Servisi u telekomunikacionim

mrežama
Mr Nenad Krajnović
Katedra za telekomunikacije
Elektrotehnički fakultet Beograd
E-mail: krajko@etf.bg.ac.rs
 Servisi
U zavisnosti od vrste mreže imamo i
odgovarajuće servise
Usko vezani za tip informacija koje se
prenose
Vremenom se pojavljuju novi servisi na
postojećim mrežama

©Krajko 2
 Telefonska mreža
Prenos govora – telefoniranje
– Razne vrste servisa u okviru telefonskog
servisa:
Caller ID
Poziv na čekanju
Preusmeravanje poziva
Konferencijske veze
Telefax
...
Prenos podataka – kanalski modem
Prenos podataka - xDSL
©Krajko 3
Mreža kablovske televizije
Analogna televizija
– Broj TV kanala?
– Frekvencijski propusni opseg?
– Kvalitet TV signala na prijemu?
– Zaštićeni TV kanali?
– Radio difuzni program?
Digitalna televizija
– DVB ili neki drugi standard?
– Potreban protok po jednom TV kanalu?
– Broj RF kanala za digitalnu televiziju?
– Način kriptovanja zaštićenih kanala?
Prenos podataka
– Broadband pristup Internetu
– VPN
– ...
IP telefonija

©Krajko 4
 Optičke TK mreže
Digitalni sistemi prenosa
Osnova svih TK servisa
Tipovi sistema prenosa:
– SDH
– WDM
– Ethernet
– Analogni sistemi za kablovsku TV
– PON – Passive Optical Network
– Free Space Optic Systems

©Krajko 5
Osnovni servisi na Internetu:
www – World Wide Web
Elektronska pošta
Udaljeni pristup serverima
Prenos podataka
Multimedijalni servisi

©Krajko 6
 WWW
Jedan od najčešće korišćenih servisa
Zbog jednostavnog korisničkog interfejsa sve
češće se koristi i za druge aplikacije
Omogućava prenos i prikazivanje
multimedijalnih sadržaja
Multimedijalni sadržaj se definiše pomoću HTML
(Hyper Text Markup Language) formalnog jezika
HTML ver. 2.0 – RFC 2854
Specifikacija HTML-a se može naći na adresi:
http://www.w3c.org/

©Krajko 7
 WWW
Koristi HTTP (Hyper Text Transfer Protocol) na
aplikativnom nivou za prenos informacija
HTTP koristi TCP protokol port 80
Prva verzija HTTP protokola definisana u RFC
1945 i poznata kao HTTP ver. 1.0
Druga verzija HTTP protokola definisana u RFC
2068 i poznata kao HTTP ver. 1.1
Dopunjena u RFC 2616 i kasnije RFC 2817
Danas se praktično koristi ver 1.1. HTTP
protokola

©Krajko 8
 WWW
Tipičan primer klijent-server aplikacije
Klijent (web browser) šalje upite serveru
posredstvom HTTP protokola
Server odgovara tako što vraća sadržaj u HTML
formatu
Pored HTML formata, HTTP koristi MIME
(Multipurpose Internet Mail Extensions) standard
za specifikaciju tipa podataka
MIME omogućava prenos i drugih vrsta
podataka: slike (gif, jpg, png), zvuk (wav, ra,
mp3,...), video zapis (asf, wmv,...)
©Krajko 9
 WWW – proxy server
User agent Origin
request server
response

request request
response

response

cache
Proxy server
©Krajko 10
 www – proxy server (1)
Funkcija proxy servera je da poboljša
performanse u komunikaciji
Veliki broj korisnika zahteva identičan
sadržaj sa Interneta
Proxy server komunicira sa serverima na
Internetu i umesto klijenata zahteva
sadržaj
Dobijeni sadržaj se isporuči klijentu i
smesti u lokalni cache na disku

