« HÍ=∞™ê=∞~°º÷ O

=Ù#fl Éè~í Î° J~Ú<å, [_»`fi« OQÆÅ ¢ãHÎ‘ ˜ ~°uÖ’ ã¨∞MÏ#∞Éè∂í `«∞efl „Ñ¨™êkOK«Ö_Ë ∞» . Uq^èOŒ QÍ
~°uÖ’ „Ñ¨=iÎ¿ãÎ [_»`fi« OQÆÅ ¢ãÅÎ‘ Ö’ ã¨=∞áêà◊§Ö’¡ ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞ HõÅ∞QÆ∞`åÜ«∞<Õk
K≥ÑÊ¨ _»O Hõ+Oì̈ . H˘O^Œ~∞° Zxfl~°HÍÅ∞QÍ „¿Ñ~ˆ Ñ≤Oz<å ã¨ÊOkOK«~∞° . "åiÖ’ U"Õ"À
=∂#ã≤Hõ ÉèÜ í ∂« Å∞, J#∞=∂<åÅ∞, JÑ¨~å^èÉŒ Ïè "åÅ∞ QÆ∂_»∞Hõ@∞ì‰Ωõ x LO\Ï~Ú. "å\˜x
™ê#∞Éèí∂uQÍ ÑïjeOK«_»O, ^ŒOÑ¨`«∞eÌi=∞^èŒº ã¨^Œ=QÍÇ¨Ï#, ã¨^•ƒù=O, ã¨Ç¨Ï#O
U~°Ê_Õ@@∞¡ KÕ¿ãÎ [_»`fi« O QÆÅ ¢ã`Î‘ À ãÖ™ê~°O KÕÜ∞« _»O ã¨∞ÅÉè`í ~« O° J=Ù`«∞Ok.
ÖˇO· yHÍHõ~¬° }Å∞ - ÖˇO· yHõ J<åKå~°Å∞
''K«∂_»∞ J=∂‡ ! =∂=∞Ü«∞º <å [_»Ñ@¨ ∞ì‰Ωõ x QÆ∞OA`«∞<åfl_»∞—— JO@∂ Ñ¨k¿ÇÏ<Õà¡◊
Ñ¨^‡Œ "åà◊§ J=∞‡`À HõOÑ¨~¡ ÚO\ò KÕãO≤ k.
''=∂=∞Ü«∞ºH˜ #∞=Ùfi JO>Ë =Ú^Õ.Ì ã¨~^° •QÍ U^À KÕã<≤ å =∂=∞ÜÕ∞º Hõ^• -
ãÖ`À+≤OKåe HÍx U_»=‰õÄ_»^∞Œ —— JO@∂ =∂=∞Ü«∞ºx ã¨=∞i÷OzOk J=∞‡.
''J=Ù#∞ JHõ¯Ü«∂º, Jã¨Å∞ Ñ¨^‡Œ H˜ =∂=∞Ü«∞º`À ã¨~^° •Å∞ JO>Ë Ug∞ `≥eÜ«∞^Œ∞.
<Õ#∞ Ug∞ KÕÜ∞« HõáÈ~Ú<å, yÖËã¡ #≤ @∞¡ QÆO`«∞ÖË™ÈÎOk—— JO@∂ ÃÑ^ŒÌ =∞QÍ_»∞ÖÏ á¶ÈA
ÃÑ\Ïì_∞» .
''pè, áÈ. #∞=Ófi, J=∂‡ XHõ>—Ë — JO@∂ HõO\˜`À "≥H¯˜ iOz, <À\˜`À J~°z
JHõ¯_ç#∞Oz áêiáÈÉ’~ÚOk.
áêiáÈÉ’`«∞#fl Ñ¨^Œ‡ H˘OQÆ∞ Ñ¨@∞ì‰õΩx XHõ¯ QÆ∞OA QÆ∞O*Ï_»∞. F}© ZHõ¯_»
T_çáÈ`«∞O^À, `«# XOÑ¨ÙÅ∞, ™⁄OÑ¨ÙÅ∞ ZHõ¯_» |Ü«∞@Ñ¨_áç È`åÜ≥∂ Jx `«# ~Ô O_»∞
KÕ`∞« Å`À Kèåfg∞^Œ Jkq∞ Ñ¨@∞ì‰Ωõ Ok. =∂=∞Ü«∞º Hõà§◊ Ö’¡H˜ XHõ¯™êi J^ÀÖÏ K«∂ã≤Ok.
''á¶È =∂=∞Ü«∂º, =∞s JÅ¡i Z‰õΩ¯"≥á· È`«∞Ok—— Jx x^•#OQÍ JOk. HÍx =∂=∞Ü«∞º
JÅ¡ix HÍãÎ̈ Ç¨Ï^Œ∞ÖÌ ’¡ ÃÑ\ÏìÅx, ''K«∂_»=∂‡, =∂=∞Ü«∞º =∞m§ Uq∞ KÕã∞¨ <Î åfl_À——
JO@∂ JizOk.
=O\Õ\’¡ =O@ KÕã∞¨ ‰õΩO@∞#fl Ñ¨^‡Œ J=∞‡ ''Xˆ~Üü∞, ^•xx Ug∞KÕÜ∞« ‰õΩ~å
X\ì̃ Ñ≤zÛ=ÚO_», Jã¨ÖË TiH˜<Õ U_»∞ã¨∞OÎ k. WHõ #∞"Õfi"≥∞<ÿ å JO>Ë =∞s U_»∞ã¨∞OÎ k——
JO@∂ `«# `«=Ú‡xH˜ ã¨ÅÇ¨ WzÛOk.
''TiH˜<Õ WÖÏ U_çK"Õ åà◊§O>Ë <å‰õΩ ÉèÖí =Ë ∞O@ á¶È, h`À <Õ#∞ =∂\Ï¡_#» ∞ Ug∞
KÕÜ∞« HõáÈ~Ú<å J=∂‡ JO@∂ J~°=_»O =∂„`«O KÕ`#« =Ù#∞ UO "Õ∞#HÀ_»Ö’, Uq∞\’——
459
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 460
JO@∂, ''WOHÀ™êi <å ^ŒQiæÆ H˜ =∂=∞Ü«∂º Wk KÕãÃ≤ Ñ@∞ì, Jk KÕãÃ≤ Ñ@∞ì Jx ~å, h
Ñ¨x K≥|∞`å—— JO@∂ JHõ¯_ç#∞Oz "≥o§áÈÜ«∂_»∞.
''á¶È, Jã¨Å∞ h`À <å‰õΩ Ñ¨<qÕ ∞\˜? HÍ"åÅO>Ë J=∞‡<Õ J_»∞QÆ∞`å—— JO@∂
=∞~˘Hõ™êi QÆ\ Qì̃ Í "≥H¯˜ iOz áêiáÈ~ÚOk - =∞m§ =∂=∞Ü«∞º =zÛ F QÆ∞^Œ∞Ì
QÆ∞^Œ∞`Ì å_Õ"∂≥ #x ÉèÜí ∞« O`À.
WÖÏO\˜ ã¨~^° •Å∞, ã¨~™° êÅ∞ "Õ∞#HÀ_»à√◊ § - "Õ∞#=∂=∞Å∞, ÉÏ= - =∞~°^àŒ √◊ §
LO_Õ „Ñü WO\’¡#∂ KåÖÏ ã¨ÇÏ¨ [O. "åà◊§=∞^èºŒ [iˆQ D ã¨~™° êÅH˜, ã¨~^° •ÅH˜
ÃÑo§à◊√§- „¿Ñ=∞ÅH˜ Z@∞=O\˜ ãÖ|O^èOŒ LO_»^∞Œ . Ñ¨^àÕ √◊ § L#fl "Õ∞#=∂=∞ `«#
J~Ú^Œ∞ ãÖ=`«û~åÅ "Õ∞#HÀ_»Å∞H˜ 'xH±<"Õ ∞£ — ÃÑ\ì̃ Ñ≤ez U_çÑ™≤ êÎ_∞» . U"Õ"À ã¨~^° •QÍ
=∂@Åx U_çÑ≤Oz P#Ok™êÎ_»∞. =∂=∞Ü«∞º ã¨~°^•QÍ<Õ `«#x JO@∞<åfl_»x P
áêÑ¨H˜ ‰õÄ_® `≥Å∞ã¨∞. J~Ú<å =Ú^Œ∞=Ì Ú^Œ∞QÌ Í U_çz, =∂=∞Ü«∞º <≥ugÎ ∞^Œ "≥∞`«"Î ∞≥ `«QÎ Í
~Ô O_»∞ "≥Ú\ì̃HÍÜ«∞Å∞ "≥Ú@∞ì`∞« Ok. ''<å <≥ugÎ ∞^Œ "≥Ú\ì̃HÍÜ«∞Å∞ "Õ™êÎ"å, h ~Ô O_»∞
Ñ≤ÅHõÅ∞ HõuiÎ Oz "Õ™êÎ—— JO@∂ ''<Õ#∞ =Ó~°∞‰õΩ<åfl#<Õ Hõ^• "≥Ú\ì̃HÍÜ«∞Å∞ "Õâß=Ù.
K«∂ã¨∞HÀ <å `«_®MÏ—— JO@∂ "≥∞`«Î "≥∞`«QÎ Í Ñ≤„~°Å g∞^Œ ~Ô O_»∞ `«ye™êÎ_∞» . "Õ∞#HÀ_»Å∞
- "Õ∞#=∂=∞Å =∞^èºŒ , ÉÏ= - =∞~°^àŒ §◊ =∞^èºŒ W@∞=O\˜ ã¨~™° êÅ∞ ZO`« =Ü«∞ã¨∞û
=zÛ#"åiÖ’<≥·<å LO_ç f~°∞`å~Ú. "Õ∞#HÀ_»à◊§H˜ "Õ~°∞"Õ~°∞ "åà◊§`À q"åÇ¨Å∞
J~ÚáÈ~Ú<å D ã¨~™° êÅ∞ =∂„`«O ZÑ¨C_ÀHõÑC¨ _»∞ [~°∞QÆ∞`«∂<Õ LO\Ï~Ú. 50
ãÖ=`«û~åÅ∞ =zÛ# "Õ∞#=∂=∞`À 15 ãÖ=`«û~åÅ "Õ∞#HÀ_»Å∞ ‰õÄ_® `«# D_»∞
L#fl "Õ∞#=∂=∞`À ã¨~ã° O¨ P_ç#>Ë¡ P_»∞`«∞Ok, P#Okã¨∞OÎ k. JÖÏˆQ P =Ü«∞ã¨∞û
=∞o§# =∂=∞Ü«∞º ‰õÄ_® Ñ¨_»∞K«∞Ñ≤Å¡`À *’H±û "Õã¨∂Î =Ü«∞ã¨∞ûx =∞~°záÈ`å_»∞.
|∞QÆæyÅ∞¡`«∂, [_»QÆ∞OA`«∂, XO\˜g∞^Œ F}© ã¨~°∞Ì`«∂, ''Ñ¨q∞@ ‰õÄ_® ãïQÍæ
"Õã∞¨ HÀ=_»O ~åHõáÈ`Õ h‰õΩ =∞Oz "≥ÚQÆ∞_»∞ ZHõ¯_»#∞Oz =™êÎ_—Õ — JO@∂ KèÖ« ’HÎ̃
qã¨∞~°∞`å_»∞. Ñ¨q∞@ ã¨~∞° `Ì ∞« #flÑ¨C_»∞ =HΔÀ*ÏÅ g∞^Œ KÕ~Ú"Õã≤ ''=∞s h‰õΩ z#flqQÍ
L<åfl~Ú. =∞Oz „ÉÏ H˘xÃÑ@ì<å—— Jx J_»∞QÆ∞`å_»∞. `«# =HΔÀ*ÏÅ g∞^Œ KÕ~Ú
"Õã#≤ O^Œ∞‰õΩ, Ñ¨q∞@ ãï#Ì O^Œ∞‰õΩ Ug∞ J#‰õΩO_®<Õ ''ZO^Œ∞‰õΩÖË =∂=∞Ü«∂º, hHÍ
W|ƒOk. Uk ÉÏQÆ∞O@∞O^À K≥ÑC¨ . <Õ<Õ H˘#∞‰õΩ¯O\Ï—— Jx `≥eqQÍ ["åaã¨∞OÎ k.
D q^èOŒ QÍ "Õ∞#=∂=∞ - "Õ∞#HÀ_»Å∞, ÉÏ= - =∞~°^àŒ §◊ =∞^èºŒ ™êˆQ ãÖÉèÏ+¨},
[iˆQ KÕ+Åì̈ ∞ ÖˇO· yHõ KÕ+Åì̈ x JxÑ≤OK«‰Ωõ O_® ™êyáÈ`«∂ LO\Ï~Ú. P KÕ+Åì̈ ∞ -
=∂@Å∞ U q^èŒOQÍ#∂ Öˇ·OyHõ ãÖ|O^è•ÅH˜ ^•if¿ã=x ÉèÏqOK«~°∞. Jã¨Å∞
''Öˇ·OyHõO—— J<Õ ÉèÏ=O "åà◊§ =∞^èŒº ~å<Õ~å^Œ∞. z#flÑ¨Ê\˜#∞Oz JO`« Z‰õΩ¯=QÍ
460
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 461
XHõi<˘Hõ~°∞ U_çÑ≤OK«∞‰õΩ#fl"åà◊√§ - WOH˘Hõi`À q"åÇ¨ÏO J~Ú ^Œ∂~°OQÍ

"≥o§áÈ~Ú<å, =∞#ã¨∞ûÅ∞ =∂„`«O JO`« `å*ÏQÍ<Õ LO_çáÈ`å~Ú.
ã¨~°™êÅ "≥#∞Hõ Öˇ·OyHõ `«$Ñ≤Î
Ãã‰õΩû ÃãH· ÍÅlã¨∞Åì qâı+¡ }
¨ „Ñ¨HÍ~°O "Õ∞#HÀ_»Å∞ - "Õ∞#=∂=∞, ÉÏ= - =∞~°^ÅŒ ∞
WÖÏ ^ŒQ~æÆ ° ãÖ|O^è•Å =∞^èºŒ [iˆQ ã¨~™° êÅ "≥#∞Hõ `≥eÜ«∞‰õΩO_® ÖˇO· yHõ`$« Ñ≤Î P^è•~°Ñ_¨ ç
LO@∞Ok. „Ñ¨f Ñ¨Ù~°∞+¨μxÖ’#∂, ¢ãÖÎ‘ ’#∂ ÖˇO· yHõOQÍ ZÑ¨C_»∂ ã¨ÊO^Œ#Å∞ HõÅ∞QÆ∞`«∂
LO\Ï~Ú. H˘O^Œi=∞^èºŒ HõeQˆ ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#ÅH˜ ™ê^è•~°}OQÍ K≥ÑC¨ ‰õΩ<Õ ÖˇO· yHõ
z„`«} W=fi‰õΩO_® Ñ¨q„`«"∞≥ #ÿ „¿Ñ=∞, J#∞~åQÆOQÍ z„uOK«_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ÖˇO· yHõ
ã¨ÊO^Œ#ÅH˜ ã¨=∂[O ~°H~õ H° ÍÅ ~°∂áêÅxzÛOk. XHõ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ Ñ¨~å~Ú ¢ã`Î‘ À ã¨~^° •QÍ
=∂\Ï¡_`ç Õ KåÅ∞† Jk ÖˇO· yHõ"åOKè`« À ‰õÄ_»∞‰õΩ<Õ^xŒ , JO>Ë J^Õ "Õ∞#HÀ_»Å∞`À
=∂\Ï¡_ç<å, =∞~°^ŒÅ∞`À =∂\Ï¡_ç<å ˆH=ÅO K«#∞=Ù`À K≥Ñ¨C‰õΩ<Õ ã¨~°^•Å∞QÍ
XÑ¨CHÀ=_»O [iyOk. =Ü«∞ã¨∞û =zÛ# ‰õΩ„~°"å_»∞ `«# "Õ∞#HÀ_»Å∞`À ã¨~°^•QÍ
=∂\Ï¡_<ç å, ÖË^• "Õ∞#HÀ_»Å∞ "Õ∞#=∂=∞`À =∂\Ï¡_<ç å ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#ÖË =¸ÅO.
J~Ú`Õ W@∞=O\˜ ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#Åx ã¨=∂[O K≥_∞» QÍ fã¨∞HÀ^Œ∞ Hõ#∞Hõ "åi^ŒiÌ
=∞^èºŒ ¿ãfiK«ÛQù Í Ãã‰õΩû ãÖÉèÏ+¨}Å∞, KÕ+Åì̈ ∞ ™êyáÈ`«∂ LO\Ï~Ú. "å\˜^•fi~å "åi
Öˇ·OyHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞ |Ç≤Ï~°æ`«"≥∞ÿ =∞#ã¨∞ûH˜ Ç¨~ÚQÍ JxÑ≤ã¨∞ÎOk. J~Ú`Õ qz„`«O
Uq∞@O>Ë "åi^ŒÌ~°∂ ‰õÄ_® `«=∞Ö’ HõeˆQ Öˇ·OyHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞ WÖÏ ¿ãfiK«ÛùQÍ
=ºHõ=Î ∞=Ù`«∞<åflÜ«∞x J#∞HÀ~°∞. J"Õ ãÖÉèÏ+¨}Å∞, KÕ+Åì̈ ∞ Ñ¨~å~Ú"åi`À [iy`Õ
=∞~ÀÖÏ J~°O÷ K≥ÑÊ¨ _»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. "å\˜ Ñï}Ï=∂Å∞ ‰õÄ_® =∞~ÀÖÏ LO_»@O
‰õÄ_® ã¨ÇÏ¨ ["Õ∞. 50 ãÖ=`«û~åÅ =∂=∞Ü«∞º, 15 ãÖ=`«û~åÅ "Õ∞#HÀ_»Å∞`À ã¨~ã° O¨
P_ç<å JO^Œ∞Ö’ `≥eÜ«∞‰õΩO_® ÖˇO· yHõãÊ¨ O^Œ#ÖË ^•y LO\Ï~Ú.
Öˇ·OyHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞ - q"åÇ¨ÏO
ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞ Hõey#O`« =∂„`å# Jq ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•ÅH˜ ^•ifÜ«∂Åx
ÖË^∞Œ . ¢ãÎ‘ - Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ =∞^èºŒ HõeQˆ ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#ÅH˜ `«y# ¿ãfiKåÛù "å`å=~°}O
HõeyOz#@¡~Ú`Õ Jq Ñ¨~°ã¨Ê~°O Q“~°qOK«∞HÀ=_®xH˜, P^ŒiOK«∞HÀ=_®xH˜
LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_»`å~Ú. Ñ¨~°ã¨Ê~° J=QÍÇ¨Ï#H˜ ^ÀÇ¨Ï^ŒO KÕ™êÎ~Ú. W@∞=O\˜ ¿ãfiKåÛù
"å`å=~°}O "Õ∞#HÀ_»Å∞ - "Õ∞#=∂=∞Å =∞^èºŒ LO_»|\˜ì Zxfl ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞
Hõey<å Jq ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•ÅH˜ ^•ifÜ«∞=Ù. J^Õ XHõ Ñ¨~å~Ú =ºHÎ̃ q+¨Ü∞« OÖ’
ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞ Hõey`Õ ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•ÅH˜ ^•if™êÎÜ∞« <Õ Jaè„áêÜ«∞O „Ñ¨Kå~°OÖ’
461
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 462
LOk Hõ#∞Hõ, "≥Ú^Œ\ ˜#∞Op "åi^ŒÌ~°∞ Öˇ·OyHõ ãÖ|O^èŒO QÆ∞iOz PÖ’zOK«_»O

[~°∞QÆ∞`«∂ LO@∞Ok. ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#Å q+¨Ü∞« OÖ’ ã¨=∂[O HõeyOKÕ qÅ∞=Å∞
|\˜ì Jq Z@∞=O\˜ ^•xH˜ ^•if™êÎÜ∞« <Õk P^è•~°Ñ_¨ ç LO\Ï~Ú. "Õ∞#HÀ_»Å∞ -
"Õ∞#=∂=∞ÅH˜ q"åÇ¨ÏO [~°QÍÅ<Õ ÉèÏ=O ÃÑ^ŒÅÌ ∞ HõeyOz#@¡~Ú`Õ "≥Ú^Œ\ #˜ ∞OKÕ
ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞ ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Å"≥Ñ· Ù¨ H˜ Z^Œ∞QÆ∞`å~Ú. ÖËHáõ È`Õ Hˆ =ÅO Ñ¨~ã° Ê¨ ~°
PHõ~¬° }, Q“~°qOK«∞HÀ=_»O =~°Hˆ PyáÈ`å~Ú.
Ñ¨~°ã¨Ê~° PHõ~°¬}H˜ Öˇ·OyHõ ã¨ÊO^Œ#ÖË =¸ÅO
¢ã‘Î - Ñ¨Ù~°∞+¨μe^ŒÌ~°∂ KåÖÏ ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ ~å=_®xH˜ =ÚYºOQÍ "åiÖ’
xa_èHô $õ `«OQÍ LO_Õ ÖˇO· yHõ PHõ~¬° }Ë =¸ÅO Jx JO\Ï~°∞ Ãã‰õΩû ÃãH· ÍÅlã¨∞Åì ∞.
ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞ ÖËx =º‰õΩÖÎ ’¡ ÖˇO· yHõ PHõ~¬° }Å∞ LO_»=Ù. „Ñü ¢ãÎ‘ - Ñ¨Ù~°∞+¨μx
=∞^èºŒ LO_Õ ¿ãflÇ¨xH˜ =¸ÅO ÖˇO· yHõ PHõ~¬° }Ë J~Ú#Ñ¨Ê\˜H© ^•xx K≥_∞» QÍ ÉèÏqOK«#
=ã¨~O° ÖË^∞Œ . W^Œ~Ì ∞° =º‰õΩÅÎ ∞ Ñ¨~ã° Ê¨ ~°O ^ŒQiæÆ H˜ ~å"åÅ<åfl, ã¨ÇÏ¨ HõiOz LO_®Å<åfl
"åi=∞^èºŒ UHÍOwHÍ~åxH˜ =KÕÛ q+¨Ü∞« O XHõ\ ˜ `«ÑÊ¨ Hõ LO_®e. D ã¨$+≤Öì ’ „Ñ¨f
rqÖ’ JÖÏ `«fi~°QÍ UHÍOwHÍ~åxH˜ XÑ≤ÊOKÕ q+¨Ü∞« O XHõ¯>Ë - J^Õ ÖˇO· yHÍHõ~¬° }.
ÖˇO· yHõ xÜ«∞=∂Å∞ - ã¨=∂[O
`«b¡ - H˘_»∞‰õΩ, `«O„_ô - ‰õÄ`«∞~°∞ =∞^èºŒ ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞ HõÅQÆ=Ù Jx JO>Ë
"≥Ú^Œ\ #˜ ∞Op ã¨=∂[OÖ’ P ãÖ|O^è•ÅH˜ ZO`À Ñ¨q„`«`x« PáêkOK«|\˜ì JO^Œ~∂°
"å\˜<Õ áê\ÕK«_O» [~°∞QÆ∞`ÀOk. `«e¡ Z_»Å H˘_»∞‰õΩ HÍ=∞ÉèÏ=O`À =º=Ç¨ÏiOK«_O»
''=∞Ç¨ áêÑÖQÍ—— ã¨=∂[O xˆ~tÌ OK«|\˜,ì H˘_»∞‰õΩ =∞#ã¨∞ûÖ’ `«e¡ Z_»Å "≥Ú^Œ\ #˜ ∞Op
Ñ¨q„`« ÉèÏ="Õ∞ <≥ÅH˘O@∞Ok. HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ HÀÔ~¯Å∞ `«e¡ Z_»Å HõÅQÆ_O» [~°Q^Æ ∞Œ .
JÖÏˆQ XHõ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ XHõ ¢ãHÎ‘ ˜ ZO`À ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ ~å=_®xH˜ "åi^ŒiÌ =∞^èºŒ LO_Õ
ÖˇO· yHõ PHõ~¬° }Ë =¸ÅHÍ~°}O J~Ú#Ñ¨Ê\˜H© `å#∞ ZO`À Q“~°=OQÍ K«∂¿ã ¢ãÎ‘ Z_»Å
ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞ HõÅQÆ_O» `«ÑC¨ J<Õ ã¨=∂[ hu LO_»|\ì̃ ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#ÅH˜
`å=Ù W=fi‰õΩO_® =∞#ã¨∞ûx HõO„\’Å∞ KÕã∞¨ HÀ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. J@∞=O\˜"åi
=∞^èºŒ "åOKèÅ« H˜ Uq^èOŒ QÍ#∂ P™ê¯~°O LO_»^∞Œ .
K≥e¡ Z_»Å J#flÜ«∞º‰õΩ Öˇ·OyHõ "åOKè«
K≥e¡ Z_»Å ÖˇO· yHõ "åOKè« `«ÑC¨ Jx ã¨=∂[OÖ’ ÉèÏ=O LO_»|\ì̃ J#flÜ«∞ºH˜
P"≥∞ Z_»Å Z@∞=O\˜ ÖˇO· yHõ "åOKèÅ« ∞ HõÅQÆ=Ù JO`ÕQÍx J<åfl K≥ÖÅ¡ˇ ∞ XˆH QÆ~åƒù#
Ñ¨Ù\ì̃, "Õ~∞° "Õ~∞° KÀ@¡ XHõiH˜ `≥eÜ«∞‰õΩO_® =∞~˘Hõ~∞° ÃÑiy`Õ "åi^Œ~Ì ∞° =Ü«∞ã¨∞û
462
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 463
=zÛ# `«~∞° "å`« ZHõ¯_À HõÅ∞ã¨∞‰õΩO>Ë Ñ¨~ã° Ê¨ ~°O ÖˇO· yHÍ~°¬}H˜ Ö’#∞HÍ~°x HÍ^Œ∞.
J<åfl K≥Åà¡ §◊ O Jx `≥e¿ãÎ ÖˇO· yHõ PHõ~¬° } HõÅQÆ^∞Œ ÖËHáõ È`Õ ÖˇO· yHÍ~°¬}`À áê@∞
ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Å∞ ‰õÄ_® <≥ÅH˘#=K«∞Û. D ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Å∞ =∞`åKå~åÅ |\˜ì
‰õÄ_® P^è•~°Ñ_¨ ç LO\Ï~Ú. Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅÖ’ J<åfl K≥ÖÅ¡ˇ § =∞^èºŒ q"åÇ¨Å∞ KåÖÏ
`«ÑC¨ QÍ ÉèÏq¿ã,Î J^Õ =∞Ç¨Ï=∞‡nÜ«∞ =∞`«OÖ’ =∞QÆ"å_»∞ `«# ÉÏÉÏ~Ú ‰õÄ`«∞~°∞x
ÉèÏ~°ºQÍ ã‘fiHõiOK«=K«∞Û. Öˇ·OyHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞, Öˇ·OyHÍ~°¬}Å∞ KåÖÏ=~°‰õΩ ã¨=∂[
xÜ«∞=∂Å∞ =∞`åKå~åÅ∞ HõO„\’Å∞ KÕã∂¨ Î LO\Ï~Ú. JO`ÕQÍx Ñ¨Ù@∞ìH`õ À<Õ J<åfl -
K≥ÅÅ¡ x - ÖˇO· yHõOQÍ K«∂_»‰Äõ _»^∞Œ - H˘_»∞‰õΩ `«ex¡ „¿ÑÜ«∞ã≤QÍ K«∂_»‰Äõ _»^∞Œ J<Õ
ÉèÏ=O ã¨fi`«ó ã≤ÔúŒ QÍ U~°Ê_»@O [~°Q^Æ ∞Œ .
™È^Œ~∞° x`À `«e¡ J~Ú# =e¡
=e¡ XHõ PÑ¶‘ã¨∞Ö’ Ñ¨xKÕã¨∞ÎOk. JHõ¯_Õ Ñ¨xKÕã¨∞Î<åfl_»∞ „Ñ¨ÉèÏHõ~ü. "åi^ŒÌiH©
=∞#ã¨∞ûÅ∞ Hõeâß~Ú. z=iH˜ q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl~°∞, ÉÏ|∞ ‰õÄ_® Ñ¨Ù\Ïì_∞» . f~å
z=iH˜ `≥eã≤O^Õq∞@O>Ë =e¡ ÃÑàÏ§_ç#k WOÔH=fii<À HÍ^Œ∞, `«# ã¨fiO`« J#flÜ«∞º<Õ.
"åi z#fl`«#OÖ’ XHõ LÑ¨„^Œ=OÖ’ ‰õΩ@∞O|=∞O`å zO^Œ~° =O^Œ~° J~ÚáÈ~Ú
Z=iH˜"åˆ~ "Õ~∞° "Õ~∞° J~ÚáÈÜ«∂~°∞. Ug∞ `≥eÜ«∞x =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ [iy# P LÑ¨„^Œ=O
=b¡ - „Ñ¨ÉÏè Hõ~Åü #∞ ^Œ∂~°OQÍ KÕã,≤ z=iH˜ J<åfl - K≥ÖÅ¡ˇ ∞QÍ HÍ‰õΩO_® ÉèÏ~åº -
Éè~í ÅÎ° ∞QÍ HõeÑ≤Ok. J<åfl - K≥ÖÅ¡ˇ ∞§ J~Ú<å XHõi<˘HõiH˜ `≥eÜ«∞HõáÈ`Õ ÖˇO· yHÍHõ~¬° }H˜
Ö’#∞ J=Ù`å~°x D L^ŒO`«O x~åú~} ° KÕã≤ K«∂Ñ≤Ok. HÍx Wk QÆ∞iÎOz#"å~°∞
''B~å Wk ZÖÏ ãÖÉè=í O! J<åfl K≥ÖÅ¡ˇ ∞ =∞^èºŒ ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è=Œ ∂! Ñ¨Ó~°fiO ZÑ¨C_»∂,
ZHõ¯_® WÖÏ [~°QÖÆ ^Ë ∞Œ . D HõeHÍÅOÖ’ WÖÏ [~°Q_Æ ®xH˜ HÍ~°}O q<åâ◊#O ZO`À
^Œ∂~°OÖË^Œx `≥eÜ«∞*ˇÑ¨Ê_®xH˜ =∂„`«"Õ∞—— Jx =Ú‰õΩ¯g∞^Œ „"ÕÅ∞ "Õã¨∞‰õΩx
Pâ◊Û~°ºáÈÜÕ∞"å~°∞ ÖËHáõ ÈÖË^∞Œ .
Ñ
„ u
¨ rqÖ’ ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞ ã¨ÇÏ¨ [O
[O`«∞*ÏÅOÖ’ ‰õÄ_® XHõ^•x Z_»Å =∞~˘Hõ^•xH˜ ÖˇO· yHõãÊ¨ O^Œ#Å∞ HõÅ∞QÆ∞`«∂
LO\Ï~Ú. D ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞, ÖˇO· yHõ"åOKèÅ« ∞ ÖËHáõ È`Õ Jã¨Å∞ ã¨$+≤ì =$kú K≥O^Œ_"» ∞Õ
[~°Q^Æ ∞Œ . =∂#= ã¨=∂[OÖ’ Ãã‰õΩû ãÖ|O^è•Å∞ QÆ∞iOz U~°Ê~°∞Û‰õΩ#fl xÜ«∞=∂Å
=O\˜q [O`«∞ ã¨=∂[OÖ’ ÖË=Ù Hõ#∞Hõ HÀ_≥^∂Œ _» =Ü«∞ã¨∞û =zÛ, `«# `«ex¡ K«∂ã≤
Hõ#∞ÃãQ· Æ KÕã,≤ HÍÅ∞w\˜ ''Ãã· ~Ô _ôÜ∞Õ <å, HÍã¨∞HÀ....<å =∞QÆ`#« O K«∂Ñ≤™êÎ—— JO@∂
ÃÑH· ˜ XHõ¯ QÆO`«∞Ö’ ZQÆ∞~°∞`«∞Ok. J^Õ =∞#∞+¨μÅÖ’ ã¨=∂[ huH˜ aè#flO Hõ#∞Hõ
463
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 464
Jã¨Å∞ J@∞=O\˜ ÉèÏ"åxH˜ P™ê¯~°O W=fi_»O [~°Q^Æ ∞Œ JO`ÕQÍx „Ñ¨H$õ u ã¨ÇÏ¨ [OQÍ
U~°Ê_Õ ÉèÏ=O =∂„`«O HÍ^Œ∞.
ã¨=∂[hux JkèQqÆ ∞OKÕ ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞
J~°∞^Œ∞QÍ `«O„_çH˜ ‰õÄ`«∞~°∞`À#∂, H˘_»∞‰õΩH˜ `«e`¡ À<À, Ñ≤xfl`À<À, =∂=∞QÍiH˜
HÀ_»Å∞`À<À ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Å∞ L#fl@∞¡ "å~°ÅÎ ∞ "≥Å∞=_»∞`«∂ LO\Ï~Ú. W@∞=O\˜
ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Å∞ „Ñ¨H$õ uˆH q~°∞^ŒOú Jx JO@∂ LO\Ï~°∞. HÍx W@∞=O\˜ ÖˇO· yHõ
ãÖ|O^è•Å∞ =∂#= „Ñ¨=$uÎH,˜ „Ñ¨H$õ u xÜ«∞=∂ÅH˜ q~°∞^ŒOú QÍ [iQÍÜ«∞x ÉèÏq¿ãÎ
á⁄~°ÉÏ>Ë J=Ù`«∞Ok. W@∞=O\˜ Öˇ·OyHõ ãÖ|O^è•Å∞ ã¨=∂[huH˜, xÜ«∞=∂ÅH˜
q~°∞^ŒOú QÍ [iQÍÜ«∞x K≥ÑC¨ HÀ"åe QÍx D „Ñ¨H$õ uÖ’<Õ qz„`«O Jx JO>Ë ãïHÍ^Œ∞.
ÖˇO· y„HÀ^ÕHÍxH˜ Ö’<≥#· Ñ¨C_»∞ `«O„_ô - ‰õÄ`«∞~°∞ ã¨ÇÏ¨ [ xÜ«∞=∂Åx JkèQqÆ ∞Oz
ÖˇO· yHõ HÍ~°ºOÖ’ áêÖÁæ#=K«∞Û. W@∞=O\˜ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ "åi~°∞=Ù~°∞ `«O„_ô - ‰õÄ`«∞~°∞
J<Õ =∂>Ë =∞~°záÈ`å~°∞ ãÖÑ¶∞¨ hux QÆ∞~°∞KÎ ãÕ ∞¨ HÀ~°∞. "åi^Œ~Ì ∞° P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ XHõ
¢ãÎ‘ - Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ =∂„`«"∞Õ . WHõ "åi =∞kÖ’ K≥Å~ˆ y# ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#ÅH˜ Ñ¨~åHÍ+ì̈
ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è"Œ ∞Õ J~Ú`Õ J™êfiÉèÏqHõ HÍ=∞ãÖ|O^è•ÅÖ’ JÅ∞¡_Hç © - J`«QÎ ÍiH©
=∞^èºŒ , =∂=∞QÍiH© HÀ_»Å∞H˜ =∞^èºŒ U~°Ê_ç#O`« `ÕeHõQÍ `«O„_ô - ‰õÄ`«∞à◊§ =∞^èºŒ ,
`«b¡ H˘_»∞‰õΩÅ =∞^èºŒ U~°Ê_»=Ù. ZO^Œ∞HõO>Ë gi=∞^èºŒ HÍ=∂xHõO>Ë „¿Ñ=∞H˜, Pf‡Ü«∞`«H,˜
J#∞~åQÍxH˜ Z‰õΩ¯= „áê^è•#º`« LO@∞Ok. ^•x=Å¡ `ÕeHõQÍ Öˇ·OyHÍHõ~°¬}H˜
Ö’#∞HÍ=_»O [~°Q^Æ ∞Œ . J~Ú`Õ XHõ\ ˜ =∂„`«O x[O - ã¨=∂[ xÜ«∞=∂ÅHõO>Ë
ÖˇO· yHÍHõ~¬° } â◊H=Î̃ O`«"∞≥ #ÿ k. Jk ã¨=∂[h`«∞Åx `å~°∞=∂~°∞ KÕã∂¨ Î LO@∞Ok.
=º‰õΩÖÎ ’¡ ãÖ™ê¯~°O L#flKÀ@, ã¨=∂[ xÜ«∞=∂Å Z_» Q“~°=O L#flKÀ@ W@∞=O\˜
J™êfiÉèÏqHõ HÍ=∞ãÖ|O^è•ÅH˜ ™ê÷#O Hõ#|_»^∞Œ .
464
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 465
HõàÏHÍ~°∞Å∞ - HÍ=∞O
P"≥∞ XHÍ<˘HõÑ¨C_»∞ =~°ú=∂# #\˜. P"≥∞ H˘OQÆ∞ `«ye`Õ KåÅ∞, rq`«O

