V. Nauka i technika ronologia larozytnego Egiptu a pod redakejg Eddy Bresciani. Daty preed 664 r.p.n.e. (poceatek astii saickie)) sa tylko orientacyjne i moga wahaé sie 0 wiele siecioleci 5500-3100 p.n.e. W epoce 5500 4000 istoryczne| powstaja rozne 4000 3500 Hokalne, rozwijaja sie state osady, Gerza 3500 3100 cechuje dzialalnogé rolnicza Okres Preteen mae 3185-2700 pance. Obejmuie pier Aynastic, 2 stolicg najpierw w This. Dzer 3095 3040 w Gornym Egipcie, a péénie) Wad2-Dzet 3040 3030 mfis, kite majdowalo si tam, rie Den 3030 2985, sie Gorny i Dolny Egipt. Pierwsza Adzib 2985 2975 fia (ok, 3185-2930) zostala zalozona = Semerchet 2975 2965 enesa. Zaloiycielem drugiej dynastii Kaa 2965 2930 130-2700) byl Hotepsechemui. Wrar linami pafsowa faraonw charakter 1 dynastia egipskie} zostaje ustalony; pa- Hotepsechernut 2930? st madzone priez jednego whdee, Nebra 2 2890 ‘jednocay| dwa krélestwa Gomego Nineczer 2890 2845 go Epiptu. W tym samym czasiepo- > 2845 > sie pismo hieroglificene. Sened 2 Hor Sechemib, ? Set Peribsen > Sfinks na tle piramid. 3185 3125 Chasechemui 2730 2700 (ok. 2350-2195) w ich piramidacl Pee eine w Sakkarze. Z punktu widzenia poli- tycznego wladza centralna zostala osla- biona na reece zarzadesw prowine}i 0-2630) jest Dzoser, pierwszy, kt6 wybudowaé kamienna pirami- IIT dynastia zwana piramida schodkowa Sanacht 2700 2680 arze) wediug projektu Imhote- Dzoser 2680 2660 Ostatni wladey IV dynastii (ok. Sechemchet 2660 2655 -2515), Cheops, Chefren i My- Chaba 2655 2650 nos, kazali sobie wybudowaé w Gi- Huni 2650 2630 Boby w formie piramid. V dynastia . 2510-2350) wywoddi sie z Helio- IV dynastia lis i jest Swiadkiem afirmacji kultu Snofru 2630 2609 ofica. Piramida Wenisa w Sak- Cheops 2605 2580 jest pierwsza, kt6ra ma Sciany Diedefre 2580 2570 podziernnych pokryte inskryp- Chefren 2570 > jagiczno-pograebowymi (Teksty > > ). Preyklad Wenisa zostal pod- Mykerinos 2535. 2515 nie) przez wladcow VI dynastii Szepseskaf 210? 129Starozytny Egipt Faraon Doser. See ea) Bog Piah. 130 V dynastia Userkaf 2510 2500 Sahure 2500 2490 Neferirkare-Kakai 2490-2480 Srepseskare 2480 2470 Neferefra 2470 2460 Niuserra 2460 2430 Menkhauhor 2430 2420 Diedkare Isesi 2420. 2380 Wenis 2380 2350 Ok. 2195-2064 pane. (iukie 2151 2040). Obejmuje dynastie VII-IX. W Egipeie panuje chaos. polityemy i spolecany, ludy azjatyckie osiedlaig sig w Delcie Nilu. W tym czasie w’Tebach obejmuje raady dynastia Mentuhotepa (XT dynastia, ok. 2137-1994), ktdra za- ezyna jednoczy¢ kraj i razpoczyna okres nazywany Srednim Pafstwem. VO-VIII dynastia 2195 (w due} miere panujace rownoczesnie) 2160 Ok. 2064-1797 (iakie 2040-1750). Obejmuje ostatnich wladeow XI dyna- stii do XII dynastii (ok. 1994-1797) Krélowie z XII dynastii pochodzenia te- bafiskiego przenosea stolice do Liszt ww Fajum; tereny zostaja poddane me- lioracji i rozkwitaja. Rody Sezostrisow i Amenemhat6w prowadza Egipt do szezytowego okresu, w ktorym pano- wal porzadek wewnetreny, spoleceny