Professional Documents
Culture Documents
2. Μικρασιατική Καταστροφή - Βικιπαίδεια
2. Μικρασιατική Καταστροφή - Βικιπαίδεια
Μικρασιατική Καταστροφή
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ο πλήρης απολογισμός της καταστροφής αυτής που συντελέσθηκε ιστορικά σε δύο περιόδους,
(αμφότερες τετραετίες), 1914-1918 και 1920-1924 είναι πράγματι πολύ δύσκολος. Οι αρπαγές και οι
λεηλασίες σπιτιών και περιουσιών, οι γεωργικές και κτηνοτροφικές καταστροφές, το γκρέμισμα
σχολείων, ναών και άλλων ευαγών ιδρυμάτων, η καταστροφή βιοτεχνικών και βιομηχανικών
επιχειρήσεων, με τον παράλληλο ευτελισμό κάθε ανθρώπινης αξιοπρέπειας στον οποίο
περιλαμβάνονταν βασανισμοί αιχμαλώτων, ακρωτηριασμοί, θανάτωση βρεφών, βιασμοί, η ηθική
οδύνη υπό το κλίμα του τρόμου και της απειλής του θανάτου, αλλά και ατέλειωτες πορείες στα
περιώνυμα "τάγματα εργασίας", με άγνωστο αριθμό ανθρώπων που χάθηκαν σ' αυτά, οι απαγχονισμοί,
τα δημόσια λυντσαρίσματα, καθώς και οι εκτελέσεις με αποφάσεις των τουρκικών Δικαστηρίων της
Ανεξαρτησίας δεν έχουν μέχρι σήμερα ερευνηθεί πλήρως.[3]
Πίνακας περιεχομένων
Η εκστρατεία στη Μικρά Ασία
Η πορεία προς στην Καταστροφή
Αύγουστος 1922
Η εκκένωση της Μικράς Ασίας από τον ελληνικό στρατό
Αναφορές σε κτηνωδίες
Σφαγές από την πλευρά Τούρκων
Σφαγές από την πλευρά Ελλήνων
Επίλογος
Αποτίμηση
Ο ρόλος των Συμμάχων
Δείτε επίσης
Παραπομπές και σημειώσεις
Πηγές
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
https://el.wikipedia.org/wiki/Μικρασιατική_Καταστροφή 1/13
14/12/22, 12:37 μ.μ. Μικρασιατική Καταστροφή - Βικιπαίδεια
Παράλληλα, στη Συμμαχική Συνδιάσκεψη στο Παρίσι συζητιόταν η τύχη της καταρρέουσας
Οθωμανικής αυτοκρατορίας και των εδαφών της. Τον Μάρτιο του 1920 το ελληνικό στρατηγείο
μεταφέρθηκε από τη Θεσσαλονίκη στη Σμύρνη υπό τον Λεωνίδα Παρασκευόπουλο. Ύστερα από
πιέσεις του Ελευθέριου Βενιζέλου οι Μεγάλες Δυνάμεις έδωσαν διστακτικά τη συγκατάθεση τους για
προέλαση του Ελληνικού στρατού στην ενδοχώρα της Μικράς Ασίας. Τον Αύγουστο του 1920
υπογράφηκε τελικά η συνθήκη των Σεβρών, με την οποία γινόταν η οριστική παραχώρηση όλης της
Θράκης (σχεδόν μέχρι την Κωνσταντινούπολη), καθώς και η παραχώρηση της διοίκησης της περιοχής
της Σμύρνης για 5 έτη στην Ελλάδα (με το δικαίωμα ενσωμάτωσής της μετά από δημοψήφισμα). Μέχρι
τις 10 Αυγούστου θα ακολουθούσε και η προσάρτηση της Ανατολικής Θράκης, αλλά και επίσημα των
νησιών του Αιγαίου, τα οποία ήδη κατείχε η Ελλάδα από τους Βαλκανικούς. Επίσης ο Βενιζέλος είχε
έρθει και σε μυστική συμφωνία με την Ιταλία (Σύμφωνο Βενιζέλου - Τιττόνι), αν και η συμφωνία
αναιρέθηκε από την Ιταλία το καλοκαίρι του 1920.