^è#Œ º"≥∞áÿ È`«∞O^Œx ÉèÏqOKÕ Ñ¨Ù~°∞+¨μÖˇO^Œ~À LO_Õ"å~°∞. P"≥∞‰õΩ KåÖÏ ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ
=zÛ#"åà◊√§ ÖˇO· yHõOQÍ P"≥∞`À `«$Ñ≤Î á⁄O^•Åx HÍOHΔ̃OKÕ"å~°∞ HÍx "åi HÀÔ~¯Å∞,
HÀÔ~¯Å∞QÍ q∞yeáÈÜÕ∞q. ZO`À ^ŒQ~æÆ Q° Í =zÛ#>Ë¡ Hõ#|_ç<å, ãïQÍæ ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Å
q+¨Ü∞« O =KÕÛãïH˜ =Ú_»∞K«∞‰õΩx áÈÜÕ∞k. ZO`À ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ =zÛ# =∞QÆ"å_ç<<·≥ å
P q+¨Ü∞« OÖ’ P=∞_»^∂Œ ~°O LOKÕk. H˘O^Œ~∞° `À\˜ HõàÏHÍ~°∞Å∞ "≥ÚYO g∞^Õ ''h=Ù
X\˜ì [_»∞~åeq. hÖ’ Ãã‰õΩû J<Õk Ug∞ÖË^Œ∞—— J<Õ¿ã"åà◊√§. J~Ú<å áœ~°∞+Ö
`≥K∞« ÛHÀ‰õΩO_® T~°∞‰õΩ<Õk.
=Ü«∞ã¨∞û =∞o§Ok. =~°=ú ∂# `å~° QÍ¡=∞~ü `«yOæ k, XH˘¯Hõ¯~°∞ x^•#OQÍ `«#
^ŒQ~æÆ #° ∞Oz *Ï~°∞‰õΩ<åfl~°∞.
J~Ú`Õ WÑ¨C_»∞ P"≥∞ =∂#ã≤Hõ Ñïã≤u÷ qz„`«OQÍ =∂iáÈ~ÚOk. Wk=~°‰Ωõ
P"≥∞Ö’ ZO`« Ãã‰õΩû ÖË^#Œ ∞‰õΩ<Õ"å~À ^•xH˜ Ñ¨k~Ô @∞¡ Ãã‰õΩû ÃÑiyáÈ~ÚOk. "≥Ú^Œ\’¡
HÍãÎ̈ Ç¨ÏŸ^•, _»|∞ƒ L#fl"åà◊§`À<Õ ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Å∞ ÃÑOá⁄OkOK«∞‰õΩO>Ë WÑ¨C_»∞
~å#∞ ~å#∞ gà◊¥§ - "åà◊¥§ J<Õ `Õ_® ÖË‰Ωõ O_® JO^Œi =∞QÆ"åà◊§`À#∂ "≥∞^ÿ ∞Œè #OÖ’
áêÖÁæO@∞Ok, Z=ˆ~=∞#∞‰õΩO\Ï~À J<Õk ‰õÄ_® ÖË‰Ωõ O_® áÈ~ÚOk.
=∞^ŒÑK
≤ åÛ ? =∂i# =∞#ãÎ̈`fi« =∂ ?
=Ü«∞ã¨∞Ö’ LO_»=Åã≤# HÍ=∞"åOKè«, HÍã¨Î =Ü«∞ã¨∞û =∞o§# =Ü«∞ã¨∞ûÖ’
Z‰õΩ¯"≥·#@¡~Ú`Õ =∞^ŒÑ≤zÛQÍ fã¨∞HÀQÆÅ=∂ ? =∞<À"≥·*Ï˝x‰õΩÅ∞ W@∞=O\˜"åi
=∞<Àqâı+¡ }
¨ KÕã,≤ W@∞=O\˜"å~°∞ `«=∞ 'ar— rq`«O #∞Oz |Ü«∞@Ñ¨_#ç `«~∞° "å`«
`«=∞ rq`«O QÆ∞iOz ™ê=HÍâ◊OQÍ PÖ’zOK«_O» „áê~°Oaè™êÎ~x° , P ã¨=∞Ü«∞OÖ’
465
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 466
"åiH˜ rq`«OÖ’ KåÖÏ `«ÑC¨ KÕâß=∞xÑ≤ã∞¨ OÎ ^Œx, `å=Ú KåÖÏ ã¨∞MÏxfl HÀÖ’Ê~Ú
Hˆ =ÅO „Éè=í ∞ÅÖ’ LO_ç _®OaHõOQÍ „|uHÍ=∞x ÉèÏq™êÎ~x° † JO^Œ∞Hõx áÈ~Ú#
ã¨∞MÏxfl á⁄O^Œ_®xH˜ KåÖÏ P~å@Ñ¨_`» å~°x "≥Å_¡ Oç Kå~°∞. J~Ú`Õ XHõ „Ñ¨H¯õ ã¨∞MÏxfl
á⁄O^Œ_O» q+¨Ü∞« OÖ’ JO`« „â◊^úŒ =Ç≤ÏOK«x"å~°∞ `å=Ú HõàÏ~å^è#Œ Ö’ LO_ç, JÇ¨ÏO
ÉèÏ=O`À JO^ŒiH˜ ^Œ∂~°"∞≥ <ÿ å=∞x ÉèÏqOK«~∞° . "åiH˜ ã¨~Ô #· Ñ¨Ù~∞° +¨μ_»∞ `å~°ãÅ≤ H¡ áõ È=_»"∞Õ
Ãã‰õΩû q+¨Ü∞« OÖ’ =ÚÉèÏ=OQÍ LO_»\ÏxH˜ HÍ~°}=∞x ÉèÏq™êÎ~∞° . J~Ú`Õ WHõ Ü«∞ø=#
rq`« O ã¨ O ^è • ºã¨ = ∞Ü« ∞ OÖ’ LOk Hõ # ∞Hõ P H˘kÌ á ê\˜ rq`åxfl J~Ú<å
J#∞Éèqí OKåÅx P~å@O K≥O^Œ∞`å~°∞. JO^Œ∞KÕ`« ãÔ̈~#· =ºHÎ̃ ZHõ¯_» `å~°ãÅ≤ ∞¡`å_»∞ !
ZHõ¯_» ãÔ̈~#· ã¨∞YO HõÅ∞QÆ∞`«∞O^• J<Õ J<Õfi+¨}Ö’ J<ÕH=õ ∞Ok`À HÍ=∞ ãÖ|O^è•Å∞
ÃÑOá⁄OkOK«∞‰õΩO\Ï~°∞. HÍx rq`«O `˘ek<åÖ’¡ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ g∞^Œ XHõ ^Œ∞~°a„è áêÜ«∞O
Hõey LO_»@O =Å¡ "åiÖ’ XHõq^èOŒ QÍ [_»`fi« O „Ñ¨"tÕ ã¨∞OÎ k. P ~ÀAÖ’¡ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞
`«# "≥O@Ñ¨_`ç Õ "åiH˜ „¿Ñ=∞ JO>Ë `≥eÜ«∞^Œ∞, HõàÏ~å^è#Œ JO>ËUq∞\’ `≥eÜ«∞^Œ∞
Hˆ =ÅO ¢ãxÎ‘ HÍ=∞^Œ$+≤`ì À K«∂_»@O `«ÑÊ¨ "åiH˜ "Õ̂~ KÕ`H« Í^Œ∞. J@∞=O\˜ hK«|∞kú
L#fl"åà◊§H˜ ^Œ∂~°OQÍ LO_®e J@∞=O\˜ "åà◊§`À Ãã‰õΩû J#=ã¨~O° J<Õ Jaè„áêÜ«∂
Åx QÍ_èO» QÍ =∞#ã¨∞ûÖ’ ÃÑOK«∞‰õΩx Ñ¨Ù~°∞+¨μÅg∞^Œ U=yOÑ¨Ù HõeyOK«∞ ‰õΩO@∞Ok.
Jã¨Å∞ ã¨ÇÏ¨ [OQÍ<Õ ¢ãHÎ‘ ˜ „¿Ñ=∞`À ãÖ|O^èOŒ ÖËx Ãã‰õΩû JO>Ë Jã¨ÇÏ¨ ºO, ^•xH˜`À_»∞
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅg∞^Œ WO`« Z‰õΩ¯= ^Œ∞~°a„è áêÜ«∂Åx HõeyOK«∞ HÀ=_»O`À Ãã‰õΩû rq`åxH˜
=∞iO`« ^Œ∂~°O HÍ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. =∞i WO`« U=yOÑ¨Ù ÃÑOá⁄OkOK«∞‰õΩ#fl ¢ãÎ‘
ã¨∞MÏ<Õfi+¨}Å`À ZO`«=∞Ok`À ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Å∞ ÃÑOá⁄OkOK«∞‰õΩ<åfl, `«y# `«$Ñ≤,Î
P#O^ŒO HõÅQÆ=Ù. J~Ú<å `«# J<Õfi+¨} #∞Oz q~°q∞OK«∞HÀ^Œ∞. U"≥∞<ÿ å rq`«OÖ’
áÈQ˘@∞ì‰Ωõ #fl ã¨∞MÏxfl, Ç¨~Úx á⁄O^•Åx f„=OQÍ P"Õ^#Œ K≥O^Œ∞`«∞Ok. XHõ"àÕ ◊ U
Ñ¨Ù~°∞+¨μx`À<≥<· å ~°u `«$Ñ≤Î á⁄Ok<å ~Ô O_»∞ - =¸_»∞ ~ÀAÖ’¡ Jk `å#∞ Ptã¨∞#Î flO`«
ÃÇÏK«∞Û™ê÷~ÚÖ’ ÖË^Œx ÉèÏqã¨∞ÎOk. ^•x`À =∞m§ WOH˘Hõi`À ~°u ã¨∞YO HÀãÖ
P~å@Ñ¨_∞» `«∞Ok. D ~°HOõ QÍ D =ºH˜Î HÍHõáÈ`Õ WOH˘Hõ=ºH˜Î JO@∂ ZO^Œi`À<À
ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Åx ÃÑOá⁄OkOK«∞‰õΩO@∞Ok. W@∞=O\˜ qÑ¨s`«"∞≥ #ÿ HÍ=∞"åOKè`« À
ÖˇO· yHõ ã¨∞YO HÀãÖ Ñ¨Å∞=ÙiÖ’ J<Õfi+≤OK«_O» , Z=i`À#∂ ã¨~Ô #· ~°u `«$Ñ≤Î á⁄O^ŒÖHË ,õ
JãÖ`«$Ñ≤`Î À =∞iO`« "≥`H« _õ ®<Õfl XHõq^èOŒ QÍ 'xOá¶È=∂xÜ«∂— J#=K«∞Û.
Ãã‰õΩûÖ’ =∂#ã≤Hõ âßOu !
H˘O^Œ~∞° HõàÏHÍi}∞Å∞ rq`«OÖ’ H˘O`«HÍÅOáê@∞ KåÖÏ L#fl`«ãu÷≤ Ö’ LO_ç
ZO^Œi "≥∞áÈÊ á⁄O^Œ∞`å~°∞. "åiÖ’ QÍ¡=∞~ü `«yáæ ÈQÍ<Õ "åà◊§H˜ P^Œ~}
° `«yáæ È`«∞Ok.
466
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 467
JO`«=~°‰Ωõ `«=∞#∞ ZO`À á⁄y_ç#"åàı¡ `«#x Ñ¨xH˜~åx ^•x„HÕ^Œ fã≤"™Õ êÎ~∞° . HÍx
`«#Ö’ HõàÏ™ê=∞~°º÷ O `«yáæ ÈÖË^∞Œ . J~Ú<å `«#x WÖÏ kfifÜ«∞„âı}˜ HõàÏHÍi}˜QÍ
ÖˇHõ¯Hõ@ì_»O`À =∂#ã≤HõOQÍ ZO`À JãÖ`«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. =∂#ã≤Hõ JâßOu
x„^ŒÑ@ ¨ xì =fi^Œ∞. U"Õ"À Ñ≤zÛ Ñ≤zÛ PÖ’K«#Å∞ HõÅ∞QÆ∞`«∂ LO\Ï~Ú. `«#=ÚO^Õ
`«Ü∂« ~Ô #· ExÜ«∞~ü HõàÏHÍi}∞Å∞ ÃÑH· ˜ =KÕÛã¨∂Î =ÙO\Ï~°∞. `«#∞ =∂„`«O ~ÀA
~ÀAH© „HÕ^Œ Ñ¨_áç È=_»O`À =∞#ã¨∞û K≥ÑÊ¨ ÖË#O`« =º^èKŒ O≥ ^Œ∞`«∂ LO@∞Ok. W@∞=O\˜
=º^èxŒ =∞~°záÈ~Ú `«y# Ç¨~Ú HõeyOKÕ =∂~°Oæ HÍ"åe. Ãã‰õΩûÖ’ ã¨∞Y"Õ∞ ^•xH˜
`«y# Ñïëê¯~°=∂~°=æ ∞x ÉèÏqã¨∞OÎ k. H˘kÌ¿ãÑ¨Ù J~Ú<å `«# =∂#ã≤Hõ JÅ¡HÖõ ’¡Å
ã≤u÷ x =∞~°záÈ=K«∞Û J#∞‰õΩO@∞Ok. ^•xH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ Wk=~°‰Ωõ ÖË#O`« Z‰õΩ¯=QÍ
Ãã‰õΩû=Öò ãÖ|O^è•Å∞ ÃÑOá⁄OkOK«∞‰õΩO@∞Ok. HõhãÖ rq`«OÖ’ áÈ~Ú# Ç¨~Úx
á⁄O^•Åx HÍOH˜ãΔ ∞¨ OÎ k. J~Ú`Õ JO^Œ~∞° HõàÏHÍi}∞Å∞ `«=∞ rq`«O z=i^ŒâÖ◊ ’¡
WO`« qK«ÛÅq_ç`#« OQÍ ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Å∞ ÃÑOá⁄OkOK«∞‰õΩO\Ï~°x HÍ^Œ∞. Z=Ô~`· Õ
ÃÑ· q^èOŒ QÍ qâ◊$OYÅ ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Åx ÃÑOá⁄OkOK«∞‰õΩO\Ï~À "åiÖ’ =∂#ã≤Hãõ u÷≤
D q^èOŒ QÍ ‰õÄ_® =ÙO@∞O^Œx Ãã‰õΩû ÃãH· ÍÅlã¨∞Åì ∞ q=iOKå~°∞.
HõàÏHÍ~°∞x rq`«O HõàÏqÇ‘Ï#O !
HõàÏ~å^è<Œ Õ =∂ rq`«^ºÕè Ü«∞O JO@∂ ^•xÖ’ XHõq^è"Œ ∞≥ #ÿ P#O^•xfl á⁄O^Õ
Ñ¨Ù~°∞+¨ HõàÏHÍ~°∞Å∞ "åi x[rq`«OÖ’ ÉèÏ~°º`À Z@∞=O\˜ ã¨∞MÏxfl á⁄O^ŒÖHË áõ È`å~°∞.
U^À WO\’¡ ã¨∞YO á⁄O^ŒÖËHõáÈ`«∞<åfl~°∞ Hõ^•, |Ü«∞@ J~Ú<å P#O^ŒO
á⁄O^ŒQÅÆ ∞QÆ∞`«∞<åfl~°O>Ë† JK«Û@ P#O^ŒO ‰õÄ_® Hõ$„u=∞"≥∞#ÿ ^Õ. "åi rq`«=∞O`å
J<ÕHõ TÇ¨ÏÅ`À, JO`«∞ÖËx Pâ◊Å`À xO_ç =ÙO@∞Ok. HÍx "åã¨=Î rq`«O`À "å\˜x
[`«KãÕ ≤ K«∂¿ã@Ñ¨Ê\˜H˜ <≥~"° ~Õ x° HõÅÊ#Å∞QÍ<Õ q∞yeáÈ`å~Ú. "åi rq`«OÖ’ x~åâı
Z^Œ∞~°=Ù`«∞Ok. J~Ú`Õ HõàÏHÍ~°∞_»∞ Pâßrq Hõ#∞Hõ "åi rq`åÅ∞ Pâß-x~åâ◊Å
=∞^èºŒ H˘@∞ìq∞\Ïì_∞» `«∂ =ÙO\Ï~Ú. Z<Àfl HÀiHõÅ∞ ÃÑOá⁄OkOK«∞‰õΩ<Õ =ºHÎ̃, „¿ÑÜ«∞ã‘
- „Ñ≤Ü«ÚÅ TÇ¨Ö’HõOÖ’ qÇ¨ÏiOKÕ =ºH˜Î. ãÖ™ê~° rq`«OÖ’ J_»∞QÆ∞ÃÑ>ËìãïH˜
"åã¨"Î åÅ<Õ Z^Œ∞~°∞^≥|ƒÅ`À `«Å ÉÁÑ≤ÊHõ@∞ì`∞« Ok. rq`åxfl "åã¨"Î åxH˜, TÇ¨ÏÅH˜
ãïQÍæ [`«K¿Õ ã HõàÏHÍ~°∞_»∞ `«ÑÊ¨ x[rq`«OÖ’ JO`«∞ÖËx x~åâ◊ - xã¨Ê $Ç¨ÏÅH˜
Ö’#=Ù`å_»∞. D x~åâ◊ - xã¨Ê $Ç¨ÏÅ∞ J`«xÖ’ XHõ qz„`« =ºH˜`Î åfixfl ÃÑOá⁄Ok™êÎ~Ú.
P =ºHÎ̃`fi« O P`«‡=OK«#, Ñ¨~=° OK«# KÕ¿ãq^èOŒ QÍ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok.
Q
467
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 468
Jã¨∂Ü«∂ - Öˇ·OyHõ ^Õfi+¨=∂ ?
JáêÊ~å=Ù WÅ¡iHõÑÙ¨ @Å∞¡_∞» QÍ WO`«HÍÅO #∞Oz K«ÖÏ=∞}˜ J=Ù`«∂ =ã¨∞<Î åfl_»∞.

ÃÑo§ J~Ú 10 ãÖ=`«û~åÖˇ<· å =∂=∞QÍ~°∞ JáêÊ~å=Ùx XHõ¯=∂@ ‰õÄ_® Jx Z~°Q~Æ ∞° .
^•xH˜ `«Q@ æÆ ∞ìQÍ<Õ JáêÊ~å=Ù ZO`À =∞OzQÍ =º=Ç¨Ïiã¨∂Î =ã¨∞<Î åfl_»∞. JáêÊ~å=Ù
JO>Ë ÉèÏ~°º x~°‡ÅH˜ ZO`À „¿Ñ=∞, Q“~°==¸#∞. WHõ =∞~°^ÅŒ ∞ =∞OA QÆ∞iOz
K≥ÑÊ¨ <Õ J=ã¨~O° ÖË^∞Œ . ãÖ^Œ∞ ^˘iH˜`Õ KåÅ∞ zeÑ≤QÍ ÉÏ=x U_çÑO≤ K«∞‰õΩx uO@∞Ok.
JO^Œ∞Hõ<Õ =∞~°^ÅŒ ∞ =∞OA JO>Ë JáêÊ~å=ÙH˜ ZO`À „¿Ñ=∞. `å#∞ P WO\’¡H˜
=zÛ# `«~∞° "å`Õ =∞OA ÑïH˜}© F}© "ÕÜ∞« _»O „áê~°OaèOzOk. z#fl z#fl Ñ≤ÅHõÅ∞QÍ
LO_Õ Ô~O_»∞ z#fl [_»Å∞ J`«#∞ K«∂ã¨∂Î LO_»QÍ<Õ X`«∞ÎQÍ LO_Õ Ô~O_»∞ ÃÑ^ŒÌ
[_»Å∞QÍ ÃÑiyáÈÜ«∂~Ú.
[_»Å∞ KåÖÏ z#flqQÍ L#flÑ¨C_»∞, ''ÉÏ"å, K«∂_»∞ <å [_»Å∞ ÃÑ~°Q‰Æ Ωõ O_®
z#flqQÍ =Ù<åfl~Ú. [_»‰Ωõ K«∞ÛÅ∞ `≥zÛÃÑ@ì=Ó—— Jx =Ú^Œ∞QÌ Í =∞OA J_çy`Õ T~°h¡ fl
uiy `«# =∞~°^ÅŒ H˜ =ÚK«Û>ÿ̌# [_»‰Ωõ K«∞ÛÅ∞ `≥zÛÃÑ\Ïì_∞» .
ÑïH˜}g© ∞^Œ F}© =∂zOQ∑ ãïQÍæ ÖËHáõ È`Õ, ''=∞OE, h ÑïH˜}© g∞^Œ P F}©
=∂zOQ∑ ãïáÈÖË^∞Œ . K«H¯õ xk H˘xÃÑ_»∞`å, <å`À~å—— JO@∂ |*Ï~°∞H˜ fã¨∞‰õΩx"≥o§
H˘xÃÑ>Ëì"å_»∞.
ZÑ¨C_≥`· Õ =∞OA =∞s zeÑ≤QÍ QÀÅKÕ¿ãÎ ''h uHõ¯ ~ÚÖÏ J}QÆ^∞Œ ÖË. =∞Oz
"≥ÚQÆ∞_çfl fã¨∞H˘zÛ =Ú_ç"¿Õ ã¿ãÎ `«ÑÊ¨ h P@Å∞ PQÆ=Ù—— JO@∂ U_çÑO≤ KÕ"å_»∞.
H˘O`«HÍÖÏxH˜ =∞OA `«O„_ç =∞Oz ãÖ|O^èOŒ fã¨∞H˘KåÛ_»∞.JáêÊ~å=ÙH˜ ‰õÄ_®
P JÉÏƒ~Ú `≥Å∞ã¨∞. J`«#∞ JáêÊ~å=ÙH˜ =∞Oz ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»∞ ‰õÄ_®. JáêÊ~å=Ù ‰õÄ_®
P ãÖ|O^èOŒ KåÖÏ ÉÏQÆ∞O@∞O^Œx XÑ¨C‰õΩ#fl `«~∞° "å`«<Õ =∞OAH˜ P JÉÏƒ~Ú`À
q"åÇ¨ÏO [iyáÈ~ÚOk.
468
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 469
=∞Å∞Ñ¨Ù uiy# Hõ^Œä

=∞OAH˜ q"åÇ¨Ï"≥∞ÿ Ô~O_»= JÅ∞¡_»∞ ~ÚO\’¡ J_»∞QÆ∞ÃÑ\˜ì# H˘kÌ~ÀAÖ’¡<Õ
JáêÊ~å=ÙÖ’ KåÖÏ =∂~°∞Ê Hõ#|_çOk. „Ñ¨f z#fl^•xH˜ J#=ã¨~O° QÍ z~å‰õΩ Ñ¨_@ » O
„áê~°OaèOKå_»∞. `«QÍ^• JO>Ë Uq∞\’ `≥eÜ«∞x JáêÊ~å=Ù =∂=∞QÍi`À „Ñ¨f
z#fl^•xH˜ qÉèËkOK«_»O „áê~°OaèOKå_»∞. =∞OA Éèí~°Î JO>Ë JáêÊ~å=Ù‰õΩ
Jq∞`«=∞~Ú# HÀÑÖ. J`«x`À =∂\Ï¡_»@O JO>Ë<Õ JáêÊ~å=Ù‰õΩ ~Ú+¨ìOÖË^Œ∞.
Wk=~°‰Ωõ J`«xH˜ =∞OA JO>Ë ZO`« „¿Ñ"≥∂ ~ÚÑ¨C_»∞ =∞OA JO>Ë JO`« HÀÑÖ.
=∂=∞QÍx, =∞OA Éè~í QÎ° Íx Ñ¨Ö`¡ˇ ∞« =Î ∂@ J#HõáÈ~Ú<å J#=ã¨~O° QÍ "åix K«∂¿ãÎ
JáêÊ~å=Ù‰õΩ =∞Ç¨HÀÑÖ, ^Õfi+¨=¸#∞, "åà◊§ q+¨Ü«∞O QÆ∞iOKÕ JáêÊ~å=Ù `«#
=∂=∞QÍi`À `«~K° ∞« HõÅÇ≤ÏOK«_O» „áê~°OaèOKå_»∞. =∞OAQÍx, =∞OA Éè~í QÎ° Íx P
~ÚO\’¡ LO_»\ÏxH˜ gÅ∞ÖË^ŒO\Ï_»∞. `«# ÉèÏ~°º "åà◊§`À =∂\Ï¡_»\ÏxH˜ gÅ∞
ÖËÔŒ \Ï_»∞. WO\’¡ =ÙO@∂<Õ ã¨fiO`« K≥ÖÅ¡ˇ ∞`À =∂\Ï¡_‰» Äõ _»^xŒ J#_»O x~°‡ÅH˜
ZO`À ÉÏ^è•Hõ~O° QÍ Ñï}q∞OzOk. =∞OA Éè~í Î° `åÅ∂‰õΩ |O^è∞Œ =ÙÅ∞ Ü≥∞=~°∂
`å#∞ =Ù#fl WO\˜H˜ ~å‰õÄ_»^∞Œ . "åiH˜ =∞~åº^ŒÅ ¿Ñi@ Ug∞ KÕÜ∞« ‰õÄ_»^∞Œ . JÖÏ
"åiH˜ =∞~åº^ŒÅ∞ KÕ¿ã =∂=∞QÍi g∞^Œ =∞Ç¨=∞O@. JáêÊ~å=ÙÖ’ =zÛ# D =∂~°∞Ê
=∂=∞QÍiH˜ ZO`À qz„`«OQÍ Hõ#|_»™êyOk. HÍx WO`«HÍÅO #∞Oz WO\’¡
J\ì̃ÃÑ@∞ì‰Ωõ x ZO`À Q“~°=OQÍ K«∂ã¨∞‰õΩ#fl JÅ∞¡_∞» WÖÏ =∂iáÈ~Ú =∂=∞QÍix,
J`«QÎ Íix P*Ï˝ÑO≤ K«_O» , J`«xH˜ W+ì̈OÖËx "åix WO\˜H˜ ~å=^ŒxÌ K≥ÑÊ¨ _»O, =∞OA
Éè~í gÎ° ∞^Œ J~°O÷ ÖË‰Ωõ O_® =∞O_çÑ_¨ @
» O WO\’¡ JO^ŒiH© Pâ◊Û~°ºOQÍ<Õ LOk.
`˘ÅQÆx ÉÏÅº Ñ
„ =
¨ $uÎ
JáêÊ~å=ÙÖ’ J#∞HÀ‰õΩO_® W@∞=O\˜ =∂~°∞Ê ~å=_®xH˜ J`«xÖ’x ÖˇO· yHõ
„Ñ¨=$uÎ WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}=∂ ? JO`«HÍÅO #∞Oz ZO`À Jaè=∂xOz# =∞~°^ÅŒ ∞H˜
WOH˘Hõi`À q"åÇ¨Ï"≥∞ÿ J`«xH˜ ^Œ∂~°"∞≥ áÿ È`Õ Éèií OK«ÖHË áõ È=_»=∂ ? „H˘`«Î ^ŒOÑ¨`∞« Å
ÖˇO· yHõ ãŸº`« K«∂ã≤ J`«xÖ’ Hõey# ÖˇO· yHõ ^Õfi+¨=∂ ? WÖÏ PÖ’z¿ãÎ JáêÊ~å=ÙÖ’
=zÛ# =∂~°∞ÊH˜ J"Õg∞ HÍ~°}O HÍ^Œ<Õ K≥ÑÊ¨ =Åã≤ LO@∞Ok. nxHõO`«\ H˜ © J`«xÖ’
WO`«=~°‰Äõ g_»‰Ωõ O_® L#fl ÉÏÅº„Ñ¨=$`ÕÎ HÍ~°}O.
`«e¡ `«#‰õΩ Ñ¨Ù\˜ì# a_»¤x ZO`À „¿Ñ=∞`À K«∂ã¨∞ÎOk. J`«xH˜ HÍ=Åã≤#
J=ã¨~åÅxflO\˜h ZO`À „â◊^QúŒ Í K«∂ã¨∂Î LO@∞Ok. J_çy#=hfl KÕã≤ ÃÑ@∞ì`∞« Ok.
WÖÏ KÕãÃ≤ Ñ@ì_O» =Å¡, P a_»H¤ ˜ `«e¡ g∞^Œ XHõ q^è"Œ ∞≥ #ÿ PkèHºõ ÉèÏ=O U~°Ê_»∞`«∞Ok.
469
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 470
`«#HÀã¨"∞Õ `«e¡ J<Õ Jaè„áêÜ«∞O U~°Ê_»∞`«∞Ok. J@∞=O\˜ `«~∞° }OÖ’ `«eH¡ ˜ =∞~Àa_»¤
Ñ¨Ù\˜#ì Ñ¨C_»∞ÃÑ^ŒÌ Ñ≤Å"¡ åx =∞#ã¨`Î fi« OÖ’ XH˘¯Hõ¯™êi `Õ_® Hõ#|_»∞`«∞Ok.`«#x HÍ‰õΩO_®
„H˘`«QÎ Í Ñ¨Ù\˜#ì a_»x¤ Z‰õΩ¯=QÍ Z`«∞HÎ À=_»O, P a_»H¤ ˜ HÍ=Åã≤# J=ã¨~åÅx Z‰õΩ¯=QÍ
K«∂_»@O, =Ú^•Ì_@ » O K«∂ã≤, Z_»ÑÅ≤ "¡ åxH˜ „H˘`«QÎ Í Ñ¨Ù\ì̃# Ñ≤Å"¡ åxg∞^Œ Jã¨∂Ü«∞
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.ãÖ=`«û~°O, ãÖ=`«û~°#fl~° =Ü«∞ã¨∞û =∂„`«"∞Õ LO_Õ PÑ¨ãÉ≤ ÏÅ∞_»∞ „H˘`«QÎ Í
Ñ¨Ù\ì̃# a_»x¤ `«e#¡ ∞Oz „Ñ¨H¯õ ‰õΩ <≥>ãìË ≤ P ™ê÷#OÖ’ `å#∞ LO_®Åx J#∞H˘O\Ï_»∞.
`«e¡ „Ñ¨H¯õ #∞Oz P a_»x¤ f¿ãÜ«∂Åx U_»∞™êÎ_∞» .JÖÏ KÕÜ∞« HõáÈ`Õ =∂~åOKÕã≤ =∞OK«O
„HÕ^ŒH˜ ^Œ∂~°`å_»∞ <å<å Ç¨ÏOQÍ=∂ KÕ™êÎ_∞» .WÖÏ Z_»ÑÅ≤ Å¡ ∞ Jã¨∂Ü«∞ K«∂Ñ≤OK«_O» Ö’
`«=∞ `«e¡ WOHÀ a_»g¤ ∞^Œ „¿Ñ=∞x K«∂Ñ≤¿ãÎ `«#g∞^Œ K«∂Ñ≤OKÕ „¿Ñ=∞ `«yáæ È`«∞O^Œh,
`«=∞ „áê^è•#º`« `«yáæ È`«∞O^Œh ÉèÏq™êÎ~∞° . JÖÏ `«=∞g∞^Œ „¿Ñ=∞ `«yáæ È=_®xH˜ D
„H˘`«QÎ Í Ñ¨Ù\ì̃#a_Õ¤ HÍ~°}O Jx ÉèÏqOz, P a_»¤ g∞^Œ Jã¨∂Ü«∞ Hõey, P a_»x¤
„`À¿ãã≤ uiy P ã¨Å÷ O `å#∞ P„Hõq∞OKåÅx HÀ~°∞‰õΩO\Ï~°∞. "åãÎ̈"åxH˜ „H˘`«Î a_»¤
Ñ¨Ù\ì̃#O`« =∂„`å#, JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ L#fl a_»g¤ ∞^Œ K«∂¿Ñ „¿Ñ=∞ `«Q^æÆ ∞Œ . HÍx P a_»¤
g∞^Œ K«∂¿Ñ „¿Ñ=∞h, Jaè=∂<åxfl „H˘`«Î a_»g¤ ∞^Œ K«∂Ñ≤OK«_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. HÍx
Wk QÆ=∞xOK«Hõ `«=∞g∞^Œ „¿Ñ=∞ K«∂Ñ≤OK«_O» `«yáæ È~ÚO^Œx ÉèÏqOz PO^Àà◊#
K≥O^Œ∞`å~°∞. H˘O^ŒiÖ’ =Ü«∞ã¨∞û =zÛ<å W^Õ ÉÏÅº „Ñ¨=$uÎ q∞yeáÈ~Ú LO@∞Ok.
JáêÊ~å=ÙÖ’ q∞ye L#fl J^Õ ÉÏÅº „Ñ¨=$uÎ J`«xfl <å<åq^è•Å PO^Àà◊#Ñ¨~z° Ok.
WO\’¡ JÅ∞¡_∞» QÍ LO@∂, ZO`ÀHÍÅO #∞Oz WO\˜ JÅ∞¡_∞» QÍ Q“~°=O á⁄Ok#"å_»∞
„H˘`«Î JÅ∞¡_∞» =∞~˘Hõ~∞° ~å=_»O`À `«# „áê^è•#º`« `«yáæ È~ÚO^Œx ÉèÏqOKå_»∞. JÖÏ
WO\’¡ „H˘`«Î JÅ∞¡_∞» ~å=_®xH˜ `«# =∞~°^ÅŒ ∞ ÃÑo§ KÕã∞¨ HÀ=_»"∞Õ HÍ~°}O Hõ#∞Hõ
=∞~°^ÅŒ ∞ =∞OAg∞^Œ, P"≥∞ Éè~í gÎ° ∞^Œ HÀÑÖ, Jã¨∂Ü«∞ ÃÑOK«∞‰õΩ<åfl_»∞. Jã¨∂Ü«∞,
^Õfi+Ö =∞x+≤Ö’ KÀ@∞ KÕã∞¨ HÀQÍ<Õ PÖ’K«#, qK«H}Δõ Ï*Ï˝#O =∞@∞=∂Ü«∞"≥∞áÿ ÈÜ«∂~Ú.
^•x`À =∂=∞QÍig∞^Œ, J`«QÎ Íig∞^Œ, z=iH˜ WO`«HÍÅO J<Àº#ºOQÍ HÍÑ¨Ù~°O KÕã∞¨ #Î fl
ÉèÏ~°ºg∞^Œ HÀÑÖ, zHÍ‰õΩ HõeQÍ~Ú. JO`ÕQÍx =∞OAg∞^Œ ÖˇO· yHõOQÍ PHõ~¬° } LO_ç
P"≥∞ `«#‰õΩ ^Œ∂~°O J=_»O`À Éèií OK«ÖHË õ HÀÑÖ`À#∞, ÉÏ^è`Œ À#∞ JÖÏ =º=Ç¨ÏiOK«_O»
HÍ<ÕHÍ^Œ∞. JáêÊ~å=Ù „Ñ¨=~°Î# ^•fi~å KåÖÏ=∞Ok =º‰õΩÎÅg∞^Œ ÃÑ^ŒÌ"åÔ~·#Ñ¨Ê\˜H©
ÉÏÅº„Ñ¨=$uÎ ZÖÏ „Ñ¨ÉÏè =O Hõey LO@∞O^À J~°O÷ J=Ù`«∞Ok q[˝`« QÆÅ"å~°∞ =∂„`«O
q"ÕHõO`À Uk KÕ¿ãÎ =∞Oz^À, HÍ^À QÆ∞iÎOz K«Hõ¯QÍ `«=∞ „Ñ¨=~°Î#x JO^ŒiH©
P#O^Œ^•Ü«∞HõOQÍ LO_Õ@@∞¡ ~°∂á⁄OkOK«∞‰õΩO\Ï~°∞. JO`ÕQÍx `«=∞ =∞<ÀÉèÏ"åÅH˜
^•™ÈÇ¨ÏO J#~°∞. `«=∞ ÃãH· ÍÅrx =∂~°∞Û‰õΩx Ç¨~ÚQÍ JO^Œi`À Hõeã≤ „|`«∞‰õΩ`å~°∞.
470
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 471
Ñ¨~å~Ú=ºH˜Î`À ™È^Œ~° „¿Ñ=∞ ÃÑOá⁄O^Œ_®xH˜ Öˇ·OyHõ ã¨ÊO^Œ#ÖË HÍ~°}=∂ ?
~°[xH˜ q"åÇ¨Ï"≥∞ÿ J~Ú^Œ∞ ãÖ=`«û~åÅ∞ J~ÚOk. W^Œ~Ì ∞° Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ‰õÄ_®. Éè~í Î°

JO>Ë ZO`À „¿Ñ=∞, Q“~°=O ‰õÄ_®. D =∞^èºŒ "åiO\˜H˜ =KÕÛ =ºHÎ̃`À ÑïK«Ü∞« O
J~ÚOk. P ÑïK«Ü∞« O QÆ\ ì˜ ¿ãflÇ¨ÏOQÍ =∂iOk. ZO^Œ∞Hõ<À U"≥∂ J`«xfl K«∂ã≤#
"≥Ú^Œ\ #˜ ∞Op ~°[xH˜ J`«xg∞^Œ =∞Oz Jaè=∂#O HõeyOk. J`«x`À ¿ãflÇ¨xfl
ÃÑOK«∞HÀ"åÅx HÀÔ~¯ HõeyOk. ^•xH˜ `«Q@ æÆ ∞ì J`«#∞‰õÄ_® ~°[x`À ZO`À „¿Ñ=∞QÍ
=∂\Ï¡_@ » O „áê~°OaèOKå_»∞. ~°[xH˜ J`«xg∞^Œ Z@∞=O\˜ ÖˇO· yHõ"åOKèÅ« ∞ JO@∂
Ug∞ ÖË=Ù. J`«xfl XHõ ™È^Œ~∞° xQÍ K«∂_»@O `«ÑÊ¨ W`«~° ^Œ$+≤ì Ug∞ÖË^∞Œ . WO\˜Ö’ U
Ñ≤O_ç=O@ =O_»∞‰õΩ<åfl J`«xH˜ ÃÑ@ì‰Ωõ O_® `«#H˜ u#|∞kú HÍ^Œ∞. `å#∞ F p~°
H˘#∞‰õΩ¯<åfl J`«xH˜ K«∂Ñ≤Oz, J`«x „Ñ¨âO◊ ã¨á⁄Ok =ÚK«Û@ Ñ¨_=» Åã≤O^Õ. ~°[x
Éè~í HÎ° ˜ ‰õÄ_® J`«#O>Ë, ZO`À W+ì̈O. U<å_»∂ ~°[x J`«x`À =∂\Ï¡_\» ÏxH˜ Éè~í Î°
JÉèºí O`«~O° K≥ÑÊ¨ ÖË^∞Œ . ~ÀA ~ÀAH˜ ~°[xH˜ J`«xg∞^Œ „¿Ñ=∞ Z‰õΩ¯"≥á· È~ÚOk. J`«#∞
XHõ¯Ñ¨Ó@ J~Ú<å WO\˜H˜ ~åHõáÈ`Õ ~°[xH˜ =∞#ã¨∞û qHõÅO J~ÚáÈ`«∞Ok. J`«x
=∞Oz`«#O QÆ∞iOz, ã¨Ç¨ Ü«∞O KÕ¿ã =∞#ãÎ̈`fi« O QÆ∞iOz Éè~í `Î° À ‰õÄ_® Ñ¨^Õ Ñ¨^Õ
=i‚Oz K≥¿ÑÊk. ~°[xH˜ D =∞^èºŒ J`«x QÆ∞iOz PÖ’K«# Z‰õΩ¯"≥á· È~ÚOk. JÖÏ
~°[x =∞#ã¨∞û ™È^Œ~° „¿Ñ=∞`À P =ºH˜`Î À =Ú_ç"ãÕ ∞¨ ‰õΩxáÈ`Õ P"≥∞ Éè~í HÎ° ˜ J#∞HÀ‰õΩO_®
~°[xg∞^Œ J#∞=∂#O „áê~°OÉèOí J~ÚO^À U"≥∂QÍx J`«x`À JO`« K«#∞=ÙQÍ
LO_»\Ïxfl x~°ãO≤ K«™êQÍ_»∞. ^•x`À ~°[xH˜ `«# Ñ¨q„`« ™È^Œ~„° ¿Ñ=∞x Éè~í Î° HõO„\’Å∞
KÕÜ∞« _»O`À ZO`À ÉÏ^èŒ HõeyOk. Éè~í xÎ° HÍ^Œ#ÖË^∞Œ . J`«xfl ^Œ∂~°O KÕã∞¨ HÀÖË^∞Œ .z=iH˜
=∞QÆ"åà◊§ =∞#ãÎ̈`åfixfl xOkOK«_O» `«ÑÊ¨ P"≥∞‰õΩ WOˆHg∞ KÕ`H« ÍÖË^∞Œ .
471
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 472
Öˇ·OyHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞ - "≥∞ÿ^èŒ∞#O

¢ãÎ‘ - Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ W^Œ~Ì ∂° ‰õÄ_® Ñ¨~ã° Ê¨ ~°O PHõi¬OK«|_»@O ã¨ÇÏ¨ [O. ã¨fiO`«
™È^Œ~∞° x`À „¿Ñ=∞ ÃÑOá⁄O^Œ_®xH˜, Ñ¨~å~Ú =ºH˜`Î À ™È^Œ~° „¿Ñ=∞ ÃÑOá⁄O^Œ_®xH˜
KåÖÏ `Õ_® LOk. ~°[x ÖÏQÍ ™È^Œ~„° ¿Ñ=∞`À `«ÑO≤ záÈ`«∂, Ñ¨~å~Ú=ºH˜xÎ K«∂_»‰Ωõ O_®
LO_»ÖËHõáÈ=_®xfl, "åi QÆ∞iOz Ñ¨^Õ Ñ¨^Õ PÖ’zOK«_®xfl Ãã‰õΩû Ãã·HÍÅlã¨∞ìÅ∞
=∂#ã≤Hõ qâı+¡ } ¨ KÕã∂¨ ,Î "åiÖ’ QÆeQˆ ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞ WO^Œ∞‰õΩ =¸ÅO Jx
q=iOKå~°∞. HÍx "åiÖ’ HõeQˆ D ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞ ã¨Ê+ì̈OQÍ QÆ∞iÎOK«ÖHË áõ È`å~°∞.
XHõ"àÕ ◊ ÖˇO· yHÍHõ~¬° }`À "≥Ú^Œ@ KÕ~∞° = J~Ú<å ^•xH˜ ™È^Œ~„° ¿Ñ=∞QÍ ~°∂ÑÖ WzÛ
ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#ÅH˜ „áê^è•#º`« ÖË‰Ωõ O_® KÕ™êÎ~∞° . HÍx "åi =∞^èºŒ ¿ãflÇ¨ÏO Ñ¶∞¨ x+ì̈O
HÍ=_®xH˜ JO`«~`æ° O« QÍ "åiÖ’ HõeQˆ ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#ÖË =¸ÅO. XHõix K«∂_»‰Ωõ O_®
=∞~˘Hõ~°∞ LO_»ÖËHõáÈ=_»O, ~ÀAÅ∞ `«~°|_ç Hõ|∞~°∞¡ K≥Ñ¨CHÀ=_»O, ZÑ¨C_»∂
Z^Œ∞\˜"åi QÆ∞iOz PÖ’zOK«_O» ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#ÅH˜ ãÖ|OkèOz#"Õ.
„Ñü =ºH˜ÖÎ ’ HõeQˆ ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞ "≥∞^ÿ ∞Œè <åxH˜ ^•ifÜ«∂Åx ÖË^∞Œ . "≥∞^ÿ ∞Œè #O`À
ãÖ|O^èOŒ ÖË‰Ωõ O_® ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞ Z<Àfl LO\Ï~Ú. J~Ú`Õ Z^Œ∞\˜"åig∞^Œ
HõeQˆ ÖˇO· yHÍHõ~¬° } ÖˇO· yHõ ãÖ|O^èOŒ ~Ô O_»∂ XHõ¯>Ë Jx ÉèÏqOK«_O» `«ÑC¨ . ¢ãHÎ‘ Q˜ Íx,
Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ QÍx ZÑ¨C_À XHõÑC¨ _»∞ Z^Œ∞\˜"åig∞^Œ ÖˇO· yHÍHõ~¬° } HõÅQÆHáõ È^Œ∞. JÖÏ
Hõey# ã¨=∞Ü«∞OÖ’ "åig∞^Œ Pã¨HÎ˜ ÃÑOá⁄O^Œ=K«∞Û. D Pã¨HHÎ˜ ˜ "≥∞^ÿ ∞Œè <åxH˜ ãÖ|O^èOŒ
LO_çf~åÅx ÖË^∞Œ . KåÖÏ=∞Ok ¢ãÎ‘ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ `«=∞Ö’ Ñ¨~ã° Ê¨ ~°O Hõey# PHõ~¬° }x,
Pã¨H˜Îx ™È^Œ~° „¿Ñ=∞QÍ ~°∂á⁄OkOK«∞‰õΩO\Ï~°∞. J~Ú`Õ =∞#ã¨∞ûÖ’ "≥∞ÿ^èŒ∞<åxH˜
ãÖ|OkèOz# ÉèÏ="Õ∞ ~å#O^Œ∞# ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#H˜ ãÖ|O^èOŒ ÖËÔŒ >Ë "åiÖ’ ÖˇO· yHõ
ã¨ÊO^Œ#Åx QÆ∞iÎOK«_®xH˜ "≥#∞HÍ_»∞`«∞<åfl~°x J#∞HÀ"åe.
Ju '™È^Œ~°„¿Ñ=∞— Öˇ·OyHõ "åOKè«H˜ =∞s KÕ~°∞=
Ñ¨~å~Ú =ºHÎ̃`À ™È^Œ~° „¿Ñ=∞ ÃÑOá⁄O^Œ_O» =∂=¸ÖË. „Ñü =ºHÎ̃ WOH˘Hõi
™êxfl^èºŒ OÖ’ „¿Ñ=∂#∞Éè∂í `«∞Å∞ á⁄O^•Åx HÍOHÕΔ K«_O» ã¨ÇÏ¨ ["Õ∞. HÍx ™È^Œ~„° ¿Ñ=∞Ö’
XHõix q_çz =∞~˘Hõ~∞° LO_»ÖHË áõ È=_»O, "åi QÆ∞iOKÕ Ñ¨^Õ Ñ¨^Õ PÖ’zOK«_O»
ÖˇO· yHõ "åOKèÅ« H˜ =∞~À f„=~°∂ÑÖ. D ~°∂ÑÖ "≥∞^ÿ ∞Œè <åxH˜ ^•ifÜ«∞Hõ áÈ=K«∞ÛQÍx,
™È^Œ~„° ¿Ñ=∞ ~°∂áêxH˜ =∂„`«O qÑ¶∂¨ `«O "å\˜Å∞¡`∞« Ok. Ç¨Ï^Œ∞ÅÌ ∞g∞i „¿Ñ=∞ ÃÑÅ∞¡aHˆ k
Hˆ =ÅO ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#Ö’¡<.Õ ™È^Œ~„° ¿Ñ=∞ KåÖÏ Ç¨ïO^•QÍ =ÙO@∞Ok. D Ç¨ïO^•`«#O
472
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 473
HÀÖ’Ê~Ú# `«~∞° "å`« Jk ™È^Œ~„° ¿Ñ=∞ JxÑ≤OK«∞HÀ^Œ∞. JO^Œ∞Hˆ ~°[x Éè~í HÎ° ˜ P"≥∞
„Ñ¨=~°#Î #K«ÛÖË^∞Œ .
Ñ¨~å~Ú=ºH˜Î`À ™È^Œ~°„¿Ñ=∞ ÃÑOá⁄O^Œ_®xH˜ ‰õÄ_® Öˇ·OyHÍHõ~°¬}, Öˇ·OyHõ
ã¨ÊO^Œ#ÖË =¸ÅO Jx QÆ∞iÎOK«QeÆ y`Õ, ÃÑOá⁄Ok# ™È^Œ~„° ¿Ñ=∞x K«H¯õ QÍ ~°∂á⁄OkOK«
_®xH˜ *Ï„QÆ`ÑÎ« _¨ @
» O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JÖÏ QÆ∞iÎOK«ÖHË áõ È`Õ ÃÑiˆQ ã¨xflÇ≤Ï`«`fi« OÖ’
ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞ =∞iO`« f„=~°∂ÑÖ ^•eÛ ™È^Œ~„° ¿Ñ=∞ˆH qÑ¶∂¨ `«O HõeÊ™êÎ~Ú.
Ñ¨~å~Ú Ñ¨Ù~°∞+¨μx`À ¿ãflÇ¨ÏÉèÏ=O `«áêÊ ?
ã¨∞Ö’K«# XHõ PÑ¶ã‘ ∞¨ Ö’ Ñ¨xKÕ™ÈÎOk. P"≥∞‰õΩ q"åÇ¨Ï"≥∞Oÿ k ‰õÄ_®. `å#∞ Ñ¨xKÕ¿ã
PÑ¶ã‘ ∞¨ Ö’ XHõ =ºH˜`Î À ã¨xflÇ≤Ï`«`fi« O ÃÑiyOk. PÜ«∞#`À KåÖÏ ¿ãflÇ¨ÏOQÍ =∂\Ï¡__» O»
„áê~°OaèOzOk. J~Ú`Õ PÜ«∞#`À<Õ =∂\Ï¡_ç `«H¯˜ #"åà◊§`À Jã¨Å∞ =∂\Ï¡_‰» Ωõ O_®
=∞ø#OQÍ LO@∞On JO>Ë Jn HÍ^Œ∞. Jã¨ÖË JO^Œi`À ¿ãflÇ¨ÏOQÍ LO_»@O P"≥∞
=∞#ã¨`Î fi« O. J~Ú`Õ P"≥∞ XHõ¯i`À =∂„`«O =∞iO`« Z‰õΩ¯= ¿ãflÇ¨ÏOQÍ LO@∞Ok.
Wk K«∂ã¨∞#Î fl `«H¯˜ #"å~°∞ P"≥∞‰õÄ, `À\˜ L^ÀºQÆã∞¨ xÎ H© J„Hõ=∞ ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Å∞
JO@Hõ\ ì̃ QÆ∞ã¨Q∞Æ ã¨Å∞ =∂\Ï¡_@ » O „áê~°OaèOKå~°∞. `«# QÆ∞iOz `«H¯˜ # L^ÀºQÆã∞¨ ÅÎ ∞
WÖÏ QÆ∞ã¨Q∞Æ ã¨Å∞ K≥ÑC¨ ‰õΩO@∞<åfl~°x `å#∞ =ÚO^Œ∞ `≥Å∞ã¨∞HÀÖËHáõ È~ÚOk. ZO^Œ∞HõO>Ë
ã¨∞Ö’K«# =∞#ã¨∞ûÖ’ Z@∞=O\˜ ÖˇO· yHõ "åOKèÅ« ∞ ÖË=Ù. JO^Œi`À ¿ãflÇ¨ÏOQÍ L#fl>Ëì
J`«x`À#∂ LOk. XHõ"àÕ ◊ J`«x`À HÍãÎ̈ Z‰õΩ¯=QÍ K«#∞=ÙQÍ =∂\Ï¡_@ » "Õ∞ `«ÑÊ¨
=∞iOˆHg∞ HÍ^Œ∞. HÍx `«H˜¯# L^ÀºQÆã¨∞ÎÅ∞ P"≥∞‰õÄ J`«xH˜ Öˇ·OyHõ ãÖ|O^èŒO
=Ú_çÃÑ@ì_O» Ö’ J~°O÷ Uq∞\˜ ?
`«=∞Ö’ =∞e<åxfl WOH˘Hõi g∞^Œ K«Å_¡ O»
¢ãÎ‘ - Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ W^Œ~Ì ∂° ¿ãflÇ¨ÏOQÍ ^ŒQiæÆ H˜ =zÛ#Ñ¨C_»∞ "åi^ŒiÌ =∞^èºŒ ÖˇO· yHõ
ã¨ÊO^Œ#Å∞ LO_»#=ã¨~°OÖË^Œ∞. ¿ãflÇ¨ÏO`À XHõi<˘Hõ~°∞ =∞OzQÍ J~°÷OKÕã¨∞‰õΩx,
XHõiH˘Hõ~∞° J=ã¨~O° =zÛ#Ñ¨C_»∞ ã¨Ç¨ Ü«∞O KÕã∞¨ HÀ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ÖˇO· yHÍHõ~¬° }H˜
Ö’#∞HÍ‰õΩO_® ¿ãflÇ¨ÏÉèÏ=O`À ^ŒQiæÆ H˜ =zÛ#Ñ¨Ù_»∞ ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#ÅH˜ `å=Ù LO_»^∞Œ .
™ê^è•~°}OQÍ =º‰õΩÎÖ’¡ ZÅ¡Ñ¨C_»∂ Öˇ·OyHõ ÉèÏ"åÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`«∂ LO\Ï~Ú. `å=Ú
K«∂ã≤#"åà◊§`À#∂ TÇ≤ÏOK«∞‰õΩ#fl"åà◊§`À#∂ ÖˇO· yHõ ãÖ|O^èOŒ QÆ∞iOz HõÅÊ#Å∞
KÕã∞¨ ‰õΩO@∂, JO^Œ∞Ö’ `«$Ñ≤Î á⁄O^Œ∞`«∂ LO\Ï~°∞. D TÇ¨ÏÅx Z^Œ∞\˜"åiH˜ JO@QÆ\ ì˜
P#Okã¨∂Î LO\Ï~°∞. Z=ig∞^Œ<`·≥ Õ ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•Å QÆ∞iOz QÆ∞ã¨Q∞Æ ã¨Å∞ K≥ÑC¨ ‰õΩx
473
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 474
P#Ok™êÎ~À, P =º‰õΩÅÎ ∞ =Öˇ<Õ g~°∞‰õÄ_® Z=i Ç¨Ï$^ŒÜ∂« xÔH<· å KÕ~∞° "≥· ¿ãflÇ¨xfl
ÃÑOá⁄OkOK«∞‰õΩ#fl@¡~Ú`Õ, "åi ¿ãflÇ¨xH˜ - ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#ÅH© ãÖ|O^èOŒ ÖË^xŒ
`ÕeáÈ`«∞Ok. WÖÏ Ç¨Ï$^ŒÜ∂« ÅH˜ KÕ~∞° "≥· x["≥∞#ÿ ¿ãflÇ¨xfl ÃÑOá⁄OkOK«∞HÀ#O`«=~°‰Ωõ
Z^Œ∞\˜"åifl x["≥∞#ÿ ¿ãflÇ¨xH˜ ÖˇO· yHõ ãÖ|O^èOŒ =Ú_çÃÑ\ì̃, Ñ¨~ÀHõOΔ QÍ `«=∞ ÖˇO· yHõ
ÉèÏ"åÅx =ºHõÎO KÕ™êÎ~°∞. W@∞=O\˜ =∞#ã¨Î`«fiO ¢ã‘Î - Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ W^ŒÌiÖ’#∂
ã¨=∂#OQÍ<Õ Hõ#|_»∞`«∞Ok.
W^Œ~Ì ∞° ¢ãÎ‘ - Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ KÕ~∞° "≥#· Ñ¨C_»∞ XHõi<˘Hõ~∞° K«∂_»‰Ωõ O_® LO_»ÖHË áõ È=_»O,
J#∞Hõ}Δ O "åi QÆ∞iOKÕ PÖ’K«#, P~åkèOK«_O» =O\˜ ÉèÏ"åÅ∞ KÀ@∞KÕã∞¨ ‰õΩ#fl@¡~Ú`Õ
Jk x["≥∞#ÿ ¿ãflÇ¨ÏO HÍ^Œ∞. ÖˇO· yHõ ÉèÏ"åÅ∞ KÀ@∞KÕã∞¨ ‰õΩ#fl „¿Ñ=∞ =∂„`«"∞Õ . JO^Œ∞Hõ<Õ
¿ãflÇ¨ÏO`À ^ŒQ~æÆ ° KÕi# "åiÖ’ ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#ÅH˜ „áê^è•#º`« ÖË^∞Œ .
474
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 475
QÆ~¡ü ã¨∂_ì O≥ @∞¡H˜ `«=∞ "Õ∞_»"∞£ û JO>Ë JO`« „Ñ¿ =∞ ZO^Œ∞Hõx ?
''"≥∞ÿ _çÜ∞« ~ü.