iekonomicany, ido migdrynaradoweso prestiau w Agji i w Nubii. Ostatnie dziesigciolceia panowania XII dynastii niestety charakteryzuja sig podzialami wewnetrznymi i slabos. (takie 1750- zyna sig wraz 2 XII] dynastia 1660). Egipt pozostaje pod panowaniem Hyksosow (XV-XVI dyna stie) pochodzacych 2 Bliskiego Wscho- du, ktérzy preenosza stolice do Awaris wwe wschodniej Delcie. Po cigzkich wo} nach wladey Teb (XVII dynastia ok. 1634-1543) wypieraja Hyksoséw i roz- poczynaja ponowne jednoczenie kraju. XIII dynastia Auibra Har Chendier 1795 1660 VI dynastia Teti Userkara Pepi I Merenra I Pepi I Merenca Il Nitokris IK-X dynastic Cheti I Neferkare Cheti Il Uachare Cheti Il] Merikare XI dynastia tebafiske 2127 2064 (panujaca w Tebach) Antef | > ntef I 2 Antef Ill 2064 XI dynastia tebaiska (panujaea w zjednoczonym Egipcie) Mentuhotep I 2064 2013 Mentuhotep II! 2013 2001 Mentuhotep IV 2001 1994 xi ‘Amenemhat | 1994 1964 Sezostris 1 1964 1919 Amenemhat II 19191881 Sezostris Il 18811873 Sezostris III 1872 1854 Amenemhat II] 1853 1809 Amenemhat IV 1809 1800 Nofrusobek 18001797 Neferhotep I Sobekhotep IV XIV dynastia XV-XVI dynastia (hyksoska) Salitis Bnon Chian Jannas Apophis Chamudi 1750 1660 1660 1543#3-1078 p.n.e. (iakée 1540- |. Obejmuje dynastic XVILI-XX. Dy 3 (1543-1292) to tacy slawni wie jak: krolowa Hatszepsut, Tot- Amenhotep Ill, Amenhotep IV- Tutanchamon, Stolica sa Te- sto ogolnopanstwowego boga a, ktérego kultowi usilowal prac- tawit sie faraon Amenhotep 1V-Ech- {(okres tak zwane} .reformy amar- gi). Okres, w ktGrym w Dolinie ‘aaczynaja powstawac pierwsze jonéw, na zack breegu Ni- iwho Teb. Seti i Ramzes Ito faraonowie z XIX dynastii 1186). Nowa rezydencja, Pi- ‘staje zbudowana we wschod- Po bitwie pod Kadesz (ktora si¢ w 5. roku panowania Ram- stosunki Egiptu z krolestwem ftbw staja sie pokojowe, bowiem ssiena traktacie, hry podpisano +. XX dynastia (ok. 1188-1078) w Nowym Pafstwie. Ram- dpiera inwazje Ludéw Morskich Pod koniec dynastit pojawiaja pproblemy ckonomicane i poli he; w Tebach ma miejsce pierwszy pomnikow udokumentowany w sta- Swiecie. 1543, 1518 I 1517 1497 1496 1483 O pe. Tak wana Epoka ma obejmuje dynastic XXI-XXX. Sio- IXI dynastii (ok. 1069-945) bylo Delcie, gezie odnaleziono gro- ondw. Tanis konkurowalo 7 Te- JKtore byty stolica Gornego Egip- onowie z dynastii XXIL-XXIV rnarywany takze epoka libijska) dra si¢ od libijskich dowsdcow hh. XXV dynastia (ok. 760- snazywana takie etiopska, ponie- pt zostal zdobyty przez krolow ww Sudanie. Ksiaze 2 Sais, Psa- Tyuwalnia Egipt od Etiopw i zo- srym faraonem XXVI dyna- zwane| dynastii saickiej, ok Senachtenre 1634 1543 Sekenenre Kamose ‘Totmes II 1483 1480 Hatszepsut 1479. 