Yehowawey if S. Neo Decyzia Ministrstwa Edukaeji Narodovej Nr DKO-633-5/94, Icsgéka niniejaza zostala umieszezona w rejestze "Biblioteceki Wychowawey" jako 2es2y¢ m9. Ministerstwo Edukacji Narodowej 1994 Hanna Hamer Klucz do efektywnosci nauczania Poradnik dla nauczycieli VEDAProjekt okdadki: Slawomir Cramiccki Tustracje: Szarlota Pawel ‘Sklad kompaterowy: Dariusz Rézafski Copyright © 1994 by Hanna Hamer Copyright © 1994 by Wydawnictwo VEDA. Tustracfe © 1994 by Szarlota Pawel ISBN 83-85584-21-8 BAO OS. Wyaiwnicve Veda ‘el c6) 654 ac 60 6447 ‘ia tant Dare Res Dri opava Aloe ‘Warsaw Migdyest o Radomszzatsla 18 dy ssicine WSTEP Prmcata powstala wlaéciwiena zaméwienie nauczyciel!, wyehowaw- cow, doradedw, dyrektonSw szkel intemat6w, 2 Keérymi w roku 1993 § 1994spotykalam sig wielokrotne, prcujgejakonauezyciel akademicki oraz na réinego typu szkoleniach i konferenejach. Zwykle mieliémy za mato ezasu na preedyskutowanie wseystkich probleméw, zapisywalam wige tematy, ktére trudno znsledé w lekturach dostepnych w naszych bibliotekach i ksiggamiach. Dwa wydania mojego poradnika dla wycho- ‘waweéw (1993 MEN) s2ybko zostaly wyezerpane iuznalam, nie warto Jud wanawiaé te) pozyeji, skoro mam mnéstwo nowych pomysiow, rym moge podzieie sig z Czytelnikari, Ksigbka jest praeanaczona dla nauczycieli, pracujgeych z dorastajaca mlodziets w starszyeh Klasach sakét podstawowych i w szkolach Sred- nich, Staralam sig wykorzystaé swoje obserwacjez wyjazdéw szkolenio- ‘wych do Wielkiej Brytanii, dlatego wzmianki o doswiadezeniach tamtejazych szkét pojawia sig kilkakrotnie. Mode os poyteceego uda sig praeniesé do Polski? Praca sklada siz dwéch ezgéci, odpowindajgeych dwém sposobom vigkszania efeltywnaiel nauczania: praex doskonalenie naueryciela ‘i samego procesu dydaltyemego oraz przez pomaganie mlodym ludziom ‘wuezeniusig. W e7gécipierwszejpordwnalam dwamodeleszkoly (tre nazwalam Xi Y),oméwilam pojgcieefektywnoscineuczania oraz przed- stawilam s6zne propozyeje rozwoju osobowose i doskonalenia umieje noel nauczyciela praydatnych w pracy 2 mlodzieds, Najbardziej "Din wigan cyiclaslckaw bly mazrynj yaa kooswelrodejemeskcgo. ros wey ably dslewengo worm wabtowancale isi jako skecowanerévaie do sei, 5wep ‘Tozwinglam emet kompetenc}i peychologlemyeh, ponowai na tym aj lepiesigznam, W ezgécidrugiejznalaa sig zest éwieze paychologi- cemych, Me nauczyciel mote proponowaé uezniom w cel tozwojuich ‘umicjgtnoéct osobistych i spolecmych, uczynienia 2 grupy zgranego zespol 2 ze szkolnej nauk fscynujace) pezygody i wyzwania, Niektore moje proporycje moga wydawaé sig szokujaee (np. éwicze- nie Kral). Mote warto zaryzykowaé i sprobowae ezegos nowego? ‘Wymaga to jednak na pewno praygotowania, stworzenia adpowiednich ‘warunkw i upreedzenia innych nauczycieli code planowanyeh zmaian ww metodyce prowadzenia zajeé icon opisae w te kia mot sesowaé we wezyskichplacsw- ach wychowawezych, w ktérych opickunowie i wychowenkowie choy lepie nawanjer rozumieé sig ore torwiué poenice tofsumosc, kontrol | wasn) warts. Stajesito motive jedyniew atmsferzeakceptci, jakg _apevnit model nauceaia typo Y,w odnienin od modelunauczanatypa -X,wktsrym glownie esa se (cznsern mstrase) werd. Na pewno ne jest to ksi dla pedagogsw, cenigeych sobie w dyciu raede wszystkim konformiza i éwigtyspoks}. Ne tanow te propo- 2yelimetodycme) dla konkretnegotypulekei np biologi czy matema- tyki. Gwiezenia dobrane odpowiednio do stopnia dojrslaici mlodziety ‘moga pomee przy uezeniu sg kaddego presdmotu 1 jeszeze uwaga formalna — prayjqlam zasade zwracania sig do Catelnikow per aty", aby nase kontakt stl sig mnie} bezosobowy i cleplejszy. Wszystich, try mogliby ten zabieg poczytaé za oma bezceremonialnaic choy zapewniéo swoim nagleberym szacunk, Zapraszam do lektury. Mam nadzejg, e bye interesujgea i pomode pracy dydaktyezno-wychowawer Fi CZESCI (CO MOZESZ ZROBIC ZE SOBA, ZEBY STAC SIE BARDZIEJ EFEKTYWNYM NAUCZYCIELEM ‘Uczg od dwudziestu Iat i jester gleboko przekonana, ée zawod na- ezyciela jest jedayim x najpilniejszych i najbadzi] fascymuaeyeh. Niestely latwo moina sprovadié go do mamowania cass, widzy, doéwiadezenia i doin, zaréwno nauceyciel jak ueaniéw. Preede wszystkim wige warto uswisdomié sobie, DLACZEGO pracujesz w szkole. Cy jest to praypadek czy prasmyélany wybét? Cry jetes ‘nauczycielem, poniewad: (© musisz cot w tycin rob, (© musiaz zarabiagpenigdze, © jcstocickaw praca, © hubise uczyé, © lubise mieé kontakt 2 malodzio, © masz jai iy powéd. Tim wigoe) faseynaeji praca szkoly i rzeezywistego zainteresowania smlodzieis, tym wigksza szansa nastanie sig w pelni efektywnym nauczy- cielem, ‘Warto ted zastanowié sg, jaki model szkoly uwaiasz 2a optymalny i dlaczego.Comosete odie x soba TY, JAKO NAUCZYCIEL, MUSISZ ZDECYDOWAC, CZY ODPOWIADA CI MODEL SZKOEY PRZYPOMINAJACEI ‘ORGANIZACIE PARAMILITARNA —ZE STRACHEM, NU- DA, UPOKARZANIEM, OSTRYM PODZIALEM NA RZA- DZACYCHIRZADZONYCH, TRESURA, KUCIEM NA. PAMIEC Comoter ole ze sb Ted odpowiada Ci taki model szkoky (w ktGrym celowo karykataral- nie uwypuklilam cechy negatywne), to kiorujosz sig star i dobree znang oncepeja psychologiczna zwang tearia X,2gadniezktGra dzieeiludzie Ww og6le sq z natury leniwi, potrebuja sislego dozoru bez 2adnego zaufania, np. do ich pocaucia odpowiedzialnogei, musza byé sterowani bez preerwy, a strach jest gl6wnym érodkiem utrzymywania poskicha i ‘zmuszania do nauki seSLIRACZEJ SKEANIASZ.SIE KU PARTNERSTWU, TO- LERANCTL, WZAJEMNEMU SZACUNKOWI, DIALOGOWI, ‘WSPOLNEMU ROZWIAZYW ANIU PROBLEMOW? Stoeckle, RF Wilkes (1986) The dynamic clasoan— ‘creative planing approach othe teaching evaluation process Eastern Washington ‘Universiy, Keodal/ Hun Pub, Comp. cae(ete aa song Cele eh skolne) To opowindasz alg zanuzem a eoriaY — konespejcalowicka akiywne- 0, olnego do ssinaoceny i ukerunkowywania whsnych dala na gone 2 mineresowaniam cole, pezyimujacego odpowiedrialnss ma ‘whasne doskonalenie sig?, ktsry kieruje sig w 2yciu potrzeba osiagnigé i whasnego rozwoju. Zeacanie lave) jest bye grofaym, fommalnym auorytetem, nit na uczyselem cieplym i warty. Przyezyng autorytaryzmn jest Iek i problemy cecboweéciowe. Jeli conse ten plerwary model, dajsoble spoké) 2 ezytaniem te ‘sig, oj Kom Inb wyraaé, bo mote Cig tyko adenerwowas (chyba te chclaly se e tana pospasczaé 20 mote Cig weiagnaé do dektry), Fell natomiast odpowiada Ci drugi model sekoly — milo mi bedi spedaié w Twoim towarzystwe oc c7a8 “Zeby zdefniowaé pojcieefehty nego navezania i eflaywnegona- vuezyciela, traeba przyjrzeé sig celom edukacji. CELE EDUKACJISZKOLNES ‘WeatugmodeluX — elem ula skoing jet wpa lowe _warunkowane} wid, kr powinnabyépeayswajna przez veiw ‘pani Brakraciskanasamedzele dani uz brakxiesich do realnego zycia* Punkt widzenia nauczyciela jest uwadany najczgéciej 2a jdyny wail ajwaieey. ee nie jt claelony wet ‘dase wesw rym ale na dob oceieaprotacie nancy, polega na odgadtigclu go. Preezabawnie i korykaturalnis opisat tay 5 Ganakmck dynertmneicoinnovoas py payne ov sienna ape rey (oT wep aay {he sees wen eves Ware 11. "Por. Ch. Lindenberg (1993) Szkola bez lela Warszawa Jacek Santorski &CO AW. 10 ‘auch peycolog enya B, Arson w aiale Temple dia rmalzacyneg spoleceest?. Ghiwna aaa dla mezyila-w takiej szkole jest ocenianie wiedzy uczniéw® — stad ustawiezne odpyty- wane, asévi, larkSwi,srawdsany, egemniny. "Tego toda spravdamie wiry maven neptzebai duly due ste. Wp shi ecole umiovi clk waleano sopnic\nie meas chain 0 to, Zeby naprawde ezegoé sig nauezyé”. Zadawanie pytai uczniowi shy jee doeprawdzra, coy nie to samo co naverycel ‘Trad etn nazwa fctyonym vzenicm se nacre, Weitug model ¥ — eslem eda et umcilienie wziom godwytrenin posi ich kompetee, cell wazy | unieenode poorer utwiai nauk poms w prose wzeia de aoaere intelektualno-emogjonalnej stymulacji (wyzwania®) do niezaleznego, leyyemego | twércego myilena, Rozw) tego typ mylenla jos nlebny do stysajonyjcego yea racy w op, aw sztegs- noéei w warunkach wolnosei®, demokracji i samorzaiinosci. 