You are on page 1of 60

df© 54 do A§H$ 11 dm ’o$~«wdmar 2020 qH$‘V 25 én`o nmZo 60

1965 nmgyZ eoVH$è`m§À`m AmdS>rMo EH$‘od ‘m{gH$. l‘mÀ`m eoVrbm kmZmMr OmoS> XoD$Z g‘¥ÕrÀ`m dmQ>oda...

eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020 & 1


~mVå¶m§À¶m ~m§Ymda
XoemV gZ 2016-17 ‘Yrc h§Jm‘mV AÞYmݶ
CËnmXZmV gdm}ËH¥$ï> R>aë¶m~Ôc ‘hmamï´> amÁ¶mcm H¥$fr
H$‘©U nwañH$ma n§VàYmZ ‘m. Zm. lr. Za|Ð ‘moXr ¶m§Mo hñVo
XoʶmV Amcm. ‘hmamï´> emgZmÀ¶m dVrZo gXa nwañH$ma
‘m.lr. EH$ZmW S>dco, g{Md H¥$fr Am{U ‘m. lr. gwhmg
{Xdgo, Am¶wŠV H¥$fr, ‘hmamï´> amÁ¶ ¶m§Zr ñdrH$ma Ho$cm.
VgoM AmXe© gmo¶m~rZ d Vya CËnmXZmV cjdoYr H$m‘
Ho$ë¶m~Ôc lr‘Vr gw‘ZVmB© amOm^mD$ a|Jo ‘m¡Oo Om§~
Vm. d {O. na^Ur; Va ^mV {nH$mV CËH¥$ï> CËnmXH$Vm
JmR>Umao lr. qMVm‘U gmYy {VS>Ho$ ‘m¡Oo éio Vm. doëhm
{O. nwUo ¶m§Zm n§VàYmZ ‘m. lr. Za|Ð ‘moXr ¶m§Mo hñVo H¥${f
H$‘©U nwañH$ma XoD$Z Jm¡a{dʶmV Amco.

~mam‘Vr ¶oWo A°J«rH$ëMa S>oìhcn‘|Q> Q´>ñQ> g§McrV H¥${f {dkmZ H|$ÐmZo Am¶moOrV Ho$coë¶m H¥${fH$ 2020 àm˶jrH$¶wŠV H¥${fàXe©ZmMo
CX²KmQ>Z ‘m. ‘w»¶‘§Ìr lr. CÜXdOr R>mH$ao ¶m§Mo hñVo Pmco. ˶mdoir Vo åhUmco AmnU M§Ðmda Omdy, {dkmZmZo AZoH$ àJVr H$é, nU nmUr
~Z{dVm ¶oUma Zmhr ˶m‘wio nmUr {Q>H${dUo Am{U dmT>{dʶmMr O~m~Xmar à˶oH$mMr Amho. ‘r eoVrer {ZJS>rV AZoH$ àXe©Zo nm{hcrV ‘mÌ
àm˶{jH$m§gh eoVr H$m¶ AgVo, ho gm§JUmao ^maVmVrc EH$‘od àXe©Z H¥${fH$ 2020 Amho. ¶mdoir ‘mOr H|$Ðr¶ H¥${f ‘§Ìr ‘m. lr. eaX
ndma, Cn‘w»¶‘§Ìr ‘m. Zm. lr. AOrV ndma, H¥${f ‘§Ìr ‘m. Zm. lr. XmXmOr ^wgo, Xþ½Y d newg§dY©Z ‘§Ìr ‘m. Zm. lr. gw{Zc Ho$Xma, H¥${f
amÁ¶‘§Ìr ‘m. Zm. lr. {dœOrV H$X‘, ImgXma lr‘Vr gw{à¶m gwio, Am§Vaamï´>r¶ YmoaUH$V} Bóm¶cMo g„mJma XþV S°>Z Acw’$, à{gÜX
A{^ZoVo lr. A‘ra ImZ, ~mam‘Vr A°J«rH$ëMa S>oìhcn‘|Q> Q´>ñQ>Mo à‘wI lr. amO|Ð ndma, Am‘Xma lr. amo{hV ndma, Am. lr. YraO Xoe‘wI,
Am. lr. ~~Zamd qeXo, Am¶w³V H¥${f ‘m. lr. gwhmg {Xdgo, H¥${f {dÚm{nR>m§Mo Hw$cJwé, emók VgoM nXm{YH$mar, A{YH$mar d eoVH$ar
~m§Yd CnpñWV hmoVo.
2 & eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020
’o$~«wdmar 2020
AZwH«$‘{UH$m
g§nmXH$s¶ ...................................................................................................................................4
‘ZmoJV ......................................................................................................................................5
CÝhmir h§Jm‘mV {R>~H$ qgMZmda YmZ cmJdS> ..............................S>m°. Cfm S>m|Jadma...................................6
gw¶©’w$c cmJdS> V§ÌkmZ..........................................................S>m°. E. E‘. {‘gmi ................................8
Aiy cmJdS> V§ÌkmZ ..............................................................S>m°. ‘YwH$a ^mcoH$a ..............................12
T>o‘go d Vm|S>cr cmJdS> V§ÌkmZ ................................................S>m°. AaqdX gmoZH$m§~io ..........................13
‘oWr/H$moqW~ra cmJdS> V§ÌkmZ .................................................S>m°. ‘YwH$a ^mcoH$a ..............................14
gwdm{gH$ {Z{eJ§YmMr ’$m¶Xo{ea eoVr ..........................................lr. A‘moc jragmJa ............................18
VwVr cmJdS> V§ÌkmZ ..............................................................S>m°. gr. ~r. cQ>nQ>o ..............................20
Om§^imMo {d{dY à{H«$¶m¶wŠV nXmW© ............................................>S>m°. ¶w. S>r. MìhmU ...............................25
XO}Xma Jyi, H$mH$drMo gwYmarV V§ÌkmZ Am{U ‘wë¶d{Y©V nXmW© .........S>m°. ~mnwamd Jm¶H$dmS> ...........................27
Xþ½YOݶ nXmW© {Z{‘©Vr H$aʶmÀ¶m KaJwVr à{H«$¶m ..........................àm. nr. Or. dmg{ZH$ ............................30
AmYw{ZH$ V§ÌkmZmÀ¶m ‘m{hVrMo AmJma :
H¥${f V§ÌkmZ ‘m{hVr H|$Ð, ‘. ’w$. H¥$. {d. amhÿar .............................S>m°. Á¶moVr dmiHo$ ................................34
{nH$m§H$arVm {dÐmì¶ IVm§Mm dmna...............................................S>m°. àH$me H$Sy> ...................................36
nrH$ CËnmXZ d¥ÜXrgmR>r {OdmUy IVo ..........................................S>m°. A{Zc Jm¶H$dS> .............................38
ImÌr{ea namJr^dZmgmR>r ‘Y‘mem CÎm‘ ómoV..............................lr. {~nrZ OJVmn ...............................40
CÝhmir H$m§Xm {nH$m‘ܶo AÞÐì¶, VU,amoJ d H$sS> ì¶dñWmnZ ...........S>m°. nr. E. gm~io ................................41
docdJu¶ ^mOrnmcm {nH$mdarc H$sS>>, amoJ d ˶m§Mo ì¶dñWmnZ ...........S>m°. ‘YwH$a ^mcoH$a ..............................43
{Z¶m©Vj‘ Ðmj~mJoVrc EH$mË‘rH$ H$sS>, amoJ ì¶dñWmnZ ...................àm. Vwfma CJco ...................................48
H$mnyg doMUrZ§Va Q´>°ŠQ>aMcrV loS>aMm dmna .................................S>m°. ñ‘rVm gmoi§Ir...............................50
emo^oÀ¶m ‘mem§Mo nmcZ: ì¶dgm¶mÀ¶m g§Yr ....................................S>m°. Jm¡ar haHw$iH$a ..............................51
~m¶moâbmoH$ nÜXVrZo ‘Ëñ¶g§dY©Z ..............................................lr. lrH$m§V dmé§OrH$a ..........................53
eoù¶m ‘oT>çm§‘Yrc cgrH$aUmMo ‘hËd .........................................S>m°. {dÇ>c Ym¶JwS>o ................................56
¶emoJmWm : ‘mJoc ˶mcm eoVVio ...............................................S>m°. Ho$. nr. ‘moVo ..................................58
eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020 & 3
g§nmXH$s¶
A§H$ 11 dm df© 54 do
1965 nmgyZ eoVH$è`m§À`m AmdS>rMo EH$‘od ‘m{gH$. eoVH$ar ‘m{gH$mMm Zì¶m dfm©Vrc Xþgam A§H$ dmMH$m§À¶m
l‘mÀ`m eoVrbm kmZmMr OmoS> XoD$Z g‘¥ÕrÀ`m dmQ>oda...
hmVr XoV AmhmoV. CÝhmir h§Jm‘mVrc {nH$m§À¶m cmJdS>rMm hm
àH$meH$ ‘{hZm Agë¶mZo ¶m H$mcmdYrVrc ‘hÎdmÀ¶m {nH$m§gX^m©V ¶m
lr. gwhmg {Xdgo, (^màgo) Am¶w³V H¥${f, ‘hmamï´> amÁ¶
A§H$mV VÁkm§Mo g{dñVa coI à{gÕ H$arV AmhmoV. CÝhmir
Vm§{ÌH$ ‘mJ©Xe©Z
lr. EZ. Q>r. {egmoXo, H¥${f g§MmbH$ ({dñVma d à{ejU) h§Jm‘mV {R>~H$ qgMZmda YmZ cmJdS>, gw¶©’w$c cmJdS> ¶m
lr. A{Zb ~ZgmoS>o, H¥${f ghg§MmbH$ ({dñVma d à{ejU) ‘w»¶ {nH$m§gh H$mnyg doMUrZ§Va Q´>°ŠQ>a M{cV loS>aMm dmna
g§nmXH$ VgoM eoVrnyaH$ BVa AZoH$ {df¶m§Zr hm A§H$ ^aJƒ Amho.
lr. {dZm¶H$ Zm. Xoe‘wI, H¥${f Cng§MmbH$
ghmæ¶H$ g§nmXH$ Ðmj ho Am{W©H$Ñï>çm eoVH$è¶m§gmR>r A˶§V ‘hËdmMo nrH$
lr‘Vr ‘oKm gwaoe nmQ>rb, V§Ì A{YH$mar AgyZ H$sS>-amoJ ì¶dñWmnZ ¶m {df¶mda Ðmj CËnmXH$
Vm§{ÌH$ ghmæ` … lr. amo{hV ‘mZo, H¥${f A{YH$mar eoVH$ar ~m§Ydm§Zm Cn¶wŠV R>aoc Agm coI ¶m A§H$mV
lr. amO|Ð XoR>o, H¥${f n¶©dojH$
Om{hamV à{gÕr d g‘m{dï> Ho$cm Amho.
dJ©UrXma Zm|XUr … gm¡. JrVm {IñVr
A§H$ {dVaU … lr. Aê$U H$mnao AÞÐì¶m§Mr JaO {nH$m§À¶m dmT>rÀ¶m AdñWoZwgma ~XcV
g§nmXZ gh`moJ … ’«|$S>²g Am°’$ ’$m‘©g©, nwUo AgVo. {nH$m§Zm ˶m§À¶m CËnmXH$Voda d dmT>rZwgma {d{dY
‘m§S>Ur d gOmdQ> … gm¡. gwIXm Hw$bH$Uu, nwUo AÞÐì¶m§Mr JaO ^mgVo d ˶mZwgma ˶m§Mm nwadR>m H$aUo
‘wÐU … AmZ§X npãbHo$eZ, EZEM 6, ‘wgir’$mQ>m, OiJmd Amdí¶H$ R>aVo. ¶m {df¶mda A{Ve¶ ‘m{hVrnyU© coI A§H$mV
g§nH©$ H$m`m©b`o AmhoV.
{Oëhm A{YjH$ H¥${f A{YH$mar, Cn{d^mJr¶ H¥${f A{YH$mar
H¥${f {dH$mg A{YH$mar, JQ>{dH$mg A{YH$mar ¶m{edm¶ {Za{Zamù¶m ’$i^mÁ¶m d nmco^mÁ¶m cmJdS>
VmbwH$m H¥${f A{YH$mar, ‘§S>b H¥${f A{YH$mar
V§ÌkmZmMo {d{dY coI, {Z{eJ§Y, VwVr cmJdS>, à{H«$¶m
H¥${f {d^mJmMo g§Ho$VñWi … www.krishi.maharashtra.gov.in
CÚmoJm‘ܶo Jyi d H$mH$dr {Z{‘©Vr~m~V coI, Om§^imMo
‘hmamï´ emgZmMo g§Ho$VñWi … www.maharashtra.gov.in
à{H$¶m¶wŠV nXmW©, Xþ½YOݶ nXmW© {Z{‘©Vr H$aʶmÀ¶m
H|$Ð emgZ H¥${f d ghH$ma {d^mJ g§Ho$VñWi … www.agricoop.nic.in
KaJwVr à{H«$¶m, ‘Ëñ¶g§dY©Z, OZmdam§Mo cgrH$aU AmXr
B©-‘ob … agrishetkari@gmail.com
coIm§Mm A§H$mV g‘mdoe Amho. ˶mM~amo~a CÝhmir H$m§Xm
H¥${f {d^mJmÀ¶m do~gmB©Q>da "àH$meZo' ¶m erf©H$mImbr ‘m{gH$ Xa‘hm
CnbãY Ho$bo OmVo. VgoM A±S´>m°BS> A°nÛmao ‘mo~mB©bda gwÕm CnbãY. d docd{J©¶ ^mOrnmcm {nH$mdarc {H$S> amoJ ì¶dñWmnZ ¶m
{H$gmZ H$m°b g|Q>a Q>mob ’«$s XÿaÜdZr … 1800-1801551 {df¶mdarc ‘m{hVr eoVH$ar ~m§Ydm§Zm {ZpíMVM Cn¶wŠV
H¥${f {d^mJ Q>mob ’«$s XÿaÜdZr … 1800-2334000 R>aoc Aer Amem Amho.
dm{f©H$ dJ©Ur … é. 250/- Am{U {Ûdm{f©H$ dJ©Ur … é. 500/-
nÌì`dhma d dJ©UrgmR>r nÎmm …
g§nmXH$ … eoVH$ar ‘m{gH$, H¥${f Am¶w³Vmb¶, H¥${f^dZ, Xþgam ‘Obm,
{edmOrZJa, nwUo - 411 005
Q>o{b’°$³g H«$‘m§H$ … 020-25537331
¶m A§H$mV à{gÕ Pmboë¶m ~mVå¶m, boI, Om{hamV d Aݶ H$moU˶mhr
‘OHy$amer H¥${f {d^mJ gh‘V AgobM Ago Zmhr. A§H$mVrb H$mhr
N>m¶m{MÌo àm{V{ZYrH$ ñdê$nmMr AmhoV.
dJ©UrXmam§gmR>r {ZdoXZ … eoVH$ar ‘m{gH$ dJ©Ur AmVm Am°ZbmB©Z nÕVrZo
gras.mahakosh.gov.in ¶m H$m¶©àUmbrÛmao ^aʶmMr gw{dYm CnbãY
Amho. ‘m{hVrgmR>r 020-25537331 ¶m H«$‘m§H$mda g§nH©$ gmYmdm.

4 & eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020


‘ZmoJV
amÁ¶m‘ܶo ‘m. Zm. lr. CÜXdOr R>mH$ao, ‘w»¶‘§Ìr ‘hmamï´> amÁ¶ ¶m§Mo ZoV¥ËdmImcr ZdrZ gaH$ma ñWmnZ
H$aʶmV Amco Amho. ‘m. Zm. lr. XmXmOr ^wgo ¶m§Zr amÁ¶mMo H¥$fr ‘§Ìr åhUyZ nX^ma pñdH$macm Amho. ‘m. ‘w»¶‘§Ìr
Am{U ‘m. H¥${f‘§Ìr ¶m§Mo gj‘ ZoV¥ËdmImcr Am{U ˶m§Mo ‘mJ©Xe©ZmImcr ¶mnwT>o H¥$fr {d^mJmMr dmQ>Mmc A{YH$
Omo‘mZo gwé amhrc. H¥$fr {d^mJm‘m’©$V eoVH$è¶m§Mo àíZ Am{U eoVr‘Yrc g‘ñ¶m OcXJVrZo {ZamH$aU H$aʶmgmR>r
H¥$fr {d^mJ ~m§Yrc Amho.
df© 2016-17 ‘ܶo AÞYmݶ CËnmXZmV XoemV gdm}ËH¥$ï> H$m‘ Ho$ë¶m~Ôc ‘hmamï´> amÁ¶mÀ¶m H¥$fr {d^mJmcm
nmM H$moQ>r én¶m§Mm H¥$fr H$‘©U nwañH$ma ‘m. n§VàYmZ lr. Za|Ð ‘moXr ¶m§À¶m hñVo ~§Jiwé Odirc Vww‘Hy$a ¶oWo EH$m
{deof gmohù¶mV àXmZ H$aʶmV Amcm. amÁ¶mÀ¶m H¥${f {d^mJmgmR>r hr {ZpíMVM A{^‘mZmMr ~m~ Amho. amÁ¶mVrc
gd© eoVH$ar ~m§Yd VgoM joÌr¶ A{YH$mar/H$‘©Mmar ¶m§Mm ¶m‘ܶo ‘mocmMm dmQ>m Amho.
VgoM H|$Ð emgZmH$Sy>Z àJVrerc eoVH$è¶m§gmR>r XoʶmV ¶oUmè¶m df© 2016-17 ‘Yrc H¥$fr H$‘©U nwañH$mam‘ܶo
‘hmamï´>mVrc XmoZ eoVH$è¶m§Mm g‘mdoe Amho. nwUo {OëømVrc doëhm VmcwŠ¶mVrc éio ¶m JmdMo eoVH$ar lr. qMVm‘U
gmYy {VS>Ho$ ¶m§Zm ^mV {nH$mgmR>r, Va na^Ur {OëømVrc Om§~ ¶oWrc àJVrerc ‘{hcm eoVH$ar lr‘Vr gw‘ZVmB©
amOm^mD$ a|Jo ¶m§Zm gmo¶m~rZ Am{U Vya CËnmXZmV gdm©{YH$ CËnmXZ KoVë¶m~Ôc ¶mM H$m¶©H«$‘mV Jm¡a{dʶmV Amco.
{XZm§H$ 1 {S>g|~a, 2019 nmgyZ nr.E‘.{H$gmZ ¶moOZoMm Mm¡Wm hám d ˶mnwT>rc háo {‘iʶmgmR>r cm^m϶m©Mr
‘m{hVr hr AmYma g§c¾ AgUo Amdí¶H$ Amho, ¶mgmR>r d ZdrZ nmÌ cm^mWu Zm|XUrgmR>r JmdmVrc VcmR>r,
J«m‘godH$, H¥$fr ghmæ¶H$ AWdm Odirc Amnco gaH$ma godm H|$Ð (H$m°‘Z gìhug g|Q>a-grEggr) ¶m§Moer g§nH©$
gmYmdm. Jwcm~r ~m|S> AirMm àmXþ^m©d nwT>rc h§Jm‘mV Q>miʶmgmR>r eoVH$ar ~§YyZr H$mnyg ¶m {nH$mMr ’$aXS> Z KoVm
nrH$ H$mTy>Z Q>mH$mdo Am{U O{‘ZrMr Zm§JaQ> H$éZ CÝhmV Vmny Úmdr.
CÝhmir h§Jm‘mV {R>~H$ qgMZmda YmZ cmJdS>, gw¶©’w$c cmJdS>, H$mnyg doMUrZ§Va Q´>°ŠQ>a M{cV loS>aMm dmna
VgoM Ðmjmdarc H$sS>-amoJ ì¶dñWmnZ, ’$i^mÁ¶m d nmco^mÁ¶m cmJdS> V§ÌkmZ, {Z{eJ§Y cmJdS>, ¶m{edm¶
‘Ëñ¶g§dY©Z, OZmdam§Mo cgrH$aU VgoM BVa AZoH$ {df¶m§darc ‘m{hVrnyU© coI ¶m A§H$mV {Xco AmhoV. eoVH$ar
~m§Ydm§Zm ¶mMm {ZpíMVM cm^ hmoB©c ¶mMr ‘cm ImÌr Amho.

gwhmg {Xdgo

eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020 & 5


CÝhmir h§Jm‘mV {R>~H$ qgMZmda YmZ cmJdS>
S>m°. Cfm am. S>m|Jadma, lr. gwZrc Z. gm~io, lr. gw‘oY am. H$m{edma, H¥${f g§emoYZ H|$Ð, qgXodmhr, {O. M§Ðnya

ny d© {dX^m©V YmZ nrH$ Iarn VgoM CÝhmir h§Jm‘mV KoVbo OmV AgyZ
¶m ^mJmV YmZ {nH$mg hdm‘mZ d O{‘Zr ¶mo½¶ AmhoV. I[anmnojm
CÝhmir h§Jm‘mV YmZmMo CËnmXZ A{YH$ {‘iVo. CÝhmir
Ho$ë¶m‘wio nmʶmMm dmna OmñV à‘mUmV hmoVmo. ˶m à‘mUmV YmZmMr
CËnmXH$Vm H$‘r Agë¶m‘wio ZdrZ V§ÌkmZmMm dmna H$aUo JaOoMo Amho.
nma§n[aH$ nÕVr‘ܶo YmZmMr CËnmXH$Vm 0.15 {H$cmo à{V ‘rQ>a nmUr
YmZmda H$sS> d amoJ gwÜXm H$‘r ¶oVmV. na§Vw, gܶmÀ¶m H$mimV nmUr Amho. VwcZoZo IynM H$‘r Amho. AJXr "lr' nÕVrMm dmna Ho$cm Var
nmVir Imoc Joë¶m‘wio Amo{cVmMr AS>MU {Z‘m©U hmoVo. YmݶmZ§Va- 745 Vo 800 {‘.‘r. nmʶmMr JaO cmJVo.
YmZ {nHo$ KoD$ Z¶o. CÝhmir YmZ {nH$m‘wio {H$S>tZm ˶m§À¶m {nT>çm nyU© ^mVmMr CËnmXH$Vm pñWa hmoV Agë¶m‘wio gܶmÀ¶m nÕVr‘ܶo
H$aʶmg dmd {‘iVmo d ˶m‘wio I[anmV {H$S>tMo à‘mU dmT>Vo. ˶m‘wio ~Xc H$aUo JaOoMo Amho. ˶mgmR>r {R>~H$ qgMZmda YmZ cmJdS> ho ZdrZ
nyd© {dX^m©V {R>~H$ qgMZmda I[anmV gwÜXm YmZ cmJdS> H$aUo OmñV V§ÌkmZ {dH${gV hmoV Amho. ^mV CËnmXZmMr gܶmMr pñWVr bjmV
JaOoMo Amho. gܶm hdm‘mZmV gVV ~Xc AmT>iyZ ¶oV Amho. Iarn KoVm 1.5 Q>Z à{V hoŠQ>a Amho. Vr dmT>{dʶmgmR>r ZdrZ V§ÌkmZmMm
h§Jm‘mV nmD$g H$Yr ’$maM H$‘r Va H$Yr A{V à‘mUmV nS>V AgVmo. dmna H$aUo JaOoMo Amho. YmZ eoVr‘ܶo AMyH$ V§ÌkmZ dmnamgmR>r Or
VgoM C{eam gwê$ hmoD$Z cdH$a {ZKyZ OmVmo. {MIcUr ¶mo½¶ nmD$g g§km dmnacr OmVo {Vcm "{àgrOZ ’$m{‘ªJ' Ago åhUVmV.
Z nS>ë¶m‘wio amodUrg Cera hmoVmo Va cdH$a {ZKyZ Joë¶m‘wio YmZmÀ¶m
‘hÎdmÀ¶m AdñWm§‘ܶo nmʶmMm VmU nSy>Z n[aUm‘r CËnmXZmV KQ>
{àgrOZ ’$m{‘ªJ åhUOo H$m¶?
¶oVo. Á¶m§À¶mH$S>o {dhra qH$dm ~moAadocÛmao qgMZmMr gw{dYm Amho Ago OoWo O‘rZ ‘emJVrnmgyZ {nH$mÀ¶m H$mnUrn¶ªV gd© JmoîQ>r‘ܶo
eoVH$ar CÝhmir h§Jm‘mV YmZ cmJdS> H$aVmV na§Vw, ˶mVrc nmUrgmR>m AMyH$Vm AgVo ˶mcm "{àgrOZ ’$m{‘ªJ' Ago åhUVmV. {àgrOZ
gwÜXm H$‘r Pmcocm {XgyZ ¶oVmo. Aemdoir H$‘r nmʶmV YmZmMo nrH$ ’$m{‘ªJ‘ܶo {nH$m§Zwgma V§ÌkmZ d dmnamÀ¶m nÕVr‘ܶo ~Xc H$aʶmV
¿¶m¶Mo hmM EH$ n¶m©¶ {XgyZ ¶oVmo d Aemdoir {R>~H$ qgMZ d Vwfma ¶oVmo. ^mV cmJdS>r‘ܶo {àgrOZ ’$m{‘ªJ nwT>rbà‘mUo H$aVmV.
qgMZmÛmao YmZ {nH$mMo ì¶dñWmnZ H$aUo JaOoMo R>aVo. ^mV cmJdS>rgmR>r é§X gar-da§~m nÕVrMm Adc§~ H$aUo.
^mV ho ^maVmVrb VgoM ‘hmamîQ´>mVrc ‘w»¶ AÝZYmݶ nrH$ Amho. XmoZ PmS>m§‘Yrc A§Va 20  15 g|§.‘r. R>odmdo.
‘hmamîQ´>mV àm‘w»¶mZo {dX^m©‘ܶo ^mVmMr eoVr Iarn VgoM CÝhmir qgMZmgmR>r {R>~H$ qgMZmMm dmna doimnÌH$mZwgma H$amdm.
h§Jm‘mV Ho$cr OmVo. nma§n[aH$ nÕVrZo ^mVmMr eoVr H$aʶmgmR>r EH$ {R>~H$ qgMZmÛmao IVo XoʶmV ¶mdo.
hoŠQ>a joÌmgmR>r 1300 Vo 1600 {‘.‘r. nmʶmMr JaO cmJVo. ‘mÌ, VU {Z¶§ÌUmgmR>r VUZmeH$mMm dmna H$amdm.
eoVH$ar ¶mnojmhr OmñV åhUOo OdiOdi 2000 {‘.‘r. nmʶmMm
dmna H$aVmV.
{R>~H$ qgMZmda YmZ cmJdS> nÕV :
^{dî¶mV ^mV CËnmXZmgmR>r AmocrV joÌmn¡H$s Odinmg 85 Q>ŠHo$ {d{dY à¶moJmÀ¶m AmYmao {R>~H$ qgMZmda YmZ cmJdS>rMr nÕV
nmUr ^mV CËnmXZmgmR>r dmnaco OmUma AgyZ ˶m‘wio H$‘rV H$‘r nwT>rbà‘mUo H$amdr.
nmʶmMm dmna H$aʶmgmR>r ZdrZ V§ÌkmZ {dH${gV H$aUo d eoVH$è¶m§Zr YmZmMr cmJdS> (noaUr) noaUr nÕVrZo H$amdr.
Vo AmË‘gmV H$aUo JaOoMo Amho. ^mVmMr eoVr nma§n[aH$ nÕVrZo noaUr H$aʶmÀ¶m AmYr AmS>dr-C^r Zm§JaUr H$ê$Z ¿¶mdr.
nmdgmù¶mV (Iarn h§Jm‘) cmJdS>rgmR>r é§X gar-da§~m nÕVrMm
Adc§~ H$amdm. A{V nmdgmÀ¶m doir nmʶmMm Mm§Jcm {ZMam
hmoʶmg ‘XV hmoB©c.
aã~r d CÝhmir YmZ cmJdS>rgmR>r gnmQ> dm’o$ nÕVrMm dmna
H$amdm.
é§X gar-da§~m nÕVr‘ܶo noaUrgmR>r é§Xr 1.0 ‘r., C§Mr 15
g|§.‘r. Am{U XmoZ gar‘Yrc A§Va 20 Vo 30 g|§.‘r. Agmdo.
YmZmMr noaUr nmdgmù¶m‘ܶo é§X gar-da§ã¶mda H$amdr d
CÝhmù¶m‘ܶo gnmQ> dm’o$ nÕVrZo H$amdr.
noaUr H$aVmZm XmoZ Amoir‘Yrc A§Va 20 g|§.‘r. d XmoZ PmS>m‘Yrc
A§Va 15 g|.‘r. Agmdo.
noaUrZ§Va ^mVmÀ¶m VUrg d ^wemMo AmÀN>mXZ H$amdo.
{R>~H$ qgMZmMm dmna H$amdm.

6 & eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020


{R>~H$ qgMZmgmR>r YmZmÀ¶m Cn¶wŠV OmVr : Á¶m YmZmÀ¶m OmVr
noard YmZ nÕVrgmR>r Cn¶wŠV AmhoV. ˶m OmVr {R>~H$ qgMZmgmR>r
Cn¶wŠV R>aVmV. {R>~H$ qgMZmÀ¶m {d{dY à¶moJmV nwT>rb OmVtMr {ZdS>
H$aʶmV Amcr Amho.
1. US- 311 2. Arise- 6129
3. SBH- 999 (~mg‘Vr) 4. nwgm gwJ§Y (~mg‘Vr)
5. nwgm- 2 6. WGL- 32100
7. gmH$mobr- 6 8. IR- 64
9. Sye- 1
Aem {d{dY dmUmMr MmMUr {d{dY à¶moJm§‘ܶo H$aʶmV Amcr Amho.
amgm¶{ZH$ IVm§Mr ‘mÌm (180:80:80 {H$cmo ZÌ, ñ’w$aX d
{R>~H$ qgMZmdarc YmZmcm nmʶmMr Amdí¶H$Vm nmcme) à{V hoŠQ>a à‘mUo Úmdr.
‘{hZm ~mînr^dZ ‘mnH$ EHy$U nmUr YmZ cmJdS>r‘ܶo {R>~H$ qgMZmMo ’$m¶Xo
¶§Ìmdarb Zm|X Amdí¶H$Vm
{‘.‘r. à{V {Xdg cr./{Xdg/ho. 50 Q>³³¶mn¶ªV CËnmXZmV dmT>.
nmʶmMr ~MV 66 Q>ŠHo$ n¶ªV hmoVo.
16 Vo 28, ’o$~w«dmar 6.68 18704
nmʶmMr VgoM IV dmnamÀ¶m H$m¶©j‘VoV dmT> hmoVo.
1 Vo 15, ‘mM© 6.73 40044 amoJ d {H$S>tMm àmXþ^m©d H$‘r hmoVmo.
16 Vo 31, ‘mM© 6.82 47740 cdH$a n[an³d hmoVo.
CËnmXH$ ’w$Q>ì¶m§Mr g§»¶m OmñV à‘mUmV AgVo.
1 Vo 15, E{àc 6.09 56840 O{‘ZrMo gnmQ>rH$aU H$aUo JaOoMo ZgVo.
15 Vo 30, E{àc 6.53 60974 ‘Owam§darc IMm©‘ܶo ~MV hmoVo.
1 Vo 15, ‘o 7.44 70019 Am§VanrH$ KoUo qH$dm {nH$mMr ’o$anmcQ> H$aUo gmo¶rMo hmoVo. S>midJu¶
{nH$m§Mr ’o$anmcQ> Ho$ë¶mg A{YH$ ’$m¶Xoera.
16 Vo 31, ‘o 7.57 58878 ^mVmMr cmJdS> noard nÕVrZo Ho$ë¶m‘wio {~¶mʶmdarc IMm©‘ܶo
~MV hmoVo.
à˶oH$ {R>H$mUmgmR>r nmʶmMr Amdí¶H$Vm H$mhr à‘mUmV doJdoJir O{‘ZrMr aMZm d nmoV Mm§Jcm amhVmo ({MIcUr Ho$ë¶m‘wio O{‘ZrMr
Agy eH$Vo. aMZm CÜdñV hmoVo.)
{nH$mMr ’o$anmcQ> : eoVH$ar ˶m§À¶mH$S>rb Amo{cVmgmR>r nmʶmMr O{‘ZrÀ¶m daÀ¶m WamV hdm IoiVr amhVo.
CncãYVm ~KyZ CÝhmir YmZmMo nrH$ KoVmV. nrH$ ’o$anmcQ>r‘ܶo n¶m©daUmg KmVH$ "Zm¶Q´>g Am°ŠgmBS>'Mr {Z{‘©Vr Wm§~dVm ¶oVo.
{R>~H$ qgMZmdarc ^mV ˶mZ§Va {R>~H$ qgMZmda ^mOrnmcm, nmUr gmMyZ amhV Zgë¶m‘wio n¶m©daUmg KmVH$ {‘WoZ dm¶yMr
Jhÿ, H$S>Ymݶ, Voc{~¶m {nHo$ qH$dm Xþgao ^mV nrH$ cmJdS> H$ê$ {Z{‘©Vr Wm§~Vo.
eH$VmV. gXa {nH$m§gmR>r AmoirVrc d PmS>mVrc A§Va ~Xbmdo. emídV CËnmXZ {‘iʶmg ‘XV hmoVo.
IVm§Mo {Z¶moOZ/doimnÌH$ : {R>~H$ qgMZmdarc YmZmcm g§nH©$ … 9765663136

¶w[a¶m {H$cmo Eg.Eg.nr. {H$cmo E‘.Amo.nr. {H$cmo qPH$ {H$cmo


à{V hoŠQ>a à{V hoŠQ>a à{V hoŠQ>a à{V hoŠQ>a
noaUr˦m doir 0 500 0 10
10 {XdgmZ§Va 65 - 0 -
11 Vo 35 {XdgmZ§Va 196 - 16 -
36 Vo 54 {Xdg 65 - 17 -
55 Vo 65 {Xdg 65 - 50 -
65 Vo 70 {Xdg 0 - 17 -

eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020 & 7


gw¶©’w$c cmJdS> V§ÌkmZ
S>m°. E. E‘. {‘gmi, H${Zð> n¡XmgH$ma, S>m°. E‘. Ho$. KmoS>Ho$, JirV Ymݶo {deofk, JirVYmݶo g§emoYZ H|$Ð, bmVya
S>m°. E‘. dm¶. XþYo, emók, Am¶Am¶AmoAma, h¡Xam~mX

gy ¶©’y$c ho Vob{~¶m {nH$m‘ܶo gmo¶m~rZ, ^wB©‘yJ d ‘mohar dJu¶


{nH$mZ§Va ¶oUmao ‘hÎdmMo Vob{~¶m nrH$ Amho. gy¶©’y$c Vobm‘ܶo
A{YH$ à‘mUmV Agboë¶m {bZmoboB©H$ Amåbm‘wio (nm°br
AZg°À¶waoQ>oS> ’°$Q>r A°{gS>) ¶m VobmMo AmhmamVrb ‘hÎd dmT>bobo Amho.
gy¶©’y$c ho ^maVm‘ܶo ‘w»¶ËdoH$ê$Z H$Zm©Q>H$, Am§Y«àXoe, ‘hmamï´> d
Vm{‘iZmSy> amÁ¶m‘ܶo KoVbo OmVo. ‘hmamï´>mV àm‘w»¶mZo ‘amR>dmS>çmVrb
gd© {OëømV VgoM n{ü‘ ‘hmamï´>mV d {dX^m©Vrb H$mhr {OëømV
gy¶©’w$bmMr bmJdS> Ho$br OmVo. gܶm ‘hmamï´>mV 25 hOma hoŠQ>a joÌmda
gy¶©’w$bmMr bmJdS> Ho$br OmV AgyZ ˶mMr CËnmXH$Vm 510 {H$.J«°./
hoŠQ>ar Amho (2017-18).
gy¶©’y$c H$‘r CËnmXZmMr H$maUo
1) bmJdS>rZ§Va A{Z¶{‘V d Anwam nmD$g
2) {nH$mMr ’o$anmbQ> Z H$aUo
3) hoŠQ>ar amonm§Mr g§»¶m H$‘r/OmñV AgUo 6) Vmn‘mZ, nmD$g d T>Jmi dmVmdaU, YwHo$ ¶m§Mm namJqgMZ d ~rO
4) amgm¶{ZH$ IVmMm Anwam d Ag§Vw{cV dmna YmaUoda n[aUm‘
5) Amobmdm {Q>H$dyZ R>odʶmgmR>r Am§Va ‘emJVrMm A^md 7) gy¶©’w$bmVrb ~m|S> Amir, nmZo ImUmar d ag emofU H$aUmè¶m

gy¶©’y$c g§H$[aV d gwYm[aV dmU


A.H«$. g§H$[aV/gwYm[aV H$mbmdYr VobmMo à‘mU gamgar CËnmXZ d¡{eîQ>ço
({Xdg) (Q>¸o$) (q³d./ho.)
g§H$[aV dmU
1. Eb.Eg.E’$.EM.-171 90 Vo 95 34 Vo 36 18 Vo 20 Ho$dS>m amoJ à{V~§YH$, A{YH$
CËnmXZ
2. Eb.Eg.E’$.EM.-35 90 Vo 95 37 Vo 39 16 Vo 18 Ho$dS>m amoJ à{V~§YH$, H$moaS>dmhÿ
bmJdS>rgmR>r ¶mo½¶
3. Ho$.~r.Eg.EM.-44 90 Vo 95 35 Vo 36 14 Vo 18 H$moaS>dmhÿ d ~mJm¶Vr bmJdS>rgmR>r
¶mo½¶
4.$ nrHo$ìhr - 952 90 Vo 95 36 Vo 37 18 Vo 20 {dX^m©gmR>r {e’$mag
5. ’w$bo a{damO 90 Vo 95 34 Vo 35 16 Vo 17 A{YH$ CËnmXZ j‘Vm
gwYm[aV dmU
1. Eb.Eg.E’$.-8 90 Vo 95 37 13 Vo 14 Ho$dS>m amoJ à{V~§YH$
2. ^mñH$a 80 Vo 85 36 Vo 38 16 Vo 17 bdH$a V¶ma hmoUmam, A{YH$
CËnmXZj‘
3. Eg.Eg.-2038 (^mZy) 85 Vo 90 37 Vo 39 15 Vo 16 A{YH$ CËnmXZj‘

8 & eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020


{H$S>rMm àmXþ^m©d hoŠQ>ar 8 Vo 10 {H$bmo {~¶mUo bmJVo.
8) H$anm, e|S>o H$anm, ^war d Ho$dS>m amoJm§Mm àmXþ^m©d
9) nú¶m§nmgyZ {nH$mMo hmoUmao ZwH$gmZ ~rOà{H«$¶m d noaUr
10) ewÕ d XO}Xma {~¶mUm§Mm H$‘r dmna nmZm§darb amoJmÀ¶m {Z¶§ÌUmgmR>r VgoM {nH$mMr dmT> Omo‘mZo
hmoʶmgmR>r ~rOà{H«$¶m H$aUo JaOoMo Amho. ~waerOݶ amoJm§À¶m
gy¶©’w$bmMr d¡{eîQ>ço {Z¶§ÌUmgmR>r à{V {H$bmo {~¶mʶmg 3 J«°‘ H$m~}ZS°>Pr‘ ho ~waerZmeH$
1) VobmMo à‘mU (35 Vo 40 Q>³Ho$), à{WZo (20 Vo 22 Q>³Ho$), noaUrnydu bmdmdo. ZÌ d ñ’w$aXmMr CnbãYVm dmTy>Z {nH$mMr dmT>
H$m~m}hmB©S´o>Q> (18 Vo 22 Q>³Ho$) d jma (4 Vo 6 Q>³Ho$) Omo‘mV hmoʶmgmR>r A°PoQ>mo~°ŠQ>a d nr.Eg.~r. à˶oH$s 250 J«°‘ à{V
2) gy¶©’w$bmÀ¶m amonmMr aMZm (‘yi, ImoS>, nmZ) {d{eï> Agë¶m‘wio 10 {H$bmo {~¶mUo ¶m à‘mUmV O¡{dH$ ~rOà{H«$¶m H$amdr. ^mar O{‘ZrV
nmʶmMm VmU ghZ H$aVo d gd© àH$maÀ¶m O{‘ZrV nrH$ ¶oVo. 60  30 g|.‘r. Va ‘ܶ‘ O{‘ZrV 45  30 g|.‘r. A§Vamda noaUr
3) g§H$[aV dmUmV A{YH$ AÞ{Z{‘©Vr j‘Vm Agë¶m‘wio A{YH$ Q>moH$Z nÕVrZo H$amdr. EH$m {R>H$mUr EH$M ~r Q>moH$Z H$amdo. noaUr
CËnmXZ {‘iVo nm^arZo Ho$ë¶mg 60 go§.‘r. nm^arMm dmna H$ê$Z 8 Vo 10 {H$.J«°. {~¶mUo
4) gy¶©àH$memg g§doXZerb Zgë¶m‘wio gd© h§Jm‘mV ¶oVo. hoŠQ>ar noaʶmg dmnamdo.
5) {nH$mMr A{YH$ CËnmXZ j‘Vm, H$‘r H$mbmdYr, VobmMr JwUdÎmm d àm‘w»¶mZo Iarn h§Jm‘mV nS>Umao H$‘r nmD$g‘mZmMo H$mbI§S>, {H$S>r
Mm§Jbo ~mOma ^md. d amoJmMm A{YH$ àmXþ^m©d d H$mT>Urnydu {ZamoJr PmS>m§Mr Agbobr H$‘r
6) {d{dY nrH$ nÕVrV d AmnËH$mbrZ nrH$ n[apñWVrV g‘mdoe. g§»¶m B. AZoH$ H$maUm§‘wio gy¶©’w$bmÀ¶m CËnmXZmV A{YH$ ApñWaVm
gy¶©’w$bmMr CËnmXH$Vm dmT>{dʶmgmR>r H¥${f {dÚmnrR>mZo ZdrZ {XgyZ ¶oVo. ˶m VwbZoV aã~r d CÝhmir h§Jm‘mV gy¶©’w$cmg bmJUmao
V§ÌkmZ {dH${gV Ho$bo Amho. gy¶©’y$c bmJdS> H$aʶmgmR>r ¶m V§ÌkmZmMm hdm‘mZ åhUOo CJdUrnmgyZ Vo amonmdñWon¶ªV W§S>, amonmdñWonmgyZ Vo
¶mo½¶ dmna Ho$ë¶mg {Z{üVM CËnmXH$Vm dmT>Uma Amho. ’w$bmoè¶mMm H$mbmdYr CîU Va ’w$bmoam Vo n³dVoÀ¶m H$mimV ñdÀN>
d {Za^« AgVo, åhUOo nyaH$ AgVo; åhUyZ gy¶©’y$c aã~r d CÝhmir
gy¶©’y$c bmJdS>rVrb ‘hÎdmÀ¶m ~m~r h§Jm‘mV A{YH$ CËnmXH$j‘ d ’$m¶Xoera R>aVo.
O‘rZ d hdm‘mZ Oa nwT>rbà‘mUo ì¶dñWmnZmÀ¶m V§ÌmMm Adb§~ Ho$ë¶mg A{YH$
‘ܶ‘ Vo ^mar, Amobmdm {Q>H$dyZ R>odUmar, CÎm‘ {ZMam AgUmar CËnmXZ {‘iyZ Am{W©H$ CËnÞmV {Z{üVM dmT> hmoVo.
O‘rZ gy¶©’y$c bmJdS>rgmR>r {ZdS>mdr. O{‘ZrMm gm‘y 6.5 Vo
8 n¶ªV Agmdm. nmUWi qH$dm Amåb¶w³V O‘rZ Q>mimdr. IV ì¶dñWmnZ
{~¶mUo CJdUrgmR>r d amonmMr dmT> hmoʶmgmR>r W§S> hdm‘mZ bmJVo 1) CÝhmir h§Jm‘mVrb ~mJm¶Vr gy¶©’w$cmg à{V hoŠQ>ar 90 {H$bmo ZÌ,
Va ’w$bYmaUonmgyZ Vo nrH$ ¶oB©n¶ªV ñdÀN> àH$me d OmñV Vmn‘mZ 45 {H$bmo ñ’w$aX d 45 {H$bmo nmbme Úmdo. ¶mn¡H$s AY} ZÌ, g§nyU©
Amdí¶H$ Amho. Vmn‘mZ 16 A§e g|.J«o. nojm H$‘r d 40 A§e g|.J«o. ñ’w$aX d g§nyU© nmbme noaUrÀ¶mdoir Úmdo. Aܶm© ZÌ IVmMm Xþgam
nojm OmñV Agë¶mg CËnmXZmda d VobmÀ¶m à‘mUmda n[aUm‘ hám noaUrZ§Va 30 Vo 35 {Xdgm§Zr Úmdm.
hmoV Agë¶mMo {XgyZ Ambo Amho. gmYmaUV… 20 Vo 25 A§e g|.J«o. 2) J§YH$ 25 {H$bmo à{V hoŠQ>a noaUrÀ¶m doir {Xë¶mg 1.5 Vo
Vmn‘mZmV gy¶©’y$c {nH$mMr dmT> Mm§Jbr hmoVo åhUyZ noaUrMr doi hr 2.5 Q>¸o$ VobmMo à‘mU dmT>Vo.
A{Ve¶ ‘hÎdmMr Amho. 3) {nH$mÀ¶m A{YH$ CËnmXZmgmR>r noaUrZ§Va 20, 40 d 50 {Xdgm§Zr
nyd©‘emJV 15 J«°‘ ¶w[a¶m + 5 J«°‘ S>r.E.nr. IV à{V crQ>a nmʶmV {‘giyZ
VUm§Mm àmXþ^m©d H$‘r hmoD$Z {~¶mʶmMr ¶mo½¶ CJdU d amonm§Mr dmT> ’$dmaUr H$amdr.
Mm§Jbr hmoʶmgmR>r nyd©‘emJV Amdí¶H$ Amho. ˶mH$[aVm EH$ Zm§JaUr 4) VgoM ‘mVr narjUmZwgma qPH$ gë’o$Q> 10 {H$bmo, ‘°¾o{eA‘ gë’o$Q>
H$ê$Z XmoZ dIamÀ¶m nmù¶m XoD$Z eoV V¶ma H$amdo. eodQ>À¶m dIamÀ¶m 10 Vo 20 {H$bmo d ~moa°Šg 5 {H$bmo à{V hoŠQ>ar noaUrÀ¶mdoir
nmir AJmoXa à{V hoŠQ>ar 5 Vo 10 Q>Z Mm§Jbo Hw$Obobo eoUIV {‘gimdo. {Xë¶mg CËnmXZmV dmT> hmoVo.
dmUm§Mr {ZdS>
gai dmUm§nojm g§H$[aV dmU OmñV CËnmXZj‘, IV d nmʶmg ‘mVr narjU AmYm[aV nrH$ à{VgmX (STCR-Soil Test based
à{VgmX XoUmao VgoM EH$mMdoir n[an³d hmoD$Z H$mnUrg V¶ma hmoV Crop Response) gyÌmZwgma IV ì¶dñWmnZ : JirVYmݶo
Agë¶mZo bmJdS>rgmR>r gy¶©’w$bmÀ¶m nwT>rb dmUm§Mr {ZdS> H$amdr. g§emoYZ H|$Ðmdarb g§emoYZmA§Vr Ago AmT>iyZ Ambo Amho H$s,
‘amR>dmS>m {d^mJmgmR>r Oa gy¶©’w$bmMo Q>mJ}Q> CËnmXZ (18 q³dQ>c)
noaUrMr doi d bmJUmao {~¶mUo ¿¶md¶mMo Agob Va àW‘ ‘mVr narjU H$amdo. ‘mVr narjUmV
CÝhmir h§Jm‘mV ’o$~«wdmarÀ¶m n{hë¶m AmR>dS>çmn¶ªV noaUr H$amdr. {‘imbobr ‘mVrVrb ZÌ, ñ’w$aX d nmbmeMr ‘mÌm nwT>rb gyÌm‘ܶo
noaUr eŠ¶Vmo Q>moH$Z nÕVrZo H$amdr. EH$m {R>H$mUr EH$M ~r Q>moH$Z R>odyZ Q>mJ}Q> CËnmXZ (18 q³dQ>c) {‘i{dʶmgmR>r {H$Vr ZÌ,
H$amdo. Q>moH$Z nÕVrZo noaUr Ho$ë¶mg hoŠQ>ar 5 {H$bmo Va noê$Z Ho$ë¶mg ñ’w$aX d nmbmeMr ‘mÌm O{‘ZrV Úmdr bmJob ho H$iVo.

eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020 & 9


gyÌ ¶mo½¶ Ho$ë¶mg ¶m {nH$mMo CËnmXZ dmT>ʶmg ¶mo½¶ à{VgmX {‘iVmo.
1. Úmd¶mÀ¶m ZÌ IVmMr ‘mÌm = 13.94  Q>mJ}Q> CËnmXZ nwT>rbà‘mUo {nH$mÀ¶m g§doXZerb AdñWm§‘ܶo nmUr {Xbo Va
(18 q³dQ>c)- 0.61  ‘mVrVrb ZÌ CËnmXZmV {Z{üVM dmT> hmoVo. ¶m AdñWm§‘ܶo nmʶmMm VmU nSy> XoD$
2. Úmd¶mÀ¶m ñ’w$aX IVmMr ‘mÌm = 7.18  Q>mJ}Q> CËnmXZ Z¶o AݶWm CËnmXZmV ‘moR>r KQ> g§^dVo.
(18 q³dQ>c) - 0.82  ‘mVrVrb ñ’w$aX
3. Úmd¶mÀ¶m nmbme IVmMr ‘mÌm = 4.82  Q>mJ}Q> CËnmXZ A.H«$. {nH$mMr AdñWm H$mbmdYr noaUrZ§Va
(18 q³dQ>c) - 0.12  ‘mVrVrb nmbme 1. noaUr noaUrZ§Va bJoMM
gXarb gyÌmZwgma Oa nmM Vo ghm df} IVmMr ‘mÌm {Xbr Va Q>mJ}Q> 2. H$ir YaUo 30 Vo 40 {Xdgm§Zr
CËnmXZ Va gwédmVrbm {e’$maerV IVmÀ¶m ‘mÌonojm OmñV IV bmJVmo
nmMì¶m-ghmì¶m dfm©Z§Va {e’$maerV IVmÀ¶m ‘mÌonojm (90:45:45, 3. ’w$b C‘bUo 55 Vo 65 {Xdgm§Zr
ZÌ, ñ’w$aX d nmbme) ZÌ 5 Vo 10 {H$bmo H$‘r bmJVo d ñ’w$aX d 4. XmUo ^aUo 65 Vo 80 {Xdgm§Zr
nmbmeMr ‘mÌm {Zåå¶mnojm H$‘r bmJVo. ˶m‘wio CËnmXZ IMm©‘ܶo ~MV
hmoD$Z {Zìdi Z’$m dmT>Vmo d O{‘ZrMm nmoV H$m¶‘ amhVmo. ¶mì¶{V[a³V nmʶmÀ¶m CnbãYVoZwgma d O{‘ZrÀ¶m ‘JXþamà‘mUo
CÝhmir h§Jm‘mV 10 Vo 15 {XdgmÀ¶m A§VamZo nwT>rbà‘mUo nmʶmMo
Am§Va‘emJV {Z¶moOZ H$amdo.
gy¶©’y$c {nH$mV 60  30 g|.‘r. A§VamZwgma Xa hoŠQ>ar amonm§Mr
g§»¶m (55000) R>odUo ‘hÎdmMo Amho. eoVH$ar gy¶©’w$bmMr noaUr O{‘ZrÀ¶m àH$mamà‘mUo nmʶmÀ¶m nmù¶m
~hþVoH$doir {V’$UrZo H$aVmV. ˶m‘wio amonm§Mr g§»¶m hr à‘mUmnojm H$‘r hbH$s O‘rZ ‘ܶ‘ O‘rZ ^mar O‘rZ
qH$dm A{YH$ hmoVo. ˶mMm n[aUm‘ CËnmXZmda hmoVmo åhUyZ noaUrZ§Va
6 Vo 8 4 Vo 5 3 Vo 4
15 {Xdgm§Zr {daiUr H$amdr. EH$m {R>H$mUr ’$³V EH$mM Omo‘Xma amon
R>odmdo d XmoZ amonmVrb A§Va 30 g|.‘r. amhrb Ago nmhmdo. gy¶©’y$c nrH$
45 {Xdgmn¶ªV VU{da{hV R>odmdo ¶mgmR>r 2 doim H$moinUr d XmoZ doim hñV namJrH$aU
IwanUr H$amdr. gy¶©’w$bmV namJrH$aUmgmR>r ‘Y‘mem§Mm gh^mJ A˶§V ‘hÎdmMm
Amho. ˶mgmR>r à{V hoŠQ>a ‘Y‘mem§À¶m nmM noQ>çm R>odë¶mZ§Va
nmUr ì¶dñWmnZ gy¶©’w$bmMo CËnmXZ Va dmT>VoM, ˶mM~amo~a ‘YmMo CËnmXZhr {‘iVo.
CÝhmir gy¶©’y$c {nH$mg O{‘ZrMm àH$ma, hdm‘mZ d {nH$mMm Oa ‘Y‘mem§Mo à‘mU H$‘r Agob Va ¶mo½¶ namJrH$aU hmoʶmgmR>r d ~r
H$mbmdYr Zwgma 800 Vo 1000 {‘.br. nmUr bmJVo. nmUr ì¶dñWmnZ ^aʶmMo à‘mU dmT>{dʶmgmR>r gy¶©’w$bmMo nrH$ ’w$bmoè¶mV AgVmZm EH$
{XdgmAmS> gH$mir 8 Vo 11 ¶m doimV EH$ AmR>dS>m ‘D$ H$mnS>mÀ¶m
ghmæ¶mZo hiwdmanUo hmV {’$adë¶mg ~r ^aʶmÀ¶m à‘mUmV 20 Vo 30
Q>¸o$ dmT> {XgyZ Ambobr Amho. nrH$ ’w$bmoè¶mV AgVmZm eŠ¶Vmo H$moUVohr
Am¡fY ’$dmê$ Z¶o, ˶mMm {dnarV n[aUm‘ ‘Y‘memda d namJrH$aUmda
hmoD$Z ~rO YmaUm H$‘r hmoVo.
nrH$ g§ajU
‘hÎdmÀ¶m {H$S>r
1) V§~mIydarb nmZo ImUmar Air : ¶m {H$S>tMr ‘mXr nmZmÀ¶m
ImbÀ¶m ~mOyg nw§OŠ¶mZo 300 Vo 600 A§S>r KmbyZ ˶mda
‘iH$Q> a§JmMo Ho$gmi AmdaU KmbVo. ¶mVyZ {ZKmboë¶m ZdOmV
Aù¶m {haì¶m a§JmÀ¶m AgyZ ˶m§À¶m earamÀ¶m XmoÝhr ~mOyg H$mio
{R>nHo$ AgVmV. ¶m bhmZ Aù¶m 3 Vo 5 {Xdg g‘yhmZo amhÿZ
Z§Va nyU© {nH$mV {dIwaVmV. nyU© dmT> Pmbobr Air 30 Vo 40
{‘.‘r. bm§~, JS>X Vn{H$ar qH$dm {’$H$Q> {haì¶m a§JmMo AgyZ {VÀ¶m
nmR>rda {R>nH$m d ˶mÀ¶m daÀ¶m ~mOyg {ÌH$moUr {R>nH$m AgVmo.
H$mof bmbga Vn{H$ar a§JmMo Va àm¡T> ‘ܶ‘ AmH$mamMm nwT>rb n§I
Vn{H$ar a§JmMo d ˶mda {ndiga MÅ>o d aofm AgUmao AgVmV. Va
‘mJrb n§I nm§T>ao d ˶m§Mr H$S>m Vn{H$ar a§JmMr AgVo.