.... .... ....
h ^ŒQ~æÆ #° ∞Oz KåÖÏ HÍÖÏxH˜ L`«~Î O° JO^Œ∞‰õΩ<åfl#∞. ZO`ÀHÍÅO `«~∞° "å`« h
^ŒQ~æÆ #° ∞Oz L`«~Î O° JO^Œ∞‰õΩx "≥O@<Õ ["å|∞ ~åÜ«∞ÖËHáõ ÈÜ«∂#∞. ^•xH˜ HÍ~°}O,
L#flk L#fl@∞¡QÍ K≥áêÊÅO>Ë WOˆHg∞ HÍ^Œ∞. <å‰õΩ U =∂„`«O ã¨=∞Ü«∞O ^˘iH˜<å
=∂ HÍÖËr WOw¡+μ¨ "Õ∞_»"∞£ `À =∂\Ï¡_∞» `«∂ QÆ_¿ç Ñã¨∂OÎ \Ï#∞. h=Ù Pq_»x K«∂¿ãÎ
Pâ◊Û~°ºáÈ`å=Ù ã¨∞g∞ ! P"≥∞ `≥Å∞QÆ∞ P_»|_»∞KÕ J~Ú<å WOw¡+μ¨ ZO`« ã‘fi\òQÍ
=∂\Ï¡_∞» `«∞O^Œ#∞‰õΩ<åfl=Ù. P"≥∞ =∂@ÖË ã‘fi\ò HÍ^Œ∞, P"≥∞ K«∂_»\ÏxH˜ ‰õÄ_® KåÖÏ
ã‘fi\òQÍ LO@∞Ok. <Õ<HÕ Í^Œ∞, <å „ÃÑO¶ _£û ‰õÄ_® P"≥∞#∞ ZO`À ÖˇH· ± KÕ™êÎ~∞° . x[O
K≥áêÊÅO>Ë "å~°O^ŒiHõO>Ë <å‰õΩ P"≥∞ ZO`À W+ì̈O. P"≥∞‰õΩ WOHÍ q"åÇ¨ÏO HÍÖË^∞Œ ,
JO^Œ∞Hˆ J#∞‰õΩO\Ï Pq_» =∂`À ZO`À Hõeã≤áÈ`å~°∞. J~Ú`Õ =∂`À ZO`« HÀ¡*òQÍ
LO\Ï~À, ~Ô O_À „Ñ¨H¯õ JO`« QÆOcè~O° QÍ LO\Ï~°∞. P"≥∞ ÖË`Q« ∞Æ ÖÏc K≥H¯˜ à◊√§ P"≥∞
=ÚYOÖ’ Hõ#|_Õ QÆOcè~åxfl =∞iO`« Ç¨ïO^•QÍ Hõ#|_Õ@@∞¡ KÕ™êÎ~Ú. Pq_»x
K«∂ã¨∂OÎ >Ë <å‰õΩ Ñ≤zÛ Jaè=∂#O, „¿Ñ=∞ ‰õÄ_®. <å PÖ’K«#Ö’¡, TÇ¨ÏÖ’¡ Pq_»
`«ÑÊ¨ =∞~˘Hõ~∞° ÖË~∞° . Pq_»`À ZO`À ã¨~^° •QÍ, K«#∞=ÙQÍ LO\Ï#∞. Pq_» KÕu„"Õà√◊ §
JO>Ë <å‰õΩ ZO`À ~Ú+Öì . Pq_»`À <å‰õΩ L#fl K«#∞=ÙH˘nÌ P"≥∞ KÕux <å KÕuÖ’H˜
fã¨∞‰õΩx XH˘¯¯™êi =Ú^Œ∞ÃÌ Ñ@∞ì‰Ωõ O@∂ =ÙO\Ï#∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Pq_» "≥ÚYOÖ’H˜
K«∂¿ãÎ Pq_» Hõà§◊ Ö’¡ <å Z_»Å „¿Ñ=∞`À "≥∞i¿ã Hõà√◊ § K«H¯õ QÍ Hõ#|_»`å~Ú. HÍÖËrÖ’
KÕi# "≥Ú^Œ\ ˜ ~ÀAÖ’¡ Pq_» Z^Œ∞~°∞QÍ L#flÑ¨C_Õ JO`« Jaè=∂#OQÍ LO_Õk.
WÑ¨C_»∞ ÜÕ∞ Ñ¨xKÕã∞¨ <Î åfl, ZHõ¯_çH˜ "≥o§<å Pq_Õ QÆ∞~°∞‰Î Ωõ =ã¨∞<Î åfl~°∞. Z=i`À =∂\Ï¡_<ç å
475
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 476
=∂ "Õ∞_»"∞£ Q˘Ñ¨Ê`«<åxfl á⁄QÆ_@ » O`À<Õ ãïáÈ`ÀOk. x„^ŒáÈ`«∞<åfl Pq_Õ QÆ∞~°∞‰Î Ωõ

=ã¨∞OÎ k. XH˘¯Hõ¯™êi <å D Ñ≤zÛ Jaè=∂<åxfl, „¿Ñ=∞x K«∂ã≤ <åˆH Pâ◊Û~°ºO HõÅ∞QÆ∞`«∂
=ÙO@∞Ok. ZO`« Ñ¨sHõÅΔ ∞<åfl XHõ\ ˜ - ~Ô O_»∞ QÆO@Å∞ Pq_»`À Hõ|∞~°∞¡ K≥ÑC¨ HÀ=Å
ã≤O^Õ. Pq_»`À =∂\Ï¡_Ö» HË áõ È`Õ =∞#ã¨∞û âßOuOK«^∞Œ . nx=Å¡ WO\’¡"åà◊§ KÕ`«
u@∞¡ u#=Åã≤=™ÈÎOk. HÍx =∂ "Õ∞_»"∞£ H˜ ^Œ∂~°OQÍ XHõ¯~ÀA ‰õÄ_® LO_»ÖHË õ
áÈ`«∞<åfl#∞. Pq_»O>Ë <åÖ’ F Ñ≤zÛ „¿Ñ=∞. Uq∞\˜, <ÕxÖÏ ZO^Œ∞‰õΩ =∂iáÈÜ«∂<å
Jx PÖ’zã¨∞<Î åfl"å? Uq∞ K≥ÑÊ¨ #∞? <åˆH `≥eÜ«∞‰õΩO_® P"≥∞ JO>Ë JO`« Ñ≤zÛ
„¿Ñ=∞ Ñ¨Ù@∞ìH˘zÛOk.
JO`å =∂ "Õ∞_»"∞£ QÆ∞iOKÕ ~åÜ«∞_»O ãïáÈ~ÚOk Hõ^∂Œ ! Wn <å =~°ã.¨
WO`«\ `˜ À =ÚyOz =∞m§ =∞~À™êi L`«~Î O° ~å™êÎ.
h „ÃÑO¶ _»∞.....——
Z=iH˜ Z=ig∞^Œ ¿„ Ñ=∞
ÃÑ· L`«~Î O° K«∂¿ãÎ XHõ~∞° `«=∞ WOw¡+μ¨ "Õ∞_»"∞£ x Jq∞`«OQÍ P~åkèã∂¨ ,Î P"≥∞
Z_»Å `«# „¿Ñ=∞#O`å "≥Å_¡ ãç ∞¨ #Î fl@∞¡ `≥Å∞ã¨∞#Î flk. J~Ú`Õ P "Õ∞_»"∞£ x P~åkèOKÕk,
„¿Ñq∞OKÕk JÉÏƒÜ«∂, J=∂‡Ü«∂ Jx `≥e¿ãÎ Pâ◊Û~°ºO "Õã∞¨ OÎ k. XHõ QÆ~¡ü ã¨∂_ì O≥ \ò
`«# WOw¡+μ¨ "Õ∞_»"∞£ x JO`«QÍ „¿Ñq∞™ÈÎOk. P "Õ∞_»"∞£ `«# ã¨~fi° ã¨fiO J#∞‰õΩO\’Ok.
XHõ ÉÏÜü∞ ã¨∂ì_≥O@∞ `«# "Õ∞_»"£∞x JO`«QÍ P~åkè¿ãÎ J`«xÖ’ HõeˆQ Öˇ·OyHõ
ã¨ÊO^Œ#=Å¡ `≥eÜ«∞‰õΩO_® P"≥∞ Z_»Å Öˇ·OyHõ PHõ~°¬} Hõey P"≥∞#∞ JO`«QÍ
P~åkèã∞¨ <Î åfl_»x J#∞HÀ=K«∞Û. HÍx XHõ P_»ÑÅ≤ ¡ =∞~À ¢ãxÎ‘ JO`«QÍ P~åkèOK«_O» ,
P"≥∞ ¿ãflÇ¨ÏO HÀãÖ, P"≥∞ =∞#ã¨∞ûÖ’ ™ê÷#O ãÖáêkOK«∞HÀ=_»O HÀãÖ JO`«QÍ
P~å@O K≥O^Œ_O» K«∂¿ãÎ ™ê^è•~°}OQÍ, Pâ◊Û~°ºOQÍ JxÑ≤OK«=K«∞Û. HÍx HÍÖËrÖ’¡
K«^∞Œ =Ù`«∞#flÑ¨C_»∞ D J=∂‡ÜÕ∞HÍ^Œ∞, ZO^Œ~À J=∂‡~ÚÅ∞ WÖÏˆQ "åà◊§ - "åà◊§
"Õ∞_»"∞£ ûx K«∂ã≤ ZO`À P#Okã¨∂,Î "åix P~åkè™êÎ~∞° , „¿Ñq∞™êÎ~∞° "åi „¿Ñ=∞Ö’
U"≥<· å ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞ LO_ç ''Öˇãƒ≤ x*ÏxH˜—— ^ÀÇ¨Ï^ŒO KÕ™êÎÜ∞« O>Ë Jn HÍ^Œ∞.
"åi „¿Ñ=∞Ö’ Z@∞=O\˜ ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞ LO_»=Ù. Jk Hˆ =ÅO L#fl`«"∞≥ #ÿ „¿Ñ"Õ∞
Jx K≥ÑÊ¨ =Åã≤ =ÙO@∞Ok.
P~å^è#Œ "≥#∞Hõ ^•y=Ù#fl ~°ÇÏ¨ ã¨ºO
„Ñ¨f =ºH˜ÖÎ ’#∂ z#flÑ¨Ê\˜#∞Op "åi Éèqí +¨º`ü QÆ∞iOz Z<Àfl TÇ¨ÏÅ∞ =ÙO\Ï~Ú.
`å=Ú ZÖÏ =ÙO>Ë ÉÏQÆ∞O@∞O^À, `«=∞ =ºH˜`Î fi« O ZÖÏ LO_®Ö’ Jã¨Ê+¨"ì ∞≥ #ÿ TÇ¨ÏÅ∞
476
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 477
Hõey =ÙO\Ï~°∞. P TÇ¨ÏÅ∞ KåÖÏ Jã¨Ê+Öì QÍ LO_»|\˜ì "åi TÇ¨ÏÅ∞ QÆ∞iOz

ã¨Ê+ì̈OQÍ |Ü«∞@‰õΩ K≥ÑÊ¨ ÖËHáõ È`å~°∞. HÍx "åi Jã¨Ê+ì̈"∞≥ #ÿ TÇ¨ÏÅH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ
U =ºHÎ̃ J~Ú<å `å~°ãe≤ #¡ Ñ¨C_»∞ "åiÖ’ `«=∞x K«∂ã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. `«# =ºHÎ̃`fi« O g∞^Œ
`«#H˜ ZO`« Q“~°=O =ÙO@∞O^À, J@∞=O\˜ =ºH˜`Î fi« "Õ∞ Z^Œ∞\˜"åiÖ’ Hõ#|_ç#Ñ¨C_»∞
ZO`À PHõi¬OK«|_»`å~°∞. "åix P~åkèOK«_»=∞O>Ë `«=∞x `å=Ú Jaè=∂xOK«∞
HÀ=_»OQÍ ÉèÏq™êÎ~∞° . J~Ú`Õ D q+¨Ü∂« xfl ‰õÄ_® "å~°∞ ã¨Ê+ì̈OQÍ K≥ÑÊ¨ ÖËHáõ È`å~°∞.
P_»Ñ≤Å¡Å∞ `å=Ú QÆOcè~°OQÍ LO_®Åx, W`«~°∞Å „¿Ñ=∂#∞~åQÍefl á⁄O^•Åx
ã¨ÇÏ¨ [OQÍ ÉèÏq™êÎ~∞° .
P „¿Ñ=∂#∞Éèí∂`«∞Å∞ "åix ZO`À =ÚiÑ≤™êÎ~Ú. WO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ K«∂ã≤#
J=∂‡~ÚÖ’ `«# TÇ¨ÏÅH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ WOw¡+¨μ "Õ∞_»"£∞ Ç¨ïO^•QÍ LO_»@O,
Q“~°"åaè=∂<åÅH˜ áê„`«∞~åeQÍ LO_»@O K«∂ã≤ P"≥∞Ö’ `«# P^Œ~°≈ =ºH˜Î`åfixfl
^Œi≈OK«∞‰õΩOk. J^ŒOÌ Ö’ `«# JO^•xfl K«∂ã≤ `å<Õ =ÚK«Û@Ñ¨_áç È~Ú#@∞¡, Z^Œ∞\˜"åiÖ’
`«=∞ P^Œ~å≈Å „Ñ¨fHõx K«∂ã≤ JÖÏˆQ =ÚK«Û@Ñ¨_ç, "åiÖ’ `«=∞x ^Œi≈OK«∞H˘x
P#Ok™êÎ~∞° , P~åkè™êÎ~∞° , „¿Ñq∞™êÎ~∞° . JÖÏO\˜ „¿Ñ=∂#∞Éè∂í `«∞ÅH˜ Ö’<≥#· J=∂‡~ÚÅ∞
"≥Ú^Œ@ Ñ¨ÓiÎQÍ Z^Œ∞\˜"åix P~åkèOz<å, `«# TÇ¨ÏÅH˜, P^Œ~å≈ÅH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ
`«=∞ =ºHÎ̃`fi« O J<Õk XHõ\ ˜ ~°∂á⁄OkOK«∞H˘x, =ºHÎ̃QÍ "≥Å∞Q˘O^Œ∞`å~°∞. JÑ¨C_»∞
"åiÖ’ Ñ≤zÛ P~å^è#Œ , Ñ≤zÛ„¿Ñ=∞ `˘Åy ^•^•Ñ¨Ù XˆH =ºHÎ̃`fi« ~°∂ÑÖ LO_Õ ~Ú^Œ~Ì ∞°
=º‰õΩÅÎ ∞ ¿ãflÇ¨ÏOQÍ ^ŒQiæÆ H˜ KÕ~∞° `å~°∞.
477
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 478
HõÅÇ≤ÏOKÕ ÉèÏ~°º`À HÍÑ¨Ù~°O
HÍO`«O `«# Éè~í `Î° À `«QÍ^• ÃÑ@∞ìHÀx ~À[O@∂ =ÙO_»^"Õ ∂≥ ! Éè~í Î° „|Ç¨‡r~å=Ù
=∞Oz L^ÀºQÆã∞¨ _Î .Õ PÑ¶ã‘ ∞¨ Ö’ J`«#O>Ë JO^ŒiH© Q“~°="Õ∞. ÃÑQ· Í J`«_flç JO^Œ~∂°
KåÖÏ x^•#ã¨∞_Î x» , =∞Oz"å_»x JO\Ï~°∞. HÍx qz„`«O Uq∞\’ HÍO`«O ^Œ$+≤Öì ’
PÜ«∞#^ŒO`å XHõ qz„`« „Ñ¨=~°#Î . JO^Œ∞Hˆ PÜ«∞#O>Ë Xà◊√§=∞O@. PÑ¶ã‘ ∞¨ #∞Oz
WO\˜H˜ ~åQÍ<Õ U^À K≥ÑÊ¨ _»O „áê~°Oaèã∞¨ OÎ k. PÜ«∞#QÍ~°∞ =∂„`«O JO`å „â◊^QúŒ Í<Õ
qO\Ï~°∞. J~Ú`Õ P"≥∞ =ÚYOÖ’H˜ K«∂_»‰Ωõ O_® P ~ÀA k#Ñ¨„uHõx K«∂ã¨∂Î ¿ÑrÅ∞
u~°Qˆ ã¨∂OÎ \Ï~°∞. P"≥∞ =∂@ÅH˜ Z^Œ∞~°∞‰õÄ_® K≥ÑÊ¨ ~°∞. Jã¨Å∞ HÍO`åxH˜ =∞O@
JO`å JHõ¯_ç#∞OKÕ „áê~°OÉèí=∞=Ù`«∞Ok. J~Ú<å J}K«∞‰õΩx K≥Ñ¨C‰õΩO@∂
áÈ`«∞O@∞Ok. z=iH˜ JO`å qx ''ã¨~ˆ JÖÏˆQ KÕ^•ÌOÖË—— Jx JO\Ï~°∞. ^•x`À
HÍO`«O `«$Ñ≤ÑÎ _¨ `ç Õ WHõ HÍO`«O QÆ∞iOz K≥ÑC¨ ‰õΩ<Õ^=Õ ÚOk ! ''x<åfl JÖÏˆQ J<åfl~°∞.
W"åàÏ JÖÏˆQ JO@∞<åfl~°∞. g∞‰õΩ ÉÁuÎQÍ Ug∞ Ñ¨@_ì O» ÖË^∞Œ —— JO@∂, P q+¨Ü∞« OÖ’
#∞Oz =∞~˘Hõ q+¨Ü∞« OÖ’H˜ "≥à√◊ `«∂ ''ÑÖ_»QHÆ ˜ QÆ^•fiÖò Ñ¨@∞ìp~° H˘O\Ï#<åfl~°∞,
H˘#<ÕÖ^Ë ∞Œ . g∞~°∞ "≥Ú#fl g∞ K≥ÖÅ¡ˇ ∞ ^ŒQiæÆ H˜ "≥o§#Ñ¨Ù_»∞ J_»QHÆ áõ È~Ú<å p~°H˘x
~ÚzÛ=KåÛ~°∞. JÖÏˆQ g∞ ¿ãflÇ≤Ï`«∞xH˜ „Ñ¨[O>Ë+<¨ £ „HÕ^Œ =∞Oz ã¨∂\ò̂Hãπ WzÛ=KåÛ~°∞.
<Õ<Õ g∞‰õΩ HÍx^•xx. `«H¯˜ #"åàı§ g∞‰õΩ ^ŒQ~æÆ "° åà◊√§. J=Ù#∞ÖˇO_ç, <Õ#∞ g∞‰õΩ ZO^Œ∞‰õΩ
QÆ∞~°∞OÎ \Ï#∞—— JO@∂ ~ÚOHÍ U"Õ"À UHõ~∞° =Ù ÃÑ_»∞`«∂ U_»=_»O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Õì k.
''KåÖË.¡ Ñ≤zÛ-Ñ≤zÛQÍ =∂\Ï¡_‰» Ωõ . h‰õΩ ÜÕ∞q∞ HÍ"åÖ’ Jq KÕã∞¨ HÀ. <Õ#∞ Ug∞
HÍ^Œ#ÖË^∞Œ . TiH˜<Õ ZO^Œ∞‰õΩ ~ÚÖÏ Q˘_»= ÃÑ_»`å=Ù—— JO@∂ HÍãÎ̈ qã¨∞‰õΩ¯<åfl_»∞.
''J=Ù#∞ÖˇO_ç, <Õ#∞ Uq∞K≥ÑÊ≤ <å Q˘_»".Õ J^Õ |Ü«∞@"åà◊√§ JO>Ë Zyi QÆO`Õã≤
Jhfl KÕãÃ≤ Ñ_»`å~°∞. Hõ@∞ì‰Ωõ #fl ÃÑàÏ§O XHõ¯iÎ L#fl^Œx QÆ∞~°∞OÎ >ËH^õ • U^≥<· å KÕÜ∞« _®xH˜?——
478
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 479
JO@∂ HÀÑÖ`À HÍO`«O JHõ¯_ç#∞Oz "≥o§áÈ~ÚOk PÑ¶ã‘ ∞¨ #∞Oz JÅã≤áÈ~Ú=zÛ#

„|Ç¨‡r~å=ÙH˜ WÅ∞¡HOõ >Ë PÑ¶¿‘ ã #Ü«∞O, PÑ¶ã‘ ∞¨ Hˆ uiyáÈ^•=∂ Jx JxÑ≤OzOk.
z@Ñ¨@Å`À z~åÔHuÎOKÕ HÍO`åÅ∞
WÖÏO\˜ HÍO`åÅ∞ XHõ¯àı§QÍ^Œ∞, ZO^Œ~À L<åfl~°∞. W@∞=O\˜"åiH˜ p\˜H=˜ ∂\˜H©
HÀÑÖ =ã¨∞OÎ k. „Ñü z#fl^•xH˜ Éè~í `Î° À HõÅÇ≤Ïã¨∂Î LO\Ï~°∞. "å~°∞ ÃÑ@∞ì‰Ωõ <Õ HõÅÇ¨xH˜
Jã¨Å∞ ãÔ̈~#· HÍ~°}O JO@∂ =ÙO_»^∞Œ . ZO`« âßO`«OQÍ LO^•=∞<åfl Éè~í HÎ° ˜ ã¨ÇÏ¨ #O
áÈ~Ú QÆ\Qì˜ Í ~Ô O_»∞ =∂@Å∞ J#=Åã≤=™êÎ~Ú. ^•x`À P"≥∞ =∞iO`« z@Ñ¨@ÖÏ_»@O
„áê~°Oaèã∞¨ OÎ k. W@∞=O\˜ HõÅÇ≤ÏOKÕ ¢ãÅÎ‘ QÆ∞iOz =∞<Àq*Ï˝# âßG"Õ`ÅÎ« ∞ q=iã¨∂,Î
giÖ’ ~ÚO`« =Ü«∞ã¨∞û =zÛ<å ÉÏÅº =∞#ã¨`Î fi« O áÈHõáÈ=_»"∞Õ HõÅÇ¨ÏO ÃÑ@∞ìHÀ_®xH˜
HÍ~°}O JO\Ï~°∞. z#flÑ¨C_»∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ `å=Ú HÀiO^ŒÖÏ¡ ÃÑ^ŒÅÌ ∞ KÕãÃ≤ Ñ\ÏìÅh, J_çy#
^ŒÖÏ¡ W"åfiÅh Pt™êÎ~∞° JO`ÕHÍ^Œ∞ ÃÑ^Œ"Ì åà◊§H˜ Zxfl Ñ¨#∞Å∞<åfl giQÆ∞iOKÕ Ñ¨\ Oì̃ K«∞
HÀ"åÅx, gà◊§H˜ HÍ=Åã≤# Ñ¨#∞ÖË KÕãÃ≤ Ñ\ÏìÅx Pt™êÎ~∞° .JÖÏ `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞ KÕÜ∞« HõáÈ`Õ
zO^Œ∞Å∞ „`˘‰õΩ¯`«∂ QÀÅKÕã≤ ÜÕ∞_»∞™êÎ~∞° . W@∞=O\˜ ÉÏÅº =∞#ã¨`Î fi« O H˘O^ŒiH˜
ÃÑ^Œ"Ì åà◊√§ J~Ú<å, ÃÑo§ J~Ú<å, Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨Ù\ì̃<å WOHÍ q∞yÖË LO@∞Ok. "å~°∞
HÀiOk "≥O@<Õ [~°QHÆ áõ È`Õ JãÖ`«$Ñ≤Î "åix HõÅz"Õã∞¨ OÎ k. "åiH˜ Ü≥∞^Œ∞\˜"åi
Hõ+ãì̈ ∞¨ MÏÅ`À ãÖ|O^èOŒ ÖË^∞Œ . "å~°∞ HÀ~°∞‰õΩ#flk [iy f~°=Åã≤O^Õ. Ñ≤ÅÖ¡ ’¡ "å~°∞
J_çy#k W=fiHõáÈ`Õ uHõ¯ ZÖÏ =ã¨∞ÎO^À. giÖ’ ÑÖ`«O =zÛ Éèí~°Îg∞^Œ Hõã≤QÍ
<åÅ∞QÆ∞=∂@Å∞ =kÖË™êÎ~∞° . `«#x Ñ¨\ Oì̃ K«∞HÀ=_»OÖË^xŒ "åáÈ`å~°∞. "å~°∞ K≥ÑÊ≤ #k
„Ñün "≥O@<Õ JOwHõiOK«Háõ È~Ú<å, KÕÜ∞« HõáÈ~Ú<å "åi Z_»Å „¿Ñ=∞ÉèÏ=O ÖË#@∞¡QÍ
ÉèÏq™êÎ~∞° . ^•x`À "åiÖ’ Éè„í ^Œ`åÉèÏ=O Ö’Ñ≤ã∞¨ OÎ k. U ~°HOõ QÍ<≥<· å ^•xx á⁄O^Œ_®xH˜
P"ÕâO◊ K≥O^Œ∞`å~°∞. P P"ÕâO◊ , PO^Àà◊# Éè~í gÎ° ∞^Œ HõÅÇ¨ÏOQÍ ~°∂á⁄O^Œ∞`å~Ú.
Ñ
„ f
¨ q+¨Ü∞« OÖ’ *’HõºO
H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ ∞ Éè~í HÎ° ˜ ãÖ|OkèOz# „Ñü q+¨Ü∞« OÖ’ *’HõºO KÕã∞¨ HÀ"åÅ#∞
‰õΩO\Ï~°∞.HÍx ÉèÏ~°º JÖÏ J#=ã¨~O° QÍ *’HõºO KÕã∞¨ HÀ=_»O ~Ú+Öì LO_»^∞Œ . x[OQÍ
P"≥∞‰õΩ J#=ã¨~O° ‰õÄ_®. J~Ú<å P"≥∞‰õΩ J=ã¨~O° QÍ JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. ''hÔHO^Œ∞‰õΩ D
q+¨Ü∂« Åhfl, <Õ<^Õ À K«∂ã¨∞‰õΩO\ÏÖË—— Jx Éè~í OÎ° JO>Ë, JHõ¯_»#∞Oz "≥O@<Õ P"≥∞‰õΩ
HÀÑÖ =zÛ, ''J=Ù#∞ÖˇO_ç g∞‰õΩ <å`À Ñ¨xÜÕ∞q∞\˜?—— JO@∂ Hõã∞¨ û|∞ã¨∞û=∞O@∂
ÖËz =¸u „uÑ¨C‰õΩO@∂ JHõ¯_ç#∞Oz ÖËzáÈ`«∞Ok.
479
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 480
HõÅÇ≤ÏOKÕ ÉèÏ~°ºx =∂~°Û_»O ZÖÏ ?

ÉÏÅº =∞#ã¨Î`åfixfl =^Œ∞Å∞HÀ‰õΩO_® „Ñü z#fl q+¨Ü«∞OÖ’#∞ `«#H˜ Ñ¨ÓiÎ
„áê^è•#º`« W"åfiÅx ÉèÏqã¨∂,Î JÖÏ ‰õΩ^Œ~H° áõ È`Õ HõÅÇ≤ÏOKÕ ÉèÏ~°ºx =∂~°Û\ÏxH˜
=ÚO^Œ∞ Éè~í HÎ° ˜ Ü≥∞O`À ã¨ÇÏ¨ #O HÍ"åe. W@∞=O\˜ ¢ãÎ‘ ÖˇO· yHõOQÍ ZO`« `«$Ñ≤Î á⁄O^Œ∞
`«∞<åfl =∞#ã¨∞ûÖ’ =∂„`«O ÉÏÅº =∞#ã¨`Î åfixfl JÖÏˆQ J>ËÃì Ñ@∞ì‰Ωõ x LOK«∞ ‰õΩO@∞Ok.
J@∞=O@Ñ¨C_»∞ P"≥∞#∞ =∂~°Û_®xH˜ P"≥∞ K≥¿ÑÊ^ŒO`å Ñ¨ÓiÎQÍ q#_»O HÍ"åe.
P"≥∞ K≥¿ÑÊk x[OQÍ qO@∞<åfl ¿ÑÑ¨~∞° Ö’H˜ QÍx, W`«~„° `åQÍx K«∂ã¨∞#Î fl@∞¡ KÕ¿ãÎ
P"≥∞ =∂@ÅH˜ `«y# „áê^è•#º`« ~Ú=fi_»OÖË^xŒ "åáÈ~Ú =∞iO`« ~Ô zÛáÈ`«∞Ok.
JO`å q#fl `«~∞° "å`« Éè~í Î° `«# Jaè„áêÜ«∂xfl x^•#OQÍ, Z@∞=O\˜ L„^ÕHOõ ÖË‰Ωõ O_®
q=iOKåe. P"≥∞`À =ÚO^Œ∞ P"≥∞ Z_»Å „¿Ñ=∞ÉèÏ=# L#fl@∞¡ `≥eÜ«∞*ˇÜ«∂ºe.
gÖˇ·#O`« =~°‰õΩ „Ñ¨f q+¨Ü«∞O P"≥∞`À ãÖ„Ñ¨kOz KÕã¨∞Î#fl@∞¡ Jaè„áêÜ«∂xfl
HõeyOKåe. JÑ¨C_»∞ Éè~í gÎ° ∞^Œ P"≥∞‰õΩ #=∞‡HõO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. WHõ P"≥∞ K≥ÑÊ≤ #=hfl
KÕÜ∞« #=ã¨~O° ÖË‰Ωõ O_®<Õ P"≥∞‰õΩ `«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. =ÚYºOQÍ ¢ãHÎ‘ ˜ `«# =∂@
PÅH˜ã¨∞Î<åfl~°<Õ ÉèÏ=O Hõey`Õ KåÅ∞ - =∞#ã¨∞û =Úiã≤áÈ`«∞Ok. HõÅÇ≤ÏOK«_»O
`«yáæ È`«∞Ok.
480
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 481
„áœ_è» ¢ã‘Î JÅOHõ~°}Ö’ JO`«~å~°÷O
D =∞^èºŒ WOk~°x K«∂ã≤#"åiH˜ P"≥∞Ö’ ZO`À `Õ_® Hõ#|_»∞`«∞Ok. =Ü«∞ã¨∞ûÖ’