1W Wiel Bit za cel edkasprayimuj i moti ulatwienie uezniom uezenia sig", Podkresla sig, 2e satysfakeja ucznia, teen et WP Tans FL Ra 0 Pyaagaee Wanna WNPWN 4 wae ‘i Ment Agen lent ce Norn BO ha Gg (o9 uke onponatnae Warsi ast per omnes ps omen up oa spinca tinionyete ona ies novia terface sab Fysnienl pean pete lorena genie Fa Rog 9 Peds lam none ny aes eh poco ‘Por. P, Ramsden (1992) Learning to teach in Higher Education Routledge London i 1 Sia (9) Pang ee Per cna tose lined approach 94 — 103 W:Approacke to arial management M Peey (cl) Opa Universi Pres Milan Keybes.Cle eutac totne jak Kaddego innego Kllenta ma wartosé synkowa, a system edukacyjny musi zawsze znaé odpowied#na pytanie,po co uczyé wlasnie tego, aie ezego’ innego?” i patrzeé w prayszloSé. Albert Einstein byt zdsnia, te _prawdziwym zadaniem nauozyciela ni jest dostarezanie odpowiedsi, ale stymulowanie pytat i zachgeanie do samodrielnych poszukiwai”. ‘George Bernard Shaw mawial, 2 nie jest nauezycielem, tylko jprzechod- rniem pytanym o droge”, ezyli Rims, kto mote udzielaé jedynie wskazo- ‘wek, ale 0 tym jak i gdzie dojsé — musi nlecydowaé sam uezei Dawniej wymagano od ludai gtownie postuszefistwa i kenformizmu, ais potrzebq chwl jest wychowanie samodzielnie myélgeych, aktyw- nych, peluyeh inweneji i inicjatywy mlodych Iudzi, Ktrzy potafiliby cfektywnie pracowaé w warunkach wolnego rynku. W krajach zachod- nich systemy ofwiaty i wychowania zminily sig tego powodu jut dost tak eszeze ezgsto pokutujgcego w naszej szkole. Kiedy w maju 1994 roku méwitam otymnajedne)zkonferencii wstal Jjeden ze sluchaczy i powiedzial, de wiainie w kapitalizmi, kéry teraz mamay,naledy 2 ezeéei rie) zdolnejmlodziety uezynié ,roboty”, zolne do écsle okreslonej pracy. Clarki pezesly mi po grabiecie kiedy uprzy- tomaitam sobie, co W istocie omacza to stwierdzenie, Z gory okreslony podzial nalepszych i gorszych, wyzaczenie pranicrozwoju, utrudnianie rozwoju, uniemodlivianie rozwojul Zadnego rorbudzania zaintereso- ‘wah, marzef, potrzeb — dehy bylo mnie) rozezarowai, czyli dla obra” tych jobywateli drugiejkategori". To wizjaZyweem wyjetaznajbardzie} ‘ponutych powieéel science-fiction, gdzie podudzie suia swoim panom. ‘Odpowiedzialam, #e w takim systemie ofwiaty i w takiej szkole nie ‘wideialabym dla sisbie miejsca chyba tylko w roi protestujgcej opozy- a Cole eat ean) Genial, probujace) obalié ten nieopawiediy 12 grata antyharam nistyeany system, COTY SADZISZ.NA TEMAT CBLOW EDUKACI SZKOLNEN? [Nauezyciel majgey jakaé wlasna wizjgcol6w nauczania musi braé pod wage raeezywiste potrzeby swoich ueznié, aby mogli sig spothaé ies w pat drogi, poznaé, zozuinie’ i zaakeeptowad, Nie watto przyj- smowaé nierelistyemego zalofenia, ze poniewai moje cele wiaia sig z .lobrem” weznia, muszaautomatyezniezostaé praezniego zaskceptowa- ne. Im wigee)te2 wiemy ostrategiach uczniowskich, tym wigkszejliczby bledw pedagogicenych uda sig zapewne uniknaé, Jak wynika np. 2 ‘ada J. Allena!', uczniowie kierajg sig gléwnie dwonna cela pray- Jemnie spedeié czas w mitym towarzystwie i uzyskaé dobre oceny. Dia realizacfi yeh eoléw stosnja sets trategi postepowenia: © usta czego nauczyciel o © baw sig dobrze, © da nauczycielow/ to, na ezym mu tak ale, (© zagce sig najmnie jak modna, © zamiejsz ude, czy wozmaicg sobie czas, © uk Klopotsw aekuje od Cicbie, "Rony 2K. Krosacwskim (1995) 4 mit —pravie cla hisoria peng ee Warsaira WNPWN = 13, or7 amt ncaa ‘Wiilajac 2 cldw nnuczyicla ckedlon static posgpowariaie trafaig zatem w pron slew stanowige elementary sky zeaw crew i zachowat uezniowskich, Pry wyborze modela navezania smosimy to brag pod uwage Prayieyay sig teraz bits rSinicom w modelunaveznia ypu X1Y. DWA MODELE NAUCZANIA Przedstawig rSinice migdzy nimi, rozkladajge akcenty ezasem doéé Jkarykaturalnie, aby wyraéniej scharakteryzowaé obs podejécia.Jedno- czeinie sprobujg uprzedzié Twoje zastrzeéenia, Nauezyciela pracujgey \ dzisicjszj polskiejsakole ‘est wielu wspanialych pedagogéw nauczajgcych z pasia i lacza- cych elementy obu podejsé tak, zeby pogodzié wymogi nledoskonale- go stale cystemu naszej oswiaty 7 whasnymi reformatorskimi pomystami. Jednoceeinie choy podkreli, 2ejestem w pelniéwiadoma trudne} suc poskich nauezyciel,kérych, wodtSneniu od ich zachodnich Keolegw i kolezanek, rzadko Mo praygotowuje w peli do tego, JAK. Preckazywaé wied i doskonaliéumisjtnoisiuemiéw. Tymezasem nie ‘ma bezpostedniego przelotenia 2 najdoskonalszego nawetprzygotowa- nin pecjalstyemnego do nauczenia tego kogos innego. Brak szezegélo- wych dyrekayw jak uezyé, feby nauczyé” mist sig na mode. Nisitétym nauezycielom pomaga prawdziwe powolani do pracy peda- 0¢iczejitalent dydaktycmny (ale tote amo), ini miewajqpowaine ‘rudno. 14 ns adele naucania "Nazyim wige polegajaszezegilowe rice w modelunauczania {ypu xiv? fe sciass dla uni sult Ja fo realizaca cl ascryiela ber _eloenach mu dilanin wen osowini eg lion) ls ‘mlntwiesz| meted nara Je etaocscbowe prowadenie lla Je doxoswysranie metod mera do Sty crn sg elon [@ wepsprowadzenlc ek pre _acbgeanle wealow do ayn ‘arian wlan lawaciel a fe size! do metodatywinicych [@ sowed ying fe sizes domendaudorizainych—[@ soowane meal uloviainyeh fe trate sng laporee |W sal cape few pny ese rn cach sean imac fe oma dmsrom pened anda alm eri igo ie Je psu puruenia le gavin sy tha cn [oscar come pods na mista shuhacay fo dominios postave muczclla fe nicwtasive tempo mivienia fe teak iil tal eas Je wywotywatie mudznla lo wywolywanl ances lanl nota lowe voli wll pozaweze mated ja vewnetzma fo sirjace mobliwnie danas —|@ herstosowe mobilzowanie do naa aletoego mela lazywate velo spat genie do wp "budowani zgrnego 2espos fe trinicniractnogomyienis__|@ naprdzanle fo oksnwanie cjg lob apa | fo zachgani do eywalzch fo brk ncishu ne zgrune asy TS Mando (ang to wally opacowy wae pracy cll ze kab hag (aksimim 2 —3 lari), anieniqce zykle rwigle proedawiene polydow rye w dae} dedi Wb punt widzeaa tauezylla. To ake eat) ob ‘icy. Bed poshginal si dal} terminem handows 2 taku dregs, polskie pied. 1sCoto jest efleyonenancanie? fe sicudlelni Informacl rwroiych —[@ fe tpiclesabych ston venisw ——[@ ropwifni mocaych stom urn amc late oray uae —__|@ fsa ey eenyuczndw._ dopuszcznie do. ‘ccnanle mnuezyelela prez vray lec nacelle do corinne do 0 poszezegSInych zagadnioniach wymienionych powyée) bedale mo- ‘wa w réinych czgéciach tej ksigeki. Zacanimy od zastanowienia sig kto {est w centrum uwagi w obu podejéeiach. KTO JEST W CENTRUM PROCESU NAUCZANIA? 'W modelu X w centrum agi znajduje sig nauezyciel —jego potrze- by, jego komfort psychicmy i fizyemy, jego osoba, To uemiowie maja dostosowywaé sig do nauezyciela, a wiaéciwie do tylu nauezycieli, ilu ich pracuje w szkole ‘W modelu ¥ — w centrum uwagi jest wezef: © jego potrzeby i zanteresowania, np. czeg0 ijak chee sig uezyé, © jego opory i bariery, np. ezego nie mote lub nie choe sig nauczyé, © jego potencjalny dyskomfor paychicanyifizyezny, np. tres, zmgcze- nie, poczucie nieradzenia sobie, poszucie mniejszaj warts, © sposoby motywowania go do uczenia sig tak, by nauka stanowila 1 petni satysfakejonujgce uemia wyewanie, Siowo ,wyzwanie” omacza, 2eueze dae zsiebie wszystkona géme) agraniey wlasnych modliwose, jest zmgczony ale szezgsliwy 2pokonania 16 iradnosei. W modelu ¥ nie ma mowy o zmuszaniu uemia do nauk, wlaszcza,2e tak naprawde nie jest to modiwe, Bo nawet jeili,wykuje ‘ezegoS i mda to, proces zapominania rozpocene sig prawie natych- miast na skutek dziatania psychologicmego prawa efektu, ktérego auto- tom jest many psycholog amerykatiski E, Thornlike, Prawo efektu méwi, 2e dgtymy do takich praciyé, ktdre dostar- czajg nam emocjt pozytywayeh, a unikamy praykrych sytuacit i negatywnyeh uezué. Bardzo s2ybko zatem zaporinarny to wszystko, czego uezylismy sig pod presia, 2musu,zpraykroéci, pod groéba kary, ezyli pray motywaeji ‘ypu Igkowego. 'W modelu nauezania typu ¥ — motywowanie to zachgeanie, wywo- Iywanie zaciekawieni, pokazywanie korzyc 2 uezenia sig. Navezyeielstara sig zmnijszaé stres uernia do niezbgdnego mini mum, stanowigcego prayprawe Zycia, a nie — jak w modelu X — powigkszaé niepoksj do knszmaru, powodujgcego nerwice skolne. Po scharaktcryzowaniu dwéch kraiicowo réénych podejéé do ueznia, sauezyciel to jest efektywne nauezanie. rocesu nauezania, sprobujmy odpowiedzieé na pytanie,co CO TO JEST EFEKTYWNE NAUCZANIE? [Bfeltywne nauezanie moéna poznaé po rezllatach pracy nauczyciela. Nauezyciele czesto méwig:dalem zsiebie wszystko, ale oni sq po prostu ‘ep ine chea sig niczego navezyé! Dla mnie oznacza to, ie nauezyciel aeCor jes efayunenaucznie? Cot est ftaynenaucani? [est esflaywny. Uwatam, be nie ma tgpych vcmiow, 59 tyko acy, ‘térych taba motywowa inaoe ilu poswigeis im wigesj czas, ‘W modelu auczania ypu X efeltywnosé nauczyciela jest okzeslona przez wysokiporiom wiedzy opanowane) presz vezia pamigeiow i ‘unawanej prose naverysela za nicpodwafang, Wielu badacry"® na Soe sania sotto do przekonania, tadyeyjna wiedza harm ronw6skutocenych strate nauczaia, Jak wynika 2 moich wlasnych ‘badaf,prasprowadzonych w latach 1988 — 1992 napréboe 240 ueznidw — 80% oaib nauczanych trayeyjnia, mimo uzyekiwania dobrych © case sig niedocenianych, taktowanyeh jak dee, upokarzanych, (© nie ui praedmiotsw nie wymagajacych pelnego zrozumicnia rect i samoduielnego mien, (© zapomina materia po2 — 3 tygodnisch, 2 prayemnoicia ju doniego ni wracaae, (@ rie lb navezyieli odpowiedsialych 2a weak preymus i nude, spowodowana wlasna biemoscig na lek © nic onumie do kofes poco wlaciwietracba takesg meezye, © nic bi sxkoly, © cheinie wagarje, lamige osmukujge nauezyciell na rn sposoby, © w srkoe aaj sig dobre glwnie ma preerwach ‘Feil to jest dodatkowy efekt takiogo podeficia do nauezani -nazwalabym go ,skatecenymw stosunkn do zamietzei” slonie efektyw- nym, Nielubiany navezyciel wywolue niecheé do uezenin sig okreslo- ea pieecmnien) kag encog an, Por, Dawid (1995) Renting anes eaching Routed Londo, et ‘yeh tree do szkoly w og6le. Lubiany nauezyciel natomiast wywohaje ww uczniach warost motywaeji do nauk danego preedmiotu i do szkoly, co wefekcie daje scanse na realny warost ich kompotencii,czyli wiedzy itumiojemose ‘Zacefektywne nauezanie przyjmmuje zatem wzrost lub utrzymywa- nie signa wysokim poziomie cheet (czyli motywaeji) do nauki,zar6w- no pod kicrunkiem nauezyciela jak