Âπτα

HMEPEΣ
KYPIAKH 7 IOYΛIOY 2002

E§§HNIKO™
Y¶EPPEA§I™MO™
 H KA£HMEPINH
E¶TA HMEPE™
KYPIAKH 7 IOY§IOY 2002

2-32 A º I E P ø M A
EΛΛHNIKOΣ
YΠEPPEAΛIΣMOΣ
Σουρεαλισμ ς και ρξη
Tης ¶¤Á΢ KÔ˘ÓÂÓ¿ÎË

Eνα Kμα Oνερων

Tου °È¿ÓÓË MfiÏË

Mια «ονειρικ επανσταση»

ερμην του Φρ ιντ
Tης N›Î˘ §Ô˚˙›‰Ë

Eρωτισμ ς, ψυχανλυση
και Eμπειρκος
Tου M¿ÓÔ˘ ™ÙÂÊ·Ó›‰Ë

Eμπειρκος – Eγγον πουλος:

Mια ιστορικ φιλα
Tης ºÚ·ÁΛÛ΢ AÌ·Ù˙ÔÔ‡ÏÔ˘

Nκος Eγγον πουλος:

ποιητς και ζωγρφος
Tης M¿Úı·˜-EÏÏ˘ XÚÈÛÙÔÊfiÁÏÔ˘

Eλληνες εικαστικο
εκπρ σωποι
Tου °È¿ÓÓË MfiÏË

Λογοτεχνα: Mοντερνικ τητα

και επιφλαξη
Tου AÚË M·Ú·ÁÎfiÔ˘ÏÔ˘

Σουρεαλιστικ στοιχεα
στη δραματουργα
του B. Zι"γα
Tης M·Ù›Ó·˜ K·ÏÙ¿ÎË

H υποδοχ του ελληνικο

υπερρεαλισμο
Tου ™ˆÙ‹ÚË TÚÈ‚È˙¿

Tο περιοδικ
«Yπερεαλισμ ς A´»
Tου AϤͷӉÚÔ˘ AÚÁ˘Ú›Ô˘

EÍÒÊ˘ÏÏÔ
«OÈ M¿ÛΘ» ÙÔ˘ T˙fiÚÙ˙ÈÔ ÓÙ K›ÚÈÎÔ,
(Ï¿‰È Û ÌÔ˘Û·Ì¿, 1973). I‰Ú˘Ì·
Giorgio Î·È Isa de Chiriko, PÒÌË.

Yπεθυνη «Eπτ Hμερν»

E§EY£EPIA TPA´OY

2 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 7 I O Y § I O Y 2 0 0 2
 Σουρεαλισμς
και ρξη
T I ™HMAINEI ·˘ÙfiÌ·ÙË ÁÚ·Ê‹; MÔÚÔ‡Ó Ù· fiÓÂÈÚ· Ó· ·›-
ÍÔ˘Ó ÚfiÏÔ ÛÙËÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘; H ÂÏ¢ıÂ-
Ú›· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È Ù·˘ÙfiÛËÌË Ì ÙËÓ ÂÏ¢-
ıÂÚ›· Ù˘ Ê·ÓÙ·Û›·˜; ¶fiÛÔ Î·ıÔÚ›˙ÂÙ·È Ë ˙ˆ‹ ·fi ÙÔ Ù˘¯·›Ô;
MÔÚÔ‡Ó ÔÈ Ï¤ÍÂȘ Ó· Â›Ó·È «‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ› ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜»; H ÂÏ¢ıÂ-
Ú›· ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘ Û˘Ì›ÙÂÈ Î·È Ì ÙËÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË Ù˘ ÁÏÒÛ-
Û·˜; A˘Ù¿ Â›Ó·È ÌÂÚÈο ÌfiÓÔ ·fi Ù· ‚·ÛÈο ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ¤ıÂ-
Ù·Ó ÔÈ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙ¤˜, Ï›ÁÔ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ Aã ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ ¶fiÏÂÌÔ, Ô˘
›¯Â ʤÚÂÈ Ù· ¿Óˆ οو. OÈ ÂÈ˙‹Û·ÓÙ˜ Ó¤ÔÈ ˙ËÙÔ‡Û·Ó ÂÂÈ-
ÁfiÓÙˆ˜ ÙËÓ ·ÏÏ·Á‹ ÙÔ˘ ˘¿Ú¯ÔÓÙÔ˜ ÎfiÛÌÔ˘. OÈ ·ÒÏÂȘ ÙÔ˘
ÔϤÌÔ˘ ·ÏÏ¿ Î·È ÔÈ ·ÏÏ·Á¤˜ ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ
Û˘ÓıËÎÒÓ ÙÔ˘˜ Ô‰‹ÁËÛ·Ó Û Â·Ó·ÛÙ·ÙÈΤ˜
Eπιμλεια αφιερματος:
‰È·‰Èηۛ˜ Ô˘ ÍÂΛÓËÛ·Ó ·fi Á·ÏÏÈÎÔ‡˜ ÔÈ-
ËÙÈÎÔ‡˜ ·ÎÏÔ˘˜ Î·È ÂÍ·ÏÒıËÎ·Ó ÛÙ·‰È·Î¿ ¶∂°∫À ∫√À¡∂¡∞∫∏ Ó· Â›‰Ú·ÛË ÛÙËÓ ·ÌÂÚÈηÓÈ΋ Ù¤¯ÓË.
ÛÙËÓ ˘fiÏÔÈË E˘ÚÒË, ÙȘ H¶A ·ÏÏ¿ Î·È ÙËÓ
EÏÏ¿‰·. H ÚÔÙÂÚ·ÈfiÙËÙ· ‰ÈÓfiÙ·Ó È· ÛÙÔÓ
¿ÓıÚˆÔ Î·È ÙË Ê·ÓÙ·Û›· ÙÔ˘. ¶ÚÒÙÔ ·ÈÙÔ‡ÌÂÓÔ ÙˆÓ ÛÔ˘Ú·-
ÏÈÛÙÒÓ ‹Ù·Ó Ë ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘, Ë ·ÔÎ¿Ï˘„‹ ÙÔ˘ ˆ˜
ÔÏfiÙËÙ·, Ë ÂÓ·ÓÙ›ˆÛË Û οı ›‰Ô˘˜ ÌÈÏÈÙ·ÚÈÛÌfi ·ÏÏ¿ ηÈ
ÛÙËÓ ·Ó·Ù˘ÛÛfiÌÂÓË (ÙfiÙÂ) Ù¯ÓÔÎÚ·Ù›·.
A˜ ¿ÚÔ˘Ì fï˜ Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· ·fi ÙËÓ ·Ú¯‹. O ÛÔ˘Ú·ÏÈ-
ÛÌfi˜ Â›Ó·È ¤Ó· ÚˆÙÔÔÚÈ·Îfi ΛÓËÌ· Ô˘ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο «ÂÁηÈ-
ÓÈ¿ÛÙËλ ÙÔ 1924 ÛÙË °·ÏÏ›· –ÌÂÙ¿ ÙËÓ ‰È¿Û·ÛË ÙÔ˘ ÎÈÓ‹-
Ì·ÙÔ˜ NÙ·ÓÙ¿– Ì ÙÔ «M·ÓÈʤÛÙÔ» ÙÔ˘ AÓÙÚ¤ MÚÂÙfiÓ. E›¯Â
Ó· οÓÂÈ Î˘Ú›ˆ˜ Ì ÙË ÏÔÁÔÙ¯ӛ· Î·È ÏÈÁfiÙÂÚÔ Ì ÙËÓ Ù¤¯ÓË,
·Ó Î·È ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔ Î›ÓËÌ· ÛÙ‹ÚÈÍ ÙË Ê‹ÌË ÙÔ˘ ÛÙ· ¤ÚÁ· ο-
ÔÈˆÓ ˙ˆÁÚ¿ÊˆÓ Î·È ÁÏ˘ÙÒÓ, fiˆ˜ ÔÈ ™·Ï‚·ÓÙfiÚ NÙ·Ï›,
M·Í EÚÓÛÙ, XÔ˘¿Ó MÈÚfi, ¶ÈοÛÔ Î.¿. ™ÙÔ ¯ÒÚÔ Ù˘ ÏÔÁÔÙÂ-
¯Ó›·˜ ÔÈ Î˘ÚÈfiÙÂÚÔÈ ÂÎÚfiÛˆÔÈ ‹Ù·Ó Ô AÓÙÚ¤ MÚÂÙfiÓ, Ô
¶ÔÏ EÏ˘¿Ú, Ô AÔÏÈÓ¤Ú Î.¿., ·ÏÏ¿ Î·È Ë ‰ÂηÙÂÙÚ¿¯ÚÔÓË ÙfiÙÂ
EÏÏËÓ›‰· ZÈ˙¤Ï ¶Ú¿ÛÈÓÔ˜ Ô˘ Ù· ÂÊË‚Èο Ù˘ ΛÌÂÓ· ıˆ-
Ú‹ıËÎ·Ó ÚfiÙ˘· ·˘ÙfiÌ·Ù˘ ÁÚ·Ê‹˜.
OÈ ›Ó·Î˜ ÙˆÓ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÒÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ηٷٷÁÔ‡Ó ÛÂ
‰‡Ô ‚·ÛÈΤ˜ ηÙËÁÔڛ˜: H ÚÒÙË ·ÓÙÈÛÙÔȯ› ÂÚ›Ô˘ Û fi,ÙÈ
Ô NÙ·Ï› ÔÓfiÌ·˙ «ÔÓÂÈÚÈο ·ÓÙÈΛÌÂÓ· ˙ˆÁÚ·ÊÈṲ̂ӷ Ì ÙÔ
¯¤ÚÈ» Î·È ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› Û˘Ì‚·ÙÈΤ˜ Ù¯ÓÈΤ˜ ÁÈ· Ó· ·Ô‰ÒÛÂÈ
Ê·ÓÙ·ÛÙÈΤ˜ ÂÈÎfiÓ˜, fiˆ˜ ÔÈ ·ÈÓÈÁÌ·ÙÈΤ˜ Ï·Ù›˜ ÙÔ˘ NÙÂ
K›ÚÈÎÔ. H ‰Â‡ÙÂÚË, ·ÓÙ›ıÂÙ·, ηÙËÁÔÚ›·, ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È ·fi
ÙËÓ ÂÈÓfiËÛË Ó¤ˆÓ Ù¯ÓÈÎÒÓ. K·È ÛÙȘ ‰‡Ô ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÛÙfi-
¯Ô˜ ÙÔ˘ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÒÓ ‹Ù·Ó Ó· ·Ó·Ì›ÍÔ˘Ó ÙÔ ÏÔÁÈÎfi Ì ÙÔ
¿ÏÔÁÔ Î·È, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ Ù· fiÓÂÈÚ·, ÙÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÙÔ˘ Ù˘-
¯·›Ô˘, ÎÈ ¤Ó·Ó ¤Ú· ·fi οı ·ÈÛıËÙÈ΋ ‹ ËıÈ΋ ̤ÚÈÌÓ· ·˘-
ÙÔÌ·ÙÈÛÌfi, Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÔ˘Ó ÌÈ· Ó¤· Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, ÌÈ·Ó
˘ÂÚ–Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·. AÓ¿ÏÔÁÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ ¿ÏψÛÙ ›¯·Ó
Î·È Ù· ¤ÚÁ· ÙˆÓ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÒÓ ÔÈËÙÒÓ fiˆ˜ ÔÈ EÏÈ¿Ú, AÚ·-
ÁÎfiÓ, KÚ‚¤Ï Î.¿. ‹ ÔÈ ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ·ÊÈΤ˜ Ù·Èӛ˜ Ô˘ ›¯Â ‰Ë-
ÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ Ô MÔ˘ÓÈÔ˘¤Ï Ì ÙÔÓ NÙ·Ï›, «EÓ·˜ ·Ó‰·ÏÔ˘ÛÈ·-
Ófi˜ Û·ÏÔ˜» Î·È «H ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ¯Ú˘ÛÔ‡».
K‡ÚÈÔ˜ ÊÔÚ¤·˜ ¤ÎÊÚ·Û˘ Î·È ÚÔ‚ÔÏ‹˜ ÙˆÓ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÈ-
ÎÒÓ È‰ÂÒÓ Î·È ¤ÚÁˆÓ ‹Ù·Ó Ù· ‰È¿ÊÔÚ· ÂÚÈÔ‰Èο. H «™Ô˘ÚÂ-
·ÏÈÛÙÈ΋ E·Ó¿ÛÙ·ÛË» ÂΉȉfiÙ·Ó ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ ·fi ÙÔÓ ¢Â-
Τ̂ÚÈÔ ÙÔ˘ 1924 ·fi ÙÔ˘˜ MÚÂÙfiÓ, EÏ˘¿Ú Î·È AÚ·ÁÎfiÓ.
™Ù· ‰Ò‰Âη Û˘ÓÔÏÈο Ù‡¯Ë Ô˘ ΢ÎÏÔÊfiÚËÛ –ÛÙ·Ì¿ÙËÛÂ
Õ «Tρεις χορευ- ÙÔ 1929– ÊÈÏÔͤÓËÛÂ Û˘ÓÂÚÁ·Û›Â˜ ÙˆÓ NÙÂÛÓfi˜, ÓÙ K›ÚÈÎÔ,
τ
°·ÏÏ›·˜ ‹Ù·Ó ÙÔ «¢ÈÂıÓ¤˜ ™Ô˘Ú·ÏÈÛÙÈÎfi ¢ÂÏÙ›Ô» ÛÙÔ B¤ÏÁÈÔ
(1935– 1940), ÙÔ «¢ÂÏÙ›Ô ÙÔ˘ §ÔÓ‰›ÓÔ˘» (1938–1940) Î·È Ù·
«AÔ„Ë» (1949–’47) Î·È «VVV» (1942–’44) ÛÙË N¤· YfiÚÎË.
AÚÁfiÙÂÚ· Î·È ÂÓÙÂÏÒ˜ ·ÓÂ›Î·ÈÚ·, ÂΉfiıËΠÛÙËÓ EÏÏ¿‰·
·fi ÙÔÓ N¿ÓÔ B·Ï·ˆÚ›ÙË ÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi «¶¿ÏÈ» (1963–’67), ÂȘ
·Ó¿ÌÓËÛÈÓ ›Ûˆ˜ ·ÏÏ¿ Î·È Ì ·ÚÎÂÙ¤˜ ÂÈÚÚÔ¤˜ ·fi ¤Ó· ΛÓË-
Ì· Ô˘ ÛÂ Â˘Úˆ·˚΋ Îϛ̷η ›¯Â È· Âı¿ÓÂÈ.
H ÌÂÁ¿ÏË ¿ÓıËÛË ÙÔ˘ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌÔ‡ Û˘Ì›ÙÂÈ Î˘Ú›ˆ˜ ÌÂ
ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ ’30. ™ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô fï˜ ÙÔ˘ Bã ¶·ÁÎÔÛÌ›Ô˘
¶ÔϤÌÔ˘ ÔÏÏÔ› °¿ÏÏÔÈ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙ¤˜ ·Ó·Áο˙ÔÓÙ·È Ó· ʇ-
ÁÔ˘Ó ÛÙȘ Hӈ̤Ó˜ ¶ÔÏÈÙ›˜ ( M. EÚÓÛÙ, A.
MÚÂÙfiÓ, A. M·ÛfiÓ), ·ÛÎÒÓÙ·˜ ÌÂ ÙÔ ¤ÚÁÔ
Î·È ÙȘ ȉ¤Â˜ ÙÔ˘˜ ·ÂÏ¢ıÂÚˆÙÈ΋ Î·È ˙ˆÔÁfi-
AÓ Î·È ˘‹ÚÍ·Ó Î¿ÔȘ fi„È̘ ÛÔ˘Ú·ÏÈ-
ÛÙÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ Î·È ÌÂÙ¿
ÙÔ 1945, Ô Î¿ı ηÏÏÈÙ¤¯Ó˘ È· ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ ÌÈ· Û¯ÂÙÈο ·ÓÂ-
Í¿ÚÙËÙË ÔÚ›· ÂͤÏÈ͢. O fiÚÔ˜ «ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÈÎfi» Ô˘ ÂÈ-
ÓfiËÛÂ Ô AÔÏÈÓ¤Ú ÙÔ 1917 ÁÈ· Ó· ÂÚÈÁÚ¿„ÂÈ ÙË ı·ÙÚÈ΋ ·-
Úˆ‰›· ÙÔ˘ «OÈ Ì·ÛÙÔ› ÙÔ˘ TÂÈÚÂÛ›·», ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ·ÎfiÌË
Î·È Û‹ÌÂÚ· ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÊÔÚ¤˜ ηْ Â¤ÎÙ·ÛË Î·È ÛÂ Û˘Û¯ÂÙÈ-
ÛÌfi Ì ÙȘ Ê·ÓÙ·ÛÙÈΤ˜, ÙÚÔÌ·ÎÙÈΤ˜ ‹ Î·È ·ÏÏfiÎÔÙ˜ Û˘¯Ó¿
ÂÈÎfiÓ˜ Ô˘ ·ÓȯÓ‡ÔÓÙ·È ÛÙËÓ Ù¤¯ÓË ÔÔÈ·Û‰‹ÔÙ ÂÔ¯‹˜.
AÓ Î·È Ô ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌfi˜ ‹Ù·Ó Ë ÒÛ̈ÛË ÙÔ˘ Ê·ÓÙ·ÛÙÈÎÔ‡
Ì ÙÔ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi, ‹Ù·Ó Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Î·È Î›ÓËÌ· ·ÓÙÈÎÔÌÊÔÚ-
ÌÈÛÙÈÎfi, Ô˘ ¤ıÂÙ ÛÙÔ Â›ÎÂÓÙÚfi ÙÔ˘ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Î·È ÙËÓ
ÂÏ¢ıÂÚ›· ÙÔ˘. A·ÈÙÔ‡Û ÙËÓ ·ÔÎ¿Ï˘„Ë ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ˆ˜
ÔÏfiÙËÙ·, ÈηӋ Ó· Û˘ÏÏ¿‚ÂÈ ÙÔÓ Â·˘Ùfi Ù˘ Û·Ó Ù¤ÙÔÈ· ÌÈ· ‰Â-
‰Ô̤ÓË ÛÙÈÁÌ‹. K›ÓËÌ· ÂÌÓ¢Ṳ̂ÓÔ Î·È ÎÚÈÙÈÎfi, ÂÓ¤ÏÂÍÂ
οı ÏÔÁ‹˜ ·fi„ÂȘ, Û˘ÓÂȉËÙ¤˜ ‹ Î·È Û˘Áί˘Ì¤Ó˜, Ë Úfi-
ıÂÛ‹ ÙÔ˘ fï˜ ‹Ù·Ó ÍÂοı·ÚË: ·Ó·˙ËÙÔ‡Û ¤Ó·Ó Ù‡Ô ·Ó-
ıÚÒÈÓ˘ ‡·Ú͢ Ô˘ ‰ÂÓ Â›¯Â Ù›ÔÙ ÙÔ «‰ÔṲ̂ÓÔ», ÙÔ ÚÔ-
·Ú·Û΢·Ṳ̂ÓÔ, ·ÎÚÈ‚Ò˜ ·ÓÙ›ıÂÙÔ, ‰ËÏ·‰‹, Ì ÚfiÙ˘·
Ô˘ ÂÈÎÚ·ÙÔ‡Ó Û‹ÌÂÚ·. AÓ·˙ËÙÔ‡Û ÙÔ ·fiÏ˘ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜
‰È¿ ̤ۈ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÂΉËÏÒÛÂÈ
fiϘ ÙȘ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ¤˜ ÙÔ˘, ·ÎfiÌË Î·È Ó· ÙȘ ÍÂÂÚ¿ÛÂÈ.
™ÙËÓ EÏÏ¿‰· fiˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó ÛÙÔ ·ÊȤڈ̷ Î·È ÔÈ ÂȉÈÎÔ›,
ÙÔ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÈÎfi ΛÓËÌ· ›¯Â ÙËÓ ·ÓÙÈÛÙÔȯ›· ÙÔ˘ ΢ڛˆ˜ ÛÙË
‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ ÙÔ˘ ’30. KÈ ·˘Ùfi ›¯Â Ó· οÓÂÈ Î˘Ú›ˆ˜ Ì ÙÔÓ
AÓ‰Ú¤· EÌÂÈÚ›ÎÔ Ô˘ ÁÓÒÚÈÛ ÙÔ˘˜ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙ¤˜ ÙÔ 1929 ÛÙÔ
¶·Ú›ÛÈ. «¶ÚÔÛˆÈÎÒ˜ ›¯· ȉȷ›ÙÂÚË ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· Î·È Û‡Ó‰ÂÛÌÔ
ÂȉÈο Ì ÙÔÓ MÚÂÙfiÓ. ™ÙËÓ ¶Ï·˜ MÏ·Ó˜ Û˘Ó·ÓÙÒÌÂı· ηÈ
Û˘˙ËÙÔ‡Û·Ì ÁÈ· ÙËÓ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÙÈ΋ ΛÓËÛË, ÁÈ· ÙȘ ·fi„ÂȘ
Ù˘ ÔÌ¿‰·˜, ÁÈ· ÙËÓ ÂÍ¿ψۋ Ù˘, ÁÈ· Ù· ̤۷ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛ˘
ÙÔ˘ ηıÂÓfi˜ ·fi Ì·˜ Î·È ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ÁÂÓÈÎÒ˜ ·fi ÙËÓ ÎÔÈ-
ÓˆÓÈ΋ „¢ÙÈ¿ Î·È ÙËÓ ·‰ÈΛ·. ™˘˙ËÙÔ‡Û·Ì ÁÈ· ÙÔÓ X¤ÁÎÂÏ, ÙÔÓ
M·ÚÍ, ÙÔÓ EÁÎÂϘ, ÙÔÓ ºÚfiÈÓÙ», ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô ›‰ÈÔ˜ Û ÌÈ· Û˘Ó¤-
ÓÙ¢͋ ÙÔ˘. ™ÙËÓ EÏÏ¿‰·, fï˜, Ô ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌfi˜ ÌÂÙÔÓÔÌ¿ÛÙË-
Π۠˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌfi, fi¯È ÌfiÓÔ ·fi ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÔÓ EÌÂÈÚ›ÎÔ ·ÏÏ¿
Î·È ·fi ÓÂfiÙÂÚÔ˘˜, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ÌÂډ‡ÂÈ Ôχ Ù· Ú¿ÁÌ·Ù·.
¢ÈfiÙÈ, ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌfi˜ Â›Ó·È Î›ÓËÌ· Ô˘ ¿ÓıËÛ ÛÙË ‰ÂηÂÙ›·
ÙÔ˘ ’70 ÛÙË ¢˘ÙÈ΋ E˘ÚÒË Î·È ÙȘ H¶A, Ì ·ÚÈÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈ-
ÛÙÈÎfi ÙÔ˘ ÙËÓ Ù¿ÛË ÚÔ˜ ÌÈ· ·ÎÚ·›·, ·fiÏ˘ÙË ·ÏËıÔÊ¿ÓÂÈ·. OÈ
‰ÈηÈÔÏÔÁ›Â˜ Ô˘ ÚÔ‚¿ÏÏÔÓÙ·È ÁÈ’ ·˘Ù‹Ó ÙË ÌÂÙÔÓÔÌ·Û›· ›ӷÈ
ς» του Πμπλο M·Ó P¤È, M·Í EÚÓÛÙ, ¶ÈοÛÔ Î·È M·ÛfiÓ. «O ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌfi˜ ‰ÈÙÙ¤˜: ·Ê’ ÂÓfi˜ Ë ÌÂÙ·ÊÚ·ÛÙÈ΋ ·fi‰ÔÛË ·fi Ù· Á·ÏÏÈο ηÈ
Πικσο, 1925 ÛÙËÓ ÂÈÙ˘¯›· Ù˘ Â·Ó¿ÛÙ·Û˘» ÂΉȉfiÙ·Ó Â›Û˘ ÛÙÔ ¶·- ·Ê’ ÂÙ¤ÚÔ˘ Ë ÚÔÛ¿ıÂÈ· ·ÓÂÍ·ÚÙËÙÔÔ›ËÛ˘ ·fi ÙÔ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ-
(φωτ.: X
ρμπερτ Ú›ÛÈ ·fi ÙÔ 1930–33 (΢ÎÏÔÊfiÚËÛ·Ó Û˘ÓÔÏÈο ¤ÍÈ Ù‡¯Ë) ¯Ô Á·ÏÏÈÎfi ΛÓËÌ· Î·È Ô Ï‹Ú˘ ÂÍÂÏÏËÓÈÛÌfi˜ ÙÔ˘.
Pιντ, «Iστορες ÔfiÙÂ Î·È ·Ú·¯ÒÚËÛ ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ ÛÙËÓ Ì ¤ÓÙÔÓ˜ Ù¿ÛÂȘ ™‹ÌÂÚ· Ô˘ Ô ‰È¿ÏÔÁÔ˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌfi ¤¯ÂÈ Î·È ¿ÏÈ
Mοντ
ρνας Zω- ÂÎÏÂÎÙÈÎÈÛÌÔ‡ ÂÈıÂÒÚËÛË «MÈÓÒÙ·˘ÚÔ˜» Ô˘ Âͤ‰È‰Â Ô ·ÓÔ›ÍÂÈ Û ‰ÈÂıÓ¤˜ Â›‰Ô, ·˜ Í·Ó·Û·„Ô˘Ì ے ·˘Ùfi ÙÔ
γραφικς», εκδ. EÏÏËÓ·˜ ÎÚÈÙÈÎfi˜ Î·È ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ Ù¤¯Ó˘ KÚÈÛÙÈ¿Ó ZÂÚ‚fi˜, Ô Ú·ÁÌ·ÙÈο Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎfi ΛÓËÌ·, Ô˘ ÛÙfi¯Â˘Â Û ÌÈ·Ó ¿ÏÏË
«Yποδομ», ÁÓˆÛÙfi˜ TÂÚÈ¿ÓÙ, ÙÔ ÔÔ›Ô, Â›Û˘, ¤ÎÏÂÈÛ ÙÔ 1939. AÏÏ· ıÂÒÚËÛË ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘.
1978). ·ÍÈfiÏÔÁ· ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÈο ÂÚÈÔ‰Èο Ô˘ ÂΉ›‰ÔÓÙ·Ó ÂÎÙfi˜ ¶¤Á΢ KÔ˘ÓÂÓ¿ÎË

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 7 I O Y § I O Y 2 0 0 2 3
 Eνα Κμα Ονερων

H «Προμνυμα Eμφυλου Πολμου», του Σαλβα-

ντρ Nταλ, 1936. O Nταλ δεσε στα ργα του το Tου ° πÕ¡¡∏ M ¶Ÿ§∏ ÎÔ„Â ÙÔ˘˜ ‰ÂÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘ Ì ÙÔ Î›ÓËÌ·
ονειρικ με το ειρωνικ και το μεταφορικ με το ÙÔ˘ ÓÙ·ÓÙ·˚ÛÌÔ‡. √È ÔÈËÙ¤˜, Â˙Ô-
σαρκαστικ (φωτ.: Xρμπερτ Pιντ, «Iστορα της Δρος Iστορικο Tχνης ÁÚ¿ÊÔÈ Î·È Î·ÏÏÈÙ¤¯Ó˜ Ô˘ Û˘Ó‰¤ıË-
Mοντρνας Zωγραφικς», εκδ. «Yποδομ», 1978). Î·Ó Ì’ ·˘Ùfi, ̤۷ Û ̛· ηٿÛÙ·ÛË
·ÚÔ͢ÛÌÔ‡, ÂÈÚ·Ì·Ù›ÛÙËÎ·Ó Ì ÙÂ-

O I ANTPE M¶PETON, §Ô˘› ∞Ú·-

ÁÎfiÓ Î·È ºÈÏ› ™Ô˘Ò, ÙÔ
1919, ›‰Ú˘Û·Ó ÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi
«Littérature», ÙÔ ÔÔ›Ô ÁÚ‹ÁÔÚ·, οو
·fi ÙË ‰È‡ı˘ÓÛË ÙÔ˘ ªÚÂÙfiÓ, ‰È¤-
¯ÓÈΤ˜ fiˆ˜ Ë «·˘ÙfiÌ·ÙË ÁÚ·Ê‹»,
ηÏÏȤÚÁËÛ·Ó ÂÌÂÈڛ˜, fiˆ˜ Ë
‡ÓˆÛË, ·ÊËÁ‹ıËÎ·Ó Î·È Î·Ù¤ÁÚ·-
„·Ó Ù· fiÓÂÈÚ¿ ÙÔ˘˜, ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÒÓÙ·˜
ÂΛӘ ÙȘ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ Ô˘ Ô‰‹ÁË-

4 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 7 I O Y § I O Y 2 0 0 2
Û·Ó ÛÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙÔ˘ ÛÔ˘Ú·ÏÈ-
ÛÌÔ‡. ΔÔ 1924 Â›Ó·È Ë Â›ÛËÌË ¯ÚÔÓÈ¿
Á¤ÓÓËÛ˘ ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ – Ô ªÚÂÙfiÓ
‰ËÌÔÛ›Â˘Û ÙÔ «™Ô˘Ú·ÏÈÛÙÈÎfi ª·ÓÈ-
ʤÛÙÔ», Ì ÂÌÊ·Ó›˜ ÙȘ ÂÈÚÚÔ¤˜ Ù˘
ıˆڛ·˜ ÙÔ˘ ºÚfiÈÓÙ, ÛÙÔ ÔÔ›Ô Úfi-
‚·ÏÏ ÙËÓ ·Í›· ÙÔ˘ „˘¯ÈÎÔ‡ ·˘ÙÔÌ·ÙÈ-
ÛÌÔ‡ Î·È ‰È·Î‹Ú˘ÙÙ ÙËÓ ›ÛÙË ÙÔ˘
ÛÙË «ÌÂÏÏÔÓÙÈ΋ Û˘Á¯ÒÓ¢ÛË ÙˆÓ
‰‡Ô ηْ Â›Ê·ÛÈÓ ÙfiÛÔ ·ÓÙÈÊ·ÙÈÎÒÓ
ηٷÛÙ¿ÛˆÓ, ÙÔ˘ ÔÓ›ÚÔ˘ Î·È Ù˘
Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜, Û’ ¤Ó· ›‰Ô˜ ·fiÏ˘-
Ù˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜». ∞˘Ù‹ ÙËÓ ˘ÂÚ
– Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÂÓÓÔÔ‡Û·Ó ÔÈ ÛÔ˘-
Ú·ÏÈÛÙ¤˜ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, fiÙ·Ó ·Ó·Ê¤-
ÚÔÓÙ·Ó ÛÙÔ «ı·˘Ì·ÛÙfi». ΔËÓ ›‰È· ¯ÚÔ-
ÓÈ¿ ÍÂΛÓËÛÂ Ë ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ «°Ú·-
Ê›Ԣ ™Ô˘Ú·ÏÈÛÙÈÎÒÓ ∂Ú¢ÓÒÓ» Î·È Ë
¤Î‰ÔÛË Ù˘ «™Ô˘Ú·ÏÈÛÙÈ΋˜ ∂·Ó¿-
ÛÙ·Û˘», Â›ÛËÌÔ˘ ÔÚÁ¿ÓÔ˘ ÙÔ˘ ÎÈÓ‹-
Ì·ÙÔ˜.
√ ·˘ÙÔÌ·ÙÈÛÌfi˜, ÙÔ fiÓÂÈÚÔ, ÙÔ
«·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈο Ù˘¯·›Ô» Î·È ÙÔ ·Û˘Ó›-
‰ËÙÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛ·Ó ıÂÌÂÏÈÒ‰Ô˘˜ ÛËÌ·-
Û›·˜ ÛÙÔȯ›· ÛÙÔ ÍÂΛÓËÌ· ÙÔ˘ ÛÔ˘-
Ú·ÏÈÛÌÔ‡, Ô˘, ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ÏÔ-
ÁÔÙ¯ÓÈÎfi Î·È Î·ÏÏÈÙ¯ÓÈÎfi ΛÓËÌ·,
ÊÈÏÔ‰ÔÍÔ‡Û ӷ Â›Ó·È ÛÙ¿ÛË Î·È ÙÚfi-
Ô˜ ˙ˆ‹˜, „˘¯È΋
ηٿÛÙ·ÛË, ¤Î-
ÊÚ·ÛË Ì›·˜ ÊÈÏÔ-
ÛÔÊÈ΋˜ Î·È ÂÈ-
™Ô˘Ú·ÏÈÛÌfi˜: ÙÔ
ÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ·Ó·˙‹-
ÙËÛ˘. ™ÙËÓ Ú·Á-
ÈÔ ·ÓÙÈÚÔÛˆ¢ÙÈ-
Ì·ÙÈÎfiÙËÙ·, ˆ˜ ¤Ó· Îfi ΛÓËÌ· ÙÔ˘ MÂ-
·˘ÛÙËÚ¿ ‰ÔÌË̤-
ÓÔ Û‡ÛÙËÌ·, ‚·ÛÈ- ÛÔÔϤÌÔ˘ ÛÙËÓ Â˘-
Ṳ̂ÓÔ ÛÙË ÏÔÁÈ΋
Î·È ÙË Û˘Ó›‰ËÛË,
Úˆ·˚΋ Ù¤¯ÓË
ÔÈ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙ¤˜
·ÓÙÈ·Ú¤ıÂÙ·Ó ÙËÓ
ÚfiÎÏËÛË Î·È ÙËÓ ÂÓÂÚÁÔÔ›ËÛË Ù˘
Ê·ÓÙ·Û›·˜, ÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ¯·ÚÙÔ-
ÁÚ¿ÊËÛ˘ ·ÁÓÒÛÙˆÓ, ·ÓÂÍÂÚ‡ÓËÙˆÓ
Î·È ÛÎÔÙÂÈÓÒÓ ÂÚÈÔ¯ÒÓ, ÙËÓ ·Ôο-
Ï˘„Ë Ù˘ ÔÈËÙÈ΋˜ ÙÔ˘ ÔÓ›ÚÔ˘, ÙËÓ
·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË ÙÔ˘ ·Û˘Ó›‰ËÙÔ˘.
ªÂ ·Ó·ÙÚÂÙÈ΋ ‰È¿ıÂÛË Î·Ù·‰›Î·-
˙·Ó οı ÌÔÚÊ‹ Ù¤¯Ó˘ Î·È ¤ÎÊÚ·Û˘
Ô˘ ·ÓÙ·Ó·ÎÏÔ‡ÛÂ ÙÔÓ ÔÚıÔÏÔÁÈÛÌfi
ÙÔ˘ ‰˘ÙÈÎÔ‡ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÔ‡ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡,
ÙËÓ ËıÈ΋, ÙÔ˘˜ ıÂÛÌÔ‡˜ Î·È ÙÔ˘˜ η-
ÓfiÓ˜ Ù˘ ·ÛÙÈ΋˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Ô˘ ›¯Â
Ô‰ËÁ‹ÛÂÈ ÛÙË ÊÚ›ÎË ÙÔ˘ ∞’ ¶·ÁÎÔÛÌ›-
Ô˘ ¶ÔϤÌÔ˘. ∞Ô˙ËÙÔ‡Û·Ó ÙËÓ Ï‹ÚË
·Ô‰¤ÛÌ¢ÛË ÙÔ˘ Ó‡̷ÙÔ˜, ÙËÓ
·ÔηٿÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ÂÓÈ·›Ô˘ Ù˘ ·Ó-
ıÚÒÈÓ˘ ‡·Ú͢, ÙËÓ ÂͤÁÂÚÛË ÂÓ¿-
ÓÙÈ· Û οı ÌÔÚÊ‹ ÂÍÔ˘Û›·˜ Î·È Î·-
Ù·›ÂÛ˘, Ì›· «Ó¤· ‰È·Î‹Ú˘ÍË ÙˆÓ ‰È-
Î·ÈˆÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘», ¤Ó· Ó¤Ô
·ÓıÚˆÈÛÌfi, ÛÙËÚÈ˙fiÌÂÓÔ ÛÙËÓ ÂÏ¢-
ıÂÚ›·, ÙÔÓ ¤ÚˆÙ· Î·È ÙËÓ Ô›ËÛË. ª¤-
Î·È ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. ΔÔ ı¤Ì· Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ- ÚÔ ‹ ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ ‚·ıÌfi, ¤¯ÂÈ ‰Â¯Ù› Â- poésie), ÛÙfi¯Ô Î·È ÊÈÏÔ‰ÔÍ›· ÙˆÓ Â-
΋˜ Î·È ÔÏÈÙÈ΋˜ ‰Ú¿Û˘ ‰È·‰Ú·Ì¿ÙÈ- Ú·ÈÙ¤Úˆ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·. ™Â η̛· ÂÚ›- ÚÈÛÛfiÙÂÚˆÓ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÒÓ ˙ˆÁÚ¿-
Û ηıÔÚÈÛÙÈÎfi ÚfiÏÔ ÛÙËÓ ÔÚ›· ÙÔ˘ ÙˆÛË, Â›Û˘, ‰ÂÓ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÌË ÊˆÓ.
ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ Î·È ÔÈ ÔÏÈÙÈΤ˜ ÂÈÏÔÁ¤˜ ·Ú·ÛÙ·ÙÈΤ˜ Û˘Óı¤ÛÂȘ, ·ÊÔ‡ Î·È ∏ ۯ‰ȷÛÙÈ΋ Î·È Ë ¯ÚˆÌ·ÙÈ΋
ÙˆÓ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÒÓ ÁÓÒÚÈÛ·Ó ÔÏϤ˜ ÛÙȘ ÈÔ ·ÊËÚË̤Ó˜ ·’ ·˘Ù¤˜ οÔÈÔ ·ÎÚ›‚ÂÈ· Î·È Î·ı·ÚfiÙËÙ· ÛÙËÓ ·fi‰Ô-
‰È·Î˘Ì¿ÓÛÂȘ (ÌˉÂÓÈÛÌfi˜, ·Ó·Ú¯È- ı¤Ì· ˘Ô‰ËÏÒÓÂÙ·È ¤ÛÙˆ Î·È ˘·ÈÓÈ- ÛË ÙˆÓ ÌÔÚÊÒÓ Î·È ÙˆÓ ÏÂÙÔÌÂÚÂÈ-
ÛÌfi˜, ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÌfi˜, ÛÙ·ÏÈÓÈÛÌfi˜, ÎÙÈο. ÒÓ, ¤Ó·˜ ۯ‰fiÓ ·Î·‰ËÌ·˚Îfi˜ ÙÚfiÔ˜,
ÙÚÔÙÛÎÈÛÌfi˜ ·Ó¿ÌÂÛ· Û ¿ÏϘ). ΔÔ ÛËÌ·ÙÔ‰ÔÙ› ÙË ‰Â‡ÙÂÚË Î·Ù‡ı˘ÓÛË
1930 Ô ªÚÂÙfiÓ ‰ËÌÔÛ›Â˘Û ÙÔ «¢Â‡- OÈ ÚˆÙÂÚÁ¿Ù˜ Ù˘ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÈ΋˜ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋˜, Ô˘
ÙÂÚÔ ™Ô˘Ú·ÏÈÛÙÈÎfi ª·ÓÈʤÛÙÔ» Î·È Û˘¯Ó¿ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ ÌÂÏÂ-
ÍÂΛÓËÛÂ Ë ¤Î‰ÔÛË Ù˘ ÂÈıÂÒÚËÛ˘ √ ª·Í EÚÓÛÙ ÛÙ¿ıËÎÂ Ô ÌÂÁ¿ÏÔ˜ Úˆ- ÙËÙ¤˜ ˆ˜ ÈÏÔ˘˙ÈÔÓÈÛÙÈÎfi˜ ‹ Ó·ÙÔ˘Ú·ÏÈ-
«√ ™Ô˘Ú·ÏÈÛÌfi˜ ÛÙËÓ ÀËÚÂÛ›· Ù˘ ÙÔfiÚÔ˜ ÙÔ˘ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌÔ‡, ‰›ÓÔÓÙ·˜ ÛÙÈÎfi˜ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌfi˜. √È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ›
∂·Ó¿ÛÙ·Û˘». ¤Ó· ¤ÚÁÔ ÔχÌÔÚÊÔ Î·È ÔÏ˘Û‹Ì·- ˘ÈÔıÂÙÔ‡Ó ¤Ó· Ú·ÏÈÛÙÈÎfi ‡ÊÔ˜, Û¯Â-
∏ Ù¤¯ÓË, Î·È ÂȉÈÎfiÙÂÚ· Ë ˙ˆÁÚ·ÊÈ- ÓÙÔ, ÙÔÌ‹ ÛÙËÓ Ù¤¯ÓË ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·. ‰fiÓ ÊˆÙÔÁÚ·ÊÈÎfi. ÃÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó
΋, ‹Ù·Ó ÙÔ Î·Ù·ÏÏËÏfiÙÂÚÔ ›Ûˆ˜ ̤ÛÔ ™ÙȘ Û˘Óı¤ÛÂȘ ÙÔ˘ ÙÔ ·Ú¯¤ÁÔÓÔ Û˘Ó·- ˘ÏÈÎfi ·fi ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· –ÌÔÚ-
Ó· ·ÔÎ·Ï˘ÊıÔ‡Ó Î·È Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ·- ÓÙ¿ÂÈ ÙÔ Ê˘ÛÈÎfi, Ô ÔÚ·Ì·ÙÈÛÌfi˜ ÙË Ê·- ʤ˜ Î·È ·ÓÙÈΛÌÂÓ· Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô-
ÛÙÔ‡Ó Ì ÂÈÎfiÓ˜ ÔÈ ‚·ı‡ÙÂÚ˜ ÂÚÈÔ- ÓÙ·Û›·, ÔÈ ÂÌÌÔÓ¤˜ ÙÔ fiÓÂÈÚÔ. ª¤Û· ÓÙ·È ·ÔÍÂӈ̤ӷ ·fi ÙÔ Ê˘ÛÈÎfi Â-
¯¤˜ ÙÔ˘ ·Û˘Ó›‰ËÙÔ˘. ¶·ÚfiÏÔ Ô˘ Ô ·fi Ì›· ‰È·Ú΋ ÂÓÂÚÁÔÔ›ËÛË Î·È ÂÚÂ- ÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Î·È ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘˜– ·ÏÏ¿
ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌfi˜ ÍÂΛÓËÛ ηٿ ‚¿ÛË ˆ˜ ıÈÛÌfi Ù˘ Ê·ÓÙ·Û›·˜ ÂȉÈÒÎÂÈ ÙËÓ Î·È Â͈Ú·ÁÌ·ÙÈΤ˜, ·ÚÔÛ‰ÈfiÚÈÛÙ˜
ÏÔÁÔÙ¯ÓÈÎfi ΛÓËÌ·, ÁÚ‹ÁÔÚ· ηıÈÂ- ·ÔÎ¿Ï˘„Ë Ù˘ ‚·ı‡ÙÂÚ˘ ÛËÌ·Û›·˜ ÂÈÓÔË̤Ó˜ ÌÔÚʤ˜. ∏ ·ÔÛÙÚÔÊ‹
ÚÒıËÎÂ Î·È Û˘Ó‰¤ıËΠÛÙË Û˘Ó›‰Ë-
ÛË ÙÔ˘ ÎÔÈÓÔ‡ Ì ÙȘ ÂÈηÛÙÈΤ˜ Ù¤-
¯Ó˜. ¶ÔÙ¤, ˆÛÙfiÛÔ, ‰ÂÓ ˘‹ÚÍ ¤Ó·
ÂÓÈ·›Ô ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÈÎfi ‡ÊÔ˜ (fiˆ˜ ÛÂ
¿ÏÏ· ÎÈÓ‹Ì·Ù·, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÛÙÔÓ
΢‚ÈÛÌfi), ·ÏÏ¿ Ô Î¿ı ηÏÏÈÙ¤¯Ó˘ ‰Ë-
ÌÈÔ‡ÚÁËÛ ¤Ó· ·˘ÛÙËÚ¿ ÚÔÛˆÈÎfi
Î·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÈÌÔ ¤Ú-
ÁÔ, ¤Ú· ·fi ÙȘ
ÔÔÈÂÛ‰‹ÔÙÂ
ÂÈÚÚÔ¤˜. √ ÛÔ˘-
Ú·ÏÈÛÌfi˜, ¿Ïψ-
ÛÙÂ, ¿Óˆ ·’ fiÏ·
‹Ù·Ó ÌÈ· Û˘Ó¿-
ÓÙËÛË «ÌÔÓ·‰È-
ÎÒÓ Î·È ·ÓÂ·Ó¿-
ÏËÙˆÓ ÚÔÛÒ-
ˆÓ». AÌÂÛË Â›-
‰Ú·ÛË ¿ÛÎËÛÂ ÙÔ
¤ÚÁÔ ÙˆÓ ºÚ¿ÓÛȘ
¶ÈηÌÈ¿, ª·Ú-
Û¤Ï ¡Ù˘Û¿Ó, ¶¿Ô˘Ï ∫Ï¤Â Î·È ¶¿ÌÏÔ
¶ÈοÛÔ –Ô ÔÔ›Ô˜ ıˆڋıËÎÂ Ô ÎÔÚ˘-
Ê·›Ô˜ ÚˆÙÂÚÁ¿Ù˘ ÙÔ˘ ÛÔ˘Ú·ÏÈ-
ÛÌÔ‡– ÂÓÒ Ë ÌÂÙ·Ê˘ÛÈ΋ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋
ÙÔ˘ Δ˙fiÚÙ˙ÈÔ ¡ÙÂ ∫›ÚÈÎÔ ÛÙ¿ıËÎÂ ·Ô-
Î·Ï˘ÙÈ΋ Î·È Î·ıÔÚÈÛÙÈ΋. √ ªÚÂ-
ÙfiÓ ·Ó¤Ï·‚ ÙËÓ ÚÔ‚ÔÏ‹ Î·È ÙËÓ ˘Â-
Ú¿ÛÈÛË ÙÔ˘ ÂÈηÛÙÈÎÔ‡ ÛÔ˘Ú·ÏÈ-
ÛÌÔ‡ Û ̛· ÛÂÈÚ¿ ‰ÔÎÈÌ›ˆÓ Ì ٛÙÏÔ
«√ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌfi˜ Î·È Ë ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋»,
Ô˘ ·ÔÙ¤ÏÂÛ ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ·Ó·ÊÔÚ¿˜
ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ Ù¤¯ÓË
·˘Ù‹.
∏ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÈ΋ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ ÂÚÈ-
Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ‰‡Ô ‚·ÛÈΤ˜ ηÙ¢ı‡ÓÛÂȘ,
fi¯È Ì ·˘ÛÙËÚfiÙËÙ· ÔÚÈÔıÂÙË̤Ó˜,
·ÊÔ‡ Ôχ Û˘¯Ó¿ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘
‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È Î·È ÔÈ ‰‡Ô.
∏ ÚÒÙË Î˘ÚÈ¿Ú¯ËÛ ÙËÓ «ËÚˆÈ΋ Â-
Ú›Ô‰Ô» ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ (1924 – 1929)
Î·È Û˘ÓÈÛÙÔ‡Û ¤Ó· ÈÔ ·ÊËÚË̤ÓÔ
‡ÊÔ˜, ÛÙËÚÈ˙fiÌÂÓÔ Û ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi H «H ωραα κηπουρς»
Û· Û’ ¤Ó· Ù¤ÙÔÈÔ Ï·›ÛÈÔ Ù· ÂӉȷʤ- ÛÙËÓ Ù¯ÓÈ΋ Ù˘ «·˘ÙfiÌ·Ù˘ ÁÚ·- του Πολ Kλε, 1939
ÚÔÓÙ·, ÔÈ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ Î·È ÔÈ ÌÂϤÙ˜ ÙˆÓ Ê‹˜» Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Û·Ó ÔÈ ÛÔ˘ÚÂ- (φωτ.: Xρμπερτ Pιντ,
ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÒÓ ÂÎÙ›ÓÔÓÙ·Ó ·fi ÙËÓ
Ù¤¯ÓË ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, ÙˆÓ „˘¯Èο ·ÚÚÒ-
ÛÙˆÓ Î·È ÙˆÓ ÚˆÙÔÁfiÓˆÓ Ò˜ ÙË Ì·-
Á›·, ÙÔÓ Ì˘ÛÙÈÎÈÛÌfi Î·È ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ
Ù˘ ∞Ó·ÙÔÏ‹˜, ÂÓÒ Âͤ¯Ô˘Û· ı¤ÛË
ÛÙȘ ·Ó·˙ËÙ‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜ ηÙ›¯Â Ë ÛÂ-
ÍÔ˘·ÏÈÎfiÙËÙ· Î·È Ë ÂÚˆÙÈ΋ Û˘ÌÂÚÈ-
ÊÔÚ¿.
H «‰È·Ú΋˜ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË»
∞fi ÙËÓ ÚÒÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ù˘ ›‰Ú˘Û‹˜
ÙÔ˘ Ô ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌfi˜ ·˘ÙÔ·Ó·ÎËÚ‡¯ÙË-
ΠÂ·Ó·ÛÙ·ÙÈÎfi˜, ÚÔˆıÒÓÙ·˜ ÙËÓ
ȉ¤· Ù˘ ÂÁηı›‰Ú˘Û˘ ÌÈ·˜ «‰È·ÚÎÔ‡˜
Â·Ó¿ÛÙ·Û˘», Ô˘ ı· ¿ÏÏ·˙ ÙË ˙ˆ‹
·ÏÈÛÙ¤˜ ÔÈËÙ¤˜ ÁÈ· ÙËÓ ¤Ú¢ӷ ÙˆÓ
‰˘Ó¿ÌÂˆÓ ÙÔ˘ ·Û˘Ó›‰ËÙÔ˘ Î·È ‹Ù·Ó Ô
˘Ú‹Ó·˜ ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ Ì·ÓÈʤÛÙÔ˘ ÙÔ˘
ªÚÂÙfiÓ. ∞ÚÎÂÙÔ› ˙ˆÁÚ¿ÊÔÈ Âȉ›ˆ-
Í·Ó Ó· ÂÂÍÂÚÁ·ÛÙÔ‡Ó ÙÔ ÂÈηÛÙÈÎfi
Ù˘ ÈÛÔ‰‡Ó·ÌÔ. Δ· «·˘ÙfiÌ·Ù·» ηÏÏÈ-
ÁÚ·ÊÈο Û¯¤‰È· Î·È ÔÈ ›Ó·Î˜ ÊÙÈ·Á-
̤ÓÔÈ Ì ¿ÌÌÔ ÙÔ˘ ∞ÓÙÚ¤ ª·ÛfiÓ, ¤ÚÁ·
ÙÔ˘ ÿӘ ∞Ú Î·È ÃÔ˘¿Ó ªÈÚfi, ÔÈ Êˆ-
ÙÔÁÚ·ÊÈÎÔ› ÂÈÚ·Ì·ÙÈÛÌÔ› ÙÔ˘ ª·Ó
ƒ·›˘, Ù· ÊÚÔÙ¿˙ Î·È ÁÎÚ·Ù¿˙ ÙÔ˘ ª·Í
∂ÚÓÛÙ, ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο
·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·. ¶·ÚfiÏÔ Ô˘ Ù· ¤ÚÁ·
·˘Ù¿ ¤¯Ô˘Ó οÔȘ ·fi ÙȘ ȉÈfiÙËÙ˜
ÌÈ·˜ «·˘ÙfiÌ·Ù˘» Ù¯ÓÈ΋˜, Â›Ó·È Ê·-
ÓÂÚfi fiÙÈ Ë ÙÂÏÈ΋ ÂÈÎfiÓ·, Û ÌÂÁ·Ï‡ÙÂ-
ÙˆÓ ÌÔÚÊÒÓ Ô˘ ·Ó·‰‡ÔÓÙ·È ·fi ÙÔ «Iστορα της Mοντρνας
·Û˘Ó›‰ËÙÔ, ÂÓÒ È‰È·›ÙÂÚ· ¢ÚËÌ·ÙÈ- Zωγραφικς», εκδ.
Îfi˜ Î·È Î·ÈÓÔÙfiÌÔ˜ ÛÙ¿ıËΠÛÙÔÓ ÙÔ- «Yποδομ», 1978).
̤· Ù˘ Ù¯ÓÈ΋˜. √ ÃÔ˘¿Ó ªÈÚfi η٤-
¯ÂÈ Ì›· ÂÍ›ÛÔ˘ ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ı¤ÛË ÛÙËÓ
Ù¤¯ÓË ÙÔ˘ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌÔ‡. ™Ù· ¤ÚÁ·
ÙÔ˘ ÔÈ ÌÔÚʤ˜ ÙÔ˘ Ê˘ÛÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘ ÌÂ-
Ù·Û¯ËÌ·Ù›˙ÔÓÙ·È Û ·ÊËÚË̤ӷ ‚Èfi-
ÌÔÚÊ· ÌÔÙ›‚·, ·ÔηχÙÔ˘Ó ÛÙ·‰È·-
ο ¤Ó· Ó¤Ô ÎfiÛÌÔ ÂÈÎfiÓˆÓ, ÚÔÙ›-
ÓÔ˘Ó Ì›· Â·ÓÂÚÌËÓ›· ÙÔ˘ ÔÚ·ÙÔ‡
ÎfiÛÌÔ˘, fiÔ˘ Ë ·È‰È΋ Ê·ÓÙ·Û›·, Ô
·˘ÙÔÌ·ÙÈÛÌfi˜, Ë Ì·ÁÈ΋ – ÔÓÂÈÚÈ΋
·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ·, ·ÏÏ¿ Î·È Ì›· ‚·ı‡ÙÂÚË
„˘¯ÔÏÔÁÈ΋ ·Ú¿ÌÂÙÚÔ˜ Û˘Óı¤ÙÔ˘Ó
Ì›· ÔÈËÙÈ΋ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ (peinture –
H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 7 I O Y § I O Y 2 0 0 2 5
 P Aπ αριστερ οι Aντρ Mπρετν, Nιγκο Pιβρα,
Λον Tρτσκι και Zακλν Mπρετν, στο Mεξικ, το
1938. Στη συνντηση αυτ ο μεν Tρτσκι σκιαγρφη-
σε τους δρμους της επανστασης και ο Mπρετν του
εξθεσε τη θεωρα του σουρεαλισμο!. Aπ’ λα σα
κουσε ο Tρτσκι επκρινε το «αντικειμενικ τυχαο»,
γιατ θεωρο!σε τι «κρατει να παρθυρο ανοιχτ
H H λογοτεχνικ ομδα των σουρεαλιστν το στο υπερπραν». Συμφνησαν απλυτα για την κοινω-
1922: Aντρ Mπρετν, Πολ Eλιρ, Tριστν νικ αποστολ του καλλιτχνη και απ κοινο! με τον
Tζαρα και Mπενζαμν Περ. Συνεργζονταν Pιβρα συνταξαν το μανιφστο «Για μια ανεξρτητη
λοι στην εφημερδα «Litterature», που κατ- επαναστατικ τχνη» (φωτ.: Aντρ Mπρετν, «Mανιφ-
γραφαν κυρως τις απψεις τους για τη γλσ- στα του σουρεαλισμο!», εκδ. «Δωδνη» 1972).
σα (φωτ.: Aντρ Mπρετν, «Mανιφστα του
σουρεαλισμο!», εκδ. «Δωδνη» 1972).