L#fl ~ÀAÖ’¡ HõO>Ë D<å_»∞ P"≥∞Ö’ ZO`À =∂~°∞Ê Hõ#|_»∞`ÀOk. P ~ÀAÖ’¡
ã≤OQÍ~°O KÕã¨∞HÀHõáÈ~Ú#Ñ¨Ê\˜H© WÑ¨C_»∞ =∂„`«O ã≤OQÍ~°O g∞^Œ ZO`À „â◊^Œú
K«∂Ñ¨Ù`ÀOk. K«H¯õ QÍ ~Ô O_»∞ K≥=ÙÅg∞^Œ #∞O_ç xO_»∞QÍ "≥O„@∞HõÅx ^Œ∞=Ùfi`ÀOk.
"≥#∞Hõ =ÚK«Û>ÿ̌# =Ú_ç"™Õ ÈÎOk. P A@∞ì =Ú_çH˜ Ãã_· ∞» QÍ ™⁄OÃÑ#· XHõ QÆ∞ÖÏa Ñ¨Ù=Ùfi
`«∞~°∞=Ú`ÀOk. U =∂„`«=Ú P Ñ¨Ù=Ùfi =_çeáÈ~Ú#@∞¡ JxÑ≤Oz<å =∞~˘Hõ Ñ¨Ù=Ùfi`À
ã≤OQÍiOK«∞‰õΩO\’Ok. ZO`À h\òQÍ Ãã_· £ ÖÏH±û fiÛk^Œ∞‰Ì Ωõ O\’Ok. Hõ#∞ÉÁ=∞‡efl
K«H¯õ QÍ ÃÑxûÖò`À kkÌ =ÚK«Û@Q˘e¿Ñ@@∞¡ KÕã∞¨ ‰õΩO\’Ok. ÖË`« QÆ∞ÖÏa eÑπãHì≤ `± À
ÃÑ^•Å∞ ~°OQÆ∞ "Õã∞¨ ‰õΩx Ñ¨_∞» K«∞^•xÖÏ Hõ#|_»∞`ÀOk. Ö’<≥H± *ÏÔH@∞ì`À áê@∞ Z`«∞Î
J~Ú# „ÉÏ "Õã∞¨ ‰õΩx, `«# â◊s~°O =OÑ¨ÙÅx K«H¯õ QÍ Hõ#|_Õ@@∞¡ P~å@Ñ¨_∞» `ÀOk.
p~° =∞_»`« ZHõ¯_» #eyáÈ`ÀO^À J#fl@∞¡ #_»=_»O, ‰õÄ~ÀÛ=_»O KÕ™ÈÎOk. WOk~°
Wk=~°‰Ωõ [_» "Õã∞¨ ‰õΩx JO^Œ∞Ö’ Ñ¨ÓÅ∞ ÃÑ@∞ì‰Ωõ <åfl, "≥ÚMÏxH˜ áœ_»~∞° ~åã¨∞‰õΩ<åfl,
â◊√„Éè=í ∞~Ú# p~° Hõ@∞ì‰Ωõ <åfl ^•xQÆ∞iOz ÃÑ^ŒQÌ Í PÖ’zOK«‰Ωõ O_® `«<qÕ ∞\’, `«#
Ñ¨<qÕ ∞\’ KÕã∞¨ H˘x áÈÜÕ∞k. ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å`À #=Ùfi`«∂ =∂\Ï¡_∞» `«∂ LO>Ë, =∞#ã¨∞
qÑ≤Ê =∂\Ï¡_@ » "Õ∞ Jã¨Å~Ú# JO^ŒO J#∞‰õΩ<Õ WOk~°, WÑ¨C_»∞ W`«~∞° Å`À =∂\Ï¡_∞»
`«∞#flÑ¨C_»∞ `«# "≥ÚYOg∞^Œ =Ü«∞ã¨∞û =∞o§# =Ú_»`Å« ∞ Z=iHõ~Ú<å Hõ#|_»`åÜÕ∞"≥∂
Jx ^•K«∞HÀ=_®xH˜ ZO`À `åÑ¨„`«Ü∞« Ñ¨_∞» `ÀOk. `«ÅÖ’ <≥iã≤# "≥O„@∞HõÅ∞ `«#x
"≥H¯˜ iOK«‰Ωõ O_® HÍãÎ̈ ~°OQÆ∞"Õã≤ "å\˜ P@Hõ\ ™ì̃ ÈÎOk.
ã≤OQÍ~°OÖ’x JO`«~å~°O÷
=Ü«∞ã¨∞û =∞o§#@∞ì Hõ#|_ç`Õ `«#g∞^Œ Z^Œ∞\˜"åà◊§ PHõ~¬° } QÍx, J#∞~åQÆO
QÍx ZHõ¯_» `«yáæ È`«∞O^À Jx „áœ_è¢» ãÎ‘ ÉÏ^èÑŒ _¨ áç È`«∞Ok. =$^•úÑº¨ O ^ŒQ~æÆ ° Ñ¨_∞» `«∞#fl
481
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 482
H˘nÌ Z‰õΩ¯= kQÆ∞Å∞Ñ¨_@ » O, ^•xx ^•K«_O» HÀã¨=Ú P~å@Ñ¨_@ » =¸ ¢ãÖÎ‘ ’<Õ Z‰õΩ¯=
Jx ÃãH±û ÃãH· ÍÅlã¨∞Åì ∞ q=iOKå~°∞. ¢ãÎ‘ ZÑ¨C_»∂ Éè~í Î° K«∂¿Ñ J#∞~åQÆO, PáêºÜ«∞`«
Ö’<Õ `«# Éè„í ^Œ`« LO^Œx ÉèÏqã¨∞OÎ k. `«#Ö’ =$^•úÑº¨ O ã¨∂K«#Å∞ Hõ#|_ç`,Õ Ü«∞ø=#O
=∂Ü«∞"≥∞áÿ È`«∂ LO>Ë Éè~í Î° J#∞~åQÆO `«#g∞^Œ ZHõ¯_» `«yáæ È`«∞O^À Jx Éè„í ^Œ`å~åÇ≤Ï`«º
ÉèÏ"åxfl ÃÑOá⁄OkOK«∞‰õΩO@∞Ok. ^•xHÀãÖ `«#Ö’ Ü«∞ø=#=Ú `«QÖæÆ ^Ë xŒ `«# =∞#ã¨∞û
x`«º Ü«∞ø=#O`À `˘}˜Hã˜ Ö¨ Ï_»∞`«∂ LO^Œx Éè~í ‰Î° Ωõ `≥eÜ«∞*ËÜ∞« _®xH˜ JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞
HõO>Ë Z‰õΩ¯= „â◊^úŒ =Ç≤Ïã¨∞OÎ k. `«# JÅOHõ~} ° Ö’ Z‰õΩ¯= „â◊^úŒ K«∂Ñ≤OK«_O» Ö’ „áœ_è»
¢ãÎ‘ =∞iO`« ã≤OQÍiOK«∞‰õΩO@∞O^Œ<Õ Jaè„áêÜ«∞O Z^Œ∞\˜"åiH˜ Hõ#|_»∞`«∞Ok.
`«iQˆ =Ü«∞ã¨∞Ö’ ÃÑiˆQ HÍ=∞O
WOk~° q+¨Ü∞« OÖ’, ÃÑ· ÃãH· ÍÅr HÍ~°}O J~Ú`Õ =∞OAÅ q+¨Ü∞« OÖ’ =∞~ÀÖÏ
LOk. P"≥∞ K«Hõ¯QÍ =Ú™êÎÉˇ· "≥ÚQÆ∞_»∞ =ÚO^Œ∞ xOK«∞O>Ë P =∞QÆ=∞Ç¨~åA
K«eOzáÈ~Ú, ''=∞OE, WO`«HÍÖÏxH˜ ZO`« JO^ŒOQÍ Hõ#|_»∞`«∞<åfl"À!—— JO@∂
^ŒQiæÆ H˜ ÖÏ‰õΩ¯x QÆ\ Qì̃ Í Ç¨Ï$^ŒÜ∂« xH˜ Ç¨Ï`«∞‰Î Ωõ O>Ë, =∞OAÅ `«#x `å<Õ =∞~°záÈ~Ú
J`«x X_çÖ’ `«ÅÃÑ\ì̃ Ñ¨_∞» ‰õΩx J`«x Hõà§◊ Ö’¡H˜ J^ÀÖÏ K«∂zOk. JÑ¨C_®"≥∞ Hõà§◊ Ö’¡
K≥ÑÊ¨ ÖËx =∞`«∞,Î =∞#ã¨∞ûÖ’ =∞~°=ÖËx P#O^ŒO "≥eq¡ iâß~Ú. =∞OAÅH˜ QÆ_zç #
rq`«OÖ’x =∂^è∞Œ ~°ºOHõO>Ë WÑ¨C_»∞ á⁄O^Œ∞`«∞#flk KåÖÏ Q˘Ñ¨ÊQÍ JxÑ≤OzOk.
ÃÑo§ J~Ú# "≥Ú^Œ@ H˘kÌ <≥ÅÖË U^À H˘O`« ~°u `«$Ñ≤,Î P#O^ŒO á⁄OkO^Õ"∂≥ QÍx,
`«~°∞"å`« Ñ≤Å¡Å∞, Ñ¨Ù~°∞à◊§`À rq`«=∞O`å Ü«∂O„uHõOQÍ QÆ_çzáÈ~ÚOk. P<å_»∞
ÉèÏ~°º JO>Ë ˆH=ÅO Ñ≤Å¡efl Hõ<Õ Ü«∞O„`«OQÍ<Õ `å#∞ ÉèÏqOzOk. ˆH=ÅO Éèí~°ÎH˜
ã¨∞MÏxfl JOkOKÕ ™ê^è#Œ OQÍ<Õ `«#x ÉèÏqOzOk. JO`«HOõ >Ë q∞Oz# „käÖò `«#H˜
J#∞Éè=í OÖ’H˜ ~åÖË^∞Œ . Ñ≤ÅÅ¡ H˜ Ñ¨ÙÖò™êìÑπ ÃÑ>Ëãì ,≤ "åà◊§x HÍãÎ̈ ÃÑ^Œ"Ì åà◊√§QÍ KÕ¿ãã≤#
`«~∞° "å`«, `«#O>Ë Uq∞\’, rq`«OÖ’ =∞^è∞Œ i=∞ JO>Ë Uq∞\’ PÖ’zOK«_®xH˜
J=HÍâ◊O HõeyOk. D HÍã¨Î J=HÍâ◊O HõeQˆ @Ñ¨Ê\˜H˜ `«Åg∞^Œ <≥iã≤# "≥O„@∞HõÅ∞
P"≥∞#∞ "≥H¯˜ iOK«™êQÍ~Ú. |~°∞=Ù ã¨_e» # =HΔÀ*ÏÅ∞ P"≥∞ HÍ=∞ ™ê=∞~å÷ºxfl ã¨"åÖò
KÕâß~Ú. #ey# áê`«p~°, =∞#ã¨∞ûx QÆO^Œ~Q° Àà◊Ñi¨ zOk. W=hfl K«∂ã≤# =∞OAÅ
=∞#ã¨∞û ëêH±ÖÏQÍ ^≥|ƒuOk. `«Åg∞^Œ "≥O„@∞HõÅ∞ J~Ú`Õ <≥~=° K«∞Û, =HΔÀ*ÏÅ aQÆ∞"≥`· Õ
ã¨_e» áÈ~Ú LO_»=K«∞Û. Ñ≤ÅÅ¡ H˜, WO\˜H˜ |O_»KåH˜i KÕã≤ p~° =∂ã≤áÈ=K«∞Û. `«#
=∞#ã¨∞û =∂„`«O "≥<fl≥ ÅÖÏQÍ „Ñ¨HÍâ◊=O`«OQÍ LOk. XHõ~H° Oõ QÍ K≥áêÊÅO>Ë Wk=~°‰Ωõ
482
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 483
HõO>Ë WÑ¨C_»∞ =∞#ã¨∞ûÖ’ ÖˇO· yHõ"åOKèÅ« ∞ Z‰õΩ¯=QÍ L<åfl~Ú. WO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ ~°uÖ’
áêÖÁæO>Ë ZHõ¯_» Hõ_∞» Ñ¨Ù=ã¨∞OÎ ^À, ZHõ¯_» WOHÍ Ñ≤Åe¡ fl HõxÃÑOz |O_»KåH˜i`À rq`åxfl
|O_»Å∞ KÕã∞¨ HÀ=Åã≤=ã¨∞OÎ ^À Jx ÉèÜ í ∞« OQÍ LO_Õk ZÑ¨C_≥`· Õ P ÉèÜ í ∞« O =∞#ã¨∞ûÖ’
#∞Oz `˘ÅyáÈ~ÚO^À rq`«O Z_»Å Pâ◊ [xOzOk. áÈ~Ú# HÍÅO J#∞Éèqí OK«
‰õΩO_® =$^è• J~ÚáÈ`Õ J~ÚáÈ~ÚOk. WHõ=ÚO^Œ∞ JÜ«∞x rq`åxfl J#∞Éèqí OKåÅ<Õ
P~å@O Z‰õΩ¯"≥O· k. gÖˇ`· Õ =∞m§ XHõ™êi Ç¨Ïh=¸<£H˜ "≥àÏ§Åx LOk ^•OÑ¨`º«
rq`«OÖ’ `˘ek<åÖ’¡x =∂^è∞Œ ~åºxfl uiy ™êHÍ~°O KÕã∞¨ HÀ"åÅ<Õ HÀÔ~¯ Z‰õΩ¯"≥O· k.
JO^Œ∞Hõ<Õ P"≥∞Ö’ ã≤OQÍ~°O Z‰õΩ¯"≥O· k, =∂@Ö’¡ ÖˇO· yHõÑ~¨ "° ∞≥ #ÿ ^èÀ~°}© Z‰õΩ¯=~ÚOk.
Ãã‰õΩû ÃãH· ÍÅlã¨∞Åì qâı+¡ }¨ „Ñ¨HÍ~°O „áœ_è» ¢ãÖÎ‘ ’ =Ü«∞ã¨∞û g∞~°|\˜ì ÖˇO· yHÍHõ~¬° }x
HÀÖ’Ê=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. P"≥∞Ö’ ÖˇO· yHÍHõ~¬° } `«yáæ È=_»O`À Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ P"≥∞g∞^Œ
=∞#ã¨∞û `«yáæ È`«∞Ok. Ñ¨Ù~°∞+¨μx HÀiHõ `«#g∞^Œ `«QQæÆ Í<Õ P"≥∞ `«#Ö’ U^À ÃÑ^ŒÖÌ ’ÑÖ
=zÛ#@∞¡, `å<Õ^À HÀÖ’Ê~Ú#@∞¡ kQÆ∞Å∞ Ñ¨_áç È`«∞Ok. P kQÆ∞Å∞ P"≥∞Ö’x ÖˇO· yHõ
"åOKèÅ« x K«OÑ≤"ãÕ ≤ r=K«Û=ù OQÍ q∞yeÛ"Õã∞¨ OÎ k. HÍx Ãã‰õΩû q*Ï˝#O „Ñ¨HÍ~°O ¢ãÖÎ‘ ’
=Ü«∞ã¨∞û g∞~°|\˜ì ÖˇO· yHõ"åOKèÅ« ∞ `«yáæ È=_»O [~°Q^Æ ∞Œ . ÃÑQ· Í ÖˇO· yHõ"åOKèÅ« ∞ Z‰õΩ¯=
J=Ù`å~Ú. ÖˇO· yHõ"åOKèÅ« H© =Ü«∞ã¨∞ûH© ãÖ|O^èOŒ ÖË^∞Œ . ÖˇO· yHõ"åOKè« HõÅQÆ_=» ∞<Õk
=∞#ã¨∞ûH˜ ãÖ|OkèOz#k. Ü«∞ø=#O `˘ek<åÖ’¡ Ç¨~À‡#¡ L`«ÊuÎ=Å¡ =∞#ã¨∞ûÖ’
HÀÔ~¯Å∞ [x¿ãÎ XHõ™êi [xOz# HÀÔ~¯Å∞ WHõ Ç¨~À‡#¡`À ãÖ|O^èOŒ H˘#™êQÆ∞`«∂
LO\Ï~Ú. Ç¨~À‡#¡ L`«ÊuÎ `«yáæ È~Ú<å ÖˇO· yHõ"åOKèÅ« ∞ H˘#™êQÆ∞`«∂ LO\Ï~Ú.
=∞#ã¨∞ûÖ’ kQÆ∞Å∞, PO^Àà◊#, P`«‡#∂º#`åÉèÏ=O ÖËHáõ È`Õ Jq x`«º #∂`«#OQÍ
"≥Å∞Q˘O^Œ∞`«∂ LO\Ï~Ú. JO^Œ∞Hõ<Õ ¢ãÖÎ‘ ’ =Ú@∞¡ ZO_çáÈ~Ú# `«~∞° "å`« Ç¨~À‡#¡
L`«ÊuÎ `«‰Ωõ ¯= J~ÚáÈ~Ú#Ñ¨Ê\˜H© ÖˇO· yHõOQÍ "åOKèÅ« ∞ Z‰õΩ¯= HõÅ∞QÆ∞`«∂ LO\Ï~Ú.
~°u Z_»Å Pã¨HÎ̃ Ü≥∞‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok. J^Õ Ñ¨Ù~°∞+¨μx q+¨Ü∞« OÖ’ Ãã‰õΩû Ç¨~À‡#¡
L`«ÊuÎ `«‰Ωõ ¯= J~ÚáÈ=_»O`À JOQÆãOÎ¨ Éè<í åÅ∞ `«‰Ωõ ¯=~ÚáÈ`å~Ú. =∞#ã¨∞ûÖ’ HÀÔ~¯Å∞
Hõey<å ^•xH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ Ç¨~À‡#¡ L`«ÊuÎ ÖËHáõ È=_»O`À JOQÆãOÎ̈ Éè<í åÅ∞ LO_»=Ù.
JOQÆãOÎ¨ Éè<í åÅ∞ [~°Q_Æ O» Ö’ HÍã¨Î Jã¨=∞~°`÷ « Hõ#|_»@O`À Ñ¨Ù~°∞+¨μxÖ’ =∞iO`« ÉèÜ í ∞« O
Z‰õΩ¯"≥á· È`«∞Ok.P ÉèÜ í ∂« Å kQÆ∞Å∞`À ÖˇO· yHõ"åOKèÅ« ∞ =∞iO`« ^≥|ƒux áÈ`å~Ú.
HÍx ¢ãÎ‘ q+¨Ü∞« OÖ’ JOQÆãOÎ̈ Éè<í åÅ∞ =O\˜q J=ã¨~O° ÖË^∞Œ . Hõ#∞Hõ =∞#ã¨∞ûÖ’ ÖˇO· yHõ
"åOKèÅ« H˜ J#∞QÆ∞}OQÍ „áœ_è» ¢ãÖÎ‘ ’ ã≤OQÍ~°O, KèÖ« ’‰õΩÅÎ ∞ "≥Å∞Q˘O^Œ∞`«∂ LO\Ï~Ú.
483
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 484
ã
¢ ÖÎ‘ ’ ~Ô O_»=™êi `˘OyK«∂¿ã Ü«∞=fi#O
„áœ_è» ¢ãÎ‘ =∂#ã≤Hõ qâı+¡ }¨ KÕã#≤ Ãã‰õΩû ÃãH· ÍÅlã¨∞Åì ∞ D =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ KåÖÏ=∞Ok
¢ã‘ÎÅÖ’¡ Ô~O_»=™êi Ü«∞ø=#O `˘OyK«∂ã¨∞ÎOk. "åi ÉèÏ"åÅÖ’ XHõ ÑïÑ¨Hõfi`«
Hõ#|_»∞`«∞Ok. "åi „Ñ¨=~°#Î Ö’ XHõ áê¡#∞ Hõ#|_»∞`«∞Ok. "åi PÖ’K«<å ^èÀ~°}Ö˜ ’
x~å‡}Ï`«‡Hõ Ñ¨ûúŒ =ÙO@∞Ok. D q^èOŒ QÍ x~å‡}Ï`«‡Hõ Ñ¨ûúŒ <≥ÅH˘#_»O`À "åiÖ’
HõeQˆ ÖˇO· yHõ"åOKèÅ« x <≥~"° ~Õ ∞° ÛHÀ=_»OÖ’, ^•xÖ’ =∞^è∞Œ i=∞x á⁄O^Œ_O» Ö’ "åi
Hõ$+≤ Z^Œ∞~°∞ÖËxkQÍ LO@∞Ok. J#∞‰õΩ#fl^•xx K«H¯õ x Ñ¨ûúŒ Ö’ ~°∂á⁄OkOK«∞‰õΩx
^•xH˜ `«Q@æÆ ∞ì K«H¯õ x `«$Ñ≤xÎ , P#O^•xfl á⁄O^Œ∞`å~°∞. =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ L#flÑ¨C_»∞ L~°HÖõ ¿Ë ã
ÖˇO· yHÀ„^ÕHOõ `À á⁄O^Õ ÖˇO· yHõ `«$Ñ≤HÎ Oõ >Ë „áœ_è» ¢ãHÎ‘ ˜ HõeQˆ `«$Ñ≤HÎ ˜ Z‰õΩ¯= „áê^è•#º`«
LO@∞Ok. Ü«∞ø=#O `˘ek<åÖ’¡ ÖˇO· yHÍ~°¬}Ö’¡ XHõq^è"Œ ∞≥ #ÿ P#O^•xfl á⁄O^Œ∞`å~°∞.
Öˇ·OyHÍHõ~°¬}Ö’¡ á⁄O^Õ Ç¨~ÚH˜, Öˇ·OyHõ ãÖ|O^èŒOÖ’ á⁄O^Õ Ç¨~ÚH˜ `Õ_®x
QÆ∞iÎOK«ÖHË áõ È`å~°∞. HÍx „áœ_è» ¢ãÎ‘ ÖˇO· yHÍHõ~¬° }Ö’ Ç¨~Úx, "≥∞^ÿ ∞Œä #OÖ’x Ç¨~Úx
K«H¯õ QÍ "Õ~∞° "Õ~∞° QÍ QÆ∞iÎOK«QÅÆ ^Œ∞. ^ÕxH˜ ^•xH˜ `«Q@ æÆ ∞ì ~°∂á⁄OkOK«∞‰õΩx JO^Œ∞Ö’
Ñ¨ÓiÎ `«$Ñ≤,Î Ç¨~Úx á⁄O^ŒQÅÆ ^Œ∞.
„áœ_è» ¢ã‘Îx x~åâ◊Ñ¨~°KÕ =∞QÆ"åà◊√§
[Å[Ö’ =∂#ã≤Hõ ÑïÑ¨Hfiõ `« =zÛ, |~°∞=Ù ÉÏ^èºŒ `«Å∞ =^Œe, ~Ô O_»=™êi Ü«∞ø=#O
`˘OyK«∂ã≤Ok. =∞#ã¨∞û ÖˇO· yHõ "åOKèÅ« `À #==ãÖ`« „áêOQÆ}OÖ’H˜ J_»∞QÆ∞ÃÑ\Õì k.
HÍx Uq∞ ÖÏÉèíO ! Éèí~°ÎH˜ Öˇ·OyHõ ™ê=∞~°÷ºO ã¨#flye¡áÈ~ÚOk. J`«xÖ’ Öˇ·OyHõ
™ê=∞~°º÷ O ã¨#flye¡áÈ=_»O`À J`«xH˜ ~°u Z_»Å Pã¨HÖÎ˜ ‰Ë Ωõ O_® áÈ~ÚOk. =∞i [Å[
WOˆHq∞ KÕÜ∞« QÆÅ^Œ∞ ? P"≥∞g∞^Œ =i¬Oz# #==ãÖ`« Ñ¨hfl~°∞ [Å∞¡Å∞ xÑ¨C~°=fiÅ∞QÍ
ÉÏ^è#Œ ∞ HõeyOKå~Ú.
H˘O^Œ~°∞ „áœ_è» ¢ã‘ÎÅ∞ `«=∞Ö’ Öˇ·OyHõOQÍ "åOKè«Å∞ HõÅ∞QÆ∞`«∞<åfl, "å\˜x
|Å=O`«OQÍ J}z"Õã∞¨ ‰õΩO\Ï~°∞. "åi ^Œ$+≤Öì ’ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨Ù\ì̃ ÃÑ^Œ"Ì åà◊√§ J=Ù`«∂
LO>Ë `«=∞Ö’ ÖˇO· yHõ"åOKèÅ« ∞ HõÅQÆ_O» hK«"∞≥ #ÿ |∞kúQÍ ÉèÏq™êÎ~∞° . ^•xH˜ `«Q@
æÆ ∞ìQÍ<Õ
=∞# ã¨=∂[O „áœ_è» ¢ãÎ‘ ~°uÖ’ Pã¨HÎ̃ K«∂Ñ≤OK«_®xfl ¿ÇÏà◊# KÕÜ∞« _»O`À `«#Ö’
"≥∞kÖË ÖˇO· yHõ"åOKèÅ« x ÃÑ~°QhÆ Ü«∞‰õΩO_® KÕã∞¨ HÀ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JO^Œ∞Hˆ `«=∞Ö’
HõeQˆ ÖˇO· yHõ"åOKèÅ« x =∂~°Û_®xH˜ „áœ_è» ¢ãÅÎ‘ ∞ `«=∞ =∞#ã¨∞ûx W`«~„° `å ÅQÆflO KÕã≤
LOK«∞`å~°∞ .Z‰õΩ¯==∞Ok ¢ãÅÎ‘ ∞ ÉèHí wÎ˜ `åÅ∞ ÉèÏ=w`åÅ∞ áê_»∞‰õΩO@∂<À, Ñ¨Ó[Å∂,
Ñ¨Ù#™ê¯~åÅg∞^Œ =∞#ã¨∞û =∞~°Å∞Û‰õΩx Öˇ·OyHõOQÍ HõeˆQ "åOKè«Åx HõÅQÆ‰õΩO_®
484
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 485
KÕã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. D ~°HõOQÍ KÕã¨∞HÀ=_»OÖ’ XHõ „Ñ¨Hõ¯ =∞#ã¨∞û „uÑ¨CHÀ=_»O

[~°∞QÆ∞`«∞<åfl, ~Ô O_»=„Ñ¨H¯õ Éè~í HÎ° ˜ `«#g∞^Œ Q“~°=O, J#∞~åQÆO ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. Uk
U"≥∞<ÿ å „áœ_è» =∞#ã¨∞ûÖ’ L#fl ¢ãHÎ‘ ˜ Éè~í Î° J#∞~åQÆO, PáêºÜ«∞`« `«# g∞^Œ#∞O_ç
ã¨_»eOk J<Õ Jaè„áêÜ«∞O HõÅQÆ‰õÄ_»^Œ∞. JÖÏO\˜ Jaè„áêÜ«∞O HõÅQÆ#O`«=~°‰õΩ
P"≥∞ Éè„í ^Œ`H« ˜ Z@∞=O\˜ ÉèOí QÆO HõÅQÆÖ^Ë xŒ ÉèÏqã¨∞OÎ k. J^Õ P"≥∞‰õΩ Ñ¨ÓiÎ `«$Ñ≤xÎ
Hõeyã¨∞OÎ k. JO^Œ∞KÕ`« „áœ_è» ¢ãÎ‘ ã≤OQÍiOK«∞HÀ=_»OÖ’ Z‰õΩ¯= „â◊^úŒ K«∂Ñ≤ã∞¨ OÎ ^ŒO>Ë
Éè~í Î° J#∞~åQÍxfl, PáêºÜ«∞`«x Éè„í ^ŒOQÍ `«#kQÍ LOK«∞HÀ=_®xH˜ á⁄O^Õ P~å@"Õ∞
`«# Éè„í ^Œ`« q+¨Ü∞« OÖ’ Z@∞=O\˜ PÖ’K«#ÖËx ¢ã,Î‘ ÖˇO· yHõ "åOKèÅ« ∞ HõÅQÆx ¢ã,Î‘
=∞#ã¨∞û W`«~„° `å ÅQÆfl"≥∞ÿ L#fl ¢ãÎ‘ =∂„`«O ã≤OQÍiOK«∞HÀ=_»O q+¨Ü∞« OÖ’ =∂„`«O
„Ñ¨`ºÕ Hõ „â◊^úŒ =Ç≤ÏOK«^∞Œ . Uk U"≥∞#ÿ Ñ¨Ê\˜H© „áœ_è» ¢ãÎ‘ ã≤OQÍ~°O P"≥∞Ö’ `˘OyK«∂¿ã
~Ô O_»= Ü«∞ø=<åxH˜ QÆ∞~°∞.Î =∞#ã¨∞û =∞~°∞=OÖÏ QÆ∞ÉèÏoã¨∞#Î fl@∞¡ QÆ∞~°∞.Î J^Õ Éè~í Î°
P#O^ŒO rq`åxH˜ =∞~À "≥∞@∞ì.
485
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 486
QÆÜ«∂ºo ÉèÏ~°`«º`À HÍÑ¨Ù~°O
J#ã¨∂Ü«∞=∞‡QÍ~°∞ Q˘O`«∞Hõ qáêÊ~°O>Ë P#O^Œ~å=ÙQÍiH˜ P#O^ŒO JO`å

ZyiáÈ=Åã≤O^Õ. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Z=Ô~·<å "åà◊§ WO\’¡ J_»∞QÆ∞ÃÑ_ç`Õ =∂„`«O
Ç¨Ï_»eáÈ~Ú QÆ_Ñ» ¨ ^Œ∂H˜ |Ü«∞@‰õΩ áêiáÈ=Åã≤O^Õ. P"≥∞ JiKÕ J~°∞Ñ¨ÙÅ∞ J~°"÷ ∞≥ Åÿ ∞
^Œ∂~°O q#|_»`å~Ú. P HÀÑÖÖ’ Ñ≤Å"¡ å_≥<· å ''J=∂‡, <å‰õΩ J#flOÃÑ@∞ì—— JO@∂
^ŒQiæÆ H˜ =¿ã,Î WHõ "åx QÆu K«∂_»=Åã≤O^Õ. P ~ÀAH˜ J#flO u#_»O J@∞Oz u@∞¡,
âßÑ¨<å~å÷Å`À Hõ_∞» Ñ¨Ù xO_çáÈ=Åã≤O^Õ.
J#ã¨∂Ü«∞=∞‡QÍi`À P#O^Œ~å=ÙQÍ~°∞ KåÖÏHÍÅO #∞Oz HÍÑ¨Ù~°O KÕã∞¨ <Î åfl~°∞.
J~Ú^Œ∞QÆ∞~°∞ Ñ≤Å¡Å∞ ‰õÄ_® L<åfl~°∞. qz„`«O Uq∞@O>Ë ! J#ã¨∂Ü«∞=∞‡QÍ~°∞
P#O^Œ~å=ÙQÍi`À q"åÇ¨ÏO J~Ú# ~ÀAÖ’¡ KåÖÏ ™œ=∞ºOQÍ<Õ LO_Õ"å~°∞. x[OQÍ
P ~ÀAÖ’¡ "åi rq`«O KåÖÏ P#O^Œ=∞Ü«∞OQÍ LO_Õk. WÑ¨C_»∞ "åi ^•OÑ¨`º« O
P#O^Œ=∞Ü«∞OQÍ ÖË^xŒ HÍ^Œ∞. XHõ"àÕ ◊ Z=Ô~<· å QÆÜ∂« ºo ÉèÏ~°º`À P#O^Œ~å=Ù „|`«∞‰õΩ
#~°HOõ J~ÚáÈ~ÚO^Œx JO>ËKåÅ∞, "åi Ñ¨x MÏm. u@¡`À "≥ÚYO "åzáÈ=Åã≤O^Õ.
P#O^Œ~å=ÙQÍ~°∞ ZO`« x^•#ã¨∞_Î À, J#ã¨∂Ü«∞=∞‡QÍ~°∞ JO`« QÆÜ∂« ºo. J~Ú<å
P#O^Œ~å=ÙQÍ~°∞ ZO`À ã¨ÇÏ¨ #O`À P"≥∞`À =º=Ç¨Ïiã¨∂Î =ã¨∞<Î åfl~°∞.
ÉèÏ~°º QÆÜ∂« ºoQÍ =∂~°_®xH˜ Éè~í Î° HÍ~°}=∂ ?
J#ã¨∂Ü«∞=∞‡QÍ~°∞ q"åÇ¨ÏO J~Ú# `˘ek<åÖ’¡ ZO`À x^•#OQÍ LO_ç
`«~∞° "å`« QÆÜ∂« ºoQÍ =∂~°_®xH˜ H˘O`«=~°‰Ωõ Éè~í Î° P#O^Œ~å=Ù HÍ~°}=∞<Õ K≥áêÊe.
JO`« x^•#OQÍ LO_Õ P#O^Œ~å=Ù, ÉèÏ~°º QÆÜ«∂ºo J=_®xH˜ HÍ~°}O JO>Ë
Pâ◊Û~°ºOQÍ<Õ LO@∞Ok. J~Ú`Õ PÜ«∞# x^•#"Õ∞ WO`«=~°‰Ωõ `≥zÛÃÑ\Õì k. ZO^Œ∞HõO>Ë
"≥Ú^Œ\’¡ J#ã¨∂Ü«∞=∞‡QÍ~°∞ |*Ï~°∞#∞Oz WO\’¡ J=ã¨~°"≥∞ÿ# =ã¨∞Î=ÙÅ∞ U"≥·<å
486
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 487
fã¨∞‰õΩ~°=∞‡x K≥a`Õ P#O^Œ~å=ÙQÍ~°∞ JO`«QÍ Ñ¨\Oì˜ K«∞‰õΩ<Õ"å~°∞ HÍ^Œ∞. ^•x`À WO\’¡

=O@H˜ W|ƒOkQÍ =ÙO_Õk. JÖÏˆQ Uk J_çy<å `«~∞° "å`« K«∂^•ÌOÖË J<Õ"å~°∞.
JÖÏO\˜ x~°H¡ Δõ º"≥Y· i J#ã¨∂Ü«∞=∞‡QÍix ZO`À zHÍ‰õΩÑïKÕk. ZO`« x^•#ã¨∞_Î <·≥ å
ÉèÏ~°º =∂@x JO`«QÍ x~°H¡ Δõ ºO KÕ¿ãÎ U ¢ãÎ‘ J~Ú<å ZÖÏ Éèií OK«QÅÆ _»∞ ? ^•x`À
zHÍ‰õΩ, HÀÑÖ ÃÑiQÍ~Ú. "åx`Àáê@∞ P"ÕâO◊ JkèHOõ J~ÚOk. ã¨ÇÏ¨ [OQÍ<Õ H˘O^Œ~∞°
Z‰õΩ¯= P"Õâßxfl,HÀáêxfl Hõey LO\Ï~°∞. W@∞=O\˜ "åiH˜ Éèí~°Î x~°¡HõΔ º"≥·Yi`À
=∞iO`« zHÍ‰õΩ =zÛ `«=∞ JãÖ`«$Ñ≤xÎ ÃÑ^ŒQÌ Í =∂\Ï¡_ç =ºH©HÎ iõ ™êÎ~∞° . z=iH˜ WHõ
„Ñ¨f q+¨Ü∞« OÖ’#∂ zHÍ‰õΩÑ¨_@ » O, JãÖ`«$Ñ≤Î K≥O^Œ_O» =∂=¸Å∞ J~ÚáÈ`«∞Ok.
ÉèÏ~°º QÆÜ∂« ºoQÍ „==iÎOK«_O» Ö’ Éè~í Î° =∞iO`« x~°H¡ Δõ º"≥Y· i „Ñ¨îŒ ≈™êÎ_∞» . ^•x`À
=∞iO`« HÀÑÖ P"≥∞‰õΩ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
QÆÜ∂« ºo ÉèÏ~°º QÆO^Œ~Q° Àà◊O
QÆÜ∂« ºo ¢ãHÎ‘ ˜ U^≥<· å Ñ¨x XHõq^èOŒ QÍ [~°QÍÅ<Õ HÀiHõ LO@∞Ok. HÍx `«#
=∞#ã¨∞ûÖ’x HÀiHõx ã¨Ê+ì̈OQÍ q=iOK«~∞° . Ñ¨ÓiÎQÍ J~°=÷ ∞ÜÕ∞º@@∞¡ K≥a`Õ Q˘_»"Õ
LO_»^∞Œ . JÖÏ `å#∞ K≥ÑÊ¨ HõáÈ=_»O`À Z^Œ∞\˜"å~°∞ `«=∞H˜ `Àz# suÖ’ P Ñ¨xKÕ™êÎ~∞° .
^•x`À P"≥∞‰õΩ #K«Û^Œ∞. JO`Õ `å#∞ K≥ÑÊ≤ #@∞¡ "å~°∞ KÕÜ∞« ÖË^xŒ JãÖ`«$Ñ≤Î K≥OkáÈ~Ú
zO^Œ∞Å∞ „`˘‰õΩ¯`«∞Ok. XHõ¯Ñ¨x ‰õÄ_® ã¨„Hõ=∞OQÍ KÕÜ∞« _»O KÕ`H« Í^Œx, Jxfl Ñ¨#∞Å∞
`å#∞ ^ŒQ~æÆ ∞° O_ç K«∂ã¨∞‰õΩO>Ë `«ÑÊ¨ ãïQÍæ KÕÜ∞« ~°x qã¨∞‰õΩ¯O@∞Ok. P qã¨∞QÆ∞^ŒÅ,
ã¨}∞QÆ∞_»∞ q<Õ"åà◊§H˜ zHÍ‰õΩ ZuÎ™êÎ~Ú. JÖÏˆQ XHõ q+¨Ü∂« xfl Ñ¨k™ê~°∞¡ K≥|∞`«∂
LO@∞Ok. JO^Œ∞Ö’ Ñ¨~=° ∞KèåO^ŒãO¨ LO@∞Ok. JÖÏ [~°QHÆ áõ È`Õ =∞O_çÑ_¨ ∞» `«∂
=ÙO@∞Ok. „Ñ¨f z#fl^•xH˜ TiH˜<Õ zHÍ‰õΩ Ñ¨_áç È`«∂ =ÙO@∞Ok. WO\’¡ U =ã¨∞=Î Ù
ã¨„Hõ=∞OQÍ ÖË#@∞¡ HõxÑ≤Oz<å Pq_»x HõÅ=~°Ñ~¨ ∞° ™êÎ~Ú. P HõÅ=~åxfl Z^Œ∞\˜"åix
xOkOK«_®xH˜ LÑ¨Ü∂≥ yã¨∞OÎ k. P"≥∞‰õΩ Z=~°<åfl W+ì̈O =ÙO_»^∞Œ . U^Œ<åfl W+ì̈O
=ÙO_»^∞Œ .
Éèí~°Î „Ñ¨=~°Î# ZÖÏ =ÙO_®e ?
QÆÜ∂« ºo ÃÑàÏ§O`À HÍÑ¨Ù~°O Éè~í HÎ° ˜ HõugÎ ∞^Œ ™ê=ÚÖÏQÍ =ÙO@∞Ok. J~Ú<å Éè~í Î°
x^•#OQÍ „Ñ¨=iÎOKåe. J~Ú`Õ ÉèÏ~°º K≥ÑÊ≤ # q+¨Ü∂« Åx Éè~í Î° x~°H¡ Δõ ºO KÕÜ∞« _»O
`«Q^Æ ∞Œ . P"≥∞Ö’ Éè~í Î° XHõq^è"Œ ∞≥ #ÿ qâßfi™êxfl HõeyOKåe. ÉèÏ~°ºÖ’ =∂~°∞Ê fã¨∞‰õΩx
~å=_®xH˜ x^•#OQÍ =º=Ç¨Ïiã¨∂Î ‰õÄ_® P"≥∞ „Ñ¨=~°#Î Ö’x Ö’áêÅx ã¨=iã¨∂Î
487
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 488
K≥áêÊe. P ã¨ÅÇ¨Å∞ x~å‡}Ï`«‡HõOQÍ =ÙO_®e HÍx, q=∞~°≈<å ^Œ$HõÊ^äŒO`À

=ÙO_»‰Äõ _»^∞Œ . JÖÏˆQ ÉèÏ~°ºH˜ `«# =∞#ã¨∞ûÖ’x =∂@x ã¨Ê+ì̈OQÍ q=iOz K≥¿ÑÊ@@∞¡
KÕÜ∂« e. U^À K≥áêÊÅ#∞‰õΩx ãïQÍæ K≥ÑÊ¨ Hõ, P q^èOŒ QÍ [~°QÖÆ ^Ë xŒ QÀÅKÕ¿ãÎ Ñ¶e¨ `«O
=ÙO_»^∞Œ . P q+¨Ü∂« xfl ã¨Ê+ì̈OQÍ ÉèÏ~°ºH˜ `≥eÜ«∞*ËÜ∂« e. P"≥∞ =∞#ã¨∞ûÖ’ U^≥<· å
JãÖ`«$Ñ≤,Î PO^Àà◊# =ÙO>Ë ãïQÍæ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=_®xH˜ Éè~í Î° „Ñ¨Ü∞« uflOKåe. ÉèÏ~°ºx
zHÍ‰õΩ Ñ¨~°K«_®xH˜ Z@∞=O\˜ „Ñ¨Ü«∞`«flO Éèí~°Î KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞. x`«ºrq`«OÖ’
Ü«∂O„uHõOQÍ =∂iáÈÜ«∂#x ÉèÏ~°º ÉèÏq¿ãÎ P"≥∞‰õΩ "å`å=~°}O =∂~°∞Ê HõeQˆ @@∞¡
KÕÜ∂« e. #Å∞QÆ∞iÖ’ HõÅã≤"∞≥ eã≤ uiˆQ@@∞¡ „áÈ`«ûÇ≤ÏOKåe. WÖÏ KÕÜ∞« _»O`À P"≥∞
„Ñ¨=~°#Î Ö’ =∂~°∞Ê =ã¨∞OÎ k. Éè~í Î° ‰õÄ_® Ç¨~ÚQÍ P"≥∞`À ^•OÑ¨`º« rq`«O QÆ_Ñ» Q¨ ÅÆ _»∞.
488
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 489
J#∞=∂xOKÕ Éèí~°Î`À HÍÑ¨Ù~°O
ã¨∞*Ï`«H˜ ãÖr=~å=Ù`À q"åÇ¨ÏO J~ÚOk. D q"åÇ¨ÏO ÃÑ^ŒÖÌ =ˇ ~À ‰õΩkiÛ#k

‰õÄ_® HÍ^Œ∞. XHõ~H° Oõ QÍ K≥áêÊÅO>Ë „¿Ñ=∞ q"åÇ¨Ï"Õ∞. ãÖr=~å=Ù, ã¨∞*Ï`« W^Œ~Ì ∂°
XˆH PÑ¶ã‘ ∞¨ Ö’ Ñ¨xKÕã∞¨ <Î åfl~°∞. ã¨∞*Ï`« K«ÖÏH˜`#« O, "≥ÚYOÖ’x P#O^ŒO ãÖr=~å=Ù#∞
ZO`À PHõi¬OÑ¨*Ëâß~Ú. q"åÇ¨ÏO J~ÚáÈQÍ<Õ ãÖr=~å=Ù ã¨∞*Ï`«x fã¨∞‰õΩx
Ç¨Ïh=¸<£H˜ |Ü«∞Å∞^Õi "≥àÏ§_»∞. ^•iÖ’ ZHõ¯_»~Ú<å Z=~°~Ú<å =∞QÆ"åà◊√§ ã¨∞*Ï`«
=OHõ K«∂ã¨∂Î =ÙO>Ë KåÅ∞, ÉÏ^èÑŒ _¨ áç È`«∂ =ÙO_Õ"å_»∞. Jk JÖÏ =ÙO_»QÍ XHõ~ÀA
Ô~·Å∞Ö’ KåÖÏ^Œ∂~°O „Ñ¨Ü«∂}O KÕÜ«∞=Åã≤=zÛOk. P ã¨Ü«∞=∞OÖ’ `«# `À\˜
„Ñ¨Ü∂« }˜‰Ωõ Å∞ J~Ú# Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ`À ã¨∞*Ï`« U"Õ"À Hõ|∞~°∞¡ K≥ÑÊ≤ Ok. ãÖr=~å=Ù
ã¨∞*Ï`«Ö’x D „Ñ¨=~°#Î x Éèií OK«ÖHË áõ ÈÜ«∂_»∞. ÖÏ_ç̊OQ∑H˜ "≥à§◊ QÍ<Õ `«# KÕuÖ’ =Ù#fl
=ã¨∞=Î ÙÅx z~å‰õΩQÍ „HÕ^Œ̂Hã≤ H˘\Ïì_∞» . HÍx q+¨Ü∞« O U"≥∞#ÿ n K≥ÑÊ¨ ÖË^∞Œ . ZO^Œ∞HÀ
zHÍ‰õΩ =zÛO^Œx ã¨∞*Ï`« ãïÃÑ@∞ì‰Ωõ Ok. `«~∞° "å`« ~ÀA# T~°∞ K«∂_»\ÏxH˜ |Ü«∞@‰õΩ
"≥o§`Õ `«#`Àáê@∞ K«kq# JÉÏƒ~ÚÅ∞P Tà’§ L^ÀºQÆO KÕã∂¨ Î `å~°ãÑ¨ _¨ ®¤~∞° . "åi`À
~Ô O_»∞ =∂@Å∞ =∂\Ï¡_@Õ Ñ¨Ê@H˜ ãÖr=~å=Ù Éèií OK«ÖHË áõ ÈÜ«∂_»∞. `«fi~°QÍ JHõ¯_ç#∞Oz
HõkÖË=~°‰õΩ PQÆÖËHõáÈÜ«∂_»∞. JHõ¯_ç#∞Oz Hõ^ŒÅQÍ<Õ "åi`À =∂\Ï¡_ç#O^Œ∞‰õΩ
=∞O_çÑ_¨ ®¤_∞» . `≥eã≤#"åà◊§`À ~Ô O_»∞=∂@Å∞ =∂\Ï¡_`ç Õ H˘OÑ¨ Uq∞ =ÚxyáÈ`«∞O^À
ã¨∞*Ï`«H˜ J~°O÷ HÍÖË^∞Œ . ÃÑQ· Í T~°∞HÍx T~°∞ =zÛ JHõ¯_» `≥eã≤#"åà◊√§ Hõ#|_ç#Ñ¨C_»∞
=∂\Ï¡_H» áõ È`Õ U"≥∞<ÿ å =∞~åº^ŒQÍ LO@∞O^• Jx ÉèÏqOzOk. J~Ú<å Éè~í Î° JÖÏ
=∂\Ï¡_®¤xH˜ gÅ∞ÖË^∞Œ J<åfl_»∞ - ¿ãflÇ¨Ïje J~Ú# ã¨∞*Ï`«H˜ ãÖr=~å=Ù =∞#ã¨`Î fi« O
qO`«QÍ `ÀzOz. Ç¨Ïh=¸<£ #∞Oz uiy=zÛ# `«~∞° "å`« L^ÀºQÆO =∂<Õã≤ WO\’¡
‰õÄ~ÀÛ=∞<åfl_»∞. Z<Àfl fÜ«∞x TÇ¨ÏÅ`À ^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’ J_»∞QÆ∞ÃÑ\˜#ì ã¨∞*Ï`«H˜
x~åâı Z^Œ∞~Ô O· k. #=Ùfi`«∂ „|`«HÍÅ#∞‰õΩ#fl ã¨∞*Ï`« rq`«O ÉÏ^è•Hõ~O° QÍ Ñï}q∞O
489
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 490
zOk. U `«ÑC¨ `≥eÜ«∞x ã¨∞*Ï`«H˜ ãÖr=~å=Ù ZÑ¨C_»∞ ãÖâ◊Ü∞« ^Œ$+≤`ì À<Õ K«∂_»@O
Pâ◊Û~°ºOQÍ HõxÑ≤OzOk. PÑ¶ã‘ ∞¨ ‰õΩ "≥à`◊ å#x |Ü«∞@‰õΩ "≥o§# ãÖr=~å=Ù J~°QOÆ @
u~°Q‰Æ Ωõ O_®<Õ WO\˜H˜ uiy=zÛ `å<Õ^À fã¨∞‰õΩx"≥à§◊ @O =∞~°záÈ~Ú#@∞¡, ^•xHÀãÖ
=zÛ#@∞¡ #\ÕKÕ"å_»∞.ã¨=∞Ü«∞O ãÖ^Œ~ƒ° Où ÖË‰Ωõ O_® U^À XHõ\ ˜ Jx ã¨∞*Ï`« =∞#ã¨∞û
QÍÜ«∞Ñ¨~∞° ã¨∂Î =ÙO_Õ"å~°∞.
ãÖâ◊Ü«∂`«∞‡_»∞ ãÖr=~å=Ù
ãÖr=~å"Õ HÍ^Œ∞, H˘O^Œ~∞° Éè~í ÅÎ° ∞ "≥Ú^Œ\ #˜ ∞Op `«=∞ ÉèÏ~°ºÅx J#∞=∂xã¨∂Î
LO\Ï~°∞.Ãã‰õΩû ÃãH· ÍÅlã¨∞Åì ∞ W@∞=O\˜ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ =∞<À q"Õ+¡ }¨ KÕã∂¨ Î giÖ’ ÖˇO· yHõ
Jã¨=∞~°`÷ åÉèÏ=O <≥ÅH˘x LO@∞O^Œx "≥Å_¡ Oç Kå~°∞. JO^Œ∞Hõ<Õ g~°∞ ¢ãÅÎ‘ ∞ `«=Ú‡HÍ^Œx
Ñ¨~Ñ° Ù¨ ~°∞+¨μÅ`À ÖˇO· yHõ ãÖ|O^èOŒ á⁄O^Œ_®xH˜ „Ñ¨Ü∞« ufl™êÎ~x° J#∞=∂x™êÎ~∞° . x[OQÍ
"åiÖ’ ÖˇO· yHõ Jã¨=∞~°`÷ « ÖËHáõ È~Ú<å, ÉèÏ~°º Z@∞=O\˜ JãÖ`«$Ñ≤xÎ „Ñ¨H\õ O˜ K«Hõ
áÈ~Ú<å giH˜ =∂„`«O =∞#ã¨∞ûÖ’ ÉèÜ í ∞« OQÍ<Õ LO@∞Ok. JO^Œ∞Hõx `«# ÉèÏ~°ºH˜
WOHÀ Ñ¨Ù~°∞+¨μx`À ãÖ|O^èOŒ Uq^èOŒ QÍ#∂ ÃÑ~°Q‰Æ Ωõ O_®, "åà◊§ Z_» Uq^èOŒ QÍ PHõ~¬° }
ÃÑOá⁄O^Œ‰Ωõ O_® J#∞Hõ}Δ O Hõ$+≤KãÕ ∂¨ Î LO\Ï~°∞. `«#Ö’x Jã¨=∞~°`÷ å ÉèÏ"åxfl, JÑ¨~å^èŒ
ÉèÏ"åxfl HõÑÊ≤ Ñ¨ÙK«∞ÛHÀ=_»O HÀãÖ ÉèÏ~°º#∞ `«~K° ∞« xOkOK«_O» , J==∂# Ñ¨~K° _« O»
KÕã∂¨ Î LO\Ï~°∞.
K«ÖÏH˜ ÉèÏ~°º `≥zÛÃÑ@∞ì‰õΩ<Õ zHÍ‰õΩ
Jk JÖÏ LO_»QÍ H˘O^Œ~∞° Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ q"åÇ¨ÏO J~Ú# `«~∞° "å`« XHõ qO`«
Ãã·HÍÅr ÃÑOá⁄OkOK«∞‰õΩO\Ï~°∞. ÃÑo§HÍ‰õΩO_®<Õ `«#`À K«#∞=ÙQÍ „Ñ¨=iÎOz#
J=∂‡~Ú, WOÔHO`«=∞Ok`À K«#∞=ÙQÍ „Ñ¨=iÎã∞¨ OÎ ^À Jx ÉèÜ í ∞« Ñ¨_`» å~°∞. JÖÏ W`«~°
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ`À K«#∞=ÙQÍ „Ñ¨=iÎOK«_O» Ñ¨Ù~°∞+¨μÅH˜ W+ì̈O LO_»^∞Œ . ZO^Œ∞HõO>Ë XHõ ¢ãÎ‘
`«#k Jx Jaè„áêÜ«∞O Hõey# `«~∞° "å`«, P"≥∞g∞^Œ `«# PkèÑ`¨ º« O =zÛ# `«~∞° "å`«
WOH˘Hõ~∞° P"≥∞`À K«#∞=ÙQÍ =∂\Ï¡_@ » O Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ Éèií OK«Ö_Ë ∞» . XHõ"àÕ ◊ Z=~°~Ú<å
P"≥∞`À K«#∞=ÙQÍ =∂\Ï¡_@ » O [iy#@¡~Ú`Õ Jk J`«x ÖˇO· yHõ Jã¨=∞~°`÷ « =Å¡ Jx
ÉèÏq™êÎ~∞° . `«#g∞^Œ P"≥∞#∞ Ñ¨ÓiÎ =∞#ã¨∞ûÖË^xŒ ÉèÏq™êÎ~∞° . HÍx Wk Ñ¨ÓiÎ á⁄~°ÉÏ@∞
Jaè„áêÜ«∞O =∂„`«"∞Õ . Ñ¨Ù~°∞+¨μxHõ~Ú<å WOH˘Hõ ¢ãxÎ‘ K«∂¿ãÎ "≥O@<Õ ÖˇO· yHõ "åOKè«
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. HÍx, ¢ãHÎ‘ ˜ ZÑ¨C_»∂ JÖÏ HõÅQÆ^∞Œ . Hˆ =ÅO ¿ãflÇ¨ÏÉèÏ=O`À#∂, =∞~åº^ŒQÍ
Ñ¨ÅHõiOK«_»O `«Ñ¨Ê P"≥∞ Ñ¨ÅHõiOÑ¨ÙÖ’, =∂@Ö’ Z@∞=O\˜ Öˇ·OyHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞
LO_»=Ù.
490
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 491
ÖˇO· yHõ ™ê=∞~å÷ºxfl á⁄QÆ_®e