samodzielne}, oraz wzrost kompeteneji uezniéw. ‘Uwazam, 22 niefle study temu celowi podejéeie typu Y. Za brak cfekty nose nauezania wznaj spade lub utrzymujgcy signiski poziom sheet (motywacji) do nauki, zaréwno pod kierunkiom nauezyciela jak samodzicineorazniski paziom kompetenejiuczniGw, czyliniski poziom wiedzy iumiejetnosei. (CZYM JEST EFEKTYWNE NAUCZANIE DLA CIEBIE?Monwesi ncaa do pracy ‘Wetepnyi i absolune niesbedaym warunkiem efekaywne} pracy navezyciela este POZYTYWNY STOSUNEK DO LUDZL w oil,» veiw w teapot Jel nie ub se fnyeh,t-zwykle Incr sgt ziecheladosibi,rvghszona datiwotca tmnodciani » porozuiewan sig din, nezrommieniem pobudekich znd itp. Znanyneopsychomaliyk, ze Freud, E. Fromm powiada™, ie je nic Ibi sig sib, to trad chad inych, Werystkiego pozn sympa do hud moina sig rancryé. Zatem jedynym ezyikiem, ry powinien decydoweéo rorya z pracy 2 mfodzieds jest nechgé do ej Sama sympatajednak ie wystarczy. ‘Kor do eflaywnoéc nauczni tv, moim zdanem, praede wor. stkim w motywac i kompetonei nauorysa, Koleno payirzymy sig ‘ym dwémexymikom. MOTYWACJA NAUCZYCIELA DO PRACY Polscy nauezyciele prcujg w wyjqtkowo niekorzystnych warunksch, Prestié zawodu nie jest abyt wysoki, pensje sq dramatycznie niskie, kkonicemoié dorabiania po godzinach sprawia, 2e poziom zmgezenia praekracza dopuszezaine nomy, wyposazenie szkoly i warunki pracy pozostawiaa wiele do Zyezenia, Kasy sq preepelnione, programy pr2e- Jdowane, sale wprowadza sig jakies zmiany,exqsto raczajurudniajgce Thien From faa awa PW. (999) Osace la Mosca naucoriela do pracy si ulatwiagee pracy vezi Jakpowiada Machiavelli w Ksgcu:,ic ma nie eigdsargo do wyh sania nico bardiejwatplym powedzoni, ni tudhiefzego do ogat- rigsia nid zanicjowanie nowego porzadku rzecry”. Innowacje 54 eniceme, ale nie zawsze pray zmianic ckipy readzaee), a raczej z | powodéw merytoryemych i metodologiezych. Zany niosfrusracig | bolese. Zeguly: ( zwigkszaiq naklad pracy navezyciela, © prowadza do przejéciowego obnitenia pewnaécisibie, coma zwigzek | ‘zpoemiciem niekompetenefi, | (© wprowadzaja zamieszaniei chaos, © wywoluja zachowania obronne, opér, bunt lub wyeofywanie sig, gly ‘wprowadzana innowaeja nie spotyka sig 2 powszechna zgoda (ezyli niemal zawsze). Zeby zmiany zaczgly preynosié dorodne owove ruszg by zaskoep- towane przeznauezyciela, Celera te ksi est preekonanie nauezycilt do konieezosei wprowadzania inmowacji w styu nauezania i traktowa- sia uczniw, jes uanaja je za potrzcbne i zwighszajce satysfakcjg 2 pracy. Z.cuego naveryciel mote czerpuécheé do pracy? Dla kogoé, ko lbi hontakt 2 2ywy czlowiekim jest to zawéd idealny. W pracy nauczy- ciel z mlodziegq motna byé te w dutej miere samodzielnym. Mona Aeeydowaé o wyborze meted nauezania czy 0 zakresie indywidulizait Todejécia, Motna pomawaé stale nowych ucaniéw, rozwijjge pray chaz wlsng osobowosS,ue2ae sefilitunnie czogos o sobie i wieMorya aul do pracy ‘Moin mié bezpodtedni wplyw na kstaiowanie postaw oz} oso ‘owoic{ mlodych dz. Motna obserwowes, jak zasiane prasz nauczy- ciel ziarmo entuzjezmu Kielkuje i wspanile wyrata — ja vez prorat miata, Nawiasem mwige w WielkiejBrytai,w ankingunabardziejpody- tecanych postw navezycili, I mijse, zaréwno wéréd badanych ma- | uezycieli jak i uczniw, 2ajmuje wiaénie entuzjazm. Modliwosé obserwowania bexpoitednchefeksw wlashepracy pedagogianejsprn- ‘wa esatyfakeja ma szansyobsiiyé pociom niezadowoleniapolskich sauczycieli 2 porapedagogicanych aspekt6w pracy. Motna caut sig pazzebaym wainym i docenianyra. Mase w pracy berustane wyzwe- nie — jak zmobilizowaé ueziw do nauki, jk nallepij do nich wai, jk pogodaié wymogi programowe 2 postzcbami ucanisw? Dla koges, Ja jst nieay- ‘ao lub sig ozwijaé i ma tweezy umys, praca nauezyci | chanieciekawa. [Na pewno byloby dobrze, gdyby navezyciele nauezaliz pelnym zaan- _gsiowaniem, pasa i entuzjazmern,Isnieje bowiern “| WPROST PROPORCIONALNA ZALEZNOSC MIEDZY PO- ZIOMEM MOTYWACHINAUCZYCIELA A POZIOMEM MO- TYWACITUCZNIOW Jeli motywacja nauezycicla jest niska —u ueziéw latwo mo‘na ‘aokserwowaé niski poziom percepefi (sposttzegania), rozproszenie uwegi,niski poziom rozumienia treéeliszybkie zapominanie wyuczone- ‘go materialu. O zmianie postaw emidw w ogéle nie mote byé mowy, nm Meas necesita do pracy ‘ine akcopujg (cy ne Tigi nie szamaa) swojego naucrycela, ‘Brak sympat i szacunku ucenigw do naerysiela wig sig zazwyeza} eile jogo identycang postawa w stsunks do nich. W taki] sya savetnabanizejaangabowany w swoigmisj pedagog le est wstanie sarazé rikogo swoim entizjazmem. Netomias entuzjezm naucryciela romosi sig wokdt jak wir, pozytywnie .nfekujge” ueznisw. ‘Spotykam bardzo rSnych nuezyciel, aréwno aangaZowanych jak sezygnowanych oenianych przez ucmiéw pozytywnie, jk negetyw~ nie. Wighszoiéz nich jest mia, 2 podwyészenie zarbkiw macznie _wigkszytoby ich motywasi do pracy. Ot, rozuejge pig potrzeby evniesenia uposaien nauczyeeli,cheilabym jednak podieslig, 22 ‘ndaia nie potwirdzataiejhipotey. Okanaje sig, 2 nauezyiel nie ajneysereadotej pracy charakteryzujgeysigniechgciq do prowadzenia eke nie zyska nage apa, joka dotnigciem czarodzejkie rade, tke dlatego, 2 zarabia wiee|pienigdzy. Teoria potrzeb A. Maslowa, orchologa amerykafiskego, prdbuje wyjeiné dlaczegotaksig dzieje. ‘Ot penigdzezaspolaja glbwniepotrasby postawowe — zaspo- lojnia gods, propnienia przyzwoitegomiesckniad ine ypu fijlogi- caxego, konsumpeyjnego i bezpicezeistwe. Do grapy potrze pedsawowych zalica tet Maslow potreeby przynaleznosci Ginaee| siliagji i loi, Zaspohojenie tej gropy ptrzeb wphywa na wart siysfakej, a nie na wart motywaci natomist ich niezaspokoenie powoduje uemie dysatysfaafi. Nie maja one Funke motywujgces do lepszaj pracy. Kiedy praedstawitam ten poglad na konferenei nauczycieliw Suwa lach w maju 1994 roku mylalam, de niektray romwéceczeni start Fedagodzy ainemyjg mnie na migjse. Mogg ich zrozumieé. UwafaltMarywacianaeayila do pracy Komptencenaueaciela Zapewne, fe jestem agentem wrogich si, Gre spraysiggly sig przeciw day i umiejeinosei) nauezycieli moze byé jedng z dig podnoszenia ich {ch podwyikom, Dla wyjainieniawezelkich nieporozumiei podkreslam, motywaejido pracy. Inaczsjméwiqe —mamy wyésea motywacjg, Kiedy tz jeszcze — iyceg wszystkim nauezyciclom (w tym sobie), #eby_sidzimy jak éwietni (kompetentn)jestesmy w tym co robimy. zatabiali powyéa)étediejkanjowe), Poniewa jednak nie mam mocy przydzielenia niko przyzwoitych pens, chelalabym skoncentrowaé KOMPETENCSENAUCZYCIELA aszy wspélng uwagg na tym, co W tej cml, niewygodne), praykr] sytuseji moéna obit aby zvighszyé motywacjgnaucaycel do pracy. Co ale od nas? Na czyra modna sig oprzeé, Zeby bylo mnie strstr swanych naveryioi i ueziow? “Motywasa do naprawdgdobrej pracy jest funkeja jok twierdzi Mas. low, zaspokojeni ptrzeb wydszego rag, takich jk Zuwyrainym rozininiem kwalifikaci i kompetencji spotkala sig ‘w bnyyjskim systemie oswiaty. Kwalifkacje to papier urgdowy 2 sieezgciami, na ktrym zapisanonasztytut czy stoped naukowy. Mona ‘oe kwalilagje potwierdzone dyplomem, ale ni ileé kmpetenefi, cay tak naprawdle ne by dobry specialist w swoje diedznie, NIE LUMIEC TEGO ROBIC. Diatego Brytyjczyey (tale inn na Zachodze, jas coraz ezgéce) lub wprawdaie Ind kwalitkacja, ale na wszelki wypadek praygladajg sig w okresie prstnym kandydatom do acy, pod kate zgodnate ih formalnych kwalifkaezrzeczywistymi ompstencjai ‘Wartorozriniaékompetensje spejaltyeme, dydayeze psycho- logicme. Potytecziejestrozwaiat je olzilnie, poniewad w kontakeie 1 ueaniem manifestuja sig w réiny spos6b i wymagaiq odmiennego : - doskonaleni, Navezycicle moga zwigkszaé swojq motywacje,zaspokajage sobie te potrzety sami, oezym bydzie mowa w dalszej engi ksig@ki. Moga tet wigksza ich motywacig do pracy wazysey seefowie, prastozeni, ki rovaicy, dyrekory ine Bazo Waine Oso, doses Pod: Korpwencjeapejltyeze to wiedea | miejnoict w sales nym wyrazéw umania, owigkszaae ich ogslne poezuci ws suranga przdmiots, Wiadomo, te tbe je we? dochenalé do. warts, zaspolajlge ich ambicje zawodowe, umodlivijge dostztie rene sig, enya oe nie wymiemych efektéw ich pracy 1 zachecajae do rozwoju, np. d® vist w néénego typu sekoleniach i Konferencjach, Ponadto bardzo podnoscenia kwalifikeii. Doskonslenie kompetencfi(powtdramy: wie @ potrzeba szacunk, czyli akeeptacji, uanania, sprawowania kontrol ‘ad otoczeniem (posiadania wplywu na cokolwiek), @ potrzcba sarnorealizacji (samoaktualizacji, samourzeczywistienis), czylirobienia tego, do ezego ma sig zdolnoéc, predyspozyeje i co naprawed bi sig robig, potrzeba pomnawezs, czyli wiedy i rozumicnia rzcezywistoei KOMPETENCIJE SPECJALISTYCZNE a aRompetencie naucecela ‘waina wydaje mi sig codzienna, sala wymiana doSwiadezet migdzy nauezycielami tego samego preedmiotu. Ta forma kontaktéw zawodo- \wych istnieje w Polsce ghéwnie w rSénego typu Kolach towarzyskich i stowarzyszeniach, natomiast w sakolach rozwija sig chyba niedostatecz- ‘Trecba ted skoioayé 2 prassqdem, #e nlekompetentny jest nauezyciel, Jcry exogaé nie wie, To relikt nauezania typu X, w ktérym nie wolno prayenaé sig do niewiedzy. Naprawd nickempetentny jest, moim za ticm,praede wszystkim ten nauezycel, ktdry: © nie wie, ezego