ÙÔ˘ °¿ÏÏÔ˘ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÙ‹ ÔÈËÙ‹ ÙÔ˘

19Ô˘ ·ÈÒÓ· §ˆÙÚ·ÌfiÓ ÁÈ· ÙÔ ÙÈ ıˆ-
ÚÔ‡Û ÔÌÔÚÊÈ¿ («ÙË Û˘Ìو̷ÙÈ΋
Û˘Ó¿ÓÙËÛË ÌÈ·˜ ÔÌڤϷ˜ Ì ̛· Ú·-
ÙÔÌ˯·Ó‹ ¿Óˆ Û’ ¤Ó· ÙÚ·¤˙È ·Ó·-
ÙÔÌ›·˜») ·ÔÙ¤ÏÂÛ ÚfiÙ˘Ô ÁÈ· ÙÔ˘˜
ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙ¤˜. ΔÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ù˘ ¤ÎÏË-
͢ ‹Ù·Ó ÚˆÙ·Ú¯È΋˜ ÛËÌ·Û›·˜ ÁÈ·
ÙËÓ ˘¤Ú‚·ÛË Ù˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜
Î·È ÙËÓ Î·Ù¿ÚÁËÛË Ù˘ ÏÔÁÈ΋˜.
∞ÚÔÛ‰fiÎËÙÔÈ Û˘Ó‰˘·ÛÌÔ›, ·›ı·ÓÔÈ
Û˘Û¯ÂÙÈÛÌÔ›, ·Ú·ÌÔÚÊÒÛÂȘ Î·È ÌÂ-
Ù·ÌÔÚÊÒÛÂȘ, ·Ó·ÙÚÔ¤˜ ÙˆÓ ÏÔÁÈÎÒÓ
Û¯¤ÛˆÓ, ·ÓÙÈÊ·ÙÈΤ˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ,
Û˘ÓÂÈÚÌÔ› Î·È ·Û¿ÊÂȘ ÔÙÈÎÔÔÈÔ‡Ó
ÙÔ ·Û˘Ó›‰ËÙÔ, ·Ô‰›‰Ô˘Ó ÙËÓ ·ÓÙÈÚÂ-
·ÏÈÛÙÈ΋ ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ· ÙÔ˘ ÔÓ›ÚÔ˘,
·Ó·‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó ÙÔ ·Ú¿‰ÔÍÔ Î·È ÙÔ Ê·-
ÓÙ·ÛÙÈÎfi ÙÔ˘ ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘ Ù˘ ÂÈÎfi-
Ó·˜. ΔÔ Û˘ÓÔÏÈÎfi ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÂÓÙ›ÓÂ-
Ù·È ÛÙÔÓ Ì¤ÁÈÛÙÔ ‚·ıÌfi ·fi ÙË Û˘ÓÂÈ-
‰ËÙ‹ ¯Ú‹ÛË ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÒÓ ÌÔÚÊÒÓ
Î·È Ù¯ÓÈÎÒÓ. ™ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ 1930 ÛÙÔ Î›ÓËÌ· Ï ˆ˜ ‚·ÛÈ΋ ÚÔ¸fiıÂÛË Û˘ÓÔ¯‹˜ ηÏÏÈÙ¤¯Ó˜ ÂͤıÂÛ·Ó ›Ó·Î˜, ÁÏ˘-
√ À‚ Δ·Á· ˙ˆÁÚ·Ê›˙ÂÈ ·ÁˆÌ¤Ó·, ÂÓÙ¿¯ıËηÓ, ·Ó¿ÌÂÛ· Û ¿ÏÏÔ˘˜ ηÏ- Ù˘ ÔÌ¿‰·˜. ™ÙËÓ ÔÚ›· fï˜ ͤ- Ù¿, Û¯¤‰È· ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÈο ·ÓÙÈΛ-
¿¯ÚÔÓ· Î·È ·¯·Ó‹ ÙÔ›· Ì ·Ú¿ÍÂÓ· ÏÈÙ¤¯Ó˜, Î·È ÔÈ ∞ÏÌ¤ÚÙÔ Δ˙·ÎÔ̤ÙÈ, Û·Û·Ó ¤ÓÙÔÓ˜ ÂÛˆÙÂÚÈΤ˜ ÎÚ›ÛÂȘ, ÌÂÓ·, ‚È‚Ï›· Î·È ÊˆÙÔÁڷʛ˜. ∏ ‰È·-
ÌÔÚÊÒÌ·Ù· Î·È ·ÔÏÈıÒÌ·Ù·, Û ¢- μ›ÎÙˆÚ ªÚ¿Ô˘ÓÂÚ, ÷Ә ª¤ÏÌÂÚ, ·ÌÊÈÛ‚ËÙ‹ÛÂȘ Î·È ‰È·ÊˆÓ›Â˜, Û¯ÂÙÈ- ÛÔÚ¿ ÙÔ˘ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌÔ‡ ÂÓÙ¿ıËÎÂ
ı›· ·ÓÙÈÛÙÔȯ›· Ì ̛· ÂÛˆÙÂÚÈ΋ OÛÎ·Ú ¡ÙÔÌ›ÓÁÎÂ˙, ∫Ô˘ÚÙ ™¤ÏÈÁÎÌ·Ó Î¿ Ì ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ ÙˆÓ ·Ó·˙ËÙ‹- Ì ÙÔ Í¤Û·ÛÌ· ÙÔ˘ μã ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ˘
Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, Ô ¶ÒÏ ¡ÙÂÏ‚Ò Á˘- Î·È ƒÔÌ¤ÚÙÔ ª¿Ù·. ∏ ·Ú·ÁˆÁ‹ Â›- ÛÂˆÓ Î·È ÙˆÓ ÂÈÏÔÁÒÓ. ∞Ô¯ˆÚ‹- ¶ÔϤÌÔ˘, ηٷÎÙÒÓÙ·˜ Ì›· ·ÁÎfi-
Ó·ÈΛ˜ ÊÈÁÔ‡Ú˜ ̤۷ Û ÔÓÂÈÚÈÎÔ‡˜, Û˘ ·ÓÙÈÎÂÈÌ¤ÓˆÓ ·ÔÙ¤ÏÂÛ ÙËÓ ›‰È· ÛÂȘ, ‰È·Áڷʤ˜ Î·È Û¯›ÛÌ·Ù· ÚÔη- ÛÌÈ· ÛÊ·›Ú· ÂÈÚÚÔ‹˜, ‰È·ÙËÚÒÓÙ·˜
ÛȈËÏÔ‡˜ Î·È ¤ÓÙÔÓ· ÛÎËÓÔÁÚ·ÊÈ- ‰ÂηÂÙ›· Ì›· ·ÎfiÌË ÁfiÓÈÌË Î·È ÂӉȷ- ÏÔ‡Û·Ó ÂÓÙ¿ÛÂȘ Î·È ¤ÓÙÔÓ˜ ‰È·Ì¿- ·ÎÌ·›Â˜ ÙȘ ȉ¤Â˜, ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ›· Î·È ÙÔ
ÎÔ‡˜ ¯ÒÚÔ˘˜, Ô ƒÂÓ¤ ª·ÁÎÚ›Ù ÂÈÎÂ- ʤÚÔ˘Û· ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÙˆÓ ÛÔ˘Ú·- ¯Â˜, ÂÓÒ ÚÔÛ¯ˆÚ‹ÛÂȘ Ó¤ˆÓ ÌÂÏÒÓ Ó‡̷ ÙÔ˘ Î·È ˙ˆÓÙ·Ó‹ ÙËÓ ÂÈÚÚÔ‹
ÓÙÚÒÓÂÙ·È ÛÙËÓ ·Ó·ÙÚÔ‹ ÙÔ˘ ÔÈΛ- ÏÈÛÙÒÓ. Δ· «ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÈο ·ÓÙÈΛÌÂ- ¤ÊÂÚÓ·Ó ÙËÓ ·Ó·Ó¤ˆÛË Î·È ‰ËÌÈÔ˘Ú- ÙÔ˘ Ò˜ Û‹ÌÂÚ·. Èڛ˜ Ó· ·Ú·‚ϤÔ-
Ô˘, ÛÙÔ ‰ÈÊÔÚÔ‡ÌÂÓÔ, ÛÙȘ Â·ÌÊÔÙÂ- Ó·» ‹Ù·Ó ÙÚÈۉȿÛٷٷ ÎÔÏ¿˙, Û˘Ó·Ú- ÁÔ‡Û·Ó Ó¤Â˜ ÚÔÔÙÈΤ˜. √ ªÚÂÙfiÓ, ÓÙ·È ÔÈ Ú·ÁÌ·ÙÈΤ˜ ‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ, Ë
Ú›˙Ô˘Û˜ Û¯¤ÛÂȘ ÏfiÁÔ˘ Î·È ÂÈÎfiÓ·˜, ÌÔÁ¤˜ Û˘Ó‹ıˆ˜ Ù˘¯·›ˆÓ ηıËÌÂÚÈÓÒÓ Ì¤¯ÚÈ ÙÔÓ ı¿Ó·Ùfi ÙÔ˘ (1966), ‰È·Ù‹- ¤ÎÙ·ÛË ÙÔ˘ fiÚÔ˘ Î·È Ë Â˘Ú‡ÙËÙ· ÙˆÓ
Ê˘ÛÈ΋˜ Î·È ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi- ·ÓÙÈÎÂÈ̤ӈÓ, ÂÈÏÂÁÌ¤ÓˆÓ ·fi ÙÔ˘˜ ÚËÛ ÁÈ· ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘ ÙÔÓ ÚfiÏÔ ÙÔ˘ ·Ó·˙ËÙ‹ÛÂÒÓ ÙÔ˘, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÙÔÓÈ-
ÙËÙ·˜. ∏ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ™·Ï‚·ÓÙfiÚ Î·ÏÏÈÙ¤¯Ó˜, fi¯È ÁÈ· ÙËÓ ·ÈÛıËÙÈ΋ «ËÁ¤ÙË», ÙÔ˘ «¿·» ÙÔ˘ ÛÔ˘Ú·ÏÈ- ÛÙ› fiÙÈ, ÂȉÈÎfiÙÂÚ· ÛÙÔÓ ÂÈηÛÙÈÎfi
¡Ù·Ï›, Û˘Ó‰˘·ÛÌfi˜ ÌÈ·˜ ÂÎÏËÎÙÈ΋˜ ÙÔ˘˜ ·Í›·, ·ÏÏ¿ ÁÈ· ÙËÓ ÔÈËÙÈ΋ ÛË- ÛÌÔ‡. ÙÔ̤·, Ô ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌfi˜ ‹Ù·Ó ›Ûˆ˜ ÙÔ
Ù¯ÓÈ΋˜ ‰ÂÍÈÔÙ¯ӛ·˜ Î·È ÌÈ·˜ ·Ú·- Ì·Û›· Ô˘ ÙÔ˘˜ ·¤‰È‰·Ó ‹ ÁÈ· Ù· „˘- ¶·ÚfiÏÔ Ô˘ ÙÔ ÈÛÙÔÚÈÎfi ΤÓÙÚÔ ·- ÈÔ ·ÓÙÈÚÔÛˆ¢ÙÈÎfi ΛÓËÌ· ÙÔ˘
ÏËÚËÌ·ÙÈ΋˜ ÂÈÎÔÓÔÏ·Û›·˜ Û˘Óı¤ÙÂÈ ¯Èο ÂÚÂı›ÛÌ·Ù· Ô˘ ÙÔ˘˜ ‰ËÌÈÔ˘Ú- Ú¤ÌÂÈÓ ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ, ÁÚ‹ÁÔÚ· Ô ÛÔ˘- ÌÂÛÔÔϤÌÔ˘ ÛÙËÓ Â˘Úˆ·˚΋ Ù¤¯ÓË.
Ì›· ·fiÏ˘Ù· ÚÔÛˆÈ΋ Ì˘ıÔÏÔÁ›·, ÁÔ‡Û·Ó. Ú·ÏÈÛÌfi˜ ¤ÁÈÓ ¤Ó· ‰ÈÂıÓ¤˜ ΛÓËÌ·. ∏ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿ ÙÔ˘ ˘‹ÚÍÂ Û˘Ì·Á‹˜,
fiÔ˘ Ô Î·Ù·ÈÂṲ̂ÓÔ˜ ÂÚˆÙÈÛÌfi˜, ÔÈ ™Ô˘Ú·ÏÈÛÙÈΤ˜ ÔÌ¿‰Â˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹- ÌÔÓ·‰È΋ Î·È ·ÓÂ·Ó¿ÏËÙË, Ë Â›-
ÂÓÔ¯¤˜ Î·È ÔÈ ÊÚÔ¸‰ÈΤ˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ Û˘- EÍ¿ψÛË ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ıËηÓ, ÂÚÈÔ‰Èο, ‚È‚Ï›· Î·È ÌÂϤÙ˜ ‰Ú·Û‹ ÙÔ˘ ÙÂÚ¿ÛÙÈ· Î·È ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÈ-
Ó·ÓÙÔ‡Ó ÙËÓ ·Ú·›ÛıËÛË, ÙËÓ ·Ó·Ú- ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ÂΉ›‰ÔÓÙ·È, ÁηÏÂÚ› Ó· ÌË Û fiÏ· ۯ‰fiÓ Ù· ÎÈÓ‹Ì·Ù· Î·È ÙȘ
¯›· Î·È ÙËÓ ˘ÂÚ‚ÔÏ‹, Ë ÌÂÁ·ÏÔÊ˘˝· √ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌfi˜ ‹Ù·Ó ›Ûˆ˜ ÙÔ ÈÔ ÔÚ- ·ÓÔ›ÁÔ˘Ó Î·È ÂΉËÏÒÛÂȘ Ó· Ú·ÁÌ·- Ù¿ÛÂȘ Ù˘ Ù¤¯Ó˘ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ μã ¶·-
ÙËÓ ÂÎÎÂÓÙÚÈÎfiÙËÙ·. ∏ «·Ú·ÓÔ˚ÎÔ – Á·ÓˆÌ¤ÓÔ Î›ÓËÌ· ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ· Ì ÙÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ·fi ÙËÓ ∂˘ÚÒË Ò˜ ÙËÓ ÁÎfiÛÌÈÔ ¶fiÏÂÌÔ.
ÎÚÈÙÈ΋» ÙÔ˘ ̤ıÔ‰Ô˜, ıˆڛ· Ô˘ ηıÔÚÈṲ̂ÓÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· Î·È ÛÙfi¯Ô˘˜ π·ˆÓ›·, ·fi ÙËÓ ∞›Á˘ÙÔ Ò˜ ÙË μfi-
ÚfiÙÂÈÓ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË ‰‡Ô ‹ Â- Ô˘ ÚfiÛÊÂÚ·Ó ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÌÈ·˜ ÚÂÈ· Î·È ÙË ¡fiÙÈ· ∞ÌÂÚÈ΋. ™ÙË ¢ÈÂ-
™∏ª∂ÿø™∏:
ÚÈÛÛÔÙ¤ÚˆÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎÔًوÓ, ·ÔÙ¤- ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Û˘ÓÂÎÙÈ΋˜ Î·È ÔÚÁ·Óˆ- ıÓ‹ ™Ô˘Ú·ÏÈÛÙÈ΋ ŒÎıÂÛË Ô˘ Ο τίτλος «Eνα Κύμα Ονείρων» προέρχε-
ÏÂÛ ÛËÌÂ›Ô Î·Ì‹˜ ÁÈ· ÙËÓ Ù¤¯ÓË ÙÔ˘ ̤Ó˘ ηÙ‡ı˘ÓÛ˘ Î·È ÌÂıÔ‰Â˘Ì¤- Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËΠÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ ÙÔ ται απ το ομτιτλο βιβλίο του Λουί
ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌÔ‡. Ó˘ ‰Ú¿Û˘. ∏ Û˘ÏÏÔÁÈÎfiÙËÙ· Úfi‚·- 1938 Û˘ÌÌÂÙ›¯·Ó 14 ¯ÒÚ˜ Î·È 70 Αραγκν «Une vague de rêves» του 1924.

6 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 7 I O Y § I O Y 2 0 0 2
Mια «ονειρικ επανσταση»
ερ μην του Φριντ
ς κφρα-
γορση στο
Tης N ÿ∫∏˜ § √ï∑ÿ¢∏
Καθηγτριας Ιστορας της Τχνης
στο Αριστοτλειο Πανεπιστμιο Θεσσαλονκης
™ TI™ 13 ¢EKEMBPIOY ÙÔ˘ 1932 Ô ™›-
ÁÎÌÔ˘ÓÙ ºÚfiÈÓÙ ¤ÛÙÂÏÓ ÛÙÔÓ
AÓÙÚ¤ MÚÂÙfiÓ ÙËÓ ÚÒÙË ·fi
ÙȘ ÙÚÂȘ «ÂÛ¢Ṳ̂Ó˜» ÂÈÛÙÔϤ˜
ÙÔ˘, ·fi ÙȘ Ôԛ˜, ÔÈ ‰‡Ô ÚÒÙ˜ (ÌÂ
ËÌÂÚÔÌËÓ›· 13 Î·È 14 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘), ›-
¯·Ó ÁÚ·ÊÙ› Û ‰È¿ÛÙËÌ· ÌfiÓÔ Ï›ÁˆÓ
ˆÚÒÓ. «¡· ›ÛÙ ‚¤‚·ÈÔ˜» ¤ÁÚ·Ê Ô
ºÚfiÈÓÙ ·fi ÙÔ ÌÈÎÚfi È·ÙÚÂ›Ô ÙÔ˘ ÛÙË
μȤÓÓË «fiÙÈ ı· ‰È·‚¿Ûˆ Ì ÙË ‰¤Ô˘Û·
ÚÔÛÔ¯‹ ÙÔ Û˘ÓÔÙÈÎfi ‚È‚Ï›Ô Û·˜ Δ·
Û˘ÁÎÔÈÓˆÓÔ‡ÓÙ· ¢Ô¯Â›·, ÛÙÔ ÔÔ›Ô Ë
ÂÚÌËÓ›· ÙˆÓ ÔÓÂ›ÚˆÓ Ê·›ÓÂÙ·È Ó·
·›˙ÂÈ ¤Ó·Ó ÚfiÏÔ È‰È·›ÙÂÚ· ÛËÌ·ÓÙÈÎfi.
∞Ó Î·È ‰ÂÓ ¤¯ˆ ÚÔ¯ˆÚ‹ÛÂÈ ·ÚÎÂÙ¿
ÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛ‹ ÌÔ˘, Û‡‰ˆ Ó· Û·˜
ÁÚ¿„ˆ ‰ÈfiÙÈ ‰È·‚¿˙ÔÓÙ·˜, ÛÎfiÓÙ·„·
Û ÌÈ· ·fi ÙȘ «·˘ı·ÈÚÂۛ˜» Û·˜, ÁÈ·
ÙËÓ ÔÔ›· ·‰˘Ó·ÙÒ Ó· ‰ÒÛˆ ‡ÎÔÏ·
ÌÈ· οÔÈ· ÂÍ‹ÁËÛË…». ΔÔ ÂÚȯfiÌÂ-
Õ Mια συνντηση
ομαδικ
σης ονερων σε
εγρ
«Oκημα Σουρεα-
λιστικν Eρευ-
νν» το 1924.
Aπ αριστερ
προς δεξι οι:
Mαξ Mορς, Pοζ
Bιτρλ, Z. Aντρ
Mπουαφρ, Aντρ
Mπρετν, Πολ
Eλιρ, Πιερ Nα-
βλ, Tζ. ντε Kρι-
κο, Φιλπ Σουπ,
Pομπρ Nτενς,
Zακ Mπαρν και
Σιμν Mπρετν.
ÓÔ Ù˘ «·˘ı·ÈÚÂÛ›·˜» ÙÔ˘ AÓÙÚ¤ ˘ÔÎÚ‡ÙÂÈ ÙÔ Ï·Óı¿ÓÔÓ ÂÚȯfiÌÂÓÔ
MÚÂÙfiÓ ÛÙËÓ ÔÔ›· Û‡‰ÂÈ Ó· ··- ÙˆÓ ÔÓ›ڈÓ. ∞ÓÙ›ıÂÙ·, ·˘Ùfi Ô˘ ·-
ÓÙ‹ÛÂÈ Ì ¢ıÈÍ›· Ô Î·ıËÁËÙ‹˜ ™. ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ Í¯ˆÚÈÛÙfi ÂӉȷʤÚÔÓ Â›Ó·È
ºÚfiÈÓÙ, Â›Ó·È ·ÚÎÂÙ¿ ÂÍÂȉÈÎÂ˘Ì¤ÓÔ Ë ¤ÏÏÂÈ„Ë ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ
Î·È ‰ÂÓ ÓÔÌ›˙ˆ fiÙÈ ÂӉȷʤÚÂÈ È‰È·›ÙÂ- ‰‡Ô ·Ó‰ÚÒÓ Î·È Ôχ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ, Ë
Ú· ÙÔÓ ·Ó·ÁÓÒÛÙË. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÌÈ· ¤ÏÏÂÈ„Ë Î·Ù·ÓfiËÛ˘ ÙˆÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈ-
ÎÔÈÓˆÓÈο ¢ÚÂ‹ ·ÓÙ·ÏÏ·Á‹ ˘ÚÒÓ
–ÌÈ· ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ·˜ ԇ̠‰È¤ÓÂÍË
ÌÂٷ͇ ΢ڛˆÓ– Û¯ÂÙÈο Ì ÙȘ ÚÒÙ˜
ıˆڛ˜ Ô˘ ‰È·Ù˘ÒıËÎ·Ó (Á‡Úˆ ÛÙ·
ÎÒÓ ÛÙfi¯ˆÓ Ô˘ Ô Î·ı¤Ó·˜ ÙÔ˘˜ ¤¯ÂÈ
ı¤ÛÂÈ Û ۯ¤ÛË Ì ٷ fiÓÂÈÚ· Î·È ÙËÓ
Èı·Ó‹ ‹ ‰˘Ó·Ù‹ ÂÚÌËÓ›· ÙÔ˘˜.
Ù¤ÏË ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·) ·fi ÙÔÓ ™¤ÚÓÂÚ H ¿ÚÓËÛË ÙÔ˘ ºÚfiÈÓÙ
Î·È ÙÔÓ BfiÏÎÂÏÙ Ì ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ÙÔÓ
ÂÚˆÙÈÎfi Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌfi Ô˘ Û˘Ó‹ıˆ˜ ∞˘Ùfi, ÂÍ¿ÏÏÔ˘, Ê·›ÓÂÙ·È ÍÂοı·Ú·
H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 7 I O Y § I O Y 2 0 0 2 7
8 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 7 I O Y § I O Y 2 0 0 2
Õ O Mαξ Eρνστ αξιο-
ποησε τις ψυχαναλυτι-
κς γνσεις του στα ρ-
γα του, χωρς να μετα-
τρπει τον πνακα σε ει-
κονοποιημνο κδικα
φροϊδικν συμβλων.
Στη φωτογραφα, ργο
του με ττλο «Tο γ$μνω-
μα της ν$φης» (1940,
λδι, Bενετα, Συλλογ
Peggy Guggenheim).
à H ηρωδα της νουβλας
του Bλχελμ Γινσεν
«Grandiva», σε ργο του
Aντρ Mασν, 1939, λδι
(ιδιωτικ
συλλογ
). H λογο-
τεχνικ
αυτ
ηρωδα λει-
το$ργησε ως «μεγλη μο$-
σα» του κιν
ματος των σου-
ρεαλιστν.
ÛÙËÓ ÙÚ›ÙË ÂÈÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘ ºÚfiÈÓÙ (ÌÂ
¯ÚÔÓÔÏÔÁ›· 26 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘ 1932) Ë
ÔÔ›· ‰ËÌÔÛȇÙËΠ·fi ÙÔÓ MÚÂ-
ÙfiÓ ÛÙÔ 5o Ù‡¯Ô˜ Ù˘ ÂÈıÂÒÚËÛ˘
«™Ô˘Ú·ÏÈÛÙÈ΋ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË» Ì·˙› ÌÂ
ÙȘ ‰‡Ô ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ˜: «.[..]. ∫·È ÙÒÚ·
ı· Û·˜ οӈ ÌÈ· ÂÍÔÌÔÏfiÁËÛË ÙËÓ
ÔÔ›· ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÙ ÌÂ
ÂÈ›ÎÂÈ·! ∞Ó Î·È ‰¤¯ÔÌ·È ÙfiÛÔ ÔÏϤ˜
Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ÙÔ˘ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜ Ô˘
ÂÛ›˜ Î·È ÔÈ Ê›ÏÔÈ Û·˜ ÙÚ¤ÊÂÙ ÁÈ· ÙȘ
¤Ú¢Ӥ˜ ÌÔ˘, ÂÁÒ Ô ›‰ÈÔ˜ ‰ÂÓ Â›Ì·È ÛÂ
ı¤ÛË Ó· ηٷÓÔ‹Ûˆ ÙÈ Â›Ó·È Ô ÛÔ˘Ú·-
ÏÈÛÌfi˜ Î·È Ô‡ ÛÙԯ‡ÂÈ. ø˜ ·‰·‹˜ Á‡-
Úˆ ·fi Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ù˘ Ù¤¯Ó˘,
›Ûˆ˜ Î·È Ó· ÌËÓ ‰È·ı¤Ùˆ Ù· ··Ú·›ÙË-
Ù· ÂÊfi‰È· ÁÈ· Ó· ÙÔÓ Î·Ù·Ï¿‚ˆ».
Oˆ˜ ‡ÛÙÔ¯· ÛËÌÂÈÒÓÂÈ Ô Z·Ó ™Ù·-
ÚÔÌ›ÓÛÎÈ ÛÙÔ ‰ÔΛÌÈfi ÙÔ˘ La Relation
Critique (∏ ÎÚÈÙÈ΋ ™¯¤ÛË, 1970), Ô
ºÚfiÈÓÙ ‰ÂÓ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ Â‰Ò ÙËÓ ·Ì˯·-
Ó›· ÙÔ˘ ÁÈ·Ù› ·ÈÛı¿ÓÂÙ·È ·‰·‹˜ Û¯ÂÙÈ-
ο Ì ٷ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ù˘ Ù¤¯Ó˘, ·Ï-
Ï¿ ÁÈ·Ù› Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ÈÛÙ‡ÂÈ fiÙÈ Ô
MÚÂÙfiÓ Î·È ÔÈ Ô·‰Ô› ÙÔ˘ ÙÔÓ ¤¯Ô˘Ó
Ï›ÁÔ ¤ˆ˜ Ôχ ·Ú·ÓÔ‹ÛÂÈ. 줂·È·, ˆ˜
ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ·˜ Ì ηϋ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ·Áˆ-
Á‹ ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ÌfiÓÔ˜ ÙÔ˘ ÙËÓ Â˘ı‡-
ÓË ·˘Ù‹˜ Ù˘ ·ÚÂÍ‹ÁËÛ˘ Î·È ‰ËÏÒ-
ÓÂÈ ·ÓÔȯٿ ÛÙÔÓ ·Ú¯ËÁfi ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·-
ÙÔ˜ fiÙÈ ·fi ÙÔÓ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌfi Î·È ÙȘ
ıˆڛ˜ ÙÔ˘, ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Î·Ù·Ï¿‚ÂÈ Û¯Â-
‰fiÓ Ù›ÔÙ·. ∫ÔڇʈÛË ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÚÔ-
‚ÏËÌ·ÙÈ΋˜ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜ ·Ó¿ÌÂÛ·
ÛÙÔÓ MÚÂÙfiÓ Î·È ÙÔÓ ºÚfiÈÓÙ, ·ÔÙÂ-
Ï› Ë Î·ÙÔÈÓ‹ (1937) ¿ÚÓËÛË ÙÔ˘ ‰Â‡-
ÙÂÚÔ˘ Ó· Û˘Ì‚¿ÏÂÈ ÛÙËÓ ¤Î‰ÔÛË ÌÈ·˜
«·ÓıÔÏÔÁ›·˜ ÙˆÓ ÔÓ›ڈӻ ÚÔ‚¿ÏÏÔ-
ÓÙ·˜ ÙË ‰ÈηÈÔÏÔÁ›· fiÙÈ «ÙÔ Ê·ÓÂÚfi
ÂÚȯfiÌÂÓÔ Ù˘ ÔÓÂÈÚÈ΋˜ ‰È·‰Èη-
Û›·˜ –·˘Ùfi ·ÎÚÈ‚Ò˜ Ô˘ ÁÔËÙ‡ÂÈ Î·È
Û˘Ó·Ú¿˙ÂÈ ÙÔ˘˜ ÔÈËÙ¤˜– ¤¯ÂÈ Ôχ
Ï›ÁË ÛËÌ·Û›· ÁÈ· ÙÔÓ ›‰ÈÔ».
øÛÙfiÛÔ, ¤Ó·Ó ¯ÚfiÓÔ ·ÚÁfiÙÂÚ· (20
πÔ˘Ï›Ô˘ ÙÔ˘ 1938), ‡ÛÙÂÚ· ·fi ÌÈ· Û˘-
Ó¿ÓÙËÛË Ô˘ ›¯Â Ì ÙÔÓ ™·Ï‚·ÓÙfiÚ
NÙ·Ï› ÛÙÔ §ÔÓ‰›ÓÔ, ¤ÁÚ·Ê ÛÙÔÓ Ê›ÏÔ
ÙÔ˘ Î·È ÁÓˆÛÙfi Û˘ÁÁڷʤ· ™Ù¤Ê·Ó
TÛ‚¿È¯ : «[…] ∂›Ó·È ·Ï‹ıÂÈ· fiÙÈ ¤ˆ˜
ÙÒÚ· ıˆÚÔ‡Û· ÙÔ˘˜ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙ¤˜
–ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÂÚ‹ÌËÓ
ÌÔ˘ Ì ¤¯Ô˘Ó ÚÔ
ÔÏÏÔ‡ ·Ó·ÎËÚ‡ÍÂÈ
ˆ˜ ¿ÁÈÔ ¿ÙÚˆÓ¿ H ¿ÚÓËÛË
ÙÔ˘˜– ˆ˜ ·˘ıÂÓÙÈ-
ÎÔ‡˜ ·Ú¿ÊÚÔÓ˜
ÙˆÓ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÒÓ
(ηٿ Ù· 95% ÙÔ˘Ï¿- Ó· ‰Â¯ıÔ‡Ó
¯ÈÛÙÔÓ, fiˆ˜ ·˜
Ô‡ÌÂ, ÙÔ Î·ı·Úfi ˆ˜ «·ıÔÏÔÁÈÎfi»
ÔÈÓfiÓÂ˘Ì·). Ö˜,
·˘Ùfi˜ Ô Ó·Úfi˜
fi,ÙÈ ÙÔ˘˜ ÁÔ‹Ù¢Â
IÛ·Ófi˜ Ì ÙÔ ‚ϤÌ- Î·È ÙÔ˘˜ ÂÓ¤ÓÂÂ
Ì· ÙÔ˘ ¿‰ÔÏÔ˘ Ê·-
Ó·ÙÈÎÔ‡ Î·È ÙËÓ
·Ó·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙË Ù¯ÓÈ΋ ÙÔ˘ Ì·Â-
ÛÙÚ›·, Ì ¤¯ÂÈ ·Ó·ÁοÛÂÈ Ó· ·Ó·ıˆ-
Ú‹Ûˆ ÙË ÁÓÒÌË ÌÔ˘. £· ‹Ù·Ó Ú¿ÁÌ·-
ÙÈ Ôχ ÂӉȷʤÚÔÓ Ó· ÌÂÏÂÙ‹ÛÂÈ Î·-
Ó›˜ ·Ó·Ï˘ÙÈο ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÂÓfi˜ ›-
ӷη ·˘Ù‹˜ Ù˘ ηÙËÁÔÚ›·˜. ∞fi ÙËÓ
ÎÚÈÙÈ΋ fï˜ ¿Ô„Ë ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÂÈ-
ÛËÌ·Óı› ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ë ¤ÓÓÔÈ· ηÈ
ÛËÌ·Û›· Ù˘ ηÏÏÈÙ¯ÓÈ΋˜ Ú¿Í˘,
‰ÂÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ÈÛ¯‡ÂÈ, fiÙ·Ó Ë
ÔÛÔÙÈ΋ Û¯¤ÛË ·Ó¿ÌÂÛ· Û’ ·˘Ùfi Ô˘
ÔÓÔÌ¿˙Ô˘Ì ˘ÏÈÎfi ÙÔ˘ ·Û˘ÓÂȉ‹ÙÔ˘
Î·È ÛÙËÓ ÚÔÛ˘ÓÂȉËÙ‹ ‰ÈÂÚÁ·Û›·
ÙÔ˘, ‰ÂÓ Ê·›ÓÔÓÙ·È Ó· ¤¯Ô˘Ó Û·Ê‹
‰È·¯ˆÚÈÛÙÈ΋ ÁÚ·ÌÌ‹. ™ÙËÓ ÂÚ›Ùˆ-
ÛË ·˘Ù‹ ¤ÙÛÈ ÎÈ ·ÏÏÈÒ˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡-
ÓÙ·È ÛÔ‚·Ú¿ „˘¯ÔÏÔÁÈο ÚÔ‚Ï‹Ì·-
Ù·…».
AÓÙ›ıÂÙ˜ ·fi„ÂȘ
Èڛ˜ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›· Ô ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌfi˜,
˘Ô‰˘fiÌÂÓÔ˜ Û˘ÓÂȉËÙ¿ Ì˯·ÓÈÛÌÔ‡˜
¤ÎÊÚ·Û˘ ÙÔ˘ ·Û˘ÓÂȉ‹ÙÔ˘, ‰ÂÓ ‹Ù·Ó
‰˘Ó·Ùfi ·Ú¿ Ó· ‰ÒÛÂÈ ÛÙÔÓ ºÚfiÈÓÙ
ÙËÓ ÂÓÙ‡ˆÛË ÂÓfi˜ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ ·Ú·-
ÊÚfiÓˆÓ ‹ ¤ÛÙˆ, ·Ó·-
ÍÈÔ·ıÔ‡ÓÙˆÓ ÊÂÙÈ-
¯ÈÛÙÒÓ, ηÙ¯Ô̤-
ÓˆÓ ·fi ¤ÌÌÔÓ˜ ȉ¤-
˜ Î·È ·Ú·„˘¯ÔÏÔ-
ÁÈΤ˜ ÚÔÏ‹„ÂȘ. ∞˘-
Ù¤˜ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÔÈ ÚÔ-
ÎÏ‹ÛÂȘ ‹ «·˘ı·ÈÚÂ-
ۛ˜» ÙˆÓ ÛÔ˘Ú·ÏÈ-
ÛÙÒÓ ˘¤‚·Ï·Ó ÛÙÔÓ
ºÚfiÈÓÙ ÌÈ· ÛÙ¿ÛË
ÂÈÊ˘Ï·ÎÙÈÎfiÙËÙ·˜,
ÙËÓ ÔÔ›· Î·È ÚÔ-
Û¿ıËÛ ӷ ηχ„ÂÈ
Ì ÙÔ ·Ó·ÏËı¤˜ ¿ÏÏÔıÈ Ù˘ «¿ÁÓÔÈ·˜»
Á‡Úˆ ·fi Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ù˘ Ù¤¯Ó˘.
∞fi ÙËÓ ¿ÏÏË ÌÂÚÈ¿ ÔÈ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙ¤˜
Î·È È‰È·›ÙÂÚ· Ô AÓÙÚ¤ MÚÂÙfiÓ –ˆ˜
ËÁ¤Ù˘ Î·È ıˆÚËÙÈÎfi˜ ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·-
ÙÔ˜– ·ÓÙÈÌÂÙÒÈ˙·Ó Ì ·ÚÎÂÙ‹ ‰˘ÛÊÔ-
Ú›· ÙÔÓ ·˘ÛÙËÚfi ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ıÂÙÈÎÈ-
ÛÌfi Ô˘ ¯·Ú·ÎÙ‹ÚÈ˙ ÙË ÊÚÔ¸‰È΋ ÂÚ-
ÌËÓ›· ÙˆÓ ÔÓ›ڈÓ. ªÂ Ï›Á· ÏfiÁÈ· Ù·
fiÓÂÈÚ·, ¤Ó· ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ù˘ „˘¯È΋˜ ˙ˆ‹˜
ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Ô˘ ‹Ù·Ó ÎÔÈÓÔ‡ ηÈ
ıÂÌÂÏÈÒ‰Ô˘˜ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜ Î·È ÁÈ·
ÙȘ ‰‡Ô Ï¢ڤ˜, ·ÓÙÈÌÂÙˆÈ˙fiÙ·Ó ÙÂ-
ÏÈο ̤۷ ·fi ÂÎ ‰È·Ì¤ÙÚÔ˘ ·ÓÙ›ıÂÙ˜
ıˆڋÛÂȘ: ÁÈ· ÙËÓ „˘¯·Ó¿Ï˘ÛË ÙÔ
fiÓÂÈÚÔ – Î·È Î˘Ú›ˆ˜ ÙÔ Ï·Óı¿ÓÔÓ Â-
H K A £ H M E P I N H
ÚȯfiÌÂÓfi ÙÔ˘– Â›Ó·È ¤Ó· ›‰Ô˜ Û˘Ì‚Ô-
ÏÈ΋˜ ÌÂÙ·ÌÊ›ÂÛ˘ ÙˆÓ ·ˆıË̤ӈÓ
ÂÈı˘ÌÈÒÓ Î·È ÂÔ̤ӈ˜ ¤Ó· ÛËÌ·ÓÙÈ-
Îfi ̤ÛÔÓ ÁÈ· ÙË ‰È¿ÁÓˆÛË Î·È ıÂÚ·-
›· ÙˆÓ Ó¢ÚÒÛˆÓ. °È· ÙÔ˘˜ ÛÔ˘ÚÂ-
·ÏÈÛÙ¤˜, Ë Î·ÏÏȤÚÁÂÈ· ÙÔ˘ ÔÓ›ÚÔ˘ ηÈ
Ù˘ ÔÓÂÈÚÈ΋˜ ηٿÛÙ·Û˘, ‰ÂÓ ‹Ù·Ó
ÌfiÓÔ Ô ÌÔÓ·‰ÈÎfi˜ ·˘ıÂÓÙÈÎfi˜ ÙÚfiÔ˜
˙ˆ‹˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜, ·ÏÏ¿ Î·È ¤Ó·
·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfi ̤ÛÔÓ ˘ÔÓfiÌ¢Û˘
ÙÔ˘ „¢‰Ô-ÔÚıÔÏÔÁÈÛÌÔ‡ Î·È ÙÔ˘ Ê·-
ÚÈÛ·˚ÛÌÔ‡ Ù˘ ËÁÂÙÈ΋˜ ·ÛÙÈ΋˜ Ù¿-
͢.
∏ ·ÈÙ›· ÏÔÈfiÓ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ‰È·ÊÔÚÔ-
Ô›ËÛ˘ ‰ÂÓ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·˙ËÙËı›
Ô‡Ù ÛÙËÓ ˘ÔÙÈı¤ÌÂÓË «¿ÁÓÔÈ·» ÙÔ˘
ºÚfiÈÓÙ Ô‡Ù ÛÙËÓ ·‰˘Ó·Ì›· ÙˆÓ ÛÔ˘-
Ú·ÏÈÛÙÒÓ Ó· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ó ıÂÌÂÏÈÒ-
‰ÂȘ ı¤ÛÂȘ Ù˘ ÊÚÔ¸‰È΋˜ ·Ó¿Ï˘Û˘,
·ÏÏ¿ ÛÙËÓ ¿ÚÓËÛ‹ ÙÔ˘˜ Ó· ‰Â¯ıÔ‡Ó
ˆ˜ «·ıÔÏÔÁÈÎfi» fi,ÙÈ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙÔ˘˜
ÁÔ‹ÙÂ˘Â Î·È ÙÔ˘˜ ÂÓ¤ÓÂÂ. ™ÙËÓ Ô˘Û›·,
Ë ·Ó·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ MÚÂÙfiÓ Î·È ÙˆÓ ÔÈ-
ËÙÒÓ ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ ÛÙËÓ ÔÓÂÈÚÈ΋
‰È·‰Èηۛ· ›¯Â Ôχ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚË
Û¯¤ÛË Ì ÙË ÛΤ„Ë ÙÔ˘ N›ÙÛÂ, ·Ú¿
Ì ÙÔÓ ºÚfiÈÓÙ. ∏ ·ÓÙÈ¿ıÂÈ· Ô˘ ¤ÙÚÂ-
ÊÂ Ô MÚÂÙfiÓ ÁÈ· ÙÔÓ °ÂÚÌ·Ófi ÊÈÏfi-
ÛÔÊÔ ‰ÂÓ ÛÙ¿ıËΠÂÍ¿ÏÏÔ˘ ÈηӋ Ó·
·Ó·ÈÚ¤ÛÂÈ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ë ÛÔ˘Ú·ÏÈ-
ÛÙÈ΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë ÙÔ˘ ÔÓ›ÚÔ˘, ¤¯ÂÈ ‚·-
ıȤ˜ Ú›˙˜ ÛÙÔÓ ‡ÛÙÂÚÔ ÚÔÌ·ÓÙÈÛÌfi
Î·È ÛÙ· Ó·ÓÈο ΢ڛˆ˜ ΛÌÂÓ· ÙÔ˘
Û˘ÁÁڷʤ· ÙÔ˘ Δ¿‰Â ¤ÊË ∑·Ú·ÙÔ‡-
ÛÙÚ·˜. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ N›ÙÛ ÙÔ fiÓÂÈ-
ÚÔ, ÙÔ ÔÔ›Ô ·ÔÙÂÏ› ÙÔÓ ÚÔı¿Ï·ÌÔ
Ù˘ ηÏÏÈÙ¯ÓÈ΋˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜, ¤¯ÂÈ
Ôχ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚË ÛËÌ·Û›· ÁÈ· ÙÔÓ
¿ÓıÚˆÔ ·fi ÙÔ ÎÔÌÌ¿ÙÈ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘
fiÔ˘ Ô ›‰ÈÔ˜ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Û ηٿÛÙ·ÛË
B K Y P I A K H 7 I O Y § I O Y 2 0 0 2 9

H «Tο Aνιγμα μιας μρας», του Tζρτζιο
ντε Kρικο, 1914, λδι. Nα Yρκη,
Mουσεο Mοντρνας Tχνης.
ÂÁÚ‹ÁÔÚÛ˘. ∏ ˙ˆ‹ Ô˘ ‚ÈÒÓÔ˘Ì ÏÔÈ-
fiÓ Í‡ÓÈÔÈ, ÌfiÓÔ Ê·ÈÓÔÌÂÓÈο ÌÔÈ¿-
˙ÂÈ Ó· ¤¯ÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÓfiËÌ·, ‚¿ÚÔ˜
Î·È ·Í›·– ÛÙËÓ Ô˘Û›· Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ·ÎÚÈ-
‚Ò˜ ÙÔ ·ÓÙ›ıÂÙÔ. £· ˘ÂÓı˘Ì›Ûˆ ‚¤-
‚·È· ‰Ò, fiÙÈ Î·È ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÛÔ˘Ú·ÏÈ-
ÛÙ¤˜ ÙÔ fiÓÂÈÚÔ, Ë Î·Ù¿ÛÙ·ÛË Ù˘ ËÌÈ-
ÂÁÚ‹ÁÔÚÛ˘, ·ÎfiÌ· Î·È Ë ‡ÓˆÛË,
·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó Ì¤ÁÈÛÙ˜ Î·È ·‰È·ÌÊÈ-
Û‚‹ÙËÙ˜ ·ÈÛıËÙÈΤ˜ ·Í›Â˜.
£· ‹Ù·Ó ÏÔÈfiÓ ÛÊ¿ÏÌ· Ó· ηٷʇ-
ÁÔ˘ÌÂ Î·È ¿ÏÈ ÛÙËÓ Â·Ó¿ÏË„Ë ÁÓˆ-
ÛÙÒÓ ÛÙÂÚÂfiÙ˘ˆÓ Î·È Ó· Ù·˘Ù›ÛÔ˘ÌÂ
Ì ·ÊËÚË̤Ó˜ ÁÂÓÈÎfiÙËÙ˜ Î·È Ì¿Ï-
ÏÔÓ ·‚·Û¿ÓÈÛÙ·, ÙÔÓ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌfi ÌÂ
ÙË ÊÚÔ¸‰È΋ ıˆڛ· ÙˆÓ ÔÓ›ڈÓ,
·Ê‹ÓÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ ·Î¿Ï˘ÙÔ, ÙÔ ÂÍ·ÈÚÂ-
ÙÈο ÂӉȷʤÚÔÓ Úfi‚ÏËÌ· ÙˆÓ ÂÁÁÂ-
ÓÒÓ ·ÓÙÈı¤ÛÂˆÓ Î·È ‰È·ÊÔÚÒÓ ÙÔ˘˜.
™ÙËÓ Ô˘Û›·, Ô ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌfi˜, ˆ˜ ·ÓÙÈ-
ÚÔÛˆ¢ÙÈ΋ ¤ÎÊÚ·ÛË Â·Ó·ÛÙ·ÙÈ-
ÎÔ‡ ηÏÏÈÙ¯ÓÈÎÔ‡ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ ÙˆÓ ·Ú-
¯ÒÓ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·, ‰È·ÌfiÚʈÛ ÙȘ
ıˆÚËÙÈΤ˜ ÙÔ˘ ‚¿ÛÂȘ ̤۷ ·fi ÙË
Û‡ÁÎÏÈÛË ÔÏÏÒÓ Î·È Û˘¯Ó¿ ÂÙÂÚfi-
ÎÏËÙˆÓ ·ÈÛıËÙÈÎÒÓ ÚÂ˘Ì¿ÙˆÓ. √È ı¤-
ÛÂȘ ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔ fiÓÂÈ-
ÚÔ Î·È ÛÙËÓ «Î˘Ú›·Ú¯Ë» ÂÚˆÙÈ΋ ÂÈ-
10 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H
ı˘Ì›· ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ¤Ó· ·Ì¿ÏÁ·Ì· ÂÈ-
‰Ú¿ÛÂˆÓ ·fi ÙÔÓ ºÚfiÈÓÙ ·ÏÏ¿ Î·È ·fi
ÙÔÓ «£Â›Ô» Ì·Ú΋ÛÈÔ NÙ ™·ÓÙ , ·fi
ÙÔÓ N›ÙÛÂ Î·È ÙÔ˘˜ ÚÔÌ·ÓÙÈÎÔ‡˜, ·fi
ÙÔÓ ™·ÚÎfi Î·È ÙË Á·ÏÏÈ΋ „˘¯È·ÙÚÈ΋
·Ú¿‰ÔÛË, ÂÓÒ ‰ÂÓ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ıˆ-
ÚËıÔ‡Ó ·ÌÂÏË٤˜ Î·È ÔÈ ÂȉfiÛÂȘ
ÙˆÓ Ô·‰ÒÓ ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ
Ù˘ Ì·ÓÙ›·˜ Î·È Ù˘ ·Ú·„˘¯ÔÏÔÁ›·˜.
∏ ÂÚ›ÊËÌË «·˘ÙÔÌ·ÙÈ΋» ̤ıÔ‰Ô˜ Ë
ÔÔ›· ·ÔÙ¤ÏÂÛ ÙÔÓ ıÂ̤ÏÈÔ Ï›ıÔ Ù˘
ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÈ΋˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜, Û˘ÓÈÛÙ¿
ÌÈ· ÙÔÏÌËÚ‹ fiÛÔ Î·È Û˘˙ËÙ‹ÛÈÌË Â·-
Ó·ÍÈÔÏfiÁËÛË «·ÂÏ¢ıÂÚˆÙÈÎÒÓ» „˘-
¯ÈÎÒÓ Ì˯·ÓÈÛÌÒÓ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Â›¯·Ó ¯·-
Ú·ÎÙËÚÈÛı› ˆ˜ ÓÔÛËÚÔ› ‹ ÂÈΛӉ˘-
ÓÔÈ, ÙfiÛÔ ·fi ÙÔ˘˜ °¿ÏÏÔ˘˜ Ó¢ÚÔ-Ê˘-
ÛÈÔÏfiÁÔ˘˜ fiÛÔ Î·È ·fi ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÔÓ
ºÚfiÈÓÙ. ∞˜ ÌËÓ Í¯ӿÌ ÂÍ¿ÏÏÔ˘ fiÙÈ ÔÈ
ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙ¤˜, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙȘ ·ÓÔÚıÔ-
ÏÔÁÈΤ˜ ÌÂıfi‰Ô˘˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ Ô˘
Â¤ÏÂÍ·Ó, ‰È·ÌfiÚÊˆÛ·Ó Î·È ¤Ó· ÚÂ-
ÂÚÙfiÚÈÔ ÎÔÈÓˆÓÈο ·fiÎÏËÚˆÓ ËÚÒ-
ˆÓ, ΢ڛˆ˜ ËÚˆ›‰ˆÓ, ÙȘ Ôԛ˜ ·Ó·-
Î‹Ú˘Í·Ó ˆ˜ ÈÂÚ¿ ۇ̂ÔÏ· ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·-
Ùfi˜ ÙÔ˘˜ (‚Ï. ˘fiıÂÛË Ù˘ Violette
Nozières, Germaine Berton, ·‰ÂÏʤ˜
Léa Î·È Christine Papin).
7 I O Y § I O Y 2 0 0 2
T· «ıÂÛ¤ÛÈ· ÂÁÎÏ‹Ì·Ù·»
ΔÔ ÎÔÈÓfi ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ·Ó¿ÌÂÛ· Û’
·˘Ù¤˜ ÙȘ Á˘Ó·›Î˜ ۇ̂ÔÏ· –Ô˘ ›-
¯·Ó Û˘ÁÎÏÔÓ›ÛÂÈ ÙË Á·ÏÏÈ΋ ÎÔÈÓ‹
ÁÓÒÌË ÙË ¯ÚÔÓÈ¿ ÙÔ˘ 1933– ‹Ù·Ó fiÙÈ
›¯·Ó ‰È·Ú¿ÍÂÈ «ıÂÛ¤ÛÈ· ÂÁÎÏ‹Ì·-
Ù·». π‰È·›ÙÂÚ· ÔÈ ·‰ÂÏʤ˜ Papin –ÔÈ
Ôԛ˜ ›¯·Ó ‰ÔÏÔÊÔÓ‹ÛÂÈ ¿ÁÚÈ· ÙËÓ
΢ڛ· Î·È ÙËÓ ÎfiÚË ÙÔ˘ ÛÈÙÈÔ‡ fiÔ˘
ÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·Ó ˆ˜ ˘ËÚ¤ÙÚȘ – ·Ó·ÎËÚ‡-
¯ıËÎ·Ó ·fi ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÔÓ MÚÂÙfiÓ ˆ˜
«ÊfiÓÈÛÛ˜ Ô˘ ÂÓÛ¿ÚÎˆÓ·Ó ˘Ô‰ÂÈÁ-
Ì·ÙÈο ÙËÓ È‰·ÓÈ΋ ¤ÓˆÛË ·Ó¿ÌÂÛ·
ÛÙÔÓ M·ÚÍ (ÁÈ·Ù› ‰ÔÏÔÊfiÓËÛ·Ó Ù·
·ÊÂÓÙÈο ÙÔ˘˜) Î·È ÙÔÓ ºÚfiÈÓÙ (ÁÈ·Ù› Ë
ʇÛË ÙÔ˘ ÂÁÎÏ‹Ì·Ùfi˜ ÙÔ˘˜ Úfi‰È‰Â
ÎÏ·ÛÈο Û˘ÌÙÒÌ·Ù· ˘ÛÙÂÚ›·˜). ∞ÏÏ¿
Î·È Ô ¶ÔÏ EÏ˘¿Ú, Û ¤Ó· ÌÈÎÚfi ΛÌÂÓÔ
Ô˘ ·ÊȤڈÛ (Ì·˙› Ì ÙÔÓ MÂÓ˙·Ì¤Ó
¶ÂÚ¤ ÛÙȘ ·‰ÂÏʤ˜ Papin – ÙÔ ÔÔ›Ô
‰ËÌÔÛȇÙËΠÛÙËÓ ÂÈıÂÒÚËÛË
«™Ô˘Ú·ÏÈÛÙÈ΋ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË» - ¯·Ú·-
ÎÙËÚ›˙ÂÈ ÙËÓ Léa Î·È ÙËÓ Christine
«ÌÔÚʤ˜ Ô˘ ÍÂ‹‰ËÛ·Ó ıÚȷ̂‡-
ÙÚȘ, ·fi οÔÈÔ ¿ÛÌ· ÙÔ˘ M·ÏÓÙÔ-
ÚfiÚ». Oˆ˜ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi, ÛÙÔ 3Ô Ù‡-
¯Ô˜ Ù˘ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÈ΋˜ ÂÈıÂÒÚËÛ˘
«ªinotaure» (ªÈÓÒÙ·˘ÚÔ˜) Ô˘ Âͤ‰È-
‰Â Ô AÏÌ¤Ú ™ÎÈÚ¿, Ô Ó·Úfi˜ ÙfiÙ „˘-
¯›·ÙÚÔ˜ Z·Î §·Î¿Ó, Ê›ÏÔ˜ Î·È Û˘ÓÂÚ-
Á¿Ù˘ ÙˆÓ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÒÓ, ·Ó¤Ï˘ÛÂ
ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙˆÓ ‰‡Ô ·‰ÂÏÊÒÓ ¯·-
Ú·ÎÙËÚ›˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ Ú¿ÍË ÙÔ˘˜ ˆ˜ Ù˘-
ÈÎfi «¤ÁÎÏËÌ· ·Ú¿ÓÔÈ·˜».
¶ÔȘ ‹Ù·Ó fï˜ ÔÈ ÂÈÙÒÛÂȘ
fiÏˆÓ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÌÂıfi‰ˆÓ Î·È ıˆ-
ÚÈÒÓ ÛÙȘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›Â˜ ÙˆÓ Î·ÏÏÈÙÂ-
¯ÓÒÓ Ô˘ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó ÙÔ Î›ÓËÌ·;
¢ÂÓ ·Ó·Ê¤ÚÔÌ·È Ê˘ÛÈο ÛÙËÓ ·˘ÙÔÌ·-
ÙÈ΋ ̤ıÔ‰Ô, Ë ÔÔ›· ›¯Â ÌfiÓÔ ıˆ-
ÚËÙÈ΋ (ȉÂÔÏÔÁÈ΋) ·Í›·, ·ÏÏ¿ ÛÙȘ
·Ú·ÛÙ·ÙÈΤ˜ ·ÂÈÎÔÓ›ÛÂȘ ÔÓÂÈÚÈÎÒÓ
‹ Ê·ÓÙ·ÛȈÛÈÎÒÓ Î·Ù·ÛÙ¿ÛÂˆÓ fiÔ˘
ÂÓۈ̷ÙÒÓÔÓÙ·È ÊÚÔ¸‰Èο ۇ̂ÔÏ·.
∏ ·Ï‹ıÂÈ· Â›Ó·È fiÙÈ ·ÚÎÂÙÔ› ηÏÏÈÙ¤-
¯Ó˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ı· ÙÔÔ-
ıÂÙÔ‡Û· ÙÔÓ ™·Ï‚·ÓÙfiÚ NÙ·Ï› Î·È ÙËÓ
·Ú·ÓÔ˚΋-ÎÚÈÙÈ΋ ÙÔ˘ ̤ıÔ‰Ô, Âȉ›-
‰ÔÓÙ·È Û ÌÈ· ÚËÙÔÚÈ΋ Ì›ÌËÛË Ì˯·-
ÓÈÛÌÒÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛ˘ ÙÔ˘ ·Û˘ÓÂÈ-
‰‹ÙÔ˘, Ë ÔÔ›· ¤¯ÂÈ ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ó·
ÊÙˆ¯·›ÓÂÈ Ë Û‡ÓıÂÛË Û ·˘ıÂÓÙÈ΋
ÔÓÂÈÚÈ΋ ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ· Î·È Ì·Á›·. £·
Ú¤ÂÈ Ô ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙ‹˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi˜ Ó·
Â›Ó·È ¯·ÚÈÛÌ·ÙÈÎfi˜ fiÛÔ Î·È Ô M·Í
EÚÓÛÙ ÁÈ· Ó· ÌÔÚ› Ó· ·ÍÈÔÔÈ› ÙȘ
„˘¯·Ó·Ï˘ÙÈΤ˜ ÙÔ˘ ÁÓÒÛÂȘ ¯ˆÚ›˜ Ó·
ÌÂÙ·ÙÚ¤ÂÈ ÙÔÓ ›Ó·Î· Û ÂÈÎÔÓÔÔÈË-
̤ÓÔ ÎÒ‰Èη ÊÚÔ¸‰ÈÎÒÓ Û˘Ì‚fiψÓ.
¢ÂÓ Â›Ó·È ÂÍ¿ÏÏÔ˘ Ù˘¯·›Ô fiÙÈ Ô T˙fiÚ-
Ù˙ÈÔ ÓÙ K›ÚÈÎÔ –Ê·Ó·ÙÈÎfi˜ ·Ó·ÁÓÒ-
ÛÙ˘ ÙÔ˘ N›ÙÛÂ Î·È ÙÔ˘ ™ÔÂÓ¯¿Ô˘ÂÚ,
·ÏÏ¿ ·‰·‹˜ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ „˘¯·Ó·Ï˘-
ÙÈ΋ ıˆڛ·– ηÏÏȤÚÁËÛ ÌÈ· ‚·ıÈ¿
ÔÈËÙÈ΋ ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ· ·‰È·Ù¿Ú·ÎÙ˘
ÛȈ‹˜ Î·È ·fiÏ˘Ù˘ ¿ÓÔÈ·˜ Ë ÔÔ›·,
›Ù ÙÔ ı¤ÏÔ˘Ì ›Ù fi¯È, Ì·˜ ‚˘ı›˙ÂÈ ÛÂ
«ÌӋ̘ ·Ú¯·˚ÎÒÓ ÔÏÈÙÈÛÌÒÓ ¯·Ì¤-
Ó˜ ÛÙ· ‚¿ıË ÙÔ˘ ·Û˘ÓÂȉ‹ÙÔ˘».
H ÁÔËÙ›· Ù˘ Grandiva
¶ÈÛÙ‡ˆ fiÙÈ ÙÂÏÈο Ë Â˘Ù˘¯¤ÛÙÂÚË Û‡-
ÌÚ·ÍË ÙˆÓ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÒÓ Ì ÙÔÓ
ºÚfiÈÓÙ, ÂÈÙ‡¯ıËΠ̠ÙË «ÌÂÛÔÏ¿-
‚ËÛË» Ù˘ Ï·ÛÌ·ÙÈ΋˜ ÌÔÚÊ‹˜ Ù˘
Gradiva. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ËÚˆ›‰·
ÌÈ·˜ ÓÔ˘‚¤Ï·˜ ÙÔ˘ B›Ï¯ÂÌ °È¤ÓÛÂÓ Ô˘
ÂΉfiıËΠÙÔ 1903 Î·È ·Ó·Ï‡ıËΠÌÂ
ȉȷ›ÙÂÚË ÂÈÙ˘¯›· ·fi ÙÔÓ ºÚfiÈÓÙ ÙÔ
1907, ÂÓÒ ÙÚÂȘ ÂÚ›Ô˘ ‰ÂηÂٛ˜ ·Ú-
ÁfiÙÂÚ·, ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛ ˆ˜ «ÌÂÁ¿ÏË ÌÔ‡-
Û·» ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜. ΔÔ ÎÂÓÙÚÈÎfi ÂÂÈ-
Ûfi‰ÈÔ Ù˘ Ê·ÓÙ·ÛÙÈ΋˜ ·Ê‹ÁËÛ˘ ÙÔ˘
°È¤ÓÛÂÓ ÂÎÙ˘Ï›ÛÛÂÙ·È ÛÙ· ÂÚ›È· Ù˘
¶ÔÌË›·˜, fiÔ˘ Ô Ó·Úfi˜ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˜
NfiÚÌÂÚÙ X¿ÏÔÓÙ, ·Ó·˙ËÙ› ÙÔ Ï·-
ÛÌ·ÙÈÎfi ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ÙÔ˘ ¤ÚˆÙ¿ ÙÔ˘:
ÌÈ· ·Ú¯·›· ·Ó¿ÁÏ˘ÊË Á˘Ó·ÈΛ· ÌÔÚ-
Ê‹ Ô˘ fiˆ˜ ÈÛÙ‡ÂÈ, ¯¿ıËΠÙȘ
ÛÙÈÁ̤˜ Ù˘ ηٷÛÙÚÔÊ‹˜ Ù˘ fiÏ˘.
∂Λ Ô ‹Úˆ·˜ ·Ú·‰›‰ÂÙ·È Û ¤Ó· ·-
Ú·Ï‹ÚËÌ· ‰ÈÏ‹˜ ÌÂÙÔ›ÎËÛ˘ ̤۷
ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ Î·È ÛÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ: Ë ˙ˆÓÙ·Ó‹
Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ·ˆıË̤ÓË ÛÙÔ ·Û˘-
Ó›‰ËÙÔ ÙÔ˘ Ó·ÚÔ‡ ÓÂ˘ÚˆÙÈÎÔ‡ ·Ú-
¯·ÈÔÏfiÁÔ˘ ÌÂÙ·ÙÚ¤ÂÙ·È Û fiÓÂÈÚÔ Î·È
·Ú¯·›· ÌÓ‹ÌË, ÂÓÒ Ë ÌÓ‹ÌË ÙÔ˘ ·-
ÚÂÏıfiÓÙÔ˜, ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ˆ˜ ˙ˆÓÙ·Ó‹ ηÈ
·ÚÔ‡Û· Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·. ∞˘Ù‹ Ë
Í·ÊÓÈ΋ Î·È ‚›·ÈË ‰È·ÛÙ·‡ÚˆÛË ·Úfi-
ÓÙÔ˜–·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ ÂÓÛ·ÚÎÒÓÂÙ·È ÛÙÔ
ÚfiÛˆÔ ÌÈ·˜ Ó·ڋ˜ ÁÂÈÙfiÓÈÛÛ·˜ ÙÔ˘
·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˘, Ù˘ Zoë Bertgang, ÙËÓ
ÔÔ›· Ô ›‰ÈÔ˜, ̤۷ ÛÙÔ ·Ú·Ï‹ÚËÌ¿
ÙÔ˘ ÂÎÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ˆ˜ ÙË ÌÔÚÊ‹ Ù˘ ·Ú-
¯·›·˜ Gradiva. √ Û˘ÓÂÙfi˜ ¯ÂÈÚÈ-
ÛÌfi˜ ÙÔ˘ ·Ú·ÏËÚ‹Ì·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ·Ú¯·ÈÔ-
ÏfiÁÔ˘ ·fi ÙË Ó·ڋ ÁÂÈÙfiÓÈÛ¿ ÙÔ˘
–Ô˘ ηٿ Û‡ÌÙˆÛË ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÎÈ ·˘-
Ù‹ ÛÙËÓ ¶ÔÌË›·– ¤¯ÂÈ ˆ˜ Â˘Ù˘¯¤˜
·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙËÓ ÙÂÏÈ΋ Â·Ó·Û‡Ó‰Â-
Û‹ ÙÔ˘ ÌÂ ÙÔ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi, ·ÏÏ¿ ‚·ıÈ¿
·ˆıË̤ÓÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ÙÔÓ ¤ÚˆÙ¿
ÙÔ˘, ‰ËÏ·‰‹ ÙËÓ ›‰È· ÙËÓ Zoë (∑ˆ‹)
Bertgang..
∏ ·Ú·ÏÏ·Á‹ Ù˘ Gradiva Ô˘ ˙ˆ-
ÁÚ¿ÊÈÛÂ Ô AÓÙÚ¤ M·ÛfiÓ ÙÔ 1939, Û˘Ó-
ı¤ÙÂÈ ÌÈ· ·ÏÏËÁÔÚ›· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘
Âڈ̤ÓÔ˘ ÛÙËÓ ÔÔ›· Ë ÂÚˆÙÈ΋
ÂÈı˘Ì›·, Ô fiÏÂÌÔ˜ Î·È Ô ı¿Ó·ÙÔ˜,
·›˙Ô˘Ó ¤Ó· ΢ڛ·Ú¯Ô Î·È ·ÔÎ·Ï˘ÙÈ-
Îfi ÚfiÏÔ. ΔÔ ÛÒÌ· ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÛÔ˘Ú·ÏÈ-
ÛÙÈ΋˜ Gradiva Ô˘ ·Í›˙ÂÈ Ó· ÙÔÓÈÛÙ›
fiÙÈ ÊÈÏÔÙ¯ӋıËΠ·Ú·ÌÔÓ¤˜ ÙÔ˘ Bã
¶·ÁÎÔÛÌ›Ô˘ ¶ÔϤÌÔ˘, Â›Ó·È Í·ψ̤-
ÓÔ ¿Óˆ Û’ ¤Ó· ÎÔÌÌ·ÙÈ·Ṳ̂ÓÔ ÂÈÎÏÈ-
Ó¤˜ ‚¿ıÚÔ. Δ· ̤ÏË Ù˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÌÈ·
Ì¿˙· ÎÚÂÔ˘ÚÁË̤Ó˘ Û¿Úη˜ Ë ÔÔ›·
ÂÌϤÎÂÙ·È Ì ıÚ·‡ÛÌ·Ù· ÔÏÈÙÈÛÌÈ-
΋˜ ÌÓ‹Ì˘, ÂÓÒ Í¯ˆÚÈÛÙ‹ ı¤ÛË Î·-
Ù¤¯ÂÈ –ÛÙÔ ÚÒÙÔ Ï¿ÓÔ– ¤Ó· Ô‰ÔÓÙˆ-
Ùfi ÎÔ¯‡ÏÈ, ÌÈ· vagina dentata, ۇ̂Ô-
ÏÔ Ù˘ ÛÎÔÙÂÈÓ‹˜ Î·È ·Î·Ù·Ì¿¯ËÙ˘
‰‡Ó·Ì˘ Ù˘ Á˘Ó·ÈΛ·˜ ʇÛ˘. ™ÙÔ
‚¿ıÔ˜ Ù˘ Û‡ÓıÂÛ˘ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È Ô
Ê·ÏÏÈÎfi˜ μÂ˙Ô‡‚ÈÔ˜ Û ¤ÎÚËÍË, Û˘-
ÌÏËÚÒÓÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ ÙÔÓ ·ÌÊ›ÛËÌÔ
Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌfi (ˉÔÓ‹/ ı¿Ó·ÙÔ˜) Ù˘ ÂÚˆ-
ÙÈ΋˜ Ú¿Í˘. ™Â ÌÈ· ۯ‰ȷÛÙÈ΋ ·-
Ú·ÏÏ·Á‹ Ù˘ Gradiva Ô˘ ÊÈÏÔÙ¯Ӌ-
ıËΠ·fi ÙÔÓ NÙ·Ï› ÙÔ 1932, ÌÈ· Á˘-
Ó·ÈΛ· ÌÔÚÊ‹ Ô˘ ÌÈÌÂ›Ù·È ÙÔ ¯·ÚÈÙˆ-
̤ÓÔ ‚¿‰ÈÛÌ· Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ·Ó¿ÁÏ˘Ê˘
ÊÈÁÔ‡Ú·˜, ÛÙÔ¯¿˙ÂÙ·È ÛÙÔ Ì¤ÛÔÓ ÂÓfi˜
ÂÚËÌÈÎÔ‡ ÙÔ›Ô˘ Û·Ṳ́ÓÔ˘ Ì ·ÔÏÈ-
ıÒÌ·Ù·, ÎÚ·ÙÒÓÙ·˜ ÛÙÔ ¯¤ÚÈ ¤Ó· ÎÚ·-
Ó›Ô. ∂›Ó·È Ë ÛÙÈÁÌ‹ fiÔ˘ Ô ÌÔÓÙ¤ÚÓÔ˜
¿ÓıÚˆÔ˜ ·ÔÎÔÌ̤ÓÔ˜ ·fi ÙÔÓ ÔÏÈ-
ÙÈÛÌfi Ô˘ Ô ›‰ÈÔ˜ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛÂ, ·Ó·Î·-
Ï› ÌӋ̘ ·fi ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ ÙÔ˘. ¶Úfi-
ÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÛÙÈÁ̤˜ ÎÚ›Û˘ (Malaise dans
la Civilisation - «AÛı¤ÓÂȘ ÙÔ˘ ¶ÔÏÈÙÈ-
ÛÌÔ‡»), fiÔ˘ Ô ı¿Ó·ÙÔ˜ ÌÈ· ·fi ÙȘ ‰‡Ô
«·Î·Ù·Ì¿¯ËÙ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ» –Û‡Ìʈӷ
Ì ÙÔÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌfi ÙÔ˘ ºÚfiÈÓÙ– ÌÔÈ-
¿˙ÂÈ ÚÔÛˆÚÈÓ¿ Ó· ÎÂÚ‰›˙ÂÈ ÙË Ì¿¯Ë ÌÂ
ÙÔÓ EÚˆÙ·, ·˘Ù‹Ó ÙËÓ «¿ÏÏË» ·ÓÙ›·-
ÏË ‰‡Ó·ÌË, Ô˘ ÙfiÛÔ ‡ÌÓËÛ·Ó ÔÈ ÔÈË-
Ù¤˜ Î·È ÔÈ Î·ÏÏÈÙ¤¯Ó˜ ÙÔ˘ ÛÔ˘Ú·ÏÈ-
ÛÙÈÎÔ‡ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜.
Eρωτισμς, ψυχανλυση
και Eμπειρκος