10 & eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020


ZdrZ OÝ‘boë¶m ¶m {H$S>tÀ¶m Aù¶m g‘yhmZo nmZmImbr amhÿZ
nmZmMm {hadm ^mJ IadSy>Z ImVmV. Va nyU© dmT> Pmboë¶m Aù¶m
EH$Q>çmZo nmZo Im¶bm bmJVmV, Á¶m‘wio PmS>mda ‘moR>o {N>Ð {XgyZ
¶oVmV. Va àmXþ^m©d Vrd« Agë¶mg ’$³V nmZmÀ¶m {eam {e„H$
amhVmV. nydu ’$³V nmZo ImUmar Air AmVm ñV~H$mVrb XþYmi ~r
ImVmZm {XgyZ ¶oV Amho.
2) ñV~H$ nmoIaUmar Air : ¶m {H$S>rMr ‘mXr ’w$bmÀ¶m ñV~H$mOdirb
nmZmda qH$dm nmZmImbr EH$-EH$Q>r A§S>r KmbVo. hr A§S>r Kw‘Q>mÀ¶m
AmH$mamMr d {ndiga AgVmV Va àW‘ AdñWoVrb Air {’$H$Q>
{haì¶m a§JmMr d earamda WmoS>o Ho$g AgUmar AgVo. Va nyU© dmT> bjUo H$miga Vn{H$ar MQ²>Q>çmÀ¶m ñdê$nmV {Xgy bmJVmV. ¶m‘wio
Pmbobr Air {haì¶m/ {’$H$Q> {ndù¶m/ Vn{H$ar/ H$miga a§JmMr nmZmMr AÞ V¶ma H$aʶmMr à{H«$¶m ‘§XmdVo d O{‘ZrbJVMr nmZo
AgyZ ¶m AirÀ¶m earamÀ¶m XmoÝhr H$S>m§Zm VwQ>H$ JX© H$aS>çm aofm JiyZ nS>VmV.
d WmoS>o Ho$g AgVmV. Va H$mof Vn{H$ar a§JmMm AgVmo. hr Air amoJmMr Vrd«Vm OmñV Agë¶mg amon AdñWoVrb PmS>o dmiVmV d
gy¶©’w$bmÀ¶m ñV~H$mMo ‘moR>çm à‘mUmda ZwH$gmZ H$aVo. Air nrH$ OmñV d¶mÀ¶m PmS>mda ¶m amoJmMm àmXþ^m©d Pmë¶mg ’w$bm‘Yrb
bhmZ AgVmZm nmZmda CnOr{dH$m H$aVo Va ñV~H$ bmJVmZm ~rOYmaUoMo à‘mU H$‘r hmoVo. ’w$bmMm AmH$ma bhmZ amhVmo d
d ^aʶmÀ¶m AdñWoV AgVmZm AmVrb {~¶m ImD$Z Vo nyU©nUo PmS>m§Mr dmT> hmoV Zmhr. amoJJ«ñV PmS>mdarb ’w$bm§‘ܶo ~r nmoMQ>
nmoIaVo. amhVo d amoJmMr Vrd«Vm OmñV Pmë¶mg Aer PmS>o dmiyZ XoIrb
{Z¶§ÌU OmVmV.
1) {³dZm°b’$m°g 25 Q>¸o$ àdmhr 20 {‘.br./ 10 crQ>a nmʶmV {Z¶§ÌU
{‘giyZ ’$dmamdo. 1) nrH$ 35 Vo 45 {XdgmMo Pmë¶mda gm’$ ¶m ~waerZmeH$mMr 20 J«°‘
2) àmonoZmo’$m°g 50 Q>¸o$ àdmhr 0.05 Q>¸o$Mr ’$dmaUr ¿¶mdr. 10 brQ>a nmʶmV {‘giyZ ’$dmaUr ¿¶mdr.
qH$dm
ag emofU H$aUmè¶m {H$S>r 2) àmonrH$moZ°Pmob ({Q>ëQ>) ¶m ~waerZmeH$mMr 10 {‘.br. 10 crQ>a
1) VwS>VwS>o : VwS>VwS>çm§Mr ‘mXr nmZmÀ¶m {eam‘ܶo gmYmaU 10 Vo nmʶmV {‘giyZ ’$dmaUr ¿¶mdr.
15 A§S>r KmbVo. ¶mVyZ {ZKUmao {n„o {’$H$Q> {haì¶m a§JmMo AgyZ qH$dm
˶m§Zm n§I ZgVmV Va àm¡T> gmYmaU 2 Vo 4 {‘.‘r. bm§~ nmMarÀ¶m 3) S>m¶WoZ E‘ 45 (‘°ÝH$moPo~) ¶m ~waerZmeH$mMr 25 J«°‘ 10 crQ>a
AmH$mamMm {’$H$Q> {haì¶m AmH$mamMm AgVmo. ¶m {H$S>rMm àmXþ^m©d nmʶmV {‘giyZ ’$dmaUr ¿¶mdr.
amon AdñWonmgyZ gwê$ hmoD$Z nrH$ H$mT>Urn¶ªV amhVmo. àm¡T> d 4) Xþgar ’$dmaUr n{hë¶m ’$dmaUrZ§Va 15 {Xdgm§Zr amoJmÀ¶m
{n„o nmZmÀ¶m ImbÀ¶m ~mOyg amhÿZ nmZmVrb ag emofU H$aVmV Vrd«VoZwgma ¿¶mdr.
n[aUm‘r nmZo {ndir hmoUo ‘waJiUo ˶m§À¶m H$S>m H$anUo d g§nyU©
nmZ H$anyZ PmS>mMr dmT> Iw§Q>Uo Ago n[aUm‘ {XgVmV. ¶m g§nyU© n³dVoMr bjUo, H$mT>Ur, ‘iUr d CËnmXZ
àH$mamg "hm°na ~Z©' Ago XoIrb åhUVmV. gy¶©’w$bmMr nmZo {ndir {Xgy bmJbr d ’w$bmMm ‘mJrb ^mJ {ndim
2) ’w$b{H$S>o : ¶m {H$S>tMm àmXþ^m©d gy¶©’w$bmÀ¶m dmT>rÀ¶m gd©M nSy> bmJbm d ~r Q>UH$ Pmbo åhUOo nrH$ H$mT>Urbm V¶ma Pmë¶mMo
AdñWoV {XgyZ ¶oVmo. hr H$sS> nmZmÀ¶m ‘mJrb ^mJ IadSy>Z ˶mVyZ g‘Omdo.
{ZKUmam ag emofU H$aVmV n[aUm‘r nmZo AmH$gVmV. H$mT>Ur H$aVmZm ’w$bo {dù¶mÀ¶m ghmæ¶mZo H$mnyZ doJir H$amdrV.
Iù¶mda nmVi WamV Mm§Jbr 2 Vo 3 {Xdg CÝhmV dmiy ÚmdrV d
‘hÎdmMo amoJ Z§Va H$mR>rZo ~S>dyZ qH$dm ‘iUr ¶§ÌmÀ¶m ghmæ¶mZo ‘iUr d CYiUr
1) H$anm amoJ : hm amoJ ~waerOݶ AgyZ AëQ>aZoar¶m ZmdmÀ¶m ~waer‘wio XmoÝhr H$m‘o H$ê$Z ¿¶mdrV. OmñV dmiboë¶m ’w$bmda WmoS>o nmUr qenS>mdo
hmoVmo. ¶m amoJmMm àmXþ^m©d O{‘ZrV AgUmè¶m amoJJ«ñV {nH$m§À¶m ˶m‘wio XmUo ’w$Q>ʶmMo à‘mU H$‘r hmoVo. H$mT>bobo ~r gmR>dUwH$snydu
AdeofmÛmao, amoJJ«ñV {~¶mUmÛmao d hdo‘m’©$V hmoVmo. amoJmMr bmJU 9.5 Q>¸o$ AmЩVon¶ªV Mm§Jbo dmidyZ gmR>dU H$amdr.
nrH$ gmYmaUV… 35 Vo 45 {XdgmMo Pmë¶mZ§Va hmoVmo. gwédmVrbm Cnamo³V V§ÌkmZmMm dmna Ho$ë¶mg CÝhmir gy¶©’w$bmMo 20 Vo
amoJm§À¶m O{‘ZrbJVÀ¶m nmZmda JmobmH$ma, {ndiga a§JmMo {R>nHo$ 25 q³dQ>bn¶ªV à{V hoŠQ>ar CËnmXZ {‘iVo.
{XgyZ ¶oVmV d Z§Va Ago {R>nHo$ hiyhiy AmH$mamZo d g§»¶oZo dmTy>Z
EH$‘oH$mV {‘giyZ nmZm§Mm ~amMgm ^mJ ì¶mnVmV d eodQ>r amoJJ«ñV g§nH©$ … 07588612943,
nmZm§da Vn{H$ar a§JmMo MÅ>o V¶ma hmoVmV. eodQ>r PmS>mdarb g§nyU© 09423777585,
nmZmda, nmZmÀ¶m XoR>mda, ImoS>mda d ’w$bmdaXoIrb ¶m amoJmMr 09010265478

eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020 & 11


Aiy cmJdS> V§ÌkmZ
S>m°. ‘YwH$a ^mcoH$a, àm. YZlr nmQ>rc, S>m°. {eënm Jm¶H$dmS>, ApIc ^maVr¶ g‘pÝdV g§emoYZ àH$ën,
^mOrnmcm {nHo$, ‘hmË‘m ’w$co H¥${f {dÚmnrR> amhþar

A iy ho CîU H${Q>~§YmVrc EH$ ‘hÎdmMo ^mOrnmcm nrH$ Amho.


^maVm‘ܶo àm‘w»¶mZo X{jU Am{U nyd}H$S>rc amÁ¶m§‘ܶo ho nrH$
KoVco OmVo. CËVa ^maVmV AiyÀ¶m H§$Xm§Zm Amadr Ago åhUVmV. Aiy ¶m
^mOrnmcm {nH$mMo CJ‘ñWmZ ^maV-‘cm¶m ¶m§‘Yrc àXoe AgyZ VoWyZ
˶mMm àgma Am¾o¶ Am{e¶m, MrZ, OnmZ Am{U n°[g{’$H$ ~oQ>mV Pmcm.
H$moH$UmVrc Zmai Am{U gwnmar˦m ~mJoV VgoM nag~mJoV Amiy˦m
cmJdS>rg ~amM dmd Amho. AiyMr nmZo Am{U H§$X hr XmoÝhr AmhmaÑîQ>çm
nm¡{ï>H$ AmhoV. AiyMr nmZo Am{U H§$X ¶m§‘ܶo H$m~m}hm¶S´o>Q>g, ’°$Q>g,
I{ZOo VgoM OrdZgÎd "A' Am{U "~' ^anya à‘mUmV AgVo.
AiyÀ¶m 100 J«°‘ Imʶm¶mo½¶ ^mJmV AgUmao AÞKQ>H$
AÞKQ>H$ à‘mU Q>¸o$
AiyMr nmZo AiyMo H§$X AiyMo XoR>
H$S>mŠ¶mÀ¶m W§S>rV AiyMr dmT> Iw§Q>Vo. AiyÀ¶m cmJdS>rgmR>r
nmUr 83 73 94 gamgar 21 A§e g|.J«o. Vmn‘mZ Agmdo. aoVmS> Am{U ^wg^werV
H$m~m}hm¶S´o>Q>g² 6.8 21.1 3.6 O{‘ZrV Aiy Mm§Jcm ’$mo’$mdVmo. AiyÀ¶m ¶mo½¶ dmT>rgmR>r O{‘ZrMm
Amåc {dåc {ZX}em§H$ 5.5 Vo 7.0 BVH$m Agmdm.
àmo{Q>Ýg 3.9 3.1 0.3 à‘wI OmVr : AiyÀ¶m ñWm{ZH$ OmVtMr cmJdS> ~è¶mM {R>H$mUr
’°$Q>g² 1.5 0.1 0.3 Ho$cr OmVo. CËVa ^maVmV ’¡$Om~mXr, chmam, ~Ýgr, Xoer ~§S>m
I{ZOo 0.2 0.04 0.06 ¶m ñWm{ZH$ OmVr cmoH${චAmhoV. Va ‘hmamï´>mV H$miçm XoR>mMm
chmZ Vo ‘ܶ‘ nmZm§Mm Aiy Mm§Jcm g‘Ocm OmVmo. n§Om~‘ܶo
H°$pëe¶‘ 0.2 0.04 0.06 Eg-3, Eg-11 ¶m OmVtMr cmJdS> Ho$cr OmVo. AiyMr ì¶mnmar
cmoh 0.01 0.002 0.0005 VÎdmda cmJdS> H$aʶmgmR>r A{YH$ CËnmXZ XoUmè¶m AiyÀ¶m OmVr
g§emoYZ H$ê$Z {dH${gV H$aʶmV Amë¶m AmhoV. ˶mn¡H$s gr-9,
H°$amoQ>rZ 0.01 0.00002 0.0001
gr-135, gr-149, gr-266 VgoM n§M‘wIr Am{U ghó‘wIr
OrdZgÎd A 0.0005 0.0001 0.0001 ¶m OmVr ˶m§À¶m H§$XmMr Am{U nmZm§Mr ^mOr H$aʶmgmR>r dmnaVmV.
OrdZgÎd H$ 0.012 -- 0.003 Va ‘hmamï´>mV Xmnmocr-1 hr OmV AiyÀ¶m nmZm§nmgyZ dS>çm V¶ma
H$aʶmgmR>r dmnaVmV.
Cî‘m§H$ H°$carO 56 97 -- H$moH$U h[aVnUu : hr OmV S>m°. ~mimgmho~ gmd§V H$moH$U H¥${f
{dÚmnrR> Xmnmocr ¶oWyZ àgm[aV H$aʶmV Amcocr Amho. ^anya
AiyMo H§$X, nmZo Am{U XoR> ¶m§Mm Cn¶moJ ^mOrgmR>r Ho$cm OmVmo. CËnmXZ, A{YH$ {hadr nmZo d H§$X, XoUmam hm dmU Amho. Om§^ù¶m
AiyÀ¶m nmZm§nmgyZ dS>çm Am{U ^mOr V¶ma H$aVmV. AiyÀ¶m a§JmMr N>Q>m Agcocr JX© {hadr nmZo ho ¶m dmUmMo d¡{eîQ>ço Amho. ¶m
H§$XmnmgyZ {Mßg V¶ma H$aVm ¶oVmV. AiyMr nmZo Am{U H§$X ¶m§‘ܶo dmUmMo gamgar hoŠQ>ar CËnmXZ 3 Vo 4 Q>Z Amho.
Agcoë¶m H°$pëe¶‘ Am°pŠPcoQ> a°’$mB©S²>g ¶m Ðì¶m§‘wio Aiy ImVmZm h§Jm‘ Am{U cmJdS> nÕVr : nmʶmMr gmo¶ Agë¶mg Odi-
Kgm IdIdVmo. na§Vw Aiy {eOdVmZm qMMoMm dmna Ho$ë¶mg hr Ðì¶o Odi df©^a AiyMo nrH$ KoVm ¶oVo. AiyMr CÝhmir h§Jm‘mVrc
H$‘r hmoVmV. ˶m‘wio Kgm IdIdʶmMo à‘mU H$‘r hmoVo. AiyMo cmJdS> ’o$~«wdmar-‘mM© ‘{hݶmV Va I[anmVrc cmJdS> OyZ-Owc¡
H§$X Am{U nmZo ¶m§Vrc àmo{Q>Ýg‘wio H$moU˶mhr àH$maMr A°cOu hmoV ‘{hݶmV H$aVmV.
Zgë¶m‘wio AiynmgyZ ~Z{dcoco AÞnXmW© chmZ ‘wco, AmOmar Am{U AiyÀ¶m {nH$mgmR>r O‘rZ gmYmaUV : 15 Vo 20 g|.‘r. Imoc
AeŠV 춳Vs¨gmR>r Cn¶wŠV AmhoV. Zm§Jê$Z ^wg^werV H$amdr. Xa hoŠQ>ar 10 Vo 15 Q>Z eoUIV qH$dm
hdm‘mZ Am{U O‘rZ : Aiycm CîU Am{U X‘Q> hdm‘mZ ‘mZdVo. (nmZ 19 da)

12 & eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020


T>o‘go d Vm|S>cr cmJdS> V§ÌkmZ
S>m°. AaqdX gmoZH$m§~io, {d^mJ à‘wI, lr. AZwamJ OmdaH$a, AmMm¶© ñZmVH$, lr. {demb Vm¶S>o, ^mOrnmbm emó{d^mJ,
S>m°. n§Om~amd Xoe‘wI H¥${f {dÚmnrR>, AH$mobm

T>o ‘go hr CÝhmù¶mVrb bmoH${ච’$i^mOr Amho. ¶m H$mimV


~mOmamV ^mÁ¶m§Mr AmdH$ H$‘r AgVo Voìhm {ZdS>H$ ^mÁ¶m
AgVmV, ˶mdoir hr ^mOr J«mhH$m§À¶m ng§VrMr AgVo. T>o‘go ¶m ^mOrV
"A' Am{U "H$' OrdZgÎd ‘moR>çm à‘mUmV AgVmV. {edm¶ bmoh,
H°$pëe¶‘, ñ’w$aX AgVo.
O‘rZ : gd©gmYmaUnUo hbH$s Vo ‘ܶ‘ H$mù¶m O{‘ZrV T>o‘go ¶m
{nH$mMr bmJdS> Ho$br OmVo. Mm§Jbm {ZMam hmoUmar O‘rZ ¶m {nH$mg
Mm§Jbr ‘mZdVo.
hdm‘mZ : H$moaS>o d CîU hdm‘mZ ¶m {nH$mg Mm§Jbm à{VgmX XoVo.
A{V CîU qH$dm X‘Q> hdm‘mZ ¶m {nH$mg ‘mZdV Zmhr.
OmVr : ¶m {nH$mMo AH$m© {Q>ÝS>m, {Q>ÝS>m Eg -483, AH$m© AÞm‘bmB©
¶m gwYm[aV OmVr AmhoV.
{~¶mUo : hoŠQ>ar 3 Vo 4 {H$bmo ~r nwaogo hmoVo. øm {~¶mMo H$dM
H$S>H$ Agë¶mZo CJdU ’$ma H$‘r hmoVo. ˶mgmR>r 1 {b. nmUr Ja‘
(H$mo‘Q>) H$ê$Z 1 {H$bmo ~r amÌ^a {^OV R>odmdo. Z§Va gmdbrV
gwH$dyZ bmdmdo. bmJdS>rnydu H$m~}ÝS>°Pr‘ ¶m ~waerZmeH$mÀ¶m 10 crQ>a nmʶmV KoD$Z ’$dmaUr H$amdr. ~waerOݶ amoJmÀ¶m
ÐmdUmV {~¶mUo ~wS>dyZ bmdmdo. {Z¶§ÌUmH$[aVm ‘°ÝH$moPo~ 25 J«°‘ 10 crQ>a nmʶmV KoD$Z ’$dmamdo.
bmJdS> : T>o‘emMr bmJdS> nmdgmù¶mV OyZ-Owb¡ ‘{hݶmV d VmoS>Ur : gmYmaU 40 Vo 45 {XdgmV ’w$bH$ir bmJVo d 55 Vo 60
CÝhmù¶mV OmZodmar-’o$~«wdmar ‘{hݶmV H$aVmV. bmJdS>rMo A§Va {Xdgm§Zr VmoS>Ur gwê$ hmoVo. T>o‘emMr VmoS>Ur ’$io H$modir bwgbwerV
XmoZ Amoir‘ܶo 2 ‘rQ>a d 2 dobrVrb A§Va 1 ‘rQ>a R>odmdo. d ’$imda ~marH$ bd AgVmZm H$amdr. ’$io H$mT>VmZm gmb ZImZo
IVo : bmJdS>rnydu 25:25:25 {H$bmo ZÌ, ñ’w$aX d nmbme à{V Xm~yZ nmhmdr. ’$io ‘moR>r Pmë¶mg Q>UH$ Am{U V§Vw‘¶ hmoVmV. Aer
hoŠQ>ar d 30 {Xdgm§Zr 25 {H$bmo ZÌ à{VhoŠQ>a ~m§JS>r nÕVrZo ’$io ^mOrgmR>r Cn¶w³V amhV ZmhrV. ’$iYmaUonmgyZ gmYmaUnUo
Úmdr. 7 Vo 10 {Xdgm§À¶m A§VamZo ’$io H$mT>mdrV. ’$io H$mT>ë¶mZ§Va amoJQ>
nmUr : CÝhmù¶mV 5 Vo 6 {XdgmÀ¶m A§VamZo gH$mir 9 À¶m AmV d {H$S>H$s ’$io ~mOybm H$mTy>Z Mm§Jbr ’$io ì¶dpñWV n°qH$J H$ê$Z
nmUr Úmdo. W§S>rV 8 Vo 10 {Xdgm§À¶m A§VamZo nmUr Úmdo. ’$io {dH«$sgmR>r nmR>dmdrV.
bmJë¶mda ‘mÌ (VmoS>o Mmby AgVmZm) nmʶmÀ¶m nmù¶m bdH$a ’$io H$modir Agë¶mg ~mOmamV Mm§Jbm ^md {‘iVmo. ’$io ‘moR>r
Úmì¶mV. Pmë¶mda dOZ dmT>Vo. na§Vw ’$io H$S>H$ ~ZVmV d Mdrbm gnH$
Am§Va‘emJV : {nH$mÀ¶m Mm§Jë¶m dmT>rH$[aVm eoV VU‘w³V bmJVmV, ˶m‘wio ^md H$‘r {‘iVmo. ˶mgmR>r doioda VmoS>Ur H$aUo
R>odʶmH$[aVm Amdí¶H$VoZwgma IwanUr H$amdr. ’$m¶ÚmMo R>aVo.
g§àoaH$m§Mm dmna : ¶m {nH$m‘ܶo Za Am{U ‘mXr ’w$bo EH$mM dobrda CËnmXZ : hoŠQ>ar gamgar 15 Vo 20 Q>Z CËnmXZ {‘iVo.
doJdoJir ¶oVmV. Za ’w$bo AJmoXa Am{U A{YH$ g§»¶oZo ¶oVmV.
’$im§Mo CËnmXZ dmT>{dʶmgmR>r ‘mXr ’w$bm§Mo à‘mU dmT>{dUo JaOoMo Vm|S>cr cmJdS>
AgVo. ¶mgmR>r dob XmoZ nmZm§da AgVmZm EZ.E.E. 100 qH$dm ‘hmamï´>m‘ܶo Vm|S>brMr bmJdS> Odi-Odi gd©Ì AmT>iVo. Vm|S>br
{O~«o{bH$ E°{gS> 10 Vo 25 qH$dm BW«ob 250 nr.nr. E‘. ¶m§Mr ho dobdJu¶ ~hþdfu¶ ^mOrnmbm nrH$ Amho. ¶m {nH$mnmgyZ 4 Vo 5 df}
’$dmaUr Ho$ë¶mZo Am{U ¶m§MrM ’$dmaUr naV AmR> {Xdgm§Zr nrH$ ’$io {‘iVmV. ehar ^mJm‘ܶo Vm|S>brbm ^anya ‘mJUr AgVo. ~mOma^md
Mma nmZm§da AgVmZm {Xë¶mZo ‘mXr ’w$bm§Mo à‘mU dmTy>Z CËnmXZ Mm§Jbm {‘iV Agë¶m‘wio VgoM ’$io {Q>H$mD$ Am{U dmhVwH$sg Mm§Jbr
bdH$a d OmñV ¶oVo. Agë¶mZo Vm|S>brÀ¶m bmJdS>rg ^anya dmd Amho.
H$sS> d amoJ ì¶dñWmnZ : T>o‘go ¶m {nH$mda bmb ^w§Jo, ’$i‘mer ^maVm‘ܶo Vm|S>brMr bmJdS> H$Zm©Q>H$, Am§Y«àXoe, Vm{‘iZmSy>,
¶m {H$S>tMm d ^war Am{U Ho$dS>m ¶m amoJm§Mm àmXþ^m©d OmñV hmoVmo. ~§Jmb, Amgm‘, {~hma, CÎmaàXoe ¶m amÁ¶m‘ܶo ‘moR>çm à‘mUmda Ho$br
¶m {H$S>tÀ¶m {Z¶§ÌUmgmR>r S>m¶{‘WmoEQ> 30 Q>¸o$ àdmhr 10 {‘.br. (nmZ 35 da)

eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020 & 13


‘oWr/H$moqW~ra cmJdS> V§ÌkmZ
S>m°. ‘YwH$a ^mcoH$a, àm. YZlr nmQ>rc, àm. gmo‘ZmW ndma, ApIc ^maVr¶ g‘pÝdV g§emoYZ àH$ën,
^mOrnmcm {nHo$, ‘hmË‘m ’w$co H¥${f {dÚmnrR> amhþar

‘o WrMr {hadr nmZo Am{U H$modù¶m ’$m§Úm ^mOrgmR>r dmnaVmV.


‘oWrÀ¶m {~¶m§Mm åhUOo ‘o϶m§Mm ‘gmë¶m‘ܶo Am{U cmoUÀ¶m‘ܶo
VgoM ^mOr H$aVmZm Cn¶moJ H$aVmV. ‘oWr‘ܶo Am¡fYr JwUY‘© AmhoV.
‘oWrMr ^mOr nmMH$ AgyZ ‘oWrÀ¶m ^mOr‘wio ¶H¥$V Am{U ßcrhm ¶m§Mr
H$m¶©j‘Vm dmTy>Z nMZ{H«$¶m gwYmaVo. ‘oWr‘ܶo àmo{Q>Ýg Am{U ‘°¾o{e¶‘,
’$m°ñ’$ag, nmoQ>°{e¶‘, cmoh, B˶mXr I{ZOo VgoM "A' Am{U "H$'
OrdZgÎdo ^anya à‘mUmV AgVmV. ‘oWrÀ¶m 100 J«°‘ Imʶm¶mo½¶
^mJmVrc AÞKQ>H$ nwT>o {Xcoco AmhoV.
AÞKQ>H$ à‘mU (Q>¸o$) AÞKQ>H$ à‘mU (Q>¸o$)
nmUr 86 H$m~m}hm¶S´>oQ>²g 6.0
àmo{Q>Ýg 4.4 ’°$Q>²g 0.9
V§Vw‘¶ nXmW© 1.1 I{ZOo 1.5
‘°¾o{e¶‘ 0.07 ’$m°ñ’$ag 0.05
gmo{S>¶‘ 0.08 H°$pëe¶‘ 0.47
Va {~¶m Zoh‘rÀ¶m ‘oWrnojm ~marH$ AgVmV. H$gwar ‘oWr A{YH$
nmoQ>°{e¶‘ 0.05 cmoh 0.02 gwJ§{YV Am{U ñdm{Xï> AgVo.
gë’$a 0.2 ŠcmoarZ 0.2 2) Zoh‘rMr ‘oWr : hr ‘oWr cdH$a dmT>Vo. ¶m ‘oWrcm ^anya ’$m§Úm
¶oVmV. Am{U dmT>rMr gd¶ C^Q> AgVo. ¶m ‘oWrMr nmZo c§~Jmoc
OrdZgÎd "A' 6,450 B§.¶w. OrdZgÎd "H$' 0.05 qH$dm Jmocga AgVmV. ¶m ‘oWrMr ’w$co nm§T>ar AgyZ Vr e|S>çmH$S>o
Cî‘m§H$ 49 nmZmÀ¶m ~oMŠ¶mVyZ à˶oH$ {R>H$mUr XmoZ qH$dm VrZ ¶oVmV. ¶m
(H°$carO) ‘oWrÀ¶m e|Jm cm§~ Am{U ~r ‘moR>o AgVo.

hdm‘mZ Am{U O‘rZ : ‘oWr ho W§S> hdm‘mZmV dmT>Umao nrH$ Amho. gwYmarV dmU
{deofV: H$gwar ‘oWrg W§S> hdm‘mZ ‘mZdVo åhUyZ {hdmù¶mV ¶m 1) H$gwar {gcoŠeZ : ¶m ‘oWrMr nmZo chmZ, Jmocga AgyZ {VMr dmT>
‘oWrMr cmJdS> H$aVmV. ‘oWr ho H$‘r {XdgmV V¶ma hmoUmao nrH$ gwédmVrcm ’$maM gmdH$me hmoVo. ¶m ‘oWrMr amono chmZ PwSy>ndOm
Amho. {d{dY àH$maÀ¶m hdm‘mZmV ‘oWrMo nrH$ ¶oV Agco Var CîU AgVmV Am{U ’$m§Úm Am{U XoR> Zoh‘rÀ¶m ‘oWrnojm ~marH$ AgVmV.
hdm‘mZmV {nH$mMr dmT> H$‘r hmoD$Z Mm§Jë¶m XOm©Mr ^mOr {‘iV ¶m ‘oWrMr ’w$co AmH$f©H$ {ndù¶m a§JmMr, cm§~ Xm§S>çmda ¶oUmar
Zmhr. ‘oWrÀ¶m cmJdS>rgmR>r ‘ܶ‘ Vo H$gXma Am{U nmʶmMm AgyZ e|Jm chmZ, H$mo¶Ë¶mÀ¶m AmH$mamÀ¶m Am{U ~mH$Xma AgVmV,
Mm§Jcm {ZMam hmoUmar O‘rZ Agmdr. jmam§À¶m d MmonU O{‘Zr ‘oWr Va {~¶m Zoh‘rÀ¶m ‘oWrnojm ~marH$ AgVmV. H$gwar ‘oWr A{YH$
{nH$mcm à{VHy$c AgVmV; ˶m‘wio ˶mV cmJdS> Q>mimdr. gwJ§{YV Am{U ñdm{Xï> AgVo. H$gwar ‘oWr‘ܶo H$gwar {gcoŠeZ
(nwgm {gcoŠeZ) hm gwYm[aV dmU ^maVr¶ H¥$fr g§emoYZ g§ñWm,
‘oWr ho e|Jm Hw$imVrc nrH$ AgyZ Zdr {Xëcr ¶m§Zr {dH${gV Ho$cm AgyZ Vmo XmoZ ‘{hݶmV V¶ma
‘oWrMo ‘w»¶ XmoZ àH$ma AmhoV. hmoVmo. hm dmU C{eam V¶ma hmoUmam Agcm Var ˶mMo AZoH$ IwS>o
1) H$gwar ‘oWr : ¶m ‘oWrMr nmZo chmZ, Jmocga AgyZ {VMr dmT> KoVm ¶oVmV Am{U hm dmU nag~mJoV cmdë¶mg ’$maM Cn¶wŠV
gwédmVrcm ’$maM gmdH$me hmoVo. amono chmZ PwSy>ndOm AgVmV Amho. ~r V¶ma hmoʶmg 150 Vo 160 {Xdg cmJVmV.
Am{U ’$m§Úm Am{U XoR> Zoh‘rÀ¶m ‘oWrnojm ~marH$ AgVmV. VgoM 2) nwgm Acu ~§qMJ : hm dmU cdH$a dmT>Vmo. ¶m ‘oWrcm ^anya ’$m§Úm
¶m ‘oWrMr ’w$co AmH$f©H$ {ndù¶m a§JmMr, cm§~ Xm§S>çmda ¶oUmar ¶oVmV Am{U dmT>rMr gd¶ C^Q> AgVo. ¶m ‘oWrMr nmZo c§~Jmoc
AgyZ e|Jm chmZ, H$mo¶Ë¶mÀ¶m AmH$mamÀ¶m Am{U ~mH$Xma AgVmV qH$dm Jmocga Am{U ‘moR>r AgVmV. ¶m ‘oWrMr ’w$co nm§T>ar AgyZ

14 & eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020


Vr eo§S>çmH$S>o nmZm§À¶m ~oMŠ¶mVyZ à˶oH$ {R>H$mUr XmoZ qH$dm VrZ CËnmXZ Am{U àV gwYmaVo. {nH$mMm ImoS>dm KoVë¶mghr darcà‘mUo
¶oVmV. ¶m ‘oWrÀ¶m e|Jm cm§~ Am{U ~r ‘moR>o AgVo. nwgm Acu ~§qMJ IVm§Mm dmna H$amdm. ‘oWrcm {Z¶{‘V nmUr XoUo Amdí¶H$ Amho.
hr gwYm[aV OmV ^maVr¶ H¥${f g§emoYZ g§ñWm ¶m§Zr {dH${gV H$modir Am{U cwgcwerV ^mOr {‘i{dʶmgmR>r 4 Vo 6 {Xdgm§À¶m
Ho$cr Amho. ¶m ‘oWrMr dmT> C^Q> d cdH$a hmoVo. nmZo {hadr AgyZ A§VamZo nmʶmÀ¶m nmù¶m Úmì¶mV. nmʶmMm ¶mo½¶ nwadR>m Ho$ë¶mg
125 {Xdgm§V ~r V¶ma hmoVo. A{YH$ CËnmXZ {‘iyZ ImoS>dohr OmñV KoVm ¶oVmV. ¶m {nH$mÀ¶m
3) ‘oWr Z§.47 : ‘hmamï´>mV ‘oWr Z§. 47 hm gwYm[aV dmU {dH${gV gwédmVrÀ¶m H$mimV VU H$mTy>Z nrH$ ñdÀN> R>odmdo.
H$aʶmV Amcm Amho. ‘hÎdmÀ¶m {H$S>r, amoJ Am{U ˶m§Mo {Z¶§ÌU : ‘oWrda ‘mdm Am{U
4) ’w$co H$ñVwar : nmZm§À¶m cmcga H$S>m, A{YH$ ’w$Q>do Am{U A{YH$ nmZo nmoIaUmar Air (cr’$ ‘m¶Za) ¶m {H$S>tMm àmXþ^m©d hmoVmo.
CËnmXZ Aer d¡{eîQ>çnyU© JwUY‘© Agcocm ‘oWrMm ’w$co H$ñVwar ‘mdm H$sS> H$miga a§JmMr AgyZ nmZm§À¶m ImcÀ¶m ^mJmda Am{U
hm dmU ‘hmË‘m ’w$bo H¥${f {dÚmnrR> amhþar ¶oWyZ 2019 gmcr e|S>çmda amhÿZ ‘moR>çm à‘mUmV nmZm§‘Yrc ag emofyZ KoVo. ¶m‘wio
‘hmamï´>mV àgm[aV H$aʶmV Amcm Amho. ‘a, ^war ¶m amoJmg d amono {ZñVoO hmoD$Z ‘mcmMr àV Iam~ hmoVo. nmZo nmoIaUmar H$sS>
ZmJAir ¶m {H$S>rg ‘ܶ‘ à{VH$maj‘ Amho. VgoM OrdZgÎd "A' nmZm§‘Yrc ag emofyZ KoV doS>rdmH$S>r nwT>o OmVo. ˶m‘wio nmZm§da
Am{U V§Vw‘¶ nmofU‘yë¶o ^anya à‘mUmV AgVmV. nm§T>è¶m a§JmÀ¶m doS>çmdmH$S>çm Amoir {XgVmV Am{U ‘mcmMr àV
~è¶mM {R>H$mUr ñWm{ZH$ dmU§mMr cmJdS> Ho$cr OmVo. {hadr, H$modir Iam~ hmoVo. ¶m {H$S>rÀ¶m {Z¶§ÌUmgmR>r nrH$ chmZ AgVmZmM
cwgcwerV nmZo, cdH$a ’w$cmda Z ¶oUo, H$modionUm OmñVrV OmñV 10 crQ>a nmʶmV 15 {‘.cr. S>m¶{‘WmoEQ> {‘giyZ ’$dmamdo d
{Q>Hy$Z amhUo hr ¶m Mm§Jë¶m OmVrMr H$mhr d¡{eîQ>ço AmhoV. 5 Q>ŠHo$ qZ~moir AH$m©Mr ’$dmaUr H$amdr. nrH$ H$mT>UrÀ¶m 8 {Xdg
cmJdS>rMm h§Jm‘ : ‘oWr ho W§S> hdm‘mZmVrc nrH$ Agco Var AmYr Am¡fYo ’$dmê$ Z¶oV.
‘hmamï´>mVrb Iarn Am{U aã~r hdm‘mZmV ‘oWrMo nrH$ KoVco ‘oWrÀ¶m {nH$mda amoJmMm ’$magm àmXþ^m©d hmoV Zmhr. ‘mÌ, H$mhr
OmVo. ‘oWrMr cmJdS> Iarn h§Jm‘mV OyZ-Owc¡ ‘{hݶmV Am{U doim ‘a amoJmMm àmXþ^m©d {XgyZ ¶oVmo. ¶m amoJmÀ¶m {Z¶§ÌUmgmR>r
aã~r h§Jm‘mV gßQ>|~a-Am°ŠQ>mo~a ‘{hݶmV H$aVmV. ^mOrMm gVV {nH$m§Mr ’o$anmcQ> H$amdr. nmʶmMm Mm§Jcm {ZMam hmoUmar O‘rZ
nwadR>m hmoʶmgmR>r noaUr Q>ß߶mQ>ß߶mZo H$aVmV. g‘erVmoîU {ZdS>mdr. {~¶m§Mr XmQ> noaUr H$ê$ Z¶o. {nH$mcm {Z¶{‘V nmUr Úmdo
hdm‘mZ Am{U nmʶmMm {Z¶{‘V nwadR>m Agë¶mg ‘oWrMr cmJdS> Am{U eoVmV ñdÀN>Vm amImdr.
df©^a H$aVm ¶oVo. na§Vw W§S> hdm‘mZmV CËnmXZ Am{U {nH$mMm XOm© H$mT>Ur, CËnmXZ Am{U {dH«$s : ~r noaë¶mnmgyZ 30 Vo
Mm§Jcm {‘iVmo. 35 {Xdgm§Zr ‘oWrMo nrH$ H$mT>Urcm V¶ma hmoVo. ‘oWrMr H$mT>Ur
{~¶mUo … Zoh‘rÀ¶m ‘oWrÀ¶m hoŠQ>ar 25 Vo 30 {H$cmo {~¶mUo cmJVo. H$aVmZm g§nyU© amonQ>o ‘wim§nmgyZ CnQy>Z H$mT>VmV qH$dm O{‘ZrcJV
Va H$gwar ‘oWrMo ~r ~marH$ Agë¶mZo hoŠQ>ar 20 {H$cmo {~¶mUo IwSy>Z KoVmV. ‘oWrÀ¶m {nH$mMm ImoS>dm 2 Vo 3 doim KoVm ¶oVmo.
cmJVo. ‘oWrMo nrH Xþgè¶m {nH$mV Am§VanrH$ åhUyZ KoVë¶mg H$gwar ‘oWrMo OmñV ImoS>do KoVm ¶oVmV. àm‘w»¶mZo {hdmù¶mV
˶mZwgma {~¶mUo H$‘r cmJVo. {~¶mUo noaVmZm EH$gmaIo Am{U {dai ImoS>dm KoUo eŠ¶ hmoVo. H$mhr doim 2 Vo 3 IwS>o KoVë¶mda nrH$
nS>oc ¶mMr XjVm ¿¶mdr. {~¶m§gmR>r R>odVmV. ‘oWrMr nmZo VOocXma AgVmZm Am{U ’w$co
cmJdS> nÕVr : ‘oWrMr cmJdS> gnmQ> dmâ¶m§‘ܶo 20 Vo 25 g|.‘r. ¶oʶmnydu H$mT>Ur H$amdr.
A§Vamda AmoirVyZ noê$Z qH$dm ~r ’$moHy$Z H$aVmV. Am§VanrH$ åhUyZ H$mT>UrÀ¶m 2 Vo 3 {Xdg AmYr nmUr {Xë¶mg H$mT>Ur H$aUo
‘oWrMo nrH$ KoVmZm ‘w»¶ {nH$m‘Yrc ‘moH$ù¶m OmJoV ‘oWrMo ~r gmono OmVo Am{U nmZo VmOr amhVmV. H$mT>UrZ§Va ‘oWrÀ¶m ¶mo½¶
20 Vo 25 g|.‘r. A§Vamda AmoirV noamdo. ‘oWrÀ¶m cmJdS>rgmR>r AmH$mamÀ¶m OwS>çm ~m§YyZ H$mnS>mV qH$dm OmirXma {neì¶m§‘ܶo
3  2 ‘rQ>a AmH$mamMo qH$dm ˶mnojm A{YH$ cm§~rMo gnmQ> AWdm ~m§~yÀ¶m Q>monë¶m§‘ܶo OwS>çm ì¶dpñWV aMyZ ~mOmamV
dm’o$ V¶ma H$ê$Z ˶mV ~r ’$moHy$Z qH$dm AmoirV noaUr H$aVmV. {dH«$sgmR>r nmR>dmì¶mV. ‘oWrÀ¶m OwS>çm VwS>dë¶m OmUma Zmhr ¶mMr
noaUrZ§Va cJoM hcHo$ nmUr Úmdo. ~r AmoirV noaë¶mg IwanUr H$miOr ¿¶mdr. VgoM H$mT>Ur g§Ü¶mH$mir H$amdr åhUOo VmOr
Am{U VU H$mT>Uo gmono hmoVo. VgoM H$mT>Ur H$aUo gmono OmVo. Zoh‘rMr ^mOr ~mOmanoR>oV nmR>dVm ¶oVo. ‘wim§Zm OmñV ‘mVr Agë¶mg ‘wio
‘oWr noaUrZ§Va 3 Vo 4 {Xdgm§V CJdVo Va H$gwar ‘oWrMr CJdU nmʶmV YwD$Z PQ>Hy$Z ¿¶mdrV, åhUOo ^mOr gS>V Zmhr. ‘oWrMr
hmoʶmg 6 Vo 7 {Xdg cmJVmV. H$mT>Ur Am{U {dH«$s ¶m‘ܶo H$‘rV H$‘r H$mcmdYr Agmdm.
IVo Am{U nmUr ì¶dñWmnZ : nmZm§Mr Mm§Jcr dmT> hmoʶmgmR>r ‘oWrMo CËnmXZ H$mT>UrÀ¶m nÕVrZwgma Xa hoŠQ>ar 7 Vo 8 Q>Z BVHo$
‘oWrÀ¶m {nH$mcm Z̶wŠV IVmMr Amdí¶H$Vm Agcr Var ho {‘iVo. H$gwar ‘oWrMo CËnmXZ Xa hoŠQ>ar 9 Vo 10 Q>Z BVHo$ {‘iVo.
e|JdJu¶ Hw$imVrc nrH$ Agë¶m‘wio gwédmVrcm O‘rZ V¶ma
H$aVmZm hoŠQ>ar 10 Vo 12 Q>Z eoUIV d 20 {H$cmo ZÌ Am{U H$moqW{~a bmJdS>
˶mZ§Va 15 {Xdgm§Zr IwanUr H$ê$Z hoŠQ>ar 20 {H$cmo ZÌ H$moqW{~arMr cmJdS> ^maVmVrc ~hþVoH$ gd© amÁ¶m§V Ho$cr OmVo.
{Xë¶mg {nH$mMr dmT> Omo‘Xma hmoVo. qH$dm noaUrZ§Va 3 AmR>dS>çm§Zr ˶mV àm‘w»¶mZo amOñWmZ, Am§Y«àXoe, ‘ܶàXoe, CËVa àXoe,
10 crQ>a nmʶmV 150 J«°‘ ¶w[a¶m {‘giyZ ’$dmaUr Ho$ë¶mg ‘oWrMo {~hma, ‘hmamï´>, JwOamV, H$Zm©Q>H$, Vm{‘iZmSy> ¶m amÁ¶m§Mm A§V^m©d

eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020 & 15


hmoVmo. H$moqW{~arÀ¶m {d{eï> ñdmX¶wŠV nmZm§gmR>r H$moqW{~arcm df©^a
‘mJUr AgVo. ‘mÌ, H$moqW{~arMr cmJdS> àm‘w»¶mZo Iarn Am{U aã~r
h§Jm‘mgmR>r Ho$cr OmVo. CÝhmir h§Jm‘mV H$moqW{~arMo CËnmXZ H$‘r
Agco Var ‘mJUr ‘mÌ ^anya AgVo. ˶m‘wio H$moqW{~arÀ¶m cmJdS>rcm
Mm§Jcm dmd Amho.
‘hÎd : H$moqW~ra ¶m ^mOrnmcm {nH$mMo XaamoOÀ¶m AmhmamV
AZݶgmYmaU ‘hÎd Amho. H$moqW{~arÀ¶m {d{eï> ñdmX¶wŠV
nmZm§‘wio BVa ^mÁ¶m§Mm ñdmX dmT>{dʶmgmR>r emH$mhmar VgoM
‘m§gmhmar nXmWm©cm c‚mV ¶oD$Z nXmW© A{YH$ ñdm{Xï> cmJVmV.
H$moqW{~arMm ^mOr åhUyZhr dmna H$aVmV. H$moqW{~arÀ¶m dS>çm,
MQ>Ur Am{U H$moqe~ra cmoH${චAmho. H$moqW{~arÀ¶m 100 J«°‘
Imʶm¶mo½¶ ^mJmV nwT>rc AÞKQ>H$ AgVmV.
AÞKQ>H$ à‘mU (Q>¸o$) AÞKQ>H$ à‘mU (Q>¸o$)
nmUr 86 H$m~m}hm¶S´>oS>g 6.3 {dÚmnrR> Xmnmocr ¶oWyZ 2013 gmcr àgm[aV H$aʶmV Amcocr
Amho. hr OmV A{YH$ gwJ§Y XoUmar AgyZ ¶mV nmZm§Mr g§»¶m OmñV
àmo{Q>Ýg 3.3 ’°$Q>g 0.6
Amho. hr OmV A{YH$ CËnmXZ XoUmar AgyZ {haì¶m nmZm§gmR>r VgoM
H°$pëe¶‘ 0.2 cmoh 0.02 50 {Xdgm§n¶ªV amoJ d {H$S>r nmgyZ ‘wŠV AgyZ aã~r Am{U CÝhmir
H°$amoQ>rZ 0.007 OrdZgÎd "~' 0.0001 cmJdS>rgmR>r Cn¶wŠV Amho.
cmJdS>rMm h§Jm‘ : H$moqW{~arMr Iarn, aã~r Am{U CÝhmir Aem
OrdZgÎd "H$' 0.14 Cî‘m§H$ (H°$car) 44 VrZhr h§Jm‘mV cmJdS> H$aVmV. CÝhmir h§Jm‘mV E{àc Vo ‘o
‘{hݶmV H$moqW{~arMo CËnmXZ H$‘r à‘mUmV ¶oVo OmXm Vmn‘mZm‘wio
hdm‘mZ Am{U O‘rZ : H$moqW{~arMr cmJdS> H$moU˶mhr àH$maÀ¶m dmT> H$‘r hmoVo.
hdm‘mZmV H$aVm ¶oVo. ˶m‘wio AVr nmdgmMm àXoe dJiVm cmJdS> nÕVr : H$moqW{~arÀ¶m cmJdS>rgmR>r eoV C^o-AmS>do
‘hmamï´>mVrb hdm‘mZmV df©^a H$moqW{~arMr cmJdS> H$aVm ¶oVo. Zm§Jê$Z Mm§Jco ^wg^werV H$ê$Z 3  2 ‘rQ>a AmH$mamMo gnmQ>
CÝhmù¶mV Vmn‘mZ 36 A§e g|.J«o. À¶m da Joë¶mg H$moqW{~arMr dmT> dm’o$ ~m§YyZ ¿¶mdoV. à˶oH$ dmâ¶mV 8 Vo 10 {H$cmo Mm§Jco Hw$Ococo
H$‘r hmoVo. H$moqW{~arÀ¶m {nH$mgmR>r ‘ܶ‘, H$gXma Am{U ‘ܶ‘ eoUIV Q>mHy$Z {‘giyZ ¿¶mdo. dm’o$ gnmQ> H$ê$Z ~r gmaIo nS>oc
ImocrMr O‘rZ {ZdS>mdr. VgoM nmʶmMm CËV‘ {ZMam hmoUmar ¶m ~oVmZo ’$moHy$Z noamdo. ~r d IV ‘mVrZo PmHy$Z hcHo$ nmUr Úmdo.
O‘rZ Agmdr. g|{ж IVo ^anya à‘mUmV Agë¶mg hcŠ¶m qH$dm VUm§Mm àmXþ^m©d OmñV à‘mUmV hmoV Agë¶mg gnmQ> dmâ¶m§‘ܶo
^mar O{‘ZrV H$moqW{~arMo nrH$ Mm§Jco ¶oVo. 15 Vo 20 g|.‘r. A§Vamda Iwa߶mZo CWi Amoir nmSy>Z ~r noamdo
gwYmarV OmVr : Am§Y« àXoemVrc cm‘ (Jw§Qy>a) ¶oWrc g§emoYZ Am{U Z§Va ‘mVrZo PmHy$Z ¿¶mdo. CÝhmir h§Jm‘mV noaUrnydu dm’o$
H|$Ð d Vm{‘iZmSy> H¥${f {dÚmnrR> ¶oWrc g§emoYZmVyZ H$moqW{~arÀ¶m Mm§Jco {^OdyZ ¿¶mdoV Am{U dmngm Amë¶mda {~¶mUo noamdo.
{d{dY OmVr {dH${gV H$aʶmV Amë¶m AmhoV. ¶mn¡H$s ‘hÎdmÀ¶m H$moqW{~arÀ¶m cmJdS>rgmR>r hoŠQ>ar 60 Vo 70 {H$cmo ~r cmJVo.
OmVtMr d¡{eîQ>ço nwT>rbà‘mUo AmhoV. noaUrnydu {~¶mʶmda Mm§Jcr CJdU hmoʶmgmR>r à{H«$¶m H$aUo
1) cm‘.gr.Eg.-2 : hr OmV ‘ܶ‘ C§MrMr, ^anya ’$m§Úm Agcocr Amdí¶H$ Amho. noaUrnydu YUo ’$moSy>Z {~¶m doJù¶m H$amì¶mV. ¶mgmR>r
Am{U PwS>nmgmaIr dmT>Umar Amho. YUo MncoZo AWdm cmH$S>r ’$irZo aJSy>Z ~r doJio H$amdo. VgoM
2) cm‘.gr.Eg.-4 : hr OmV PwSy>ndOm dmT>Umar, ^anya ’$m§Úm Am{U noaUrnydu YʶmMo ~r 12 Vmg nmʶmV C~Xma OmJr R>odmdo. Am{U
nmZo Agcobr Amho. ¶m OmVrMr ‘w»¶ H$mS>r a§JrV AgVo. hr OmV Z§Va cmJdS>rgmR>r dmnamdo. ˶m‘wio CJdU 15 Vo 20 {Xdgm§EodOr
amoJ Am{U {H$S>tZm à{VH$maH$ Amho. 8 Vo 10 {Xdgm§V hmoD$Z H$moqW{~arÀ¶m CËnmXZmV dmT> hmoVo Am{U
3) cm‘.gr.Eg.-6 : hr OmV PwSy>ndOm dmT>Umar, ^anya ’$m§Úm H$mT>Ur cdH$a hmoʶmg ‘XV hmoVo.
Agcocr Am{U ‘ܶ‘ C§MrMr Amho. ¶m OmVrMr ‘w»¶ ’$m§Xr a§JrV IVo Am{U nmUr ì¶dñWmnZ : H$moqW~ra {nH$mÀ¶m Mm§Jë¶m Am{U
AgVo. hr OmV ^war amoJmg à{VH$maH$ Amho. VOocXma dmT>rgmR>r ~r noaVmZm hoŠQ>ar 10 Vo 12 Q>Z eoUIV
4) H$mo-1 : hr OmV Vm{‘iZmSy> H¥${f {dÚmnrR>mZo {dH${gV Ho$cocr OmV O{‘ZrV {‘giyZ ¿¶mdo. H$moqW{~arÀ¶m {nH$mcm noaUrÀ¶m doir
H$moqW~ra Am{U YݶmgmR>r Mm§Jcr Amho. ¶m OmVrMo 40 {XdgmV 50 {H$cmo 15:5:5 ho {‘lIV Úmdo. ~r CJdyZ Amë¶mda
hoŠQ>ar 10 Q>Z H$moqW{~arMo CËnmXZ {‘iVo. 20 Vo 25 {Xdgm§Zr hoŠQ>ar 40 {H$cmo ZÌ Úmdo. A{YH$ CËnmXZ
5) H$moH$U H$ñVwar : hr OmV S>m°. ~mimgmho~ gmd§V H$moH$U H¥${f KoʶmgmR>r IwanUrZ§Va 3  2 ‘rQ>a AmH$mamÀ¶m dmâ¶mV

16 & eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020


130 J«°‘ ¶w[a¶m Am{U ~r CJdyZ Amë¶mda 20 Vo 25 {Xdgm§Zr Xa ‘mdm Am{U VwS>VwS>çm§Mm àmXþ^m©d Pmë¶mg ˶m§À¶m {Z¶§ÌUmgmR>r
10 crQ>a nmʶmV 10 J«°‘ ¶w[a¶m à‘mUmV {‘giyZ 2 doim ’$dmaUr 10 crQ>a nmʶmV 15 {‘.cr. S>m¶{‘WmoEQ> {‘giyZ ’$dmamdo d
Ho$ë¶mg nrH$ 30 Vo 35 {Xdgm§V H$mT>Urg ¶oVo Am{U ^anya H$modir 5 Q>ŠHo$ qZ~moir AH$m©Mr ’$dmaUr H$amdr. H$mT>UrÀ¶m 8 Vo
cwgcwerV nmZo ¶oD$Z CËnmXZ dmT>Vo. 10 {Xdg H$moU˶mhr H$sQ>H$ZmeH$mMr AJmoXa ’$dmaUr H$ê$ Z¶o.
H$moqW{~arcm {Z¶{‘V nmUr XoUo Amdí¶H$ Amho. CÝhmir h§Jm‘mV Xa H$mT>Ur, CËnmXZ Am{U {dH«$s : noaUrnmgyZ XmoZ ‘{hݶm§Zr
6 Vo 7 {Xdgm§Zr Am{U {hdmir h§Jm‘mV 10 Vo 12 {Xdgm§Zr nmUr H$mo{W§{~arcm ’w$co ¶oʶmg gwédmV hmoVo; åhUyZ ˶mnydu {hadrJma Am{U
Úmdo. gwédmVrÀ¶m H$mimV {~¶m§Mr CJdU hmoʶmnydu dmâ¶mcm nmUr H$modir cwgcwerV AgVmZm H$moqW{~arMr H$mT>Ur H$amdr. gmYmaUnUo
XoVmZm dmâ¶mÀ¶m H$S>oZo dmicoco JdV qH$dm CgmMo nmMQ> cmdmdo. 15 Vo 20 go§.‘r. C§M dmT>cocr na§Vw ’w$co ¶oʶmnydu H$moqW~ra CnQy>Z
˶m‘wio ~r dmhÿZ EH$Ì Z hmoVm gmaIo amhÿZ CJdU Mm§Jcr hmoVo. AWdm H$mnyZ H$mT>Ur H$amdr. Z§Va H$moqW{~arÀ¶m OwS>çm ~m§YyZ
‘hÎdmÀ¶m {H$S>r, amoJ Am{U ˶m§Mo {Z¶§ÌU : H$moqW{~arda JmoUnmQ>mV qH$dm ~m§~yÀ¶m Q>monë¶m§‘ܶo ì¶dpñWV aMyZ AWdm JmS>rV
’$mago amoJ Am{U {H$S>r {XgyZ ¶oV ZmhrV. H$mhr doim ‘a amoJmMm ¶mo½¶ àH$mao aMyZ ~mOmamV {dH«$sgmR>r nmR>dmdr. nmdgmir Am{U
àmXþ^m©d hmoVmo. Aem doir ˶mMm O{‘ZrV gVV H$moqW{~arMo nrH$ {hdmir h§Jm‘mV H$moqW{~arMo hoŠQ>ar 10 Vo 15 Q>Z CËnmXZ {‘iVo.
KoʶmMo Q>mimdo. à{VH$maH$ OmVtMm dmna H$amdm Am{U ñdÀN>Vm Va CÝhmir h§Jm‘mV 6 Vo 8 Q>Z CËnmXZ {‘iVo.
amImdr. ^war amoJmÀ¶m {Z¶§ÌUmgmR>r cm‘.gr.Eg.-6 gma»¶m ^war g§nH©$ … 9403184752
à{V~§YH$ OmVtMm dmna H$amdm. nmʶmV {daKiUmao J§YH$ ’$dmamdo.

eoVH$ar ‘m{gH$ g§nmXH$s¶ g{‘Vr


emgZmZo {X. 22 OmZodmar 2008 À¶m emgZ {ZU©¶mZwgma eoVH$ar ‘m{gH$mÀ¶m g§nmXH$s¶ g{‘VrMr nwT>rcà‘mUo aMZm Ho$cr AgwZ ˶mZwgma gܶm
H$m¶©aV A{YH$mè¶m§Mm Vnerc ¶oWo {Xcm Amho.
A.H«$. g{‘Vr‘Yrc nX{gÕ A{YH$mar nXZm‘
1. Am¶wŠV (H¥${f), H¥${f Am¶wŠVmc¶, ‘hmamï´> amÁ¶, nwUo -1 Aܶj
2. Cng{Md (H¥${f), H¥${f d nXþ‘ {d^mJ, ‘§Ìmc¶, ‘w§~B© -32 gXñ¶
3. H¥${f g§MmcH$, ({dñVma d à{ejU) ‘hmamï´> amÁ¶, nwUo -5 gXñ¶
4. H¥${f g§MmcH$, (’$cmoËnmXZ) ‘hmamï´> amÁ¶, nwUo -5 gXñ¶
5. H¥${f g§MmcH$, ‘¥X g§YmaU d nmUcmoQ> joÌ ì¶dñWmnZ, ‘hmamï´> amÁ¶, nwUo - 1 gXñ¶
6. H¥${f g§MmcH$, {Z{dð>m d JwU{Z¶§ÌU, ‘hmamï´> amÁ¶, nwUo -1 gXñ¶
7. H¥${f g§MmcH$, H¥${f à{H«$¶m d ì¶mnmaj‘ eoVr, ‘hmamï´> amÁ¶, nwUo-5 gXñ¶
8. g§MmcH$, {dñVma {ejU, ‘hmË‘m ’w$co H¥${f {dÚmnrR>, amhþar, {O. Ah‘XZJa gXñ¶
9. g§MmcH$, {dñVma {ejU, S>m°. ~m. gm. H$moH$U H¥${f {dÚmnrR>, Xmnmocr, {O. aËZm{Jar gXñ¶
10. {d^mJ à‘wI, {dñVma {ejU, dg§Vamd ZmB©H$ ‘amR>dmS>m H¥${f {dÚmnrR>, na^Ur gXñ¶
11. {d^mJ à‘wI, {dñVma {ejU, S>m°. n§Om~amd Xoe‘wI H¥${f {dÚmnrR>, AH$mocm gXñ¶
12. Cnm¶w³V, newYZ d Hw$¸w$Q>, newg§dY©Z Am¶wŠVmc¶, ‘hmamï´> amÁ¶, nwUo gXñ¶
13. Cn Am¶wŠV, Xþ½Yì¶dgm¶ {dH$mg, Xþ½Yì¶dgm¶ Am¶wŠVmc¶, ‘.am., ‘w§~B© gXñ¶
14. Cng§MmcH$ (àH$meZo), ‘m{hVr d OZg§nH©$ ‘hmg§MmcZmc¶, ‘§Ìmc¶, ‘§w§~B© -32 gXñ¶
15. Cng§MmcH$, àmXo{eH$ ‘Ëñ¶ì¶dgm¶ H$m¶m©c¶, nwUo gXñ¶
16. H¥${f Cng§MmcH$ d g§nmXH$ eoVH$ar ‘m{gH$, H¥${f Am¶wŠVmc¶, ‘hmamï´> amÁ¶, nwUo-5 gXñ¶ g{Md

eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020 & 17


gwdm{gH$ {Z{eJ§YmMr ’$m¶Xo{ea eoVr
lr. A‘moc jragmJa, lr. M§ÐeoIa Jwido, H${Zð> g§emoYZ ghmæ¶H$, ‘hmË‘m ’w$co H¥${f {dÚmnrR>, amhþar.