nie wie, © nie chee zapytaé kogos, ko wie, © boi sig zapytaé kogos, kto wie, est przekonany, 2e wszystko wie nie ma Zadnych watpliwosei, @ nie cheo si rozwijaé. Zaréwno przekonanie, e wie sig wszystko, jk obawa praed uzyska nicm informocfi z wiarygodnego érédla, wynika 2 praesyconejIgkiem tendenefi do niedopuszezania do Swiadomosci wlasnych slabych stron. ‘Tymezasem slabsze strony mamy wszysey, jest to zjawisko ealkowicie normtine, z ktérym jednak wielu oscar, gléwnie z kompleksem niz- oc, trudno sig pogedzié. Naprawe pownl swej wartosei nauezyciele nie boja ig méwis .nie wien”. Strasi poityka, czyli chowanie glowy ‘lasek, urudnia doskonalenie kompetencii. Negowani istienia b |kbw w wyksztaleniu prowadzi do usypiaigcego czajnosé samozadowo Ienia, comécisiggtSwnie na uczniach. To jest gwny powse, dla ktrego ‘warto ezytaé, pyta, shuchaé, szukaé — ey rozwijaé sig, Brak czasn i pa Kompetensie ate ‘magezenic nic jest dostatecznyra usprawiedliwieniem. Ponadto nauczyciel, kéry dopuszeza modliwosé, te eregos nie wie, Intwiej zachgea mfodziez do zglaszania watpliwosei. Ucmiowie majg 2 tym ezgsto dute trudnoéei. Sam awrot ,nie rozumiem” bywa silnie sagralajgey. Warto uswiadomié sobe, te zaleinie od tego, jakim tonem ‘wytatony jest brak zrozumienia, moze on oanaezaé Krafcowo réine saecty. Jeli ton jest nieenily, zwykle oenacza: ,jestem ghipszy, a Ty sugdtzejszy”. Jes ton jest raczej agresywny, mode kryé w sobie infor- roacje dla nauezyciela:,to comswise jest ghapie”Jesiton est spokojny, informacyjny, zwykle oznacza: ,zalety mi na tym, 2eby to zrozumie”, [Nasze relacje 2 lndémi okreSlone sq przez s p 0 s 6 b méwieni daialania, dlatego warto na to zwracaé wage. Innym rodzajem kompetene}i niezbednych we wspeniale, ale arey- ‘nadnej pracy nauezyciela, sj kompeteneje dydaktyeze. KOMPETENCJE DYDAKTYCZNE ‘Teoretyemnie zdobywa sig je podczas studiéw pedagogicznych i na rwinych specjalistyeanych kursach. Problem w tym, Ze programy sq tmjeagSciej preetadowane teoriami, a dobra cceng moéna uzyskaé za ‘ezenie sig na pamigé, nawet bez zrozummicnis. Zbyt maly nacisk kiadzie ‘i a ksztaleenie umiejetnosei praygotowywania sig nauczyciela do nj prowadzenia lekej w szezegsInosei na: © Kszialoenie umiejeinosc whaiciwegorozplanowywania zajgéw ciagu roku, tak, Zeby poswigcié najwigee) czasu na sprawy dla mlodziezy najtrudniejsze, a zarazem, Seby nic nie pozostawvag na nastepny rok;Kompetencje dayne ‘© Rozwijanie umiejginosci logiemego konstruowaniaIekeji, podezas tre uczeii mégtby zapornaé sig z zagadnieniem, wkomponowaé je ‘w juz posiadany zasdb wiadomoei i doswindezeni, wiedzie jak je -wykorzystaé w dyciu, udowodnié, 2e wszystko rozumie inabyé wpra- wy w wykorzystywaniu zdobytej wiedzy i umiojginoéc, © Uczenic, aka ag lekefi powinnozajmowaé wprowadzeniew temat (koniecznie w nawigeanin do poprzednich zajeé Iub posiadanej juz przez uezisw wiedzy — .pomost” migday posiadanymi i nowymi informacjami), jakg rozwinigele, joka zakoiczenie i wnioski lub podsumowanie, joka podanie tematu nastepne] lekeji jak UWA- GA! Czytby zastato 008 jeszez0? Tak. Co najmnie)jedna pigta ezasu lekeji powinna byé przeznaczona na powtorzenia, wyjaénienta, od- powiadanie na pytania (w tym 3 — 5 minut na poczgtku lekeji na rozmowy nieforralne z uezniain o tym, jak sg ezu, co nowego (p. zalgcznik nr 3), jeli naprawég cheery pracowaé z nimi i dla nich, a nie ghéwnie da scbie, dyreKtora, kuators, minsterstwa, programm; © Preeyzowanie cel, jakie stawia sobie i chee realizowaé nauczyciel (watne jest utywanie sformulowai pozytywnyeh, nie negatywnych) oto, by mée wyraénie okreiliéuezniom korzyéci, jakie moga odnieS, Diorge aktywny udziat w lekei, © Operacionalizacja cel6w nauezyciela, czyli wytaine okreslenie co konketnie maja zrobié ucmiowie, aby te cele zostaly osiggnigt, = takde ustalenie, wjaki sposdb mona to sprawdzié; (© Uwzglednianie eyklu uezenia sig, poczynajgeod konkretego praey- cia (daswiadezenia), poprzez obserwacje i refleksj, do uogélnied i alaywnego eksperymentowania (p. zalgemik nr 2) oraz planowanie keolejnych eyklow;, oe Kompetenie ddtsycene (@ Techniki zachgcania uczniéw do altywnoéi, np. pr2ez prace w pa rach, tréjkach, wigkszych podgrupach, po to, by welagnaé ich do wspdldecydowania 0 kszalee Ickefiijej wspéltworzenia; Praca uczniéw w malych grupkach sprawia, Ze jakosé pracy Jednost rosnie,zdolnosei i umiej¢tnoSedezlonkéw grupy sumuja sie, radzie} zdarzaja sie przypadkowe bledy, wylania sig wigce] twir- caych pomysh6w, sprawniej przcbiega podejmowanie decyzji, grupa towiem daje oparcie i poczueie bezpleczesistwa. © Umiejetnosé akiego rozmieszezania uezniow w Klasie, 2eby spryjalo to celom nauezyciela j ulatwialo uezenie; lawki moina dowolnie rorsuwaé lub iezyé, nie warto zakiadaé, 4 raz ustawione mus tok Pozostaé;Kompotecieddotycne © Korzystanie 2 pomoey audiowizsalnych, by informacje docieraly do mlodciety co najmnie} dwoma kanalami, werokowym i sluchowym, poniewa wtedy w mézgu dokonywany jest podwejny zaps, cosprzy- Jazapamigtywaniu Geszeze lepe), Kiedy w proces uezenia sig 2aanga- owane ai inne zmysly);, © Prygotowywanie handouts, co nie zmusea uczmiéw do émudnego notowania kaidego slowa nauezyciela, co nie tylko bywa nudne i ‘wysocenieproduktywne, ale prowadzi do wielu prasklamai, © Opanowanie pigeiu metod nauezania i dostosowywanie kabdorazowo rmetody do tematu, celui stylu uczenia sig (p. zalgcanik nr 1) prefero- wanego przez dang grupe mlodziczy np.: |. wykladu dla o85b lubigeych shuchaé, 2. pokau dla oséb uczaeych sig najlepiej przez obserwowanie kogos lub czegos, 3. trenowania 2 uczniami, ktérzylubig wspétdziatanie, 4. programowania dodwiadezei ueznisw, Kérzy marza osamodzielnyeh probach (zewentualnyra instruktazem), ‘5. wyradenia zgody na peng samodzielnoséuczeniasig wobec dojrzalych do tego mtodych luda; © Uniejgmnosé nawigzywania do sposobu uezenia sig milodziezy, ami: nowicie mienianietemspa mw ‘uemiom na zadawanie pytai, dawanie im okagji do fantazjowania, powtarzania, rysowania, uzywani plastycenyeh preykladéw i meta- far, praechodzenie od konkret6w do pojeéabstrakeyjnych i odwrotie, porwalanie uczniom na swobodne poruszanie sig podezas lekei po ‘sie; ‘modulowanie glosu, pozwalanie 30 Kompetencie dake (© Umiejetnos atrakeyjnego prowadzenia eke; (@ Uswindomienie nauczycielom, 2 jest wiele prawidlowych sposobéw uczenia sig neuezania ‘Dobranienajbardziejefektywnego postepowania zuezniamiwymaga ‘opanowania szeregu szezegélowych umiejgtnosci dydaktyczayeh, Dobre prowadzenie wykladu wymaga umiejetnosci: ( pastyeznego wyjaniania ak by twessbyla ozuiata da wazysthich uczniws jel nie rozumij, ni yl éwiadezy o.ichtepcie leo sikompetenj dydatyenejnavezyiea, ( jsnego, wyraénego prandstawiana eo falasw, ( urzymywania wysokiego posiomu koncenraei uwag uemicw, @ takigo sposobu zachowywania sig (tania, siedzenia,chodzenia), dry sprayja maksymalne) percep uezniow, ¢@ stosowania pomocy auowiualnych Dobre prowadzenie zajeé z maly grup éwiczeniowg (do 15 os6b) ‘nymaga umiejgtnosei: ( organizowania,warstat6w”,czylizajeéz podelonymi na podgrupki ‘ez, tray albo wykonujq to sano polecenie(motywrywalizacjt — Ko uzyska nalepszy rents), slbofagmenty zadania, aby dopiero Jnezie praca calej grupy data potadany efekt (motyw wepSlpracy), @ zadawania pytai zachgcajqeych, sugerujeych,otwartych, prowokt- ineych, skianiajgeych do mys ioeKompetnce dydaiyene Kompetenjedyiatyene (@ stuchania, co maja do powiedzenia uezniowie, (© zachania do samodzieInego i krytycanego myélenia oraz do forma. fowania wnioskéw, © zachigcain do twéeczego myélenia, © utrzymywania skupionej uwagi uezniw, © radzenia sobie z milergeymi,nieémialym,zalekaionyrai, wycofui, ym sig, rozbrykanymi,agresywnymi, le wychowanymi czy wsey. stkowiedzqeymi ueznami, UWAGA: oczywiieie zawsze moina ucznia proeszkadzajacego e ezytelay komu- ‘zuje sig niedoceniany; ja jestem w centrum ‘whasnego zainteresowania, a nie wy, nie chee mgczyé sig dodatkowo, probujge was ainteresovné tematem, waszym 2adaniem jest utwier- daxé mnie w przekonaniu jakim jestem dobrym nauezycielem, Ww _praeciwnym razie spota was kara; latwo mnie zdenerwowaé. © orienta w potzrbac i trudnoéciach veiw, (@ seagowania na zmngczenie werniéw, mudzenie, brak rozumicnia, (© pomnagana im w preezwycigdaniu trudnoic, (© takego spcsobu kytyki, aby zastala prayta do windomosei, © dostarczaniainformaciizwrotnyeh (p.zalgezikem 4), © preyjmowania nformacyi zwroinych od uezniéw (p. zalgcznik nt 5), © formulowania asnych dla obu stron kayteriow oceny ‘SRoasjun a cant w poiwoliniev oywovalvk Rorviun ea ematw podionviale © moywownia veiw job eda] zkompe eng psychologic, 2 TDWAGA: praxjmowanisinformacltnerotayeh od waniow eat pravie nema ‘nw poll] sole, x sthod, bo ocenianie nauezylela prose emis pea ery sarzo wade fnkeje: € wajemnosé coon rvigazskomfortpeychiomy acral, €@ doxaza navezyieow informa o fm co robi eco powinien mnie, pry oznach pozytywnych wamacaia go w ym, coi dobre. Dobre prowadzenie zajeé w laboratorium wymaga umiejetno- ies ( zachqcania ucmnisw do zplaszania watplivose ( wyjaniania nieporozumici i zastraséeh ueznisw, (@ nadawania ich pracy podadanegoKierunk, ( wykazywania cerpliwotel pray