Коммерциалық емес ашық акционерлік қоғам

ҒҰМАРБЕК ДӘУКЕЕВ АТЫНДАҒЫ АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ

БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ

№1 Зертханалық жұмыс

Пән: Метрология және өлшеулер

Тақырып: Физикалық шама
Мамандық:Автоматтандыру және басқару
Орындаған:шегиров Т. М.
Қабылдаған: аға оқытушы, магистр Тлеубаева Ж.С.
__________ __________ «____» _______2022жыл
Баға Қол

Алматы 2022
Зертханаық жұмыс №1. Саны көп бақылаулары бар тура өлшеулер
нәтижелерін стандартты өңдеу
Жұмыс мақсаты: саны көп бақылаулары бар тура өлшеулер нәтижелерін
стандартты өңдеудің, өлшеу құралдар қателіктерінің таралу заңдарны
анықтаудың, қателіктерді бағалау мен өлшеулер нәтижелерін көрсетудің
дағдыларын алу.
1. Зертханада жұмыс істеуді бастау үшін алдымен тіркелу керек
2. Программага кірген бойы тапсырманы оқып, ең бастысы
температуранын мәнін еңгіземіз, содан кейін зертханалық
жұмысқа керекті аспаптарды таңдау
 4.
”Первичные преобразователи” және “Вторичные приборы” таңдап
болғаннан кейін “Проверить правильность выбора прибора”
батырмасын басу керек
5.Егерде аспаптар дурыс шарттағыдай таңдалған болса, жасыл шам
жанады
 6.Керекті аспаптар таңдап болғаннан кейін келсі бетке өтеміз,
келесі бетке өткеннен кейін “Имитационный эксперимент 1” басып
келесі 50 мәндерді аламыз.

7.Пайда болған мәндерді “Excel” батырмасын басып мәндерді жүктеп

аламыз. Файлды сақтаған кезде, файлдын атын “xls” файлдын атымен
сақтаймыз
8.Сақтаған Excel файлды ашып нәтижелерінің математикалық
күтімінің, дисперсиясының, орта квадратты ауытқуының есептеу
керек. Өлшенетін шаманың кездейсоқ қателіктері бар бақылау
нәтижелерінің таралу заңының гистограмасын құру.
1
X=
n
∑ x i математикалық ауытқуы
1
D=
n−1
∑ ¿ ¿ дисперсия
σ =± √ D ско.набл
σ
σ x= ско.изм
√n
1)`
X =65,7516 D = 0,00066
σ н=0,02566
σ х =0,00363
x max −x min
h= =0 ,01286
7
2)
X =110,078 = 42,2094
σ н=6,49688
σ х =0,9188
x max −x min
h= =4.29571
7
 xjv nj Zbj Фzj Фj-1 Pj
65,715 8 -1,119 0,1272 0 0,422893
65,73 7 -0,619 0,2709 0,1272 0,004763
65,74 6 -0,118 0,4563 0,2709 1,153495
65,7531 13 0,382 0,648 0,4563 1,216716
65,77 5 0,883 0,8076 0,648 1,112832
65,78 4 1,384 0,9162 0,8076 0,376593
65,7929 7 1,885 0,9699 0,9162 6,934544

xjv Nj Zbj Фzj Фj-1 Pj

95.65 2 -1,716 0,0436 0 0,01486
101.725 4 -1,055 0,1469 0,0436 0,26277
105.66 10 -0,394 0,3483 0,1469 0,00048
109,472 18 0,267 0,6026 0,3483 2,19671
112,95 6 0,928 0,8182 0,6026 2,11951
117,8 5 1,589 0,9429 0,8182 0,24622
122,38 5 2,250 0,9877 0,9429 3,40071

1) X 2 =11,22182738; P 1=0.97 ; X 2крит=17,308 ;

2 2
X >X крит

2) X 2 =8,23969 ;P 2=0.93; X 2крит=9,148;

2 2
X >X крит

Екі жақтың таралу заңы бір текті

Квантиль мәні:
1) k1 = √ 3
2) k2 = √ 3
Кездейсоқ қателік:
Δ = k1*σ x
1) Δ=√ 3*0,00363 =0,00628734
2) Δ=√ 3*0,9188 =1,59141
Өлшеу нәтижесі
X =X ± ∆ ; P

1) X=65,7516 ± 0,0364562 P=0,997

X=65,75 ± 0,03 P=0,97
2) X=110,078 ± 0,892855 P=0,94
X=110,1 ± 0,9 P=0,93
 Қорытынды
1. «Өлшеу құралдың метрологиялық сипаттамалары» анықтамасын
беріңіз.
2. Өлшеу құралдың метрологиялық сипаттамаларын атаңыз.
3. «Өлшеу құралдың жүйелік қателіктері» және «Өлшеу құралдың
кездейсоқ қателіктері» анықтамаларын беріңіз.
4. Саны көп бақылаулары бар өлшеулер нәтижелерін өңдеудің
стандартты процедурасы қалай өткізіледі?
5. Гистограмма қалай құрылады, неге?
6. Кездейсоқ қателіктер қандай заңдылықтар бойынша таралады?
7. Кездейсоқ қателіктердің негізгі сипаттамаларының бағалары.
8. Өлшеу нәтижені дөңгелектендіру және көрсету ережелері.