You are on page 1of 84
' www.blogdopicco.com.br “ee | ely u icc eit) 4 , a EP eed a uJ .. ADQUIRA JA ESTE at INCRIVEL SUPORTE PRATICO PARA O SEU APRENDIZADO | | EM TODAS AS BANCAS | DO Pais | [OHO [oye ‘lte] A SUA ae COTRRSECOM AY _ GLI E-A- A da Editor e Diretor: BARTOLO FITTIPALDI Produtor e Diretor Técnico: BEDA MARQUES Programagio Visual : CARLOS MARQUES Artes: JOSE A. SOUSA e WANDERLEI DA SILVA Colaboradores/Consultores: RUBENS CORDEIRO Secretaria Assistente: VERA LUCIA DE FREITAS ANDRE ‘Orientagzo ica: PROF, FRANCISCO GIALLUISI Capa: BEDA MARQUES e RUBENS CORDEIRO Revisdo de Textos: Elisabeth Vasques Barboza Composigdo de Textos: Vera Licia Rodrigues da Silva Fotolitos: Fototrago Departamento de Publicidade e Contatos: Fones: (011) 217.2257 e (O11) 223.2037 SINAL DE ENTRADA (Conversan- do com os “ahunos'’) O TRANSISTOR — 2.4 PARTE (T) As configuracdes circuitais Os acoplamentos EXPERIENCIA (P} Montando um sensivel amplificador transistoriza- do, de uso prdtico. - UMA DOVIDA, PROFESSOR! (Es- clarecendo pontos no entendidos) FERRAMENTAS E COMPONEN- TES (I) Médulo de recep¢do de rd- dio, acoplével ao MIN-AMPLI ex- See INDICE — Departamento de Reembolso Postal: Pedro Fittipaldi - Fone: (011) 206.4351 Departamento de Assinaturas: Francisco Sanches - Fone (O11) 217.2257 Departamento Comercial: José Francisco A. de Oliveira - Fone: (011) 217.2257 Impressiio: Centrais Impressoras Brasileiras Ltda. Distribuigdo Nacional: Abril S/A ~ Cultural ¢ Industrial Distribuigao em Portugal: Electrolibor Ltda (Lisboa/Porto/Faro/Fun- chal). BE-A-BA DAELETRONICA é uma publicago mensal Reg, no INPI sob n.° 028640 Reg. no DCDP Copyright by BARTOLO FITTIPALDI — EDITOR Rua Santa Virginia, 403 — Tatuapé CEP 03084 — Sao Paulo — SP TODOS OS DIREITOS RESERVADOS. ‘Revistas de eletrénica é no blog do Picco 7,4 AULA perimental, O funcionamento do médulo. HORA DO RECREIO (Intercam- bio entre os “alunos’). INICIAGAO AQ HOBBY (P)- Mon- tando a ELETRO-VELA (Uma “limpada maluca”). BRINDE DE CAPA. O CIRCUITO - COMO FUNCIONA a). PESQUISA. INFORMACAO PUBLICITARIA (Pacotes/Li¢do), /Y~ ENTRADA Si a oa’ ty won soe ic ry eee nr son spon do oe a —® 0 TRANsistor O— (2a. PARTE) OS CIRCUITOS COM TRANSISTORES - COMO POLARIZAR, O TRANSISTOR 0 TRANSISTOR COMO AMPLIFICADOR Na primeira parte da presents “Tipo” (publcada na anterior do BE-ABA) vimos funedo bisica © a construpio ftioa do transistor, sau funcionamnto bsieo am eitcutos de C.C., oF pardmetros eléticos que devem ser respeitados para que o compe- rents funciona drt, além de algumasexperiéneias comprobato- as, na verifieaeSo da amplificardo eda polarizaglo. Nos exemplos ‘moswados naquels primeira parts, os cicultos ear sempre time ddos em aponas_ um transistor, para simplificar as explicsedes @ ‘ornar as coisas bem claras para © “alunc'. Avangando um pouco ‘mais no assunto, vamos fal agora mals profundamente sobre 05 métodos de polaizaedo dos transstores, sues configuracbes crcu- ‘ais mais eomuns (para funcionar como amplifieado), alm do seu ‘comportamento na ampificagdo de C.A. (correntealternade). Ve- remor também, na prosante “aula”, como of transistoret podem {er efiliade” num 2 cireuito, de manera 2 que cad transl tor “reforee” a amplificeno exerci por seu pressor. Thicilmente, vamos dar uma elhada no desenho 1, para recor ar cartos apectos jé abordados. No circuito simples mostrado, bseadio em apenas um transistor (tipo NPN, como jésabemes, © panto D (vindo do resistor de poarizago de bare do transstor) ‘lo estiver conctado a nada, ou se estiver igndo a0 (-), 0 transs- tor esteré “em corte” ou s0je no pormitirs a passagem de cor- tente intansa no sou “Circuito de coletor”. Por outro lado, se "encostermos” 0 ponto D a0 (+), 0 transistor entraré “em condu do" ou see: permitré a pasagem do (rlativamente) alte caren {e, que se desonvolverd sobre o seu “resistor de coletor” (RC). Po- demos interpreta esss duas situapdes também da soguinte manei- ‘rat oom a base do trans(stor (NPN) igada 20 negativo da alien tho loomo em A, no des. 2), 8 “eisténcia” interna do transistor fica bem alte (vérios megohms, tipicamente.). Assim, © ponto B ie salea esters, viwalmente, “igndo” 20 postvo, através 60 re sistor ce coletor (RC), j6 quo, sua ligeyo 90 negatvo estaré como {que “bloqueada'” pela elevadisima resistincia interna do transs- ‘tor em corts". J6na situegdo mostrada em B, no ds. 2, & “entra a do eiculto (ponto D) estando ligada 20 postva, fez com que 8 resistanca interna do transistor fique bem baixa (poucas cente- ‘at de ohms. tipicamente). Assim, 0 ponto B ce safds comporta- f2, virtuslmente, como 20 etivessa ligado 20 negstivo, através da ‘propre resistincia interna do transistor, gore baix(sima, como vimos "D “alunc' atento teré notado entlo que, nsse tipo decontigu- rag circuital (chameda de EMISSOR COMUM, como veremos ‘mais adiante.), 0 transistor além de amplificar 4 corrente (como i foi visto na “aula” anterior), também inverte a polridads dos Sinals presentes na sua “entrada ou sja: quando a “entrada” bo xa (om "direglo" ao negstivo da slimentagio.), aide sobe (em "girapéo” 90 positive de alimentacio), vice versa. [Na 2a, “aula” foi explicado 0 comportamenta da CORRENTE: ALTERNADA, cuja polaridade se invert, constantemente, dentro cde um ciclo de tempo... O que scontecera, onto, s injetssemos, fa “entreda” de um circuitotransstor, um sinal de Corrente ‘Alternada? © dosonho 3 mostra a "coisa. Além da amplifcar, © transstor ocasione a “inversSo” da polaridade do sinel, ov sea: ‘quando 0 manifesta um sami-iclo postiva na base, recolhemos tno coletor um temi-iclonegativo,e vice-versa. A esse tipo de "tra batho” exeoutado pelo transistor, dé-se o nome, tecnieamente, de "inwersode fee". Anda no desenho 3, aparece ocirculto armpit texlor isico acrescido de dois componentes importantes: CE © CS {capacitor de entrada @ capacitor de safse). Como vimos ra 22, "Yeu" do BE-A.BA, embors os capecitoes "bloqueiem” a eotren- A 4 continua, permitam a passagem da corente aternada, Assim, fem circutos transitorizados para amplifieaedo de C.A., tis capa. tore sfo normalmenteincluidos pos, embora no obstem a pos- ‘sagem dos sina de entrada @ de sada, “isolam os blocoscireui- ‘tis quanto 8 C.C,,evitando problomss de polerizagSo,princpal- mente quando queremes ou devemos “enfleirar” varios transisto ‘es, para conseguir uma amplificaeSo “acumulada (como voremos mais adiante.). ‘AS CONFIGURAGOES CIRCUITAIS [Até agora, om todos os exemplos, a “entrada do transistor foi rmosirada como sendo 0 seu ciroulto de base/emissor, enquanto {quo a “sald” 6 obtida no eit colezor/emissor (ver dasonhos 46 5 da “aula” anterior ~ 0 TRANSISTOR ~ ta. parte). Ess ti pode configurasio ou “arranj" circultl,destnado a fazeto tran- slstor funcionar como ampliicador ¢ 0 de uso mais corrente (2 ‘grande maloria dos circuits com trans lo..]. Entetanto, outros errnjot™ circuitale 600 posses, ‘Quando requeridascertas proprodades especficas na amplifcaggo, ‘Ae tr contiguragdesbasieas S80 chamades de: - EMISSOR COMUM COLETOR COMUM BASE COMUM [esses trés ""nomes”, a pslavra COMUM significa quo © torm ral 6 “comum’”d entra © &sa/da, ou sje: "serve" tanto Bones. ‘da quanto said (Lembramos que, na configuraglo de EMISSOR CCOMUM {4 mostrada em vériosexemplos, até agora, azntrada & 2 base @ emissore a sa/ca aparece no colator o emissor, estando, Portanto, © am/ior “presanta” em ambas as terminagées. ‘Vamos ver, entfo, a titulo de exemplo, esas trésconfiguragdes (com suas principais caactorstcas, através de circultos simples. EMISSOR COMUM . a corrents a ser amplificada deve crcl ‘entre a base @ 0 emistor oa sda, amplifies, & obtida entre 0 coletorfemissor. Essa é, como jé dssemos, a configuragdo meis tsada, principalmente porque & 0 tipo de citcuito que nos di o ‘maior gatho (ator de ampificago —rlagdo entre a corente de coletor ea corrente de base ~ como vimes ne “aula” anterior... ‘Também como jé fot explicado, nessa configureego corre 2 “inverso da fas” (ou da” polaridade'.) osinal, além da sua amplificaglo. O ciagrams bésieo desse tipo de contigurago ests ‘no dosanho 4 4 Lope le prmrtca ated Nel earaae sais COLETOR COMUM .- 0 sina a ser amplificado 6 aplicado& ba oletor, como mastra o diagrama esquemético do derenho 5, Embora © ganho (emplificagio) néo seja to grande quanto 0 jobtido na configuraeio de EMISSOR COMUM, esse tipo de ireuito presenta uma fmpedincia (“resistincia") de entrada ‘marco lta, que, as vezss, & requerds psa aplicaptes expec 3s. Nesse tipo de configurapSo, a “fase” ou “polaridede" do s nal do & invert, ou seja: quando a tensfo na entrade “sobe" © oLETOR seme 12ND | ENTRADA UM saine rena ot a 5 re como “entrada’o “caminho” formado pola bate @ pelo emissor, lenquanto que a sc é obtida entre o coletor de cicuito apresenta a especial caractoristica (és vozes requor: a, para detorminades apicacse..) de elevadampedancia"re- sisténcia"intefaseca do eleuito 20 sina.) de s9/d. Também nessa e280, no ocorre a invorzo do “faze” ou da “polridade”™ do sinal, © que quer aizer que, 508 tenséo “sabe na entrada, 0 mesmo acontece.como sinal presente na sac, 4 ease “seme” anno ® ENIRAGS OUAITD 8 SADA -NFILEIRANDO" 0S TRANSISTORES Como jf vimos na ta. parte da presenta “cdo” do BE-A-BA..), um dos parémetrs mals importantes do transistor 6 0 Hfe, ou genho (fator de amplificagfo). Ese ganho é encontra- do pola rolapéo entre 2 corrente de coletor (le) a coments de base (Ib). Vamos 2 um exemplo prético: um determinado transs- tor aprosenta ganho de 50. Se aplisarmos, sua base, uma coronts de “entrada” de 1 millampére, obteromes na “safda" (corrente do eletor) 60 millampéres (1 x 50). Se apliarmos 2 mallampéres na base, obtaremos 100 miliampéres no coletor (2 x 50), e asin por dante. No esquecer, contudo, que existem outros parémetros importantes a sorem respeitados (todos os limites caractariticas do transistor so interdependentss..., como, por exemplo, 0 Ic ‘max. (maxima eorrente da coletr). 82, por exemplo, esse rasmo ‘wansistorhipotético iver um fe, més. de 200 miliampéres, nfo bodes tentaraplicar § miliampires na base, pare obter 260 m+ Tiampéres no ealetor (5 x 50 = 250), pois 0 pardmetro /o mie estaria send violado: ou nfo conseyviromos os 250 miiampéras ‘esejados no coletor ou, se “Toredsiamas 4 coisa", acabarlamos por “‘queimar" o transistor, por xcesto de corrente de coleter.. 