powarzaniu prez uezniw tale tych sammych Dd, ( pomagania im w proezwycigdaniu trdnosei, @ crganizowania pokazéw, (© dobicrania odpowiednich pomocy technicanych. Kwalifikacje dydaktyczne oparte gléwnie lub tylko na wiedzy nie sqkompetencjami. Nauezyeiele 2 dluiszym sade sara z pewnosein sw stale cen, czy italia robié to warystko, © czy byla wy) mowa, W nabywania i oskonaleniu kompetenefi dydakayemych pomage wymians doéwindczet ‘uz uczenio pedagogieme ispecjlstyeme kuny. Tam 2 praysatinaucry- 3Kompetencjedydoiycne ‘ele powinni adobywae wiedzg na temat samego procesu uezenia sig™® ‘Wartosporzet na uezenie sig w niecoinny spossb, Proces uczenia sig ‘modna podzilié na eztery fazy. W kaidej 2 nich uezeh prasjawia inny ron aktywnoéc ‘W facie ROZPOCZECIA potraebna jest motywacfa do uezenia sig ‘i umlejmodé koncentracfi uwagi WfarieROZPOZNANIA —podejmowanesa proby okreslenia przez emia co jut wie i co mie. W faze ZROZUMIENIA Konieczna jost umiejetnosé okreslenia cel6w vezenia sig w ewigaku 2 tym znalezienia odpowied na pytanis Giz choy dof? Taka wiedzg i umiejgtnoéci muszy zdobyé? Jak mam to bie? W fasie DZIALANIA. zmiorza sig stopniowo do wymaezonego wezenie}colu. Modna to robié efektywnie, jesli mySlenie i emocje ‘worm spsing caloss. [Navezycicle eagsto ogranieza sig do realizaei whasnego eel: cheg, avery Niestety, zdarza sig brak odzewn 2 drugej strony, a dzije sig tuk wedy, ey brak est pomocy naucayciela w uruchomicniu motywacj do uezeia si, rozpoznaniu sytuaeji, zzozuraieniu nowego materiaha i podigiu preez uezia odpowiednich drial, [Naucaycel skoncentrowany na sobie nie zwraca uwagi na ucznia, natomiast skupfony na uezniu pomaga mu. Thor D-H Becaon, SR. Bercason, RR, Cult (1978 Te il of teaching onplasng tills HRD Pres Abert Mas ychsanych autor tse oy ‘wai (1979) The il of taching aching deliver sil RR. Cabal. Berson RM. Piro (1977) Te il of teaching’ nerpersonal ls (ssa ays BR. Catt (1976) Teachings veamentorztgob sutra (1980) Insenconl ym design a sama oie). a Komptenje daly W poszezegelnych fazach uczenia sig nauczyciel ma oktedlone zada- sia do wykonania: W fazie rozpoczgcia — ma byé razem z uezniem, wideleé i slyszeé go (nie tylko stuchad), koncentrowaé na nim swojg uwage i nawiqzaé ota. W fazie rozpomania — powinien akceptowaé réine emoeje wedi wskazywaé powody, np. nadmiemego leku czy adenerwowania, uspoka- jut, dodawaé otuchy, nie oceniaé — ltwiej wedy preejé do nastepne} fay. W fazie zrozumienia — zadaniern nauczyciols jest pomoe w wyzna- czanin praez wezna jego cel6w i praygotowanie go do dialania, W fiazie drislonia — rola nauezyciela jest inicjowanie konkretne} sktywnosei z podialem na etapy. Podezas dzislania uezniowi niezbgdne informacje zwrotne, [Nauezyciel musi wezesniej byé praygotowany do poszezegélaych tapw uczenia sg swoich wychowankéw, czyli mieé starennie apraco- any program lekefi, uwzgledniajgey fazy uczenia sig. Program lekeji powinien zatem zawieraé: -przeglad dotychezasowyeh umiejetnaéci uezniSw, = ptzygotowanie ich do opanowania nowych umiejemase, ~spassb opanowywania nowych umiejeinase (etapowo), ~uw7glednieni ezasuna wielokrotne samodzilne proby opanowywania Fraez uceniéw nowych umiejetnose, -sprawezeni tych umiejetnoéci w praktyee. Takie podejécie neuezyciela do procesu uezenia sig wydaje sig bye ‘macznie bardziejefektywne od samego prackazu slownego, co zostalo ewierdzone przez zespét Roberta Carkhuffa w Institute of HumanKompetencjepreholoicne Komptenje poycotogicene Technology w Massachusetts w USA. PPodstawaefektywmego warsztatu dyaktycrnego kazdego nauezycie. 1a Kompeteneje paychologicene. Jestem zdania, 2 nie motna byé wiedni. esi powiem sobie: nie ude mi sig egocragnaé” —wlody sansa, W wie dotzewania praesadna pewnes sche idsie w pare tomnle pracy Lenergi wig stor racy nie odnog wukocan -ruchoscigpychicangsklonnoicn do ata nerwowych, Tak tw styteke stwierdam: wa nie méwilem?, Jel natomiast powiems wie siggnaé po papier, alka, lek upolajjey ey narkoyk obi: 2zobg to da sig” — dam z sibie nape wszystio, aby pevnoscig tego dla naszych vez nie chee. nist sukces, Sracunek dla mlodziety t0 Zacads ssnospiniajace) sg prospowiedni” nie gwarantyesukoesu, itomiastzwicheza ego prawdopodobieistwo, pdobnie jak OPTYMIZM 1POGODA DUCHA 2 aeeeePosen nacanini Posy nastaeni do WIEDZA NA TEMAT WLASNYCH MOCNYCH STRON Pozytywne nastawienie do luda polega ted na amniejszaniu dystansu. iopieranie sig nanich w trudnych chwilach, Latwiejtez wtedy dostrzegat mocne strony uezniw iméwig im onich, Wyostrzenie wwagina dostze gan pluséw i ‘CHWALENIE NAWET NAJDROBNIEISZYCH OSIAGNIEC UCZNIOW charakeryzujenauezyielio wyruénie ponytywnym mastawieniu dof ai. ‘Chovalenie jest prawianiem pryjomnoss, a zgodnie paychologice sym prawem efekiu — doswiadezeia przyjemne powtarzamy (wige zaréwno dzilani, Kére zostalo pochwalone, jak prayjemny kontakt 2 nauezycilem, kty potrafi pochwali). Im ezeeiej chwalimy, tym lepsze sy efekty masz] pracy jako nauezycicli.Chwalenie uenigw nie ‘ysturezyoczywicie jako jedyna metod pedapopican, natomiastchey podlzeli, 2 im wigesj pryjemnych emocji winde sig 2 nauka, tym ‘wiksze jest prawdopodchiefitwoskionieniamlodych luda dopowaing| precy. Moja mids eka, Ka hock muzyky i spontniceie aya na Pianinieniechowigzkowe utwory, miewa lresyzalamai, w kérych nie ‘mode patreé na instrument. Dzeje sig tak zawsze wedy, Kiedy naueryciel ‘osiro ja srytylaje, a zwlas2eza poréwna ze adolniesrym ery pln szym ucaniem. W dzieciach latwo wywolaé nienawisé do prymussw. faa ‘ZMNIBISZANIE DYSTANSU smigdzy nauezyciclema uceniami jest ezsto postrze gan jakopotenejalne ngrodenie dla autoryteta nauezycila. Jeli za tym autorytetem stojg riewiclkie kompetencje oraz gk praed bliska wigziq emocjonalng 2 Iudémi — trudno eby dla ucznidw byt to autorytetrzeczywisty. Mlo- aiety nie da sig oszulkaé. Surowa maska chlodnego emocjonalnie auto- Jnaty moe tylko zniecheeié, a nie wzbudzié szacunek. [Brak pozytywnego nastawienia do Iudai wynike najezgéciej z klopo- ‘bw 2 wlasng osobowode’gi 2 braku podstawowych umiejgtnoée spote- emych. Te pozytywng postawg modna w sobie wykszialelé pod _wplywem odpowiednich éwiczeh zorganizowanych w ramach treningu ‘nterpersonalnego, zwanego to treningiom wradliwosei lub terapig dla rommalnych, Wiele éwiezeit w czgici Il pochodzi wlainie 2 takiego ‘ening. Pracujgey 2 uezniami nauezyciel musi zadbaé o whasna wysokg kon ‘ele paychicang, Umiejginosei przydatne w Zyciu spolecanym mona wyksztaleé, Trzeba tylko chee, mies motywarjgdostania sig naprawde fektywnym nauezyciclem, takim, Ktéry bedzic bil uezni6w, potrafit ich uczyé i sprawi, ze bed cheiei sig rozwijad. Kolejaym rodzajem kompeteneji psychologicanych jest umiejginosé unikania najezgstszych przyezyn zaki6ceé w komunikowaniu sig ludzi igdzy soba, “ssTT Unicigmosunitanianajegseeh prey zallcehw komurihowan se Unico nian najezesseyh prey kee w homunikowania sg ‘UMIEJETNOSC UNIKANIA NAJCZESTSZYCH PRZYCZYN ZAKEOCEN W KOMUNIKOWANIU SIX, Istnieje szeSé glownych prayezyn zakléceh w komunikowanin sig Iudzis niepetna Swiadomosé niektérych wlasnych motywow, nieuw. alednianie mozliwosci shuchaezy, sprzecznoiéjezyka ciata e slowari, preedwezesna intrepretacja motywéu, ltr percepeyjny i komunikacfs Jjednostronna, Pierwseg prayezyng zalkéech w porozumiewanin sig jest NIEPEENA SWIADOMOSC NIEKTORYCH WEASNYCH, MoTYWwow Jokimi, oko nauezycicle,kierujemy sig podezas pracy 2 mlodrieis. ‘W swojej praey np bardzo lato uprzytamiam sobie, 2 chee dls «la dobra uezna; znacznie rudie, 2 Keruj mn pragnienie gadani (coviestety bardzo lubig); a 2deeydowanie njtrudn sobie wlasng cheé dominowania, wywydszania sig, by. xy cheé wyladowania wabierjge) age Katdy navezyciel powinien probowaé uswiadomié sobie morywy, jakimi Kierowal sig podceas lekej, Dobize jest tek co pewien cas _aproponowaé anonimowa, ankle 2 proiby o zaznaczenie oktdli, charakteryaujeych navezycila w danyrn dni, np.:zdenerwowany — ‘opanowany, nieuwaémy —uwadny, nctatowny-taktowny, nemity — ily, radosny — ponury, entuzjastyczny — obojetny, wspélpracujacy — presszkadajaey, npastiwy — uprzemy, czepijney sig — nie czepia- Jtey sig, powolny — szybki, nadety — prayjaany, sztywny — 46 ‘eahoniony, matory — ends anit — dabelip Powtarzajaco is clrelenia wart potraktowsé joko sw port sporzadzony przez Klas iprayireeé msg ni, Taki informacje od gropy poewal spoj- aeé na sicbie bardziej obiektywnie. Jest to podstawa do zmian we lay zachowaniu. Praysladaie sig sob take w innych kwestiah (p.zalgemik nt 7) jist predate wazysthin, ktrzy choy sg ror es si dobre veri Drvgapryeryma zach w pororumiewanu sig nateyciela zuez sniami jest \NIEUWZGLEDNIANIE MOZLIWOSCIUCZNIOW Zarswno navezyciel mowigey zbyt szybko lub niewyrainie, jak ten, ary nie potrafi moduloweé glosu lub méwi zz wolno — nie bierze pod wagy modliwosei uemiow. ‘Uywanieniezrozumialych sow ezy wyrdei, 2wlaszcza jel ucznio- ‘wie boja sig powiedzieé o tym nauezycielowi, prowadzi do nieprayswo- jenia pari materiatu i mamotrawi czas obu stron Jeli trudniejsze do zrozumicnia fragmenty wykladu nie powtarza- 12, uezniowie w ogéle prasstajgstuchaé, Brak poczucia humora unauezyciela nieumiejeinosé stworzenia swo- bodnej,nieformalnej