DOSDOS, SHARA ROSE C MARCH 31, 2023

BAEL 2-1 4:30-6:00 (MW)

I. Paired-task Activity.

Comparative Analysis of John Danté's "Sum-okon Ta Ang Mangitngit Nga

Lasang" and Januar E. Yap's "Sugilagming: Sa Dihang Naithan sa Sunoy Si 'Day

Wena"

Ang duha ka piyesa managlahi sa termino sa ilang mga tema, tono, pinulongan,

hulagway ug estraktura. "Sugilagming: sa dihang naithan sa sunoy si day wena" maoy

usa ka balak sa pagsaysay mahitungod sa panag-istoryahanay tali sa duha ka babaye,

samtang ang "Sum-okon ta ang mangitngit nga lasang" kay usa ka deskriptibo nga

balak mahitungod sa kangitngit sa lasang.

"Sugilagming: sa dihang naithan sa sunoy si ‘day wena" adunay gaan ug kataw-anan

nga tono, nga gipahayag pinaagi sa paggamit sa Cebuano nga kolokyal nga pinulongan

ug slang.Ang balak gi-istruktura isip usa ka dayalogo tali sa duha ka mga silingan, uban

ni Day Wena nga nakigbahin sa tsismis mahitungod sa ilang panag-uban, si Day Pura.

Ang mga hulagway nga gigamit sa balak prangka ug realistiko, nga walay komplikado o

gipalapdan nga mga metapora. Ang istruktura sa balak naa sa mga stanza nga lainlain

ang gitas-on, nga wala’y regular nga sumbanan.

Sa kasukwahi, ang "Sum-okon ta ang mangitngit nga lasang" adunay seryoso ug

mahunahunaon nga tono, nga gipaabot pinaagi sa paggamit sa pormal nga

pinulongang Tagalog. Ang balak gi-istruktura isip usa ka serye sa mga hulagway nga

naghulagway sa kangitngit ug mga kapeligrohan sa lasang, ug ang panginahanglan sa

paglaum ug paglahutay sa pagbuntog niini. Ang mga hulagway nga gigamit sa balak

adunahan ug makapukaw, nga adunay mga metapora ug personipikasyon nga gigamit

sa paghimo og usa ka tin-aw nga hulagway sa lasang. Ang balak usa ka

pagpamalandong sa kangitngit ug kawalay kasiguruhan sa kinabuhi, ug ang pagpangita

sa kaluwasan. Gisulat kini sa usa ka liriko ug metapora nga estilo, nga adunay usa ka

masulub-on ug mahunahunaon nga tono. Ang balak naggamit ug natural nga mga

hulagway ug mga simbolo, sama sa kalasangan, kahayag, ug kangitngit, aron ipaabot

ang mga tema niini. Sa termino sa istruktura, ang una nga piraso gisulat sa mga

parapo, samtang ang ikaduha gibahin sa mga estansa.

Ang duha ka mga balak naggamit og pinulongan ug mga hulagway sa pagpasabot sa

kahulogan, apan ilang gibuhat kini sa lain-laing mga paagi. "Sugilagming: sa dihang

naithan sa sunoy si ‘day wena" naggamit ug kolokyal nga pinulongan ug realistiko nga

paghanduraw aron ihulagway ang panag-istoryahanay tali sa duha ka silingan, ug aron

ipasiugda ang kataw-anan ug gamay nga aspeto sa tabi. Ang "Sum-okon ta ang

mangitngit nga lasang", sa laing bahin, naggamit og pormal nga pinulongan ug

adunahan nga mga metapora aron makamugna og kahimtang sa kapeligrohan ug

kawalay kasigurohan, ug paghatag og gibug-aton sa panginahanglan sa paglaum ug

determinasyon.

Sa katingbanan, samtang ang duha ka mga balak nag-usisa sa kasinatian sa tawo, sila

lahi kaayo sa ilang pamaagi, tono, sinultihan, imahe, ug istruktura. "Sugilagming: sa

dihang naithan sa sunoy si 'day wena" naggamit ug gaan ug kataw-anan nga tono sa

paglarawan sa panag-istoryahanay sa duha ka silingan, samtang ang "Sum-okon ta ang

mangitngit nga lasang" nagkinahanglan og mas seryoso ug mapalandong nga tono sa

paghulagway sa mga kapeligrohan ug kawalay kasiguruhan sa lasang.