9 eS aa @ ita ait ano sawn} — | caioz he ee A ea llama hy Entretanto, por vezes, a corrants que desejamos amplifcar & to face, que 0 genho de apenas un transistor nio € suficiente para “elevéle” até o nivel deejado, na salda. Nasse caso (o que, or inal, acorre ne grande maioria dos circuitos transstorize- ‘doe..J, podemos, itesimente, “enfleirar” varios transfstores, de Imaneira que cada um dele receba, em sua entrada, o sinal prove niente da safde do transistor antarior, com © que consequimos uma amplificagdo “acumulada”, ou zea: 0 ganho final do eorjunto de transistores “enfileirados" seré 0 produto dos ganhos indivi dine do cada um dos transstores da “fl. Observom o disgrama de blocos do desenho 7. Cada uma das “caixes quadredas" & um ‘Boquono amplifieador, com apenas um transstor, sendo que todos ff transitoresapresantam um Me (ganno) da $0. Na configuraeBo ‘mortrada, 0 genho final do conjunto seré de 125,000 (50 x 50 x 50)! Iso quer dizer, por exemplo, que se aplicarmos entrada do Conjunto, uma corrante de um milfonésino de ampére (0.000001, A), podemas obter, na sada, cento 0 vinte e cinco milampéres (0125 A), que 6 produto de 0,000001 x 125,000. ‘Lembramos, nevamente, contudo, que apenas podemos conse ur tl "desempenno” te também forem respeitads os domais pa- Fimetros dos trans(stores. Vemor supor que, not tréstranistoret, {de qus se compe 0 conjunto, 0 fc mix. 6 de 200 miliampérs. Fa- fam snus eéleulos @ verifiquem se os “bichinhos de trés pernas” ‘auantam 0 “rojfo”.. (De antemfo, podemos gaantir que "aguen: ‘am sin”, mas ébom 0 “aluno” efetuar océleulo,a titulo de exer feo.) SugTROMIEA. RADIOS TV 2 ‘CONFIGURAGAO “DARLINGTON” Exite uma mancira bor simples @ prética de “enfileirar” dois transttores, de maneira @ obter um ganho (Hfe) final muito alto (Gd que os ganhos individuals resulta mltipicados..) e, 29 mez- ‘mo tempo consequirse um lc mix. (méxima cotrento de coletor) bbem "bravo". O desenho 8 mostra coma podamosintetigar um transistor de baixa poténea, baleo Je max. 8 ganho relaivamente alto (8236) com um outro transistor, de alta poténdi, alto Ic Idx. « ganho muito baixo (TIP31), de manolra a obter uma ox cio do “suportransistor’, apresentando um ganho (Hf de 4.000 e ‘com um /c méx. elevado, cerca de 3 ampires (que 6 0 limite do so representa 0 coletor do "supertransistor” A tase do primero transistor funciona como bese do “supertran sistor", O emissor do segundo trensstor age come emistor do “si por 0 emissor do primeira 6 liso dretamanta & bate do segun do (assim, acorrente de emissor do primoiro é a mesma de base do segundo). Esse tipo de configuragS0, chamado de “DARLING. TON”, também pode sor encontrado j ancapsuledo numa “escs"” parecida com a de um transistor eomum (porém contendo os dois Hee-to0 transistoes da configuragfo..), como & 0 caso do TIP121, tam- bbim mastrado no desenho 8. Embora mais caros do que os tran- stores comuns (pois, na verdade, so dois transistores na “essa” de um..), os transfstores DARLINGTON so muito Gteis em de- terminados vrcuitos, quando of requititas do projeto #80, princ- palmente, conseguirse bastante amplificap, alta corrent final de toletor e, 30 mesmo tempo, reduedo na quantidade de componen- ‘ts, para diminuir 0 tamanho da montagem.. ‘0S ACOPLAMENTOS © tipo de scoplamente mostrdo na configuragéo DARLING: ‘TON 6 também chamado de “acoplamento dito”, pois os tensi- ‘ores do conjunto sfo simplesmenteinterligados, terminal atermi- nal, Eniretanto,na maior parte dos circuits que contenham wérios ‘wansistores “enfiliradae”, usase um outro tipo de acoplamento para “juntarss" a salde do um transletor& entrada do seguite... (Os dois sistemas mais comuns (eaplcados num enorme nimero de circuits prtices..) 580: = ACOPLAMENTO RC (rsistor/eapeitor). — ACOPLAMENTO A TRANSFORMADOR. © desenho 9 mostra, em diagrams esquemético, um ACOPLA- MENTO RC tipico. Notar quae “sonjugeeao do tinal prosonte na salda do primeiro trans(stor, de maneire que posse entrar” no se- (undo transistor, 6 fete, simultaneamenta, por RCT (resistor de coletor do primeiro transistor, CA (capacitor de acoplamento) © RBZ (resistor de baso do segundo transistor). Esss trés ccmpo nents, elém des outras fungdes que podem exereer no circuto (polariapZo do coletor eda base), soos diretamente responsavels, pela “transferéncia” do sina, de um transistor pare outro, Normal: ‘ments, RC1 tem um valor Shmico bem mais baixo do que RB2, porque, no coletor do primero transistor, corrente 6 relstva. mente elevada, enquanto que a corrente necessiria para polarizar 42 base do segundo transistor & muito baixa. O valor do capacitor de acoplemento (CA) depende de uma série de fatores, porém, 13 ENTRADA “ oe eee fundsmentalmente, da freqdiénea do sinals ser emplificade (para ates freqiincas,capactor de bsixo valor, para baixasfreaiincas, ‘capaitor de alto valor). "No desenfio 10 esté o esquema bésico do ACOPLAMENTO A ‘TRANSFORMADOR. Como jd vimos na 4a. “aula, 30 flarmos sobre 0 EFEITO MAGNETICO DA CORRENTE ELETRICA, so bbemos que um transformador pode, por indupo “‘transferir” oF sinis elétricos presentes num de sous enrolamantos (primério) pra um segundo enrolamento (secundério},alterando, indusiv, dependendo da “relapdo de espiras”, os niveis de tensfo € cor rented sina, nessa"transferéncia", Assim, s ligrmos o primrio (P} ce um transformador como s0 foss0 0 resistor de coletor do primeiro transfstor, podemos usar o sinal qua aparece no secunds- rio (S) para excita a base do segundo transfitor. Entrotanto, como 8 Inpediinci (resisincia intrieseca sob determinado tipo ® fre aincia de sina) esse secundlério 6 muito baixa,goralments, con- ‘nun eonda necassrin minclusfo de um eapecitor de acoplamento (CA) para vedar 2 passagom da corrente continua (ombore parm tindo © live trdnsito do sinal a ser amplificado... Notar que, s€ ‘fo howvesse 0 capacitor CA ne cireuito mostrado, a base do se- [7 ee 4 bs ‘gundo transistor ficaia praticamenta “aterrada” (igada 20 nega vo da alimentaglo), 0 que colocaria este transistor em “corks”, ou sn: 0 "bichinno"” no funcionaria como amplificadar. Com JnclusSo de CA, a base do segundo trans(sor fica “livre” para rece ber a sua polarizacdo adequada através de RBZ. As caracterstcas o transformador de acoplamenta (também chamado de “rive” ou “de excitarso"...) so sempre dependentes dos nfveise freq: cit dos sinaieenvoividos na empliicar.. [A IMPORTANCIA DA POLARIZAGAO NO ACOPLAMENTO Enquanto falamot dos métodos da acoplamento, destinados 2 “enfilirar”corretamente os transistores, num bloco de amplifica co, mencionamos viris vezes a polerieoSo de bese (que jé fol fabordads, em tormos bésicos e goras, nos desenhos 4, 5 » 6 da aula’ amterior ~ BE-A-BA no 6). Os transfstores, dependendo do su tipo caraeteristcas, bem como das necessidaces do ecuto ‘onde esto colocados, precisa de polarizarfo de bese a nies de tenso bm doterminaos pre qu funcionem conetament. Nem 1% SK sempre essa polarizaeo pode sar feta pelo método mais “dieto” ‘que € o de liga a base 20 positivo da alimentarso (em transistores| [NPE], avavés ce um resistor (por isto mesmo enemado de resistor de base ou de polarizacdo). Também & muito comum, nes cicui- tos, usarse a pelarizapfo “comporta”, com a hess igada através do resitore, tanto 20 positva, quanto 20 neyatvo da alimentacto, como mostra, om esquoma, 0 desonho 11. Na vordado, exes dois restores funtionam como um “visor de tansfo” (como também ssquematiza o desenho 11, 8 dieita..), 0 qual, avavés de valores taleulador, “tran” & baa 6 nivel de tanefo desjado pars ym bom funcionamento. No ceso do exemplo, 0 trensstor deve receber, ra sua base, um nivel de tonszo de 1 volt. Como a fonts de amen: ‘taplo fornoce 10 volts, um divisor & feito, com um resistor de 90 Kit @ outro de 10K, de maneia &entraga bate, spanas ur dé imo da tenslo da fonts, como requaro cicuito.Prineipalment= nessa tip do polrizago “composta”. a presonra de CE lapacitor de entrada) € importantissima, para evitr que A) "curto-circub te!" propria trade do circito, coma 6 fal de poreber.. Embora, I stds, tenhamos os reerido so acoplamento tipo DARLINGTON como um "acoplamento dito", existe ume outra 16 varante desse tipo de accolamento,cambim chamada de “dire = @ AZree eS ee Hi ENT lear ec r De OP 10", porém no realizada apenas com 2 inteligardo dos wranssto- terminal terminal, j8 que, om determinador eztégie de mplificaplo, nacessrie a inlusfo dos resistors de polareargo para “colocar 0 transstor no ponto” corto de funcionamonto Esse tipo de scoplamento direto, geralmente usado para “asa” lum trarsstor NPN com um PNP (ou viceversa) & mostrado, em sua essincia, no desonho 12. Notar quo, no eto, dovido&s polar- aes “inworsas” necoséas para fazer funcionar os dois transsto- tes diferentes (NPN © PNP), o resitor de cletor do primero tran slstor {RC1) funciona, a0 mesmo tompo, como um dos resitores de base do segundo transistor (RBZ). Ao mesmo tempo, 0 ro ;brio primeito waneitor funciona também como 0 “outro” reistor de bese do segundo transistor (RB2-). Néo & muito diffi! de entender, s@ 0 “sluno” recordar quo um transistor no 6 mais do que uma expicie de resistor cujo valor Shmico “ude dependen- do da sua potarizao de base (coma vimes na "lipo anterior BEABA N06) Outra coisa que € importante nota, & que todos os métodos de acoplamonto “entre” wrans(stres, também server, 8 vozas com equenas modifieapSee, para “cas” a fonte de snal oom a etra- v 8 i da do primero transistor da “ils, assim como para adequar asa dado itimo transistor da fla” com o dispositive destinaco are- ‘ebor a sua sada “fina”. O desenho 13, mostra, por exemplo, aco- plamentos a trnsformador usados tao na entrada quanto na sa ‘da do um circuito com um Gniso transistor. Envementes, pods- riam axistir iris transstores “enfileirados", acoplados ene si or qualquer sistem, que of “catamentos” de entrada e de safda Doderiam ser feitos da mancira mostrada. Dependendo do tipo do final 2 ser “manipulado” pelo circuit, pode sor nocosiria a pro- senga dos capacitoes de entrada e saféa (CE e CS}, cicundados por uma linha pontithada, no desenho,embora, em alguns casos, {sis eapacitores ndo precisem ser includos no circuit, [Ati 6 momento, 0 “auno” jf obteve uma boa visfo goral de co- mo funciona o transistor e de como um ercuto deve ser imlemen- tao, para realizar ampliicard0, 0s varios métodos de polarzaca0, ‘acoplamento e “enfieramento”” dos transistores ete. Notar que, para simplifears explicagdo(e tambséim para ganar espapo impor- ‘ants na "aula", todor oe exemplar foram dade com tensieto- res NPN (fora a demonstracdo de “acopiamento <8 ne desanho 12, que inclu um transistor PNP...) 0 aluno pode, contudo, considrar todos os exomplos também vilidos para tran sletores PNP, desde que (como jé vimos na “aula” do BE-ABA anterior.) a6 polardades das fontss de alimentaeSo soja invert da, J8 quo #8 nécosidades de polarizarfo bem como 0s sentidos dda corantar num transistor PNP so inversas om rolagSo 36 que corre nur NPN. Podemos patsar 8 utlizggdo_prética do quo jé fol aprendido ‘quento eo TRANSISTOR COMO AMPLIFICADOR, acomplamen: to, ete, através de uma montagem cujocircuito utiliza todos ot “*macetes”jé demonstrados dese famigerado “bichinho”.. ASSINE HOJE MESMO _BE-A-BA' da° BET RONIC a loja dos componentes eletronicos EEMBOLSO VARIG 19 EXPERIENCIA (PD MONTANDO UM SENSIVEL AMPLIFICADOR TRANSISTORI: ZADO DE DOIS ESTAGIOS (MINI-AMPL!), DE USO PRATICO. A experincia prtica mais imediata que podemos realizar com ‘ransistres, para “lustrar” a parte teériea 9 informative da "ti ‘¢0" (como sempre fazemos aqui no BE-A-BA, para que o alu ro” nfo fique 36 “enchendo a cabera”, mas também “fazendo ‘com as mos” — no bom sentido... 