‘ hmamï´> ho ’w$ceoVr‘Yrc nwT>macoco amÁ¶ Amho. ‘hmamï´>mMo hdm‘mZ,


O‘rZ d ~mOmanoR> ho ’w$ceoVrgmR>r AZwHy$c Ago Amho. gU,
g‘ma§^ d BVa H$m¶©H«$‘m‘ܶo gwemo^rH$aUmgmR>r ’w$cm§Mm ‘moR>çm
à‘mUmV dmna Ho$cm OmVmo. Am¡Úmo{JH$sH$aU d eharH$aUmÀ¶m dmT>r‘wio
gwemo^rH$aUmgmR>r dmnamV ¶oV Agcoë¶m gwQ>çm ’w$cm§gmo~VM, gwdm{gH$
’w$co d ~wHo$ ¶m§Mr ‘mJUr dmT>V Amho. Jwcm~, eod§Vr, P|Sy> ¶m nma§n[aH$
’w$cm§~amo~arZo gwdm{gH$ ’w$cm‘Yrc {Z{eJ§Y ~mOmamV Mm§Jcm ^md KoV
Amho. {Z{eJ§Y ho ‘hmamï´>mV JwcN>S>r øm ZmdmZo à{gÕ Amho. ho H§$XdJu¶,
~hþdm{f©H$ ’y$bnrH$ Amho. gwdm{gH$ nm§T>ar ew^« ’w$co AgUmam ’w$cXm§S>m
hr ¶m {nH$mMr {deof AmoiI Amho. gwÅ>r ’w$co doUr, JOam, hma, ‘mim
V¶ma H$aʶmgmR>r dmnaVmV Va ’w$cXm§S>o ~wHo$ V¶ma H$aʶmgmR>r d
’w$cXmUr gOmdQ>r H$[aVm dmnaVmV. {Z{eJ§Y ho df©^a CËnmXZ XoUmao
’y$cnrH$ Amho. gmonr, gwQ>gwQ>rV cmJdS>, cmJdS>rMm H$‘r IM© d Mm§Jcm
~mOma^md ¶m‘wio eoVH$è¶m§Mm {Z{eJ§Y cmJdS>rH$S>o H$c dmT>V Amho.
hdm‘mZ d O‘rZ
CîU d X‘Q> hdm‘mZ ¶m {nH$mg ‘mZdVo. H$moaS>çm hdm‘mZmV
~mam‘mhr nmʶmMr gmo¶ Agë¶mg cmJdS> H$aVm ¶oVo. A{V W§S>r qH$dm
gVVMm nmD$g øm {nH$mg hm{ZH$maH$ Amho. cmJdS>rgmR>r nmʶmMm
{ZMam hmoUmar hcH$s Vo ‘ܶ‘ O‘rZ ‘mZdVo. hcŠ¶m O{‘ZrV cmJdS> {dÚmnrR>mA§VJ©V ApIc ^maVr¶ g‘pÝdV nyîngwYma àH$ën, JUoeqIS>
H$aVmZm g|Ðr¶ IVmMm ^anya dmna H$amdm. ^mar O{‘ZrV nmʶmMm nwUo ¶m§Zr ZdrZM àgm[aV Ho$cocm ’w$co aOV dmU cmJdS>rgmR>r dmnacm
{ZMam cdH$a hmoV Zmhr; ˶m‘wio ImoS>Hy$O d ‘yiHy$O amoJmMm àmXþ^m©d OmVmo.
hmoVmo. 6.5 Vo 8.5 gm‘y AgUmar O‘rZ cmJdS>rgmR>r AZwHy$c Amho. cmJdS>rgmR>r H$mT>UrZ§Va nmM Vo ghm AmR>dS>o {dlm§Vr {Xcoco,
Ah‘XZJa {OëømMo hdm‘mZ d O{‘ZrMm {dMma H$aVm {Z{eJ§Y 20 J«°‘ nojm A{YH$ dOZmMo H§$X {ZdS>mdo. {ZdS>coco H§$X 15 {‘{ZQ>
cmJdS>rgmR>r nmofH$ Ago Amho. 0.2 Q>¸o$ Vrd«VoÀ¶m ~waerZmeH$ ÐmdUmV ~wS>dmdo. cmJdS>rnydu O{‘ZrMr
Zm§JaUr, Hw$idUr H$ê$Z O‘rZ ^wg^werV H$amdr E{àc-‘o ‘{hݶmV
cmJdS> gar da§~m nÕVrZo 5 Vo 7 go§.‘r. Imocrda d 30  30 g|.‘r. qH$dm
{Z{eJ§Y ho ~hÿdm{f©H$ nrH$ Amho, ¶mMr cmJdS> H§$XmÛmao Ho$cr OmVo. 30  45 g|.‘r. A§Vamda H§$X cmdmdrV. EH$ar 32 Vo 35 hOma Va
EH$Xm cmJdS> Ho$ë¶mda gcJ VrZ df© nrH$ KoVm ¶oVo qH$dm Xadfu hoŠQ>ar 70 Vo 80 hOma H§$X cmJdS>rgmR>r nwaogo hmoVmV.
ZdrZ cmJdS> Ho$cr OmVo. E{àc-‘o ‘{hݶmV cmJdS> Ho$ë¶mg ’w$cm§Mo
^anya CËnmXZ {‘iVo. {Z{eJ§YmMr H§$X CËnmXZj‘Vm Mm§Jcr Agë¶mZo nmUr ì¶dñWmnZ d IV ì¶dñWmnZ
gwadmVrg 10 JwR§ >çmda cmJdS> H$amdr. ˶mnmgyZ df©^amV AmnUmg doioda nmUr d IV ì¶dñWmnZ H$aUo JaOoMo Amho. cmJdS>rZ§Va
EH$ EH$a joÌ cmJdS>rMo H§$X àmá hmoVmV. ømà‘mUo H§$X {‘imë¶mda cJoMM nmUr Úmdo. CÝhmù¶mV 5 Vo 6 {Xdgm§Zr, {hdmù¶mV 8 Vo
~mOmanoR>‘o Yrc ‘mJUr d nwadR>m ¶m§Mm {dMma H$ê$Z cmJdS>rMo joÌ R>admdo. 10 {Xdgm§Zr Va nmdgmù¶mV O{‘ZrÀ¶m àH$mamZwgma d nmdgmZwgma
15 Vo 20 {Xdgm§Zr nmUr Úmdo. Vwfma qH$dm {R>~H$ qgMZmMm
cmJdS>rgmR>r OmVtMr {ZdS> dmna Ho$ë¶mg nmʶmMr ~MV hmoD$Z CËnmXZmV dmT> hmoVo. IV
{Z{eJ§Ym‘ܶo qgJc d S>~c Ago XmoZ àH$ma AmhoV. qgJc àH$maMr ì¶dñWmnZm‘ܶo hoŠQ>ar 40 Vo 50 Q>Z Mm§Jco Hw$Ococo eoUIV
’w$co hr gwQ>r ’w$co, doUr, JOam, hma, ‘mim V¶ma H$aʶmgmR>r dmnaVmV. cmJdS>rnydu O{‘ZrV {‘gimdo. hoŠQ>ar 200 {H$cmo ZÌ åhUOo 434 {H$cmo
qgJc‘ܶo ’w$co aOZr, à‚db øm OmVr à{gÕ AmhoV. S>~c àH$maMr ¶w[a¶m, 150 {H$cmo ñ’w$aX åhUOo 937 {H$cmo qgJc gwna ’$m°ñ’o$Q> d
’w$co hr ’w$cXm§S>o, ~wHo$ V¶ma H$aʶmgmR>r d ’w$cXmUr gOmdQ>rH$[aVm 150 {H$cmo nmcme åhUOoM 250 {H$cmo å¶waoQ> Am°’$ nmoQ>°e dmnamdo.
dmnaVmV. S>~c àH$mamV gwdm{gZr, d¡^d d ‘hmË‘m ’w$co H¥$fr g§nyU© ñ’w$aX d nmcme cmJdS>rÀ¶m doir Úmdo. ZÌ VrZ g‘mZ ^mJmV

18 & eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020


30, 60 d 90 {Xdgm§Zr Úmdo. H$m°na Am°p³gŠcmoamB©S>Mr ’$dmaUr H$amdr. {nH$m§Mr {Z¶{‘VnUo ’o$anmcQ>
H$amdr.
H$sS> d amoJ ì¶dñWmnZ
{Z{eJ§Ymda àm‘w»¶mZo ’w$c{H$S>o d ~S> ~moAaa hr H$sS> AmT>iVo. ’w$cm§Mr H$mT>Ur d CËnmXZ
’w$c{H$S>o nmZmVyZ d H$irVyZ AÝZag emofyZ KoVmV. àmXþ^m©d Pmcocr PmS>o H§$X cmJdS>rZ§Va VrZ Vo Mma ‘{hݶmV ’w$co H$mT>Urg ¶oVmV. nyU©
dmiVmV. PmS>mMr dmT> Iw§Q>Vo. ~S> ~moAaa ’w$bXm§S>çmda A§S>r Q>mH$VmV. dmT> Pmcoë¶m H$ù¶m§Mr d C‘bboë¶m ’w$cm§Mr H$mT>Ur H$amdr. H$mT>Ur
A§S>çmVyZ ~mhoa Amcocr Air H$ir nmoIaVo ˶m‘wio CËnmXZmV KQ> hmoVo. gH$mir qH$dm g§Ü¶mH$mir H$amdr. nwînJwÀN>mgmR>r ’w$bXm§S>o H$mT>Ur
’w$c{H$S>o d ~S> ~moAaa {Z¶§ÌUmgmR>r 5 Q>¸o$ qZ~moir AH$m©Mr ’$dmaUr H$aVmZm gdm©V ImcMr XmoZ Vo VrZ ’w$co C‘cV AgVmZm ’w$cXm§S>o
H$amdr. amoJm‘ܶo ImoS>Hy$O d ‘a amoJmMm àmXþ^m©d hmoVmo. ImoS>Hy$O amoJmV O{‘ZrcJV N>mQy>Z H$mT>Ur H$amdr. dV©‘mZnÌmV EH$ EH$ S>PZÀ¶m
gwadmVrcm nmZmda d ImoS>mda Vn{H$ar {R>nHo$ {XgVmV Z§Va ho {R>nHo$ ’w$bXm§S>çmÀ¶m OwS>çm ~m§Ymì¶mV. gamgar hoŠQ>ar 8 Vo 10 cmI ’w$cXm§S>o
{ndio hmoVmV d nmZo JiVmV. ‘yiHy$O amoJmV ~waer H§$Xm‘YyZ ImoS>mda {‘iVmV Va gwQ>r ’w$co hoŠQ>ar 7 Vo 8 Q>Z {‘iVmV.
ngaVo. ImoS>Hy$O d ‘a amoJmÀ¶m {Z¶§ÌUmgmR>r 2 J«°‘ à{V crQ>a à‘mUmV g§nH©$ … 9822991495

(nmZ 12 dê$Z) ~waer‘wio hmoVmo. ˶m‘wio nmZo Am{U Air XoR>mda MÅ>o nS>VmV. MÅ>o
H§$nmoñQ> IV O{‘Zr‘ܶo {‘gimdo. AiyMr cmJdS> gar da§~m qH$dm hiyhiy ‘moR>o hmoV OmD$Z g§nyU© nmZmda ngaVmV. ˶m‘wio nmZo
gnmQ> dmâ¶m§‘ܶo H$aVmV. AiyÀ¶m cmJdS>rgmR>r ‘mV¥H§$X AWdm H$anë¶mgmaIr {XgVmV. Z§Va nmZo gwHy$Z JiyZ nS>VmV.
~JcH§$X hr dmnaco OmVmV. ‘mÌ, cmJdS>rgmR>r ~JcH§$XmMm dmna Cnm¶ : amoJQ> nmZo H$mTy>Z Zï> H$amdrV. 25 J«°‘ Pm¶Zo~ nmʶmV
Ho$ë¶mg CËnmXZ OmñV ¶oVo. cmJdS>rgmR>r cmJUmè¶m H§$XmMo dOZ {‘giUmar ^wH$Q>r 10 crQ>a nmʶmV {‘giyZ ’$dmamdo.
gmYmaUnUo 45 Vo 50 J«°‘ Agmdo. Aem arVrZo EH$ hoŠQ>a joÌmgmR>r 2) {n{W¶‘ am°Q> : hm amoJ {n{W¶‘ ¶m O{‘ZrV dmT>Umè¶m ~waer‘wio
gw‘mao 8 Vo 10 q³dQ>c H§$X cmJVmV. H§$XmgmR>rÀ¶m AiyMr cmJdS> ngaVmo. ~waerMm àmXþ^m©d PmS>mÀ¶m ‘wim§da Am{U H§$Xmda hmoVmo.
H$aVmZm XmoZ AmoirVrc A§Va 90 g|.‘r. R>odmdo Va dS>çm V¶ma ˶m‘wio H§$X gwadmVrcm ‘D$ nS>VmV Am{U Z§Va Hw$OVmV. PmS>mMr
H$aʶmgmR>r cmdë¶m OmUmè¶m AiyÀ¶m OmVtMr cmJdS> 60  60 nmZo {ZñVoO Am{U ‘cyc hmoVmV. H$mcm§VamZo PmS> ‘aVo.
g|.‘r. A§Vamda H$amdr. AiyÀ¶m nmZm§gmR>r cmJdS> gnmQ> dmâ¶mV Cnm¶ : AiyMr ~mJ ñdÀN> R>odmdr. {nH$m§Mr ’o$anmcQ> H$amdr.
H$aUo OmñV Mm§Jco AgVo. cmJdS>rZ§Va amoJ‘wŠV ‘mV¥H§$X AWdm ~JcH§$X dmnamdoV.
IVo Am{U nmUr ì¶dñWmnZ : ^anya CËnmXZ ¶oʶmgmR>r Aiycm H$mT>Ur d CËnmXZ : cmJdS>rZ§Va XmoZ Vo AS>rM ‘{hݶm§V nmZm§Mr
Xa hoŠQ>ar 100 {H$cmo ZÌ, 100 {H$cmo ñ’w$aX Am{U 50 {H$cmo H$mnUr H$aVm ¶oVo. nyU© dmT>cocr nmZo O{‘ZrcJV XoR>mgh H$mnyZ
nmcme Úmdo. ñ’w$aX Am{U nmcme ¶m§Mr nyU© ‘mÌm Am{U AYu ‘mÌm ˶m§À¶m JS>çm ~m§YVmV. EH$Xm Ho$coë¶m cmJdS>rnmgyZ XrS> Vo XmoZ
cmJdS>rZ§Va 35 Vo 40 {Xdgm§Zr Úmdr. O{‘ZrÀ¶m ‘JXþamà‘mUo df} nmZo {‘iVmV. H§$XmgmR>r cmdcoco nrH$ gw‘mao 90 Vo 100
CÝhmir h§Jm‘mV ghm {Xdgm§À¶m A§VamZo nmUr Úmdo. Iarn h§Jm‘mV {Xdgm§V V¶ma hmoVo. nrH$ V¶ma Pmco åhUOo nmZo {ndir nSy>Z
nwaogm nmD$g Agë¶mg nmUr XoʶmMr Amdí¶H$Vm ZgVo. gwHy$ cmJVmV. nmZo {ndir nSy> cmJë¶mZ§Va Hw$XirZo IUyZ H$mTy>Z
Am§Va‘emJV : nmZm§gmR>r AiyMr cmJdS> Ho$ë¶mg ’$maer ‘emJV ¿¶mdoV. H$mT>UrZ§Va ho H§$X 5 Vo 6 {Xdg gmdcrV ngê$Z ˶m§Mr
H$amdr cmJV Zmhr. H$maU VoWo gVV Amocmdm Agë¶m‘wio ghgm nmcQ>Ur H$aVmV. ˶mM doir Iam~, Hw$Ococo H§$X H$mTy>Z Q>mH$mdoV.
VU CJdV Zmhr. H§$XmgmR>r cmJdS> Ho$ë¶mg Amdí¶H$VoZwgma EH$ Aem àH$mao ¶mo½¶ H$miOr KoVë¶mg dS>rgmR>r AiyÀ¶m OmVrnmgyZ
Am{U XmoZ ‘{hݶm§Zr Iwanʶm H$ê$Z amonm§Zm ‘mVrMr ^a Úmdr. gw‘mao 4 Vo 5 Q>Z Xa hoŠQ>ar {hadr nmZo Am{U H§$XmgmR>r cmdʶmV
˶m‘wio H§$X Mm§Jco nmogVmV. ’w$Q>do OmñV {ZKmcoco Agë¶mg 1 Vo ¶oUmè¶m OmVrnmgyZ gw‘mao 10 Q>Z Xa hoŠQ>ar H§$X EdT>o CËnmXZ
2 ‘w»¶ nmZo R>odyZ ~mH$sMr nmZo H$mnyZ Q>mH$mdrV. {‘iVo.
‘hÎdmÀ¶m {H$S>r Am{U ˶m§Mo {Z¶§ÌU : nmZo Hw$aVS>Umar Am{U AiyÀ¶m {Za{Zamiçm Cn¶moJm‘wio ¶m {nH$mcm df©^a ‘mJUr AgVo.
‘mdm ¶m {H$S>r AiyÀ¶m nmZmVrc ag emofyZ KoVmV. ˶m‘wio {nH$mMo AiyÀ¶m H$mhr {d{eï> OmVrÀ¶m nmZm§nmgyZ A˶§V M{dï> àH$maÀ¶m
‘moR>çm à‘mUmda ZwH$gmZ hmoVo. dS>çm ImʶmgmR>r V¶ma H$aVm ¶oVmV. Aem dS>çm§À¶m nmZm§Zm
Cnm¶ : ¶m {H$S>rÀ¶m {Z¶§ÌUmgmR>r 10 crQ>a nmʶmV 15 {‘.br. ehamVrc ‘moR>‘moR>çm hm°Q>oëg‘YyZ ‘mJUr Amho. H§$XmgmR>r ñdV§Ì
S>m¶{‘WmoEQ> {‘giyZ ’$dmamdo d 5 Q>ŠHo$ qZ~moir AH$m©Mr ’$dmaUr nrH$ åhUyZ AiyMr CËVa ^maVmV ì¶mnmar VÎdmda cmJdS> Ho$cr
H$amdr. OmVo. Aem àH$mao Aiy ¶m {nH$mMo nmZm§gmR>r d H§$XmgmR>r cmJdS>
H$ê$Z emór¶Ñï>çm ¶mo½¶ àH$mao ì¶dñWmnZ Ho$ë¶mg Mm§Jco CËnmXZ
‘hÎdmMo amoJ Am{U ˶m§Mo {Z¶§ÌU {‘iyZ eoVH$è¶m§Zm Mm§Jcm ’$m¶Xm hmoD$ eH$Vmo.
1) H$anm {c’$ ãcmB©Q> : hm amoJ Phytopthora colocaceae ¶m g§nH©$ … 9403184752

eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020 & 19


VwVr cmJdS> V§ÌkmZ
S>m°. gr. ~r. cQ>nQ>o, à^mar A{YH$mar, lr. gr. ~r. AS>gyi, ghmæ¶H$ àmܶmnH$,
aoer‘ g§emoYZ ¶moOZm, dg§Vamd ZmB©H$ ‘amR>dmS>m H¥${f {dÚmnrR>,na^Ur

ao er‘ H$sQ>H$m§Mo EH$‘od ImÚ åhUyZ VwVrMo PmS> AmoiIbo OmVo.


’$³V VwVrÀ¶m nmZmdaM (‘¢Zmo’°$Jg) aoer‘ H$sQ>H$ OJVmo. VwVr
PmS>mMo dZñnVr dJuH$aU ‘mo-¶ogr ¶m Hw$Qw>§~mV ‘moS>Vo. AmZwd§{eH$Vm
OcX d gai dmT>Umar Amho. XmoZ S>moù¶mVrb A§Va H$‘r Amho Va
’$m§Xrda nmZo EH$mAmS> EH$ Aem àH$mao EH$‘oH$m§g‘moa ¶oUmao cm§~ XoR>
AgUmao d nmZmda {eam AgVmV. hr OmV ~m§Ymda cmJdS>rgmR>r
‘moag ¶m Hw$imV ¶oV AgyZ {d{dY 20 nojm OmñV àOmVr AmT>iVmV. qH$dm S>m|JaCVmamda, gnmQ>rda cmJdS>rg Cn¶w³V Amho. CVmamg
VwVr PmS>mMo ‘yi CJ‘ñWmZ B§S>mo-{h‘mc¶mÀ¶m am§Jm‘ܶo AgyZ ho d¥j AmS>do Ma KoVco Va ˶m ImcyZ cmJdS> qH$dm gnmQ> O{‘Zrda
~hÿdfu¶ àH$maMm Amho. ˶mMr ‘wio Imoc da OmVmV. PmS>mMr cmJdS> PmS>mÀ¶m ñdê$nmV dmT>dʶmgmR>r IS>m nÕV ’$m¶Xoera Amho. hr
Ho$ë¶mZ§Va A{Ve¶ OcX JVrZo dmT> hmoVo d ^anya nmZmMo/’$m§ÚmMo OmV H$moaS>dmhÿ qH$dm {Oam¶V Agcr Var Cƒ àVrMr nmZo åhUOoM
CËnmXZ {‘iVo. PmS>mda Za d ‘mXr Aem XmoÝhr àH$maMr ’w$co ¶oV AgyZ à{WZo 24.3 Q>ŠHo$ eH©$am 13.8 Q>ŠHo$ Am{U nmʶmMo à‘mU
nanamJrH$aU dmè¶mÀ¶m ghmæ¶mZo hmoVo. 70.6 Q>¸o$ Amho. ¶m OmVrÀ¶m ’$m§Úm diUXma {hadQ> Vo H$aS>çm
VwVrÀ¶m ~mJm¶Vr cmJdS>rg Cn¶w³V OmVrMr {ZdS> H$aʶmgmR>r a§JmÀ¶m AgVmV Am{U da nmZo JS>X {haì¶m a§JmMr AgVmV. nmZmMo
àW‘ ¶mo½¶ O‘rZ d hdm‘mZ AgUo JaOoMo Amho. aoer‘ CÚmoJmV H$mof CËnmXZ 10000 Vo 18000 {H$.J«°. à{V hoŠQ>ar à{V df© {‘iVo.
CËnmXZmVrc 60 Q>ŠHo$ IM© hm VwVr nmZmda hmoV Agë¶mZo VwVrÀ¶m nmZm‘ܶo 70 Q>ŠHo$ nmUr AgyZ gmR>dUj‘Vm Mm§Jcr Amho. ¶m
OmVr {ZdS>rg AZݶgmYmaU ‘hÎd Amho. ˶mM ~amo~a ¶eñdr H$mof OmVrMo ~oUo cmJdS>rZ§Va ‘wio ’w$Q>ʶmMo à‘mU 80 Q>³³¶mÀ¶m da
CËnmXZmV VwVr nmZm§Mm gh^mJ 38.2 Q>ŠHo$ EdT>m Amho. (V³Vm H«$.1) Amho. OcX dmT> hmoV Agë¶m‘wio ‘ܶ‘ ~mJm¶Vr ^mJmV hr OmV
à{gÕ hmoV Amho. g§a{jV nmUr qH$dm {R>~H$ qgMZ gw{dYm Agoc
V³Vm H«$. 1 … ¶eñdr aoer‘ H$mof CËnmXZmgmR>r Va AWdm H$moaS>dmhÿ n[apñWVrV dfm©H$mR>r 3 Vo 4 H$mofmMr {nHo$
n[aUm‘H$maH$ ‘hÎdmMo KQ>H$ (Q>ŠHo$dmar) H$mT>ʶmgmR>r hm VwVr dmU cmoH${චAmho.
2) Eg-34 (Eg-30  ~oa 776) hr OmV nmdgmir h§Jm‘mV Mm§Jcr
A.H«$. KQ>H$ {ddaU Q>ŠHo$dmar
dmT>Vo ¶m OmVrMr {Z{‘©Vr Eg-30 Am{U ~oa-776 ¶m OmVrÀ¶m
1. VwVr ~mJ ì¶dñWmnZ 38.2 {Z¶§{ÌV nÕVrZo namJqgMZ H$ê$Z {dH${gV Ho$cr Amho. PmS>mÀ¶m
2. hdm‘mZ (Vmn‘mZ d AmЩVm) 37.0 ’$m§Úm diUXma {hadQ> H$aS>çm a§JmÀ¶m AgyZ nmZmV nmʶmMo à‘mU
gmR>dyZ R>odʶmMr j‘Vm 75 Q>³³¶m§nojm OmñV Mm§Jcr Amho. VwVr
3. aoer‘ H$sQ>H$ g§JmonZ V§ÌkmZ 4.2 nmZmMo CËnmXZ 14 Vo 17 ‘o. Q>Z à{V hoŠQ>a à{V df© EdT>o Amho.
4. VwVr aoer‘ H$sQ>H$ dmU/g§H$a dmU 4.2 3) Amagr-1/2 (n§Om~ cmH$cgoZ) ¶m VwVrÀ¶m OmVrcm J[a~m§Mr
5. aoer‘ H$sQ>H$m§Mr A§S>rny§O 3.7 VwVr Ago g§~moYbo OmVo. A˶§V H$‘r XoI^mc IMm©V nmZmMo
Mm§Jco CËnmXZ XoVo. ¶m OmVrÀ¶m VwVr ~oʶmg ‘wio ’w$Q>ʶmMo à‘mU
6. BVa 8.2 90 Q>ŠHo$ nojm OmñV d dfm©H$mR>r 25000 {H$.J«°. nmZmMo CËnmXZ
{dnarV n[apñWVrV {‘iVo.
OJmV 30 XoemV aoer‘ CÚmoJ Ho$bm OmVmo. ¶mVrc 16 Xoe Am{e¶m
I§S>mVrc AgyZ OmJ{VH$ aoer‘ CËnmXZmV ¶m Xoem§Mm 90 Q>ŠHo$ dmQ>m VwVr cmJdS> nÕV
Amho. MrZZ§Va ^maV H$ÀÀ¶m aoer‘ CËnmXZmV Xþgè¶m H«$‘m§H$mda Amho. ~mJm¶Vr VwVr cmJdS>rgmR>r OmoS>Amoi qH$dm nÅ>m nÕVrMm Adb§~
Z§Va ~«mPrc {Vgè¶m H«$‘m§H$mda Amho. EHy$U OmJ{VH$ H$ÀÀ¶m aoe‘mÀ¶m H$amdm Va H$moaS>dmhÿ VwVr cmJdS>rgmR>r IÈ>m nÕVrMm qH$dm VrZ Amoi
CËnmXZmV MrZMm 80 Q>ŠHo$ dmQ>m AgyZ ^maVmMo 15 Q>ŠHo$ CËnmXZ nÕVrMm Adb§~ H$amdm.
Amho. 1) IÈ>m nÕV : H$moaS>dmhÿ cmJdS>rgmR>r 3  3 ’y$Q> A§Vamda
45  45  45 g|.‘r. A§VamMo IÈ>o H$amdoV. PwSy>n d¥jmcm
{Oam¶V O{‘ZrgmR>r Cn¶w³V VwVrÀ¶m OmVr bmJdS>rgmR>r 6  3 ’y$Q> A§Vamda Va d¥j cmJdS> nÕVrV
1) Eg-13 … gmYmaUV: 750 {‘.‘r. Vo 1000 {‘.‘r. n¶ªV nO©Ý¶‘mZ 9  9 ’y$Q> A§Vamda IÈ>m H$ê$Z ˶mV ~oUo cmJdS> H$amdr.
AgUmè¶m ^mJmV VwVrMr cmJdS> H$moaS>dmhÿ nÕVrZo H$aVm ¶oVo. ¶m IS²>S>çmV g|{ж IV, cmc ‘mVr Am{U dmiy ¶mMo g‘à‘mUmV
OmVrMr {ZdS> H$Ýdm-2 ¶m OmVrÀ¶m amonmnmgyZ Iwë¶m namJ{g§MZ {‘lU Agmdo. cmJdS> Ho$ë¶mZ§Va XaamoO IS²>S>çmV nmUr Úmdo.
g§H$[aV {ZdS> nÕVrZo Ho$cocr Amho. cmJdS> Ho$ë¶mZ§Va hr OmV ~m§Ymda Hw§$nU åhUyZ añ˶mÀ¶m XmoÝhr ~mOyg cmJdS> H$amd¶mMr

20 & eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020


Pmë¶mg 45  45  45 g|.‘r. AmH$mamMo IÈ>o H$amdoV. H$modù¶m ’$m§Úm XmoZ H$mV AdñWon¶ªV ImÚ åhUyZ Úmdo. Z§VaMr
2) VrZ gar nÕV : ‘moR>çm à‘mUmda VwVr cmJdS> H$amd¶mMr Pmë¶mg Vi N>mQ>Ur 80 ì¶m {Xder H$amdr. AemM H«$‘mZo dfm©VyZ 4 doim
¶m nÕVrMm Adb§~ H$amdm. Aem àH$maÀ¶m cmJdS>r‘wio ‘moR>çm N>mQ>Ur d ImÚ XoʶmMr gmIir nyU© H$amdr AmR> H$mofmMo nrH$
à‘mUmV Q´>°³Q>aÀ¶m gmømZo ‘emJV H$aUo gmoB©Mo hmoVo. ˶mM~amo~a ¿¶mdo. ^maVmV ^anya gy¶©àH$me Agë¶m‘wio ~hÿdfu¶ VwVr d¥jmMr
Am§Va‘emJV d VU{Z¶§ÌU H$aUo eŠ¶ hmoVo. ¶m‘ܶo cmJdS> A§Va N>mQ>Ur Ho$ë¶m‘wio nwZ… nwZ… ^anya ’$m§Úm ¶oVmV Am{U dfm© H$mR>r
3  3  4 ’y$Q> Aem àH$maMo Agmdo. aoer‘ H$mofmMr ghm Vo AmR> {nHo$ KoUo ghO eŠ¶ hmoVo.
3) nÅ>m qH$dm OmoS> Amoi nÕV … EH$Xm cmJdS> Ho$ë¶mZ§Va nwÝhm ‘hmamï´>mV eoVH$ar VwVr 3  2 ’y$Q> A§Vamda bmJdS> H$aV hmoVo.
15 Vo 20 df} cmJdS> H$amd¶mMr JaO nS>V Zmhr. cmJdS> H$aVmZm 1997-98 Z§Va VwVr ImÚmMr ’$m§Xr nÕV àM{cV Pmë¶m‘wio VwVr
¶mo½¶ cmJdS> nÕV {ZdS>Uo ‘hÎdmMo Amho. E{àc ‘o ‘{hݶmV C^r cmJdS> OmoS>Amoi nÕVrZo åhUOo 6  3  2 ’y$Q> d 5  3 
d AmS>dr Zm§JaQ> H$amdr. Zm§JaQ> Pmë¶mZ§Va EH$ar 8 Vo 10 Q>Z 2 ’y$Q> Aem àH$mao H$ê$ cmJco AmhoV. ¶m à‘mUo EH$ar AZwH«$‘o 4938 d
Mm§Jco Hw$Ococo eoUIV qH$dm H§$nmoñQ> IV qH$dm 2 Q>Z Jm§Sy>iIV 5555 PmS>mMr g§»¶m amhVo. ˶m‘wio à{V EH$ar VwVr nmë¶mMo
gd© O{‘ZrV gma»¶m à‘mUmV ngamdo. Z§Va dIaUr H$ê$Z O‘rZ CËnmXZmV 3  3 ’y$Q> gar cmJdS>r nÕVrnojm ‘moR>r dmT>
EH$gmaIr H$ê$Z ¿¶mdr. Pmcr AgyZ VwVr ~mJoÀ¶m XoI^mc d nmZo VmoS>Ur ‘Owar IMm©V
VwVr dmU {ZdS> : ~më¶ H$sQ>H$ g§JmonZmgmR>r ìhr-1 qH$dm Eg- 50 Q>ŠHo$ ~MV Pmcr Amho.
36 ¶m VwVr dmUmMr {ZdS> H$amdr.
cmJdS>rMo A§Va : VwVr cmJdS> gar nÕVrZo 90  90 g|.‘r. ~mJm¶Vr joÌmgmR>r VwVr cmJdS>
60  120 g|.‘r. qH$dm nÅ>m nÕVrZo nÕVrZo (150  90)  1) H$Ýdm-2 (E‘-5) : gZ 1950 ‘ܶo H$Zm©Q>H$ aoer‘ H|$Ðm‘ܶo
60 g|.‘r. A§Vamda H$amdr. {dH$grV H$ê$Z cmJdS>rgmR>r {e’$mag H$aʶmV Amcr. ñWm{ZH$
VwVr N>mQ>Ur : VwVr cmJdS> Ho$ë¶mZ§Va EH$m dfm©Zo O{‘ZrnmgyZ åh¡gya ¶m OmVrnmgyZ Iwë¶m namJqgMZ g§H$a nÕVrZo {dH${gV
20 g|.‘r A§Vamdê$Z ‘o-OyZ ‘{hݶmV N>mQ>Ur H$amdr. OmV cmJdS> Ho$ë¶mZ§Va PmS>m§Mr dmT> OcX AgyZ hdm‘mZmg,
35 {XdgmZ§Va VwVr nmZo ImÚ åhUyZ XoʶmgmR>r V¶ma hmoVmV. Am§Va‘emJV d O{‘Zrg Mm§Jcm à{VgmX XoVo. åh¡gya cmoH$c
Z§Va 7 {Xdgmn¶ªV ~më¶ aoer‘ H$sQ>H$m§Zm XmoZ H$mV AdñWm dmUmnojm nmZo Mm§Jë¶m àVrMr EH$Ord n¥ð>^mJ Agcoco Am{U
nyU© hmoʶmn¶ªV IVo Úmdo. Xhmì¶m {Xder e|S>o IwSy>Z ¿¶mdr. e|S>o nMZe³VsgmR>r nmofH$ dmU ^maVmì¶{V[a³V lrc§H$m, ~m§JbmXoe,
IwS>ë¶mZ§Va n§M{dgmì¶m {Xder Xþgè¶m ~më¶ aoer‘ H$sQ>H$ ~°MgmR>r {’$crnmB©Ýg, Wm¶c±S> B. XoemV àM{cV Pmcm Amho. ¶m dmUmV

V³Vm H«$. 2 … gܶm ^maVmV cmoH$ {චPmcoco VwVr dmU


A.H«$. VwVrÀ¶m OmVrMo Zmd {dH${gV Pmcoco df© VwVr nmZmMo CËnmXZ
A. ~mJm¶Vr dmU
1. Eg-36 1986 45 ‘|.Q>Z./ho./df© ~mJm¶Vr dmU Am{U ~më¶ aoer‘ H$sQ>H$
g§JmonZmgmR>r {e’$mag
2. ìhr-1 1997 60 ‘o. Q>Z. ~më¶ d àm¡T> aoer‘ H$sQ>H$ g§JmonZmgmR>r {e’$magrV
3. Or-2 Eg-36 OmVr nojm 35 Q>ŠHo$ OmñV nmZmMo CËnmXZ XoV AgyZ
~më¶ H$sQ>H$ g§JmonZmgmR>r {e’$mag.
4. Or.4 ~mJm¶Vr VwVr dmU Am{U àm¡T> aoer‘ H$sQ>H$
g§JmonZmgmR>r {e’$mag
~. H$moaS>dmhÿ VwVr dmU
1. Eg-13 1990 10 Vo 12 ‘o.Q>Z/ho./ df©
2. EAma-10 2001 9.28 ‘o. Q>Z/ho./df©
H$. AmåcYmar O{‘ZrgmR>r
1. H$Ýdm-2 2001 44 ‘o. Q>Z/ho./df©
nmZmMo XþßnQ> CËnmXZmgmR>r {e’$mag

eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020 & 21


nmʶmMo à‘mU 72 Q>ŠHo$ à{WZo 21 Q>ŠHo$
gmIa 11.5 Q>ŠHo$ Va ‘wio ’w$Q>ʶmMo
à‘mU 80 Q>ŠHo$ nojm OmñV Amho. ’$m§Úm
gai, {hadQ> H$aS>çm a§JmMr nmZo gai
EH$‘oH$m§g‘moa d ~oarÀ¶m AmH$mamMr OmS>ga
Za‘ AgVmV. nmZmMo CËnmXZ ~mJm¶Vr
joÌmda 25 ‘o. Q>Z à{V df© ¶oVo.
2) Eg-30 : ¶m OmVrÀ¶m ’$m§Úm diUXma
{hadQ> H$aS>çm a§JmÀ¶m AgVmV. nmZo
gai EH$‘oH$m§g‘moa Zr‘ ~oarÀ¶m AmH$mamMr
da˦m {XeoZo dmH$cocr AgVmV. nmZmMm
a§J {’$H$Q> {haì¶m a§JmMm AgVmo. nmZmMo
CËnmXZ ~mJm¶Vr joÌmV E‘-5 à‘mUo ¶mo½¶
O{‘ZrV d IVmÀ¶m ¶mo½¶ ‘mÌm {Xë¶mZ§Va
38 ‘o.Q>Z. à{V hoŠQ>a à{V df} EdT>o ¶oVo.
‘wio ’w$Q>ʶmMo à‘mU 55 Q>³³¶mnojm OmñV
Amho. H$sQ>H$ g§JmonZmgmR>r {e’$mag Ho$cocr AgyZ ‘hmamï´>mV gd© ^mJmV
3) Eg-36 : hr OmV ~èhm‘nya cmoH$c nmgyZ {dH$grV H$aʶmV cmooH${චAmho.
Amcr Amho. ¶m OmVrMo PmS> gmYo diUXma {hadQ> H$aS>çm a§JmMo
AgVo. nmZo {hadQ> H$mVacocr ZgVmV. nmZmMr aMZm EH$‘oH$mg‘moa IV ì¶dñWmnZ
Vm§~S>çm O{‘ZrgmR>r ¶mo½¶. nmZo ‘moR>çm ~moarÀ¶m AmH$mamgmaIr H$moaS>dmhÿ VwVr cmJdS>rgmR>r amgm¶{ZH$ IVmMr ‘mÌm n{hë¶m
{XgVmV. ‘wio ’w$Q>ʶmMo à‘mU 50 Q>ŠHo$ AgyZ ImÌrera qgMZ dfm©gmR>r 100:50:50 ZÌ:ñ’w$aX d nmcme ({H$.J«°.) à{V hoŠQ>a à‘mUo
ì¶dñWm d IV {Xë¶mg nmZmMo CËnmXZ 40 Vo 42 ‘o. Q>Z à{V Úmdo. ˶mV 50 {H$.J«°. ZÌ d BVa IV ‘mÌm VwVr cmJdS>rÀ¶m doir
hoŠQ>a à{V df© ¶oVo. cmJdS> H$aVmZm VwVr ~oʶmEodOr amonm§nmgyZ Úmì¶mV d Cd©[aV ZÌmMr ‘mÌm EH$ ‘{hݶmZo Úmdr.
H$aUo gmoB©Mo R>aVo. ¶m OmVr‘ܶo nmʶmMo à‘mU 76 Q>ŠHo$ à{WZo Xþgè¶m dfm©nmgyZ H$moaS>dmhÿ VwVr cmJdS>rgmR>r amgm¶{ZH$ IVmMr
22 Q>ŠHo$ Va {nï>‘¶ nXmW© 28 Q>ŠHo$ AmhoV. ‘mÌm 300:120:120 ZÌ, ñ’w$aX d nmcme {H$.J«°. à{V hoŠQ>ar à{Vdf©
4) S>r.S>r.-1 : nydu {dœm OmVrcm S>ohamSy>Z ¶m ZmdmZo AmoiIco nmM g‘mZ hß˶mV {d^mJyZ à˶oH$ N>mQ>UrZ§Va cJoMM Úmdr d Z§Va
OmV hmoVo. hr OmV doJdoJù¶m Z¡g{J©H$ OmVrÀ¶m g§H$amVyZ {ZdS> hcHo$go nmUr Úmdo.
Ho$cocr Amho. EgEgAmaS>r Am¶ WcZmQ>nwam, H$Zm©Q>H$m ¶m g§ñWoZo ~mJm¶Vr VwVr cmJdS>rgmR>r amgm¶{ZH$ IVmMr ‘mÌm 350:140:140
{dH$gV Ho$coë¶m PmS>mÀ¶m ’$m§Úm gai Cä¶m gmYmaUV… ngaQ> ZÌ ñ’w$aX d nmcme {H$.J«°. à{V hoŠQ>a à{V df© nmM g‘mZ hß˶mV VwVr
Am{U {haì¶m a§JmÀ¶m AgVmV. nmZo H$mVacocr ZgyZ g‘moamg‘moa N>mQ>UrZ§Va cJoMM Úmdr. ˶mZ§Va hcHo$go nmUr Úmdo.
aMZm Agcocr ‘moR>çm ~moarÀ¶m AmH$mamMr Za‘ d cwgcwerV amgm¶{ZH$ IVmÀ¶m IaoXrdarc IMm©V 50 Vo 75 Q>ŠHo$ ~MV
{haì¶m a§JmMr AgVmV. ¶m OmVrÀ¶m nmZmV 4 Q>ŠHo$ nmʶmMo à‘mU H$amd¶mMr Pmë¶mg A°PmoQ>mo~°ŠQ>a qH$dm ‘m¶H$moam¶Pm ho O¡{dH$ IV
Agë¶m‘wio Mm§Jcr gmR>dUyH$ H$aVm ¶oVo. nmZmMo CËnmXZ 40 Vo amgm¶{ZH$ IVmÀ¶m 8 Vo 10 {XdgmÀ¶m A§VamZo nmM g‘mZ hß˶mV
45 ‘o. Q>Z à{V hoŠQ>a à{V df© ¶mo½¶ nmUr ì¶dñWmnZ Ho$co Va {d^mJyZ 200 {‘.br. Hw$Ocoë¶m eoU IVm~amo~a {‘giyZ VwVr ~mJog
{‘iVo. ÚmdrV.
5) ìhr-1 (pìhŠQ>ar-1) : Vm§~S>çm/H$mù¶m O{‘ZrgmR>r O{‘ZrMm
gm‘y 7.5 n¶ªV VwVr cmJdS> H$aVm ¶oD$ eH$Vo. ¶m dmUmV ~oʶmg {hadirMr IVo : (J«rZ {cH$ ‘°ZwAatJ)
‘wio ’w$Q>ʶmMo à‘mU 94 Q>³³¶mn¶ªV Amho. PmS>m§À¶m ’$m§Úm OmS> d nÅ>m nÕVrZo VwVr cmJdS> Ho$coë¶m O{‘ZrV 20 ‘o. Q>Z à{V hoŠQ>a
agaerV AgVmV ¶m OmVrMr nmZm‘ܶo 78 Q>ŠHo$ nmʶmMo à‘mU à{V df© XmoZ g‘mZ hß˶mV eoUIV qH$dm 5 ‘o. Q>Z Jm§Sy>i IV
AgVo. H|$Ðr¶ aoer‘ g§emoYZ d à{ejU g§ñWm åh¡gya H$Zm©Q>H$ à{V hoŠQ>ar XmoZ g‘mZ hß˶m‘ܶo Úmdo. eoUIV O{‘ZrV Q>mH$co Va
¶oWyZ {dH${gV OmV. ¶m OmVrMr nmZo CËnmXZ 65 Vo 70 ‘o. O{‘ZrVrb g|{ж H$~© hiy hiy dmT>ʶmg ‘XV hmoVo. eoUIVm~amo~a
Q>Z à{V hoŠQ>a à{V df© {‘iVo Am{U Am§Va‘emJV g|{ж IV d dfm©VyZ XmoZ doim {ÛXb {nHo$ T>¢Mm qH$dm ~moê$ 10 {H$cmo {~¶mUo à{V
amgm¶{ZH$ IVmg CÎm‘ à{VgmX XoVo. cmJdS> OmoS>Amoi nÕVrZo EH$a à‘mUo OyZ Am{U Am°³Q>mo~a ‘{hݶmV noamdo Am{U ’w$cmoam ¶oʶm
Ho$ë¶mg Mm§Jë¶m àVrÀ¶m nmZm§Mo CËnmXZ {‘iVo. VgoM gmR>dU AJmoXa 45 {Xdgm§Zr O{‘ZrV JmSy>Z Q>mH$mdo.
OmñV H$mcmdYrgmR>r H$aVm ¶oVo. hr OmV ~më¶ H$sQ>H$ VWm àm¡T> ¶m ì¶{V[a³V {hadirÀ¶m IVm§‘ܶo H$a§O (nm|Jm‘r¶m {nZmQ>m)

22 & eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020


V³Vm H«$. 3 … VwVr ~mJog Úmd¶mMr IV ‘mÌm (à{V EH$a)
A.H«$. ‘{hZm IVmMr ‘mÌm ZÌ ({H$.J«°.) ñ’w$aX ({H$.J«°.) nmcme ({H$.J«°.) IV ‘mÌm ({H$.J«°.)
1. OyZ n{hcr 24 24 24 gw’$cm 100
2. gßQ>o§~a Xþgar 24 24 - ¶w[a¶m 50
3. Am°³Q>mo~a {Vgar 24 24 24 S>r>.E.nr. 50, nmoQ>°e 50
4. {S>g|~a Mm¡Wr 24 - - ¶w[a¶m 50
5. ’o$~«wdmar nmMdr 24 - - ¶w[a¶m 50
EHy$U 120 48 48
gmo~V dfm©VyZ XmoZ doim 8 {H$.J«°. à{V hoŠQ>a à‘mUo T>¢À¶m {~¶mUo noê$Z 45 {Xdgm§Zr ’w$cmoam ¶oʶmAJmoXa O{‘ZrV JmSy>Z Q>mH$mdo.

p½bargr{S>¶m, {Z‘, ŠbmoQ´>m°nrg, Vri ¶m {nH$mMo Adeof, nmZo VwVr aoer‘ H$sQ>H$ g§JmonZJ¥hmV gwYmaUm H$amd¶mÀ¶m ~m~r
cmJdS>rV Q>mHy$Z JmSy>Z Q>mH$mdrV. 1) amÁ¶mVrc ~hþVm§e eoVH$è¶m§H$S>o H$ƒo eoS>ZoQ> AgyZ ˶mV dfm©À¶m
VwVr cmJdS>rV eoù¶m-‘|T>çm§Mo IV, eoUIV, ‘yJ qH$dm C{S>XmMo {VÝhr F$Vy‘ܶo Vmn‘mZ d AmЩVm {e’$maerà‘mUo ‘¶m©{XV R>odUo
Iio Ho$ë¶mZ§Va amhUmao Cd©[aV Adeof AmÀN>mXZ åhUyZ Mm§Jë¶m àH$mao Amdí¶H$ Amho. åhUyZ CÝhmù¶mVrb XmoZ ‘{hZo aoer‘ H$sQ>H$
dmnaVm ¶oVo. g§JmonZ H$aUo ~§X R>odmdo.
H$sQ>H$ g§JmonZmMo {Z¶moOZ Ho$ë¶mg EH$ EH$a joÌmMr XmoZ {d^mJmV 2) H|$Ðr¶ aoer‘ ‘§S>imÀ¶m {e’$maerZwgma 100 A§S>rnw§Omg 850 Vo
{d^mJUr Ho$ë¶mg H$m‘mMm VmU H$‘r hmoD$Z dfm©H$mR>r 4 Vo 5 H$mofm§À¶m 1000 Mm¡. ’y$Q> g§JmonZ MQ>B© joÌ a°Šg‘ܶo AmgZo Amdí¶H$ Amho.
{nH$m§Mo CËnmXZ KoVm ¶oVo. 3) VwVr ~mJoOdiM aoer‘ H$sQ>H$ g§JmonZJ¥h AgUo Amdí¶H$ AgyZ
nmofH$ dmVmdaUmV Am{U emór¶ nÕVrZo aoer‘ Aù¶m§Mo g§JmonZ O{‘ZrnmgyZ 4 ’y$Q> C§M Agmdo. PmS>m§Mr gmdcr Agmdr.
Ho$ë¶mg aoer‘ H$sQ>H$ 24 Vo 26 {XdgmV A§{V‘ AdñWoV nmohMVmV. 4) ~më¶ aoer‘ H$sQ>H$ d àm¡T> aoer‘ H$sQ>H$ g§JmonZJ¥h doJio AgmdoV.
˶m§Mr Or dmT> hmoVo Vr Q>ß߶mQ>ß߶mZo hmoVo. ¶m dmT>rMo H«$‘dma doimnÌH$ newYZmÀ¶m JmoR>çmbJV ZgmdoV.
V³Vm H«$. 6 à‘mUo. 5) am‘ZJa H$Zm©Q>H$ ¶oWrc ~mOmanoR>oV H$mofmMm gamgar é. 300/-

V³Vm H«$. 4 … (A) {d{dY àH$maMo {hadirMr IVo


A.H«$. {ÛXb {e’$mag nrH$ H$mbmdYr noaUrMm h§Jm‘ {~¶mUo ‘mÌm/ {hadirMo IV CËnmXZ/
{hadirMr {nHo$ Ho$coë¶m OmVr ({Xdg) EH$a ({H$.J°«) EH$a({H$.J«°.)
1. Mdir gr-152 90 Vo 100 OyZ-Owc¡- 8 Vo 10 250 Vo 300
Am°³Q>mo~a
2. ‘yJ nr-16 60 Vo 70 OyZ-Owb¡- 6 Vo 8 200 Vo 250
Am°³Q>mo~a
3. CS>rX Ho$-3 Eg 19 60 Vo 70 OyZ-Owc¡- 6 200 Vo 250
Am°³Q>mo~a
4. ha^am cmoH$c 70 Vo 80 Am°ŠQ>mo~a 4 Vo 5 300 Vo 400

V³Vm H«$. 4 … (~) {hadirMr {nHo$


A.H«$. {hadirMo {e’$mag H$mcmdYr noaUrMm h§Jm‘ {~¶mUo ‘mÌm/ CËnmXZ à{V EH$a
{nHo$ Ho$coë¶m OmVr $ ({Xdg) EH$a ({H$.J«°.)
1. ~moê$ cmoH$c 60 Vo 70 OyZ Vo Owc¡ 8 Vo 10 300 Vo 400
2. T>¢Mm cmoH$c 60 Vo 70 OyZ-Owc¡ 8 Vo 10 300 Vo 400

eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020 & 23


V³Vm H«$. 5 … VwVr nmZmMo CËnÞ
EH$ EH$a ~mJm¶Vr VwVr ~mJonmgyZ {‘iUmao nmZmMo CËnmXZ Am{U A§S>rny§O g§JmonZ j‘Vm nwT>rbà‘mUo.
nrH$ ‘{hZm/ H$mbmdYr EH$ar nmZmMo CËnmXZ ({H$.J«°.) H$sQ>H$ g§JmonZ j‘Vm
nmZo ’$m§Úm (A§S>rny§O)

1. OyZ-Owc¡ 3000 6000 180 Vo 200


2. gßQ>|~a 3000 6000 180 Vo 200
3. Am°ŠQ>mo~a-Zmoìh|~a 3000 6000 180 Vo 200
4. OmZodmar 2000 6000 180 Vo 200
5. ’o$~«wdmar- ‘mM© 3000 6000 180 Vo 200
EHy$U 14000 6000 900 Vo 1000

V³Vm H«$. 6 … aoer‘ H$sQ>H$mÀ¶m dmT>rÀ¶m AdñWm


d H$mV AdñWm H$mcmdYr.
aoer‘ H$sQ>H$mMr AdñWm H$mcmdYr
aoer‘ H$sQ>H$mMr n{hcr H$mV AdñWm
20 Vmg 3 Vo 3.5 {Xdg
Xþgar H$mV AdñWm 24 Vmg 2.5 Vo 3 {Xdg
{Vgar H$mV AdñWm 24 Vmg 3 Vo 3.5 {Xdg
Mm¡Wr H$mV AdñWm 30 Vmg 4 Vo 4.5 {Xdg
nmMdr dmT>rMr AdñWm -- 6 Vo 7 {Xdg
EHy$U H$mi 23 Vo 26 {Xdg
gamgar H$mi 24 Vo 25 {Xdg
dmVmdaUmVrc ’$aH$ qH$dm F$Vw‘mZmVrb ~Xc ¶m‘wio H$mcmdYrV
WmoS>m’$ma ~Xc hmoD$ eH$Vmo.

Xamà‘mUo 2 cmI 70 hOma Vo 3 cmI à{V EH$a à‘mUo H$mofmMo


CËnÞ {‘iy eH$Vo.
6) eoS>ZoQ>‘ܶo O{‘Zrda H$mo~m/{g‘|Q>Mr H$ƒr qH$dm ’$aer Ho$cocr
Agmdr. Mmahr ~mOyZo åhUOo 30  15 g|.‘r. ImocrMr q^VrcJV
dmh˶m nmʶmMr Zmcr Agmdr. (Á¶m‘wio g§JmonZJ¥hmV ‘w§½¶m, njr,
nmc, gaS>m, ~oSy>H$, C§Xra ¶oUma Zmhr.)
7) hiyhiy H$ÀÀ¶m eoS>ZoQ>Mo ê$nm§Va n³³¶m g§JmonZJ¥hm‘ܶo Ho$co VaM ‘Yë¶m ~mOyZo JmoUnmQ>mMm dmna H$ê$Z ˶mda nmUr qenS>mdo qH$dm
gamgar 100 A§S>rnw§OmÀ¶m H$mof CËnmXZmV hmoUmar KQ> ^ê$Z S>oPQ>© Hw$caMm dmna H$amdm. {hdmù¶mV Vmn‘mZ dmT>{dʶmgmR>r
H$mT>Uo eŠ¶ hmoB©c d CËnmXZmV ñW¡¶© JmR>Vm ¶oB©c. eoS>ZoQ> ‘ܶohr H$moiemÀ¶m Yyaa{hV eoJS>rMm dmna H$amdm.
Vmn‘mnr d AmЩVm ‘mnH$ AgUo Amdí¶H$ Amho. {hdmù¶mV Mma 9) g§JmonZ a°H$da H$mnS> qH$dm H$m°Q>Z Omir Z dmnaVm Zm¶cm°Z
‘{hݶmV Vmn‘mZ d AmЩVm dmT>dUo Am{U CÝhmù¶mV Mma ‘{hZo qH$dm cmoI§S>r OmirMm dmna H$amdm. ’$m§Xr ImÚ {Xë¶mZ§Va
Vmn‘mZ H$‘r H$aUo H«$‘àmá R>aVo. ˶mda {Zio nm°{c{WZ qH$dm Omir AmÀN>mXZmMm dmna H$amdm.
8) H$sQ>H$ g§JmonZJ¥hmV Vmn‘mZ ‘¶m©{XV R>odʶmgmR>r eoS>ZoQ>À¶m (nmZ 42 da)

24 & eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020


Om§^imMo {d{dY à{H«$¶m¶wŠV nXmW©
S>m°. ¶w. S>r. MìhmU, S>m°. Eg. ~r. cm§S>o, S>m°. nr. E‘. H$moQ>oMm, AÞemó d V§ÌkmZ {d^mJ, ‘hmË‘m ’w$co H¥${f {dÚmnrR>, amhþar

‘m Zdr Amhmam‘ܶo ’$im§§Zm A{Ve¶ ‘hÎdmMo ñWmZ Amho.


’$im§nmgyZ ‘mZdr eara nmofUmgmR>r Amdí¶H$ AgUmar ‘hÎdmMr
I{ZOÐì¶, OrdZgÎdo Am{U D$Om© (e³Vs) ^anya à‘mUmV CncãY
a³VXm~ H$‘r H$aUo, JOH$U©, Km‘moù¶m, Zm¶Q>m, ‘wVIS>m, {bìha,
ßcrhm, a³VXmof, {nÎm {dH$ma Am{U ‘mZdr earamV dmT>coë¶m gmIaoMo
nMZ H$aUo B˶mXr {dH$mam§da Am¡fY åhUyZ ‘moR>çm à‘mUmda hmoVmo.
hmoVo. ~arM ’$io ~hþdm{f©H$ {nH$m§nmgyZ qH$dm ’$iPmS>mnmgyZ CncãY Om§^im§Mm h§Jm‘ ‘o Vo Owc¡ ¶m H$mcmdYrV AgVmo. nyU© dmT> Pmcoë¶m
hmoVmV. gܶm emgZmÀ¶m ’$cmoÚmZ {dH$mg H$m¶©H«$‘m‘wio ’$iPmS>m§Mr EH$m PmS>mnmgyZ Odi Odi 80 Vo 100 {H$cmo ’$io AmnUmg EH$m
cmJdS> ‘moR>çm à‘mUmda hmoV Amho. R>amdrH$ ’$io R>amdrH$ h§Jm‘mVM h§Jm‘mV {‘iVmV. hr ’$io PmS>mdaVr {nH$ë¶mda cJoM PmS>mdê$Z Imcr
OmñVrV OmñV à‘mUmV {Z‘m©U hmoVmV. ˶m‘wio ˶m§Mr ~mOmam‘Yrc nS>VmV d Iam~ hmoVmV. hr ’$io {nH$ë¶m ~amo~a cJoM ˶m§Mr H$mT>Ur
AmdH$ EH$mM doir A{YH$ à‘mUmV dmT>Vo. Aem doir ˶m§Zm ¶mo½¶ H$ê$Z nwT>rc à{H«$¶ogmR>r dmnaUo Amdí¶H$ AgVo. AݶWm Vr Iam~
~mOma^md {‘iV Zmhr. ˶m‘wio eoVH$è¶m§Mo Am{W©H$ ZwH$gmZ hmoVo. hmoVmV Aem ‘hÎdmÀ¶m d VmËH$mi Zm{ed§V ’$im§nmgyZ AmnUmg AZoH$
{edm¶ ’$io Zm{ed§V Agë¶m‘wio ˶m§Mr gmR>dU Amho ˶m n[apñWVrV àH$maMo nXmW© ghOmghOr ~Z{dVm ¶oVmV d ˶m nXmWmª‘m’©$V AmnU
A{YH$ H$mi H$ê$ eH$V Zmhr. ¶mdaVr n¶m©¶ åhUyZ AmnU ’$im§Mr Om§^yi ’$imMm AmñdmX dfm© ^amV Ho$ìhmhr KoD$ eH$Vmo d ˶mMm Am¡fYr
gmR>dU H$ê$ eH$Vmo qH$dm ˶m§À¶mda à{H«$¶m H$ê$Z Om‘, Oocr, MQ>Ur, Cn¶moJ åhUyZ dmna H$ê$ eH$Vmo.
cmoUMr, gwH$m‘odm, Mm°H$coQ>, Qw>Q>r’w$Q>r, ga~V, ñ¹°$e, {gan, ‘Ú
(dmB©Z), pìhZoJma Am{U nmdS>a ¶m gmaIo nXmW© V¶ma H$ê$Z ˶mMr
1) Om§^imÀ¶m agmnmgyZ ga~V,
CncãYVm df©^amVrc H$moU˶mhr h§Jm‘mV ghO H$aVm ¶oVo. ¶m à{H«$¶m ñ¹°$e Am{U {gan V¶ma H$aUo
CÚmoJm‘wio ‘{hcm§Zm Ka~gë¶m H$m‘ {‘iy eHo$c d eoVH$è¶m§Mm Am{W©H$
’$m¶Xm hmoB©c. Om§^yi ho ‘hÎdmMo Am¡fYr ’$i PmS> AgyZ ˶mMr
cmJdS> Aën à‘mUmV Amho. ¶m ’$iPmS>mMr cmJdS> ’$³V eoVmÀ¶m
~m§Ymda [aH$må¶m OmJoV qH$dm BVa Xþb©{jV OmJo‘ܶoM AmT>iyZ ¶oVo. ¶m
’$iPmS>mÀ¶m à˶oH$ ^mJmMm Cn¶moJ ‘hÎdmÀ¶m H$m‘mgmR>r hmoV Amho.
cmH$S>mMm Cn¶moJ ~m§YH$m‘mgmR>r, ’${Z©MagmR>r d emo^oÀ¶m dñVy V¶ma
H$aʶmgmR>r Ho$cm OmVmo. nmZo d ’w$cm§Mm Cn¶moJ Am¡fYm§gmR>r Ho$cm
OmVmo. ’$im§Mm Cn¶moJ ImʶmgmR>r, ag V¶ma H$ê$Z ˶mnmgyZ {d{dY
nXmW© V¶ma H$aʶmgmR>r, Mmo϶mnmgyZ O°‘, Q>m°’$s/dS>r qH$dm nmdS>a
V¶ma H$aUo, {~¶m§nmgyZ nmdS>a V¶ma H$aUo d {VMm dmna {d{dY Am¡fYo Om§^imÀ¶m agmnmgyZ ga~V V¶ma H$aVmZm àW‘ ˶m agm‘Yrc
V¶ma H$aʶmgmR>r Ho$cm OmVmo. Om§^yi ¶m PmS>mÀ¶m {d{dY ^mJm§Mm gmIaoMo à‘mU h°ÝS>[aà°ŠQ>mo‘rQ>aÀ¶m ‘XVrZo d AmåcVoMo à‘mU nhmdo.
Cn¶moJ A{Vgma, ‘Yw‘oh, nmoQ>mMo AmOma, cKdrMm Ìmg, Am‘m§e, (gmYmaU gmIaoMo à‘mU 12 Q>¸o$ AmåcVm 1.15 Q>¸o$ AgVo). ¶m
XmoÝhrMm {dMma H$ê$Z ga~V V¶ma H$aVmZm 10 Q>¸o$ ag ¿¶mdm d
agm‘Yrc gmIa Yê$Z Cacocr gmIa Q>mHy$Z ga~VmMm {~«Šg
15 Q>¸o$ H$amdm d agm‘ܶo AmåcVm Yê$Z ga~VmMr AmåcVm gm¶{Q´>H$
A°{gS>À¶m ‘XVrZo 0.25 Q>ŠHo$ H$amdr d Cacoco 74.75 Q>ŠHo$ nmUr
Q>mHy$Z Om§^imMo ga~V H$amdo. ho ga~V {’«$O‘ܶo W§S> H$ê$Z ˶mMm
erVno¶ åhUyZ dmna H$amdm. ñ¹°$e V¶ma H$aVmZm agmMo à‘mU 30 Q>¸o$,
gmIaoMo à‘mU 45 Q>¸o$ d AmåcVoMo à‘mU 0.75 Q>¸o$ R>odmdo d Cacoco
nmUr {‘gimdo. VgoM {gan V¶ma H$aVmZm 40 Q>¸o$ ag, 59 Q>¸o$ gmIa
d 1 Q>¸$m AmåcVm H$ê$Z {gan ~Zdmdo ñ¹°$e d {gan OmñV {Xdg
{Q>H$dm¶Mo AgVrc Va Vo Iam~ hmoD$ Z¶oV ¶mgmR>r ˶m‘ܶo gmo{S>¶‘
~oÝPmoEQ> Q>mH$mdo. ñ¹°$e d {gan CH$iyZ {ZOªVwH$ Ho$coë¶m ~mQ>ë¶mV
^amdo. ñ¹°$e dmnaVmZm EH$ ½cmg ñ¹°$e ‘ܶo XmoZ ½cmg nmUr {‘gimdo
Am{U {gan dmnaVmZm EH$ ½cmg {gan A{YH$ VrZ ½cmg W§S> nmUr
EH$Ì H$ê$Z erVno¶ åhUyZ dmna H$amdm.

eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020 & 25


V³Vm H«$. 1 Om§^yi agm‘Yrc {d{dY KQ>H$ nXmW© V¶ma H$aVm ¶oVo. ¶m nmdS>aMm Cn¶moJ nwS>tJgmR>r d da Z‘yX Ho$coë¶m
doJdoJù¶m AmOmam§daVr Cnm¶ H$aʶmgmR>r, Am¶wd}{XH$ Am¡fYo V¶ma
A.Z§. KQ>H$ nXmW© à‘mU
H$aʶmgmR>r ‘moR>çm à‘mUmV Ho$cm OmVmo. nmdS>a‘ܶo I{ZO nXmWmªMo
1 {~«Šg (Q>r.Eg.Eg.) 12 Q>¸o$ à‘mU A{YH$ AgVo (V³Vm H«$. 3) 1 {H$cmo ’$im§nmgyZ AmnUmg
2 nr.EM. 2.5 gd©gmYmaU 37.50 Q>ŠHo$ ~r {‘iVo d ˶mnmgyZ Odi Odi 17.4
Q>ŠHo$ BVH$s nmdS>a {‘iVo. AemàH$mao ~hþJwUr Om§^yi ’$imda AmnU
3 AmåcVm 1.15 Q>¸o$ {d{dY à{H«$¶m H$ê$Z ˶mMm Cn¶moJ ‘mZdr OrdZmV ghOmghOr H$ê$Z
4 A°ñH$m°a~rH$ Amåc 15 {‘.J«°‘/100 {‘.cr. KoD$ eH$Vmo.
5 EHy$U gmIa 9.23 Q>¸o$
V³Vm H«$. 2 Om§^imÀ¶m agmnmgyZ ga~V, ñ¹°$e d {gan
6 [aSy>{g§J ewJa 7.47 Q>¸o$ V¶ma H$aʶmgmR>r cmJUmao {d{dY KQ>H$ nXmW©
7 Zm°Z[aSy>qgJ ewJa 1.76 Q>¸o$
A.Z§. KQ>H$ nXmW© ga~V ñ¹°$e {gan
2. Mmo϶mnmgyZ O°‘ V¶ma H$aUo 1 ag ({H$cmo) 1.0 1.0 1.0
Om§^imÀ¶m Mmo϶mnmgyZ O°‘ V¶ma H$aVmZm EH$ {H$cmo Mmo϶mg EH$
{H$cmo gmIa, 2.5 J«°‘ gm¶{Q´>H$ Amåc Am{U 0.5 J«°‘ gmo{S>¶‘ ~oÝPmoEQ> 2 gmIa ({H$cmo) 1.380 1.380 1.380
EH$Ì H$ê$Z {‘lU Mm§Jco ñQ>rc nirZo EH$Ord H$ê$Z ‘§X eoJS>rda 3 gm¶{Q´>H$ 13.5 13.5 13.5
R>odyZ {‘lUmg CîUVm Úmdr. ˶mM H$mcmdYrV gVV ñQ>rc nirZo {‘lU Amåc (J«°‘)
hmcdmdo. åhUOo {‘lU H$anUma Zmhr. ¶m {‘lUmMm {~«³g 68.5 Vo 4 gmo{S>¶‘ - 2.0 1.5
70 A§e g|.J«o. Amcm qH$dm Vma Yaʶmg gwédmV Pmcr H$s O°‘ V¶ma ~oÝPmoEQ> (J«°‘)
Pmcm Ago g‘Omdo. ˶mMdoir CH$i˶m nmʶmV 15 {‘{ZQ>o ~mQ>ë¶m
{ZOªVwH$ H$ê$Z ¿¶mì¶mV d ~mQ>ë¶m Ja‘ AgVmZmM ˶m‘ܶo Ja‘ O°‘ 5 nmUr ({H$cmo) 7.606 0.937 -
^ê$Z Vmo nyU© W§S> hmoʶmgmR>r R>odmdm. nyU© W§S> Pmë¶mda {ZOªVwH$ Ho$cocr
PmH$Uo cmdyZ ~mQ>ë¶m H$moaS>çm d ñdÀN> hdm‘mZmg gmR>dmì¶mV. ewÕ agmMm {~«Šg 12 Q>ŠHo$ d AmåcVm 1.15 Q>ŠHo$ Yê$Z darc
KQ>H$ nXmWm©Mo à‘mU H$mT>co Amho.
3. Mmo϶mnmgyZ Q>m°’$s/dS>r V¶ma H$aUo
Om§^imÀ¶m Mmo϶mnmgyZ AmnUmg CËH¥$ï> àVrMr Q>m°’$s/dS>r V¶ma V³Vm H«$. 3 Om§^imÀ¶m {~¶m§nmgyZ V¶ma Ho$coë¶m
H$aVm ¶oVo. nmdS>a ‘Yrc {d{dY KQ>H$ nXmW©
gm{h˶ … MmoWm 1 {H$cmo, gmIa 2 {H$cmo, dZñnVr Vyn
A.Z§. KQ>H$ nXmW© à‘mU (Q>¸o$)
120 J«°‘, pñH«$‘ {‘ëH$ nmdS>a 50 J«°‘ d H$m°Z© âbmoAa 50 J«°‘ EH${ÌV
H$amdo. 80 A§e go.J«o. {~«Šg ¶oB©n¶ªV CîUVm Úmdr.Z§Va ‘rR> 5 J«°‘ d 1 AmЩVm 18.40
{g{Q´>H$ Amåc 1 J«°‘ WmoS>çm nmʶmV {daKidyZ darc {‘lUmV Q>mH$mdo. 2 à{WZo 8.31
82 Vo 84 A§e g|.J«o. {~«Šg ¶oB©n¶ªV gcJ CîUVm Úmdr. dZñnVr
Vyn cmdcoë¶m ñQ>rcÀ¶m/A°ë¶w{‘ZrA‘À¶m Q´>o/VmQ>m‘ܶo darc {‘lU 3 I{ZO nXmW© 7.55
1/2 Vo 1 g|.‘r. OmS>rMm Wa ¶oB©n¶ªV AmoVmdo. ImobrÀ¶m Vmn‘mZmn¶ªV 4 pñZ½Ym§e 2.30
W§S> hmoD$ Úmdo. ñQ>rb gwarÀ¶m ‘XVrZo AmH$f©H$ H$mn nmS>mdoV. H$mn 5 A°gH$m°a~rH$ Amåc 17.18 {‘.J«°./100 J«°‘
ßb°pñQ>H$À¶m AmH$f©H$ H$mJXm‘ܶo Jw§S>mimdoV. 1 {H$cmo Mmo϶mnmgyZ
Odi Odi 2.5 Vo 2.8 {H$cmo Q>m°’$s/dS>r V¶ma hmoVo. Aem àH$maÀ¶m 6 Q>°{ZÝg 17.00
Q>m°’$sMr gmR>dU AZoH$ {Xdg Mm§Jë¶m pñWVr‘ܶo H$ê$ eH$Vmo. 7 EHy$U gmIa 5.60
4. {~¶mnmgyZ nmdS>a V¶ma H$aUo 8 [aSy>qgJ ewJa 4.60
Om§^imÀ¶m ’$imnmgyZ 9 Zm°Z[aSy>qgJ ewJa 1.00
{‘iUmè¶m agmnmgyZ d Mmo϶mnmgyZ 10 H°$pëe¶‘ 0.36
{d{dY àH$maMo nXmW© ~Z{dVm
¶oVmV. VgoM Cacoë¶m {~¶m§nmgyZ 11 ’$m°ñ’$ag 0.15
gwÜXm Mm§Jë¶m àVrMr nmdS>a g§nH©$ … 9657214838

26 & eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020


XO}Xma Jwi, H$mH$drMo gwYmarV V§ÌkmZ d ‘wë¶d{Y©V nXmW©
S>m°. ~mnyamd Jmo. Jm¶H$dmS>, B§{O. {dbmg A. gmido, àm. ho‘M§Ðqgh à. naXoer, S>m°. amO|Ð am. hgwao,
ApIb ^maVr¶ g‘Ýd{¶V H$mT>UrnümV V§ÌkmZ àH$ën, àmXo{eH$ D$g Am{U Jyi g§emoYZ H|$Ð, H$moëhmnya

Jy i Am{U H$mH$dr Ho$di AÞmbm JmoS>r AmUʶmgmR>r dmnabo OmUmao


nXmW© ZgyZ AmhmamVrb ‘hÎdmMo, nMZmg hbHo$, éMr dmT>{dUmao
nm¡{ï>H$ AÞKQ>H$ AmhoV. Jwim‘ܶo H°$pëe¶‘, bmoh, Vm§~o, ñ’w$aX
CËnmXZ B˶mXr ~è¶mM {R>H$mUr JwimMm Am{U H$mH$drMm dmna Ho$bm
OmV Amho.
Amnë¶m earamÀ¶m {ZH$mon dmT>rgmR>r Jyi Am{U H$mH$drMm AmhmamV
B˶mXr I{ZOo H$mhr à‘mUmV à{WZo, pñZ½Y nXmW© VgoM OrdZgÎd {Z˶ dmna H$aUo JaOoMo Amho. ‘mÌ, Jyi Am{U H$mH$dr VodT>rM XO}Xma,
AmhoV. AZ§V H$mimnmgyZ JwimMo Am¡fYr ‘hÎd Amnë¶m nyd©Om§Zm ‘mhrV {ZOªVwH$ Am{U amgm¶{ZH$ nXmW© {dahrV AgUo OéarMo Amho.
hmoVo Am{U AZoH$ amoJm§da JwimMm Am¡fYmgmaIm dmna Ho$bm OmV hmoVm.
2500 dfm©nydu {b{hë¶m Joboë¶m gwlwV g§{hVm ¶m J«§Wm‘ܶo ~è¶mM Cn¶w³V D$g OmVr
{R>H$mUr JwimÀ¶m Am¡fYr JwUY‘m©À¶m Zm|Xr {XgyZ ¶oVmV. Jyi doJdoJù¶m JwimMr àV Am{U a§J ho JwUY‘© ‘w»¶ËdoH$ê$Z CgmÀ¶m OmVrda
AÞnmZm~amo~a KoVë¶mZo doJdoJim ’$m¶Xm hmoVmo. Jyi Am{U Ambo EH$Ì Adb§~yZ AgVmV. à˶oH$ D$g OmVr‘Yrb agmÀ¶m amgm¶{ZH$ JwUY‘m©V
KoVë¶mZo H$’$ Xÿa hmoVmo, Jyi Am{U {haS>m EH$Ì KoVë¶mZo {nÎm Zï> hmoVo ’$aH$ AmT>iyZ ¶oVmo. ¶m amgm¶{ZH$ JwUY‘m©Mm JwimÀ¶m àVrda n[aUm‘
Am{U Jyi Am{U gy§R> ¶m§Mr WmoS>o Vyn KmbyZ qb~mEdT>r Jmoir KoVë¶mZo hmoVmo. åhUyZ JwimgmR>r {e’$mag Ho$boë¶m D$g OmVrMr {ZdS> H$amdr.
nmdgmù¶mV d {hdmù¶mV dm¶yMm Zme hmoD$Z ^yH$ Mm§Jbr bmJʶmg A) bdH$a n³d hmoUmè¶m OmVr … H$mogr 671 (dg§V), H$mo-8014
‘XV hmoVo. OwZm Jyi AmhmamV dmnaë¶mZo gm§YoXþIrMo {dH$ma Wm§~ʶmg (‘hmbú‘r), H$mo-7219 (g§OrdZr) H$mo-92005, H$mo-09057
VgoM {nÎmme¶mMr H$m¶©j‘Vm ~iH$Q> H$aʶmg ‘XV hmoV Agë¶mMm ~) ‘ܶ‘ C{eam Vo C{eam n³d hmoUmè¶m OmVr … H$mo E‘- 7215
Am¶wd}{XH$ J«§WmV R>iH$nUo C„oI Ho$bm Jobm Amho. I{ZOo d jma (g§nXm), H$mo-86032 ({Zam), H$mo-7527, H$mo 94012 (’w$bo
¶m§Mo {‘lU Agë¶mZo l{‘H$ bmoH$m§gmR>r Jyi Amdí¶H$ AÞKQ>H$ Amho. gm{dÌr)
~mi§VnUmZ§Va ‘mVobm AWdm JmB©-åher§Zm XÿY OmñV gwQ>ʶmgmR>r
JwimÀ¶m Am¡fYmMm dmna OmñV Ho$bm OmVmo. Jyi AmhmamV dmnaë¶mZo D$g n³dVm d VmoS>Ur
bKdr gm’$ hmoVo, Jim gm’$ amhVmo. Jyi ewH«$O§Vy Am{U dr¶©dY©H$ AgyZ D$g dmT>rgmR>r gmYmaUnUo 21 Vo 30 A§e g|.J«o. d n³dVogmR>r
öX¶mÀ¶m noer§Zm e{³VdY©H$ åhUyZ H$m‘ H$aVmo. H$mdri VgoM n§Sw>amoJ 16 Vo 18 A§e g|.J«o. Vmn‘mZ nmofH$ AgVo. Am°ŠQ>mo~aÀ¶m ‘ܶmZ§Va
Pmboë¶m 춳Vs¨Zm JwimMm Am¡fYmgmaIm Cn¶moJ hmoVmo. OZmdam§gmR>r D$g n³d hmoʶmg gwédmV hmoVo. CgmMr n³dVm {~«Šg h¡S´>mo‘rQ>a AWdm
ImÚ, Am¶wd}{XH$ Am¡fY {Z{‘©Vr, gm¡§X¶©àgmYZo {Z{‘©Vr, ~oH$ar ‘mbmMo h±S> ao’«$mŠQ>mo‘rQ>aZo nhmdr. D$g agmMo {~«Šg 21 A§e g|.J«o. nojm OmñV

Jyi Am{U H$mH$drMo KQ>H$ (AmhmamÀ¶m Ñï>rZo Jyi Am{U H$mH$dr‘ܶo nwT>rb ‘w»¶ KQ>H$ AgVmV.)
A.H«$. KQ>H$ Jyi H$mH$dr gmIa
1 Cgmnojm gmIa (gwH«$moO) (Q>³Ho$) 65 Vo 85 40 Vo 60 99.5
2 gmnoj gmIa (½bwH$moO) (Q>³Ho$) 10 Vo 15 15 Vo 25 --
3 nmUr (Q>³Ho$) 3 Vo 10 30 Vo 35 --
4 à{WZo (Q>³Ho$) 0.25 0.10 --
5 H°$pëe¶‘ (Q>³Ho$) 0.40 0.30 --
6 ñ’w$aX (Q>³Ho$) 0.045 0.03 --
7 bmoh ({‘.J«°./100 J«°‘) 11.0 7.5 Vo 8.0 --
8 Vm§~o ({‘.J«°./ 100 J«°‘) 0.8 0.5 --
9 OrdZgÎd ({‘.J«°./100 J«°‘) 20.0 14.0 --
10 Cî‘m§H$ (H°$bar) 383 -- 398

eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020 & 27


Amë¶mg Agm D$g Jyi V¶ma H$aʶmg ¶mo½¶ Amho Ago g‘Omdo. n³d
Pmboë¶m CgmnmgyZ JwimMm CVmam A{YH$ {‘iyZ {Q>H$mD$nUm dmT>Vmo.
YmaXma H$mo¶Ë¶mZo n³d CgmMr O{‘ZrbJV VmoS>Ur H$amdr.
CgmMr Jminnyd© ñdÀN>Vm
CgmMr Jminnyd© ñdÀN>Vm H$aUo Amdí¶H$ Amho. Cgmdarc ‘mVrMo
H$U, ~waerMo Adeof VgoM ‘oU ¶m§Mm agmÀ¶m àVrda A{Zï> n[aUm‘
hmoVmo. ˶mH$[aVm D$g 60 A§e g|.J«o. Vmn‘mZmÀ¶m Ja‘ nmʶmV
10 {‘{ZQ>o ~wS>dë¶mg CgmMr Jminnyd© ñdÀN>Vm hmoVo Am{U n[aUm‘r
JwimMr àV gwYmaVo. CÎm‘ àVrMm Jyi/H$mH$dr V¶ma H$aʶmgmR>r
CgmÀ¶m agm‘Yrb KQ>H$m§Mo à‘mU nwT>rbà‘mUo Agmdo.
XO}Xma H$mH$dr V¶ma H$aʶmMr à{H«$¶m
A.H«$. agmVrb KQ>H$ à‘mU H$m{hcrVrc nmH$mMo à‘mU Vmn‘mZ 103 A§e g|.J«o. Amë¶mZ§Va
1 EHy$U {dÐmì¶ KQ>H$ 21 A§e g|.J«o. nojm OmñV H$mH$dr V¶ma hmoVo. nmH$mMr hr pñWVr AmoiIʶmgmR>r BboŠQ´>m°{ZH$
2 gmIa gwH«$moO 19 Q>³Ho$ nojm OmñV W‘m©‘rQ>aMm dmna H$aUo ’$m¶Xoera R>aVo. H$mH$drÀ¶m ¶m AdñWobm
H$mhrb Ëd[aV Imbr CVamdr Am{U H$mH$drgmR>r Img V¶ma Ho$boë¶m
3 ½bwH$moO 0.5 Q>³Ho$ nojm OmñV ñQ>rb, A°ë¶w{‘{Z¶‘ AWdm Or.Am¶. nͶmÀ¶m qnnmV AmoVmdr. Aem
4 {dÐmì¶ Z̶w³V Ðmì¶ 32 {‘.J«°. nojm H$‘r / qnnmZm VimnmgyZ WmoS>çm C§Mrda VmoQ>r ~g{dbobr AgVo. H$mH$dr Ja‘
100 {‘.br. AgVmZm ˶mV H$mH$drÀ¶m dOZmÀ¶m à‘mUmV 0.04 Q>³Ho$ gm¶{Q´>H$
Amåb (400 {‘.br. J«°‘ à{V {H$bmo) Q>mH$mdo. åhUOo H$mH$dr AmH$f©H$
5 EHy$U ñ’w$aX 30 {‘.J«°. nojm OmñV /
a§JmMr hmoD$Z {VÀ¶mV gmIaoMo IS>o YaV Zmhr. H$mH$dr Iam~ hmoD$
(’$m°ñ’$ag noÝQ>Am°ŠgmB©S>) 100 {‘.br.
Z¶o VgoM {Q>H$mD$nUm dmT>mdm åhUyZ ˶mV 0.1 Q>³Ho$ nmoQ>°{eA‘
6 ZÌ…ñ’w$aXmMo JwUmoÎma 1.5 nojm H$‘r ‘oQ>m~m¶ gë’$mB©Q> (1 J«°‘ à{V {H$bmo ) Q>mH$mdo. H$mH$dr 8 Vo 10 {Xdg
7 gm‘y 5 Vo 5.3 qnnmV VerM g§W amhÿ Úmdr. åhUOoM {VÀ¶mV OS> H$U, A{dÐmì¶
(Amåb-{dåb {ZX}em§H$) KQ>H$ qnnmÀ¶m Vimbm ~gVrb. H$mH$drÀ¶m n¥ð>^mJmda Va§JUmao nXmW©
hbHo$M {eã¶mZo H$mTy>Z Q>mH$mdo. ˶mZ§Va qnnmÀ¶m Vimer WmoS>çm C§Mrda
Jyi àVdmar
‘hmË‘m ’w$bo H¥${f {dÚmnrR>, amhþar Am{U H¥${f CËnÞ ~mOma g{‘Vr, H$moëhmnya ¶m§Mo g§¶w³V {dÚ‘mZo OmZodmar 1997 ‘ܶo Pmboë¶m àVdmar
g„mJma g{‘Vr‘ܶo nwT>rbà‘mUo Jyi àVdmar nÕV {Z{üV H$aʶmV Ambr Amho.
A.H«$. JwimMo JwUY‘© JwimMm XOm©
^m¡{VH$ JwUY‘© {deof XOm© "A" XOm© "~" XOm©
1 a§J Vm§~yg - {ndiga Vm§~yg - {ndiga Vm§~yg
2 adminUm adoXma ‘ܶ‘ admi ~marH$ H$Ur
3 Md JmoS> JmoS> gmYmaU JmoS>
4 H$R>rUnUm H$R>rU H$R>rU gmYmaU H$R>rU
amgm¶{ZH$ JwUY‘©
5 gmIa gwH«$moO 80 Q>³Ho$ nojm OmñV 75.1 Vo 80 Q>³Ho$ 70.1 Vo 75 Q>³Ho$
6 ½bwH$moO Am{U ’«w$ŠQ>moO 10 Q>³Ho$ nojm OmñV 10.1 Vo 15 Q>³Ho$ 15.1 Vo 20 Q>³Ho$
7 JwimVrb AmЩVm 6 Q>³Ho$ n¶ªV 6.1 Vo 8 Q>³Ho$ 8.1 Vo 10 Q>³Ho$
8 A{dÐmì¶ KQ>H$ 1 Q>³Ho$ n¶ªV 1.1 Vo 2 Q>³Ho$ 1.1 Vo 2 Q>³Ho$

28 & eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020


2) gë’$a S>m¶Am°³gmB©S> à‘mU 50 ^mJ à{V Xebj nojm OmñV
Zgmdo.
3) H¥${Ì‘ a§J d JmoS>r AmUUmao nXmW© dmnaʶmg ~§Xr.
4) EHy$U amIoMo à‘mU 6 Q>³³¶mnojm OmñV ZgmdoV.
5) hm¶S´>moŠbmo[aH$ A°{gS>‘ܶo Z {daKiUmar amI 0.5 Q>³Ho$ nojm
OmñV Zgmdr.
6) agmV A{dÐmì¶ KQ>H$m§Mo à‘mU 2 Q>³³¶mnojm OmñV Zgmdo.
JwimMo ‘yë¶d{Y©V nXmW©
Jyi CËnmXH$m§Zr nma§n[aH$ nÕV gmoSy>Z gwYm[aV V§ÌmMm dmna H$ê$Z
ewÕ JwimMr {Z{‘©Vr H$amdr. ˶mM~amo~a ‘yë¶d{Y©V Jyi Am{U Jyi nXmW©
~gdboë¶m VmoQ>rVyZ hiwdmanUo H$mH$dr Xþgè¶m A°ë¶w{‘{Z¶‘ qH$dm V¶ma H$aUo Amdí¶H$ Amho. ‘yë¶d{Y©V Jyi {Z{‘©VrMo g§emo{YV Ho$bobo
ñQ>oZbog ñQ>rbÀ¶m ^m§S>çmV JmiyZ ¿¶mdr. ˶mZ§Va H$mH$drg hbH$s H$mhr nXmW© Jyi CËnmXH$m§Zm AdJV ìhmdoV ¶m Ñ{ï>H$moZmVyZ boImÛmao
CH$ir (50 Vo 60 A§e g|.J«o.) AmUmdr. Z§Va ho ^m§S>o eoJS>rdê$Z Imbr ‘m§S>ʶmMm hm à¶ËZ.
CVamdo. J«mhH$m§À¶m ng§VrZwgma H$mH$drMo {~«Šg 72 Vo 74 A§e g|.J«o. 1) ~rQ>m H°$amoQ>rZ¶w³V Jyi : ‘mZdr eara ~rQ>m H°$amoQ>rZMo ê$nm§Va
n¶ªV R>odmdo. V¶ma Ho$bobr H$mH$dr ñdÀN> {ZOªVwH$ Ho$boë¶m AmH$f©H$ OrdZgÎd "A' ‘ܶo H$aVo. ËdMm VOobXma amhʶmgmR>r, amoJ
Aem ~mQ>br‘ܶo ^amdr. à{VH$maj‘Vm dmT>{dʶmgmR>r Am{U S>moù¶m§Mo Amamo½¶ amIʶmgmR>r
OrdZgÎd "A' Mr earambm {ZVm§V JaO AgVo. ~rQ>m H°$amoQ>rZMr
XO}Xma Jyi V¶ma H$aʶmMr à{H«$¶m CnbãYVm JmOam‘ܶo ‘moR>çm à‘mUmV AgVo. ~rQ>m H°$amoQ>rZ¶w³V
H$m{hcrVrc ag OmoamV CH$iy bmJbo Z§Va nmH$mMo Vmn‘mZ Jyi V¶ma H$aʶmgmR>r 100 J«°‘ JmOamMr noñQ> (bJXm) à{V
101 Vo 102 A§e g|.J«o. Xaå¶mZ Amë¶mZ§Va nmH$mMo ~wS>~wS>o hmoD$Z nmH$ 10 {H$bmo Jyi ¶m à‘mUmV KoD$Z, dmâ¶mV Jyi KmoQ>Ur H$aV
CVy OmD$ bmJVmo. ¶mdoir Omimda {Z¶§ÌU R>odmdo. VgoM ag CVy OmD$ AgVmZm dmnamdr. Aem àH$mao V¶ma Pmboë¶m Jwimbm JmOam‘wio
Z¶o åhUyZ bmH$S>r AWdm ñQ>oZbog ñQ>rbMm ahmQ> H$m{hbrÀ¶m H$mR>mda AmH$f©H$ a§J Am{U ñdmX {‘iVmo.
~gdyZ {’$admdm. ¶mdoir nmH$mVrb nmʶmMr dm’$ OmoamV ~mhoa nS>Vo. 2) ‘gmbm¶w³V ñdm{Xï> Jyi : JmoS>r~amo~aM ‘gmë¶m§Mm ñdmX Jwimbm
nmH$ KÅ> hmoD$ bmJVmo. nmH$mMo Vmn‘mZ 103 A§e g|.J«o. Pmë¶mZ§Va {‘imë¶mg J«mhH$m§Mr ng§Vr dmTy> eH$Vo. ‘gmbm¶w³V Jyi V¶ma
H$mH$dr V¶ma hmoVo. H$aʶmgmR>r àm‘w»¶mZo gw§R>, hiX Am{U {Oao ¶m ‘gmë¶m§Mm dmna
H$mH$drÀ¶m pñWVrZ§Va ag CVy OmʶmMr {H«$¶m nyU© hmoD$Z H$amdm. à{V {H$bmo JwimgmR>r gw§R> 25 J«°‘, hiX 15 J«°‘ Am{U
nmH$ ì¶dpñWV CH$iy bmJVmo. ˶mdoir 200 {‘.br. Ea§S>ob AWdm {Oao 10 J«°‘ nmdS>a ñdê$nmV ñdV§ÌnUo Jyi KmoQ>VmZm dmnamdo.
e|JXmUo Vob H$m{hbrV Kmbmdo åhUOo nmH$mMo Vmn‘mZ dmT>ʶmg à˶oH$ ‘gmbo ñdV§ÌnUo dmnamdoV, EH$Ì H$ê$ Z¶oV. ‘gmbm¶w³V
‘XV hmoVo d nmH$ H$anʶmMm YmoH$m Q>mibm OmVmo. nmH$mMo Vmn‘mZ ‘yë¶d{Y©V Jwim‘wio Am¡fYr JwUY‘m©V dmT> hmoD$Z AmH$f©H$ a§J,
‘moOʶmgmR>r Bbo³Q´>m°{ZH$ W‘m©‘rQ>aMm dmna H$amdm. nmH$mMo Vmn‘mZ Md Am{U gwJ§Y ¶mV dmT> hmoVo. V¶ma Pmboë¶m Jwimbm AmH$f©H$
118 ± 0.5 A§e g|.J«o. Ambo AgVm H$mhrb MwbmUmdê$Z CVamdr d doï>UmVyZ ~§X H$ê$Z ‘gmë¶mMo Zmdmg{hV ~mOmamV {dH«$sgmR>r
dmâ¶mV Jyi AmoVmdm. nmR>dmdo.
Bbo³Q´>m°{ZH$ W‘m©‘rQ>a CnbãY Zgë¶mg Jyi V¶ma Pmbm ho 3) ‘yë¶d{Y©V Jyi Hw$H$sO (ZmZ H$Q>mB©): ~oH$ar CÚmoJmV àM{bV
nmhʶmgmR>r nmH$mMr Jmoir MmMUr ¿¶mdr. ¶mgmR>r nmH$ bmH$S>r Hw$H$sO (ZmZ H$Q>mB©) V¶ma H$aʶmgmR>r dmnaʶmV ¶oUmè¶m
’$mdS>çmda KoD$Z Vmo nmH$ W§S> nmʶmV ~wS>dyZ hmVmZo ˶mMr Jmoir V¶ma ‘¡ÚmEodOr ZmMUr nrR> Am{U gmIaoEodOr ¶mo½¶à‘mUmV JwimMm
H$amdr. hr Jmoir H$m{hbrÀ¶m ‘moH$ù¶m nͶmda AmVrb ~mOyda OmoamZo dmna Ho$ë¶mg nm¡{ï>H$ Am{U éMH$a Hw$H$sg V¶ma H$aVm ¶oVmV.
’o$H$mdr. Jmoir nͶmda Q>UH$ AmdmO Amë¶mg Jyi V¶ma Pmbm Amho, gmYmaUnUo ZmMUrMo nrR> 30 Q>³Ho$ A{YH$ ‘¡Xm 70 Q>³Ho$ Am{U ¶m
Ago g‘Omdo. nmH$ W§S> AgVmZm KmoQ>ʶmMr {H«$¶m gmdH$me H$amdr. EHy$U {nR>mÀ¶m dOZmÀ¶m 50 Q>³Ho$ Jyi Am{U 50 Q>³Ho$ dZñnVr
KmoQ>Ur OmñV Pmë¶mg Jyi ‘D$ ~ZVmo d Jwimg adminUm ¶oV Zmhr. Vyn Am{U ~oH$ar CËnmXZmV dmnaʶmV ¶oUmao jma (gmëQ>) dmnê$Z
JwimMo Vmn‘mZ 76 A§e g|.J«o. BVHo$ Imbr Amë¶mZ§Va Jyi gmÀ¶mV CÎm‘ àH$maÀ¶m Hw$H$sO V¶ma H$aVm ¶oVmV. ¶m Hw$H$sO‘ܶo à{WZo,
^ê$Z ~mOmanoR>oVrb ‘mJUrZwgma 1,2,5,10 qH$dm 30 {H$bmo dOZmÀ¶m H«y$S> ’$m¶~a, amI Am{U H$~m}XHo$ B˶mXtMo à‘mU ‘mZdr AmhmamÀ¶m
T>onm VgoM bhmZ ‘moR>çm AmH$mamÀ¶m dS>çm, ‘moXH$ B˶mXr V¶ma H$amdo. Ñ{ï>H$moZmVyZ Mm§Jbo AmT>iyZ Ambo Amho. Aem nÕVrZo gd©M ~oH$ar
CËnmXZm‘ܶo gmIaoEodOr JwimMm dmna Ho$ë¶mg Jyi CÚmoJmbmgwÕm
Q>rn : MmbZm {‘iyZ Jyi CËnmXH$m§Zm Am{W©H$ ’$m¶Xm hmoD$ eH$Vmo.
1) JwimVrb EHy$U gmIaoMo à‘mU 90 Q>³³¶mnojm H$‘r Zgmdo. g§nH©$ … 9404973716

eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020 & 29


Xþ½YOݶ nXmW© {Z{‘©Vr H$aʶmÀ¶m KaJwVr à{H«$¶m
lr. gwdV©Z aUdra, àUmcr {ZH$‘, àm.nr.Or.dmg{ZH$, Z°eZb S>oAar [agM© BpÝñQ>Q>çyQ>, H$Zm©b h[a¶mUm,
Xþ½Y V§ÌkmZ ‘hm{dÚmc¶, CXJra

Xÿ Y d Xþ½Y nXmWm©Mo ‘hÎd ho AmnUm gdmªZm ’$ma Owݶm H$mimnmgyZ


‘m{hVr Amho. Xþ½YnXmW© ~Z{dUo hr EH$ àH$maMr H$cm Amho. nydu
gd© àH$maMo Xþ½YnXmW© ~Z{dco Om¶Mo, nU V§ÌkmZ {dH${gV
Agcocm MmoWm H$mnS>mgH$Q> doJù¶m ^m§S>çmV Agcoë¶m W§S> (7 Vo
10 A§e g|.J«o.) nmʶmV YwD$Z H$mT>mdm. OoUoH$ê$Z Mmo϶mcm {MH$Q>coco
ÐmdU ˶m nmʶmV {daKiyZ OmB©c Am{U N>ÝZm VwaQ> àVrMm {‘iUma
Pmë¶mZ§Va VoM nXmW© ho emómoŠV nÕVrZo d ‘moR>çm à‘mUmV ~Z{dʶmg Zmhr.
gZ 1940 À¶m Z§Va gwédmV Pmcr. Am§~{dcoco, Zmgdcoco, {dKQ>Z N>ÝZm ~Z{dVmZm XþYmMm nr.EM. 5.3 BVH$m Agmdm; H$maU ¶mM
Ho$coco d AmQ>dcoco Xþ½YnXmW© XÿY gmIidyZ V¶ma Ho$coë¶m Xþ½YOݶ AdñWoV CËH¥$ï> àVrMm N>Þm {‘iVmo. nr.EM. ¶mnojm H$‘r åhUOo A{YH$
nXmWmªMo Ago dJuH$aU H$aʶmV Amco. gXarc Xþ½YnXmW© ~Z{dʶmMr AmåcVm Agoc Va Q>UH$ ñdê$nmMm N>Þm {‘iVmo. XÿY gmIi{dʶmgmR>r
emómoŠV nÕVr d Vo ~Z{dVodoir dmnaʶmV Amcoco Xþ½YOݶ dmnacoco ÐmdU OodT>o OmñV gm¡å¶ VodT>r gmIi{dʶmMr {H«$¶m ‘§X
dJm©ì¶{V[aŠV KQ>H$ dmnê$Z nm¡{ï>H$, {Q>H$mD$ d OmñV Z’$m XoUmao hmoVo. ¶m‘wio N>Þm A{YH$ AmЩVm Yê$Z R>odVmo d nmVi hmoVmo. gm¶{Q´>H$
nXmW© ~Z{dco OmVmV. XÿY ho OgoÀ¶m Vgo Ðd ñdê$nmV {dH$ʶmnojm VoM AmåcmMo ÐmdUmnmgyZ qH$dm qc~y ag dmnê$Z Ho$cocm N>Þm A{YH$ {ZVi
Oa ‘yë¶d{Y©V Xþ½YOݶ nXmW© {Z{‘©Vr H$ê$Z {dH$co Joë¶mg ˶mnmgyZ hmoD$Z ‘D$ AgVmo Va c°ŠQ>rH$ N>Þm AmåcmMo ÐmdUmVyZ Ho$cocm N>Þm
XÿY CËnmXZmg OmñVrMm ’$m¶Xm hmoVmo. XþYmMr gmR>dU j‘Vm dmT>Vo. XmUoXma hmoD$Z ˶mcm Imam ñdmX ¶oVmo. Jm¶rMo 4 Q>ŠHo$ Y¥Vm§e Agcoco
˶m‘ܶo amoOJma {Z{‘©Vr hmoD$ eH$Vo. Xþ½YOݶ nXmWªmMr ‘mJUr X¡Z§{XZ XÿY N>ÝݶmgmR>r CËV‘ AgVo. XþYmV {MH$mMo à‘mU Agoc Va {MH$Q>
OrdZmV dmT>V Mmccr Amho N>Þm V¶ma hmoVmo. Jm¶rÀ¶m XþYmnmgyZ {ndiga Va åherÀ¶m XþYmnmgyZ
XÿY Z¡g{J©H$nUo ZmgUo qH$dm XÿY AmåcmÀ¶m gmømZo gmIi{dUo nm§Tw>aH$m N>Þm {‘iVmo. CËV‘ N>ÝZm ‘D$ d dmga{hV Agmdm na§Vw, Aën
AWdm ˶mcm ZmgdUo ¶mV ’$aH$ Amho. Z¡g{J©H$ar˶m Zmgcoë¶m XþYmV à‘mUmV AmåcVoMm J§Y Agë¶mg haH$V Zmhr. gmYmaUnUo Jm¶rÀ¶m
{OdmUy§Mr g§»¶m ‘¶m©{XV ZgyZ ImʶmgmR>r A¶mo½¶ AgVo. {OdmUy XþYmnmgyZ 13.8 Va åherÀ¶m XþYmnmgyZ 20.9 Q>ŠHo$ N>Þm {‘iVmo.
XþYmVrc eH©$aoMm Cn¶moJ H$ê$Z c°ŠQ>rH$ Amåc V¶ma H$aVmV d ¶m gmR>dUyH$ … N>Þm hm nXmW© Z¡g{J©H$ n[apñWVrV 2 Vo 4 {Xdg Mm§Jcm
AmåcmMo à‘mU OmñV Pmco åhUOo XÿY ZmgVo d XþYmV R>amdrH$ Amåc amhÿ eH$Vmo d erVnoQ>rV ~Q>a nona‘ܶo Jw§S>miyZ R>odë¶mg 12 {Xdgmn¶ªV
Q>mHy$Z gmIi{dcoë¶m {H«$¶oV {OdmUy§Mr g§»¶m ‘¶m©{XV AgVo. XmoÝhr Mm§Jcm amhÿ eH$Vmo. {dÚmnrR>mV N>Þmda Pmcoë¶m g§emoYZmdarc
{H«$¶oV nmʶmV Ðmì¶ AgUmao KQ>H$ {‘iUmè¶m Mmo϶mnmgyZ doJio hmoVmV. {ZîH$fm©à‘mUo Jm¶rÀ¶m XþYmnmgyZ ~Z{dcoë¶m N>Ýݶmnojm Mm§Jcm AgVmo.
Jm¶rÀ¶m XþYmV 4.5 Q>ŠHo$ pñZ½Y nXmW© AgVmZm 2 Q>ŠHo$ Vrd«VoMo
N>Þm qc~ydJu¶ gm¶{Q´>H$ Amåc Q>mH$ë¶mg N>ÝݶmMo CËnÝZ dmTy>Z ˶mMr àV
hm EH$ KZ nXmW© AgyZ gwYmaVo.
Ja‘ XþYmV Amåc ÐmdU
Q>mHy$Z {‘iUmè¶m Mmo϶mg nZra
"N>Þm' Ago åhUVmV. Va nZra V¶ma H$aVmZm
MmoWma{hV nmʶmg N>Þm- N>ÝݶmgmR>r Á¶m à{H«$¶m
nmUr Ago g§~moYVmV. XÿY H$amì¶m cmJVmV ˶mM à{H«$¶m
Zmg{dʶmgmR>r gm¶{Q´>H$ nZra ~Z{dVmZm H$amì¶m
Amåc, b°p³Q>H$ Amåc qH$dm cmJVmV. åherMm 6 Q>ŠHo$
N>Þm nmUr ¶m§Mm Cn¶moJ H$aVm ¶oVmo. qc~ydJu¶ ~§Jmcr {‘R>mB© V¶ma pñZ½Y nXmW© Agcoë¶m
H$aʶmgmR>r hmoVmo. Jm¶rÀ¶m XþYmnmgyZ Ho$coë¶m N>ÝݶmMr KQ>H$ Q>ŠHo$dmar XþYmnmgyZ nZra Mm§Jco ~ZVo;
AmЩVm 53.4, Y¥Vm§e 24.8, à{WZo 7.4, Xþ½YeH©$am 2.1 Va jma 2.1 H$maU åherÀ¶m XþYmV KZ
à‘mUo AgVo Va åherÀ¶m XþYmnmgyZ {Z{‘©Vr Ho$coë¶m N>ÝݶmMr KQ>H$ KQ>H$mMo à‘mU OmñV AgVo.
Q>ŠHo$dmar AmЩVm KZKQ>H$ N>Þm nmʶmgmo~V dm¶m OmD$Z CVmam H$‘r nZra V¶ma H$aVmZm àW‘ XÿY 80 Vo 85 A§e g|.J«o. n¶ªV VmndyZ
{‘iVmo. ˶m‘wio N>ÝZm ~ZdVmZm JmB©Mo XþYmMm Cn¶moJ H$amdm. ˶mg 70 A§e g|.J«o. n¶ªV W§S> hmoD$ Úmdo. Z§Va XþYmg EH$ Q>ŠH$m
N>ÝZm ~ZdVmZm JmB©Mo XþYmcm 85 A§e g|.J«o. n¶ªV Ja‘ H$amdo d gm¶{Q´>H$ AmåcmÀ¶m gmømZo gmIidyZ ˶mVrc nmUr H$mTy>Z Q>mH$mdo.
˶mV XþYmÀ¶m 1.5 Q>ŠHo$ gm¶{Q´>H$ Amåc nmʶmV {‘giyZ Q>mH$mdo. nmʶmì¶{V[aŠV am{hcoco KZ KQ>H$ Xm~ nmÌmV 15 Vo 20 {‘{ZQ>mgmR>r
N>ÝZm nmUr d MmoWm ‘c‘cÀ¶m H$nS>çmZo JmiyZ H$amdo. H$mnS>m‘ܶo KmcyZ 40 Vo 45 {H$cmo Xm~mZo ˶mVrc AmUIr nmUr H$mT>mdo. Z§Va Xm~

30 & eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020


nmÌmVyZ H$mTy>Z Amdí¶H$Voà‘mUo ˶mMo H$mnyZ ‘moR>o VwH$S>o H$amdoV. ¶m ag‘cmB©
nXmWm©g H$S>H$nUm ¶oʶmH$[aVm 4 Vo 6 A§e go§.J«o. À¶m W§S> nmʶmV EH$ ag‘cmB© V¶ma
Vo XmoZ VmgmH$[aVm ~wS>dyZ R>odmdoV. nmUr H$mTy>Z ‘moR>çm VwH$S>çmMo naV H$aʶmgmR>r N>ÝݶmMo
~marH$ VwH$S>o H$ê$Z ˶m§Mr gmR>dUyH$ H$amdr. åherMo ghm Q>ŠHo$ Y¥Vm§e EH$Ord {‘lU
AgUmè¶m XþYmnmgyZ Ho$coë¶m nZraMr KQ>H$ Q>ŠHo$dmar nmUr 55 Q>ŠHo$ V¶ma H$amdo. ¶m
pñZ½Y 26 Va nZra‘ܶo 45 Q>ŠHo$ KZ nXmW© AgVmV. {‘lUmnmgyZ hmVmda
MnQ>çm AmH$mamMo
N>ÝݶmnmgyZMo BVa nXmW© chmZ Jmoio V¶ma
agJw„m H$amdoV. Jmoio V¶ma
N>Þm KoD$Z H$aVmZm Vo ‘D$ AgyZ
˶mg ‘iyZ ¿¶mdo. ˶mda Hw$R>ë¶mhr ^oJm gwaHw$˶m ¶oD$ Z¶oV ¶mMr H$miOr ¿¶mdr. ˶mZ§Va
N>Þm ‘iV AgVmZm ho Jmoio darc gm§{JVboë¶m agJwëë¶mà‘mUo nmH$mV CH$idyZ ¿¶mdoV.
pñZ½Y nXmW© ~mhoa CH$icoco Jmoio cJoM Xþgè¶m ^m§S>çmV WmoS>çm ñdÀN> nmH$mV gmoS>mdo.
¶oUma ZmhrV ¶mMr ˶mZ§Va ho ag‘cmB© Jmoio ñdÀN> nmH$mVyZ H$mTy>Z ~mgw§XrV Q>mH$mdoV.
H$miOr ¿¶mdr. ghgm ~mgw§Xr ~ZdVmZm ˶mV XþYmÀ¶m 4 Q>ŠHo$ gmIa Q>mH$mdr. ag‘cmB©Mo
CÝhmù¶mÀ¶m {XdgmV Jmoio nmH$mVyZ H$mT>VmZm Jmoù¶m‘Yrb g§nyU© nmH$ XmoZ ~moQ>mZo Xm~yZ
hr AS>MU ^mgVo. H$mTy>Z Q>mH$mdm. ag‘cmB© Jmoio ‘waʶmgmR>r Vo ~mgw§Xr~amo~a WmoS>mdoi
¶mH$[aVm EH$m Q´>o ‘ܶo (2 {‘{ZQ>o) CH$iyZ ¿¶mdoV Am{U ˶mV Z§Va MdrnwaVo {dcm¶Mr nyS>,
~’©$ AWdm W§S> nmUr KoD$Z ˶mda Xþgè¶m ^m§S>çmV N>Þm KoD$Z ˶m Q>´o {nñVm, ~Xm‘mMo, N>moQ>o-N>moQ>o VwH$S>o H$ê$Z Q>mH$mdoV.
‘Yrc ~’$m©da N>ÝݶmMo ^m§S>o R>odyZ N>Þm ‘imdm. Ago Ho$ë¶mZo pñZ½Y
nXmW© ~mhoa ¶oUma ZmhrV. EH$Ord Ho$coë¶m {‘lUmMo chmZ Jmoio V¶ma
H$amdoV, Jmoio ‘D$ AgyZ ˶mda ~mhoarc ~mOyZo ^oJm {Xgy Z¶oV. ¶mMr
H$miOr ¿¶mdr.
‘ܶ§Var EH$ {H$cmo nmʶmV 500 J«°‘ gmIa {daKiyZ nmH$ V¶ma
H$amdm. nmH$mVrc ‘ir XþYmMm Cn¶moJ H$ê$Z H$mT>mdr. V¶ma Pmcoë¶m
ñdÀN> nmH$mV gmIaoMo à‘mU 60 Vo 65 Q>ŠHo$ Agco nm{hOo. N>Þm Jmoio
V¶ma H$aVmZm Jmoù¶mV gmIaoV {^O{dcocm EH$ {dcm¶Mr R>odʶmMr àWm
àM{cV Amho. Z§Va N>Þm Jmoio {eO{dʶmgmR>r nmH$nmÌ eoJS>rda R>odmdo.
nmÌmVrc nmH$ CH$iV AgVmZm N>Þm Jmoio nmH$mV gmoS>mdo. N>Þm Jmoio
Amdí¶H$VoZwgma nmÌmV ‘moH$io {eOVrc EdT>oM EH$m doiog Q>mH$mdoV
nmÌmMo PmH$U ~§X H$ê$Z CîUVoda {Z¶§ÌU R>odmdo. ¶m‘wio nmÌmV ’o$g d
dm’$ V¶ma hmoD$Z N>Þm Jmoio Mm§Jco {eOVrc 5 Vo 10 {‘{ZQ>mV Jmoio
’w$JyZ ˶mMo AmH$ma‘mZ dmT>oc. N>Þm Mm§Jë¶m àVrMm d Mm§Jë¶m ‘icocm
Agoc Va Jmoio ’w$Q>Uma ZmhrV. qH$dm ˶mda {Mam {XgUma ZmhrV. g§Xoe
AmUIr nmM Vo Xhm {‘{ZQ>m§Zr N>Þm Jmoù¶mMm a§J nm§T>am JX© Pmcocm JmB©À¶m XþYmnmgyZ V¶ma Pmcoë¶m N>Ýݶmcm Mm§Jco ‘iyZ ¿¶mdo
{Xgoc ’o$g ¶oʶmgmR>r 2 Vmg [aR>o {^OdyZ R>odcoë¶m nmʶmMmhr Cn¶moJ OoUoH$ê$Z Vmo ‘D$ hmoB©c. ‘D$ Pmcoë¶m N>ÝݶmMr XmoZ g‘mZ ^mJm§‘ܶo
H$aVm ¶oVmo. N>Þm Jmoio {eOʶmH$[aVm gamgar 15 Vo 20 {‘{ZQ>o doi {d^mJUr H$amdr.
cmJVmo. agJw„o ì¶dpñWV {eOco H$s Zmhr ho nmhʶmgmR>r EH$ gmonr EH$m ^mJm‘ܶo ~marH$ gmIa 60 Q>ŠHo$ àW‘ KoVcoë¶m N>ÝݶmÀ¶m
nÕV Amho. EH$ ½cmg W§S> nmUr ¿¶mdo, ˶m nmʶmV agJw„m ~wS>ë¶mg dOZmÀ¶m {hemo~mZo Q>mH$mdr.
Mm§Jcm {eOcm Ago g‘Omdo. agJw„m V¶ma hmoV AgVmZm eodQ>À¶m N>ÝZm d gmIa ¶m§Mo {‘lU 75 A§e g|.J«o. n¶ªV 15 {‘{ZQ>o H$T>B©V
AdñWoV nmÌmMo PmH$U CKS>mdo. ¶m‘wio nmÌmVrc nmH$ EH$ Vmar hmoB©c. {eOdmdo. {eOdVmZm ˶mcm IwQ>rZo gVV EH$Ord H$aV ahmdo.
Jmoio 40 Q>ŠHo$ gmIaoÀ¶m ñdÀN> nmH$mV ‘waʶmgmR>r R>odmdo. Ooìhm H$T>B©Vrc {‘lU H$T>B©À¶m H$S>m gmoSy>Z Odi O‘m ìhm¶cm
hcdmB© agJw„o V¶ma H$aVmZm ‘moR>çm H$T>B©V agJw„o {eO{dVmV. cmJoc Voìhm ~mOycm H$mTy>Z R>odcocm AYm© N>ÝZm ˶mV {‘gimdm.
agJwëë¶mH$[aVm ¶m nÕVr‘ܶo gwédmVrnmgyZM EH$ Vmar nmH$ gd© {‘lU 60 A§e g|.J«o. Vmn‘mZmda 5 {‘{ZQ>o Ja‘ H$amdo. Ja‘
dmnaVmV, ‘YyZ-‘YyZ nmH$mV nmUr Q>mHy$Z nmH$mMr EH$ Vmar AdñWm Pmë¶mda ˶mV a§J d gwJ§{YV Ðì¶ Q>mH$mdo.
H$m¶‘ amIVmV. V¶ma Pmcocm g§Xoe 37 A§e g|.J«o. Vmn‘mZmda W§S> H$ê$Z ˶mcm

eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020 & 31


{d{eï> AmH$ma qH$dm MH$˶m H$ê$Z 7 A§e g|.J«o. da R>odmdm. åhUOo H$T>B© H$‘r Vmn‘mZmda (80 Vo 85 A§e g|.J«o.) R>odyZ nXmW©
g§Xoe {‘R>mB© nm°{c{WcrZ {nedrV 10 A§e g|.J«o. Vmn‘mZmV KmoQ>mdm. na§Vw Ago Z H$aVm H$T>B© gma»¶mM Vmn‘mZmda eodQ>À¶m
16 {Xdg Mm§Jë¶m àH$mao {Q>H${dVm ¶oVo. jUmn¶ªV R>odë¶mg AZmdí¶H$ Agm OmS> nXmW© V¶ma hmoD$Z ˶mg
OiH$m dmg cmJʶmMr eŠ¶Vm AgVo qH$dm A{V H$‘r CîUVoda Idm
Idm V¶ma Ho$ë¶mg aoVmS>, Vm§~yg d I‘§J dmg ZgUmam Idm V¶ma hmoVmo
Iì¶mMr {Z{‘©Vr Jm¶rÀ¶m, åherÀ¶m qH$dm Xmohmo§À¶m {‘gi XþYmg Am{U doihr OmñV cmJVmo.
65 Vo 70 Q>ŠŠ¶mn¶ªV Idm ~Z{dVmZm XÿY gwadmVrg ‘ܶ‘JVrZo d eodQ>r OmñV JVrZo
AmQ>dyZ Ho$cr OmD$ (90 Vo 100 d 150 Vo 160 ’o$ao à{V {‘{ZQ>mg) hc{dUo Amdí¶H$
eH$Vo. CÎm‘ à{VMr AgVo Oa XÿY H$‘r JVrZo hc{dco Va (30 Vo 40 ’o$ao à{V {‘{ZQ>mg)
nyV©Vm H$aʶmÀ¶m Va Iì¶mg éMH$a d I‘§J ñdmX ¶oV Zmhr d Agm Idm XmUoXmahr
Ñï>rZo Iì¶mV H$‘rV ZgVmo. H$T>B©‘ܶo XÿY KoVmZm YmaU j‘VoÀ¶m 1/4 qH$dm 1/5 ¿¶mdo.
H$‘r 20 Q>ŠHo$ Y¥Vm§e ¶m‘wio XÿY H$anʶmMr eŠ¶Vm H$‘r AgVo d CVmamhr Mm§Jcm {‘iVmo.
AgUo Amdí¶H$ Amho. Idm {Z{‘©Vr‘ܶo H$T>B©V {Z‘àdmhr nXmW© H$T>B©À¶m H$S>mgmo~V AgVmZm
^maVr¶ à‘mUH$ H$T>B© eoJS>rdê$Z Imcr CVadUo lo¶ñH$a AgVo.
g§ñWoZo R>adyZ Iì¶mgmR>r XþYmMo ñdê$n … Idm {Z{‘©VrgmR>r åherMo XÿY Mm§Jco AgVo.
{Xë¶mà‘mUo Iì¶mVrc AmЩVm (dOZ AmYmarV) 28 Q>ŠHo$ d Y¥Vm§e ¶m XþYmnmgyZ {Z{‘©V Iì¶mV ‘D$ d g¡cganUm Mm§Jcm ¶oV AgyZ
Idm H$moaS>m AgVmZm (dOZ AmYmarV) 26 Q>ŠHo$ ¶m à‘mUmV Agmdm ˶mg adminUmhr ¶oVmo. åherÀ¶m XþYmV KZ KQ>H$ OmñV Agë¶m‘wio
cmJVmo. gd©gmYmaUnUo åherÀ¶m XþYmnmgyZ Ho$coë¶m Iì¶mMr KQ>H$ CVmam 21.5 Q>ŠŠ¶mn¶ªV {‘iVmo. Jm¶rÀ¶m XþYmnmgyZ {Z{‘©V Idm
Q>ŠHo$dmar AmЩVm 19.2, Y¥Vm§e 37.1, à{WZo 17.8, Xþ½YeH©$am 22.1, H$S>H$, {MH$Q> d OmñV AmЩVm Agcocm AgyZ CVmam H$‘r à‘mUmV
jma 3.6 Va Jm¶rÀ¶m XþYmnmgyZ {Z{‘©V Iì¶mMr Q>ŠHo$dmar AmЩVm (18.5 Q>ŠHo$) {‘iVmo. Idm {Z{‘©VrgmR>r åherÀ¶m XþYmV H$‘rV H$‘r
25.6, Y¥Vm§e 25.7, à{WZo 19.2, Xþ½YeH©$am 25.5, jma 3.8 ¶m 5 Q>ŠHo$ d Jm¶rÀ¶m XþYmV 4 Q>ŠHo$ Y¥Vm§e AgUo Amdí¶H$ Amho. ¶mnojm
à‘mUo AgVo. H$‘r Y¥Vm§e XþYmV AgVrc Va Idm a~amgmaIm cmoMQ> d H$S>H$ hmoVmo.
Idm V¶ma H$aʶmMr nÕV … gmYmaUnUo 10 {H$cmo j‘VoÀ¶m H$T>B©V na§Vw, ¶mnojm OmñV Y¥Vm§e Agë¶mg Iì¶mMr àV gwYmaʶmg ‘XV hmoVo.
2.5 Vo 3 {H$cmo XÿY KoD$Z eoJS>rda Ja‘ H$aʶmgmR>r R>odmdo. XÿY Jm¶rÀ¶m XþYmnmgyZ JX© {ndim, {MH$Q> {Z‘àdmhr Idm ~Zë¶mg XþYmV
Ja‘ hmoV AgVmZm XÿY gVV JmocmH¥$Vr hcdV R>odmdo EH$m {‘{ZQ>mV {MH$mMo à‘mU Amho Ago g‘Omdo. AmåcVm OmñV AgUmè¶m XþYmnmgyZ
H$‘rV-H$‘r 100 ’o$ao hmoVrc ¶mMr XjVm ¿¶mdr. H$T>B©À¶m Á¶m ^mJmMm Am§~yg dmg d H$Sy> Md AgUmam Idm V¶ma hmoVmo qH$dm XþYmV ImʶmMm
XþYmer g§~§Y Amho Agm ^mJ hiwdmanUo gamQ>çmZo ‘YyZ-‘YyZ IaSy>Z gmoS>m Q>mH$cocm Agoc Va Idm XmUoXma ~ZVmo. na§Vw ˶mcm Amdí¶H$
¿¶mdm. WmoS>çmM doimV XþYmVrc nmʶmMo ~mînr^dZ hmoD$Z XÿY hiy hiy éMH$a ñdmX ZgVmo d ImadQ>hr cmJVmo. Iì¶mH$[aVm à{H«$¶m Ho$coco
KÅ> hmoD$Z ˶mMm a§J ~Xcʶmg gwadmV hmoVo. ¶mM AdñWoV XþYmVrc AWdm Z Vmn{dcoco åhUOo H$ƒo XÿY dmnaë¶mZo Iì¶mÀ¶m àVr‘ܶo H$mhr
à{WZo {dcJ hmoVmV. ¶mZ§Va KÅ> hmoUmè¶m XþYmMm {Z‘àdmhr nXmW© ’$aH$ nS>V Zmhr. Oa XþYmV nmUr {‘gicoco Agoc Va Iì¶mg Vm§~yg
V¶ma hmoVmo d ¶m nXmWm©g gamQ>çmZo OmoamV EH$m {‘{ZQ>mg H$‘rV H$‘r a§J ¶oD$Z CVmam H$‘r {‘iVmo, na§Vw ñdmXmda ¶mMm n[aUm‘ {XgyZ ¶oV
150 ’o$ao ¶mà‘mUo hb{dUo Amdí¶H$ AgVo. Ooìhm {Z‘àdmhr nXmW© Zmhr. XþYmV {nï>‘¶ nXmW© {‘gico AgVrc Va Aem XþYmnmgyZ {dH¥$V
AmUIr KÅ> hmoD$Z H$T>B©À¶m H$S>m gmoSy> cmJVo. ˶mdoir Idm V¶ma ñdê$nmMm Idm {‘iVmo d Vmo {‘R>mB©H$[aVm A¶mo½¶ AgVmo.
Pmcm Ago g‘Omdo. H$T>B© Z§Va eoJS>rdê$Z CVadyZ Imcr R>odmdr d gmR>dUyH$ … Idm {Q>H${dʶmÀ¶m Ñï>rZo Vmo erVJ¥hmV qH$dm erVnoQ>r
H$T>B©‘Yrc Iì¶mg da-Imcr ¶mà‘mUo gmaIo KmoQ>V ahmdo, Z§Va Idm (ao{’«$OoaoQ>a) ‘ܶo R>odʶmMr àWm Amho. erVJ¥hmV Idm 20 Vo
H$moaS>m H$aʶmgmR>r H$T>B©À¶m H$S>mda gamQ>çmZo gmømZo ngadyZ R>odmdm. 25 {Xdgmn¶ªV Mm§Jcm amhÿ eH$Vmo. na§Vw, dmnamV AmUmd¶mMr ^m§S>r
H$moií¶m ì¶{V[aŠV Idm Aݶ B§YZmda Ogo Jmodè¶m, cmHy$S> B˶mXr {ZOªVwH$ Zgë¶mg Iì¶mda ~waer ¶oʶmMm g§^d AgVmo. Z¡g{J©H$
dmnê$Z V¶ma Ho$ë¶mg ˶m B§YZmÀ¶m YwamMm dmg Iì¶mg cmJʶmMr hdm‘mZmV Idm 3 Vo 5 {Xdg Mm§Jcm amhÿ eH$Vmo.
eŠ¶Vm AgVo. àg§Jr Ywam‘wio Idm nm§T>am ñdÀN> Z amhVm Vm§~yg d {dÚmnrR>mV Iì¶mda Pmcoë¶m g§emoYZmZwgma Idm gd©gmYmaU
H$migahr hmoVmo. Z¡g{J©H$ n[apñWVrV 5 Vo 7 {Xdg {Q>Hy$ eH$Vmo Va erVnoQ>r‘ܶo
Iì¶mMr àV d CËnÞ … ¶mo½¶ nÕVrZo åherÀ¶m VmÁ¶m XþYmnmgyZ 3 AmR>dS>çmn¶ªV {Q>H$Vmo. åherÀ¶m XþYmnmgyZ ~Z{dcoë¶m Iì¶mMm
Ho$cocm Idm nm§Tw>aH$m d Jm¶rÀ¶m XþYmnmgyZ Ho$coë¶m Iì¶mg {ndiga CËnmXZ IM© Jm¶rÀ¶m XþYmnmgyZ ~Z{dcoë¶m Iì¶mnojm H$‘r AgVmo.
a§J ¶oVmo. Iì¶mMm ñdmX Ja‘ Ho$ë¶mgmaIm ¶oD$Z ‘D$, XmUoXma d KÅ>
AgVmo. Idm VwnH$Q>, OmñV AmåcVoMm dm gyú‘ Obq~Xÿ Agcocm Ira
Zgmdm qH$dm ~mhoarb ~mOyZo ˶mda Y¥Vm§ehr {Xgy Z¶oV. Ira V¶ma H$aVmZm gmYmaUnUo VrZ ^mJ XÿY EH$ ^mJ hmoB©c
CËH¥$ï> Idm {Z{‘©VrgmR>r H$T>B©‘ܶo {Z‘àdmhr nXmW© V¶ma Pmcm AemàH$mao CîUVoÀ¶m gmømZo AmQ>dyZ ˶mV 7 Vo 11 Q>ŠŠ¶mn¶ªV gmIa