II. Individual Task Activity

Sum-okon Ta Ang mangitngit nga lasang

—JOHN DANTÉ

Ania kita sa mangitngit nga lasang.

Dala ko ang iwag sa lutikon tang dalan.

Gibairan mo ba’g taman nang

Imong hinagiban?

Dali, hulbota... Ania’y baknit nga gaali

Pag-amping sa tunob.

Anaa’y lumot, madakin-as ka;

Dili kasaligan ning lutikon tang dalan

Ilawom sa mga kahoy

Ilawom sa way kahumanang ulan.

Dinhi sa silong sa sambong sa lasang

Ang mga gamot ug balagon

Nga gatuiris, nagsaplid;

Buot kitang babagan sa gipangita tang kaluwasan.

Sa unahan, sa unahan

Anaa ang walog sa kasalbaran!

Kupti og taman nang paglaom sa imong dughan.

Wala’y makatuang sa kalayo sa atong tinguha.

 Unsa nang taknaa? Gabii na ba?

Dugay nang gabii dinhi sa lutikon tang dalan.

Ang singot ug ang tumog, ang ulan, ang ulan...

Sakmiton ta gayod ang atong kaluwasan.

Paghinay, ayawg lihok!

Sa bato, nagpanago!

Gituklo ko kaganina, wala tika pahibaw-a.

Ayaw na’g kabalaka, magpadayon da kita.

Ayaw gayod buhii kanang sapot kong

Gikuptan mo— Ay! Dili kana tambag sa maas.

Buhi kanako! Duol na kita sa kagawasan;

Natapos na ang mino.

Hain tong imong hinagiban? Ambi,

Dawata ra ning sulo.

Padayon, lakaw sa unahan!

Anaa na ang gikahinaman tang

Walog sa kasalbaran.

1. "Gaali" - Ang gaali kay usa ka linanggikitan nga nanggikan sa Dugokang Pulong nga

ali. Kini naporma pinaagi sa pagdungag og unanggikit nga 'ga-'. Ang pulong nga gaali

nagpasabot nga 'nagbabag' o 'gibabagan'. Ang iglalanggikit nga 'ga-' nagpakita nga

ang aksyon gihimo sa madali o dinalian. Samtang, ang "ali" nagpasabot nga "to come"

o "to arrive" sa Ingles.

2. "Pag-amping" - Ang pag-amping kay usa ka linanggikitan nga nanggikan sa

Dugokang Pulong nga amping. Kini naporma pinaagi sa pagdungag og unanggikit nga

'pag-' sa dugokang pulong. Ang pulong nga pag-amping nagpasabot nga ''to take care"

o "to be careful" sa Ingles, samtang ang amping nagpasabot nga "aron mapanalipdan"

o "magbantay" sa Sinugbuanong Binisaya.

3. "Buhii" - Ang buhii kay usa ka linanggikitan nga nanggikan sa Dugokang pulong nga

buhi. Kini naporma pinaagi sa pagdungag og ulhinggikit nga '-i' sa dugokang pulong nga

buhi. Ang iglalanggikit nga '-i' nagpaila nga kasamtangang gibuhat ang aksyon. Sa

ubang bahin, ang buhi nagpasabot nga 'life' o 'let go', samtang ang buhii nagpasabot

nga 'to let go' sa Ingles.

4. "Kasaligan" - Kini usa ka Bisaya nga pulong nga nagpasabot og "kasinatian" o

"kamatinud-anon." Kini nahimo pinaagi sa pagdugang sa unanggikit nga "ka-" ug

ulhinggikit nga "-an" sa ugat pulong nga "salig." Ang iglalanggikit nga "ka-" gigamit aron

ipakita ang ang abstrakto nga pulong o pangngalan . Sa pikas bahin, ang "salig"

nagpasabot og "pagtoo" o "pagdepinda."