1457 Totmes II 1479 1424 Amenhotep I 1424 1398 ‘Totes IV 13971387 Amenhotep IIT 1387 1348 Amenhotep IV-Echnaton 13481331 Semenchkare i Neferneferuaton 1334 1332/ 1328 ‘Tutanchamon, 1328 1318 Eje 1318 1314 Horemheb 1314 1292 ‘XIX dynastia Ramzes | 1292 Seti | 1290 Ramzes I 1279 Merenptah 1212 Seti Il Amenmesse Siptah ‘Tausret XX dynastia Setnacht 1188 1185 Ramzes I] 1185 1153 Ramzes [V 1153 1146 Ramzes V 1146 1143 Ramzes VI 1143 1136 Ramves VIL 1135 1128 Ramzes VIII 1127 Ramzes [IX 1126 1108 Ramzes X 1108 1106 Ramzes XI 1105 1078 644-525). Nastepuje odrodzenie poli tyczne i ekonomiczne. Powstaja fakto- rie handlowe Grekow w Delcie, w Na- ukratis. Podezas XXVII dynastii (525- 404) kraj stal sie VI satrapia imperium ‘Achemenidéw (tew. pierwsza domina- a perska). Péénie} Egipt uwolnil sie ‘od te} zaleznoset i byl zarzadzany przez ‘ostatnich rodzimych wladeéw (dyna stie XXVII-XXX). XXXI dynastia (341- -333 p.m.) nazywana jest take druga dominacja perska. W 332 r. Egipt 20- staje podbity przez Aleksandra Wielkie- ‘go. Dynastia cwana macedofisha wla- da Egiptem prie2 okolo 30 lat. Pod ko- nice IV w. p.n.c. krélestwo preechodzi V. Nauka | technika ied Sena Faraon Amenhotep IIL Faraon Ramzes IL 131Starozytny Egipt pod panowanie dynastii Ptolemeuszy, Amazis 570 526) tora byla najdiuzej panujaca dynastia Psametyk 111 526 325) w histori’ Egiptu (304-30 p.ne.) W 30 r pre. Egipt zostaje wlaczony XXVII dynastia achemenidzka cdo Imperium Rzymskieyo istaje sie ty (pierwsza dominacja perska) ko jego prowincja Kambyzes 525 92 Dariusz 1 521 486) XX dynastia Kserkses 4864 Smendes 1069 1063 Artabanos 466 ‘Amenemnes 1053 1059 Artakserkses 1 465 424 Psusennes I 1059 1033 Dariusz I 424 404 ‘Amenemope 1033 981 Osochor 984 978 XXVIII dynastia ® Siamon 978 959 Amyrtajos 404 398) Kobieta grajaca Psusennes I 959 945 podceas prayjecia. XXIX dynastia ‘XXII dynastia libijska Neferites | 399 378 Szeszonk 1 945° 924 Psammu 399398) Osorkon 1 924 889° Achoris 393380 Szeszonk II 890 Neferites II 379 (378) Takelot | 889 874 Osorkon IT 874 850 XXX dynastia Harsiese 870 860 (ostatnia dynastia egipska) Takelot Il 850 825 378 360 Szeszonk II] 5 773 361 359) Pamai 767 Nektanebo IL 359 34l Szeszonk V 730 Osorkon IV 730715 Druga dominacja perska Artakserkses II[Ochos 341 338 ‘XXII dynastia libijska Arses 338 336 Pedubastis 818 Dariusz II Kedomanus 336 339 Jupet I 804 Szeszonk IV 783 Ptolemeusze Osorkon IIT 77 Piolemeusz | Sover 304288 Takelot IIT 734 Ptolemeuss II Filadelfos 285 246 Rudiamon 734 Piolemeusz Ill Euergetes246 221 Jupet I] 731 Ptolemeusz IV Filopator 221 204 Szeszonk VI 720 Piolemeusz V Epifanes 204 180 Ptolemeusz VI Filometor180 145 XXIV dynastia Ptolemeusz VII Tefnacht 727 720. Neofilopator 5144 Bakenranef 720. 715 Polemeusz VIII Malowany sarkofag Euergetes 145 116 2 Epoki Peng}. XXV dynastia etiopska Ptolemeusz IXSoter 116107 Kaszta 760 747 Ptolemeusz X Pianchi 747716 Aleksander I 10788 Szabaka 716 702 ProlemeuszIXSoter 1] 88 80) Szabataka 702 690 Prolemeusz XI Taharka 690 664 Aleksander IT 80 Tanutamon 664 656 Ptolemeusz XII Neos Dionizos 80 st ‘XXVI dynastia saicka Ptolemeusz XIII Psametyk 1 664 610 iKleopatra VII 51 48 Necho II 610 595 Prolemeusz XIV Psametyk II 595 589 i Kleopatra VIT 4744 Apries 589 570 Kleopatra VITiCezar 44 30 132