32 & eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020


d MdrH$[aVm AmdS>rà‘mUo Iì¶mnmgyZ BVa nXmW©
{dcm¶Mr nyS> Kmcmdr. Jwcm~Om‘yZ
Ira V¶ma H$aVmZm
Vm§Xÿi dmnaʶmMr àWm VmOm 300 J«°‘ Idm
àM{cV Amho. ¶mH$[aVm Mm§Jcm ‘imdm. AYm©
gmYmaUnUo XmoZ {H$cmo M‘Mm ~oqH$J nmdS>a
XþYmH$[aVm 300 Vo 350 35 J«°‘ ‘¡ÚmV {‘gidyZ ho
J«°‘ Vm§Xÿi XmoZ M‘Mo {‘lU ‘icoë¶m Iì¶mV
Vwnm‘ܶo a§J ~Xcon¶ªV Q>mHy$Z naV Idm ‘iyZ
^mOyZ ¿¶mdoV, Z§Va Vm§XimÀ¶m 2 Vo 3 nQ> nmʶmV {^O{dcoco Vm§Xÿi {‘lU EH$Ord H$amdo.
{eO{dʶmgmR>r R>odmdoV. Vm§Xÿi AY©dQ> {eOë¶mda ˶mV 100 Vo 200 Amdí¶H$Vm ^mgë¶mg
J«°‘ EH$m Ionog ¶m à‘mUo WmoS>o-WmoS>o XÿY KmcyZ {‘lU T>diV amhmdo. WmoS>o nmUr Q>mH$mdo.
¶m‘wio H$mhr A§er Vm§XþimMm AH©$ XþYmV CVaoc. {‘lU T>diV AgVmZm {‘lU ‘iV AgVmZm pñZ½Y nXmW© ~mhoa Z {XgUo ho Mm§Jco. ghgm hm
Vm§XimMo chmZ chmZ VwH$S>o hmoUma ZmhrV, ¶mMr H$miOr ¿¶mdr. eodQ>r àH$ma CÝhmù¶mÀ¶m {XdgmV OmñV AmT>iVmo. ¶mH$[aVm CÝhmù¶mÀ¶m
{‘lUmV gmIa Q>mHy$Z Vr nyU©nUo {daKiyZ ¿¶mdr. Z§Va ^m§S>o eoJS>rdê$Z {XdgmV Idm, ‘¡Xm {‘lU EH$Ord H$arV AgVmZm ^m§S>çmImbr Q>´o ‘ܶo
CVadyZ {Iar‘ܶo AmdS>rZwgma {dcm¶Mr nyS> Q>mH$mdr. Ho$ea WmoS>çm ~’©$ qH$dm W§S> nmUr R>odmdo. {‘lU EH$Ord Pmë¶mda gmYmaU chmZ
nmʶmV {‘giyZ Z§VaM pIar‘ܶo Q>mH$mdo. gmYmaUnUo JmoS> pIarMr qc~mÀ¶m AmH$mamMo Jmoio ~Zdmdo. Jmoio ‘D$ AgmdoV d ˶mda ~mhoarc
KQ>H$ Q>ŠHo$dmar Imcrc à‘mUo AgVo. AmЩVm 30 Vo 40 Q>ŠHo$ d KZ ~mOyZo {Mam AWdm ^oJm Zgmì¶mV.
nXmW© 60 Vo 70 Q>ŠHo$ AgyZ BVa AÞKQ>H$m§Mr Q>ŠHo$dmar Ogo pñZ½Y gmIaoMm nmH$ V¶ma H$aVmZm EH$ {H$cmo gmIa nmʶmV {daKidyZ
nXmW© 15 Vo 25 à{WZo 12 Vo 13, jma 3 Vo 3.5, gmIa 15 Vo XmoZVmar nmH$ V¶ma H$amdm. nmH$ V¶ma hmoV AgVmZm ˶mV WmoS>o
25 ¶m à‘mUo AgVo. XÿY {‘gidyZ ‘ir H$mTy>Z ¿¶mdr. ñdÀN> gmIaoMm nmH$ H$‘rV H$‘r
10 g|.‘r. C§MrÀ¶m ^m§S>çmV gmR>dmdm. nydu V¶ma Ho$cocm {‘lUmMm Jmoim
a~S>r Amdí¶H$ ˶m VwnmV Mm§Jcm Vm§~yg a§J ¶oB©n¶ªV ViyZ ¿¶mdm. hm Jmoim
eŠ¶Vmo Vm|S>mMm C^m H$mnyZ ˶mMr gpÀN>ÐVm VnmgyZ nhmdr. gpÀN>ÐVm H$‘r ^mgë¶mg
ì¶mg ‘moR>m d OmS> Vi qH${MV ImʶmÀ¶m gmoS>çmMo ÐmdU {‘lUmda qenSy>Z {‘lU naV ‘iyZ
Agcoë¶m H$T>B©Mr {ZdS> Jmoim V¶ma H$ê$Z gpÀN>ÐVm naV nS>VmiyZ nhmdr. gpÀN>ÐVm OmñV
a~S>r ~Z{dʶmgmR>r à‘mUmV AmT>ië¶mg {‘lUmV WmoS>m ‘¡Xm AmUIr Q>mH$mdm. ¶mà‘mUo
H$amdr. gmYmaUnUo AmUIr nS>VmiUr H$ê$Z nhmdr. Z§Va g§nyU© {‘lUmMo Jmoio V¶ma
XmoZ {H$cmo XÿY H$T>B©V H$ê$Z, ‘iyZ nydu V¶ma Ho$coë¶m nmH$mV gmoS>mdoV. Z¡g{J©H$ n[apñWVrV
KoD$Z ‘§X AmModa gmYmaUnUo Jwcm~Om‘yZ nmH$mV {^OʶmgmR>r 10 Vo 12 Vmg cmJVmV.
g§WnUo VmnyZ ¿¶mdo.
XþYmda ¶oUmar OmñVrV ~’$s©
OmñV gm¶ gamQ>çmZo H$mTy>Z H$T>B©À¶m daÀ¶m ^mJmda gmR>dV R>odmdr. 250 J«°‘ VmOm Idm
gm¶ O‘m H$aʶmgmR>r XþYmg CH$ir Z ¶oD$ XoUo d ˶mg dma§dma Z ’$moSy>Z H$T>B©V ngadyZ
hc{dUo ‘hÎdmMo Amho. ¶m ~m~r CîUVoda {Z¶§ÌU H$ê$Z gmYVm ¶oVmV. ¿¶mdm. ˶mV Z Xicocr
gmYmaUnUo XÿY AmQ>dyZ ‘yi XþYmÀ¶m 1/5, 1/6 Pmco åhUOo gm¶ 75 J«°‘ gmIa KmcyZ
¶oUo H$‘r hmoB©c. ¶m AdñWoV AmQ>{dʶmg KoVcoë¶m ‘yi XþYmÀ¶m 5 Vo {‘lU EH${ÌV H$amdo. nyU©
6 Q>ŠHo$ gmIa XþYmV Kmcmdr d H$T>B©À¶m daÀ¶m ^mJmda O‘m Ho$cocr gmIa {daKië¶mZ§Va
AY© H$moaS>r gm¶ gamQ>çmZo IaSy>Z XþYmV naV WmoS>r WmoS>r H$ê$Z g§nyU© {‘lUmMm Jmoim V¶ma
gm¶ {‘giyZ ¿¶mdr. gm¶ XþYmV {‘gidV AgVmZm ‘YyZ-‘YyZ XÿY H$amdm ¶mcmM ~’$s©
T>didmdo. Ago Ho$ë¶mZo a~S>r EH$Ord hmoB©c d gmB©Mo Jmoio nXmWmªda åhUVmV. Mm°H$coQ> ~’$s©
Va§JV {XgUma ZmhrV. a~S>rV 30 Q>ŠHo$ nmUr d 70 Q>ŠHo$ KZ KQ>H$ H$aVmZm ¶m {‘lUmÀ¶m Mma ^mJmn¡H$s EH$m ^mJmV Mm°H$coQ> nmdS>a
nXmW© AgVmV. AÞKQ>H$m§Mo à‘mU Ogo pñZ½Y nXmW© 20 Q>ŠHo$, Xþ½Y {‘gidyZ ¿¶mdr. Z§Va namVrÀ¶m Vimg Vyn cmdyZ ˶mda gmYr
eH©$am 17 Q>ŠHo$, jma 3 Q>ŠHo$, Va à{WZo 10 Q>ŠHo$, ¶m à‘mUo AgVo. ~’$s©gmaIo ngadyZ OmS> Wa Úmdm. ¶m OmS> Wamda Cacoë¶m Mm°H$coQ>
a~S>r V¶ma H$aʶmgmR>r àm‘w»¶mZo åherMo XÿY {ZdS>VmV H$maU ¶m {‘gi{dcoë¶m ~’$s©Mm nmVi Wa Q>mH$mdm. Z§Va Wa W§S> H$ê$Z ˶mÀ¶m
XþYmnmgyZ ^anya ‘cB©¶wŠV a~S>r {‘iVo. dS>çm nmS>mì¶mV. g§nH©$ … 7404940759

eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020 & 33


AmYw{ZH$ V§ÌkmZmÀ¶m ‘m{hVrMo AmJma :
H¥${f V§ÌkmZ ‘m{hVr H|$Ð, ‘.’w$.H¥$.{d.amhÿar
S>m°. Á¶moVr dmiHo$, d[að> g§emoYZ ghmæ¶H$, H¥$fr ‘hm{dÚmb¶, nwUo, S>m°. g§{Xn nmQ>rb, ghmæ¶H$ àmܶmnH$, H¥$fr ‘hm{dÚmb¶, Ywio,
lr. AaqdX doXnmR>H$, newYZ n¶©dojH$, H¥$fr ‘hm{dÚmb¶, nwUo

~ XbVo hdm‘mZ, Adoir nS>Umam nmD$g,


H$sS>-amoJ, gVV ~XbVo ~mOma^md
Aem AZoH$ g‘ñ¶m§da ¶mo½¶ ‘mJ©Xe©Z
{‘imco Va g‘ñ¶m gmoS>{dʶmg ‘XV hmoD$
eH$Vo. H¥$fr {dÚmnrR>o, g§emoYZ H|$Ðo, H¥$fr
{d^mJmMo {dñVma H$‘©Mmar, eoVr{df¶H$
boIZ VgoM BboŠQ´>m°{ZH$ gm{h˶
Aem {d{dY ‘mܶ‘mVyZ AmO eoVH$ar
~m§Ydm§gmR>r ‘m{hVr CnbãY H$ê$Z XoʶmV
¶oV Amho. ^maVr¶ H¥$fr AZwg§YmZ g§ñWm,
Zdr {X„rÀ¶m A§VJ©V ¶oUmè¶m {d{dY H¥$fr
g§emoYZ g§ñWm VgoM amÁ¶mVrb H¥$fr
{dÚmnrR>o hr A˶mYw{ZH$ V§ÌkmZ {Z{‘©Vr
d ‘m{hVrMo ‘hÎdmMo òmoV AmhoV. Xoe^amV
ñWmnZ H$aʶmV Ambobr H¥$fr V§ÌkmZ
‘m{hVr H|$Ðo hr XoIrb ¶m ‘m{hVr òmoVm§n¡H$s EH$ ‘hÎdmMo KQ>H$ AmhoV. 3) {d{dY ‘mܶ‘m§VyZ ZdrZ H¥$fr V§ÌkmZmMm eoVH$è¶m§‘ܶo àgma H$aUo.
eoVr{df¶H$ Vm§{ÌH$ ‘m{hVr d g„m eoVH$ar ~m§Ydm§Zm CnbãY H$ê$Z 4) eoVH$ar-emók ‘§MmVrb g^mgXm§Zm H¥$fr àXe©Zo/ MMm©gÌo/
XoʶmÀ¶m CÔoí¶mZo Xoe^am‘ܶo ^maVr¶ H¥$fr AZwg§YmZ n[afXoÀ¶m ‘oimdo/ à{ejUo/ {edma ’o$ar ¶m‘ܶo gh^mJr hmoʶmgmR>r {Z‘§{ÌV
{ZX}emZwgma ^maVr¶ H¥$fr AZwg§YmZ g§ñWoÀ¶m {d{dY g§ñWm d amÁ¶ H$aUo.
H¥$fr {dÚmnrR>o ¶m§À¶m‘ܶo H¥$fr V§ÌkmZ ‘m{hVr H|$ÐmMr ñWmnZm H$aʶmV 5) eoVH$ar-emók ‘§MmÛmao H¥$fr {dÚmnrR>mer eoVH$è¶m§Mm gwg§dmX
Ambr Amho. AmO Xoe^am‘ܶo 40 H¥$fr V§ÌkmZ ‘m{hVr H|$Ðo AgyZ dmT>{dUo.
‘hmamï´>m‘ܶo ‘hmË‘m ’w$bo H¥$fr {dÚmnrR>, amhþar, S>m°. n§Om~amd Xoe‘wI 6) nrH$ àm˶{jH$mÀ¶m ‘mܶ‘mVyZ ZdrZ V§ÌkmZ eoVH$è¶m§Zm g‘OmdyZ
H¥$fr {dÚmnrR>, AH$mobm, S>m°. ~mimgmho~ gmd§V H$moH$U H¥$fr {dÚmnrR>, gm§JUo.
Xmnmobr d dg§Vamd ZmB©H$ ‘amR>dmS>m H¥$fr {dÚmnrR>, na^Ur ¶m Mmahr 7) nrH$ VgoM new{dH$mg CËnmXZm‘ܶo AgUmar Xar ^ê$Z H$mT>ʶmgmR>r
H¥$fr {dÚmnrR>m§‘ܶo H¥$fr V§ÌkmZ ‘m{hVr H|$Ðm§Mr ñWmnZm H$aʶmV eoVH$è¶m§Zm ‘XV H$aUo.
Ambr Amho. ¶m boImV AmnU ‘hmË‘m ’w$bo H¥$fr {dÚmnrR>m‘ܶo ñWmnZ 8) {dH«$s{df¶H$ ‘mJ©Xe©Zm‘YyZ eoVH$è¶m§Mm Am{W©H$ ’$m¶Xm dmT>{dUo.
H$aʶmV Amboë¶m H¥$fr V§ÌkmZ ‘m{hVr H|$Ðm{df¶r OmUyZ KoD$¶m. 9) eoVH$ar ‘oimdo, {edma ’o$ar Am{U H¥$fr àXe©ZmÛmao eoVH$è¶m§‘ܶo
‘hmË‘m ’w$bo H¥$fr {dÚmnrR> ho XoemVrb EH$ AJ«Jʶ H¥$fr {dÚmnrR> H¥$fr V§ÌkmZmMm ‘moR>çm à‘mUmda àgma H$aUo.
AgyZ ¶m {dÚmnrR>mMr ñWmnZm 1968 ‘ܶo Pmbr. gZ 2001 ‘ܶo 10) H¥$fr g§emoYH$ d H¥$fr {dñVmaH$ ¶m§Mr H¥$fr g‘ñ¶m à˶m^aUm{df¶r
¶m {dÚmnrR>mÀ¶m àdoeÛmamda H¥$fr V§ÌkmZ ‘m{hVr H|$ÐmMr ñWmnZm MMm© KS>dyZ AmUUo.
H$aʶmV Ambr Amho. ho ‘m{hVr H|$Ð {dÚmnrR>mZo {dH${gV Ho$bobo V§ÌkmZ 11) H¥$fr joÌm‘ܶo eoVH$ar ‘{hbm§Mm A{YH$ H$m¶©j‘ gh^mJ dmT>{dUo.
eoVH$è¶m§n¶ªV nmohM{dʶmÀ¶m Ñï>rZo A˶§V ‘hÎdmMr ^y{‘H$m ~OmdV 12) eoVH$ar, H¥$fr {d^mJmVrb A{YH$mar ¶m§À¶mgmR>r {d{dY à{ejUm§Mo
Amho. eoVH$ar ~m§Ydm§gmR>r A˶§V Cn¶moJr AgUmao ho H¥$fr V§ÌkmZ Am¶moOZ H$aUo.
‘m{hVr H|$Ð Imbrb {d{dY C{Ôï>m§Zr H$m¶© H$arV Amho.
1) H¥${f{df¶H$ AmYw{ZH$ V§ÌkmZ d ‘m{hVr {‘imdr ¶mgmR>r eoVH$è¶m§Zm H¥$fr V§ÌkmZ ‘m{hVr H|$ÐmÛmao eoVH$è¶m§gmR>r
‘mJ©Xe©Z H$aUo. nwa{dë¶m OmUmè¶m gw{dYm
2) H¥${f{df¶H$ g‘ñ¶m gmoS>{dʶmgmR>r eoVH$è¶m§Zm ‘mJ©Xe©Z d g„m 1) {df¶ VÁkm§H$Sy>Z eoVH$è¶m§Zm H¥$fr {df¶H$ g„m d ‘mJ©Xe©Z
XoUo. 2) eoVH$è¶m§gmR>r AÚ¶mdV H¥${f ‘m{hVr àXe©Z d ’$moQ>mo J°bar

34 & eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020


3) eoVH$è¶m§Mr ~¡R>H$ d g^m VgoM à{ejU KoʶmgmR>r ÑH$lmì¶ J¥h. B. {~¶mUo CnbãYVoZwgma {dH«$s
4) EH$ pIS>H$s A§VJ©V {dÚmnrR>mMr {d{dY CËnmXZo, ^mOrnmbm {~¶mUo, 2) H$b‘o: Am§~m, S>mqi~, noê$, {MHy$, qb~y, Amdim, A§Ora, ‘mog§~r B.
O¡{dH$ H$sQ>H$ZmeHo$ d O¡{dH$ IVo {dH«$s. 3) O¡{dH$ CËnmXZo: am¶Pmo{~¶‘, A°PoQ>mo~°ŠQ>a, A°{gQ>mo~°ŠQ>a, nrEg~r,
5) H¥$frXe©Zr, lr gwJr d BVa H¥$fr àH$meZo {dH«$s. H§$nmoñQ> H$ëMa, ho{bAmo{H$b B.
6) {’$aVo nrH$ {M{H$Ëgmb¶mÀ¶m ‘mܶ‘mVyZ nmUr, ‘mVr d nrH$ 4) àH$meZo: H¥${fXe©Zr, lr gwJr, BVa H¥$fr V§ÌkmZ {df¶H$ àH$meZo,
Z‘wݶm§Mr VnmgUr. ^maVr¶ H¥$fr AZwg§YmZ n[afXoMr àH$meZo
7) {nH$m§darb H$sS> d amoJ {ZXmZ Am{U {Z¶§ÌUmMo Cnm¶ H$aʶm~m~V {dÚmnrR>m‘ܶo ñWmnZ H$aʶmV Ambobo H¥$fr V§ÌkmZ ‘m{hVr H|$Ð
‘mJ©Xe©Z. åhUOo H¥${f{df¶H$ ‘m{hVrMo AmJma AgyZ ¶m H|$Ðm‘m’©$V eoVH$è¶m§Zm
8) hoënbmB©Z godoÛmao (’$moZ Z§~a: 02426-243861) g„m d {d{dY gw{dYm nwa{dë¶m OmV AmhoV. Xoem‘Yrb {d{dY amÁ¶mVrb
‘mJ©Xe©Z eoVH$ar ¶m H|$Ðmg ^oQ>r XoD$Z {dÚmnrR>m‘Yrb V§ÌkmZ OmUyZ KoV
9) {H$gmZ H$m°b-1800-180-1551 godoÛmao g„m. AgVmV, Ago ho H¥$fr V§ÌkmZ ‘m{hVr H|$Ð eoVH$è¶m§gmR>r ‘mJ©Xe©H$
R>aV Amho.
‘m{hVr H|$Ðm‘YyZ ‘hmË‘m ’w$bo H¥$fr {dÚmnrR>{Z{‘©V g§nH©$ … 9422058739,
nwT>rb {Z{dð>m§Mr {dH«$s Ho$br OmVo. 9422922365,
1) {~¶mUo: {dÚmnrR> àjoÌmda CËnm{XV V¥UYmݶo, H$S>Ymݶo, ^mOrnmbm 9822638929

(nmZ 13 dê$Z)
OmVo, ‘hmamï´>mV Vm|S>brMr bmJdS> àm‘w»¶mZo R>mUo d am¶JS> {Oëøm‘ܶo
Ho$br OmVo.
Vm|S>brMr ’$io ~rQ>m-H°$amo{Q>ZMo CÎm‘ òmoV AmhoV. ¶mIoarO ˶mV
"A' Am{U "H$' OrdZgÎdo AgVmV. H$Sy> Vm|S>bo Am¶wd}XmV H$’$,
{nÎmXmofmda CnMmam§gmR>r dmnabo OmVo. JmoS> Vm|S>bo ^mOrgmR>r bmJdS>rV
AmUVmV. nmZm§Mm dmna ËdMoMo {dH$ma d œmg{dH$ma ¶m§da Ho$bm OmVmo.
’$io H$mdri, Hw$ð>amoJ d n§Sw>amoJmda JwUH$mar AmhoV. Vm|S>brÀ¶m H$modù¶m
’$im§Mm Cn¶moJ ^mOr, bmoUMo, gm§~a V¶ma H$aʶmgmR>r Ho$bm OmVmo.
hdm‘mZ : Vm|S>br {nH$mbm CîU Am{U X‘Q> hdm‘mZ Mm§Jbo ‘mZdVo.
^anya gy¶©àH$me Agboë¶m H$‘r AJa OmñV nmdgmÀ¶m ^mJmV
Vm|S>brMo nrH$ Mm§Jbo ¶oVo. A{V W§S>rMm Vm|S>br {nH$mÀ¶m dmT>rda
dmB©Q> n[aUm‘ hmoVmo. VgoM A{V nmdgmMmXoIrb CËnmXZmda
{dnarV n[aUm‘ hmoVmo. Ago Agbo Var Vm|S>br EH$ {MdQ> nrH$
AgyZ à{VHy$b n[apñWVrVhr A{YH$ ’$io XoʶmMr j‘Vm ¶m
{nH$m‘ܶo Amho. g‘wÐH$mR>Mr Imar hdm ¶m {nH$mbm ‘mZdVo ˶m‘wio
‘hmamï´>mVrb H$moH$U {d^mJmV Vm|S>brMo nrH$ Mm§Jbo ¶oVo. Am§Va‘emJV : {nH$mÀ¶m Mm§Jë¶m dmT>rH$[aVm eoV VU‘w³V
O‘rZ : Vm|S>br {nH$mbm nmʶmMm CÎm‘ {ZMam hmoUmar ‘ܶ‘ R>odʶmH$[aVm Amdí¶H$VoZwgma IwanUr H$amdr.
H$mir, nmo¶Q>m {‘{lV, aoVmS> JmimMr O‘rZ Mm§Jbr ‘mZdVo. nmUr OmVr : Vm|S>brÀ¶m KmobdS> ñWm{ZH$ d A{b~mJ ñWm{ZH$ ¶m OmVr
gmRy>Z amhUmè¶m O{‘ZrV Vm|S>br {nH$mMr dmT> Mm§Jbr hmoV Zmhr. AmhoV. dmamUgr ¶oWrb ^mOrnmbm {nHo$ g§emoYZ g§ñWoZo Jmob qH$dm
bmJdS> : Vm|S>br ¶m {nH$mMr ’$mQ>oH$b‘mnmgyZ bmJdS> H$aVmV. A§S>mH$ma Am{U bm§~Q> AmH$mamVM Aem Vm|S>brMo ìhr.Ama.Ho$.-20,
gmYmaU ghm ‘{hZo Vo EH$ df© d¶mÀ¶m nopÝgb EdT>çm OmS>rÀ¶m ’$m§Úm§Mo ìhr. Ama.Ho$.-31, ìhr.Ama.Ho$.-35 dmU {dH${gV Ho$bo AmhoV.
30 Vo 45 g|.‘r. bm§~rMo H$qQ>J bmJdS>rgmR>r {ZdS>mdo. eoVmV IV ì¶dñWmnZ : 20 Vo 25 Q>Z Mm§Jbo Hw$Obobo eoUIV à{V
‘mXr d Za amonm§Mr g§»¶m 10:1 À¶m à‘mUmV Agmdr. Vm|S>br hoŠQ>ar Q>mH$mdo. bmJdS>rnydu 25:25:25 {H$bmo ZÌ, ñ’w$aX d
¶m {nH$m‘ܶo EH$qbJr ’w$bo AgVmV Va H$mhr {ÛqbJr àH$mahr nmbme à{V hoŠQ>ar d 30 {Xdgm§Zr 25 {H$bmo ZÌ à{V ho³Q>a
AmT>iVmV. Vm|S>brMr bmJdS> 1  1 ‘r. qH$dm 1.5  ~m§JS>r nÕVrZo Úmdr.
1.5 ‘r. A§Vamda H$amdr. Vm|S>brMo dob ~m§~yÀ¶m AmYmamZo ‘m§S>dmda H$mT>Ur : ’$imMr H$mT>Ur H$modir AgVmZmM H$amdr.
MT>dmdoV. {~¶mUo bmJdS>rH$[aVm 5 Vo 6 {H$bmo {~¶mUo à{V hoŠQ>ar CËnmXZ … gamgar 15 Vo 20 Q>Z CËnmXZ à{V ho³Q>ar ¶oVo.
bmJVo. g§nH©$ … 9657725857

eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020 & 35


{nH$m§H$[aVm {dÐmì¶ IVm§Mm dmna
S>m°. àH$me H$Sy>, S>m°. kmZoœa ‘mir, S>m°. ^JdmZ gmoZwZo, ‘¥X {dkmZ d H¥${f agm¶Zemó {d^mJ,
S>m°. n§Om~amd Xoe‘wI H¥${f {dÚmnrR> AH$mobm

A ÞÐì¶m§Mr JaO {nH$m§À¶m dmT>rÀ¶m AdñWoZwgma ~XbV


AgVo. hdm‘mZmVrb ~Xb, O{‘ZrMm àH$ma, gwnrH$Vm,
Amobmdm, CnbãY AÞÐì¶o, nrH$ g§ajU d ì¶dñWmnZ ¶m
gd© ~m~tMm {nH$m§À¶m dmT>rda d CËnmXZmda VgoM JwUdÎmoda
n[aUm‘ {XgyZ ¶oVmo. gVV {nHo$ KoUo, A{YH$ CËnÞ XoUmè¶m
OmVtMr bmJdS> VgoM gmYZ eoVrnÕVr‘wio O{‘ZrVrb
CnbãY AÞÐì¶m§Mo à‘mU {Xdg|{Xdg H$‘r hmoV Amho. ˶mMm
{dnarV n[aUm‘ {nH$m§da hmoVmo. {nH$m§Zm ˶m§À¶m CËnmXH$Voda
d dmT>rZwgma {d{dY AÞÐì¶m§Mr JaO ^mgVo d ˶mZwgma
˶m§Mm nwadR>m H$aUo Amdí¶H$ R>aVo.
nma§n[aH$ nÕVr‘ܶo AmnU O{‘ZrVyZ amgm¶{ZH$ IVo XoVmo. hmoVmo. {nH$m§Zm ˶m§À¶m dmT>rÀ¶m AdñWoZwgma ~mOmam‘ܶo doJdoJir
¶m nÕVr‘wio ˶m§Mm {nH$mg XrK©H$mbrZ ’$m¶Xm hmoD$Z Vr hiyhiy IVm§Mr J«oS> CnbãY AmhoV. ˶m-˶m AdñWo‘ܶo Vr J«oS> ’$dmaë¶mg
CnbãY hmoV AgVmV. ¶m nÕVrV {nH$m§Zm Úmd¶mMr doJdoJir IVo gd©M {nH$m§‘ܶo IVm§darb IM© H$‘r hmoD$Z CËnmXH$Vm dmT> {XgyZ
‘moR>çm à‘mUmV noaUrgmo~V XoD$ eH$Vmo. ‘mÌ, {dnarV n[apñWVrV hr ¶oB©b. {nH$mÀ¶m dmT>rÀ¶m AdñWoZwgma doJdoJir IVm§À¶m J«oS>Mr
IVo AmnU ’$dmaUrÛmao qH$dm {R>~H$ qgMZmÛmao gwÕm XoD$ eH$Vmo. ¶m {ZdS> H$ê$Z ˶m§Mr {nH$m§da ’$dmaUr H$amdr.
nÕVr‘wio amgm¶{ZH$ IVm§Mm d nmʶmMm H$m¶©j‘ dmna H$ê$Z H$‘r
IMm©V A{YH$ nrH$ CËnmXZ KoUo eŠ¶ hmoVo. {dÐmì¶ IVm§Mo ‘hÎd
{dÐmì¶ IVo hr amgm¶{ZH$ IVm§À¶m VwbZoV {nH$m§Zm bdH$a
XmUoXma Am{U Ðd ñdê$nmVrb amgm¶{ZH$ IVo CnbãY hmoVmV.
1) XmUoXma IVo : XmUoXma IVo {nH$m§Zm XoʶmÀ¶m doJdoJù¶m nÕVr hr amgm¶{ZH$ IVo O{‘ZrVyZ XoʶmgmR>r Cera hmoV Agë¶mg, hr
AmhoV. CXm. ~m§JS>r nÕV, AmoirVyZ qH$dm ’o$Hy$Zhr {Xbr OmVmV. IVo ’$dmaUrÛmao XoVm ¶oVmV.
IVo {Xë¶m~amo~a O{‘Zr‘ܶo ^anya Amobmdm AgUo Amdí¶H$ Amho. {nH$m§Mo CËnmXZ Am{U amgm¶{ZH$ IVmMm dmna ¶mV gm§JS> KmbUo
OoUoH$ê$Z IVm§Mr Cn¶mo{JVm d H$m¶©j‘Vm dmT>Vo. ¶m àH$maÀ¶m gmono OmVo.
IVm‘Yrb H$mhr IVo nyU©V… nmʶmV {dÐmì¶ AgVmV. CXm. ¶m IVm§‘wio O{‘ZrÀ¶m JwUY‘m©da n[aUm‘ hmoV Zmhr.
¶w[a¶m, å¶waoQ> Am°’$ nmoQ>°e B˶mXr. Aer IVo {R>~H$ g§MmÛmao {dÐmì¶ IVo {d^mJyZ XoVm ¶oVmV.
{Xbr OmD$ eH$VmV. {nH$m§Zm IVm§Mr ‘mÌm ‘mVr narjU AmYm[aV {nH$m§À¶m ‘wim§À¶m H$m¶©H$joVyZ {ZMê$Z qH$dm dm¶wê$nmV dm¶m
AhdmbmZwgma ÚmdrV. OmʶmMr eŠ¶Vm H$‘r AgVo.
2) {dÐmì¶ IVo : {dÐmì¶ IVo hr nmʶmV nyU©nUo {daKiUmar AgVmV.
˶m‘wio hr IVo {nH$m§Zm ’$dmaUrÛmao qH$dm {R>~H$Ûmao {Xë¶mZo OmñV {dÐmì¶ IVm§Mr ’$dmaUr H$moU˶m n[apñWVr‘ܶo H$amdr?
’$m¶Xm hmoVmo H$maU Vr {nH$m§Zm bdH$a CnbãY hmoVmV. Aer {nH$mbm OmñV {Xdgm§nmgyZ O{‘ZrVyZ IV XoUo eŠ¶ Z Pmë¶mg.
IVo {nH$m§À¶m dmT>rÀ¶m AdñWoZwgma Úmd¶mMr AgVmV. gܶm OmñV nmʶm‘wio qH$dm nmʶmÀ¶m VmUm‘wio amgm¶{ZH$ IVmMr ‘mÌm
~mOmam‘ܶo à‘wI Am{U gyú‘ AÞÐì¶o Agbobr doJdoJù¶m J«oS>Mr XoʶmgmR>r Cera hmoV Agë¶mg.
IVo CnbãY AmhoV. IVo ’$dmaUrÛmao XoV AgVmZm pñQ>H$g© dmnaUo ^anya nmZo-’w$bo AgVmZm Amdí¶H$ ˶mà‘mUmV O{‘Zr‘YyZ
’$m¶ÚmMo AgVo. hr IVo ’$dmaUr‘YyZ XoʶmV ¶oUmè¶m ‘mÌobm IVm§Mm nwadR>m hmoV Zgë¶mg.
H$mhr ‘¶m©Xm AmhoV. O{‘ZrVyZ XoʶmV ¶oUmè¶m ‘mÌoEdT>r IVo
VodT>çm ‘moR>çm à‘mUmV ’$dmaUrVyZ {dÐmì¶ IVo XoUo eŠ¶ ZgVo. Mm§Jë¶m {dÐmì¶ IVm§Mr bjUo
’$dmaUrÛmao {Xbobr gd© AÞÐì¶o d KQ>H$ {nH$m§Zm bdH$a CnbãY ¶m IVm§‘ܶo Agbobo AÞÐì¶o {nH$m§Zm bdH$a CnbãY hmoUmao
hmoVmV na§Vw ¶mÛmao {Xboë¶m IVm§Mm {nH$m§Zm H$‘r H$mbmdYrgmR>r Agbo nm{hOo.
’$m¶Xm hmoVmo. na§Vw, {Xdg|{Xdg dmT>V OmUmè¶m amgm¶{ZH$ IVm§À¶m hr IVo H$moU˶mhr Vmn‘mZmV ghO {daKiUmar Agmdr.
{H$‘Vr‘wio AmnU ¶m IVm§Mm AMyH$ d nyaH$ dmna Ho$ë¶mg ’$m¶Xm {R>~H$ qgMZ nÕVr‘ܶo dmnaVmZm {S´>na d {’$ëQ>a MmoH$ hmoUmao

36 & eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020


Zgmdo. dmhÿZ OmV Zmhr. n[aUm‘r IVm§Mr ~MV hmoVo.
hr IVo EH$‘oH$m§er {‘giVm ¶oUmar Agmdr. 4) IVo hr nmʶmVyZ {Xë¶m‘wio doi, ‘Oya d H$m¶©j‘VoV ~MV hmoVo.
hr IVo hmVmiʶmgmR>r gwb^ d gmonr Agmdr. gmh{OH$M PmS>m^modVr IV XoUo, ‘mVrV {‘giUo B. à{H«$¶m§Mm
{R>~H$ ‘Yrb dmnaʶmV ¶oUmè¶m nmʶmer g§nH©$Vm Mm§Jbr Agmdr. IM© dmMVmo.
nmʶmÀ¶m nr.EM. ~amo~a ‘moR>çm à‘mUmV ~Xb H$aUmar Zgmdr. 5) ¶m nÕVrV IVo hr {nH$m§À¶m ‘wimOdi Amobmdm H$joV {Xbr OmV
Agë¶m‘wio BVa nÕVrV AÞÐì¶o KoʶmgmR>r H$amdm bmJUmam
IVm§À¶m ’$dmaUr‘Yrb ‘hÎdmMo ‘wÔo d ’$m¶Xo IVm§Mm nwadR>m H$miOrnyd©H$ {Z¶§{ÌV H$aVm ¶oVmo. WmoS>Š¶mV
{‘imboë¶m nmdgmMm, Amobmì¶mMm H$m¶©j‘nUo Cn¶moJ H$ê$Z IVm§‘Yrb ‘ybÐì¶m§Mr loUr d ˶m§Mo à‘mU {nH$m§À¶m JaOoZwgma
KoʶmgmR>r ¶m IVm§Mm dmna ‘hÎdmMm R>aVmo. ~XbVm ¶oVo.
O{‘ZrVyZ {Xboë¶m IVm‘Yrb AÞÐì¶m§Mr Cn¶mo{JVm hr H$‘r 6) IVo nmʶmVyZ {Xë¶m‘wio {nH$m§À¶m ‘wim§da BVa nÕVrV OmñV
Agë¶m‘wio Vr dmT>{dʶmgmR>r ’$dmaUrÛmao IVo XoUo ’$m¶ÚmMo Amho. Vrd«Vo‘wio hmoUmam A{Zï> n[aUm‘ hmoV Zmhr.
nrH$ dmT>rÀ¶m AdñWoZwgma d JaOoZwgma {dÐmì¶ IVm§Mr ’$dmaUr 7) hbŠ¶m d H$‘r ImobrÀ¶m O{‘ZrV nrH$ CËnmXZmV nmUr d IVo
H$ê$Z {nH$m§Mr dmT> d CËnmXZmV dmT> H$aVm ¶oVo. ¶m§Mm dmna ‘hÎdmMm R>aVmo. Aem n[apñWVrV hbŠ¶m O{‘ZrV
{dÐmì¶ IVm‘ܶo XmoZ qH$dm VrZ AÞKQ>H$ Agbobr d {MboQ>oS> ’${Q>©JoeZ‘wio IVo d nmʶmMo ¶mo½¶ {Z¶moOZ H$ê$Z CËnÞmV dmT>
gyú‘ AÞÐì¶mgmaIr, ‘w»¶ d gyú‘ AÞÐì¶o Agboë¶m doJdoJù¶m H$aVm ¶oVo.
J«oS>À¶m IVm§Mm dmna H$amdm. 8) g§¶w³V d V¶ma {‘l ÐmdUmMm ¶mo½¶à‘mUmV dmna H$aVm ¶oVmo
{dÐmì¶ IVm§Mr ’$dmaUr hr H$S>H$ d Vrd« CÝhm‘ܶo H$ê$ Z¶o. ¶m{edm¶ H$mhr à‘mUmV gyú‘ AÞÐì¶m§Mm gwÕm dmna H$aVm ¶oVmo.
’$dmaUr‘wio {nH$m‘ܶo ’$iYmaUm Mm§Jbr hmoD$Z g§»¶m, dOZ, 9) {nH$m§Mm darb ^mJ (nmZo, ’$m§Úm B.) H$moaS>m amhV Agë¶m‘wio
AmH$ma d àV ¶mV bjUr¶ dmT> hmoVo. nmZm§Zm OmñV Vrd«VoÀ¶m ÐmdUm‘wio BOm nmohMV Zmhr.
{nH$m‘ܶo H$moU˶mhr AÞÐì¶m§Mr H$‘VaVm AmT>ië¶mg ’$dmaUrÀ¶m 10) O{‘ZrV H$S>H$nUm ¶oV Zmhr.
ghmæ¶mZo Vr Vm~S>Vmo~ Xÿa H$aVm ¶oVo. 11) Amdí¶H$ VodT>çm nwadR>çm‘wio IVm§Mr ‘mÌm 30 Vo 40 Q>³³¶mn¶ªV
AmnËH$mbrZ n[apñWVrV ’$dmaUrg AZݶgmYmaU ‘hÎd Amho. dmMdVm ¶oVo.
XmoZ àH$maMr IVo EH$Ì {‘giVmZm EH$mM nmʶmV EH$mM doir 13) {nH$m§À¶m ‘wimOdi IVo {Xbr OmV Agë¶m‘wio BVa ‘moH$ù¶m
EH$Ì Z {‘giVm Vr doJdoJù¶m nmʶmV {‘giyZ ˶mMr doJdoJir OmJr nmUr nmohMV Zmhr n¶m©¶mZo VUmMm àmXþ^m©d H$‘r hmoVmo,
’$dmaUr H$amdr. ˶m‘wio IVo d nmʶmgmR>r {nH$m§er ñnYm© hmoV Zmhr.
IVo {‘giVmZm nwT>rb ~m~r Q>mimì¶mV. {nH$m§Zm ’$Q>uJoeZ H$aVmZm nwT>rb Jmoï>r bjmV R>odmì¶mV
1) H°$pëe¶‘ Zm¶Q´>oQ> ho IV H$moU˶mhr gë’o$Q> IVm§~amo~a {‘giy IVo nmʶmV nyU©nUo {daKibr qH$dm Zmhr ho nmhÿZ ¿¶mdo åhUOo
Z¶o H$maU ˶m‘wio nmʶmV Z {daKiUmao jma V¶ma hmoVmV. CXm. S´>rna MmoH$ hmoUma Zmhr.
{Oßg‘ (H°$pëe¶‘ gë’o$Q>). gë’o$Q> ñdê$nmVrc IVm§Mr nmʶmVrb ‘°¾o{e¶‘, ’$m°ñ’$ag ~amo~a
2) H°$pëe¶‘ Zm¶Q´>oQ> ho H$moU˶mhr ’$m°ñ’o$Q>¶w³V IVm§er {‘gië¶mg amgm¶{ZH$ A{^{H«$¶m hmoD$Z ˶mMm n[aUm‘ S´>rna ~§X nS>ʶmV
˶mnmgyZ Z {daKiUmao H°$pëe¶‘ ’$m°ñ’o$Q> V¶ma hmoVo. gwÕm hmoV AgVmo.
3) A‘mo{Z¶‘ gë’o$Q> gmo~V nmoQ>°{e¶‘ ŠbmoamBS> d nmoQ>°{e¶‘ Zm¶Q´>oQ> O{‘ZrÀ¶m ‘JXþamZwgma d {nH$m§À¶m àH$mamZwgma IVmÀ¶m ‘mÌo‘ܶo
gmo~V {‘gië¶mg ˶mnmgyZ Z {daKiUmao nmoQ>°{e¶‘ ’$m°ñ’o$Q> ~Xb hmoV AgVmo. ˶m‘wio nrH$ dmT>rÀ¶m AdñWm§Zwgma IVm§Mm
V¶ma hmoVo. dmna H$amdm.
4) ‘°¾o{e¶‘ jma ho ‘moZmo qH$dm S>m¶ A‘mo{Z¶‘ ’$m°ñ’o$Q> ~amo~a {nH$m§Zm nmUr XoVmZm qH$dm IVo XoVmZm {R>~H$ g§MmMo àoea ho
{‘gië¶mg Z {daKiUmao ‘°¾o{e¶‘ ’$m°ñ’o$Q> V¶ma hmoV AgVo. A{Ve¶ ‘hÎdmMo AgVo.
5) ’$m°ñ’$ag¶w³V IVm~amo~a ’o$ag gë’o$Q> {‘gië¶mg ’$m°ñ’o$Q>Mm IVo XoVmZm nmʶmMm nr.EM. d jmaVm ho JwUY‘© A{Ve¶ ‘hÎdmMo
gmR>m V¶ma hmoD$Z Vmo {nH$m§Zm CnbãY hmoV Zmhr. Agë¶m‘wio IVo {nH$m§Zm XoVmZm Mm§Jë¶m àVrÀ¶m nmʶm~amo~a
Úmdr.
{R>~H$ qgMZ nÕVrÛmao {dÐmì¶ IVo {Xë¶mZo hmoUmao ’$m¶Xo IVo XoVmZm Vr ~waerZmeH$ d H$sQ>H$ZmeH$ ¶m§À¶mgmo~V {‘giyZ
1) {nH$m§Zm Amo{cVmMo nmUr d IVo Amdí¶H$VoZwgma d nm{hOo VodT>çm XoD$ Z¶o.
à‘mUmV XoVm ¶oVmV. IVo {Xë¶mZ§Va OmñV nmUr XoUo Q>mimdo. ˶m‘wio IVo ‘wimÀ¶m
2) IVo nrH$ dmT>rÀ¶m AdñWoZwgma d eara{H«$¶memómZwgma {nH$m§Zm H$joVyZ ~mhoa OmUma Zmhr.
doimodoir XoVm ¶oVmV, {S´>na‘YyZ nS>Umao nmUr qH$dm ˶mÛmao {Xbr OmUmar IVo hr {nH$m§À¶m
3) IVo {d^mJyZ {Xë¶m‘wio O{‘ZrVyZ {ZMè¶mÛmao IVmVrb AÞÐì¶o (nmZ 55 da)

eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020 & 37


nrH$ CËnmXZ d¥ÕrgmR>r {OdmUy IVo
S>m°. A{Zb n. Jm¶H$dmS>, H¥${f AUwOrdemók, ZÌ pñWarH$aU ¶moOZm, H¥${f ‘hm{dÚmb¶, nwUo

O {‘ZrMr gwnrH$Vm {Q>H$dʶmgmR>r Am{U {VMm H$g amIyZ


R>odʶmgmR>r ‘hÎdmMm Cnm¶ åhUOo IVm§Mm dmna. gd©gmYmaU
˶mgmR>r amgm¶{ZH$ IVo, g|{ж IVo, {nH$m§Mo eof ^mJ, H$mS>rH$Mam,
‘wim§‘ܶo, ‘wim§^modVrÀ¶m n[agamV, VgoM ‘mVrV amhÿZ ZÌ pñWa
H$aʶmMo H$m¶© H$aVmV.
H$) A°{gQ>mo~°ŠQ>a : A°{gQ>mo~°ŠQ>a {OdmUy ho D$g d eH©$am¶w³V {nHo$
H§$nmoñQ> H$aVm ¶oUmam g|{ж nXmW© d {OdmUy IVo ¶m§Mm dmna C{MV CXm. ‘H$m, Ádmar, ~rQ>, B˶mXr‘ܶo ghOrdr nÕVrZo ZÌ pñWa
R>aVmo. IVm‘wio O{‘Zr H$gXma ~ZVmV Am{U ˶m‘wio {nH$m§Mr CÎm‘ dmT> H$aVo. D$g d BVa eH©$am¶w³V {nH$m§‘ܶo ‘wim§Ûmao ho {OdmUy àdoe
hmoVo. {OdmUy IVm‘ܶo APmoQ>mo~°ŠQ>a, APmopñn[ab‘, A{gQ>mo~°ŠQ>a, H$ê$Z ZÌmMo pñWarH$aU H$aVmV. A°{gQ>mo~°ŠQ>a {OdmUy D$g {nH$mg
am¶Pmo{~¶‘, {Zio-{hado eodmi, APmobm B˶mXtMm g‘mdoe hmoVmo. 50 Q>¸o$ ZÌmMm nwadR>m H$aVmV.
{OdmUy IVo hr Z¡g{J©H$ IVo åhUyZ AmoiIbr OmV AgyZ Vr H$‘r S) am¶Pmo{~¶‘ : ho {OdmUy e|JdJu¶ {nH$m§À¶m ‘wimda JmR>r {Z‘m©U
IMm©Mr AgyZ ˶m§Mm nyaH$ IVo åhUyZ Cn¶moJ hmoVmo. {OdmUy IVm§Mr H$aVmV. hdoVrb ZÌdm¶y emofyZ KoD$Z ‘wim§dmQ>o {nH$mg CnbãY
VrZ JQ>mV {d^mJUr H$aʶmV Ambr Amho. H$ê$Z XoVmV. am¶Pmo{~¶‘ {OdmUy IV gd© e|JdJu¶ {nH$m§Zm
Cn¶moJr nS>V Zmhr. ˶m‘ܶo doJdoJio gmV JQ> AmhoV. doJdoJù¶m
A) ZÌ pñWarH$aU H$aUmar {OdmUy IVo JQ>mVrb {nH$m§Zm {d{eï> àH$mamÀ¶m am¶Pmo{~¶‘ JQ>mMo {OdmUy IV
A) A°PmoQ>mo~°ŠQ>a : ho hdoVrb ‘w³V ZÌ emofyZ KoVmV d {nH$m§Zm CnbãY dmnamdo. EH$m h§Jm‘m‘ܶo e|JdJu¶ ({ÛXb) {nH$mH$Sy>Z hoŠQ>ar
H$ê$Z XoVmV. A°PmoQ>mo~°ŠQ>a {OdmUy àm‘w»¶mZo dmVmdaUmVrb 54 Vo 140 {H$.J«°./ho. ZÌ pñWa Ho$bm OmVmo.
hdoVrb {dnwb à‘mUmV (78 Q>¸o$) ‘w³V ñdê$nmV AgUmam Omo {Zio {hado eodmi : ^mV {nH$m§‘ܶo {Zio {hado eodmimMm dmna
ZÌdm¶y AgVmo Vmo pñWarH$aU H$ê$Z {nH$mg CnbãY H$ê$Z XoVmV. H$aVmV H$maU ^mV ImMam‘ܶo ^anya nmUr AgVo; ˶m‘wio
ho {OdmUy IV e|JdJu¶ {nHo$ dJiyZ BVa gd© EH$Xb, V¥UYmݶ eodmimMr dmT> Mm§Jbr hmoVo. ho hdoVrb dm¶wê$nr ZÌ pñWa H$ê$Z
{nH$m§Zm Cn¶moJr nS>Vo. CXm. Ádmar, ~mOar, D$g, Jhÿ, ‘H$m, ^mV {nH$mg nwa{dVo. amgm¶{ZH$ ZÌIVmMr 25 Q>¸o$ ~MV hmoVo.
H$mnyg, gy¶©’y$c, {‘aMr, dm§Jr, S>mqi~, noê$, Am§~m B. APmobm : APmobm hr EH$ ZoModJu¶ nmUdZñnVr AgyZ ho EH$
~) APmopñn[ab‘ : ho {OdmUy A{YH$ H$m¶©j‘ AgyZ Vo A°PmoQ>mo~°ŠQ>anojm {hadirMo IV åhUyZ dmnaVmV. APmobm ho AZm~oZm APmobm ¶m
XþßnQ> à‘mUmV hdoVrb ZÌ {nH$m§Zm CnbãY H$ê$Z XoVmV. {Zù¶m {haì¶m eodmim~amo~a ghOrdr nÕVrZo dmT>Vo Am{U hdoVrb
APmopñn[ab‘ {OdmUy ho D$g, Ádmar, ‘H$m, ~mOar, Jhÿ Aem gd© ‘w³V ZÌ pñWa H$aVo. APmobmMm Cn¶moJ ^mV eoVr‘ܶo Ho$bm
EH$Xb dZñnVr VgoM nmbo^mÁ¶m, ’$i^mÁ¶m, ’$iPmS>o øm§À¶m OmVmo.

am¶Pmo{~¶‘ {OdmUyMo gmV JQ> d ˶m JQ>mV ¶oUmar {nHo$ ~) ñ’w$aX {daKi{dUmao O¡{dH$ IV
{nH$m§À¶m dmT>rgmR>r ZÌmÀ¶m ImbmoImb ñ’w$aXmMr Amdí¶H$Vm
A.Z§. am¶Pmo{~¶‘Mo JQ> {nHo$ AgyZ Vo {nH$m§À¶m à‘wI AÞÐì¶m§n¡H$s EH$ Amho. amgm¶{ZH$ IVm§Ûmao
1. Mdir JQ> Mdir, ^wB©‘yJ, Vya, dmb, nwa{dboë¶m ñ’w$aXmn¡H$s ~amMgm O{‘ZrVrb {Za{Zamù¶m amgm¶{ZH$
‘yJ, CS>rX, ‘Q>H$s, VmJ, à{H«$¶m§‘wio pñWa hmoD$Z Vmo nmʶmV Z {daKiUmè¶m (KÅ>) ñdê$nmV
Y|Mm B. n[ad{V©V hmoVmo. {nH$m§Mr ‘wio ‘mÌ nmʶmV {daKiUmè¶m Ðmì¶ ñdê$nmVrc
2. ha^am JQ> ha^am ñ’w$aXM emofyZ KoD$ eH$VmV. Agm KÅ> ñdê$nmVrb ñ’w$aX {daKidyZ
Ðmì¶ ñdê$nmV ê$nm§Va H$aʶmMo H$m¶© ñ’w$aX {daKi{dUmao gyú‘ Ord
3. dmQ>mUm JQ> dmQ>mUm, ‘gya H$aVmV. ~waer dmUmVrb AñnaOrbg Adm‘moar Am{U no{Z{gbr¶‘
4. KodS>m JQ> ’«|$M {~Z, {bB©‘m {~Z, S>rOrQ>°Q>‘ Va AUwOrd àH$mamVrb ~°{gbg nm°br‘rŠPm, ~°{gbg
lmdUr KodS>m, gd© àH$maMm ‘oJmWo[a¶‘ Am{U ~°{gbg ñQ´>m¶Q>m ho H$m¶©j‘ ñ’w$aX {daKi{dUmao
KodS>m gyú‘ Ord AmhoV. ñ’w$aX {OdmUy IV dmnabo AgVm A{YH$ à‘mUmV
ñ’w$aX emofbm OmVmo. n¶m©¶mZo H$S>Ymݶ {nH$m§À¶m ‘wimdarb JmR>rVrb
5. gmo¶m~rZ JQ> gmo¶m~rZ
am¶Pmo{~¶‘ {OdmUy§Mr H$m¶©j‘Vm dmTy>Z ZÌpñWarH$aUmMr {H«$¶m dmT>Vo d
6. Aë’$më’$m JQ> ‘oWr, bgyZKmg {nH$m§Zm A{YH$m{YH$ ZÌhr CnbãY hmoVmo. amgm¶{ZH$ IVm§Ûmao Q>mH$bobm
7. ~agr‘ JQ> ~agr‘ Kmg ñ’w$aX H$S>Ymݶ {nH$m§Zm OmñVrV OmñV CnbãY Ho$bm OmVmo Am{U
n¶m©¶mZo amgm¶{ZH$ ñ’w$aX IVm§Mm nwaonya Cn¶moJ {nH$m§Zm hmoD$ eH$Vmo.