atmosfery — tartar i Smiechem — powoduje sybszq dekoncentracig uwagi iniecheS do uezenia sig. 7eo kona naezsteyeh prez zac w komunitowania sg Unicgnosunitanianajezgsseych prey able w komunikowani si "Nudzenie sie uczni6w jest wyraénym objawem tego, e nie bierze sig pod uwage ich mozliwosei. Wszyscy nie cerpimy nudziarzy, ale ueznio- wie rzadko moga wyjsé7 Klasy. Moga natomiast nie uwabaé i korzystaa 1 tego do woll. Prawde méwige — rozumiem ich. Jest to naturalna samoobrona organizmu przed zniszezeniem. NUDA SZKODZIZDRO- WIU — takie hasto proponuje umiesié na zajgciach tych nauezyciel, ktérzy w sckolnym plebiseycie zostaliby uznani prez uezniGw za naj wigkszych nudziarzy. Taki plebiseyt to aczywiseie pomyst z podejécin 4o nauezania typu Y; w podejéciu typu X wywolaby zapewne zgroze. TIgnorowanie objawéw zmgezenia lub zniechgceniau uczniGw wyni tego, 4 uwaga nauczyciela skaneentrowana jest na wlasnej osobie, ‘Treecia prayezyna trudnosei w komunikowaniu sig nauezyciela 7 ‘uczniami jest 38 SPRZECZNOSCIRZYKA CIALA ZE SLOWAMI® ‘Spraeeenaté migdzytyni dwoma rodzajami prekaza wywotuje wat- pliwoici co do wiarygodnoici méwey, inseze| méwige poderzewamy, de Kamie. Jest np. navezyciel méwi uezniom, 2e ezuje sig zupeinie dobre, est dprezony i zadowolony,ajednoezenie sine napina migs- sie wokS! tuchwy ezy zaciskapigéci — to jako wiarygodna zostanie potraktowana informacjaplyngca z cals. Nikt6retakie komunikaty 53 tardzo proste i dla odbioresw czytelne, Itieja ted pewne zestawy yaw mowy cial, przynoszacejasny da odbiorey komunilat, dla- tego interpretowanie poszezegslnych zachowai w oderwaniu od pozo- salych elementéw ,syndrorau rode prowadzié do nieporozumiet. Jeélinezeh rozmawisigey znauerycielem jest usmiechniety,niechowa slowy w szy, ma rozhinione miginiebarkSw, nie porusza przez ealy cass lofi Ib pala, a gy sedi (bo w koficu dlaceego ma zawaze saé? — to tet pomys! z modela nauczania typu X) ma nogi lekko sky fowane inie chova ich gboko pod krzeslo—to weedy nauezyciel adiera od veenin wyrazny koraunikat niowerbalay: nie bog sg, 2- smowa ni jest pzykra, moge ja kontynuowa bez oporu”. Teil ucze rozmawiajcy 2 nauozyciclem jest odchylony do yh, ma lekko drgajgee miginis twarzy, cinigte reo, splecione oni, palee stale w mucho, dotykajoe rSznych praedmiotéw, a nogi skrayeowane, cofnige pot krzesto — to weedy uprawntony jest wniosek, de napigcie Fer. W. Domichowsld (1994) Poyhologia spoken komanibarewerbalg Tein, A. Pesse (1992) Jena acta ml lade ick gest Ke enih aebal Unleenosé utkantanaecesteych pray zallce vr komunikowani ie ‘ucznia rosnie, Nauezyeiel z modelu nauezania typu ¥ zapewne posta sig w take] sytuacji nadaé glosowi cieplejsza barwe lub spytaé wpros ety Tobie cof co Cig denerwuje?”, zy ezuosz sig zmeczony?” Ocaywiseietakie pytanianio majg sensu, ji nauezycielSwiadomig \wprowadza ueznia w stan niepokoju i ezerpie z jogo Igku satystakejy (Cagste w modelu nauezania typu X). Jesiiuczes rozmawiajaey znauezyciolem jestzdeeydowanie odchylo- Ay lub stoi w duzej odleglosci, ma gniewna, zaciet, tware, potrzase przeczaco glowa, dlonic ma kurczowo zacisnige, eal sylwetka dray — Jestto wyraény sygnal,, STOP”. Dalszy kontakt chwilowo nio ma sensi, [Naledy zostawi ucznia w spokoju i ewentualnie wrbeié do sprawy, Ikiedy napigeie minie. Takiej rozmowy nie wolno jednak wymuszaé ‘Mazna prosié o wyjasnionie, morywujae to checia lepszego poznania i Zrozumienia ueznia, Nie wolno go na sle ,wychowywac", méwvige ms {ak ,powinien” sig zachowywaé podezas rozmowy 2 nauczyeielem. Nie wolno zawstydzat i osmieszaé, Nie naledy take} rozmowy prowadzié 50 Umino unlania najcepssech ree ace w komniowaniasig pray osobach trzecich, a juz nigdy pray ealej Klas, Celem rozmowy ‘wyjainiagcej jest dopomotenie uczniowi, a nie ztobienie mu krzywdy. Byloby dobrze, aby nauezyciele w wighszym stopniu wawiadamiali sbi, coméwi jezykich wlasnego cial”, Warto ted nauezyé sg méwié pros o praylaych uemuciach na lekef ‘Méwienie uezniom o Ieku praed ofmieszeniem sig, 0 obawie praed codktyciem nickompeteneji zawodowe}, o wstydzie, zatenowaniy, skrg- powaniu i towarzyszaeych im objawach psychofizycznych: suchosel w dle, pokastywaniu, bledhigciulub ezerwienieniu sig, dréeniuraki ndg, paste w glowie bo natfoku myéli — pelni dwie bardzo wade funkoje. Popierwsze — nazwanie emocji, tore budza w nas slay niepoksj sprawia, 2e napigcie mika, Podrugic—tatwie}zyskaésympatigiszacunek audytorium, wobec Itérego jestesmy szezerzy, nie zgrywamy sig, odkxrywamy nasze wwlasne JA. Nauczycicle usitujgey udawaé i graé odporniejszych nize, plaeq za tozwykle schorzeniam! psychosomatyemyi. (Cewarta przyezynq nieporozumie micdzy nauezycielami a uezniatni ist PRZEDWCZESNA INTERPRETACIA MOTY WOW ‘Mamy niepokojgea sktonnosé — zanim dobree sig upewniimy — do ‘dgadywania oco chodziuczniom, czego chea,naczym im zaledy. Take 2gndywanie jest zabawa niebezpicczns, poniewad: punktem odniesienia Por. A Pease (993) Ipkcala op. Gc faeUnijnas unania najegscyeh prey catch w komma ie Unignos unitania najezeseych prey atechw homunikowana sig ‘ajo sig woweras nasza whasna postawa, Banalna prawda, de ludzie i, readko praychodzi nam na mySl Kiedy odgudujemy, co omnaea ‘achowanie veri Kiedy uezeh stojge praed navezyeielem usmiechs sig, mote to, zalei, nie od ich waajemnyeh stosunkéw, o2naezaé Se: © jest mu mio, © cae sig dobrze, © cieszy sig, (© boi sig (maska), (© came sig skegpowany (masks), czsj sig zatenowany (masks), © cane sig zawstydzony (raska), © jest surkastyeany,ioniczny, wrogi — chee zrani, oémieszyénauczy- ciel Nauezyciel praypisujenajezgciejuczniowi ten motyw, kiérego sam najbardzej sig obawia (esi ma kommpleksy), a nie ten, ktéry ueze stare siulryé (maska), Pray ekowo-agresywne) motywacjiuezniatonauezy ciel odpowiada za rozladowanie napigsis, a poprawe sytuacfi, 2a umo- Aiwienie i uatwienie mlodziedy uczenia sig. To nauezyciel kontroluje sytuace i steraje nia, ale ezgsto 2a wiasng nieudolnoss i niepowodzenis ww zakresie umiejetnosei spolecenych obarcaa wing ucenia, Kiry ma prwo nie radzié sobie 2 napigeiem i stresem. Plata prayezyny zac w kormunikowani sig jest FILTR PERCEPCYINY Fite pereepeyjny polega na tym, #e widzimy gléwnie to, co cheemy nbacayé a slysaymay gléwnie to, co cheemy uslysze6. Zjawisko to nosi teknazwelepoty umyslowe). W pracy nauezyciela —ma toszezegélnie segatywny wplyw na stosunki z mlodzieza. Niepelny odbicrinformacii jest odbiorem micksztatconyr. Jak moina reagowaé prawidlowo na neczy wists postrzegang jak w krzywym zwierciadle? Slepota umysto- wa sprawia, 2e niektére informacje w ogéle nie dochodza do naszej éwiadomoic. Sq to najezgicie informacje: (iacrychsigobuwamy nic choomy porwendrenianaszychnabardie pesymistycmych ocekiwas, (ire mogy podvainé nase dbreo sobie mera, ani mils wiasng, @ core 54 niezgodne tub sproscane z inymi informacje, dobre ugruntowanymi w mézgu (zw. dysonanspomtawey", Dysonans (rozbictnosé,rozdZwigh) pomawezy jest praykrym stanem raped, ktcry staramy sig zniwelowaé popreez — najezeéciej — baga- tslizowanie naplywajgeych informacji lub zieksztatcanie ich tk, 2eby potwierdzaty naz uprzedni pos ‘Zaina przekonait pod wplywem nowyeh, wisrygodnych argumen- ‘bu jest niestety bardzorzadkim zjawiskiem,takiew Srodowiskunauezy- ciel, Datego tak trudno zaczaé inacze traktoweé uezia, Méry ,zaszedt ‘am zasksrg’, ale chee sig zmieni. Zjawisko ,upraedzania sig” nauezy- lel do ucznidw wystepuje w kaddejszkole pce “Ratarem war djeonani pomawensg joa Fest 3niin nitanianajegsszych prey zatechw homunibowana sig Proponujg nauezycielor, ‘ytommile, jak sicbic samych. Sobie praecet wynajdujtny sine spraviedivienia dani zawsze w pln wliciwegozachowania, Wy. rozumialosé owoeuje wigkseqofektywnescn uezenia sig i nanezania, take wig satya, Scéstaprayezyng Kopotéw w osiagnigein porozumiena jet ignore. wanie faktu, 20 KOMUNIKOWANIE SIF JEST PROCESEM DWUSTRONNYM Porozumiewanie sig wymaga dialogu i upewniania sig, ezy jest si ‘whaiciwie rozumianym, a tego nie da sig osiggnaé, nie pytajge podezas lei kitkarazy ,czy wszystko jest jasne?”,.2awsze jest taka motliwoss, 2 co’ przegapitem lub wytlumaczytem niejasno, mode htoé e7egos nie rozumial?, ,jeslinikt nie ma pyta, to znaczy fe wazysey wszystko ‘wiedza, albo Ze nikt nic nie rozumie, w to pierwsze trudno uwierzyé, wobee tego pytaicie, czy mode hos sig manic boi?” (tu nejezgSciej nastgpuje Smiech i rozluénienie atmosfery, jell ucniowie naprawde nie boja sig pytaé nauczyciela). Nauczyciele ezesto obawiaiq sig tego rodzaju pytat, sudzge 2eueznio- wie moga je wykorzystywaé do sztucznego ,wyttacania” ezasulekeji i «la zabawy. Im mnie za sig Kise, tym jest to bardziej prawdopodobne ‘ednak esl uezniowie big iszanujgnauezycicla nie maja powodu 2eby chiciee ,wpuszezaé go w maliny”. Jedlichogby jeden uezef ezegos nie rozumie, obowigekiem nauezy- ciela w systemic nauezania typu Y jest wyjagnié mu to dokladnie i 34 Uniejnasé pravidowego komaiowaniasig ‘ravsipnie — nie patyraztymi samynislowami, érych wezesniej nie srozmmial i bez podnoszenia glosu. Méj ma2, Kétego proszg ezesto 0 ronsuliaeje w poskugiwaniu sig komputerowym edytorem teksts, ma -rayeza} za traecim razem (bo jestem