ος με τη δετερη σζυγ
H O Aνδρας Eμπειρκπα ντρεεται το 1947, χο-
του Bιβκα Zση. Tην
τον «Mεγλο Aνατολι-
ντας αρχσει να γρφει
ν δια εποχ τυπνεται
κ» δη απ το 1945. Tη το
περιοδικ «Tετρδιο»,
εκτς εμπορου, απ το ω εις
νθρωποι εν πλ
«Pωμλος και Pμος 
λην», ως δρο του Aντνη Bου-
μητρικν αγκ
.
σβοκη για τον γμο του

H «Bιασμς» του Pεν

Mαγκρτ, 1934, λδι σε
καμβ. O μεγλος σου-
ρεαλιστς ζωγρφος,
χρησιμοποιντας το γυ- Û˘, Ë ‚·ÛÈṲ̂ÓË ÛÙËÓ
ναικεο κεφλι αλλ και Tου M Õ¡√À ™ Δ∂º∞¡ÿ¢∏
το σμα, εκφρζει αλλη-
·Ó·ÙÔÌ›·, ÙË Ê˘ÛÈÔÁӈ̛·
Î·È ÙËÓ ·Ú·Ù‹ÚËÛË Ù˘
H ¢ÈÂıÓ‹˜ EÎıÂÛË
Eπιμελητ
Eθνικ
ς Πινακοθ
κης
γορικ και μλλον περι-
παικτικ τον βιασμ κ-
ʇÛ˘ ›¯Â ÊÙ¿ÛÂÈ ÛÙÔ Ù¤- ™Ô˘Ú·ÏÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘
ÏÔ˜ Ù˘...».
θε πραγματικτητας (T- 1960 Î·È ÔÈ ÂÈÚÚÔ-
ξας, Menil Foundation).
«... T √ 1912 ÂÌÊ·Ó›ÛÙËÎÂ ¤Ó·
Á˘ÌÓfi Ô˘ η٤‚·ÈÓ ÙȘ
ÛοϘ Ì ÙÔÓ ‰ÈÎfi ÙÔ˘
ȉȷ›ÙÂÚÔ ÙÚfiÔØ Ë Ù¤¯ÓË Î·È Ô «·ÓÙÈ-
ÎÂÈÌÂÓÈÎfi˜», ÂÌÂÈÚÈο ·ÓÙÈÏËÙfi˜ Îfi-
TÔ Á˘ÌÓfi ÛÙÔ ÔÔ›Ô ·Ó·-
ʤÚÂÙ·È ÈÔ ¿Óˆ Ô ¶›ÙÂÚ
ºÔ‡ÏÂÚ, ›ӷÈ, ‚¤‚·È·, Ë
·Û›ÁÓˆÛÙË ÚÒÈÌË Î˘‚È-
ÛÙÈ΋ Û‡ÓıÂÛË ÙÔ˘ M·Ú-
¤˜ Ù˘ ÛÙÔÓ ÔÈËÙ‹

ÛÌÔ˜ ¤·ÈÚÓ·Ó È· ‰ÚfiÌÔ˘˜ ‰È·ÊÔÚÂ- Û¤Ï NÙÈÛ¿Ó, ÂÓfi˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ Ô˘
ÙÈÎÔ‡˜... H ·ÏÈ¿ ÂÈÛÙ‹ÌË Ù˘ ¤ÎÊÚ·- ¤ÌÂÏÏ ӷ ÂËÚ¿ÛÂÈ ÙËÓ Ù¤¯ÓË –ηÈ

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 7 I O Y § I O Y 2 0 0 2 11
ÙË ÛΤ„Ë– ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·, ۯ‰fiÓ
ÙfiÛÔ Î·ıÔÚÈÛÙÈο fiÛÔ Î·È Ô ¶ÈοÛÔ.
TÔ 1959-’60 Ô ›‰ÈÔ˜ Ô NÙÈÛ¿Ó Î·È Ô
AÓÚ¤ MÚÂÙfiÓ «·ÌÊfiÙÂÚÔÈ ÂȘ Ù· ‰˘-
ÛÌ¿˜ ÙÔ˘ ‚›Ô˘ ÙˆÓ» ÔÚÁ·ÓÒÓÔ˘Ó ÙËÓ
«Exposition Internationalle du
Surrèalisme» («¢ÈÂıÓ‹˜ ¤ÎıÂÛË ™Ô˘ÚÂ-
·ÏÈÛÌÔ‡») ÛÙËÓ ÁηÏÂÚ› Daniel
Cordier ÙÔ˘ ¶·ÚÈÛÈÔ‡ ÌÂ Û˘ÓÂÚÁ¿Ù˜
ÙÔÓ ZÔ˙¤ ¶È¤Ú, ÙË MÂÚ¤ OÂÓ¯¿ÈÌ Î·È
ÙÔÓ OÎÙ¿‚ÈÔ ¶·˙. H fiÏË ÂΉ‹ÏˆÛË
·ÔÙÂÏ› ÌÈ· ÂÈ‚ÏËÙÈ΋ ÂÈÙÔÌ‹ ÙÔ˘
ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÈÎÔ‡ ÂÁ¯ÂÈÚ‹Ì·ÙÔ˜ Ì ‰ÈÂ-
ÍÔ‰ÈΤ˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÛÙËÓ ·˘ÙfiÌ·ÙË ÁÚ·-
Ê‹ Î·È ÂÈÎÔÓÔÔÈ›·, ÛÙȘ ˘ÔÛ˘Ó›‰Ë-
Ù˜ Î·È ·Û˘Ó›‰ËÙ˜ ··Ú¯¤˜ Ù˘ ‰Ë-
ÌÈÔ˘ÚÁ›·˜, ÙÔÓ ÊÂÙȯÈÛÌfi, ÙÔÓ ÂÚˆÙÈ-
ÛÌfi, ÙËÓ „˘¯·Ó¿Ï˘ÛË Î.¿. O ÚÔÎÏË-
ÙÈÎfi˜ ηٿÏÔÁÔ˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ‚Ú›ıÂÈ ÂÈ-
̤ÚÔ˘˜ ·ÊÈÂÚˆÌ¿ÙˆÓ (fiˆ˜ .¯. ÙÔ
«¢›ÏËÌÌ· ÙÔ˘ AÓ‰ÚfiÁ˘ÓÔ˘» ‹ Ë «¢È·-
ı‹ÎË ÙÔ˘ M·Ú΋ÛÈÔ˘ NÙ ™·ÓÙ» ÌÂ
ÔÏfiÎÏËÚË ÛÎËÓÔÁÚ·Ê›· ÔÙÈÎÔÔÈË-
Ì¤ÓˆÓ ·Ó·ÊÔÚÒÓ ·fi ÙÔÓ Z·Ó MÂÓ›
Î·È ÙÔÓ MÚÂÙfiÓ Î.Ô.Î.), ηٷϋÁÂÈ Û’
¤Ó· Á·ÚÁ·ÏÈÛÙÈÎfi §ÂÍÈÎfi EÚˆÙÈÛÌÔ‡,
fiÔ˘ fiÚÔÈ Ù˘ „˘¯·Ó¿Ï˘Û˘ ‹ Ù˘ È·-
ÙÚÈ΋˜ Û˘ÌʇÚÔÓÙ·È Ì ÙÔÓ ‰fiÎÙÔÚ·
T˙¤ÎÈÏ Î·È ÙÔÓ Î. X¿ÈÓÙ, ÙÔÓ ºÚfiÈÓÙ,
ÙËÓ EÏÔ˝˙· Î·È ÙÔÓ A‚ÂÏ¿Ú‰Ô, ÙËÓ §Ô-
ϛٷ ÙÔ˘ N·ÌfiÎÔÊ (1956), ÙÔ˘˜ ·‰ÂÏ-
ÊÔ‡˜ M·ÚÍ ‹ ÙÔÓ OÛÎ·Ú ¶·Ó›ÙÛ·, ÙÔÓ
°ÂÚÌ·Ófi ÔÈËÙ‹ (1853-1912) Ô ÔÔ›Ô˜
¤ÁÚ·„ ÙÔ ÂÚ›ÊËÌÔ ‚È‚Ï›Ô « H Ä-
ÌÔ˜ ™‡ÏÏ˄Ș ÙˆÓ ¶·ÒÓ», ÙÔ 1893
Î.Ï.
YÂÓı˘Ì›˙ÂÙ·È fiÙÈ Ë ÚÒÙË ¤ÎıÂÛË
ÙÔ˘ ‰ÈÂıÓÔ‡˜ ™Ô˘Ú·ÏÈÛÌÔ‡ ·ÚÔ˘-
ÛÈ¿ÛÙËΠÙÔ 1935 ÛÙËÓ KÔÂÁ¯¿ÁË, Ë
‰Â‡ÙÂÚË ÙÔ 1936 ÛÙÔ §ÔÓ‰›ÓÔ, Ë ÙÚ›ÙË
ÙÔ 1938 ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ, Ë Ù¤Ù·ÚÙË ÛÙËÓ
fiÏË ÙÔ˘ MÂÍÈÎÔ‡ ÙÔ 1940, Ë ¤ÌÙË
ÛÙË N¤· YfiÚÎË ÙÔ 1942, Ë ¤ÎÙË–fiˆ˜
Î·È Ë ·ÚÔ‡Û· fiÁ‰ÔË Î·È ÙÂÏÂ˘Ù·›·–
ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ ÙÔ 1947 Î·È Ë ¤‚‰ÔÌË ÛÙËÓ
¶Ú¿Á· ÙÔ 1948.
AÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È Î·Ó›˜, ˆ˜ ÂÓÒ ÔÈ
ÚÒÙ˜ ÂÎı¤ÛÂȘ Â›Ó·È ·ÚÎÂÙ¿ ˘ÎÓ¤˜,
·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ ¤‚‰ÔÌË ÙÔ˘ 1948 ηÈ
ÙËÓ fiÁ‰ÔË ÙÔ˘ 1959-’60 ÌÂÛÔÏ·‚Ô‡Ó
‰Ò‰Âη ¯ÚfiÓÈ·. ¢Â›ÁÌ· ÚÔÊ·ÓÒ˜ ηÈ
ÙˆÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎÒÓ ‰˘ÛÎÔÏÈÒÓ Ô˘
·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÈ È· ÙÔ Î›ÓËÌ· ÏfiÁˆ ÙˆÓ
Ó¤ˆÓ Û˘ÓıËÎÒÓ ·ÏÏ¿ Î·È ÏfiÁˆ Ù˘
‚ÈÔÏÔÁÈ΋˜ ÎfiˆÛ˘ ÙˆÓ ÚˆÙ·ÁˆÓÈ-
ÛÙÒÓ ÙÔ˘. £¤Ì· Ù˘ ÙÂÏÂ˘Ù·›·˜ ·˘Ù‹˜
ÂΉ‹ÏˆÛ˘ Â›Ó·È Ô «EÚˆÙÈÛÌfi˜», Ô
ÔÔ›Ô˜, fiˆ˜ ‰È·‚¿˙Ô˘Ì ÛÙÔÓ ÚfiÏÔ-
ÁÔ ÙÔ˘ MÚÂÙfiÓ –Ô˘ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê›-
Ù·È ·fi ÙË ÁÓˆÛÙ‹ ۯ‰ÈÔÁÏ˘ÙÈ΋
·˘ÙÔÚÔÛˆÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ NÙÈÛ¿Ó:
With my Tongue in my Cheek, ÙÔ˘
1959– ÂÌÊÈÏÔ¯ˆÚ› ÛÙË ‚·ı‡ÙÂÚË Û˘-
Ó›‰ËÛË ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘!.
E›Û˘, ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ÂÎıÂÌ¿-
ÙˆÓ - ÂÎϋ͈Ó, Ô X·Ó˜ M¤ÏÌÂÚ ·-
ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ‰ÈÂÍÔ‰Èο ÙÔÓ ¿ÁÓˆÛÙÔ ˙ˆ-
ÁÚ¿ÊÔ, ÙÔÓ «ÚÔÊ‹ÙË ÙÔ˘ BÂÚÔÏ›ÓÔ˘»
ηٿ ÙÔÓ Edouard Roditi, ÙÔÓ
Friedrich Schröder Sonnenstern, ¤Ó·Ó
ηÏÏÈÙ¤¯ÓË Ì ¤ÓÙÔÓ· Ï·˚ο Î·È „˘¯ˆ-
ÛÈο ÛÙÔȯ›·. E›Û˘, Ô Vincent
Bounoure ÁÚ¿ÊÂÈ ÁÈ· ÙËÓ «E›ÓÔÈ·» (
Pour Epinoia), ÂÓÒ ·ÓÙÔ‡ ·Ó·Ê¤ÚÂ-
Ù·È Ï·ÙÚ¢ÙÈο Ô °ÎÈÁÈfiÌ AÔÏÈÓ·›Ú,
Ó·Úfi˜ ‹‰Ë ·fi ÙÔ 1918, Ô Ì˘ıÈÎfi˜ ÂÈ-
ÛËÁËÙ‹˜ ÙÔ˘ fiÚÔ˘ Surrealiste (ÛÔ˘ÚÂ-
MÈ· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÙÒÚ· ·Ú·Ù‹ÚËÛË,
ÛÙËÓ ÔÔ›· ÔÊ›ψ Ó· Â·Ó¤Ïıˆ ·Ó·-
Ï˘ÙÈÎfiÙÂÚ· ÂÓ Â˘ı¤Ùˆ ¯ÚfiÓˆ: O AÔ-
ÏÈÓ·›Ú ¤ÁÚ·„ ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË ÛÂÈÚ¿ ÔÚ-
ÓÔÚÔÌ¿ÓÙ˙ˆÓ ÁÈ· ÏfiÁÔ˘˜ ‚ÈÔÔÚÈÛÌÔ‡,
·ÏÏ¿ Î·È ·ÚÎÂÙ¿ ÚÔÎÏËÙÈο Â˙¿
fiˆ˜ . ¯. «L’ Enchanteur pourrisant»,
(«O ‰È·ÊıÔÚ¤·˜ Áfi˘») Î.Ï. E›Û˘, Ô
›‰ÈÔ˜ ÚÔÏÔÁ›˙ÂÈ ÙË ÛÂÈÚ¿ «Les Maîtres
de l’ Amour» («OÈ M·ÛÙfiÚÔÈ ÙÔ˘ EÚˆ-
Ù·») ÌÂ ÚÒÙÔ ÙÔÓ NÙÂ ™·ÓÙ.
AÔÏÈÓ·›Ú - EÌÂÈÚ›ÎÔ˜
AÓ, ÙÒÚ·, Û˘ÁÎÚ›ÓÂÈ Î·Ó›˜ ÙÔÓ ÙÚfiÔ
·Ê‹ÁËÛ˘, ÙȘ ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ ÙˆÓ ÂÚˆ-
ÙÈÎÒÓ Û˘Ó¢ڤÛÂˆÓ Î·È ÙÔ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚÔ
‡ÊÔ˜ ÙÔ˘ AÔÏÈÓ·›Ú Ì ÔÏϤ˜ ·fi ÙȘ
ÛÂÏ›‰Â˜ ÙÔ˘ «MÂÁ¿ÏÔ˘ AÓ·ÙÔÏÈÎÔ‡»,
ı· ‰È·ÈÛÙÒÛÂÈ ÂÓÙ˘ˆÛȷΤ˜ ÔÌÔÈfi-
ÙËÙ˜. E›Ó·È Â›Û˘ ÂÓÙ˘ˆÛȷΤ˜ ÔÈ
ÔÌÔÈfiÙËÙ˜ ÙˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Ô˘ ¤ÁÚ·„Â
Ô EÌÂÈÚ›ÎÔ˜ ˆ˜ „˘¯·Ó·ÏËÙ‹˜ ¿ÏÈ ÌÂ
ÙÔ Î˘Ú›·Ú¯Ô ·ÊËÁËÌ·ÙÈÎfi ÛÙ˘Ï ÙÔ˘
«MÂÁ¿ÏÔ˘ AÓ·ÙÔÏÈÎÔ‡». Oˆ˜ ÁÈ· ·-
Ú¿‰ÂÈÁÌ· Ë «¶ÂÚ›ÙˆÛȘ ȉÂÔ„˘¯·Ó·-
ÁηÛÙÈ΋˜ Ó¢ÚÒÛˆ˜ Ì ÚfiˆÚ˜ ÂÎ-
ÛÂÚÌ·ÙÒÛÂȘ» (EΉfiÛÂȘ AÁÚ·, 2001,
ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË AÏfiË ™È‰¤ÚË, ÛÂÏ. 52-54
η.).
O EÌÂÈÚ›ÎÔ˜ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ
Ù· ÎÚ›ÛÈÌ· ¯ÚfiÓÈ· 1926-1931, fiÔ˘
Î·È Û˘Ó‰¤ıËΠ̠ٷ ΛÌÂÓ· ÙÔÓ
MÚÂÙfiÓ, ÙÔÓ §·ÊfiÚÓ , ÂÓÒ ‚¤‚·È·,
ÁÓÒÚÈ˙ ٷ ΛÌÂÓ· ÙÔ˘ AÔÏÈÓ·›Ú , Ù·
ÔÔ›· Î·È fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ÙÔÓ «·ÂÏ¢-
ı¤ÚˆÛ·Ó» , ÂËÚ¿˙ÔÓÙ·˜ ηıÔÚÈÛÙÈ-
ο ÙËÓ ·ÈÛıËÙÈ΋ ÙÔ˘.
«OÎÙ¿Ó· ı· Ë ·ÓÙÔ‡ Î·È ¿ÓÙ· ÂÓ
ˉÔÓ‹ ˙ˆ‹», ı· ÁÚ¿„ÂÈ ÛÙȘ 20/8/ 1965
Ô ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÙ‹˜ EÏÏËÓ·˜ ÔÈËÙ‹˜,
·Ó·ÌÈÌÓËÛÎfiÌÂÓÔ˜ ÙËÓ Â˘Ê¿ÓÙ·ÛÙË
ԯȿ ÙÔ˘ AÔÏÈÓ·›Ú.
O AÔÏÈÓ·›Ú ı· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÂÈ ÌÈ·
ÁÏÒÛÛ· ÂÔÈË̤ÓË, Ô˙¿ÙË Î·È ÛÔ-
‚·ÚÔÊ·ÓÒ˜ ÌÂÁ·ÏÔ·ÛÙÈ΋ –οÙÈ Û·Ó
ÙËÓ Ù·ÍÈ΋ ¯Ú‹ÛË Ù˘ ηı·ÚÂ‡Ô˘Û·˜
ÛÙ· ηı’ ËÌ¿˜– ÁÈ· Ó· ÂÚÈÁÚ¿„ÂÈ ÌÂ
·Û˘Ó‹ıË ÂÏ¢ıÂÚÈfiÙËÙ· ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ
à «O κπος των Hδο-
νν» του Iερνυμου
Mπος εναι μια πανηδο-
νιστικ απντηση στο
Civitas Dei («Πολιτεα
του Θεο») του Iερο Aυ-
·ÏÈÛÙ‹˜). (TÔ 1917 Ô AÔÏÈÓ·›Ú ·Ôο- γουστνου και να προα-
ÏÂÛ «ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÈÎfi ‰Ú¿Ì·» ÙÔ ¤ÚÁÔ πεκασμα του «Mεγλου
ÙÔ˘ «Les Mamelles de Tirèsias ( «OÈ Aνατολικο» του δικο
M·ÛÙÔ› ÙÔ˘ TËÚÂÛ›·»). μας Aνδρα Eμπειρκου.

12 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 7 I O Y § I O Y 2 0 0 2
Ù˘ ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋˜ Â·Ê‹˜. ™ÙȘ «11.000
B›ÙÛ˜» ÔÈ ÂÚˆÙÈΤ˜ ÂÈÎfiÓ˜ ÌÔÚÔ‡Ó
Ó· ·Ú·ÏÏËÏÈÛÙÔ‡Ó Â‡ÎÔÏ· Ì ÌÂÚÈ-
Τ˜, „˘¯·Ó·Ï˘ÙÈΤ˜, ÛÂÏ›‰Â˜ ÙÔ˘ «MÂ-
Á¿ÏÔ˘ AÓ·ÙÔÏÈÎÔ‡» (1964-’65 ÂÚÈÔ‰.
¶A§I).: «...HÙ·Ó ·Ó¤Î·ıÂÓ ÊÔ‚ÂÚfi˜
ÔÊı·ÏÌÔfiÚÓÔ˜. TÔ˘ ¿ÚÂÛÂ Ó· ·Ú·ÙË-
Ú› ÙȘ ÛÂÍÔ˘·ÏÈΤ˜ Â·Ê¤˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒ-
ˆÓ ·ÓÙÔ‡ fiÔ˘ ÙÔ˘ ‰ÈÓfiÙ·Ó Ë Â˘Î·È-
Ú›·, ÛÙ· ÍÂÓԉԯ›·, ÛÙÔ˘˜ Ô›ÎÔ˘˜ ·ÓÔ-
¯‹˜, ηıÒ˜ Â›Û˘ Î·È ÙȘ ÛÂÍÔ˘·ÏÈΤ˜
Ú¿ÍÂȘ ÙˆÓ ˙ÒˆÓ».
«...TËÓ ÛÙÈÁÌ‹ ÂΛÓËÓ, ·˘Ùfi˜, Ô˘ ˘fi
¿ÏÏ·˜ Û˘Óı‹Î·˜ ‹ÙÔ ··ÏÒٷٷ ‰ÂÛÔ-
ÙÈÎfi˜, Î·È ıÂÚÌfiٷٷ ÙÚ˘ÊÂÚfi˜ ËÛı¿ÓÂ-
ÙÔ ÙÒÚ· ÙÔÓ Â·˘ÙfiÓ ÙÔ˘ ·ÏÏËϤÁÁ˘ÔÓ ÌÂ
ÙÔÓ ¤Í·ÏÏÔÓ Ì·Ú΋ÛÈÔÓ ÔÈËÙ‹Ó, Ô˘
‚¿ÙÈÛ ‰È¿ ·ÓÙfi˜ Ì ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘,
Ù·˜ Ú¿ÍÂȘ Î·È Ù· ·ÈÛı‹Ì·Ù· Ù˘ ·ÈÌÔ-
ÛÙ·ÁÔ‡˜ ‹ ÌË ·ÈÌÔÛÙ·ÁÔ‡˜ ·ÏÁÔÏ·ÁÓ›-
·˜... ø, ·˜ ›¯Â ¤Ó· ηÌÙÛ›ÎÈ , Ó· Ì·ÛÙÈ-
ÁÒÛË Ì¤¯ÚÈ ·›Ì·ÙÔ˜, ·ÓÔÈÎÙËÚÌfiÓˆ˜, ÙÔ
ÂÚˆÙÂ˘Ì¤ÓÔÓ ˙‡ÁÔ˜ Ô˘ ˉÔÓ›˙ÂÙÔ
ÌÚÔÛÙ¿ ÙÔ˘! ø, ·˜ ›¯Â ÌÈ·Ó Ï·‚›‰· Â-
˘Ú·Îو̤ÓËÓ, ‰È¿ Ó· Û˘ÓıÏ›„Ë ÙÂÏ›ˆ˜
‰È’ ·˘Ù‹˜ ÙÔ˘˜ Ù·Ï·ÓÙ¢fiÌÂÓÔ˘˜ fiÚ¯ÂȘ
ÙÔ˘ ÂÚ·ÛÙÔ‡ Î·È Ù· ¯Â›ÏË ÙÔ˘ ·È‰Ô›Ô˘
Ù˘ ·Û·ÈÚÔ‡Û˘ ÎfiÚ˘ ÙÔ˘! ø, ·˜ ›¯Â
Ì›·Ó ·ÎÚÒ˜ ·ÎÔÓÈṲ̂ÓËÓ Ì¿¯·ÈÚ·Ó, ‰È·
Ó· ·ÔÎfi„Ë, Û‡ÚÚÈ˙·, ηٿ ÙËÓ ÛÙÈÁÌ‹Ó
ÙÔ˘ ‡ÛÙ·ÙÔ˘ ÎÚ·‰·ÛÌÔ‡, ÙÔ ·ÏÏfiÌÂÓÔÓ
ÂÓÙfi˜ ÙÔ˘ ÎfiÏÔ˘ Ù˘ ı˘Á·ÙÚfi˜ ÙÔ˘ ÙÔ
ˆÚ·›ÔÓ ¤Ô˜ ÙÔ˘ °ÎÔÓ˙¿ÏÂı, ηÈ, ·˜
ËÌÔÚÔ‡Û ‚˘ı›˙ˆÓ ηÙfiÈÓ ÙËÓ È‰›·Ó
Ì¿¯·ÈÚ·Ó ÛÙ· ÛÙ‹ıË Ù˘ K·ÚÏfiÙÙ·˜, ¯ˆ-
Ú›˜ Ó· ÙËÓ ÛÎÔÙÒÛË , Ó· Ù˘ ›Ë, ηÁ-
¯¿˙ˆÓ, ÂÓÒ ÂΛÓË ı· ÂÎÚ·‡Á·˙ ÁÔÂÚ¿
·fi ÙÔÓ fiÓÔÓ: «KÚ¿Ù· ÙÔÓ ÙÒÚ· fiÛÔ
ÛÔ˘ ·Ú¤ÛÂÈ, fiÚÓË!».
AÂÏ¢ı¤ÚˆÛË Ù˘ ÂÈı˘Ì›·˜
Afi ÙÔÓ NÙÂ ™·ÓÙ ÙÔÓ ÔÈËÙ‹ - Ì·Ú-
΋ÛÈÔ, ˆ˜ ÙÔÓ AÔÏÈÓ·›Ú ÙÔÓ Ì·Ú΋ÛÈÔ
- ÔÈËÙ‹ Ì ٷ ηÌÙÛ›ÎÈ· Î·È ÙȘ ‚¤Ú-
Á˜, Ë ·fiÛÙ·ÛË ÁÈ· ÙËÓ ÂÌÂÈÚ›ÎÂÈ·
¤ÌÓ¢ÛË ‰ÂÓ Â›Ó·È ÌÂÁ¿ÏË. AÓ¿ÏÔÁ˘
ÂÚÈÁÚ·ÊÈ΋˜ ¤ÓÙ·Û˘ Â›Ó·È Î·È Ù·
ΛÌÂÓ· Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙÔÓ ·˘Ó·-
ÓÈÛÌfi Î·È ÙËÓ ÚfiˆÚË ÂÎÛÂÚÌ¿ÙˆÛË
Î·È Ô˘ ‰ËÌÔÛȇÔÓÙ·È Á·ÏÏÈο Î·È ÂÏ-
ÏËÓÈο ÛÙÔÓ ÚÔÂÈÚË̤ÓÔ ÙfiÌÔ ÙˆÓ
ÂΉfiÛÂˆÓ «AÁÚ·».
TÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· Â›Ó·È ¤Ó· Î·È ·ÔÚ-
Ú¤ÂÈ ·‚›·ÛÙ·: O EÌÂÈÚ›ÎÔ˜ ηı›ÛÙ·-
Ù·È Ì¤Ûˆ Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜
Ô ÚÔÊ‹Ù˘ Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ ÙÔ˘ ¤ÚˆÙ·
Î·È Ù˘ ·ÂÏ¢ıÂڈ̤Ó˘ ÂÈı˘Ì›·˜.
OÏÔ ÙÔ˘ ÙÔ ¤ÚÁÔ Â›Ó·È ÌÈ· Û·Ú·ÎÙÈ΋
Â›ÎÏËÛË ÁÈ· Ó· ·ÓÔȯÙ› ÙÔ «ÛÊÚ·ÁÈ-
Ṳ̂ÓÔ ÎÔ˘Ù›» Î·È Ó· ·ÂÏ¢ıÂÚˆı› Ô
οÙÔ¯fi˜ ÙÔ˘ ·fi ÙȘ Û˘Ì‚¿ÛÂȘ Î·È ÙȘ
ÚÔηٷϋ„ÂȘ.
E›Ù ˆ˜ „˘¯·Ó·Ï˘Ù‹˜ Ô˘ ηٷ‰‡Â-
Ù·È ÛÙÔÓ ˘Ú‹Ó· ÙÔ˘ ·Û˘Ó›‰ËÙÔ˘ ›ÙÂ
ˆ˜ ÔÈËÙ‹˜ Ô˘ ‰È·ÙÚ˘¿ ÙÔ ÎÔ˘ÎÔ‡ÏÈ
Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜ Ô EÌÂÈÚ›ÎÔ˜ –Î·È Ì ٷ
‰‡Ô ÂÚÁ·Ï›· ÙÔ˘– ·Ó·ÊˆÓ›: «O ̤-
Á·˜ ¶·Ó ‰ÂÓ ¤ı·ÓÂ! O ÌÂÁ·˜ ¶·Ó ‰ÂÓ
Âı·›ÓÂÈ! ». E›Ó·È, Ù¤ÏÔ˜, ·fiÏ˘Ù· ÂÓ-
‰ÂÈÎÙÈ΋ ÙˆÓ ÚÔı¤ÛÂÒÓ ÙÔ˘ Ë ·ÍÈÔ-
Ô›ËÛË Ù˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˘ ηı·Ú‡-
Ô˘Û·˜, ‰ÈfiÙÈ ·Ê’ ÂÓfi˜ ÙÔ˘ ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙ÂÈ
«ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi» ¿ÏÏÔıÈ Î·È ·ÓÙÈÎÂÈÌÂ-
ÓÈÎfiÙËÙ· Î·È ·ÊÂÙ¤ÚÔ˘ ÙÔ˘ ÂÈÙÚ¤ÂÈ
Ó· ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ÙÔÓ «·Û·›ÚÔÓÙ· ¤Úˆ-
Ù·» Ì’ ¤Ó·Ó ÙÚfiÔ Û¯Â‰fiÓ ÎÏÈÓÈÎfi. K·È
ÌÈ· Û‡ÌÙˆÛË ÁÔËÙ¢ÙÈ΋: H T¤ÈÙ Mfi-
ÓÙÂÚÓ °Î¿ÏÂÚÈ ÙÔ˘ §ÔÓ‰›ÓÔ˘ ·fi ÙȘ
20 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 2001 ¤ˆ˜ ÙËÓ 1Ë I·-
ÓÔ˘·Ú›Ô˘ 2002 ÊÈÏÔͤÓËÛ ÙËÓ ¤ÎıÂ-
H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H
ÛË «Surrealism: The Unbound Kit (ı·
ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÌÂÙ·ÊÚ·ÛÙ› : «™Ô˘Ú·-
ÏÈÛÌfi˜: TÔ Ï˘Ì¤ÓÔ ‰¤Ì·»). H ÂÈÌÂÏ‹-
ÙÚÈ· Ù˘ Bridget McKenzie ·ÚÔ˘ÛÈ¿-
˙ÂÈ ÙËÓ ¤ÎıÂÛË Û·Ó ¤Ó· Î¤Ï˘ÊÔ˜ ÛÙÔ
ÔÔ›Ô Ë ÂÈı˘Ì›· ÂÓÂÚÁÔÔÈ› ÙË ÁÓÒ-
ÛË. ™Ù· ‰ÂηÙÚ›· ıÂÌ·ÙÈο ‰ˆÌ¿ÙÈ·
·Ó·Î¿Ï˘Ù ηÓ›˜ ÌÂٷ͇ ¿ÏÏˆÓ Î·È
Ù· ÂÍ‹˜: The imprint of Disires ( TÔ
·ÔÙ‡ˆÌ· ÙˆÓ ÂÈı˘ÌÈÒÓ), The
accommodations of Desire (OÈ ‰È¢ıÂ-
Ù‹ÛÂȘ ÙˆÓ ÂÈı˘ÌÈÒÓ), Erotic Obgects
(EÚˆÙÈο ·ÓÙÈΛÌÂÓ·) , Eros ( EÚˆÙ·˜)
Î.¿. ¶ÔÏÏÔ› ·fi ÙÔ˘˜ ÂÎı¤ÙÔÓÙ˜ ‹
ÙÔ˘˜ ·ÓıÔÏÔÁÔ‡ÌÂÓÔ˘˜ ·Ó‹ÎÔ˘Ó –‹
ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ·Ó‹ÎÔ˘Ó– ÛÙÔ˘˜
M¿ÙÔ˘˜, ÛÙÔ˘˜ AÁ›Ô˘˜ Ù˘ ÌË ™˘Ì-
ÌÔÚÊÒÛˆ˜, fiˆ˜ ÙÔ˘˜ ηٷÁÚ¿ÊÂÈ
ÛÙÔ Û˘Ó·Í¿ÚÈ ÙÔ˘ Ô EÌÂÈÚ›ÎÔ˜. K·È Ô
›‰ÈÔ˜, fï˜, ÌÂÙ¤¯ÂÈ ¤ÛÙˆ Î·È ¤ÌÌÂÛ·
Û’ ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ¤ÎıÂÛË, ›Ù ̤۷ ·fi
ÙÔ˘˜ ›Ó·Î˜ ÙÔ˘ NÙ K›ÚÈÎÔ, ÙÔ˘ M·-
ÛfiÓ Î·È ÙÔ˘ T·ÓÁΛ, ›Ù ÛÙÔ˘˜ ·ÊÔÚÈ-
ÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘ MÚÂÙfiÓ Î·È ÙÔ˘ ºÚfiÈÓÙ.
◊, ÁÈ·Ù› fi¯È, ÛÙËÓ ·Û›ÁÓˆÛÙË ÊÚ¿ÛË
ÙÔ˘ ÔÓÂ̤ÓÔ˘ AÓÙÔÓ¤Ó AÚÙÒ: «O
ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌfi˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÛÙ˘ÏØ Â›Ó·È Ë
ÎÚ·˘Á‹ ÙÔ˘ Ó‡̷ÙÔ˜ ÁÈ· Ó· Í·Ó·-
‚Ú› ÙȘ ··Ú¯¤˜ ÙÔ˘».
£· ’ıÂÏ· Ó· ÚÔÛı¤Ûˆ Â›Û˘, fiÙÈ
Ì ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ù˘ ¤ÎıÂÛ˘ ·˘Ù‹˜, Ë
ÔÔ›· ·fi ÙÔÓ ºÂ‚ÚÔ˘¿ÚÈÔ ÙÔ˘ 2002
ÌÂٷʤÚıËΠÛÙÔ MÂÙÚÔfiÏÈÙ·Ó Ù˘
N¤·˜ YfiÚ΢, ΢ÎÏÔÊfiÚËÛ ÌÂÁ¿ÏÔ˜
ηٿÏÔÁÔ˜ Ì ٛÙÏÔ «Surrealism:
Desire Unbound» (YÂÚÚ·ÏÈÛÌfi˜: H
ÂÈı˘Ì›· ·ÂÏ¢ıÂڈ̤ÓË») Ì ÂÈÌÂ-
Ï‹ÙÚÈ· ÙËÓ Jennifer Mundy. E›Ó·È
ÁÓˆÛÙfi ‚¤‚·È·, fiÙÈ Ë ¤ÓÓÔÈ· «ÂÈı˘-
Ì›·» ‰È·‰Ú·Ì·Ù›˙ÂÈ ‚·Ú‡ÓÔÓÙ· ÚfiÏÔ
ÛÙÔÓ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌfi. Yfi ÙËÓ ÂÈÚÚÔ‹
Ù˘ ÊÚÔ¸‰È΋˜ ı¤Û˘, Û‡Ìʈӷ ÌÂ
ÙËÓ ÔÔ›· Ù· ÛÂÍÔ˘·ÏÈο ¤ÓÛÙÈη
ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙÔ‡Ó ÛÙË ‰È¿Ï·ÛË Ù˘
„˘¯‹˜, ÔÈ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙ¤˜ ›‰·Ó ÙËÓ ÂÈ-
ı˘Ì›· Û·Ó ÙÔ ÌÔÓÔ¿ÙÈ Ô˘ Ô‰ËÁ›
ÛÙËÓ ·˘ÙÔÁÓˆÛ›·. H ›‰È· ÂÌϤÎÂÙ·È
Û οı ÛΤ„Ë ‹ ÂÓ¤ÚÁÂÈ· ÙÔ˘ ˘ÔÎÂÈ-
̤ÓÔ˘, οı ‰Ú¿ÛË Î·È ·ÓÙ›‰Ú·ÛË.
EÌÊÈÏÔ¯ˆÚ› ÛÙËÓ ˘„ËÏ‹ ·ÔÓÂ˘Ì¿-
ÙˆÛË fiÛÔ Î·È ÛÙËÓ ÎÙËÓÒ‰Ë Ï·ÁÓ›·.
¶¿Óˆ ·’ fiÏ· Ë ÂÈı˘Ì›· ·ÔÙÂÏ› ÙËÓ
ÎÂÊ·ÏÔËÁ‹ ÙÔ˘ ¤ÚˆÙ·. K·È ˆ˜ Ù¤ÙÔÈ·
ÛÙÔȯÂÈÒÓÂÈ ÛÙȘ ÂÌÓ‡ÛÂȘ ÙˆÓ ÛÔ˘-
Ú·ÏÈÛÙÒÓ. ¶Ú¤ÂÈ, ‰Ò, Ó· ˘ÔÁÚ·Ì-
ÌÈÛÙ› fiÙÈ Â›Ó·È Ë ÚÒÙË ÊÔÚ¿ Ô˘ ÂÎ-
ıÂÛȷο Î·È ıˆÚËÙÈο ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙Â-
Ù·È Ë ÂÈı˘Ì›· ̤۷ ·fi ¤Ó· Ù¤ÙÔÈÔ
ÛÎÂÙÈÎfi, Ú¿ÁÌ· Ô˘ ›ıÂÈ fiÙÈ Ô ·-
ÓÂÚˆÙÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ AÓ‰Ú¤· EÌÂÈÚ›ÎÔ˘
‰ÈηÈÒÓÂÙ·È Ï‹Úˆ˜.
BÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·:
O κατάλογος της έκθεσης
«Exposition Internationale du
Surrèalisme» (1959-’ 60), Paris,
Galerie Daniel Cordier.
Guy Sauniev, «Aνδρέας Eμπειρίκος,
Mυθολογία και Ποιητική», Aγρα,
Aθήνα, 2001.
Πήτερ Φούλερ, «Tέχνη και Ψυχανά-
λυση», μετ. Hρώ κανακάκη, Nεφέλη,
Aθήνα 1988.
Πάμπλο Πικάσο, «Tα τέσσερα κορι-
τσάκια», θεατρικ έργο σε έξι πρά-
ξεις, μετ. Aνδρέας Eμπειρίκος,
Aγρα, 2001.
Σωτήρης Tριβιζάς , «Tο σουρρεαλι-
στικ σκάνδαλο», εκδ. «Kαστανιώ-
της, 1996.
7 I O Y § I O Y 2 0 0 2 13
 Eμπειρκος -
H O Aνδρας Eμπειρ-
Mια ιστορ
κος σε νεανικ ηλικα.
«H ποησις εναι αν-
πτυξι στλβοντος πο-
Tης º ƒ∞°∫π™∫∏˜ A ª¶∞Δ∑√¶√À§√À Â˘Ù˘¯‹ ÙÔ˘˜ Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË. O AÓ‰Ú¤·˜ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ˙ˆ‹ ÙÔ˘ ÙfiÔ˘ Ì·˜ ÁÂÓÈ-
δηλτου. Mσα της
EÌÂÈÚ›ÎÔ˜ (1901-1975) ÁÂÓÓ‹ıËΠÎfiÙÂÚ·, ‹Ù·Ó ÙÔ 1935, ¯ÚÔÓÈ¿ Ô˘ Ô
λοι μεγαλνουμε. Oι
Kαθηγτριας Nεοελληνικς ÛÙË BÚ·˝Ï· Ù˘ PÔ˘Ì·Ó›·˜, ÁfiÓÔ˜ ÌÂ- EÌÂÈÚ›ÎÔ˜ ‰ËÌÔÛ›Â˘Û ÙËÓ ÚÒÙË
δρμοι εναι λευκο.
Φιλολογας στο AΠΘ Á¿Ï˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ ÂÊÔÏÈÛÙÒÓ Î·Ù·- ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÙÈ΋ ÔÈËÙÈ΋ Û˘ÏÏÔÁ‹ ÙÔ˘
T’ νθη μιλον. Aπ
ÁfiÌÂÓˆÓ ·fi ÙËÓ AÓ‰ÚÔ, ÌÂÁ¿ÏˆÛ «Y„ÈοÌÈÓÔ˜», ÂÓÒ ÙËÓ ›‰È· ¯ÚÔÓÈ¿ ¿Ú-
τα πταλ τους ανα-
ÛÙËÓ Aı‹Ó· Î·È ÂΛ ¿Ú¯ÈÛ ÛÔ˘‰¤˜ ¯ÈÛ ӷ ·ÛΛ ÙËÓ „˘¯·Ó¿Ï˘ÛË. TÔ
δονται συχν μικρο-
τσικες παιδσκες. H
εκδρομ αυτ δεν χει
τλος». (Φωτ. Mτση
Xατζηλαζρου). Aπ
O AN¢PEA™ Eª¶∂πƒÿ∫√˜ Î·È Ô N›-
ÎÔ˜ EÁÁÔÓfiÔ˘ÏÔ˜ ˘‹ÚÍ·Ó
ÔÈ ‰˘Ô ÌÂÁ¿Ï˜ Ê˘ÛÈÔÁӈ̛˜
ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌÔ‡. O ÚÒ-
ÙÔ˜ ‹Ù·Ó Ô ÂÈÛËÁËÙ‹˜ ÙÔ˘ ˘ÂÚÚ·ÏÈ-
ÊÈÏÔÏÔÁ›·˜. ™˘Ó¤¯ÈÛ ÙȘ ÛÔ˘‰¤˜ ÙÔ˘
ÛÙË §ˆ˙¿ÓÓË Ì ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ·˘Ù‹Ó ÙË
ÊÔÚ¿, Û¯ÂÙÈÎfi Ì ÙȘ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ ÙÔ˘
·Ù¤Ú· ÙÔ˘, Î·È ÌÂÙ¿ ÛÙÔ §ÔÓ‰›ÓÔ,
fiÔ˘ ÛÔ‡‰·Û ÊÈÏÔÏÔÁ›· Î·È ÊÈÏÔÛÔ-
1951 ÛÙ·Ì¿ÙËÛ ÙËÓ „˘¯·Ó·Ï˘ÙÈ΋
ÙÔ˘ ÂÚÁ·Û›· Î·È ¤Ê˘Á ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ. °‡-
ÚÈÛ ÛÙËÓ EÏÏ¿‰· Í·Ó¿ ÙÔ 1953 ηÈ
̤¯ÚÈ ÙÔÓ ı·Ó·Ùfi ÙÔ˘ ¤˙ËÛ ·Ó¿ÌÂÛ·
ÛÙËÓ Aı‹Ó· Î·È ÛÙËÓ AÓ‰ÚÔ. EÓ· ·fi
το φυλλδιο «Aνευ
ÛÌÔ‡ ÛÙËÓ EÏÏ¿‰· Î·È Ô ‰Â‡ÙÂÚÔ˜, Ì ʛ·. Ö˜, ÙÔ 1925 ‹Á ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ ÎÈ Ù· ‚·ÛÈÎfiÙÂÚ· ¤ÚÁ· ÙÔ˘, ÙÔ ÔχÙÔÌÔ
ορων, νευ ρων –
ÙËÓ Ô›ËÛË Î·È ÙË ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ ÙÔ˘, ÂΛ ¤Î·Ó ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË ÛÙÚÔÊ‹, ÚÒÙ· Ì˘ıÈÛÙfiÚËÌ· «O M¤Á·˜ AÓ·ÙÔÏÈÎfi˜»
Aνδρας Eμπειρκος
¤‰ˆÛ ¤Ó· ¤ÚÁÔ ÛÙÔ ÔÔ›Ô ·Ó·ÁÓˆÚ›- ÚÔ˜ ÙËÓ „˘¯·Ó¿Ï˘ÛË Î·È ¤ÂÈÙ· ÚÔ˜ ‰ËÌÔÛȇÙËΠÌÂÙ¿ ÙÔÓ ı¿Ó·Ùfi ÙÔ˘.
2001». Eκδοση
˙Ô˘Ì ÙȘ ‚·ÛÈΤ˜ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ Â·Ó·- ÙÔÓ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌfi. MÈ· ηıÔÚÈÛÙÈ΋ (BÏ. ‚ÈÔÁÚ·ÊÈο ÙÔ˘ ÛÙÔ Ï‡Έ̷
EKEBI.
ÛÙ·ÙÈÎÔ‡ ·˘ÙÔ‡ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ ÛÙËÓ ÈÔ ¯ÚÔÓÈ¿ ÛÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘, ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙËÓ «AÓ¢ ÔÚ›ˆÓ, ¿Ó¢ fiÚˆÓ AÓ‰Ú¤·˜
EÌÂÈÚ›ÎÔ˜», 2001, ¤Î‰ÔÛË ˘Ô˘ÚÁ›-
Ô˘ ¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, EKEBI, ·fi ÙÔÓ I¿Îˆ-
‚Ô BÔ‡ÚÙÛË).
TÔ 1935 Ô EÌÂÈÚ›ÎÔ˜ ÚÔÛ¿ıËÛ ӷ
οÓÂÈ ÁÓˆÛÙfi ÙÔÓ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌfi ÛÙËÓ
Aı‹Ó· Ì ÌÈ· ‰È¿ÏÂÍË Î·È Â›Û˘ ÁÓˆÚ›-
ÛÙËΠ̠‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ù˘ Ù¤-
¯Ó˘, ηıÒ˜ Î·È Ó¤Ô˘˜ ÔÈËÙ¤˜, fiˆ˜ Ô
O‰˘ÛÛ¤·˜ EχÙ˘ Î·È Ô NÈÎfiÏ·Ô˜ K¿-
Ï·˜. TËÓ ›‰È· ÂÔ¯‹ ÁÓˆÚ›ÛÙËÎÂ Î·È ÌÂ
ÙÔÓ N›ÎÔ EÁÁÔÓfiÔ˘ÏÔ, Ô ÔÔ›Ô˜ ‹Ù·Ó
ÙfiÙ ÂÚ›Ô˘ 26 ¯ÚÔÓÒÓ Î·È ÛÔ‡‰·˙Â
˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ ÛÙËÓ AÓˆÙ¿ÙË ™¯ÔÏ‹ K·ÏÒÓ
T¯ÓÒÓ ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔÓ ¶·Úı¤ÓË, ÂÓÒ ·-
Ú¿ÏÏËÏ· ı‹ÙÂ˘Â Î·È ÛÙÔÓ KfiÓÙÔÁÏÔ˘.
O N›ÎÔ˜ EÁÁÔÓfiÔ˘ÏÔ˜ ÁÂÓÓ‹ıËÎÂ
ÙÔ 1910 ÛÙËÓ Aı‹Ó·. K·Ù·ÁfiÙ·Ó ·fi
à O Aνδρας Eμπειρ- ·ÏÈ¿ ·ıËÓ·˚΋ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· Ì ڛ˙˜
κος, στη Bρετνη, αρ- ÛÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË, ÛÙËÓ Y‰Ú·
χς της δεκαετας του Î·È ÛÙËÓ HÂÈÚÔ. MÂÁ¿ÏˆÛ ÛÙËÓ
’50. Aρχισε στην Aθνα Aı‹Ó· Î·È ·fi Ù· ‰¤Î· ̤¯ÚÈ Ù· ‰Âη-
σπουδς φιλολογας, Ô¯ÙÒ ÙÔ˘ ÊÔ›ÙËÛ Û χÎÂÈÔ ÛÙÔ ¶·Ú›-
συνχισε στη Λωζννη ÛÈ. TÔ 1928 Â¤ÛÙÚ„ ÛÙËÓ EÏÏ¿‰·.
με αντικεμενο σχετικ AÓ·ÁοÛÙËΠӷ ÂÚÁ·ÛÙ› Û ‰ËÌfiÛÈ·
με τις επιχειρσεις του ˘ËÚÂÛ›· ÁÈ· ‚ÈÔÔÚÈÛÌfi, ÂÓÒ ·Ú¿Ï-
πατρα του και μετ ÏËÏ· ¿Ú¯ÈÛ ÛÔ˘‰¤˜ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋˜. TÔ
στο Λονδνο, που
σποδασε φιλολογα
και φιλοσοφα. Tο
1925 πγε στο Παρσι
και εκε κανε τη μεγ-
λη στροφ: πρτα
προς την ψυχανλυση
και μετ στον υπερρεα-
λισμ.
Eγγονπουλος:
κ φιλα
1938 ·ÚÔ˘Û›·Û ›Ó·Î¤˜ ÙÔ˘ Î·È ‰Ë-
ÌÔÛ›Â˘Û ٷ ÚÒÙ· ÙÔ˘ ÔÈ‹Ì·Ù· ÛÙÔ
ÂÚÈÔ‰ÈÎfi «K‡ÎÏÔ˜» Î·È ÙËÓ ÚÒÙË
ÔÈËÙÈ΋ ÙÔ˘ Û˘ÏÏÔÁ‹ «MËÓ ÔÌÈÏ›ÙÂ
ÂȘ ÙÔÓ Ô‰ËÁfiÓ». X¿ÚË Û ÂÓ¤ÚÁÂȘ
ÙÔ˘ ¢. ¶ÈÎÈÒÓË ·ÔÛ¿ÛÙËΠÛÙËÓ
·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋ Û¯ÔÏ‹ ÙÔ˘ MÂÙÛfi‚ÈÔ˘
Î·È ÂΛ ‰›‰·Í IÛÙÔÚ›· T¤¯Ó˘ ˆ˜ ‚ÔË-
ıfi˜ Î·È ·fi ÙÔ 1956 ˆ˜ ÂÈÌÂÏËÙ‹˜.
T¤ÏÔ˜, ÙÔÓ I·ÓÔ˘¿ÚÈÔ ÙÔ˘ 1967 ¤ÁÈÓÂ
ηıËÁËÙ‹˜ IÛÙÔÚ›·˜ T¤¯Ó˘ ÛÙËÓ
¤‰Ú· Ù˘ AÚ¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋˜ ™¯ÔÏ‹˜ ÙÔ˘
MÂÙÛÔ‚›Ô˘. O N›ÎÔ˜ EÁÁÔÓfiÔ˘ÏÔ˜ ÂÎ-
ÚÔÛÒËÛ ÙËÓ EÏÏ¿‰· ÛÙËÓ MÈÂÓ¿-
Ï Ù˘ BÂÓÂÙ›·˜ ÙÔ 1954, ·ÏÏ¿ ·¤Ê¢-
ÁÂ Ó· ÂÎı¤ÛÂÈ ¤ÚÁ· ÙÔ˘ ÛÙËÓ Aı‹Ó·,
Î·È Ë ÚÒÙË ·ÙÔÌÈ΋ ÙÔ˘ ¤ÎıÂÛË ¤ÁÈÓÂ
ÙÔ 1963. TÔ 1979 ÙÈÌ‹ıËÎÂ ÌÂ ÙÔ ÚÒ-
ÙÔ ÎÚ·ÙÈÎfi ‚Ú·‚Â›Ô Ô›ËÛ˘. (°È· ÏÂ-
ÙÔÌÂÚ‹ ‚ÈÔÁÚ·ÊÈο ‚Ï. ·ÊȤڈ̷
ÛÙÔ ÂÚ. «X¿ÚÙ˘» 25-26, 1988).
MÈ· ÌÂÁ¿ÏË ÊÈÏ›·
H ÊÈÏ›· ÙˆÓ ‰‡Ô ·Ó‰ÚÒÓ ÎÚ¿ÙËÛ ̤-
¯ÚÈ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘˜. T· ÚÒÙ·
¯ÚfiÓÈ· ÔÈ Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜ ‹Û·Ó Ù·-
ÎÙÈÎfiٷ٘, ÛÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘ EÌÂÈÚ›ÎÔ˘.
M·ÓÈÒ‰ÂȘ ·Ó·ÁÓÒÛÙ˜ Î·È ÔÈ ‰‡Ô,
‰È¿‚·˙·Ó Ì·˙› Î·È ‰ÒÚÈ˙·Ó Ô ¤Ó·˜ ÛÙÔÓ
¿ÏÏÔ ‚È‚Ï›·. ™ÙË ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË ÙÔ˘
AÓ‰Ú¤· EÌÂÈÚ›ÎÔ˘ ˘¿Ú¯ÂÈ ¤Ó· Û·-
ÓÈfiÙ·ÙÔ ·ÓÙ›Ù˘Ô Ù˘ «AÏÈ·ÛÛÈ¿‰·˜»
ÙÔ˘ X·Ù˙‹ ™Â¯Ú¤Ù Î·È Ù· ÔÈ‹Ì·Ù· ÙÔ˘
Villon, ‰ÒÚ·, ÌÂٷ͇ ¿ÏψÓ, ÙÔ˘ N›ÎÔ˘
EÁÁÔÓfiÔ˘ÏÔ˘. TÔ 1944 Ô EÌÂÈÚ›ÎÔ˜
¤ÎÚ˘„ ÛÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘ ÁÈ· ÌÂÁ¿ÏÔ ‰È¿-
ÛÙËÌ· ÙÔÓ EÁÁÔÓfiÔ˘ÏÔ, fiÙ·Ó ÙÔÓ ÙÂ-
ÏÂ˘Ù·›Ô ÙÔÓ ÂȉÔÔ›ËÛÂ Ô Ì·ÎÚÈÓfi˜
Û˘ÁÁÂÓ‹˜ ÙÔ˘ AÁÁÂÏÔ˜ E‚ÂÚÙ, fiÙÈ
˘¿Ú¯ÂÈ Î›Ó‰˘ÓÔ˜ Ó· ÙÔÓ Û˘ÏÏ¿‚Ô˘Ó
ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ›. T· ÂfiÌÂÓ· ¯ÚfiÓÈ· ÔÈ Û˘-
Ó·ÓÙ‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜ ·Ú·›ˆÛ·Ó, ¯ˆÚ›˜ fï˜
ÔÙ¤ Ó· ÌÂȈı› Ë ÊÈÏ›· ÙÔ˘˜.
T· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ‰‡Ô ÔÈËÙÒÓ Ôχ
Û˘¯Ó¿ ‚Ú¤ıËÎ·Ó ÙÔ ¤Ó· Ï¿È ÛÙÔ ¿ÏÏÔ,
ÛÙȘ ÛًϘ Ù˘ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋˜ ÎÚÈÙÈ-
΋˜, Ôχ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi fi,ÙÈ ¿ÏψÓ
ÔÈËÙÒÓ, Î·È Ì¿ÏÈÛÙ·, ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘
ÚÒÙ˘ ÙÔ˘˜ ÂÌÊ¿ÓÈÛ˘, ÛÙ· Ù¤ÏË Ù˘
‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘ ’30, Ë ÁÂÈÙÓ›·ÛË ·˘Ù‹ ›-
¯Â ÂÓÙÂÏÒ˜ ·ÚÓËÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ηÈ
›¯Â ·ÔÎÏÂÈÛÙÈÎfi ÛÙfi¯Ô ÙË ‰È·fi-
Ì¢ÛË. X·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Â›Ó·È fiÛ· ›-
Â Ô N›ÎÔ˜ EÁÁÔÓfiÔ˘ÏÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ Â-
Ú›Ô‰Ô ·˘Ù‹ ÛÂ Û˘Ó¤ÓÙ¢ÍË:
«OÙ·Ó ÙÔ 1939 ÂΉËÏÒıËη ÛÙË ˙ˆ-
ÁÚ·ÊÈ΋ Î·È ÛÙËÓ Ô›ËÛË ˘ÂÚÚ·ÏÈ-
ÛÙÈο, ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËΠÛοӉ·ÏÔ Î·È
ÁÂÓÈ΋ ηٷÎÚ·˘Á‹. ¢ÂÓ ÌÔÚÒ Ó· ˆ
ˆ˜ ‰ÂÓ Ì ¤ıÈÍ·Ó ‚·ı‡Ù·Ù·. H ‚›·ÈË
ηÎÔÌÂÙ·¯Â›ÚÈÛË Ô˘ ÌÔ˘ ¤ÁÈÓ ‹Ù·Ó
ÛÎÏËÚ‹ Î·È ¿‰ÈÎË. EÓ·˜ ÊÈÏÔÏÔÁÈÎfi˜
Û˘ÓÂÚÁ¿Ù˘ ÂÊËÌÂÚ›‰·˜ ¤ÁÚ·„Â:
“EÁÁÔÓfiÔ˘ÏÂ, ¿„ ӷ ‚·Û·Ó›˙ÂÛ·È
Î·È Ó· Ì·˜ ‚·Û·Ó›˙ÂȘ”. T· ¤ÚÁ· ÌÔ˘
Ù· ¤‚·˙·Ó ÌfiÓÔ ÁÈ’ ·ÛÙ›· ÛÙ· ÂÚÈÔ-
‰Èο. TÒÚ· Ù· ‚¿˙Ô˘Ó ÛÙ· ÛÔ‚·Ú¿. MÂ
¯Ï‡·˙·Ó ÛÙȘ ÂÈıˆڋÛÂȘ. EÓ· ™¿‚-
‚·ÙÔ ‚Ú¿‰˘ Ô EÌÂÈÚ›ÎÔ˜ ÌÔ˘ ϤÂÈ:
“EÏ· Ó· ¿Ì Û ÌÈ· ÂÈıÂÒÚËÛË”.
¶‹Á·Ì οÔ˘ ÛÙËÓ Ï·Ù›· B¿ı˘,
ÛÙÔ ¶ÂÚÔΤ, ÓÔÌ›˙ˆ. E› ÛÎËÓ‹˜ ‹Ù·Ó
‰‡Ô ÙÂÏ›ˆ˜ ηڷÊÏÔ› —ͤÚÂÙ ÙÔ Â-
Ú›ÊËÌÔ Ô˘ ›¯Â ÂÈ Ô EÌÂÈÚ›ÎÔ˜: “T· H Φωτογραφα του νεα-
Ì·ÏÏÈ¿ Ù˘ ÎÂÊ·Ï‹˜ ÌÔ˘ Â›Ó·È ÁÂÁÔÓfi˜ ρο Nκου Eγγονπουλου.
ÙÂÙÂÏÂṲ̂ÓÔÓ...” —ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ·ÓÙ‹Ï- Oταν επστρεψε το 1928
Ï·ÛÛ·Ó ·Û˘Ó·ÚÙËۛ˜. TÔÓ ¤Ó· ÙÔÓ στην Eλλδα, αναγκστη-
¤ÏÂÁ·Ó ¢ÈÛÂÁÁÔÓfiÔ˘ÏÔ Î·È ÙÔÓ ¿ÏÏÔ κε να εργαστε σε δημσια
MÈÚÌÈÚ›ÎÔ!...» (Û˘Ó¤ÓÙ¢ÍË ÛÙÔ «N›- υπηρεσα για βιοπορισμ,
ÎÔ˜ EÁÁÔÓfiÔ˘ÏÔ˜, K·È ÔÈ ¿ÁÁÂÏÔÈ εν παρλληλα ρχισε
ÛÙÔÓ ·Ú¿‰ÂÈÛÔ ÌÈÏÔ‡Ó ÂÏÏËÓÈο...», σπουδς ζωγραφικς. Tο
ÂΉ. Y„ÈÏÔÓ 2000, Û. 91). ™‹ÌÂÚ·, Û¯Â- 1938 παρουσασε πνακς
‰fiÓ Â‚‰ÔÌ‹ÓÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÌÂÙ¿ ÙË ÛËÌ·- του και δημοσευσε τα
‰È·Î‹ ÂΛÓË ¯ÚÔÓÈ¿ ÁÈ· ÙË ˙ˆ‹ Ù˘ ÂÏ- πρτα ποιματ του στο
ÏËÓÈ΋˜ Ô›ËÛ˘, ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ·ÌÊÈ‚Ô- περιοδικ «Kκλος» και
Ï›· fiÙÈ Ë ÁÓˆÚÈÌ›· ÙˆÓ ‰‡Ô ÛËÌ·ÓÙÈ- την πρτη ποιητικ συλ-
ÎÒÓ ·˘ÙÒÓ ·ÓıÚÒˆÓ ›¯Â Ù· ÛÙÔÈ- λογ του «Mην ομιλετε
¯Â›· ÂΛӷ Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ì ӷ εις τον οδηγν».
·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ì Û οı ÂÈÏÈÎÚÈÓ‹ ÊÈ-
Ï›· ·Ó¿ÌÂÛ· Û ηÏÏÈÙ¤¯Ó˜: ÂÓı¿Ú-
Ú˘ÓÛË, ÁfiÓÈÌÔ˜ ‰È¿ÏÔÁÔ˜, Û˘Ì·Ú¿-
ÛÙ·ÛË, ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·.
Ö˜, Â‰Ò ›Û¯˘ÛÂ Î·È Î¿ÙÈ ÂÚÈÛÛfi-
ÙÂÚÔ. BÚ¤ıËÎ·Ó Î·È ÔÈ ‰˘Ô ÂÓÙ·Á̤ÓÔÈ
Û ÌÈ· ÚÔÛ¿ıÂÈ· Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎÔÔ›-
ËÛ˘ Ù˘ Ù¤¯Ó˘ ÛÙËÓ EÏÏ¿‰·, Ô˘ ÂÎ-
ÊÚ·˙fiÙ·Ó Ì¤Û· ·fi ÙȘ ‚·ÛÈΤ˜ ·Ú¯¤˜
ÙÔ˘ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌÔ‡, ÙÔ˘ ÛËÌ·ÓÙÈÎÔ‡
Á·ÏÏÈÎÔ‡ ÚˆÙÔÔÚÈ·ÎÔ‡ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜
Ô˘ ȉڇıËΠÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ ÙÔ 1924 ·fi
ÙÔÓ AÓÙÚ¤ MÚÂÙfiÓ. O AÓ‰Ú¤·˜ EÌÂÈ-
Ú›ÎÔ˜ ‚ڋΠÛÙÔÓ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌfi ÌÈ·
ıˆڛ· Î·È ÌÈ· Ú·ÎÙÈ΋ ÁÈ· ÙËÓ Ù¤-
¯ÓË Ô˘ ·ÓÙÈÛÙÔȯԇÛ ÛÙÔ˘˜ ÚÔ‚ÏË-
Ì·ÙÈÛÌÔ‡˜ Î·È ÙȘ ·Ó·˙ËÙ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ Ù˘