6a construcgo de um ampli cador. No cireuito propesto pera a experiénia, o liter apices to ‘os os conhecimentos até agora ecauiridos, podendo ent&o veri car "a0 vivo", tudo 0 que jé foi mostrado nas duss primeira par 15 da “Iie” sobre os transistores. 1 detenho 14 mostra tudo que é necessirio conhecerse “visual mente”, para a consirucfo do nosio MINI-AMPLI... Tratese de lum circuto simples, porém de crande eficlincia e sensibildede, bbaseado om dois transistoree “enflliradoe” em ACOPLAMENTO RRC (ver partes anteriores da presente "iggo,e com acoplamen: to de safda a TRANSFORMADOR. Utiizando na entra, um Imicrofone de cristal e, na salda, um fone de ouvido (“eqo'sta’), ‘ipo magnético, 0 MINLAMPLI, #2 montado corretamente 9 com certo “capricho", poderé, por exemplo, eer utilized coma “mi: ‘rofone espiao” pos, devico & sus grande sensibiidade, se for inetalado (eescondio, naturalmente..) um seterminado cempar- ‘mento, possibilitaré 0 seu operador, mesmo que estes relat: ‘vamenie distante do local, a “efoutasocreta” de todas as conversa ‘66s ou sons que se manfesterem em tal compartimento, ‘Outras propostas e sugestdes de aplicacdo serdo dadas 20 final ‘da experineia, que vale pena ser relizada, pois © lune” muito aprenderd com el... Vamos “raciografar” © desenho 14, de”'cabo arabe". ‘Ao ato, vé-seo diagrams esquemstieo do circulto. Notar que o rmierofone do erstal constitul a “fonte de sna”, acaplado & entra do MINI-AMPLI. O capecitor de .1F executa 0 papel de “ea pacitor de entrada” (CE nos ciuitas exemplifieativos anterior. ‘mente mostrados). O primeiro raistor de 3M30 é o resstorde ba. 12 au de polerizardo do primelro wransistor BCB49 (note que, 2 fembora “passando' polo resistor de 10KSi, resistor de 3MIN feté, na vercade, interligando a base do transistor ao positivo d limentaedo, de maneira 1 eolccar o transistor no “panto certo dde funcionamento). 0 resistor de 10K 6 o resistor de coletor (ou “de CARGA) do primelro transistor, através do qual se mani {esta a corrente ja amplticads polo componente semicondutor. 0 capector tletrelitice de 10, F x 16 wots faz parte do ACOPLA. MENTO RC nacessirio para “eos” ids do primeira transistor ‘com a entraca do segundo. O resistor (do diets) de 3M38&0 res ponsivel pela polarize do segundo BC549 (notar que, também ‘esen caso, 0 “caminho'” de polarizario, para “leanest” 6 positive da alimentacto, “pass” pelo primério (P) do tansformador do s2ice). 0 transformadior ago como “ang de coletor" do segundo \warsfstor ©, a0 mesmo tempo, como acaplamento para 0 csposi vo final (fore de ouvido). € intoresanee que 9 “luna” compere ‘cada "pedaco” do cireuito do MINI AMPLI com os diverses exer los i citados na parte terica explicada no Infco da presonte ‘80 (e tamoém na “ig8o” do BE-A.BA anteior..|, para detco- brie idontifcar as fungese as responsabilidades” ds cada com pnente ‘inde no devenho 14, todos os componentes (nicrofone de cristal, fone magnético, capacitor elewoliticn, transtormador de ssids, capacitor de poiéter,resistores, transitores, chave inter- ruptore, “Jaques e “‘plugues"..) sido mostrados em suas aparén- ‘as, pinagense simbolos eaquemsticos, além da idetificardo dos seus valores, para evitar confustes (principalmente para aqueles “alunos” atrasadinnos, que s agora “ertraram na Esto”) ‘A “reslzsedo Fisica" a montagem experimental esté no dese- rho 15 (20 alto). Recomendese 2 numeraci, a lip, dos segmen tos da barra de terminas soldéveis (“ponte de termina), para evitarerros ou inverse, NEo esquecer de efeuar todas as ligapies om soklador love (méximo 30 wette), evitando sebresquecer Drincipalmente os transstores e o capacitor eletoitica, que S50 lm tanto sensiveis 20 calor excessvo desenvolvida durante uma operaeSo de soldagem muito demorads. Se alguma liaacfo “no «db certo" ne primeira ver, espe a solda arrefecere tante nove Imenre, sempre com euldsdo @ ealme lem “Tigdes” anteriores do BE-A-BA 6 foram dads as instrugties bisicas para uma bos sol dagen.) ‘Terminada @ montagem, o conjunto poderé ser facilmente insta lado numa pequena caixa plstia (até uma saboneteira, adquirivel a baixo prego em casas de materials domésticos, sevird..).O mi ‘rofore de eristal (também chamado de “eépsula de cristal pode ser colado com adesivo de epoxy, pelo lado de dentro da caixa, ‘bem em frente 2 um conjunto citeular de furinhos destinados 3 permit livre passagem dos sons. a serem captados, O "jaque” de snide pode ser colocado numa das laterais da alxa, através de um, furo previamente feito. A chave H-H interruptora pode ser instale da na tampe da caixa, em posiefo oposta a ocupada pelo microfo- ne, Pora efetuar as furacdes destinadss 8 fixagdo da chave e do “jaque”, 0 “aluno” deve consulta ligdes” anteriores do BE-A.BA, ‘onde j foram abordados os "macetes"” que simplificam tais ope ragBes. ‘A relacSo de pecas e materiais para a constnupfo do. MINI- ‘AMPLI, 62 seguinte: PARTE “ELETRONICA’ = Dois transistores 8C549 ou equivalente (se for usado um equi valente, esto deveré ser do tipo NPN, de silico, pequena potén ie alzo gan. = Um resistor de 10K8 x 1/4 de watt, Dos resistores de 3M3W1 x 1/4 de wat, ~ Um capacitor de poliéster, de 1 F. — Um capacitor eletrolitico, de 10: F x 16 volts. = Um transformador de saida para transfstores. Esse transforma: dor apresenta trés fios de um lado (primério ~ P), sendo que, © fio central dessestrés deverd ser cortado rente, pois nZo serd 'usado, e dots fios do outro (sacundério — 8). No desenho 14 08 fios estd0 codificados com os nmeros 1,2, 3 64, para faclitar 2 identificagdo, na hore das ligagBes. Na experiéncie realizada ‘no leboratério do BE-A-BA, usamos um transformador Yoshi- tani 5/16", Uma cspsula de mierofone de cristal. — Um fone de ouvide magnético ("egofsta”), com impedancia de 80. — Uma barra de conetores soldéveis ("ponte de terminais|, com 8 sogmentos. ~ Duas pithas pequenas, de 1,5 volts cada, com o respective su- porte. ~ Um interruptor simples (chave H-H ou "“gangorra’, mini = Um “aque!” (conetor universal J2), — Um “pluguo' (conetor universal P2), PARTE DE “ACABAMENTO” — Fio fino e sles para a ligegSe. = Um pedaco pequeno de fio shieldado” (blindado), para a cone x80 de entrada do microfone. Esse fio & composto de dois con ‘dutores:um central eisolado, © outro om forma de “malha’” me: tilica, envolvendo o isolamento do fio central, e protegido, por sua vez, Por um segundo isolamento externa. Também conhe- ido como “cabo de microfone” — Parafusos © poress, na medida 3/32" para a fixagdo da berra de ‘terminals, chave interruptora, braeadeira de sustentagSo das pi Tras te ‘Adesivo de epoxy ("Aralcite”, “Cascopox”, et.), para 6 fixe ‘80 do microfone de cristal (que deve ser feita com certo cud do, de maneira que a cola nfo posse atingir « membrana sensi vel do componente, atrapalhando o seu funcionamento). ~ Uma caixa para abrigar 0 cicuito de MINI-AMPLI. O prot6tipo ‘experimental, montado polos “professores” do BE-A-BA, coubo direitinho numa saboneteire pléstica, medindo 9 x 6 x 4 cm., porém nada impede que 0 “aluno' anfie o crculto numa outra caixa qualquer, desde que suas dimensbes possam conter 0 con- junto de componentes sem “apertos”.. Para a utilizagdo do MINI-AMPLI como “microfone espifo”, a ‘caixa com 0 circuito e o microfone deve ficar no local a ser "gram ppeado" (como se diz nos “altos” escalfes, atualmente..). 0 fio que interlige 0 fone de ouvido & caina através do “plugue”..) po dora sor bem comprido (vérios metros) de maneira que o “escuts- dor” possa ficar, confortavelmente, num compartimento distante, ‘corujando” tudo que se fala no local “sob escuta” Se, por exemplo, 0 “aluno” se disuser 8 construir do‘ MINI [AWPLIs (e que nfo chega a 2c um exagero,jé que o custo final do Circuito nfo ¢ “assustador”.),poderdinterligar a duss unidades rum sistema de “mio dupie”, construindo, enti, um autintico "tlefone". que poderd interlgor pontos relativamente dstantes ‘Alem dese utlizae6es 0 crculto bdsico do MINL-AMPLI pode- riser eproveitado,futuromente, eomo um “préamplificadr” para ‘reultos de maior poténea (qe, Inovtavelmente, “quando chegar {hora também serdo ensinados aqui no BE-A‘BA..). A pat finel de éudio do MINVAMPLI ndo & alta tanto que sequer én ‘cessria 3 inclusSo de um controle de volume no circuit...) onto {anto, as aves caracterstess de ganho e sonsblidacesio exc ‘es, esurpreenderto, temas certeza, todos que resoWerom faze fexperéncia(nacessri, como jé dssemos, para 0 aprendizedo ord tico 6 funcionamente do transistor como amplificador..) AVISO DO MESTRE: ~ Com esta SEGUNDA PARTE da “lgS0" fobce os transstores, 0 “luna” j4 mergulha mals profundamente ‘no marevilhoso universo da Eletrnica, através de uma dhs 20s "poras principals. Entretanto, o assunto 6 longo e importante, fe tinde feta felar sobre o transistor como osclsdor, creuitos omplenos com transistors, além dos transistores especial, assur tos que sro abordados, sempra om sous aspectostebrcos,prét- 0s e informativos, na seqiéncia da série (préximas “aulae” do BEABA), Reafirmamos entio que, sob nenhuma hipStese, 0 ‘aluno deve faltar & proximas aulas", pois seo da mixima Importancia, pare o aperfeiooamento gradual dos conhecimentos fe para importantes “novas descobertas" sobre as potencllidades {esse “bichinho de tés perms” ( (uma DUvIDA, ‘Aqui BE-A-HA DA ELETRONICA cena ilaecer os “poten nebulo- sos" 0u que alo tetham sido bem enondides pels “ahion referee "gies" aprentadss antciormente na revi, Embors urna aye Jo "eacreer para REVISTA BEATA DA ELETRONICA 'SECAO "UMA DUVIDA. PROFESSOR" RUA SANTA VIRGINA, 403 ~ TATUAPE ‘CEP 03064 ~ SAO PAULO ~ SP. = Exper iva ou conn com # nor clrera piel (Se pein to datdopalada ou em ers de forma, que al ang as uti). Somente sero respondias as cra gue sontahum tzantorresimeste relvantes e que pouarn tere msn. Nio sefo rvpeniéat ‘vine que pos “atmpahar saul, ous: que no dim repel asses shordados. Np merdo rmposdida conaltss rete por telefon, ne mantremos serio de comepondénei deta > leitor Se mandarem envelope ml Gon pr reponse perder ole 7 ~ Someate sero levades em consis criss que apeesentarem NONE E ENDERECOS COMPLETOS (INCLUSIVE CEP) dos renetentes. Esa ‘ipa dev noma inten de aear todos os “lunes "al ‘at bem dizi, o gee lover pov aon dads extverem neo Petes. ~ A cto tico de BE-ABA DA ELETRONICA, as quesidespepostas oder ser condesida ou simplicadae, pare fata 0 entendimento Soe demas tors perme ~ Quem quer i ap bane durante + sua (a mogae dem “ie a0 role "ao pecs leantar «no (urs ecrever, € clr), Pode deta (que mest boncinho | ~ Que petnde tumult a aul, fined padinhas fora de hors quando ‘aunt for aio coi anim, come 0 rico (embers pnt tbr {este de bina, mass nos momentos ets, para “laa um pun.) fe prea um "gancho” ou de fer" cage no canto" wandoo ape fe ots em TATENGHO TURMA, Die wo fo se ve roa om une eed Inmate tar lod do gaat na Ho, ent om {oc mes ropa alm UMA DOIN PROFESSOR! em pe» cone ‘Har “ por quater moo ~ te fx rotons deamon Sadr mo tomo sane, hbonier ders range fe gee dene dor Paor atom de BEB ‘omand MINICOM (nao Hod da aa) «quieter gugmor Re