J#∞Hõ} Δ O J#∞=∂xOKÕ Éè~í xÎ° =∂~°Û_®xH˜ ÉèÏ~°º HÍãÎ̈ Hõ+Ñì̈ _¨ ®e. J`«xÖ’
P"≥∞ K«H¯õ x ^•OÑ¨`º« ã¨∞MÏxfl á⁄O^Œ∞`«∞#fl@∞¡ ã¨=∞Ü«∞O, ãÖ^Œ~ƒ° Où |\ì̃ "≥Å_¡ ãç ∂¨ Î
LO_®e. J`«xg∞^Œ P"≥∞‰õΩ Ñ¨ÓiÎQÍ Q“~°=O L#fl@∞¡, „¿Ñ=∞ÉèÏ=O L#fl@∞¡ „Ñ¨H\õ O˜ Kåe.
PÜ«∞#Ö’ ÖˇO· yHõÑ@ ¨ ∞`«fiO K«H¯õ QÍ LO^Œh J#=ã¨~O° QÍ kQÆ∞Å∞Ñ¨_∞» `«∞#fl@∞¡ Hõ#|_»∞
`ÀO^Œx "≥Å_¡ Oç Kåe.ZÑ¨C_»~Ú<å ÉèÏ~°ºx J#∞=∂xã¨∂Î =∂\Ï¡_`ç Õ `«#x J#=ã¨~O° QÍ
J#∞=∂xã¨∞Î<åfl~°x, J`«#O>Ë<Õ `«#H˜ Ñ¨ÓiÎ PHõ~°¬} =ÙO^Œx ã¨Ê+¨ìOQÍ K≥áêÊe.
W`«~∞° Å`À K«#∞=ÙQÍ =∂\Ï¡_<ç å Jk P"≥∞ =∞#ã¨`Î fi« O Jh, JO^Œ∞Ö’ Z@∞=O\˜
ÖˇO· yHõ „áê^è•#º`«Ö^Ë hŒ , z#flÑ¨Ê\˜#∞Op JÖÏ ¿ãflÇ¨ÏOQÍ =∂\Ï¡_@» O `«#‰õΩ JÅ"å@∞
Jx, ^•xx `å#∞ `«ÑC¨ QÍ ÉèÏqOK«_O» ÖË^hŒ , "åiH˜ W+ì̈O ÖËHáõ È`Õ =∂~°∞Û‰õΩO\Ï#∞
QÍx, J#∞=∂#O`À "ÕkOè K«=^ŒxÌ K≥áêÊe. ^•OÑ¨`º« ã¨=∞ã¨ºÅ q+¨Ü∞« OÖ’ ÉèÏ~ˆ º
K˘~°= fã¨∞‰õΩx =º=Ç¨ÏiOz Éèí~°ÎÖ’x Jã¨=∞~°÷`åÉèÏ"åxfl `˘ÅyOKåe. ^•x`À
KåÖÏ=~°‰Ωõ Éè~í ÖÎ° ’ =∂~°∞Ê =ã¨∞OÎ k.
ÉèÏ~°º J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ Éèí~°Î
ÖˇO· yHõ Jã¨=∞~°`÷ å ÉèÏ"åxH˜ Ö’<≥#· Éè~í ,Î° ÉèÏ~°º Ñ¨~å~Ú Ñ¨Ù~°∞+¨μx`À =∂\Ï¡_\» Ïxfl
ZÖÏ ã¨ÇÏ≤ OK«Ö_Ë À J^Õq^èOŒ QÍ ¢ãÅÎ‘ ∞ ‰õÄ_® H˘O^Œ~∞° `«=∞ Éè~í ÅÎ° ∞ áê~å~Ú ¢ãÅÎ‘ `À
=∂\Ï¡_\» Ïxfl Éèií OK«Ö~Ë ∞° . J~Ú`Õ Jk Ñ¨Ù~°∞ëêkèHºõ `« ‰õÄ_ç# ã¨=∂[O Hõ#∞Hõ ¢ãÎ‘
`«# =∞#ã¨∞ûÖ’x =∂@x |Ü«∞@‰õΩ K≥ÑÊ¨ ÖË^∞Œ . XHõ"àÕ ◊ K≥ÑÊ≤ <å ''<À~°∞‡Üü∞, Uq∞\Ï
Ñ≤zÛ"åQÆ∞_»∞? <Õ#∞ =∞QÍ_çx, <å W+Öì —— Jx u\Õì K«∞‰õΩx J==∂#OáêÅ∞ HÍ=Åã≤
=ã¨∞OÎ k. JO^Œ∞Hõx =∂\Ï¡_‰» Ωõ O_® T~°∞‰õΩO@∞Ok.
¢ãHÎ‘ ˜ ÖˇO· yHõ `«$Ñ≤Î HõO>Ë Ñ¨Ù~°∞+¨μx „¿Ñ=∞ÉèÏ=# ZO`À J=ã¨~O° . Éè~í Î° ~°uÖ’
Jã¨=∞~°`÷ « HõeyL<åfl, ¢ãÎ‘ =∂=¸Å∞QÍ fã¨∞HÀQÆÅ^Œ∞. ÃÑQ· Í Ñ¨Ù~°∞+¨μ_çfl JO^Œ∞‰õΩ
qKåiOK«=Åã≤# J=ã¨~O° ÖË^xŒ , ZÑ¨Ê\˜H~õ Ú<å =∂=¸Å∞ ÖˇO· yHõ â◊HÎ˜ =ã¨∞OÎ ^Œh
^è~·≥ º° O K≥ÑC¨ `«∞Ok. HÍx P ¢ãÜ Î‘ ∞Õ `«#g∞^Œ Éè~í Î° J#∞~åQÆO `«yáæ È~ÚO^Œx HÍh,
„¿Ñ=∞ÉèÏ=O `˘ÅyáÈ~ÚO^Œx HÍh `≥e¿ãÎ `«Å_¡ eç á¡ È`«∞Ok. `«#Hõ Éè„í ^Œ`« ÖË‰Ωõ O_®
J~ÚáÈ~ÚO^Œx kQÆ∞Å∞Ñ¨_áç È`«∞Ok. JO^Œ∞Hˆ ¢ãÎ‘ ÖˇO· yHõ `«$Ñ≤Î HõO>Ë „¿Ñ=∞ ÉèÏ"åxH˜
Z‰õΩ¯= „áê^è•#º`« Wã¨∞OÎ k. ^•xx xÅÉˇ@∞ìHÀ=_®xH˜ ZO`À Hõ$+≤ KÕã∞¨ OÎ k. Ñ¨~°
¢ã`Î‘ À ÖˇO· yHõ ãÖ|O^èOŒ á⁄Ok<å Jk =∞QÆ"åx |∞kú Jx `ÕeHõQÍ fã¨∞HÀQÆÅ^Œ∞.
HÍx, `«#g∞^Œ „¿Ñ=∞ÉèÏ=O `˘Åy Ñ¨~å~Ú ¢ã`Î‘ À ãÖ|O^èOŒ JO>Ë Éèií OK«Ö^Ë ∞Œ . `«#
491
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 492
Éèí„^Œ`«H˜ =ÚÑ¨C "å\˜Å¡_»O ÖË^Œ<Õ Jaè„áêÜ«∞O L#flO`«=~°‰õΩ ¢ã‘Î `«# Éèí~°Î g∞^Œ
Z@∞=O\˜ HÀÑÖ ÃÑ@∞ìHÀ^Œ∞. Hˆ =ÅO J`«x |∞^Œ∞ÅÌ H˜ ÉÏ^èÑŒ _¨ @ » O `«ÑÊ¨ =∞iOˆHg∞
=ÙO_»^Œ∞. Ñ¨~å~Ú ¢ã‘Î`À Éèí~°Î ãÖÉèÏ+≤Oz<å Wk `«# Éèí„^Œ`«H˜ =ÚÑ¨C fã¨∞‰õΩx
=ã¨∞OÎ ^Œx ÉèÏq¿ãÎ =∂„`«O P ¢ãÎ‘ Éèií OK«ÖHË áõ È`«∞Ok. Éè~í HÎ° ˜ ÑïK«Ü∞« O J~Ú# ¢ãÎ‘
g∞^Œ Jã¨∂Ü«∞ K≥O^Œ∞`«∞Ok. `«#Ö’ #∞Oz „¿Ñ=∞ÉèÏ=# ^˘OyeOz#@∞¡ P"≥∞#∞
^Õfi+≤ã∞¨ OÎ k. JO`ÕQÍx Ñ¨Ù~°∞+¨μxÖ’=Öˇ `«#Ö’ ÖˇO· yHõ Jã¨=∞~°`÷ åÉèÏ=O <≥ÅH˘x ^•xx
HõÑÊ≤ Ñ¨ÙK«∞ÛHÀ=_»O HÀãÖ Éè~í gÎ° ∞^Œ q~°∞K«∞‰õΩxÑ¨__» O» QÍx, Ñ¨~å~Ú ¢ãgÎ‘ ∞^Œ Jã¨∂Ü«∞
K≥O^Œ_O» HÍx HÍ^Œ∞.
ZÑ¨C_»~Ú<å ¢ãHÎ‘ ˜ Éè~í gÎ° ∞^Œ J#∞=∂#O =¿ãÎ Éè~í ,Î° `«# ÉèÏ~°ºg∞^Œ J#∞~åQÆO
`«QÖæÆ ^Ë xŒ , P"≥∞ Z_»Å ZÑ¨Ê\˜=Öˇ „¿Ñ=∞ÉèÏ=O =ÙO^Œx ã¨Ê+ì̈OQÍ `≥eÜ«∞*ˇÜ∂« ºe.
^•xH˜ `«QÆæ@∞ì J`«x PK«~°}Ö’ ÉèÏ~°ºH˜ Hõ#|_®e. JÑ¨C_»∞ ¢ã‘ÎH˜ `«# Éèí~°Îg∞^Œ
J#∞=∂#O `«Q∞Æ `æ ∞« Ok.
492
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 493
Ç¨ÏŸ"≥∂ Ãã‰õΩû=Öò Éèí~°Î`À HÍÑ¨Ù~°O
~å^èHŒ ˜ q"åÇ¨ÏO q∞Å@s PÑ¶ã‘ ~¨ ∞° `À "≥É· =íè =ÚQÍ [iyáÈ~ÚOk. "≥Ú^Œ\˜ =¸_»∞
x„^ŒÅ∞ ZÖÏ QÆ_Kç åÜ≥∂ `≥eÜ«∞=Ù HÍx, "≥O@<Õ ~å^èŒ Éè~í Î° J~Ú# "Õ∞[~ü ~å"£ â◊Å=Ù
J~ÚáÈ~ÚO^Œx Ps‡¿ã+ì <¨ H£ ˜ uiy "≥o§áÈÜ«∂_»∞. Jã¨Å∞ HõÔŒä `å J`«#∞ Ps‡#∞Oz
uiy=zÛ# `«~∞° "å`Õ „áê~°OÉè=í Ú J~ÚOk. "≥Ú^Œ\’¡ J`«x „Ñ¨=~°#Î ~å^èHŒ ˜ qz„`«OQÍ
HõxÑ≤OzOk. `«# ÉÏ^èŒ Z=i`À#∂ K≥ÑC¨ HÀÖË^∞Œ . |Ü«∞@Ñ¨_ç U_»=ÖË^∞Œ . "Õ∞[~ü
~å"£H˜ ÉèÏ~°º Ü≥∂x=∂~°=æ ÚÖ’ ãÖÜ≥∂QÆ=Ú KÕÜ∞« _»=Ú HõO>Ë P"≥∞ =∞Å^•fi~°=ÚÖ’
ãÖÜ≥∂QÆ=Ú KÕÜ∞« _»=Ú P#O^ŒH~õ =° ÚQÍ LO_Õk. ~å^èŒ `«#H˜ Jã¨ÇÏ¨ º=Ú "Õã∞¨ OÎ ^Œx
JO>Ë ZÑ¨C_À `«ÑÊ¨ ã¨ÇÏ¨ [ ãÖÜ≥∂QÆ=Ú KÕ¿ã"å_»∞ HÍ^Œ∞. Jã¨Å∞ ã¨ÇÏ¨ [ ãÖÜ≥∂QÆ=Ú
KÕÜ∂« ÅO>Ë JOQÆãOÎ̈ Éè#í =Ú [~°Q_Æ =» Ú Hõ+Oì̈ QÍ LO_Õk. WÖÏ Éè~í HÎ° ˜ Z^Œ∞~°∞K≥ÑÊ¨ ÖËH,õ
Ö’HõO <À\’¡ Ñ¨_Ö» HË õ QÆ∞@∞ìQÍ HÍÑ¨Ù~°=Ú KÕã∂¨ ,Î `«# ÉÏ^èxŒ `«#Ö’<Õ „q∞Oy rqã¨∂Î
LO_»QÍ<Õ W^Œ~Ì ∞° Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨Ù>Ëâì ß~°∞. JÑ¨Ê\˜H~õ Ú<å "Õ∞[~ü ~å"£ `«# =∞#ã¨`Î fi« O =∂~°∞Û
‰õΩ<åfl_® JO>Ë Jn ÖË^∞Œ . ÃÑQ· Í J`«x ^èÀ~°}˜ WOHÍ qÑ¨s`«OQÍ =∂iOk. Wk
=~°‰Ωõ |Ü«∞@ U=∞~Ú<å KÕ¿ã"å_Õ"∂≥ `≥eÜ«∞^Œ∞HÍx, =Ú‰õΩ¯Ñ¨KÛ« ÖÏ~°x =Ú^Œ∞ÑÌ Å≤ e¡ fl
H˘O^Œix fã¨∞‰õΩx =zÛ WO\’¡<Õ "åi Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ=Ú`À P_»∞HÀ=_»=Ú, "åi =∞Å
^•fi~°=ÚÖ’ ãÖÜ≥∂QÆO KÕÜ∞« _»=Ú „áê~°OaèOKå_»∞. ÉèÏ~°º Uq∞\© QÀÅ JO>Ë ''h`À
<å‰õΩ `«$Ñ≤Î HõÅQÆ@=ÚÖË^Œ∞. <å‰õΩ Ãã‰õΩûÖ’ `«$Ñ≤Î HõÅQÆ_®xH˜ =∞QÆ"åÖË§ HÍ"åe——
JO@∂ x~°ƒÜ ù ∞« OQÍ K≥ÑÊ≤ "Õâß_»∞. WHõ ~å^èŒ UO KÕÜ∞« QÆÅ^Œ∞. <À~°∞ =¸ã¨∞‰õΩx U_»=_»=Ú
`«ÑÊ¨ .
áêëê}OQÍ =∂i# ~å^èŒ =∞#ã¨∞û
Ç¨ÏŸ"≥∂ Ãã‰õΩû=Öòû H˘O^ŒiH˜, Jã¨Å∞ ¢ãÎ‘ ^ŒQ~æÆ ° JOQÆãOÎ¨ Éè<í Õ HõÅQÆ^∞Œ . =∞iH˘O^ŒiH˜
¢ãÎ‘ ^ŒQiæÆ H˜ "≥o§#Ñ¨C_»∞ WOH˘Hõix =∞#ã¨∞ûÖ’ z„uOK«∞‰õΩx J`«x`À ãÖÜ≥∂QÆ=Ú
493
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 494
KÕã∞¨ #Î fl@∞¡QÍ ÉèÏqOz ãÖÜ≥∂QÆ=Ú [~°∞Ñ¨Ù`å~°∞. WOH˘O`«=∞Ok Ç¨ÏŸ"≥∂Ãã‰õΩû=Öòû

q"åÇ¨ÏO JÜÕ∞º=~°‰Ωõ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ`À ãÖÜ≥∂QÆ=Ú KÕÜ∞« QÆÅ∞QÆ∞`å~°∞. ÉèÏ~°ºx K«∂¿ãÎ
"åiH˜ ÖˇO· yHõ"åOKè« ‰õÄ_® HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. W@∞=O\˜ Ç¨ÏŸ"≥∂ Ãã‰õΩû"åe\© =Å¡ ÃÑo§
J~Ú# `«~∞° "å`« ÉèÏ~åºÉè~í ÅÎ° ∞ W^Œ~Ì ∂° `«$Ñ≤QÎ Í<Õ ^•OÑ¨`º« rq`«=Ú QÆ_Ñ» Q¨ ÅÆ ∞QÆ∞`å~°∞.
HÍx Ç¨ÏŸ"≥∂ Ãã‰õΩû"åe\© =∞#ãÎ̈`fi« O Z‰õΩ¯=QÍ L#fl"åi`À ¢ãÎ‘ HÍÑ¨Ù~°O KÕÜ∞« _»O
^Œ∞~°ƒ~ù O° QÍ LO@∞Ok.
Ü«∞ø=#O `˘ek<åÖ’¡ ÖˇO· yHõ"åOKèÅ« ∞ HõÅ∞QÆ∞`«∞#flÑ¨C_»∞ H˘O^Œ~∞° `«=∞ ÖˇO· yHõ
`«$Ñ≤Î H˘~°‰Ωõ =∞QÆ"åà◊§`À ãÖÜ≥∂QÆO KÕ™êÎ~∞° . D ~°HOõ QÍ ÖˇO· yHõ `«$Ñ≤Î á⁄O^Œ_O» `À
"åi =∞#ã¨∞û g∞^Œ ¢ãÎ‘ „Ñ¨ÉÏè =OHõO>Ë Ñ¨Ù~°∞+¨ PHõ~¬° }H˜ ãÖ|OkèOz# „Ñ¨ÉÏè =O Z‰õΩ¯=
LO@∞Ok. ZO^Œ∞HõO>Ë J#∞Hõ}Δ =Ú ÖˇO· yHõOQÍ HõeQˆ "åOKèÅ« H˜ `«$Ñ≤xÎ zÛ#k Ñ¨Ù~°∞+¨μ_Õ
Hõ#∞Hõ. JO^Œ∞Hõ<Õ ÉÏÖÏº=ã¨Ö÷ ’ =∞<ÀÑ¶Å¨ Hõ=Ú g∞^Œ Ñ¨_#ç „Ñ¨ÉÏè "åÅ∞ =ºHÎ̃ÜÚ≥ Hõ¯
=ºHÎ̃`åfixfl KåÖÏ „Ñ¨ÉÏè q`«=Ú KÕ™êÎÜ∞« x =∞<À"≥*· Ï˝x‰õΩÅ∞ q=i™êÎ~∞° . "Õ∞[~ü ~å"£
=O\˜"å~°∞ Ü«∞ø=#O `˘OyK«∂¿ã ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Ãã#· ºOÖ’ LO_»|\˜,ì JÑ¨C_»∞ "åiH˜
¢ã`Î‘ À ÖˇO· yHõ`$« Ñ≤Î á⁄O^Œ_®xH˜ J=HÍâ◊O ÅaèOK«Ö^Ë ∞Œ . KåÖÏ=∞Ok W@∞=O\˜ Ñïã≤`÷ ∞« Ö’¡
Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO ^•fi~å ÖˇO· yHõ`$« Ñ≤Î á⁄Ok`Õ, H˘O`«=∞Ok =∂„`«O WOH˘Hõ Ñ¨Ù~°∞+¨μx`À
ãÖÜ≥∂QÆO [iÑ≤ Öˇ·OyHõ `«$Ñ≤Î á⁄O^Œ∞`å~°∞. W^Õ "åix Ç¨ÏŸ"≥∂Ãã‰õΩû=ÖòûQÍ
=∂iÛ"Õã∞¨ OÎ k. WHõ "åi =∂#ã≤Hãõ u÷≤ JO`å Ñ¨Ù~°∞+¨μx g∞^Õ P^è•~°Ñ_¨ ç =ÙO@∞Ok.
HõÅÖ’¡ ‰õÄ_® Ñ¨Ù~°∞+¨μ_Õ "≥∞^Œ∞Å∞`«∂ LO\Ï_»∞. `«‰Ωõ ¯= "≥∂`å^Œ∞Ö’ Ç¨ÏŸ"≥∂ Ãã‰õΩû"åe\©
L#fl "Õ∞[~ü ~å"£ ÖÏO\˜ "åà◊√§ q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl, ¢ã`Î‘ À ~°u [iÑ≤<å JOQÆãOÎ¨ Éè#í O
[~°Q_Æ O» HÀãÖ Ñ¨Ù~°∞+¨μx`À ~°u [~°∞Ñ¨Ù`«∞#fl@∞¡ ÉèÏq™êÎ~∞° . Wk XHõ qÑ¨s`«"∞≥ #ÿ
=∂#ã≤Hãõ u÷≤ . W@∞=O\˜ Éè~í `Î° À HÍÑ¨Ù~°O KÕÜ∞« _»O KåÖÏ Hõ+Oì̈ . "åi =∞#ã¨∞û JO`«
`ÕeHõQÍ =∂~°∞ÛHÀ=_»O [~°Q^Æ ∞Œ .
Ç¨ÏŸ"£∞ Ãã‰õΩû=Öòû =∂#ã≤Hõ qâı¡+¨}
Ç¨ÏŸ"≥∂ Ãã‰õΩû=Öòû KåÖÏ=∞Ok `«=∞ z#fl`«#OÖ’ `«eH¡ ˜ ZO`À ^ŒQiæÆ "åÔ~· P"≥∞
PáêºÜ«∞`«H˜ ZO`À áê„`«∞Öˇ· LO\Ï~°∞. ^•xH˜`À_»∞ "å~°∞ `«O„_ç x~åúH}Δ̃ º „Ñ¨=~°#Î H˜,
HÍiî<åºxH˜ QÆ∞i J~Ú LO\Ï~°∞. W@∞=O\˜ =∂#ã≤Hãõ u÷≤ Ç¨ÏŸ"≥∂ Ãã‰õΩû"åe\© Ju
`ÕeHõQÍ ^•ifã¨∞OÎ k. nxH˜ =∞<À"≥*· Ï˝x‰õΩÅ∞ XHõ q=~°} Wã¨∂,Î `«e¡ Kå@∞# ÃÑiy,
`«e¡ Ju „¿Ñ=∞x JkèHõ HÍÅO á⁄Ok# =ºH˜Î `«e¡ „Ñ¨ÉÏè =O #∞Oz |Ü«∞@Ñ¨_Ö» _Ë ∞» .
Ñ¨Ù~°∞+¨μxQÍ `«# =ºH˜`Î åfixfl ÃÑOá⁄O^Œ_®xH˜ gÅ∞ÖË‰Ωõ O_® J~ÚáÈ`«∞Ok. ^•xH˜`À_»∞
494
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 495
`«O„_ç x~åúH} Δ̃ º „Ñ¨=~°#Î J`«x =ºHÎ̃`åfixfl ÃÑ~°QhÆ Ü«∞‰õΩO_® J}QÆ^˘H˜¯"Õã∞¨ OÎ k. U

Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ J~Ú<å H˘O`«HÍÖÏxH˜ `«e¡ „Ñ¨ÉÏè =O #∞O_ç |Ü«∞@Ñ¨_H» áõ È~Ú#@¡~Ú`Õ
¢ã`Î‘ À ÖˇO· yHõ ãÖ|O^èŒ q+¨Ü∞« O =KÕÛãïH˜ ¢ãÎ‘ JO>Ë `«e¡ Jh, „¿Ñ=∞=¸iÎ Jh
QÆ∞~°∞‰Î Ωõ =zÛ HÍ=∞"åOKè« HõeQˆ ^ŒÖÏ¡ PyáÈ`«∞Ok. WHõ J`«xÖ’ HõeQˆ ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞
Ñ¨Ù~°∞+¨μx "≥Ñ· Ù¨ =∞~°Å∞`å~Ú. XHõ =Ü«∞ã¨∞û =zÛ# `«~∞° "å`« `«e¡ `«# H˘_»∞‰õΩ =ºH˜`Î fi« O
Z^ŒQ_Æ ®xH˜ J=HÍâ◊O HõeÊOKåe. ÖËHáõ È`Õ J`«x =ºHÎ̃`fi« "Õ∞ ‰õΩO@∞Ñ¨_áç È`«∞O^Œx
=∞<À"≥*· Ï˝x‰õΩÅ∞ JO\Ï~°∞.
Ç¨ÏŸ"≥∂ Ãã‰õΩû"åe\©H˜ zH˜`«û
WHõ Ç¨ÏŸ"≥∂ Ãã‰õΩû"åe\© =Ù#fl =º‰õΩÅÎ Ö’ =∂~°∞Ê fã¨∞‰õΩ~å=_®xH˜ 'a¿ÇÏqÜ«∞~ü
`≥~Ñ° —‘ — J=ã¨~O° . D zH˜`åû q^è•#OÖ’ Ç¨ÏŸ"≥∂ Ãã‰õΩû"åe\© Z_»Å q=ÚY`«
HõeQˆ O^Œ∞‰õΩ XHõq^è"Œ ∞≥ #ÿ HÔ q∞HõÖò ëêH± „\©\ò"∞≥ O\ò W=fi_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. Ç¨ÏŸ"≥∂
Ãã‰õΩû"åe\©H˜ LÑ¨„Hõq∞Oz#Ñ¨C_»ÖÏ¡ ëêH± ÖÏQÍ#∞, Jã¨ÇÏ¨ ºHõ~O° QÍ JxÑ≤OKÕq^èOŒ QÍ
KÕã#≤ @¡~Ú`Õ ã¨fieOQÆ ~°u Z_»Å q=ÚY`« HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. Wk KåÖÏ ã¨=∞Ü«∞=Ú
fã¨∞‰õΩ<åfl KåÖÏ=~°‰Ωõ =∞x+≤ =∞#ã¨`Î fi« OÖ’ =∂~°∞Ê fã¨∞‰õΩ~å=_®xH˜ ^ÀÇ¨Ï^ŒO KÕã∞¨ OÎ k.
W@∞=O\˜ HÔ q∞HõÖò ëêH±`À áê@∞ ÉèÏ~°º"≥Ñ· Ù¨ #∞Oz `«y# Hõ$+≤ [iy#@¡~Ú`Õ Ç¨ÏŸ"≥∂
Ãã‰õΩû=Öòû =∂=¸Å∞QÍ =∂~°_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
495
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 496
Ñ¨â◊√ „Ñ¨=$uÎ =∞~À ~°∂ÑÖ 'âß_ç[O—
â‹·Å[ Ãã<· û£ \©K~« ∞° QÍ XHõ ã¨∂¯Å∞Ö’ Ñ¨xKÕ™ÈÎOk. Éè~í Î° Éèwí ~°^~Œè å=Ù HÍÖËrÖ’
ÖˇHÛõ ~°~Qü Í Ñ¨xKÕã∞¨ <Î åfl_»∞. â‹Å· [x Éèwí ~°^~Œè å=Ùx K«∂¿ãÎ ÃÑH· ˜ K«∂_»=ÚK«Û>ÿ̌# [O@QÍ
=ÙO\Ï~°∞. ÉèÏ~°º â‹Å· [ JO>Ë Éèwí ~°^~Œè å=ÙH˜ KåÖÏ „¿Ñ=∞ ‰õÄ_®. HÍx Uq∞ÖÏÉèOí .
~å„u ~°uÖ’ áêÖÁæ<åfl_»O>Ë L^ŒÜ∞« O ÖËKãÕ i¨ H˜ ÖˇH¯õ Å ÖˇHÛõ ~°~Qü Í~°∞ ÖˇH¯õ ÃÑ\ì̃ H˘\ì̃#
H˘~°_® ^≥|ƒÅ∞ â‹Å· [ =O\˜xO_® Hõ#|_»=Åã≤O^Õ. =ÚY=Ú JO`å Ñ¨à§◊ QÍ@∞Å`À#∞,
gÑ¨Ù Ñ≤_Qç ∞Æ ^Œ∞ÅÌ `À ÑÿeáÈ~Ú Hõ#|_»=Åã≤O^Õ. JO^Œ∞Hˆ ~å„u J=Ù`«∞O^Œ<åfl, Éè~í Î°
^ŒiKÕ~°∞`å_»<åfl â‹·Å[H˜ ÉèíÜ«∞O =}˜HÕz "Õã¨∞ÎOk. =∞~°∞<å_»∞ `«# "≥ÚMÏxfl
`«H¯˜ #"åà◊§H˜ ZÖÏ K«∂Ñ≤OKåÖ’ `≥eÜ«∞Hõ ÉÏ^èÑŒ _¨ áç È`«∞Ok. ÖˇO· yHÀ„^ÕHOõ Ö’ ¢ãxÎ‘
Ç≤ÏOã≤Oz, P Ç≤ÏOã¨Ö’ ~°uÖ’ á⁄Ok#O`« `«$Ñ≤Î á⁄O^Œ_®<Õfl âß_ç[O JO\Ï~°∞.
''âß_ç[O—— =∞#ã¨`Î fi« O =Ù#fl Éè~í `Î° À ‰õÄ_® HÍÑ¨Ù~°O KÕÜ∞« _»O KåÖÏ Hõ+=ì¨ Ú. J@∞=O\˜
=∞#ãÎ̈`fi« O =Ù#flÑ¨C_»∞ ¢ãÅÎ‘ ∞ ÉèÜ í ∞« Ñ¨_ç Éè~í HÎ° ˜ ^Œ∂~°=ÚQÍ "≥o§áÈ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
âß_ç[O H˘kÌ "≥∂`å^Œ∞Ö’ =ÙO_Õ"åiH˜ J@∞=O\˜ Ç≤ÏO™ê„Ñ¨=$uÎ HõÅQÆ‰õΩO_®
Ç¨ÏŸ"≥∂Ãã‰õΩû"åe\©Ö’ KÕã#≤ >Ë¡ HÔ q∞HõÖò ëê‰õΩ`À q=ÚY`« HõeyOK«=K«∞Û. ^•x`À
âß_ç[O Z_»Å Jã¨Ç¨ÏºO, q=ÚY`« HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok, U"≥∞ÿ<å nxx Ãã‰õΩûÖ’ KåÖÏ
qÑ¨s`« ^èÀ~°}˜ „HÕ^Œ ÉèÏqOKåe.
Q
496
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 497
Ü«Ú=‰õΩÅ∞ A@∞ì ÃÑOK«∞HÀ=_»OÖ’x PO`«~°ºO
''Uq∞\’ ~°OQÆÜ∞« ºQÍ~°∂, <åˆHg∞ J~°O÷ HÍ=_»OÖË^∞Œ . D HÍÅO ‰õΩ„~°"åà◊√§

AÅáêÅ~åÜ«Úà◊√§ÖÏQÍ á⁄_»∞QÍ\˜ A@∞ì, ÅOQÍÅÖÏO\˜ ÉˇÖò ÉÏ@"£∞ á¶êºO@∞¡,
JÉÏƒ~ÚÖË J#∞‰õΩO>Ë J=∂‡~ÚÅ∞ D JÉÏƒ~ÚÅH˜ U=∂„`«O fã≤áÈÖË^xŒ A@∞ì
Éè∞í *ÏÅ^•HÍ HõuiÎ OKÕã∞¨ ‰õΩx á¶êºO@∞, +¨~∞° ì "Õ¿ãã¨∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. Z=~°∞ JÉÏƒÜ≥∂,
Z=~°∞ J=∂‡Ü≥∂ ^ŒQ~æÆ Q° Í K«∂¿ãÎ `«ÑÊ¨ `≥Å∞ã¨∞HÀÖËHáõ È`«∞<åflO—— JO@∂ D Ö’HõO
f~°∞ QÆ∞iOz ÉÏ^èŒ =ºHõOÎ KÕâß~°∞ - "≥OHõÜ∞« ºQÍ~°∞.
"≥OHõÜ∞« ºQÍi JÉÏƒ~Ú A@∞ì ÃÑOKÕã∞¨ ‰õΩx Ç≤ÏÑ‘ÊÖÏQÍ `«Ü∂« ~°~Ú`Õ ''Xˆ~Üü∞,
h "åÅHõO <åˆHg∞ #K«ÛÖË^∞Œ —— Jx HÍãÎ̈ =∞O^Œe¿ã—Î — <åH˜ÖÏ A@∞ì ÃÑOK«∞HÀ=_»O
W+Öì . Wk <å ã¨fiO`« q+¨Ü∞« O. g∞~°∞ D q+¨Ü∞« O QÆ∞iOz ZO^Œ∞‰õΩ JO`« Ñ¨\ Oì˜ K«∞
HÀ"åe? g∞ á⁄\ì̃ A@∞ì <å‰õΩ W+ì̈OÖËÔŒ >Ë g∞~°∞ á⁄_»∞QÆ∞QÍ ÃÑOK«∞‰õΩO\Ï~å? ÖËHõ
QÆ∞O_»∞ KÕ~ÚOK«∞HÀ=∞O>Ë KÕ~ÚOK«∞‰õΩO\Ï~å? JÖÏˆQ WÖÏ A@∞ì ÃÑOK«∞HÀ=_»O <å
W+ì̈O. WO^Œ∞Ö’ g∞ „Ñ¨"∞Õ Ü«∞O J#=ã¨~O° —— Jx xHõ¯zÛQÍ ["åaKÕÛâß_»∞. ÃÑQ· Í
WOHÍ Z=~°~Ú<å J_çy`Õ ''WÑ¨C_»∞ ‰õΩ„~åà◊§O^Œ~∂° WÖÏˆQ A@∞ì ÃÑOK«∞`«∞<åfl~°∞ -
Wk á¶êº+¨<.£ <å W+ì̈O „Ñ¨HÍ~°=Ú á¶êº+¨<£ KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë g∞‰õΩ ZO^Œ∞‰õΩ ÉÏ^è?Œ A@∞ì
=Ù#flk ^ÕxHÀãÖ? á¶êº+¨<£ KÕã∞¨ HÀ=_»O HÀã¨"∞Õ . HÍHõáÈ`Õ QÆ∞O_Õ KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û Hõ^•——
Jx Z^Œ∞~°∞ÖËx ["å|∞ WKÕÛ™êÎ_∞» .
Z=~°~Ú<å ''A@∞ì ÃÑOK«∞‰õΩ<Õk P_»"åà◊√§QÍx =∞QÆ"åà◊√H¡ Í^Œ∞~å—— Jx JO>Ë
''P_»Ö^Ë ∞Œ , =∞QÆÖ^Ë ∞Œ . Z=i W+Öì "åik—— Jx ["å|∞ WzÛ"Õ™êÎ_∞» . WÖÏ "≥OHõÜ∞« ºQÍi
JÉÏƒ~Ú XHõ¯_ÕHÍ^Œ∞.ZO^Œ~À ‰õΩ„~°"åÅ∞§ `«=∞ Jaè„áêÜ«∂Åxã¨Ê+Öì QÍ =ºH©HÎ iõ ã¨∞<Î åfl~°∞.
=∞QÆ"åà◊√§ A@∞ì ÃÑOK«∞HÀ=_»O QÆ∞iOz ÃãH±û ÃãH· ÍÅlã¨∞Åì ∞ q=iã¨∂,Î Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’
497
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 498
¢ãÎ‘ „Ñ¨=$uÎ ÃÑ~°Q_Æ O» WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O HÍ^Œh, D<å_»∞ ã¨=∂[OÖ’ ¢ãÎ‘ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ
q+¨Ü«∞OÖ’ qÅ∞=Å∞ =∂iáÈ`«∞<åflÜ«∞h, ã¨=∂#`«fiÉèÏ=O ÉÏQÍ „Ñ¨|Å∞`ÀO^Œh
=∞QÆ"åiH˜ XHõ~H° =õ ∞~Ú# "Õ+É¨ Ïè +¨Å∞, P_»"åiH˜ =∞~˘Hõ~H° =õ ∞~Ú# "Õ+É¨ Ïè +¨Å∞ J<Õ
`Õ_®ÖË^Œh, ã¨=∂[=ÚÖ’ ¢ã‘ÎH˜ Ñ¨Ù~°∞+¨μx`À ã¨=∂# Q“~°=O ~å=_®xH˜ Wk
â◊√Éèãí ∂¨ K«H=õ ∞x, nx "≥#∞Hõ Z@∞=O\˜ „Ñ¨`ºÕ Hõ Ãã‰õΩû ÃãH· ÍÅr ÖË^hŒ "≥Å_¡ Oç Kå~°∞.
¢ãÎ‘ Ñ¨Ù~°∞+¨μe^Œ~Ì ∂° XˆH~°H=õ ∞~Ú# "Õ+É¨ Ïè +¨ÅH˜ W+¨Ñì _¨ @» O q+¨Ü∞« OÖ’ ÃãH· ÍÅlã¨∞Åì ∞
q=iã¨∂Î WO`«=~°‰Ωõ ã¨=∂[OÖ’ ¢ãÎ‘ Ñ¨Ù~°∞+¨μe^ŒiÌ H© "Õ~∞° - "Õ~∞° h`«∞Å∞ LO_»@O
g∞^Œ, ÃÑ^Œ"Ì åi J~°O÷ ÖËx PkèÑ`¨ º« O g∞^Œ Ü«Ú=Ö’HõO u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞QÍ =i‚OKå~°∞.
XHõ~H° Oõ QÍ K«∂_®ÅO>Ë Ç≤ÏÑ‘ÊÅ q+¨Ü∞« OÖ’ ã¨=∂[O g∞^Œ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ =∞#ãÎ̈`fi« O
ã¨Ê+ì̈OQÍ Hõ#|_»∞`«∞Ok. J^Õ H˘O`«=~°‰Ωõ <Õ\ ˜ Ü«Ú=fÜ«Ú=‰õΩÖ’¡ Hõ#|_»∞`«∞Ok.
D ¿ãfiKåÛù, ™êfi`«O¢`º« „Ñ¨=$uÎx, ã¨=∂#`«fiO ^Œ$+≤xì ã¨~~° Ú# ÑÖ^è•Ö’ =∞~°ÅÛ=Åã≤#
ÉÏ^èºŒ `« ÃÑ^ŒÅÌ g∞^Œ LOk. "åi D P^Œ~å≈ÅH˜ J_»∞¤ `«QÅÆ _»O HõO>Ë ã¨~~° Ú# ÑÖ^è•Ö’
=∞~°ÅÛ_®xH˜ Hõ$+≤KÜ Õ ∂« e.
¢ã‘Î - Ñ¨Ù~°∞+¨ Ãã·HÍÅrÖ’ =∂~°∞Ê
"≥Ú^Œ\#˜ ∞Op =∞# ã¨=∂[OÖ’ ¢ãÎ‘ JO>Ë ™œO^Œ~åºxH˜ „Ñü=¸iÎ Jh, =∞QÆ"åxH˜
Éè’QÆ=ã¨∞=Î Ù Jh, Åe`«Hàõ Å◊ H˜ „Ñüxkè Jh H˘xfl ÉèÏ"åefl HõeyOz P"≥∞ =∞#ãÎ̈`åfixfl
P"≥¿· Ñ ÃÑiˆQ@@∞¡ KÕâß~°∞. JO^Œ∞Hõ<Õ ¢ãÎ‘ `«# =∞#ãÎ̈`fi« O JÅOHõ~} ° Å"≥Ñ· Ù¨ , JO^ŒOQÍ
Hõ#|_Õ"Ñ·≥ Ù¨ ÃÑOá⁄OkOK«∞‰õΩOk. ¢ãÅÎ‘ HõO>Ë Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ ZO`« JO^ŒOQÍ L<åfl J`«xfl
ã¨=∂[O ™œO^Œ~º° Ñ¨Ù~°∞+¨μxQÍ, JÅOHÍ~åÅ∞ KÕã∞¨ ‰õΩx "≥Å∞Q˘O^Õ@@∞¡ ã¨=∂[O
„áÈ`åûÇ¨ÏO W=fiÖË^∞Œ . Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»O>Ë áœ~°∞ëêxH©, g~°`åfixH˜ „ÑüxkèQÍ z„uOK«_O»
[iyOk. JO^Œ∞Hõx Ñ¨Ù~°∞+¨μx ÃãH· ÍÅr P kâ◊Ö’ ÃÑOá⁄OkOk. J~Ú`Õ HÍã¨Î xt`«OQÍ
ÑïjeOz K«∂¿ãÎ ¢ã-Î‘ Ñ¨Ù~°∞+¨μe^ŒiÌ Ö’ H˘kÌ âß`«O `Õ_®`À D ~Ô O_»∞~°HÍÅ QÆ∞}ÏÅ∞
L<åfl~Ú. ¢ãÖÎ‘ ’x ™êÇ¨Ïã¨„Ñ¨=$uÎx ÃÑH· ˜ fã¨∞‰õΩx=¿ãÎ ~°≠Ïhû~å}˜ ÖÏO\˜"å~°∞ =O^ŒÅ‰õΩ
"ÕÅ∞ `«Ü∂« ~°∞ J=Ù`å~°∞. JÖÏˆQ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅx ™œO^Œ~º° Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ „HÕ^Œ [=∞Hõ\ `ì̃ Õ
ZO^Œ~À Ñ¨ÓÅ~°OQÆ_∞» Å∞ `«Ü∂« ~°Ü∞Õ º"å~°∞. HÍx ã¨=∂[O ¢ãÎ‘ JO>Ë JÖÏ LO_®e.
Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»O>Ë WÖÏ LO_®Åx H˘xfl xÜ«∞=∂Åx xˆ~ÌtOzOk. Hõ#∞Hõ "åi-"åi
ÃãH· ÍÅr ^•xH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ ~°∂á⁄OkOk HÍx =∂~°∞`«∞#fl HÍÅO`Àáê@∞ ¢ã-Î‘
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ qÅ∞=Å∞ =∂~°∞`«∞<åfl~Ú. ^•x`À "åi ÃãH· ÍÅrÖ’ =∂~°∞Ê=ã¨∞OÎ k. ¢ã-Î‘
Ñ¨Ù~°∞+¨μÖ’¡ ã¨ÇÏ¨ [OQÍ XˆH~°H=õ ∞~Ú# ÉèÏ"åÅ∞ LO\Ï~Ú. ^•xH˜ QÆ∞~ˆ Î D<å_»∞ Ü«Ú=f
498
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 499
- Ü«Ú=‰õΩÅ∞ XˆHq^è=Œ ∞~Ú# „_»ã∞¨ û "Õã∞¨ HÀ=_»O, [@∞ìÃÑOK«∞HÀ=_»O, á¶êº+¨<£ ¿Ñi@

JÖÏ KÕã#≤ "åi Jã¨Å∞ ÃãH· ÍÅr W^Õ#x ÉèÏqOK«=K«∞Û.
Ñ¨ÅHõiOÑ¨ÙÖ’ ‰õÄ_® ã¨=∂#`«fi"Õ∞
"Õ+^¨ •è ~°}Ö’ Ü«Ú=f - Ü«Ú=‰õΩÅ ^èÀ~°}˜ XHõ>ÖË ÏQÍ LO>Ë† ÉèÏ+¨Ö’ ‰õÄ_®
XˆH ^èÀ~°}˜ Hõ#|_»∞`ÀOk. XHõ QÆ~„¡ü ÃÑO¶ _»∞ `«# ÉÏÜü∞„ÃÑO¶ _»∞`À ''UÜü∞ =∂<£, ã≤x=∂H˜
ZÑ¨C_»∞ "≥à^◊ •O—— Jx J_çy#>Ë,¡ P J=∂‡~Ú HÍÖËrÖ’ `«# ¿ãflÇ≤Ï`«∞~åex ‰õÄ_®
''UÜü∞ =∂<£ ZÖÏ L<åfl"£. =∂ WO\˜H˜ =™êÎ#<åfl=Ù ~åÖË^—Õ — Jx =∂\Ï¡_ãÕ ∞¨ OÎ k.
WÖÏ P XHõ¯ J=∂‡ÜÕ∞HÍ^Œ∞, HÍÖËrÖ’ XHõ J=∂‡~Ú =∞~˘Hõ J=∂‡~Úx JÖÏˆQ
Ñ¨ÅHõiOK«∞HÀ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. W@∞=O\˜ ^èÀ~°}˜ JO`å ÃÑ^ŒÅÌ ∞ =∞# Ü«Ú=f
Ü«Ú=‰õΩÅ∞ `«=∞ "Õ+É¨ Ïè +¨Å q+¨Ü∞« OÖ’ Ñ¨ÓiÎQÍ áêâßÛ`«º^ÕâßÅx J#∞Hõiã¨∞<Î åfl~°h,
Jk Jã¨Å∞ J#∞Hõ~} ° Ë `«ÑÊ¨ Jk "åi ã¨ÇÏ¨ [ÅHõ} Δ O HÍ^Œh JO\Ï~°∞. JO>Ë ¢ã-Î‘
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ ã¨ÇÏ¨ [ „Ñ¨=$uÎ WOˆH^À „Ñ¨`ºÕ HõOQÍ LO@∞O^Œ<Õ ÉèÏ=O JO^Œ∞Ö’ ^èfiŒ xã¨∞OÎ k.
ã¨ÇÏ¨ [„Ñ¨=$uÎ nxx ÃãH· ÍÅr J#O_ç, WOˆH^Œ~Ú<å J#O_ç ¢ã-Î‘ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ TÇ¨ÏÅ∞,
Jaè„áêÜ«∂Å∞ ^•^•Ñ¨Ù XHõ>qË ^èOŒ QÍ LO\Ï~Ú. HÍx `«~`° ~« åÅ #∞Oz "Õ~∞° "Õ~∞° QÍ
"åi „Ñ¨=$`«∞ÅÎ ∞ Wq Jx xˆ~tÌ OK«|\˜ì "åi =∂#ã≤Hõ „Ñ¨=$uÎ ‰õÄ_® JÖÏˆQ ~°∂á⁄OkOk.
HÍÅ „Ñ¨"åÇ¨ÏOÖ’ ÃãH· ÍÅrÖ’ =∂~°∞Ê ~å=_»O ã¨ÇÏ¨ [O Jh, =∞x+≤ `«# ÃãH· ÍÅrH˜
|OnHÍ_»h, HÍ"åÅO>Ë `«# ÃãH· ÍÅrx =∂~°∞ÛHÀ=K«∞Û Jh D<å\˜ Ü«Ú=fÜ«Ú=‰õΩÅ∞
`«=∞ „Ñ¨=~°#Î ^•fi~å |∞∞A=Ù KÕã≤ K«∂Ñ≤ã∞¨ <Î åfl~°∞.
499
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 500
ÖÁ@ìÅ∞ "Õã≤# J=∂‡~Ú`À HõÅÖ’ =ÚK«Û@∞¡
QÀqO^Œ~å=Ù QÀ^•=i ZH±û„ÃÑãπÖ’ „Ñ¨Ü∂« }O KÕã∞¨ <Î åfl_»∞. Z^Œ∞~°∞QÍ F Ü«ÚHõÎ

