Professional Documents
Culture Documents
Matematika: Moswavlis Wigni
Matematika: Moswavlis Wigni
maTematika 11
moswavlis wigni
I Tavi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1 trigonometriuli funqciebi da maTi Tvisebebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
2 damokidebuleba erTi da imave argumentis trigonometriul
funqciebs Soris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
3 trigonometriul gamosaxulebaTa gamartiveba da igiveobaTa
damtkiceba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
4 ori argumentis jamisa da sxvaobis trigonometriuli funqciebi . . . . . . 24
5 ormagi kuTxis trigonometriuli funqciebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
6 dayvanis formulebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
7 amovxsnaT trigonometriuli gantoleba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
8 y = a sin(bx+c) funqcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
I Tavis damatebiTi savarjiSoebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
I TavSi Seswavlili masalis mokle mimoxilva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
II Tavi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
1 QwrfeTa paralelurobis QniSani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
2 wrfisa da sibrtyis paraleluroba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
3Q sibrtyeTa paraleluroba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
4 amocanebi kveTebis agebaze. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
II Tavis damatebiTi savarjiSoebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
II TavSi Seswavlili masalis mokle mimoxilva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
III Tavi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
1 xarisxi iracionaluri maCvenebliT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
2 maCvenebliani funqcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
3 logariTmi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
es sainteresoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
4 logariTmis Tvisebebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
5 Seqceuli funqcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
6 logariTmuli funqcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
7 maCvenebliani da logariTmuli gantolebebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
I. maCvenebliani gantoleba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
2. logariTmuli gantoleba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
8 maCvenebliani da logariTmuli utolobebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
9 naxevradlogoriTmuli bade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
Seamowme Seni codna: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
III Tavis damatebiTi savarjiSoebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
III TavSi Seswavlili masalis mokle mimoxilva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
3
IV Tavi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
1 figuraTa paraleluri dagegmileba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
Tema: sivrculi figuris gamosaxuleba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
2 kuTxe or wrfes Soris. wrfeTa marTobuloba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
3 wrfisa da sibrtyis marTobuloba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
4 wrfisa da sibrtyis marTobulobis niSani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
5 paralelur sibrtyeebs Soris manZili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
5 sami marTobis Teorema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
7 kuTxe wrfesa da sibrtyes Soris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
8 orwaxnaga kuTxe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
9 marTobuli sibrtyeebi. sibrtyeTa marTobulobis niSani . . . . . . . . . . . . . . 150
IV Tavis damatebiTi savarjiSoebi: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
Seamowme Seni codna: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
IV TavSi Seswavlili masalis mokle mimoxilva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
V Tavi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
1 mimdevroba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
2 maTematikuri induqciis meTodi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
3 mimdevrobis zRvari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
es sainteresoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
4 zogierTi Teorema zRvarTa Sesaxeb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
5 usasrulod klebadi geometriuli progresia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
V Tavis damatebiTi savarjiSoebi: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
Seamowme Seni codna: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
V TavSi Seswavlili masalis mokle mimoxilva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
VI Tavi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
1 veqtoris koordinatebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
2 veqtorebis Sekreba–gamokleba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
3 veqtoris gamravleba ricxvze, kolinearuli veqtorebi . . . . . . . . . . . . . . . 194
4 ori veqtoris skalaruli namravli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196
5 brunviTi sxeulebi, cilindri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199
6 konusi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
7 sfero, birTvi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
Seamowme Seni codna: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
VI Tavis damatebiTi savarjiSoebi: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
VI TavSi Seswavlili masalis mokle mimoxilva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
4
VII Tavi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
kombinatorikis elementebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216
1 kombinatoruli amocanebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216
2 gadanacvleba, wyoba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220
3 jufTeba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224
4 wyoba ganmeorebiT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229
5 amovxsnaT amocanebi albaTobaTa Teoriidan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232
6 geometriuli albaToba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235
7 dagrovili sixSire. rangi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238
8 ogiva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242
9 centraluri tendenciis sazomebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246
VII Tavis damatebiTi savarjiSoebi: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
Seamowme Seni codna: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251
VII TavSi Seswavlili masalis mokle mimoxilva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250
pasuxebi: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253
5
rogor visargebloT wigniT
wignze muSaoba rom gagiadvildeT, mizanSewonilad CavTvaleT gagac-
noT wignis agebuleba.
wigni Sedgeba Tavebisagan, xolo TiToeuli Tavi _ paragrafebisgan.
yovel TavSi mocemulia testebi rubrikiT `Seamowme Seni codna~. teste-
bze muSaoba dagexmarebaT TviTSemowmebasa da Seswavlili masalis ganmt-
kicebaSi. wignSi ganmartebebi dabeWdilia muqi SriftiT, xolo Tvisebebi,
formulebi, zogierTi saWiro daskvna _ ferad fonSi.