rae fo pe uals ee na caro ei, bem ca # Po ‘nln loaned Mee Cate 20 nna ot 18 8 al hy mer oo ot 9 ‘St fo jails bem Ein grt coma fae nae ender ete ee Nines ost ete pops ua" Bomn) ‘Monee MIVSFONTE (3. “a, ori wo un “mage wn aor aor 220 vt mo pr oom 1, pre i er a 0. ‘Sue dopa matr MINICOM [te “ei Ents feo ‘aro met ot sto fSower do temomamtaer eu Sb goede? [TEAC lento com pi) poto moda apm oe bre ny De smb rps € spre See p> {end Roche Conine Grane Pi 28 Sas Fiseaneat, der, qu Ye! use» adc (ig tacoma de Ceres arte stneo fetid ent, pens pn) o gs Po, iy, amt © mbes sn de fre Span, soa aa it do itemise mento 9 re phere uate svt protkms tae ipo (Poth cna mas, died tis fot amp ps smear ei ce aside Surin ti, dae soi tego tamermaor de gee mao Po ‘te ide (poe pantie ‘ve le vou tea “ley” 20 mscmo# mrs nt dan 72 vou sia bo, como mee sgt non pn os tne {eerie "estan e caa ae en 2 enend em a ut re pos ncn pe come um Sd, como one no tra ave dae 25 fa". Teen oe mt Sete anced as owns de ene a ocala" Jost de A> ‘ewe Pate aon ~ Ba 4 ago 6h “ni” unpre, 2 Obes a: Qn ne oe te Feel en ese eet 1 popu os een Oats Sma ta ae ge ore “aah etn s(t lr” aso RESISTORES © CAPACOTORES) 2 =—— gi! puge ae IMLnSes 0 Mes es OE Med - 30 eaiuen, “Lee LAwmeos age Sra SRCaT ates e fasowancn, rove contioo fata TeNSHo F, aaica Texsto} a = ia ven {erator ou cs, es eas poe Ge fe whomene do mae Se Tre seen creme pees elas (une "nat UE' DE maar eae peste de enns) Oso ‘Pretend Se ma eum forte Se sent, amin ts aa 8 {ate a ner de ae en un cee a ees ‘hint, ode ara, ano tment evan sp ‘et aniconnat ee pune or neon Parl et, Ueno {ens pn fomencta de eh es io wendy “oe erat” em inde te nt up 11010 why ec Sanis"o HE 1-8). Crome Qn € pus wets fo panto 0 io mga e man) saan Se une forte» tanta Goma Sana ca 34 "sl) bade ied 0 vt prom nee no tenant ‘td honda ote (aa waza ea rls Hes pare ‘nid ccao seas "ina pan dnatra mga) embor ering “Sua a, emg em temps EAA spe tad eal abe do ame cve per de “am sig for mama de prone) [isa cenmiedoe mnt mania Nip pete es mo come {ime cnace mova. conn, pos on mpc "tee Tet aa pt ie on {orp r= hes Aen sommes neem ‘Mant » INTERCOM (te “a «pets mis rei, no made erat. Enretat0rostaer 30138 xt uy linea com # eee {let ear formaion reddened ll, ta ‘tn cla ds) ar aioe ‘Aim “stetonent" o DIZ pia cniendo som ante, 0 {Rtccncen or andi, ¢ mst freeonterpr exempt cr ‘ens cuns ponn Gm es) ee he to por a, Sr ust {i tmlou sums pene oun oe hp dee wo} a Gato anor nis te dsc yt 6 ve por sure? Tonner "ads ieee ees So or LA por empl), im ak "aosnatve oe pero anne sompenen Own de rrr trinstr em que mse Vege nt yt cw ee ‘Se ise, her an are om eae aan a ‘pnt sg fe mat elton ops se taro BDI, mero hs Tesla ar orecapecio: ales an, on detracts, 2k er tod uct ene in arom micnferl ige oa," MO WO 1 Pm Pine 23. "fn cetyl, pte eaden, petcanene, caput de ae ur to Gaon, tic sms, enko™ por ees pop mc, 13S), gu come yaar anv pe een — Tm si dete € msi pnts votsgom mis eo "ana plo coon ge Maa wo dete, cP ‘har com las ety ere Remi oe eo arc eto a hi fim cfs de le anen tapres do “eae” eu eo leis bats anos mesic rain of omen © dnc sta pe ese Gear cm = a 2 ato sip st sts ut wn ei ew Slt get tpn om ahi pr 40 vor mm es sets 6 ote Cera) par on pote pr sie man foes “Gama qu 0 “mere me one onde pose sue Ls et. Tnbén, otter ar man or prin one erat ha "ae a {Suc une ate Le nmr com pt cowie «ee “Shwe So Pade SP ttm cfd tei etn rat st secs ae Sec See aod memaiecaereceesereecmacne Soe iecurnao eens sey moe reser “rot gu dese gg BEA BA ftp pub Romte sore ion. gue eanon grt ar pal ene omar po azn ams de ‘Songer pina" lifermpene wat (7) eV? Boat ‘avn See~ Conan ~PE Aga: pl sai Ew tn gu at ago un pouse. Ang be Sa ris sc Eb ont oc ‘nln toes xara Se iar see entrust sea "a er Foo de to par s,s eta pee se pen een {Bo ctor, sms madera si ero oer on sro (ER IA Sp EERO « DIVIRTASE ow a ELETHONICA) Owe dence ani "ems pene eo fzemos spre.) nace eat pops ‘Snes eaubieno cots poe dnt” nome ms de ‘ef techs gon ~ © son) aad ri ain tv) + ‘it ito anata pede pubes ppaarene e ‘de ert) ee urn oe pes mala cre ‘Seti od ete ven en) i “eeompi”pen e mfs scon at imate comm, devas do te Se netsh IIe °F de wan wee nto $v" tandems most "29 yer oe, 1 RIV éxcomate oranges. Pa oto, wate Fate, em es 1+ eoni0 mt asta “Destro ne, qv scm gue ps Hp de 60 wath ob no soa ett B10 oa Se np Se Somos te ee ‘vs scat Spa nbn pooner ee om [Re Vil GR srt, em his, atom vo cents om a = Re no oo Remo Ashamed te aged 60s, gnome 110 velar gea, come en, 3037 ohm Po claws wee de ma piel, but mapas 2 valle settee gnc ema W= Vx104 a podocn em vt, 2 teh em ve cao en ame ‘sh Yoon sc” trl dees Tt atest Note gue page ine amie” mat (8A cont 060 “sma” pada) ese pear tmnt sia da sled const i est wh" “emo ronnie «sot um bby de Blas. Cots de eer. ‘rms comoemcnaree bre eunto j aenet no EAA fe 7.8.38 Pi de ke "ale, nfoone a cnn plat comers ste lo Scale et ant Palo Ao = 84 (0 Ja (ean soronies nth “wno™) areata ue si ue ‘nes, em" amb oa leon Yaron mis ees eran bom snes, tresses Jo ee, ata ‘Zc da tant) Passat anon edo que € COURENTE CONTE NU, suf i xB an "ua comet contin € on oot slash (ns ec 9 Pe ne oie i conon alr dcomnte tent more om as, cus, ore ufone ¢ fa Omeneos war «pen fenton Cone “rj ed po coma 1 miso a Semin pee 33 agenon Te oe aun i {Foun Se sup, uma st ce uo! posiorCnanate nte © ‘Setbulnca marae tam too sina o out) 4 Pore Go, uo oneat emp: Potro nah eu isn po che {arc tomate (po nia wae a arate en eure canta 5 Set cee eaten fc co Pt inl As aos ow dos decom (om ie pulse po ‘ene casas) ¢ CORRINTE PULSATI Osseor em Oy oc ome nd ‘Soto anid aomnen G0 do ro a abs. Sa, it ‘si de ot pines ntlasor ns Urn fla nome Ta), ‘ts CORRENTE PULSATIL prata O eonbo, m,n “poco ma ‘components, pa eu dr” juror nora na i TNO tei cS pb eae pe eto even Fe vowctrngthox Yes eeu no Seo 2 ae ‘Sue none sow Gu pines lo ae so pubs edger Rc eae pone ee oO ‘ ae Tene Q ae aar{ ef aH, el poset pun a oat noise snd, ne dente, ela cnamaopis “Te ‘an ebm notin (A) emda se pot ie ihe Sa ‘pon, po, ve ei Srp aera ene om to psto.osee mops xe poste mpi eon ato, ei Bot ont) Oncor en mid, 6 urs corns su de CORRENTE [NUTERKADS (ou lim so ho ns nto rcs pore me eames nei, si «ora po coo et Senn te pon i ete a. ‘Eaten pansy on uur ets Cae ‘Sittnfon en strc ne yeh peo nc) ene ao ‘Sum nana mt nh deseo ese a (ao uma) Sion eter eaeeeae arrears Seer tite hee hea aor pe rary scare ete ee Tee Se eee weer = #FERRAMENTAS EX Fs; COMPONENTES D* XS o- a 2 SS ‘MODULO DE RECEPGAO DE RADIO, QUE PODE SER FACIL MENTE ACOPLADO AO MINI-AMPLI (MONTAGEM PRATICA DA "LIGAO” TEORICA DA PRESENTE “AULA”..J, TRANS: FORMANDO-O NUM RECEPTOR DE RADIO OM\ ‘Uma dos caracterstcas principals que extarnos mantendo fe pre tenderios manter sempre..), om todas as parts prévieae mostradas 170 BE-A-BA (sempre indcades pola sgl P, como ficou combina 440 desde as prieras “aul J 6a s19 contiguraedo em “méci los” de fécilreeproveltemontn ou, melhor ainde, sempre gue pos sive, do rltiplo aproveitamento, de maneira que oalune, corm gg entra tinancero na muito eleva (apessr do prego um tanto “‘algato”, do alguns componentesessenca..) pasa real: 42r vias experiéneiae, mantagens commprabatbriss, ou construpbas Gefintvas, com um mesmo cofiunto bisico modular de compo: 1Lé no comeco da presente “syle”, ne 2a, parte de importante “gio” tebrlea sobre os TRANSISTORES, o “aluno'[é constuiv 0 sau MINEAMPLI, um pequeno amplificador de éudio, simples, orien completo, sensivel e efciente, destiado, basicamente, ¢ Comprover o fincionamento bético do transistor arquanto ap Teader... Junto 8 matiia em referncie, 0 “eluno” recebeu uma strio de sugesttes para anicaezo do circuito experimental, entre- tanto, para mestrar(e prover.) que em Eletrnice, quase sempre podemes extrair “algo mais” de qualquer configurarso circulal, ‘por mais simples que sei, vamos ensnar, no presente FERRA. MENTAS E COMPONENTES, como transforma o circulto bisico do hiIN-AMPLI num verdadeire RECEPTOR DE RADIO OM. sem qualquer complicacSo, com a simples adendo de mais com- ponentes, zrupados num médulo quo podemes chamar do HO- DULO DE RECEPCAO DE RADIO, facilimo de ser construide {0 cvjos componentas também poderso, am futures “ies”, s- ‘em novemente resprovetedas em nce male “sofstiosds.) (0S COMPONENTES DO MODULO DE RECEPCAO DE RADIO 0 desenho 1 mostra os paucose inicos camponentes do i0- DULO.... Varnes, para simplificar, ité:los 6, 29 mesmo tempo, referenciéfos com a ilustrar8,jé dando algumas instrugBes sobre 08 “dios evo. ~ BOBINA ~ 6 consttvide de urn ndcleo de ferrite (umm material cerémico/magnético especialmente deservotvido para uso eéti- 20 8 eletrinico), em forma de barra, medindo area de 0.5 x 15 x 5 om. Em toro desse nicle, devern ser enrolades entre 70 @ 100 exaires (vita) de fo de cobre exmaltaco, de .0 22 (4 24 ou 26 (ou, em iltime caso, até de fio fino cornum, ioe do, de lige... Ao confeccionar @ bobina, 0 “alunc’” deve ‘enroler 0 fo de manera que az voltasfiquem ber juntinnss, po ‘hr sem “trepar” umas sabre as outrs, ou sea: lado a lado, ‘hem apertatas 0 fim do envotamento (le 703 100 espira). 0 Conjunto pode Ser “slidificado” com adesivo de epoxy, £072 ‘ar que. fo sole, ou a bobina se desnonte Se vocd quer comple: ‘ar a sua colegio do DIVIRTASE CoM A ELETRONICA, pega os nlimerosatrasados, pelo reembolzo pot tal, a BARTOLO FIT. TIPALDI - EDITOR — Rua Santa Virginia, 403 — Tatuapé — CEP 03084 “CAPACITOR VARIAVEL — devo ser um componente para Ones Melis, 2 pode ser obtido am trés modelos": 0 GRAN: DE, constinuido de laminas metéieas dspostas en “sandiche”, dat quaiealsumas gram, 90 comando de um elxo, enquanto que cutres ficam imévels, 0 IN, que nfo pasa, externamente de Luma poguene caixinha de pléstivo, contend o “mecanismo” do ‘epacitor,e dotade de um eixo de atuapd0, bem como des res pects terminas, @, finalmente, 0 chanato CAPACITOR AJUSTAVEL ("Trimmer"), que parece ura pequena “pastlha” ‘quadrad ou retanguler dotads, centralmente, de ume cabera {ie parafuso que sere para sjustar 0 valor do capacitor (ali, & claro, dos teminas). Nos ts cass, os termines marcados com (Al ¢ (8) sf0 02 que devem ser intetigados com o restante do circuita do MODULO DE RECEPCAO, O capacitor veriével GRANDE talvez poss sar obtida a boixissino preco, resorovek tando-se 0 componente de alguna “sucata” adquicida (es até “gana” de aca... a bateo preco. Velhos “chessis” de rédios 120 uma boa fonte de copacitares dss tio... O capacitor MIM! 20 40 4 atualmente utilizado em muitos dos recoptores porte tran sistorizados, @ 2 sua aquisiedo. om lojas de componente, nfo deve apresentar qualquer problems. O “TRIMMER”, por sua vez, é um exs0 & parte. Tratese, na verdade, de um capacitor aiustével, destinado 2 “caliber” alguns cirevitos expeciis de ‘alta fraquléncia, entretanto, se 0 “afuno” ndo tier muito “ha x0", poderd, perfeitamente, utaélo no MODULO DE RE. CEPCAO... alum mais “exigente”, em termos de parémetros, poderé pedir, na ato do aquitego, um capacitor varivel com capacidade maxima entre 250 450 pf (o(cofereds), que ba fi- a utilizvel no MODULO. CAPACITOR .0022::F — esse capacitor pode ser encontrado tanto am “pollster” quanto em “disco ceramica”. Cs dois "modelos" sfo mostradosno desonho 1 incluindo a coditiaes0 {ie cores, no.caso do capacitor ser de polite. 