=Ü«∞ã¨∞û J=∂‡~Ú ‰õÄ~°∞Ûx LOk. J=∂‡~Ú K«∂_»=ÚK«Û@QÍ LOk. P"≥∞ Hõà§◊ Ö’¡x
HÍO`«∞Å∞ QÀqO^Œ~å=Ùx ZO`À PHõi¬OKå~Ú. =Ú`åºÖÏ¡O\˜ Ñ¨Å∞=~°ã¨ J`«xfl ZO`À
PHõ@∞ì‰Ωõ <åfl~Ú. P"≥∞ #=Ùfi`«∂ LO>Ë "≥<fl≥ ÖË qiã≤#@∞ìQÍ JxÑ≤OzOk. P"≥∞ „Ñ¨H¯õ <Õ
WOH˘Hõ~∞° Z=~À ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. "åi`À P"≥∞ =∂\Ï¡_∞» `«∂ LO>Ë J=∞$`«"∞Õ =i¬Oz
#@∞¡QÍ JxÑ≤OzOk. XHõ¯™êi P"≥∞#∞ Ñ¨ÅHõiOK«∞^•=∞x =∞#ã¨∞û ZO`À
Lqfià◊¥¡iOk. HÍx J`«x=∂@ ÃÑ^•Å∞^•\˜ |Ü«∞@‰õΩ ~åÖËHõáÈ~ÚOk. u#flQÍ
"≥ÚYOÖ’H˜ K«∂_®Å<åfl P"≥∞ =ÚYOÖ’x HÍOu Hõà§◊ x lˆQÖò =∞xÑ≤Oz#@∞¡ KÕã≤
ã¨∂\˜QÍ K«∂_»Ö#Ë @∞¡ KÕãO≤ k. J~Ú<å =∞#ã¨∞ûÖ’ =∂„`«O XHõ ã¨∞O^Œ~° ~°∂ÑÖ
™ê÷=~°O KÕã∞¨ ‰õΩOk. QÆO@Å∞ xq∞ëêÅ∞QÍ QÆ_zç áÈ`«∞<åfl~Ú. P"≥∞ kQÆ=Åã≤# ¿ã+ì <¨ £
~å<Õ =zÛOk. QÀqO^Œ~å=Ù XHõ¯=∂@ ‰õÄ_® =∂\Ï¡_‰» Ωõ O_®<Õ P"≥∞ ky "≥o§áÈ~ÚOk.
WHõ ~ÀE ~å„uÑ¨Ó@ HõÅÖ’ P JO^•Å [=fix zeÑ≤QÍ Hõqfiã¨∂,Î #qfiã¨∂Î J`«x
=∞#ã¨∞ûx ^Àz"Õ™ÈÎOk. ~Ô Å· ∞Ö’ =∂\Ï¡_Ö» HË áõ È~Ú<å ~å„uÑ¨Ó@ HõÅÖ’ P"≥∞`À Z<Àfl
Hõ|∞~°∞¡ K≥¿ÑÊã¨∞‰õΩO@∞<åfl_»∞. ZHõ¯_≥H¯õ _À Z<Àfl `À@Ö’¡, Ñ¨ÓÅ`À@Ö’¡ P"≥∞`À K≥~¸º
- K≥~¸º Ñ¨@∞ì‰Ωõ x Ç¨ïëê~°∞QÍ Ñ¨~∞° QÆ∞Öˇ>ãìË ∞¨ <Î åfl_»∞. =Ü«∞ã¨∞û =zÛ# JO^Œ"∞≥ #ÿ Ñ≤Å¡
„Ñ¨Hõ¯# LO>Ë Ñ≤Å¡QÍÅ∞Å∞ yeyO`«Å∞ ÃÑ@∞ì`«∂ =∞iO`« Ç¨ïëêÔ~H˜¯OKÕã¨∞Î<åfl~Ú.
=∞`≥HÎ ¯˜ # =∞#ã¨∞û`À P"≥∞ X_çÖ’ XiyáÈ~Ú, P"≥∞ "≥∞i¿ã Hõà§◊ Ö’¡H˜ K«∂ã¨∂,Î z\˜H#˜
„"Õe`À P"≥∞ ÖË`Q« ∞Æ ÖÏa ÃÑ^Œ=ÙÅÃÑ· g} g∞\˜#@∞¡ KÕã∂¨ Î =∞^è∞Œ ~°"∞≥ #ÿ ãÖw`åxfl
qO@∞#fl@∞¡ Ñ¨~=° tOzáÈ`«∞<åfl_»∞.
500
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 501
f~°x HÀiHõÅ∞ Ñ¶e¨ OKÕ^Ñ

≥ C¨ _»∞ ?
QÀqO^Œ~å=Ù ~Ô Å· ∞Ö’ K«∂ã≤# J=∂‡~Úx K«∂ã≤ PHõi¬OK«|_ç<å XHõ¯=∂@ ‰õÄ_®
P"≥∞`À =∂\Ï¡_»ÖËHõáÈÜ«∂_»∞. Hõ<≥fluÎ ãïQÍæ Hõà◊§Ö’¡H˜ K«∂_»ÖËHõáÈÜ«∂_»∞. "åãÎ̈=
rq`«OÖ’ `«# HÀÔ~¯Å∞ f~°Háõ È~Ú<å HõÅÅ∞ ~å=_»O ^•fi~å JO^Œ∞Ö’ `«$Ñ≤xÎ , P#O^•xfl
J#∞ÉèíqOK«QÆeQÍ_»∞, HõÅÅ q+¨Ü«∞OÖ’ „á¶ê~Ú_£ „"åã¨∂Î, =∞#‰õΩ f~°x HÀÔ~¯Å∞
HõÅÅ ~°∂ÑÖÖ’ „Ñ¨`º« Hõ=Δ ∞=Ù`«∂ ãÖ`«$Ñ≤Î Hõey™êÎÜ∞« x q=iOKå_»∞. =∞#O PtOz#k
"åãÎ̈= rq`«OÖ’ <≥~"° ~Õ H° áõ È`Õ HõÅÅ ~°∂ÑÖÖ’ =zÛ =∞#‰õΩ `«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œ<Õ
ÉèÏ"åxfl P^è∞Œ xHõ Ãã‰õΩû ÃãH· ÍÅlã¨∞Åì ∞ XÑ¨CHÀ=_»OÖË^∞Œ , ÃÑQ· Í Ãã‰õΩû Ñ¨~O° QÍ =zÛ#
HõÅÅhfl Ãã‰õΩû ÉèÏ"åÅH˜ ãÖ|OkèOz#q J~Ú LO_»#=ã¨~O° ÖË^xŒ , "å\˜H˜ "Õ~ˆ
J~å÷Å∞ LO_»=K«∞Û#x q=iã¨∞<Î åfl~°∞. =∞#‰õΩ x`«ºrq`« =º=Ç¨~°OÖ’ PO^Àà◊#,
JãÖ`«$Ñ≤Î JO>Ë ÖˇO· yHõÑ~¨ "° ∞≥ #ÿ K≥_¤» HõÅÅ∞ =zÛ =∞#ã¨∞ûÖ’ PO^Àà◊# HõeyOK«=K«∞Û#x
q=iOKå~°∞.
HõÅÅ∞ ~å=_®xH˜ =ÚYºOQÍ ~Ô O_»∞ HÍ~°}ÏÅ∞ q=iOK«|_»`å~Ú. XHõ\ ˜ -
Éè∫uHõ „¿Ñ~°}. XHõ=ºH˜Î x„^ŒáÈ`«∂ L#flÑ¨C_»∞ XHõ K«Å¡x h\˜ÉÁ@∞ì XO\˜g∞^Œ
Ñ¨_=» K«∞Û. P Ñ¨_#ç h\˜ÉÁ@∞ì J`«xÖ’ HõÅÅ∞ ~å=_®xH˜ „¿Ñ~°} Hõeyã¨∞OÎ k. ^•x`À
J`«xH˜ HõÅÖ’ =~°¬O ‰õΩ~°∞ã¨∞#Î fl@∞¡, P =~°¬OÖ’ `å#∞ `«_∞» ã¨∞#Î fl@∞¡QÍ<À W`«~„° `å<À
=~°¬O QÆ∞iOz J<ÕHõ HõÅÊ#Å∞ HõÅÅ∞QÍ XHõ^•x `«~∞° "å`« =∞~˘Hõ\ ˜ ~å=K«∞Û. WOH˘Hõ
HÍ~°}O =∂#ã≤HOõ QÍ PÖ’K«#Å∞. D PÖ’K«#Å∞ Uq^è"Œ ∞≥ #ÿ q J~Ú<å HÍ=K«∞Û. P
PÖ’K«#Åhfl HõÅÅ ~°∂ÑÖÖ’ ~å=K«∞Û. P HõÅÅ∞ ã¨Ê+¨ìOQÍ#∂ LO_»=K«∞Û.
Jã¨Ê+ì̈OQÍ#∂ LO_»=K«∞Û.
HõÅ=~°Ñi¨ KÕ HõÅÅ∞
ã≤x=∂ K«∂ã≤ =zÛ# ã‘`H« ˜ x„^ŒáÈQÍ<Õ HõÅÖ’ P ã≤x=∂ Ç‘Ï~À H“yeÖ’ LH˜¯i
aH˜¯i J~ÚáÈ`«∞#fl@∞¡ HõÅ=¿ãÎ J~°O÷ =ÙOk. HÍx U P^è•~°OQÍx, PÖ’K«#ÖËx
J=∞ˆ~O„^ŒH˜ ~À[O`å Ñ¨x`À qã¨∞QÔ uÎ WO\˜H=˜ zÛ Ç¨~ÚQÍ x„^ŒáÈ`Õ Ñ≤zÛ Ñ≤zÛ
HõÅÅ∞ =zÛ J`«xfl HõÅ=~°Ñ~¨ K° ™« êQÍ~Ú. P HõÅÖ’¡ `å#∞ ZO`À „¿Ñ=∞QÍ K«∂ã¨∞‰õΩ<Õ
K≥Öe¡ˇ fl `å<Õ =∂#ÉèOí QÆO KÕã∞¨ #Î fl@∞¡, P"≥∞#∞ KåÖÏ ÉÏ^èÃŒ Ñ_»∞`«∞#fl@∞¡ =zÛ =∞#ã¨∞û
ZO`À HõOQÍ~°∞Ñ¨_ç "≥∞Å‰õΩ= =KÕÛã≤Ok. `«# =∞#ã¨∞ûÖ’ WÖÏO\˜ PÖ’K«# ZÑ¨C_»∂
ÖËxk W@∞=O\˜ HõÅÅ∞ Uq∞@x PO^Àà◊# K≥OkáÈÜ«∂_»∞. „á¶ê~Ú_£ K≥ÑÊ≤ # „Ñ¨HÍ~°O
"åãÎ̈= rq`«OÖ’ f~°x HÀÔ~¯Å∞ HõÅÖ’ f~°_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. HÍx J`«xH˜ `«#
501
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 502
K≥ÖÅ¡ˇ ∞ g∞^Œ Z@∞=O\˜ ÖˇO· yHõ "åOKèÖ« ^Ë ∞Œ . JO^Œ∞Hõx nxx ÃãH· ÍÅlã¨∞Åì ∞ qâı+¡ }¨
KÕã∂¨ Î P =ºHÎ̃ `«#H˜ W+ì̈OÖËx Ñ¨x U^≥<· å ÃÑ^Œ"Ì åà◊√§ XuÎ_ç g∞^Œ KÕÜ∞« =Åã≤=¿ãÎ P
=∂#ã≤Hõ JãÖ`«$Ñ≤Î JO`«HõO>Ë f„=~°∂ÑÖÖ’ =ºH©ÎHõiOK«|_»∞`«∞Ok. `«# ã¨fiO`«
K≥Öe¡ˇ fl =∂#ÉèOí QÆO KÕÜ∞« _»O ZO`« f„="≥∞#ÿ q+¨Ü∞« "≥∂, `«#H˜ W+ì̈OÖËx Ñ¨xKÕÜ∞« _»O
‰õÄ_® J@∞=O\˜^Õ Jh JO\Ï~°∞. J=∞ˆ~O„^Œ `«#H˜ U=∂„`«O W+Öì ÖË‰Ωõ O_® `«#
`«e^¡ OŒ „_»∞Å XuÎ_gç ∞^Œ XHõ "åºáê~°O „áê~°OaèOKå_»∞. P "åºáê~°OÖ’ JO`å Jqh`Õ
`«#H˜ JqhuHõ~O° QÍ „Ñ¨=iÎOK«_O» ã¨∞`«~å=¸ W+ì̈OÖË^∞Œ . J`«x ^Œ$+≤Öì ’ J@∞=O\˜
"åºáê~°=Ú KÕÜ∞« _»O P`«‡Ç¨Ï`åº ã¨^$Œ â◊O. J#∞k#O ~Ú@∞=O\˜ =∂#ã≤Hõ ãÖÑ¶∞¨ ~°¬}`À
ã¨`=« ∞`«=∞=Ù`«∂ QÆ`º« O`«~O° ÖËHõ P "åºáê~°OÖ’<Õ H˘#™êQÆ∞`«∞<åfl_»∞. nx P^è•~°O
fã¨∞‰õΩx ÃãH· ÍÅlã¨∞Åì ∞ J`«xH˜ =zÛ# HõÅH˜ J~°O÷ K≥ÑÊ¨ _»O KÕ™êÎ~∞° . W+ì̈OÖË‰Ωõ O_®
JqhuHõ~° Ñ¨#∞Å∞ KÕÜ∞« _»=Ú `«# ã¨fiO`« K≥Öe¡ˇ fl =∂#ÉèOí QÆO KÕÜ∞« _»O =O\˜^xŒ
J`«x ^Œ$+≤ì Hõ#∞Hõ J`«xH˜ J@∞=O\˜ ÉèÏ"åxfl „ÑüaOaOKÕ HõÅ ~å=_»O [iyOk.
W^Õq^èŒOQÍ Öˇ·OyHõOQÍ =KÕÛ HõÅÅH˜ x`«ºrq`«OÖ’ =∞#Ö’ HõeˆQ =∂#ã≤Hõ
ãÖÑ¶∞¨ ~°¬}ÅH˜ ãÖ|O^èOŒ *’_çOz K«∂ã≤#@¡~Ú`Õ KåÖÏ=~°‰Ωõ XHõ x~åú~} ° H˜ ~å=K«∞Û.
HõÅÖ’ #QÆfl ™œO^Œ~º° Ñ
„ ^¨ ~Œ ≈° #
H˘O^ŒiH˜ HõÅÖ’¡ `å=Ú #QÆflOQÍ ~À_»∞g¤ ∞^Œ #_çz "≥o§#@∞¡, ã¨ÉÖíè ’¡, ã¨=∂"ÕâßÖ’¡
áêÖÁæ#fl@∞¡ HõÅÅ∞ =™êÎ~Ú. J@∞=O\˜ HõÅÅ∞ ~å=_»O`À `å=Ú JO`« Jã¨Éºíè OQÍ
„Ñ¨=iÎOKåÅx Ü≥∞ÖÏ HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl=∂ Jx ÉÏ^èÑŒ _¨ áç È`å~°∞. HÍx W@∞=O\˜ HõÅÅ∞
~å=_®xH˜ ÃãH· ÍÅlã¨∞Åì ∞ q=iã¨∂Î WOHÍ "åiÖ’ ÉÏÅº „Ñ¨=$uÎ L#fl^Œx JO\Ï~°∞.
ZO^Œ∞HõO>Ë z#flÑ¨C_»∞ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨ÓiÎQÍ |@ìÅ∞ T_»nã¨∞‰õΩx u~°∞QÆ∞`«∂O\Ï~°∞ JÖÏ
u~°∞QÆ∞`«∂ LO>Ë K«∞@∞ì„Ñ¨H¯õ Å LO_Õ"å~°∂ Ug∞ Ñ¨\ Oì˜ K«∞HÀ~°∞. Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ‰õÄ_® `«=∞
|@ìÅhfl T_»nã¨∞‰õΩx u~°Q_Æ O» Ö’ P#O^•xfl J#∞Éèqí ™êÎ~∞° . D P#O^ŒO ÃÑ^Œ"Ì åÔ~#·
`«~∞° "å`« J#∞Éèqí OK«_®xH˜ gÅ∞O_»^∞Œ . ZO_®HÍÅO =zÛ K≥=∞@Å∞ áÈã≤ ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞»
`«∞<åfl |@ìÅ∞ Hõ@∞ì‰õΩx ÉÏ^èŒÑ¨_»=Åã≤O^Õ. nx „Ñ¨ÉèÏ="Õ∞ HõÅÖ’ `å=Ú QÆ∞_»¤Å∞
T_»nã¨∞‰õΩx ~À_»∞g¤ ∞^Œ u~°Q_Æ O» , Z=~°∂ `«# QÆ∞iOz Ñ¨\ Oì˜ K«∞HÀHõáÈ=_»O =O\˜
^Œ$âßºÅ∞ Hõ#|_»`å~Ú. WÖÏO\˜ HõÅÅ∞ "åiÖ’ ~ÚOHÍ q∞ye=Ù#fl ÉÏÅº „Ñ¨=$uÎx
`≥eÜ«∞*Ë™êÎÜ∞« x QÆ∞iÎOKåe.
HõÅÅ∞ QÆ∞iOz HõÅ=~°Ñ~¨ K
° Õ á„ ê¶ ~Ú_£ ã≤^•úO`«O
Öˇ·OyHõÑ¨~°OQÍ =KÕÛ HõÅÅ∞ QÆ∞iOz „á¶ê~Ú_£ =∂„`«O KåÖÏ ã¨Ê+ì̈OQÍ `«#
Jaè„áêÜ«∂Åx "≥Å_¡ Oç Kå_»∞. =∞#H˜ Z=i Z_»Å J~Ú<å ã¨~ˆ HÍ=∞"åOKè« HõÅQÆ=K«∞Û.
502
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 503
z=iH˜ JHõ¯, K≥Öà¡ˇ §◊ JO^ŒKO« ^•Åx K«∂ã≤ =∞#ã¨∞ûÖ’ `≥eÜ«∞‰õΩO_® HÍ=∞"åOKè«

HõÅQÆ=K«∞Û ÖË^• `«#H˜ =KÕÛ ÉèÏ~°º QÆ∞iOz PÖ’zã¨∂Î `«# J=∞‡ÖÏQÍ =∞OzQÍ LO_Õ
J=∂‡~Ú, K≥Öˇ¡Å∞ÖÏQÍ ã¨~°^•QÍ =∂\Ï¡_Õ J=∂‡~Ú ~å"åÅx J#∞HÀ=K«∞Û.
JÖÏHÍ‰õΩO_® K≥ÖÅ¡ˇ ∞ g∞^Œ<Õ HÍ=∞Ñ¨~O° QÍ HÀÔ~¯ HõÅQÆ=K«∞Û.HÍx ã¨=∂[OÖ’ =∞#O
U~°Ê~°∞K«∞‰õΩ#fl <≥u· Hõ ã¨∂„`åÅ∞ =∞# PÖ’K«#Å∞ Pq^èOŒ QÍ ™êQÆ‰Ωõ O_® x~Àkè™êÎ~Ú.
JO^Œ∞=Å¡ ~°HõÎãÖ|Onè‰õΩÅ Ñ¨@¡ Z@∞=O\˜ HÍ=∞"åOKè« ÖË#@∞¡ ÉèÏq™êÎO. HÍx
`≥eÜ«∞‰õΩO_® =∞#ã¨∞ûÖ’ ^•y L#fl@∞=O\˜ ÖˇO· yHõ"åOKèÅ« ∞ HõÅÅ ~°∂ÑÖÖ’ =zÛ
"å~°Ö’ ÖˇO· yHõ `«$Ñ≤Î Hõey#@∞¡ HõxÑ≤OK«=K«∞Û. nxQÆ∞iOz „á¶ê~Ú_£ q=iã¨∂Î W@∞=O\˜
HõÅÅ∞ ~å=_»O `«ÑC¨ HÍ^Œh, ^•xH˜ PO^Àà◊# K≥O^Œ#=ã¨~O° ÖË^hŒ , "å\˜x KåÖÏ
`ÕeHõQÍ fã¨∞H˘x =∞# =∞#ã¨∞ûÖ’ W@∞=O\˜ PÖ’K«#Å∞ `≥eÜ«∞‰õΩO_® ™ê÷=~°O
KÕã∞¨ ‰õΩx L<åflÜ«∞h, "å\˜x =∞#O ^Œ∂~°O KÕã∞¨ HÀ=_®xH˜ Hõ$+≤KÜ Õ ∂« Åx q=iOKå~°∞.
J~Ú`Õ Öˇ·OyHõOQÍ =KÕÛ „Ñ¨f HõÅQÆ∞iOz f„=OQÍ PÖ’zOK«Hõ =∞# „Ñ¨=~°Î#x
P^Œ~≈° =O`«OQÍ ~°∂á⁄OkOK«∞‰õΩO@∂ LO>Ë KåÅx „á¶ê~Ú_£ xˆ~tÌ OKå~°∞.
503
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 504
|∂`«∞ ™êÇ≤Ï`«ºO K«k"Õ"åi =∞#ã¨Î`«fiO
=∞^è∞Œ |*Ï~°∞Ö’ #_»∞ã¨∂Î H˜m§ëêÑ¨Ù =^ŒÌ „"ÕÖÏ_ç L#fl Ñ¨Ùã¨HÎ ÍÅ"≥Ñ· Ù¨ J#∞HÀ‰õΩO_®
^Œ$+≤ì áÈxKåÛ_»∞. "å\˜g∞^Œ J~°ú#QÆflOQÍ L#fl ÉÁ=∞‡Å∞ J`«x =∞#ã¨∞ûx W>Ëì
PHõ@∞ì‰Ωõ <åfl~Ú. P ÉÁ=∞‡Å`Àáê@∞, JO^Œ∞Ö’ L#fl ~å`«Å∞ ‰õÄ_® J`«xfl ZO`À
PHõi¬OKå~Ú. XHõ\ ˜H˜ Ô~O_»∞™ê~°∞¡ K«kq P#OkOKå_»∞. `å#∞‰õÄ_® JO^Œ∞Ö’x
â◊$OQÍ~° <åÜ«∞‰õΩ_çÖÏ ~°uÖ’ ~°∞K«∞Åx K«∂_®Åx Lqfià◊¥§~å_»∞. Jk K«kq`Õ `«#H˜
ZO`« Ç¨ïëê~°∞ HõeyO^À, JO`« Ç¨ïëê~°∞ `«# ÉèÏ~°ºH˜ HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œx ÉèÏqOKå_»∞.
gH©Å¡ ∞ fã¨∞‰õΩx "≥à§◊ QÍ<Õ "≥O@<Õ KÕuÖ’Oz f¿ãã¨∞‰õΩx Ñ¨ÓiÎQÍ K«k"Õ=~°‰Äõ =∞#ã¨∞û
‰õΩ^Œ∞@Ñ¨_»x ‰õΩ=Ú^Œfiu, Éèí~°Î `≥zÛ# Ñ¨ÙãÎ̈HÍÅx =ÚO^Œ∞ P`«$`«`À JO^Œ∞‰õΩ<åfl,
J@ìg∞^Œ ÉÁ=∞‡Å∞ K«∂_»QÍ<Õ ''Uq∞\˜ áê_»∞ ÉÁ=∞‡Å∞ ? "Õ¿ã"åà◊§H˜ ã≤Q∞Æ Öæ HË áõ È`Õ
ãï, g∞ÔH<· å LO_»=^•Ì?—— Jx LO_»|@ìÖHË õ J<ÕãO≤ k. P ÉÁ=∞‡efl K«∂ã≤ J`«#O`«
=Úiã≤áÈ~Ú H˘<Õ¿ãÎ ‰õΩ=Ú^Œfiu =∂„`«O "å\˜x ã≤Q∞Æ Öæ xË ÉÁ=∞‡Åx K≥ÑÊ≤ <≥\áì˜ êˆ~ã≤Ok.
WHõ JO^Œ∞Ö’ q+¨Ü∞« O P"≥∞‰õΩ Z@∞=O\˜ Pã¨HÎ̃ HõeyOK«Ö^Ë ∞Œ . ''WHõ=ÚO^Œ∞ ZÑ¨C_»∂
~Ú@∞=O\˜ Ñ¨xH˜~åx Ñ¨ÙãÎ̈HÍÅ∞ fã¨∞‰õΩ~å=^Œ∞—Ì — JO@∂ QÆ\ Qì̃ Í K≥ÑÊ≤ Ok.
|∂`«∞ ™êÇ≤Ï`«ºO Z_»Å Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ Pã¨HÎ̃
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅH˜ |∂`«∞ Ñ¨Ùã¨HÎ ÍÅ∞ K«^=Œ _»O, |∂`«∞ÉÁ=∞‡Å∞ K«∂_»_O» ZO`À P#O^ŒOQÍ
LO@∞Ok. W^Œ~Ì ∞° Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ XHõKÀ@ KÕi`Õ P Ñ¨ÙãÎ̈HÍÖ’¡x q+¨Ü∂« Å∞ XHõiH˘Hõ~∞°
=ÚK«Û\ÕK«∞‰õΩO@∂, P#Okã¨∂OÎ \Ï~°∞. HÍh ¢ãÅÎ‘ H˜ ~Ú@∞=O\˜ q+¨Ü∂« Å∞ U=∂„`«O
Ç¨ïëê~°∞ HõeyOK«=Ù. nxH˜ XHõ „Ñ¨^•è # HÍ~°}O LOk. Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ Ãã‰õΩû QÆ∞iOzQÍx,
ãÖÜ≥∂QÆO QÆ∞iOzQÍx U=∂„`«O PÖ’zOz<å W>Ëì ÖˇO· yHÀ„^ÕHÍxH˜ Ö’#∞HÍ=_»O
[~°Q∞Æ `«∞Ok. J@∞=O\˜"åiH˜ ÖˇO· yHÀ„^ÕHÍxfl HõeyOKÕ U ™êÇ≤Ï`«ºO K«kq<å =∞iO`«
L„^ÕHOõ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. |∂`«∞ Ñ¨Ùã¨HÎ ÍÅÖ’x ~å`«Å∞ HÍ=∞„¿Ñ~°} HõeyOKÕqQÍ LO\Ï~Ú.
504
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 505
Hõ#∞Hõ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ "å\˜x K«kq =∞iO`« ÖˇO· yHÀ„^ÕHÍxH˜ Ö’#∞HÍ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.

nx`Àáê@∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ Ãã‰õΩû ÃãH· ÍÅrH˜ =∞~˘Hõ\ ˜ =Ú_çÑ_¨ ç LOk. ZO`« =∞QÆ`#« O
L#fl =∞QÍ_çHõ~Ú<å `«# HÍ=∞™ê=∞~°÷ºO QÆ∞iOz H˘O`« J#∞=∂#O HõÅ∞QÆ∞`«∂
LO@∞Ok. JO^Œ∞Hˆ _®Hõ~ì ü H˜<ûÕ `«# ÑïjÅ#Ö’¡ „Ñü Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ `«# Ü«∞ø=#HÍÅOÖ’
ZÑ¨C_À XHõÑC¨ _»∞ H˘kÌ~ÀAÅáê@∞ ÖˇO· yHõ Jã¨=∞~°`÷ H« ˜ QÆ∞iHÍ=_»O, ^•x=Å¡ `«#
HÍ=∞™ê=∞~°º÷ O QÆ∞iOz PO^Àà◊# K≥O^Œ_O» [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx q=iOKå~°∞. J~Ú`Õ
ZO`À K«H¯õ QÍ ~°uÖ’ áêÖÁæ<Õ Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ ‰õÄ_® J#∞HÀ‰õΩO_® ZO^Œ∞‰õΩ ~ÚÖÏ ÖˇO· yHõ
Jã¨=∞~°`÷ « U~°Ê_»∞`«∞O^Œ<Õ q+¨Ü∞« O Ãã‰õΩû ÃãH· ÍÅlã¨∞Åì H˜ ‰õÄ_® `ÕÅx ã¨=∞¿ãº. WÖÏ
XHõ™êi HÍ^Œ∞, KåÖÏ ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜ `«#Ö’ HÍ=∞™ê=∞~°º÷ O ZO^Œ∞Hõx `«yOæ ^Œ<Õ
J#∞=∂#O HõÅ∞QÆ∞`«∂ LO@∞Ok. Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ ^Õx#~Ú<å Éèií OK«QÅÆ _»∞ QÍx, `«#Ö’
Öˇ·OyHõ Jã¨=∞~°÷`« U~°Ê_»∞`ÀO^Œ<Õ ÉèÏ"åxfl ÉèíiOK«ÖË_»∞. JO^Œ∞Hõx ^•xx x`«º
#∂`«#OQÍ xÅÉˇ@∞ìHÀ=_®xH˜ ZO`À Hõ$+≤KãÕ ∂¨ Î LO\Ï_»∞. ÃãH±û ÃãH· ÍÅlã¨∞Åì „Ñ¨HÍ~°O
Ü«∞ø=# HÍÅOÖ’ `«# ÖˇO· yHõ Ñ¨@∞`«fiO QÆ∞iOz Ñ¨ÓiÎ P`«‡qâßfiãÖ`À LO_Õ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞
|Ç¨ï J~°∞^Œ∞ J~Ú`Õ |∂`«∞ Ñ¨Ùã¨HÎ ÍÅ∞ K«kq#Ñ¨C_»∞ ÖˇO· yHÀ„^ÕHÍxfl á⁄Ok `«=∞Ö’
ÖˇO· yHõ Ñ¨@∞`«fiO `«yáæ ÈÖË^xŒ P`«‡qâßfi™êxfl HõeyOK«∞‰õΩO@∂ LO\Ï~°∞, J~Ú`Õ
Z‰õΩ¯==∞Ok `«=∞ ãÖ™ê¯~° ÉèÏ"åÅH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ |∂`«∞Ñ¨Ùã¨HÎ ÍÅx K«^=Œ _®xH˜
W+¨ìÑ¨_»HõáÈ~Ú<å Öˇ·OyHÀ„^ÕHÍxfl HõeyOKÕ ãÖÉèÏ+¨}Å`À `«=∞Ö’ LO_Õ Öˇ·OyHõ
ã¨ÊO^Œ#Åx QÆ∞iÎOz `«$Ñ≤ÑÎ _¨ ∞» `«∂ LO\Ï~°∞.
¢ã‘ÎÅH˜ JHõ¯~°‰õΩ~åx |∂`«∞ Ñ¨ÙãÎ̈HÍÅ∞
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ=Öˇ ¢ãÅÎ‘ ∞ |∂`«∞ ÉÁ=∞‡Å∞ K«∂ã≤ Hõ}
Δ H˜ Oõ QÍ HÍ"≥∂„^ÕHÍxH˜ Ö’#∞HÍ=_»O
[~°Q^Æ ∞Œ . JO`ÕHÍ‰õΩO_® ¢ãÅÎ‘ H˜ AQÆ∞Ñ¨û HõeyOKÕ Ãã‰õΩû ~å`«ÅO>Ë Jã¨ÇÏ¨ ºO. "å~°∞
Z‰õΩ¯= Ç¨ïO^•`«#O`À ‰õÄ_ç# ãÖÉèÏ+¨}Ö’x ~å`«Åx P^Œi™êÎ~∞° . Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’
ÖˇO· yHõ â◊HgÎ̃ ∞^Œ J#∞=∂<åÅ∞ Z‰õΩ¯= Hõ#∞Hõ "åiH˜ L„^ÕHÑõ i¨ KÕ ~å`«Å∞ H˘O`« T~°@
Hõey™êÎ~Ú. ¢ãÅÎ‘ H˜ ÖˇO· yHõ™ê=∞~°º÷ O QÆ∞iOz J#∞=∂<åÅ∞ LO_»=Ù. Hõ#∞Hõ "åiH˜
~Ú@∞=O\˜ ~å`«Å`À ‰õÄ_® ãÖ|O^èOŒ ÖË^∞Œ . nxfl |\˜ì Ü≥∞=iH˜ ^ÕxH˜ J=ã¨~O°
LO@∞O^À, "åiˆH "å\˜g∞^Œ Pã¨HÎ˜ LO_»@O ã¨ÇÏ¨ [O Jx `ÕeáÈ`«∞Ok.
ÃãH©û ã
¢ ÅÎ‘ ∞ |∂`«∞ ™êÇ≤Ï`«ºO K«^∞Œ =Ù`å~å ?
á¶êº+¨#¡ ¿Ñ~°∞`À J~°#÷ QÆflOQÍ Hõ#|_Õ ¢ãÅÎ‘ ∞ ‰õÄ_® |∂`«∞Ñ¨ÙãÎ̈HÍÅg∞^Œ Pã¨HÎ̃
K«∂Ñ≤OK«Háõ È=_»OÖ’ PO`«~º° O Uq∞@x H˘O^ŒiÖ’ J#∞=∂#O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ¢ãÎ‘
505
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 506
J~°÷#QÆflOQÍ Hõ#|_Õ@@∞¡ =G^è•~°} KÕã≤<å Jk `«# ã¨Ç¨Ï[ ¢ã‘Î`åfixfl "≥Å¡_ç

KÕã∞¨ HÀ_®xˆHQÍx, Ñ¨Ù~°∞+¨μÅx PHõi¬OK«_O» HÀãÖ J<Õ ÉèÏ=O KåÖÏ `«‰Ωõ ¯=. ¢ãÎ‘ `«#
¢ã`Î‘ åfixfl U^À suÖ’ „Ñ¨H\õ O˜ K«∞‰õΩx `«# ã¨ÇÏ¨ [ =ºHÎ̃`åfixfl `≥eÜ«∞*Ëã∞¨ HÀ"åÅ#∞
‰õΩO@∞Ok. Z^Œ∞\˜"åiH˜ `å#∞ ¢ãQÎ‘ Í HõxÑ≤Oz, ¢ãQÎ‘ Í =ºHÎ̃`åfixfl xÅÉˇ@∞ìHÀ=_®xH˜
Ñ¨_Õ `åÑ¨„`«Ü∞« OÖ’ ãÎ̈# ™œO^Œ~åºxfl K«H¯õ QÍ Hõ#|_Õ@@∞¡ KÕÜ∞« _»O, Ñ¨ÅÛx p~°Å∞
Hõ@∞ì‰õΩx â◊s~°OÖ’x =OÑ¨ÙÅhfl Hõ#|_Õ@@∞¡ KÕÜ«∞_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. WÖÏO\˜
=G^è•~°}`À J@∞=O\˜ ¢ãÎ‘ `«# ¢ã`Î‘ åfixfl „Ñ¨H\õ O˜ K«∞‰õΩx =ºH˜`Î åfixfl xÅÉˇ@∞ì‰Ωõ <åfl#x
`«$Ñ≤KÎ O≥ ^Œ∞`«∞Ok. J~Ú`Õ H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ ∞ `«=∞ =G^è•~°} Ñ¨Ù~°∞+¨μÅx PHõi¬OK«_O»
HÀãÖ KÕã<≤ å JkèHõ âß`«O ¢ãÅÎ‘ ∞ `«=∞ =∞#ã¨∞ûÖ’ J@∞=O\˜ ÉèÏ=O`À ãÖ|O^èOŒ
ÖË‰Ωõ O_® Hˆ =ÅO ¢ãQÎ‘ Í ¢ã`Î‘ åfixfl „Ñ¨îŒ ≈OK«∞HÀ=_®xH˜ Hˆ âßÅOHõ~}
° , á¶êº+¨#`¡ À ‰õÄ_ç#
=G^è•~°} KÕ™êÎ~∞° . W@∞=O\˜ =G^è•~°} =Å# "åiÖ’ ÖˇO· yHõ"åOKè« Z‰õΩ¯= =Ù#fl@∞¡
HÍ^Œ∞. Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ U q^èOŒ QÍ J~Ú`Õ `«=∞ Ñ¨#∞Å^•fi~å, =∂@Å^•fi~å Ñ¨Ù~°∞+¨`åfixfl
„Ñ¨îŒ ≈™êÎ~À, ¢ãÎ‘ `«# =G^è•~°} ^•fi~å ¢ã`Î‘ åfixfl Kå@∞HÀ"åÅx ÉèÏqã¨∞OÎ k. P ¢ãÎ‘ `«#
â◊s~°OÖ’x =OÑ¨ÙÅ∞ - ™⁄OÑ¨ÙÅ∞ Hõ#|_Õ@@∞¡ =G^è•~°} KÕã#≤ O`« =∂„`å# ÖˇO· yHõOQÍ
L„^ÕHOõ Z‰õΩ¯= Hõey =ÙO_ç, |∂`«∞ Ñ¨Ùã¨HÎ ÍÅx K«kq =∞iO`« L„kHõ`Î « K≥O^•Åx
ÖË^∞Œ - "å\˜x "≥∞K«∞ÛHÀ"åÅh ÖË^∞Œ .
506
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 507
x["≥∞ÿ# ÉèíQÆfl„¿Ñq∞‰õΩ_»∞ P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã¨∞‰õΩO\Ï_® ?
ã¨∞O^Œ~~° å=Ù ã¨∞O^Œix ZO`À „¿Ñq∞OKå_»∞. P"≥∞#∞ K«∂_»x^Õ Hõ}Δ O LO_»ÖxË

ã≤u÷ J`«xÖ’ U~°Ê_çOk. Éè’[#O KÕã∞¨ <Î åfl, x„^ŒáÈ`«∞<åfl, Uq∞KÕã∞¨ <Î åfl P"≥∞ QÆ∞iOKÕ
PÖ’K«#. J`«x TÑ≤~ˆ ã¨∞O^Œi, J`«x PÖ’K«<Õ ã¨∞O^Œi. JO`« Z‰õΩ¯=QÍ „¿Ñq∞Oz#
ã¨∞O^Œ~~° å=ÙH˜ H˘xfl Ñïã≤`÷ ∞« Å HÍ~°}OQÍ ã¨∞O^Œi ^ŒH¯õ ‰õΩO_® J~ÚáÈ~ÚOk. ^•x`À
ã¨∞O^Œ~~° å=Ù f„=OQÍ ÉÏ^èÑŒ _¨ ®¤_∞» . H˘O`«HÍÅO x„^ŒáÈÖË^∞Œ , uO_ç u#ÖË^∞Œ . J~Ú`Õ
`«fi~°Ö’<Õ ÉÏ^è#Œ ∞O_ç HÀÅ∞‰õΩx =∂=¸Å∞ =∞x+≤ J~ÚáÈÜ«∂_»∞.
ã¨∞O^Œ~~° å=Ù q+¨Ü∞« O WÖÏ LO_»QÍ Åe`« q+¨Ü∞« O =∞~ÀÖÏ LOk. Åe`«
`å#∞ HÍÖËrÖ’ K«^∞Œ =Ù‰õΩ#fl ~ÀAÖ’¡ XHõ =ºHÎ̃x „¿Ñq∞OzOk. "åi^ŒiÌ =∞^èºŒ L`«~Î °
„Ñ¨`∞« º`«~Î åÅ∞ ‰õÄ_® ™êQÍ~Ú. P L`«~Î åÖ’¡ XHõ\ ˜ - ~Ô O_»∞ L`«~Î åÅ∞ P"≥∞ =∞#ã¨∞ûH˜
J#∞Hõ} Δ O Ç¨~Úx HõeyOKÕqQÍ q∞yeáÈÜ«∂~Ú. Åe`« `«# HÍ¡ã∞¨ "Õ∞@∞`À „¿Ñ=∞x
ÃÑOá⁄OkOK«∞‰õΩ<åfl `«e^¡ OŒ „_»∞Å |Å=O`«O g∞^Œ WOH˘Hõix ÃÑo§KÕã∞¨ HÀ=Åã≤=zÛOk.
J~Ú<å `«#`Àáê@∞ P ~Ô O_»∞ L`«~Î åÅ∞ LOK«∞‰õΩOk. XHõ~ÀA P ~Ô O_»∞ L`«~Î åÅ∞
Éè~í Î° HõO@|_®¤~Ú. Éè~í Î° Z=~°`#« x xÅnã≤ J_çQÍ_»∞. [iy# q+¨Ü∞« =∞O`å q=~°OQÍ
K≥ÑÊ≤ "ÕãO≤ k. J~Ú`Õ `å#∞ J`«xfl q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ HÀ=_»O Ñ¨_Ö» ^Ë ∞Œ . Hõ#∞Hõ J`«xfl
=∞~°záÈ~Ú, Éè~í <Î° Õ Q“~°qã¨∂Î HÍÑ¨Ù~°O KÕã∞¨ <Î åflx ‰õÄ_® K≥ÑÊ≤ Ok. HÍx Éè~í Î° JÑ¨Ê@∞flOp
ãÖ^Œ∞ ^˘iH˜#Ñ¨C_»ÖÏ¡ Åe`«x ^≥ÑÊ≤ á⁄_»=_»O „áê~°OaèOKå_»∞. „¿Ñ=∞ ÉèQí flÆ "≥∞#ÿ Ñ¨C_»ÖÏ¡
JO`« PO^Àà◊# K≥O^ŒÖ^Ë ∞Œ HÍx, WÑ¨C_»∞ Éè~í Î° ^≥ÑÊ≤ á⁄_»∞Ñ¨ÙÅ`À `«Å_¡ eç á¡ È~Ú, ZÖÏ
ã¨=∂^è•#O K≥áêÊÖ’ `≥eÜ«∞Hõ z=iH˜ q+Ö fã¨∞‰õΩx P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã∞¨ ‰õΩOk.
P`«‡Ç¨Ï`«ºÅH˜ HÍ~°}ÏÅ∞
„Ñü =ºHÎ̃H˜ PÖ’K«<å â◊HÎ̃ LO@∞Ok. qK«H}
Δõ Ï *Ï˝<åxfl LÑ¨Ü∂≥ yOz ã¨=∞ã¨ºÅ∞
=zÛ#Ñ¨C_»∞ ZÖÏ Ñï+¨¯iOK«∞HÀ"åÖ’ „Ñ¨Ü∞« ufl™êÎ~∞° . J~Ú`Õ H˘O^Œi =∞#ãÎ̈`fi« O
507
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 508
nxH˜ aè#flOQÍ LO@∞Ok. "åiH˜ =∂#ã≤Hõ PO^Àà◊# HõÅQÆQÍ<Õ ã¨∞xt`«"≥∞ÿ#