Παράλληλα με τις επιτυχίες της ελληνικής διπλωματίας και του ελληνικού στρατού, στο τουρκικό
στρατόπεδο επικρατούσε εμφύλια διαμάχη μεταξύ της στρατιωτικής και πολιτικής εξουσίας. Ο Κεμάλ
Ατατούρκ είχε επαναστατήσει κατά του Σουλτάνου και είχε συγκροτήσει, με τη σύμφωνη γνώμη της
Τουρκικής εθνοσυνέλευσης, κυβέρνηση. Μια από τις πρώτες του κινήσεις ήταν η μεταφορά της
πρωτεύουσας από την Κωνσταντινούπολη, η οποία είχε καταληφθεί από τα συμμαχικά στρατεύματα,
στην Άγκυρα. Από εκεί ο Ατατούρκ οργάνωσε συστηματικότερα την αντεπίθεση του προς δυτικά
(Έλληνες) και ανατολικά (Αρμένιους). Επιπλέον είχε καταφέρει να υπογράψει συμφωνίες με τη
Σοβιετική Ένωση, και αργότερα μυστικά με Γαλλία και Ιταλία, έτσι ώστε να ισχυροποιήσει τη θέση του.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ηττήθηκε στις εκλογές από την Ηνωμένη Αντιπολίτευση του Δημήτρη
Γούναρη. Μόλις ένα μήνα πριν, ο φίλα προσκείμενος στις συμμαχικές δυνάμεις Βασιλιάς Αλέξανδρος,
σε αντίθεση με τον φιλογερμανό πατέρα του[5], πέθανε αιφνιδίως από δάγκωμα μαϊμούς.
https://el.wikipedia.org/wiki/Μικρασιατική_Καταστροφή 2/13
14/12/22, 12:37 μ.μ. Μικρασιατική Καταστροφή - Βικιπαίδεια
Μερικούς μήνες αργότερα το σκηνικό αλλάζει ριζικά. Η Τουρκία με ηγέτη τον Κεμάλ Ατατούρκ
καταφέρνει να συμφωνήσει με Γαλλία και Ιταλία και να επιτύχει την προμήθεια του τουρκικού στρατού
με πολεμικό υλικό από τις προαναφερόμενες χώρες.
Η προέλαση του ελληνικού στρατού προς την Άγκυρα είχε τερματιστεί στη Μάχη στον Σαγγάριο τον
Αύγουστο του 1921. Ακολούθησε στασιμότητα για περίπου ένα χρόνο, η οποία έφθειρε το ηθικό του
στρατεύματος και αντίθετα έδωσε χρόνο στον Κεμάλ να αναδιοργανωθεί.
Μετά την, εκ των συνθηκών πλέον, αναγκαστική καθήλωση του ελληνικού στρατού και την παραίτησή
από την πρωτοβουλία των επιχειρήσεων που, έως και πριν τη μάχη του Σαγγάριου είχε, η ελληνική
κυβέρνηση είχε συνειδητοποιήσει το επερχόμενο αδιέξοδο και σε συνεργασία με τον Ύπατο Αρμοστή
Σμύρνης Αριστείδη Στεργιάδη είχε αποφασίσει την (στρατιωτική) εκκένωση ολόκληρης της Μικράς
Ασίας, ήδη από τον Απρίλιο του 1922. Σε σχετική επιστολή της Έκθεσης Πεπραγμένων της Επιτροπής
Εθνικής Άμυνας Κωνσταντινουπόλεως προς τον Ελευθέριο Βενιζέλο με ημερομηνία 23 Απριλίου 1922,
αναφέρονται τα εξής: "... Παρά το άνισον του αγώνος κ. Πρόεδρε, νομίζομεν ότι υπάρχει ακόμη ελπίς
σωτηρίας. Κυρίως σήμερον πρόκειται περί του πως θα εξασφαλησθή η διάρκεια του πολέμου κατά το
θέρος..." και "... είμεθα υποχρεωμένοι να τηρήσωμεν την μέχρι τούδε τηρηθείσαν απειλητική στάσιν
μας κατά του αθηναϊκού καθεστώτος δια να το εξαναγκάσωμεν όπως μη τολμήσει να πραγματοποιήση
την εκκένωσιν της Μικράς Ασίας διαρκούντος του θέρους..." [10]
Τον Μάιο του 1922 η κυβέρνηση Γούναρη παραιτήθηκε υπό το βάρος των εξελίξεων και την εξουσία
ανέλαβε η κυβέρνηση του Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη (πριν την κυβέρνηση του Πρωτοπαπαδάκη είχε
ανέλθει στην εξουσία η εξαήμερη κυβέρνηση του Νικόλαου Στράτου.