1 D100 1N6O — para exse tina de aoticarS0, nfo pode ter um ‘iodo do sitieio. 0 diodo 1N6O usa, como material semécond tor constitute da suas “enirannes”, 0 gorménlo. Poders sor substiturdo por outre died, desde que também de germénio, pera RF (pode ser, por exemple, 0 1NBE...). A idemificaro dos ‘seus terminals (que é idéntico a dos diodes de silico.) também exténo desenho I © CIRCUITO 00 MODULO DE RECEPCAO- 0 deseno 2 mastra 0 cicuite, em diagrama esquemétco, do MODULO... Os pontos marcacs com "antena” (A) € com "20 circuito do MINI-AMPLI" (1) (2), deverio ser ligsdos ap6t & mon: tagem do prépria MODULO, camo seré explicado mals edlante Qualeuer divide ne interpretacio de circuit, poderé sar tlucio ‘nada com uma reolhad no desenho 1 (que mostra, 30 lado dos Ccomeonentes, ae sparénciase pinagens, também os seus sb. Jes estuerndticos..). 4, > age as 2 AMONTAGEM DO MODULO Como 0 MODULO seré algo “provisério’” (para que seus com ponentes bdticas possar sor fuzuramente reaproveltados em autres ‘experfnctas ou montagens..., optamos por mostrar a sue constr (fo na téeniea de BARRA DE CONETORES PARAFUSADOS, ‘u sei: som soldas, praticamenta, Isto, contudo, néo impede que 2 “aluna” deseoso de realizar uma montage defintiva, ose fe 221 0 interlgecdes em barra de termina soldévels, por exemplO.. a 2 2 ade ‘s30 fea a ineita critério do beabamte.. No desenho 3 mostramos 2 interigaeo das poucas peras, através da barra de conetores (tivo “*Sindal” ov “Weston), Soldes sero nacessirias, provaveimente, pb pk i \gercon usoica i Bena Bo te mr nae secercio ue eneAa> crctiie ‘apenas nos terminals dos capacitores varivel MIMI, cufas “pernt- fhes”, muito curt, daverdo sor “encowpridadss” com fio comum igor, isolado, para que a sua conexio a barra/base do cirsito posse ser Feite com certo faclidade. Os nimeros 1, 2, 3 0 4 visto hho desenho 3 jumto aos segments de are de conetores, deer fr usados polo “aluno” aponas como reforincla para as liger'Ses (G8 que 0 barra, em si no apresenta tals rimeros grafads not seg- ‘mentas, embore, por “medida de sequranca”, 0 beabente posta ‘marcéles, por qualquer sstoma, para feciltar at identiicaebet ‘quando das gas... (0 conetor marcato com a palawra “ANTENA” (Al, cujo lode Tigao sa do segrento 1 da barre, constitu a ligarse de antena do MODULO, cuja conecto pritca seré descrita mais adiante. Ié os os marcados com wiingules (1) « (2), deverdo ser canetados 80 ‘reuito basco do MIN-AMPLI, exatamente come mostra 0 dese- ‘ho 4. 0 micrafone de cristal original do MINI-AMPLI devard sor sinplesmente delgado do circuit a, om seu lugar, deverdo ser Ir gor oF Fis (1) (2) vindos do MODULO DE RECEPCAO. computaciio ELETRONICA ! © MODULO DE RECEPCAO nfo preciza de aimentapso (oh ‘has ou tetera), 6 que nfo posul componente atvos. De qual ‘quer maneira, 20 sor intrlgado com 0 circulto bésico do MIMI- AMPLI, 0 MODULO passaré 2 tabalhar sob as mesmas tosses presentesem tal circuit. OBTENDO UM RECEPTOR DE RADIO OM COM 0 MOLULO ‘MAIS O MINIL-AMPLI ‘Dapois de montado 0 MODULO. @ devidamenteinterligado 20 ‘MIN-AMPL! fete dno [8 desproviso do microfone de erstal..) 2 primeira providéncia & prover 0 conjunto de um “sistana de ‘antena”, para a boo captarto des stares de ridio OM. Existem dduas maneiras de so fazer iso: uma delasé extender se um fo isle. do, de camprimento relativamente grande (5 10 metros) nm fo- ‘al ato lentre um telhado @ ume drvore, por exemplo, ov ~ £6 dentro de casa — ber junto a0 teto..J,conetando-se uma das suas ‘xtromidaios 20 fo de “antena” co médulo(segmanto 1 da barra, ‘no desenio 3]: @ outre manera. bam mls prétca, eqve costumma dar restiados ruito bons, 6 a mestrada na lustrerdo 8: inserir 0 ‘eonetar (que pode serum “Banana” macho) existente na panto de 0 Men De RECEP SEAR No FUR OLE OER MELO recePelo ipago de “antena” co médulo, em urn dos fures de we tomada de forga comum, dessa colocades a/ na pared do sua casa. Even- tualmente, um dos dois furos pade aresentar um deserpenho me- Thor do que. cura nessa tung, ass, é conveniente experimen- ‘arse qual o melhor. (A sintona (procure des estar box a sare captadas) deve sr feta lo giro do eina do capacitor variével(notar que, embore ne dese ‘ho 3 0 capacitor mostrado seja do tipo MIM, eventuaimante a ‘montage também poders tor feta com varével GRANDE ou a8 ‘com um “TRIMMER”, como jf fol expiesdo, Obviamente, pere ‘rcliterexza operario de sintona,o capacitor varivel devers tor 0 421 eixo dotado de um "botfo” ou “knob”. O desenho 6 dé ume tugestio de como 0 MODULO poderd sor instelado numa caixe pilstica, de dimens¥ee muto redvzidas, de maneirapritica {com lum pouco de habiliace, 0 “aluna’” conseguiré “enter” 0 MODU- LO até numa pequenacatxa de fta para méquina de esrever.. > 0 Funcronamenro 00 moouto. 0: prineipios de funcionamento co MODULO DE RECEPCAO sero detalhados em futures “ites” do BE-A-BA, quando aparte tebrice abordar 3 cicuitos de RADIO. Entrtento, pare que, pelo menes,elgume informass soe sssimilace pelo “atuno”, ve ‘mas der una expicarS0sinplifleadae goal sobre oassunto: ‘As chamades “Ondas de Rédio” slo manifestacdes de campos letro-magnéticos osilntes (ver 9 4a. “aula”, sobre os EFEITOS MAGNETICOS DA CORRENTE) que, através de um processo chamado de “modulasSo” (a ser extudado futuramente) podem transportar uma informsrso sonora (vor ou musical, por muitos € ‘muitos quilémetros de distincie. Eses campos eltromagnétions clans #30 captados pela antena do MODULO (ou pele farko ia rede de CA. da resicie, no caso de un polo de tomada ser lusado come antena. e, [dna forma de “corentesindveides de ‘iio freqiéncia”, so selecionadas pela bobina ¢ pelo capacitor Variével (de manera que apenas urna “estacko"” sje capteda de ‘ala vez.) 0 dod INGO (que, como j vimos na “aula” especrt- ¢a do BE-A-BA n.o 3, apents permite 2 pastagem des corentes ‘num sontido..J, “etfica” as corrents atornadas de ata freqiéne cia induzides na antena, bina e capacitor vrivel pelos “ondas” {a riio..J, de modo a “retirar” dles a informarz0 sono (vox @ Imisicel. Eso informaeBo sonora (ainda na fonna de snas eld oa), d entio entregve 3 entrade do MINI-AMPLI, que amplifies até 0 nivel sufeiente para o correto funcianamento do fone de ‘vide, i na forma de “ondes tonoras”(vbrarso das moléculas {ue foram 0 a.) MATERIAL PARA 0 MODULO Relacionamos, a seguir, o¢ materiais (poucos..) necessérios @ ‘montagem do MODULO: — = Um diodo 1N60 ou equivatente ~ Um capacitor verével para ondas médias (MINI ou GRANDE), ‘ou um TRIMMER (capacitor ajustével) = Um niicleo de ferrite para a confece8o da bobina, medindo cer- 62 de 5 x 1.5 x 0,5 cm. (pequenas variardes nessas medicas 70 devero atrapalhar 0 funcionarnento do MODULO) 46 = Foe rst prin, den 22240126 ar) ced mars. Titer depo ov dic ceronca de 02246 Stent tema peretaniece sna | caine tee ce conmore pachesios Sida” os Mes com sare bIVERSOS = Fio para as liars = Adesivo de epoxy pera fixerio da bobine, ete = “knob” (oto) para o eixo do capacitor vartével, = Caixinhe pare conter 0 médule (dimensbes minimes 8,5 x 5,5 x 2em). Mini Furadeira para Circuito Impresso Prvsukir Cone mage cromedo, com, nteruplr Ineorporndo, fo Som jor potente funciona com 12 Volts c.c. ideal para Balhae marcas grvaqzes em metae Sor feegho de clicultos improssos eet PUBLIKIT Rojo Angoto Zanchi 308 ‘cer03639 - Sto Paso - SP. var cadomao. 28505 perp of Pe eran sands sob care = egnenarme paoreonbase postal... (quate) Frncor pla un page ©4000 por pec mis ‘eee pet AApresentagio em ‘encademagio luxuosa Uma verdadeta ENCICLOPEDIA 23339068" ‘as 96 péoinis,rcamente ilustrades, de cade um dos ‘tts volumes do ENCICLOPEDIA DIVIRTASE COM A ELETRONICA, procurouse dara maior énfase 208 projets elecnicos. simples, pordm de. resultados compromdc Sio virios jogos, brinquedos e utlidede eleténicas que 0 hnaboysa, interessado em desenvoler a pritca@ 0 conhech- ‘mento da Eletrénica, no teré @ menor difculdade era ‘monter, desde que saiba seguir com atengio de instrupdes @ ites. Tape ee capo, eeciaa 2 rela Preencha e en' Reruns vos para Pate enews "forectbr poms mporancr eC 000,00 mas TEN SKO PAULO, CAPITAL, ATENDENOS E DEWONSIRAWOS DIRETAMENTE A RUA SANTA VIRGINIA N24 Tm ao €conainente de vost, Agel todoa poder ocr ready, fazer fomunad € silictages (sere cnr leores..), solctar x puesto ‘de nomes ¢endergor pare soa Ge coreepondéncs com outros litres, (Tab quem quer compra, vender, tocar ou trans compcnentes, evista los, peta, citar, poder fart atmrés de HORA DO RECREIO..Obvarene,mbora uated a 0 re (reso porqu, I HORA DO RECREIO “vps no hia) a0 vais Queer ria 0 Génie “eorlo eniena”.. Asin, w 0 ssusto fiir do expito de feria (ou Jo repusmento ds cao”), af sex publicado, Os erent Aogdeveriacnsevr po REVISTA BEABADA ELETRONICA ‘SECAO "HORA DO RECREIO" RUA SANTA VIRGEMA, 403 - TATUAPE (CEP 03084 SKO PAULO. io covsser qu é mito importante covrespnddsea se envads com ot hdoecopleos do ete, nome, endereo, CE, et. Também sf lk (taps dss sagas ¢replamenon if -xplicados na wefo UMA DOVE DAPROFESSOR... (ATENCAO TURMA: Val, aqui pars a HORA DO RECREIO, « mesma ai rnc feta eo final do UMA DUVIDA. PROFESSOR! Devo éantece donee com que e revit € poi, uae vinino de 90 ds ner thd na publ dor comuicados de etre. a9 [avEngTo ToHaCa Por mos im, rt nea fn ecpeamente sete ao for epee a so we fancy ko HORA. DO RE [ERE Caps de memati [eden puiras a ins eavinds eso plete ete {2 props conepomtnc, sons ‘Splice soo de piso Slew unr sone (SERVE Ge rocks, courmas E VENDAS S’Guuninos — QUEREN TROCAR {CORRESTONDENCIAL Qua a be Aer ar mplamttos gl, SERED THOCAS. COMPRAS Teno toms compre ses Pls de Gre Inge nee {in ur pra ton Eas So tho = Karlen Bard 196 Baloo Toe Rope aS ont empties, EPEAT (cr Syn Fa Reon Sea Ba Fou NY 28421 hoo ‘omer 7) 2541153 eh athe Are $5000 ie ht The si nt a tn 20 {fe Reo dor Santor ~ Ren S60 en ‘om Ger Ain Teer uC = ga 79 van da Pena 21221 ~ at oro muon TY — ‘Smo em muds Annie Cur Its Fama Nn = 270 ‘ie de am era de es BENDA, tan “elope tim” ther alga © qelne ne oi, ee ‘Reo Ftp Comet, 102 58600 Seccoaeen eee ee oes Siero ee Sere anatase 0 eee eed oa ‘tn age comptins de my Smt" ninemsn "Oe Tr ne 269 CE 95900 — aj md et eyo npnete fo ec te enon cic Dom Soe tom pen str tions ‘ein Ponandes, 10% ~ Teal ~ CEP Sc te ‘ori ata 05 01 ‘ania Mc, 130 ~ CEP £6000 — Boe tee rae tne 0.22590, Ir oi eg 8008 Bernd) se spin lator te Po ene Gy an om one come, for ets ort Seen = an Cos cy 160 Ca Pol 00 338 CEP B3300 Novo Hes — RS. Yoo dar aerate sts we fee tae iebivilAse Gow ittereowck © weasa Da FLETROMICA quant» tmae © > "Scan CEP 02245 ~ So Palo ue ts poms om acta come Sem. win ye tl = one (Cano ltgpte sai ae oe Rosa ne Cr Yen sets i 0 na ‘cova ey de Cis Se Sa Vato ‘Squiate, 15280 st Sons cen ins ame i pan Nanton 66" le Scie a eae ‘Sonor eto Eon Fein ‘Si Sear Cao rn, 19 ~ hin de Oat - 50000 ‘queen rnocan uRESFONDENIA ages oe Maaset— AF ‘Aimed Cat 402 Baum See ‘Ania 1100 — Campa 2 atom de Yea — a0. Capa de ‘wu, 107 "Wie Spe = 46000 “miso, Aa Bear — Re dc Soto a, oe 6590 rox acl PR Puzo Pal Sit — Ron Caso Md alo Ca dos Sor = Raa Fl a'twce 1 et 8 Os 00 Pate Age RS Neto E FAZER SEUS Ee ets) 223'2037 INICIACAO AO HOBBYCP> ELETRO-VELA UMA LAMPADA "MALUCA”, QUE ACENDE COM UM FOSFO- RO € APAGA COM UM SOPRO! UM “TRUQUE ELETRONICO” INTEAESSANTISSIMO, COM 0 QUAL O “ALUNO” CONSE GUIRA IMPRESSIONAR A TODOS, MOSTRANDO-LHES AS SUAS HABILIDADES TECNICAS JA ADQUIRIDAS NO B.A. | UMA “PROVA VIVA” DOS MILAGRES QUE A ELETRO- NICA PODE REALIZAR! Em todes 2s “aulas” do BE-A-BA, temosinserido polo manos luma montagem prétiea, aqui na seedo INICIAGAO AO HOBBY, are cue @ “aluno”, 20 mesmo tempo em que comece a “exercer” (0s conhecimontos adquirdos na pare terics, também apron reconhecer le gostar..] 