PÖ’K«<åâ◊HÎ˜ Å∞Ñ¨"Î ∞≥ áÿ È`«∞Ok. Uq∞KÕÜ∂« Ö’, ZÖÏ KÕÜ∂« Ö’ `ÀK«‰Ωõ O_® J~ÚáÈ`«∞Ok.
"åiÖ’ ZHõ¯_»ÖxË x~åâß, xã¨Ê $Ç¨Ï KÀ@∞KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï~Ú. `å=Ú WHõ Ug∞ KÕÜ∞« ÖË=∞<Õ
x~°Ü
‚ ∂« xH˜ =zÛ"Õ™êÎ~∞° . KåÖÏ `«fi~°QÍ WÖÏ x~åâ◊‰Ωõ Ö’#∞HÍ=_»O`À rq`«=∞O`å
JO^èHŒ Í~°OQÍ JxÑ≤Oz P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï~°∞. WÖÏO\˜ =∞#ãÎ̈`fi« O QÆÅ =º‰õΩÅÎ ∞
"åºáê~°OÖ’ ^≥|ƒu<åfl, L^ÀºQÆOÖ’ ÃÑ· JkèHÍiKÕ`« J==∂#Ñ¨~K° |« _ç<å, J#∞‰õΩ#flk
™êkèOK«ÖHË áõ È~Ú<å W>Ëì P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï~°∞. "åi „¿Ñ=∞ Ñ¶e¨ OK«Háõ È~Ú<å
"≥O@<Õ x~åâ◊‰Ωõ Ö’<≥· P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï~°∞. J^Õ Ñïã≤`÷ ∞« ÅÖ’ WOH˘O^Œ~∞° `«=∞
ã¨∞xt`« PÖ’K«<åâ◊HxÎ̃ LÑ¨Ü∂≥ yOz KÕÜ∞« =Åã≤Ok KÕ™êÎ~∞° QÍh, Ñ≤iH˜"åà◊√§ÖÏQÍ
Ñïã≤÷`«∞Åx K«∂ã≤ ÉˇkiáÈ~Ú P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã¨∞HÀ~°∞. WÖÏ g~°∞ P`«‡Ç¨Ï`«º
KÕã¨∞HÀ#O`«=∂„`å# "åi „¿Ñ=∞ QÆ\ ˜ì „¿Ñ=∞ HÍ^Œh, P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã¨∞‰õΩ#fl"åi^Õ
QÆ\ „ì̃ ¿Ñ=∞, Ñ¨q„`«„¿Ñ=∞ Jx ÉèÏq¿ãÎ á⁄~°ÉÏ>Ë J=Ù`«∞Ok. XH˘¯Hõ¯™êi H˘O^Œi ÉèQí flÆ
„¿Ñq∞‰õΩÅ q+¨Ü∞« O K«∂¿ãÎ x[OQÍ "åi^ŒiÌ =∞^èºŒ ÑïK«Ü∞« O ‰õÄ_® JO`« Z‰õΩ¯=QÍ
LO_»^Œ∞ J~Ú<å „¿Ñ=∞ Ñ¶ëOK«#@∞¡ JxÑ≤¿ãÎ "≥O@<Õ P`«‡Ç¨Ï`«º‰õΩ áêÅÊ_»@O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. nxfl|\˜ì W@∞=O\˜ =º‰õΩÎÅ =∂#ã≤Hõ PÖ’K«#Å∞ L„^ÕHÍÅ g∞^Œ
Z@∞=O\˜ J^Œ∞Ñ¨Ù =ÙO_»^xŒ `≥Å∞`«∞Ok. J@∞=O\˜"åˆ~ P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ∞ KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï~°∞.
J~Ú`Õ Åe`«ÖÏO\˜ =º‰õΩÅÎ ∞ H˘O^Œ~∞° H˘xfl ã¨=∞ã¨ºÅ q+¨Ü∞« OÖ’ ZO`À K«H¯õ QÍ
PÖ’zOK«QÆey# P =º‰õΩÎÖË =∞m¡ rq`«OÖ’ WOˆH^À ã¨=∞ã¨º Z^Œ∞~°~Ú`Õ `«=∞
qK«H} Δõ Ï*Ï˝<åxfl HÀÖ’Ê~Ú P`«‡Ç¨Ï`«º‰õΩ áêÅÊ_»@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
=∂#ã≤Hõ #Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O - P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ∞
ã¨∞ÉÏƒ~å=ÙH˜ =∞#ã¨ûO`å kQÆ∞Å∞`À#∞, PO^Àà◊#`À#∞ xO_çáÈ~ÚOk. D=∞^èºÕ
J`«<Àq+¨Ü∂« xfl q#_»O [iyOk. J^Õ J`«xfl =∞iO`« Hõ$OQÆnã≤Ok. WO`«HÍÅO
#∞Oz `å#∞ Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO KÕã∞¨ <Î åfl U #+ì̈O Hõ#|_»Ö^Ë ∞Œ . Ug∞ QÆ∞iÎOK«‰Ωõ O_®<Õ
ã¨fiÜ«∞O`«$Ñ≤Î Ñ¨ûúŒ Ö’ ~°u `«$Ñ≤Î á⁄^Œ∞`«∂ =KåÛ_»∞. ZÑ¨C_≥`· Õ Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO =Å¡
#~åÅ |ÅÇ‘Ï#`« =ã¨∞OÎ ^Œx, ^•x=Å¡ ^•OÑ¨`º« rq`åxH˜ Ñ¨xH˜~å~°x q<åfl_À =∞#ã¨∞û
PO^Àà◊#H˜ QÆ∞i J~ÚOk. JO`«∞ÖË‰õΩO_® ÃÑiyáÈ~Ú# PO^Àà◊# =∞x+≤Ö’x
PÖ’K«<åâ◊HxÎ̃ áÈQ˘\ì̃Ok. J`«xH˜ Uq∞KÕÜ∂« Ö’ `ÀK«Ö^Ë ∞Œ . XHõ„Ñ¨H¯õ `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞
q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ HÀ=∞x XuÎ_ç KÕã∞¨ <Î åfl~°∞ - ~Ô O_»=„Ñ¨H¯õ `å#∞ KÕã#≤ `«ÑC¨ Ñ¨x=Å¡
#Ñ¨ÙOã¨H`õ fi« O =zÛO^Œ<Õ Jaè„áêÜ«∞O ÉèÜ í ∞« HõOÑ≤`∞« _çx KÕ™ÈÎOk. WHõ rq`«O x~°~H÷° Oõ
J<Õ Jaè„áêÜ«∂xH˜ =zÛ P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl_»∞.
508
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 509
D q^èOŒ QÍ Ãã‰õΩû QÆ∞iOz ÖËxáÈx JáÈÇ¨ÏÅ∞ ã¨$+≤Oì K«∞‰õΩx, z=iH˜ PO^Àà◊#`À

=∞#ã¨∞û qHõÅ"≥∞ÿ P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ"å~°∞ H˘O^Œ~∞° LO\Ï~°∞. W@∞=O\˜"å~°∞ Ju
`ÕeHõQÍ U q+¨Ü∂« xÔH<· å PO^Àà◊#H˜ QÆ∞i J=Ù`«∂ LO\Ï~°∞. "åiÖ’ P`«‡#∂º#`å
ÉèÏ=O, JÑ¨~å^èŒ ÉèÏ=O, J^è~·≥ º° O KåÖÏ Z‰õΩ¯=QÍ LO\Ï~Ú. rq`«O QÆ∞iOz giH˜
ã¨~Ô #· J=QÍÇ¨Ï# LO_»^∞Œ . U q+¨Ü∞« O QÆ∞iOz J~Ú<å `˘O^Œ~á° ê@∞ x~°Ü ‚ ∂« Å∞
fã¨∞‰õΩO@∂ LO\Ï~°∞. `«fi~°QÍ x~åâß"å^•xH˜ QÆ∞i J=Ù`«∂ LO\Ï~°∞. J~Ú`Õ
=∂#ã≤Hõ #Ñ¨ÙOã¨Hõ`«fiO =Å¡ P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ∞ KÕã¨∞‰õΩ<Õ"å~°∞ `«‰õΩ¯=. "åiÖ’ ZO`«
x~åâß"å^ŒO LO@∞O^À ~Ô O_»=„Ñ¨H¯õ P`«‡Ç¨Ï`«º QÆ∞iOz Z@∞=O\˜ PÖ’K«<å ÖË‰Ωõ O_®
LO\Ï~°∞. ÖˇO· yHõ Ñ¨@∞`«fiO QÆ∞iOz PÖ’K«# =zÛ#Ñ¨C_»∞ PO^Àà◊#H˜ QÆ∞i J=Ù`«∂<Õ,
"≥O@<Õ Ãã‰õΩû QÆ∞iOz PÖ’zOK«_O» J#=ã¨~O° Jx, =∞#ã¨∞ûx =∞~À"≥Ñ· Ù¨ H˜ =∞~°eã¨∂Î
LO\Ï~°∞. =∞s f„= x~åâß"å^•xH˜ QÆ∞~Ô ,· rq`«O Ñ¨ÓiÎQÍ x~°~H÷° Oõ J<Õ x~°Ü ‚ ∂« xH˜
=¿ãÎ `˘O^Œ~á° ê@∞`À P`«‡Ç¨Ï`«ºH˜ áêÅÊ_»`å~°∞.
ã
¢ ÅÎ‘ Ö’ ÖˇO· yHõ PÖ’K«#Å∞ - P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ∞
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ =Öˇ ¢ãÅÎ‘ Ö’ `«=∞ ÖˇO· yHõÑ@¨ ∞`«fiO QÆ∞iOz J#=ã¨~"° ∞≥ #ÿ PÖ’K«#Å∞,
PO^Àà◊#Å∞ LO_»=Ù. Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ q+¨Ü∞« OÖ’ Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆ ãÎ̈OÉè#í „Ñ¨^•è #O Hõ#∞Hõ,
^•x QÆ∞iOz Z@∞=O\˜ ÉèÜ í ∂« Å∞ Hõey<å `å#∞ ~°uH˜ ZO^Œ∞‰õΩ Ñ¨xH˜~å#x kQÆ∞Å∞
Ñ¨_áç È`å~°∞. ¢ãHÎ‘ ˜ Ãã‰õΩû q+¨Ü∞« OÖ’ W@∞=O\˜ ÉèÜ í ∂« Å∞ LO_»\ÏxH˜ P™ê¯~°O ÖË^∞Œ .
J~Ú`Õ ^•OÑ¨`º« rq`«OÖ’ J_»∞QÆ∞ÃÑ\ì̃#H˘nÌ <≥ÅÖ’¡<Õ H˘O^Œ~∞° ¢ãÅÎ‘ ∞ P`«‡Ç¨Ï`«º
KÕã∞¨ HÀ=_®xH˜ "åiÖ’ ÖˇO· yHõOQÍ Jã¨=∞~°`÷ « LO_ç PO^Àà◊#`À P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã∞¨ HÀ=_»O
=∂„`«O HÍ^Œ∞.
¢ãÅÎ‘ ∞ KåÖÏ q+¨Ü∂« Ö’¡ KåÖÏ `«fi~°QÍ PO^Àà◊#H˜ QÆ∞i J=Ù`«∂ LO\Ï~°∞. „Ñü
z#fl q+¨Ü∞« O "åiH˜ ZO`À ÃÑ^ŒÌ ã¨=∞ã¨ºQÍ HõxÑ≤ã∂¨ Î LO@∞Ok. ¢ãÅÎ‘ `À áÈeÛ#@¡~Ú`Õ
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ WÖÏ „Ñü z#fl q+¨Ü∂« xH˜ PO^Àà◊#H˜, L„^ÕHÍxH˜ QÆ∞iHÍ=_»O [~°Q^Æ ∞Œ .
KåÖÏ=∞Ok ¢ãÅÎ‘ Ö’ ã¨=∞ã¨ºÅ QÆ∞iOz "åãÎ̈qHõOQÍ PÖ’zOKÕ â◊HÖÎ̃ HË áõ È=_»O=Å¡
`ÕeHõQÍ L„^ÕHÍÅH˜, PO^Àà◊#ÅH˜ QÆ∞iHÍ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ãÖ™ê~°OÖ’ =KÕÛ Ju
z#fl ã¨=∞ã¨ºÅH˜ J#=ã¨~O° QÍ L„^ÕHÍxH˜ Ö’<≥· =∂#ã≤Hõ JâßOu HõeyOK«∞HÀ=_»O,
PO^Àà◊#`À ã¨`=« ∞`«=∞=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. W@∞=O\˜ PO^Àà◊#, JâßOu, JãÖ`«$Ñ≤Î
`ÕeHõQÍ P`«‡Ç¨Ï`«ºÅH˜ „¿Ñ~ˆ Ñ¨} Hõey™êÎ~Ú. D P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ∞ [~°Q_Æ ®xH˜ ãÖ™ê~åxH˜
ãÖ|OkèOz# ™ê^è•~°} Q˘_»=ÖË `«ÑÊ¨ , Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ =Öˇ ÖˇO· yHõ Jã¨=∞~°`÷ « QÆ∞iOz
HõeQˆ ÉèÜ í ∂« Å=Å¡ =∂„`«O HÍ^Œ∞.
509
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 510
~°O„^è•<Õfi+¨}`À ~°O‰õΩ`«#O
''J|ƒ, ZO`« JO^ŒOQÍ LO^À ! PÇ¨ ? P ã¨<Î åÅ∞ ZO`« WOÑ¨ÙQÍ L<åflÜ≥∂!
P Å∂A Å∂A "åÅ∞[_»Ö’ =∞ÖˇÅ¡ ∞ ZO`« =∞`≥HÎ ¯˜ OKÕqQÍ L<åflÜ≥∂ ?—— JO@∂
J=∂‡r JO^•xfl Hõ#flOÖ’Oz K«∂ã≤ =Úiã≤áÈ`«∞<åfl_»∞ =Ú~°o.
=Ú~°o L#fl „Ñ¨Hõ¯"å\ÏÖ’<Õ J=∂‡r LO\’Ok. J=∂‡rx =∂=¸Å∞QÍ
K«∂_»@O HõO>Ë, P"≥∞ `«# Éè~í `Î° À ~°uÖ’ áêÖÁæO@∞#flÑ¨C_»∞ K«∂ã≤ P#OkOK«_O»
=Ú~°m =∞#ãÎ̈`fi« O.
=Ú~°o =∞#ãÎ̈`åfixH˜ J#∞‰õÄÅOQÍ<Õ W^ŒiÌ "å\ÏÅH˜ =∞^èºŒ LO_Õ QÀ_»H˜ XHõ
`«Å∞Ñ¨Ù LOk. P `«Å∞Ñ¨ÙH˜ XHõ ~°O„^èOŒ LOk. P `«Å∞Ñ¨Ù fÜ«∞_®xH˜ gÅ∞ÖË‰Ωõ O_®
`åà◊O "ÕÜ∞« |_ç L<åfl =Ú~°oH˜ =∂„`«O ZO`À LÑ¨Ü∂≥ QÆOQÍ LOk.
`«Å∞Ñ¨Ù ~°O„^èOŒ K«∂_»QÍ<Õ =Ú~°oH˜ =∞~À ~°O„^èOŒ QÆ∞~°∞‰Î Ωõ =ã¨∞OÎ k. J^Õ Ü≥∂x
~°O„^èOŒ ZO^Œ∞HõO>Ë P `«Å∞Ñ¨Ù P=ÖË J=∂‡r Éˇ_~£ ∂° O. W\©=ÖË J=∂‡rH˜ q"åÇ¨ÏO
J~ÚOk. Hõ#∞Hõ P #∂`«# ^ŒOÑ¨`∞« ÅH˜ Ñ¨QÅÆ ∞ - ÖË^∞Œ , ~å„u ÖË^∞Œ . ZÑ¨C_»∞ =∞#ã¨∞û
Hõey`Õ JÑ¨C_»∞ ~°uÖ’ áêÖÁæ#_»"∞Õ XHõ P#O^ŒO. "å~°∞ ~°uÖ’ áêÖÁæx ZO`« P#O^ŒO
á⁄O^Œ∞`å~À, JO`«‰Ωõ fã≤áÈx P#O^ŒO =Ú~°o ‰õÄ_® ~°O„^èOŒ Ö’#∞Oz K«∂ã¨∂Î
á⁄O^Œ∞`å_»∞. J@∞„Ñ¨H¯õ =∞OK«O H˜„~ü =∞O>Ë KåÅ∞ - W@∞ =Ú~°o =∞#ã¨∞û L~°HÖõ Ü Ë ∞« _»O
"≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ@∞ì`∞« Ok.
J=∂‡r Éè~í Î° =ÚK«Û@QÍ P"≥∞#∞ ^ŒQiæÆ H˜ ÖÏ‰õΩ¯x ÃÑ^•ÅÃÑ· =Ú^Œ∞ÃÌ Ñ@∞ì‰Ωõ x
Ç¨Ï$^ŒÜ∂« xH˜ Ç¨Ï`«∞‰Î Ωõ O>Ë WHõ¯_» =Ú~°o HÍ=∞`åáêxH˜ `åà◊ÖHË õ `«Å∞Ñ¨Ù K≥H¯õ H˜ Ç¨Ï`«∞‰Î Ωõ
áÈ`å_»∞. P"≥∞ Éè~í Î° x^•#OQÍ *ÏÔH@∞ì QÆ∞O_ôÅ∞ T_»n¿ãÎ JO^Œ∞Ö’#∞Oz L|∞ƒ‰õΩO@∂
=zÛ# Ü«∞ø=#O á⁄OQÆ∞ =Ú~°o =∞#ã¨∞ûx QÆO^Œ~Q° Àà◊ Ñïz Ñ≤zÛ ZH˜¯OKÕã∞¨ OÎ k.
510
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 511
J=∂‡r Éè~í Î° x^•#OQÍ HÍà◊Ã¡ ÑH· ˜ p~° ÖÏQÆ∞`«∂ LO>Ë =Ú~°oÖ’ ÃÑiyáÈ~Ú# "Õ_ç
LH˜¯i aH˜¯i KÕã"≤ ãÕ ∞¨ OÎ k. J=∂‡r Éè~í Î° ~°u =ÚyOKÕãi¨ H˜ =Ú~°o Ç¨ÏãÎ̈ „Ñ¨Ü∂≥ QÆO`À
`«# "Õ_çx K«ÖÏ¡~°∞Û‰õΩO\Ï_»∞. P ^ŒOÑ¨`«∞e^ŒÌ~°∂ JÅã≤áÈ~Ú Ñ¨_»∞‰õΩO\Ï~°∞QÍx,
=Ú~°o ~°O„^èOŒ Ö’#∞Oz K«∂_»@O =∂„`«O =∂#_»∞. =∞m§ "å~°∞ ~°uÖ’ áêÖÁæO>Ë
=∞m§ K«∂_®Åx ‰õΩ`«∂Ç¨ÏÅO`À JÖÏˆQ qã¨∞QÆ∞ q~å=∞O ÖË‰Ωõ O_® K«∂ã¨∂<Î Õ LO\Ï_»∞.
HõO`«Ö’¡ #∞Oz qO`«Å∞ K«∂¿ã =∞#∞+¨μºÅ∞
=Ú~°o XHõ¯_Õ HÍ^Œ∞, WÖÏ ZO^Œ~À Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ Hõ#|_»xKÀ@ ‰õÄ~°∞Û<À,
Hõ<åflÅ#∞OKÀ W`«~∞° Å∞ KÕ¿ã "≥∞^ÿ ∞Œè <åxfl K«∂ã≤ P#Okã¨∂Î LO\Ï~°∞. P P#O^ŒOÖ’
XHõ q^è=Œ ∞~Ú# fÜ«∞x J#∞Éè∂í u ‰õÄ_® HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
=Ú~°o q+¨Ü∞« O WÖÏ LO>Ë JáêÊ~å=Ù q+¨Ü∞« OÖ’ =∞~ÀÖÏ LOk. J=∂‡~ÚÅ
™œO^Œ~åºxfl, =ÚYºOQÍ #QÆfl ™œO^Œ~åºxfl ZHõ¯_» L<åfl W>Ëì Ñ¨ãQ≤ @ Æ Qì ÅÆ Ñ¶∞¨ #∞_»∞.
"Õ∞_»g∞^Œ#∞Oz „HÕkH˜ #Å∞"≥Ñ· Ù¨ ÖÏ K«∂ã¨∂Î LO\Ï_»∞. U WO\’¡#~Ú<å \ÏÑπÖxË
ÉÏ`ü~∂° "£∞Ö’ ¢ãÅÎ‘ ∞ q=GÖˇ· ™êfl#O KÕã∂¨ Î LO>Ë Hõà√◊ § WO`« ÃÑ^ŒqÌ KÕã∞¨ ‰õΩx K«∂ã≤
P"≥∞ ™œO^Œ~åº#flO`å W>Ëì A„ˆ~ã¨∞‰õΩO\Ï_»∞. XHõ"àÕ ◊ Hõà§◊ H˜ JO`å ã¨Ê+ì̈OQÍ Hõ#|_»Hõ
áÈ`Õ Éˇ<· å‰õΩºÅ~üû`À K«∂ã≤ =∞iO`« `«$Ñ≤Î K≥O^Œ∞`å_»∞. HÍx P ¢ãÅÎ‘ Hˆ q∞ `≥Å∞ã¨∞.D
JáêÊ~å=Ù ãÖQÆu! JáêÊ~å=Ù =∞#ãÎ̈`åfixH˜ `«Q>æÆ ìË J`«#∞ L#fl "Õ∞_» „Ñ¨H¯õ <Õ XHõ
ÖÏ_ç˚ LOk. P ÖÏ_çÖ˚ ’ =ºaèKå~°O qK«ÛÅq_çQÍ ™êyáÈ`«∂ LO@∞Ok. JáêÊ~å=Ù
HÀã¨"∞Õ J#fl@∞¡ P ÖÏ_ç̊ QÆ^∞Œ ÅH˜ ãïQÍæ H˜\ H˜ © `«Å∞Ñ¨ÙÅ∞ ÖË=Ù. ~ÀE P ÖÏ_ç̊Ö’
~°H~õ H° ÍÅ ¢ãÎ‘ - Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ KÕ¿ã HÍ=∞ˆHm qÖÏ™êÅ∞ JáêÊ~å=ÙH˜ ÑÖK«ÉHíè Δõ ºÑ¨~=° ∂<åflÅ∞
u#flO`« `«$Ñ≤xÎ , Ç¨~Úx Hõey™êÎ~Ú. P ^Œ$âßºÅx K«∂ã¨∂Î L„^ÕHOõ K≥OkáÈ~Ú
XHõ\ H˜ ˜ Ñ¨k™ê~°∞¡ Ç¨ÏãÎ̈„Ñ¨Ü∂≥ QÆO KÕã∞¨ ‰õΩx `«$Ñ≤ÑÎ _¨ áç È`«∂ LO\Ï_»∞.
JO`«∞ÖËx qO`« HÍ=∞O
D ~°HõOQÍ ~°Ç¨Ïã¨ºOQÍ W`«~°∞Å Öˇ·OyHõ HÍ~åºxfl, =ÚYºOQÍ ¢ã‘ÎÅ #QÆfl
™œO^Œ~åºxfl K«∂ã≤ ÖˇO· yHÀ„^ÕHOõ á⁄O^Œ_O» , z=iH˜ Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO ^•fi~å<À, W`«~„° `å<À
ã¨∞Y„áêÑ≤Î á⁄O^Œ_®xfl qO`«HÍ=∞OQÍ<Õ K≥Ñ¨CHÀ=K«∞Û. W@∞=O\˜ Öˇ·OyHõ „Ñ¨=$uÎ
H˘O^Œ~∞° Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ KåÖÏ Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok. "åiH˜ Zxfl™ê~°∞¡ WÖÏ K«∂ã≤<å
`«$Ñ≤Î f~°^∞Œ . W`«~∞° Å ÖˇO· yHõ HÍ~åºxflQÍx, #QÆfl ™œO^Œ~åºxfl QÍx Ez P#OkOK«_O» ,
L„^ÕHÑõ _¨ _» O» ¢ãÅÎ‘ Ö’¡ KåÖÏ J~°∞^Œ∞.
511
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 512
ãÖ^Œ∞Ö’¡#∞Oz ã¨∞O^Œ~åOQÆ∞Åx gHΔ̃OKÕ Hõà◊§ ~°Ç¨Ïã¨ºO

`«Å∞Ñ¨Ù ãÖ^Œ∞Ö’¡ #∞OKÀ, QÀ_»Å Hõ<åflÅ #∞OKÀ ã¨∞O^Œ~åOQÆ∞Å∞ KÕ¿ã "≥∞^ÿ ∞Œè <åxfl
K«∂ã≤ W@∞=O\˜ =∞#ãÎ̈`fi« O QÆÅ =º‰õΩÅÎ ∞ `å"Õ∞ P"≥∞`À "≥∞^ÿ ∞Œè <åxfl [~°∞Ñ¨Ù`«∞#flO`«
fÜ«∞x J#∞Éèí∂ux á⁄O^Œ∞`å~°∞. P"≥∞ „Ñ¨Hõ¯# U =∞QÍ_»∞ L<åfl gà◊§ Hõà◊§H˜
Ñ¨@<ì ÑÕ @ ¨ ^ì ∞Œ . Hõ#|_Õ^ÖŒ Ï¡ "≥∞^ÿ ∞Œè #O XHõ¯>Ë. XHõ™êi K«∂ã≤# W@∞=O\˜ ãÖÑ¶∞¨ @#
XO@iQÍ L#flÑ¨C_»∞ Ñ¨Å∞=∂~°∞¡ QÆ∞~°∞‰Î Ωõ `≥K∞« Û‰õΩx Ç¨~Úx, ~°u `«$Ñ≤xÎ á⁄O^Œ∞`«∂
LO\Ï~°∞. W@∞=O\˜ =º‰õΩÖÎ ’¡ U<å_»∂ ~°uÖ’ áêÖÁæ#x"å~°∞ ‰õÄ_® LO\Ï~°∞. JO^Œ∞Hˆ
ÃãH±û ÃãH· ÍÅlã¨∞Åì ∞ gi =∞<Àqâı+¡ } ¨ KÕã∂¨ Î giÖ’ `≥eÜ«∞‰õΩO_® ÖˇO· yHõ Jã¨=∞~°`÷ å
ÉèÏ=O <≥ÅH˘x LO@∞O^Œh, ^•x=Å¡ Z^Œ∞\˜"åi "≥∞^ÿ ∞Œè #HÍ~åºxflK«∂ã≤ `å=Ú ZO`«
L„kHõ`Î« K≥O^Œ∞`«∞#fln JOK«<å "Õã∞¨ ‰õΩO@∂ LO\Ï~°x q=iOKå~°∞. J~Ú`Õ =º‰õΩÖÎ ’¡
ZÑ¨C_»∂ ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞ HõÅ∞QÆ∞`«∂ LO\Ï~Ú. P ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞ LÑ¨âßOu
á⁄O^•ÅO>Ë "åiH˜ ÖˇO· yHõ HÍ~åºxH˜ ãÖ|OkèOz# ãÖÑ¶∞¨ @#ÖË HÍ"åe. JO^Œ∞Hˆ
¢ãÎ‘ #QÆfl ™œO^Œ~º° O K«∂_»@O`À gi ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#ÅH˜ XHõ `«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. Wk
W\Ï¡ =ÙO_»QÍ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ ZÑ¨C_»∂ ÖˇO· yHõ ™ê=∞~å÷ºxfl WOH˘Hõi ÖˇO· yHõ ™ê=∞~°º÷ O`À
áÈeÛ K«∂ã¨∞‰õΩx `å#∞ ‰õÄ_® JO^Œ∞‰õΩ fã≤áÈ#x P#Okã¨∂Î =ÙO\Ï_»∞. JO^Œ∞Hõ<Õ
HõO`«Ö’¡ #∞Oz WOH˘Hõi "≥∞^ÿ ∞Œè <åxfl K«∂¿ã =∞#ãÎ̈`fi« O ÃÑo§ J~Ú#"åiÖ’#∂ LOk.
ÃÑo§HÍx"åiÖ’#∂ =ÙOk. Ü«Ú=‰õΩÖ’¡#∂ =ÙOk. =$^Œ∞Öú ’¡#∂ =ÙOk. =$^Œ∞Åú ∞ WÖÏ
~°ÇÏ¨ ã¨ºOQÍ W`«~∞° Å "≥∞^ÿ ∞Œè <åxfl K«∂ã≤ `«=∞ ÖˇO· yHõ™ê=∞~å÷ºxfl JOK«<å "Õã∞¨ ‰õΩO\Ï~°∞.
Ü«Ú=`«∞Ö’¡ W@∞=O\˜ =∞#ã¨`Î fi« O `«‰Ωõ ¯= J~Ú<å 40 ãÖ=`«û~åÅ∞ ^•\˜# ¢ãÖÎ‘ Ö’¡
W@∞=O\˜ ÃãH· ÍÅr Hõ#|_»∞`«∞Ok. P =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ "åiÖ’ HõeQˆ ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#ÅH˜
W@∞=O\˜ ãÖÑ¶∞¨ @#Å∞ KåÖÏ ^ÀÇ¨Ï^ŒO KÕ™êÎ~Ú.
|∂`«∞ ™êÇ≤Ï`«ºO g∞^Œ, |∂`«∞ ÉÁ=∞‡Åg∞^Œ ¢ãÅÎ‘ HõO>Ë Ñ¨Ù~°∞+¨μÅH˜ Pã¨HÎ˜ Z‰õΩ¯=QÍ
L#fl>Ë,¡ ~°O„^è•ÅÖ’ #∞Oz K«∂_»_O» ‰õÄ_® Ñ¨Ù~°∞+¨μÅÖ’ Z‰õΩ¯"Õ. ZO^Œ∞‰õO>Ë Ñ¨Ù~°∞+¨μÅH˜
ZÑ¨C_»∂ HÍ=∂#∞Éè∂í `«∞Å∞ HÍ"åe. J^Õ ¢ãÎ‘ q+¨Ü∞« OÖ’ J~Ú`Õ ¢ãHÎ‘ ˜ „¿Ñ=∂#∞Éè∂í `«∞Å∞
HÍ"åe. „¿Ñ=∂#∞Éè∂í `«∞Å∞ J<Õq J#∞HÀQÍ<Õ ÅÉèºí =∞ÜÕ∞ºq HÍ=Ù. ^•xH˜ `«Q@ æÆ ∞ì
¢ãÅÎ‘ ∞ ‰õÄ_® HÍ=∂#∞Éè∂í `«∞Å∞ q+¨Ü∞« OÖ’ KåÖÏ `«‰Ωõ ¯= Pã¨HÎ̃ K«∂Ñ≤OK«∞`å~°∞.
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ Hõ<åflÅÖ’Oz K«∂_»@O ^•fi~å `«=∞Ö’ <≥ÅH˘x L#fl ÖˇO· yHõ Jã¨=∞~°`÷ å
ÉèÏ"åxfl `˘ÅyOK«∞‰õΩx `å=Ú `«H¯˜ #"åiH˜ fã≤áÈ=∞<Õ P`«‡qâßfi™êxfl ÃÑOá⁄OkOK«∞
‰õΩO\Ï~°∞.
Q
512
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 513
J<åHÍi Éèí~°ÎH˜ JO^Œ"≥∞ÿ# ÉèÏ~°º HÍ"åÖÏ ?
''qâßÖÏ, =∞# ~å[ºO Éè~í xÎ° K«∂âß"å? ZO`« HÀuÖÏQÍ L<åfl_À! =∞# ~å[ºO
JO`« JO^ŒOQÍ LO_»\ÏxH˜, ^•x "≥ÚQÆ∞_»∞ JO`« J<åHÍiQÍ LO_»\ÏxH˜
ãïáÈ~ÚOk—— JO@∂ x@∂ì~∞° Ê q_çzOk h~°[.
''J=Ù<Õ, <å‰õÄ "åi^ŒsÌ fl K«∂¿ãÎ JÖÏˆQ JxÑ≤OzOk. HÍh, h~°*Ï! hH© q+¨Ü∞« O
`≥Å∞™È, `≥eÜ«∞^À. P ã¨∞O^Œ~° Ñ¨Ù~°∞+¨μ_çH˜ JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ ZO^Œ~∞° J=∂‡~Úefl
K«∂ã≤<å Hõà◊§‰õΩ P#ÖË^Œ@! áêÑÖ, PÜ«∞#QÍi JO^•xH˜ nè>ˇÿ# J=∂‡~Ú D
Éè∂í q∞g∞^Õ Ñ¨Ù@ìÖ^Ë "Õ ∂≥ ! Z@ì̂HÅ‰õΩ P =∞QÆ =∞Ç¨~åA =∞# ã¨fi~å*Ïºxfl <åÅ∞QÆ∞™ê~°∞¡
K«∂ã≤, ''ã¨~ˆ Ñ¶~¨ "° åÖË^∞Œ —— Jx XÑ¨C‰õΩ<åfl_»@!—— JO@∂ K≥ÑÊ≤ Ok qâßÅ.
''J=Ù#∞ÖË, =∞QÆ"åxH˜ JO^ŒO ZO^Œ∞‰õΩ? JO^ŒO HÍ=Åã≤O^ŒÖÏ¡ P_»^•xH˜.
=∞QÆ"åx JO^ŒO H˘~°∞‰õΩ¯x uO\Ï=∂? ZO`« J<åHÍi =∞QÆ"å_»∞ J~Ú<å, JO^Œ"∞≥ #ÿ
J=∂‡~Ú<Õ ÃÑo§KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï#x =∂~åO KÕ™êÎ_∞» —— JO@∂ =∞QÆ"åx ÃãH· ÍÅr UHõ~∞° =Ù
ÃÑ\Õì k h~°[.
=∞QÆ"åx JO^ŒO QÆ∞iOz Q˘_»= ~å[ºO ÃÑo§K«∂Ñ¨ÙÅ∞ ~ÀA<Õ =zÛOk. ~å[ºO
`«#H˜ D JÉÏƒ~Ú #K«ÛÖËÔŒ k. ^•x`À "åà◊§ <åÜ«∞#=∞‡ ''U"Õ∞ ~å[ºO, =∞QÆ"åx
JO^ŒO H˘~°∞‰õΩ¯x uO\Ï=∂? Jã¨Å∞ =∞QÆ"åx JO^ŒO QÆ∞iOz PÖ’zOK«_O» Uq∞\˜
? J`«#∞ #Å¡QÍ LO>Ë =zÛ# #+Öì Uq∞\˜ ? "≥ÚYOg∞^Œ =∞K«ÛÅ∞O>Ë áÈ~ÚO^Õq∞\˜
? |∞kú=∞O`«∞_≥`· Õ KåÅ∞. #Å¡"å_≥<· åã¨~ˆ , ‰õΩ~°∂Ñ≤ J~Ú<å ã¨~ˆ `«y# =~°∞_»∞ „HÕ^Õ
ÖˇH¯õ . Hõ@∞ì‰Ωõ #fl ÃÑàÏ§xH˜ WO`« =Ú^ŒÌ ÃÑ@ìQeÆ y`Õ KåÅ∞. JO^ŒO LO_ô, ÃÑàÏ§xH˜
WO`« =Ú^ŒÌ ÃÑ@ìÖxË "å_»∂, ÃÑàÏ§O HÀÔ~¯Å∞ f~°ÛÖËx"å_»∂ "≥ÚQÆ∞_Õq∞\˜ ?—— JO@∂
`«# ã¨ÇÏ¨ [ ^èÀ~°}Ö˜ ’ =∞#∞=∞~åeH˜ ã¨∞^Œ∞ÅÌ ∞ K≥ÑÊ≤ Ok.
513
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 514
'J=Ù#∞ JO`Õ ! =∞QÆ"åx JO^ŒO QÆ∞iOz PÖ’zOK«_=» ∞O`« |∞kú `«‰Ωõ ¯=

WOH˘Hõ>gË ∞ ÖË^∞Œ — Jx J#∞‰õΩx W>Ëì X¿ÑÊã¨∞‰õΩOk ~å[ºO.
Ñ¨Ù~°∞+¨μx JO^ŒO`À ã
¢ HÎ‘ ˜ ãÖ|O^èOŒ ÖË^• ?
=∞#k Ñ¨Ù~°∞ëêkèHºõ `« ã¨=∂[O. ¢ãÎ‘ Ñ¨Ù\˜#ì ^ŒQ~æÆ #° ∞Op Z=~À XHõig∞^Œ P^è•~°Ñ_¨ ç
„|`«H=õ Åã≤# ã≤u÷ x D ã¨=∂[O HõeÊOzOk. ¢ãÎ‘ =ºHÎ̃`åfixfl ÃÑ~°Q‰Æ Ωõ O_® HÕK«
ÑïzOk. D ã¨=∂[O =∞#ã¨`Î fi« O „Ñ¨HÍ~°OQÍ<Õ ¢ãÎ‘ ÃãH· ÍÅr ‰õÄ_® `«Ü∂« ~°~ÚOk.
`«#H˜ rq`«OÖ’ Éè„í ^Œ`« HÍ"åe. P Éè„í ^Œ`H« ˜ Ñ¨Ù~°∞+¨μx J#∞~åQÆO HÍ"åe. `«#x
J#∞~åQÆOQÍ K«∂ã¨∞‰õΩ<Õ"å_»∞. Éè„í ^Œ`« HõeÊOKÕ"å_»∞ - ‰õΩ~°∂Ñ≤ J~Ú<å Ñ¶~¨ "° åÖË^∞Œ .
J@∞=O\˜ "≥ÚQÆ∞_ç ~°H} Δõ Ö’ `«# rq`«O QÆ_zç áÈ`Õ KåÅ∞. W@∞=O\˜ Éè„í ^Œ`å ÉèÏ=O
HÀãÖ ¢ãÖÎ‘ ’ P~å@O =ÙO@∞Ok Hõ#∞Hõ, „¿Ñ=∞ÉèÏ=O HÀãÖ `«ÇÏ¨ `«ÇÏ¨ =ÙO@∞Ok.
Hõ#∞Hõ ¢ãÎ‘ Éè~í Î° JO^ŒO HõO>Ë `«H¯˜ # QÆ∞}ÏÅH˜, â◊HÎ̃ ™ê=∞~å÷ºÅH˜ qÅ∞= Wã¨∞OÎ k.
q"åÇ¨ÏO JO>Ë rq`«OÖ’ ã≤~÷ Ñ° _¨ @ » O J<Õ ÉèÏ=O ¢ãÖÎ‘ ’ LO_»|\˜,ì q"åÇ¨ÏO`À áê@∞
ÖˇO· yHõ `«$Ñ≤Î HõO>Ë `«# Éè„í ^Œ`å ÉèÏ"åxH˜ Z‰õΩ¯= „áê^è•#º`« Wã¨∞OÎ k. JO^Œ∞Hˆ `«#
Éè~í Î° J<åHÍi J~Ú<å |∞kú=∞O`«∞_»x, _»|∞ƒ L#fl"å_»x Éè~í QÎ° Í ã‘fiHõiOz `«$Ñ≤Î
K≥OkOk.
ÖˇO· yHÍHõ~¬° } - JO^ŒO
~°uÖ’ Ñ¨Ù~°∞+¨μx áê„`« „Ñ¨^•è #"≥∞#ÿ k. JO^ŒqHÍ~°OQÍ LO_Õ ¢ãxÎ‘ K«∂¿ãÎ Ñ¨Ù~°∞+¨μxH˜
Z@∞=O\˜ ÖˇO· yHÀ„^ÕHOõ HõÅQÆ^∞Œ . Ñ¨Ù~°∞+¨μx ÖˇO· yHÀ„^ÕHOõ JO`å ÖˇO· yHÍHõ~¬° } g∞^Õ
P^è•~°Ñ¨_ç=ÙOk. JO^Œ∞Hõ<Õ J<åHÍi =∞QÆ"å_»∞ J~Ú<å Ãã‰õΩûÖ’ `å#∞ `«$Ñ≤Î
á⁄O^Œ_®xH˜, ÖˇO· yHÀ„^ÕHOõ HõÅQÆ_®xH˜ JO^Œ"∞≥ #ÿ ¢ã<Î‘ Õ ÉèÏ~°ºQÍ HÀ~°∞‰õΩO\Ï_»∞. ÃÑQ· Í
U ¢ãQÎ‘ Íx, Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ QÍx "åÔ~O`« JO^ŒqHÍ~°OQÍ L<åfl `å=Ú JO^ŒqHÍ~°OQÍ
L<åfl=∞x ÉèÏqOK«~∞° . HÍHõáÈ`Õ JO`« Q˘Ñ¨Ê JO^ŒQÍà◊§OHÍ^Œx J#∞HÀ=K«∞Û. U ¢ãÎ‘
QÍx, Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ QÍx `å=Ú ‰õΩ~°∂Ñ¨ÙÅO Jx J#∞‰õΩO>Ë XHõ¯Hõ}Δ O ‰õÄ_® rqOK«Ö~Ë ∞° .
WOH˘Hõi`À Hõeã≤ Ç¨~ÚQÍ =∂\Ï¡_Ö» ~Ë ∞° . JO^Œ∞Hˆ JO^ŒqHÍ~°OQÍ =Ù#fl Ñ¨Ù~°∞+¨μ_≥<· å
`«# ÖˇO· yHÍ#O^ŒO HÀãÖ JO^Œ"∞≥ #ÿ ÉèÏ~°º HÍ"åÅx HÀ~°∞‰õΩO\Ï_»∞. ¢ãHÎ‘ ˜ ‰õÄ_®
J@∞=O\˜ HÀÔ~¯ =∞#ã¨∞ûÖ’ =Ù<åfl, ™êOÑ¶∞≤ HõOQÍ `«#H˜ `«y# Éè„í ^Œ`« ÖË^∞Œ Hõ#∞Hõ P
ÉèÏ"åxfl JO`«QÍ ÃÑ~°QxÆ =fiHõ Éè„í ^Œ`å ÉèÏ"åxH˜, J#∞~åQÆÉÏè "åxH˜ Z‰õΩ¯= „áê^è•#º`«
Wã¨∞ÎOk.
514
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 515
Hõ#ºH˜ ~Ô O_»=ÃÑo§"åx`À ÃÑo§

[Ü«∞Ou ¿Ñ^Œ ‰õΩ@∞O|OÖ’ #∞Oz =zÛ# J=∂‡~Ú. XHõ ã¨∂¯Å∞Ö’ \©K~« ∞° QÍ
Ñ¨xKÕ™ÈÎOk. ^•^•Ñ¨Ù 20-22 ãÖ=`«û~åÅ∞ =ÙO\Ï~Ú. Pi÷HõOQÍ W|ƒO^Œ∞Å∞
=ÙO_»|\˜ì "åà◊§ <å#fl WO`«=~°‰õΩ q"åÇ¨ÏO KÕÜ«∞ÖËHõáÈÜ«∂_»∞. J^Õ ã¨∂¯Å∞Ö’
QÀáêÅ~å=Ù ‰õÄ_® Ñ¨xKÕã∞¨ <Î åfl_»∞. ^•^•Ñ¨Ù 40 ãÖ=`«û~åÅ∞ =ÙO\Ï~Ú.XHõ\ ˜ ~Ô O_»∞
ãÖ=`«û~åÅ „H˜Ò« ÉèÏ~°º K«xáÈ|\ì̃ XO@iQÍ LO@∞<åfl_»∞. XHõi^Œ~Ì ∞° Ñ≤ÅÅ¡ ∞<åfl
"åà◊§ J=∞‡=∞‡ ^ŒQ~ˆæÆ =ÙO_çáÈÜ«∂~°∞. QÀáêÅ~å=Ù x^•#OQÍ [Ü«∞Ou`À ÑïK«Ü∞« O
U~°Ê~°∞Û‰õΩx, P ÑïK«Ü∂« xfl q"åÇ¨Ï „Ñ¨ãH¨ Î̃ =~°‰Ωõ fã¨∞‰õΩx =KåÛ_»∞. D q+¨Ü∂« xfl
[Ü«∞Ou `«O„_ç`À ‰õÄ_® „Ñ¨™êÎqOK«QÍ q"åÇ¨ÏO Jã¨ÖË KÕÜ∞« ÖË##∞‰õΩO@∞#fl"åxH˜
„áê}O ÖËz=zÛ#@¡xÑ≤OzOk. [Ü«∞Ou ‰õÄ_® `«O„_çH˜ ÉèÏ~åxfl `«yOæ K«_®#H©, `«#H©
XHõ Éè„í ^Œ`« U~°Ê_»\ÏxH˜ QÀáêÅ~å=Ù`À ÃÑo§H˜ JOwHõiOzOk. ÃÑo§ J~ÚáÈ~Ú#
`«~∞° "å`Õ Jã¨Å∞ Hõ^Œä „áê~°OÉèOí J~ÚOk. ÃÑo§H˜ =ÚO^Œ∞ [Ü«∞Oux q_»=‰õΩO_®
"≥O@ uiy#"å_»∞ [Ü«∞OuH˜ ^Œ∂~° ^Œ∂~°OQÍ u~°∞QÆ∞`«∞<åfl_»∞. JÑ¨Ê\˜H© [Ü«∞Ou
J`«x ÖˇO· yHõ Jã¨=∞~°`÷ x« QÆ∞iÎOz, ''ÃÑo§ JO>Ë Hˆ =ÅO ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è"Œ ∞Õ <å ?
<å‰õÄ JO`« W+ì̈O ÖË^∞Œ . g∞~°∞ kQÆ∞Å∞ K≥O^ŒHOõ _ç—— Jx K≥¿ÑÊk. JO`« ™ê#∞Éè∂í uQÍ
[Ü«∞Ou K≥ÑÊ≤ <å QÀáêÅ~å=ÙH˜ P"≥∞ g∞^Œ U^À J#∞=∂#O. P"≥∞‰õΩ U"≥∞<ÿ å J„Hõ=∞
ãÖ|O^è•Å∞ =Ù<åflÜÕ∞"≥∂#x ÉèÜ í ∞« O. ÃÑo§H˜ =ÚO^Œ∞ P"≥∞K«∞@∂ì uiy P"Õ∞ `«#
ã¨~fi° ã¨fiO Jx „¿Ñ=∞ XÅHõáÈã≤#"å_»∞ WÑ¨C_»∞ WÖÏ ãÖâ◊Ü∂« `«∞‡_»∞QÍ =∂iáÈ=_»O
[Ü«∞OuH˜ ZO`À Pâ◊Û~°ºO HõeyOzOk.
=Ü«∞ã¨∞ =∞o§#"åi Ãã‰õΩû ~°Ç¨Ïã¨ºO
=Ü«∞ã¨∞û =∞o¡# =∞QÆ"å~°∞ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ =Ù#fl J=∂‡~ÚÅ`À â◊$OQÍ~°O [~°Ñ_¨ ®xH˜
"åiÖ’ <≥ÅH˘x =Ù#fl ÖˇO· yHõ Jã¨=∞~°`÷ « ÉèÏ="Õ∞ =ÚYº HÍ~°}=∞x Ãã‰õΩû ÃãH· ÍÅlã¨∞Åì ∞
JO\Ï~°∞. W@∞=O\˜"åi =∞<Àqâı+¡ } ¨ KÕã∂¨ ,Î =Ü«∞ã¨∞û =∞o§# =∞QÆ"å~°∞ `«=∞Ö’
ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞ `«yáæ ÈÜ«∂Ü«∞x kQÆ∞Å∞Ñ¨_∞» `«∂ =ÙO\Ï~°∞. J~Ú`Õ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’
=Ù#fl ¢ãÅÎ‘ `À â◊$OQÍ~°O „áê~°Oaè¿ãÎ ÖˇO· yHõ ã¨ÊO^Œ#Å∞ r=O áÈã¨∞HÀQÆÅ=x Pt™êÎ~∞° .
JO^Œ∞Hˆ ZO`À „¿Ñ=∞`À Ñ≤#fl =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ L#fl J=∂‡~ÚÅ`À ÖˇO· yHõ ãÖ|O^è•ÅH˜
Lqfià◊¥§~°∞`å~°∞. [Ü«∞Ou ÖÏO\˜"åà◊√§, "åà◊§ Hõ<fl≥ K≥~° q_çÑO≤ K«∞HÀ=_»O HÀãÖ,
ÃÑQ· Í rq`«OÖ’ XHõq^è"Œ ∞≥ #ÿ Éè„í ^Œ`« HõeÊOK«∞HÀ=_»O HÀãÖ, QÀáêÅ~å=Ù ÖÏO\˜"åà◊§x
515
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 516
q"åÇ¨ÏO KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë H˘xfl ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ =∂#ã≤HHõ ÀΔ Éèxí `≥zÛÃÑ@∞ìHÀ=_»"∞Õ J=Ù`«∂