38 & eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020


{OdmUy IVm§Mr ~rOà{H«$¶m am¶Pmo{~¶‘ {OdmUy‘wio {nH$m§À¶m ‘wimda Amboë¶m JmR>r

{nHo$ : Ádmar, ~mOar, Jhÿ, ‘H$m, D$g, H$mnyg, gy¶©’y$c, {‘aMr, dm§Jr, H$‘r qH$dm OmXm nmʶm‘wio Hw$OʶmMr {H«$¶m ‘§XmdVo.
S>mqi~, noê$, Am§~m VgoM gd© H$S>Ymݶ d ’w$bPmS>o B. H§$nmoñQ> IÈo> ^aVmZm CgmMo nmMQ>, JìhmMo H$mS>, Ádmar, ~mOarMo
YmQ>o ¶m ~amo~a ^wB©‘wJmMo dob, gmo¶m~rZ, ‘yJ, ha^am, CS>rX, KodS>m
H$) nmbme {daKi{dUmao {OdmUy ¶m§Mm nmbmnmMmoim dmnaë¶mg Hw$OʶmMr {H«$¶m ObX hmoVo. Hw$Oʶmg
O{‘Zr‘ܶo nmbme ¶m AÞÐì¶m§Mr ‘w~bH$Vm AgyZhr pñWa ñdê$nmV H$R>rU AgUmè¶m nXmWm©Mo bhmZ bhmZ VwH$S>o Ho$ë¶mg Vo bdH$a
Agë¶mZo {nH$m§Zm CnbãY hmoV Zmhr. ho {OdmUy pñWa ñdê$nmVrb Hw$OyZ H§$nmoñQ> IV ObX V¶ma hmoVo. H§$nmoñQ> IÈo> ^aVmZm OZmdam§À¶m
nmbmemVyZ O¡d amgm¶{ZH$ {H«$¶m§Ûmao nmbme ‘w³V H$aVmV d {nH$mbm ‘c‘yÌmMm CnbãYVoZwgma dmna H$amdm.
CnbãY H$ê$Z XoVmV. nmbme ¶m ‘ybÐì¶m§Mo dhZ hmoV Zmhr. ho {OdmUy CgmMo nmMQ>, JìhmMo H$mS> ¶mnmgyZ H§$nmoñQ> V¶ma H$aVmZm à{V
nmbmeMr dhZ {H«$¶mhr g{H«$¶ H$aVmV. ’«$mQ>o[a¶m Am°a|{e¶m ho {OdmUy Q>Z 1 Vo 2 {H$bmo ¶w[a¶m dmnaUo Amdí¶H$ Amho. ¶m dmnaboë¶m ¶w[a¶m
pñWa ñdê$nmVrb nmbme O¡d amgm¶{ZH$ {H«$¶m§Ûmao ‘w³V H$aVmV. IVm‘wio g|{ж nXmWm©Vrb ZÌmMo à‘mU dmT>Vo, Hw$OʶmMr {H«$¶m ObX
hmoVo n¶m©¶mZo H§$nmoñQ> IVmVrb ZÌmMo à‘mUhr dmT>Vo. H§$nmoñQ> IÈo>
CÎm‘ àVrMo H§$nmoñQ> IV V¶ma H$aʶmgmR>r ^aVmZm 1 Vo 2 {H$bmo gwna ’$m°ñ’o$Q> qH$dm 2 {H$bmo am°H$ ’$m°ñ’o$Q> à{V
H§$nmoñQ> gyú‘Ord : eoVm‘ܶo ‘w~bH$ à‘mUmV g|{ж nXmW© Q>Z g|{ж nXmWmª~amo~a dmnaë¶mg H§$nmoñQ> IV bdH$a V¶ma hmoVo.
CnbãY AgVmV; ˶mn¡H$s H$mhr nXmW© WmoS>o’$ma Hw$OdyZ bJoM V¶ma hmoUmè¶m H§$nmoñQ> IVmV CnbãY H§$nmoñQ> ñ’w$aXmÀ¶m à‘mUmVhr
eoVmV dmnaVm ¶oVmV. H$mhtZm ‘mÌ ~aoM {Xdg bmJVmV. eoVH$ar dmT> hmoVo.
eoVm‘ܶo CgmMo nmMQ>, JìhmMo H$mS>, nmbmnmMmoim, {nH$m§Mr YmQ>o, {OdmUy IVm§Mo ’$m¶Xo : {OdmUy IVo g|{ж eoVrVrb ‘hÎdmMm
B. ~hþXm OmiyZ Q>mH$VmV. na§Vw, ˶mnmgyZ Oa H§$nmoñQ> IV V¶ma KQ>H$ AgyZ n¶m©daUmMo g§dY©Z hmoVo. ¶m§À¶m dmnam‘wio {~¶mUm§Mr
Ho$bo Va OdiOdi ˶mÀ¶m CnbãYVo EdT>oM Amobo H§$nmoñQ> IV Mm§Jbr d bdH$a CJdU hmoVo. ZÌ, ñ’w$aX d BVa AÞÐì¶m§Mr
{‘iVo. hoM IV eoVmV dmnabo Va ¶m IVm§Ûmao {nH$m§Zr emofyZ CnbãYVm dmTy>Z {nH$m§Mr Omo‘Xma dmT> hmoVo Am{U {nH$m§Mr amoJ d
KoVboë¶m AÞm§emn¡H$s H$mhr AÞm§e O{‘ZrV {‘gibo OmVmV. H$sS> à{VH$maH$ e³Vs dmT>Vo. amgm¶{ZH$ IVm§Mr 20 Vo 25 Q>¸o$
CgmMo nmMQ>, JìhmMo H$mS> ¶mgmaIo g|{ж nXmW© Hw$Oʶmg Oar ‘mÌm H$‘r hmoD$Z CËnmXZ IMm©V ~MV hmoVo d nrH$ CËnmXZmV dmT>
H$R>rU Agbo Var emór¶ nÕVrMm Adb§~ Ho$ë¶mg Hw$OʶmMr hmoVo. 10 Vo 15 Q>³³¶mZo O{‘ZrMr gwnrH$Vm dmTy>Z nmoV gwYmaVmo
{H«$¶m ObX hmoVo d AÞÐ춶w³V H§$nmoñQ> IV V¶ma hmoVo. Am{U XþgS>rÀ¶m {nH$m§da Mm§Jbm n[aUm‘ hmoVmo. {Oam¶V O{‘ZrV
g|{ж nXmWm©Mo {dKQ>Z H$ê$Z H§$nmoï> IV V¶ma H$aUmao gyú‘Ord {OdmUy IVm§Mm Mm§Jbm ’$m¶Xm hmoVmo.
OodT>o A{YH$ H$m¶©j‘ VodT>r {dKQ>ZmMr {H«$¶m ObX hmoVo. åhUyZ {OdmUy IVmMo {~¶mʶm§da A§Va{jH$aU : nm{H$Q>mVrb {OdmUy
à¶moJemioV CnbãY nXmWm©Mo {dKQ>Z H$aʶmV H$m¶©j‘ R>aboboM IV nwaoem ñdÀN> nmʶm‘ܶo {‘giyZ gd© {~¶mʶmda qenSy>Z
gyú‘Ord dmnamdoV. ho gyú‘Ord H§$nmoñQ> IV H$mS>rH$Mè¶mMo IÈo> ^aVmZm EH$gmaIm bon ~gob Am{U {~¶m§Mm n¥ð>^mJ Iam~ hmoUma Zmhr
EH$ {H$bmo à{V EH$ Q>Z ¶m à‘mUmV dmnamdo. gyú‘{Odm§À¶m dmT>rgmR>r Aem nÕVrZo bmdmdo. {OdmUy g§dY©Z bmdbobo {~¶mUo gmdbrV
nmʶmMr A˶§V Amdí¶H$Vm AgVo, åhUyZ H§$nmoñQ> IÈo> ^aVmZm d ñdÀN> H$mJXmda ngê$Z gwH$dmdo Am{U Vm~S>Vmo~ noaUr H$amdr.
Z§Vahr IS²>S>çmVrb nmbmnmMmoim, YgH$Q>o B. gd© g|{ж nXmWm©da ¶m{edm¶ {OdmUy IVmMo amonm§À¶m ‘wim§da A§Va{jH$aU, CgmÀ¶m
Amdí¶H$VoZwgma nmUr qenS>mdo OoUoH$ê$Z Hw$OUmam nmbmnmMmoim Amobm H$m§S>çmda qH$dm ~Q>mQ>çmÀ¶m ~oʶmda VgoM eoVmV ‘mVrV {‘giyZhr
amhrb, åhUOo ˶m‘ܶo 50 Vo 60 Q>¸o$ nmUr amhrb. ‘mÌ, IS²>S>çmV {OdmUy IVm§Mm dmna H$aVm ¶oVmo.
nmUr gmRy>Z amhrb EdT>o OmXm nmUr Q>mHy$ Z¶o. H$maU Amdí¶H$Vonojm g§nH©$ … 9420498811

eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020 & 39


ImÌr{ea namJr^dZmgmR>r ‘Y‘mem CÎm‘ ómoV
lr. {~{nZ OJVmn, Cn ‘w»¶ H$m¶©H$mar A{YH$mar, ImXr J«m‘moÚmoJ {d^mJ, ‘w§~B©

""Á¶m doir ‘Y‘mer ¶m OJmVyZ g§nob ˶m Z§Va Ad¿¶m Mma {H«$¶oV dZñnVt‘ܶo namJr^dZ hmoD$Z ~rOYmaUm hmoVo.
dfm©Z§Va ‘Zwî¶ OmVrMo ApñVËdM g§nwï>mV ¶oB©b.'' ‘Y‘mem ¶m gm‘y{hH$ OrdZ OJUmè¶m AmhoV. EH$m dgmhVrV
- Aë~Q>© AmBÝñQ>rZ 10 Vo 15 hOma ‘Y‘mem AgVmV. nwT>o ˶m dmTy>Z 20 hOma n¶ªV
nmoMVmV. ‘Y‘mem ˶m§À¶m Z¡g{J©H$ àd¥ÎmrZwgma {eñV~Õ nÕVrZo H$m‘

‘ hmamï´>mV ‘Y‘mem§Mm A{Ydmg ‘moR>çm à‘mUmV {XgyZ ¶oVmo. nmiVm


¶oUmè¶m ‘Y‘mem§‘ܶo gmVoar Am{U ‘obr’o$am ¶m OmVrÀ¶m ‘Y‘mem
amÁ¶mVrb AZoH$ eoVH$ar nmiVmV VgoM ì¶mdgm{¶H$ ‘Y‘mem nmbZ
H$aVmV. EH$mM àH$maÀ¶m dZñnVrdarb ‘H$a§X Jmoim H$aVmZm ˶m§À¶m
A§Jmdarb nm¶m§darb Ho$gm‘wio ˶mda hOmamo namJH$U {MH$Q>VmV ˶m‘wio
nanamJr^dZ hmoʶmMr 100 Q>¸o$ ImÌr AgVo.
H$ê$Z Iyn Z’$m H$‘mdUmao eoVH$ar ¶m§Mr g§»¶m dmT>V Amho. amÁ¶mbm ^w§Jo, Hw§$^marU ‘mí¶m ¶m§gma»¶m ‘mí¶m§V’}$hr na namJqgMZ hmoVo;
bm^bobm n{ü‘ KmQ> VgoM dZg§nXm ¶m‘wio ‘Y‘mem§Zm Zoh‘rM nmofH$ na§Vw ˶m§Mr Anwar g§»¶m gmV˶mMm A^md dfm©Vrb H$mhr {d{eï> F$VyVM
dmVmdaU {‘imbo Amho. ˶m§Mo ApñVËd AgVo, ˶m‘wio ˶m§À¶mÛmao ImÌrZo namJqgMZ hmoV Zmhr.
amÁ¶mV Am½¶m ‘Y‘mem§Mo ‘Y g§H$bZ H$aʶmgmR>r gwÕm ‘Y H$sQ>H$ZmeH$m§Mm dmna dmT>V Mmbbm Amho ˶m‘wio H$sQ>H$m§Mr g§»¶m
g§MmbZmb¶ ‘m’©$V à{ejU {Xbo OmVo. emgZmÀ¶m ImXr d J«m‘moÚmoJ {Xdg|{Xdg H$‘r hmoV Amho. ¶m nmœ©^y‘rda noQ>rVrb ‘Y‘mernmbZm‘wio
‘§S>imÀ¶m dVrZo eoVH$è¶m§Zm nÞmg Q>¸o$ AZwXmZ XoʶmgmR>r ‘Y H|$Ð namJr^dZmgmR>r ‘Y‘mem ¶m CÎm‘ òmoV AmhoV. {H$Vrhr CÎm‘ OmVrMo
¶moOZm gwê$ Ho$br Amho. ¶m‘ܶo eoVH$è¶m§Zm ‘mo’$V à{ejU, Amdí¶H$ {~¶mUo dmnabo qH$dm CÎm‘ ì¶dñWmnZ Ho$bo Var {nHo$, ’w$bmda
Vo gm{h˶ Am{U ‘Y IaoXrMr h‘r {Xbr OmV Amho. ¶m ¶moOZo‘wio Amë¶mZ§Va namJqgMZ Pmbo Zmhr Va namJrH$aU H$aUmao H$sQ>H$
’$³V ‘Y‘mem nmbZmVM Zìho Va H¥${f joÌmV ‘moR>o ~Xb {XgyZ ¶oVrb. CnbãY ZgVrb Va ’w$bo dm§P amhÿZ {~¶mUm§nmgyZ Vo Z§Va Ho$bobm gd©
amÁ¶mMo H¥${f CËnmXZ dmT>{dʶmgmR>r ‘Y H|$Ð ¶moOZm ‘hÎdmMr ^y{‘H$m IM© dm¶m OmʶmMr eŠ¶Vm AgVo.
nma nmS>ob. ‘Y‘mem§À¶m dgmhVr‘wio ’w$bboë¶m ~hþVoH$ gd© ’w$bm§‘ܶo
‘Y‘mem§Mo ‘hÎd bjmV KoVm ‘Y‘mer ¶m H$sQ>H$mcm gm‘m{OH$ nanamJr^dZ hmoD$Z {nH$mMo EH$ar CËnmXZ 40 Vo 50 Q>³³¶mn¶ªV
H$sQ>H$ Agohr åhQ>bo OmVo. gnwîn dZñnVtZm ‘Y‘merMm hmoUmam ñne© dmT>Vo Ago g§emoYZmA§Vr {XgyZ Ambo Amho. ‘YmgmaIo A‘¥V {Z‘m©U
hm EImÚm narg ñnem© nojm H$‘r ZgVmo. ’w$bmVyZ ’$b YmaUogmR>r H$aUmè¶m ¶m H$sQ>H$mMo ApñVËd Amnë¶m‘wio H$mhr à‘mUmV YmoŠ¶mV ¶oV
‘Y‘mem A˶§V Cn¶w³V AmhoV. nanamJrH$aU H$aʶmgmR>r ‘Y‘mem Amho. ‘YmgmR>r nmoir OmiUo, {dfmar H$sQ>H$ZmeHo$ ’$dmaUo, ‘mo~mB©b
‘hÎdmMr ^y{‘H$m ~OmdVmV. åhUyZM amÁ¶mVrb eoVH$è¶m§Zr ‘Y‘mem§À¶m Q>m°da ‘Y‘mem§À¶m A{YdmgmV C^maUo, ‘Y‘mem {df¶r Agbobo AkmZ
noQ>çm Amnë¶m ~m§Ymda R>odUo Amdí¶H$ Amho. H¥${f CËnmXZ dmT>{dʶmMm ngadUo, ¶m gd© H$maUm§‘wio EH$ Cn¶w³V Ord g§nʶmÀ¶m ‘mJm©da Amho.
ImÌrera Cnm¶ åhUyZ AmnU ¶m CÚmoJmH$S>o n{hbo nm{hOo. ¶mgmR>r AmnU nwT>rb Jmoï>r H$ê$ eH$Vm
‘Y‘mem§Mm A{Ydmg g§ny Z XoUo d ˶m§Mo g§ajU H$aUo.
ImÌrera namJr^dZmgmR>r ‘Y‘mem CÎm‘ òmoV ‘YmMr nmoir OmiyZ AWdm Yya XoD$Z Z H$mT>Uo.
dZñnVtÀ¶m nwZéËnÎmrgmR>r {ZgJm©Zo ’w$bm§Mr ¶moOZm Ho$br Amho. {dfmar H$sQ>H$ZmeH$m§À¶m ’$dmaʶm H$ê$ Z¶o AWdm An[ahm¶©Vm
’w$bo hr nwZéËnÎmrgmR>r Cn¶w³V Aem AZoH$ KQ>H$m§Mr ~Zbobr AgVmV. Agob Va g§Ü¶mH$mir H$amì¶mV.
CXm. ’w$bmVrb namJXm§S>o d ˶mdarb namJ {Z‘m©U H$aUmao namJH$moe, ‘Y‘mem§Mo emór¶ à{ejU KoD$Z ‘Y‘mem nmbZ H$amdo.
~rOm§S> Am{U ~rOm§S>Z{bH$m d órqbJr ^mJ EH$mM ’w$bmV AgVmV. O§Jbmg dUdm bmdy Z¶o AWdm bmJë¶mg VËH$mi {dPdmdm.
Aem ’w$bm§Zm {ÛqbJr ’w$bo åhUVmV. H$mhr àH$mam‘ܶo dZñnVrV eoVmÀ¶m AmOy~mOyMr ‘Y‘mem§Mr nmoir H$mTy> Z¶o.
CXm. ^monim, H$qbJS>, nnB© B. ‘ܶo nwq„Jr ’w$bo Am{U órqbJr ’w$bo ‘Y‘mem§À¶m A{YdmgmV ‘mo~mBb Q>m°da C^mê$ Z¶o.
doJdoJir AgVmV. ’w$bm§darb nw§Ho$ga ~rOm§S> Z{bHo$darb H$irda ZoD$Z ‘Y‘mem§{df¶r OZOmJ¥Vr H$amdr.
nmoM{dUo ¶mbm namJr^dZ åhUVmV. ‘Y‘mem§Zm Cn¶w³V gnwîn dZñnVtMr bmJdS> H$aUo.
nanamJr^dZ H$aUmao AZoH$ H$sQ>H$, njr Am{U àmUr ¶m‘ܶo O§Jb VmoS> Z H$aUo.
‘Y‘mem ¶m gdmªV OmñV H$m¶©j‘ Am{U ImÌrMo na namJqgMZ ‘Y‘mer A{Ve¶ ‘hÎdmMo H$m‘ H$aVo. g‘yhmZo OJV AmXe© OJUo
H$aUmè¶m g‘Oë¶m OmVmV. ¶mMo ‘w»¶ H$maU åhUOo ‘H$a§X d namJ hoM ‘mUgmbm {eH$dVo. XrK© H$ï> H$aV ‘YmgmaIm JmoS> nXmW© {Z‘m©U
Ho$di ‘Y‘mem§Mo ImÚ AgVo. H$aVo. AmnU gd©OZ ‘Y‘mer dmMdʶmMm n¶m©¶mZo ‘mUyg dmMdʶmMm
Amnbo ApñVËd {Q>H$dʶmgmR>r Am{U nwZéËnÎmr H$aʶmgmR>r ˶m§Zm àm‘m{UH$ à¶ËZ H$ê$ ¶m ...!
XaamoO ‘H$a§X d namJ Jmoim H$amdm bmJVmo. ¶m namJ Jmoim H$aʶmÀ¶m g§nH©$ … 9404140980

40 & eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020


CÝhmir H$m§Xm {nH$m‘ܶo AÞÐì¶, VU,
amoJ d H$sS> ì¶dñWmnZ
S>m°. nr. E. gm~io, ghmæ¶H$ àmܶmnH$, CÚmZ{dÚm {d^mJ, H¥${f {dkmZ H|$Ð, gaXmaH¥$frZJa Xm§VrdmS>m H¥${f {dÚmnrR>, IoS>~«m÷m, JwOamV
lr‘Vr. gwf‘m gmoZnwao, AmMm¶© nXdr, H¥${f{dÚm {d^mJ, ‘hmË‘m ’w$bo H¥${f {dÚmnrR>, amhþar, ‘hmamï´>

H$m§ Xm ho ^maV XoemMo EH$ ‘hÎdmMo nrH$ Amho. ^maVm‘ܶo


1.29 {‘{b¶Z hoŠQ>a joÌ H$m§Xm {nH$mImbr AgyZ
23.26 {‘{b¶Z Q>Z CËnmXZmMr Zm|X Amho. ^maV XoemMr H$m§Xm
CËnmXH$Vm Zm|X 18.1 Q>Z/ho. Amho. XoemV ‘hmamï´> amÁ¶ H$m§Xm
CËnmXZm‘ܶo àW‘ ñWmZmda Amho. ‘hmamï´>mMo 508 hOma ho. joÌ H$m§Xm
{nH$mImbr AgyZ 8854 hOma Q>Z CËnmXZmMr Zm|X Amho.
H$m§Xm bmJdS>rÀ¶m Amdí¶H$ ~m~r
H$m§Xm {nH$mMo Iarn, am§JS>m VgoM aã~r
(CÝhmir) Ago ‘hÎdmMo àH$ma AmhoV. aã~r
(CÝhmir) H$m§ÚmMr bmJdS> gmYmaUV… Zmoìh|~a-
{S>g|~a ‘{hݶmV Ho$br OmVo. gmYmaUV… 8 Vo
10 {H$bmo {~¶mUm§nmgyZ amondm{Q>H$m (Zg©ar) V¶ma
Ho$ë¶mg EH$ hoŠQ>a joÌ bmJdS> H$aʶmgmR>r amonm§Mr 1 Am{U 1.5 ‘{hݶmZo g‘mZ hß˶mZo Úmdm. H$m§Xm
g§»¶m nwaoer AgVo. gmYmaUV… 8 Vo 9 AmR>dS>çmÀ¶m {nH$mg ZÌ {e’$mag Ho$boë¶m ‘mÌonojm OmñV d bmJdS>rÀ¶m
amonm§nmgyZ 15  10 g|.‘r. A§Vamda nwZbm©JdS> H$aVmV. 60 {XdgmZ§Va {Xë¶mg H$m§ÚmMr nmV OmñV dmT>Vo d ‘mZ OmS> hmoVo.
OmoS> H$m§ÚmMo à‘mU OmñV {ZKVo d gmR>dUj‘Vm H$‘r hmoVo.
EH$mpË‘H$ AÞÐì¶ ì¶dñWmnZ
H$m§Xm {nH$mMr ‘wio CWi Agë¶m‘wio H$m§Xm {nH$mV ¶mo½¶ doir IV gyú‘ AÞÐì¶mMr JaO
XoUo Iyn ‘hÎdmMo Amho. n{ü‘ ‘hmamï´>mgmR>r, amhþar ¶oWrb ‘hmË‘m ’w$bo H$m§Xm {nH$mg Vm§~o, bmoh, OñV, ‘°JZrO ¶m gyú‘ AÞÐì¶mMr
H¥$fr {dÚmnrR>mÀ¶m {e’$maerZwgma {nH$mMo Ano{jV CËnmXZ ¶oʶmgmR>r JaO ^mgVo. Vm§~o ¶m gyú‘ AÞÐì¶m§À¶m H$‘VaVo‘wio amonm§Mr dmT>
25 Vo 30 Q>Z à{V hoŠQ>ar Mm§Jbo Hw$Obobo eoUIV dmnamdo. g|{ж Iw§Q>Vo d nmVrMm a§J H$aS>m, {Ziga nS>Vmo. OñVmMr CUrd Pmë¶mg
IVm‘wio gmR>dU j‘Vm dmT>Vo. ZÌ {d^mJyZ XmoZ Vo VrZ hß˶mV {Xbo nmZo OS> hmoD$Z ImbÀ¶m A§JmZo dmH$VmV; åhUyZ {e’$mag IVmÀ¶m
AgVm ˶mMm Mm§Jbm ’$m¶Xm hmoVmo. H$m§Xm nyU© nmogë¶mZ§Va ‘mÌ ZÌmMr ‘mÌo~amo~a qPH$ gë’o$Q> 1 J«°‘, ‘°JZrO gë’o$Q> 1 J«°‘, ’o$ag gë’o$Q>
Amdí¶H$Vm ZgVo. Aem doir ZÌ {Xbo Va S|>Jio ¶oUo, OmoS> H$m§Xo ¶oUo, 2.5 J«°‘ à{VcrQ>a nmUr ¶m à‘mUmV ’$dmaUr H$amdr. VgoM H$m§Xm
H$m§Xm gmR>dUwH$sV gS>Uo ho àH$ma hmoVmV. {nH$mÀ¶m ‘wim§À¶m dmT>rH$[aVm nwZbm©JdS>rnmgyZ 15, 30 Am{U 45 {Xdgm§Zr 19:19:19 (nm°br’$sS>)
ñ’w$aXmMr Amdí¶H$Vm AgVo. O{‘ZrV nmbmeMo à‘mU ^anya Amho Mm 5 Vo 10 J«°‘ à{V crQ>a nmʶmVyZ ’$dmaUr Ho$ë¶mg Am{U 60,
‘mÌ, {nH$m§Zm CnbãY hmoUmè¶m nmbmeMr ‘mÌm H$‘r Agë¶m‘wio 75 Am{U 90 {Xdgm§Zr 13:00:45 (nmoQ>°{eA‘ Zm¶Q´>oQ>) ‘ëQ>r Ho$ Mr
H$m§ÚmMm {Q>H$mD$nUm dmT>{dʶmgmR>r, VgoM H$m§Úmbm AmH$f©H$ a§J 5 Vo 10 J«°‘ à{V crQ>a nmʶmVyZ ’$dmaUr Ho$ë¶mg H$m§ÚmMr ’w$JdU
¶oʶmgmR>r, nmbmeMr Amdí¶H$Vm AgVo. ¶m ì¶{V[a³V aã~r h§Jm‘ hmoVo d OmXm CËnmXZ {‘iVo.
H$m§Xm nwZbm©JdS>rnydu 15 {Xdg AJmoXa J§YH$ hoŠQ>ar 45 {H$bmo ¶m
à‘mUmV Úmdo. ‘mVr narjUmZwgma AÞÐì¶mMr (IV) ‘mÌm Úmdr. n{ü‘ VU ì¶dñWmnZ
‘hmamï´>mgmR>r, ‘hmË‘m ’w$bo H¥$fr {dÚmnrR>mÀ¶m {e’$maerZwgma aã~r H$m§Xm {nH$mMr KZVm Vrd« AgVo VgoM {nH$mMo ‘yi CWi
H$m§ÚmgmR>r ZÌ 100 {H$bmo (¶w[a¶m 217 {H$bmo), ñ’w$aX 50 {H$bmo Agë¶m‘wio nrH$-VU ñnYm© H$mbmdYr bmJdS>rnmgyZ Vo 45
(qgJb gwna ’$m°ñ’o$Q> 313 {H$bmo) Am{U nmbme 50 {H$bmo (å¶waoQ> {Xdgmn¶ªV Iyn AgVmo. Oa ¶m nrH$-VU ñnYm© H$mbmdYr‘ܶo
Am°’$ nmoQ>°e 83 {H$bmo) à{V hoŠQ>a Úmdo. AY} ZÌ (50 {H$bmo åhUOo IwanUr H$aʶmgmR>r ‘Oya CnbãY Zgë¶mg H$m§Úm‘ܶo 45 Vo
¶w[a¶m 109 {H$bmo), nyU© ñ’w$aX Am{U nmbme nwZbm©JdS>rÀ¶m doir Úmdm. 60 Q>¸o$ CËnmXZ KQ>ʶmMr eŠ¶Vm AgVo. åhUyZ ¶m H$mim‘ܶo
Cd©[aV (ZÌ 50 {H$bmo åhUOo ¶w[a¶m 109 {H$bmo) nwZbm©JdS>rZ§Va EH$mpË‘H$ VU ì¶dñWmnZ H$aUo JaOoMo AgVo. H$m§ÚmÀ¶m A{YH$ CËnmXZ

eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020 & 41


d VU {Z¶§ÌUmgmR>r Am°ŠPrâbmoa’o$Z 23.5 Q>¸o$ B©.gr. 1 {‘.br./crQ>a amoJm§Mm àmXþ^m©d hmoVmo. H$mim H$anm ¶m amoJmMm àmXþ^m©d Iarn h§Jm‘mV
nmUr d Š¶yPmob’$m°n BWmB©b 5 Q>¸o$ B©. gr. 1 {‘.cr./crQ>a nmUr H$mobrQ>moQ´>rH$‘ ZmdmÀ¶m ~waer‘wio hmoVmo. ¶m amoJmÀ¶m àmXþ^m©dm‘wio
bmJdS>rZ§Va 25 {Xdgm§Zr ’$dmaUr H$ê$Z Z§Va H$m§Xm nwZbm©JdS>rnmgyZ gwadmVrbm nmZmda JmobmH$ma H$mio S>mJ nS>VmV. VgoM nmʶmMm {ZMam
XrS> ‘{hݶmZo EH$ IwanUr H$amdr. Oa IwanUr H$aʶmgmR>r ‘Oya Z Pmë¶m‘wio H$m§ÚmÀ¶m ‘mZm bm§~boë¶m {XgVmV. Vn{H$ar H$anm amoJmMm
CnbãY Zgë¶mg VU {Z¶§ÌUmgmR>r Am°ŠPrâbmoa’o$Z 23.5 Q>¸o$ B©.gr. àmXþ^m©d aã~r h§Jm‘m‘ܶo ñQ>oå’$s{b¶‘ ZmdmÀ¶m ~waer‘wio hmoVmo.
1 {‘.cr./crQ>a nmUr ¶m à‘mUmV nwZbm©JdS>rnmgyZ 2 Vo 3 {XdgmV nmZmda gwadmVrbm {ndiga Vn{H$ar MÅ>o nS>VmV. ¶m amoJm‘ܶo
d VUmMo nmZo 2 Vo 3 AdñWoV AgVmZm (nwZbm©JdS>rnmgyZ 30 {Xdg) MÅ>o dmT>ʶmMo à‘mU ~w§Ü¶mH$Sy>Z e|S>çmn¶ªV dmT>V OmD$Z Vn{H$ar nSy>Z
’$dmaUr H$amdr. VUZmeH$mMr ’$dmaUr H$aVmZm O{‘Zr‘ܶo Amobmdm gwH$VmV. ¶mV e|S>o Oimë¶mgmaIo {XgVmV Am{U nmVrhr gwH$ë¶mgmaIr
AgUo JaOoMo AgVo. Am°ŠPrâbmoa’o$Z ho VUZmeH$ H$m§Úm‘ܶo àrE‘oO]Q> {XgVmV.
VgoM nmoñQ> åhUyZ XoIrb ’$dmê$ eH$Vmo. ì¶dñWmnZ
CÝhmù¶mV Zm§JaQ> H$ê$Z O‘rZ Mm§Jbr Vmny Úmdr Am{U {nH$m§Mr
amoJ d H$sS> ì¶dñWmnZ ’o$anmbQ> H$amdr. {~¶mUmg H$m~}ÝS>°Pr‘ 2 Vo 2.5 J«°‘ à{V{H$bmo à‘mUo
‘a à{H«$¶m H$amdr. H$m§ÚmÀ¶m amondm{Q>Ho$V amonm§Mr CJdU Pmë¶mZ§Va 15
H$m§Xm {nH$mÀ¶m amondm{Q>Ho$Vrb amonm§da ‘aamoJ hm â¶wOm[a¶‘ {XdgmVyZ ‘±H$moPo~ 2.5 J«°‘ + B{‘S>m³bmo{àS> 17.8 Q>¸o$ Eg.Eb.pñQ>H$a
~waerÀ¶m àmXþ^m©dm‘wio hmoVmo. amondm{Q>Ho$V V¶ma amonm§Mr ‘mZ O{‘ZrbJV 1.0 {‘.{b. à{V crQ>a nmUr ¶m à‘mUo XmoZ doim ’$dmaUr H$amdr.
AMmZH$ Hw$OyZ Vr H$mob‘S>bobr {XgVmV. O{‘ZrVrb ~waer‘wio H$m§ÚmÀ¶m amonmMr bmJdS> H$aʶmnydu hr amono ‘±H$moPo~ 2.5 J«°‘ qH$dm
bmJdS>rZ§Vahr àmXþ^m©d hmoD$Z ‘a qH$dm gS> hmoVo. H$m~}ÝS>°Pr‘ 1.0 J«°‘ + B{‘S>m³bmo{àS> 17.8 Q>¸o$ EM.Eb. 0.5 {‘.br.
ì¶dñWmnZ + pñQ>H$a 1.0 {‘.br.à{V brQ>a nmʶmÀ¶m ÐmdUmV ~wS>dyZ bmJdS>
amondm{Q>H$o Mr OmJm Xadfu ~Xbmdr. H$m§ÚmÀ¶m amondm{Q>H$o gmR>r O‘rZ H$amdr. H$m§Úmdarb H$anm amoJmÀ¶m {Z¶§ÌUmgmR>r amoJmMr bjUo {XgVmM
CÎm‘ {ZMam hmoUmar Am{U ‘ܶ‘ àVrMr Agmdr. amono V¶ma H$aVmZm 10 Vo 15 {XdgmÀ¶m A§VamZo ‘±H$moPo~ 2.5 J«°‘ qH$dm Q>oã¶wH$moZ°Pmob
JmXrdmâ¶mdaM H$amdrV. {~¶mUo {ZamoJr d ñdÀN> ImÌrMo Agmdo. 1.0 {‘.br. ¶m ~waerZmeH$m§Mr ’$dmaUr H$anm amoJmÀ¶m {Z¶§ÌUmgmR>r
amondm{Q>H$o V noaUr H$aʶmnydu Wm¶a‘ 3 J«‘° à{V{H$bmo qH$dm Q´>m¶H$moS>‘m© 5 1.0 crQ>a nmʶmV {‘giyZ H$amdr. ¶m H$mimVM ’w$b{H$S>rMm àmXþ^m©d
J«‘° à{V{H$bmo à‘mUo ~rOà{H«$¶m H$amdr. {~¶mUo noaUrnydu 3  1 ‘rQ>a dmT>Vmo. ’w$b{H$S>rÀ¶m {Z¶§ÌUmgmR>r {’$àmoZrb 1.5 + pñQ>H$a 1.0
AmH$mamÀ¶m JmXrdmâ¶mda H$m°na Am°p³g³bmoamB©S> 30 J«‘° à{Vdm’$m ¶m {‘.br. à{V brQ>a nmUr ¶m à‘mUo ’$dmaUr H$amdr.
à‘mUmV {‘gimdo. VgoM noaUrZ§Va 15 {Xdgm§Zr nwÝhm 3 J«‘° à{VcrQ>a
nmʶmV {‘giyZ XmoÝhr AmoirÀ¶m ‘ܶo S´>qo MJ H$amdo. ˶mZ§Va dmâ¶mbm ‘mdm
Ëd[aV nmUr Úmdo. bmJdS>rH$[aVm O‘rZ CÎm‘ d ‘ܶ‘ àVrMr Agmdr. B{‘S>m³bmoàrS> 17.8 Q>¸o$ Eg.Eb. 0.5 {‘.br. à{VcrQ>a ¶m à‘mUo
’$dmaUr H$amdr.
H$anm g§nH©$ … 8408035772
H$m§Xm {nH$mda H$mim d Vn{H$ar H$anm Aem àH$maÀ¶m H$anm

(nmZ 24 dê$Z) EH$a VwVr cmJdS>rgmR>r Mma a°H$ AgmdoV. ˶m‘wio AZwH«$‘o 1200 Vo
{ZOªVwH$sH$aUmgmR>r g§JmonZJ¥h Aó qH$dm 0.3 Q>ŠHo$ MwZm Am{U 2400 Mm¡. ’y$Q> MQ>B© joÌ g§JmonZmgmR>r CncãY hmoB©c.
2 Q>ŠHo$ pãbqMJ nmdS>aÀ¶m gmømZo 100 Q>ŠHo$ {ZOªVwH$sH$aU 13) ‘hmamï´>mVrb hdm‘mZmV H$sQ>H$ g§JmonZJ¥hmV Amdí¶H$ ~Xc
H$aUo eŠ¶ hmoB©c. H$ê$Z aoer‘ H$sQ>H$mg nmofH$ hdm‘mZ 24 A§e g|.J«o. Vo 28 A§e
10) H$sQ>H$ g§JmonZJ¥h eoS>ZoQ> AYm© d EH$ EH$a VwVr ~mJogmR>r AZwH«$‘o g|.J«o. Vmn‘mZ Am{U gmnoj AmЩVm 65 Vo 90 Q>³³¶mÀ¶m Xaå¶mZ
45  23  15 (’y$Q>) Am{U 85  23  15 (’y$Q>>) AmH$mamMo ‘¶m©{XV R>odë¶mg H$sQ>H$ g§JmonZ Mm§Jco hmoVo. H$sQ>H$ VwVr nmZo
AgmdoV. XrS> EH$a VwVr ~mJogmR>r 10  23  15 (’y$Q>) ImVmV Am{U 100 A§S>rnw§OmgmR>r 65 Vo 75 {H$.J«°. H$mof CËnmXZ
AmH$mamMo Agmdo. {‘iVo. åhUOo EH$ar 250 A§S>rnw§OmMo EH$ {nH$mnmgyZ XmoZ q³dQ>c
11) g§JmonZ J¥hmdaVr cmoI§S>r nÌo ZgmdoV. ˶m EodOr {g‘|Q> nÌo qH$dm H$mof CËnmXZ J¥hrV Yaë¶mg Aer dfm©H$mR>r 1250 A§S>rnw§OmnmgyZ
H$m¡cmê$Mm dmna H$amdm. Á¶m‘wio g§JmonZJ¥hmV Vmn‘mZ d AmЩVm nmM H$mofmÀ¶m {nH$mV 9 Vo 10 q³dQ>c H$mof CËnmXZ {‘iVo. Am{U
‘¶m©{XV R>odUo gmo¶rMo hmoVo. am‘ZJa ¶oWrc H$mofmÀ¶m ~mOma noR>oVrc gamgar ^md é. 250 Vo
12) H$sQ>H$ g§JmonZ a°H$ ~m§YUrgmR>r nrìhrgr nmB©n, cmoI§S>r A±Jb qH$dm 300/- à{V {H$cmo Oar Yaco Var é. 2.70 cj Vo é. 3 cj
~m§~yMm dmna H$aVm ¶oB©c. VwVrMr cmJdS> AYm© EH$a Agoc Va à{V EH$a IM© dOm OmVm eoVH$è¶mg {‘iVmV.
30  5 (’y$Q>>) AmH$mamMo XmoZ a°H$ (Mma Vo nmM Vmir) Va EH$ g§nH©$ … 7588612622

42 & eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020


docdJu¶ ^mOrnmcm {nH$mdarc H$sS>, amoJ d ˶m§Mo ì¶dñWmnZ
àm. gmo‘ZmW ndma, S>m°. ‘YwH$a ^mboH$a, S>m°. XrnH$ Xoe‘wI, A{Ib ^maVr¶ g‘pÝdV ^mOrnmbm g§emoYZ àH$ën,
‘hmË‘m ’w$bo H¥${f {dÚmnrR>, amhþar, {O. Ah‘XZJa

do cdJu¶ ^mOrnmcm {nH$m§‘ܶo H$maco, XþYr ^monim, Vm§~S>m ^monim,


XmoS>H$m, Kmogmir, Vm|S>co, nS>di, qQ>S>m, H$qcJS>, Ia~yO d
H$mH$S>r B. {nHo$ KoVcr OmVmV. ¶m {nH$m§Mr cmJdS> ^maVmVrc gd©
OmVo. {H$S>rMr {nëbo Am{U àm¡T> nmZmÀ¶m ImcÀ¶m ~mOyg AgVmV.
{nëco gyú‘ AgyZ {ndiga AgVmV. àm¡T> 1 {‘.‘r. nm§T>è¶m a§JmMo
AgyZ Vo ghO {XgyZ ¶oVmV. {H$S>rÀ¶m OrdZH«$‘mV A§S>r, {nëbo,
amÁ¶mVyZ Ho$cr OmVo. amÁ¶mV Ah‘XZJa, nwUo, Zm{eH$, gmocmnya, H$mof Am{U àm¡T> Aem AdñWm AgVmV. ‘mXr ‘mer nmZmÀ¶m Imcrc
gmVmam, H$moëhmnya, ZmJnya, AH$mocm, Am¡a§Jm~mX, na^Ur B. {Oëøm§VyZ ~mOyg nm§T>ar A§S>r KmcVo. EH$ ‘mXr gmYmaUnUo 100 A§S>r KmcVo.
‘moR>çm à‘mUmV Ho$cr OmVo. A§S>çmVyZ {nëco ~mhoa nS>ʶmg 3 Vo 5 {Xdg cmJVmV. {nëcm§Mr
docdJu¶ ^mOrnmcm {nH$mV gwédmVrcm nmZm§Vrc ag emofUmè¶m nyU© dmT> hmoʶmg 9 Vo 14 {Xdg cmJVmV. ˶mZ§Va Vo H$mofmV
{H$S>r CXm. ’w$c{H$S>o, ‘mdm, nm§T>ar ‘mer d cmc H$moir B. VgoM Vm§~S>o OmVmV. H$mofmdñWm nmZmÀ¶m Imcr 8 Vo 20 {Xdg Va àm¡T>mdñWm
Am{U H$mio ^w§Joao, nmZo nmoIaUmar Air, ({VcmM "ZmJAir' Ago 5 Vo 24 {Xdg amhVo. dfm©VyZ ¶m {H$S>rÀ¶m AZoH$ {nT>çm V¶ma
g§~moYco OmVo.) ’$i‘mer, ‘ocmZd‘© d H$Q>d‘© Aem ‘hËËdmÀ¶m {H$S>r hmoVmV.
AmT>iyZ ¶oVmV. ZwH$gmZrMm àH$ma … ¶m {H$S>rMr {nëbo d àm¡T> nmZmVrc ag emofyZ
ag emofUmè¶m {H$S>t‘ܶo ‘mdm, ’w$c{H$S>o, nm§T>ar ‘mer d Vm§~S>o KoVmV ˶m‘wio nmZo {ndir nSy>Z dmiVmV. VgoM ‘mer earamVyZ
H$moir ¶m§Mr AmoiI, ZwH$gmZrMm àH$ma d ˶m§Mo {Z¶§ÌU JmoS> Ðd nXmW© gmoS>Vo. ˶m‘wio nmZm§da H$mù¶m ~waerMr dmT> hmoVo
‘mdm … ‘mdm hr H$sS> {hadQ> {ndiga, JmocmH$ma d ‘D$ earamMo d nmZo H$mir nS>VmV. n¶m©¶mZo H$~©J«hUmMr {H«$¶m ‘§XmdVo. à˶j
chmZ H$sQ>H$ AgyZ nmZmImcr ‘moR>çm g§»¶oZo ~gcoco AgVmV. ZwH$gmZrnojm {H$S>r‘wio amoJmMm àgma hmoD$Z OmñV ZwH$gmZ hmoVo.
{nëcm§Zm n§I ZgVmV. na§Vw, àm¡T>m§Zm n§I AgVmV. ‘mdm H$sQ>H$m§‘ܶo {H$S>rMm àmXþ^m©d H$moaS>çm hdm‘mZmV OmñV hmoVmo.
A§S>r, {nëco Am{U àm¡T> ¶m AdñWm AgVmV. na§Vw ~è¶mM doim A§S>r Vm§~S>o H$moir … ho Aï>nmX àmUr ~hw^jr¶ AmhoV. docdJu¶ {nH$m§‘ܶo
Z KmcVm ‘mXr {ncm§Zm OÝ‘ XoVo. {nco àm¡T>mdñWoV Omʶmg XmoZ ¶m {H$S>r‘wio ZwH$gmZ hmoVo. Q>oQ´>°{ZMg {ZAmoH°$coS>mo{ZH$g ¶m emór¶
AmR>dS>o cmJVmV. ˶mZ§Va Vo cJoM {nëcm§Zm OÝ‘ XoVmV. ZmdmZo àmUr AmoiIco OmVmV. ¶m {H$S>rMr A§S>r JmocmH$ma d Vr
ZwH$gmZrMm àH$ma … {nëco Am{U àm¡T> nmZmImcr amhÿZ nmZmVrc 0.1 {‘.‘r. AmH$mamMr AgVmV. Vo CKS>çm S>moù¶m§Zm {XgV Zmhr.
ag emofyZ KoVmV. ˶m‘wio nmZo {ndir nS>VmV nmZm§À¶m H$S>m Imcr A§S>çmVyZ ~mhoa nS>coco {nëco 0.1 Vo 0.2 {‘.‘r. JmocmH$ma, nm§T>aQ>
diVmV, PmS>m§Mr dmT> Iw§Q>Vo. VgoM ho H$sQ>H$ ˶m§À¶m earamVyZ Vm§~yg AgVmV. ˶mZ§Va dmT> Pmcoë¶m {ncmMm AmH$ma dmTy>Z Mma
nmaXe©H$ {MH$Q> JmoS> nXmW© ~mhoa Q>mH$VmV. hm nXmW© nmZmda nm¶mÀ¶m OmoS>çm AgVmV. àm¡T> H$moir 0.4 Vo 0.5 {‘.‘r. AmH$mamMm
gmR>Vmo; ˶m‘wio nmZo {MH$Q> hmoVmV. ¶m nXmWm©da H$mir ~waer dmTy>Z AgyZ a§J {’$H$Q> Vm§~yg AgVmo.
nmZm§Mr H$~©J«hUmMr {H«$¶m ‘§XmdVo. n¶m©¶mZo CËnmXZmV KQ> ¶oVo. ZwH$gmZrMm àH$ma … {nëco Am{U àm¡T> nmZmÀ¶m ImcÀ¶m ~mOyg
’w$c{H$S>o … ’w$c{H$S>o hr EH$ ‘hËËdmMr H$sS> Amho H$maU à˶j ‘moR>çm g§»¶oZo AmT>iVmV. Vo nmZmVrc ag emofyZ KoVmV. ˶m‘wio
ZwH$gmZrnojm ¶m H$sQ>H$mnmgyZ àgma hmoUmè¶m {dfmUyOݶ {H$S>r‘wio nmZmVrc h[aVÐì¶ H$‘r hmoD$Z nmZo nm§T>aQ> hmoVmV. VgoM ho
OmñV ZwH$gmZ hmoVo. hr H$sS> gyú‘ åhUOo gd©gmYmaUnUo 1 {‘.‘r. àmUr nmZmda Omir V¶ma H$aVmV. ˶m‘wio PmS>mMr dmT> Iw§Q>Vo
cm§~rMr {ndiga, H$miga a§JmMr AgVo d Vo nmZmda {XgyZ ¶oVo. d n¶m©¶mZo CËnmXZmV KQ> ¶oVo. {H$S>tMm àmXþ^m©d OmZodmar Vo ‘o
H$sQ>H$m§À¶m OrdZH«$‘mV A§S>r, {nëco, H$mof Am{U àm¡T> Aem AdñWm ¶m H$mcmdYr‘ܶo OmñV AgVmo. OmoamÀ¶m nmdgm‘wio à‘mU KQ>Vo.
AgVmV. A§S>r nmZmV {N>Ð H$ê$Z KmVcr OmVmV. ˶mVyZ {nëco VgoM Vmn‘mZ H$‘r Pmë¶mg gwÕm à‘mU KQ>Vo.
~mhoa nS>ʶmg 4 Vo 10 {Xdg cmJVmV. {nëco nm§T>aQ> {ndiga
AgyZ Vo nmZmda AmT>iVmV. {nëcm§Mr AdñWm 8 Vo 15 {Xdg {H$S>tMo ì¶dñWmnZ nwT>rcà‘mUo H$amdo.
amhVo. ˶mZ§Va Vo H$mofmdñWoV O{‘ZrV OmVmV. H$mofmdñWm 4 Vo 7 1) docdJu¶ ^mOrnmë¶mMr cmJdS> H$amd¶mMr Agoc VoWo nydu dm§Jr,
{Xdg amhVo. ˶mZ§Va àm¡T> AdñWoV ~mhoa nS>VmV. Q>mo‘°Q>mo, {‘aMr B. {nH$mMr cmJdS> Ho$cocr Zgmdr.
ZwH$gmZrMm àH$ma … {nëco Am{U àm¡T> nmZo IadSy>Z ~mhoa ¶oUmam 2) eoVmMr Imoc Zm§JaQ> H$amdr d ñdÀN>Vm amImdr.
ag emofyZ KoVmV. ˶m‘wio nmZo dmH$S>r hmoVmV. ˶mM~amo~a ho 3) Z̶wŠV IVm§Mm ‘¶m©{XV dmna H$amdm.
H$sQ>H$ ñnm°Q>oS> {dëQ> qH$dm H$anm ¶m {dfmUyOݶ amoJmMm àgma 4) nmZm§da ag emofUmè¶m {H$S>tMm àmXþ^m©d {XgyZ ¶oVmM S>m¶‘oWmoEQ>
H$aVmV. {H$S>rMm àmXþ^m©d H$moaS>çm hdm‘mZmV OmñV hmoVmo. 30 Q>ŠHo$ àdmhr 15 {‘.br. 10 crQ>a nmʶmV {‘giyZ gmÚm
nm§T>ar ‘mer … hr H$sS> ~o‘rgr¶m Q>°~°gr ¶m emór¶ ZmdmZo AmoiIcr hmVn§nmZo ’$dmaUr H$amdr.

eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020 & 43


5) JaOoZwgma ìhQ>ugocr¶‘ coH°$Zr 50 J«°‘ + ‘oQ>mam¶PrA‘ A°Zrgmoncr {H$S>rMm àmXþ^m©d df©^a AmT>iVmo.
50 J«°‘ hr O¡{dH$ H$sS>ZmeHo$ EH${ÌVnUo 10 crQ>a nmʶmVyZ {Z¶§ÌU
gmܶm hmVn§nmZo ’$dmamdo. 1) {H$S>rMm àmXþ^m©d {XgyZ ¶oVmM 5 Q>ŠHo$ qZ~moir AH$m©Mr ’$dmaUr
6) AYyZ-‘YyZ 5 Q>ŠHo$ qZ~moir AH$m©Mr ’$dmaUr H$amdr. H$amdr qH$dm
7) H$moir H$sQ>H$m§Mm àmXþ^m©d {XgyZ Amë¶mg ’o$Znm¶am°ŠPr‘oQ> 5 Q>¸o$ 2) gm¶na‘oW«rZ 10 Q>ŠHo$ àdmhr 10 {‘.cr. qH$dm Q´>m¶Pmo’$m°g
àdmhr 10 {‘.cr. qH$dm ’o$ZmŠPm{³dZ 10 Q>¸o$ àdmhr 20 {‘.cr. 40 Q>ŠHo$ àdmhr 15 {‘.cr. à{V 10 crQ>a nmʶm‘ܶo gmܶm
à{V 10 crQ>a nmʶmV Q>mHy$Z gmܶm hmVn§nmZo ’$dmaUr H$amdr. hmVn§nmZo JaOoZwgma ’$dmaUr H$amdr.
‘ocmZ d‘© … hr H$sS> gd©gmYmaUnUo H$maco, H$qcJS>, Ia~yO, d
2. Vm§~S>o d H$mio ^w§Joao ho gd© ^mOrnmcm {nH$m§Mo ZwH$gmZ H$aVmV. H$mH$S>r B. {nH$m§‘ܶo AmT>iyZ ¶oVo. ¶m {H$S>rÀ¶m OrdZH«$‘mV A§S>r,
¶m H$sQ>H$m§Mr A§S>r JmocmH$ma, {ndiga Jwcm~r a§JmMr AgyZ Air Air, H$mof Am{U nV§J Aem Mma AdñWm AgVmV. ¶m‘ܶo AirMr
^waH$Q> nm§T>ar AgVo. nyU© dmT>cocr Air 22 {‘.‘r. cm§~ AgVo. H$mof AdñWm {nH$m§g hm{ZH$maH$ AgVo. nV§J nm§T>ar A§S>r nmZm§da qH$dm
O{‘ZrV AgVmV. àm¡T> Vm§~S>çm Am{U H$miga {Zù¶m a§JmMo AgVmV. nmZm§À¶m Imcr KmcVmV. A§S>çmVyZ ~mhoa nS>Umar Air {’$H$Q>
˶m§Mr cm§~r 6 Vo 8 {‘.‘r. AgVo. {H$S>rÀ¶m OrdZH«$‘mV A§S>r, Air, {hadr AgVo. nyU© dmT>cocr Air {hadr AgyZ nmR>rda nm§T>ao nÅ>o
H$mof Am{U ^w§Joao Aem AdñWm AgVmV. AgVmV. VgoM hr Air nmZm§da Am{U ’$imda {XgyZ ¶oVo. {H$S>rMo
ZwH$gmZrMm àH$ma … ‘mXr ^w§Joao Amoë¶m O{‘ZrV {nH$mÀ¶m Odi H$mof Vn{H$ar AgyZ Vo nmZmImcr gmnS>VmV. nV§J nm§T>ao AgyZ
A§S>r KmcVmV. A§S>çmVyZ Air ~mhoa nS>ë¶mda ‘wio ImVo. ˶m‘wio n§I§mÀ¶m H$S>m H$mù¶m AgVmV. VgoM eonQ>rcm Zma§Jr Jm|S>m AgVmo.
PmS>o dmiVmV. àm¡T> ^w§Joao nrH$ CJdë¶m~amo~a ˶mda h„m H$aVmV. nV§J amÌr H$m¶©aV AgVmV.
nmZm§Mr MmiU H$aVmV. ˶m‘wio CJdcocr PmS>o ‘aVmV. Aem ZwH$gmZrMm àH$ma … Air nmZo ImVo. ˶m‘wio docrda nmZo {eëcH$
doir PmS>m§Mr g§»¶m H$‘r hmoD$Z naV cmJdS> H$aʶmMr doi ¶oVo. amhV Zmhr. ˶mM~amo~a Vr ’$imV àdoe H$ê$Z ’$im§Mo ZwH$gmZ
¶m {H$S>rMm àmXþ^m©d ‘mM© Vo Am°ŠQ>mo~a ¶m H$mcmdYr‘ܶo OmñV H$aVo. ˶m‘wio Aem ’$im§Mm ImʶmgmR>r Cn¶moJ hmoV Zmhr. n¶m©¶mZo
hmoVmo. {deofV… nmdgmù¶mV A§S>r KmcʶmgmR>r O‘rZ Amocr AgVo 50 Vo 60 Q>ŠHo$ {nH$m§Mo ZwH$gmZ hmoD$ eH$Vo. ¶m {H$S>rMm àmXþ^m©d
˶m‘wio àmXþ^m©d dmT>Vmo. T>Jmi na§Vw nmD$g Zgcoë¶m H$moaS>çm hdm‘mZmV OmñV hmoVmo. VgoM
CÝhmù¶mVhr 30 Vo 35 A§e g|.J«o. Vmn‘mZmV àmXþ^m©d {XgyZ ¶oVmo.
^w§Joè¶m§Mo {Z¶§ÌU na§Vw Vmn‘mZmV dmT> Pmë¶mg {H$S>rMo à‘mU KQ>Vo.
1) àW‘V… eoVmMr ñdÀN>Vm amImdr. {Z¶§ÌU … ¶m {H$S>rÀ¶m {Z¶§ÌUmgmR>r ’$ŠV amgm¶{ZH$ H$sS>ZmeH$mda
2) nrH$ CJdë¶mZ§Va ^w§Joè¶m§Mm àmXþ^m©d {XgyZ ¶oVmM S>m¶Šcmoamoìhm°g Adc§~yZ Z amhVm BVahr H$sS> {Z¶§ÌU ~m~tMm {dMma H$amdm.
76 Q>ŠHo$ àdmhr 10 {‘.cr. à{V 10 crQ>a nmʶmVyZ gmܶm ˶m‘ܶo,
hmVn§nmZo ’$dmaUr H$amdr. 1) {H$S>bobr ’$io Airgh H$mTy>Z Zï> H$amdrV qH$dm Imoc
3) 5 Q>ŠHo$ qZ~moir AH$m©Mr ’$dmaUr H$amdr. IS²>S>çmV JmSy>Z Q>mH$mdoV.
2) nmZmImcr Agcoco H$mof Zï> H$amdoV.
3. docdJu¶ ^mOrnmcm {nH$m§‘ܶo nmZo nmoIaUmè¶m Airbm "{c’$ 3) {H$S>rMo à‘mU 5 Q>³³¶mnojm OmñV Agoc Va H$m~m}gë’$mZ
‘m¶Za' Ago g§~moYco OmVo. Xþgar ‘ocmZ d‘© nmZo d ’$io ImUmar 25 Q>ŠHo$ àdmhr 20 {‘.cr. qH$dm Q´>m¶Pmo’$m°g 40 Q>ŠHo$
Air, {Vgar H$Q>d‘© amono d XoR> Hw$aVS>Umar Air d Mm¡Wr ’$i àdmhr 20 {‘.cr. à{V 10 crQ>a nmʶmVyZ gmܶm hmVn§nmZo
‘mer B. Mma ‘hËËdmÀ¶m {H$S>r AmT>iyZ ¶oVmV. ’$dmaUr H$amdr.
ZmJAir … {c’$ ‘m¶Za åhUOoM ZmJAir Ago g§~moYco OmVo. amon/XoR> Hw$aVS>Umè¶m H$Q>d‘© Aiçm … øm {H$S>rÀ¶m Aù¶m
¶m {H$S>rMr ‘mer MmMUmà‘mUo chmZ Vn{H$ar a§JmMr AgVo Air H$miga, {haì¶m, ‘D$, c§~ JmobmH$ma d 40 Vo 50 {‘.‘r. cm§~rÀ¶m
{ndiga AgyZ H$mof Vm§~yg AgVmo. ‘mXr ‘mer nmZm§da {N>Ðo nmSy>Z AgVmV. Aù¶m§Zm ñne© Ho$ë¶mg ˶m A§J AmISy>Z KoVë¶m‘wio
nm§T>ao A§S>o Q>mH$Vo. A§S>çmVyZ Air ~mhoa nS>ʶmg 1 Vo 2 {Xdg ˶m§Mr Jw§S>mir {XgVo.
cmJVmV. AirMr dmT> hmoʶmg 8 Vo 10 {Xdg cmJVmV. Air ZwH$gmZrMm àH$ma … Aù¶m amÌrÀ¶m doir {nH$m§Mo ZwH$gmZ H$aVmV.
nmZmVyZ ~mhoa nSy>Z O{‘ZrV H$mofmdñWoV OmVo. H$mofmdñWm 10 Vo {Xdgm T>oH$imImcr qH$dm nmbmnmMmoù¶mImbr XSy>Z amhVmV. Aù¶m
12 {Xdg amhVo. Aem àH$mao {H$S>rMm OrdZH«$‘ 18 Vo 20 {XdgmV H$modir amono O{‘ZrcJV Hw$aVS>VmV. ˶m‘wio amono O{‘Zrda nS>cobr
nyU© hmoVmo. {XgVmV. amono Hw$aVSy>Z Q>mH$ë¶m‘wio ~aoM ZwH$gmZ hmoVo. amonm§Mr
ZwH$gmZrMm àH$ma … Air nmZmÀ¶m ‘ܶo {eê$Z AmVrc ^mJ ImVo. g§»¶m H$‘r hmoD$Z CËnmXZmV KQ> ¶oVo. gd©gmYmaUnUo 30 Vo
˶m‘wio nmZmda ZmJ‘moS>r diUmÀ¶m aofm nS>VmV. àmXþ^m©d OmñV 50 Q>ŠŠ¶m§n¶ªV ZwH$gmZ hmoVo.
Agë¶mg g§nyU© nmZ nm§T>ao hmoVo. ˶m‘wio {nH$mÀ¶m CËnmXZmV 20 {Z¶§ÌU
Vo 30 Q>ŠHo$ ZwH$gmZ hmoVo. {hdmù¶mMo 2 Vo 3 ‘{hZo gmoS>ë¶mg 1) àmXþ^m©d Pmboë¶m eoVmV {R>H${R>H$mUr JdVmMo T>rJ H$ê$Z R>odmdoV.

