-Metodologija arh istrazivanja (anticka I srednjovekovna):

1) kabinetsko/desktop istrazivanje
2) arh rekognosciranje – prospekcija
3) neinvazivne metode arh istrazivanja
4) arh iskopavanja
5) obrada pokretnog arh materijala
6) smestaj arh materijala
7) publikovanje

-Kabinetsko istrazivanje:
1) istorijski izvori
2) putopisi I spijunski izvestaji
3) rezultati ranijih rekognosciranja
4) analiza satelitskih snimaka I aero-fotografija
5) analiza toponima

-Prospekcija:
1) kasna jesen/rano prolece
2) geomorfoloska karta
3) obilazak lokacija koje su poznate od ranije
4) obilazak lokacija uocenih prilikom kabinetskog rada
5) razgovor sa mestanima
6) posmatranje konfiguracije terena I povrsinskog sakupljanja pokretnih nalaza
7) dokumentovanje uobicajenih nalaza

-Neinvazivne metode:
1) satelitski snimci
2) aero-forografije
3) LIDAK tehnologija
4) geo-fizicka prospekcija

-Arh iskopavanja:
1) vrste (sondazna, sistematska, zastitna)
2) dozvola, arh kampanja
3) ekipa I oprema
4) odabir polozaja sonda I njena velicina
5) postavljanje sonde
6) metodologija I stratigrafija (horizonti, slojevi, jame I ukopi)
7) datovanje (pokretni nalazi, ostave, novac)
8) dokumentacija

-Obrada pokretnog arh materijala

1) crtez pokretnih nalaza
2) studijska zbirka I C nalazi
3) iscrtavanje, fotografisanje
4) razvrstavanje nalaza po blokovima
5) obrada keramike I stakla I ostalih pokretnih nalaza
6) opis predmeta
-Smestaj arh materijala
1) nadlezni muzej
2) inventarska knjiga
3) deponovanje nalaza
4) muzejske zbirke I kustosi
5) izozbe

-Sinkretizam – spajanje bozanstva

-Nema materijalnih ostataka hriscanstva iz prva dva veka nove ere. Hriscani su u prva dva veka koristili
iste predmete kao I ovi sto nisu hriscani (epigrafski spomenici, numizmaticki nalazi, pokretni, nepokretni,
sve znaci). Sahranjivanja – svakodnevni predmeti sa hriscanskim motivima. Paganska I starohriscanska
umetnost su skoro slicne, tj imaju iste motive.
-Iričekova linija – linija se povlaci izmedju oblasti gde se govorio latinski a gde grcki
-Katakombe u Rimu – smatraju se za kolevke hriscanske umetnosti (drugi razlog zasto su bitne jesu mosti
mucenika)
-Derosi – izdvaja arheologiju od teologijel “La roma soteranea christiana”
-1844 – pocinje sa egzaktnim merenjima katakombi, Marči
-Kicna crkva – 3 vek, najstariji hriscanski objekat poznat u svetu, Ture Europus, krstionica pronadjena
-Freske iz katakombi 3 vek, sarkofazi 4 vek, na istoku ima spomenika pre 4 veka, nema postojanja crkvi
pre 4 veka
-Mihajlo Valtrovic – prvi professor arh na filozofskom fakultetu u BG 1881
-Porfirit – kamen od kojeg je napravljen sarkofag, crveni neki
-Prvi rimski bedemi (3 vek pne) – vezuju se za Servija Galija
-Aurelije – aurelijanski zidovi, zavrseni oko 280 god, 19km duzine, na svakig 30-ak metara nalazile se kule
kvadratne osnove
-Rim: crkva sv. Krsta, crkva sv. Jovana Lateranskog
-Eklesija – zajednica bilo koje vrste; u period pre nego sto je hriscanstvo prihvaceno kao zvanicna religija;
skup ljudi koji su verovali u jednog boga
-Konstantinove crkve – petobrodne sa tranzeptom