à Aπ αριστερ: Oδυσσας Eλτης,

Aνδρας Eμπειρκος και Nκος Eγγον-
πουλος με την ευκαιρα της ηχογρφη-
σης σε δσκους της σειρς «Oι ποιητς
διαβζουν το ργο τους», τον Nομβριο
του 1964. Eναι σως η μοναδικ φωτο-
γραφα των δο ανδρν μαζ, οι οποοι,
χι μνο υπρξαν απ τους κυριτερους
εκπροσπους του σουρεαλισμο στην
Eλλδα, αλλ και υπερασπστηκαν ο
νας τον λλον, με θρμη, ταν η πλειο-
ντητα ταν εναντον τους. (Aπ το αρ-
χεο των Eκδσεων «Aγρα»).

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 7 I O Y § I O Y 2 0 0 2 15
16 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 7 I O Y § I O Y 2 0 0 2
Õ «O προπππος Περραιβς, κρατ-
ντας στο χρι του την κεφαλ του P-
γα Φεραου», του N. Eγγονπουλου,
λδι σε μουσαμ, 1966. «Θα μιλσω
μνο ως θαυμαστς του Nικολου
Eγγονπουλου του μεγλου ημν ποι-
ητο και ζωγρφου, για να του πλξω
το εγκμιον και για να του ανταπο-
δσω με προβολς συναισθηματικς
υφς τις βαθτατα συγκλονιστικς συ-
γκινσεις που μου δνει πντοτε η
ποησς του...», δλωνε ο Aνδρας
Eμπειρκος για τον φλο του.

H Ã Στην αριστερ φωτογραφα ο Aνδρας Eμπειρ-

κος (δεξι) με τον συγγραφα Φρου Γουιτμν (περ.
1926). Δεξι, φωτογραφα του Pεν Λαφργκ, ιδρυ-
τικο μλους και πρτου προδρου της νεοσστατης
ττε «Ψυχαναλυτικς Eταιρεας Παρισων», με ιδι-
χειρη αφιρωση στον Aνδρα Eμπειρκο (Aπ το
αφιρωμα του EKEBI «Aνευ ορων, νευ ρων –
Aνδρας Eμπειρκος 2001».

ÂÔ¯‹˜ ÂΛӢ, Ô˘ ΢ڛˆ˜ ›¯·Ó Û¯¤-
ÛË Ì ÙËÓ „˘¯·Ó·Ï˘ÙÈ΋ ıˆڛ· ηÈ
ÙËÓ ¤ÎÊÚ·ÛË ÙÔ˘ ·Û˘Ó›‰ËÙÔ˘.
O ÓÂfiÙÂÚfi˜ ÙÔ˘ ηٿ ‰¤Î· ¯ÚfiÓÈ·
EÁÁÔÓfiÔ˘ÏÔ˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ÁÓÒÚÈÛ ÙÔÓ
˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌfi ¯¿ÚË ÛÙÔÓ EÌÂÈÚ›ÎÔ,
‚ڋΠÂ›Û˘ ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ ˘ÂÚÚ·-
ÏÈÛÌÔ‡ ÌÈ· Ó¤· ‰È¿ÛÙ·ÛË ÛÙËÓ Ù¤¯ÓË
Ô˘ ÙÔ˘ ¤‰ÈÓ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚË ÂÏ¢ıÂÚ›·
¤ÎÊÚ·Û˘, fiˆ˜ ¤¯ÂÈ ÂÍËÁ‹ÛÂÈ ‰ÈÂÍÔ-
‰Èο («¶ÔÈ‹Ì·Ù·», Ù. A, ÂΉ. IηÚÔ˜, Û.
145). E›Ó·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi fiÙÈ Î·È ÔÈ
‰˘Ô Ê›ÏÔÈ ‰ÂÓ ¤·„·Ó ÔÙ¤ Ó· ÂÈη-
ÏÔ‡ÓÙ·È ÙÔÓ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌfi, ΢ڛˆ˜ ˆ˜
ÎÈÓËÙ‹ÚÈ· ‰‡Ó·ÌË, ÛÙÔ ÍÂΛÓËÌ¿ ÙÔ˘˜.
H Û¯¤ÛË ÙÔ˘˜ Ì ÙÔÓ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌfi
ÙÔ˘˜ Â¤ÙÚ„ ‚·ÛÈο Ó· ‚ÚÔ˘Ó ¤Ó·
ÛÙ‹ÚÈÁÌ·, fi¯È ÙfiÛÔ ÁÈ· Ó· ‰È·ÊÔÚÔÔÈ-
ËıÔ‡Ó ·fi ÙȘ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ˜ Ù¿ÛÂȘ Ù˘
ÓˆÙÂÚÈ΋˜ Ô›ËÛ˘, ·ÏÏ¿ ·fi ÙËÓ
ÙÚ¤¯Ô˘Û· ÙfiÙ ·ÓÙ›ÏË„Ë ÁÈ· ÙËÓ Ù¤-
¯ÓË. TÔ˘˜ ÂӉȤÊÂÚ ÚËÙ¿ Ô ˘ÂÚÚ·-
ÏÈÛÌfi˜ ˆ˜ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈ΋ ıˆڛ· fi¯È
ÌfiÓÔ ÂÚ› Ù¤¯Ó˘, ·ÏÏ¿ Î·È ˙ˆ‹˜,
·ÊÔ‡ ¤‚ÏÂ·Ó ÙËÓ Ù¤¯ÓË ˆ˜ ̤ÛÔ ÁÈ·
ÙË ‰ÈÂÚ‡ÓËÛË ÙÔ˘ ·Û˘Ó›‰ËÙÔ˘, ηÈ
¿Ú· ˆ˜ ̤ÛÔ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛ˘ Î·È ÔÏÔ-
ÎÏ‹ÚˆÛ˘ Ù˘ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ·˜.
T¤¯ÓË Î·È „˘¯·Ó¿Ï˘ÛË
TÔ ÔÈËÙÈÎfi fiÚ·Ì· ÙÔ˘ EÌÂÈÚ›ÎÔ˘, Ô-
χ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ·fi ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ Û˘Á¯Úfi-
ÓˆÓ ÙÔ˘, ‹Ù·Ó Ó· ÌÂÙ·ÁÁ›ÛÂÈ ÙËÓ Ô›Ë-
ÛË ÛÙË ˙ˆ‹ Î·È ÙË ˙ˆ‹ ÛÙËÓ Ô›ËÛË,
fiˆ˜ ¤ÁÚ·„ ÛÙÔ Î›ÌÂÓÔ-Ì·ÓÈʤÛÙÔ
«AÌÔ‡Ú-AÌÔ‡Ú» (1939). HıÂÏ ̤ۈ Ù˘
Ù¤¯Ó˘ Î·È Ù˘ ‰È›ۉ˘Û˘ ÛÙÔ ·Û˘Ó›-
‰ËÙÔ Ó· Ú·ÁÌ·ÙÒÛÂÈ ¤Ó·Ó ÂÓÈ·›Ô ·˘-
Ùfi, ÈηÓfi Ó· ‰ÈÂÚÂ˘Ó¿ ÙÔ˘˜ ÔÚ›˙ÔÓÙ˜
Ù˘ ÂÈı˘Ì›·˜, ÙÔ˘ ÔÓ›ÚÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ·Û˘-
Ó›‰ËÙÔ˘, ¤Ó·Ó Ú·Á̷و̤ÓÔ, ÔÏÔÎÏË-
ڈ̤ÓÔ Â·˘Ùfi, ÈηÓfi Ó· ·ÔÏ·Ì‚¿ÓÂÈ
Î·È Ó· Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ Û fi,ÙÈ ¤¯ÂÈ Û¯¤ÛË ÌÂ
ÙËÓ ·Á¿Ë, ·ÏÏ¿ ÚÔ¿ÓÙˆÓ ¤Ó·Ó ·˘-
Ùfi ·ÚËÁÔÚË̤ÓÔ, ÏÈÁfiÙÂÚÔ ÊÔ‚ÈṲ̂ÓÔ.
™’ ·˘Ùfi ÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÂÓ¤Ù·ÛÛ ÙËÓ Ù¤-
¯ÓË Î·È ÙËÓ „˘¯·Ó¿Ï˘ÛË. ¢ÂÓ ÙÔÓ ÂÓ-
‰È¤ÊÂÚ ӷ Â›Ó·È ÌfiÓÔ ¤Ó·˜ Û˘ÁÁڷʤ·˜
·Ú›ÛÙˆÓ ÔÈËÌ¿ÙˆÓ, Û‡Ìʈӷ Ì ο-
ÔÈ· ·ÈÛıËÙÈο ÎÚÈÙ‹ÚÈ·. TËÓ ›‰È· ıÂÚ·-
¢ÙÈ΋ ÏÂ˘Ú¿ Ù˘ Ù¤¯Ó˘ ÂÓÛÙÂÚÓ›-
ÛÙËÎÂ Î·È Ô N›ÎÔ˜ EÁÁÔÓfiÔ˘ÏÔ˜, Ô
ÔÔ›Ô˜ ηْ ÂÍÔ¯‹Ó ‰È·Î‹Ú˘ÛÛ fiÙÈ Ë
Ù¤¯ÓË Ú¤ÂÈ Ó· ·ÚËÁÔÚ›.
H ÊÈÏ›· ÙÔ˘˜ ¤¯ÂÈ ·ÔÙ˘ˆı› ÛÙ·
ΛÌÂÓ· Ô˘ ¤ÁÚ·„·Ó Ô ¤Ó·˜ ÁÈ· ÙÔÓ
¿ÏÏÔ. O N›ÎÔ˜ EÁÁÔÓfiÔ˘ÏÔ˜ ¤¯ÂÈ
·Ó·ÊÂÚı› ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ ÛÙÔÓ AÓ‰Ú¤·
EÌÂÈÚ›ÎÔ, ÛÙ· Û¯fiÏÈ· ÙˆÓ ÔÈËÙÈÎÒÓ
ÙÔ˘ Û˘ÏÏÔÁÒÓ, Û ¤Ó· ÈÛÙÔÚÈÎfi ΛÌÂ-
ÓÔ-‰È¿ÏÂÍË ÁÈ· ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ÛÙË ÌÂÁ¿-
ÏË ·ÙÔÌÈ΋ ÙÔ˘ ¤ÎıÂÛË ÙÔ 1963 ÛÙÔ
ATI Î·È Û ‰È¿ÊÔÚ˜ Û˘ÓÂÓÙ‡ÍÂȘ
ÙÔ˘, ‰ËÌÔÛÈÂ˘Ì¤Ó˜ ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô «K·È ÔÈ
¿ÁÁÂÏÔÈ ÛÙÔÓ ·Ú¿‰ÂÈÛÔ ÌÈÏÔ‡Ó ÂÏÏË-
ÓÈο», ÂΉ. Y„ÈÏÔÓ, 2000. E›Û˘ ·Ó·-
ʤÚÂÙ·È ÚËÙ¿ ÛÙË Û¯¤ÛË ·˘Ù‹ Û ¤Ó·
Ô›ËÌ·, Ì ٛÙÏÔ «O BÂÏÈÛÛ¿ÚÈÔ˜», ‰Ë-
ÌÔÛÈÂ˘Ì¤ÓÔ ÛÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÔÈËÙÈ΋
Û˘ÏÏÔÁ‹ ÙÔ˘ «™ÙËÓ ÎÔÈÏ¿‰· Ì ÙÔ˘˜
ÚÔ‰ÒÓ˜» (1978). Afi
ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ Ô
AÓ‰Ú¤·˜ EÌÂÈÚ›ÎÔ˜
¤ÁÚ·„ ¤Ó· ıÚ˘ÏÈÎfi AÔÙ¤ÏÂÛ·Ó ÌÈ·
ΛÌÂÓÔ ÁÈ· ÙÔÓ EÁÁÔ-
ÓfiÔ˘ÏÔ, Ì ٛÙÏÔ Î·Ù·Ï˘ÙÈ΋ ‰˘¿‰·
«NÈÎfiÏ·Ô˜ EÁÁÔÓfi-
Ô˘ÏÔ˜ ‹ TÔ ı·‡Ì·
ÛÙËÓ ·ıËÓ·˚΋
ÙÔ˘ EÏÌ·Û¿Ó Î·È ÎÔÈÓˆÓ›·
ÙÔ˘ BÔÛfiÚÔ˘», ÙÔ
ÔÔ›Ô ‰ËÌÔÛȇÙËÎÂ
ÛÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi «TÂÙÚ¿‰ÈÔ» , ·Ú. 3
(1945). °Ú¿ÊÂÈ, ÌÂٷ͇ ¿ÏψÓ: «£· ÌÈ-
Ï‹Ûˆ ÌfiÓÔ ˆ˜ ı·˘Ì·ÛÙ‹˜ ÙÔ˘ NÈÎÔ-
Ï¿Ô˘ EÁÁÔÓÔÔ‡ÏÔ˘, ÙÔ˘ ÌÂÁ¿ÏÔ˘
ËÌÒÓ ÔÈËÙÔ‡ Î·È ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘, ÁÈ· Ó·
ÙÔ˘ Ϥ͈ ÙÔ ÂÁÎÒÌÈÔÓ Î·È ÁÈ· Ó· ÙÔ˘
·ÓÙ·Ô‰ÒÛˆ Ì ÚÔ‚ÔϤ˜ Û˘Ó·ÈÛıË-
Ì·ÙÈ΋˜ ˘Ê‹˜ ÙȘ ‚·ı‡Ù·Ù· Û˘ÁÎÏÔÓÈ-
ÛÙÈΤ˜ Û˘ÁÎÈÓ‹ÛÂȘ Ô˘ ÌÔ˘ ‰›‰ÂÈ ¿-
ÓÙÔÙÂ Ë Ô›ËÛ›˜ ÙÔ˘. (...) »K·È Ó· Ô˘
ÛÙÂÎfiÌ·ÛÙ ÂÌ‚ÚfiÓÙËÙÔÈ Î·È Î·ıËψ-
̤ÓÔÈ. TÔ Á›ÁÓÂÛı·È Û˘Ó˘¿Ú¯ÂÈ Ì ÙÔ
ÙÂÙÂÏÂṲ̂ÓÔÓ. K·È ÙÔ ÙÂÙÂÏÂṲ̂ÓÔÓ
ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ÁÂÓÓ¿ ÙÔ Á›ÁÓÂÛı·È ÙÔ
¿ÙÂÚÌÔÓ, ηٿ ÙÚfiÔÓ, Ô˘ ÂÈÙ·¯‡-
ÓÂÈ ÙÔÓ ÛÊ˘ÁÌfiÓ ÂοÛÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘
¢·ÈÛı‹ÙÔ˘. ¶Ò˜ ηÙÔÚıÒÓÂÈ Ô EÁÁÔ-
ÓfiÔ˘ÏÔ˜ Ó· οÌË ·˘Ùfi ÙÔ ı·‡Ì·;
£·ÚÚÒ ˆ˜ ÌfiÓÔÓ Ô „˘¯Ô·Ó·Ï˘Ù‹˜
Î·È Ô ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÙ‹˜ Â›Ó·È ÂȘ ı¤ÛÈÓ
Ó· ÙÔ ÂÓÓÔ‹ÛÔ˘Ó Î·È Ó· ÙÔ ÂÍËÁ‹ÛÔ˘Ó
(...) »™ÙÚ¤ÊÔÌ·È ÏÔÈfiÓ ÚÔ˜ ÙÔÓ ÔÈË-
Ù‹Ó Î·È Ï¤Áˆ: »NÈÎfiÏ·Â EÁÁÔÓfiÔ˘ÏÂ,
Ë ÒÚ· Ù˘ ‰fi͢ ÛÔ˘ ¤Êı·Û ÚÔ ÔÏ-
ÏÔ‡ Î·È Â›Ó·È ÛÙÚ·‚Ô› ‹ ηÎfiÈÛÙÔÈ
fiÛÔÈ ·ÎfiÌË ‰ÂÓ ÙÔ ‚ϤÔ˘Ó. »¶fiÛÔ ÌÈ-
ÎÚÔ› Î·È ÙÈÔÙ¤ÓÈÔÈ ‰›Ï· ÛÔ˘, fiÛÔÈ ÌÂ
Û¿ÏÈÔ ÍÂÊ˘ÏÏ›˙Ô˘Ó ٷ ÂÁ¯ÂÈÚ›‰È·,
ÙÔ˘˜ Ô‰ËÁÔ‡˜ Î·È Ù·˜ ÔÈÎÈψӇÌÔ˘˜
ıˆڛ·˜, ÁÈ· Ó· ‚ÚÔ˘Ó fiÏ· ÎÈ ÂȯÂÈ-
Ú‹Ì·Ù· ÁÈ· Ó· ÛÂ ÔÏÂÌ‹ÛÔ˘Ó.....».
Afi ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ Ô EÁÁÔÓfiÔ˘-
ÏÔ˜ Ì›ÏËÛ Ì ·˘Ù¿ Ù· ÏfiÁÈ· ÁÈ· ÙÔÓ
EÌÂÈÚ›ÎÔ Î·È ÁÈ· ÙÔÓ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌfi:
«¶·Ú‹ÁÔÚÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ, Ì·˙› Ì ÙÔÓ
ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÌfi, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ¿ÏÏ·Í·Ó ÙÔÓ
¿ÓıÚˆÔ. OÈ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÙ¤˜ Â›Ó·È ·˘-
ÙÔ› Ô˘ Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ·Ó Ù· ÛÙÔȯ›·
Ù˘ ·ÓËÛ˘¯›·˜ Ô˘ ˘‹Ú¯·Ó ÛÙÔÓ ‰˘-
ÙÈÎfi ÔÏÈÙÈÛÌfi Î·È Ù· η٤ÁÚ·„·Ó ÛÙÔ
ÚÒÙÔ Ì·ÓÈʤÛÙÔ ÙÔ˘ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌÔ‡,
ÎÚ·ÙÒÓÙ·˜ ÙËÓ ÂÌÂÈÚ›· ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ Ï›-
ÁˆÓ Ô˘ ›¯·Ó ‰ÂÈ ÛˆÛÙ¿ Ù· Ú¿ÁÌ·-
Ù·, fiˆ˜ Ô NÔ‚¿ÏȘ, Ô ÔÈËÙ‹˜ X·›Ï-
ÓÙÂÚÏÈÓ, Ô §ÔÙÚ·ÌfiÓ, Ô MÔÓÙϤÚ
(...). EÁÒ ı· ›¯·
·ÔÁÔËÙ¢ı› ÁÚ‹-
ÁÔÚ·, ·Ó ‰ÂÓ Â›¯·
ÙËÓ Â˘Ù˘¯›· Ó· Û˘-
Ó·ÓÙ‹Ûˆ
AÓ‰Ú¤· EÌÂÈÚ›ÎÔ.
EΛӷ Ù· ¯ÚfiÓÈ· Ë
ÏÂÁfiÌÂÓË ÁÂÓÈ¿ ÙÔ˘
’30 ÚÔÛ·ıÔ‡ÛÂ Ó·
ÂÈ‚ÏËı› Ì fiÏ· Ù·
̤۷ – ·ÓÙ›ıÂÙ· Ô
EÌÂÈÚ›ÎÔ˜ ‹Ù·Ó ¤Ó·˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ Âχ-
ıÂÚÔ˜. M·˙› ‰ÒÛ·Ì ÙȘ ÛˆÛÙ¤˜ ‰È·-
ÛÙ¿ÛÂȘ ÙÔ˘ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌÔ‡... O ˘ÂÚ-
Ú·ÏÈÛÌfi˜ Â›Ó·È ÌÈ· ̤ıÔ‰Ô˜ ÛΤ„˘
Ô˘, ·Ó ÙË ‰Â¯ı›˜, Ú¤ÂÈ Ó· ˘Ôʤ-
ÚÂȘ Î·È Ó· „¿ÍÂȘ – Â›Ó·È Ë ‚·ı‡ÙÂÚË
Û˘Ó›‰ËÛË Ù˘ ·Û˘Ó·ÚÙËÛ›·˜ Ù˘ ˙ˆ-
‹˜, ÁÈ·Ù› Ë ˙ˆ‹ Â›Ó·È ·Û˘Ó¿ÚÙËÙË Î·È
Ù›ÔÙ· ¿ÏÏÔ. OÏ· Ù· ÎËÚ‡ÁÌ·Ù· Ô˘
˘fiÛ¯ÔÓÙ·È ÙËÓ Â˘Ù˘¯›·, Â›Ó·È ÓÙÚÔ-
‹˜ Ú¿ÁÌ·Ù·!...» (™‡ÚÔ˜ B¤ÚÁÔ˜, «H
K·ıËÌÂÚÈÓ‹», 24.7.1977). AÏÏÔ‡, ÛÂ
Û˘Ó¤ÓÙ¢͋ ÙÔ˘ ÙÔ 1976 ÛÙËÓ B·ÙÚ›-
ÎË ™ËÏÈ¿‰Ë ϤÂÈ: «HÙ·Ó Î·Ù·ÏËÎÙÈ-
Îfi ̤۷ Û’ ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ¤ÚËÌÔ ÙÔ˘ ’30 Ó·
¤¯ÂÈ ‚ÚÂı› ¤Ó·˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ ÙfiÛÔ Â˘·›-
ÛıËÙÔ˜, ÙfiÛÔ Î·Ïfi˜. AÏÏ¿ fiˆ˜ οıÂ
¿ÓıÚˆÔ˜ Ô˘ ʤÚÂÙ·È Ì ¢Á¤ÓÂÈ·
Î·È Î·ÏˆÛ‡ÓË ÛÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜, Ô EÌÂÈ-
Ú›ÎÔ˜ ÂͤÊÚ·˙ ÙË ‰È΋ ÙÔ˘ ˙ÂÛÙ‹ ÚÔ-
ÛˆÈÎfiÙËÙ·. EÏÂÁ· Û οı ¢ηÈÚ›·
fiÙÈ Â›Ì·ÛÙ ʛÏÔÈ Ì ÙÔÓ EÌÂÈÚ›ÎÔ, ÙÈ
¤¯Ô˘Ì ӷ ÌÔÈÚ¿ÛÔ˘ÌÂ; KÈ ÂΛÓÔ˜
¤ÊÂÚÓ ÙËÓ ·ÓÙ›ÚÚËÛ‹ ÙÔ˘: «¶Ò˜; M·
¤¯Ô˘Ì ӷ ÌÔÈÚ¿ÛÔ˘Ì ÙË ÊÈÏ›·
Ì·˜...”»( «K·È ÔÈ ¿ÁÁÂÏÔÈ...», Û. 99).
O EÁÁÔÓfiÔ˘ÏÔ˜ ·Ó·ÁÓÒÚÈ˙ ÛÙÔÓ
EÌÂÈÚ›ÎÔ ÙËÓ ·ÚÂÙ‹ Î·È ÙÔ ‹ıÔ˜ ÙÔ˘
‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡, Î·È ‰ÂÓ ¤·„ ӷ ÙÔÓ
ÌÓËÌÔÓ‡ÂÈ Ì¤¯ÚÈ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ˙ˆ‹˜
ÙÔ˘: «¶¿ÓÙÔÙ Ì ¤ıÂÏÍ·Ó Î·È Ì ÁÔ‹-
ÙÂ˘Û·Ó Î·È Ì ·ÚËÁfiÚËÛ·Ó ÛÙË ˙ˆ‹
(Ó· Ë ·ÔÛÙÔÏ‹ Ù˘ ÔÈ‹Ûˆ˜!) Ù·
˘¤ÚÔ¯· ¤ÚÁ· ÙÔ˘ [EÌÂÈÚ›ÎÔ˘]. T·
ÔÈ‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘, ηıÒ˜ Î·È fiÏ· ÙÔ˘ Ù·
ÁÚ·Ù¿ Â›Ó·È ÚÔ˚fiÓÙ· ÌÈ·˜ ÌÂÁ¿Ï˘
Ê·ÓÙ·Û›·˜, ÂÓfi˜ ¿Ú· Ôχ ÏÔ‡ÛÈÔ˘
ÓÂ˘Ì·ÙÈÎÔ‡ Î·È „˘¯ÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘,
ÌÈ·˜ ¿„ÔÁ˘ fiÛÔ Î·È ‚·ıÈ¿˜ ÁÓÒÛ˘
ÙÔ˘ ˆÚ·›Ô˘ Î·È ÙÔ˘ ηÏÔ‡. («K·È ÔÈ ¿Á-
ÁÂÏÔÈ...», Û. 127).
™ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÙÔ˘ Û˘Ó¤ÓÙ¢ÍË, ›Â:
«A, ÚÔ ËÌÂÚÒÓ, ‰È¿‚·Û· Î·È ÌÈ· ÈÛÙÔ-
Ú›· ÙÔ˘ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌÔ‡! K·È Âı·‡Ì·Û·
¿ÏÈ ÙÔÓ AÓ‰Ú¤· EÌÂÈÚ›ÎÔ. ™ÎÂÊÙfi-
ÌÔ˘Ó ˆ˜ Â›Ó·È ¤Ó·˜ ·ÎfiÌ· ÎÚ›ÎÔ˜ ÛÙËÓ
·Ï˘Û›‰· ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ Ô˘ fi,ÙÈ ¤Î·Ó·Ó
‹Ù·Ó Ù¤ÏÂÈÔ. ¶··‰È·Ì¿ÓÙ˘, ™ÔψÌfi˜,
¶·Úı¤Ó˘, KÔÚÓ¿ÚÔ˜, KfiÓÙÔÁÏÔ˘, XÔÚ-
ÙÔÓ Ù¿ÙÛ˘, EÌÂÈÚ›ÎÔ˜... E˘Ù‡¯ËÛ· Ó· ÁÓˆ-
Ú›Ûˆ Î·È Ó· ‰È‰¿ÛÎÔÌ·È ·fi ÙÚÂȘ ·’
·˘ÙÔ‡˜: ÙÔÓ ¶·Úı¤ÓË, ÙÔÓ KfiÓÙÔÁÏÔ˘
Î·È ÙÔÓ EÌÂÈÚ›ÎÔ...»( fi.., Û. 173). Ö˜
Ù· ·Ú·¿Óˆ ÂͤÊÚ·ÛÂ Î·È Û ¤Ó· Ô›-
ËÌ·, Ì ٛÙÏÔ «O BÂÏÈÛÛ¿ÚÈÔ˜»:
...¤ÙÛÈ
ÛÙÔ˘˜ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˘˜ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜
Ù˘ Êı›ÓÔ˘Û·˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ «ÙÔ˘ ’30»
·Ó·ÌÂÛ›˜
ÛÙÔ˘˜ ÊÈÏfi‰ÔÍÔ˘˜ Ì ْ ·Î·ıfiÚÈÛÙ·
Û¯¤‰È·
ÙÔ˘˜ ¿ÁÚÈ· Ï˘ÛÛ·Á̤ÓÔ˘˜ —·Ú’’ fiÏÔ
ÙÔ ÈÛ¯ÓfiÙ·ÙÔ ÙˆÓ ÂÊÔ‰›ˆÓ ÙÔ˘˜—
ÁÈ· ÌÈ·Ó fiÛÔ ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ï·Ù‡ÙÂÚË
ÂÈÎÚ¿ÙËÛË
ÙÔ˘˜ ¿ÁÔ˘ÚÔ˘˜ —Û·ÏÈ¿Úˉ˜— ‰È·-
ÎÔÓÈ·Ú¤Ô˘˜ Î·È ÎϤÊÙ˜ Ù˘ ‰fiÍ·˜
ÍÂΛÓËÛ ÓÂÒÙ·ÙÔ˜ Ô BÂÏÈÛÛ¿ÚÈÔ˜
·Ú¤· Ì ÙÔÓ AÓ‰Ú¤· ÙÔÓ EÌÂÈÚ›ÎÔ
Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛË
Î·È Ó· ˙‹ÛË.
H ÊÈÏ›· ÙˆÓ ‰‡Ô ÌÂÁ¿ÏˆÓ Ì·˜ ÔÈË-
ÙÒÓ ‹Ù·Ó ·Ó·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙ· ·Ú·‰ÂÈÁÌ·-
ÙÈ΋ Î·È ‰È‰·ÎÙÈ΋, ·ÏÏ¿ Â›Û˘ Ì·˜
·Ó·Î·Ï› ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÂÏ-
ÏËÓÈÎÔ‡ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌÔ‡, Ô˘ ‹Ù·Ó Ùfi-
ÙÂ, ÛÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ ’30, ˘ÂÚÚ·ÏÈ-
ÛÌfi˜ ÙˆÓ ÙÚÈÒÓ ‹ ÙÂÛÛ¿ÚˆÓ ÔÈËÙÒÓ,
ÙÔ˘ ÂÓfi˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘, ÙÔ˘ ÂÓfi˜ ʈÙÔÁÚ¿-
ÊÔ˘, ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌfi˜ ¯ˆÚ›˜ ΛÓËÌ· ηÈ
ÎÈÓËÙÔÔ›ËÛË, ¯ˆÚ›˜ Î·Ó ¤Ó· ÂÚÈÔ‰È-
Îfi. A˘Ùfi˜ Ô ÊÙˆ¯fi˜ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌfi˜
·ԉ›¯ıËΠfï˜ ÛÙȘ ̤Ú˜ Ì·˜ ÌÈ·
·fi ÙȘ ÈÔ ÏÔ‡ÛȘ Û ÛËÌ·Û›·, ÈÔ
ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ Î·È ÁÔËÙ¢ÙÈΤ˜ ÛÂÏ›‰Â˜
Ù˘ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋˜ ÈÛÙÔÚ›·˜ Ì·˜.

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 7 I O Y § I O Y 2 0 0 2 17
 Nκος Eγγονπουλος

Tης M Õƒ£∞˜ - E §§∏˜ X ƒπ™Δ√ºŸ°§√À 1927), ÚÈÓ ÂÈÛÙÚ¤„ÂÈ ÛÙËÓ EÏÏ¿‰·.

