Truyen Nhiet

http://www.ebook.edu.
vn
Chöông I CAÙC KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN VEÀ

Sunday, October 05, 2008
TRUYEÀN NHIEÄT vaø
PHÖÔNG TRÌNH VI PHAÂN DAÃN NHIEÄT
A. CAÙC KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN

Nhieät löôïng
Laø naêng löôïng trao ñoåi khi coù cheânh leäch nhieät ñoä
Nguyeãn toaøn phong Page 1 of 24 Chöông I – KNCB & PT Vi Phaân Daãn Nhieät Nguyeãn toaøn phong Page 2 of 24 Chöông I – KNCB & PT Vi Phaân Daãn Nhieät
http://www.ebook.edu.vn
Nhieät löôïng trao ñoåi theo ba hình thöùc cô baûn: daãn nhieät, II. TRAO ÑOÅI NHIEÄT ÑOÁI LÖU
trao ñoåi nhieät ñoái löu vaø trao ñoåi nhieät böùc xaï Nhieät löôïng trao ñoåi giöõa löu chaát vaø beà maët raén
I. DAÃN NHIEÄT khi coù cheânh leäch nhieät ñoä.
Nhieät löôïng truyeàn giöõa hai vaät tieáp xuùc tröïc tieáp
vôùi nhau coù cheânh leäch nhieät ñoä
hoaëc giöõa caùc vuøng coù nhieät ñoä khaùc nhau trong
cuøng moät vaät.
III. TRAO ÑOÅI NHIEÄT BÖÙC XAÏ

Nhieät löôïng trao ñoåi giöõa hai vaät coù nhieät ñoä
cheânh leäch khoâng tieáp xuùc nhau trong moâi tröôøng
chaát khí hoaëc chaân khoâng.
IV.
V. TRAO ÑOÅI NHIEÄT PHÖÙC TAÏP VI. TRÖÔØNG NHIEÄT ÑOÄ

Nhieät löôïng truyeàn giöõa hai ñoái töôïng coù cheânh Nhieät ñoä Laø thoâng soá traïng thaùi bieåu thò möùc ñoä noùng
leäch nhieät ñoä töø hai caùch treân trôû leân laïnh cuûa vaät.
Laø yeáu toá quyeát ñònh phöông höôùng chuyeån
ñoäng cuûa doøng nhieät.
Tröôøng nhieät ñoä Moâ taû giaù trò nhieät ñoä trong vaät theo
thôøi gian.
Trong tröôøng hôïp toång quaùt nhieät ñoä laø haøm soá cuûa toïa ñoä
vaø thôøi gian.
t f x, y, z, W
t f r, I, z, W (1-1)
Quaù trình truyeàn nhieät naêng coù lieân quan chaët cheõ vôùi söï t f r, I, T, W
phaân boá nhieät ñoä (hay gradient nhieät ñoä)
x Tröôøng nhieät ñoä oån ñònh VII. GRADIENT NHIEÄT ÑOÄ

t f x , y , z Maët ñaúng nhieät: Taäp hôïp caùc ñieåm coù nhieät ñoä gioáng
wt (1-2) nhau taïi moät thôøi ñieåm naøo ñoù.
0
wW ¾ Maët ñaúng nhieät khoâng caét nhau.
x Tröôøng nhieät ñoä bieán thieân 2 chieàu ¾ Nhieät ñoä seõ thay ñoåi khi ñi qua caùc maët ñaúng nhieät.
t f x , y , W Gradient nhieät ñoä: Ñoä bieán thieân nhieät ñoä theo phöông
wt (1-3) phaùp tuyeán.
0
wz Laø vectô truøng vôùi phöông phaùp
x Tröôøng nhieät ñoä oån ñònh bieán thieân theo 2 chieàu tuyeán cuûa beà maët ñaúng nhieät theo
t f x, y chieàu taêng cuûa nhieät ñoä
wt wt (1-4)
0 vaø 0
wz wW
n
x Tröôøng nhieät ñoä oån ñònh bieán thieân 1 chieàu s
t f x wt
wt wt wt (1-5) wn
wy wz
0 vaø
wW
0 t 't
wt
M ws
t
w t & wt & wt &
grad t i j k t (1-6)
wx wy wz
Hay grad t n o grad t (1-7) B. ÑÒNH LUAÄT FOURIER