Τον Ιούλιο του 1922 η κυβέρνηση Πρωτοπαπαδάκη ψήφισε τον νόμο 2870 (ΦΕΚ Α 119/1922) Περί της
παρανόμου μεταφοράς προσώπων ομαδόν ερχομένων εις Ελληνικούς λιμένας εκ της αλλοδαπής.
Σύμφωνα με την άποψη του ιστορικού Βλάσση Αγτζίδη, ο νόμος αυτός εξυπηρετούσε τα σχέδια της
ελληνικής κυβέρνησης να εμποδίσουν την άφιξη και κατ΄ επέκταση τη σωτηρία την προσφύγων που θα
συνέρρεαν στην Ελλάδα μετά την αποτυχία της Μικρασιατικής εκστρατείας.[12][13].
Παράλληλα, η αντιπαλότητα σε πολιτικό επίπεδο, μεταξύ της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης
συνεχιζόταν αμείωτη, γεγονός που εκφραζόταν στους πηχυαίους τίτλους των εφημερίδων της εποχής.
Χαρακτηριστικά ήταν τα πρωτοσέλιδα του "Έθνους" και του "Σκριπ" (φιλοβενιζελική η πρώτη,
αντιβενιζελική η δεύτερη) με ημερομηνία 1 Ιουνίου 1922, όταν κατηγορίες αλλήλο-εκτοξεύονταν
ανάλογα με την τοποθέτηση της εφημερίδας. Η νέα κυβέρνηση ζήτησε την άδεια των συμμάχων για
στρατιωτική επιχείρηση στη Κωνσταντινούπολη. Οι Δυνάμεις όμως αρνήθηκαν και επισήμαναν ότι
δόθηκαν εντολές στα συμμαχικά στρατεύματα στη Κωνσταντινούπολη και τη Μ. Ασία να εμποδίσουν
κάθε ελληνική κίνηση για την κατάληψή της.
Αύγουστος 1922
Στον Βορρά, το Γ΄ Σώμα Στρατού δεν είχε ιδιαίτερες απώλειες, επειδή το κύριο βάρος της τουρκικής
επίθεσης το είχαν δεχτεί οι μεραρχίες του νότου. Στις 24 Αυγούστου έφτασε με όλα του τα
πολεμοφόδια στην Προύσα και συνέχισε την πορεία του προς τα παράλια. Βέβαια υπήρξαν περιστατικά
διάλυσης, όπως η αποκοπή και η αιχμαλώτιση της 11ης μεραρχίας από υποδεέστερες τουρκικές
δυνάμεις στα Μουδανιά. Στον αντίποδα, χαρακτηριστικό παράδειγμα πειθαρχίας επέδειξε η
Ανεξάρτητη Μεραρχία υπό τον Δημήτριο Θεοτόκη, η οποία μέσα στον γενικό πανικό που υπήρχε
διατήρησε την πειθαρχία της και κατευθύνθηκε με μηδαμινές απώλειες στα ελληνικά παράλια της
https://el.wikipedia.org/wiki/Μικρασιατική_Καταστροφή 4/13
14/12/22, 12:37 μ.μ. Μικρασιατική Καταστροφή - Βικιπαίδεια
Στις 16 Σεπτεμβρίου, βρετανικά στρατεύματα τοποθετήθηκαν στα Δαρδανέλια για κάθε ενδεχόμενο και
οι Βρετανοί δήλωσαν την επιθυμία τους να διατηρηθεί η ουδετερότητα των Στενών. Παράλληλα, με τη
Καταστροφή της Σμύρνης να συνεχίζεται, τουλάχιστον 25.000 γυναίκες και κορίτσια αιχμαλωτίστηκαν
και μεταφέρθηκαν στην ενδοχώρα.