KONSTANTINOPOLJ
-324 – Konstantin pobedio Licinija I za 6 god (11. Maj 330) podize Konstantinopolj
-Kruzni forum (Caricin grad takodje kruzne osnove)
-Opus mixtum – kamen I opeka; tehnika kojom su gradili zidove
-Dva paralelna niza bedema. Na kulama su bile baliste. Ispred nizeg bedema rov/fosa/jarak. Valum –
zemljani zid koji nastaje kopanjem rova/jarka. 9 kapija, zlatna vrata su najbitnija. 100km duge akvadukte
za dovodjenje vode.

JERUSALIM
-132-136 – Hadrijan, ustanak Bar Kokhba
-Rimljani ruse hram jevreja I podizu hram Venere da bi sprecili okupljanje lokalnog stanovnistva
-Konstantin podise crkvu sv. Groba (sadrzi Hristov grob) na mestu hrama Venere
-Avari nisu prihvatili hriscanstvo I propali su

ANTIOHIJA
-64 g ne – ulazi u sastav Rimskog carstva, jedan od gradova gde je hriscanstvo najranije prihvaceno ( I
vek)
-na ostrvu Avi (centralni deo grada) palate, terme, circus
-341 – prvi hriscanski sukob
-crkve: stara velika makadejaca, svetiliste babilasa, pocetak krstoobrazne osnove

MILANO
-Dioklecijan proglasava tetrarhiju I prestonicu prebacuje u Milano
-sedes imperi – mesto gde vladar sedi
-podizanje bedema I crkava
-izvan grada nalazio se Maksimijanov mauzolej
-crkva sv. Tekle – krstionica

SOLUN
-osnovan III-IV vek, doba helenizma, bedemi od kamenih blokova (najveci deo IV vek)
-obnova Teodosija I
-akropolj – gubi prvobitnu svrhu I pretvara se u nekropolu
-Galenijeva palata, crkva sv. Dimitrija, Bogorodica A., kovanica novca
-deporicio auxautos – sahranjivanje sto blize crkvi

RAVENA
-Rimljani osvajaju u 3 vek pne, podizu bedeme
-Oktavijan Avgust – smesta mornaricu u Raveni
-400 g ne – prebacuju prestonicu iz Rima u Ravenu
-kovanje novca V-VI vek
-530 g ne – episkopski kompleks
-crkva sv Jovana Jevandjeliste, crkva sv Krsta sa mauzolejem Gale Placidije, sv Lavrentije
-Teodosije I – osvaja deo Italije, Dalmaciju, Panoniju
-Pojava dvojnih crkava
-Teodosijev mauzolej
-San Apolinaze in Classe – prvi ravenski episkop iz 2 veka
-Oko 600 Ravena gubi znacaj

-vidovi sahranjivanja (spaljivanje i inhumacija)

-funerarna praksa (verovanje, socijalni status, odnos sahranjenog i onih koji ga sahranjuju)
-grobni inventar i grobni prilozi
-hriscanstvo (ukidanje grobnog priloga)
-grobno mesto (jednostavna raka, grob koji je ozidan, grobnica, sarkofag)
-sahranjivanje careva, aristokratije i populusa

-Mala Kopašnica - novi vid sahranjivanja, kod leskovac - nekropola, spaljivanje

-necropolis (grad mrtvih)

-funerarna praksa (kremacija i inhumacija)
-grobni inventar i grobni prilog
-hriscanstvo, Milanski edikt 313. godine (hriscanstvo kao ravnopravna religija)
-grobno mesto (grobna jama, drveni sanduk, zidani grob, sarkofag, grobnice) kao pokazatelj socijalnog
statusa i odnosa prema zagrobnom zivotu
-depositio ad sanctos (sahranjivanje u blizini svestenika ili drugih svetih mesta)
-slikane grobnice (paganske i hriscanske)
-Singidunum, nekropola u ulici tadeuša košćuška
-Vranje, Davidovac - Crkvište