no Vectô phaùp tuyeán ñôn vò theo chieàu taêng nhieät ñoä Ñaây laø ñònh luaät cô baûn cuûa daãn nhieät trong vaät chaát.
vôùi beà maët ñaúng nhieät. “Nhieät löôïng dQW truyeàn qua phaàn töû beà maët ñaúng nhieät dF
& & &
n o cos(n, x) i cos(n, y) j cos(n, z) k (1-8) trong khoaûng thôøi gian dW tyû leä thuaän vôùi gradient nhieät ñoä”
Ñoä lôùn grad t t '2x t '2y t '2z (1-9) wt
wQ W O dF dW J (1-11)
wn
Daáu “” Do nhieät löôïng luoân ñi töø nôi coù nhieät ñoä cao
VIII. NGUOÀN NHIEÄT
ñeán nôi coù nhieät ñoä thaáp.
Nguoàn nhieät laø naêng löôïng chuyeån hoùa töø doøng ñieän,
O Heä soá daãn nhieät, laø thoâng soá vaät lyù ñaëc tröng
phaûn öùng nguyeân töû hoaëc töø caùc phaûn öùng
cho khaû naêng daãn nhieät cuûa vaät lieäu. W/(m.K)
hoùa hoïc thaønh naêng löôïng nhieät,
tính cho moät ñôn vò theå tích qv, W m 3 Maät ñoä doøng nhieät nhieät löôïng truyeàn qua moät ñôn vò
beà maët ñaúng nhieät trong moät ñôn vò
Nhieät löôïng sinh ra töø theå tích V do nguoàn nhieät beân trong
thôøi gian:
QV ³q v dV (1-10)
qF
dQ W
O
wt
W/m2 (1-12)
V
dF dW wn
& & &
qF qx i qy j qz k (1.13)
wt
°q x O
wx
°
° wt
Vôùi ®q y O (1-14)
° wy
° wt
°¯q z O
wz
qF O grad t hay q F O t (1-15)
Tröôøng hôïp toång quaùt:
Doøng nhieät truyeàn qua maët ñaúng nhieät F trong moät ñôn vò C. PHÖÔNG TRÌNH VI PHAÂN DAÃN NHIEÄT
thôøi gian:
Hieän töôïng daãn nhieät luoân lieân quan vôùi söï chuyeån ñoäng
Q ³ O grad t dF W (1-16) vi moâ cuûa vaät chaát
F 9 Trong chaát khí
Nhieät löôïng truyeàn qua maët ñaúng nhieät F sau khoaûng laø do khueách taùn cuûa caùc phaân töû vaø nguyeân töû
thôøi gian W:
9 Trong chaát loûng vaø chaát caùch ñieän
W
Q ³ ³ O grad t dF dW J (1-17) do taùc duïng cuûa soùng ñaøn hoài
0 F
9 Trong kim loaïi
do söï khueách taùn cuûa caùc ñieän töû töï do (dao ñoäng
ñaøn hoài cuûa maïng tinh theå ñoùng vai troø thöù yeáu)
Caùc giaû thuyeát khi thieát laäp phöông trình vi phaân daãn nhieät:
Vaät ñoàng chaát vaø ñaúng höôùng.
Thoâng soá vaät lyù laø haèng soá.
Vaät xem laø hoaøn toaøn cöùng (söï thay ñoåi theå tích do
nhieät ñoä gaây neân raát beù)
Caùc phaàn vó moâ cuûa vaät khoâng coù söï chuyeån ñoäng
töông ñoái vôí nhau.
Nguoàn nhieät beân trong phaân boá ñeàu: q v const , W/m3
Phöông trình vi phaân daãn nhieät ñöôïc xaây döïng döïa treân Theo phöông x, nhieät löôïng ñöa vaøo taïi vò trí x vaø ñöa ra
cô sôû ñònh luaät baûo toaøn naêng löôïng vaø ñònh luaät Fourier. taïi vò trí x dx laø:
Ñònh luaät baûo toaøn naêng löôïng: “Nhieät löôïng GQ1 ñöa wQ x q x dy dz dW
vaøo phaàn töû theå tích dV sau khoaûng thôøi gian dW do daãn nhieät wQ x dx q x dx dy dz dW
vaø do nguoàn nhieät beân trong phaùt ra baèng söï bieán thieân noäi
Nhieät löôïng tích tuï laïi trong phaàn töû theå tích theo
naêng trong phaàn töû theå tích vaät”
phöông x sau khoaûng thôøi gian dW :
w Q 1 wQ 2 wQ (1-18) wQ1x wQ x wQ x dx
(1-19.a)
GQ1 Nhieät löôïng ñöa vaøo phaàn töû theå tích baèng daãn q x q x dx dy dz dW
nhieät sau khoaûng thôøi gian dW
Haøm q x dx lieân tuïc trong khoaûng dx, do ñoù coù theå khai
GQ2 Nhieät löôïng phaùt sinh trong phaàn töû theå tích sau
trieån theo chuoåi Taylor nhö sau:
khoaûng thôøi gian dW do nguoàn nhieät beân trong.
wq x w 2 q x dx 2 w n q x dx n
GQ Ñoä bieán thieân noäi naêng trong phaàn töû theå tích dv q x dx qx dx ...
wx wx 2 2! wx n n!
sau khoaûng thôøi gian dW.
Neáu chæ laáy 2 soá haïng ñaàu, theá vaøo (a) ta coù:
wq
wQ1x x dx dy dz dW (1-19.b)
wx
Töông töï, nhieät löôïng tích tuï theo phöông y vaø z laø:
wq y
wQ 1y dx dy dz dW
wy
wq z
wQ1z dx dy dz dW
wz
Nhö vaäy, nhieät löôïng tích tuï laïi trong phaàn töû theå tích dv
sau khoaûng thôøi gian dW do daãn nhieät laø:
wQ 1 wQ1x wQ1y wQ1z Trong heä toïa ñoä truï