©Krajko 11
 www – proxy server (2)
Sledeći klijent koji zahteva isti sadržaj biće
opslužen tako što se sadržaj pročita iz cache
memorije i pošalje klijentu
Za rad proxy servera koristi se TCP port 8080
Prednosti:
– Štede se resursi WAN linkova
– Poboljšavaju se performanse rada za krajnjeg
korisnika
– Omogućava se kontrola pristupa servisu
– Omogućava se kontrola sadržaja koji se prenosi

©Krajko 12
 www – proxy server (3)
Povezivanjem više susednih proxy servera
dobija se veći ukupan cache prostor i
samim tim bolje performanse rada
Kod javnih ISP-a hit rate na proxy-ju
dostiže 30%
Realizacija kao normalni proxy i kao
transparent proxy servis
Kod transparent proxy servisa ruter
presreće HTTP protokol i preusmerava ga
ka proxy serveru
©Krajko 13
 WWW – transparent proxy
User agent Origin
request
server

request request
response

response

cache
Proxy server
©Krajko 14
 Elektronska pošta
Jedan od prvih servisa na Internetu koji se
i danas aktivno koristi
Namenjen off-line komunikaciji između
korisnika
Za prenos tekstualnih poruka koristi se
SMTP (Simple Mail Transfer Protocol)
definisan u RFC 2821
Poruke koje se prenose su 7-bitne

©Krajko 15
 Elektronska pošta
Mail server
SMTP Mail server
SMTP

klijent

SMTP
SMTP

SMTP
PO
P3
Mail server Mail server , IM
AP
4
MX zapis u DNS tabeli
definiše koji je mail server
za neki domen
klijent
©Krajko 16
 Elektronska pošta - SMTP
Protokol zamišljen za prenos tekstualnih
poruka (7-bitnih)
Veoma jednostavan
Koristi TCP (port 25) za pouzdani prenos
podataka
Po pravilu, prvi mail server šalje poruku
direktno odredišnom mail serveru
Moguće je postojanje relaying servera

©Krajko 17
Elektronska pošta - SMTP
220 zmaj.etf.bg.ac.yu ESMTP
helo dialup.etf.bg.ac.yu
250 zmaj.etf.bg.ac.yu
mail from: krajko@etf.bg.ac.yu
250 Ok
rcpt to: krajko@telekom.etf.bg.ac.yu
250 Ok
data
354 Please start mail input.
Ovo je demonstracija kako radi mail servis.
Poruka moze da ima proizvoljnu duzinu.
Zavrsava se tackom.
.
250 Mail queued for delivery.
quit
221 Closing connection. Good bye.

©Krajko 18
 Elektronska pošta
Ako hoćemo da pošaljemo binarnu
datoteku, neophodno je da je prethodno
pretvorimo u ASCII tekst
Razni standardi za kodovanje binarne
datoteke u ASCII tekst:
– UUENCODE, UUDECODE
– Binhex
– base64 (praktično jedini koji se danas
koristi)

©Krajko 19
Elektronska pošta – format poruke
Format poruke definisan u RFC 822
Poruka ima zaglavlje i telo poruke
U zaglavlju se nalaze podaci:
– From:
– To:
– Subject:
– Razni drugi podaci...
U telu poruke se nalaze podaci koji se
prenose

©Krajko 20
Elektronska pošta – primer zaglavlja (1)
Return-Path: <pera.peric@zumzum.co.yu>
X-Original-To: krajko@kondor.etf.bg.ac.yu
Delivered-To: krajko@kondor.etf.bg.ac.yu
Received: by kondor.etf.bg.ac.yu (Postfix, from userid 10107)
id 053A4139BA; Tue, 6 Dec 2005 17:38:11 +0100 (CET)
Received: from zmaj.etf.bg.ac.yu (ZMAJ.ETF.BG.AC.YU [147.91.8.62])
by kondor.etf.bg.ac.yu (Postfix) with ESMTP id F0936139D5
for <krajko@kondor.etf.bg.ac.yu>; Tue, 6 Dec 2005 17:32:38 +0100 (CET)
Received: by zmaj.etf.bg.ac.yu (Postfix)
id B9D291BB424; Tue, 6 Dec 2005 17:32:38 +0100 (CET)
Delivered-To: krajko@etf.bg.ac.yu
Received: from mailserver.firma.net (mailserver.firma.net [120.10.10.6])
by zmaj.etf.bg.ac.yu (Postfix) with ESMTP id 403521BB424
for <krajko@etf.bg.ac.yu>; Tue, 6 Dec 2005 17:32:33 +0100 (CET)
Received: from Moj-PC (klijent.firma.net [120.10.18.2])
(authenticated bits=0)
by mailserver.firma.net (8.12.10/8.12.10) with ESMTP id jB6GHQMQ013173;
Tue, 6 Dec 2005 17:17:26 +0100
Message-ID: <005801c5fa80$e09a65a0$1e01a8c0@Moj-PC>