KASNOANTICKE SLIKANE GROBNICE NA TERITORIJI SRBIJE

-Beška (lok.)
 Nekropola u beskoj, biritualna, stotinak gribova
 Grobnica sa dvoslivnim krovom
 Bracni par (Z zid), tri moire (bica zaduzena za ljudsku sudbinu)/parcae/suđaje sa nimbom (I zid),
zone sa imitacijom mermera, meandra, paunovi i floralni motiv (J zid), zone sa slugama sa
darovima, meandar, floralni motiv (S zid)
 Nalazi staklenih posuda, keramicke lampe, zlatna krstasta fibula, novac URBS ROMA kovan 330-
333 godine u Solunu

-Sirmium (lok.)
 Jedna od prestonica rimskog carstva u doma tetrarhije
 Grob br 3 uz SI zid bazilike sv Irineja, prva polovina 4. Veka
 Sistematski istrazen 1976
 Orijentacija JI-SZ ozidan kamenim plocama, opljackan
 Floralni motivi
-grobnica u ulici Mike Antica
 2002 otkrivena
 Nije arheoloski adekvatno istrazena
 I-Z, nacinjena od opeka vezanih krecnim malterom, dvoslivni krov, opljackana, 4. Vek
 Sahranjeni majka sa detetom, sekundarni sahranjeni
 Motiv riblje krljusti ili opus ectile, floralni motiv (bršljen, žir, žitarice), figuralni motivi, grafit sa
imenom Jone
 Natpis mesavina latinskog i grckog jezika
-grobnica kod bazilike sv Sinerota u Crvenoj ulici
 Opljackana, 4 vek
 1960 otkrivena
 I-Z nacinjena od opeka vezanih krecnim malterom, dvoslivni krov
 Floralni motivi

-Čalma (lok.)
 U calmi su otkrivene 1969 dve grobnice, jedna oslikana druga nije
 Pravougaone osnove sa apsidnim delom na zapadu, I-Z, poluobličasti svod, freske žućkasta
podloga sa motivima izvedenim crvenom ili zelenom bojom
 Poprsje mladica (J i C zid), zenska figura u plavoj haljini ispred rajske ograde (I zid)
 Drvena kutijica, sa oplatom od bronze (motivi: avramova zrtva, umnozavanje hleba i riba)
 Nalazi: sva gvozdena kljuca, staklene posude, novac Licinija I, Konstantina I. Konstamca II, koji je
najmladji i koji je kovan 337-341 U solunu

-Viminacijum (lok.)
 Paganska grobnica (predstava zenske figure, ‘Monaliza Viminacijuma’)
 Kovao se novac u 3. Veku, bronzani novac
  Hriscanska grobnica (hristogram, scena lova koja se vezuje za zivot pokojnika, paunovi)

-Naisus (grad)
⁃ Jagodin Mala (nekropola)
 Jagodin mala nekropola u nisu, 1932 Adam Oršić-Slavetić, 5 crkve, preko 300 groba (jednostavne
rake, zidani grobovi), 65 grobnica, sarkofazi (kamen, olovo)
 Grobnica otkrivena 1888, sa predstavom krsta tipa crux gemmata (bilo koj krst koj je sa prednje
strane ukrasen dragim kamenjem), Valtrovic istrazivao, bačvasti svod, predprostor
 Bazilika sa martirijumom (funerarna bazilika), trobrodna, narteks, jedna apsida spolja i iznutra
polukruzna, 21x15m, kraj 4 veka/prva polovina 5 veka, marterijum (gde je sahranjen mucenik), I-
Z, manji olovni sarkofag pronadjen u juznom delu narteksa, skelet u svili, predstava krsta i
Konstantin i naslednici ili sveti trojstvo, dete/mlada osoba visokog staleza, u blizini marterijuma
 U blizini ove gore nadjeno jos 17 grobnica, od kojih su 4 neopljackane. Jedna od njih kod mosta
mladosti oslikana crvenom bojom. U grobnici otkriven novac Anastazija I, kao i ostaci dva drvena
sanduka
 Grobnica sa hristogramom, pantelejska ulica, 2006 god, na svodu se nalazi hristogram u
trijumfalnom vencu palminig/lovorovig lista, na Z predstava sidra u klipeusu kao i imitacija
mermerne oplate. Staklene posude, svilena odeca sa zlatovezom, i novac Teodosija I kovan 393.
kraj 4/prva polovina 5 veka.
 Grobnica sa predstavom sv Petra i Pavla. 1953 u ulici kosovke devojke. Poluoblicasto zasvedena
grobnica. Predstave ove dvojice, jos dva nepoznata svetitelja, rajski vrt. Rasprava Lazara
mirkovica i Djordje boškovića. Datovana novcem justinijana I, koji se kovan 532-537.