§ wq wq y w q z · (1-19.c) Ta theá quan heä sau
¨¨ x ¸ dV dW q dV dW
© wx wy wz ¸¹ x r cos I
°
Nhieät löôïng toûa ra do nguoàn nhieät beân trong q v [W/m3] ®y r sin I (1-22)
°z z
(phaân boá ñeàu): ¯
wQ 2 q v dV dW (1-19.d) vaøo phöông trình 1-21, phöông trình vi phaân daãn nhieät
trong heä toïa ñoä truï coù daïng:
Bieán thieân noäi naêng trong phaàn töû theå tích dv:
Cv { Cp { C wt § w 2 t 1 wt 1 w 2 t w 2 t · q
a¨ 2 2 2 2 ¸ v (1-23)
wt wt (1-19.e) wW © wr r wr r wI wz ¹ C.U
wQ C dm dW C U dV dW
wW wW
Thay 1-19.c, 1-19.d, 1-19.e vaøo 1-18
wt 1 q
Ta ñöôïc: q v (1-20)
wW C.U C.U
Theá phöông trình 1-15 vaøo 1-20
wt O q
Ta ñöôïc 2 t v
wW C.U C.U
wt qv
Hay a 2 t (1-21)
wW C.U
O
a heä soá khueách taùn nhieät, laø thoâng soá vaät lyù toàn taïi
C.U
trong quaù trình daãn nhieät khoâng oån ñònh vaø ñaëc
tröng cho toác ñoä bieán thieân nhieät ñoä cuûa vaät.
Trong heä toïa ñoä caàu: D. PHÖÔNG TRÌNH VI PHAÂN