5. "Ilawom"— Kini mao ang usa ka Panglantaw sa Bisaya nga nagpasabot sa "ubos" o

"ilawom." Kini nahiagi sa pagdugang og unanggikit nga "i-" sa ugat pulong nga "lawom."

Ang iglalanggikit nga "i-" gigamit aron pagpahibalo sa lugar o posisyon. Sa pikas bahin,

ang "lawom" nagpasabot nga "labaw" o "ubos."

6. "Makatuang"— Ang pulong nahimo pinaagi sa una talinggikit nga proseso. Ang

unanggikit nga 'ma-' ug talinggikit nga '-ka-' gidungag sa dugokang pulong nga 'tuang'

nga nagpasabot nga 'hunong'. Ang linanggikitan nga pulong nagpasabot nga

'makatungtong'.

7. "Mangitngit"— Ang pulong nga mangingit nanggikan sa dugukang pulong nga ngitngit

kun diin ang buot pasabot kay 'walay kahayag'. Kini gipun-an ug 'ma' nga usa ka

unanggikit aron ang linanggikitan nga pulong mahimo.

8. "Padayon"—Ang padayon kay usa ka linanggikitan nga nanggikan sa Dugokang

pulong nga dayon. Kini naporma pinaagi sa pagdungag og unanggikit nga 'pa'. Ang
pulong nga padayon nagpasabot nga 'continue' o 'keep going' sa Ingles, samtang ang

dayon nagpasabot nga 'to proceed" o "to continue."

9. "Hulbota"— Ang hulbota kay usa ka linanggikitan nga nanggikan sa Dugokang

pulong nga hulbot. Kini naporma pinaagi sa pagdungag og ulhinggikit nga '-a'. Ang

pulong nga hulbota nagpasabot nga 'kuhaon, kasagaran uban ang kusog o

paningkamot'.

10. "Kaganina" - Kini usa ka Bisaya Adberbyo nga nagpasabot nga "just now" o "a

moment ago" sa Ingles. Kini nga pulong nahimo pinaagi sa pagdugang og unanggikit

nga "ka-" sa ugat pulong nga "ganina." Ang iglalanggikit nga "ka-" gigamit aron ipakita

ang panahon.

11."Anaa" - Ang anaa kay usa ka linanggikitan nga nanggikan sa Dugokang pulong nga

naa. Kini naporma pinaagi sa pagdungag og unanggikit nga 'a-' sa dugokang pulong

nga naa. Ang iglalanggikit nga 'a' nagpaila nga kasamtangang gibuhat ang aksyon. Sa

ubang bahin, ang anaa nagpasabot nga ''there is', samtang ang naa nagpasabot nga

'there' sa Ingles.

12. "Nagsaplid" - Ang nagsaplid kay usa ka linanggikitan nga nanggikan sa Dugokang

pulong nga saplid. Kini naporma pinaagi sa pagdungag og unanggikit nga 'nag-' sa

dugokang pulong nga naa. Ang unanggikit nga "nag-" gigamit aron ipahibalo nga

nagpadayon ang panghitabo o kalihokan sa maong higayon.

13. "Babagan" - Kini usa ka Berbo sa Binisaya nga nagpasabot og "alihan". Kini gihimo

pinaagi sa pagdugang sa prefix nga "-an" ug ang ugat nga pulong nga "babag." Ang

iglalanggikit nga "-an" gigamit aron ipahibalo nga ang buhatan sa panghitabo negatibo.

Sa pikas nga bahin, ang "babag" nagpasabot og "pagpugong".

14. "Gipangita"— giporma pinaagi sa pagdugang sa unanggikit nga "gi-" ug sa ugat nga

pulong nga "pangita." Ang iglalanggikit nga "gi-" nagpahibalo nga ang aksyon sa Berbo
gibuhat ngadto sa obheto. Ang resulta nga pulong nga "gipangita" nagpasabot og

"pagpangita" o "pagpangita ug makit-an."