Από τις 18 Σεπτεμβρίου, πρόσφυγες έφταναν κατά χιλιάδες στην Αθήνα, ενώ οι Βρετανοί
κινητοποίησαν ολόκληρο τον Ατλαντικό στόλο και εντατικοποίησαν τις εργασίες των εργοστασίων για
περίπτωση σύρραξης με τους Τούρκους. Ταυτόχρονα οι κεμαλικοί εισέβαλαν στην ουδέτερη ζώνη και
ετοιμάστηκαν να καταλάβουν τα Στενά ώστε να πετύχουν ευνοϊκότερους όρους σε μία συνθήκη. Οι
https://el.wikipedia.org/wiki/Μικρασιατική_Καταστροφή 5/13
14/12/22, 12:37 μ.μ. Μικρασιατική Καταστροφή - Βικιπαίδεια
Γάλλοι αντιτέθηκαν στην ένοπλη σύγκρουση στα Δαρδανέλια και τα εκκένωσαν από τα στρατεύματά
τους, αλλά οι Βρετανοί, αποφασισμένοι να διατηρήσουν την ανεξαρτησία των Στενών, έστειλαν 10.000
στρατεύματα, με την υποστήριξη των Ιταλών, οι οποίοι όμως ήταν επίσης κατά του ενδεχομένου
σύγκρουσης. Ωστόσο την επόμενη μέρα και οι Ιταλοί εκκένωσαν τα Δαρδανέλια.[22][23]
Μέσα στις επόμενες μέρες οι Βρετανοί ήταν έτοιμοι να έρθουν σε σύγκρουση με τους κεμαλικούς για
τον έλεγχο των Δαρδανελλίων, ενώ η Γαλλία ακολούθησε ρόλο μεσάζοντα, προσπαθώντας να
αποτρέψει τον πόλεμο. Ωστόσο, στις 29 Σεπτεμβρίου ο Κεμάλ συμβιβάστηκε ώστε να μην επιτεθεί και
υποσχέθηκε την αποστρατικοποίηση των Στενών, με τον όρο η Ανατολική Θράκη να περιέλθει στους
Τούρκους. Έτσι οι εχθροπραξίες σταμάτησαν και άνοιξε ο δρόμος για τη Συνθήκη της Λωζάνης, η οποία
υπογράφτηκε το επόμενο έτος. [24]
Αναφορές σε κτηνωδίες
Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε ο Ελ. Βενιζέλος με το υπόμνημά Πρωτοσέλιδο της εφημερίδας
του στη Συνδιάσκεψη της Ειρήνης του Παρισιού, στη Μικρά Ασία Ελεύθερο Βήμα 2/9/1922. Η κοινή
ζούσαν 1.694.000 Έλληνες. Στη Θράκη και την περιοχή της γνώμη αγνοούσε την ταχύτητα της
Κωνσταντινούπολης 731.000. Στην περιοχή της Τραπεζούντας κατάρρευσης του ελληνικού στρατού
350.000 και στα Άδανα 70.000. Σύνολο 2.845.000 Έλληνες που στο μέτωπο. Τα νέα για την
αποτελούσαν το 20% του πληθυσμού της περιοχής που εγκατάλειψη των Ελλήνων της
κυριαρχούσε οικονομικά, είχε δε καταφέρει να διατηρήσει την Μικράς Ασίας στην τύχη τους και οι
πολιτιστική του κληρονομιά παρ' ότι αποτελούσε μειονότητα σε θηριωδίες που ακολούθησαν
εχθρικό περιβάλλον. έφτασαν σαν κεραυνός εν αιθρία.
https://el.wikipedia.org/wiki/Μικρασιατική_Καταστροφή 6/13
14/12/22, 12:37 μ.μ. Μικρασιατική Καταστροφή - Βικιπαίδεια
δημογέροντας Γεώργιος Κλημάνογλου (τον οποίο απαγχόνισαν) και ο διαπρεπής νομικός Νικόλαος
Τσουρούκτσογλου (τον οποίο έσυραν, δεμένο από τα πόδια πίσω από αυτοκίνητο στα λιθόστρωτα
στενά της πόλης).