0s valores préticos da Eletrénica, na su infinidede de aplieagSes. Na presente montagem, 0 alund” lard 20m um clreuito besesdo praticamente apenas em trancistores, ume configureeo amplifcadare simples, porém muito efciente, ‘Como ocore freqientamante, um dos componentes (um tra tor “especial”, chamado de foto-rans'tor.,) ainda ndo fo abor ‘dado diretamente (devendo ser detalhado em futuras "igses” do BE-ABA, Entretanto (como tem side norma..., para que 9 "alu 10” nfo fique muito “no ar alguns detalhesinformativos ser%0 ddados, para’ que s0 poss entender, ainda que am carter geral, ¢ funcienamento do circuite apresentado. ‘A montagem da presente INICIAGAO AQ HOBBY foi ” dado” de ELETRO-VELA, por razdes dbvias: funciona como se fosse uma vela {inclusive com um “lay-out” direcionado para “lemrar" a forma de uma vela de parafina, comurn.), embora, ro lugar do pavio, tenhe uma limpada comumm. Ao se aproximar do um féstoro ou um isque'ro, acoso, ca ISmpads, a mesma — surpreendentemente — acenders! (Embora alguns’ “vetaranos” Jf conheram 0 “truque", garantimas que 2 “coisa debaré muito Meaperto do boce abert..). Para tornar a “coisa ainda mals tipo ‘Mandreks", 2 lmpeda pode sor apageda com um sopro, assim ‘como 88 faz com uma ela normal (na verdade, fo é bem com um Sopro, mais iss faz parte de um “truque dentro do truque', que ford explieada no decorrer da "ligo”..). Pdemos gerantir que © toto final de rineadeira apcoxima-o do miraculoso (para aque- Tes “pabres ligot” que, co contrério do esiduo “aluno'” do BE. ‘ABA, nfo “manjan" nada de Eletrdnica..) Como todas as montagens descritas nes “oulas” anteriores, 1 construpfo de ELETRO-VELA néo apresenta 2 menor complex ode. Entretanto, pela primeira vez no BE-A-BA, utilizaremos a ‘téonica de CIRCUITO IMPRESSO pars a inteligagSo dos eompo: rentes do projeto (es diversas ténicas de montage j6 forem otalhades — em principio — na 3a, “aula” do BE-ABA..), sobre ‘2 qual também falaromos um pouco no dacorrer da "ico". AS pevas sio poucss, fei de encontrar, e nfo apresentam custo mule {tp elevado, permitindo & grande maloria dos leitores/"alunos”, 3 execu da montagem prética, com o que obterdo, temos certezs, grande satisfacso (alm de aperfeicoarem inde mals 0 seu aprendi- Zado, aplicendo os conceit trices jf explanados... LISTA DE PECAS = Um transstor 80199 ou equivalence. — Dois transistores BC549 ou equivalentes, = Um foto-tanetetor TILTS, = Um “trim-pot” mini, de 1NSO. = Uma lampads para 8 volts x 40 milismpéres. = Uma placa de Circuito Impresio com “lay-out” especfico pare ‘a montagem (VER TEXTO).. = Uma bateria de 9 volts (a “quadradinh 5 “) com 0 respective 55 MATERIAIS DIVERSOS E PARA O ACABAMENTO EXTERNO DA ELETRO-VELA Ums esixa pistiea pequena (pode ser até ua sabonetera, me indo cerea de 9 x 8x 4 om) = Um tubo plistico, que pode sr aproveitado de uma embslagem vazis de remédio ou cosmético (no protétipo usamos um tubo vazio de “Cebion”), medindo cerca de 10 cm. de altura por 25m. ae diametro = Um “capecete"” pidstico — transoarente ou transtiido ~ com ‘macidas compativeis com o dlimetro do tubo (Esse "capacate! ‘poder, eventuslmente, sr improvisado até com a propria ta pa da emblagem original ~ da qual se usou 0 “corpo” como tu ‘bo ~no-cato de tal tampa permitir«passagem da uz = Flo fino # slde para as liga. — Ferro de soldar de batxa wattagem {maximo 30 watt). Adesivo de epoxy, para faacées diversas e para a estruturacdo ‘a cxina externa da ELETROVELA, CONHECENDO DOS COMPONENTES 0 detenho 1 mostra todas as “‘pecinhas” que formam o circuito lletOnico da ELETRO-VELA. Vamos fazer uma andliee Individual dos componentes, para que 0 “sluno"” (princigalmente 0 que && “entrou na Escola” recerternent..) no fique com qualaue espé- cle de vide. '~ TRANSISTOR 8C549 ~ 6 um do tipa NPN, de silico, baixa poténcs, alto ganho, para uso geral. Poderd, na imposiblidede de ser encontrado, ser substituldo por outro, desde que com at ‘metas earscteristicas. Atoncio para a identificaeS0 des suas “"perinhas” = mostra no desenho 1. Lembrar que, no caso de 52 usar um equivalente, é posiiel que a disposi dos pinos ‘ia diferente da mostrads; asim € conveniente uma consulta 0 teleonista, no momento da compra (como jd sugerimos no FERRAMENTAS E COMPONENTES de 2s, “aula, 58 = TRANSISTOR 8D139~ tambien ¢ um NPN, de sifcio, porém de média poténcia ¢ médio ganho Se for utlizado um equiva lento, deveréapresentar seat cr acteristicas técnica, Notar que {a ondem dos seus pinos & 8 - C — E, quando © cormpononte é tthado com as “pernas” pare baixo e com o lado metalizedo voltado para 0 observador. FOTO-TRANSISTOR TIL78 — sis “casca” ¢ extremamente parecide cam a do um LED, porém a sua fund € totalmente lferente, na verdade inverse, i que um LED transforms ener {ia eltrice em energia luminosa, enquanto que um fotosranais tor tronsforma luz em variagSes num fluxo de energa cleric, ‘Ateneo para 2 disposgdo cos seus twrminas. O coletor (C) @a'"perna” mais curta, sai do lado da poca que spresenta um ppecueno “chanfro rato”. Para todos os efeitos, o TIL78 funcio- fhe como um "transstor sim base”, como veremos na expics ‘a sabre ociroulto, 20 final da presente "lipo". = “TRIN.POT” ~ como jd vimos na primeira “aula do BE-ABA, © trimpot ro passa de um resistor com valor alustive (através {do giro de ume rodinha dantada). Embora os sus terminais nfo ‘jum codificados "do fabriea’, atributmos, para facia aiden- ‘ifieagio quendo das gages os pdmeros 1,23 3s"pemas" — LAMPADA DE 6 VOLTS X 40 MILIAMPERES ~ esse tipo de impede (quanto as auns carocter‘sticas elétreat), pode ser encontrado em varias "modelos", conforme o desenho mostra, “Tasos eles sf quivaletos(dosdo que respeltem avoltagem e & corrente de trabalho indicadss..). Os pontos mareados com pe- ‘quenos eftaulos no desenho, corcespondem aos terminais da lémpada que devem ser eletreamente conetados ao cicuito da ELETRO-VELA. = FONTE DE ALIMENTAGAO — A ELETRO-VELA precise de 9 yolts para funcionar. Astin, essa tensfo pode sr cbtida de ‘dose maneiae: ou com 6 pilhar pequenas de 1,5 volts cada, ‘scondiclonades no respective suporte(lembrar sempre que 0 fio do positive costuma sr vermelho, enquanto que 0 donegativo deve sor preto), 01 ainda com uma pequens bateria(“quadradi tha) de 9 volts, podendo esta também ser dotada do seu res peetvo “clin” de conexto, para facilitar a sua ligacSo 20 cireuito {ee 0 aluno quiser “economizsr” 0 clip, poder, simplesmente, ‘lear dois fos (vermelho pare 0 positivo @ preto para onega: tivol 20s propris terminals da batria,culas polaridades tam bm esto identificades no desenho. MONTANDO ‘Antes de comerar 2s ligagdes soldadas dos componentes do cir- cuito, 6 importante deixar se 8 "embalagem” da ELETRO-VELA, pelo menos, semi-preparada, O desenho 2 dé uma bos idsie de Como as pegas requeridas em MATERIAIS DIVERSOS dever sor coniusadas. A caixabase, de feicfo retanguler deveré ter um furo redondo, feito centralmente em uma das suas facas maiors (tam- Dal, de maneira que poisa af ser encaixado 0 tubo plastico, cule fixaelo deverd ser feita com 0 adssivo de epoxy. No topo do tubo deverBo ser instalados o foto-ransistor TIL7B ¢ a lampade mini para 6 volts x 40 miliampéres (como também mostra, em detalhes tals “ampliados”, a iusto 3..). $30 fetos quatro pequenos furos no fundo do tubo (que fee, na montagom, na posiedo de (0p0".-), para a passagem dos terminals do foto-transistore da lémpada, A fixagdo deste dois componentes também poder ser feita com gotes de cole de epoxy, cuidadosamente depositads, (ver desenho 2). Ainda antes da fico definitive, dever ser loa: dos (com tolda), quatro pedseas de fio aos terminals dos compo: entes, com cerca de 15 em. de comprimento cada, de manera ‘que posaam atraversor todo tubo e penetrar na calxa que conterd 9 "miolo” eletrOnico do cicuito (isso através do préprio furo re ‘donde feita na tampa 8 calza, @ 20 qual 0 tubo foi colato...) Como mostra o desenho 3, o foto‘ranslstor deve sr ligeiramente inclinado, de maneira que a sua “eabecs" (que representa a sua free sensivel, ou “lente.) aponte diretamente pare a pequens lampad. Como os dois componentes em questo $50 muito lves, ‘mesrno uma pequenissime quantidade do adesivo de qpoxy serd suficiente pare manté-los em posifo, ainda que apoiados apenes fem seus préprios trmin anoo1 30 “SOLO, vous oven fd isy7) oan ) Eee / Bere ‘ansistor 5 0, 1U50 a ae [A expécie de “capacete”transparente ou transhicido (também requerdo em MATERIAIS DIVERSOS..) doverd ser colada 420 topo do tubo, de maneira a protegere "esconder"’ os dots com: onentes previamente fixados (ver desonho 2), Provavelmente, & ‘btenelo de tal “capacete” obrigaré o “luna” a alguma “sailide de mental, porém, no & muito difill de ser conseguida.. Alguns texemplos de “trogos” que podem, perfeitamente, serem usados co- ‘mo "eapacets: tompas tranhicidas de tubos de cosméticos (deso- ddorantes), tubos de filmes fotogticos (desc, é claro, que sejam ‘do tipo que pormita a pessagom da luz — no servem os tubos ne- i108 04 metilicos..), dedais (aquele negocinho que 8 maméo ou ‘8 “cara metada” colocam na penta do dedo quando véo costu- Fer..) de pldstio transparente, encontrvels em qualquer loje de armarinhos, ote. Em Glimo caso, se nenhum desses “improvisos” puder ser realizado, resta ao “aluno” a posibilidade de protoger 0 ‘condor o eonjunto foto-transistor/iémpada com uma espécie de “easulo" feito com celofane ou papel vegetal (qu, nese cas, Do- derd até ser disposto em forma geral de “chema de vel", dando ‘até um realiemo visual mals interso 20 “‘truque".) 