M ÙË ‰È·ÌÔÓ‹ ÙÔ˘ ÛÙË °·ÏÏ›· ·Ú¯›˙ÂÈ
Δρος Iστορικο Tχνης Ë ÂÚ›Ô‰Ô˜ Ù˘ Ì·ıËÙ›·˜ ÙÔ˘, Ë ÔÔ›·
ı· ÔÏÔÎÏËÚˆı› ÛÙËÓ Aı‹Ó· Ì ÛÔ˘-
‰¤˜ ÛÙË ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋, ·fi ÙÔ 1932, ÛÙËÓ

° IA TON E°°ONO¶OY§O, fiˆ˜ ÁÈ·

οı ÂӉȷʤÚÔ˘Û· ÂÚ›ÙˆÛË
EÏÏËÓ· ηÏÏÈÙ¤¯ÓË, fiÙ·Ó Ì¿ÏÈ-
ÛÙ· ·˘Ùfi˜, ÂÈϤÔÓ, Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È ÌÂ
ÙËÓ Î·Ù’ ÂÍÔ¯‹Ó ηıÔÚÈÛÙÈ΋ ÁÂÓÈ¿
AÓˆÙ¿ÙË ™¯ÔÏ‹ K·ÏÒÓ T¯ÓÒÓ Ì ÙÔÓ
¶·Úı¤ÓË, Î·È ÛÙÔ ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ ÙÔ˘ ºÒ-
ÙË KfiÓÙÔÁÏÔ˘. A˘Ùfi ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ, ÙËÓ
¤ÁηÈÚË ÂÍÔÈΛˆÛË Ì ٷ Á·ÏÏÈο
ÁÚ¿ÌÌ·Ù·, ÛÙÔÈ¯Â›Ô Û¯Â‰fiÓ ˘Ô¯Úˆ-
Ô˘ ÛÊÚ¿ÁÈÛ ÙË Ê˘ÛÈÔÁӈ̛· Ù˘ ÓÂ- ÙÈÎfi ÁÈ· ¤Ó·Ó EÏÏËÓ· ‰È·ÓÔÔ‡ÌÂÓÔ ÙÔ˘
ÔÂÏÏËÓÈ΋˜ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú·˜, ÙÔ Ê˘ÛÈÎfiÙÂ- ’30, Û˘ÌÏËÚÒÓÂÈ Ë ÛÙÂÓ‹ Â·Ê‹ ÌÂ
ÚÔ Â›Ó·È Ó· ÌÂÏÂÙ¿Ù·È ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Û‡Ì- Ù· ‰È‰¿ÁÌ·Ù· Ù‹˜ Â‰Ò ÌÂÛÔÔÏÂÌÈ΋˜
ʈӷ Ì ÙÔ˘˜ ηÓfiÓ˜ ÙˆÓ Ù¯ÓÔ˚ÛÙÔ- ÁÂÓÈ¿˜. H ÂÈÎfiÓ· Ô˘ ‰›ÓÂÈ Ô EÁÁÔÓfi-
ÚÈÎÒÓ ÚÔÛÂÁÁ›ÛˆÓ, ÒÛÙ ӷ ·Ó·‰ÂÈ- Ô˘ÏÔ˜, ̤ۈ ÙˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ ÙÔ˘, ÁÈ·
¯ı› Ë fiÔÈ· ÂȉÈ΋ ÛËÌ·Û›· ÌÔÚ› ÙÔ˘˜ ηÏÏÈÙ¤¯Ó˜ (ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘ ‹ ÙÔ˘
Ó· ¤¯ÂÈ ÛÙËÓ ÔÚ›· ÙˆÓ ÂÍÂÏ›ÍÂˆÓ ÙÔ˘ ¯ÚˆÛÙ‹Ú·) Ô˘ ÙÔÓ ‰›‰·Í·Ó, ÙÔÓ ÂË-
ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ¯ÒÚ·˜. E‰Ò, ÔÈ Ú¤·Û·Ó ‹ ÙÔÓ ÂÓ¤ÓÂ˘Û·Ó, ‰Â›¯ÓÂÈ fi-
·Û¯ÔÏÔ‡ÌÂÓÔÈ Ì ÙËÓ Ô›ËÛË Î·È ÔÈ ÛÔ Ë Û¯¤ÛË ÙÔ˘ Ì·˙› ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó ·ÔÙ¤-
·Û¯ÔÏÔ‡ÌÂÓÔÈ Ì ÙË ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ ¤¯Ô˘Ó ÏÂÛÌ·, fi¯È ·ÏÒ˜ Â˘Ù˘¯ÒÓ Û˘ÌÙÒÛÂ-
ÙÔÓ ÏfiÁÔ. AÓ·ÁÓÒÛÙ˜, ı·٤˜ Î·È ÌÂ- ˆÓ, ·ÏÏ¿ Î·È ‰ÈÎÒÓ ÙÔ˘ ÂÈÏÔÁÒÓ. AÓ
ÏÂÙËÙ¤˜ ÙˆÓ ‰‡Ô ÎÏ¿‰ˆÓ, Ì ı·˘Ì·- Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÛÔ˘Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ
ÛÌfi ‹ ÎÚÈÙÈ΋ ‰È¿ıÂÛË, ·ÎfiÌ· Î·È Ì ËÚÒˆÓ Ù˘ Ù¤¯Ó˘, ÛÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜
¿ıÔ˜, ‰È·Ù˘ÒÓÔ˘Ó ‰ÈηȈ̷ÙÈο ÙȘ ·Ô‰›‰ÂÈ ÙȘ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÙÈ̤˜, ‚Ú›-
·fi„ÂȘ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÔÈËÙ‹ Î·È ÙÔÓ ÛÎÔ˘Ì ÙÔÓ ™ÔψÌfi Î·È ÙÔÓ X¤ÏÓÙÂÚ-
˙ˆÁÚ¿ÊÔ. M·˙› ‹ ͯˆÚÈÛÙ¿. ™˘Ó‹ıˆ˜ H Tο κλασικ πορτρτο του Nκου Eγγονπουλου, ο ÏÈÓ ‰›Ï· ÛÙÔÓ TÔ˘Úης·Ófi Û˘ÁÁÚ·-
ÌÈÏ¿Ì ÁÈ· ÙÔÓ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ, Ì ÌÈÎÚ¤˜ οποος συνθιζε να λει: «Στον υπερρεαλισμ δεν ʤ· Ù˘ «AÏË·ÛÈ¿‰·˜» X·Ù˙‹-™Â-
·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÛÙÔÓ ÔÈËÙ‹, ‹ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙÔ προσχρησα ποτ. Tον υπερρεαλισμ τον εχα μσα ¯Ú¤Ù, ÙÔÓ ÔÏ˘Û˘ÏÏÂÎÙÈÎfi ¶·Úı¤ÓË ÌÂ
·ÓÙ›ıÂÙÔ. ¢ÈfiÙÈ Ë ÂȉÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÂȉÈ-
ÎÔ‡ ÎÚ·Ù¿ÂÈ ÙÔ ¿Óˆ ¯¤ÚÈ, ·Ê‹ÓÔÓÙ·˜
·Ó·ÁηÛÙÈο ÛÙË ÛÎÈ¿ ÙÔÓ È‰ÈfiÌÔÚÊÔ
Ì˯·ÓÈÛÌfi («„˘¯ÈÎfi Ì˯·ÓÈÛÌfi», ı·
ÙÔÓ ¤ÏÂÁ·Ó ÔÈ ÎÏ·ÛÈÎÔ› ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙ¤˜)
Ô˘ ‰È¤ÂÈ ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔ-
Ù‹ÙˆÓ ÙÔ˘ ηÏÏÈÙ¤¯ÓË, ·ÎfiÌ· Î·È ÙˆÓ
ÌË Î·ÏÏÈÙ¯ÓÈÎÒÓ.
øÛÙfiÛÔ, fiÏÔÈ fiÛÔÈ ·Û¯ÔÏ‹ıËÎ·Ó ÌÂ
ÙÔÓ N›ÎÔ EÁÁÔÓfiÔ˘ÏÔ, ÌˉÂÓfi˜ ÂÍ·È-
ÚÔ˘Ì¤ÓÔ˘, ¤¯Ô˘Ó Û˘Ó›‰ËÛË ·˘ÙÔ‡
ÙÔ˘ ÎÂÚÌ·ÙÈÛÌÔ‡, ÓÈÒıÔ˘Ó ÙÔ ·ÙÂϤ˜
Ù˘ οı ÂÈ̤ÚÔ˘˜ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ˘. TÔ
Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfiÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙˆÓ ·Ó·Ï‡ÛÂ-
ˆÓ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ¤ˆ˜ ÙÒÚ· ‰ËÌÔÛÈ¢ı›
(ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ fiÛˆÓ ÁÓˆÚ›˙ˆ) ‚Ú›ÛÎÂ-
Ù·È ÛÙ· ÎÂÓ¿ ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘, Û fi,ÙÈ ·Ú·-
Ï›ÂÙ·È, Û ·‰‹ÏˆÙ˜ ‹ ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ‰Ë-
ψ̤Ó˜ ·Ôڛ˜, ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙˆÓ
Ù˘¯ÒÓ Ô˘ ·ÏÒÓÂÈ Ì ÂÌÊ·Ó‹ ÁÂÓ-
Ó·ÈÔ‰ˆÚ›· ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ÛÙÔ Ì¿ÙÈ, ÎÚ‡-
‚ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ¿ÏÏË fi„Ë ÙÔ˘ ˘Ê¿ÛÌ·ÙÔ˜.
¢ÂÓ Â›Ó·È Î·ıfiÏÔ˘ ··Ú·›ÙËÙÔ Ó·
¯·Ï¿ÛÂÈ ·˘Ù‹ Ë ·Ú¿‰ÔÛË. A˜ ‰È·ÙË-
Ú› Ô Î·ÏÏÈÙ¤¯Ó˘ ÙÔ Ì˘ÛÙ‹ÚÈÔ Ù˘
ÂÓfiÙËÙ¿˜ ÙÔ˘, Î·È ÂÌ›˜ ÙË ÁÔËÙ›· ·˘-
ÙÔ‡ ÙÔ˘ Ì˘ÛÙËÚ›Ô˘. TÔ Úfi‚ÏËÌ·,
ÂÍ¿ÏÏÔ˘, ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÔÙ¤ Ë ‰ÈÏ‹ ȉÈfi-
ÙËÙ· ÙÔ˘ EÁÁÔÓfiÔ˘ÏÔ˘, ·ÏÏ¿ Ë ÂÓÈ·›·
ÚfiÛÏË„Ë ÙˆÓ ‰‡Ô ÙÚfiˆÓ ¤ÎÊÚ·Û˘
·fi ÙÔÓ ·Ó·ÁÓÒÛÙË ‹ Î·È ı·ً. K·Ïfi
·ÎÔ‡ÁÂÙ·È, ˆ˜ ¢Û‚‹˜ fiıÔ˜, ·ÏÏ¿
18 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H
μου, πως εχα μσα μου το πθος της ζωγραφικς ÙÔ˘˜ ˘¤ÚÌ·¯Ô˘˜ Ù˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ηÈ
απ την εποχ που γεννθηκα...». Ï·˚΋˜ Ù¤¯Ó˘ (fi¯È ÌfiÓÔ KfiÓÙÔÁÏÔ˘
Î·È •˘ÁÁfiÔ˘ÏÔ, ·ÏÏ¿ Î·È ¶ÈÎÈÒÓË,
ÙÔÓ Î‡ÎÏÔ Ù˘ X·Ù˙ËÌȯ¿ÏË, Î·È ¿Ï-
ÏÔ˘˜ ÎÔÚ˘Ê·›Ô˘˜ Ù˘ ÏÂÁfiÌÂÓ˘ EÏÏË-
ÓÈÎfiÙËÙ·˜ Ù˘ ÁÂÓÈ¿˜ ÙÔ˘ ’30), Î·È ‚¤-
Ì¿ÏÏÔÓ ¿Û¯ÂÙÔ Ì ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÔÓ Î·ÏÏÈ- ÙÔ˘ 1930 Î·È ‰È·ÚΛ ̤¯ÚÈ ÙÔÓ ı¿Ó·Ùfi ‚·È· ÙÔÓ «ÌÂÁ¿ÏÔ BÔÏÈÒÙË» NÙ K›ÚÈÎÔ
Ù¤¯ÓË. ÙÔ˘, ÙÔ 1985. E˙ËÛÂ Î·È ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ Ô˘ ÂËÚ¤·Û fiÛÔ Î·Ó›˜ ¿ÏÏÔ˜ ÙË ˙ˆ-
H ·Ú·Î¿Ùˆ Û‡ÓÙÔÌË ·ÚÔ˘Û›·ÛË, ̤۷ ÛÙȘ ‰›Ó˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·, ÙÔÓ ÁÚ·ÊÈ΋ ÙÔ˘, Ê˘ÛÈο ÙÔÓ EÌÂÈÚ›ÎÔ...
Ì ÙËÓ ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓË ¤ÎÙ·ÛË Ô˘ ÂÈ- ηÈÚfi Ô˘ ÔÈ ‰ÂηÂٛ˜ ÌÂÙÚÔ‡Û·Ó ‚·- Î·È ‰Âο‰Â˜ ·ÎfiÌ· Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰˘-
‚¿ÏÏÂÈ Ô ¯ÒÚÔ˜, ÚÈ¿ ÙȘ ÂÍÂÏÈÎÙÈΤ˜ Ó·Ùfi Ó· ·Ó·ÊÂÚıÔ‡Ó Â‰Ò. EÓ· „ËÊÈ-
‰ÂÓ ı· ÌÔÚÔ‡Û ʿÛÂȘ Ù˘ ÓÂÔÂÏ- ‰ˆÙfi Ì ÛÔÊ‹ ÚÔÛˆÈ΋ Û‡ÓıÂÛË,
Ó· ·ÔÙÂÏ› ÔÏÔ- ÏËÓÈ΋˜ ÈÛÙÔÚ›·˜. Ô˘ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê› ÙÔ ÚÔÓfiÌÈÔ ÙˆÓ
ÎÏËڈ̤ÓË ÌÔÓÔ- ¶ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙÈÎfi˜ AÓ‹ÎÂÈ ·Ó·ÌÊ›‚Ô- ηÏÏÈÙ¯ÓÒÓ, Ó· ‰È·Ï¤ÁÔ˘Ó Ù· ̤ÏË
ÁÚ·ÊÈ΋ ·Ó·ÊÔÚ¿ Ï· Û ÂΛÓÔ˘˜ Ô˘ Ù˘ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋˜ ÙÔ˘˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜.
ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ N›- Ô ÚfiÏÔ˜ ÙÔ˘ ÛÙË Á¤Ó- ‰È·ÌfiÚÊˆÛ·Ó ÙËÓ MÔÚԇ̠ӷ ıˆڋÛÔ˘Ì fiÙÈ Ë Â-
ÎÔ˘ EÁÁÔÓfiÔ˘-
ÏÔ˘. MfiÓÔ Ó· ı˘-
ÓËÛË Î·È Î·ıȤڈÛË ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋ Ê˘ÛÈÔ-
Áӈ̛· Ù˘ ÓÂfiÙÂ-
Ú›Ô‰Ô˜ Ù˘ Ì·ıËÙ›·˜ ÙÔ˘ Ï‹ÁÂÈ ÙÔ
1938, ÌÈ· Î·È ÙfiÙ ΢ÎÏÔÊÔÚ› Ë ÚÒ-
Ì›ÛÂÈ, Î·È Ó· ÙÈÌ‹- ÙÔ˘ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌÔ‡ Ú˘ EÏÏ¿‰·˜. ÙË ÙÔ˘ ÔÈËÙÈ΋ Û˘ÏÏÔÁ‹ «MËÓ ÔÌÈÏ›-
ÛÂÈ ¤Ó· ÛËÌ·ÓÙÈ- E›¯Â ÁÂÓÓËı› Ù ÂȘ ÙÔÓ Ô‰ËÁfiÓ» ·fi ÙȘ ÂΉfiÛÂȘ
Îfi ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi ¿Ó- ÛÙËÓ EÏÏ¿‰· ÛÙËÓ Aı‹Ó· ÙÔ «K‡ÎÏÔ˜», Î·È Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ Ì ¤ÚÁ· ÙÔ˘
ıÚˆÔ, Ì ·ÊÔÚ- 1907 (‹ 1910). TfiÛÔ Û ¤ÎıÂÛË ÙÔ˘ Û˘ÏÏfiÁÔ˘ «EÏÏËÓÈ΋
Ì‹ ÙÔÓ ÚˆÙ·Áˆ- Ô ›‰ÈÔ˜ fiÛÔ Î·È ÔÈ §·˚΋ T¤¯ÓË» ÛÙËÓ ·›ıÔ˘Û· ™ÙÚ·ÙË-
ÓÈÛÙÈÎfi ÙÔ˘ ÚfiÏÔ ÛÙË Á¤ÓÓËÛË Î·È ÙËÓ ‚ÈÔÁÚ¿ÊÔÈ ÙÔ˘ ·Á·Ô‡Ó ÙȘ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÁÔÔ‡ÏÔ˘. TÔÓ ÂfiÌÂÓÔ ¯ÚfiÓÔ ÂΉfi-
ηıȤڈÛË ÙÔ˘ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌÔ‡ ÛÙËÓ ÛÙËÓ Î·Ù·ÁˆÁ‹ Ù˘ ÔÈÎÔÁÂÓ›·˜ ÙÔ˘, ıËÎÂ Ë ‰Â‡ÙÂÚË ÔÈËÙÈ΋ Û˘ÏÏÔÁ‹,
EÏÏ¿‰·. ·fi KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË, B. HÂÈÚÔ, «T· KÏÂȉÔ·̂·Ï· Ù˘ ™Èˆ‹˜» ·fi
Y‰Ú·... °È· ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÂΛÓË, ÔÈ Ú›˙˜ ÙȘ ÂΉfiÛÂȘ «I·ÏÂÎÙÚ˘ÒÓ» Î·È ·-
¶ÔÈËÙ‹˜ Î·È ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˜ Û‹Ì·ÈÓ·Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·’ fiÛÔ Û‹ÌÂ- ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙËÎÂ Ë ÚÒÙË ÙÔ˘ ·ÙÔÌÈ΋ ¤Î-
Ú·. ıÂÛË, ÛÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘ N›ÎÔ˘ K·Ï·Ì¿ÚË
H ˙ˆÓÙ·Ó‹ ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ EÁÁÔÓfiÔ˘- K·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ Aã ¶·ÁÎfiÛÌÈ- (N. K¿Ï·˜), ÛÙËÓ Aı‹Ó·. EÓ Ùˆ ÌÂٷ͇
ÏÔ˘ ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÓÂ˘Ì·- Ô˘ ¶ÔϤÌÔ˘ ¤˙ËÛ ÛÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈ- Ë ÂÓ·Û¯fiÏËÛ‹ ÙÔ˘ Ì ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê‹-
ÙÈ΋˜ ˙ˆ‹˜ ÍÂÎÈÓ¿ÂÈ Î·Ù¿ ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÓÔ‡ÔÏË, Î·È ÌÂÙ¿ ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ (1923- ÛÂȘ ÏÂ˘ÎˆÌ¿ÙˆÓ ‹ ‚È‚Ï›ˆÓ, ηıÒ˜ ηÈ
7 I O Y § I O Y 2 0 0 2
ποιητς και ζωγρφος

H «O Eρμς εν αναμον», του N. Eγγονπουλου, λδι σε μουσαμ, 1939. Zωγραφικ με

ζωνταν την ιστορικ μνμη, εκφρζει σε μεγλο βαθμ τον πολυεππεδο συγκρητισμ
των πιο διαφορετικν πολιτισμν που ζησε ο ελληνικς χρος.

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 7 I O Y § I O Y 2 0 0 2 19
 Õ «Oρφας και ÂÏÏËÓÈÎfi ¯ÒÚÔ, ÙË ÁÓËÛÈfiÙÂÚË ÂΉԯ‹
Eυρυδκη», του ÌÈ·˜ «˘ÂÚÚ·ÏÈÛÙÈ΋˜ ıÂÒÚËÛ˘ ÙˆÓ
Nκου Eγγον- Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ Î·È ÂÚÌËÓ›·˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘
πουλου, λδι σε ̤۷ ·fi ÌÈ· ‚·ı˘ÛÙfi¯·ÛÙË ÛΤ„Ë»
μουσαμ, 1977. Â›Ó·È ‚·ı‡Ù·Ù· ‰ڷȈ̤ÓË Ì¤¯ÚÈ Û‹-
Aντλντας ÌÂÚ·.
μπνευση απ
την ελληνικ EÈÎfiÓ˜ Î·È Û‡Ì‚ÔÏ·
μυθολογα, ο
καλλιτχνης ÂÏÏËÓÈο
(πιστς στο
πνεμα του H ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ‰ÈηÈÒÓÂÈ ÙËÓ ÔÈÔÙÈ΋
Mπρετν) ζω- ·Í›· ÂÓfi˜ ¤ÚÁÔ˘ Î·È ·ÓÔ›ÁÂÈ ÙÔÓ ‰ÚfiÌÔ
γρφιζε προτε- ÛÙË ÓËÊ¿ÏÈ· ÎÚÈÙÈ΋ ·ÔÙ›ÌËÛË Ù˘
ταμνα γυναι- ÈÛÙÔÚÈ΋˜ ÙÔ˘ ÛËÌ·Û›·˜. K·ıÒ˜ ·-
κεα κορμι σε Ú¤Ú¯ÂÙ·È Ë ËÚˆÈ΋ ÂÔ¯‹ ÙˆÓ Ì·¯ËÙÈ-
ερωτικ ξαρ- ÎÒÓ ·ÓÙÂÁÎÏ‹ÛˆÓ, Ù· Û¯fiÏÈ· ÂÈÎÂ-
ση, ανδρικ με ÓÙÚÒÓÔÓÙ·È Û ı¤Ì·Ù· Ô˘Û›·˜, fiˆ˜,
διπλαση αγαλ- ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·: fiÛÔ ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈ΋
μτων και με ÌÔÚ› Ó· ıˆÚËı› ÌÈ· ÚˆÙÔÔÚ›·
Ì ı·ÙÚÈο ÛÎËÓÈο Î·È ÎÔÛÙÔ‡ÌÈ·
‹Ù·Ó Ù·ÎÙÈ΋ (fiˆ˜ ı· Â›Ó·È Î·È ÛÙÔ
̤ÏÏÔÓ). EÙÛÈ, ÚÈÓ ÂÈÛÙÚ·Ù¢ı› ÁÈ·
ÙÔ ·Ï‚·ÓÈÎfi ̤وÔ, ÙÔ 1941, Ô EÁÁÔ-
ÓfiÔ˘ÏÔ˜ ›¯Â ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂÈ Ù· ÌÔÚÊÈ-
ο Î·È ËıÈο ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ù˘ Ù¤-
¯Ó˘ ÙÔ˘, ˆ˜ ÔÈËÙ‹˜ Î·È ˆ˜ ˙ˆÁÚ¿-
ÊÔ˜. HÙ·Ó ‹‰Ë ¤Ó·˜ ÂÒÓ˘ÌÔ˜ ˘ÂÚ-
Ú·ÏÈÛÙ‹˜, Ì fi,ÙÈ ·˘Ùfi Û‹Ì·ÈÓ ÂΛ-
ÓË ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÛÙËÓ EÏÏ¿‰·. TÔ ¤ÚÁÔ
ÙÔ˘ ›¯Â ·ÓÙÈÌÂÙˆÈÛÙ› Ì ÙËÓ ·Ó·ÌÂ-
ÓfiÌÂÓË ·ÔÚÚÈÙÈ΋ ‰È¿ıÂÛË ·fi
ÙÔ˘˜ Û˘ÓÙËÚËÙÈÎÔ‡˜ ·ÎÏÔ˘˜ Î·È ÌÂ
ÏÔȉÔڛ˜ ÂΠ̤ÚÔ˘˜ ÙÔ˘ ·ÚÔÂÙԛ̷-
ÛÙÔ˘ ÎÔÈÓÔ‡. ™‹ÌÂÚ· ı· ÙÔ Ï¤Á·ÌÂ
«·ÓÙȉȷʋÌÈÛË». °È· ÙfiÙÂ, ‹Ù·Ó ËÁ‹
·ÔÁÔ‹Ù¢Û˘, ·ÏÏ¿ fi¯È ·Ôı¿ÚÚ˘Ó-
Û˘, Â˘Ù˘¯Ò˜.
OÈ Ù·Ï·ÈˆÚ›Â˜ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘ Î·È Ù˘
K·ÙÔ¯‹˜ οı ¿ÏÏÔ ·Ú¿ ·Ó¤ÎÔ„·Ó ÙË
‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ ÙÔ˘ ÔÚ›·. ™Â ·˘Ù‹Ó ÙËÓ
ÂÔ¯‹ ·Ó‹ÎÂÈ ÙÔ ‰ËÌÔÊÈϤÛÙÂÚÔ Ô›Ë-
Ì· Ô˘ ¤ÁÚ·„Â:«MÔÏÈ‚¿Ú, ¤Ó· ÂÏÏË-
ÓÈÎfi Ô›ËÌ·» (IηÚÔ˜, 1944). T· ÂfiÌÂ-
Ó· ¯ÚfiÓÈ· (̤¯ÚÈ ÙÔ1957), ÂΉfiıËηÓ
¤ÓÙ ·ÎfiÌË Û˘ÏÏÔÁ¤˜, ÔÈ Ôԛ˜ ı·
ÂÚÈÏËÊıÔ‡Ó ·ÚÁfiÙÂÚ· ÛÙÔÓ ‰Â‡ÙÂÚÔ
ÙfiÌÔ ÙˆÓ ¶ÔÈËÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ (ÂΉ. IηÚÔ˜,
1977).
20 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H
EÎÙfi˜ ·fi ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘ ÛÙËÓ
ηÏÏÈÙ¯ÓÈ΋ ÔÌ¿‰· «AÚÌfi˜» ·fi ÙÔ
1949, ÙÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ÁÈ·
ÙËÓ ÂÈηÛÙÈ΋ ÙÔ˘ ηÚȤڷ, ÌÂÙ·ÔÏÂ-
ÌÈο, Â›Ó·È ‚‚·›ˆ˜ Ë 27Ë MÈÂÓ¿ÏÂ
Ù˘ BÂÓÂÙ›·˜, ÙÔ 1954, fiÔ˘ ÂÎÚÔÛÒ-
ËÛ ÌfiÓÔ˜ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ Ù¤¯ÓË, Ì 72
¤ÚÁ·. TË ÌÂÁ¿ÏË ·˘Ù‹ ηٷ͛ˆÛË ÙÔ˘
˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘ ı· ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ Û ϛÁ·
¯ÚfiÓÈ· ¤Ó· ¶ÚÒÙÔ BÚ·‚Â›Ô ¶ÔÈ‹Ûˆ˜
ÙÔ˘ ˘Ô˘ÚÁ›Ԣ ¶·È‰Â›·˜ (1958), ÒÛÙÂ
Ó· ηٷÍȈı› Â›ÛËÌ· Î·È Ô ÔÈËÙ‹˜.
EÈϤÔÓ, ÙÔ 1956 ÌÔÓÈÌÔÔÈÂ›Ù·È Ë
ı¤ÛË ÙÔ˘ ÛÙÔ ¶ÔÏ˘Ù¯ÓÂ›Ô (fiÔ˘ ÂÚ-
Á·˙fiÙ·Ó ‹‰Ë ·fi ÙÔ 1944, Ì ·fiÛ·-
ÛË ·fi ÙÔ ˘Ô˘ÚÁÂ›Ô ¢ËÌÔÛ›ˆÓ
EÚÁˆÓ). ¢ÈÔÚ›˙ÂÙ·È ·Ú¯Èο ÂÈÌÂÏËÙ‹˜
ηÈ, ·fi ÙÔ 1967, ηıËÁËÙ‹˜ ÛÙËÓ
¤‰Ú· EχıÂÚÔ˘ ™¯Â‰›Ô˘. £· ·Ô¯ˆ-
Ú‹ÛÂÈ ÙÔ 1973 ÏfiÁˆ ÔÚ›Ô˘ ËÏÈΛ·˜, ηÈ
ÙÔ 1976 ı· ÂÎÏÂÁ› ÔÌfiÙÈÌÔ˜ ηıËÁË-
Ù‹˜. TÔ ¶ÔÏ˘Ù¯ÓÂ›Ô ˘‹ÚÍÂ Ô ¯ÒÚÔ˜
Ù˘ Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋˜ ÙÔ˘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙË-
Ù·˜, fiˆ˜ Ô ›‰ÈÔ˜ ÙÔ ¤ıÂÙÂ. ¢‹ÏˆÓÂ
¿Ú·Á ¤ÙÛÈ ÙËÓ Ô˘‰¤ÙÂÚË È‰ÈfiÙËÙ· ÙÔ˘
‚ÈÔÔÚÈ˙fiÌÂÓÔ˘ ‰ËÌÔÛ›Ô˘ ˘·ÏÏ‹ÏÔ˘
‹ ÂΛÓËÓ, ÙËÓ ˘„ËÏ‹, ÙÔ˘ ‰·ÛοÏÔ˘
ÙˆÓ ÂÈηÛÙÈÎÒÓ Ù¯ÓÒÓ; Afi Ì·ÚÙ˘-
ڛ˜ Ì·ıËÙÒÓ ÙÔ˘ ¤¯Ô˘Ì ‰Èη›ˆÌ· Ó·
7 I O Y § I O Y 2 0 0 2
υπερτονισμνα
τα βασικ χρ-
ματα της σρ-
κας να συνυ-
πρχουν με
υπερρεαλιστικ ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ô˘ ·˘Ùfi Û˘ÓÙÂϤÛÙËÎÂ
σμβολα.
Û˘ÌÂÚ¿ÓÔ˘Ì fiÙÈ Î¿ı ¿ÏÏÔ ·Ú¿
Û˘Ì‚·ÙÈ΋ ‹Ù·Ó Ë ‰È‰·Ûηϛ· ÙÔ˘ –
Î·È ‰‡ÛÎÔÏ· ı· Ê·ÓÙ·˙fiÙ·Ó Î·Ó›˜
ÙÔÓ EÁÁÔÓfiÔ˘ÏÔ Ó· οÓÂÈ Î¿ÙÈ Û˘Ì-
‚·ÙÈÎfi. EÍ›ÛÔ˘ ‰‡ÛÎÔÏÔ fï˜ Ê·›ÓÂ-
Ù·È, Ì ٷ ÛÙÔȯ›· Ô˘ ‰È·ı¤ÙÔ˘ÌÂ, Ó·
ηıÔÚ›ÛÔ˘Ì Â·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙË ı¤ÛË Ô˘
›¯Â ÛÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹ ·˘Ù‹ Ë Ì·-
ÎÚfi¯ÚÔÓË ıËÙ›· Û ¤Ó· ·ÓÒÙ·ÙÔ ÂÎ-
·È‰Â˘ÙÈÎfi ›‰Ú˘Ì·.
H ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ÙÔ˘ EÁÁÔÓfiÔ˘ÏÔ˘
ÂÈ΢ÚÒÓÂÙ·È Ì ÙÈÌËÙÈΤ˜ ‰È·ÎÚ›ÛÂȘ
̤۷ ÛÙȘ ‰ÂηÂٛ˜ ÙÔ˘ 1960 Î·È ’70:
XÚ˘ÛÔ‡˜ ™Ù·˘Úfi˜ ÙÔ˘ °ÂˆÚÁ›Ô˘ A’
(1966), ™Ù·˘Úfi˜ ÙÔ˘ T·ÍÈ¿Ú¯Ë ÙÔ˘ ºÔ›-
ÓÈÎÔ˜ (1971), ¶ÚÒÙÔ KÚ·ÙÈÎfi BÚ·‚›Ô
¶ÔÈ‹Ûˆ˜ (1979, ÁÈ· ‰Â‡ÙÂÚË ÊÔÚ¿). H
˘Ô‰Ô¯‹ ÙˆÓ ·ÙÔÌÈÎÒÓ ÙÔ˘ ÂÎı¤ÛˆÓ
·˘Ù‹˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜, Î·È ÙˆÓ Ó¤ˆÓ ÔÈË-
Ì¿ÙˆÓ («™ÙËÓ KÔÈÏ¿‰· Ì ÙÔ˘˜ PÔ‰Ò-
Ó˜», ÂΉ. IηÚÔ˜ 1978), Û ٛÔÙ ‰ÂÓ
ı˘Ì›˙ÂÈ ÙȘ ·ÓÒÚÈ̘ ÚÔÔÏÂÌÈΤ˜
·ÓÙȉڿÛÂȘ ÙÔ˘ ÎÔÈÓÔ‡. K·Ù¿ ηÓfiÓ·
ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘, ˙ˆÁÚ·ÊÈÎfi Î·È ÔÈËÙÈÎfi,
ÎÂÚ‰›˙ÂÈ Ï‹ÚË ·Ô‰Ô¯‹ Î·È ·ÓÂÈʇ-
Ï·ÎÙÔ ı·˘Ì·ÛÌfi, ·ÎfiÌ· Î·È ÙÔÓ Û‚·-
ÛÌfi fiÛˆÓ ‰È·ÙËÚÔ‡Ó ·ÓÙ›ıÂÙ˜ ·ÈÛıË-
ÙÈΤ˜ ·fi„ÂȘ. H ÂÔ›ıËÛË fiÙÈ Ô
EÁÁÔÓfiÔ˘ÏÔ˜ ÂÎÚÔÛˆ›, ÁÈ· ÙÔÓ
Ô˘ «ÂÈÛÙÚ¤ÊÂÈ ÛÙȘ Ú›˙˜»; ¢ÈfiÙÈ ‰Â-
¯fiÌ·ÛÙ fiÙÈ Ë ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚË ›Ûˆ˜
ȉÈÔÌÔÚÊ›· ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ ˘ÂÚÚ·ÏÈ-
ÛÙÒÓ ‹Ù·Ó Ë Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ fi„È-
ÌË Î·ıȤڈÛË ÙÔ˘ ÌÔÓÙÂÚÓÈÛÌÔ‡, ÌÂ
ÛÙËÓ EÏÏ¿‰·, ‰ËÏ·‰‹ Ì ÌÈ· Ù·˘Ùfi-
¯ÚÔÓË ÛÙÚÔÊ‹ Û ·Í›Â˜ Ù˘ ·Ú¿‰Ô-
Û˘, fiÛÔ Î·È ·Ó ·˘Ùfi ÌÔÈ¿˙ÂÈ ·Ú¿ÏÔ-
ÁÔ Ì ٷ Â˘Úˆ·˚ο ̤ÙÚ·. TÔ ÛÔ˘ÚÂ-
·ÏÈÛÙÈÎfi ·Ú¿ÏÔÁÔ, ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË
ÏÂ˘Ú¿, ˆ˜ ‰Èη›ˆÌ· ‹ ˘Ô¯Ú¤ˆÛË
ÙÔ˘ ηÏÏÈÙ¤¯ÓË Ó· ˘ÂÚ·Û›˙ÂÙ·È ÙËÓ
·fiÏ˘ÙË ÂÏ¢ıÂÚ›· Ù˘ ·ÙÔÌÈ΋˜ ¤Î-
ÊÚ·Û˘, ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈο
ηٷχÔÓÙ·˜ οÔÈ· Ô¯˘Ú¿ ÙÔ˘ ÓÂÔÂÏ-
ÏËÓÈÎÔ‡ Û˘ÓÙËÚËÙÈÛÌÔ‡. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·,
fï˜, Ë ÙÔÈ΋ «˘ÂÚÚ·ÏÈÛÙÈ΋» ÂÎ-
‰Ô¯‹ ÎÚ¿ÙËÛ ·ÔÛÙ¿ÛÂȘ ·fi ÙÔ ÂÁˆ-
ÎÂÓÙÚÈÎfi ·Ú·Ï‹ÚËÌ·, Â¤ÏÂÍ ӷ
ÚÔ‚¿ÏÏÂÈ Û˘ÏÏÔÁÈÎfiÙÂÚ· ‚ÈÒÌ·Ù·, ÌÂ
ÂÈÎfiÓ˜ Î·È Û‡Ì‚ÔÏ· ÂÏÏËÓÈο, ηÈ
ÚÔ¿ÓÙˆÓ Ó· ÙÈÌ‹ÛÂÈ ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi
ÏfiÁÔ. K·Ù¿ fiÛÔÓ ·˘Ùfi Ú·ÁÌ·ÙÒÓÂÈ
‹ ˘ÔÓÔ̇ÂÈ ÙËÓ ·Ó·ÙÚÂÙÈ΋ ÚfiıÂ-
ÛË ÙÔ˘ ÌÔÓÙÂÚÓÈÛÌÔ‡, Â›Ó·È ¤Ó· ı¤Ì·
ÁÈ· ·Ù¤ÚÌÔÓ˜ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ, Ô˘ ‰ÂÓ ı·
··ÓÙËı› ‡ÎÔÏ·.
TÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ fiÙÈ Ë ÔÈËÙÈ-
΋ ÁÏÒÛÛ· Î·È Ë ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ ÁÏÒÛÛ·
ÙÔ˘ EÁÁÔÓfiÔ˘ÏÔ˘ ÊÙÈ¿¯ÓÔ˘Ó ÂÈÎfiÓ˜
Ì ϤÍÂȘ ‹ Ì ÂÈηÛÙÈΤ˜ ÌÔÚʤ˜, Ô˘
fiÛÔ Î·È ·Ó ÍÂÓ›˙Ô˘Ó ·ÎfiÌ· ÙÔÓ ·Ì‡Ë-
ÙÔ, Ì·˜ Â›Ó·È Î·Ù¿ ‚¿ıÔ˜ ÔÈΛ˜. ¶Ôχ
ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÙÒÚ·, ·ÊÔ‡ Ë ·ÏÈ¿ ÚÈ˙Ô-
Û·ÛÙÈ΋ ÙÔ˘˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ¤¯ÂÈ ÂÎÏË-
ÚÒÛÂÈ ÙÔÓ ÚÔÔÚÈÛÌfi Ù˘, ¯ˆÚ›˜ ·˘Ùfi
Ó· ·Ê·ÈÚ› ÙÔ ˙ˆÔÁfiÓÔ ·›ÛıËÌ· ÂÊË-
‚È΋˜ ÙfiÏÌ˘ Ô˘ ·ÔÓ¤Ô˘Ó. TÔ Î¤Ú-
‰Ô˜, ÙÂÏÈο, ÁÈ· ÙÔÓ ·Ú·Ï‹ÙË ÂÓfi˜
¤ÚÁÔ˘, Â›Ó·È Ë ÔÌÔÚÊÈ¿ Î·È Ë ¤ÓÙ·ÛË
Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜, ÙÔ Ù·Í›‰ÂÌ·, Ë ·Ú·Ì˘-
ı›·, Î·È fi,ÙÈ ÔχÙÈÌÔ ËÁ¿˙ÂÈ ·fi ÙËÓ
¢·ÈÛıËÛ›· ÙÔ˘ ηÏÏÈÙ¤¯ÓË, ÁÈ· Ó· Ô-
Ù›ÛÂÈ ÙËÓ „˘¯‹ ÙÔ˘ ı·ً.
™∏ª∂ÿø™∏:
Tα χρονολογικά στοιχεία για τη ζωή και
το έργο του Eγγονπουλου αντλήθηκαν
απ το «Xρονολγιο» του Iακ. Bούρτση
(«H Kαθημερινή», Eπτά Hμέρες, Aφιέ-
ρωμα στον Eγγονπουλο, 25 Mαΐου
1997). Συμπληρωματική βιβλιογραφία
στο ίδιο αφιέρωμα και στα «Xάρτης», τχ
25/26, (Aφιέρωμα N. Eγγονπουλος), Nο-
έμβριος 1988, N. Λοϊζίδη, «O Yπερρεαλι-
σμς στη Nεοελληνική Tέχνη - H περί-
πτωση Nίκου Eγγονπουλου», Aθήνα
1984 και στην πρσφατη έκδοση «Nίκος
Eγγονπουλος ο Bυζαντινς», με κείμενα
των N. Zία και A. Δεληβοριά, Aθήνα
2001.
Eλληνες
εικαστικο

εκπρσωποι

Tου ° π∞¡¡∏ M ¶√§∏

Δρος Iστορικο Tχνης

∏ ∞ƒ°√¶√ƒ∏ª∂¡∏ Î·È Û¯ÂÙÈο

«ÂÍ·ÛıÂÓË̤ÓË» ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘
ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌÔ‡ ÛÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi
¯ÒÚÔ ¤¯ÂÈ ·Ô‰Ôı› ·fi ÙÔ˘˜ ÌÂÏÂÙË-
Ù¤˜ ÙfiÛÔ ÛÙȘ fi¯È ȉȷ›ÙÂÚ· ¢ÓÔ˚Τ˜
ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜, ÔÏÈÙÈΤ˜ Î·È È‰ÂÔÏÔÁÈΤ˜
Û˘Óı‹Î˜ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜
ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙÔ˘ MÂÛÔÔϤÌÔ˘, fiÛÔ
Î·È ÛÙËÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË Î·È ÙËÓ ·ÙÌfi-
ÛÊ·ÈÚ· Ô˘ ÂÈÎÚ·ÙÔ‡Û ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ
Ù˘ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜ Î·È ÙˆÓ ÂÈηÛÙÈÎÒÓ
Ù¯ÓÒÓ. ªfiÓÔ ÛÙ· ̤۷ Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜
ÙÔ˘ 1930 ηٷÁÚ¿ÊÂÙ·È Ë ÚÒÙË Û¯Â-
ÙÈο ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓË ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÈ΋ ΛÓË-
ÛË.
ΔÔ 1935 ˘‹ÚÍ ÌÈ· ȉȷ›ÙÂÚ· ÛËÌ·-
ÓÙÈ΋ ¯ÚÔÓÈ¿. √ ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ∂ÌÂÈÚ›ÎÔ˜
¤‰ˆÛ ‰È¿ÏÂÍË Ì ı¤Ì· «ÀÂÚÚ·ÏÈ-
ÛÌfi˜, ÌÈ· Ó¤· ÔÈËÙÈ΋ Û¯ÔÏ‹» Î·È Ï›-
ÁÔ ·ÚÁfiÙÂÚ· Ù˘ÒıËÎÂ Ë «À„ÈοÌÈ-
ÓÔ˜», ÛÙËÓ ÔÔ›· Û˘ÁΤÓÙÚˆÓ ٷ
«ÚÒÙ· ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÙÈο ÁÚ·Ù¿» ÙÔ˘,
Û˘ÏÏÔÁ‹ Ô˘ ıˆڋıËΠ«‚È‚Ï›ÔÓ
ÛηӉ·Ï҉˜, ÁÚ·Ì̤ÓÔ ·fi ¤Ó·Ó ·-
Ú¿ÊÚÔÓ·». √ ∂ÌÂÈÚ›ÎÔ˜ ›¯Â ˙‹ÛÂÈ, Ù·
¯ÚfiÓÈ· 1926 -1931 ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ, fiÔ˘
·Û¯ÔÏ‹ıËΠ̠ÙËÓ „˘¯·Ó¿Ï˘ÛË, Û˘Ó- H «Xωρς ττλο», λ δι σε ξλο, του Γιργου Δρπαπα. O καλλιτχνης,
‰¤ıËΠ̠ÙÔÓ ∞ÓÙÚ¤ ªÚÂÙfiÓ Î·È ÙÔÓ μετ το 1965, εντ σσει στη ζωγραφικ του μια αινιγματικ αλχημεα
·ÎÏÔ ÙˆÓ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÒÓ Î·È Ì˘‹ıËΠμορφν και συμβ!λων.

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 7 I O Y § I O Y 2 0 0 2 21
 H «Xωρς ττλο», λ δι σε ξλο, του Θ!δωρου Πανταλοντα. O
καλλιτχνης επεξεργ ζεται και αναπλ θει τον χρο του ονε-
ρου και του ασυνεδητου, ανασροντας στη ζωγραφικ επιφ -
νεια υποβλητικς εικ!νες εν!ς γνωστου κ!σμου.

22 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 7 I O Y § I O Y 2 0 0 2
ÛÙËÓ Ù¯ÓÈ΋ Ù˘ ·˘ÙfiÌ·Ù˘ ÁÚ·Ê‹˜
ÙÔ˘˜. ∏ ÚˆÙÔÔÚȷ΋ ÁÚ·Ê‹ Ù˘
«À„Èη̛ÓÔ˘» ÚÔοÏÂÛ ¤ÓÙÔÓ˜
·ÓÙȉڿÛÂȘ Î·È Ë ÎÚÈÙÈ΋ ÎÈÓ‹ıËÎÂ
·fi ÙËÓ ÂÈÚˆÓ›· Î·È ÙÔÓ ¯Ï¢·ÛÌfi ˆ˜
ÙËÓ ·Ì˯·Ó›· Î·È ÙËÓ ÂÈÊ˘Ï·ÎÙÈÎfi-
ÙËÙ·. ΔËÓ ›‰È· ÂÚ›Ô‰Ô, Ô √‰˘ÛÛ¤·˜
∂χÙ˘ ‰ËÌÔÛȇÂÈ Ù· ÚÒÙ· ÔÈ‹Ì·-
Ù¿ ÙÔ˘, ÌÂÙ·ÊÚ¿˙ÂÈ ¶ˆÏ ∂Ï˘¿Ú ηÈ
Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙÔÓ ∂ÌÂÈÚ›ÎÔ, ÂÓÒ Ô ¡›-
ÎÔ˜ ∫·Ï·Ì¿Ú˘ (¡È΋ٷ˜ ƒ¿ÓÙÔ˜ ‹ ∫¿-
Ï·˜) ÂȉÂÈÎÓ‡ÂÈ ÌÈ· ȉȷ›ÙÂÚ· ÛÔ˘Ú·-
ÏÈÛÙÈ΋ ÙfiÏÌË. ∞fi ÙËÓ Â›ÛËÌË ÂÌ-
Ê¿ÓÈÛË ÙÔ˘ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌÔ‡ ÙÔ 1924
ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ, ÔÈ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ Ô˘ Á›ÓÔÓÙ·È
Î·È Ù· ΛÌÂÓ· Ô˘ ‰ËÌÔÛȇÔÓÙ·È
ÛÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi Δ‡Ô ·ÔÙ˘ÒÓÔ˘Ó ÙȘ
ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÊÔÚ¤˜ ÙËÓ ¿ÁÓÔÈ· Î·È ÙË
Û‡Á¯˘ÛË ÙˆÓ Û˘ÓÙ·ÎÙÒÓ ÙÔ˘˜, ̤۷
Û ÌÈ· ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ· ÛÎÏËÚ‹˜ ÔÏÂÌÈ-
΋˜ Î·È ·fiÚÚȄ˘.
∂Í·›ÚÂÛË ·ÔÙÂÏ› Ë ÌÈÎÚ‹ ÌÂϤÙË
ÙÔ˘ ¢ËÌ‹ÙÚË ªÂÓÙ˙¤ÏÔ˘ «√ ÀÂÚÚ·-
ÏÈÛÌfi˜ Î·È ÔÈ Ù¿ÛÂȘ ÙÔ˘» (1931), fiÔ˘
Â˘Û‡ÓÔÙ· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·Ó Ù· ΢-
Ú›·Ú¯· ÛÙÔȯ›· ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜. ΔÔ
1936 ÔÈ ∂ÌÂÈÚ›ÎÔ˜, ∂χÙ˘ Î·È ∫·Ï·-
Ì¿Ú˘ ۯ‰ȿ˙Ô˘Ó ÙËÓ ¤Î‰ÔÛË ÂÓfi˜
ÙÚÈÌËÓÈ·›Ô˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ «√ £›·ÛÔ˜»
(«Ì ηı·Ú¿ ÊÚÔ˚‰ÈΤ˜ Î·È ˘ÂÚÚ·ÏÈ-
ÛÙÈΤ˜ Ù¿ÛÂȘ»), Ô˘ ÙÂÏÈο ‰ÂÓ Ú·Á-
Ì·ÙÔÔÈ‹ıËÎÂ, ÂÓÒ Ô ∂ÌÂÈÚ›ÎÔ˜ ÛÂ
Û˘Ó¤ÓÙ¢͋ ÙÔ˘ ÛÙÔÓ ∫. ª·ÛÙÈ¿
ÛÙËÓ «∫·ıËÌÂÚÈÓ‹» ÌÈÏÔ‡Û «¢È¿ ÙÔÓ
ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌfiÓ ÂȘ ÙËÓ Ù¤¯ÓËÓ Î·È ÙËÓ
˙ˆ‹Ó».
OÈ ÚÒÙ˜ ·ÓÙȉڿÛÂȘ
ΔËÓ ›‰È· ¯ÚÔÓÈ¿ Ô ∂ÌÂÈÚ›ÎÔ˜ ‰ÈÔÚÁ¿-
ÓˆÛ ÛÙÔ ‰È·Ì¤ÚÈÛÌ¿ ÙÔ˘ ¤ÎıÂÛË
(«Â›‰ÂÈÍË») ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÈÎÒÓ ¤ÚÁˆÓ,
ÛÙËÓ ÔÔ›· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙËÎ·Ó ›Ó·Î˜
ÙˆÓ ª·Í EÚÓÛÙ, Y‚ Δ·ÁΛ, OÛÎ·Ú ¡ÙÔ-
Ì›ÓÁÎÂ˙, μ›ÎÙÔÚ ªÚ¿Ô˘ÓÂÚ, ʈÙÔ-
ÁÚ·ÊÈο ÎÔÏ¿˙ ÙÔ˘ ∂χÙË, ʈÙÔÁÚ·-
ʛ˜ Î·È ‚È‚Ï›· ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÒÓ, ·Ó¿ÌÂ-
Û¿ ÙÔ˘˜ Î·È Ù· Ì·ÓÈʤÛÙ· ÙÔ˘ ªÚÂ-
ÙfiÓ. ΔÔ 1938 ΢ÎÏÔÊÔÚ› ÙÔ Û˘ÏÏÔÁÈÎfi
Ù‡¯Ô˜ «ÀÂÚ(Ú)·ÏÈÛÌfi˜ ∞ã», ÌÈ· ÛÂÈ-
Ú¿ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÈÎÒÓ ÎÂÈ̤ӈÓ, ÛÙËÓ
ÔÔ›· Û˘ÓÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È fiÏÔÈ ÂΛÓÔÈ Ô˘
Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Î·È ÂËÚ¿˙ÔÓÙ·È ·fi ÙÔÓ
ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌfi ÛÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ¯ÒÚÔ, ¯ˆ-
Ú›˜, ˆÛÙfiÛÔ, Ó· ηÙÔÚıÒÓÔ˘Ó Ó· ÂÌ-
Ê·ÓÈÛÙÔ‡Ó ˆ˜ ÌÈ· ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓË Î›ÓËÛË
‹ ÔÌ¿‰·. ΔËÓ ›‰È· ¯ÚÔÓÈ¿ Ô ¡›ÎÔ˜
∂ÁÁÔÓfiÔ˘ÏÔ˜ ‰ËÌÔÛȇÂÈ ÙËÓ ÔÈËÙÈ-
΋ ÙÔ˘ Û˘ÏÏÔÁ‹ «ªËÓ ÔÌÈϛ٠ÂȘ ÙÔÓ
Ô‰ËÁfiÓ», ÁÈ· Ó· ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ ÙËÓ Âfi-
ÌÂÓË (1939) ÌÈ· ‰Â‡ÙÂÚË, «Δ· ÎÏÂȉÔ-
·̂·Ï· Ù˘ ÛȈ‹˜», ηıÒ˜ Î·È Ë
‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛË Ù˘ ÚÒÙ˘ ¤ÎıÂÛ˘ ˙ˆ-
ÁÚ·ÊÈ΋˜ ÙÔ˘, Ô˘ ÚÔοÏÂÛ Ú·Á-
Ì·ÙÈÎfi ÛοӉ·ÏÔ Û ÎÔÈÓfi Î·È ÎÚÈÙÈ-
ÎÔ‡˜. √È ·ÓÙȉڿÛÂȘ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔÓ
ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌfi ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û·Ó Ó· ›-
Ó·È ÛÙËÓ ÏÂÈÔ„ËÊ›· ÙÔ˘˜ ÛÎÏËÚ¤˜
Î·È ·ÔÚÚÈÙÈΤ˜.
√ ∂ÁÁÔÓfiÔ˘ÏÔ˜ Â›Ó·È Ô ÛËÌ·ÓÙÈÎfi-
ÙÂÚÔ˜ ÂÎÚfiÛˆÔ˜ ÙÔ˘ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌÔ‡
ÛÙË ÓÂÔÂÏÏËÓÈ΋ Ù¤¯ÓË. √ ›‰ÈÔ˜ ÙfiÓÈ˙Â
fiÙÈ «ÁÂÓÓ‹ıËλ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙ‹˜, ¯·Ú·-
ÎÙËÚ›˙ÔÓÙ·˜ ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘ ÛÔ˘Ú·ÏÈ-
ÛÙ‹ ÚÈÓ ·fi ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙÔ˘ ÛÔ˘-
Ú·ÏÈÛÌÔ‡ Î·È ·Ú·Ì¤ÓÔÓÙ·˜ ÛÔ˘Ú·-
ÏÈÛÙ‹˜ Ò˜ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ÔÚ›·˜ ÙÔ˘. ∏
Ì·ıËÙ›· ÙÔ˘ ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔÓ ¶·Úı¤ÓË
Î·È ÙÔÓ ∫fiÓÙÔÁÏÔ˘, Ë ÌÂϤÙË Ù˘ ÌÂ-
Ù·‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ΢ڛˆ˜ Ù¤¯Ó˘, Ë Â›-
‰Ú·ÛË ÙÔ˘ ∂ÌÂÈÚ›ÎÔ˘, Ë ÌÂÙ·Ê˘ÛÈ΋
˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ ÙÔ˘ Δ˙fiÚÙ˙ÈÔ ÓÙ ∫›ÚÈÎÔ
Î·È Ë Â·Ê‹ ÙÔ˘ Ì ÙÔÓ ÛÔ˘Ú·ÏÈ-
ÛÌfi, ·ÔÙ¤ÏÂÛ·Ó ÁÈ’ ·˘ÙfiÓ Ù· ÁfiÓÈ-
Ì· Ì·ı‹Ì·Ù· Î·È ‰È·ÌfiÚÊˆÛ·Ó Î·-
ıÔÚÈÛÙÈο Ù· Ï·›ÛÈ· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜
ÙˆÓ ¤ÚÁˆÓ ÙÔ˘. ∏ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ ÙÔ˘ ›-
Ó·È Î·ı·Ú¿ ·ÓıÚˆÔÎÂÓÙÚÈ΋. ª¤-
Û· Û ı·ÙÚÈÎÔ‡˜ ¯ÒÚÔ˘˜ ΢ÚÈ·Ú-
¯Ô‡Ó ·ÓıÚÒÈÓ˜ ÌÔÚʤ˜, ÙȘ ÂÚÈÛ-
ÛfiÙÂÚ˜ ÊÔÚ¤˜ Á˘ÌÓ¤˜ ‹ ÓÙ˘Ì¤Ó˜
Ì ÎÔÛÙÔ‡ÌÈ·, Ì ·Ú·ÌÔÚÊÒÛÂȘ,
¤ÓÙÔÓË Ï·ÛÙÈÎfiÙËÙ·, ¯ˆÚ›˜ ¯·Ú·-
ÎÙËÚÈÛÙÈο ÛÙÔ ÚfiÛˆÔ. ∫·ı·Ú¤˜
ÊfiÚ̘, ۯ‰ȷÛÙÈ΋ Û·Ê‹ÓÂÈ·,
ÈÛÔÚÚÔË̤ÓË Û‡ÓıÂÛË, ·ÓÙÈÓ·ÙÔ˘-
Ú·ÏÈÛÌfi˜ ÛÙËÓ ·fi‰ÔÛË ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘
Î·È ÙˆÓ ÌÔÚÊÒÓ, ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙË ¯Ú‹-
ÛË ÙˆÓ ¯ÚˆÌ¿ÙˆÓ ÛÙËÓ ÈÔ Ï·ÌÂ-
Ú‹ ÙÔ˘˜ ηı·ÚfiÙËÙ·, ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ‚·-
ÛÈο Ï·ÛÙÈο ÛÙÔȯ›· ÙˆÓ ¤ÚÁˆÓ
ÙÔ˘, ÂÌÓ¢ÛÌ¤ÓˆÓ Î˘Ú›ˆ˜ ·fi ÙËÓ
·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈ΋ Ì˘ıÔÏÔÁ›·, ·fi ÙË
Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÏÏËÓÈ΋ ÈÛÙÔÚ›·, ·fi ‚È-
‚ÏÈΤ˜ ·Ú·‚ÔϤ˜, ·fi ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ·
Ù˘ ηÏÏÈÙ¯ÓÈ΋˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜, ·fi
ÙÔÓ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ı¿ÙÚÔ˘, Ù˘ Ô›ËÛ˘
Î·È Ù˘ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜. ∏ ˘ÔÓfiÌ¢ÛË
ÙˆÓ ÏÔÁÈÎÒÓ Û˘Ì‚¿ÛˆÓ, Ë ÙÔÏÌË-
Ú‹ Î·È Â˘ÚËÌ·ÙÈ΋ Û‡˙¢ÍË ÂÙÂÚfi-
ÎÏËÙˆÓ Î·È ·Ú¿Ù·ÈÚˆÓ ·ÓÙÈÎÂÈ̤-
ÓˆÓ Î·È ÌÔÚÊÒÓ, Ë Û˘Ì‚ÔÏÈ΋ ÏÂÈ-
ÙÔ˘ÚÁ›· ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ, ÙÔ ÂÚˆÙÈÎfi
ÛÙÔȯ›Ô, Ë ‰È·‚ÚˆÙÈ΋ / ·Ó·ÙÚÂÙÈ-
΋ ·›ÛıËÛË ÙÔ˘ ¯ÈÔ‡ÌÔÚ ¯·Ú·ÎÙË-
Ú›˙Ô˘Ó ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ Ù˘ ‰Ô˘ÏÂÈ¿˜ ÙÔ˘.
√ ∂ÁÁÔÓfiÔ˘ÏÔ˜ ÔÙ¤ ‰ÂÓ Ô‰ËÁ‹-
ıËΠ۠ÌÈ· Ï‹ÚË ˘ÈÔı¤ÙËÛË ÙˆÓ
H «Hρακλς 2000» του Aλξανδρου Iσαρη, χρωματιστ μο-
·Ú¯ÒÓ ÙÔ˘ ‰ÈÂıÓÔ‡˜ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌÔ‡.
λβια. O καλλιτχνης επιβ λλει μια προσωπικ μυθολογα,
∏ ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘ ˘‹ÚÍ ¿ÓÙ· ÂÈÏÂ-
ÎÙÈ΋. ª¤Û· ·fi ÙË ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ ÙÔ˘, Ë !που ο αισθητισμ!ς συναντ τη μοναξι και τον θ νατο, η
ÔÔ›· ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È Û ¢ı›· ·ÓÙÈ- ηδον τον εφι λτη, ο συνδυασμ!ς λυρισμο, σκληρ!τητας
ÛÙÔȯ›· Ì ÙËÓ Ô›ËÛ‹ ÙÔ˘, ηÙfiÚıˆ- και δραματικς ντασης σηματοδοτον τη δημιουργα του.
Û ӷ ‰ÒÛÂÈ ÌÈ· ·fiÏ˘Ù· Û‡Á¯ÚÔÓË
Î·È ÚÔÛˆÈ΋ Ì˘ıÔÏÔÁ›·, ÌÈ· ÂÌ‚ÏË-
Ì·ÙÈ΋ ÂÈÎÔÓÔÔÈ›·, Âȉ›ˆÍ ӷ ηٷ-
ÁÚ¿„ÂÈ ÙË Û¯¤ÛË ÙÔ˘ Ì ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ,
ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË, ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈ- Û˘Ó‰¤ÛÂȘ Î·È Î¿ÔȘ ÂÈÚÚÔ¤˜ ·fi ÎÔ‡ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜. ∏ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ ÙÔ˘ ÌÂ
ÎÔ‡ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, Ó· ÌÂÙ·Ï¿ÛÂÈ Ì¤Û· ÙÔÓ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌfi, ÔÈ ·Ó·˙ËÙ‹ÛÂȘ Î·È ı¤Ì·Ù·, ·Ó¿ÌÂÛ· Û ¿ÏÏ·, ÙÔ›·, Ê˘-
·fi ÌÈ· ÔÈËÙÈ΋, ÌÂÏ·Á¯ÔÏÈ΋, Û·Ú- Ë ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈ΋ ÙÔ˘˜ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È Ù¿, Ô˘ÏÈ¿, Ê·ÓÙ·ÛÙÈο fiÓÙ·, ‚˘ıÔ‡˜
ηÛÙÈ΋/ ·Úˆ‰È·Î‹ Î·È ·ÚÎÂÙ¤˜ ÊÔ- Û ÙÂÏ›ˆ˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ηÙ‡ı˘ÓÛË ı·Ï·ÛÛÒÓ ‹ ·ÊËÚË̤Ó˜ Û˘Óı¤ÛÂȘ
Ú¤˜ ‰Ú·Ì·ÙÈ΋ ‹ ËÚˆÈ΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë Î·È Ï·›ÛÈÔ. ∏ ™ÂϤÛÙ ¶ÔÏ˘¯ÚÔÓÈ¿‰Ë ÎÈÓÂ›Ù·È ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÂÓfi˜ ȉÈfiÙ˘Ô˘
ÙÔ˘˜ ̇ıÔ˘˜ Î·È ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘, Û (1904-1985) Î·È Ô °ÈÒÚÁÔ˜ μ·Î·Ïfi ÔÈËÙÈÎÔ‡ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌÔ‡. √È ·-ÏÔÁÈÎÔ›
ÌÈ· ·‰È¿Û·ÛÙË (1902-1991) Â›Ó·È Û˘Ó‰˘·ÛÌÔ›, Ë Â͈Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ ·ÙÌfi-
ÂÓfiÙËÙ· Î·È Û˘Ó¤- ‰‡Ô ˙ˆÁÚ¿ÊÔÈ Ô˘ ÛÊ·ÈÚ· Î·È Ë ÔÓÂÈÚÈ΋ ‰È¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘
¯ÂÈ·, Û ¤Ó· ‰È·- ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘˜, ¯ÒÚÔ˘, Ù· ÂÎÊÚ·ÛÙÈο, Ï·ÌÂÚ¿ ¯ÚÒ-
¯ÚÔÓÈÎfi Ú›ÛÌ·. AÓ·˙ËÙ‹ÛÂȘ, ÚÔ- ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ ¿Ï- Ì·Ù·, Ô Ï˘ÚÈÛÌfi˜, Ù· ‰È·ÎÔÛÌËÙÈο ηÈ
ΔÔ fiÚ·Ì¿ ÙÔ˘ ›- Ϙ ÂÈÚÚÔ¤˜, ‰È·- Û˘Ì‚ÔÏÈο ÛÙÔȯ›· Î·È Ë Ì·Á›· Ù˘
Ó·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌÔ› Î·È Ê·›ÓÂÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ Ë ·Ê‹ÁËÛ˘ Û˘Óı¤ÙÔ˘Ó ¤Ó· ¤ÚÁÔ Ôχ-
ÔÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎfi ηÈ
‚·ıÈ¿ ÂÏÏËÓÈÎfi, Ë
ÂÈÚÚÔ¤˜ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÁfiÓÈÌË ·ÊÔÌÔ›ˆÛË
Î·È ·ÍÈÔÔ›ËÛË
ÌÔÚÊÔ, ·fiÏ˘Ù· ÚÔÛˆÈÎfi Î·È ‚Ȉ-
Ì·ÙÈÎfi.
ÔÚ›· ÙÔ˘ ˘‹Ú- ÙˆÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÒÓ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÈÎÒÓ π‰È·›ÙÂÚË ·Ó·ÊÔÚ¿ ·Í›˙ÂÈ Ó· Á›ÓÂÈ
Í ÌÔÓ·¯È΋, Ë Â- Ù‡ˆÓ. ∏ ·Ú·ÌÔ- Î·È ÛÙËÓ ÂÈηÛÙÈ΋ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘
Ú›ÙˆÛ‹ ÙÔ˘ ÌÔ- Ó‹ Î·È ÔÈ ÛÔ˘‰¤˜ √‰˘ÛÛ¤· ∂χÙË, ȉȷ›ÙÂÚ· ÛÙ· ÎÔÏ¿˙
Ó·‰È΋. ¶·Ú¿ ÙȘ Ù˘ ¶ÔÏ˘¯ÚÔÓÈ¿‰Ë Ô˘ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ ÌÂÙ¿ ÙÔ 1967. √
‚›·È˜ ·ÓÙȉڿÛÂȘ Ô˘ Û˘Ó¿ÓÙËÛ ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ 1930 Î·È ›‰ÈÔ˜ ıˆÚÔ‡Û ÙËÓ Ô›ËÛË Î·È ÙË ˙ˆ-
ÛÙËÓ ˘Ô‰Ô¯‹ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘, Ë Î·ıȤ- ÛÙËÓ ∞ÌÂÚÈ΋ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ Bã ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ ÁÚ·ÊÈ΋ ‰‡Ô «Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ·Ôχو˜
ÚˆÛË Î·È Ë ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ‹Úı ÛÙ·‰È·- ¶fiÏÂÌÔ ÛÙ¿ıËÎ·Ó Î·ıÔÚÈÛÙÈΤ˜ ÁÈ· Û˘Ó˘Ê·Ṳ̂ӷ». √È ÂÈÎfiÓ˜ Ù˘ Ô›Ë-
ο (ÙÔ 1954 ÂÎÚÔÛÒËÛ Â›ÛËÌ· ÙËÓ ÂͤÏÈÍË Ù˘ ηÏÏÈÙ¯ÓÈ΋˜ Ù˘ Ô- Û‹˜ ÙÔ˘ ÌÂٷʤÚÔÓÙ·È Û ÎÔÏ¿˙, fiÔ˘
ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ÛÙËÓ ªÈÂÓ¿Ï Ù˘ μÂÓÂ- Ú›·˜. ™ÙË ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ Ù˘, ÌÂÙ¿ ÙÔ Û˘ÓÙ·ÈÚÈ¿˙ÔÓÙ·È ·ÚÌÔÓÈο, Ì ÔÓÂÈÚÈ-
Ù›·˜), ÔÈ ÂÈÎfiÓ˜ ÙÔ˘ Â›Ó·È ·fi ÙȘ ÈÔ 1945, ΢ÚÈ·Ú¯Ô‡Ó Â͈Ú·ÁÌ·ÙÈο ı¤- ΋ Î·È ÂÚˆÙÈ΋ ‰È¿ıÂÛË, ÛÙÔȯ›·,
·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÈ̘ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ÓÂÔ- Ì·Ù·, Ô˘ ·Ú·¤ÌÔ˘Ó Û ÂÈÎfiÓ˜ ÌÔÚʤ˜ Î·È ÌÔÙ›‚· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ¯Ò-
ÂÏÏËÓÈ΋˜ Ù¤¯Ó˘. ÂÓfi˜ Ê·ÓÙ·ÛÙÈÎÔ‡ Û‡Ì·ÓÙÔ˜, Û Ï·- ÚÔ˘, Á˘Ó·ÈΛ˜ ÊÈÁÔ‡Ú˜, Á˘ÌÓ¿, ¿Á-
ÓËÙÈο ÙÔ›·, Û ‰È·ÛÙËÌÈΤ˜ ‹ Ì˘ıÔ- ÁÂÏÔÈ, ‚˘˙·ÓÙÈÓ¤˜ ÂÈÎfiÓ˜, ·Ú¯·ÈÔÂÏÏË-
¶Úfi‰ÚÔÌÔÈ ÙÔ˘ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌÔ‡ ÏÔÁÈΤ˜ ÌÔÚʤ˜, ·ÊËÚË̤Ó˜ Î·È ·Ï- ÓÈο ·Á¿ÏÌ·Ù·, ı·Ï·ÛÛÈÓ¿ ÙÔ›·, ÎÙ›-
ÏËÁÔÚÈΤ˜ Û˘Óı¤ÛÂȘ, ·Ú¯ÂÙ˘Èο ÚÈ· Î. ¿., ̤۷ Û ÌÈ· Ì·ÁÈ΋ ÛÔ˘Ú·-
ø˜ Úfi‰ÚÔÌÔÈ ÙÔ˘ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌÔ‡ ۇ̂ÔÏ·, ·Ú¿ÍÂÓ· ÌÔÚÊÒÌ·Ù· Ô˘ ÏÈÛÙÈ΋ ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ·.
¤¯Ô˘Ó ıˆÚËı› ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ› fiˆ˜ Ô ı˘Ì›˙Ô˘Ó ·ÔÏÈıÒÌ·Ù· ‹ ÙÔÙ¤Ì, Ê·- ∞ÚÎÂÙÔ› EÏÏËÓ˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÔÈ ÌÂÙ·Ô-
°ÂÚ¿ÛÈÌÔ˜ ™Ù¤Ú˘ (1898 -1987) Î·È Ô ÓÙ·ÛÙÈΤ˜ Ì˯·ÓÈΤ˜ ηٷÛ΢¤˜ Î·È ÏÂÌÈο ˘ÈÔı¤ÙËÛ·Ó ÙÔÓ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌfi
°ÈÒÚÁÔ˜ °Ô˘Ó·ÚfiÔ˘ÏÔ˜ (1889 - 1977). ·ÚÔÛ‰ÈfiÚÈÛÙ· fiÓÙ·. Û οÔÈ· Ê¿ÛË Ù˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘˜,
¶·Ú’ fiÏÔ Ô˘ ÛÙË ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ ÙÔ˘˜ ÂÌ- √ μ·Î·Ïfi ¤˙ËÛ ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ ÙËÓ ÂÌÏÔ˘Ù›˙ÔÓÙ¿˜ ÙÔÓ Ì ÙȘ ÌÔÚʤ˜
Ê·Ó›˙ÔÓÙ·È ÛÙÔȯ›· Ô˘ Ê·ÓÂÚÒÓÔ˘Ó «ËÚˆÈ΋» ÂÚ›Ô‰Ô ÙÔ˘ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÈ- ÙÔ˘˜, ÂÓÒ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ¿ÏÏˆÓ ÂÌÊ·Ó›˜ ›-
H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 7 I O Y § I O Y 2 0 0 2 23