Αποκορύφωμα αποτέλεσε η πυρπόληση της αρμενικής και της ελληνικής συνοικίας της Σμύρνης. Το
κάψιμο των σπιτιών ανάγκασε τους κρυμμένους σε αυτά Χριστιανούς να βγουν έξω στους δρόμους, με
αποτέλεσμα και οι τελευταίοι που είχαν γλυτώσει από τις προηγούμενες σφαγές, να πέφτουν στα χέρια
των Τούρκων και να υφίστανται τρομερούς βασανισμούς πριν τον θάνατό τους.[28] Μεταξύ των
θυμάτων, υπήρξαν και μεμονωμένες περιπτώσεις φόνων Δυτικών, όπως του Βρετανού συνταγματάρχη
Murphy που σκοτώθηκε ενώ προσπαθούσε να προστατέψει το προσωπικό του από αρπαγές και
βιασμούς ή του Ολλανδού εμπόρου Oscar de Jongh και της γυναίκας του.[29]
Πρόσφυγες από τη Σμύρνη αναφέρουν ότι οι Τούρκοι στρατιώτες σκότωναν αδιακρίτως με πολυβόλα.
Ταυτόχρονα, λίγοι Αμερικανοί παρείχαν ανθρωπιστική βοήθεια. [30] Η πόλη εξαφανίστηκε καθώς από
την πυρκαγιά διασώθηκε μόνο η τουρκική και η εβραϊκή συνοικία[31].
Οι σφαγές κατά Ελλήνων και Αρμενίων από τους Τούρκους έκαναν τον Αμερικανό Πρόξενο στη
Σμύρνη, Τζωρτζ Χόρτον (George Horton), να γράψει: «Ένα από τα δυνατώτερα συναισθήματα που
πήρα μαζί μου απ’ τη Σμύρνη ήταν το συναίσθημα της ντροπής, διότι άνηκα στο ανθρώπινο γένος»[32]
Αντιδιαμετρικά κινείται ο Αμερικανός διπλωμάτης Τζωρτζ Χόρτον. Στο βιβλίο του, «Η Κατάρα της
Ασίας», αφιερώνει ένα ολόκληρο κεφάλαιο «Η Θεωρία του 50-50», στο οποίο αντικρούει τη θεωρία
περί σφαγών από Έλληνες, θεωρώντας ότι αποτελεί έξυπνη τούρκικη προπαγάνδα. Ως αυτόπτης
μάρτυρας στη Σμύρνη, γράφει ότι το σύνολο του ελληνικού στρατού τήρησε εξαιρετική στάση απέναντι
στον τουρκικό λαό, ενώ κάνει ιδιαίτερη μνεία στην ελληνική διοίκηση της Σμύρνης για την αμερόληπτη
εφαρμογή του νόμου, σε βαθμό που ο Κυβερνήτης Στεργιάδης, να χάσει τη δημοτικότητά του στο
ελληνικό στοιχείο.