w tym niestety doSé tepa)tracié panowanie nad soba, w dodathu powrzige wyjainienia dokladnie w tensam sposdb,ktérego nie rozumialam, Ale on jest elektronikiem, a nie auezycielem nie musi opanowaé umiejetnoét klarownego wyjaénis inpewniania sig czy wszystko jasne, chyba de go kiedys pobije Bledem jest prayjmowanie zalozeni, ie ja, ekspert —wiem wszystko, vezi stuchacz — nie wie nic. Zawsze dobrae jest ustalié, jak jest posiom wiedzy uczniéw w dane} sprawie, poznaé ich punkt widzenia, aby mée do tego nawigzywaé. Dwustronna komunikacja tonie monolog, xy przemawisnie do lustra. Dialog to Kontakt 2 2ywym ezlowiekiem; ayélqeym i ezujaeym. UNIKANIU ZAKLOCEN W POROZUMIEWANIU SIE, SLUZY TRENING INTERPERSONALNY lnéry powinien byé obligetoryiny dla wszystkich kandydatéw do tego rajpighniejszego i najtrudniejszego zawodu na awiecie. ‘Treecimrodzajem kompetencji psychologicmych sqrééne umiejetno- ‘iw zalresie prawidiowogo komunikowania sig, UMIESETNOSC PRAWIDLOWEGO KOMUNIKOWANIA SIE ‘Warto opanowaé umiejginoési potrzebne do: © aktywnego stuchania??, re Por, W, Bocas (1993) win prow sabe razon Lublin Pola.rr Unione prawidlonego konunikowaniasi Dodatkowo oméwimy: © ssctyrnaie, @ clastycznasé w dostosowywaniu wlastiego stylu spolecznego™ dy syluspotecmego vei, (© soewigeywanie kof negocdowant. [Na wstepie prayrzyimy sig rysunkowi, Kéry odawierciedla ghovng, przyeryngniechgsi do wzajemnego porczumicnia sig migdzy nauezycie. lem ivezniami. or M, Kral Fijovala (1992) Trening aarspaiel Waren PP; M. KrF ‘weka (1993) Stowe, agi, bez gk Wana tS Rees, R Graham (1933) ‘Ba sobs treing arto! Wana KAW; H. Hamer (1998) Demon tle rng Warsaw WSIP. Bi pez wl spolenny” bziemy romamicé wrodzony tendency do okeflone: spon sdbnsarna sg do innyc lade elect w eliza cel yeiowyeh Umihott prasdtowegekamamitorania ste ‘Nauk pravidiowogo Komunikowania sig zaezynamty zazwyezaj od miojmos, kira okra si jako AKTYWNE SLUCHANIE ‘Trudno poznaé i zrozumieé ezlowieka nie shuchajge go uwadnie. L. {scoeca, ator sukces6w fabryki samochodéw Fords, podkresta w swojej Aubbio graf, 2e nie méwienie, ale stuchanie jestnajwa2niejsza umicjet- rosea W pracy ludémi, Podobnie w szkole— zaréwno nauczanie jake _uctenie sig wymaga shichania, Worew pozorom jest to todona umniejt- not. Wydawaloby sig, 2e wystarezy mieé zdrowe uszy. ‘Niestety. Nase obi Jest micksztalcony praez wezesniejsze nasta- ‘wienia, uprzedzenia, kompleksy j obawy. Stuchanie aktywne?® wymaga eestrzegania kilku prostych, chos nie zawsze tatwych do opanowania niejetnosei. ee Bo. 5 Gut W. Haman (198) Doconl fowl Warszawa Kena H. Hamer194) anor itleranc op saeUnicgno prawidlowego konunihowania se Koniecza jest Uniojpiosprawidtoweto knuniomania si | KONCENTRACIA UWAGI na tym, co uezeit ma nam do powiedzeni Nie wolno mu przesckadzaé, [Nie wolno preerywaé (grzech glowny wiclu nauezycieli. Potrzebny jest KONTAKT WZROKOWY 1 uezniem, co nie omacza, #e naley na niego patrzé bez prastwy. ‘Wystarezy eo pewien czas ale nie krdce, nid prez polowe spotkani [Nie wolno pra tym spogladaé ,s2klanym” okiem (sygnat bra zaintere sowania), ani preewiercaé ucznia spojtzeniem (omaka dominacjiiagre. _Wychylenie ciala w strong rozméwey cznacza zazwyezaj gotowosé ai. do shuchania,sympati, Jeli jednak uezelekko sig odsuvr, Kiedy stoi, Diaczegew ogéle mamy patrzeé korn w ocry, ezy nie wystarezy w tbo siedzac odchyla sie do tyhu — nie wolno naruszaé jego obszaru kao lub w biurko? Niepatzzenie ludziom w oczy jest przez nich odbie PYWAtNOSi i pochylaé sig bardziej. To bowiem mote go speszyé i sane jako nieszezerosé,brak sympoti lub zudzene. Bee wegledu nao HeKoneentrowaé. Musimy zatem zdecydowaé sig na taka odlegtos okie Kerujq nami motywy, jel cheemy upewnié ucznia, ze gostuchamy tSranie bedie praeszkadzaa, araczej pomagala w komunikowaniv sig. — utrzymywanie kontakt warokowego jst Konieczne Potytoczne jest Praydtne jst i r 3 1 fu : ! LEKKIE POCHYLENIE IAEA, | U2ZYWANIEZACHECAJACYCHZWROTOW { iG kezymujacych rozmowe np. ymfm”, ta udaet + sfocumiem". Ale oznaka jest powtarzanie ytak, tak, m6w, shicham Cig uwadnie” i w strong ueznia, S |TT Unienotépravilonegotonunikomenia sie Unies proving homuniowaniasig {bien w tym censie czogobInnego, np. notowanle w dienniko, prag_“wasewajestylko wypowiedd, zkém profesor sgzgadza: Navezyciel _ladanie KiasSwek czy szukanie czegos w teczce. ostepujetuw oll Pena Boga, majacego monopol na prawde. W modela Potrzebna jst akoly ypu Xnauerycie jest jedynym eksperter, w models typu ¥ — wamysey moga sad sig ekspertari ‘Zrozummienin uezia spezyja OTWARTOSCNA PUNKT WIDZENIA UCZNIA | 1 L _zwhaszeza w sytuaci, gdy jest on wyrainie cdmicnny nit punkt widzeni, nauczyciela, To niebywale trudne, zwlaszeza gdy nasze taw. whasn, zdanie jest ugruntowane. To wlasne zdanie dostareza nam poczuch enyli emoejonalne zrozumicni, postawienie wlasne} osoby na miejseu ‘wlasnejwartoéci, askoro kt maine ezgstomyiliray:albo.onjest glug, ueznia i wyobrazenic sobie sicbie w jogo wsksirze albo ja. W modelu nauezaniatypu X, keérego nie ubigistaram sigstak Unikaniu nlepotrzebnych nieporozumiei, zickszialee,preesadnyeh pokazywat dlacrego, w kantakcie naveryciel — uczei dyzuma rok vogélnied i zbednych interpretaeji pornaga aslupiego” odgrywa najezgciej ueze. Istotne jest w aktywnym stuchania POWSCIAGLIWOSC W WYRAZANIU czy powtarzanie wiasnymislowani sensu uslyszanej wypowied. Ma- say wledy pownos, ie zrommielimy wezystho prawidlowo, upewnia- any ueaia, Ze jesesmy zainteresowani ty, 09 ma do powiedzenia i zanim doktednie nie zrozunie si ws2ystkiogo, co uezehi ma do pow podtrzymujemy kontale, Parafrazazwyklezaczyna sig od zwtotu: jl pezebywania w szkole. iekem sq Kimsiwa, oszistws, wagary. ROZWIAZY WANIE KONFLIKTOW INEGOCIOWANIE, ez (1992) Scola da wcla — Jak ney ia ad| sail Unijgno pravidowego komwntowaria sig ‘Sekodliwe jest udawanie de konfliktéw w szkole nie ma, W skatecnym rozwigzywaniu konfliktéw pomote nauezyeieloyi _znajomoié pewnych ogéinych prawidiowoti psychologicanych i zapo. -znanie nimi uezniow. A mianowicie: © w ossb miedzy ktdrymi istnieje konlikt dochodzi do znicksztaten nia obraza wlasnej osoby iobrazu innych udzi (ap tylko ja man, rack, tyko ja jestem osoba pokrzywdizona tylko moje intencjes, witlane"); © bedge w Konflikcie x kimé mamy sktonnosé do mySlenia uprose cezonego (snika sie potwierdzenia wlasnych rai, zvighsza sh odpornoié na argumenty przeciwne mojemu zdaniu); (© Konflikt sprayja wytwarzanin jednomacznie negatywnego obram -wroga”, co blokuje modlivosé porozumienia si. W brytyjskich szkolach rinego szczebla spotkalam sig 2 bard powainym podejiciem dorozwigzywania konfliktéw. Praede wszystkin _zaréwno nauezyciele, jak uemniowie zapozajg si 2 glownymi dyrekty- ‘anni w tym zakresie. Bramig one nastepujace: © mow otwaree tym, co eaujesz czego cheesz; © biers odpowiedzialnosé 2a powstaly konflikt,czyli zastanéw si Jak jest w nim Tw) ada, exy zaledy Cina jego rozwigzani eo hacesz w tym cela zrobiés © zaczynajge rozmowe na temat konfiktu “dam, 4ety.." ja skoncentruj sina wlasnych uezuciach JA emu sien kiedy TY.."; méw o kimé "awe aa Unieenes paves kounani sit nie zadawaj retoryezaych pylal w rodzaju: jak mogies to zobiG? zastp je stwierdzeniem: jest ak tak, musimy to rozwiqzae xy él konstruktywaie,zamiastwyladoweywac wlasna oes €@ stuchaj uwazate drug) strony; €@niczego nie ukrywaj, mow o wszystkim, co Ci przesokadzas (boa praygotowany, ina ne 2godzg sez Twoim stanowiskiem,co aie zmaczy, sq udm bir nie mozma do do porozmmietas (star sie zachowaé spol; Jl eznjesz, 4 wybuchnese aloscia, coadychajelgboko przepong; (@ bad# praygotowany do negocjacti,np.: yes Ty robise to, jae swe) strony postaram sigotamto”, ,moge 2godzé signa kompro- ins w tym, ale w tamtym nie”, ,jak rozamiem, nie cheese pombe smi w spossb, ktéry uwazam za najlepszy, ezy wobec tego propo- jest mi ine rozwiqzania tego konflktu?” itp. Wielokrotnie obserwowslam rezwigzywanie konfliktow w brytyj- ‘dich szkolach, Ot6é tam nauczyciel tara sig stworzyé atmosfery psy- thologicmego bezpieczsfistwa i zaufania, w dre] kaddy uezeh ma wo méwié o konfliktach, takée 2 nauczyeilami, bez uweg i ocen 2 inh strony. Nie groda 2a to acne sankeje. Wszysey maja prawo ustosun- lowywae sig do przedstawianego przez nauezyciela ezy ucznia problo- tm, Ta droga wszyscy zainteresowani powoli okreslaja, na ezym take tuprawde polega dany konflik,jki maj wspslny interes w jego rozwig- tuniu, jake konsekweneje spowoduje rozwiqzanie konflikt, a jakie slerozwigzanic go. Jeli konfikt ma charakter osobisty,stwarza sig wanunki do otwatej, ne] i bezpoitednie wymiany informaeji i odezné migdzy stronamiYr Unis provtongoKomuntowanisi¢ Gostom fle do scbie nastawionyin | polaym fur udno jest, ak imac syne ubldage sobie, porozuniewae sig konstokeywnig Wobes tego mpierw stwarza sig okazjg do rorladowania ztsel (an wala male poduszeceki — znana japoiska technika rozladowywani nape migday matiestwarnl), Nasepnie wap posaukje se di, tevin ry co konktni tracba ob, by knit pestis Gy jogo istota nie dla wazystkich jest calkowrici josna, mong ropsnowaé modiedyéwiezenia grapowe, re pomagajaw uch, sin adnasprawy (pzylady takich éwiceshzawiern TL zg6é sig