61 Ouro ponto importante no preparo bésico da caia é« coloce (fo de ums série de parafusos (presos, interamente, por suas res Dectivas porcas..) em torno de toda e esixa/base, através das suas 38 lterls, De tode essa série de parafusos, apenas doi exec ‘lguma “fungéo eletronica” real na ELETRO-VELA, (oxal cade mets ediante), podendo ser considerados todos os demas co- mo simplos “enfsits", ou como “parafusos falsos”, destinados' apenas a disarcar 0 resl posicionamanta dos Unicos dois que inte // Faca vocé mesmo a sua placa de Circuito Impresso com o Laboratorio Completo CETEKIT-CK3. PERFURADOR Prcionero DS artim cama Sainte ON act nn TW ton Fags GRATIS » sono “CONFECGAO DE CIRCUITO IMPRESSO | Bese Sin, dsj cb] eu en | cen Sith Si itr Si aac eS (APLACA DE CIRCUITO IMPRESSO) Pela primoira vez, nas montagens priticas do BE-ABA, o “sl ro! utlizaré uma placa de Circuito Impresso, de lay-out especit- p,para as igacdes dos componente, cuja técnica bisica 8 foi des rita ma 3e. “aula”, na seeSo FERRAMENTAS E COMPONEN- ‘TES, Para mantar 0 incentivo aos “alunos”, anexo & capa do pre- Sante “aula”, BE-ABA esté fornecendo, intoiramente gts ple tx pora a montagom de ELETRO-VELA, jf previamente corroida {i portanto, com as suas “piste” “has corretamente poscio- rados para receber os eomponentes a serem interligados). A corre- ‘a uilzagfo da placa/brinde, contudo, exige alguns pequenes cui tdados, ue vamos descrever pela orem, para que ninguem encon: tre problemas — Rotirar a placa da capa da revista com cuidado, puxando o fita ‘desiva lenta, porkm firmemente, de mancira a no raigar 0 papel (ninguém vai querer um estrago na sua “apostil”.). Se © acesvo da fita estiver muita firme (ressecado), 6 aconselhé ‘vel molhar-se@ irea com élcool. [50 soltars a cola e placa, sm danificar a revista, j8 que 0 fluido posteriormente s2 erpore, ‘sem debearvestgios ou manchas. — Dertacr #fita da placa. Esfrozar um pouco de algodo com so brenda, rotiando toda @ qualquer camada de adesivo que ainda ‘enba lé permanecido [As “ilhat" da placa (pontos de igarSo dos terminals dos compo- Ientes, demarcados com pequonos cfrculas) nfo estéo revi ‘mente furadas. Assim, eeso trabalho deverd ser executado pelo “aluno', Existem duas mancies prticase diretas dese efetuar tal fUragfo:utiizarse uma MINI-FURADEIRA PARA CIRCUI TO INPRESSO, elética, daqueles alimentadas por 12 volts CC fe dotadas de uma pequentssima broca (Imm de didmetro ov mmenos..), ou um PERFURADOR MANUAL PARA PLACAS DE CIRCUITO IMPRESSO, quo parece um grampeador de pa pel comum, porém & dotado de um pune de metal especial, ‘paz de rsalizar furos com grande preciso a soguranea. Essts dos métodos de furaglo so os recommenda, pelo simples f ‘0 de tas ferramontas terem sido especialmente eriads pra ta im, entretanto, 0 “aluno” que nfo possuir esos dispositivos nfo quiser (ou nfo puder, apsar de que 0s pregosdesses per furadores — elétrico © manual ~ em face da sua grande utilida- ‘80 sfo elevados..), poderétantar exocutar a furagdo com uma furadeira das “grandes”, desde que dotada de uma broca bem ina (so modo 8 no “estraalher” st ilhae.) ou einds, fm ditimo caso, com um simples pungSo fino, bat a martelo {caso om quo, para evitar rachaduras ou ruptures na placa, 9 rmesme dever ser previamente aquecida mediante o mergulho om dgua fervnte por alguns minutos. ‘Terminads ¢ furag0, es dreas cobraadss daverSo sofror uma de finiivalimpeza, pela frieedo de palha de apo fina (Bomb, ‘até que fiquem bem brilhantes (0 que indicaré a remo¢do de toda eventual camada do dxido que possa obstar uma boa foldagem.... Depois disso, 6 “proibide” tocare as partes co breadas com os dedos, pois os écios © gorduras contidos na transpirsedo humana (mesmo quo o seus dodos estsiam — apa- rentements ~ sequinhos..) reagem quimicamenta com cabre, fom inerivel volocidade, eriando noves camadas de “sujeira qui: mica” que poder impedi boas soldogens. LADO COBREADO 4 El (NATURAL) 0 dosenho 4 mostra o lay-out da placa, em tamanho natural. 0 “aluno' deverd conferirrigorosamente a sua plaquinha com © desenho, procurando eruntuais defer... Se, por exempo, na plequinha recsbida, howverslguma interrupeS do pst, isso po- 06 deca se facilmente cortsido pala deporipfo euidadoss de uma otha do solda (que restabeleceré 0 contato elétrico na pista fhtorrompide..). Por outro lado, 28 0 dofoito constatado (duran- te 2 comparacSo com o desenho 4) for um pequeno “curto” tu filete indevido de cobre, “emendendo” duas pistas ou ihas ue ~ pela fay ovr coreto — no deveriam fazer juneao tsi, 4 solugdo também 6 facil: usando-se uma ferramenta de ponta Stiada, ligneo exronea deve se raspeda cuidadosaments, até ter desfeito 0 “ourto”. |A montagem proprisments e1té no desenho 8, que mostra o lado nfo cobreado da placa (agora “fora de esala”, bam ampliado pare fil visualizcéo..)j4 com todos os components inserios 2 ligactes externas devidamente indicadas. € muito importante ‘observarse com euidado © corrto posiclonamento dos quatro rans{stores (pois todos eles, como {8 vimos no desenho 1, tém ‘Bema certas com nomes certs" e, se foram ligados indevida- mente, 0 circuito nfo funcionars.. Qutro ponto importante é 2 polaridace das pithas ou baterla, 4 que uma inversdo entre 0 ostivo eo negativo poderé acasioner danos aos componentes. NNotar que 08 fice que conduzem aos componentas externas ‘wdistantes’(\impad, fote-trensstore parafusos“seoretos"..) de- vordo ter o comprimento canveriante. Anda no desenho 5, para "recorder, a técnica bisica de soldagem do um componente & place € mostrade em corte. Notar que @ ponta equecide do ferro ‘deve fazer contato simultaneo com a pelcula cobreada da “ha” {60m o terminal do componente, de manera que ambos exquen- ‘tam juntes. A ponta do fio da zolda, por sua vez, dove sar encos tada & junczo (ap6s a aplicacdo da ponta do ferro por 2 ou 3 se Gundos..), de maneire que» fusfo se faga uniformemente, gerando uma “bolha" lisa e brilhante que “abrara” 0 terminal exe depos: ta firmemente sobre a ilhs. Lembrar que pontos de soldaenrruge sou fostor costumam indiear um mau contato,gerelmente noci vo 20 Rincionamento do circuit “Terminadas e conferidas as ligagdes dos componentes @fios 8 placa, 0 conjunto poder se instalado na caixa/base (6 prepared, de acordo com at instrucdes anteriores..). O desanho 6 mostra 65 uma vista “rea” da caixa, aberts, com todo 0 eanjunto de parae fusos "Yalss" j6 colocados em suss laterais. Como j fo dito, cois ddestesparafusos no fo "Talos", deverdo ser conetados place Ipantos T-T), contorme mostram os desonhos § e 6. ATENCAO: ois, pontos ‘Ho importantes quanto 20s parafusos “secretas ‘primeiro que devem ser adjacent, ou soja, deve estar lado a fedo dertro da linha geral dos parafusos;e segundo que a sa loce lizaggo deve sor bom "decorads"... sso quer dizer que, embore era um observador “leigo, todos os porafusos devam parecer Jnuals, para o "dono" da ELETRO-VELA, “aqueles dois” parafu- sos devem tera sua posigo bem conhecida. ACENDENDO E APAGANDO A ELETRO-VELA © ajuste do “tsimpot” exigiré um poucuinho de peciéncia, po- ‘én nfo dfteil.. Se, stim que ae phos ou bateria forem conets- {2s 20 Circuito, a “chama’ (\dmpaca) d2 ELETRO-VELA acender, toque, rapicemence, com um dedo, os dole parausos “secretos” Se @ limpada apagar com esse toque (@ assim permanecer), oo feu sorte” 0 ciruito j6 estaré sjustado e equlibrado, Para urn or 68 ‘teste mais completo, aproxime um fésforo aceso do “capacete” ‘ransperente ol trenshicido da ELETRO-VELA e veriique so 2 "chara!" acende, testendo novamente, em segu gemento, com novo toque not parafusos “secret Se, por outro lado, 20 coneta-se as plhas pela primeite vez, a ampaca nfo acender, vi ajustando 0 “trimpot”, lentamente, até ‘obter 0 comportamento correto do ciculto (a lémpade deve acen- ‘er feando assim — 0 ser aproximado o fésforo aceso eepagsr somente quando os parafusos "socretos” forem tocados, simul Taneamente, com um dedo.... No 6 to diffil quanto pode pare- cer por esta instrugdo “‘escrta', entretanto, da correo dese ajus- te, depende o bom furcionamento da ELETRO-VELA e, conse iientemente, a “mdgica do truque”.. Falando am “‘truque”, presumimos que 0 “aluno” jé tenha ‘entendido tudo (j6 que, como sabemos, « turma do BE:A-GA, mo- ‘desta 8 parte, € constitulda apenas de mantes privilgiadas..) Quanto 20 acondimento da "velo", a coisa simples e dices: rs ‘case um fostoro e aproximase sua chama do “capacete".. "Mira culosamente”, a ELETRO-VELA acende, sem que haja qualquer pavio ou coied semelhanta, surprendendo os eventuais espectado res... ara apagar a ELETRO-VELA, o “mégicofaluno” deve segu rat a caixalbse, de maneira quo um de seus dedos possa tocar, rum instante preciso, o& parafusos “secretos.. Em soguida, apro ximando 8 ELETRO-VELA do rosto, sopra (ral © ruidosamente, pare melhor “efeito...) a“chara’, 20 mesmo tempo em que toca com 0 dedo previamente posicinado, os parafusos de “apagar”. Pronto! & “chama” da ELETRO-VELA apag, deixando a turma, toda ce boca abertal Obviamente, o& “outros” eonseguirio ogo reproduzir a aedo de acender a ELETRO-VELA pela aproximaco dda chama de um fSsforo, entratanto (salvo pessoas com muita sorte ou pereepedo...) nfo consegirdo apagé-la, por mais forte que foprem (pois apenas vocé, privilegiado “sluno"” do BE-ABA ¢ "construtor da coisa’, sabe que ¢ necessrio 0 toque nos parafusos ara © apagamento.. Para tornar a brincadeira ainda mais engra- fda, voo8 poderd fazer uma eneenaeio, balaneando a cabera com 23r dezconsolado [fazendo aqucle com dé "toe. 80. tS] o izar algo como: "— Realmente, a sua capacidade pulmonar ests muito baixa, jd que nem consogue apacar uma simples vela com um sopri- ho." © circuito-Como funciona C1): No desenho 7 esté o "esquerna” do circuito da ELETRO-VELA. 0 “sluno"” que prestou boa ateneo 3 primeira pare da presente aula” fe também & anterior...) n‘ard que o foto transistor e mais 0 segundo BC549, juntsmente com 0 80139, estio inteligedos fem forme de ACOPLAMENTO DIRETO, ou se: cada trans(stor, amplifies, iretamente, a 2cfo olbrica do sou compan poste ior de “tila”. Os trés emi condutores funcionarn coma se fosser lm "super super trsietor”, eu uma configuraeso DARLINGTON de tr8s (a0 invés dos dofs transistores nonnalmente utilizados em tal configurapSo..|. Até 2f, tudo bem... S6 que onde esto term ral de base do fototranestor? Vamos dar uma olhadinha no dese- tho 8: canforme jé foi explicedo, para que urn trens/stor NPN entre on estado de condutio (tenha, portanto, a sua resisténcia, intems "abeixada’. de mancira a permitir ums alta corrente de Coletor..J, seu terminal de base deverd ser ligado ~ através de um resistor ~ 20 positvo de elimentario, if que #6 assim existird a ‘necessria corronto do base (Ib — fraca) a ser amplifcads. Num fato-transistor, “quem faz 0 papel dessa necesériscorrente de roave We caracan’ ‘bao & 2 LUZ Isso mesno! Una des importants proprededes dos ‘materials semi condstores que parfazorn 0 “info” ce um trans (or é 2 de reir & luz, madando 0 seu comportamento olétrico [akerando a sta revistincia Bhmica intrinsces ou até “gerando”” Luma pequens corrente, seb iivminaedo direta.,.. 