Επίλογος
Μετά την κατάρρευση του μετώπου, βενιζελικοί στρατιωτικοί επαναστάτησαν με το Κίνημα της 11ης
Σεπτεμβρίου 1922. Απαίτησαν την παραίτηση του Κωνσταντίνου, θεωρώντας τον από τους κύριους
υπαίτιους των τραγικών εξελίξεων, και τη σύσταση νέας κυβέρνησης που να έχει την εμπιστοσύνη της
Αντάντ. Με τον Βασιλιά να αποχωρεί στο εξωτερικό και την κυβέρνηση να παραιτείται, συστάθηκε
στην Αθήνα έκτακτο στρατοδικείο ("δίκη των έξι", επειδή έξι τελικά καταδικάστηκαν και
εκτελέστηκαν), με πρόεδρο τον στρατηγό Αλέξανδρο Οθωναίο, όπου παραπέμφθηκαν οχτώ
υψηλόβαθμα στελέχη της κυβέρνησης Γούναρη, με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας. Παράλληλα
https://el.wikipedia.org/wiki/Μικρασιατική_Καταστροφή 7/13
14/12/22, 12:37 μ.μ. Μικρασιατική Καταστροφή - Βικιπαίδεια
Το 2008 ο εγγονός του Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη, Μιχαήλ, έκανε προσφυγή στον Άρειο Πάγο ζητώντας
την ακύρωση της καταδικαστικής απόφασης του 1922 και την επανάληψη της δίκης. Παρουσίασε ως
στοιχεία μια επιστολή και μια ομιλία του Βενιζέλου που ανέφεραν ότι ουδείς εκ των 6 δεν ήταν στην
πραγματικότητα ένοχος. Η κίνηση προκάλεσε την αντίδραση της Ομοσπονδίας Προσφυγικών
Σωματείων Ελλάδος, ζητώντας να απορριφθεί το αίτημα του Πρωτοπαπαδάκη. Παρόλα αυτά, τον
Οκτώβριο του 2010 αυτό έγινε δεκτό, αθωώνοντάς και τους έξι καταδικασθέντες. [39]
Αποτίμηση
Η Μικρασιατική Καταστροφή θεωρείται ως η μεγαλύτερη συμφορά
του Νεότερου Ελληνισμού[40]. Με τη Συνθήκη της Λωζάνης και την
υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών, ο Ελληνισμός της Μικράς
Ασίας και της Ανατολικής Θράκης ξεριζώθηκε από την προαιώνια
πατρίδα του. Εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες και Αρμένιοι
Χριστιανοί εξοντώθηκαν και οι υπόλοιποι ήρθαν ως πρόσφυγες,
χωρίς τις περιουσίες τους, στην Ελλάδα.[40] Το σχεδόν
Προσφυγόπουλα, Έλληνες και
χρεοκοπημένο ελληνικό κράτος έπρεπε τάχιστα να στεγάσει και να
Αρμένιοι, στην Αθήνα (1923).
περιθάλψει αυτόν τον τεράστιο πληθυσμό.
Η Καταστροφή του 1922 θα επιφέρει βαθιές τομές εντός της ελληνικής κοινωνίας σε όλα τα επίπεδα:
οικονομικό (δημιουργία πολυπληθούς εργατικής τάξης στα μεγάλα αστικά κέντρα, καθώς και
αστυφιλία), πολιτικό (ριζοσπαστικοποίηση των πολιτικών δυνάμεων), καθώς και πολιτισμικό (νέα
μουσικά ακούσματα, κουζίνα, νέες πνευματικές αναζητήσεις και λογοτεχνικά ρεύματα, όπως η γενιά
του ’30 κτλ).
Η άφιξη και εγκατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα επηρέασε βαθιά κάθε πτυχή της ζωής,
κοινωνική, πολιτική, πολιτισμική. Οι συντηρητικές και κλειστές, αγροτικές κοινωνίες των αυτοχθόνων
ήρθαν σε επαφή με νέες αξίες και συνήθειες, πολλές από τις οποίες δεν ήταν σε θέση να αποδεχτούν.