H «H Σοφα των τεσσ ρων Mα&ων και εγ», του Aλκη
Γκνη, λ δι, 1993. H ζωγραφικ του χει τον χαρακτρα
μιας συμβολικς αποκ λυψης, μιας εσωτερικς αναζτη-
σης και αποτυπνει την υπαρξιακ αγωνα και μοναξι ÁÎÚ›Ù Î·È ∂ÚÓÛÙ.
του ανθρπου.
H «Πρασμα» του Δημτρη Γρου. Θ λασσες
και καρ βια, ζα, φυτ , φεγγ ρια, πουλι ,
ηφαστεια που εκργνυνται και ανθ!σπαρτα
λιβ δια, και λλες εικ!νες / σμβολα εντ σ-
σει ο καλλιτχνης στα ργα του για να δημι-
ουργσει τον δικ! του εξωπραγματικ! κ!σμο.
24 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 7 I O Y § I O Y
Ó·È ÔÈ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÈΤ˜ ÂÈÚÚÔ¤˜ Û ÌÂ-
Á·Ï‡ÙÂÚÔ ‹ Û ÈÔ Û˘ÁÎÚ·ÙË̤ÓÔ Î·È
Û˘ÓÙËÚËÙÈÎfi ‚·ıÌfi. º˘ÛÈο, ÛÔ˘Ú·-
ÏÈÛÙÈο ÛÙÔȯ›· ÌÔÚԇ̠ӷ ÂÓÙÔ›-
ÛÔ˘Ì ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÔÏÏÒÓ ·ÎfiÌ· ‰ËÌÈ-
Ô˘ÚÁÒÓ, ·Ó ˆ˜ ÚÔ¸fiıÂÛË ıˆڋ-
ÛÔ˘Ì ·ÏÒ˜ Î·È ÌfiÓÔ ÙË Û˘Ì‚ÔÏÈÛÙÈ-
΋ ÁÚ·Ê‹, ÙÔ ·ÏÏËÁÔÚÈÎfi Î·È Ê·ÓÙ·-
ÛÙÈÎfi ÂÚȯfiÌÂÓÔ ÙˆÓ Û˘Óı¤ÛˆÓ,
ÙËÓ ·fi‰ÔÛË ÌÈ·˜ ÔÓÂÈÚÈ΋˜-ÔÈËÙÈ-
΋˜ ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ·˜. ∂›Ó·È Â›Û˘ ¯·Ú·-
ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi fiÙÈ Û ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘˜ Ô˘
ÂÓÙÔ›˙ÔÓÙ·È Û˘Ó‰¤ÛÂȘ Ì ÙÔÓ ÛÔ˘ÚÂ-
·ÏÈÛÌfi ‹ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÔÓÙ·È ˆ˜ ÛÔ˘Ú·-
ÏÈÛÙ¤˜, ·˘ÙÔ› ÔÙ¤ ‰ÂÓ ÚÔÛ¯ÒÚËÛ·Ó
ÛÂ ÌÈ· ·ÌÈÁ‹ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ
ÙÔ˘, Ô‡Ù ·ÊÔÌÔ›ˆÛ·Ó ·˘Ù¤˜ Ì ÙÚfiÔ
ÂÈÊ·ÓÂÈ·Îfi. ™ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘˜ ˘¿Ú¯Ô˘Ó
fi¯È ÌfiÓÔ ÛÙÔȯ›· ‰·ÓÂÈṲ̂ӷ ·fi ÙÔ
ΛÓËÌ· ÙÔ˘ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌÔ‡, ·ÏÏ¿ Ù·
ÛÙÔȯ›· ·˘Ù¿ Û˘Ó˘¿Ú¯Ô˘Ó Î·È Û˘Ó-
‰˘¿˙ÔÓÙ·È ÁfiÓÈÌ· Ì ¿ÏÏ· Ô˘ ÚÔ¤Ú-
¯ÔÓÙ·È ·fi ÙËÓ ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈ΋ Ù¤-
¯ÓË Î·È Ì˘ıÔÏÔÁ›·, ÙË ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ Ù¤-
¯ÓË, ÙÔ Ï·˚Îfi ÔÏÈÙÈÛÌfi ηıÒ˜ Â›Û˘
Î·È ·fi ÙË Û‡Á¯ÚÔÓ‹ ÙÔ˘˜ Ú·ÁÌ·ÙÈ-
ÎfiÙËÙ·, ·fi ÚÔÛˆÈΤ˜ ÂÌÂÈڛ˜ ηÈ
‚ÈÒÌ·Ù·.
OÈ EÏÏËÓ˜ ηÏÏÈÙ¤¯Ó˜
∑ˆÁÚ¿ÊÔÈ fiˆ˜ ÔÈ AÏ΢ °Î›Ó˘, °ÈÒÚ-
ÁÔ˜ ¢¤Ú··˜, ∞ϤͷӉÚÔ˜ IÛ·Ú˘,
£fi‰ˆÚÔ˜ ¶·ÓٷϤˆÓ Î·È ¢ËÌ‹ÙÚ˘
°¤ÚÔ˜ ÎÈÓÔ‡ÓÙ·È ÛÙÔ ›‰ÈÔ Ï·›ÛÈÔ, ÂÓÒ
ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈΤ˜ ›ӷÈ
ÔÈ ÂÈÚÚÔ¤˜ ·fi ÌÂÁ¿ÏÔ˘˜ ‰·ÛοÏÔ˘˜
ÙÔ˘ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌÔ‡, fiˆ˜ ÔÈ ¡Ù·Ï›, ª·-
ΔÔ ˘ÔÛ˘Ó›‰ËÙÔ, ÙÔ fiÓÂÈÚÔ, ÙÔ ‚Ȉ-
Ì·ÙÈÎfi Î·È ÙÔ ·Ú¿ÏÔÁÔ ·›˙Ô˘Ó ·Ô-
Ê·ÛÈÛÙÈÎfi ÚfiÏÔ ÛÙË ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ ÙÔ˘
AÏÎË °Î›ÓË (1933), Ô˘ ÂÓ¤¯ÂÈ ÙÔÓ ¯·-
Ú·ÎÙ‹Ú· ÌÈ·˜ Û˘Ì‚ÔÏÈ΋˜ ·ÔÎ¿Ï˘-
„˘, ÌÈ·˜ ÂÛˆÙÂÚÈ΋˜ ·Ó·˙‹ÙËÛ˘ ηÈ
·ÔÙ˘ÒÓÂÈ ÙËÓ ˘·ÚÍȷ΋ ·ÁˆÓ›·
Î·È ÌÔÓ·ÍÈ¿ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, ·ÔÓ¤ÂÈ
ÙÔ ÙÚ·ÁÈÎfi ·›ÛıËÌ· Ù˘ ˙ˆ‹˜ Î·È ÙÔ˘
ı·Ó¿ÙÔ˘. ∞ÓıÚÒÈÓ˜ ÊÈÁÔ‡Ú˜ ηÈ
ÔÚÙÚ¤Ù· ̤۷ Û Â͈Ú·ÁÌ·ÙÈο ÙÔ-
›·, Á˘ÌÓ¿, ·ÎÚˆÙËÚÈ·Ṳ̂ӷ Î·È ·-
Ú·ÌÔÚʈ̤ӷ ÛÒÌ·Ù·, Ê·ÓÙ·ÛÙÈο
˙Ò· Î·È ÌÔÚʤ˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó ÔÏϤ˜
ÊÔÚ¤˜ ÙËÓ ·›ÛıËÛË ÂÓfi˜ ÙÚÔÌ·ÎÙÈÎÔ‡
ÂÊÈ¿ÏÙË ‹ ÂÓfi˜ ·ÓÂÍȯӛ·ÛÙÔ˘ ·ÈÓ›Á-
Ì·ÙÔ˜, Ô˘ ÂÓÙ›ÓÂÙ·È ·fi ÙÔ˘˜
·ÚÔÛ‰fiÎËÙÔ˘˜ Û˘Ó‰˘·ÛÌÔ‡˜, ÙÔ˘˜
Û˘Ì‚ÔÏÈÎÔ‡˜ Ù‡Ô˘˜, ÙÔÓ ·ÓÙÈÓ·ÙÔ˘-
Ú·ÏÈÛÌfi ÙÔ˘ ¯ÚÒÌ·ÙÔ˜ Î·È ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘,
ÙË Û¯Â‰È·ÛÙÈ΋ ·ÎÚ›‚ÂÈ·.
√ °ÈÒÚÁÔ˜ ¢¤Ú··˜ (1937) ‰ËÌÈ-
Ô˘ÚÁ› ÛÙË ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ ÙÔ˘, ȉȷ›ÙÂÚ·
ÌÂÙ¿ ÙÔ 1965, ÌÈ· ·ÈÓÈÁÌ·ÙÈ΋ ·Ï¯Ë-
Ì›· ÌÔÚÊÒÓ Î·È Û˘Ì‚fiψÓ. ÀÂÚ‚ÔÏÈ-
ο ÙÔÏÌËÚÔ› Î·È ·Ú¿‰ÔÍÔÈ Û˘Ó‰˘·-
ÛÌÔ›, Ê·ÓÙ·ÛÙÈο Ù¤Ú·Ù· Ô˘ Û˘ÌϤ-
ÎÔÓÙ·È Ì ·ÓıÚÒÈÓ· ÛÒÌ·Ù·, Â›ÌÔ-
Ó˜ ·Ó·ÙÔÌÈΤ˜ ·Ó·Ï‡ÛÂȘ Î·È ·Ú·-
ÌÔÚÊÒÛÂȘ, ۯ‰ȷÛÙÈ΋ Ô͇ÙËÙ·, ‚Â-
ÚÈÛÙÈ΋ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ Î·È ¯ÚˆÌ·ÙÈ΋ η-
ı·ÚfiÙËÙ· ΢ÚÈ·Ú¯Ô‡Ó ÛÙȘ Û˘Óı¤ÛÂȘ
ÙÔ˘, Ô˘ ˘Ô‚¿ÏÏÔ˘Ó ÙËÓ ·›ÛıËÛË Ù˘
·ÓËÛ˘¯›·˜, ÙÔ˘ Êfi‚Ô˘ Î·È ÙÔ˘ ¿ÁÓˆ-
ÛÙÔ˘ ‹ ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ÁÈ· ÙÔÓ Ì˘ÛÙÈÎÈ-
ÛÌfi, ÙËÓ ÔÏ˘ÛËÌ›·, ÙÔ ·ÔÎ·Ï˘ÙÈÎfi
ÙÔ˘˜ ÂÚȯfiÌÂÓÔ. ™ÙËÓ ÂͤÏÈÍË Ù˘
‰Ô˘ÏÂÈ¿˜ ÙÔ˘ ˙ˆÁÚ·Ê›˙ÂÈ Û˘Óı¤ÛÂȘ,
fiÔ˘ ̤۷ Û ÌÈ· ˘Ô‚ÏËÙÈ΋ ·ÙÌfi-
ÛÊ·ÈÚ·, Û˘Ó‰˘¿˙ÔÓÙ·È Ì ¢ÚËÌ·ÙÈÎfi
ÙÚfiÔ ÌÔÙ›‚· Î·È Ù‡ÔÈ ·fi ÙËÓ ·Ú-
¯·›· Î·È ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ Ù¤¯ÓË, ÂÈÎfiÓ˜ ·fi
2 0 0 2
ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ¯ÒÚÔ Î·È ÙÔ›· ÌÂ Û˘Ì-
‚ÔÏÈο ı¤Ì·Ù·.
™ÙË ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ ÙÔ˘ ∞ϤͷӉÚÔ˘
IÛ·ÚË (1941) ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È Ë ÂÈÎfiÓ·
ÂÓfi˜ ÎfiÛÌÔ˘ Ì ‰‡ÛÌÔÚʘ Î·È ÙÂÚ·-
ÙfiÌÔÚʘ ÊÈÁÔ‡Ú˜, ·Ó·ÁÂÓÓËÛȷΤ˜
ÌÔÚʤ˜ Î·È ‰È·ÌÂÏÈṲ̂ӷ, ·Ú·ÌÔÚ-
ʈ̤ӷ Î·È ·Î¤Ê·Ï· ÛÒÌ·Ù·, Ô˘ Û˘-
ÌϤÎÔÓÙ·È ·ÛÊ˘ÎÙÈο ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜.
ΔÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ ÙÔ ·ÎÚÈ‚¤˜
Î·È ÏÂÙÔÌÂÚÂÈ·Îfi Û¯¤‰ÈÔ, ÔÈ ·ÚÌÔÓÈ-
ÎÔ› ¯ÚˆÌ·ÙÈÎÔ› Û˘Ó‰˘·ÛÌÔ›, Ë ·ÈÛıË-
ÙÈ΋ Î·È Ë ·ÓÙ›ÏË„Ë ÙÔ˘ ÎÔÏ¿˙ Î·È ÔÈ
‰È·ÚΛ˜ ·Ú·ÔÌ¤˜ Û ·Ó·ÁÂÓÓË-
Ûȷο ΢ڛˆ˜ ¤ÚÁ·. ∏ ÂÈ‚ÔÏ‹ ÌÈ·˜
ÚÔÛˆÈ΋˜ Ì˘ıÔÏÔÁ›·˜, fiÔ˘ Ô ·È-
ÛıËÛÈ·ÛÌfi˜ Û˘Ó·ÓÙ¿ ÙË ÌÔÓ·ÍÈ¿ ηÈ
ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ, Ë Ë‰ÔÓ‹ ÙÔÓ ÂÊÈ¿ÏÙË, Ô
Û˘Ó‰˘·ÛÌfi˜ Ï˘ÚÈÛÌÔ‡, ÛÎÏËÚfiÙËÙ·˜
Î·È ‰Ú·Ì·ÙÈ΋˜ ¤ÓÙ·Û˘, Ù· ÂÛˆÙÂÚÈ-
ο ÙÔ›· Ù˘ ¯›Ì·ÈÚ·˜, Ë ‰È¿¯˘ÙË ÌÂ-
Ï·Á¯ÔÏ›· Î·È Ë ˘·ÚÍȷ΋ ·ÁˆÓ›· ÛË-
Ì·ÙÔ‰ÔÙÔ‡Ó ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘, ÚÔ-
ÛʤÚÔÓÙ·˜ ¤Ó· ¤ÚÁÔ ·ÓÔȯÙfi Û ÔÏ-
Ï·Ϥ˜ ÂÚÌËÓ›˜ Î·È Û˘Ì‚ÔÏÈΤ˜ ÚÔ-
ÂÎÙ¿ÛÂȘ.
√ £fi‰ˆÚÔ˜ ¶·ÓٷϤˆÓ (1945) ÂÍÂ-
ÚÂ˘Ó¿, ÂÂÍÂÚÁ¿˙ÂÙ·È Î·È ·Ó·Ï¿ıÂÈ
ÙÔÓ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ÔÓ›ÚÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ·Û˘Ó›-
‰ËÙÔ˘, ·Ó·Û‡ÚÔÓÙ·˜ ÛÙË ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋
ÂÈÊ¿ÓÂÈ· ˘Ô‚ÏËÙÈΤ˜ ÂÈÎfiÓ˜ ÂÓfi˜
¿ÁÓˆÛÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, Ô˘ ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È
ÁÈ· ÙÔÓ ·ÌÊ›ÛËÌÔ Î·È ÔÚ·Ì·ÙÈÎfi ÙÔ˘
¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Î·È fiÔ˘ ÙÔ ÂÊÈ·ÏÙÈÎfi Û˘-
ÓÔÈΛ Ì ÙÔ Ë‰ÔÓÈÎfi, ÙÔ ‰·ÈÌÔÓÈÎfi ÌÂ
ÙÔ ·ÁÁÂÏÈÎfi, ÙÔ ÈÂÚfi Ì ÙÔ ‚¤‚ËÏÔ: ÛÂ
ÂÏÏÂÈÙÈο, ÛȈËÏ¿ Î·È ¿¯ÚÔÓ· ÙÔ-
›·, Û ÔÈËÙÈÎÔ‡˜ - ÔÓÂÈÚÈÎÔ‡˜ ¯Ò-
ÚÔ˘˜, ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È Ì ÌÓËÌÂȷ΋
·ÓÙ›ÏË„Ë, ¿„ÔÁË Û¯Â‰›·ÛË Î·È ¯Úˆ-
Ì·ÙÈ΋ ηı·ÚfiÙËÙ·, ·ÚÔÛ‰ÈfiÚÈÛÙ˜
ÔÚÁ·ÓÈΤ˜ ÌÔÚʤ˜, ‚ÈfiÌÔÚÊÔÈ Û¯ËÌ·-
ÙÈÛÌÔ›, ÙÂÚ·ÙfiÌÔÚÊ· fiÓÙ·, Ô˘ÏÈ¿ ηÈ
Á˘Ó·ÈΛ˜ ÊÈÁÔ‡Ú˜, ÔÈ Ôԛ˜ ΢ÚÈ·Ú-
¯Ô‡Ó Û ÔÏϤ˜ Û˘Óı¤ÛÂȘ Û·Ó Ï·-
ÙÚ¢ÙÈο ›‰ˆÏ·, ̤۷ Û ÌÈ· ·Ú¯¤ÁÔ-
ÓË ·Á·ÓÈÛÙÈ΋ ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ·. ¶·Ú·-
ÌÔÚÊÒÛÂȘ, ÌÂÙ·ÌÔÚÊÒÛÂȘ Î·È ·Ó·-
ÙÚÔ¤˜ ÙˆÓ ÏÔÁÈÎÒÓ Û¯¤ÛÂˆÓ ÂÓÙ›-
ÓÔ˘Ó ÙÔ ·ÈÓÈÁÌ·ÙÈÎfi ÂÚȯfiÌÂÓÔ, ÙÔ
Ì˘ÛÙ‹ÚÈÔ, ÙÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ù˘ ¤ÎÏË͢,
ÂÓÒ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÚfiÏÔ ÛÙ· ¤ÚÁ· ÙÔ˘ ·›-
˙ÂÈ Ô ·ÈÛıËÛÈ·ÛÌfi˜, ÙÔ ÂÚˆÙÈÎfi ÛÙÔÈ-
¯Â›Ô Î·È ÔÈ Û˘Ì‚ÔÏÈÎÔ› Ù‡ÔÈ.
™ÙË ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ ÙÔ˘ ¢ËÌ‹ÙÚË °¤ÚÔ˘
(1948) ÌÔÚʤ˜ Î·È ·ÓÙÈΛÌÂÓ· ·ÔÍÂ-
ÓÒÓÔÓÙ·È ·fi ÙÔ ÔÈÎÂ›Ô ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Î·È
ÙȘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ ÙÔ˘˜. ª‹Ï·, ·Ú¿ÍÂÓ·
‰¤ÓÙÚ·, Ê˘Ù¿ Î·È ‰¿ÛË, ÊÂÁÁ¿ÚÈ·, ˙Ò·
Î·È Ô˘ÏÈ¿, ı¿Ï·ÛÛ˜ Î·È Î·Ú¿‚È·, ÛË-
Ì·ÙÔ‰fiÙ˜, ËÊ·›ÛÙÂÈ· Ô˘ ÂÎÚ‹ÁÓ˘-
ÓÙ·È Î·È ·ÓıfiÛ·ÚÙ· ÏÈ‚¿‰È·, Ôχ-
¯ÚˆÌ· ˙¤ÂÏÈÓ Î·È Û¯ËÌ·ÙÔÔÈË̤ӷ
‰¿ÎÚ˘· Ô˘ ÂÙÔ‡Ó ‹ ÎÔÏ˘ÌÔ‡Ó, Û˘-
ÁÎÚÔÙÔ‡Ó ÙÔ ‚·ÛÈÎfi ÏÂÍÈÏfiÁÈÔ ÂÈÎfiÓˆÓ
- Û˘Ì‚fiÏˆÓ ÙÔ˘. √È ÌÔÚʤ˜ ÚÔ‚¿Ï-
ÏÔ˘Ó Û ÙÔ›· Ô˘ ηٷϋÁÔ˘Ó Û ̷-
ÎÚÈÓ¤˜ ÔÚÔÛÂÈÚ¤˜ Î·È ·¤Ú·ÓÙÔ˘˜ Ô˘-
Ú·ÓÔ‡˜, ̤۷ Û ÌÈ· ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ· ·fi-
ÎÔÛÌ˘ ËÚÂÌ›·˜ Î·È ¿¯ÚÔÓ˘ Á·Ï‹Ó˘.
√È ÌÂÙ·ÌÔÚÊÒÛÂȘ, ÔÈ ·Ó·ÙÚÔ¤˜, ÔÈ
·Ú¿ÍÂÓÔÈ Û˘Ó‰˘·ÛÌÔ›, Ë ·Ú·Ô›ËÛË
ÙˆÓ ÌÂÁÂıÒÓ, Ë ‰È›ۉ˘ÛË Ù˘ ʇÛ˘
ÛÂ ÙÌ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ·ÛÙÈÎÔ‡ ÙÔ›Ô˘, Ë Û˘-
ÌÏÔ΋ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ ÂÈ¤‰ˆÓ, Ù·
·ÓÔ›ÁÌ·Ù· Î·È ÔÈ ÙÔ̤˜ Ô˘ ·Ôηχ-
ÙÔ˘Ó Ó¤Â˜ ÂÈÎfiÓ˜, Ù· ÛÙÔȯ›· ÙÔ˘
·ÚfiÔÙÔ˘, Ù˘ ¤ÎÏË͢ Î·È ÙÔ˘ Ê·-
ÓÙ·ÛÙÈÎÔ‡, ÚÔηÏÔ‡Ó ÙË ÏÔÁÈ΋, ÂÈÎÔ-
ÓÔÁÚ·ÊÔ‡Ó ÙÔ ·›ÓÈÁÌ·, ÙÔ Ì˘ÛÙ‹ÚÈÔ
Î·È ÙÔ ·Ú¿‰ÔÍÔ.
 Ã O Aνδρας Eμπει-
ρκος (αριστερ) με
τον Nνο Bαλαωρτη
(επικεφαλς του πε-
ριοδικο «Πλι») σε
να καφενεο του Συ-
ντγματος. Tο περιο-
δικ «Πλι» ταν το
σημεο συσπερωσης
κποιων μοντερνι-
στν συγγραφων (η
φωτογραφα παραχω-
ρθηκε απ τις Eκδ-
σεις «Aγρα»).

Λογοτεχν α:
Mοντερνικτητα
και επιφλαξη
Tου A ƒ∏ M ∞ƒ∞°∫Ÿ¶√À§√À
Συγγραφ α
∂›Ì·ÛÙ ٷ ˙ˆÓÙ·Ó¿ ÙÔ˘ ÁÏ˘ÙˆÌÔ‡
Û ͤÓ˜ ıÂÙÈÎfiÙËÙ˜.
ÎÈ ·Ó‡·Ú¯ÙÔ ÂÚÓ¿ÂÈ ÙÔ ‰È¿ÛÙËÌ·
·’ ÙËÓ ˘Á›· Ò˜ ÙËÓ ·ÚÚÒÛÙÈ·.
£. ¡ÙfiÚÚÔ˜, ™ÙÔ˘ °Ï˘ÙˆÌÔ‡ ÙÔ Ã¿˙È, 1930.
‰ÂÎÙ‹ Û fiÏÔ ÙÔÓ ˘fiÏÔÈÔ ÎfiÛÌÔ ˆ˜ Ë ‰ÂÛfi˙Ô˘Û·
ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋ ·Ú·Î·Ù·ı‹ÎË ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ·ÈÒÓ·, ÛÙË
¯ÒÚ· Ì·˜ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÙ·È Â›Ù Ì ÙȘ ÂÈÊ˘Ï¿ÍÂȘ
ÙÔ˘ ·ÁÓˆÛÙÈÎÈÛÙ‹ ›Ù Ì ÙËÓ Î·¯˘Ô„›· ÙÔ˘ ¢ηÈ-
ÚÈ·ÎÔ‡ ·Ó·ÁÓÒÛÙË.
∏ ÂÈÚˆÓ›· ÙÔ˘ Ú¿ÁÌ·ÙÔ˜ Â›Ó·È fiÙÈ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·
˘¿Ú¯ÂÈ ÌÈ· Ì·ÎÚ¿ ·Ú¿‰ÔÛË ÚÔÓˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ·˜
Î·È ¤Ó·˜ ·˘Ùfi¯ıˆÓ ÌÔÓÙÂÚÓÈÛÌfi˜, Ô ÔÔ›Ô˜, ·Ó ηÈ
Ô˘‰¤ÔÙ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ ηٿ ÁÚ¿ÌÌ· Ù· ÂȘ ∂ÛÂÚ›·Ó
Û˘Ì‚·›ÓÔÓÙ· (Î·È ÁÈ·Ù› ¿ÏψÛÙÂ;), ‰ÂÓ ¤·„ ӷ ›-
Ó·È ·Ôχو˜ (Î·È ÂÁη›Úˆ˜) ÂÓ‹ÌÂÚÔ˜ ÁÈ’ ·˘Ù¿. √
·˘Ùfi¯ıˆÓ ·˘Ùfi˜ ÌÔÓÙÂÚÓÈÛÌfi˜ ¤¯ÂÈ, ˆ˜ ÁÓˆÛÙfiÓ,
Ó¤¯ÂÈ¿ ÙÔ˘ ·ÓȯÓ‡ÂÙ·È Û ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÂÎÏÂÎÙÈΤ˜
Ù¿ÛÂȘ Î·È Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ (.¯. μÔ˘Ù˘Ú¿˜, £ÂÔÙfi΢, ƒÔ-
‰Ôηӿ΢, ÷Ù˙fiÔ˘ÏÔ˜, ¶ÔÏ›Ù˘ Î.¿.) ÁÈ· Ó· Êı¿-
ÛÂÈ ¤ˆ˜ ÙË ÁÂÓÈ¿ ÙÔ˘ ’30 Ô˘, ÚÒÙË ·˘Ù‹, ·Ó·ÁÓˆ-
Ú›˙ÂÈ ÙË Û˘ÁÁ¤ÓÂÈ¿ Ù˘ Ì ÙÔ ÈÛÙÔÚÈÎfi ΛÓËÌ· ÙÔ˘ ¢-
Úˆ·˚ÎÔ‡ ÌÔÓÙÂÚÓÈÛÌÔ‡.
∂›Ó·È ÛÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙÔ˘ MÂÛÔÔϤÌÔ˘, ÂÚ›Ô‰Ô
ÌÔÓ·‰È΋˜ ÁÔÓÈÌfiÙËÙ·˜ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ ÛÂ
fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÙÔÌ›˜, Ô˘ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÔÈ ÚÒÙ˜
˘ÂÚÚ·ÏÈÛÙÈΤ˜ Ù¿ÛÂȘ. √ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌfi˜, ÂÁÎψ‚›-
ÛÙËÎÂ, ·fi ÙËÓ ·Ú¯‹ ÙÔ˘ ÎÈfiÏ·˜, ÛÙË Ì¤ÁÁÂÓË Ù˘
›‰È·˜ Û˘ÓÙËÚËÙÈ΋˜ ȉÂÔÏË„›·˜ Î·È Ì˘ıÔÏÔÁ›·˜,

™ THN E§§A¢A Ë ÓˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ· ÛÙË ÏÔÁÔÙ¯ӛ·

‰ÂÓ ¤Ù˘¯Â Ù˘ ηχÙÂÚ˘ ˘Ô‰Ô¯‹˜. ∞ÎfiÌ· ηÈ
Û‹ÌÂÚ· Ô˘ Ë ÈÛÙÔÚÈ΋ Ù˘ ÂÌÊ¿ÓÈÛË Î·È
‰ڷ›ˆÛË ÛÙÔ˘˜ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ· ·ÔÙÂ-
Ï› ϤÔÓ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÎÏ·ÛÈÎÔ‡ ηÓfiÓ·, ÎÔÈÓÒ˜ ·Ô-
ÙËÓ ÚÔÓˆÙÂÚÈ΋ ÙÔ˘ ·ÊÂÙËÚ›· ÛÙÔÓ ™ÔψÌfi (Ù˘
°˘Ó·›Î·˜ Ù˘ ∑¿Î˘ıÔ˜) Î·È ÛÙÔÓ ∫¿Ï‚Ô, ηıÒ˜ ηÈ
ÛÙÔ˘˜ Ì›˙ÔÓ˜ Â˙ÔÁÚ¿ÊÔ˘˜ ¶··‰È·Ì¿ÓÙË, μÈ˙˘Ë-
Ófi, ƒÔ˝‰Ë, ªËÙÛ¿ÎË, Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ·Ó¤Ù˘-
Í·Ó ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ ÌÂÙ·›¯ÌÈÔ ‰‡Ô ·ÈÒÓˆÓ. ∏ Û˘-
ÛÙËÓ ÔÔ›· ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ¤ˆ˜ Û‹ÌÂÚ· ÂÁÎψ‚ÈṲ̂ÓÔ˜
Î·È Ô ÌÔÓÙÂÚÓÈÛÌfi˜. ∏ Û˘ÓÙËÚËÙÈ΋ ÌÈÎÚÔ·ÛÙÈ΋
ÎÔÈÓˆÓ›· Î·È Ë ÏÂÈÔÓfiÙËÙ· ÙˆÓ ÎÚÈÙÈÎÒÓ Ù˘, ÛÙ·-
ıÂÚ¿ ‰È¯·Ṳ̂ÓÔÈ ÛÙËÓ ÂÌʇÏÈ· ‰È·Ì¿¯Ë ÙÔ˘ ‰ÂÍÈÔ‡
ÂıÓÈÛÌÔ‡ Î·È Ù˘ ÏfiÁÈ·˜ ÁÏÒÛÛ·˜ ·fi ÙË ÌÈ·, ÙÔ˘

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 7 I O Y § I O Y 2 0 0 2 25

H O Nκος Γκτσος εθεωρετο απ τους
πρτους ποιητς που επηρεστηκαν
και συστρατετηκαν στον υπερρεαλι-
σμ. Ωστσο, τυπικ, οτε η μοντερνι-
στικ «Aμοργς» του εντσσεται στο
συγκεκριμνο κνημα.
à O E. X. Γονατς
(αριστερ) με τον Δ.
Π. Παπαδτσα, στην
Aθνα του 1959.
Hταν απ τους πρ-
τους ποιητς που ε-
χαν θεωρηθε υπερρε-
αλιστς, αν και ο
ρος δεν μπορε να
προσδιορσει το ποιη-
τικ τους ργο.
26 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H
·ÚÈÛÙÂÚÔ‡ Ï·˚ÎÈÛÌÔ‡ Î·È Ù˘ ‰ËÌÔÙÈ-
΋˜ ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË, ηıfiÚÈÛ·Ó ÙÔ
·ÛÊ˘ÎÙÈÎfi Ï·›ÛÈÔ Ì¤Û· ÛÙÔ ÔÔ›Ô
¤ÁÈÓÂ Ë ÚfiÛÏË„Ë ÙÔ˘ ÌÔÓÙÂÚÓÈÛÌÔ‡
ÛÙË ÓÂÔÂÏÏËÓÈ΋ ÎÔÈÓˆÓ›·. ∞ÌÊfiÙÂ-
Ú˜ ÔÈ Ï¢ڤ˜ ‰ÂÍÈÒıËÎ·Ó Ù· ¤ÚÁ· Ù¤-
¯Ó˘ Ì ٷ Ì˘ˆÈο Ì·ÙÔÁ˘¿ÏÈ· ÙˆÓ
ȉÂÔÏÔÁËÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘˜, ı¤ÙÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ,
·˘ÙÔÌ¿Ùˆ˜, Û ‰Â‡ÙÂÚË ÌÔ›Ú· ÙË ÏÔÁÔ-
Ù¯ÓÈÎfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜. ∞˘Ù‹ Ë ÎÔÈÓˆÓÈο
Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÈο ‰È·Û·Ṳ̂ÓË Î·È Ù·˘-
ÙÔ¯ÚfiÓˆ˜ ‚·Û·ÓÈṲ̂ÓË ÎÔÈÓˆÓ›·
‹Ù·Ó Ê˘ÛÈÎfi Ó· ‚Ú›ÛÎÂÈ Î·Ù·Ê‡ÁÈÔ ÛÂ
ÌÈ· ÏÔÁÔÙ¯ӛ· Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ·˙fiÙ·Ó
ÛÙÈ‚·Ú‹, ·Î¤Ú·È·, ·ÏËıÔÊ·Ó‹˜, Ô˘
¤ÂÈı ÁÈ· ÙËÓ ·Ú¯‹, ÙË Ì¤ÛË Î·È ÙÔ
Ù¤ÏÔ˜ ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ, ÌÈ· ÏÔÁÔÙ¯ӛ·
Ô˘ ‰ÂÓ ·ÌÊÈÛ‚ËÙÔ‡Û ÙËÓ ·Ó··Ú·-
ÛÙ·ÙÈ΋ ‰‡Ó·ÌË Ù˘ ÁÚ·Ê‹˜ ˆ˜ ·ÏË-
ıÔÊ·ÓÔ‡˜ ηıÚ¤ÊÙË Ô˘ ·ÓÙ·Ó·ÎÏ¿
ÙË Ì›· Î·È ÂÓÈ·›· ÈÛÙÔÚÈ΋ Ú·ÁÌ·ÙÈ-
ÎfiÙËÙ·... √ Ú·ÏÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ Â˘Úˆ·˚-
ÎÔ‡ 19Ô˘ ·ÈÒÓ· ̤۷ ·fi ÔÈΛϘ
ÂÓÙfiȘ ·Ú·Ê˘¿‰Â˜ Î·È ·ÔʇÛÂȘ
(ËıÔÁÚ·ÊÈΤ˜, ·ÛÙÈΤ˜, ÛÔÛÈ·Ï›˙Ô˘Û˜
Î.Ï.) ·ÔÙ¤ÏÂÛ ¤ÎÙÔÙ ÁÈ· ÙË ÌÈÎÚÔ-
·ÛÙÈ΋ ∂ÏÏ¿‰· ÙˆÓ ·Ó·ÁÓˆÛÙÒÓ, ÛÂ
fiÏÔ ÙÔ Ì¿ÎÚÔ˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ· ÌÈ·
Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÙfiÛÔ ÈÛ¯˘Ú‹, ÙfiÛÔ
·‰È·Ú·ÁÌ¿Ù¢ÙË fiÛÔ, ·˜ Ô‡ÌÂ, Ë ¤Ó-
ÓÔÈ· ÙÔ˘ ¤ıÓÔ˘˜ ‹ Ù˘ √ÚıÔ‰ÔÍ›·˜.
¶ÚˆÙÔÔÚ›· Î·È ÂÚÈıÒÚÈÔ
™ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ÙÔ˘ MÂÛÔÔϤÌÔ˘ ÔÚÈ-
Ṳ̂ÓÔÈ ÎÔÛÌÔÔϛ٘ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜
7 I O Y § I O Y 2 0 0 2
‹Ù·Ó Û ı¤ÛË Ó· Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó
ÙÔÓ ÔÏ˘ÚÈÛÌ·ÙÈÎfi, ·Ó fi¯È ıÚ˘ÌÌ·ÙÈ-
Ṳ̂ÓÔ Î·ıÚ¤ÊÙË Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘˜Ø ·˘-
Ùfi Î·È ÌfiÓÔ ÙÔ ı¤Ì·, ˘·ÁfiÚ¢Â, ·ÎÚÈ-
‚Ò˜ fiˆ˜ Î·È ÛÙÔ˘˜ ∂˘Úˆ·›Ô˘˜ Û˘-
Ó·‰¤ÏÊÔ˘˜ ÙÔ˘˜, Ó¤Ô˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ (η-
Ù·)ÁÚ·Ê‹˜ ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ. °È’ ·˘ÙÔ‡˜
ÙÔ˘˜ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜, Ë ÏÔÁÔÙ¯ÓÈÎfiÙËÙ·,
ÔÈ ÙÚfiÔÈ ÙÔ˘ ÁÚ¿ÊÂÈÓ, ·ÔÎÙÔ‡Û·Ó ÂÍ
·Ó¿Á΢ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ÛËÌ·Û›·Ø ÔfiÙÂ
Ë Î˘Ú›·Ú¯Ë ÎÔÈÓˆÓÈ΋ - ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋
Û˘Óı‹ÎË Ô˘ ıÂÔÔÈÔ‡Û ÙËÓ Â˘ı‡-
ÁÚ·ÌÌË Ú·ÏÈÛÙÈ΋ ÈÛÙÔÚ›·, ÙÔÓ ·ÊË-
ÁËÌ·ÙÈÎfi ÔÌÔÈÔηٿÏËÎÙÔ ÛÙ›¯Ô, ÈÛÔ-
‰˘Ó·ÌÔ‡Û ÁÈ’ ·˘ÙÔ‡˜ Ì ‰ÈÏ‹ Ê˘Ï·-
΋.
°›ÓÂÙ·È ÂÔ̤ӈ˜ ηٷÓÔËÙfi fiÙÈ Û’
·˘Ùfi ÙÔ Û‡ÓıÂÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ô ÓÂÔ¤ÏÏË-
Ó·˜ Û˘ÁÁڷʤ·˜ ÙÔ˘ MÂÛÔÔϤÌÔ˘
Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÈ ÌÔÓÙÂÚÓÈΤ˜ Ù¿ÛÂȘ
ÔÔÈÔ˘‰‹ÔÙ ‡ÊÔ˘˜, ·fi ÙÔÓ ·Ïfi
ÂχıÂÚÔ ÛÙ›¯Ô ¤ˆ˜ ÙËÓ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÙÈ-
΋ «ÎÚ·˘Á‹», ÙÔ ÂȯÂÈÚ› ÚˆÙ›ÛÙˆ˜
ÁÈ· Ó· «ÂÏ¢ıÂÚÒÛÂÈ» ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfi-
ÙËÙ¿ ÙÔ˘ ·fi Ù· ‰ÂÛÌ¿ Ù˘ ·ÏËıÔÊ¿-
ÓÂÈ·˜Ø ÁÈ· Ó· ·ÚıÚÒÛÂÈ Ì ‰˘Ô ÏfiÁÈ· ÙË
‰È΋ ÙÔ˘ ÔÈËÙÈ΋ ʈӋ ¤Ó·ÓÙÈ ÌÈ·˜
‰È·Ï˘Ì¤Ó˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜, Ô˘
ˆÛÙfiÛÔ, Ë ÂÚÈÚÚ¤Ô˘Û· ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ·
Â¤ÌÂÓ ˘ÔÎÚÈÙÈο Ó· ÙËÓ ·ÚÈÛÙ¿-
ÓÂÈ ˆ˜ ·ÚÚ·Á‹ Î·È ÂÓÈ·›·. ∏ Â˘Úˆ·˚-
΋ ÂÈÚÚÔ‹, fiÛË ÎÈ ·Ó ˘‹ÚÍÂ Ë ‰Ú·-
ÛÙÈÎfiÙËÙ¿ Ù˘ Û’ ·˘Ùfi ÙÔ ÂÁ¯Â›ÚËÌ·,
‰ÂÓ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ·Ó·Ù˘¯ı› ¤Íˆ
·fi ÙÔ ÁfiÓÈÌÔ ¤‰·ÊÔ˜ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÂÓÙfi-
È·˜ Û˘Á΢ڛ·˜.
™ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Ë ÏÂÁfiÌÂÓË ÚÔÓˆÙÂ-
ÚÈÎfiÙËÙ· Ô˘‰¤ÔÙ ¤ÁÈÓ ·ÓÙÈÏËÙ‹
Ì ÙË Û·Ê‹ ¤ÓÓÔÈ· Ô˘ ·˘Ùfi Û˘Ó¤‚Ë
ÛÙËÓ ∞ÁÁÏ›· ÙÔ˘ EÏÈÔÙ, ÙËÓ πÚÏ·Ó‰›·
ÙÔ˘ Δ˙fiȘ, ÙË °·ÏÏ›· ÙÔ˘ ªÚÂÙfiÓ.
∂Ô̤ӈ˜, ÂÍ ÔÚÈÛÌÔ‡ Ë Û¯¤ÛË ÙÔ˘
EÏÏËÓ· ÌÔÓÙÂÚÓÈÎÔ‡ Ì ÙÔ ·ÓÙ›ÛÙÔȯÔ
Â˘Úˆ·˚Îfi ΛÓËÌ· ·Ú¤ÌÂÈÓ ¿ÓÙ·
Û¯¤ÛË ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÂÎÏÂÎÙÈ΋ ηÈ, ı·
ÙÔÏÌÔ‡Û· Ó· ÂÈÒ, «·Ó¿ËÚË» – ÂÊfi-
ÛÔÓ Ô EÏÏËÓ·˜ Û˘ÁÁڷʤ·˜ fi¯È ÌfiÓÔÓ
‰ÂÓ ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘ ÛÂ
ÌÈ· ‰È·ÏÂÎÙÈ΋ Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÚÔ˜ ÙÔ˘˜
ÂÓÙfiÈÔ˘˜ ÚÔÁfiÓÔ˘˜ (Ì ÂÏ¿¯ÈÛÙ˜
ʈÙÂÈÓ¤˜ ÂÍ·ÈÚ¤ÛÂȘ, fiˆ˜ .¯. Ô ™Âʤ-
Ú˘, Ô °Î¿ÙÛÔ˜, Ô ∂ÌÂÈÚ›ÎÔ˜ ‹ Ô ¶Â-
ÓÙ˙›Î˘) ·ÏÏ¿, ÂÓÙÂÏÒ˜ ·Ú¿‰ÔÍ·, ÙÔÓ
ıˆÚ› ηÈÓÔÙfiÌÔ ˆ˜ ÂÎ ·ÚıÂÓÔÁÂÓ¤-
Ûˆ˜! ∏ ıÂÒÚËÛË ·˘Ù‹ ·Ú¤Û˘Ú ηÈ
ÛÔ‚·ÚÔ‡˜ ÎÚÈÙÈÎÔ‡˜ ÛÙËÓ ›‰È· ηÙ‡-
ı˘ÓÛË – ‰˘ÛÙ˘¯Ò˜ ÔÈ ÂÈÙÒÛÂȘ Ù˘
‰È·ÚÎÔ‡Ó ·ÎfiÌ·.
TÔ «ÌÔÓÙ¤ÚÓÔ»
Î·È Ô ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌfi˜
√˘ÛÈ·ÛÙÈο ·˘Ù‹ Ë ·ÊÂÏ‹˜ ÛÙ¿ÛË ÂÓ-
Û¿ÚΈÓ ÙË ıÂÌÂÏÈÒ‰Ë ·Ú·Ó¿ÁÓˆÛË
Ô˘ ÙÚÔÊÔ‰fiÙËÛ ¿ÎÚˆ˜ ·ÚÓËÙÈο
ÙËÓ ÚfiÛÏË„Ë ÙÔ˘ ÌÔÓÙÂÚÓÈÛÌÔ‡
ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·: fiÙÈ ‰ËÏ·‰‹ Ô ÌÔÓÙÂÚÓÈ-
ÛÌfi˜ Â›Ó·È ¤Ó· ΛÓËÌ· Ô˘ ÂÊfiÛÔÓ
‰È·ÚÚËÁÓ‡ÂÈ ÙȘ ·ÏȤ˜ ÊfiÚ̘, ‰È·Ú-
ÚËÁÓ‡ÂÈ ·˘ÙÔÌ¿Ùˆ˜ οı ۯ¤ÛË Î·È ÌÂ
ÙÔ ÓfiËÌ·, ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË, ÙÔ˘˜ ÚÔÁfi-
ÓÔ˘˜, ÙË ÌÓ‹ÌË, ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Î.Ï. ªÂ
ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÚfiÔ Ô˘ ÛÙË ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ Ô
·ÊÂÏ‹˜ fiÚÔ˜ «·ÊËÚË̤ÓÔ» ÈÛÔ¤‰ˆÛÂ
οı ÂÁ¯Â›ÚËÌ· ηٷÓfiËÛ˘ ÙˆÓ Ó¤-
ˆÓ ÂÈηÛÙÈÎÒÓ ·Ó·˙ËÙ‹ÛˆÓ, ÛÙË ÏÔ-
ÁÔÙ¯ӛ· Ô fiÚÔ˜ «ÌÔÓÙ¤ÚÓÔ» ηÈ, ·Îfi-
Ì· ¯ÂÈÚfiÙÂÚ·, Ô fiÚÔ˜ «ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÌfi˜»
ηٿÓÙËÛ ӷ ÛËÌ·›ÓÂÈ, ÛÙ· fiÚÈ· ÙÔ˘
ÙÚ·ÁÂÏ·ÊÈÎÔ‡, ÙËÓ ·fiÏ˘ÙË Ú‹ÍË ÌÂ
fi,ÙÈ Ô ·Ó·ÁÓÒÛÙ˘ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ˆ˜ à Eμπειρικ του
ÔÏÏ·Ï‹ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· Ì ÙÔ Î›ÌÂÓÔ. μοντερνισμο η
∞Ó Ì¿ÏÈÛÙ· Ô ÂÏÏËÓÈÎfi˜ ÌÔÓÙÂÚÓÈ- Mλπω Aξιτη, συ-
ÛÌfi˜ ηٿÊÂÚ ӷ Ù‡¯ÂÈ Î¿ÔÈ·˜ «ÂȉÈ- νβαλε με το ργο
΋˜ ÌÂÙ·¯Â›ÚÈÛ˘» ÛÙÔ Û˘ÓÙËÚËÙÈÎfi της στην ανανωση
·Ó·ÁÓˆÛÙÈÎfi ÛÒÌ·, ΢ڛˆ˜ ÏfiÁˆ ÙÔ˘ της νεοελληνικς
ÙÂÎÌËÚȈ̤ÓÔ˘ ·ÚÔ˘˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÒÓ, μυθιστορηματικς
fiˆ˜ Ô ™ÂʤÚ˘, Ô ÂÏÏËÓÈÎfi˜ ˘ÂÚÚÂ- παρδοσης. Xειρ-
·ÏÈÛÌfi˜ ¤ÁÈÓ Ôχ ‡ÎÔÏ·, fiˆ˜ ÌÔ- στηκε με επιδεξιτη-
Úԇ̠ӷ Ê·ÓÙ·ÛÙԇ̠ے ·˘Ù¤˜ ÙȘ τα τη νεωτερστικη
Ú·ÁÌ·ÙÈο ‰ÂÈÓ¤˜ Û˘Óı‹Î˜, Ô ·Ô- τεχνικ του «εσωτε-
‰ÈÔÔÌ·›Ô˜ ÙÚ¿ÁÔ˜ ÙÔ˘ ‰ÂÍÈÔ‡ Î·È ρικο μονολγου»
ÙÔ˘ ·ÚÈÛÙÂÚÔ‡ ·ÁÓˆÛÙÈÎÈÛÌÔ‡. ∞˘Ù‹ Ë και ντλησε το θε-
ÈÛÙÔÚ›· Â›Ó·È Ôχ ÁÓˆÛÙ‹ ÁÈ· Ó· ÙËÓ ματικ υλικ της
Â·Ó·Ï¿‚Ô˘ÌÂ. ∏ ÛÎÏËÚ‹ fï˜ ·˘Ù‹ απ τις παιδικς και
Û˘Óı‹ÎË Î·ıfiÚÈÛ ÙfiÛÔ Ù· ÂÚÈÔÚÈ- εφηβικς της μν-
Ṳ̂ӷ fiÚÈ· ·Ó¿Ù˘Í‹˜ ÙÔ˘ fiÛÔ Î·È μες.
ÙËÓ ÂÌ‚¤ÏÂÈ· Ù˘ ÁÚ·Ê‹˜ ÙÔ˘. √È EÏÏË-
Ó˜ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÙ¤˜ ÂˆÌ›ÛÙËÎ·Ó ·ÊÂ-
Ófi˜ ÙÔÓ ‰‡ÛÎÔÏÔ ÚfiÏÔ ÙÔ˘ «·ÈÚÂÙÈÎÔ‡
ÚˆÙÔfiÚÔ˘» Û ۯ¤ÛË Ì ÌÈ· ÂÓ‹ÌÂ-
ÚË ÂÏ›Ù, ·ÊÂÙ¤ÚÔ˘, ˆ˜ ÚÔ˜ ÙË ÌÂÁ¿ÏË
ÏÂÈÔÓfiÙËÙ·, ÙÔÓ ÚfiÏÔ ÙÔ˘ ÂÚÈıˆÚÈ·-
ÎÔ‡ Û˘ÁÁڷʤ·, Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Î·Ì›·
Â·Ê‹ Ì ÙÔ Â˘Ú‡ ÎÔÈÓfi. ΔÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘˜
Ô˘‰¤ÔÙ ‰È·‚¿ÛÙËΠˆ˜ ·˘Ùfi Ô˘ ÙÔ
›‰ÈÔ ÚfiÙÂÈÓÂ. ¶·Ú¤ÌÂÈÓ ÂÁÎψ‚ÈṲ̂-
ÓÔ ÛÙË ‰ÈÙÙ‹ ·˘Ù‹ Û·Á‹ÓË Ù˘ ÚˆÙÔ-
ÔÚ›·˜ Î·È ÙÔ˘ ÂÚÈıˆÚ›Ô˘. ∏ ΢ÚÈfiÙÂ-
ÚË Û˘Ó¤ÂÈ·: ÔÈ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÙ¤˜ Û·-
Ó›ˆ˜ ›¯·Ó ÙËÓ Ù‡¯Ë Ó· ¤¯Ô˘Ó ‰È¿ÏÔÁÔ
Â› ›ÛÔȘ fiÚÔȘ Ì ÙËÓ ÎÚÈÙÈ΋. ∞˘Ùfi ÌÂ
ÙË ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘ ‰ÂÓ Â¤ÙÚ„ ӷ ‰È·ÌÔÚ-
ʈı› ÌÈ· Û·Ê‹˜ ηÈ, ηٿ ÙÔ ‰˘Ó·-
ÙfiÓ, ¢·Ó¿ÁÓˆÛÙË ÎÚÈÙÈ΋ ¿Ô„Ë ÁÈ·
ÙËÓ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÙÈ΋ ÁÏÒÛÛ·, ÙË ÌÔÚ-
Ê‹, ÙÔ ‡ÊÔ˜ ·ÏÏ¿ Î·È (ÁÈ·Ù› fi¯È;) ÁÈ· ÙÔ
ÂÚȯfiÌÂÓfi Ù˘.