©Krajko 21
Elektronska pošta – primer zaglavlja (2)
From: “Petar Peric" <pera.peric@zumzum.co.yu>
To: krajko@.etf.bg.ac.yu
Subject: Vazna informacija
Date: Tue, 6 Dec 2005 17:19:21 +0100
MIME-Version: 1.0
Content-Type: multipart/mixed;
boundary="----=_NextPart_000_0054_01C5FA89.32AEFEC0"
X-Priority: 3
X-MSMail-Priority: Normal
X-Mailer: Microsoft Outlook Express 6.00.2900.2180
X-MimeOLE: Produced By Microsoft MimeOLE V6.00.2900.2180
X-ETF-MailScanner-Information: Please contact the ISP for more information
X-ETF-MailScanner: Found to be clean
X-ETF-MailScanner-SpamCheck: not spam
X-ETF-MailScanner-From: pera.peric@zumzum.co.yu
Parts/Attachments:
1.1 Shown ~16 lines Text (charset: UTF-8)
1.2 OK ~19 lines Text (charset: UTF-8)
2 179 KB Application

©Krajko 22
 Elektronska pošta
SMTP protokol dozvoljava zloupotrebu jer
nema nikakve provere pošiljaoca
Ova činjenice je osnova za postojanje
velikog broja SPAM poruka
Mail klijenti sa automatskim startovanjem
aplikacija omogućavaju brzu distribuciju
virusa preko Interneta

©Krajko 23
 Udaljeni pristup serverima
Pristup serverima preko mreža uz
emulaciju terminala
Prvi protokoli su bili telnet i rlogin
Koriste TCP protokol za pouzdan transport
Klijenti imaju emulaciju terminala čime se
korisnicima omogućava rad na udaljenom
serveru
Serveri moraju da imaju mogućnost rada
iz shell okruženja

©Krajko 24
 Udaljeni pristup serverima
Telnet i rlogin nemaju nikakvu zaštitu
podataka u prenosu tako da su podložni
prisluškivanju, modifikovanju sadržaja i
slično
Pojava SSH protokola
Nudi isti servis kao i telnet i rlogin ali je
komunikacija između klijenta i servera
kriptovana

©Krajko 25
 Prenos podataka
Jedan od prvih protokola za prenos
datoteka bio je FTP – File Transfer
Protocol
Definisan u okviru RFC-a 959, dopunjen u
okviru RFC-ova 2228, 2640, 2773
Omogućava prenos datoteka između dva
računara na Internetu
Tipična klijent/server aplikacija
Server koristi TCP port 21

©Krajko 26
 FTP

TCP
Port 21
Konekcija za razmenu komandi
server

Konekcija za prenos podataka

klijent TCP
Port 20

©Krajko 27
 Multimedijalne aplikacije
Multimedia applications:
network audio and video
(“continuous media”)

QoS
network provides
application with level of
performance needed for
application to function.

Material copyright 1996-2002 J.F Kurose and K.W. Ross, All Rights Reserved
©Krajko 28
 Zaključak
Mreže se grade zbog servisa
Servisi određuju strukturu mreže
Vremenom se povećava broj servisa koji
se koriste u mreži
Vremenom se menjaju servisi za koje je
mreža projektovana
Svaka promena u strukturi servisa utiče i
na način funkcionisanja mreže

©Krajko 29