=ÙO@∞Ok. QÀáêÅ~å=ÙÖÏO\˜ "åà◊√§ ÖˇO· yHõ Jã¨=∞~°`÷ å ÉèÏ=O #∞O_ç |Ü«∞@Ñ¨_Ö» HË ,õ
`«=∞ ã¨=∞~°`÷ x« K«∂Ñ¨ÖHË õ J#=ã¨~O° QÍ `«=∞ ÉèÏ~°ºÅx ãÖâ◊~ÚOz `«=∞ Ñ¨Ù~°∞ëêkèHºõ `«
U^À XHõq^èOŒ QÍ xÅÉˇ@∞ìHÀ"åÅx P~å@Ñ¨_`» å~°∞.
`≥e™È `≥eÜ«∞HÀ W@∞=O\˜ q"åÇ¨Å∞ KÕã∞¨ ‰õΩ#fl `«~∞° "å`« ¢ãÅÎ‘ ∞ `«=∞ Éè~í ÅÎ°
ÃãH· ÍÅrx *Ï„QÆ`QÎ« Í J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ"åe. "åà◊§Ö’ ÖˇO· yHõ Jã¨=∞~°`÷ å ÉèÏ=O, ÖˇO· yHõ
JÑ¨~å^èŒ ÉèÏ=O, P`«‡#∂º#`å ÉèÏ=O ÃÑiy ^ÕfiëêxH˜, ~ÀëêxH˜ ™ê÷#O W=fi‰õΩO_®
ÉèÏ~°º KåÖÏ ã¨=∞~°`÷ `« À Ñïã≤u÷ x `«# HõO„\’Å∞Ö’ =ÙOK«∞HÀ"åe. J`«x`À ÖˇO· yHõ
ã¨∞YO `å#∞ PtOK«_O» ÖË^hŒ , `å#∞ Éè~í #Î° ∞Oz „¿Ñ=∞ÉèÏ"å<Õfl HÍOHΔ̃ã∞¨ <Î åfl#h Ñ¨^Õ
Ñ¨^Õ `≥eÜ«∞*ˇÜ∂« ºe. ^•x`À J`«xÖ’ XHõ #∂`«# ã¨∂ÊùiÎ =zÛ ÖˇO· yHõ â◊HxÎ̃ ‰õÄ_®
H˘O`«=~°‰Ωõ ãÖ`«iOK«∞HÀQÆÅ_»∞.
516
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 517
ÃãH±û ÃãÊ+ëã¨∞ìÅ∞ - "≥∂™êÅ∞
W^Œ~Ì ∞° Ñ≤ÅÅ¡ `«O„_ç J~Ú<å z\˜Éì Ï|∞H˜ ZO^Œ∞HÀ D<å_»∞ `«# Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO
z#fl^Œ<Õ J#∞=∂#O HõeyOk. P J#∞=∂#O Hõey HõÅQÆQÍ<Õ ZÖÏÔQ·<å `«#
JOQÆÑï=∂}Ïxfl ÃÑOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ =∞O^Œ∞ "å_®Åx HÀiHõ HõeyOk. "≥O@<Õ
¿ÑÑ¨~∞° Ö’ ''Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞—ì — Jx „Ñ¨H\õ O˜ K«∞‰õΩ<Õ XHõ #H˜b _®Hõ~ì ü ^ŒQiæÆ H˜ "≥àÏ§_»∞
#H˜b _®Hõ~ì ∞° J~Ú# ''Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞—ì — JO`å Ñ¨sHõΔ KÕã#≤ >Ë¡ ÃÑ^ŒÌ á¶ÈA ÃÑ>Ëãì ,≤
''K«∂_»∞ q∞ãì̈~,ü h‰õΩ W^Œ~Ì ∞° Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨Ù\Ïì~x° K≥|∞`«∞<åfl=Ù. <å‰õΩ Pâ◊Û~°ºOQÍ LOk.
h JOQÆO KåÖÏ z#flkQÍ LOk. h ÉèÏ~°º h`À ã¨∞YÑ¨_@ » OÖË^∞Œ . Éè~í `Î° À ã¨∞YÑ¨_Ö» xË
ÉèÏ~°ºÅ∞ U"≥∞<ÿ å KÕ™êÎ~∞° . ÉèÏ~°ºx ã¨∞YÑ¨~Û° ÖËx Éè~í Î° ZO^Œ∞HõÜ∂« º ! J~Ú<å kQÆ∞Å∞
Ñ¨_‰» Ωõ . XHõ "≥~Úº ~°∂áêÜ«∞Å∞ W~Úº. =∞Oz ÖËÇÏ¨ ºO W™êÎ#∞. ÃÑ· Ñ¨Ó`«H˜ =∞O^Œ∞
W™êÎ#∞. ZÅ¢HHì̃ ± „\©\ò"∞≥ O@∞ KÕ™êÎ#∞—— JO@∂ UHõ~∞° =Ù ÃÑ>Ëâì ß_»∞.
''Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞—ì — =∂@ÅH˜ z\˜Éì Ï|∞ |∞„~° y„~°∞# uiyáÈ~ÚOk.
''x[=∂ _®Hõ~ì ,ü <å ÉèÏ~°º <å`À ã¨∞YÑ¨_@ » O ÖË^• ?—— JO@∂ kQÆ∞Å∞ "≥ÚYO
ÃÑ>Ëâì ß_»∞.
=Å "ÕÜ∞« QÍ<Õ ÃÑ^ŒÌ KÕÑ¨ Ñ¨_@ ¤» ∞¡, z\ì̃ÉÏ|∞ `«# =∂@Å`À `«Å_¡ eç á¡ È=_»O
K«∂ã≤, ''Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞—ì — - ''K≥áêÊ#∞ Hõ^Ü Œ ∂« º, =∞m§ J_»∞QÆ∞`å"≥O^Œ∞Hõx? =∞i
"≥~Úº ~°∂áêÜ«∞Å∞ h ^ŒQ~æÆ ° L<åflÜ«∂?—— Jx J_çQÍ_»∞.
z\˜Éì Ï|∞H˜ ''Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞—ì — =∂@Å`À =∞uáÈ~Ú#@∞¡ J~ÚOk. =∞i `«#
^ŒQ~æÆ ° "≥~Úº ~°∂áêÜ«∞Å∞ ZHõ¯_çq? "≥~Úº ~°∂áêÜ«∞Å∞ ÖËHáõ È`Õ ''Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞—ì —
zH˜`«û KÕÜ«∞_Õ"≥∂ zH˜`«û KÕ~ÚOK«∞HÀHõáÈ`Õ JOQÆO ÃÑ~°QÆ^•Ü≥∞! =∞i ÉèÏ~°ºx
ã¨∞YÃÑ>Ëì^≥ÖÏ? ÉèÏ~°ºx ã¨∞YÃÑ@ìÖËx =∞QÆ"å_»∞ Uq∞ =∞QÆ"å_»∞! W@∞=O\˜"å_»∞
517
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 518
''=∞QÆ"å_çx—— Jx „|uH˜ LO_»@O HõO>Ë Kå=_»O =∞Ozk. ÉèÏ~°º =ÚO^Œ∞ `«Å

Z`«∞‰Î Ωõ x u~°Q_Æ O» ZÖÏ? W@∞=O\˜ ÉèÏ"åÖˇ<Àfl Hõ} Δ ÏÖ’¡ z\˜Éì Ï|∞Ö’ "≥∞kÖÏ~Ú.
J~Ú<å =∞QÆ"å_çÖÏ „|`«HÍe. =∞QÆ"å_çÖÏ Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞xì "Õ_∞» ‰õΩO@∂, ''JÜ«∂º,
<å ^ŒQ~æÆ ° "≥~Úº ~°∂áêÜ«∞Å∞ ÖË=Ù. =∞i =∞O^Œ∞ "å_»@O ZÖÏ ?—— J<åfl_»∞.
`å#∞ "≥~Úº ~°∂áêÜ«∞Å∞ Jx K≥ÑÊ¨ QÍ, `«# ^ŒQiæÆ H˜ =zÛ#"åà◊√§ Z‰õΩ¯==∞Ok
W=fiHõáÈ=_»O P ''Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞—ì —H˜ =∂=¸ÖË. HÍx U J=∂Ü«∞‰õΩÅ~Ú<å JO`«
"≥Ú`«OÎ W=fiHõáÈ`å~å Jx Pâ◊. `«# ^ŒQiæÆ H˜ =KÕÛ =º‰õΩÅÎ ÃãH· ÍÅr ÉÏQÍ `≥eã≤#"å_»∞
Hõ#∞Hõ "åà◊§H˜ J#∞QÆ∞}OQÍ =º=Ç¨ÏiOKÕ "åºáê~°O ™êy™êÎ_∞» .
''"≥~Úº ~°∂áêÜ«∞Å∞ ÖË"å ? ã¨~ˆ J~Ú^Œ∞ =O^ŒÖ<·ˇ å `≥KåÛ"å ?—— =zÛ# =ºHÎ̃x
áÈx=fi_»O W+ì̈OÖËHõ ã¨QÍxH˜ kyáÈÜ«∂_»∞.
XHõ¯™êiQÍ J~Ú^Œ∞=O^ŒÅ∞ `«yáæ È=_»O`À Pâ◊Û~°ºO Hõey, WO`« `«y#æ "å_»∞
WOHÍ `«QHæÆ áõ È`å_® Jx ÉèÏqOz, ''JO`«‰Äõ _® <å ^ŒQ~æÆ ° ÖËÔŒ _ô—— JO@∂ kQÆ∞Å∞
=ÚYO ÃÑ\Ïì_∞» .
''J~Ú`Õ ZO`« LOk ?——
''ˆH=ÅO =O^Œ ~°∂áêÜ«∞Å∞ !——
''áÈhÖË, #∂@ Ü«∂Éè̌· ~°∂áêÜ«∞Å∞ W=Ùfi. =∞O^Œ∞Å∞ W™êÎ#∞. Hõ~Ô O@∞ =∂„`«O
ÃÑ@ì#∞.——
z\˜ìÉÏ|∞ JÖÏˆQ KÕâß_»∞. "≥~Úº~°∂áêÜ«∞Å∞ J_çy# ''Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞ì——
#∂@Ü«∂Éè̌· ~°∂áêÜ«∞ÅH˜ kyáÈ=_»O`À J`«#∞ KÕ¿ã "åºáê~°O g∞^Œ, J`«#∞ WKÕÛ
=∞O^Œ∞Å∞ <å}ºO g∞^Œ J#∞=∂#O HõeyOk.''Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞—ì — =º=Ç¨ÏiOz# f~°∞g∞^Œ
Jã¨ÇÏ¨ ºO Hõey<å, `«# =∞QÆ`#« O QÆ∞iOz =∂„`«O =∞#ã¨∞ûÖ’ J#∞=∂#O ÃÑiy
áÈ~ÚOk. x[OQÍ<Õ `å#∞ `«# ÉèÏ~°ºx ã¨∞YÑ¨~K° Ö« HË áõ È`«∞<åfl#<Õ x~°Ü‚ ∂« xH˜ =KÕÛâß_»∞.
`«# Ñ¨Ù~°∞ëêOQÆO JO`« z#flk Hõ#∞Hõ ~°uH˜ Ñ¨xH˜~å#<Õ x~°‚Ü«∂xH˜ =KÕÛ™ê_»∞.
D™êi HÍHõáÈ`Õ WOH˘Hõ™êi J~Ú<å "≥~Úº ~°∂áêÜ«∞Å∞ Y~°∞ÛÃÑ\ì̃ W`«#∞ HÍHõáÈ`Õ
WOH˘Hõ Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞ì ^ŒQ~æÆ ° =∞Oz =∞O^Œ∞ "å_®Å<Õ x~°Ü ‚ ∂« xH˜ =KåÛ_»∞.
z\ì̃ÉÏ|∞ XHõ¯_Õ HÍ^Œ∞. ZO^Œ~À Ü«Ú=‰õΩÅ∞ WÖÏ `«=∞ |∞„~°Å∞ K≥_Q» ˘>Ëãì ∞¨
‰õΩO@∞<åfl~°∞. ''Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞—ì — "≥∂ã¨ÑÙ¨ =∂@Å`À JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ U"≥∞<ÿ å WOy`«
*Ï˝#O LO>Ë ^•xx ‰õÄ_® áÈQ˘@∞ì‰Ωõ x `«=∞ |∞kúx P #H˜b _®Hõ~ì H¡° ˜ `åHõ@∞ìÃÑ>Ë™ì êÎ~∞° .
518
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 519
WHõ "åiÖ’ q∞yÖËk P`«‡#∂º#`åÉèÏ=O, J^è≥·~°ºO, K«=@`«#O, J#∞=∂<åÅ∞,

JáÈÇ¨ÏÅ q+¨=ÅÜ«∞OÖ’ z‰õΩ¯‰õΩ#fl g~°∞ z=iH˜ =∂#ã≤Hõ #Ñ¨ÙOã¨Hõ`«fiO `≥zÛ
ÃÑ@∞ìH˘x P#O^ŒH~õ "° ∞≥ #ÿ ^•OÑ¨`º« rq`åxfl ^Œ∞óY=∞Ü«∞O KÕã∞¨ ‰õΩO@∞<åfl~°∞.
ÉèÏ~°º`À HÍÑ¨Ù~°O KÕã,≤ W^Œ~Ì ∞° Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨Ù>Ë=ì ~°‰Ωõ Z@∞=O\˜ J#∞=∂#O ~åx"å_»∞,
ZHõ¯_À, U K≥`Î« ÃãH±û Ñ¨„uHõÖ’ K«k"À, q<À `«# JOQÆÑi¨ =∂}O QÆ∞iOz ÖËxáÈx
J#∞=∂<åÅ∞ ã¨$+≤Oì K«∞HÀQÍ ÖËxk, Ãã‰õΩû rq`«O JO>ËUq∞\’ `≥eÜ«∞x ZO^Œ~À
J=∂Ü«∞‰õΩÖˇ#· q"åÇ¨ÏO HÍx Ü«Ú=‰õΩÅ q+¨Ü∞« O WOHÍ Zxfl JáÈÇ¨ÏÅ`À xO_ç
LO@∞O^À QÆ∞iÎOK«=K«∞Û. WÖÏO\˜"å~°O^Œ~∂° #H˜b _®Hõ~ì ∞° ¡ J~Ú# Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞Åì
|∂@HõÑÙ¨ =∂@ÅH˜ "≥∂ã¨áÈ~Ú rq`åÅx <åâ◊#O KÕã∞¨ ‰õΩO@∞<åfl~°∞. _»|∞ƒ áê_»∞
KÕã¨∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. JáÈÇ¨ÏÅ`À, |∂@HõÑ¨Ù =∂@Å`À =∞#ã¨∞û áê_»∞KÕã¨∞HÀ=_»
"≥∞O^Œ∞‰õΩ? =∂#ã≤HOõ QÍ Hõ$OyáÈ~Ú, J#=ã¨~O° QÍ _»|∞ƒ Y~°∞ÛKÕã,≤ P`«‡`«$Ñ≤Î á⁄Ok
ÉÏQÆ∞Ñ¨_®¤=∞x ÉèÏqOK«_"» ∞≥ O^Œ∞‰õΩ?
'Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞ì— „Ñ¨Hõ@#Å∞ - K«@ìO
1954 ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì f~°∞Ê ''J|˚H#Δõ |∞Öò—— J_»fi~ü>*ÿ̌ ò"∞≥ O@∞ P‰õΩì 21, ÃãHõ#Δ ∞ 3,
ÃãHõ#Δ ∞ 5—— „Ñ¨HÍ~°O HÍ=∞™ê=∞~°º÷ O ÃÑOá⁄OkOÑ¨KÜ Õ ∞« _®xH˜, #~åÅ |ÅÇ‘Ï#`«‰Ωõ ,
ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å‰õΩ W`«~° Ãã‰õΩûÉÏ^èÅŒ ‰õΩ zH˜`û« JO@∂ ¿ÑÑ¨~À¡ „Ñ¨H@ õ # KÕÜ∞« _»O, ^•xH˜
É’~°∞Å¤ ∞ Hõ\ ì̃ "≥^· ºŒ O KÕÜ∞« _»O <Õ~O° . ÃÑ· P‰õΩì „Ñ¨HÍ~°O WÖÏ Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞Åì =∞x
„Ñ¨Kå~°OKÕÜ∞« _»O XHõ¯>Ë <Õ~O° HÍ^Œ∞. P „Ñ¨H@ õ #Å∞ Ñ¨„uHõÅ"åà◊√§ =Ú„kOK«_O» ‰õÄ_®
<Õ~"° ∞Õ . „Ñ¨É∞íè `«fiO W@∞=O\˜ „Ñ¨H@ õ # WzÛ# Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞ì g∞^Œ, Jk „Ñ¨H\õ O˜ z#
Ñ¨„uHÍkèÑu¨ g∞^Œ K«~º° fã¨∞HÀ=K«∞Û. „Ñ¨É∞íè `åfixH˜ K«~º° fã¨∞HÀ=_®xH˜ WO`« J=HÍâ◊O
L<åfl x~°H¡ Δõ ºOQÍ T~°∞‰õΩO\’Ok. „Ñ¨[ÅH˜ ãÖ|OkèOz# Z<Àfl =ÚYºã¨=∞ã¨ºÅ
q+¨Ü«∞OÖ’ „Ñ¨Éèí∞`«fiO L^•ã‘#OQÍ L#fl>Ë¡, Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞ìÅ q+¨Ü«∞OÖ’#∂
=º=Ç¨Ïi™ÈÎOk.
P~ü.Ü«∞O.Ñ≤.Å∞ _®Hõ~ì ü Jx "
„ åã¨∞HÀ=K«∞Û ?
P~ü.Ü«∞O.Ñ≤.Å∞QÍx, Ñ≤.Ü«∞O.Ñ≤.Å∞ QÍx `«=∞ ¿Ñ~°∞H˜ =ÚO^Œ∞ _®Hõì~ü Jx
„"åã¨∞HÀ=_®xH˜ gÅ∞ ÖË^∞Œ . QÆ∞iÎOÑ¨Ù á⁄Ok# Ü«¸x=i≈\© #_ç¿Ñ "≥∞_çHÖõ ò HÍÖËrÖ’
â◊s~°âßGO, "≥^· ºŒ âßGO, ã¨~s°̊ , „Ñ¨ã∂¨ u, QÆ~ƒ° Hù Àâ◊"åº^è∞Œ Å∞, áê~°‡HÍÅr, Ñ¨^•ä År
"≥Ú^ŒÖ#·ˇ âß¢™êÎÅ∞ J^èºŒ Ü«∞#O KÕã,≤ P _ç„wx „Ñ¨É∞íè `«fiO P"≥∂k¿ãÎ "å~°∞ _®Hõ~ì Qü Í
`«=∞ ¿Ñ~°∞ =ÚO^Œ∞ „"åã¨∞HÀ=K«∞Û. P~ü.Ü«∞O.Ñ≤.Å∞ U "≥^· ºŒ HõàÏâßÅÖ’ K«^=Œ _»O
519
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 520
[~°Q^Æ ∞Œ . "åi _ç„wÅx „Ñ¨É∞íè `«fiO J~°›`« á⁄Ok# _ç„wÅ∞QÍ QÆ∞iÎOK«_O» [~°Q^Æ ∞Œ .
J@∞=O@Ñ¨C_»∞ "å~°∞ `«=∞ ¿Ñ~°=¡ ÚO^Œ∞ _®Hõ~ì ü Jx `«yeOK«∞HÀ=_»O Hˆ =ÅO „Ñ¨[Åx
=∞Éèºí Ñ¨~K° _« O» HÀã¨"∞Õ . g~°∞ tHõ}
Δ á⁄Ok# _®Hõ~ì ∞° ¡ HÍ^Œ∞ - Hˆ =ÅO <å@∞ "≥^· ∞Œ ºÖË.
''Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞ìÅ∞—— Jx „"åã¨∞HÀ=_»O "≥∂ãÖ KÕÜ«∞_»"Õ∞
P~ü . Ü« ∞ O.Ñ≤ . Å∞ _®Hõ ì ~ ° ¡ = ∞x „"åã¨ ∞ ‰õ Ω O@∂, ''Ãã‰õ Ω û ÃãÊ+¨ e ã¨ ∞ ì — —Å=∞x
„Ñ¨H\õ O˜ K«∞‰õΩO@∂ ™ê=∂#º [<åxfl "≥∂ãÖ KÕã∞¨ <Î åfl~°∞. U q+¨Ü∞« OÖ’<≥<· å ÃãÊ+ëã¨∞ì
Jx „"åã¨∞HÀ"åÅO>Ë P q+¨Ü«∂xH˜ ãÖ|OkèOz# ^•xÖ’ QÆ∞iÎOÑ¨Ù á⁄Ok#
Ü«¸x=i≈\©Ö’ „Ñ¨`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ _ç„w á⁄O^•e. HõO\˜ ÃãÊ+ëã¨∞ì J<À, K«~‡° "åº^è∞Œ Å
ÃãÊ+ëã¨∞ì J<À, Ñ≤ÅÅ¡ "åº^è∞Œ Å ÃãÊ+ëã¨∞ì J<À „"åã¨∞‰õΩ#fl"å~°∞ `«=∞ `«=∞ q+¨Ü∂« ÅÖ’
‰õÄÅOHõ+O¨ QÍ K«kq, Ü«¸x=iû\© ^•fi~å _ç„w á⁄Ok „Ñ¨É∞íè `«fiO ^•fi~å QÆ∞iÎOK«_O»
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. D ~°HOõ QÍ „Ñ¨`ºÕ Hõ tHõ} Δ á⁄Ok# "åiˆH JÖÏ „"åã¨∞HÀ=_®xH˜ J~°›`«
LOk HÍx `«H¯˜ #"åiH˜ ÖË^∞Œ . HÍx P~ü.Ü«∞O.Ñ≤.Å∞, PÜ«Ú~ˆ fi^ŒO _®Hõ~ì ∞° ,¡ Ç¨ÏŸq∞Ü≥∂Ñü
_®Hõ~ì ∞° ,¡ HÍ"≥∞~°¡ ÃãÊ+ëã¨∞,ì Ñ¨H"Δõ å`«O ÃãÊ+ëã¨∞,ì "≥ÚÅÅ ÃãÊ+ëã¨∞,ì Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞ì
Jx `«=∞O`«@ `å=Ú J<Õã∞¨ ‰õΩx É’~°∞ì Hõ\ "ì̃ Ü Õ ∞« _»O, ¿ÑÑ¨~∞° Ö’ „Ñ¨H@ õ #Å∞ KÕÜ∞« _»O
=∞#O x`«ºO K«∂ã¨∞#Î fl q+¨Ü∞« "Õ∞. Ãã‰õΩû q+¨Ü∞« OÖ’ Z<Àfl JáÈÇ¨ÏÅ∞ „Ñ¨Kå~°OÖ’
L<åfl~Ú Hõ#∞Hõ "å\˜x P^è•~°O KÕã∞¨ ‰õΩx g~°∞ ''Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞—ì —Å∞QÍ `«=∞x „Ñ¨Kå~°O
KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï~°∞. D q^èOŒ QÍ Z^Œ∞\˜"åix "≥∂ãÖ KÕÜ∞« _»=∞O`« `ÕeHÔ #· ÖÏÉè™í ê\˜
"åºáê~°O =∞~˘Hõ\ ˜ ÖË^∞Œ . ''J|˚H#Δõ |∞Öò J_»fi~ü>A ÿ̌ "≥∞O\ò Ü«∂‰õΩ—ì — „Ñ¨HÍ~°O Ãã‰õΩû
ÃãÊ+ëã¨∞Qì Í „Ñ¨H\õ O˜ K«∞HÀ=_»O XHõ¯>Ë <Õ~O° HÍ^Œ∞. ~°HáÎõ È@∞H˜, =∞^è∞Œ "Õ∞Ç¨xH˜, Hˆ #û~üH,˜
Ñ¨HõΔáê`«O [|∞ƒÅH˜, `≥Å¡=∞K«ÛÅH˜, L|ƒ™êxH˜ L`«Î=∞ zH˜`«û JO@∂ Ñ¨„uHõÖ’¡
„Ñ¨H@õ #Å∞ KÕÜ∞« _»O, É’~°∞Å¤ ∞ Hõ@_ì O» ‰õÄ_® <Õ~"° ∞Õ .
P~ü.Ü«∞O.Ñ≤.Å∞QÍx, W`«~°∞Å∞QÍx Z=fi~°∂ ‰õÄ_® ''Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞ì—— Jx
„"åã¨∞HÀ=_®xH˜ gÅ∞ÖË^∞Œ . Jk K«@ì „Ñ¨HÍ~°O <Õ~O° - WOw¡+μ¨ "≥^· ºŒ OÖ’ ‰õÄ_®
„Ñ¨`ºÕ HõOQÍ Ãã‰õΩû QÆ∞iOz _çá⁄¡=∂ HÀ~°∞ûQÍx ÖË^∞Œ . WOw¡+μ¨ "≥^· ºŒ O K«kq#"åà◊√§
Jxfl q+¨Ü∂« Å`Àáê@∞ Ãã‰õΩû ã¨=∞ã¨ºÅ QÆ∞iOp, ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å QÆ∞iOz ZO`À q=~°OQÍ
K«kq<å, "åiH˜ JO^Œ∞Ö’ "Õ~ˆ _ç„w HÀ~°∞û ÖËHáõ È=_»O =Å¡ `«=∞x Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞Åì ∞QÍ
„Ñ¨Hõ\ ÕK«∞HÀ‰õÄ_»^Œ∞.
qz„`«O Uq∞@O>Ë â◊s~°âßGO QÆ∞iOz, Ãã‰õΩû QÆ∞iOp âß¢ãÜ Î‘ ∞« OQÍ Z.a.ã≤._ç.Å∞
‰õÄ_® `≥eÜ«∞x <å@∞"≥^· ∞Œ ºÅ∞ ''Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞—ì —Å∞QÍ É’~°∞Å¤ ∞ Hõ>ãìË ∞¨ ‰õΩx [<åefl
520
_®Hõì~ü l. ã¨=∞~°O 521
"≥∂ãÖ KÕã∞¨ <Î åfl~°∞. Wk WÖÏ LO_»QÍ PÜ«Ú~ˆ fi^ŒOÖ’<À, Ç¨ÏŸq∞Ü≥∂ÑüÖ’<À, Ü«Ú<åh
"≥^· •ºÅÖ’<À LfÎ~∞° Ö‚ ·ˇ =∂ „áêp# „QÆO^ä•ÅÖ’ Ãã‰õΩû QÆ∞iOz WÖÏ „"åã≤ LO^ŒO@∂
|∂A Ñ¨\ ì˜ HÍÅO K≥e#¡ ÉèÏ"åÅx J=∂Ü«∞Hõ „Ñ¨[ÅH˜ „áê=∂}˜HOõ QÍ K«∂Ñ≤ã∂¨ Î
H˘O^Œ~∞° "≥∂ã¨HÍ~°∞Öˇ#· "≥^· ∞Œ ºÅ∞ Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞Åì ∞QÍ K«ÖÏ=∞}˜ J=Ù`«∞<åfl~°∞. P^è∞Œ xHõ
Ü«ÚQÆOÖ’ "≥^· ºŒ âßGO WO`« Jaè=$kú K≥Ok, Ñ¨Ó~°fiHÍÅO U~°Ê~°∞Û‰õΩ#fl Jaè„áêÜ«∂Å∞
Hˆ =ÅOJáÈÇ¨ÏÖË Jx âß¢ãÜ Î‘ ∞« OQÍ x~°∂Ñ≤Oz K«∂Ñ≤<å D "≥∂ã¨QÍà◊√§ ''Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞—ì —
Å∞QÍ „Ñ¨Kå~°O KÕã∞¨ ‰õΩO@∂, HÍÅO K≥e#¡ =∂@Å<Õ =∂\˜=∂\˜H© =e¡ã∞¨ <Î åfl~°∞.
''QÆ=~°fl"≥∞O@∞ ilãì̈~°∞¤—— Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞ìÅ∞ L<åfl~å ?
H˘O^Œ~∞° P~ü.Ü«∞O.Ñ≤.Å∞ Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞Åì ∞QÍ „Ñ¨H\õ O˜ K«∞‰õΩO@∂ "åi ¿Ñ~°∞
„HÕ^Œ QÆ=~°fl"≥∞O@∞ il+¨~ì ∞° Jx „"åã¨∞‰õΩO@∂ LO\Ï~°∞. WÖÏ QÆ=~°fl"≥∞O@∞ il+¨~ì ∞°
Jx „"åã¨∞HÀ=_»O K«∂¿ãÎ |Ç¨ïâß QÆ=~°fl"≥∞O@∞ gix Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞Qì Í QÆ∞iÎOz#@∞¡
JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. Wk Hˆ =ÅO "≥∂ã¨ÑÙ¨ „Ñ¨H@ õ #. QÆ=~°fl"≥∞O@∞ U~°ÊiÛ# "≥∞_çHÖõ ò É’~°∞Ö¤ ’
PÜ«Ú~ˆ fi^Œ "≥^· ºŒ O KÕã∞¨ #Î fl@∞¡QÍ<À, Ç¨ÏŸq∞Ü≥∂Ñü "≥^· ºŒ O KÕã∞¨ #Î fl@∞¡QÍ<À, ¿Ñ~°∞ il+¨~ì ∞°
KÕã∞¨ HÀ=_»O `«ÑÊ¨ , QÆ=~°fl"≥∞O@∞ gix Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞Åì ∞QÍ QÆ∞iÎOK«_=» ∞<Õk â◊√^Œú
J|^ŒOú . D ~°HOõ QÍ QÆ=~°fl"≥∞O@∞ il+ì̈~∞° KÕÜ∞« _»O [~°Q^Æ ∞Œ .
ã¨=∂[OÖ’ ã¨~°~Ú# K≥·`«#ºO Hõey#Ñ¨C_»∞, Ãã‰õΩû QÆ∞iOz ãÔ̈~·# q*Ï˝#O
Hõey# ~ÀA# `å=∞~°Ò« Ñ¨~∞° Å∞QÍ "≥Åã≤# D ''Ãã‰õΩû ÃãÊ+ëã¨∞—ì —Å=∞x „Ñ¨H\õ O˜ K«∞‰õΩ<Õ
"åi P@ Hõ@∞ì J=Ù`«∞Ok. gi q+¨Ü∞« OÖ’ „Ñ¨É∞íè `«fiO L^•ã‘#OQÍ =º=Ç¨ÏiOK«‰Ωõ O_®
Hõi#î K«~º° fã¨∞‰õΩO>Ë J=∂Ü«∞‰õΩÖˇ#· „Ñ¨[Åx gi ÉÏi#∞O_ç ~°HOΔ̃ K«=K«∞Û.
521

సెక్స్ సైన్స్ (సమరం)

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

సెక్స్ సైన్స్ (సమరం)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

0 0

0 "≥Å. ~°∂. 200–00 0

ÃãH±û Ãã·<£û QÆ∞iOz...

1974 D<å_»∞ k#Ñ¨„uHõ „áê~°OÉèOí #∞O_ç ''ÃãH±û Ãã<· û£ ——

[#<ÕOk„ Ü«∂Å q*Ï˝#=Ú 11–125

1. ã¨ﬁÑ¨ﬂ ã¨Åö <åÅ∞ – |ÅÇ‘Ï#`«Å∞

6. |Ç≤Ï+¨μÅì #∞ "å~Ú^• "ÕÜ∞« _»O

21. Jã¨∂Ü«∂ – ÖˇO· yHõ ^Õﬁ+¨=∂?

ÃãH±û q*Ï˝#=Ú J=ã¨~°=∂?

P#O^Œ~å=Ù‰õΩ J#∞HÀ‰õΩO_® Ç¨Ïã¨„Î Ñ¨Ü∂≥ QÆO JÅ"å@∞ J~ÚOk. WO`«=~°‰Äõ

XHõ\ ˜ ÃãH±û‰õΩ ã¨O|OkèOz# q=~åÅ#∞ `≥e¿Ñk. WO^Œ∞Ö’ „ã‘Î Ñ¨Ù~°∞+¨

Hõ#|_»∞`«∞Ok. HÍx Ü≥∂x ^•ﬁ~åxH˜ K«∞@∂ì LO_Õ HõO_»~åÅ∞ ã¨OÜ≥∂QÆ ã¨=∞Ü«∞OÖ’

Ü≥∂x=∂~°Oæ Ö’x HõO_»~åÅ∞ JO`«=~°Hˆ qK«∞ÛH˘x, Jk *ÏiáÈ‰õΩO_® Jkq∞Ñ¨\ ì˜

(Follopintubes), JO_®â◊Ü∞« =ÚÅ∞ (Ovaries) D =¸_»∞ JO`«~ü [#<ÕO„kÜ«∂Ö’¡x

WO^Œ∞Ö’x ™êÊOl \˜+Ø¨ ºÅ =Å¡ JOQÆ=Ú HÍ"Õ∞„^ÕHOõ Hõey#Ñ¨Ù_»∞ ÖÏ=Ù J=_®xH˜,

áÈ~Ú#Ñ¨C_»∞ Jk KåÖÏ z#ﬂkQÍ Hõ#|_»∞`«∞Ok. c[HÀâ◊O z#ﬂkQÍ LO^• –

Ñ¨_`» å~Ú. Z\˜ì Ñ¨iã≤`÷ ∞« ÅÖ’#~Ú<å ~Ô O_»∞ =$+¨}ÏÅx `˘ÅyOK«_O» [iy`Õ#∂,

HÍ~°}=Ú ÖË‰õΩO_®<Õ g~°ºHõ}ÏÅx `«Ü«∂~°∞KÕ¿ã \˜+¨ØºÅ∞ Ñ¨xKÕÜ«∞‰õΩO_® LO_ç

J@∞=O@Ñ¨C_»∞ Ü«ÚHõÎ =Ü«∞ã¨∞û =zÛ<å [#<ÕO„kÜ«∂Å ^ŒQ~æÆ ° "≥O„@∞HõÅ∞ ~å=Ù.

ÃÑ~°∞QÆ∞`åÜ≥∂, HÍ=∞"åOKèÅ« ∞ =ÙO\ÏÜ≥∂, LÑ¨ÖO·ˇ yHõ ÅHõ}Δ ÏÅ∞ =ÙO\ÏÜ≥∂ gà◊§Ö’#∂

HÍ=∞=Ú – HÍ=∞„QÆO^äŒ∞Å áê„`«

P#O^Œ~å=Ù‰õΩ P~å@O JO`«∞ÖË‰Ωõ O_® =ÙOk. ^•xH˜ `À_»∞ „¿Ñq∞Oz q"åÇ¨ÏO

HÍ"≥∂„^ÕHõOÖ’ „ã‘Î – Ñ¨Ù~°∞+¨ `Õ_®Å∞

ã¨OÜ≥∂QÍxH˜ "≥O@<Õ L^Œºq∞OK«‰Ωõ O_® ÉÏÇ¨Ïº„¿Ñ~°} ^•ﬁ~å P"≥∞ HÍ=∞ˆHO„^•Åx

Ö’#=Ù`å~Ú. Ü≥∂x j~°¬O HÍ"≥∂„^ÕHOõ Ö’ L|∞ƒ`«∞Ok. HÍ"≥∂„^ÕHÍxﬂ HõeyOK«_O» Ö’

^Œ@Oì QÍ, Z‰õΩ¯=QÍ, ÃÑ^ŒqÌ QÍ =™êÎÜ∞« x `ÕeOk. "≥Ú\˜=∞Å∞ Hˆ =ÅO =ÚYOg∞^Œ<Õ

QÔ _®¤Å∂ – g∞™êÅ∞ =à◊§O`å ~À=∂Å∂

[#<ÕOk„ Ü«∂Å ^ŒQ~æÆ ° "≥O@„ ∞HõÅ∞

=∂=¸Å∞ "å_»∞HõÖ’ c~å˚Å"åÑ¨Ù Jx "å_»|_»∞`«∞<åﬂ KåÖÏ "åÑ¨ÙÅ∞ =$+¨}ÏÅH˜

=ÙOk. cè=∂~å=Ù `«# =∞#ã¨∞ûÖ’x^ŒO`å K≥¿ÑÊã≤, _®Hõì~°∞ K≥¿ÑÊ^Õq∞\’ ‰õÄ_®

"åà◊§Ö’ =$+¨}ÏÅ∞ c[HÀâ◊=ÚÖ’H˜ kQÆHõáÈ=_®xH˜ HÍ~°}ÏÅx *Ï„QÆ`«ÎQÍ

Z~Ú~ü HõO_ç+#¨ ∞¤QÍ Ñ¨xKÕ¿ã c[HÀâ◊O

ÃÑiy xQÆ_á» ⁄_çz#@∞¡QÍ J=Ù`«∞Ok. nxHõO`«\H˜ © HÍ~°}O Ju ã¨ﬁÅÊ ã¨Ê~°≈H˜ ã¨ÊOkOKÕ

KÕ~ÚOK«∞HÀ"åe. W^Õ Ñ¨^uúŒ x |Ç≤Ï+¨μì J~Ú# 6= ~ÀA, 16= ~ÀA =¸_»∞ –

Ü«Ú=`«∞Ö’¡<Õ =™êÎ~Ú. ™ê^è•~°}OQÍ J=∂‡~Ú ~°[ã¨ﬁÅ J~Ú# ~ÀAÖ’¡<Õ D QÆ_¤»

ã¨<÷ åÅÖ’ Hˆ #û~ü

"≥∂HÍà◊§=~°‰Ωõ LO_Õ =HΔÀ*ÏÅ∞

HÍ‰õΩO_® =HΔÀ*ÏÅÖ’ =Ù#fl ã¨áÈiì"£ \˜+¨Øº, WÖÏã≤ìH± \˜+¨Øº `«# ã¨Ç¨Ï[`åfixfl

Ü«ÚHõÎ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ J_»∞y_»∞`«∞#ﬂÑ¨C_»∞ JO>Ë 14–15 ã¨OIIÅ =Ü«∞ã¨∞Ö’ H˘O^Œ~∞°

ÃÑo§H˜ Ñ¨Ó~°fiO Öˇ·OyHõ ãÖ|O^èŒ Ñ¶ë`åÅ∞

q"åÇ¨xH˜ Ñ¨Ó~°ﬁ"Õ∞ J<ÕH=õ ∞Ok P_»"åà◊§`À ã¨OÜ≥∂QÆ=Ú [iÑ≤# â◊OHõ~~° å=ÙH˜

J#ﬂ =∂=∞Ü«∞º`À<Õ Hõ=∞Å ÃÑo§ J~ÚáÈ~ÚOk. ''â’Éè#í =Ú ~ÀA ~å„u Hõ=∞Å

"≥Å∞_»"Õ Ç¨~À‡#¡ =Å¡ LÑ¨Öˇ·OyHõ ÅHõΔ}ÏÖˇ·# ã¨÷<åÅ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ, K«OHõÅÖ’#∞,

~°[ã¨ﬁÅ J~Ú#Ñ¨C_»∞ H˘|ƒi, ÉˇÅO¡ u#_»O =Å¡ =HΔÀ*ÏÅ∞ ÃÑ~°Q=Æ Ù. ~°[ã¨ﬁÅ

J#∞=ÙQÍ =ÙO\Ï~Ú. ™ê^•~°}OQÍ ~°[ã¨ﬁÅ HÍ=_®xH˜ ~Ô O_»∞, =¸_»∞ ã¨O=`«û~åÅ

z#ﬂ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ âßs~°HõOQÍ, =∂#ã≤HõOQÍ `«y#O`« qHÍã¨=Ú LO_»^Œ∞.

ÉÏ=∞‡ÖÏQÍ z\ì̃ ZO^Œ∞‰õΩ `«Ü∂« ~Ô O· k?

„¿Ñq∞Oz#k XHõix, q"å=∞=Ú KÕã∞¨ H˘#ﬂk =∞~˘Hõix J~Ú`Õ#∂, ^ŒQ~æÆ ° ã¨O|O^è•Å

JÑ¨C_»∞ ÉèÏ~°º "≥ÅH¡ Ö˜ Ï Ñ¨~∞° O_»QÆ Éè~í Î° ã¨OÜ≥∂QÍxH˜ LÑ¨„Hõq∞OKåe. D ã¨=∞Ü«∞OÖ’

Ç¨Ïh=¸<£Ö’ JO`«∞ÖËx =º^èŒ

^•O`«Ñ¨º ™œYºO – ~°u

~°uÖ’ =ÚO^Œ∞ *Ï„Q`Æ Î«

Ñ¨@ì=K«∞Û. Z‰õΩ¯=âß`«O =∞OkÖ’ Ô~O_»∞, =¸_»∞ xq∞ëêÅÖ’<Õ g~°ºã¨öÅ#=Ú

JxÑ≤ã∞¨ OÎ k Jx J_çy`Õ, ~°uÖ’ ã¨∞Y„áêÑ≤Î JO>Ë Uq∞\’ `«#‰õΩ `≥eÜ«∞<Õ `≥eÜ«∞^Œx

PH˜û\˜<£ 20 Ü«∞O.l. HÍºÑ¨ÓûÖòû L^ŒÜ∞« O–1, =∞^è•ºÇ¨ÏﬂO–1 K˘Ñ¨C# =¸_»∞ <≥ÅÅ∞

~°u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ~°HOÎõ ZO^Œ∞‰õΩ =ã¨∞OÎ k?

JkèHõ ã¨=∞Ü«∞=Ú ~°u – QÆ~ƒ° ^ù •è ~°}

|ÅÇ‘Ï#`« U~°Ê_»∞`«∞Ok. =∞i J@∞=O\˜ |ÅÇ‘Ï#`« JxÑ≤OK«‰Ωõ O_® LO_®ÅO>Ë

~°uÖ’ ÉÏ^èŒÅ∞ – Ñ¨iëê¯~åÅ∞

H˘xﬂ ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ Ü≥∂x ^ŒQ~æÆ ° ÉÏÇ¨º^è~Œ åÅg∞^Œ, JO`«~å^è~Œ åÅg∞^Œ, Ñ¨ÙO_»∞¡

^Œ∞~°¡Éèí"≥∞ÿ# ã¨OÜ≥∂QÆ=Ú– Ñ¨Ù~°∞+¨μx áê„`«

„Ñ¨"âÕ O◊ [~°∞QÆ∞`«∞O_»QÍ<À, ~°u [~°∞QÆ∞`«∞O_»QÍ<À <˘Ñ≤ÊQÍ JxÑ≤OK«=K«∞Û. HÍx

~°uÖ’ [_»`ﬁ« O ã¨Éºíè `å?

ã¨O™ê¯~°O JO@∂ =∂\Ï¡_Õ ‰õΩ@∞OÉÏÅ #∞Oz =KÕÛ H˘O`«=∞Ok P_»Ñ≤Å¡ÅÖ’