YÂÚÚ·ÏÈÛÙÈΤ˜ ʈӤ˜
¶ÂÚÓÒÓÙ·˜ ̤۷ ·fi ·˘Ù¤˜ ÙȘ Û˘-
ÌÏËÁ¿‰Â˜ Ô ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌfi˜ ÛÙËÓ
∂ÏÏ¿‰· ‰ÂÓ ÌfiÚÂÛ ӷ ηٷÁÚ·Ê›
Ô‡Ù ˆ˜ «Î›ÓËÌ·» Ô‡Ù ˆ˜ «ÔÌ¿‰·» Ô‡-
Ù ˆ˜ ÎÔÈÓ‹ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ ÔÚ›·. ∞Îfi-
Ì· Î·È ÛÙȘ Ï›Á˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ Ô˘ ο-
ÔÈÔÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ› ‰ÔÎ›Ì·Û·Ó Ó· Û˘-
ÛÂÈÚˆıÔ‡Ó Û οÔÈ· ÂÚÈÔ‰Èο (.¯.
Ë fi„ÈÌË ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡
«¶¿ÏÈ» –1963-1967) ÙÔ ÂÁ¯Â›ÚËÌ· Ô-
χ ‰‡ÛÎÔÏ· ı· ÔÚÈ˙fiÙ·Ó «Û˘ÏÏÔÁÈÎfi»
(‰Â˜ ¡¿ÓÔ˘ μ·Ï·ˆÚ›ÙË: ªÔÓÙÂÚÓÈÛÌfi˜,
ÚˆÙÔÔÚ›· Î·È ¶¿ÏÈ, ∫·ÛÙ·ÓÈÒÙ˘
1997). ∂‰Ò ÂÍ¿ÏÏÔ˘ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Ù·
ÔÏÈÙÈο Î·È ÎÔÈÓˆÓÈο ÔÚ¿Ì·Ù· ÌÂ
ÙÔÓ ÛÙÚ·ÙÂ˘Ì¤ÓÔ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙÔ˘ Á·Ï-
ÏÈÎÔ‡ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜. ∂‰Ò ÔÈ ÂÎÊÚ¿ÛÂȘ Â-
ÚÈÔÚ›˙ÔÓÙ·È ÛÙË ÏÔÁÔÙ¯ӛ· Î·È ÂÏ¿¯È-
ÛÙ· ÛÙÔÓ ÂÈηÛÙÈÎfi ¯ÒÚÔ – Î·È Ô‡ÙÂ
Ê˘ÛÈο ˘‹ÚÍÂ Ë ÚÔÁÂÓ¤ÛÙÂÚË
ÂÌÂÈÚ›· ÂÓfi˜ ¡Ù·ÓÙ¿ Ô‡ÙÂ Î·È ¤ÁÈÓÂ
·ÓÙÈÏËÙ‹ Ë Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÛÙÔÓ ˘ÂÚÚÂ-
·ÏÈÛÌfi ˆ˜ Û‡ÓıÂÙÔ Î·ÏÏÈÙ¯ÓÈÎfi/ Ô-
ÏÈÙÈÎfi Î.Ï. ‰ÚÒÌÂÓÔ.
°È· fiÏÔ˘˜ ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ ÛÙËÓ
∂ÏÏ¿‰· ÎÚ›ÓÂÙ·È ÚÔÙÈÌfiÙÂÚÔ Ó· ÌÈÏ¿-
Ì ÁÈ· «˘ÂÚÚ·ÏÈÛÙÈΤ˜ ʈӤ˜». √
∞Ó·ÛÙ¿ÛÈÔ˜ ¢Ú›‚·˜ (1899-1942), Ô
∞Ó‰Ú¤·˜ ∂ÌÂÈÚ›ÎÔ˜ Ù˘ À„Èη̛ÓÔ˘, Ô
¡›ÎÔ˜ ∂ÁÁÔÓfiÔ˘ÏÔ˜ (1910-1985), Ô
¢ËÌ‹ÙÚ˘ ¶··‰›ÙÛ·˜ (1922-1987), Ë
ª·ÓÙÒ ∞Ú·‚·ÓÙÈÓÔ‡ (1926-1998), Ë
ª¿ÙÛË Ã·Ù˙ËÏ·˙¿ÚÔ˘ (1914-1987), Ô
ª›ÏÙÔ˜ ™·¯ÙÔ‡Ú˘ (1919-), Ô ¡¿ÓÔ˜
μ·Ï·ˆÚ›Ù˘ (1921-), Ô EÎÙˆÚ ∫·ÎÓ·-
‚¿ÙÔ˜ (1920-), Ô ∂. Ã. °ÔÓ·Ù¿˜ (1924-),
ıˆÚÔ‡ÓÙ·È ÂÓ Á¤ÓÂÈ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÙ¤˜ –
Ì ÙËÓ Ôχ ·Ï‹ ¤ÓÓÔÈ· fiÙÈ ÙÔ Â›ıÂ-
ÙÔ «˘ÂÚÚ·ÏÈÛÙ‹˜» ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÂÈ ÛÂ
Â·Ú΋ ‚·ıÌfi (;) ÙÔÓ ÔÚ›˙ÔÓÙ· ÙÔ˘ ÏÔ-
ÁÔÙ¯ÓÈÎÔ‡ ÙÔ˘˜ ¤ÚÁÔ˘. √ ‡ÛÙÂÚÔ˜
fï˜ ∂ÌÂÈÚ›ÎÔ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ì ٛÔÙÂ
˘ÂÚÚ·ÏÈÛÙ‹˜ (‚Ï. ¿ÚıÚÔ ÙÔ‡ ÁÚ¿ÊÔ-
ÓÙÔ˜ ÛÙÔ «μ‹Ì· Ù˘ ∫˘Úȷ΋˜»,
23/12/01: «√ ÌÔÓÙÂÚÓÈÛÙ‹˜… ∞Ó·ÙÔÏÈ-
Îfi˜»)Ø Ô‡ÙÂ Ô ¡›ÎÔ˜ °Î¿ÙÛÔ˜ (1911-
1992) Ù˘ Ù˘Èο ÌÔÓÙÂÚÓÈÛÙÈ΋˜
∞ÌÔÚÁÔ‡Ø Ô‡ÙÂ Î·Ó Ô
ÔÈÔÓ› «ÛÙÚ·ÙÂ˘Ì¤-
ÓÔ˜» ¡›ÎÔÏ·˜ ∫¿Ï·˜
(1907-1988), Ô˘ Ù· O ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌfi˜
–˘fi ¤Î‰ÔÛË– «Á·Ï-
ÏÈο» ÙÔ˘ ÔÈ‹Ì·Ù·
ÛÙËÓ EÏÏ¿‰· ·Ú¤-
Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÙˆÓ ÌÂÈÓ ÂÁÎψ‚ÈṲ̂-
Foyers d’ Incendie
·Ô‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó ÙÔ˘ ÓÔ˜ ·Ó¿ÌÂÛ·
ÏfiÁÔ˘ ÙÔ ·ÏËı¤˜Ø
Ô‡Ù ·ÎfiÌ· oÈ
ÛÙËÓ ÚˆÙÔÔÚ›·
«ÂÌÂÈÚÈÎÔ› ÙÔ˘ ÌÔ- Î·È ÙÔ ÂÚÈıÒÚÈÔ
ÓÙÂÚÓÈÛÌÔ‡», Â˙Ô-
ÁÚ¿ÊÔÈ °È¿ÓÓ˘
™Î·Ú›Ì·˜ (1897-1984), °È¿ÓÓ˘ ªÂ-
Ú¿Ù˘ (1904-1968), ª¤Ïˆ ∞ÍÈÒÙË
(1905-1973), ‹ Ô «Á‹ÈÓÔ˜ Û·Ïfi˜» ¡›ÎÔ˜
°·‚ÚÈ‹Ï ¶ÂÓÙ˙›Î˘ (1909-1993)Ø Ô‡ÙÂ
Ê˘ÛÈο Ô ÔÏ˘Û˘˙ËÙË̤ÓÔ˜ √‰˘ÛÛ¤·˜
∂χÙ˘. ∞ÎfiÌ· Î·È Ô ‰È¿ÙÙˆÓ ·ÛÙ‹Ú
£Âfi‰ˆÚÔ˜ ¡ÙfiÚÚÔ˜ (Ô ÔÔ›Ô˜ ›ıÈÛÙ·È
Ó· ηٷٿÛÛÂÙ·È ÚÒÙÔ˜ ˘ÂÚÚ·ÏÈ-
ÛÙ‹˜ ÙË ÈÛÙÔÚÈ΋ Ù¿ÍÂÈ – ÙÔ ÁÓˆÛÙfi
ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô ÂΉfiıËΠÛÙ· 1930/31) ¤¯ÂÈ
ÚÔ ÔÏÏÔ‡ ηٷ‰Âȯı› (1981) fiÙÈ Â›-
Ó·È Ù¤ÎÓÔ ÙÔ˘ ·˘Ùfi¯ıÔÓÔ˜ ÌÔÓÙÂÚÓÈ-
ÛÌÔ‡ (‚Ï. ¡¿ÛÔ˘ μ·ÁÂÓ¿ ∏ ∂ÈÚˆÓÈ΋
°ÏÒÛÛ·, Û. 63-89, ™ÙÈÁÌ‹ 1998). ∂Í¿Ï-
ÏÔ˘, ÛÙ›¯Ô˘˜ Û˘ÁÁÂÓ›˜ ÛÙÔ ‡ÊÔ˜ ÙÔ˘
¢Ú›‚·, Ù˘ ÷Ù˙ËÏ·˙¿ÚÔ˘ ‹ ·ÎfiÌ· ηÈ
ÙÔ˘ ™·¯ÙÔ‡ÚË, ‰È·‚¿˙Ô˘Ì ۋÌÂÚ· ÛÂ
ÔÏÏÔ‡˜ ÓÂfiÙÂÚÔ˘˜ ÔÈËÙ¤˜ Ô˘ οıÂ
¿ÏÏÔ ·Ú¿ ı· ÎÔϷ·ÔÓÙ·Ó ·Ó ÙÔ˘˜
ηٷٿÛÛ·Ì ÛÙÔ˘˜ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÙ¤˜.
√È ·Ú·¿Óˆ ı¤-
ÛÂȘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·˘-
ı·›ÚÂÙ˜. √ ηı¤-
Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ·Ú·-
¿Óˆ ÛËÌ·ÓÙÈÎÔ‡˜
‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡˜ ‰È·-
ÛÙ·˘ÚÒıËÎÂ ÁfiÓÈÌ·
Û οÔÈ· Ê¿ÛË ÙÔ˘
¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘ ÌÂ ÙÔÓ
˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌfi (‰È·-
ÛÙ·˘ÚÒıËÎ·Ó ÎÈ
¤Ó· ÛˆÚfi ¿ÏÏÔÈ ¤ˆ˜
ÙȘ Ë̤Ú˜ Ì·˜) ηÈ
ÌÂ ÂÎÏÂÎÙÈÎfi ÙÚfiÔ,
̤۷ ·fi ˙˘ÌÒÛÂȘ Ô˘ ‰ÂÓ ·fiÚÚ·Ó
·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ·fi ·˘Ù‹Ó ÙË ÌÔÓfi‰ÚÔ-
ÌË Û¯¤ÛË, ‰È·ÌfiÚʈÛ ÛÙËÓ ÔÚ›·
ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ ÙËÓ ÚÔÛˆÈ΋ ÙÔ˘ ÓˆÙÂ-
ÚÈ΋ ʈӋ – ·˘Ù‹ Ô˘ ı· ‹Ù·Ó ¿‰ÈÎÔ
·Ó ÙË ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙·Ì «˘ÂÚÚ·ÏÈÛÙÈ-
΋». A‰ÈÎÔ Ì ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· fiÙÈ ı· ·Ú·-
ÁÓˆÚ›˙·Ì ÙÔÓ ÂÌÊ·ÙÈο ÚÔÛˆÈÎfi
Ù˘ ÓˆÙÂÚÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·. ™‹ÌÂÚ·,
¿ÏψÛÙÂ, «Ù¯ÓÈΤ˜» ÙÔ˘ ˘ÂÚÚ·ÏÈ-
ÛÌÔ‡, fiˆ˜ Î·È fiÏÔ˘ ÙÔ˘ ÌÔÓÙÂÚÓÈ-
ÛÌÔ‡, ¤¯Ô˘Ó ηٷ¯ˆÚËı› Û ¤Ó· ÎÔÈ-
Ófi Ù·ÌÈÂ˘Ù‹ÚÈÔ ·’ fiÔ˘ ·ÓÙÏÔ‡Ó ÔÈ
¿ÓÙ˜ ·‰È·ÊÔÚÒÓÙ·˜ (Ì ÙËÓ Î·Ï‹
¤ÓÓÔÈ·…) ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÚÒÙÔ˘˜ ‰È‰¿Í·-
ÓÙ˜.
AÓÔÈÎÙ‹ Û˘˙‹ÙËÛË
øÛÙfiÛÔ, Ô ÂÁÎψ‚ÈÛÌfi˜ Û ÌÈ· Ì˘ıÔ-
ÏÔÁ›· Û˘Ó¯ÒÓ ·Ú·Ó·ÁÓÒÛÂˆÓ ‰ÂÓ
¤¯ÂÈ ÂÈÙÚ¤„ÂÈ ·ÎfiÌ· Î·È Û‹ÌÂÚ· ÌÈ·
„‡¯Ú·ÈÌË ·ÔÙ›ÌËÛË Ù˘ Û˘ÓÂÈÛÊÔ-
Ú¿˜ ÙˆÓ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÙÒÓ Ì·˜ ÛÙËÓ ÓÂÔ-
ÂÏÏËÓÈ΋ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·. À¿Ú¯ÂÈ ÁÂÓÈÎfi-
ÙÂÚÔ ¤ÏÏÂÈÌÌ· ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜ Ù˘ ıˆڛ·˜
Î·È ÙˆÓ ÁÓÒÛÂÒÓ Ì·˜ ÁÈ· ÙÔÓ Â˘Úˆ-
·˚Îfi ÌÔÓÙÂÚÓÈÛÌfi ÌÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ
ÙÚfiÔ Â¿Óˆ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ÂÚ›Ùˆ-
ÛË. ™Â ‚·ıÌfi Ô˘, ·Ó ‰ÂÓ ˘‹Ú¯·Ó Ù·
‰‡Ô ÌÔÓÙÂÚÓÈο ¡fiÌÂÏ, Ë Û˘˙‹ÙËÛË
ÁÈ· ÙÔÓ ÌÔÓÙÂÚÓÈÛÌfi ı· ÁÈÓfiÙ·Ó ·Îfi-
Ì· Ì fiÚÔ˘˜ Â·Ú¯È·Î‹˜ ‰È·fiÌ¢-
Û˘ Î·È ÛηÈfiÙËÙ·˜. ∞¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔÓ
·Ó›Û¯˘ÚÔ Î·ÓfiÓ· ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ ∫·-
ıÚ¤ÊÙË (ËıÔÁÚ·Ê›·, Ï·˚ÎÈÛÌfi˜, ·ÏË-
ıÔÊ¿ÓÂÈ·, ¿ÁÓÔÈ· ıÂÌÂÏȈ‰ÒÓ ÂÓÓÔÈ-
ÒÓ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔÓ ÌÔÓÙÂÚÓÈÛÌfi Î.Ï.) Ë
ÎÚÈÙÈ΋ ÁÈ· ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ÌÔÓÙÂÚÓÈÛÌfi
ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ÙËÚ› ÌÈ· ÂÚ›ÂÚÁ·
ÂÈÊ˘Ï·ÎÙÈ΋ ÛÙ¿ÛË Ô˘ ·ÎfiÌ· Û˘-
ÓÙËÚ› ÙȘ ·Ú·Ó·ÁÓÒÛÂȘ Î·È Ù· ȉÂÔ-
ÏÔÁ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ – ÌÂ ¿ÌÂ-
ÛË Û˘Ó¤ÂÈ· ÙËÓ Î·ı‹ÏˆÛË Ù˘ ÂÏÏË-
ÓÈ΋˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜ ÛÙ· ·Ú·ÏÔÁÔÙÂ-
¯ÓÈο ÛÙÂÚÂfiÙ˘· ÙÔ˘ ¢ÒÏËÙÔ˘
Û˘ÚÌÔ‡.

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 7 I O Y § I O Y 2 0 0 2 27
 Σουρεαλιστικ
στοιχεα στη
Tης M ∞Δπ¡∞˜ K ∞§ΔÕ∫∏
Θεατρολγου
H ANAºOPA ÛÙË ‰Ú·Ì·ÙÔÁÚ·Ê›·
ÙÔ˘ B·Û›ÏË ZÈÒÁ· (1935-2001),
ÙËÓ Í·ÊÓÈ΋ Î·È ÚfiˆÚË ·Ò-
ÏÂÈ· ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ¤ÓıËÛ ÚfiÛÊ·Ù· ÙÔ
ÂÏÏËÓÈÎfi ı¤·ÙÚÔ, Û ¤Ó· ¤ÓÙ˘Ô ÁÈ·
ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌfi ‰ÂÓ Â›Ó·È
·˘ÙÔÓfiËÙË. A·ÈÙ› ‰È¢ÎÚÈÓ›ÛÂȘ, ÁÈ·-
Ù› ÙÔ Î›ÓËÌ· ÙÔ˘ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌÔ‡ ‰ÂÓ
·¤‰ˆÛ ÛËÌ·ÓÙÈÎÔ‡˜ ηÚÔ‡˜ ÛÙÔÓ
¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ı¿ÙÚÔ˘. TÈ ¤¯ÂÈ Ì›ÓÂÈ, ¿Ï-
ψÛÙÂ, ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ı¿ÙÚÔ˘ ·fi
ÙÔÓ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌfi; T· ¤ÚÁ· ÙˆÓ ÚÔ-
‰ÚfïÓ, Ô «B·ÛÈÏÈ¿˜ IÌ›» (1896) ÙÔ˘
Z·ÚÚ‡ (1873-1907), ÙÔ «OÓÂÈÚfi‰Ú·Ì·»
(1902) ÙÔ˘ ™ÙÚ›ÓÙÌÂÚÁÎ (1849-1912)
Î·È fiÛ· ·fi Ù· ¤ÚÁ· ¤ÁÚ·„ ٷ ÙÂÏ¢-
Ù·›· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘ ÛÙ· ÔÔ›·
˘ÈÔı¤ÙËÛ «‰Ô̤˜ ÔÓ›ÚÔ˘», ÙÔ ·Ó·-
ÙÚÂÙÈÎfi ‰Ú¿Ì· «OÈ Ì·ÛÙÔ› ÙÔ˘ TÂÈÚÂ-
Û›·» ÙÔ˘ AÔÏÈÓ¤Ú, ÛÙÔÓ ÚfiÏÔÁÔ ÙÔ˘
P O Kστας Kαστανς ÔÔ›Ô˘ Ì¿ÏÈÛÙ· ÚˆÙÔÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È
–Θεοκλμενος– πλαι- ÛÙÔ ı¤·ÙÚÔ, ÙÔ 1917, Ô ÓÂÔÏÔÁÈÛÌfi˜
σιωμνος απ τον χορ «˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌfi˜». MÂÙ¿ ÙË ‰ËÌÔÛ›Â˘-
των «Kφρων», στην ÛË ÙÔ˘ M·ÓÈʤÛÙÔ˘ ÙÔ˘ YÂÚÚ·ÏÈ-
παρσταση του θισου ÛÌÔ‡, ÙÔ «BÈÎÙfiÚ ‹ T· ·È‰È¿ ÛÙËÓ
«Oυτοπα», 1992. ÂÍÔ˘Û›·» (1928) ÙÔ˘ BÈÙÚ¿Î (1899-
«Eλληναρδες» λοι 1952) Â›Ó·È ÙÔ ¤ÚÁÔ Ô˘ ¤¯ÂÈ Î·ıÈÂÚˆ-
τους της σγχρονης ı› Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÙ·È ˆ˜ ÁÓ‹ÛÈÔ ı·-
Eλλδας, αποτελον τον ÙÚÈÎfi Ù¤ÎÓÔ ÙÔ˘ ÛÔ˘Ú·ÏÈÛÙÈÎÔ‡ ÎÈÓ‹-
χορ των «Kφρων» στο Ì·ÙÔ˜. YÂÚÚ·ÏÈÛÙÈο ÛÙÔȯ›· ÂÓÙÔ-
ομνυμο ργο του Bασ- ›˙ÔÓÙ·È ·ÎfiÌË Î·È ÛÙ· ı·ÙÚÈο ¤ÚÁ·
λη Zιγα, που δεν εναι
λλο απ μια παιγνι-
δη παρωδα της «Eλ-
νης» του Eυριπδη.
28 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 7 I O Y § I O Y 2 0 0 2
ÙˆÓ ¶ÔψÓÒÓ BÈÙÎȤ‚ÈÙ˜ (1885-1939)
Î·È °ÎfiÌÚÔ‚ÈÙ˜ (1904-1969).
Y¿Ú¯Ô˘Ó Ì’ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ· Û˘ÁÁÚ·-
Ê›˜, ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Â›Ó·È Â˘‰È¿-
ÎÚÈÙ˜ ÂÈÚÚÔ¤˜ ·fi ÙÔÓ ˘ÂÚÚ·ÏÈ-
ÛÌfi, ·ÏÏ¿ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÙÈÎfi ı¤·ÙÚÔ ‰ÂÓ
˘¿Ú¯ÂÈ - fiÛÔ Ì¿ÏÏÔÓ Ô˘ ÙȘ ·Ú·-
ηٷı‹Î˜ ÙˆÓ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÙÒÓ ÔÈÎÂÈÔ-
ÔÈ‹ıËÎ·Ó Î·Ù¿ ÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙÔ˘
ȉȷ›ÙÂÚÔ˘ ÎÒ‰Èο ÙÔ˘˜, ÌÂÙ¿ ÙÔÓ Bã
¶·ÁÎfiÛÌÈÔ ¶fiÏÂÌÔ, ÔÈ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ÙÔ˘
ÏÂÁÔ̤ÓÔ˘ £Â¿ÙÚÔ˘ ÙÔ˘ ¶·Ú·ÏfiÁÔ˘.
™ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ı¤·ÙÚÔ ÂÈÚÚÔ¤˜ ·fi Ù·
·ÈÙÔ‡ÌÂÓ· ÙÔ˘ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌÔ‡ ÂÓÙÔ›-
˙ÔÓÙ·È Û ¤ÚÁ· ÙÔ˘ ™ÙÚ·Ù‹ K·ÚÚ¿, Ù˘
§Ô‡Ï·˜ AÓ·ÁÓˆÛÙ¿ÎË, ÙÔ˘ °ÈÒÚÁÔ˘
™ÎÔ‡ÚÙË Î.¿., Î·È Û ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ‚·ı-
Ìfi ÛÙ· ¤ÚÁ· ÙÔ˘ B·Û›ÏË ZÈÒÁ· ·ÏÏ¿,
fiˆ˜ ÛËÌÂÈÒÓÂÈ Ô B. ¶Ô‡¯ÓÂÚ1 «…ÌÂ
ÙËÓ Â˘Ú›· ¤ÓÓÔÈ· fï˜, Ù˘ ÔÓÂÈÚÈ΋˜
ÏÔÁÈ΋˜ ÙÔ˘ ˘ÔÛ˘Ó›‰ËÙÔ˘, Ù˘ Âχ-
ıÂÚ˘ ·ÏÏËÏÔ˘¯›·˜ ÔÈËÙÈÎÒÓ ÂÈÎfi-
ÓˆÓ Î·È Û˘Ì‚fiψÓ, Ù˘ ·Ô‰fiÌËÛ˘
ÙˆÓ ‰ÔÌÒÓ ÂÈÊ·Ó›·˜, ÁÈ· Ó· Ê·ÓÂ-
ÚˆıÔ‡Ó ÔÈ ‰Ô̤˜ ‚¿ıÔ˘˜».
¶ÔÈÎÈÏ›· ÛÙË ÊfiÚÌ·
™˘ÁÁڷʤ·˜ ȉȷ›ÙÂÚÔ˜ Î·È ÔÏ˘ÁÚ·-
ÊfiÙ·ÙÔ˜, Ô B·Û›Ï˘ ZÈÒÁ·˜ ÎÈÓ‹ıËÎÂ
Ì ¢¯¤ÚÂÈ· Û ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ‰Ú·Ì·-
ÙÔ˘ÚÁÈΤ˜ ÊfiÚ̘, ·Û¯ÔÏÔ‡ÌÂÓÔ˜ ÌÂ
›‰Ë ÙfiÛÔ ‰È·ÊÔÚÂÙÈο fiÛÔ Ë ·Ú¯·›·
ÂÏÏËÓÈ΋ ÙÚ·Áˆ‰›· (ÛÙ· ¤ÚÁ· ÙÔ˘ «ºÈ-
ÏÔÎÙ‹Ù˘», «OÈ K¿ÊÚÔÈ», «M‹‰ÂÈ·»)
Î·È ¤ÚÁ· Ô˘ ı˘Ì›˙Ô˘Ó ÙÔ ·Ú¿ÏÔÁÔ
ı¤·ÙÚÔ ÙÔ˘ IÔÓ¤ÛÎÔ (fiˆ˜ Ù· Ó·ÓÈο
ÌÔÓfiÚ·ÎÙ¿ ÙÔ˘2, ÙÔ «¶ÚÔÍÂÓÂÈfi Ù˘
AÓÙÈÁfiÓ˘» Î·È ÔÈ «°¿ÌÔÈ»).
¢È·Ú·ÁÌ·Ù‡ÙËΠÌÈ· ÔÈÎÈÏ›· ıÂ-
Ì¿ÙˆÓ, ·fi ÙÔ ÈÛÙÔÚÈÎfi «MÔ˘Î¿ÏÈ»
(fiÔ˘ ÎÂÓÙÚÈÎÔ› ‹ÚˆÂ˜ Â›Ó·È ÙÚÂȘ ÏÈ-
ÌÔÎÙÔÓÔ‡ÓÙ˜ ¤ÁÎÏÂÈÛÙÔÈ ÛÙÔ ÔÏÈÔÚ-
ÎÔ‡ÌÂÓÔ MÂÛÔÏfiÁÁÈ ÙÔ˘ 1825) ¤ˆ˜ ÙÔ
·Ú¿ÍÂÓÔ «O ‰ÔÓ KȯÒÙ˘ Û Ӥ˜ Â-
ÚÈ¤ÙÂȘ» (Â‰Ò Ô ‹Úˆ·˜ ÙÔ˘ £ÂÚ‚¿-
ÓÙ˜ ÔÏÔÎÏËÚÒÓÂÈ ÙËÓ ·Ó‰ÚÈ΋ ʇÛË
ÙÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÒÓÙ·˜ ÙËÓ È‰·ÓÈ΋ Á˘Ó·›-
η, ÙË ¢Ô˘ÏÙÛÈÓ¤· ÙÔ˘, ÙËÓ ÔÔ›· Ó˘Ì-
ʇÂÙ·È Û’ ¤Ó· Á¿ÌÔ Ô˘ ·Ó·ÎÙ¿ fiÏÔ ÙÔ
ÌÂÁ·ÏÂ›Ô ÙÔ˘ M˘ÛÙËÚ›Ô˘3 Î·È «T· ÂÊÙ¿
ÎÔ˘ÙÈ¿ Ù˘ ¶·Ó‰ÒÚ·˜» (ÛÙÔ ÔÔ›Ô Ô
Û˘ÁÁڷʤ·˜ ‰È·Ï¤ÁÂÙ·È Ì ÂÙ¿ Á˘Ó·È-
ΛԢ˜ ı·ÙÚÈÎÔ‡˜ ÚfiÏÔ˘˜ ̤ۈ Ù˘
ËıÔÔÈÔ‡ ËÚˆ›‰·˜ ÙÔ˘ ÁÈ· Ó· ÌÈÏ‹ÛÂÈ
ÁÈ· ÙË Û¯¤ÛË ¿Ó‰Ú·- Á˘Ó·›Î·˜, ı¤Ì·
‚·ÛÈÎfi ÛÙË ‰Ú·Ì·ÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘, ÛÙËÓ
·ÚÌÔÓÈ΋ ¤ÓˆÛË ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ‚ϤÂÈ ÙË
ÛˆÙËÚ›· ÙÔ˘ ·ÓıÚˆ›ÓÔ˘ fiÓÙÔ˜). K·-
ı¤Ó· ·fi Ù· ¤ÚÁ· ÙÔ˘, ÂÎ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ
ÔÏÏ¿ ¤¯Ô˘Ó ÂΉÔı›, ·ÏÏ¿ ·ÚÎÂÙ¿ ·-
ڷ̤ÓÔ˘Ó ·ÎfiÌË ·Ó¤Î‰ÔÙ·, Á›ÓÂÙ·È
·ÊÔÚÌ‹ ÁÈ· ÌÈ· Û‡ÓıÂÛË ˘ÏÈÎÒÓ, Û˘-
¯Ó¿ ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋˜ ÔÈfiÙËÙ·˜, ·ÎfiÌË ÎÈ
fiÙ·Ó Ô ÔÚÈṲ̂ÓÔ˜ ·fi ÙÔÓ Û˘ÁÁڷʤ·
‰Ú·Ì·ÙÈÎfi˜ ¯ÒÚÔ˜ Î·È ¯ÚfiÓÔ˜ Û ÚÒ-
ÙË Ì·ÙÈ¿ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ÂÚÈÔÚ›˙ÂÈ ÙËÓ
ÈÛÙÔÚ›· Û ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙ· Ù˘È΋˜ ËıÔ-
ÁÚ·Ê›·˜. EÙÛÈ, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÔÈ ÊÚÔ-
¸‰ÈÎÒÓ ·Ó·ÊÔÚÒÓ «Xڈ̷ÙÈÛÙ¤˜ °˘-
Ó·›Î˜» Â›Ó·È ›Ûˆ˜ ÙÔ ϤÔÓ ¯·Ú·ÎÙË-
ÚÈÛÙÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ¤ÚÁÔ˘ Ô˘ ÍÂʇ-
ÁÂÈ ·fi ÙÔ ËıÔÁÚ·ÊÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ
ÙˆÓ ÛÎËÓÈÎÒÓ Ô‰ËÁÈÒÓ ¤¯ÔÓÙ·˜ ÔÈfi-
ÙËÙ˜ Î·È ÂÏ¢ıÂڛ˜ ÌÈ·˜ Û‡Á¯ÚÔÓ˘
ÙÚ·Áˆ‰›·˜. ™ÙÔÓ «ºÈÏÔÎÙ‹ÙË», ¿ÏÈ, Ô
ZÈÒÁ·˜ ·ÓÙÚ‡ÂÈ ÙÔÓ ·Ú¯·ÈÔÂÏÏËÓÈÎfi
̇ıÔ Ì ÙȘ «Ì˘ıÈΤ˜» ÌÔÚʤ˜ ÙˆÓ ÛÙ˘-
ÏÈÙÒÓ Ù˘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜ OÚıÔ‰ÔÍ›·˜.
EÓ· ÙÚ›ÙÔ ‰Â›ÁÌ· ‰›ÓÔ˘Ó ÔÈ «K¿ÊÚÔÈ»,
ÌÈ· ΈÌÈ΋ Â·Ó·‰È·Ú·ÁÌ¿Ù¢ÛË Ù˘
¢ÚÈ›‰ÂÈ·˜ «EϤÓ˘», fiÔ˘ Ô XÔÚfi˜
ÙˆÓ K¿ÊÚˆÓ ÙÚ·ÁÔ˘‰¿ÂÈ: «E›Ì·ÛÙ ÎÔÌ-
Ì·ÙÈṲ̂ÓÔÈ/ ÛÔ˘ÂÚÛ˘Ó‰ÈηÏÈṲ̂ÓÔÈ/ Ô-
‰ÔÛÊ·ÈÚÔÌÂı˘Ṳ̂ÓÔÈ/ Î·È ÌÔ˘˙Ô˘ÎÔ-
Ï·ÓÙ·Á̤ÓÔÈ. ¶ÔÏ˘Ê¿ÁÔÈ, ÎÔÚÔÊ¿ÁÔÈ/
ÊÔÚÔÊ¿ÁÔÈ, „˘¯ÔÊ¿ÁÔÈ/ ÂÌÚËÛÙ¤˜ ηÈ
‰ÂÓ‰ÚÔÊ¿ÁÔÈ/ ÁÏÈÙÛÂÚÔ› ÔÈÎÔ‰ÔÊ¿ÁÔÈ».
H ·Ú¿ıÂÛË ÙˆÓ ÂÈıÂÙÈÎÒÓ ÚÔÛ‰ÈÔ-
ÚÈÛÌÒÓ, ÂÎÙfi˜ Ù˘ ·ÈÚÂÙÈ΋˜, ΈÌÈ΋˜
Û‡ÓıÂÛ˘ ÙˆÓ Ï¤ÍˆÓ, Û·ÊÒ˜ ·Ó·Ê¤-
ÚÂÙ·È (ÛÂ) Î·È Û·ÙÈÚ›˙ÂÈ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ-
ο ÙˆÓ ÛËÌÂÚÈÓÒÓ EÏÏ‹ÓˆÓ. TÔ ı¤Ì·
ÙÔ˘ Û˘ÁÁڷʤ· ÂÓÙ¤ÏÂÈ ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ó· ›-
Ó·È Ô ›‰ÈÔ˜ Ô M‡ıÔ˜ ÛÙȘ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜
ÌÔÚʤ˜ ÙÔ˘, ›ÙÂ Û·Ó ÎÏËÚÔÓÔÌË̤ÓË
ÌÓ‹ÌË Ô˘ ˘ÏÔÔÈÂ›Ù·È Ì¤Û· ·fi ÁÚ·-
Ù¿ ÌÓËÌ›· (.¯. ·Ú¯·›Â˜ ÂÏÏËÓÈΤ˜
ÙÚ·Áˆ‰›Â˜) Î·È ÚÔÊÔÚÈΤ˜ ·Ú·‰fi-
ÛÂȘ (.¯. ·Ú·Ì‡ıÈ·) ›ÙÂ Û·Ó ˘ÂÚ‚¿-
ÛÂȘ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ fiˆ˜ ·˘Ù¤˜ ÂΉË-
ÏÒÓÔÓÙ·È Ì¤Û· ·fi Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ÂÈ-
ÏÔÁ¤˜ ÙÔ˘˜ (ÛÙ˘Ï›Ù˜, ·ÁˆÓÈÛÙ¤˜ ÙÔ˘
MÂÛÔÏÔÁÁ›Ô˘).
MÔÓ·¯È΋ ÂÚ›ÙˆÛË
A˘Ù‹ Ë ÂÏ¢ıÂÚ›· ÛÙË Ì›ÍË ÙˆÓ ‰Ú·-
δραματουργα του B. Zιγα
Ì·ÙÈÎÒÓ ˘ÏÈÎÒÓ Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ Ù·
¤ÚÁ· ÙÔ˘ ZÈÒÁ· Â›Ó·È Ô˘ ηıÈÛÙ¿ ÙË
ÛÎËÓÈ΋ ÂÚÌËÓ›· ÙˆÓ ¤ÚÁˆÓ ÙÔ˘ ˘fi-
ıÂÛË Î¿ı ÊÔÚ¿ ·ÓÔȯً Û ‰È·ÊÔÚÂ-
ÙÈΤ˜ ·Ó·ÁÓÒÛÂȘ. EÁÎÂÈÙ·È ÛÙËÓ Â¿Ú-
ÎÂÈ· ÙÔ˘ ÛÎËÓÔı¤ÙË Ó· ‰ÂÈ Î·È Ó· ÂÈ-
ϤÍÂÈ Û ÔÈÔ Èı·ÓÒ˜ ·fi Ù· ÔÏÏ·-
Ï¿ Â›‰· ·Ó¿Ù˘Í˘ ı· ÂÈÎÂÓÙÚÒ-
ÛÂÈ ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ˘. H «ÔÏ˘ÏÔÎfi-
ÙËÙ·» Ù˘ ı·ÙÚÈ΋˜ ÁÚ·Ê‹˜ ÙÔ˘ B·Û›-
ÏË ZÈÒÁ·, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙËÓ ÔÏ˘ÁÓˆÛ›·
ÙÔ˘ Û˘ÁÁڷʤ·, Ì·ÚÙ˘Ú¿ÂÈ ÙËÓ ÙfiÏÌË
ÙÔ˘ Ó· ÁÚ¿„ÂÈ ı¤·ÙÚÔ Ô˘ ··ÈÙ› ÙËÓ
ÂÓÂÚÁfi Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘ ı·ً, ‰‡ÛÎÔ-
ÏÔ ÁÈ· ÙÔ Â˘Ú‡ ÎÔÈÓfi. EÈϤÔÓ ÂÍËÁ›
ÁÈ·Ù› Ô ZÈÒÁ·˜ Â›Ó·È «ÌÔÓ·‰È΋ Î·È ÌÔ-
Ó·¯È΋ ÂÚ›ÙˆÛË ÛÙË ÌÂÙ·ÔÏÂÌÈ΋
‰Ú·Ì·ÙÔ˘ÚÁ›·»4, ηٷϷ̂¿ÓÔÓÙ·˜
Ì›· Â›ÏÂÎÙË ı¤ÛË ÛÙËÓ ÂÚÈʤÚÂÈ·
Ù˘ ‰ÂÛfi˙Ô˘Û·˜ ËıÔÁÚ·ÊÈ΋˜ ÌÂÙ·-
ÔÏÂÌÈ΋˜ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ‰Ú·Ì·ÙÔ˘ÚÁ›·˜.
TÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÛÔ‡‰·Û ı·ÙÚÔÏÔ-
Á›· ÛÙË BȤÓÓË ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ ’50,
fiÔ˘ Î·È ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙËÎ·Ó Î¿ÔÈ· ·fi
Ù· ÚÒÙ· ¤ÚÁ· ÙÔ˘, ÂÍËÁ› Û ÌÂÁ¿ÏÔ
‚·ıÌfi ÁÈ·Ù› Í¤Ê˘Á ·fi ÙÔÓ ÎÏÂÈÛÙfi
ÔÚ›˙ÔÓÙ·, ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘ Î·È ÌÔÚÊ‹˜,
ÔÏÏÒÓ ı·ÙÚÈÎÒÓ Û˘ÁÁڷʤˆÓ Ù˘
ÁÂÓÈ¿˜ ÙÔ˘. EΛ ÎÔÈÓˆÓ› ÙÔ ÂÈÎÔÓÔ-
ÎÏ·ÛÙÈÎfi Ó‡̷ ÙÔ˘ ÚˆÙÔÔÚÈ·ÎÔ‡
ÏÔÁÔÙ¯ÓÈÎÔ‡ ·ÎÏÔ˘ Ù˘ «OÌ¿‰·˜
Ù˘ BȤÓÓ˘»5 ¯ˆÚ›˜ Ó· ¯¿ÛÂÈ ÙË ‰È΋
ÙÔ˘, ÂÏÏËÓÈ΋ Ù·˘ÙfiÙËÙ· Î·È ÔÙÈ΋.
K·ÙÔÚıÒÓÂÈ Ó· ÁÚ¿„ÂÈ ¤Ó· ı¤·ÙÚÔ ‚·-
ıÈ¿ ÂÏÏËÓÈÎfi Î·È Ì·˙› ·ÁÎfiÛÌÈÔ, ÁÈ·-
Ù› ‰ÂÓ ÌÈÌ‹ıËΠ·ÏÏ¿ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ ÙÔ
‰ÈÎfi ÙÔ˘ ‰Ú·Ì·ÙÈÎfi Û‡Ì·Ó. ™Â ÌÈ·
·fiÂÈÚ·, Û›ÁÔ˘Ú· Û¯ËÌ·ÙÈ΋, Έ‰È-
ÎÔÔ›ËÛ˘ ÙˆÓ Î˘Ú›·Ú¯ˆÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈ-
ÛÙÈÎÒÓ ÙÔ˘ ‰Ú·Ì·ÙÈÎÔ‡ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘, Ù·
·ÚÈ· ÛËÌ›· ›ӷÈ:
H ÂÓÙÂÏ‹˜ ıˆڛ· ÙÔ˘ Û˘ÁÁڷʤ·
ÁÈ· ÙÔÓ M‡ıÔ, ÚÔ‚ÔϤ˜ Ù˘ ÔÔ›·˜
·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÔÏÏ¿ ¤ÚÁ· ÙÔ˘, ΢ڛˆ˜
Ù˘ ˆÚÈÌfiÙËÙ¿˜ ÙÔ˘. «O M‡ıÔ˜ Û·Ó
¤ÓÓÔÈ· Î·È Û·Ó Ê˘ÛÈÎÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ‰ÂÓ Â›-
Ó·È ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ ÙÔ‡ÙÔ˘. ◊ ÙÔ˘Ï¿¯È-
ÛÙÔÓ ‰ÂÓ ˙ÂÈ ÛÙÔÓ Ï·Ó‹ÙË ·˘ÙfiÓ
fiˆ˜ ÙÔÓ Í¤ÚÔ˘ÌÂ Î·È fiˆ˜ Ì·˜ ·-
ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ÛÂ Û˘Óı‹Î˜ ‰˘˚ÛÌÔ‡.
¢ÂÓ ¤¯ÂÈ ıÂÙÈÎfi Î·È ·ÚÓËÙÈÎfi, ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ
ıËÏ˘Îfi Î·È ·ÚÛÂÓÈÎfi, ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Î·Ïfi
Î·È Î·Îfi. AÏÏ¿ ¤¯ÂÈ ·˘Ùfi ÙÔ ¿ÏÏÔ Ô˘
·Ú¿ÁÂÙ·È ÌÂÙ¿ ÙË Û˘Ó¤ÓˆÛË ÙˆÓ
·ÓÙÈı¤ÛˆÓ, fiÔ˘ fiÏ· Û˘Ó˘¿Ú¯Ô˘Ó
ÛÙËÓ ÙÂÏÈ΋ ÙÔ˘˜ ÌÔÚÊ‹, ÂÊfiÛÔÓ Ô Îfi-
ÛÌÔ˜ Â›Ó·È ÂÂÚ·Ṳ̂ÓÔ˜, ‹ ÛÙË ÛÂÚ-
Ì·ÙÈ΋ ÙÔ˘˜ ÌÔÚÊ‹ ÂÊfiÛÔÓ Ô ÎfiÛÌÔ˜
Â›Ó·È ÂÓ Ùˆ Á›ÁÓÂÛı·È» ÁÚ¿ÊÂÈ Ô ›‰ÈÔ˜6.
H ÔÈËÙÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ı¿ÙÚÔ˘ ÙÔ˘,
Ô˘ ·Ô‰ÂÛ̇ÂÈ ÙȘ ÈÛÙÔڛ˜ ÙÔ˘ ·fi
·ÈÙÈÔÎÚ·ÙÈÎÔ‡˜ ηٷӷÁηÛÌÔ‡˜ ηÈ
ÂÈÙÚ¤ÂÈ ÙËÓ ÂχıÂÚË Û‡Ó‰ÂÛË ÙˆÓ
ÂÈ̤ÚÔ˘˜ ÂÂÈÛÔ‰›ˆÓ Ì ÙÚfiÔ Ô˘
·Ó·Î·Ï›, ΢ڛˆ˜ ÛÙ· ÚÒÙ· ¤ÚÁ· ÙÔ˘,
˘ÂÚÚ·ÏÈÛÙÈΤ˜ ÌÂıfi‰Ô˘˜. ™˘¯Ó¿ ‰›-
ÓÂÙ·È Ë ÂÓÙ‡ˆÛË fiÙÈ Ë ÛÎËÓÈ΋ Ú¿-
ÍË ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ú¿ ¤Ó· ˙ˆÓÙ¿ÓÂÌ· ÔÓ›-
ÚÔ˘, ÁÈ· ÙËÓ ·ÎÚ›‚ÂÈ· ÂÓfi˜ ÂÊÈ¿ÏÙË,
«ÌÈ· ¿ÚÙÈ· ‰ËÏ. ·ÓÙ›ÛÙÈÍË ÔÓ›ÚÔ˘ ηÈ
Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ Ô˘ ÂÁηıÈÛÙ¿ Ô
ZÈÒÁ·˜ ÙfiÛÔ ÛÙË ÁÏÒÛÛ· fiÛÔ Î·È ÛÙȘ
·ÈÊÓ›‰È˜ ÌÔÚÊÔÏÔÁÈΤ˜ ÙÔ˘ ÌÂÙ·ÌÔÚ-
ÊÒÛÂȘ» 7, ηıÒ˜ ÔÈ ÙfiÔÈ Î·È ÔÈ ·ÙÌfi-
ÛÊ·ÈÚ˜ ÙˆÓ ¤ÚÁˆÓ ÙÔ˘, ÂÓ›ÔÙÂ Î·È Ù·
ÚfiÛˆ· Ô˘ ʤÚÓÂÈ ÛÙË ÛÎËÓ‹, ›ӷÈ
Û˘¯Ó¿ ̷ο‚ÚÈ· ÁÎÚÔÙ¤ÛÎ.
¢È›ۉ˘ÛË ÛÙ· ¤ÓÛÙÈÎÙ·
M ÙÔÓ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌfi Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ÙÔ
ı¤·ÙÚÔ ÙÔ˘ ZÈÒÁ· Î·È ˆ˜ ÚÔ˜ ÙȘ «‚·-
ı‡Ù·Ù˜ ‰ÈÂÈÛ‰‡ÛÂȘ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÙˆÓ
ÂÓÛÙ›ÎÙˆÓ Î·È ÙˆÓ ‚ÈÔÏÔÁÈÎÒÓ ‰Ô-
ÌÒÓ»8 Î·È ÙȘ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÙÔ˘ ÛÙȘ „˘¯·-
Ó·Ï˘ÙÈΤ˜ ıˆڛ˜ ÙÔ˘ ºÚfiÈÓÙ -΢ڛˆ˜
Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ Î·ıÔÚÈÛÙÈ΋ ‰‡Ó·ÌË
Ù˘ ÛÂÍÔ˘·ÏÈÎfiÙËÙ·˜ ÛÙȘ ÂÓ‰ÔÔÈÎÔÁÂ-
ÓÂȷΤ˜ Û¯¤ÛÂȘ. EÓÙÔÓË Ê·›ÓÂÙ·È ·Îfi-
ÌË Ë Û¯¤ÛË ÙÔ˘ ZÈÒÁ· Ì ÙËÓ ·Ó·Ï˘ÙÈ-
΋ „˘¯ÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ «ÌÂÙ·ÊÚÔ¸‰ÈÎÔ‡»
K·ÚÏ °ÈÔ˘ÓÁÎ Î·È ‰Ë Ì ÙË «ıˆڛ·
ÙˆÓ ·Ú¯ÂÙ‡ˆÓ» ÙÔ˘, ̤۷ ·fi ÙË
¯Ú‹ÛË Û˘Ì‚fiψÓ, ·Ú¯ÂÙ˘ÈÎÒÓ ÌÔ-
Ó٤ψÓ, ·Ú·Ì˘ıÈÎÒÓ ÌÔÙ›‚ˆÓ, ¿ÏψÓ
ÛÙÔȯ›ˆÓ Ù˘ Ï·˚΋˜ ·Ú¿‰ÔÛ˘ ηÈ
Ù˘ ÌÂÙ·ÊÔÚ¿˜ Â› ÛÎËÓ‹˜ ÎÂÊ·Ï·›ˆÓ
·fi ÙÔ Ì·ÎÚÈÓfi Î·È Í¯·Ṳ̂ÓÔ ·ÚÂÏ-
ıfiÓ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, fiˆ˜ Ë ·ÓıÚˆÔ-
Ê·Á›· Î·È Ô Î·ÓÈ‚·ÏÈÛÌfi˜, Ô ÙÔÙÂÌÈ-
ÛÌfi˜ Î·È ÔÈ ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈΤ˜ ı˘Û›Â˜, Ë
ÓÂÎÚÔÊÈÏ›· (‰Â›Ù ٷ «EÛÙÈ·ÙfiÚÈÔ
Humanismus», «OÈ MÚÈ˙fiϘ», « TÔ
ÚÔÍÂÓÂÈfi Ù˘ AÓÙÈÁfiÓ˘»).
¶ÔÏÏ¿ÎȘ Û ¤ÚÁ· ÙÔ˘ ZÈÒÁ· Û˘Ì-
‚·›ÓÂÈ Ë ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÛÙË Ì‹ÙÚ· (Ô °È-
Ô˘ÓÁÎ, Î·È ¿ÏÈ, ›¯Â ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ ÙÔ ·Ú-
¯¤Ù˘Ô Ù˘ «ÌÂÁ¿Ï˘ ÌËÙ¤Ú·˜», Ù˘ H Mε ντονα στοιχεα του παρλογου το «Προξενει της Aντι-
ÌËÙ¤Ú·˜ °Ë˜), ÛÙËÓ ·fiÏ˘ÙË ·ÚÌÔÓ›· γνης», του Bασλη Zιγα, αγαπθηκε πολ απ το θεατρικ
Ù˘ ¤ÓˆÛ˘ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Ì ÙË Ê‡- κοιν. Σκην απ το ργο με τους: Γιργο Mοσχδη (αριστε-
ÛË). ™ÙÔ˘˜ «°¿ÌÔ˘˜», ÊÂÚ’ ÂÈ›Ó, Ë ·Ó- ρ), Mαρα Φωκ, Σπρο Kωνσταντπουλο, το 1960 με την
ıÚÒÈÓË ÎÔÈÓˆÓ›· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› Û·Ó ÓÙÂ- «Δωδκατη Aυλαα», στο θατρο «Aλφα».
ÎfiÚ, Û·Ó ÙfiÔ˜ ÌÂÙ¿ÛÙ·Û˘, ηıÒ˜ Ë
·ÓıÚÒÈÓË ‡·ÚÍË ¤ÏÎÂÙ·È ·Û˘ÁÎÚ¿-
ÙËÙË ÛÙËÓ ¤ÓˆÛ‹ Ù˘ Ì ÙË º‡ÛË, ˆ˜
̤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ™‡Ì·ÓÙÔ˜. ™ÙËÓ ÚÔÔÙÈ- ÎË ÙÔ˘ ÌÈÎÚÔ·ÛÙÈÛÌÔ‡, ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈ- 3. «Γάμος· χαρά των αριθμών και του
συνλου. Αρχή της δημιουργίας και
΋ ·˘Ù‹ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ô ı¿Ó·ÙÔ˜ ÙÔ ·ÓÙ›- ÎÒÓ Û˘Ì‚¿ÛˆÓ, ÙˆÓ Ì˯·ÓÈÛÌÒÓ
του τέλους. Πθος του ντος και κατά-
ıÂÙÔ Ù˘ ˙ˆ‹˜, ·ÏÏ¿ Ë Ï‹ÚˆÛË, Ë ÂÍÔ˘Û›·˜) ‹ Î·È ÛÙȘ «Ì˘ÛÙÈÎÈÛÙÈΤ˜ ληξη. Eίναι αρχικ και ορθλογο. Δύ-
ÔÏÔÎÏ‹ÚˆÛË Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ‡·Ú- ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ Ù˘ ÛΤ„˘ Î·È Ù˘ ÂÈ- ναμη απαστράπτουσα στον πυρήνα
͢. AÍ›˙ÂÈ Ó· ÌÂÏÂÙËı› ÂÈÛٷ̤ӈ˜ ÛÙ‹Ì˘»9, Ì ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ· ÛÙÔÓ ÙÚfiÔ …Συνένωση των δύο υπερκειμένων.
Ë ÂͤÏÈÍË ·˘Ù‹˜ Ù˘ «ÂÌÌÔÓ‹˜» ÙÔ˘ Ô˘ Ô Û˘ÁÁڷʤ·˜ ÁÔÓÈÌÔÔÈ› ÙÔ ı¤·- Συναίνεση της διπλής αρχής. Tης δυνά-
ZÈÒÁ· ·fi Ù· ÚÒÙ· ¤ˆ˜ Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÙÚfi ÙÔ˘ Ì ȉ¤Â˜ ·fi ÙÔÓ ¯ÒÚÔ Ù˘ ÊÈ- μεως και της οδού. Tης τλμης και της
φρνησης. Συμβολικά στην Eλευσίνεια
¤ÚÁ· ÙÔ˘. ÏÔÛÔÊ›·˜ Î·È Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘.
χώρα τελείται», B. Zιώγα «O δον Kιχώ-
¶·Ú¿ ÙÔÓ ÂÊÈ·ÏÙÈÎfi ÎfiÛÌÔ ÔÏÏÒÓ AÏÏ¿ ÙÔ ·ÚfiÓ Î›ÌÂÓÔ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· της σε νέες περιπέτειες», εκδ. Eρμής,
¤ÚÁˆÓ ÙÔ˘ Ô ZÈÒÁ·˜ ÚÔۂϤÂÈ ÛÙË Î·Ï‡„ÂÈ ı¤Ì·Ù· Ô˘ ÔÊ›ÏÂÈ Ó· ·ÓÙÈ- 1996.
Û˘Ó¿ÓÙËÛË, ÛÙË Û˘ÌÊÈÏ›ˆÛË Â›Ù Ì ÌÂÙˆ›ÛÂÈ ÌÈ· ı·ÙÚÔÏÔÁÈ΋ ÌÔÓÔÁÚ·- 4. Πλ. Mαυρομούστακος, απ το πρ-
ÙÔÓ ÕÏÏÔÓ Â›Ù Ì ÙË º‡ÛË. A˘Ù‹ ÙÔ˘ Ê›·. ∂ÙÛÈ ÎÈ ·ÏÏÈÒ˜, ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ B·Û›- γραμμα της παράστασης του έργου του
Ë ›ÛÙË ÚÔÛ‰›‰ÂÈ ÛÙÔ ı¤·ÙÚfi ÙÔ˘, ÙÔ ÏË ZÈÒÁ· ··Û¯ÔÏ› ‹‰Ë (Û Â›Â‰Ô B. Zιώγα «Xρωματιστές γυναίκες», Θία-
‚·ıÈ¿ ‰È·ÔÙÈṲ̂ÓÔ ·fi ÙȘ ÌÂÙ·Ê˘ÛÈ- ÌÂÙ·Ù˘¯È·ÎÒÓ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ) Î·È ı· ··- σος Aρτος, Φεβρουάριος 1996.
Τ˜ ·ÁˆÓ›Â˜ ÙÔ˘ Û˘ÁÁڷʤ·, Ì›· Û·- Û¯ÔÏ‹ÛÂÈ Î·È ÛÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ fiÛÔ˘˜ ÂӉȷ- 5. Σχετικά στο «Φιλολογικά και θεατρο-
ÊÒ˜ ·ÈÛÈfi‰ÔÍË ‰È¿ÛÙ·ÛË. ʤÚÔÓÙ·È ÁÈ· ÙË ÌÂÙ·ÔÏÂÌÈ΋ ÂÏÏËÓÈ- λογικά ανάλεκτα»,, .π., σ.σ. 424-427.
£· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ·Ó·ÊÂÚı› ηÓ›˜ ΋ ‰Ú·Ì·ÙÔ˘ÚÁ›·. M·Î¿ÚÈ ·Ó¿ÏÔÁÔ 6. «O αρχαίος μύθος ως διαχρονικς κώ-
Î·È Û ¿ÏÏ· ÛËÌ›· Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›- ÂӉȷʤÚÔÓ Ó· ÂΉËÏÒÛÔ˘Ó Î·È ÔÈ δικας ήθους» (ομιλία του B. Zιώγα στο
˙Ô˘Ó ÙË ‰Ú·Ì·ÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ B·Û›ÏË «Ú·ÎÙÈÎÔ›» Ù˘ Ù¤¯Ó˘ ÙÔ˘ ı¿ÙÚÔ˘, Διεθνές Συνέδριο για το Aρχαίο Δράμα
στο Eυρωπαϊκ Πολιτιστικ Kέντρο των
ZÈÒÁ·, ÌÂٷ͇ ¿ÏÏˆÓ ÛÙË ‰È·ÏÂÎÙÈ΋ ÒÛÙ ӷ ‰Ô‡Ì Â› ÛÎËÓ‹˜ fiÛ· ¤ÚÁ· Δελφών, Iούλιος 1990), στο «Φιλοκτή-
Û¯¤ÛË ÙÔ˘ Ì ÙÔ˘˜ M‡ıÔ˘˜, ÙÔ˘˜ ÔÔ›- ÙÔ˘ ÛËÌ·ÓÙÈÎÔ‡ Û˘ÁÁڷʤ· ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó της», εκδ. Eρμής, 1990.
Ô˘˜ ·Ó·ÙÚ¤ÂÈ (.¯. ÛÙÔ˘˜ «K¿ÊÚÔ˘˜») ·ÚÔ˘ÛÈ·ÛÙ› ÔÙ¤ Â› ÛÎËÓ‹˜. 7. Γ. Bαρβέρη, «H κρίση του Θεάτρου,
‹ ÌÂÙ·Ï¿ıÂÈ (ÛÙÔÓ «ºÈÏÔÎÙ‹ÙË», ÛÙË B΄», Bιβλιοπωλείον της Eστίας, 1991.
«M‹‰ÂÈ·»), ÛÙÔÈ¯Â›Ô ·ÓÙ›ÛÙ·Û˘ ÛÙË 8. K. Γεωργουσπουλος, λήμμα «Bασίλης
™∏ª∂πfl™∂π˜:
ÁÔËÙ›· Ô˘ ·ÛΛ ÛÙË ÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ÙÔ 1. B. Πούχνερ, «Φιλολογικά και θεατρο- Zιώγας», Παγκσμιο Bιογραφικ Λεξικ,
Û·ÊÒ˜ «·ÔÌ˘ıÔÔÈËÙÈÎfi» £¤·ÙÚÔ λογικά ανάλεκτα», εκδ. Kαστανιώτη, Eκδοτική Aθηνών, 1990.
ÙÔ˘ ¶·Ú·ÏfiÁÔ˘, ÛÙË ¯Ú‹ÛË Ù˘ ·ÏÏË- 1995.
9. X. Mπακονικλα-Γεωργοπούλου «Kα-
ÁÔÚ›·˜, ȉ›ˆ˜ fiÙ·Ó Ù›ıÂÙ·È ÛÙËÓ ˘Ë- 2. B. Zιώγα «Eννέα Mονπρακτα», εκδ. ννες και εξαιρέσεις», εκδ. Eλληνικά
ÚÂÛ›· Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ Û¿ÙÈÚ·˜ (ηٷ‰›- Eρμής, 1996. Γράμματα, 2000.
H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 7 I O Y § I O Y 2 0 0 2 29
 H υποδοχ
του ελληνικο
υπερρεαλισμο
Tου ™ øΔ◊ƒ∏ T ƒπμπ∑Õ
Ποιητ
H EMºANI™H ÙÔ˘ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÙÈ-
ÎÔ‡ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ ÛÙËÓ EÏÏ¿‰·
˘ÚÔ‰fiÙËÛ ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ ÙˆÓ
ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ÌÈ· ¤ÎÚ˘ıÌË
ηٿÛÙ·ÛË, Ë ÔÔ›· ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È
·fi Ô͇ٷÙ˜ ·ÓÙȉڿÛÂȘ, ÔÈ Ôԛ˜
ÂΉËÏÒıËÎ·Ó ·fi ‰È¿ÊÔÚ˜ Ï¢ڤ˜.
O ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi˜ ÎfiÛÌÔ˜ Î·È Ë ÎÚÈÙÈ΋
Âȯ›ÚËÛ·Ó Ó· ·Ó·¯·ÈÙ›ÛÔ˘Ó ÙËÓ ÂÈ-
Û‚ÔÏ‹ ÙÔ˘ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌÔ‡ ÛÙË ¯ÒÚ·
Ì·˜, ‰È·Ù˘ÒÓÔÓÙ·˜ ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ·fi
ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù·, Ù· ÔÔ›· Û˘ÓÔ„›˙ÔÓÙ·È
ˆ˜ ÂÍ‹˜: Ô ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌfi˜ Â›Ó·È ‹‰Ë
ÍÂÂÚ·Ṳ̂ÓÔ ·ÈÛıËÙÈÎfi ΛÓËÌ·, Ô˘
ÌÂÙ·Ê˘Ù‡ıËΠηı˘ÛÙÂÚË̤ӷ ÛÙËÓ
EÏÏ¿‰· ¯ˆÚ›˜ Ó· ¢ÓÔÂ›Ù·È ·fi ÙȘ ȉÈ-
·›ÙÂÚ˜ Û˘Óı‹Î˜ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ Ú·Á-
Ì·ÙÈÎfiÙËÙ·˜Ø Ë ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÙÈ΋ Ù¯ÓÔ-
ÙÚÔ›· Ù˘ «·˘ÙfiÌ·Ù˘ ÁÚ·Ê‹˜» ηٷ-
χÂÈ ÙÔÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Ù˘ Ù¤-
¯Ó˘, ·ÊÔ‡ ·ÔÎÏ›ÂÈ Î¿ı ÓÔËÙÈ΋ ‹
Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈ΋ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· Ì ÙÔÓ
·Ó·ÁÓÒÛÙËØ ÔÈ ÂÁ¯ÒÚÈÔÈ ÂÎÚfiÛˆÔÈ
ÙÔ˘ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌÔ‡ ÌÈÌÔ‡ÓÙ·È ·ÓÂÈ-
Ù˘¯Ò˜ ÙËÓ Í¤ÓË Î›ÓËÛË Î·È Ù· ¤ÚÁ·
ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ÏÔÁÈΤ˜ ηٷÛ΢¤˜ Ô˘ ·-
ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ËıÂÏË̤ӷ ˆ˜ ·Ú¿ÏÔ-
Á˜ ÂÎÊ¿ÓÛÂȘ ÙÔ˘ ˘ÔÛ˘ÓÂȉ‹ÙÔ˘.
™ÙȘ ·Ú·¿Óˆ ·ÈÙÈ¿ÛÂȘ ÔÈ EÏÏËÓ˜
˘ÂÚÚ·ÏÈÛÙ¤˜, ÏËÓ ÂÏ·¯›ÛÙˆÓ ÂÍ·È-
Ú¤ÛˆÓ, Ê¿ÓËÎ·Ó ·Úfiı˘ÌÔÈ Ó· ··-
ÓÙ‹ÛÔ˘Ó. TËÓ ›‰È· ·ÚÔı˘Ì›· ¤‰ÂÈÍ·Ó
ÂÍ¿ÏÏÔ˘, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ÚÔÂÙÔÈÌ¿-
ÛÔ˘Ó ÙÔ ¤‰·ÊÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛ‹
ÙÔ˘˜ ÛÙÔÓ ÂÎ ·Ú·‰fiÛˆ˜ Û˘ÓÙËÚËÙÈ-
Îfi ÏÔÁÔÙ¯ÓÈÎfi Ì·˜ ¯ÒÚÔ ·Ú¿ÁÔÓÙ·˜
‹ ÌÂÙ·ÊÚ¿˙ÔÓÙ·˜ ıˆÚËÙÈÎfi ¤ÚÁÔ.
YÔ‚·ıÌ›ÛÙËÎÂ, ¤ÙÛÈ, ÙÔ ‡ÊÔ˜ Î·È ÙÔ
‹ıÔ˜ Ù˘ Û˘˙‹ÙËÛ˘, ·ÊÔ‡ ÙÔ ı¤Ì·
¤Ú·Û ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙˆÓ Î¿ı ÏÔÁ‹˜ ‰Ë-
ÌÔÛÈÔÁÚ¿ÊˆÓ Î·È Â˘ı˘ÌÔÁڿʈÓ, ÔÈ
ÔÔ›ÔÈ ›ÛÙ„·Ó fiÙÈ ·Ó·Î¿Ï˘„·Ó ÛÙÔ
ÚfiÛˆÔ ÙˆÓ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÙÒÓ ÙÔ ÂÍÈ-
Ï·ÛÙ‹ÚÈÔ ı‡Ì· Î·È ÙËÓ Â˘¿ÏˆÙË Ï¢-
Ú¿ ÙÔ˘ ÌÔÓÙÂÚÓÈÛÌÔ‡. ™Â fiÏ· ·˘Ù¿ ı·
Ú¤ÂÈ Ó· Û˘Ó˘ÔÏÔÁ›ÛÔ˘ÌÂ Î·È ÙË ‰È-
ηÈÔÏÔÁË̤ÓË ‰˘ÛÈÛÙ›· ÙÔ˘ ·Ó·ÁÓˆ-
ÛÙÈÎÔ‡ ÎÔÈÓÔ‡, Ô˘ ¤‚ÏÂ ·fi ÙË ÌÈ·
ÛÙÈÁÌ‹ ÛÙËÓ ¿ÏÏË Ó· ·Ó·ÙÚ¤ÔÓÙ·È ÂÎ
‚¿ıÚˆÓ ÔÈ ·Ú·‰ÔÛȷΤ˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ
ÁÈ· ÙËÓ Ô›ËÛË. H Â›ıÂÛË Ô˘ ÂÍ·Ô-
30 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H
χıËΠÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ ˘‹Ú-
Í ÚˆÙÔÊ·Ó‹˜ Î·È ˘ÂÚ¤‚Ë Ù· fiÚÈ·
ÌÈ·˜ Û˘Ó‹ıÔ˘˜ ÊÈÏÔÏÔÁÈ΋˜ ‰È·Ì¿¯Ë˜.
OÈ ÚÒÙ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÁÈ· ÙÔ ˘ÂÚ-
Ú·ÏÈÛÙÈÎfi ΛÓËÌ· ÊÙ¿ÓÔ˘Ó ÛÙË ¯ÒÚ·
Ì·˜ Û¯ÂÙÈο ÓˆÚ›˜ Î·È ÂÚÈÔÚ›˙ÔÓÙ·È
Û ÔÚÈṲ̂ӷ ¿ÚıÚ· ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ·ÊÈÎÔ‡
ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜ Î·È ÂÓËÌÂÚˆÙÈÎÔ‡ ¯·-
Ú·ÎÙ‹Ú·. AÓ¿ÌÂÛ· ÛÙ· ΛÌÂÓ· ·˘Ù¿
ͯˆÚ›˙ÂÈ Ë ÌÂϤÙË ÙÔ˘ ¢. X. MÂÓÙ˙¤-
ÏÔ˘ «O YÂÚÚ·ÏÈÛÌfi˜ ÎÈ ÔÈ Ù¿ÛÂȘ
ÙÔ˘», Ë ÔÔ›· ‰ËÌÔÛȇÂÙ·È ÛÙÔ ÂÚÈÔ-
‰ÈÎfi «§fiÁÔ˜» ÙÔ 1931, Î·È Ë ÔÔ›·
·ÔÙÂÏ› ÙÔ ÚÒÙÔ ÂÌÂÚÈÛٷو̤ÓÔ
ΛÌÂÓÔ ÁÈ· ÙÔÓ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌfi Ô˘ ‰Ë-
ÌÔÛȇÂÙ·È ÛÙË ¯ÒÚ· Ì·˜. KÔÓÙ¿ ÛÙË
ÌÂϤÙË ÙÔ˘ MÂÓÙ˙¤ÏÔ˘ ı· Ú¤ÂÈ Ó·
ÚÔÛÌÂÙÚ‹ÛÔ˘ÌÂ Î·È Ù· ıˆÚËÙÈο
ΛÌÂÓ· ÙÔ˘ N›ÎÔ˘ K·Ï·Ì¿ÚË, Ô˘ ‰Ë-
ÌÔÛȇÔÓÙ·È ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜
ÙÔ˘ ’30 ÛÙ· ÂÚÈÔ‰Èο Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜
AÚÈÛÙÂÚ¿˜ Î·È ˘ÚÔ‰ÔÙÔ‡Ó È‰ÂÔÏÔÁÈ-
Τ˜ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂȘ ÛÙÔ˘˜ ÎfiÏÔ˘˜ ÙˆÓ
ÚÔԉ¢ÙÈÎÒÓ
‰È·ÓÔÔ˘Ì¤ÓˆÓ.
Ö˜, Ë ÂÏÏËÓÈ΋
AÚÈÛÙÂÚ¿, ÛÙ·
H ÎÚÈÙÈ΋ ÎÈÓ‹ıË-
¯ÚfiÓÈ· Ô˘ ÚÔË- ÎÂ ·fi ÙËÓ ÂÈÚˆ-
Á‹ıËÎ·Ó Ù˘ ÌÂ-
Ù·ÍÈ΋˜ ‰ÈÎÙ·ÙÔ- Ó›· Î·È ÙÔÓ ¯Ï¢·-
Ú›·˜, fiÙ·Ó ·ÎfiÌ·
ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ó· Ï¿-
ÛÌfi Ò˜ ÙËÓ ·Ì˯·-
‚ÂÈ Ì¤ÚÔ˜ ÛÙËÓ Ó›· Î·È ÙËÓ ÂÈÊ˘-
ÔÏÈÙÈ΋ Î·È ÔÏÈ-
ÙÈÛÙÈ΋ ˙ˆ‹ ÙÔ˘ Ï·ÎÙÈÎfiÙËÙ·
ÙfiÔ˘, ·ÚÓ‹ıËÎÂ
Ó· ÚÔÛÂÙ·ÈÚÈ-
Ûı› Ù· ÌÔÓÙÂÚÓÈÛÙÈο ÎÈÓ‹Ì·Ù· ·ÓÙÈ-
·Ú·ı¤ÙÔÓÙ·˜, Ì οÔÈ· ·ÏÔ˚΋ ÂÈ-
ÌÔÓ‹, ÙË ‰È΋ Ù˘ «·ÁˆÓÈÛÙÈ΋» ηÈ
«ÚÔÏÂÙ·Úȷ΋» ·ÈÛıËÙÈ΋.
H «Y„ÈοÌÈÓÔ˜»
˘ÚÔ‰ÔÙ› ·ÓÙȉڿÛÂȘ
K¿Ùˆ ·fi ·˘Ù¤˜ ÙȘ Û˘Óı‹Î˜, Ë ¤Î‰Ô-
ÛË Ù˘ «Y„Èη̛ÓÔ˘» ÙÔ˘ AÓ‰Ú¤·
EÌÂÈÚ›ÎÔ˘ ÙÔÓ M¿ÚÙÈÔ ÙÔ˘ 1935 ¤Â-
Û ÛÙÔ˘˜ ÊÈÏÔÏÔÁÈÎÔ‡˜ ·ÎÏÔ˘˜ Ù˘
ÚˆÙÂ‡Ô˘Û·˜ ˆ˜ ÎÂÚ·˘Ófi˜ ÂÓ ·ÈıÚ›·.
O ıfiÚ˘‚Ô˜ Ô˘ ÍÂÛËÎÒıËΠÁ‡Úˆ ·fi
ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ ÛÙ·
¯ÚÔÓÈο Ù˘ ÓÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ ÏÔÁÔÙÂ-
¯Ó›·˜. TËÓ ÚÒÙË ¤ÎÏËÍË ‰È·‰¤¯ÙËÎÂ
Ë ÔÏÂÌÈ΋, Ô˘ ÁÚ‹ÁÔÚ· ·Ú·¯ÒÚË-
Û ÙË ı¤ÛË Ù˘ ÛÙÔ Ï›‚ÂÏÔ. AÓıÚˆÔÈ
7 I O Y § I O Y 2 0 0 2
οı ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ Ù¿Í˘ Î·È ·È‰Â›·˜,
·fi Ù˘¯¿Ú·ÛÙÔ˘˜ ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ¿ÊÔ˘˜
̤¯ÚÈ ÂÈÊ·Ó›˜ ÏÔÁ›Ô˘˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜,
‚¿ÏıËÎ·Ó Ó· ÏÔȉÔÚÔ‡Ó Î·È Ó· ÚÔË-
ϷΛ˙Ô˘Ó ÙÔ Î›ÓËÌ·. H ¿ÁÓÔÈ· ÙˆÓ ‚·-
ÛÈÎÒÓ ı¤ÛÂˆÓ ÙÔ˘ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌÔ‡ ·fi
ÏÂ˘Ú¿˜ ÙˆÓ ÂÈÎÚÈÙÒÓ ÙÔ˘ ·¤ÎÏÂÈÛÂ
ÙÔ ÂӉ¯fiÌÂÓÔ Ó· ÎÈÓËı› Ô ‰È¿ÏÔÁÔ˜
Û ˘„ËÏfi ıˆÚËÙÈÎfi Â›‰Ô, Ì ·Ô-
Ù¤ÏÂÛÌ· ÙÔ Î‡ÚÈÔ fiÏÔ ÙˆÓ ·ÓÙÈ¿ÏˆÓ
ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ Ó· Á›ÓÂÈ Ô ·ÛÙÂ˚ÛÌfi˜
Î·È ÙÔ ¯˘‰·›Ô Â˘Ê˘ÔÏfiÁËÌ·. X·Ú·ÎÙË-
ÚÈÛÙÈÎfi fiÏˆÓ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÎÂÈ̤ӈÓ
Ô˘ ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È Ì ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘
EÌÂÈÚ›ÎÔ˘, Î·È Ô˘ οÔÙ ʤÚÔ˘Ó
ÙȘ ˘ÔÁڷʤ˜ ÁÓˆÛÙÒÓ ÔÓÔÌ¿ÙˆÓ
Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜, fiˆ˜ Ô
M˘ÚÈ‚‹Ï˘ ‹ Ô O˘Ú¿Ó˘, Â›Ó·È Ë Û‡Á-
¯˘ÛË Î·È Ë Î·¯˘Ô„›·. AÊÔ‡ Ì¿ÏÈÛÙ·
Ï›ÂÈ Ô ·ÓÙ›ÏÔÁÔ˜, Ô ÏfiÁÔ˜ Ô˘ ÂȯÂÈ-
ÚÔ‡Ó Ó· ·ÚıÚÒÛÔ˘Ó Ù· ΛÌÂÓ· ·˘Ù¿
ηÙÚ·Î˘Ï¿ÂÈ Û ·›ÛÙÂ˘Ù· ¯·ÌËÏfi
Â›‰Ô, ÌÂÙ·¯ÂÈÚÈ˙fiÌÂÓÔ˜ ‡‚ÚÂȘ,
¯Ï¢·ÛÌÔ‡˜, ·ÎfiÌ·
Î·È ¯˘‰·ÈÔÏÔÁ›Â˜.
T·˘Ùfi¯ÚÔÓ·, ÂÁηÈ-
ÓÈ¿˙ÂÙ·È Î·È ¤Ó· ›‰Ô˜
Û·ÙÈÚÈ΋˜ Ô›ËÛ˘
Ô˘ ·Úˆ‰Â› ÙËÓ ÁÚ·-
Ê‹ Ù˘ «Y„Èη̛ÓÔ˘»
Ì ÛÙfi¯Ô ÙË ÁÂÏÔÈÔ-
Ô›ËÛË ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘.
TÔ Â›‰Ô˜ ı· ÁÓˆÚ›ÛÂÈ
ÂÍ·ÈÚÂÙÈ΋ ¿ÓıËÛË Ù·
ÂfiÌÂÓ· ¯ÚfiÓÈ·,
fiˆ˜ ı· ‰Ô‡Ì ·Ú·-
οو. O ›‰ÈÔ˜ Ô EÌÂÈ-
Ú›ÎÔ˜ Û˘ÓÔ„›˙ÂÈ ÁÏ·Ê˘Ú¿ ÙÔ Îϛ̷ Ù˘
ÂÔ¯‹˜ ÛÂ Û˘Ó¤ÓÙ¢ÍË Ô˘ ·Ú·¯Ò-
ÚËÛ ÔÏÏ¿ ¯ÚfiÓÈ· ·ÚÁfiÙÂÚ· ÛÙËÓ ÙÔο ·fi ÙȘ ÛًϘ ÙˆÓ «NÂÔÂÏÏËÓÈ-
AÓ‰ÚÔÌ¿¯Ë ™Î·Ú·Ï¤˙Ô˘: «H «Y„Èο- ÎÒÓ °Ú·ÌÌ¿ÙˆÓ», Ô EχÙ˘ ·Ó·Ï·Ì‚¿-
ÌÈÓÔ˜» ÂıˆڋıË ‚È‚Ï›Ô ÛηӉ·Ï҉˜, ÓÂÈ ÙËÓ ˘ÂÚ¿ÛÈÛË ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜,
ÁÚ·Ì̤ÓÔ ·fi ¤Ó·Ó ·Ú¿ÊÚÔÓ·. AÓÂ- ÌÔÏÔÓfiÙÈ ÊÚÔÓÙ›˙ÂÈ ÂÁη›Úˆ˜ Ó· ‰È¢-
ʤÚÔÓÙÔ ÊÚ¿ÛÂȘ ·fi ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÔÈ ÎÚÈÓ›ÛÂÈ fiÙÈ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔÓ
ÔÔ›ÔÈ ‹ıÂÏ·Ó Ó· ÂÌ·›ÍÔ˘Ó ‹ Ó· ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌfi ¯ˆÚ›˜ Ó· Â›Ó·È ˘ÂÚÚ·-
¯Ï¢¿ÛÔ˘Ó ÙÔÓ ÁÚ¿„·ÓÙ·. H ηÎÔ‹- ÏÈÛÙ‹˜. T· ΛÌÂÓ· ÙÔ˘ EχÙË ‰È¢ÎÔ-
ıÂÈ· ‹ÙÔ Û˘¯ÓÔÙ¿ÙË...». χÓÔ˘Ó ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ ÂΛÓË Ù˘ ÂÏÏËÓÈ-
OÈ ÂÈı¤ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ˘Ô¯ÚÂÒÓÔ˘Ó Î‹˜ ÎÚÈÙÈ΋˜ Ô˘ ›¯Â ˘ԉ¯Ù› ¢-
ÙÔÓ EχÙË Ó· ÂÚ¿ÛÂÈ ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ Ù˘ ÓÔ˚ο ÙȘ ÚÒÙ˜ ηٷı¤ÛÂȘ ÙÔ˘ ÔÈË-
Ì·¯fiÌÂÓ˘ ·ÚıÚÔÁÚ·Ê›·˜. M ¤Ó· Λ- Ù‹ ÛÙË ‰È·Ù‡ˆÛË ÌÈ·˜ ÂÊÂÎÙÈ΋˜
ÌÂÓÔ Ô˘ ʤÚÂÈ ÙÔÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÛÙ¿Û˘. EÙÛÈ, Ô I. M. ¶·Ó·ÁȈÙfiÔ˘-
Ù›ÙÏÔ «OÈ Î›Ó‰˘ÓÔÈ Ù˘ ËÌÈÌ¿ıÂÈ·˜» Î·È ÏÔ˜ ÎËÚ‡ÛÛÂÈ ÙË «Û˘ÌÊÈÏ›ˆÛË Ì ÙÔÓ
‰ËÌÔÛȇÂÙ·È ÛÙ· «N¤· °Ú¿ÌÌ·Ù·» ÛÔ˘ÚÚ·ÏÈÛÌfi», ÂȯÂÈÚÒÓÙ·˜, ˆÛÙfi-
ÙËÓ ¿ÓÔÈÍË ÙÔ˘ 1938, ηıÒ˜ Î·È Ì ÙË ÛÔ, ÙË ‰È¿ÎÚÈÛË ·Ó¿ÌÂÛ· Û’ ¤Ó·Ó ÔÚ-
Û˘˙‹ÙËÛË Ô˘ ·ÓÔ›ÁÂÈ ÙÔ Î·ÏÔη›ÚÈ ıfi‰ÔÍÔ, ‰ÔÁÌ·ÙÈÎfi ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌfi Ô˘
Ù˘ ›‰È·˜ ¯ÚÔÓÈ¿˜ Ì ÙÔÓ °ÈÒÚÁÔ £ÂÔ- ÂÈ̤ÓÂÈ ÛÙË ¯Ú‹ÛË Ù˘ ·˘ÙfiÌ·Ù˘
 Õ «Aπ τον Kατσο ρμπο στον Xση» (θεατρικ) του Nκου
Eγγονπουλου, λδι σε μουσαμ, 1981. «Oταν το 1939 εκ-
δηλθηκα στη ζωγραφικ και στην ποηση υπερρεαλιστικ,
δημιουργθηκε σκνδαλο και γενικ κατακραυγ. Δεν μπο-
ρ να πω πως με θιξαν βαθ τατα. H βαιη κακομεταχεριση
που μου γινε ταν σκληρ και δικη... Tα ργα μου τα βα-
ζαν μνο γι’ αστεα στα περιοδικ. Mε χλε αζαν στις επιθεω-
ρσεις...». Λγια του N. Eγγονπουλου που δεχνουν και το
κλμα της εποχς.