-Siristra (bugarska, grad)

 Durostorum, grad na obali Dunava u Bugarskoj
 Podignut u 1. veku, krajem 4. veka postaje episkopsko sediste. Osvojen sredinom 5 veka od
strane Huna. Justinijan I ga obnavlja.
 ⁃ grobnica
 1942 otkrivena. Poluoblicast svod. Kamen i opeka vezani malterom. Podnica od opeka. Z-I.
Poslednje dve decenije 4. veka.
 Z strana - predstava bracnog para i dve sluge. I - prozor uokviren sa dva svecnjaka. J i S - po tri
metope, na kojima se nalaze po dve sluge i sluskinja. Na svodu se nalaze 63 polja sa floralnim,
geometrijskim,... motivima.

-na jugu madjarske neki grad - Peč - Sopiana

 prva svedocanstva hristijanizacije poticu iz 4. veka
 Biritualne nekropole, oslikane grobnice (predstva sv petra i pavla, Grobnica sa krčagom, itd
-grobnica sv petra i pavla
 Pravougaona osnova, S-J, poluoblicast svod. Mauzolej koji je unisten. 1782 oktrivena.
 S-hristogram i apostoli sv petar i pavle, J-predstave vitica. Z-adam i eva ispod drva znanja, mit o
Joni, prorok danilo. I-bogorodica i tri mudraca, predstava Noje. Na svodu se vide 4 predstave
(predstavljaju godisnja doba) u medaljonima

-solun
 prestonica cara Galerija
 Eustorgijeva grobnica, 4 vek, poluoblicasti svod, pravougaona. Na jednom zidu predstava oca,
majke i dva sina. Po drugim tumacenjima to su bracni par (Flavije i Aurelija) i dve sluge. Nude
 libacionu zrtvu (tecna zrtva) ‘’majci svih, Aureliji Prokli’’ o cemu svedoci natpis koji takodje sadrzi
i hristogram.

Paganski hramovi
-politeisticke religije
-ima prostoriju u kojoj se nalazi statua bozanstva ili relikvija
-samo svestenici imaju pristup
-oltar

Katakombe
-prelazni period, podzemna groblja
-tuf, sahranjivanje, vulkanski kamen
-Rim 60-ak katakombi, II-IV vek I VI-VII vek mucenici
-pagani, jevreji, hriscani
-tuneli u vise nivoa I do 20m ispod zemlje
-kubikulum (prostorija u hodniku koja ima niše za pokojnike)
-arkosolijum (otvor u zidu gde je gornja ivica lucna
-lokulus (niša za telo u zidu)
-slikarstvo ukazuje na to da li je u pitanju hriscanski grob – hriscanski simboli

-Najstariji manastir – sv Katarina, Sinaj, IV vek, kao relikvija cuva se nesagoriva kupina
-Grobni inventor – sve sto je nadjeno u grobu
-Grobni prilog – premeti koji predstavljaju deo rituala