Ta theá quan heä sau DAÃN NHIEÄT OÅN ÑÒNH MOÄT CHIEÀU
x r cos I sin T KHOÂNG COÙ NGUOÀN NHIEÄT BEÂN TRONG
°
®y r sin I sin T (1-24) I. TRONG HEÄ TOÏA ÑOÄ VUOÂNG GOÙC
°z r cos T
¯ wt qv
P/trình 1-21 a 2 t
vaøo phöông trình 1-21, phöông trình vi phaân daãn nhieät wW C.U
trong heä toïa ñoä caàu coù daïng: Tröôøng hôïp naøy maët ñaúng nhieät laø nhöõng maët phaúng
wt ª1 w 2
1 w § wt · 1 w tº q 2
song song o nhieät ñoä chæ thay ñoåi theo phöông x, ta coù
a « 2 r t 2 ¨ sin T ¸ 2 2» v
wW ¬ r wr r . sin T wT © wT ¹ r . sin T wI ¼ c.U
2
wt wt ½
0 0°
wy wz ° d2t
(1-25) ¾ 2
0 (1-26)
wt dx
0 q v 0 °°
wW ¿
II. TRONG HEÄ TOÏA ÑOÄ TRUÏ
wt § w 2 t 1 wt 1 w 2 t w 2 t · q
P/t 1-23: a¨ 2 2 2 2 ¸ v
wW © wr r wr r wI wz ¹ C.U
Tröôøng hôïp naøy maët ñaúng nhieät laø nhöõng maët truï ñoàng
taâm o nhieät ñoä chæ thay ñoåi theo phöông baùn kính
wt wt ½
0 0°
wI wz ° d 2 t 1 dt
¾ 0
wt
2
dr r dr
0 q v 0 °°
wW ¿
d § dt ·
¨r ¸ 0 (1-27)
dr © dr ¹
III. TRONG HEÄ TOÏA ÑOÄ CAÀU

E. ÑIEÀU KIEÄN ÑÔN TRÒ
Phöông trình toång quaùt 1-25
I. ÑIEÀU KIEÄN HÌNH HOÏC
wt ª1 w 2 1 w § wt · 1 w 2t º qv
a « 2 r t 2 ¨ sin T ¸ 2 Ñaëc tröng hình daùng, kích thöôùc cuûa vaät tham gia quaù trình.
wW ¬ r wr r . sin T wT © wT ¹ r . sin 2 T wI 2 »¼ c.U
II. ÑIEÀU KIEÄN VAÄT LYÙ
Tröôøng hôïp naøy maët ñaúng nhieät laø nhöõng maët caàu ñoàng
Cho bieát caùc thoâng soá vaät lyù cuûa vaät: O, C, U … vaø coù theå
taâm o nhieät ñoä chæ thay ñoåi theo phöông baùn kính
cho bieát qui luaät phaân boá nguoàn nhieät beân trong vaät.
wt wt ½
0 0° III. ÑIEÀU KIEÄN THÔØI GIAN HAY ÑIEÀU KIEÄN BAN ÑAÀU
wI wT ° 1 d2 d 2 t 2 dt
¾ r t 0 0 Ñieàu kieän naøy caàn thieát khi khaûo saùt quaù trình khoâng oån
wt
2 2
r dr dr r dr
0 q v 0 °° ñònh, noù cho bieát qui luaät phaân boá nhieät ñoä trong vaät ôû moät
wW ¿
thôøi ñieåm naøo ñoù.
d § 2 dt ·
¨r ¸ 0 (1-28) Trong tröôøng hôïp chung, ñieàu kieän naøy coù theå bieåu dieãn
dr © dr ¹ döôùi daïng:
IV. TRÖÔØNG HÔÏP TOÅNG QUAÙT

Khi W 0 t x, y, z
d § n dt · Neáu ôû thôøi ñieåm ban ñaàu söï phaân boá nhieät ñoä ñoàng nhaát
¨r ¸ 0 (1-29) thì:
dr © dr ¹
Khi W 0 t to const
i. Toïa ñoä vuoâng goùc
IV. ÑIEÀU KIEÄN BIEÂN
n 0
® Cho bieát ñaëc ñieåm tieán haønh quaù trình treân beà maët cuûa
¯x { r
vaät. Coù theå bieåu thò döôùi daïng soá hoïc, daïng haøm soá hoaëc
ii. Toïa ñoä truï
daïng phöông trình vi phaân.
n 1
iii. Toïa ñoä caàu
n 2
1. Ñieàu kieän bieân loaïi 1 4. Ñieàu kieän bieân loaïi 4