44 & eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020


ho T>rJ g§Ü¶mH$mir eoVm‘ܶo R>odmdoV. gH$mir ¶m {T>Jm§Imcr Ho$br Zmhr Va nrH$ {d{dY amoJm§Zm ~ir nSy>Z CËnmXZmV KQ> ¶oVo.
Jmoim Pmcoë¶m Aù¶m am°Ho$c{‘{lV nmʶmV Q>mH$mì¶mV. 1) Ho$dS>m (S>mD$Zr {‘ëS>çy) … dobdJu¶ H$mH$S>r, H$qbJS>, Ia~yO,
2) àmXþ^m©d Pmcoë¶m eoVmV nmUr gmoS>mdo åhUOo Aù¶m ~mhoa H$mabr, XþYr ^monim, Vm§~S>m ^monim, XmoS>H$m, Kmogmir, nS>di ¶m
Amë¶mZ§Va ˶m§Zm njr doMyZ ImVmV. {nH$m§da Ho$dS>m amoJ ¶oVmo. hm amoJ gwS>monoamoZmoñnmoam Hw$~oÝgrg ZmdmÀ¶m
3) AirMo à‘mU OmñV {XgyZ Amë¶mg Šcmoamonm¶ar’$m°g 20 Q>ŠHo$ ~waer‘wio hmoVmo. gwadmVrbm nmZmÀ¶m daÀ¶m ~mOybm {’$H$Q> {haì¶m-
àdmhr øm H$sS>ZmeH$mMr 25 {‘.cr. à{V 10 crQ>a nmʶmVyZ {ndiga a§JmMo {R>nHo$ {XgVmV. T>Jmi hdm‘mZmV ¶m {R>nŠ¶m§À¶m
docdJu¶ {nH$m§À¶m ~w§Ü¶mOdi O{‘ZrÀ¶m dm’$emZwgma {OadU ImbÀ¶m ~mOybm Om§^iQ> a§JmMr ~waerMr dmT> Pmbobr {XgVo. Z§Va
H$amdr. hoM Om§^iQ> S>mJ nm§T>ao-H$mio qH$dm amImS>r hmoVmV. {deofV… nyU©
’$i‘mer … docdJu¶ {nH$m§‘ܶo ’$i‘mer hr EH$ ‘hÎdmMr H$sS> dmT> Pmboë¶m nmZmda amoJmMm àmXþ^m©d OmñV AmT>iyZ ¶oVmo. amoJmMo
Amho. {VÀ¶m AZoH$ OmVr AmhoV. ˶mn¡H$s S°>H$g Hw$Hw$a{~Q>r ¶m à‘mU dmT>ë¶mg nmZmMo XoR>, ~mù¶m, ’$m§Úmdahr ˶mMm àmXþ^m©d
emór¶ ZmdmZo AmoiIUmè¶m ’$i‘mer‘wio docdJu¶ ^mÁ¶m§Mo hmoVmo. àmXþ^m©d Pmbobr nmZo H$anVmV d JiyZ nS>VmV. Aem
ZwH$gmZ hmoVo. amoJJ«ñV dobtZm ’w$bo-’$io H$‘r à‘mUmV bmJVmV. Ambobr ’$io hr
¶m {H$S>rÀ¶m OrdZH«$‘mV A§S>r, Air, H$mof Am{U ‘mer Aem AdñWm AmH$mamZo bhmZ, H$‘r XOm©Mr Am{U ~oMd AgVmV. dobr bdH$a
AgVmV. A§S>r C~dʶmg hdm‘mZmZwgma EH$ Vo XrS> {Xdg, AirMr gwH$VmV. ˶m‘wio ‘moR>çm à‘mUmV CËnmXZ KQ>Vo.
AdñWm 3 Vo 9 {Xdg AgVo. Air ^waH$Q> a§JmMr, Vm|S>mH$S>rc Cnm¶ …
~mOyg {Z‘wiVr AgVo. {Vcm nm¶ ZgVmV. H$mof {dQ>H$ar a§JmMm 1) O‘rZ CÎm‘ {ZMam hmoUmar Agmdr Am{U ¶mo½¶ A§Vamda
AgVmo. ‘mer AmH$mamZo Ka ‘mernojm WmoS>r ‘moR>r, {dQ>H$ar a§JmMr {nH$mMr bmJdS> H$amdr.
AgyZ A§Jmda {ndio MÅ>o AgVmV. ‘mercm OrdZH«$‘ nyU© H$aʶmg 2) amoJà{VH$maH$ OmVrMm Cn¶moJ H$amdm.
10 Vo 18 {Xdg cmJVmV. Va {hdmù¶mV 12 Vo 13 AmR>dS>o 3) noaUr/bmJdS> H$aʶmnydu ‘oQ>°b°pŠPb 35 Q>¸o$ ~waerZmeH$mMr
cmJVmV. ‘mer 2 Vo 5 ‘{hZo {Od§V amhVo. Za ‘mer ‘rcZmZ§Va 6 Vo 7 J«°‘ à{V {H$bmo {~¶mUo ¶m à‘mUmV ~rOà{H«$¶m H$amdr.
cJoM ‘aVo. 4) {nH$mMr bmJdS> VmQ>r qH$dm ‘§S>n nÕVrZo H$amdr. IoiVr hdm,
ZwH$gmZrMm àH$ma … ‘mXr ‘mer H$modù¶m ’$imV A§S>r KmcVo. ^anya gy¶©àH$me ¶m‘wio amoJmMo à‘mU H$‘r ahmVo.
A§S>çmVyZ ~mhoa nS>coë¶m Aù¶m ’$imVM amhVmV Am{U AmVrc 5) amoJmMr bjUo {XgVmM amoJJ«ñV nmZo H$mTy>Z Zï> H$amdrV.
Ja ImVmV ’$imMm Im„obm ^mJ gS>Vmo. ’$i VmoSy>Z nm{hë¶mg 6) à{V~§YH$ Cnm¶ åhUyZ CJdU Pmë¶mZ§Va 20 {Xdgm§nmgyZ
˶mV Aù¶m gmnS>VmV. ’$i AH$mcr n³d hmoVo. {H$S>r‘wio 50 Xa 8 Vo 10 {XdgmÀ¶m A§VamZo ŠbmoamoW°bmoZrb qH$dm ‘±H$moPo~
Q>¸o$ ZwH$gmZ hmoVo. ¶m {H$S>rMm àmXþ^m©d ‘mM© Vo OyZ ¶m H$mcmdYrV qH$dm H$m°na Am°pŠPŠbmoamB©S> qH$dm Pm¶a‘ 25 J«°‘/{‘.br.
OmñV hmoVmo. Va OmZodmar, Am°JñQ> Am{U {S>g|~a ¶m ‘{hݶmV H$‘r à{V 10 crQ>a nmUr ¶m à‘mUmV ’$dmamdo.
hmoVmo. H$moaS>çm hdm‘mZmV {H$S>rMo à‘mU H$‘r hmoVo. Va WmoS>mgm amoJmMm àmXþ^m©d {XgVmM ‘oQ>°b°pŠPb E‘.PoS>-72 ho ~waerZmeH$
nmD$g Amë¶mda ‘o-OyZ ‘ܶo AMmZH$ dmT>Vo. 25 J«°‘ qH$dm ’$mogoQ>rb 20 J«°‘ + ‘±H$moPo~ 20 J«°‘ qH$dm
{Z¶§ÌU … ¶m {H$S>rgmR>r ’$ŠV amgm¶{ZH$ H$sS>ZmeH$m§Mm dmna APmopŠPñQ´>m°~rZ 10 {‘.br. à{V 10 crQ>a nmUr ¶m à‘mUmV Xa
Z H$aVm H$sS> {Z¶§ÌUmÀ¶m BVa ~m~tMmhr Cn¶moJ H$amdm ¶mcmM 10 {Xdgm§À¶m A§VamZo ’$dmamdoV.
EH$mpË‘H$ H$sS> ì¶dñWmnZ åhQ>co OmVo. ^war … H$mH$S>r, H$qbJS>, Ia~yO, H$mabr, XþYr ^monim, Vm§~S>m
1) Á¶m eoVmV docdJu¶ ^mÁ¶m§Mr cmJdS> H$amd¶mMr Agoc VoWo ^monim, Am{U XmoS>H$m ¶m dobdJu¶ {nH$m§da hm amoJ ‘moR>çm à‘mUmda
nydu dm§Jr, Q>mo‘°Q>mo, {‘aMr ¶m§Mr cmJdS> Ho$cocr Zgmdr. AmT>iyZ ¶oVmo. OdiOdi gd©M dobdJu¶ {nH$m§‘ܶo B©argr’$s
2) {H$S>cocr ’$io Airgh H$mTy>Z Zï> H$amdrV. grH$moaogrAma‘ Va H$qbJS>, Ia~wOm‘ܶo pñ’$amoWuH$m ’w$brOrZm
3) ’$i ‘merMo àm¡T> AmH${f©V H$aʶmgmR>r H$m‘J§Y gmnù¶m§Mm ZmdmÀ¶m ~waer‘wio hm amoJ hmoVmo. amoJmMr gwédmV àW‘ Owݶm
dmna H$amdm, ˶mgmR>r Šcy-ë¶yaMo 5 ajH$ gmnio à{V EH$ar nmZmnmgyZ hmoVo. nmZmÀ¶m XmoÝhr n¥ð>^mJmda {nR>mgmaIr nm§T>ar ~waer
dmnamdoV. dmT>Vo. amoJmMm àmXþ^m©d OmñV Pmë¶mg ¶m ~waer‘wio nmZo ^waH$Q>
4) 5 Q>¸o$ qZ~moir AH$m©Mr ’$dmaUr H$amdr. nS>VmV. hm amoJ XoR>, ImoS> Am{U ’$im§dahr ngaVmo. ¶m‘wio dobtMr
5) {H$S>rMo à‘mU 5 Q>³³¶mnojm OmñV Agoc Va ‘°c°{WAm°Z dmT> Iw§Q>Vo. àmXþ^m©drV nmZo {ndir nSy>Z H$anVmV Am{U dobr
50 Q>ŠHo$ àdmhr 20 {‘.cr. A{YH$ 100 J«°‘ Jyi A{YH$ dmiVmV.
10 crQ>a nmUr ¶m Am{‘fmMr 10 Vo 12 {XdgmÀ¶m A§VamZo Cnm¶ … ^war amoJmMr bjUo {XgVmM {S>ZmoH°$n 10 {‘.cr. qH$dm
4 Vo 5 doim ’$dmaUr H$amdr. Q´>m¶S>o‘m°’©$ 5 {‘.cr. qH$dm H$m~}ÝS>°Pr‘ 10 J«°‘ qH$dm Q´>m¶{S>‘o’$m°Z
dobdJu¶ {nH$m§da Ho$dS>m, ^war, H$dS>r (A°ÝW«°H$ZmoO), nmZmdarb 5 {‘.cr. qH$dm hoŠPmH$moZmPmob 10 {‘.cr. qH$dm n°ÝH$moZmPmob
{R>nHo$, {OdmUyOݶ H$anm, ‘a amoJ, ’$iHy$O, qS>Š¶m amoJ Am{U 5 {‘.cr. qH$dm Q´>m¶’$moarZ 20 {‘.br. à{V 10 crQ>a nmʶmV
{dfmUyOݶ amoJ ¶oVmV. amoJ {Z¶§ÌUmgmR>r à{V~§YmË‘H$ Cnm¶¶moOZm {‘giyZ 8 Vo 10 {Xdgm§À¶m A§VamZo AmbQy>Z-nmbQy>Z

eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020 & 45


Amdí¶H$VoZwgma ’$dmaʶm H$amì¶mV. H$. ’$i Hw$OUo/’$igS> … hm amoJ H$mH$S>r, ^monim, H$mabr, Kmogmir,
H$dS>r/H$mim H$anm (A°ÝW«°H$ZmoO) … hm amoJ ‘w»¶V… H$mH$S>r, nS>di Am{U BVa dobdJu¶ {nH$mda ¶oVmo. {n{W¶‘, ’$m¶Q>moßWmoam,
H$qbJS>, Ia~yO, XþYr ^monim Am{U H$mabr ¶m dobdJu¶ {nH$mV â¶wO°[a¶‘, am¶PmoŠQ>mo{Z¶m, ñboamo{e¶‘ ZmdmÀ¶m ~waet‘wio ’$igS>
AmT>iyZ ¶oVmo. H$mo{bQ>moQ´>rH$‘ bmOoZ°[a¶‘ (nyUm©dñWm-½bmo‘oao„m hmoVo. am¶¶PmoŠQ>mo{Z¶m ~waer‘wio Ia~wOmV ’$igS> hmoVo. ¶m amoJmMo
{gÝJwbmQ>m) ZmdmMr ~waer ¶m amoJmg H$maUr^yV Amho. à‘mU nmdgmù¶mV OmñV AmT>iyZ ¶oVo. Ooìhm AmЩVoMo à‘mU
àmXþ^m©drV H$mH$S>r Am{U BVa dobdJu¶ {nH$m§À¶m nmZmda nmUWi, OmñV AgVo. Aem doir CÝhmù¶mVhr amoJ AmT>iyZ ¶oVmo. ’$io
bhmZ, {ndiga Am{U Z§Va Vn{H$ar {R>nHo$ AmT>iVmV. amoJJ«ñV O{‘Zrda Q>oHy$Z ¶m ~waerMm àmXþ^m©d hmoVmo. amoJJ«ñV ’$io ‘byb
nmZo H$anVmV. Ia~yO Am{U H$qbJS> ¶m {nH$m§À¶m nmZmda Amobga hmoD$Z Amobga hmoVmV d ˶m {R>H$mUr nm§T>ar H$mngmgmaIr ~waer
Vn{H$ar-H$mù¶m a§JmMo {R>nHo$ nS>VmV. nmZmMo XoR> Am{U dobrda dmT>Vo Am{U ˶m‘wio ’$io gS>VmV. amoJmMm àmXþ^m©d gmR>dUrV
amoJmMo {R>nHo$ nSy>Z nmZo d dobr gwHy$Z dmiVmV. Ia~yO, H$qbJS> Am{U dmhVwH$sV gwÕm hmoVmo. ¶m ~waerOݶ amoJmMm àgma O{‘ZrVyZ
{nH$mÀ¶m ’$im§da ImobJQ> Am{U H$mù¶m H$S>m Agbobo IS>~S>rV hmoVmo.
{R>nHo$ nS>VmV. T>Jmi hdm‘mZmV ¶m {R>nŠ¶mda Jwbm~r ~waerMr dmT> Cnm¶ …
hmoVo. VgoM bmbga qS>H$mgmaIm Ðd nmPaVmZm {XgVmo. ¶m amoJmMm 1) ’$im§Mm O{‘Zrer g§nH©$ ¶oD$ Z¶o åhUyZ ’$im§À¶m Imbr nmbm-
àmXþ^m©d àm‘w»¶mZo OmXm AmЩVm qH$dm CÝhmù¶mVrb nmdgm‘wio nmMmoim ¶m§Mo AmÀN>mXZ H$amdo.
hmoVmo. amoJmMm àW‘ àmXþ^m©d amoJJ«ñV Adeof Am{U {~¶mUm‘m’©$V 2) O{‘ZrVrb nmʶmMm {ZMam ¶mo½¶nÕVrZo H$amdm.
hmoVmo. 3) amoJJ«ñV ’$io Jmoim H$ê$Z Zï> H$amdrV.
Cnm¶ … 4) {hadirMo nrH$ JmSy>Z bmJdS>rÀ¶m doir Q´>m¶H$moS>‘m© O¡damoJ{Z¶§ÌH$
1) {nH$mMr ’o$anmbQ> H$amdr. 5 {H$bmo à{V hoŠQ>ar O{‘Zr‘ܶo {‘gimdo.
2) amoJ{da{hV ’$im§Mo ~r dmnamdo. 5) amoJmMr bjUo {XgVmM H$m°na Am°pŠPŠbmoamB©S> qH$dm ‘°ÝH$moPo~
3) O‘rZ CÎm‘ {ZMam hmoUmar Agmdr. qH$dm H°$ßQ>Z qH$dm ŠbmoamoW°bmoZrb 25 J«°‘ 10 crQ>a nmʶmV
4) {nH$mMr bmJdS> ‘§S>n AWdm VmQ>r nÕVrZo H$amdr åhUOo {‘giyZ ’$dmaUr H$amdr. ’$imda H$mngmgmaIr nm§T>ar ~waerMr
dobtMm g§nH©$ O{‘Zrer ¶oUma Zmhr. dmT> Agob Va ‘oQ>°b°pŠPb E‘.PoS>.- 72 ho ~waerZmeH$
5) amoJmMr bjUo {XgVmM àmXþ^m©drV nmZo, ’$io H$mTy>Z Zï> H$amdr 25 J«°‘ à{V 10 crQ>a nmʶmVyZ ’$dmamdo.
VgoM nrH$ g§në¶mZ§Va dobr H$mTy>Z Zï> H$amì¶mV. S>. qS>Š¶m amoJ … hm amoJ XþYr^monim, Ia~yO, Kmogmir, H$mH$S>r ¶m
6) noaUrnydu H$m~}ÝS>°Pr‘ qH$dm ~oZboQ> qH$dm H°$ßQ>Z 2.5 Vo 5 J«°‘ dobdJu¶ {nH$mda ¶oVmo. S>m¶S>r‘obm ~«m¶mo{ZAm ZmdmMr ~waer ¶m
à{V {H$bmo ¶m à‘mUmV {~¶mUmg Mmoimdo. amoJmg H$maUr^yV Amho. ¶m amoJmÀ¶m àmXþ^m©dm‘wio dobrÀ¶m H$m§S>çmÀ¶m
7) amoJmMr bjUo {XgVmM qH$dm bmJdS>rZ§Va 45 {Xdgm§Zr ^mJmV {ndiga Vn{H$ar a§JmMm qS>H$mgmaIm Ðd nmPaVmo d Z§Va
‘±H$moPo~ AWdm ŠbmoamoW°bmoZrb qH$dm H°$ßQ>Z qH$dm H$m°na Vmo H$mù¶m a§JmMm hmoVmo. ImoS> Am{U ’$io ¶mda {Mam nS>VmV. ¶m‘wio
Am°pŠPŠbmoamB©S> 25 J«°‘ qH$dm H$m~}ÝS>°Pr‘ AWdm ~oZmo{‘b 10 dob dmiVmo Am{U ’$io gS>VmV. amoJmMm àW‘ àmXþ^m©d {~¶mUo Am{U
J«°‘ à{V 10 crQ>a nmʶmV {‘giyZ ’$dmamdo. ¶m Am¡fYm§À¶m O{‘ZrVyZ hmoVmo. g§H$[aV dmUmda amoJmMo à‘mU OmñV AmT>iyZ ¶oVo.
’$dmaʶm AmbQy>Z-nmbQy>Z H$amì¶mV. Cnm¶ …
1) {nH$mMr ’o$anmbQ> H$amdr.
H$anm, nmZmdarb {R>nHo$ 2) amoJ{da{hV PmS>mMo ~r dmnamdo.
A) gaH$moñnmoam {gQ®>brZm ~waerOݶ {R>nHo$ … hm amoJ ^monim, Ia~yO, 3) Imob Zm§JaUr H$amdr VgoM amoJJ«ñV dobr nrH$ g§në¶mZ§Va Zï>
H$qbJS>, H$mabo, XmoS>H$m, nS>di, H$mH$S>r Am{U BVa dobdJu¶ H$amì¶mV.
{nH$m§da AmT>iyZ ¶oVmo. amoJJ«ñV nmZmda {’$H$Q> Vn{H$ar Vo H$mù¶m 4) O{‘ZrV {hadirMo IV Am{U Q´>m¶H$moS>‘m©Mm Cn¶moJ H$amdm.
a§JmÀ¶m H$S>m Agbobo JmobmH$ma Vo doS>odmH$S>o {R>nHo$ {XgVmV. 5) noaUrnydu {~¶mʶmg ~oZmo‘rb qH$dm H$m~}ÝS°>{P‘ 3 Vo 5 J«°‘ à{V
{R>nŠ¶mMm ‘ܶ^mJ g’o$X AgVmo. amoJmMm àmXþ^m©d dmTy>Z Ag§»¶ {H$bmo ¶m à‘mUmV à{H«$¶m H$amdr.
{R>nHo$ EH$‘oH$mV {‘giVmV Am{U nmZo H$anVmV. amoJmMm àmXþ^m©d 6) amoJmÀ¶m {Z¶§ÌUmgmR>r ~moS>m}{‘lU (1.0 Q>¸o$) qH$dm ~oZmo‘rb
XoR> d ImoS>mda AmT>iyZ ¶oVmo. qH$dm H$m~}ÝS°>{P‘ 10 J«°‘ à{V 10 crQ>a nmUr ¶m à‘mUmV
~) AëQ>aZoar¶m Hw$Hw$‘o[aZm ~waerOݶ {R>nHo$ … H$mH$S>r, Ia~yO, {‘giyZ à˶oH$ PmS>mÀ¶m O{‘ZrnmgyZ EH$ ‘rQ>an¶ªVÀ¶m
Q>a~yO Am{U BVa dobdJu¶ {nH$m§À¶m Owݶm nmZmda bhmZ Vn{H$ar dobrda ’$dmamdo VgoM ~wS>m^modVr 50 Vo 100 {‘.cr. AmoVmdo.
a§JmMo {R>nHo$ nS>VmV. Q>a~yO {nH$mÀ¶m nmZmda H$mù¶m a§JmMo 7) amoJmMr bjUo {XgVmM ~oZmo‘rb qH$dm H$m~}ÝS°>{P‘ qH$dm
{R>nHo$ nS>VmV. Q>mo‘°Q>mo Am{U ~Q>mQ>çmÀ¶m H$anm amoJmà‘mUo {R>nHo$ hoŠPmH$moZ°Pmob 10 J«°‘/{‘.cr. à{V 10 crQ>a nmʶmV
db¶m§{H$V AgVmV. amoJmMm àmXþ^m©d ’$im§da hmoD$Z ’$io Hw$OVmV. {‘giyZ AmbQy>Z-nmbQy>Z ’$dmaʶm H$amì¶mV.
Cnm¶ … H$mim H$anm amoJmÀ¶m {Z¶§ÌUmà‘mUo Cnm¶¶moOZm H$amdr. 8) nmbme IVmMm OmXm EH$ S>mog Úmdm.

46 & eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020


‘a amoJ {XgVmV. {R>nHo$ EH$‘oH$mV {‘giyZ ‘moR>o MÅ>o V¶ma hmoVmV. amoJmMm
A) ~waerOݶ ‘a … â¶wO°[a¶‘ Am°pŠPñnmoa‘ ZmdmÀ¶m ~waer‘wio hm àmXþ^m©d XoR> d ImoS>mda XoIrb hmoVmo. amoJmMo {OdmUy O‘rZ, {~¶mUo
amoJ H$qbJS>, Ia~yO Am{U BVa dobdJu¶ {nH$m§da hmoVmo. amoJmÀ¶m Am{U PmS>mMo amoJJ«ñV Adeof ¶m ‘ܶo gwámdñWoV amhÿZ àW‘
àmXþ^m©dm‘wio ~r éOVmM Hw$OVo. àW‘V… O{‘ZrbJV amono Hw$OVmV àmXþ^m©d H$aVmV.
Am{U {ndir nSy>Z ‘aVmV. amoJmÀ¶m àmW{‘H$ AdñWoV amono CJdyZ Cnm¶ …
Amë¶mda XmoÝhr Xbo JiVmV Am{U PmS>mMr dmT> Wm§~Vo. O{‘ZrÀ¶m 1) amoJ{da{hV PmS>mMo {~¶mUo dmnamdo.
Vmn‘mZmZwgma amoJmMm àmXþ^m©d PmS>mÀ¶m dmT>rÀ¶m H$moU˶mhr 2) {nH$mMr ’o$anmbQ> H$amdr.
H$mimV AmT>iyZ ¶oVmo. amoJm‘wio nmZo e|S>çmH$Sy>Z OiVmV d ImoS> 3) ~rOà{H«$¶m … ‘Š¶w©ar ŠbmoamB©S> (1 J«°‘/1 crQ>a nmUr ) À¶m
Vn{H$ar hmoVo. hdoV AmЩVoMo à‘mU OmñV Agë¶mg ImoS>mda nm§T>ar ÐmdUmV 5 Vo 10 {‘{ZQ>o ~wS>dmdo. Z§Va ñdÀN> nmʶmZo YwD$Z
~waerMr dmT> Pmbobr AmT>iVo. amoJmMr gwadmV {~¶mʶm‘m’©$V Am{U gmdbrV gwH$dmdo d noaUr H$amdr.
O{‘ZrVrb ~waer‘wio hmoVo. 4) amoJmMr bjUo {XgVmM H$m°na Am°pŠPŠbmoamB©S> 25 J«°‘ +
Cnm¶ … pñQ´>ßQ>mo‘m¶grZ 1.5 J«°‘/10 crQ>a nmUr ¶m à‘mUmV {‘giyZ
1) {nH$mMr ’o$anmbQ> H$amdr. ^|S>r, D$g, Vya ¶m {nH$mZ§Va ˶mMr 10 Vo 15 {XdgmÀ¶m A§VamZo 2 Vo 3 doim ’$dmaUr
dobdJu¶ nrH$ KoD$ Z¶o. H$amdr.
2) ~rOà{H«$¶m Am{U BVa Cnm¶¶moOZm Q>mo‘°Q>mo ‘a amoJmà‘mUo. {dfmUyOݶ amoJ … H$mH$S>r, ^monim, Ia~yO, H$qbJS>, H$mabr,
~) {OdmUyOݶ ‘a … H$mH$S>r, ^monim, Ia~yO Am{U H$qbJS> ¶m Kmogmir Am{U XmoS>H$m ¶m {nH$m‘ܶo ‘moP°H$, J«rZ ‘moQ>b ‘moP°H$,
{nH$mV B©a{d{Z¶m Q´>°Mr’$sbm ZmdmÀ¶m {OdmUy‘wio ‘a amoJ hmoVmo. ¶bmo ìhoZ ‘moP°H$, ZoH«$m°grg ìhm¶ag Am{U ’$m¶bmoS>r B˶mXr
¶m‘wio nmZo Am{U dob gwH$VmV. amoJmMr Vrd«Vm dmTy>Z eodQ>r PmS> {dfmUyOݶ amoJ AmT>iyZ ¶oVmV.
‘aVo. àmXþ^m©drV PmS>mMo ImoS> H$mnyZ {ZarjU Ho$ë¶mg bmoʶmgmaIm ¶m amoJm§À¶m àmXþ^m©dm‘wio {deofV… ZdrZ nmZmda {hadQ> S>mJ {XgyZ
nm§T>am Ðd ~mhoa {ZKVmZm {XgVmo. amoJmMm àgma hm H$mH$S>rdarb ¶oVmV d nmZmMm BVa ^mJ {ndiga {XgVmo. ¶m‘wio nmZo dmH$S>r hmoD$Z
^w§Joè¶m‘wio hmoVmo. Jw§S>mibr OmVmV d Vr bhmZ hmoVmV. nmZmÀ¶m {eam {ndiga hmoVmV. H$m§S>o
Cnm¶ … AmIyS> amhVo. ZdrZ ’$io doS>r-dmH$S>r, bhmZ, {hadQ>-{ndiga Am{U
1) amoJàgma H$aUmè¶m {H$S>rMr A§S>r, Air Am{U H$mof ¶m§Mm amQ> {XgVmV. PmS>mMr dmT> Iw§Q>Vo. ’w$bo-’$io H$‘r à‘mUmV bmJVmV.
Zm¶ZmQ> H$aʶmgmR>r CÝhmù¶mV Imob Zm§JaQ> H$amdr. H$qbJS> {nH$m‘ܶo dm°Q>a‘obm°Z ~S> ZoH«$m°grg ìhm¶ag‘wio dobrMm e|S>m
2) H$mH$S>rdarb ^w§Joè¶mMo doirM {Z¶§ÌU H$aʶmgmR>r bmJdS> Vn{H$ar nSy>Z eodQ>r H$mim hmoVmo Am{U dob OiVo. dobrda e|S>çmH$Sy>Z
H$aVmZm O{‘ZrV hoŠQ>ar 30 {H$bmo H$m~m}â¶wam°Z qH$dm ImoS>mH$S>o Vn{H$ar a§JmMo MÅ>o nS>VmV. ¶m amoJmMm àmXþ^m©d ’$im§da ¶oD$Z
10 {H$bmo ’$moaoQ>Mm Cn¶moJ H$amdm. ˶mda gwÕm JmobmH$ma dVw©io {XgVmV. Hw$Hw$a~rQ> ’$m¶bmoS>r‘wio dobdJu¶
3) amoJJ«ñV PmS>o CnQy>Z ˶m§Mm Zm¶ZmQ> H$amdm. {nH$mMo H$m§S>o AmIyS> amhVo. ’w$bo {hadQ> nmZmgmaIr {XgVmV. àmXþ^m©drV
4) amoJmMm àmXþ^m©d {XgVmM ~moS>m}{‘lU (0.1 Q>¸o$) qH$dm dobtZm ’$io bmJV Zmhr. Hw$Hw$å~a ‘moP°H$ {dfmUyMm àgma ‘mdm ¶m
pñQ´>ßQ>mo‘m¶grZ gë’o$Q> (2 J«°‘/10 {b. nmUr) ÐmdUmMr à{V {H$S>r‘wio hmoVmo. hm {dfmUy ‘mR>, amZnmonQ>r, H$m§JwUr ¶m JdVmda VgoM
PmS> 50 Vo 100 {‘.br. ¶m à‘mUmV {OadU H$amdr. Q>mo‘°Q>mo, {‘aMr, dm§Jr, nmbH$, Mdir, JmOa ¶m ghOrdr {nH$m§da AgVmo.
H$qbJS> Am{U ^monim ¶mdarb Hw$Hw$å~a J«rZ ‘moQ>b ‘moP°H$
nmZmdarb {OdmUyOݶ {R>nHo$/H$anm ìhm¶agMm àgma g§gJ© Am{U {~¶mUo Ûmao hmoVmo. VgoM hm amoJ M§XZ
A) nmZmdarb {ÌH$moUr {R>nHo$ (A±½¶wba {b’$ ñnm°Q>) … H$mH$S>r, ~Q>dm, YmoVam ¶m JdVmda Am{U H$mH$S>r, Ia~yO, H$qbJS>, ^monim ¶m
Ia~yO, ^monim ¶m {nH$m§da gwS>mo‘moZg {gatOr nr. ìhr. b°H$ar‘oÝg ghOrdr {nH$m§da AgVmo.
ZmdmÀ¶m AUyOrdm‘wio hm amoJ hmoVmo. amoJmMm àmXþ^m©d nmZo, ImoS> H$mabr, Ia~yO, H$qbJS>, ^monim ¶mdarb ‘moPH° $ {dfmUy ñne© Am{U
Am{U ’$im§da hmoVmo. ¶m‘wio nmZmda nmUWi, Amobga, {ÌH$moUr Vo ‘mdm {H$S>t‘m’©$V ngaVmo. ¶bmoìhoZ ‘moPH° $ nm§T>ar‘mer Am{U ñnem©Z,o Va
doS>odmH$S>o, Vn{H$ar a§JmMo {R>nHo$ nS>VmV. {R>nHo$ ‘moR>o hmoD$Z amoJQ> H$qbJS>m‘Yrb dm°Q>a‘obm°Z ~S> ZoH$« mogrgMm àgma ’w$b{H$S>o Am{U ñnem©Zo
^mJ dmiVmo Am{U nmZm§Zm {N>Ðo nS>VmV. amoJmMm àmXþ^m©d ’$im§da hmoVmo. Hw$Hw$a~rQ> ’$m¶bmoS>rMm àgma VwS>VSw >o ¶m {H$S>r‘m’©$V hmoVmo.
hmoD$Z bhmZ JmobmH$ma {R>nHo$ ˶mda nS>VmV. amoJJ«ñV ^mJ nm§T>am Cnm¶ …
nSy>Z ˶m {R>H$mUr ’$im§Zm {Mam Joë¶mgmaIo {XgVo. ¶m amoJmMm àW‘ 1) {dfmUyOݶ amoJ Agboë¶m ghOrdr {nH$m§Mm Zm¶ZmQ> H$amdm.
àmXþ^m©d {~¶mʶm‘m’©$V Am{U O{‘ZrVrb amoJJ«ñV AdeofmnmgyZ 2) {ZamoJr PmS>m§darb ’$im§Mo qH$dm à‘m{UV ~r dmnamdo.
hmoVmo. 3) amoJm§Mm àgma H$aUmè¶m {H$S>tMo H$sQ>H$ZmeH$ dmnê$Z doirM
~) PmÝWmo‘moZg H°$ånoñQ´>rg AUyOrdOݶ {R>nHo$ … H$mH$S>r {nH$mda {Z¶§ÌU H$amdo.
nmZmÀ¶m ImbÀ¶m ~mOybm nmUWi Vn{H$ar {R>nHo$ nS>VmV. 4) amoJQ> PmS>o {XgVmM ˶m§Mm CnQy>Z Zm¶ZmQ> H$amdm.
{R>nŠ¶m§Mm darb ^mJ {ndiga-Vn{H$ar Am{U H$S>m {ndiga g§nH©$ … 9403184752

eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020 & 47


{Z¶m©Vj‘ Ðmj~mJoVrc EH$mË‘rH$ H$sS>, amoJ ì¶dñWmnZ
àm. Vwfma CJbo, ghmæ¶H$ àmܶmnH$, Ho$. Ho$. dmK H¥$fr ‘hm{dÚmb¶, Zm{eH$

¶m dfuMm Ðmj h§Jm‘ AZoH$ g§H$Q>m§Zm Vm|S> XoV


H$mT>Urn¶ªV Ambm Amho. ‘mJrb H$mhr dfm©V
Ðmj H$sS>-amoJ ì¶dñWmnZmV amgm¶{ZH$ H$sS>ZmeH$m§À¶m
dmnamÀ¶m g‘ñ¶m dmTy> bmJë¶m AmhoV. ¶mVM ~mOmamV
CnbãY AgUmè¶m H$sS>ZmeH$m§Mo XrK©H$mcrZ n[aUm‘,
VgoM ˶m H$sSZmeH$m§Mr E‘.Ama.Eb. Am{U nr.EM.Am¶.
gm§^miUo hr XoIrb EH$ g‘ñ¶m ~ZV Mmbbr Amho.
‘mJrb dfu dmT>Umè¶m W§S>r‘wio ‘mJrb h§Jm‘mV ao{gS>çy,
‘ʶm§Vrb gmIa, KS>m§Mo dOZ H$sS>-amoJ ì¶dñWmnZmMo
EHy$UM J{UV XoIrb {~KS>bo hmoVo. hdm‘mZmVrb gVVÀ¶m ~XbmZwgma
EH$mpË‘H$ H$sS>-amoJ ì¶dñWmnZ
H$sS>-amoJ {Z¶§ÌUmVrc AS>MUr {Xdg|{Xdg dmT>V Mmbë¶m AmhoV.
gܶm XoIrb AYyZ-‘YyZ ¶oUmao YwHo$, nmD$g VgoM H$S>mŠ¶mMr W§S>r gܶm ~mJoV AmT>iUmè¶m ImoS>{H$S>rÀ¶m Air AdñWoMo {Z¶§ÌU
Aem g‘ñ¶m§gmo~VM ~mJm¶VXma H$sS>-amoJm§da {Z¶§ÌU {‘idʶmgmR>r H$aʶmgmR>r ^wgm nS>Umè¶m ImoS>mV VmaoÀ¶m ghmæ¶mZo H$moê$Z ˶mV
amgm¶{ZH$ H$sS>ZmeH$m§À¶m n¶m©¶mgmo~VM EH$mpË‘H$ H$sS>-amoJ Yw[aOݶ H$sS>ZmeH$ dmnamdo. ñQ´>mo‘°{e¶‘ ~m~m©{e¶‘ Am{U gobmoñQ>Zm©
{Z¶§ÌUmVrb O¡{dH$ n¶m©¶ XoIrb ¶m h§Jm‘mV Ðmj ~mJm¶VXmam§Zm ñH«o$~oQ>ma ¶m àOmVtMo àm¡T> {H$S>o OyZ ‘{hݶmnmgyZ gßQ>|~a ‘{hݶmn¶ªV
dmnamdo bmJUma AmhoV. ~mJoV AmT>iyZ ¶oVmV. bmb a§JmMr ImoS> ImUmar AirXoIrb ‘mJrb
H$mhr dfm©nmgyZ àmXþ^m©d H$aV Amho. ¶mgmo~VM ¶mM H$mimV ~mJoV nmZo
hdm‘mZmMm H$sS>-amoJ ì¶dñWmnZmda hmoUmam n[aUm‘ ImUmè¶m Aù¶mXoIrb ‘moR>çm à‘mUmda àmXþ^m©dmg gwédmV H$aVmV.
‘mJrb ‘{hݶmn¶ªV Ðmj nQ²>Q>çmV W§S>r H$‘r à‘mUmV hmoVr na§Vw, OyZ ‘{hݶmnmgyZ ~mJoV EH$ar EH$ ¶m à‘mUmV àH$me gmnù¶m§Mo
¶o˶m H$mimV W§S>r dmT>ʶmMr eŠ¶Vm Amho. dmVmdaUmVrb ~Xb Zoh‘rM {Z¶moOZ Ho$ë¶mg gd© àH$maÀ¶m {H$S>tMo àm¡T> ¶m gmnù¶mV AS>Hy$Z
H$sS>-amoJm§Zm AZwHy$c Ago ~Xb KS>dV AgVmV. T>Jmi dmVmdaU, nS>Vrb. VgoM ˶m§Mo nwT>rb OrdZMH«$ ~m{YV hmoB©c. àH$me gmnio
gmo~VM dmT>Umar AmЩVm Vmn‘mZ, gVVMo Xd, YwHo$ ¶m§Mm XoIrb g§Ü¶mH$mir gy¶m©ñVmZ§Va gwê$ H$ê$Z amÌr 10 dmOon¶ªV Mmcy R>odmdo.
amoJm§À¶m dmT>rda n[aUm‘ hmoVmo. Ðmj nrH$ ho ~waerOݶ amoJm§gmR>r A{Ve¶ àH$me gmnù¶m‘ܶo gܶm gmobaM{bV XoIrb gmnio CnbãY AmhoV.
g§doXZerb AgyZ H$moaS>çm dmVmdaUmV S>mCZr gma»¶m amoJmnmgyZ gmnù¶mV AS>H$boë¶m {H$S>r ~mhoa H$mTy>Z H$sS>ZmeH$m§À¶m ÐmdUmV
~mJobm g§ajU {‘iVo. ‘mJrb H$mhr dfm©nmgyZ JmoS>çm N>mQ>UrZ§Va Q>mHy$Z ‘mamì¶mV.
nS>Umè¶m nmdgm‘wio VgoM gVVÀ¶m Xdm‘wio amoJm§Mm àmXþ^m©d OmñV nmdgmù¶mV ~mJo‘ܶo {hadirÀ¶m IVm§À¶m {nH$m§Mr bmJdS>
hmoV Amho. N>mQ>Urnyd© n[apñWVr‘ܶo ~mJo‘ܶo S>mCZr, ^war, H$anm, ‘moR>çm à‘mUmV Ho$br OmVo. ¶mV àm‘w»¶mZo é§X nmZm§Mr {nHo$ AgVmV.
Vm§~oam ¶m amoJm§Mm àmXþ^m©d OmñV AgVmo. ~mJ N>mQ>ë¶mZ§Va gVVÀ¶m ¶mda V§~mIyMr nmZo ImUmè¶m Aù¶m§Mm àmXþ^m©d OmñV hmoVmo. ¶m§À¶m
Xdm‘wio ~mJoV ¶m amoJm§Mr n[apñWVr dmT>V OmVo. AZwHy$c dmVmdaUmV {Z¶§ÌUmgmR>r ñnmoS>moßQ>oam {bQ>çwam ¶m {H$S>rgmR>r AgUmao ë¶wg© cmdyZ
amoJm§Mm àmXþ^m©d dmT>V OmVmo, Aem doiog amgm¶{ZH$ H$sS>ZmeH$m§Mm EH$ar 5 H$m‘J§Y gmnù¶m§Mo {Z¶moOZ H$amdo. H$m‘J§Y gmnù¶mVrb ë¶wa
dmna XoIrb Hw$MH$m‘r R>aVmo. gVVÀ¶m Xdm‘wio XoIrb ~waerOݶ H§$nZrÀ¶m ‘mJ©Xe©H$ gwMZmZwgma ~XbmdoV.
amoJm§Mo {Z¶§ÌU AdKS> hmoD$Z amoJ {Z¶§ÌUmVrb IM© dmT>Vmo. H$moaS>çm ¶mM H$mimV ~mJoV {‘{b~JMm àmXþ^m©d ImoS>-Amobm§S>çmda {XgyZ
dmVmdaUmV ^warMm àmXþ^m©d ‘moR>çm à‘mUmV {XgyZ ¶oVmo. ¶oVmo. ~mJoVrb ImoS>-Amobm§S>çmg ~m§Yboë¶m gwVir‘ܶo {‘{b~J ‘moR>çm
~mJoV H$modir ’y$Q> AgVmZm {W«ßgMm àmXþ^m©d OmñV AgVmo. AYyZ- à‘mUmV A§S>r KmcyZ Amnbr dgmhV dmT>dVmV. PmS>mÀ¶m gmbrÀ¶m
‘YyZ nS>Umao Xd VgoM nmdgm‘Yrb I§S>, AmOy~mOycm AgUmao JdV AmV‘ܶo XoIrb {‘{c~J A§S>r KmbVmV. Aem {‘{b~JÀ¶m bnʶmÀ¶m
Aem n[apñWVr‘ܶo ~mJoV VwS>VwS>çm§Mm àmXþ^m©d A{YH$ à‘mUmV hmoV OmJm emoYyZ {VWo {Z¶§ÌU àUmbr am~{dUo eŠ¶ Pmë¶mg ^{dî¶mV
AgVmo. ‘mJrb H$mhr dfmª‘ܶo dmT>Umar W§S>r ImoS>{H$S>rÀ¶m OrdZMH«$mda dmT>Umam àmXþ^m©d Z¸$s H$‘r hmoB©c. ¶m doiog ImoS>-Amobm§S>o da ~mJm¶VXma
~Xb H$aVmZm {XgyZ ¶oV Amho. C~Xma dmVmdaUmV, H$‘r nmdgmÀ¶m amgm¶{ZH$ H$sS>ZmeH$m§Mr ’$dmaUr KoV AgVmV. ¶mM ’$dmaUr Xaå¶mZ
^mJmV {‘{b~JMm àmXþ^m©d gmV˶mZo dmT>VmZm AmT>iVmo. amgm¶{ZH$ H$sQ>H$ namonOrdr ~waer Ogo boH°$Zr{g{b¶‘ (ìhQ>u{g{b¶‘) boH°$Zr,
H$sS>ZmeH$m§gmo~VM O¡{dH$ n¶m©¶m§Mr {ZdS> ~mJm¶VXmam§Zm ¶m h§Jm‘mV {~ìhoar¶m ~°{g¶mZm, ‘oQ>mam¶{P¶‘ A°Zmogmonbr 5 {‘.br. à{V crQ>a ¶m
EH$mpË‘H$ H$sS>-amoJ ì¶dñWmnZmV A{YH$ ‘XV H$ê$ eH$Vo. à‘mUmV ImoS>-Amobm§S>çmda ’$dmaUr ¿¶mdr. nmdgmù¶mV XmoZ Vo VrZ

48 & eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020


doiog hr ’$dmaUr KoVë¶mg AmЩVm¶w³V dmVmdaUmV ¶mMm ’$m¶Xm A{YH$ {H$S>rÀ¶m {Z¶§ÌUmgmR>r ~°{gbg Ww[a¨OoZ{gg VgoM Eg.Eb.EZ.nr.ìhr.
à‘mUmV hmoVmo. VgoM ¶mM O¡{dH$ H$sS>ZmeH$m§Mm dmna AmidUrÛmao qH$dm AmYmarV O¡{dH$ H$sS>ZmeH$m§Mm dmna H$amdm. H$sQ>H$ namonOrdr ~waer
{S´>n‘YyZ EH$ar 2 crQ>a ¶m à‘mUmV H$amdm. ¶mMm ’$m¶Xm ~mJoVrb gd© Ogo, {~ìhoar¶m ~°{g¶mZm, ‘oQ>mam¶{P¶‘ A°Zmogmonbr ¶m§Mr 5 {‘.br.
àH$maÀ¶m {H$S>tÀ¶m {Z¶§ÌUmgmR>r hmoVmo. ~mJoV gwámdñWo‘ܶo AgUmè¶m à{V crQ>a ¶m à‘mUmV ’$dmaUr ¿¶mdr.
{H$S>tÀ¶m {Z¶§ÌUmgmR>r ¶m O¡{dH$ H$sS>ZmeH$m§Mm Mm§Jë¶m àH$mao Cn¶moJ N>mQ>UrZ§Va ~mJo‘ܶo AmЩVm¶w³V dmVmdaUmV S>mCZr amoJmMm
hmoVmo. nmdgmù¶mÀ¶m {XdgmVrb AZwHy$c dmVmdaUmV ¶m ~waerOݶ àmXþ^m©d ‘moR>çm à‘mUmV AmT>iyZ ¶oVmo. ¶m Xaå¶mZ ~waerOݶ amoJm§À¶m
H$sS>ZmeH$m§Mr dmT>XoIrb Mm§Jë¶m àH$mao hmoVo. {Z¶§ÌUmgmR>r gwS>mo‘moZmg âcwamogÝg, ~°{gbg g~Q>rbrg gma»¶m
CÝhmù¶mV ~è¶mn¡H$s g|{ж nXmWmªMo ‘pëM§J ~mJm¶VXma H$aV Cn¶moJr {OdmUy§Mm dmna ’$dmaUrVyZ H$aVm ¶oB©b. S>mCZr amoJmÀ¶m
AgVmV. VgoM nmdgmù¶mV {hadirÀ¶m IVm§Mo {nHo$ KoD$Z ˶m§Mo Adeof {Z¶§ÌUmgmR>r ¶m O¡{dH$ amoJZmeH$m§Mm ’$m¶Xm ~è¶mM dfmªnmgyZ
~moYmda Q>mH$bo OmVmV. ho gd© g|{ж nXmW© bdH$a Hw$OyZ ˶mVrb ~mJm¶VXma KoV AmhoV. nmD$g nS>V AgVmZm XoIrb ¶m§Mm dmna Ðmj
g|{ж nXmWm©Mm ’$m¶Xm ~mJobm ¶oUmè¶m h§Jm‘mV hmoUo AnojrV AgVo. ~mJog XrK©H$mbrZ g§ajU XoV AgVmo. amgm¶{ZH$ ~waerZmeH$m§Mm dmna
VgoM ~mJo‘ܶo ~moYm‘ܶo ‘mJrb h§Jm‘mVrb H$mS>çm§Mo Adeof {Q>Hy$Z ‘¶m©{XV ñdê$nmV Agë¶mg ’w$cmoam AdñWoV VgoM ‘ʶm§À¶m dmT>rÀ¶m
AgVmV. ˶mdarb amoJH$maH$ ~waer XoIrb ¶m AZwHy$c dmVmdaUmV AdñWoV VwS>VwS>o, {W«ßg VgoM {‘{b~J gma»¶m {H$S>tÀ¶m {Z¶§ÌUmgmR>r
‘moR>çm à‘mUmV amoJmMm àmXþ^m©d hmoʶmg H$maUr^yV AgVmV. ¶mgmR>r H$sQ>H$ namonOrdr ~waetÀ¶m ’$dmaUrMm ’$m¶Xm hmoB©c. ¶mM H$mimV ~mJoV
~mJo‘ܶo nmdgmù¶mV Q´>m¶H$moS>‘m© pìharS>rMm dmna dmT>m¶bm hdm. ~mJoV JdVXoIrb ~è¶mn¡H$s AgVo, ˶m‘wio ~mJoV agemofH$ {H$S>tMm àmXþ^m©d
nmD$g nSy>Z Joë¶mda {S´>n‘YyZ Q´>m¶H$moS>‘m©Mm dmna ’$m¶ÚmMm R>aVmo. ‘moR>çm à‘mUmV hmoVmo. ¶mM H$mbmdYr‘ܶo H$sS>ZmeH$m§À¶m E‘.Ama.
¶mgmo~V gwS>‘moZmg âbwamogÝg Am{U ~°{gbg g~Q>rbrg ¶m Cn¶w³V Eb. Am{U nr.EM.Am¶. gm§^miʶmMr H$gaV ~mJm¶VXmam§Zm H$amdr
{OdmUy§Mm XoIrb dmna {S´>n‘YyZ H$aVm ¶oB©b. ¶m‘wio ~mJoVrb amoJH$maH$ bmJVo. ¶mgmR>r boH°$Zr{g{b¶‘ (ìhQ>u{g{b¶‘) boH°$Zr, {~ìhoar¶m
Adeofm§Mm Zm¶ZmQ> hmoʶmg ‘XV hmoB©b. O{‘ZrVrb CnbãY g|{ж ~°{g¶mZm, ‘oQ>mam¶{P¶‘ A°Zmogmonbr 5 {‘.br. à{V crQ>a ¶mà‘mUmV
nXmWmªgmo~V ¶m Cn¶w³V ~waer Am{U {OdmUy§Mr dmT> PnmQ>çmZo hmoVo. ’$dmaUr ¿¶mdr. Ðmj‘ʶm§Mm {dH$mg hmoV AgVmZm amgm¶{ZH$
O{‘ZrVrc g|{ж nXmW© Hw$OVmZm O{‘ZrV {d{dY àH$maMo A°{gS²g H$sQ>H$ZmeH$m§Mm dmna H$‘r Pmë¶mda {‘{c~JMm àmXþ^m©d dmT>ë¶mg
òmdbo OmVmV, ˶m‘wio O{‘ZrMm gm‘y XoIrb {Z¶§{ÌV amIʶmg ‘XV {H«$ßQ>mobr‘g ‘m°ÝQ´>moPm¶ar na^jr H$sQ>H$m§Mm XoIrb dmna ~mJoV H$aVm
hmoVo. MwZIS>r O{‘ZrV ¶mMm ’$m¶Xm A{YH$ à‘mUmV {‘iVmo. ¶oB©b. {‘{b~JÀ¶m g‘yhm‘ܶo ¶m na^jr H$sQ>H$mÀ¶m Aù¶m qH$dm àm¡T>
Ðmj ~mJoÀ¶m JmoS>çm N>mQ>UrÀ¶m AJmoXa ~mJoMr nmZJi H$aVmV, à{V PmS> 5 Vo 10 ¶m à‘mUmV gmoS>ë¶mg ˶mMm ’$m¶Xm nona‘Yrb
¶mdoiog ~mJoVrc amoJJ«ñV nmZm§Mo Adeof Imbr nSy>Z ˶mnmgyZ ¶oUmè¶m Ðmj KS>mVrc {‘{b~J ì¶dñWmnZmV XoIrb hmoB©b. ¶m {‘ÌH$sQ>H$m§Mo
h§Jm‘mV g§gJ© hmoʶmMr eŠ¶Vm A{YH$ AgVo. Aem doiog nmZJirÀ¶m CËnmXZ ~mJm¶VXma ñdV… XoIrb H$ê$ eH$VmV. ‘ʶm§‘ܶo gmIa
AJmoXa Q´>m¶H$moS>‘m©, gwS>‘moZmg, ~°{gbgMm dmna ’$dmaUr‘YyZ Ho$ë¶mg ^aʶmÀ¶m AdñWoV ~mJoV bmb H$moirMm àmXþ^m©d AmT>iyZ ¶oVmo.
A{YH$ ’$m¶Xm {‘iVmo. {deofH$ê$Z S>mCZr Am{U ^war gma»¶m amoJmMo ¶m {H$S>rÀ¶m {Z¶§ÌUmgmR>r O¡{dH$ KQ>H$m§‘ܶo ñnmoamo{W«Šg ’§$Jmoa‘,
{~OmUy§Mm Zme ¶m ’$dmaUr‘wio H$aVm ¶oVmo. N>mQ>UrÀ¶m doiog amoJJ«ñV {hagwÅ>obm Wm°ångmoZr ¶m H$moirdJu¶ {H$S>tda dmT>Umè¶m ~waetMm dmna
Adeof ~mJoÀ¶m ~mhoa H$mT>ë¶mg ¶oUmè¶m h§Jm‘mV ¶mMm amoJ {Z¶§ÌUm‘ܶo ’$dmaUr‘YyZ H$aVm ¶oB©b.
{deof ’$m¶Xm {XgyZ ¶oVmo. nwT>rb h§Jm‘mÀ¶m doiog Ðmj ~mJm¶VXmam§Zr Ðmj~mJoVrb amgm¶{ZH$ H$sS>ZmeH$m§À¶m gd© ’$dmaʶm H$‘r
‘mJrb h§Jm‘mÀ¶m AZw^dmdê$Z {ZU©¶ ¿¶mdm. Pmë¶mZ§Va Ðmj KS>mg nona cmdʶmnydu ^warÀ¶m {Z¶§ÌUmgmR>r ~mJo‘ܶo
Ðmj ~mJoMr JmoS>çm ~hmamMr N>mQ>Ur Pmë¶mnmgyZM {W«ßg, VwS>VwS>o A°ånobmo‘m¶{gg {³dñHo${bg ¶m ^warda namonOrdr H$m‘ H$aUmè¶m
¶m§gma»¶m agemofH$ {H$S>tgmo~V {d{dY àH$maÀ¶m nmZo ImUmè¶m ~waerMm dmna ’$dmaUrVyZ H$aVm ¶oB©b. Ðmj n[an³dVoÀ¶m AdñWoV
Aù¶m§Mm àmXþ^m©d AmT>iyZ ¶oVmo. ¶mÀ¶m {Z¶§ÌUmgmR>r ~mJm¶VXma Q´>m¶H$moS>‘m© hOm©{Z¶‘, gwS>mo‘moZmg âcwamogÝg, ~°{gbg g~Q>rbrg
H$sQ>H$ZmeH$m§Mr ’$dmaUr KoV AgVmV. ¶mM Xaå¶mZ {ndio {MH$Q> gma»¶m O¡{dH$ ~waerZmeH$m§Mm dmna dmT>dë¶mg ˶mMm ’$m¶Xm amoJ
gmnio, H$m‘J§Y gmnù¶m§Mo {Z¶moOZ Ho$ë¶mg H$‘r IMm©V ¶m {H$S>tMm {Z¶§ÌUmgmR>r VgoM PmS>m§Mr à{VH$maH$ e³Vs dmT>dʶmg XoIrb hmoVmo.
~§Xmo~ñV hmoD$ eH$Vmo. ‘mJrb VrZ h§Jm‘mnmgyZ Zm{eH$ n[agamV Ðmj H$mT>UrnümV ¶oUmè¶m ’$iHy$O gma»¶m ~waerOݶ amoJm§Mo XoIrb {Z¶§ÌU
~mJo‘ܶo "ñnmoS>moßQ>oam {bQ>çwam'Mm àmXþ^m©d ‘moR>çm à‘mUmV AmT>iyZ ¶m ’$dmaUrVyZ ghOnUo hmoVo.
¶oV Amho. ¶m h§Jm‘mV H$mT>Urg Amboë¶m ÐmjmÀ¶m ‘ʶm§Mo ZwH$gmZ ¶oUmè¶m h§Jm‘mV H$sS> amoJ {Z¶§ÌUm‘ܶo EH$mpË‘H$ H$sS>-amoJ
ñnmoS>moßQ>oam {bQ>çwam ¶m AirH$Sy>Z ‘moR>çm à‘mUmV {XgyZ Ambobo Amho. ì¶dñWmnZ àUmbr A§‘b~OmdUr H$aVmZm O¡{dH$ H$sS>ZmeH$m§Mm dmna
¶m {H$S>rÀ¶m {Z¶§ÌUmgmR>r N>mQ>Ur AJmoXanmgyZ ì¶dñWmnZ H$aUo Ho$ë¶mg ao{gS>çy ì¶dñWmnZmMo XoIrb H$m‘ ~mJm¶VXmam§Mo hmoUma Amho.
Amdí¶H$ Amho. ˶mgmR>r ñnmoS>moë¶wa cmdyZ H$m‘J§Y gmnio EH$ar 5 ¶m ˶m‘wio ¶oUmè¶m h§Jm‘mV ~mJm¶VXmam§Zr Oê$a O¡{dH$ KQ>H$m§Mm dmna
à‘mUmV bmdë¶mg ’w$bmoam AdñWoV hmoUmam AirMm àmXþ^m©d H$‘r H$aVm H$amdm. ¶m‘wio {Z¶m©Vj‘ CËnmXZ dmT>ʶmg ‘XV hmoD$Z Xoembm naH$s¶
¶oB©b. ¶m gmnù¶m§Ûmao ’w$bmoam AdñWonmgyZ ñnmoS>moßQ>oam {H$S>rMo {Z¶§ÌU MbZ XoIrb CnbãY hmoB©b.
eŠ¶ hmoB©b. {Z¶m©VrgmR>r ao{gS>çy {Z¶§ÌU H$aVmZm ñnmoS>moßQ>oam {bQ>çwam g§nH©$ : 9420233466

eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020 & 49


H$mnyg doMUrZ§Va Q´>°³Q>aM{bV loS>aMm dmna
S>m°. pñ‘Vm. EZ. gmob§H$s, {d^mJà‘wI H¥${f ¶§Ì d e³Vs, S>m°. amhþb am‘Q>oHo$, {d^mJà‘wI, {dÚwV d BVa D$Om©, H¥$A‘,
dg§Vamd ZmB©H$ ‘amR>dmS>m H¥${f {dÚmnrR>, na^Ur

eo Vr ì¶dgm¶mV ‘Oya Q>§MmB© bjmV KoVm {d{dY H$m‘o H$aʶmH$[aVm


gwYm[aV ¶§Ìm§Mr {Z{‘©Vr H$aʶmV Ambr Amho. ˶m‘wio doi, l‘
Am{U Am{W©H$ ~MV hmoVo. H$mnyg doMUrZ§Va eoVH$ar nèhmQ>çmMo {Z¶moOZ
nma§n[aH$ nÕVrZo H$aVmV, Á¶m‘wio nèhmQ>r H$mT>Uo, Jmoim H$aUo hr
à{H«$¶m doiImD$ Am{U IMuH$ Amho. ˶m‘wio ¶m H$m‘mgmR>r gwYmarV
¶§ÌmMm dmna H$aUo JaOoMo Amho.
nèhmQ>r H$mT>ʶmÀ¶m nma§n[aH$ nÕVr d VmoQ>o
‘Owam§À¶m ghmæ¶mZo nèhmQ>r CnQ>Uo, H$mnUo, Jmoim H$aUo d OmiUo.
Zm§JamÀ¶m ghmæ¶mZo nèhmQ>r H$mT>Uo, Jmoim H$aUo d OmiUo. nma§n[aH$ nÕVrÀ¶m VwbZoZo 75 Q>¸o$ IMm©Mr ~MV hmoVo. loS> Ho$bobo
{nH$mMo Adeof eoVmV ngabo OmD$ eH$Vo qH$dm Q´>m°br‘ܶo Jmoim H$aVm
nma§n[aH$ nÕVrMo VmoQ>o ¶oVo.
A˶§V IMuH$ ho ¶§Ì Q´>°³Q>a 3 nm°B§Q> B§Q>aqbHo$Obm OmoS>bo OmVo. nr.Q>r.Amo. À¶m
OmñV ‘Owam§Mm dmna d doiImD$ à{H«$¶m gmømZo {’$adbo OmVo.
nèhmQ>r Omië¶mZo dmVmdaUmV àXÿfU EH$m doiog EH$ nèhmQ>çmMr Amoi O{‘ZrnmgyZ Odinmg 5 g|.‘r.
Agwa{jV n¶ªV VmoS>br OmVo. ˶mZ§Va ˶mMr Hw$Å>r H$ê$Z ãbmoAaÀ¶m gmømZo
O¡d B§YZmMo ‘moR>çm à‘mUmda ZwH$gmZ ‘mJo O{‘Zrda ’o$H$br OmVo. Ho$bobr Hw$Å>r ¶§Ìmbm ‘mJo Q´>m°br OmoSy>Z
Jmoim H$aVm ¶oVo.
Cnm¶
‘mo~mB©b loS>aMm dmna d¡{eîQ>ço
‘mo~mB©b loS>a ho nwT>rb nrH$ eoVmV ObX JVrZo gm’$$ H$aʶmgmR>r A{Ve¶ gmono, ObX d H$m¶©j‘ ¶§Ì
{nH$m§Mo XoR> H$mnʶmgmR>r Am{U VmoS>ʶmgmR>r EH$m Q´>°ŠQ>ada MmbUmao H¥${f doi, l‘ Am{U n¡emV ~MV
CnH$aU Amho. H$nmer, Ea§S>, ‘H$m, Vya Am{U BVa VËg‘${nH$m§gmR>r ^mS>oVÎdmda A{YH$ Cn¶moJr H$m¶©j‘ ¶§Ì
¶mo½¶. S>çwAb ŠbMgh H$moU˶mhr 40 EM.nr. Am{U ˶mhÿZ A{YH$ Mmam ~marH$ H$aʶmgmR>r gwÜXm dmna
EM.nr. Q´>°ŠQ>aÛmao ‘erZ Mmb{dbr OmD$ eH$Vo. ho ‘erZ 3 nm°B§Q> nèhmQ>çmMr Hw$Å>r AmÀN>mXZmgmR>r Cn¶moJr
qbHo$Obm OmoS>bobo Amho Am{U nrQ>rAmoÛmao S´>mBìh emâQ>Ûmao 540/1000
AmanrE’$Ûmao g‘WuV Amho. ‘mo~mB©b loS>a ho {nH$mMo Adeof, {hadm H$S>~m Hw$Å>rgmR>r Cn¶moJr
Mmam Am{U H$mngmMo XoR> ~marH$ H$mnyZ/VwH$S>o H$ê$Z 1.5 Vo 3 Q>Z/ H$nmer, hÎmr Kmg ({JÞr JdV), ‘H$m, ~mOar d C^r Ádmar.
VmgmZo ghOnUo ’o$Hy$ eH$Vmo. {nH$mÀ¶m AdeofmMo VwH$S>o H$aʶmgmR>r Cn¶w³V
Hw$Å>r Ho$bobm ^wgm hm WoQ> eoVmV Q>mH$Vm ¶oVmo qH$dm Q´>m°br‘ܶo
Jmoim H$ê$ eH$Vmo.
‘erZÛmao O{‘Zrda nS>boë¶m ^wgm bdH$amV bdH$a H§$nmoñQ>
IVm‘ܶo ê$nm§Va H$aVm ¶oVmo. ˶m‘wio O{‘ZrMr gwnrH$Vm d nmUr
emofyZ KoʶmMr j‘Vm dmT>Vo.
Jmoim Ho$bobm ^wgm Am¡Úmo{JH$ joÌm‘ܶo Cn¶moJr nS>Vmo d ˶m‘wio hm
^wgm eoVH$è¶mgmR>r n¡gm {‘idʶmMo ‘mܶ‘ ~ZVo.
40 EM.nr. À¶m daÀ¶m Q´>°ŠQ>abm MmbUmao.
loS>a ‘erZ à{V Vmg EH$ EH$a nèhmQ>rMo VwH$S>o H$ê$Z ˶mMm ^wgm
O{‘Zr‘ܶo Q>mH$Vo qH$dm Jmoim H$aVo.
g§nH©$ … 8007752526

50 & eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020


emo^oÀ¶m ‘mem§Mo nmbZ : ì¶dgm¶mMr g§Yr
S>m°. Jm¡ar haHw$iH$a, S>m°. A‘¥Vm eoQ>o {H$Zmao, ‘Ëñ¶emó Aä¶mgH$, ‘w§~B©