You might also like

• Stasila Sieradzka Skuteczne Motywowanie W Nauczaniu

  

  Document21 pages

  Stasila Sieradzka Skuteczne Motywowanie W Nauczaniu

  Natalia Boettcher

  No ratings yet
• J.Glodkowska Dydaktykaspecjalna-Systemznaczenirelacjiwprojektowaniudydaktykspecjalistycznych

  

  Document8 pages

  J.Glodkowska Dydaktykaspecjalna-Systemznaczenirelacjiwprojektowaniudydaktykspecjalistycznych

  Natalia Boettcher

  No ratings yet
• Wprowadzenie Do Neurologii Dziecięcej, Podstawy Neurologii 26.03.2022 PDF

  

  Document212 pages

  Wprowadzenie Do Neurologii Dziecięcej, Podstawy Neurologii 26.03.2022 PDF

  Natalia Boettcher

  No ratings yet
• • Magazines
  • Podcasts
  • Sheet music
• Edukacja Przez Ruch" - System Wspierający Edukację Dzieci Z Lekką Niepełnosprawnością Intelektualną

  

  Document9 pages

  Edukacja Przez Ruch" - System Wspierający Edukację Dzieci Z Lekką Niepełnosprawnością Intelektualną

  Natalia Boettcher

  No ratings yet
• Układ Nerwowy 21.04.2022

  

  Document71 pages

  Układ Nerwowy 21.04.2022

  Natalia Boettcher

  No ratings yet
• English Quest 3 Unit 1 Test

  

  Document2 pages

  English Quest 3 Unit 1 Test

  Natalia Boettcher

  No ratings yet