ÁÚ·Ê‹˜ Î·È ¤Ó·Ó ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌfi «Î·-
Ï‹˜ ÔÈfiÙËÙÔ˜» Ô˘ οÓÂÈ Û·Ê›˜ ·-
Ú·¯ˆÚ‹ÛÂȘ ÛÙÔ ¤ÏÏÔÁÔ ÛÙÔȯ›Ô.
™ÙÔ ÛÙfi¯·ÛÙÚÔ
Ô EÁÁÔÓfiÔ˘ÏÔ˜
TÔ Î·ÏÔη›ÚÈ ÙÔ˘ 1938, ÎÈ ÂÓÒ Ë Û˘˙‹-
ÙËÛË ÁÈ· ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡
˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌÔ‡ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔ ·ÔÎÔ-
ڇʈ̿ Ù˘, Ì ÙËÓ ÔÈËÙÈ΋ Û˘ÏÏÔÁ‹
«MËÓ ÔÌÈϛ٠ÂȘ ÙÔÓ Ô‰ËÁfiÓ» ·ÚÔ˘-
ÛÈ¿˙ÂÙ·È Ô N›ÎÔ˜ EÁÁÔÓfiÔ˘ÏÔ˜. A˘Ù‹Ó
ÙË ÊÔÚ¿ ÔÈ ·ÓÙȉڿÛÂȘ ÍÂ¤Ú·Û·Ó, η-
Ù¿ ÙË ‰È·Ù‡ˆÛË ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹, «Î·È ÙȘ
ÚԂϤ„ÂȘ Ù˘ ÈÔ ÙÔÏÌËÚ‹˜ Ê·ÓÙ·-
Û›·˜». H Â›ÛËÌË ÎÚÈÙÈ΋ ·ÁÓfiËÛ ÙÔ
‚È‚Ï›Ô. ¢ÂÓ Û˘Ó¤‚Ë fï˜ ÙÔ ›‰ÈÔ Î·È ÌÂ
ÙÔ˘˜ ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ·Ú·ÊÈÏÔÏÔÁÈÎÔ‡˜ ·-
ÎÏÔ˘˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ›ÛÙ„·Ó ˆ˜ ‚ڋηÓ
ÛÙÔ ÚfiÛˆÔ Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ EÁÁÔÓfi-
Ô˘ÏÔ˘ ÙËÓ ·¯›ÏÏÂÈÔ Ù¤ÚÓ· ÙÔ˘ ˘ÂÚ-
Ú·ÏÈÛÌÔ‡. H ηٷÎÚ·˘Á‹ Ô˘ ·ÎÔ-
ÏÔ‡ıËÛ ÙËÓ ¤Î‰ÔÛË ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘
˘‹ÚÍ ÚˆÙÔÊ·Ó‹˜, ÍÂÂÚÓÒÓÙ·˜
·ÎfiÌ· Î·È ÙÔÓ ıfiÚ˘‚Ô Ô˘ ÛËÌÂÈÒıË-
ΠÌÂÙ¿ ÙËÓ ¤Î‰ÔÛË Ù˘ «Y„Èη̛ÓÔ˘».
AÓ Ô EÌÂÈÚ›ÎÔ˜ ‰È·ÛÒıËΠοˆ˜ Ïfi-
Áˆ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜
ÙÔ˘ ÂÈÊ¿ÓÂÈ·˜, Ô EÁÁÔÓfiÔ˘ÏÔ˜ ·Ú·-
‰fiıËΠ·Ó˘ÂÚ¿ÛÈÛÙÔ˜ ÛÙË ¯Ï‡Ë
ÙˆÓ ÂÈÎÚÈÙÒÓ ÙÔ˘. T· Ï·˚ο ÂÚÈÔ‰È-
ο, fiˆ˜ ÙÔ Â‚‰ÔÌ·‰È·›Ô «™·‚‚·ÙÔ·-
ÚÈ·ÎÔ» Î·È Ô ·ÔÎÚÈ¿ÙÈÎÔ˜ «º·Ófi˜ ÙˆÓ
™˘ÓÙ·ÎÙÒÓ», ‚Ú›ıÔ˘Ó ¯Ï¢·ÛÙÈÎÒÓ
·Ó·ÊÔÚÒÓ ÛÙËÓ Ô›ËÛË ÙÔ˘ EÁÁÔÓfi-
Ô˘ÏÔ˘, Ô ‰Â ÔÈËÙ‹˜ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÙ·È
ˆ˜ ·Ú¿ÊÚˆÓ. MÈ· ÂÊËÌÂÚ›‰·, Ì¿ÏÈ-
ÛÙ·, Ë «BÚ·‰˘Ó‹», ı· ÂȯÂÈÚ‹ÛÂÈ Ó·
ÂÚÌËÓ‡ÛÂÈ ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ·¢ı˘Ófi-
ÌÂÓË Û ÁÓˆÛÙfi „˘¯›·ÙÚÔ Ù˘ ÂÔ¯‹˜.
AÎfiÌ· Î·È ÔÈ ÓËÊ¿ÏȘ ʈӤ˜ Ô˘
·ÎÔ‡ÛÙËÎ·Ó ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÏÈÁfiÙÂÚÔ Î·Ù·-
‰ÈηÛÙÈΤ˜. AÏÏ¿ Ë ÛȈ‹ Ù˘ ÎÚÈÙÈ-
΋˜, Ë ·‰È·ÊÔÚ›· ÙÔ˘ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎÔ‡ Îfi-
ÛÌÔ˘, ÔÈ ÏÔȉÔڛ˜ ÙˆÓ ·Ú·ÊÈÏÔÏÔÁÈ-
ÎÒÓ Î‡ÎÏˆÓ ‰ÂÓ ÛÙ¿ıËÎ·Ó ÈηӤ˜ Ó·
Î¿Ì„Ô˘Ó ÙÔ ÊÚfiÓËÌ· ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹.
EÙÛÈ, ÙÔ ÊıÈÓfiˆÚÔ ÙÔ˘ 1939 Ù˘ÒÓÔ-
ÓÙ·È «T· ÎÏÂȉÔ·̂·Ï· Ù˘ ÛȈ‹˜».
H ˘Ô‰Ô¯‹ Î·È ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ‰Â‡ÙÂÚÔ˘
‚È‚Ï›Ô˘ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ ÙËÓ Â·ÙË̤ÓË.
H «EÛÙ›·» ·Ó·‰ËÌÔÛȇÂÈ Î·È Û¯ÔÏÈ¿-
˙ÂÈ ¯Ï¢·ÛÙÈο ÔÏfiÎÏËÚ· ÔÈ‹Ì·Ù·
ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘, ÂÓÒ Ô ı·ÙÚÈÎfi˜ Î·È ÏÔÁÔ-
Ù¯ÓÈÎfi˜ ÎÚÈÙÈÎfi˜ Mȯ·‹Ï PÔ‰¿˜ ·Ó·-
ÚˆÙÈ¤Ù·È ·fi ÙȘ ÛًϘ ÙÔ˘ «EÏ¢ı¤-
ÚÔ˘ B‹Ì·ÙÔ˜» Ì‹ˆ˜ Ô ÔÈËÙ‹˜ ›ӷÈ...
Ê·ÚÛ¤Ú. O AÈÌ. XÔ˘ÚÌÔ‡˙ÈÔ˜, Ù¤ÏÔ˜,
·ÔÊ·Û›˙ÔÓÙ·˜ Ó· χÛÂÈ ÙË ÛȈ‹
ÙÔ˘, ‰ËÌÔÛȇÂÈ ÛÙËÓ «K·ıËÌÂÚÈÓ‹»
¤Ó· ·Ì‹¯·ÓÔ ÎÚÈÙÈÎfi ÛËÌ›ˆÌ· fiÔ˘
·Ú·‰¤¯ÂÙ·È fiÙÈ «·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔÓ ËıÂ-
ÏË̤ÓÔ Î˘ÎÂÒÓ· ÙˆÓ Ï¤ÍˆÓ... ÎÔÌÌ¿-
ÙÈ· ÂÓÙ˘ÒÛÂˆÓ ‰›‰ÔÓÙ·È Ì ÙÔÓ ÈÔ
·Ó¿Ï·ÊÚÔ Î·È ¯·ÚÈو̤ÓÔ ÙÚfiÔ».
øÛÙfiÛÔ, ÙÔ ÙÂÏÈÎfi Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· ·Ó·-
·Ú¿ÁÂÈ ÙÔ˘˜ ÎÔÈÓÔ‡˜ ÙfiÔ˘˜ Ô˘ ¤¯ÂÈ
‹‰Ë ‰È·Ù˘ÒÛÂÈ Ë ÎÚÈÙÈ΋ Û¯ÂÙÈο ÌÂ
ÙÔÓ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌfi ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ·
ÙˆÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓˆÓ ¯ÚfiÓˆÓ.
§ÔÁÔÙ¯ÓÈ΋ Ê¿ÚÛ·
Ö˜, Ë ÎÔÚ˘Ê·›· ·ÓÙ›‰Ú·ÛË ÛÙËÓ ÂÌ-
Ê¿ÓÈÛË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌÔ‡
¤ÌÂÏÏ ӷ ÁÚ·Ê› ÙÔÓ OÎÙÒ‚ÚÈÔ ÙÔ˘
1940. TfiÙ ΢ÎÏÔÊÔÚ› ÌÈ· ÌÈÎÚ‹ ÔÈ-
ËÙÈ΋ Û˘ÏÏÔÁ‹ Ì ٛÙÏÔ «E‰Ú„ ٷ
fiÛÙڷη ÙˆÓ ‰Èı˘Ú¿Ì‚ˆÓ», Ô˘ ˘Ô-
ÁÚ¿ÊÂÙ·È ·fi ÙË «ÛÔ˘ÚÚ·ϛÛÙÚÈ·
ÔÈ‹ÙÚÈ·» T·˘Ú›· ™ÔʤÓÎÔ˘. H Û˘ÏÏÔ-
Á‹ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ‰ÂηÙÚ›· ÔÈ‹Ì·Ù·
Ù· ÔÔ›· ÌÈÌÔ‡ÓÙ·È, ÂÈÙ˘¯Ò˜ ÔÊ›-
ÏÔ˘Ì ӷ ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÔ˘ÌÂ, ÙËÓ ÁÚ·Ê‹
Ù˘ «Y„Èη̛ÓÔ˘». °È· Ó· ÌËÓ ˘¿Ú-
¯ÂÈ, Ì¿ÏÈÛÙ·, Î·È Ë ·Ú·ÌÈÎÚ‹ ·ÌÊÈ‚Ô-
Ï›·, ˆ˜ ÌfiÙÔ Ù˘ Û˘ÏÏÔÁ‹˜ ÂÈϤÁÔÓÙ·È
‰˘Ô ÛÙ›¯ÔÈ ÙÔ˘ AÓ‰Ú¤· EÌÂÈÚ›ÎÔ˘. H
¤Î‰ÔÛË ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÚÔοÏÂÛ ۈ-
Ú›· ·ÓÙȉڿÛˆÓ, ·ÊÔ‡ ÂÚÌËÓ‡ıËÎÂ
ˆ˜ ÌÈ· ‰˘Ó·ÌÈ΋ Â·ÓÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙÔ˘
ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌÔ‡. ¢Âο‰Â˜
ÂÈÎÚÈÙÈο Î·È Û·ÙÈÚÈο ÛËÌÂÈÒÌ·Ù·
›‰·Ó ÙÔ Êˆ˜ ÛÙÔÓ ËÌÂÚ‹ÛÈÔ T‡Ô
·Ì¤Ûˆ˜, ¤ÂÈÙ· ·fi ÙËÓ Î˘ÎÏÔÊÔÚ›·
ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘. M¤¯ÚÈ Ô˘ Ô Î·Ï‡ÙÂÚ·
ÏËÚÔÊÔÚË̤ÓÔ˜ I. M. ¶·Ó·ÁȈÙfi-
Ô˘ÏÔ˜ ·Ó¤Ï·‚ ӷ ·ÔηٷÛÙ‹ÛÂÈ Ù·
Ú¿ÁÌ·Ù· Î·È Ó· ·Ôηχ„ÂÈ ·˘Ù‹Ó
ÙËÓ ÚˆÙfiÙ˘Ë ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋ Ê¿ÚÛ·:
«M· Â›Ó·È Î·ÈÚfi˜ È· Ó· ÛÙ·Ì·Ù‹ÛÔ˘Ó
Ù· ·ÛÙ›·... H T·˘Ú›· ™ÔʤÓÎÔ˘ ‰ÂÓ Â›-
Ó·È ·Ú¿ Ë Î. ™ÔÊ›· KÂÓÙ·‡ÚÔ˘ (OÈÎÔ-
ÓÔÌ›‰Ë), Ô˘ ÙÚ·ÁÔ˘‰Â› ÙfiÛÔÓ ˆÚ·›·
Î·È Ô˘ ÁÚ¿ÊÂÈ ÙfiÛÔ ÏÔÁÈΤ˜ Î·È ÙfiÛÔ
ηϿ ÏËÚÔÊÔÚË̤Ó˜ ÌÔ˘ÛÈÎÔÎÚÈÙÈ-
Τ˜. K·È «T· fiÛÙڷη ÙˆÓ ‰Èı˘Ú¿Ì-
‚ˆÓ» ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ·Ú¿ ÌÈ· Ú·Á-
Ì·ÙÈο ÂÙ˘¯Ë̤ÓË ·Úˆ‰›· ÙÔ˘ Û˘Ú-
Ú·ÏÈÛÌÔ‡, Ô˘ ‹Úı ÛÙËÓ ÒÚ· Ù˘,
ÁÈ· Ó· Ù·Ú¿ÍË Î¿ˆ˜ Ù· ÏÔÁÔÙ¯ÓÈο
Ì·˜ ÓÂÚ¿».
H Û˘˙‹ÙËÛË ÁÈ· ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙÔ˘
ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌÔ‡ ‰ÂÓ ÂÚÈÔÚ›-
ÛÙËΠ‚‚·›ˆ˜ ÛÙȘ ÛًϘ ÙˆÓ ÂÊËÌÂ-
Ú›‰ˆÓ Î·È ÙˆÓ ÂÚÈÔ‰ÈÎÒÓ. ™ÙËÚÈÁ̤ÓÔÈ
ÛÙȘ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Ô˘ ·Ú·ı¤ÙÔ˘Ó Ù·
ΛÌÂÓ· Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÌÔÚԇ̠·ÛÊ·-
ÏÒ˜ Ó· ˘Ôı¤ÛÔ˘Ì ˆ˜ ˘‹ÚÍ ·Á·-
Ë̤ÓÔ ı¤Ì· Î·È ·ÓÂÍ¿ÓÙÏËÙË ËÁ‹
ÎÂÊÈÔ‡ Û fiÏ· Ù· ÊÈÏÔÏÔÁÈο Û·ÏfiÓÈ·.
EÂÈÙ· ¤Ú·Û ÛÙÔ ı¤·ÙÚÔ Î·È, οˆ˜
·ÚÁfiÙÂÚ·, ÛÙÔÓ ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ¿ÊÔ. ¶ÔÏÏ¿
ÓÔ‡ÌÂÚ· Ù˘ ÚÔÔÏÂÌÈ΋˜ ÂÈıÂÒÚË-
Û˘ (·fi Ù· ÔÔ›·, ‰˘ÛÙ˘¯Ò˜, ÂÏ¿¯ÈÛÙ·
ÛÒ˙ÔÓÙ·È Û‹ÌÂÚ·) ›¯·Ó ÛÙfi¯Ô ÙÔÓ
˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌfi Î·È ÙÔ˘˜ ÂÎÚÔÛÒÔ˘˜
ÙÔ˘, ÂÓÒ, ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ Ù‡Ô˘˜ Ô˘
‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó ÔÈ Ê·ÚÛÔΈ̈‰›Â˜ ÙÔ˘
ÏÂÁfiÌÂÓÔ˘ ÂÌÔÚÈÎÔ‡ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÈÓË-
Ì·ÙÔÁÚ¿ÊÔ˘ Â›Ó·È Ô Ù‡Ô˜ ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹
Ô˘ ÂÚÈʤÚÂÙ·È ··ÁÁ¤ÏÏÔÓÙ·˜ ·Û˘-
Ó·ÚÙËۛ˜. O Bã ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ˜ ¶fiÏÂÌÔ˜,
Ô˘ ·Ú¤Û˘Ú ÛÙË ‰›ÓË ÙÔ˘ Î·È ÙËÓ
EÏÏ¿‰·, ‹Úı ӷ ·Ì‚χÓÂÈ fiϘ ·˘Ù¤˜
ÙȘ ·ÓÙÈı¤ÛÂȘ, ηıÒ˜ ÊÈÏÔÏÔÁÈΤ˜ ‰È·-
Ì¿¯Â˜ Ù¤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó·
¤ÌÔÈ·˙·Ó ÂÚÈÙÙ¤˜ ÔÏ˘Ù¤ÏÂȘ. H ·ÓÙ›-
‰Ú·ÛË fï˜ ÛÙÔÓ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌfi Û˘ÓÂ-
¯›ÛÙËÎÂ Î·È ÛÙË ÌÂÙ·ÔÏÂÌÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô
Î·È ¯ÚÂÈ¿ÛÙËΠӷ ÂÚ¿ÛÔ˘Ó ÔÏÏ¿
¯ÚfiÓÈ· ÁÈ· ÙË ÊÈÏÔÏÔÁÈ΋ ηٷ͛ˆÛË
ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ Î·È ÙËÓ ·ÔηٿÛÙ·ÛË
ÙˆÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÒÓ ÙÔ˘.

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 7 I O Y § I O Y 2 0 0 2 31
 Tο περιοδικ «Yπερεαλισμ ς A´»
Õ Eργο του Antoine Mayo
(Aντνη Mαλλιαρ κη), που
ζησε και πθανε ως μπομ, σαν
γνσιο παιδ της Mεσογεου, με
μιαν αγ πη για την περιπτεια
και μιαν ασγαστη ποιητικ
δι θεση για την αληθιν ζω
των πραγμ των.

ÙȤ˜ Ì¿˙˜ Î·È ·ÛΛ ÏÔÁÔÎÚÈÛ›· ÛÙÔÓ T‡Ô Î·È ÛÙ·

Tου A §Œ•∞¡¢ƒ√À A ƒ°Àƒÿ√À
Iστορικο - Kριτικο Λογοτεχνας
Î·È ·ÚÈÛÙÂÚ¤˜ ÙÔ˘ ÂΉfiÛÂȘ, ÙÔÓ «°ÎÔ‚fiÛÙË», ‰ÂÓ
‹Ù·Ó ‚¤‚·È· Ù˘¯·›Ô, ·Ó ı˘ÌËıԇ̠ÙȘ οÔÙ ÛÙÂ-
Ó¤˜ Û¯¤ÛÂȘ ÙˆÓ °¿ÏÏˆÓ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÙÒÓ Ì ÙÔ ÔÏÈ-
ÙÈÎfi ΛÓËÌ· Ù˘ AÚÈÛÙÂÚ¿˜. H ·ÔÚ›· ÁÈ·Ù›, ÌÂÛÔ‡-
Û˘ Ù˘ ‰ÈÎÙ·ÙÔÚ›·˜ ÙÔ˘ 1936, ÂÈÙÚ¤ÂÙ·È Ó· ΢-
‚È‚Ï›· (¤¯ÂÈ ··ÁÔÚ‡ÛÂÈ fiÏ· Ù· «·ÚÈÛÙÂÚ¿» ‚È‚Ï›·
Î·È Â›Û˘, fiˆ˜ ͤÚÔÌÂ, ÙËÓ ·Ó·ÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ ÔÓÔÌ¿-
ÙˆÓ ÙÔ˘ B¿ÚÓ·ÏË Î·È ÙÔ˘ K·Ú‚Ô‡ÓË ÛÙȘ ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜
Ô˘ ÁÚ¿ÊÔ˘Ó) ÔÈÔ˜ Ô ÏfiÁÔ˜ Ó· ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È (οÓÔ-
ÓÙ·˜ ÙÔÓ ¿ÁÚÈÔ) Ì ÂÚÈıˆÚȷο Ê·ÈÓfiÌÂÓ·;
N· ÛËÌÂȈı› ·ÎfiÌË, ÁÈ· Ó· ηٷ‰Âȯı› Ë ·ÓÙ›-
ÏË„Ë ÙˆÓ ÏÔÁÔÎÚÈÙÒÓ, fiÙÈ Ë Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙÔ˘˜ ·¤-
Ó·ÓÙÈ Û ¤Ó· ÂÚÈÔ‰ÈÎfi Ô˘ Ù˘ÒÓÂÙ·È Û 500 ·ÓÙ›-
Ù˘· («T· Ó¤· °Ú¿ÌÌ·Ù·») ‹Ù·Ó ·Ó¿ÏÔÁË: ·‰È·ÊÔ-
ÚÔ‡Û·Ó. AÓÙ›ıÂÙ·, Û ¤Ó· ‚‰ÔÌ·‰È·›Ô ÂÚÈÔ‰ÈÎfi ÌÂ-
Á¿ÏÔ˘ Û¯‹Ì·ÙÔ˜ Ô˘ Ë Î˘ÎÏÔÊÔÚ›· ÙÔ˘ ¤ÊÙ·Û ÙÂÏÈ-
ο ÛÙȘ ÔÎÙÒ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ʇÏÏ· –«NÂÔÂÏÏËÓÈο °Ú¿Ì-
Ì·Ù·» (ÚÔÊ·ÓÒ˜ ‰ÂÓ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ¤Ó· ÂÚÈıˆÚÈ·-
Îfi ¤ÓÙ˘Ô)– Ë ›ÂÛË Ù˘ ÏÔÁÔÎÚÈÛ›·˜ ‹Ù·Ó ÌÂÁ¿ÏË
Î·È ¤ÊÙ·Û ÛÙÔ ÛËÌÂ›Ô Ó· ··ÁÔÚ‡ÛÂÈ ÙËÓ Î˘ÎÏÔ-
ÊÔÚ›· ÂÓfi˜ Ù‡¯Ô˘˜ Î·È ¤ÎÙÔÙ –ˆ˜ ·ÓÙ›ÔÈÓ·– ÙËÓ
·Ó·ÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ÔÓfiÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ‰È¢ı˘ÓÙ‹.
N· ˘Ôı¤ÛÔÌ fiÙÈ Ï›ÁÔ ·ÚÁfiÙÂÚ·, ÙÔ 1940, Ù· Ú¿Á-
Ì·Ù· ¤¯Ô˘Ó ÂÏ·ÊÚÒ˜ ÌÂÙ·‚ÏËı› Î·È ˆ˜ Ë ÔÏÈÙÈ΋
Ô˘ ¿ÛÎËÛ·Ó «T· N¤· °Ú¿ÌÌ·Ù·» ›¯Â ‰ÒÛÂÈ Î·Ú-
Ô‡˜, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ Û˘ÓÂ¿ÁÂÙ·È ÙËÓ ÂÏ·ÊÚ¿ ÌÂÙ·Ùfi-

A ƒÃŒ˜ º∂μƒ√À∞ƒÿ√À ÙÔ˘ 1938 ΢ÎÏÔÊÔÚ› ·fi

ÙÔÓ ÂΉÔÙÈÎfi Ô›ÎÔ «°ÎÔ‚fiÛÙË» Ô ÙfiÌÔ˜ YÂÚÂ-
·ÏÈÛÌfi˜: Aã, Ì ʈÙÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ MÚÂÙfiÓ ·fi
ÙÔÓ ‰È¿ÛËÌÔ ÊˆÙÔÁÚ¿ÊÔ Man Ray Î·È ÛÙËÓ ÚÒÙË
ÛÂÏ›‰· ÙÔ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘, οو ·fi ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ «O ÔÚÈÛÌfi˜
ÙÔ˘ ˘ÂÚ·ÏÈÛÌÔ‡», ·Ú·Ù›ıÂÓÙ·È ÔÚÈṲ̂ӷ ÛËÌ›·
·fi ÙÔ M·ÓÈʤÛÙÔ ÙÔ˘ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘ MÚÂÙfiÓ.
EÚfiÎÂÈÙÔ ÁÈ· ¤Ó· ‚È‚Ï›Ô Ì ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂȘ ÎÂÈ̤ӈÓ
Í¤ÓˆÓ ˘ÂÚÚ·ÏÈÛÙÒÓ Ô˘ ÛÎfi¢ ӷ ‰Â›ÍÂÈ ÙÔ Â‡-
ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜. ™˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ: ÔÈ‹Ì·Ù· ÙÔ˘
André Breton ÌÂÙ¤ÊÚ·˙Â Ô AÓ‰Ú¤·˜ EÌÂÈÚ›ÎÔ˜, ÙÔ˘
René Crevel Ô ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˜ OÚ¤ÛÙ˘ K·Ó¤ÏÏ˘, ÙÔ˘
Salvador Dali Ô ¢ËÌ‹ÙÚ˘ K·Ú·¿ÓÔ˜, ÙÔ˘ Paul
Éluard Ô O‰˘ÛÛ¤·˜ EχÙ˘, ÙÔ˘ Georges Hugnet ηÈ
ÙÔ˘ Guy Rosey Ô £·Ï‹˜ PËÙÔÚ›‰Ë˜, ÙÔ˘ Benjamin
Péret Î·È Ù˘ Gisèle Prassinos Ô N›ÎÔ˜ K·Ï·Ì¿Ú˘
Î·È ÙÔ˘ Tristan Tzara Ô N›ÎÔ˜ EÁÁÔÓfiÔ˘ÏÔ˜.
TÔ fiÙÈ Ë ¿Ù˘Ë ÔÌ¿‰· ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ ˘ÂÚÚ·ÏÈ-
ÛÙÒÓ ‰È¿ÏÂÍ ¤Ó·Ó Ô›ÎÔ ÁÓˆÛÙfi ÁÈ· ÙȘ ÚÔԉ¢ÙÈΤ˜
ÎÏÔÊÔÚ› ¤Ó· ·Ó·ÙÚÂÙÈÎfi ¤ÓÙ˘Ô Â›Ó·È ¿ÛÙÔ¯Ë ÁÈ·
ÙÔ˘˜ ·Ú·Î¿Ùˆ ÈÛ¯˘ÚÔ‡˜ ÏfiÁÔ˘˜: MÔÚ› Ó· ÌËÓ Í¤-
ÚÔÌ Û fiÛ· ·ÓÙ›Ù˘· ΢ÎÏÔÊfiÚËÛÂ Ô YÂÚ·ÏÈ-
ÛÌfi˜ Aã, ÁÓˆÚ›˙ÔÌ fï˜ fiÙÈ Ù· ·Ó¿Ù˘· ÙÔ˘ EχÙË
΢ÎÏÔÊÔÚÔ‡Ó Û 50 ·ÓÙ›Ù˘· ÂÎÙfi˜ ÂÌÔÚ›Ô˘, ÙÔ˘
K·Ï·Ì¿ÚË ÙÔ ™˘Ì‚fiÏ·ÈÔ Ì ÙÔ˘˜ ‰·›ÌÔÓ˜ Û 30 ·ÓÙ›-
Ù˘· Â›Û˘ ÂÎÙfi˜ ÂÌÔÚ›Ô˘, Ë Y„ÈοÌÈÓÔ˜ ÙÔ˘
EÌÂÈÚ›ÎÔ˘ Û 50 ·ÓÙ›Ù˘· ÂÎÙfi˜ ÂÌÔÚ›Ô˘ Î·È 150
ÛÙÔ ÂÌfiÚÈÔ (Ô˘ ·ÁÔÚ¿ÛÙËÎ·Ó ·fi ÂÚȤÚÁÂÈ· Ïfi-
Áˆ ÙÔ˘ ıÔÚ‡‚Ô˘ Ù˘ ‰È¿ÏÂÍ‹˜ ÙÔ˘), ÙÔ MËÓ ÔÌÈÏ›ÙÂ
ÂȘ ÙÔÓ Ô‰ËÁfiÓ ÙÔ˘ EÁÁÔÓfiÔ˘ÏÔ˘ Û 200 ·ÓÙ›Ù˘·,
Î·È Û˘ÁÎÚÈÙÈο (·Ó Î·È Ë ‰È¿˙¢ÍË ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÚÔÊ·-
Ó‹˜) ÙÔ˘ ™ÂʤÚË Ë ™ÙÚÔÊ‹ Û 200 ·ÓÙ›Ù˘·, H ÛÙ¤Ú-
Ó· Û 50 ÂÎÙfi˜ ÂÌÔÚ›Ô˘ Î·È ÙÔ M˘ıÈÛÙfiÚËÌ· Û 150
·ÚÈıÌË̤ӷ ·ÓÙ›Ù˘·. XˆÚ›˜ Ó· Ê·Ó› ·Ú¿ÍÂÓÔ
ÛÙÔÓ ÛËÌÂÚÈÓfi ÂÓËÌÂڈ̤ÓÔ ·Ó·ÁÓÒÛÙË, Ô ˘ÂÚÚÂ-
·ÏÈÛÌfi˜ Î·È Ô ÌÔÓÙÂÚÓÈÛÌfi˜ Û ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ÌÂÙÚ‹-
ÛÂȘ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ÂÚÈıˆÚȷο Ê·ÈÓfiÌÂÓ·. ™˘ÓÂÒ˜,
¤Ó· ηıÂÛÙÒ˜ Ô˘ ı¤ÏÂÈ Ó· ·¢ı‡ÓÂÙ·È ÛÙȘ Ï·-
ÈÛË Ù˘ ÚÔÛÔ¯‹˜ ÙÔ˘ ·Ó·ÁÓˆÛÙÈÎÔ‡ ÎÔÈÓÔ‡; EÙÛÈ,
ÙÔ˘ ™ÂʤÚË ÙÔ TÂÙÚ¿‰ÈÔ Á˘ÌÓ·ÛÌ¿ÙˆÓ (M¿ÚÙÈÔ˜ 1940),
Ù˘ÒÓÂÙ·È Û 356 ·ÓÙ›Ù˘·, ÙÔ HÌÂÚÔÏfiÁÈÔ Î·Ù·ÛÙÚÒ-
Ì·ÙÔ˜ (AÚ›ÏÈÔ˜ 1940) Û 317 ·ÓÙ›Ù˘· Î·È Ù· ¶ÔÈ‹Ì·-
Ù· (M¿ÈÔ˜ 1940) Û 525. H Û˘ÁÎÂÓÙÚˆÙÈ΋ ¤Î‰ÔÛË ÙÔ˘
EχÙË ¶ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌÔ› (Ù¤ÏÔ˜ ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘ ÙÔ˘ 1939)
΢ÎÏÔÊÔÚ› Û 100 ·ÓÙ›Ù˘· ÂÎÙfi˜ ÂÌÔÚ›Ô˘ Î·È 200
ÁÈ· ÙÔ ÂÌfiÚÈÔ. B¤‚·È·, ÙÔ fiÙÈ Ô ™ÂʤÚ˘ ·˘ÙÔÏÔÁÔ-
ÎÚ›ÓÂÙ·È ÌË ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ ÛÙÔ HÌÂÚÔÏfiÁÈÔ Î·Ù·-
ÛÙÚÒÌ·ÙÔ˜ ÙÔ Ô›ËÌ· «TÂÏÂ˘Ù·›· ̤ڷ», fiˆ˜ ·Ó·Ê¤-
Ú·Ì ÚÔËÁÔ˘Ì¤Óˆ˜, ÌÔÚ› ·ÏÒ˜ Ó· ÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙÔ
fiÙÈ Î·Ù›¯Â ˘‡ı˘ÓË ı¤ÛË Î·È Ô ›‰ÈÔ˜ ıˆÚÔ‡Û Â›-
ÌÂÌÙÔ, ËıÈο, Ó· ÙËÓ ˘ÔÓÔ̇ÛÂÈ.
™∏ª∂ÿø™∏ «E¶ΔÕ Hª∂ƒfl¡»:
Aπσπασμα απ το πρσφατο δίτομο έργο του Aλέξαν-
δρου Aργυρίου «Iστορία της ελληνικής λογοτεχνίας» – και
η πρσληψή της στα χρνια του Mεσοπολέμου (1918-1940),
εκδ. «Kαστανιώτης».

32 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 7 I O Y § I O Y 2 0 0 2