Cho bieát nhieät ñoä beà maët cuûa vaät tw, caàn xaùc ñònh nhieät Ñieàu kieän naøy ñaëc tröng cho qui luaät truyeàn nhieät naêng
löôïng truyeàn qua GQ giöõa hai vaät tieáp xuùc nhau.
2. Ñieàu kieän bieân loaïi 2 Giaû thuyeát giöõa caùc vaät coù söï tieáp xuùc lyù töôûng (nhieät ñoä
Cho bieát nhieät löôïng truyeàn qua GQ, caàn tìm quy luaät choå tieáp xuùc ñoàng nhaát) thì:
phaân boá nhieät ñoä beà maët cuûa vaät tw. § wt · § wt ·
O1 ¨ ¸ O2 ¨ ¸ (1-33)
3. Ñieàu kieän bieân loaïi 3 © wn ¹ w © wn ¹ w
Cho bieát nhieät ñoä moâi tröôøng xung quanh tf vaø quy luaät
trao ñoåi nhieät giöõa beà maët vôùi moâi tröôøng (trong quaù trình
laøm nguoäi hay gia nhieät)
Ñònh luaät Newton-Rieman cho tröôøng hôïp trao ñoåi nhieät
ñoái löu
q D t f t w (1-30)
Nhieät löôïng naøy cuõng baèng nhieät löôïng do daãn nhieät
(taïi beà maët):
§ wt ·
q O ¨ ¸ (1-31)
© wn ¹ w
töø 1.30 vaø 1.31 coù theå bieåu dieãn ñieàu kieän bieân loaïi 3
nhö sau:
§ wt · D
¨ ¸ t w t f (1-32)
© wn ¹ w O
Chöông II
Sunday, October 05, 2008 DAÃN NHIEÄT
OÅN ÑÒNH MOÄT CHIEÀU
A. PHÖÔNG TRÌNH VI PHAÂN DAÃN NHIEÄT

Ta laàn löôït khaûo saùt trong ba heä toïa ñoä töông öùng vôùi
caùc tröôøng hôïp trong vaùch phaúng, trong vaät hình truï vaø vaät
hình caàu.
I. TRONG HEÄ TOÏA ÑOÄ VUOÂNG GOÙC
Xeùt tröôøng hôïp daãn nhieät qua vaùch phaúng roäng so vôùi
chieàu daøy, maät ñoä doøng nhieät ñoàng ñeàu
o Nhieät ñoä chæ thay ñoåi theo phöông vuoâng goùc vaùch
o Maët ñaúng nhieät song song beà maët vaùch
Xeùt phaàn töû vaùch nhö sau ' E 'V
Q x Q x 'x Q 'V (2-1)
o Choïn truïc toïa ñoä vuoâng goùc maët ñaúng nhieät 'W
o Phöông trình baûo toaøn naêng löôïng cho phaàn töû khaûo Vôùi
saùt nhö sau 'E E W 'W E W
§ nhieät löôïng · § nhieät löôïng · °° 'V
¨¨ ¸¸ ¨¨ ¸¸ ® 'm C t W 'W t W U C F 'x t W 'W t W
© daãn vaøo taïi x ¹ © daãn ra taïi x 'x ¹ °
§ nhieät löôïng · § bieán thieân · °¯Q 'V q v 'V q v F 'x
¨¨ ¸¸ ¨¨ ¸¸
© phaùt sinh trong 'V ¹ © naêng löôïng trong 'V ¹ Theá vaøo phöông trình 2-1, ta coù:
t W 'W t W
Q x Q x 'x q v F 'x U C F 'x
'W
Nguyeãn toaøn phong 1 of 48 Chöông II – Daãn Nhieät Oãn ÑònhMoät Chieàu Nguyeãn toaøn phong 2 of 48 Chöông II – Daãn Nhieät Oãn ÑònhMoät Chieàu
Chia phöông trình treân cho F 'x , ta ñöôïc II. TRONG HEÄ TOÏA ÑOÄ TRUÏ
1 Q Qx t t
x 'x q v U C W 'W W (2-2) Xeùt tröôøng hôïp daãn nhieät qua vaùch truï coù chieàu daøi lôùn
F 'x 'W so vôùi baùn kính, maät ñoä doøng nhieät ñoàng ñeàu
'x o 0 o Nhieät ñoä chæ thay ñoåi theo phöông baùn kính
Laáy giôùi haïn ®
¯'W o 0 o Maët ñaúng nhieät laø nhöõng maët truï ñoàng taâm
1 w § wt · wt
¨ O F ¸ qv UC (2-3) Xeùt phaàn töû vaùch nhö sau
F wx © wx ¹ wW
Trong ñoù
Q Qx wQ x w § wt ·
lim x 'x ¨ O F ¸
'x o 0 'x wx wx © wx ¹
Vôùi dieän tích F const , phöông trình 2-3 ñöôïc vieát laïi
w § wt · wt
¨ O ¸ qv UC (2-4)
wx © wx ¹ wW
o Choïn truïc toïa ñoä truøng vôùi truïc oáng