Om J{VH$ emo{^d§V ‘mem§À¶m ì¶mnmam‘ܶo ^maVmMo 1 Q>³H$m


¶moJXmZ Amho. 2014 ‘ܶo emo{^d§V ‘mem§Mr {Z¶m©V 69.26
Q>Z (gamgar 566.66 H$moQ>r én¶o) Amho. 1995 Vo 2014 À¶m Xaå¶mZ
{Z¶m©VrMm Xa 11 Q>³Ho$ Zm|Xdbm Jobm Amho. ^maV Xoe O¡d{d{dYVoZo
g‘¥Õ AgyZ AZwHy$b hdm‘mZ Am{U ñdñV H$m‘Jmam§Mr CnbãYVm ¶m‘wio
^maVmV emo^oÀ¶m ‘mem§Mo CËnmXZ ‘moR>çm à‘mUmV Amho. ^maVmV Ho$ai,
Vm{‘iZmSy> Am{U n{ü‘ ~§Jmb øm amÁ¶m§‘ܶo ‘w»¶V… emo^oÀ¶m ‘mem§Mo
nmbZ Ho$bo OmVo.
emo{^d§V ‘mí¶m§Mo Xoer Am{U naXoer Ago dJuH$aU Ho$bo OmVo.
^maVmVrb Ag§»¶ ñWm{ZH$ àOmVtÀ¶m CnbãYVo‘wio emo{^d§V ‘Ëñ¶
CÚmoJmÀ¶m {dH$mgmgmR>r ‘moR>m hmV^ma bmJbm Amho. XoemVrb CÎma-nyd©
amÁ¶o, n{ü‘ ~§Jmb, Ho$ai Am{U Vm{‘iZmSy> ¶m amÁ¶m§‘ܶo {d{dY Xoer ‘mem§Mr ¶mo½¶ Vr H$miOr KoVbr Va ‘mgo df©^a A§S>r XoD$ eH$VmV
àOmVr AmT>iVmV. {Z¶m©VrMr ‘mJUr nyU© H$aʶmgmR>r A§XmOo 90 Q>³Ho$ Am{U Vo 2 Vo 5 dfm©n¶ªV {Od§V amhÿ eH$VmV. A§S>r XoUmao ‘mgo A§S>r
ñWm{ZH$ àOmVr (85 Q>³Ho$ nydm}Îma ^maVmVrb AmhoV) Jmoim H$ê$Z ‘Ëñ¶mb¶mÀ¶m H$mModa qH$dm nmUdZñnVtÀ¶m nmZm§da XoVmV. H$mhr ‘mgo
{Z¶m©V Ho$ë¶m OmVmV. gܶm gw‘mao 100 àOmVtMo g§JmonZ emo{^d§V Amnë¶m {n„m§Mr H$miOr KoVmZm {XgVmV Va H$mhr ˶m§MrM A§S>r Zï>
‘mgo åhUyZ Ho$bo OmVo. {dXoer ‘mem§Mm a§J, AmH$ma Am{U ‘Z‘mohH$Vo‘wio H$aVmV. åhUyZ {d{dY àOZZì¶dñWm Amdí¶H$ AmhoV. ¶mCbQ>, {n„o
OmJ{VH$ ~mOmanoR>oV ˶m§Zm ‘moR>r ‘mJUr Amho. 300 nojm OmñV XoUmao ‘mgo {n„o ~°MogZo XoVmV Am{U øm§Mo àOZZ VwbZoZo A§S>r XoUmè¶m
{dXoer emo{^d§V ‘mgo ¶m ì¶mnmam‘ܶo g‘m{dï> AmhoV. ^maVmV gw‘mao ‘mem§nojm gmono AgVo.
200 OmVtÀ¶m ‘mem§Mr n¡Xmg Ho$br OmVo. 90 Q>³Ho$ ^maVmMr {Z¶m©V
H$mobH$˶mVyZ hmoVo, ˶mnmR>monmR> ‘w§~B©VyZ 8 Q>³Ho$ Am{U MoÞB©‘YyZ 2 ì¶mdgm{¶H$ÑîQ>çm ì¶mdgm{¶H$ÑîQ>çm ì¶mdgm{¶H$ÑîQ>çm
Q>³Ho$ {Z¶m©V hmoVo. ‘hÎdmÀ¶m Xoer ‘hÎdmMo A§S>r ‘hÎdmMo {n„o
‘Ëñ¶nmbZ ì¶dgm¶ … emo{^d§V ‘Ëñ¶nmbZ åhUOo {d{dY àOmVr XoUmao ‘mgo XoUmao ‘mgo
AmH$f©H$ Am{U a§JrV ‘mem§Mo EH$m ‘¶m©{XV Obì¶dñWoV Ho$bobo g§dY©Z bmoM, Po~«m {’$e, aoS> Q>ob ãb°H$ emH©$, Jßnr, ‘m~©b ‘m°br,
Am{U g§JmonZ hmo¶. emo^oÀ¶m ‘mem§Zm {Od§V Xm{JZo åhUyZhr AmoiIbo ½bmg{’$e, hZr H$m{S>©Zb Q>oQ´>m, gob {’$Z ‘m°br,
OmVo. Jmoam‘r, nopÝgb {ZAmoZ Q>oQ´>m, E§Ob ñdmoS>© Q>ob, ßb°Q>r
OJ^amV 30,000 hÿZ A{YH$ ‘mem§À¶m àOmVtMr Zm|X Pmbr JmoëS> bo{~¶mo, ‘mgm, amg~moam,
Amho, ˶mn¡H$s 800 àOmVr emo{^d§V ‘mem§À¶m AmhoV. emo^oÀ¶m ‘mem§À¶m gd© ãb°H$ emH©$, VrZ ñnm°Q> Jmoam‘r,
~hþVm§e àOmVr JmoS>çm nmʶmVrb AmhoV. ~hþVm§e a§JrV ‘mgo A°Zm~m§{VS>r amoPr ~m~©, Eg-~m~©. S²>dm’©$ Jmoam‘r,
(Anabantidae), H°${b{WS>mB© (Callichthyidae), MmamgrS>m {H$qgJ Jmoam‘r,
(Characidae), grpŠbS> (Cichlidae), H$mo{~{VS>r (Cobitidae), ’$m¶Q>tJ {’$e,
gm¶{àZmoS>m|{Q>S>r (Cyprinodontidae), gm¶{à{ZS>o (Cyprinidae) JmoëS>{’$e,
Am{U {ngrbrS>r> (Poeciliidae) ’°${‘cr‘ܶo ¶oVmV. ’$m¶a‘mCW
gm‘mݶV: {dXoer ‘mem§Mm ^maVr¶ ~mOmam§da à^md Amho Am{U {gH$brS>, H$moB© H$mn©
ñWm{ZH$ ~mOmanoR>oV 250 nojm OmñV {d{dY àOmVr Zm|X{dboë¶m
AmhoV. 200 nojmhr A{YH$ JmoS>çm nmʶmVrb ‘mem§À¶m àOmVtMo àOZZ
^maVmVrb doJdoJù¶m ^mJmV ‘Ëñ¶ ì¶mdgm{¶H$m§H$Sy>Z Am{U a§JrV g§dY©Z gw{dYm
‘mem§Mr AmdS> Agboë¶m§H$Sy>Z Ho$bo OmVo. gd©gmYmaU g§dY©Z nÕVr‘ܶo {g‘|Q>Mr Q>mH$s, H$mMoMo ‘Ëñ¶mb¶,
‘Ëñ¶mb¶mVrb ‘mgo A§S>r XoUmao ‘mgo Am{U {n„o XoUmao (OrdYmaH$) ‘mVrMm Vbmd B. Jmoï>r dmnaë¶m OmVmV. 3 Vo 4 {g‘|Q>À¶m Q>mŠ¶m
‘mgo ¶m XmoZ ‘w»¶ àH$mamV ‘moS>VmV. nwÝhm ˶m‘ܶo A§S>çm§Mr XoI^mb (3 ‘r.  2 ‘r.  1 ‘r.) bhmZ ‘Ëñ¶ g§JmonZ ¶w{ZQ>gmR>r nwaoem
H$aUmao ‘mgo, A§S>çm§Mr XoI^mb Z H$aUmao ‘mgo, A§S>çm§Zm nwaUmao, AmhoV. Aem {g‘|Q>À¶m Q>mŠ¶m O{‘ZrnmgyZ C§Mmda ~m§Ymì¶mV OoUoH$ê$Z
A§S>r Vm|S>mV C~dUmao, KaQ>r ~ZdUmao Ago {d{dY àH$ma nS>VmV. Oa nmʶmMm {ZMam gwb^VoZo hmoD$ eHo$b. H$mMoMo ‘Ëñ¶mb¶ ‘mem§À¶m

eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020 & 51


A°Zm~m§{VS>r (Anabantidae) gm¶{à{ZS>o (Cyprinidae) MmamgrS>m (Characidae)

grpŠbS> (Cichlidae) gm¶{àZmoS>m|{Q>S>r (Cyprinodontidae) {ngrbrS>r> (Poeciliidae)

àOZZmgmR>r {ZdS>bobo AgyZ ømMm ‘w»¶ CÔoe hrQ>a Am{U EaoQ>a XOm©À¶m nmʶmV dmT>Umè¶m ‘mem§Zm amoJm§Mm àmXþ^m©d hmoV Zmhr.
ghOnUo dmnaVm ¶oVmV. ‘Ëñ¶ eoVH$ar ‘mVrMo bhmZ Vbmd ‘mem§Mr emo{^d§V ‘mem§Mo àOZZ Am{U g§dY©Z AZoH$ J«m‘rU bmoH$ VgoM
bhmZ {n„o g§JmonZ H$aʶmgmR>r dmnê$ eH$VmV. gmYmaUnUo, nmdgmMo ~oamoOJma ¶wdH$m§gmR>r EH$ AmemdmXr n¶m©¶ R>ê$ eH$Vmo. ‘Ëñ¶eoVrÀ¶m
nmUr ho emo^oÀ¶m ‘mem§À¶m g§dY©ZmgmR>r gdm}Îm‘ òmoV Amho. Oa BVa H$moU˶mhr n¶m©¶mnojm a§JrV ‘mem§À¶m nmcZmgmR>r bhmZ OmJm
ZJanm{bHo$Mm nmUr nwadR>m dmnamV Agob Va {S>Šbmo[aZoeZgmR>r nmUr Am{U gwédmVrbm H$‘r Jw§VdUyH$ bmJVo. ¶mgmR>r ‘mem§À¶m gd¶r,
XmoZ-Mma {Xdg EaoQ> H$amdo. J«m‘rU ^mJmV Q>çy~dobMo nmUr dmnaVm ¶oD$ Amhma, Ordemó Am{U nmʶmMr JwUdÎmm ñnï> g‘OUo Amdí¶H$ Amho.
eH$Vo. g§JmonZ nmʶmMo gamgar Vmn‘mZ 15 Vo 28 A§e g|.J«o. Am{U ehar ^mJmV XoIrc KamV, Kam~mhoa qH$dm KamÀ¶m N>namda ‘Ëñ¶nmbZ
gm‘y AëH$Y‘u Agmdm. ~hþVoH$ a§JrV ‘mem§À¶m àOmVr ‘¥Xÿ-‘ܶ‘ hmS>© Ho$bo OmD$ eH$Vo. øm CÚmoJmgmR>r H$‘r ‘Zwî¶~i bmJV Agë¶mZo
nmʶmV Mm§Jë¶m dmT>VmV. {ó¶m qH$dm Á¶oð> 춳Vs KaJwVr ‘Ëñ¶mb¶ ¶w{ZQ²>g Mmbdy eH$VmV
Am{U ˶m§Mm gm‘m{OH$ Am{U Am{W©H$ XOm© gwYmê$ eH$VmV.
a§JrV ‘mem§Mo AÞ Am{U Amhma
cKy CÚmoOH$ {d{dY ao{S>‘oS> n°Ho$Q> ’$sS> qH$dm AmQ>}{‘¶m {gñQ> emo^oÀ¶m ‘mem§À¶m ¶eñdr CËnmXZmgmR>r H$mhr Amdí¶H$
IaoXr H$ê$ eH$V ZmhrV, Oo ‘hmJ AmhoV. VWm{n, Ago eoVH$ar ‘mem§Zm KQ>H$
{Od§V ImÚ XoD$ eH$VmV. Á¶m‘ܶo B§’w$gmo[a¶m, amo{Q>’o$ag, ‘moBZm, 1) nmUr Am{U drO ¶m§Mm gVV nwadR>m Amdí¶H$ Amho.
S°>’${Z¶m, ~«mBZ {lån, Qw>{~’o$Šg, ‘ÀN>am§À¶m Aù¶m, Jm§Sw>im§Mo VwH$S>o, 2) àOZZmgmR>r {ZdS>bobo ‘mgo Cƒ XOm©Mo AgUo Amdí¶H$ Amho,
B. g‘mdoe hmoVmo. {Od§V ImÚmMm nwadR>m gVV ìhmdm, ¶mgmR>r ˶m§Zm Ago ‘mgo {dH«$sgmR>r XO}Xma ‘mgo CËnmXZ H$aVmV. ‘mí¶m§Mr {n„o
Jmoim H$aʶmnojm ˶m§Mo g§dY©Z H$amdo. {Od§V ImÚ ‘mem§À¶m gwédmVrÀ¶m n[an³d hmoB©n¶ªV dmT>dmdrV Á¶m‘wio ˶m§Zm CÎm‘ qH$‘V {‘iob,
H$mimV ({n„m§gmR>r) A˶§V Amdí¶H$ AgVo, VgoM ‘mem§Mm b¢{JH$ Am{U ˶mVrb H$mhr CÎm‘ ‘mgo nwT>rc àOZZmgmR>r dmnaVm ¶oD$
{dH$mg bdH$a hmoʶmgmR>r XoIrb {Od§V ImÚ {Xbo OmVo. H$‘r ImÚ, eH$Vrb.
A{V ImÚ Xoʶmnojm Ho$ìhmhr Mm§Jbo H$maU; ˶m‘wio nmʶmMr JwUdÎmm 3) Ago H|$Ð dmhVwH$sÀ¶m Ñï>rZo ì¶dhm¶© Agmdo.
H$‘r hmoVo. 4) ~mOmamMr ‘mJUr, J«mhH$mMr àmYmݶVm Am{U EHy$UM, d¡¶{³VH$
g§nH$m©Ûmao ‘mH}$qQ>J ZoQ>dH©$Mo Am°naoeZ Am{U gmd©O{ZH$ g§~§Y
nmʶmMr JwUdÎmm Am{U ì¶dñWmnZ Mm§Jbo AgUo {hVmdh Amho.
a§JrV ‘mgo nmʶmÀ¶m XOm©bm A{Vg§doXZerb AgVmV Am{U 6) {d{dY ‘mܶ‘m§Ûmao CÚmoOH$mZo Amnbo kmZ AÚ¶mdV H$aUo Amdí¶H$
åhUyZM ‘mem§À¶m àOZZ, g§dY©Z Am{U g§JmonZ ¶mgmR>r nmʶmMm XOm© Amho.
CÎm‘ AgUo A˶mdí¶H$ AgVo. {Z¶{‘V ‘Ëñ¶mb¶mVrb nmUr ~XbUo
Am{U EaoeZZo AmnU nmʶmMr JwUdÎmm amIy eH$Vmo. AemàH$mao Mm§Jë¶m g§nH©$ … 9324725229

52 & eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020


~m¶moâcmoH$ nÕVrZo ‘Ëñ¶g§dY©Z
lr. lrH$m§V {d. dmé§OrH$a, ‘Ëñ¶ì¶dgm¶ {dH$mg A{YH$mar, gmVmam

E Hy$U cmoH$g§»¶oMr dmT> nmhVm gZ 2050 n¶ªV cmoH$g§»¶m 9.60


H$moQ>r hmoʶmMr eŠ¶Vm Amho. ¶m‘wio ghm{OH$M AÞmMr ‘mJUr
dmT>Uma Amho d ˶mVyZ à{WZo nyaH$ AÞ CncãY H$éZ XoUo AmìhmZmË‘H$
AgUma Amho. ¶mMm {dMma H$aVm ‘Ëñ¶moËnmXZ dmT>dUo Amdí¶H$ hmoUma
Amho. ‘Ëñ¶moËnmXZ dmT>co Va {ZpíMVM ¶m joÌmVrc amoOJma dmT>Uma
Amho. Am{W©H$ joÌmMm {dH$mg hmoUma Amho. E’$.E.Amo. À¶m ‘m{hVrZwgma
OmJ{VH$ ‘Ëñ¶moËnmXZ 6.2 Q>¸$¶m§Zr dmT>V AgyZ 2002 nmgyZ 2012
n¶ªV ‘Ëñ¶moËnmXZ 32.40 cmI ‘o.Q>Z hmoVo Vo AmVm 66.6 cmI ‘o.
Q>Z BVHo$ Pmco Amho.
~m¶moâcmoH$ hr Z{dZ àH$maMr {ZcH«$m§Vr AgyZ nmʶmVrc AÞKQ>H$
ho nwZ:àH«$s¶m H$éZ dmnaco OmVmV. ¶m nÕVr‘ܶo nmUr ~XcʶmMr
JaO amhV Zmhr. ~m¶moâcmoH$ V§ÌkmZ ho n¶m©daUñZohr V§ÌkmZ Amho.
Á¶m‘ܶo gwú‘ àmUr, dZñnVrßbd§J V¶ma Ho$co OmVmV. ~m¶moâcmoH$
åhUOo nmʶmVrc Va§JUmao d dmT> hmoUmao {Od§V Am{U ‘¥V H$m~©Zr 9) ‘mgo‘mardarc VmU H$‘r hmoVmo.
KQ>H$, àmUr ßbd§J, ~°ŠQ>oar¶m hmo¶. hr nmʶmda àH«$s¶m H$aUo, àmUr 10) ‘Ëñ¶ImÚmMm dmna H$‘r hmoV Agë¶m‘wio Q>mH$mD$ ‘mem§Mr ‘mJUr
dZñnVr ßbd§JmZm AÞ nwadR>m àH«$s¶m H$aUo, àmUr/dZñnVr ßbd§JmZm H$‘r hmoVo.
AÞ nwadR>m H$aUo, nmʶmVrc AÞmMm dmna H$aUo ¶mMr O¡d{Z¶§{ÌV
nÕV Amho. C{Ôï>¶o
~m¶moâcmoH$ nÕV hr Xÿ{fV nmʶmda àH«$s¶m H$aʶmMr nÕV Agë¶mZo ~m¶moâcmoH$Mm dmna H$éZ Cƒ CËnmXZ j‘Vm Agcocr gKZ
¶m nÕVrcm ‘Ëñ¶g§dY©Zm‘ܶo Iwn ‘hËd Amho. Cƒ nmVirdarc H$m~©Z, ‘Ëñ¶g§dY©Z nÕVr {dH${gV H$aUo. eoVH$ar Am{U ~oamoOJma ¶m§Zm
Zm¶Q´>moOZ à‘mU amIʶmH$arVm {nï>‘¶ nXmW© ‘irMm dmna Ho$cm OmVmo ~m¶moâcmoH$Mm dmna H$éZ CËnÞmMo gmYZ {Z‘m©U H$aUo
Am{U nmʶmMr nmVir Cƒ XOm©Mr amIʶmH$[aVm EH$no{e¶ gwú‘ O¡{dH$
à{WZm§Mm dmna Ho$cm OmVmo. ¶mH$[aVm àmo~m¶mo{Q>H$Mm dmna Ho$cm OmVmo. Vm§{ÌH$ Vn{ec
Aem n[apñWVrV KZ gwú‘ àmUr {dH${gV Ho$co OmVmV Am{U Vo nmʶmMo OmJm nya àdU joÌmV Zgmdr, nwaogm nmUr nwadR>m CncãY Agmdm,
O¡{dH$ à{H«$¶mH$maH$ Am{U à{WZ¶w³V AÞmMr Aem XmoZ àH$mao EH$mM Omʶm ¶oʶmH$arVm añVm Agmdm, Mm§Jcm Xa {‘iʶmH$arVm Odi
doir H$m¶© H$aVmV Oo Zm¶Q´>moOZ ‘w³V {dfmar KQ>H$ {ZpîH«$¶ H$aʶmMo ~mOmanoR> Agmdr. EHy$U joÌ 5 Q>mŠ¶m§H$arVm 150 Mm¡. ‘r Agmdo.
H$m‘ ~m¶moâcmoH$ nÕVr‘ܶo Iwn doJmZo hmoVo. {OVHo$ gwú‘ àmUr/ 4 ‘rQ>a ì¶mgmÀ¶m d 1.5 ‘rQ>a C§MrÀ¶m Q>mŠ¶m AgUo Amdí¶H$
dZñnVr ßbd§J ‘moR>¶m à‘mUmV V¶ma hmoB©c {VVH$s hr nÕV H$m¶©j‘ Amho. EH$m Q>mH$sV 15000 crQ>a nmUr amhrc BVH$s j‘Vm Amdí¶H$
amhVo d ‘mem§Mr dmT> hmoVo. Amho. nmʶmMr JwUdÎmm nmʶmVrc {daKicocm dm¶w 5 {‘.J«°./{cQ>a,
Vmn‘mZ - 26 Vo 340, gm‘y - 7.5 Vo 8, âcmoH$ KZVm - 25 Vo
’$m¶Xo 40 {‘.J«°/{c., {Q>.S>r.Eg.-600 nr.nr.E‘., A‘mo{Z¶m - 5 nr.nr.E‘.,
1) n¶m©daU ñZohr Zm¶Q´>mB©Q> - 3 nr.nr.E‘., Zm¶Q´>oQ>- 150 nr.nr.E‘., AëH$cr 120 Vo
2) n¶m©daUmdarc VmU H$‘r hmoVmo. 280 nr.nr.E‘. Q>manmocrZ qH$dm ’$m¶~a À¶m Q>mŠ¶m Agmì¶mV g§M¶Z
3) nmUr Am{U OmJm ¶m§Mm H$‘rV H$‘r dmna ‘¶m©XrV AWdm ewݶ nmUr j‘Vm 100 ZJ/KZ ‘r. åhUOoM EH$m Q>mH$s‘ܶo 1000 ZJ. Q>mH$sMm
~XcʶmMr JaO C^maUrMm IM© 1.5 é./cr. Vo 2.50 é./cr ¶mà‘mUo ¶oVmo.
4) Cƒ CËnmXZ j‘Vm ~m¶moâcmoH$‘ܶo g§dY©Z Ho$ë¶m OmUmè¶m OmVr {Vcm{n¶m, {g{àZg
5) Cƒ O¡d gwajm d n§Jm{g¶g (n§Jg) ¶m AmhoV. H$ƒo ‘rR>, S>mocm‘mB©Q>, ‘ir Am{U
6) nmʶmMo àXþfU H$‘r hmoV amoJH$maH$ {OdUy§Mm Zm¶ZmQ> Ho$cm OmVmo. àmo~m¶mo{Q>Šg ¶m§Mm dmna ~m¶moâcmoH$ V¶ma H$aʶmgmR>r H$am¶Mm Amho.
7) qH$‘Vr ‘Ëñ¶ImÚ {Z{‘©Vr ¶m‘ܶo OJʶmMo à‘mU 80% BVHo$ Amho. 28 Vo 32% àmoQ>rZ Agcoco
8) à{WZ¶w³V ImÚmMr ‘mJUr Am{U ˶m‘wio ˶mH$[aVm cmJUmè¶m Va§JVo ImÚ d 40% H¥${Ì‘ ImÚ dmnamdo cmJVo. gwadmVrcm 4 doim
IMm©V ~MV ImÚ Úmdo, d Z§Va 2 doim Úmdo. E’$.gr.Ama 1:1.2, g§dY©Z H$mcmdYr

eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020 & 53


6 ‘{hZo ‘mem§Mr dmT> gamgar 600 J«°‘. EH$m dfm©V 2 {nHo$ KoVm ¶oVmV.
à˶oH$ Q>mH$sV 720 {H$. à‘mUo EHy$U EH$doioMo CËnÞ 3.6 Q>Z BVHo$
¶oVo. OmJoda ‘mgm 150 é. {H$cmo à‘mUo {dH$cm OmVmo. EHy$U ^m§S>dcr
Jw§VdUyH$ 6.00 cmI BVH$s Amho. AmdVu IM© 1.5 cmI nH$S>ë¶mg
EHy$U àH$ën qH$‘V 7.5 cmI BVH$s hmoVo.
g§dY©Z ¶mo½¶ ‘mem§À¶m OmVr
hdoVyZ œmg KoUmao qgKr, ‘m§Jya, nmãXm, n§Jg. hdoVyZ œmg KoVm Z
¶oUmao gd©gmYmaU H$mn©, amohÿ, {Vcm{n¶m, {‘ëH${’$e ¶m {edm¶ doZm‘r
d Q>m¶Ja ¶m H$moi§~rÀ¶m OmVr g§dY©Zmg ¶mo½¶ AmhoV.
àH$ën C^maʶmnwdu cjmV ¿¶m¶À¶m ~m~r
1) ¶mo½¶ OmJoMr {ZdS> d Q>mŠ¶m§Mr C^maUr
2) âcmoH$ ‘moOʶmH$[aVm B‘hm°’$ H$moZ dmnaVmV.
~m¶mo’$bmoH$Mm Am{W©H$ ì¶dhm¶©Vm V³Vm
A.H«$. ~m~ g§»¶m qH$‘V (é.) EHy$U (é. bmI)
^m§S>dbr Jw§VdUwH$
1 VmS>nÌr/’$m¶~a Q>mŠ¶m 5 35000 1.75
(15000 br. j‘Vm)
2 eoS> 150 ‘r2 120000 1.20
3 nmUrnwadR>m, ~moAadob (3 ) 1 100000 1.00
4 nrìhrgr nmB©nbmB©Z LS 75000 1.75
5 Omir 5 3000 0.15
6 Blower (1HP) 1 30000 0.30
7 {dÚwVrH$aU LS 10000 0.1
8 OZaoQ>a(2 KVA ) 1 45000 0.45
9 dOZ H$mQ>m 1 5000 0.1
10 {H$aH$moi IM© 0.2
EHy$U 6.00
EH$m nrH$m H$arVm AmdVu IM©
11 ‘Ëñ¶~rO (dmhVyH$sgh) 4/- à{V ~moQw>H$br 7500,1500 à{V Q>mH$s 0.3
12 ImÚ (dmhVyH$sgh) 3500 {H$bmo 35/- 1.00
13 àmo~m¶mo{Q>Šg, ‘ir, H$ƒo ‘rR> LS 5000 à{V Q>mH$s 0.1
14 MmMUr CnH$aUo LS 5000 0.05
15 {dÚwV IM© (20 ¶w{ZQ>/180 {Xdg LS 15000 0.05
4/- à{V ¶w{ZQ>)
EHy$U EH$m nrH$mMm IM© 7.5

54 & eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020


(nmZ 37 dê$Z)
‘wimOdi nS>Vrb Ago Úmdo.
~mOmam‘ܶo CnbãY Agbobo {d{dY J«oS>Mo {dÐmì¶ IVo
1) 19:19:19/20:20:00 - ¶m‘ܶo ZÌ, ñ’w$aX d nmbme hr
AÞÐì¶o g‘à‘mUmV AmhoV. ¶m J«oS>bm ñQ>mQ>©a J«oS> Agohr åhUVmV.
¶mVrb ZÌ hm A‘mB©S>, A‘mo{ZA‘/A‘mo{ZH$b d Zm¶Q´>oQ> ¶m {VÝhr
ñdê$nmV AgVmo. ¶m IVmMm àm‘w»¶mZo nrH$ dmT>rÀ¶m gwadmVrÀ¶m
AdñWoV emIr¶ dmT>rgmR>r ¶m J«oS>Mm Cn¶moJ hmoVmo.
2) 12:61:00 - ¶mbm ‘moZmo A‘mo{ZA‘ ’$m°ñ’o$Q> åhUVmV. ¶m‘ܶo
A‘mo{ZH$b ZÌ H$‘r AgyZ nmʶmV {daKiUmè¶m ñ’w$aXmMo à‘mU
Am{W©H$ ì¶dhm¶©Vm (EH$ nrH$) OmñV AgVo. ZdrZ ‘wim§À¶m VgoM (Omo‘Xma emH$s¶ dmT>rgmR>r)
A.H«$. ~m~ a¸$‘ (é. bmI) ’$i-’$m§Úm§À¶m dmT>rgmR>r VgoM ’w$bm§À¶m ¶mo½¶ dmT>rgmR>r d
nwZéËnmXZmgmR>r ¶m IVmMm Cn¶moJ hmoVmo..
1 ^m§S>dbr Jw§VdUwH$ 6.00
3) 00:52:34 - ¶m IVmg ‘moZmo nmoQ>°{eA‘ ’$m°ñ’o$Q> åhUVmV. ¶mV
2 AmdVu IM© 1.5 ñ’w$aX d nmbme hr AÞÐì¶o ^anya AmhoV. ’w$bo bmJʶmnydu d
3 EHy$U àH$ën qH$‘V 7.5 bmJë¶mZ§VaÀ¶m H$mbmdYrgmR>r ho IV Cn¶w³V Amho. {nH$m‘ܶo
~m|S>o, e|Jm, ’$im§Mr ¶mo½¶ n³dVm d gmbrÀ¶m AmH$f©H$ a§JmgmR>r ho
4 EH$m nrH$m‘mJo {‘iUmao CËnÞ 5.4 IV {deofËdmZo dmnabo OmVo
5 EH$m nrH$m‘mJo {‘iUmam ’$m¶Xm 2.9 (AmdVu IM© 4) 13:0:45 - ¶m IVmg nmoQ>°{eA‘ Zm¶Q´>oQ> åhUVmV. ¶mV ZÌmMo
dOm OmVm) à‘mU H$‘r AgyZ nmʶmV {dÐmì¶ nmbmeMo à‘mU OmñV AgVo.
6 hám (EHy$U àH$ën 0.6 ’w$bmoè¶mZ§VaÀ¶m AdñWoV d n³dVm AdñWoV ¶m IVmMr Amdí¶H$Vm
qH$‘VrÀ¶m 1/4) AgVo. AÞ{Z{‘©Vr d ˶mÀ¶m dhZmgmR>r ho IV Cn¶moJr Amho. ¶m
IVm‘wio nrH$ Adf©UàdU pñWVrV VJ YaVo.
7 ì¶mO 6% /nrH$ 0.5 5) 00:50:18 - ¶m IVmg nmoQ>°{eA‘ gë’o$Q> åhUVmV. ¶m IVm‘ܶo
8 Kgmam (^m§S>dbr 0.3 nmbme ~amo~a CnbãY ñdê$nmVrb J§YH$ AgVmo. n³dVoÀ¶m
Jw§VdUwH$sÀ¶m 5%) AdñWoV ho IV Cn¶moJr nS>Vo. ho IV ’$dmabo AgVm ^war gma»¶m
amoJmMohr {Z¶§ÌU hmoD$ eH$Vo. ¶m IVm‘wio nrH$ Adf©UàdU
9 nwT>rb nrH$mMm AmdVu IM© 2.5
pñWVrV VJ Yê$ eH$Vo.
10 EH$m nrH$m‘mJo {Zìdi Z’$m 1.5 6) 13:40:13 - nm˶m, ’w$bo bmJʶmÀ¶mdoir ¶m IVmMr ’$dmaUr
11 XmoZ nrH$m§‘mJrb EHy$U ’$m¶Xm 3.00 Ho$ë¶mg ’w$bJi Wm§~yZ H$nmerMr ~m|S>o dm Aݶ {nH$m§V e|JmMr
g§»¶m dmT>Vo.
12 ’$m¶ÚmMo à‘mU (BC ratio) 2.16:1 7) H°$pëe¶‘ Zm¶Q´>oQ> (Calcium Nitrate) - ‘wim§Mr dmT> hmoʶmgmR>r
VgoM nrH$ H$mQ>H$ hmoʶmÀ¶m Ñï>rZo dmT>rÀ¶m gwadmVrÀ¶m H$mimV d
gmYmaUnUo 10 Vo 30 {Xdgm‘ܶo 20 Vo 25 {‘.J«‘/cr. BVHo$ ~m|S>o qH$dm e|JmdmT>rÀ¶m AdñWoV ¶m IVmMm dmna hmoVmo.
à‘mU B‘hm°’$ H$moZda {‘iUo Amdí¶H$ Amho. 8) 24:24:00 - ¶mVrb ZÌ hm Zm¶Q´>oQ> d A‘mo{ZH$b ñdê$nmVrb
‘Ëñ¶~moQy>H$cr g§M¶Z, ImÚ nwadR>m d ì¶dñWmnZ ‘hËdmMo Amho. Amho. emIr¶ dmT>rÀ¶m VgoM ’y$bYmaUm AdñWoV ˶mMm dmna
R>am{dH$ H$mcmdYrV H$~m}XHo$¶w³V AmhmamMm nwadR>m (‘ir) H$aUo H$aVm ¶oVmo.
Amdí¶H$ Amho. H$m~©Z Zm¶Q´>moOZ à‘mUo 15:1 BVHo$ amIUo Amdí¶H$ hr gd© IVo nmʶmV g§nyU©nUo {daKiV Agë¶mZo {R>~H$Ûmao AWdm
Amho. Vimer O‘Umao KZ nXmW© dma§dma H$mTy>Z Q>mH$Uo d nmʶmMr ’$dmaUrÛmao XoVm ¶oVmV. ¶m‘ܶo gyú‘ AÞÐì¶m§Mmhr dmna H$aVm ¶oVmo.
nmVir Amdí¶H$ BVH$s amIUo ¶m Jmoï>r nmhUo OéarMo Amho. hr gd© IVo nmʶm‘ܶo JaOoà‘mUo {daKimdrV. na§Vw, IVmV nmUr
~m¶moâcmoH$ H$[aVm amï´>r¶ ‘Ëñ¶H$s {dH$mg ‘§S>i ¶m§Zr 5 Q>mŠ¶m§À¶m Q>mHy$ Z¶o. gyú‘ AÞÐì¶m§Mr ’$dmaUr H$aVmZm ÐmdUm‘ܶo 0.5 Q>³Ho$
àH$ënmH$arVm 7.5 cmI BVH$s àH$ën qH$‘V {ZpíMV Ho$cr AgyZ MwZm {‘gimdm d ÐmdU JmiyZ ¿¶mdo. åhUyZ eoVH$è¶m§Zr gܶmÀ¶m
gd©gmYmaU dJm©H$[aVm 40 Q>¸o$ d AZwgy{MV OmVr/O‘mVr d gd© n[apñWVrMm {dMma H$ê$Z ’$dmaUrÛmao qH$dm {R>~H$ qgMZmÛmao {nH$m§Zm
JQ>m§Vrc ‘{hcm§H$arVm 60 Q>¸o$ AZwXmZ Xo¶ Amho. IVo XoD$Z OmñVrV OmñV JwUdÎmmnyU© CËnmXZ KoD$Z A{YH$ Am{W©H$
g§nH©$ … 02162-239588 ’$m¶Xm H$ê$Z ¿¶mdm. g§nH©$ … 9326732515

eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020 & 55


eoù¶m ‘oT>çm§‘Yrc cgrH$aUmMo ‘hËd
S>m°. {dÇ>b Ym¶JwS>o, S>m°. ^ynoe H$m‘S>r, H«$m§{Vqgh ZmZm nmQ>rb newd¡ÚH$s¶ ‘hm{dÚmb¶, {eadi, {O. nwUo

eo ù¶m-‘|T>çm§‘ܶo {d{dY àH$maMo AmOma AmT>iVmV. ˶m‘ܶo


g§gJ©Oݶ amoJmMo à‘mU A{YH$ AgVo. ˶m‘wio eoù¶m-‘|T>çm§À¶m
Amamo½¶mMr ‘moR>çm à‘mUmda hmZr hmoD$Z eoVH$è¶m§Mo ‘moR>çm à‘mUmda
Am{W©H$ ZwH$gmZ hmoVo. ho AmOma Q>miʶmgmR>r bgrH$aU H$aUo
A˶mdí¶H$ Amho.
"CnMmamnojm à{V~§Y ~am' ¶m åhUrà‘mUoM EImXr Jmoï> doioda Ho$br
Va nwT>rb ZwH$gmZ Z¸$sM Q>iVo. ˶m‘wioM Oa newnmbH$m§Zr eoù¶m-
‘|T>çm§‘ܶo bgrH$aU ¶mo½¶doir Ho$bo Va ~è¶mM AmOmamMm à{V~§Y hmoVmo
Am{U ˶mÀ¶m CnMmamdarb IM©hr H$‘r hmoVmo. VgoM ‘aVwH$sMo hmoUmao
ZwH$gmZ Q>miVm ¶oVo Am{U eoir-‘|T>rnmbZmVrb Z’$m dmT>dVm ¶oVmo.
bg åhUOo H$m¶?
bg åhUOo O¡{dH$ nÕVrZo {d{eï> AmOmamÀ¶m amoJO§VynmgyZ qH$dm
VemM àH$maÀ¶m O§Vy§À¶m noernmgyZ H¥${Ì‘ar˶m V¶ma Ho$bo OmUmao ÐmdU
åhUOoM bg hmo¶. H¥${Ì‘ar˶m V¶ma Ho$bobo Ago ÐmdU eoù¶m-‘|T>çm§Zm hmoV ZmhrV. ¶mMo H$maU ¶m noetZr R>odbobr ˶m amoJmMr ñ‘aU Am{U
XoUo åhUOo bgrH$aU hmo¶. Aer {ZénÐdr O§Vy§Mr cg eoù¶m-‘|T>çm§Zm amoJà{VH$maH$ eŠVr {Z‘m©U H$aʶmMr j‘Vm hmo¶.
{Xë¶mZ§Va ˶m eoù¶m-‘|T>çm§‘ܶo ˶m {d{eîQ> amoJm{déÕ à{VH$maeŠVr
{Z‘m©U hmoV AgVo. dY©H$/~wñQ>aS>mog åhUOo H$m¶?
cgrH$aUm‘ܶo "~wñQ>a S>mog' hm eãX AmnU Iyn doim EoH$Vmo. ~wñQ>a
eoù¶m-‘|T>çm§‘ܶo bgrH$aUmMr JaO H$m? åhUOo AmnU EH$Xm cg {Xcr Va ˶m cgrMm n[aUm‘ gwê$ ìhm¶cm
eoù¶m-‘|T>çm‘Yrb H$moU˶mhr AmOmamMo O§Vy Ooìhm ˶m§À¶m earamV gmYmaUV… 15 Vo 21 {Xdg cmJVmV. cgrH$aUmMr n{hcr ‘mÌm/S>mog
àdoe H$aVmV Voìhm ˶m§Mo eara ˶m§Zm {d{dY àH$mao ‘‚mmd/à{VH$ma VodT>r n[aUm‘H$maH$ R>aV Zmhr. nU hrM cg Oa Xþgè¶m§Xm 15 Vo 21
H$aV AgVo. Var H$mhr H$maUm§‘wio Ooìhm ˶m O§Vy§Mo earamVrc à‘mU {XdgmV naV {Xë¶mg a³VmVrb nm§T>è¶m noer nwÝhm OmJ¥V hmoVmV Am{U
dmT>co H$s, Vo O§Vy earamV ngam¶cm gwadmV hmoVo, Voìhm earamVrb XþßnQ> j‘VoZo ˶m§Mr amoJà{VH$maH$ e³Vs Am{U ñ‘¥Vr H$m¶m©pÝdV hmoVo.
nm§T>è¶m a³Vnoer à{VamoY H$aVmV. hr à{VamoY{H«$¶m emór¶ Ñ{ï>H$moZmV eoù¶m-‘|T>çm§‘ܶo amoJ Pmë¶mda nm§T>è¶m noer A{YH$ ObX JVrZo H$m‘mbm
Iyn ‘hÎdmMr g‘Obr OmVo. earamVrb doJdoJù¶m nm§T>è¶m noer à˶oH$ bmJVmV. åhUyZ àW‘ bgrH$aU Ho$ë¶mZ§Va ˶mM amoJmÀ¶m bgrMr 15
doJù¶m O§Vycm AMyH$ AmoiIy eH$VmV Am{U ˶mM {d{eï> O§VyZm {XdgmV dY©H$/Xþgar ‘mÌm XoUo åhUOoM dY©H$/~wñQ>a S>mog hmo¶. Á¶m
à{VH$ma H$aʶmMr nÕV Adb§~VmV. ¶m{edm¶ EH$Xm earamV Kwgboë¶m amoJmÀ¶m bgrMr ñ‘¥Vr R>amdrH$ H$mbmdYrgmR>rM gd©gmYmaUnUo 6 Vo
{d{eï> amoJmÀ¶m O§Vy§Mr R>amdrH$ H$mbmdYrgmR>r ñ‘aU R>odUo ho H$m‘gwÕm 12 ‘{hݶmgmR>r amhV Agë¶mZo ˶m-˶m H$mbmdYrV nwZíM bgrH$aU
a³VmVrb nm§T>è¶m noerM H$aV AgVmV. ¶mM H$mbmdYrV {d{eï> O§Vy H$ê$Z KoD$Z earamVrb nm§T>è¶m noetZm H$m¶‘ ˶m amoJmgmR>r VËna
Oa Xþgè¶m§Xm earamV àdoe Ho$bm Va earamVrb a³VmVrb nm§T>è¶m noer R>odmdo bmJVo. åhUyZM bgrH$aU 6 Vo 12 ‘{hݶmV nwZíM H$ê$Z KoUo
A{Ve¶ VËnaVoZo ˶m amoJmÀ¶m O§Vy§Mm Zme H$aVmV. Am{U ˶m O§Vy§Mm A˶mdí¶H$ Amho.
earamV A{O~mV àmXþ^m©d hmoD$ XoV ZmhrV.
nm§T>è¶m noetÀ¶m amoJO§VyMr AmR>dU XoD$Z AmoiI R>odʶmÀ¶m Img cgrH$aUmg§X^m©V ‘hÎdmMo ‘wÔo
d¡{eîQ>çmMm ’$m¶Xm bgrH$aUmV CMbʶmV Ambm Amho. 1) cgrH$aUmnyydu 15 {Xdg AJmoXa eoù¶m-‘|T>çm§Zm O§VH¥$‘rem‘H$/
amoJ {Z‘m©U H$aUmè¶m O§Vy§Zm {ZpîH«$¶ qH$dm ‘¥V H$ê$Z earamV ZmeH$ Am¡fYo nmOmdrV.
Q>moMm¶Mo, OoUoH$ê$Z a³VmVrb nm§T>è¶m noer ˶m {d{eï> amoJmgmR>r A{YH$ 2) AmOmar eoù¶m-‘|T>çm§‘ܶo cgrH$aU H$ê$ Z¶o.
VËna amhVrb. åhUyZ EH$m R>amdrH$ H$mbmdYrZ§Va bgrH$aU H$ê$Z 3) emar[aH$ÑîQ>çm Xþ~ù¶m AgUmè¶m eoù¶m-‘|T>çm§‘ܶo cgrH$aU
KoUo Amdí¶H$ Amho. AݶWm a³VmVrb nm§T>è¶m noetZm ˶m O§Vy§Mm H$ê$ Z¶o.
{dga nS>Vmo. amoJO§VyMm Oa earamV àdoe Pmbm Va amoJ {Z‘m©U hmoD$ 4) {d{dY amoJm§À¶m cgtMr ‘mÌm eoù¶m‘|T>çm§‘ܶo doJdoJir AgVo. Ogo
eH$Vmo. eoù¶m-‘|T>çm‘ܶo ~aoMgo amoJ Am¶wî¶mV EH$Xm Pmbo H$s, naV H$s, H$mhr cg 1 {‘.cr. Va H$mhr cgtMr ‘mÌm 3 qH$dm 5 {‘.cr.

56 & eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020


doimnÌH$
A.H«$. amoJ qH$dm cg àmW{‘H$ cgrH$aU dY©H$ qH$dm {Z¶{‘V cgrH$aU ¶mo½¶ ‘{hZm
1 KQ>gn© d¶mÀ¶m VrZ ‘{hݶmZ§Va EH$ dfm©Z§Va ‘o
2 Am§Ì{dfma d¶mÀ¶m VrZ ‘{hݶmZ§Va dY©H$ 15 {XdgmZ§Va. {Z¶{‘V EH$ dfm©Zo ‘o
3 ’$è¶m d¶mÀ¶m VrZ ‘{hݶmZ§Va EH$ dfm©Z§Va OyZ
4 nrnrAma d¶mÀ¶m VrZ ‘{hݶmZ§Va Xa VrZ dfmªZ§Va OyZ
5 cmù¶m IwaH$V d¶mÀ¶m VrZ ‘{hݶmZ§Va Xa ghm ‘{hݶmZ§Va gßQ>|~a d ‘mM©
6 Xodr d¶mÀ¶m VrZ ‘{hݶmZ§Va EH$ dfm©Z§Va {S>g|~a

gwÕm AgVo. Va aŠVmVrc nm§T>è¶m noer ¶mo½¶ à{VgmX XoV ZmhrV Am{U
5) VgoM cgrH$aU H$amd¶mÀ¶m nÕVrhr doJù¶m AgVmV åhUyZ bgrH$aUmMm ¶mo½¶ n[aUm‘ hmoV Zmhr. emar[aH$àH¥$Vr CËV‘
bgrH$aU ho VÁk newd¡ÚH$m§H$Sy>ZM H$ê$Z ¿¶mdo. AgUmè¶m Am{U H$moU˶mhr emar[aH$ AÝZ KQ>H$m§Mr H$‘VaVm
6) ~è¶mM bgr øm ËdMoÀ¶m Imbr (Subcutaneous) ñZm¶y‘ܶo ZgUmè¶m eoù¶m-‘|T>çm§‘ܶo bgrH$aUmMm ¶mo½¶ n[aUm‘
(intramuscular) qH$dm ËdMo‘ܶo intradermal nÕVrZo {Xë¶m {XgyZ ¶oVmo.
OmVmV.
7) cgrH$aU gmYmaU {XdgmÀ¶m gH$miÀ¶m àhar qH$dm g§Ü¶mH$miÀ¶m bgrH$aUmMo doimnÌH$
doir H$aUo Mm§Jco d n[aUm‘H$maH$ AgVo. cgrH$aUmMm EH$ {ZpíMV Agm H$mbmdYrMm VŠVm AgVmo. ˶m-˶m
8) AmOmar eoù¶m-‘|T>çm‘ܶoo cgrH$aU H$aUo Anm¶H$maH$ AgVo, ‘{hݶm‘ܶo cgrH$aU H$aUo Ho$ìhmhr Mm§Jco AgVo. ¶mMo H$maU Ago H$s,
˶m‘wio earamda A{V[aŠV VmU nSy>Z AmOma ~imdʶmMr eŠ¶Vm g§gJ©Oݶ amoJmMm àmXþ^m©d dfm©Vrc R>amdrH$ H$mimVM {XgyZ ¶oVmo. CXm.
AgVo Am{U amoJ ~imdy eH$Vmo. H$mhr AmOma nmdgmù¶mV hmoVmV. Ogo eoù¶m-‘|T>çm‘ܶo Am§Ì{dfma Va
9) eoù¶m-‘|T>çm Oa Jm^U H$mimÀ¶m A§{V‘ H$mbmdYrV AgVrb H$mhr AmOma CÝhmù¶mV qH$dm {hdmù¶mV hmoVmV. {dfmUyOݶ amoJm§‘ܶo
Va e³¶Vmo ~è¶mMem O¡{dH$ bgr XoUo ¶mo½¶ ZgVo. H$maU ˶m‘wio Va amoJ Pmë¶mZ§Va H$moUVmhr Cnm¶ CnbãY ZgVmo. Ogo, eoù¶m
J^©nmV hmoʶmMr e³¶Vm AgVo. ‘|T>çmVrb ‘mdm/nr.nr.Ama B˶mXr amoJ ˶m‘wio Aem amoJm§À¶m O§Vy§Mm
10) cgrH$aU ho gwX¥T> eoù¶m-‘|T>çm‘ܶo H$am¶bm nm{hOo. àmXþ^m©d hmoʶmnyduM Oa bgrH$aU Ho$bo Va ho AmOma hmoVM ZmhrV.
H$moU˶mhr H$maUm§Zr Oa eoù¶m-‘|T>çm§‘ܶo VUmd Agoc g§nH©$ … 9860534482

Q>moc ’«$s
{H$gmZ godm eoVH$ar ‘m{gH$mMo dJ©UrXma ìhm!
H¥${f {d^mJmMm Q>moc ’«$s H«$‘m§H$ 1. nmoñQ>m‘m’©$V ‘{ZAm°S>©a H$éZ eoVH$ar ‘m{gH$mMo
1800 233 4000 dJ©UrXma hmoVm ¶oB©b.
hr godm OyZ 2011 nmgyZ H$m¶m©pÝdV Amho.
2. Am°ZcmB©Z nÕVrZohr gras.mahakosh.gov.in ¶m
gXa godoVyZ eoVH$è¶m§Zm {~¶mUo, {H$Q>H$ZmeHo$ H$m¶©àUmcrÛmao eoVH$ar ‘m{gH$ dJ©UrXma hmoD$ eH$Vm.
IVo, B˶mXr~m~V AS>MUr, e§H$m d eoVr {df¶H$ A{YH$ ‘m{hVrgmR>r 020-25537331 ¶m H«$‘m§H$mda
àíZm~m~V ‘mo’$V ‘mJ©Xe©Z àmá H$éZ KoVm ¶oVo. g§nH©$ H$amdm.
{H$gmZ H$m°b g|Q>a Q>mob ’«$s XÿaÜdZr … dm{f©H$ dJ©Ur -250/- én¶o
1800 180 1551 d {Ûdm{f©H$ dJ©Ur-500/- én¶o

eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020 & 57


¶emoJmWm … ‘mJoc ˶mcm eoVVio
S>m°. Ho$. nr. ‘moVo (g§MmcH$), lr. S>r. ~r. gào (H¥${f ghg§MmcH$), lr. S>r. ~r. H$mZS>o (H¥${f Cng§MmcH$),
‘¥Xg§YmaU d nmUcmoQ> joÌ ì¶dñWmnZ, nwUo

g§ a{jV nmʶmMr CncãYVm hr AmOÀ¶m eoVrMr ‘moR>r JaO Amho.


g§a{jV nmUr Zgë¶mZo eoVH$è¶m§Zm ‘ZmgmaIr eoVr H$aVm ¶oV
Zmhr. H¥${Ì‘ eoVVù¶mÀ¶m ‘mܶ‘mVyZ eoVH$ar eoVr‘Yrc g‘ñ¶m§da
XoVm Amë¶mZo 120 p³d¨Q>b CËnmXZ {‘imco d ˶mVyZ ˶m§Zm a³H$‘ é.
6,00,000/- Am{W©H$ ’$m¶Xm Pmcm.
aã~r h§Jm‘mV eoVVio Koʶmnydu 0.40 hoŠQ>a joÌmda Jhÿ {nH$mMr
‘mV H$ê$ eH$VmV. ‘m¡Oo R>mUJmd, Vm. {gÞa {O. Zm{eH$ ¶oWrc cmJdS> Ho$cr, ˶mVyZ 12 p³d¨Q>b CËnmXZ {‘imbo Am{U a³H$‘
lr. JUoe qeXo ¶m§Zr emgZmÀ¶m "‘mJoc ˶mcm eoVVio' ¶m ¶moOZoVyZ é. 26,000/- Mm Am{W©H$ cm^ Pmcm hmoVm. ˶m~amo~aM 0.40 hoŠQ>a
eoVVio Ho$co ˶mMm ’$m¶Xm ˶m§Zm Pmcm. lr. qeXo ¶m§À¶mgma»¶m joÌmdarc ha^am {nH$mVyZ 25 p³d¨Q>b CËnmXZ {‘imco hmoVo, ˶mVyZ
amÁ¶mVrc AZoH$ eoVH$è¶m§Zm ¶m nÕVrZo ’$m¶Xm Pmcm Amho. a³H$‘ é. 30,000/- Mm Am{W©H$ ’$m¶Xm Pmcm hmoVm.
"‘mJoc ˶mcm eoVVio' ¶moOZo§VJ©V (‘m¡Oo R>mUJmd, Vm. {gÝZa, ‘mJoc ˶mcm eoVVio ¶moOZoVyZ eoVVio KoVë¶mZ§Va aã~r h§Jm‘mVhr
{O. Zm{eH$) ¶oWrc eoVH$ar lr. JUoe naeam‘ qeXo ¶m§Zr ¶m ¶moOZoMm qgMZmgmR>r nwaogm nmUrgmR>m CncãY Agë¶mZo lr. qeXo ¶m§Zr aã~rVrc
cm^ KoʶmgmR>r AO© Ho$cm. ˶mZwgma H$mJXnÌo d OmJm VnmgUr H$ê$Z nrH$ nÕVrV ~Xc H$ê$Z 0.60 hoŠQ>a joÌmV cmJdS> Ho$coë¶m amo‘Z
˶mg {X. 14 {S>g|~a 2016 amoOr BZcoQ> AmD$Q>coQ> {dahrV d 30 ‘r. J«rZ H°$~oO, ~«moH$mocr B˶mXr {nH$m§Zm eoVVù¶mVrb nmʶmMo {Z¶moOZ
 30 ‘r.  3 ‘r. AmH$ma‘mZmMo eoVVio ImoXʶmg H$m¶m©a§^ AmXoe H$ê$Z 2 doim g§a{jV qgMZ {Xë¶mZo 50 p³d¨Q>b CËnmXZ {‘imco d
XoʶmV Amcm. {X. 9 ’o$~«wdmar 2017 amoOr lr. qeXo ¶m§Zr eoVVù¶mMo ˶mVyZ ˶m§Zm a³H$‘ é. 2,50,000/- Mm Am{W©H$ ’$m¶Xm Pmcm.
H$m‘ nyU© Ho$co. ˶mZwgma ˶m§Zm {X. 25 ’o$~«wdmar 2017 amoOr AZwXmZmMr lr. qeXo ¶m§Zr {Xcoë¶m ‘m{hVrZwgma eoVVio H$aʶmnydu CÝhmir
a³H$‘ é. 50,000/- ˶m§À¶m ~±H$ Im˶mda O‘m H$aʶmV Ambr. (aã~r) h§Jm‘mV ˶m§À¶mH$S>o nmBncmBZ AgyZ gwÜXm {nH$mcm eodQ>Mo
lr. JUoe qeXo ¶m§Zr Iarn h§Jm‘mV eoVVio Koʶmnydu ~mOar d ‘H$m nmUr XoVm ¶oV ZìhVo, nU ‘mJoc ˶mcm eoVVio ¶moOZoVyZ eoVVio nyU©
hr {nHo$ KoVcr na§Vw nmdgmÀ¶m A{ZpíMVVo‘wio d nmʶmÀ¶m H$‘VaVo‘wio Ho$ë¶mZ§Va Am{U eoVVù¶mbm AñVarH$aU Ho$ë¶m‘wio ˶m§Zm CÝhmir
~mOar {nH$mMo 0.50 hoŠQ>a joÌmVyZ 10 p³d¨Q>b CËnmXZ {‘imco hmoVo, (aã~r) h§Jm‘mVhr {nHo$ KoVm ¶oD$ cmJcr. VgoM Zoh‘rÀ¶m nma§n[aH$
˶mVyZ a³H$‘ é. 15,000/- Am{W©H$ ’$m¶Xm Pmcm hmoVm d 0.40 {nH$mV ~Xc H$ê$Z Mm¶ZrO ^mOrnmë¶mgmaIo ~«moH$mocr, AmB©g~J©, J«rZ
hoŠQ>a joÌmda ‘H$m {nH$mMo cmJdS> H$ê$Z ˶mVyZ 5 p³d¨Q>b CËnmXZ H°$~oO, aoS> H°$~oO hr {nHo$ KoVm Amcr.
{‘iyZ ˶mVyZ a³H$‘ é. 7,000/- Mm Am{W©H$ cm^ Pmcm hmoVm. lr. JUoe qeXo ¶m§Zr ‘mJoc ˶mcm eoVVio ¶moOZoVyZ cm^ KoVcoë¶m
"‘mJoc ˶mcm eoVVio' ¶moOZoVyZ eoVVio KoVë¶mZ§Va nmdgmÀ¶m I§S>rV eoVVù¶m‘wio ˶m§À¶m eoVmV nmʶmMr emœV gw{dYm {Z‘m©U Pmcr,
H$mcmdYrV nmʶmMr CncãYVm {Z‘m©U Pmë¶mZo lr. {e§Xo ¶m§Zr nrH$ {nH$mÀ¶m CËnmXZmV dmT> Pmcr; nrH$ nÕVrV ~Xc H$aVm Amcm Am{U
nÕVrV ~Xc H$ê$Z 1.00 hoŠQ>a joÌmV Mm¶ZrO ^mOrnmcm AmB©g~J© Hw$Qw>§~mVrc Am{W©H$ CËnÞ dmT>ʶmg ‘XV Pmcr.
{nH$mMr cmJdS> Ho$cr d eoVVù¶mVrb nmʶmVyZ 4 doim g§a{jV qgMZ g§nH©$ … 020-26055322

58 & eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020


~mVå¶m§À¶m ~m§Ymda

amhþar ¶oWrc ‘hmË‘m ’w$co H¥${f {dÚmnrRmV> "‘mJmodm2019', aã~r V§ÌkmZ {Xdg Am{U eoVH$ar ‘oimdm H¥${f‘§Ìr Am{U ‘mOr g¡{ZH$
H$ë¶mU‘§Ìr Zm. lr. XmXmOr ^wgo ¶m§Mo AܶjVoImcr g§nÞ Pmcm. ""dmVmdaUmVrc ~Xcm‘wio ¶oUmao amoJ, doioda Z ¶oUmam nmD$g d
JmanrQ> Aem AmìhmZmË‘H$ n[apñWVrV {nH$dcoë¶m ‘mcmcm ¶mo½¶ ~mOma^md Z {‘iUo Aem gd© g§H$Q>mVyZhr eoVH$ar, H¥${f {d^mJ d H¥${f
{dÚmnrR>mVrc g§emoYZmÀ¶m ‘XVrZo ñdV… g§emoYZ H$ê$Z doJdoJù¶m {nH$m§À¶m dmUm§Mr {Z{‘©Vr H$arV Amho. Aem eoVH$è¶m§Zm àmoËgmhZ
XoUo JaOoMo Amho,'' Ago à{VnmXZ lr. ^wgo ¶m§Zr Ho$co. ¶màg§Jr ‘hgyc‘§Ìr Zm. lr. ~mimgmho~ WmoamV, Am‘Xma lr. chÿ H$mZS>o, Am‘Xma
lr. àH$me JO{^¶o, Hw$cJwê$ S>m°. Ho$. nr. {dœZmWm, ‘hmamï´> H¥${f {ejU d g§emoYZ n[afXoMo ‘hmg§MmcH$ lr. {dœ{OV ‘mZo, {Z{dð>m d
JwUdÎmm {Z¶§ÌU g§MmcH$ lr.{dO¶ KmdQ>o, H¥${f g§MmbH$ {dñVma d à{ejU lr. EZ. Q>r. {egmoXo, Ah‘XZJa {Oëhm n[afXoMo Cnmܶj lr.
àVmn eoiHo$, g§emoYZ g§MmcH$ S>m°. eaX JS>mI, A{Yð>mVm S>m°. AemoH$ ’$am§Xo, Hw$cg{Md lr. gmonmZ H$mgma d BVa A{YH$mar / H$‘©Mmar
d eoVH$ar ~m§Yd ‘moR>çm à‘mUmV CnpñWV hmoVo.

‘w§~B© ¶oWo ‘§Ìmc¶mV ‘hmamï´> amÁ¶mMo ZyVZ H¥${f‘§Ìr ‘m. Zm. ‘hmamï´> amÁ¶mMo ZyVZ H¥${famÁ¶‘§Ìr ‘m. Zm. lr. {dœOrV H$X‘
lr. XmXmOr ^wgo ¶m§Mo ñdmJV ‘m. lr. gwhmg {Xdgo, Am¶wŠV H¥${f ¶m§Mo ñdmJV ‘m. lr. JUoe nmQ>rc, Cng{Md H¥${f{d^mJ ‘§Ìmc¶,
d gd© g§MmcH$, H¥${f {d^mJ ¶m§Zr Ho$bo. ‘w§~B© d gd© g§MmcH$, H¥${f {d^mJ ¶m§Zr Ho$co.

H¥${faËZ S>m°. n§Om~amd Xoe‘wI ¶m§À¶m 121 ì¶m O¶§Vr{Z{‘Îm


S>m°. n§Om~amd Xoe‘wI H¥${f {dÚmnrR> Am{U H¥${f {d^mJ, ‘hmamï´>
emgZ ¶m§Mo g§¶wŠV {dÚ‘mZo S>m°. n§Om~amd Xoe‘wI H¥${f {dÚmnrR>,
AH$mocm ¶oWo "A°J«moQ>oH$ 2019' ¶m amÁ¶ñVar¶ H¥${f àXe©ZmMo
Am¶moOZ H$aʶmV Amco hmoVo. ˶màg§Jr ‘m. lr. EH$ZmW S>dco,
H¥${f g{Md ¶m§Zr H¥${f àXe©Zmcm ^oQ> XoD$Z nmhUr Ho$cr. eoVr
emómVrc A{^Zd V§ÌkmZ, H$m¡eë¶ {dH$mg nyaH$ ì¶dgm¶, JQ>
eoVr, à{H«$¶m CÚmoJmVrc g§Yr, ~Xc˶m OmJ{VH$ n[apñWVrV
’$m¶Xoera eoVrMo V§Ì Am{U EH§$XarV eoVH$è¶m§Mo CËnÞ dmT>rgmR>r
AmemXm¶r, àoaUmXm¶r, ì¶dgm¶m{^‘wI ‘m{hVr àXe©Zm§VJ©V
CncãY H$ê$Z XoʶmV Amcr.

eoVH$ar & ’o$~«wdmar & 2020 & 59


60
Registered with R.N.I. Under MAH MAR/2000/1270*PCW/031/2018-2020
*February 2020, Published on 1st of every month, Posted at BPC, PUNE, CSO, 411030 on every 30th to 7th days.

eoVH$ar … ’o$~«wdmar 2020


¶m nζmda dJ©UrXma
{‘iV Zgob Va
hm A§H$ H¥$n¶m
H¥${f {d^mJmÀ¶m
g§~§{YV VmbwH$m H¥${f
A{YH$mar H$m¶m©b¶/
‘§S>b H¥${f A{YH$mar
H$m¶m©b¶ qH$dm
Z{OH$À¶m H¥${f
n¶©dojH$ qH$dm
H¥${f ghmæ¶H$
¶m§À¶mH$S>o Úmdm.

ho ‘m{gH$ H¥${f {d^mJ, ‘hmamï´> emgZH$arVm àH$meH$ d ‘wÐH$ lr. gwhmg {Xdgo>, Am¶w³V H¥${f, ‘hmamï´> amÁ¶, nwUo d g§nmXH$ lr. ìhr. EZ. Xoe‘wI ¶m§Zr
60AmZ§& XeonpãbHo
VH$ar $&eZ,
’o$~«OiJmd ¶oWo N>mnyZ H¥${f Am¶w³Vmb¶, ‘ܶdVu B‘maV, nwUo-1 ¶oWo à{gÕ Ho$bo.
wdmar & 2020

You might also like