Ένα σχετικό παράδειγμα αποτελεί η αρνητική εικόνα που είχαν σχηματίσει για τις γυναίκες των
προσφύγων ως «αμφιβόλου ηθικής»[41], απόρροια των πεποιθήσεων της εποχής, καθώς πολλές από
εκείνες είχαν φτάσει στην Ελλάδα χωρίς τον άντρα, τον πατέρα ή τον αδερφό τους, που είχαν χάσει τη
ζωή τους στον πόλεμο. Αλλά και γενικότερα, η διαφορά στον τρόπο ζωής, σε πολλές περιπτώσεις ακόμα
και στη γλώσσα, καθιστούσε τους ντόπιους Έλληνες αρνητικά διακείμενους απέναντι στους
https://el.wikipedia.org/wiki/Μικρασιατική_Καταστροφή 8/13
14/12/22, 12:37 μ.μ. Μικρασιατική Καταστροφή - Βικιπαίδεια
νεοφερμένους. Επιπλέον, η καταστροφή και η ανταλλαγή είχαν φέρει στη χώρα περίπου 300.000
άντρες με εκλογικό δικαίωμα, που θεωρούσαν τον βασιλιά ως υπαίτιο των δεινών τους. Το Σύμφωνο
της Άγκυρας το 1930 εξανέμιζε κάθε ελπίδα που είχαν να πάρουν πίσω τις περιουσίες που είχαν
εγκαταλείψει με την έξοδό τους. Αυτό οδήγησε στη διαμόρφωση ταξικής συνείδησης και τη στροφή
προς τον κομμουνισμό, γεγονός επίσης αντίθετο προς τη μέχρι τότε γενικότερη μετριοπάθεια της
ελληνικής κοινωνίας. [42]
Η εναλλαγή των κυβερνώντων προσώπων επέφερε, εκτός από πλήθος απόψεων που επικράτησαν και
σοβαρές αντιπαλότητες και συγκρούσεις στο εσωτερικό της χώρας, που συνέβαλαν σημαντικά στην
εξέλιξη των πολεμικών της κινήσεων στην Ανατολή. Η έντονη, και μάλλον δυσανάλογη, αυτοπεποίθησή
της, όσον αφορά την επεκτατική της διάθεση, αποδείχθηκε καταλυτική δύναμη για την απώλεια
εδαφών και τον ξεριζωμό ανθρώπων από τις πατρογονικές τους εστίες, που είχε προταθεί να
προστατέψει. Τέλος, η υποδοχή των προσφύγων στη χώρα, δεν σήμανε το τέλος των συγκρούσεων, των
αντιπαραθέσεων και των δοκιμασιών που χρειάστηκε να αντιμετωπίσει ο πληθυσμός σε κάθε έκφανση
της ζωής του.
Σύμφωνα με τον ακαδημαϊκο καθηγητή Γιωργο Μαυρογορδάτο η Μικρασιάτικη καταστροφή «όχι μόνο
τερμάτισε μια δεκαετία διαδοχικών πολέμων, αλλά και έθαψε μια πολιτική αλυτρωτισμού και
επεκτατισμού ("Μεγάλη Ιδέα"), η οποία κυριαρχούσε στην πολιτική του σύγχρονου ελληνικού κράτους
για έναν αιώνα από την ίδρυσή του»[43]
Οι πρώην σύμμαχοι της Ελλάδας κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, Γαλλία, Ιταλία και Μεγάλη Βρετανία,
σταδιακά μετέστρεψαν την πολιτική τους υπέρ της Τουρκίας (ιδιαίτερα οι δύο πρώτες) ενώ οι ΗΠΑ
ουδέποτε είχαν εμπλακεί σε πόλεμο με την Τουρκία και το μόνο που τους ενδιέφερε ήταν η
εξυπηρέτηση των εμπορικών συμφερόντων τους στην Ανατολία. Περαιτέρω, η πρώην σύμμαχος Ρωσία,
μετά την επανάσταση των Μπολσεβίκων και τη συνθηκολόγηση με τη Γερμανία μετατράπηκε σε εχθρό
της "Αντάντ", δέχθηκε επίθεση από αυτήν (μία επίθεση στην οποία πήρε μέρος και η Ελλάδα) και
στράφηκε προς την Τουρκία. Η Γαλλία, όταν αντιλήφθηκε ότι δεν ήταν δυνατό να κρατήσει την Κιλικία
ήρθε σε συμφωνία με τον Κεμάλ και αποχώρησε, ενώ η Ιταλία έπραξε το ίδιο εγκαταλείποντας τον
παρόμοιο στόχο της στο βιλαέτι του Αϊδινίου. Αμφότερες οι χώρες αυτές υπέγραψαν μυστικές
συμφωνίες με τους Οθωμανούς, φροντίζοντας να τους τροφοδοτούν με πυρομαχικά και όπλα. Μόνο η
Βρετανία, κράτησε μία επαμφοτερίζουσα στάση, έως το τέλος. Η βασική ευθύνη για αυτή τη στάση
αποδίδεται στον πρωθυπουργό της, Lloyd George, ο οποίος, παρά τη (φαινομενική) υποστήριξή του
προς την ελληνική πλευρά, η οποία, ωστόσο, εκφραζόταν με ευχολόγια ή πομπώδεις ομιλίες, απέφευγε,
παρά ταύτα, να παράσχει σαφείς διαβεβαιώσεις για συγκεκριμένη βοήθεια. Αυτή η τακτική ξεγέλασε
τόσο την ελληνική κυβέρνηση, όσο και τον Ελευθέριο Βενιζέλο, καθώς και οι δύο πίστευαν (ασφαλώς
λανθασμένα) ότι, τελικά οι Βρετανοί θα έβρισκαν τον τρόπο να επέμβουν αποφασιστικά για να δοθεί
λύση στο ελληνικό αδιέξοδο της Μικράς Ασίας. Συμπερασματικά, ο Βρετανός πρωθυπουργός
ενθάρρυνε τους Έλληνες να συνεχίζουν τον πόλεμο, όσο αυτό προωθούσε τα συμφέροντα της χώρας
του και μετά τους εγκατέλειψε στην τύχη τους[45].