o Phöông trình baûo toaøn naêng löôïng cho phaàn töû khaûo
saùt nhö sau
§ nhieät löôïng · § nhieät löôïng · III. TRONG HEÄ TOÏA ÑOÄ CAÀU
¨¨ ¸¸ ¨¨ ¸¸
© daã n vaø o taï i r ¹ © daã n ra taï i r ' r ¹ Xeùt tröôøng hôïp daãn nhieät qua vaùch caàu, maät ñoä doøng
§ nhieät löôïng · § bieán thieân · nhieät ñoàng ñeàu treân beà maët
¨¨ ¸¸ ¨¨ ¸¸
© phaù t sinh trong ' V ¹ © naê n g löôï n g trong ' V ¹ o Nhieät ñoä chæ thay ñoåi theo phöông baùn kính
'E 'V o Maët ñaúng nhieät laø nhöõng maët caàu ñoàng taâm
Q r Q r 'r Q 'V (2-5)
'W Xeùt phaàn töû vaùch nhö sau
Vôùi
'E E W 'W E W
°° 'V
® 'm C t W 'W t W U C F 'r t W 'W t W
°
°¯Q 'V q v 'V q v F 'r
Theá vaøo phöông trình 2-5, ta coù:
t W 'W t W
Q r Q r 'r q v F ' r U C F 'r
'W
Chia phöông trình treân cho F 'r , laáy giôùi haïn vaø söû
duïng ñònh luaät Fourier
1 Q Qr t t
r 'r q v U C W 'W W (2-6)
F 'r 'W
1 w§ wt · wt
¨ O F ¸ qv U C (2-7)
F wr © wr ¹ wW
Vôùi dieän tích F 2S r L , phöông trình 2-7 ñöôïc vieát laïi Thöïc hieän töông töï nhö phaàn vaùch truï, vôùi löu yù dieän
tích F 4S r 2 theá vaøo 2-7, phöông trình daãn nhieät
1 w§ wt · wt
¨ r O ¸ qv UC (2-8) 1 w§ 2 wt · wt
r wr © wr ¹ wW ¨ r O ¸ qv UC (2-9)
r wr ©
2
wr ¹ wW
Tröôøng hôïp heä soá daãn nhieät O const

IV. TRÖÔØNG HÔÏP TOÅNG QUAÙT 1 w § n wt · q v 1 wt
¨r ¸ (2-11)
CHO TRÖÔØNG MOÄT CHIEÀU r n wr © wr ¹ O a wW
Töø caùc phöông trình 2-4, 2-8 vaø 2-9, ta coù daïng toång i. Tröôøng hôïp daãn nhieät oån ñònh
quaùt cho tröôøng moät chieàu nhö sau: wt 1 d § n dt · q v
0o ¨r ¸ 0 (2-12)
1 w§ n wt · wt wW r n dr © dr ¹ O
¨ r O ¸ qv UC (2-10)
r wr ©
n
wr ¹ wW ii. Tröôøng hôïp khoâng coù nguoàn nhieät beân trong
i. Toïa ñoä vuoâng goùc 1 w § n wt · 1 wt
qv 0o ¨r ¸ (2-13)
n 0 r n wr © wr ¹ a wW
®
¯x { r iii. Tröôøng hôïp daãn nhieät oån ñònh
ii. Toïa ñoä truï khoâng coù nguoàn nhieät beân trong
n 1 wt
° 0 d § n dt ·
® wW o ¨r ¸ 0 (2-14)
iii. Toïa ñoä caàu dr © dr ¹
°̄q v 0
n 2
III. ÑIEÀU KIEÄN BIEÂN MAÄT ÑOÄ DOØNG NHIEÄT