0 “corpo” do fototransistor & (a0 contririo do apresented pelo: ransistores “camuns”) wransparente, permitindo assin 4 “entrada do tu, do mancira 2 atingr @ juncdo semteondutora NPN (notar 0 sen- 1d: de “ser0” do emissor... A luz, 90 atingir coretanente @ juneéo, “funions” como so ost 9 poquena correnta de base Ib) pa 0 TIL78, permitindo (proporcionalmente 4 intensdade 63 ‘uminago) um aumento da corrente de cotetor fic). Voltamos ento 20 desenho 7. Assim que 0 TIL78 6 atingldo pla luz emitia peta chama do fésforo aceso préximo, entra em “condueSo", permitindo a passage de sufciente corrente para ‘citar, por sua vez, abase do segundo BCE48, 0 quel, coma sabe- ‘mot, est interligado 20 BD 129 em confguracdo DARLINGTON, Tazendo entio cam que este Ultimo ssja capae de fornecer ume alta corrente de coletor, justamente a nocesiria para acendinen toda pequera limpada. Ocorreentéo, toda 0 “truque" do cireuito Go ELETROVELAI Ao sor afactad 0 fosforo, a prépri ur ent — }» rn ampate do cto (a0, como jb vines, 6 montade ti ae jute do rtotansor} conn, por aa vee Sarre a laced otto o papel 2b na corte de as Si or remncs optoeeon, ockcultoéwtorelierta, As wae ceca 0 ts Torefonariant ¢ proven Go oi tartonameno\ Fac, no ‘A tungio do primero transistor 80549 também 6 fécil de entender: asim que 0 dedo do operador toca 0s dols parafusos fecrtos”, 2 resistncia da pele da pessoa faz 0 papel do resistor do base (Rb) do transistor, permitindo @ passagem de sufcionto Corrente para que haja ume quede na resstnca “interna” do com Iponente, Obzervando 0 "esquems” do desenho 7, verificames que fast "rsiténcia interna” do transistor ests, sinplesmente, “om parallo” com o “trin-pot”, o qual, por sua ve, intrliga a bose do Segundo BC549 com o negatuo da afimentarso. Quando, pele api topo do dedo nos parafusos de toque. a resstncie “interaa” do primero BC549 batea, também diminui o valor Bhmico do conjun- to “paralelo” (traistor/"trim pot") tes, praticamente, “curt Chreuita” a base do sequndo BC549 com a linhe do negatvo de ‘alimentagSo, fazendo com que este ditimo entre “em corte”, ou {eja: delxe de conduzir am seu clrcvito coletor/emissor. Com iso, (2 BDI39 fice “sen corrente de base”, @ também pia de conduzi, ‘apagado a lémpeda existente no sev crcuito decoletor. Apagan- doe a lmpadt, nfo hd mais luz sufciente para fazer o papel de "corrente de base” do fotowansistor TIL7B e “tudo war, fican- do 2 lmpads spagads, 218 que slguém sproxime, novamente, rm fisforo aceso do TIL78 agragado 4 lmpada, fazendio com que tado 0 clcuito volte 4 $9 auto-ealimencar.. Tudo muito simples 2 dieto., Se, contudo, persist sigumas divids, fram suas ‘consultas pelo UMA DUVIDA... ou, 0 que & melhor, releiam 2 “igdes” jt dedss, sobre 0 TRANSISTOR, procurando as justifice Bet oma as acac bes ce ex pats do crauto de ELETRO.VE 0 cirevito da ELETRO-VELA é uma “prova vir” de como fun. Bes Eletrénicas relativamente complexas podem sar reaiizadas facilmente, com grande simplicidede crcutal, gracas 20s TRAN: SISTORES, esses peauenos “deuses” (embora alguns prefiram chamos de “clabinhos") da Eletronica. PESQUISA AMIGO LEITOR E “ALUNO” DO B48 DA ELETRONICA, PRECISA- MOS DA SUA IMPRESCINDIVEL COLABORAGAO, NO SENTIDO DE ‘QUE ONOSSO “CURSINHO” ASSUMA, CADA VEZ. MAIS, AFORMAE 0 SISTEMA DESEJADOS PELA MAIORIA! TODOS OS DADGS AQUI SOLE CCITADOS SKO DE GRANDE IMPORTANCIA PARA NOS (E PARA VOCES ‘TAMBEM..): PREENCHA 0 QUESTIONARIO E ENVIE-O PARA: [REVISTA DO BE-A.BA DAELETRONICA (PESQUISA) 'RUA SANTA VIRGINIA, 403 TATUAPE (CEP 03084 ~ SKO PAULO SP Nome Endereyo Cul stato Prieto Seestaa, ndgueo ar APRENDER AS BASES TEORICAS E PRATICAS DA ELETRONICA LHE INTERESSA, PRINCIPALMENTE, SOB QUAL ASPECTO? (Indie com am) () Prtisionimente Como mbt a) cm) curtail por vor ofits: 6). (Pa desevahinento do Cas pag seuhobby 5 Loses ( ,eamosinpe cuoinds ——( )Outroe mation spire 4 madera tenon Econ com fade erst st banat dos bio ou ide? ©) Sim (Ne 72 se nfo ancnta aera com fee, por Favor especie © motivo ‘ ) Atanca ri te areita pa ead. {( ) Arevsts egotese muito rapitzmente ma banc. {( ) Ouzo motivo ~ Especigue por fiver ~ Baginante da revit? (sim Nw 7 EEE Stn cetta epnnene un eitst(3n CDN ~ Slo aint eur rela is pf, psciiques - 2 = $e go €assnante, dee, por for, porque ands nap fer asin Po favor nique as partes da “au qe vat mals gosta i ¢ ¢ i ( i ) Sina de Ents. ) Bloeas de Teri (1. 5 Bowe de lafarnagso (D. ) Boos de Pita) ) Urn divi, Profesor! ) Berumenta¢ Componentes, ) Horado Reco } nag a Hobby. ) Brine d Capa. ~ Temalpuna diiuldae em entender as“aulae"? (Sim (Nao ~ Se ter algums difeulsde or fre, speciques — Que outiosastuntes (desde que no fam do epitito da revista), gosta eter publeador no BE-A-BAExpeciDque ~ Fag segue (i 0 quiet) os comnts, criti ¢sugetes go jugue Important, e que no tena sido abrangldos pelo presente question (Geo expe far sulcent, contin em folk parte) a ” ~ 34 alguiriu prodytos, wou enigos ou Insceveuse em casos emunclades ‘is pigtas do BEA-BA DA ELETRONICA? (Son. () Ni ~ Opal Especiqne ~ Gone «vst DIVIRTA SE COM AELETRONICA (“emit ms vl do BE-ABADAELETRONICAY? ()Sim (_) Nio ~ Se conece,indiq, pr favo, com um X, um dos en gue: ( ) Compr DCE mesament nas banca. (C ) Compa DCE eventunente, as banca () Bastian de OE NOTA:Todas os qu enviar o questions devidament preenchido, eo ‘tomaicamente meets no nos Caro de Ltrs pli pes tl ou parc do etre ote valan, eo ait ‘saps oe tamale de ue de reo, cab ea expr tee cont, ‘tm rns omic dor entre copy. Todo tec erm rv ‘ean conto espn rn, in Reb DA LEON ‘She pose on eet bem oma mt ore ura poe ns tev ou dita eos etre To eats poe ot certo Por BEA DA ELE ic on ten rr di at yr ify coms as te. Ee BE 4 DA BLSTRONTCA amma ora ero {Sn de uprndinlo qu, por Lot sb pom sr fornactoe por canes regal. dendamene ean sora homelogader plo Mt Bs Cia $2 OCCIDENTAL SCHOOLS ENCARTE SEIKIT — COMPRE HOJE 0 SEU PACOTE LICAO| B® ATENCAO. “ALUNOS” <¢ (© “CURSO” JA ESTA'NA SETINA AULA, E VOCE NAO PODE Fi- CAR PARA TRAS! NUMA OPORTUNIDADE ONICA, OFERECIDA PELA SEIK/T, 0 "ALUNO” PODE (E DEVE...) ADGUIRIR, PELO REEMBOLSO POSTAL, POR BAIXO PREGO, 7000 O MATERIAL NECESSARIO AS LICOES, EXPERIENCIAS E MONTAGENS PRA. ‘TICAS DAS AULAS PUBLIGADAS! ere tee haere ere eer a Seen : Sse ets Sat nsx so eno nn cue Taare ch nt beans earache iy iret ro ie Se ae Pesce east eee eee ceed OES eget ero Sao rea eben ns es i ed Saha tern a carataeaed eet er teat os ear ce ener es need Se tcasae come be emer te ae Paar naeecaner ene wees Rates camer cea eee eee ae pane : pShatas AE ms nan reg nl mnt trou rte as of conroneyris AYULSOS ° NAO ACHAMGS FED Senet aera na tn aa Pace Eee a eos ees eee eae Sea a nai ean er casa bee an eee Se eee a Sect meee eae ae Siac i ie see oe eee epee eae ers eee ENCARTE SEIKIT —COMPRE HOJE 0 SEU PACOTE LICAO| Seed bec ee SS erg ee pepe aad SS pei @eAbhet!) cs 460090 | > HLOUUEADL m9) — cs 615000 MatsDE«O PEAS! Nase as Pecas! Freel BeAvhceD Gk élva90 | P FLOSGEABL eas) as ax Mise 20 Peas! Sais be So nagas! Priereeawksrs)—cbsrs0p0 | P PLOEGBABA mG) a8 795000 Mats bE2S E¢a3 ‘MAIS 3s PEGas! Tarataaiaen -cszainm —-artackoverecas TILTE tdi tR80 1 ve de RGD 1! de wat "Pea ste 1 ng mide IMS 1 caper e OE — Leap de IGE es ‘onion ge 10°16 vats ~ 1 pcr vel min OMI and ple Sart dpe dein inl Ht ope ‘pro /ELETROVELA — me 2 ae 9g Sap" pet 9 wos eae maple PT hae 32 stream ‘0 trims peat V0" et “aia - Fe pets Sate ses Pesaapegunes Ta PECA AINDA HOJE R ‘CONDIGOES DE ATENDINENTO Esc tom, cde, CEF, same ot sine Aga de Cn ne pei & tones, yon man mare piel (tng oom toma) Se iene enone ess oe pa ‘tnt Gp nan il PACOESO dn in {Sh mor so ey pd capone sao Boot) san eh irae tn i rt, ro coe nei SET ‘tpaiorsre stnior sum po rid de 0830 dn coma d dd ech ee ee ym mp ‘acini, pr pare ants) So exemph de REATDA DA ELETRONICA Gono ie © PAGOTEILIGAO pei (Oe coms ox PACOTES/LICAO rte sees ome) ot apodeme aoa nn. Esha ey IENCARTE SEIKIT ~ COMPRE HOJE 0 SEU PACOTE LICAO] ~ Felis icoretanete presi sao atten cece, Chen a ate Dee So oma iam mtn a 9 po, pode "ont Esa Hoe 0 eet « ps ota etemids PACOTLGAO “enlat APENAS E TAO SOMENTE DENTRO DAS CONDICOES AQUI ESTABELEC aS ese fm i npr se eos oes cionats besconros oe! SENSACIONAL Eoewxencourvisa| OFERTA! WwW ATENCAO PARA A SENSACIONAL OFERTA, VALIDA APENAS PARA OS PRIMEIROS PACOTES/LIGAO! TODO PEDIDO DE 3 (TRES) OU MAIS PACO- ‘TES — NUM MESO CUPOM — RECEBERA UM DESCONTO DE 10% (DEZ POR ‘CENTO) SOBRE 0 VALOR TOTAL DA.COMPRA! @NAo IMPORTA 0 “cO0IGO” DO PACOTE/LIGAO (PLON, PL-O2, ete)! DESDE QUE MAIS DE TRES UNIDADES SEIAM PEDIDAS, 0 DESCONTO ESPECIAL E AUTOMATICO! @ Voce PoDE comBINAR COM DO'S (OU MAIS..) AMIGOS, TaMsEM ITE RESSADOS NO APRENDIZADO DA ELETRONICA, E FAZER 08 PEDI 'DOS “EM CONJUNTO" INO NOME OE UM 50, NATURALMENTE... TODO MUNDO SAI GANHANDO! @PROFESSORES, ESTUDANTES “CLUBINHOS” DE ELETRONICA, TAM ‘BEM PODEM SE ORGANIZAR EM GRUPOS, PARA COMPRA “CONJUNTA ‘COM AMPLAS VANTAGENS PARA TODOS! ‘SE VOCE OPTAR POR ENVIAR UM CIIEQUB VISADO OU VALE POSTAL © (a FAVOR DE SHIKIT ~ AG. MIGUEL MENTEN — CEP 07099 = CAIKA, POSTAL £81025 — SHO PAULO — SP, RECEBERAUUM DESCONTOFXTRA TaLEM Dos OUTROS A GUE Taling DINEITO, PeLas CONDIGOes esta ‘CAMPO PROPRIO BO CUPOM! PENCARTE SEIKIT — COMPRE HOSE 0 SEU PACOTE LIAO] ATENCAO: OS PEDIDOS seiKiT SQMENTE SERAO ATEND|: ‘CAIKA POSTAL 2.59025] Bos QUANDO 0 CUPOM, lmmM|“"02099- SKOPAULO-sP CORRETAMENTE PREEN = NE enna |p) anon nam aenmecr saat wn os ig tan Vln ¢COMREIO seo Re arn de rt or masts en dp, Peseta lnc me curc he| | SRSekseeenen cl intr rn | | Se ge a pe coms 2 sprees dene Soca MANDE O CUPOM HOJE MESMO! Ban ou ie i ea a ecb oie) (Seven tr menrds aot ee geting s gue PACOTES UGKO del. Now en e ste 9 Smee eens sso non HET Flin ar ENCARTE SEIKIT — COMPRE HOJE 0 SEU PACOTE LIGAO, ATENCAO: acora voce Pope AVALIAR OS CONHECIMENTOS . ADQUIRIDOS COM OS PACOTES-LICAO! ExcLusivipapbE SEIKIT ‘TODO COMPRADOR DE PACOTES LICO, DE QUALQUER NUMERO, APAR. TIR DO P02, RECESERA, JUNTO COM A SUA ENCOMENDA, UM TESTE DE AVALIAGAO, ELABORADO POR TECNICOS E PROFESSORES ESPECIALIZA DOS, REFERENTES AS QUESTOES TEORICAS E PRATICAS ABORDADAS NA “LIGKO” ANTERIOR (POR EXEMPLO: 0 “ALUNO” QUE ADQUIRE 0 PLO? IRECEBE, JUNTAMENTE COM O SEU COMJUNTO DE PECAS E COMPONEN- ‘TES, UN TESTE REFERENTE A “LICKO" 1, VEICULADA NO BEABA AP 1), © “ALUNO” QUE RESPONDER AS QUESTOES 00 TESTE E ENVIALO A. SEIKTT, RECEBE-LO-A PELA VOLTA D0 CORREIO, DEVIDAMENTE CORR Seta anicos polos “atnoe”(ndqterse de PACOTES/LICAC), smo sr 5 Tmesuirs courcetos ot apaetios € ET OWCOS Pana ONTAR, Artupho, ceva PROnOGHO APENAGE VALIDA PARA PRIMER “etiESTRE LETE Yo" acoresaicuo me 148, kavaLacho Pinas (ca mAcKO DoSreLizaR Rko"rencan ests oPoRTUNIOADE UWA! FAGAN SEUB PEDIDOS DE PACOTES) Loko Howe wsHo, Arnoverranbo T0008 Ge SENSAGIONAIS DESCONTOS.OFER- Va PEGA AINDA HOJE.E G3 appoverre 0S SENSACIONAIS DESCONTOS E OFERTAS! SRO aio produto: SEIRIT —O KIT INTELIGENTE [Guakdade, patchy bata proo!. Taco o gor ntremadotm Elin sr ATENGAO VOCE que fabrica ou vende componentes, ferramentas, equipamentos ou qualquer produto ligado a area da ELETRONICA: ANUNCIE EM BE-A-BA' da° DEMON ICA VEICULO NOVO E EFICIENTE, QUE ATINGE DIRETAMENTE O CONSUMIDOR DO SEU PRODUTO (011) 217.2257 (DIRETO) fones (011)206.4351 (DIRETO) ; (011)223.2037 (CONTATOS) consulte-nos sTEORIA sPraric, sinrORMACAD A REVISTA:CURSO QU: ENSINA A ELETRONIC/ EM LICOES SIMPLES E OBJETIVAS, Como. PEDI MATRICULAS (AINDA ABERTAS, EM TODAS“ BANCAS! RESERVE DESDE JA.O SEU PROXIMO EXEMPi Ae:

You might also like