Δείτε επίσης
Γενοκτονία των Ελλήνων
Έιζα Τζένινγκς
Προσφυγικό ζήτημα (μικρασιατική καταστροφή)
https://el.wikipedia.org/wiki/Μικρασιατική_Καταστροφή 9/13
14/12/22, 12:37 μ.μ. Μικρασιατική Καταστροφή - Βικιπαίδεια
https://el.wikipedia.org/wiki/Μικρασιατική_Καταστροφή 10/13
14/12/22, 12:37 μ.μ. Μικρασιατική Καταστροφή - Βικιπαίδεια
https://el.wikipedia.org/wiki/Μικρασιατική_Καταστροφή 11/13
14/12/22, 12:37 μ.μ. Μικρασιατική Καταστροφή - Βικιπαίδεια
Πηγές
George Horton, Γενικού Προξένου των ΗΠΑ στην Εγγύς Ανατολή επί τριάντα χρόνια, Η Κατάρα της
Ασίας, μετάφρ. Γεωργίου Λ. Τσελίκα, εκδ. The Bobbbs - Merril Company, Indianapolis 1926.
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. ΙΕ΄. Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών. 1978.
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
https://el.wikipedia.org/wiki/Μικρασιατική_Καταστροφή 12/13
14/12/22, 12:37 μ.μ. Μικρασιατική Καταστροφή - Βικιπαίδεια
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Η μνημειώδης «Έξοδος» του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών (https://www.lifo.gr/articles/book_art
icles/125160) LIFO
To τραύμα του ξεριζωμού: Η Μικρά Ασία το 1922 και η προσφυγιά στις τέχνες και στα γράμματα (htt
ps://www.lifo.gr/articles/archaeology_articles/124647/to-trayma-toy-kserizomoy-i-mikra-asia-to-1922
-kai-i-prosfygia-stis-texnes-kai-sta-grammata) LIFO
Μύθοι και αλήθειες για τους πρόσφυγες του 1922 (https://www.lifo.gr/articles/archaeology_articles/1
23667/mythoi-kai-alitheies-gia-toys-prosfyges-toy-1922) LIFO
http://ta-nea.dolnet.gr/print_article.php?entypo=A&f=16636&m=N70&aa=1
https://web.archive.org/web/20090101084318/http://www.geocities.com/pente77/afieromata/1920.htm
Ποιος φταίει για το 22; Φάκελλοι [1] (https://web.archive.org/web/20160131121125/http://folders.ska
i.gr/main/theme?locale=el&id=96)
Από τη Μικρασία Χαίρε (https://archive.ert.gr/6659/) (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος. Κλέη και πάθη του Μικρασιατικού Ελληνισμού (https://archive.er
t.gr/20098/) (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
1919 - 1922 Η Μικρασιατική εκστρατεία και η καταστροφή[2] (https://www.youtube.com/watch?v=Ht
csG9gfJ7A)
Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την Creative Commons Attribution-ShareAlike License· μπορεί να ισχύουν και
πρόσθετοι όροι. Χρησιμοποιώντας αυτό τον ιστότοπο, συμφωνείτε στους Πολιτική Ιδιωτικότητας. Το Wikipedia® είναι
καταχωρημένο σήμα του Wikimedia Foundation, Inc., ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού.
https://el.wikipedia.org/wiki/Μικρασιατική_Καταστροφή 13/13