TiTqmis yovel TavSi mocemulia am TavSi gadmocemul masalasTan
dakavSirebuli saintereso Tema.yovel paragrafSi SexvdebiT zogierTs
Semdegi niSnebidan:
- wyvilebSi samuSao;
- sagulisxmo faqti.
s .f .
gisurvebT warmatebebs!
6
I Tavi
7
I
Tavi
1 trigonometriuli funqciebi da maTi
Tvisebebi
α 0 π 2π
sinα 0 1 0 -1 0
cosα 1 0 -1 0 1
tgα 0 1 – -1 0 – 0
ctgα – 1 0 -1 – 0 –
8
CamovayaliboT trigonometriul funqciaTa Tvisebebi.
1. D(sin)=R 1. D(cos)=R
x∈ , n∈Z
x∈(π+2πn; 2π+2πn), n∈Z
funqciis klebadobis Suale- funqciis zrdadobis Sualedebia.
debia.
9
I
Tavi
magaliTi 1.
romeli meoTxedis kuTxea 9 radiani?
amoxsna:
π≈3,14 3π>9,
. e.i. 9 radiani me-2 meoTxedis kuTxea.
magaliTi 2.
trigonometriuli wrewiris saSualebiT ipoveT yvela is α
kuTxe, romelic moTavsebulia [–4π;4π] SualedSi da romelT-
aTvisac sruldeba sinα= .
amoxsna:
gavataroT y= wrfe. igi wrewirs or wertilSi gadakveTs.
rogorc cnobilia, sin = e.i. erT-erTi am kuTxeTagani
aris . DOMB=DOP A ⇒ ∠BOM = ∠OP A ⇒ ∠AOM = π – = π
sinusis periodulobis gaTvaliswinebiT saZiebeli kuTxeebi
iqnebian: , aseve
.
10
magaliTi 3.
ipoveT yvela is ricxvi, romlis Sesabamisi wertili trigonome-
triul wrewirze aris wertili.
amoxsna:
cxadia, P wertili namdvilad trigonometriuli wrewiris wer-
magaliTi 4.
ipoveT f(x)=sin3x funqciis umciresi dadebiTi periodi.
amoxsna:
Tu To aris f(x) funqciis umciresi dadebiTi periodi, maSin unda
Sesruldes f(x)=f(x+To).
f(x+To)=sin(3(x+To))=sin(3x+3To) miviReT:
sin3x=sin(3x+3To), radgan To(sin)=2π, e.i. 3To =2π ⇒ To=
savarjiSoebi:
11
I
Tavi
2 gansazRvreT erTeulovan wrewirze Pα wertilis koordinate-
bi, Tu OPα sxivi abscisaTa RerZis dadebiT mimarTulebasTan
adgens α kuTxes, sadac α tolia:
2r 3r 5r 7r 3r
a) ; b) ; g) ; d) π; e) ; v) ;
3 4 6 6 2
7r 11r r 3r r
z) ; T) ; i) ; k) - ; l) –π; m) - .
4 6 3 4 2
`cos`- 3r j- sin 3r j
2
a) 2 2 ;
r r+ r
2 sin $tg cos(- r)- sin
6 4 4
5r - r r 3r
sin cos`- j+ 2 cos tg
b) 2 4 3 4 ;
2 r r
`ctg - tg j
2
3 6
r 2 r r 2 r
g) 2 sin - cos + 3 sin`- j- 2 sin ;
2 4 3 4
2 r j+ 2 `- r j- 2 r r
d) - 4 cos `- tg 2 sin `- j+ cos`- j.
4 6 3 6
12
8 erTeulovan wrewirze ori A(0;1) da B(1;0) wertili erTdroulad
iwyebs moZraobas sawinaaRmdego mimarTulebiT. A wertili
moZraobs uaryofiTi mimarTulebiT da yovel wuTSi Semowers
20°-ian rkals, xolo B wertili dadebiTi mimarTulebiT da
yovel wuTSi mis mier gavlili rkalis gradusuli zoma
25°-ia. moZraobis dawyebidan ramden wuTSi moxdeba maTi:
a) pirveli Sexvedra? b) meore Sexvedra? g) k-uri Sexvedra?
r
9* aCveneT, rom Tu 0<α< , maSin sinα+cosα>1.
2
12 ipoveT (3 - a) (5 + a) , Tu 3- a + 5 + a = 4.
13
I
Tavi
2 y=tgx da y=ctgx funqciaTa Tvisebebi
2. E(tg)=R
14
y=tgx funqciis grafiki - tangensoida
15