15. Kaluwasan - Kining pulong nahimo pinaagi sa pagdungag sa unanggikit nga "ka-"

sa ugat pulong nga "luwas" ug ulhinggit nga "-an". Kini nga proseso gitawag nga UNA

ULHINGGIKIT. Ang resultang pulong nga "kaluwasan" nagpasabot og "salvation" o

"redemption" sa Ingles.

16. Unahan - Kining pulong nahimo pinaagi sa pagdungag sa ulhinggikit nga "-han" sa

pulong ugat nga "una". Ang iglalanggikit nga "-an" nagtudlo sa usa ka lugar o

direksyon. Ang linanggikitan nga pulong nagpasabot nga "sa atubangan".

17. Kabalaka - Kini nga pulong nahimo pinaagi sa pagdugang sa dugokang pulong nga

"balaka" ug ang unanggikit "ka-". Ang iglalanggikit nga "ka-" nagtudlo nga ang pulong

nagtugot sa usa ka butang o tawo. Ang linanggikitan nagpasabot nga " worry" o

'anxious' sa Ingles.

18. Dawata - Kini nga pulong nahimo pinaagi sa pagdugang sa dugokang pulong nga

"dawat" ug ang ulhinggikit nga "-a". Ang hulagway nga "-a" nagtudlo nga ang pulong

anaa sa pangagamhanan nga porma, nga nagpasabot nga kini usa ka sugyot o hangyo.

19. Paglaom - Kini nga pulong nahimo pinaagi sa pagdugang sa unanggikit nga "pag-"

sa dugokang pulong nga "laom." Ang unlaping "pag-" nagtudlo nga ang pulong gigamit

aron mahimo nga pandayag.

20. Kalayo - Kini nga pulong nahimo pinaagi sa pagdungag sa unanggikit nga "ka-" sa

ugat pulong nga "layo." Ang ang iglalanggikit nga "ka-" nagpasabot nga ang pulong

nagtugot sa usa ka butang o tawo. Ang resulta nga pulong nga "kalayo" nagpasabot sa

"distansya".
21. Taknaa - Kini nga pulong nahimo pinaagi sa pagdugang sa ugat pulong nga "takna"

ug sa ulhinggikit nga "-a." Ang iglalanggikit nga "-a" nagpahiwat nga ang pulong anaa

sa imperatibong porma. Ang resulta nga pulong nga "taknaa" nagpasabot sa "marka

ang panahon" o "itakda ang oras."

22. Sakmiton - Kini nga pulong nahimo pinaagi sa pagdugang sa ulhinggikit nga "-on"

sa ugat pulong nga "sakmit." Ang iglalanggikit nga "-on" nagpahiwat nga ang pulong

nagtugot sa usa ka gamit o instrumento. Ang resulta nga pulong nga "sakmiton"

nagpasabot sa "pagpili gamit ang usa ka instrumento o butang."

23. Paghinay - Kini nga pulong nahimo pinaagi sa pagdugang sa unanggikit nga "pag-"

ug sa ugat pulong nga "hinay." Ang iglalanggikit nga "pag-" nagpahiwat nga ang pulong

gigamit aron mahimo nga Berbo. Ang resulta nga pulong nga "paghinay" nagpasabot sa

"pagpa-uyon" o "pagpakalma."

24. Gituklo - Kini nga pulong nahimo pinaagi sa pagdugang sa unanggikit nga "gi-" ug

sa root nga pulong nga "tuklo." Ang iglalanggikit nga "gi-" nagpahiwat nga ang aksyon

sa Berbo gihimo ngadto sa obheto. Ang resulta nga pulong nga "gituklo" nagpasabot sa

"kalit nga paak o pagpaak".

25. Magpadayon - Kini nga pulong nahimo pinaagi sa pagdugang sa unanggikit nga

"mag-" ug sa "-pa-" sa ugat pulong nga "dayon." Ang mga iglalanggikit nga "mag-" ug "-

pa-" nagpahiwat nga ang pulong nagtugot sa usa ka aksyon nga gihimo sa sabdyek .

Ang resulta nga pulong nga "magpadayon" nagpasabot sa "padayon" o "padayon nga

pagbuhat."