B. ÑIEÀU KIEÄN BIEÂN - ÑIEÀU KIEÄN BAN ÑAÀU
Khi bieát ñaày ñuû thoâng tin veà töông taùc naêng löôïng ôû beà
Giaûi phöông trình vi phaân ta ñöôïc nghieäm toång quaùt, ñoái
maët o xaùc ñònh ñöôïc maät ñoä doøng nhieät o ñöôïc söû duïng
vôùi töøng tröôøng hôïp cuï theå seõ coù töông öùng ñieàu kieän bieân,
laøm ñieàu kieän bieân
keát hôïp laïi seõ xaùc ñònh ñöôïc phöông trình rieâng töông öùng.
wt § doøng nhieät trao ñoåi ·
I. ÑIEÀU KIEÄN BAN ÑAÀU q O ¨ ¸ (2-17)
wx ¨ taïi beà maët vò trí x ¸
© ¹
Laø haøm phaân boá nhieät ñoä taïi thôøi ñieåm baét ñaàu khaûo saùt,
toång quaùt Löu yù: Chieàu höôùng doøng nhieät daãn trong vaùch vaø
doøng nhieät treân beà maët
t x, y, z,0 t x, y, z (2-15)
II. ÑIEÀU KIEÄN BIEÂN THEO NHIEÄT ÑOÄ

Nhieät ñoä beà maët raát deã xaùc ñònh, do vaäy ñieàu kieän bieân
nhieät coù theå cho theo nhieät ñoä beà maët
Ñieàu kieän bieân:
Ví duï cho tröôøng hôïp vaùch phaúng coù chieàu daøy G
wt 0, W
t 0, W t 1 O q0
® (2-16) wx
¯t G, W t 2 vaø
wt G, W
O qG
wx
Tröôøng hôïp beà maët ñöôïc caùch nhieät toát IV. ÑIEÀU KIEÄN BIEÂN ÑOÁI LÖU
wt 0, W wt G, W § nhieät löôïng daãn · § nhieät löôïng ñoái löu ·
O 0 hoaëc O 0 (2-18) ¨ ¸ ¨ ¸
wx wx ¨ ñeán beà maët ¸ ¨ treâ n beà maë t ¸
© ¹ © ¹
wt 0, W
O D1 >t f 1 t 0, W @ (2-20.a)
wx
vaø
wt G, W
O D 2 >t G, W t f 2 @ (2-20.b)
wx
Ví duï
wt 0, W
0 vaø t G, W 60 o C
wx
Tröôøng hôïp ñoái xöùng nhieät
wt G 2 , W
0 (2-19)
wx
V. ÑIEÀU KIEÄN BIEÂN BÖÙC XAÏ VI. ÑIEÀU KIEÄN TIEÁP XUÙC
§ nhieät löôïng daãn · § nhieät löôïng böùc xaï · Tröôøng hôïp tieáp xuùc lyù töôûng giöõa hai vaùch
¨ ¸
¨ ñeán beà maët ¸ ¨¨ ¸¸
© ¹ © treân beà maët ¹ t A x o , W t B x o , W (2-22.a)
wt 0, W
O
wx
H1 V Tsurr
4
>
,1 T 0, W
4
@ (2-21.a) vaø
wt A x o , W wt B x o , W
OA O B (2-22.b)
vaø wx wx
wt 0, W
O
wx
>
H 2 V T 4 G, W Tsurr
4
,2 @ (2-21.b)
Ví duï
VII. ÑIEÀU KIEÄN BIEÂN SUY ROÄNG

D. DAÃN NHIEÄT OÅN ÑÒNH MOÄT CHIEÀU
§ nhieät löôïng daãn · § toång nhieät löôïng trao ñoåi ·
¨ ¸ ¨ ¸ KHOÂNG COÙ NGUOÀN NHIEÄT BEÂN TRONG
¨ ñeán beà maët ¸ ¨ baèng taát caû caùc caùch treân beà maët ¸
© ¹ © ¹
I. PHÖÔNG TRÌNH DAÃN NHIEÄT
Töø phöông trình 2-10
1 w§ n wt · wt
¨ r O ¸ qv UC
r wr ©
n
wr ¹ wW
q v 0
°
Vôùi ñieàu kieän ® wt
°̄ wW 0
Ta ñöôïc
w§ n wt ·
¨r O ¸ 0 (2-23)
wr © wr ¹
Tröôøng hôïp heä soá daãn nhieät O const
w § n wt ·
¨r ¸ 0 (2-24)
wr © wr ¹
i. Toïa ñoä vuoâng goùc
n 0
®
¯x { r
C. MOÄT SOÁ VÍ DUÏ ii. Toïa ñoä truï
n 1
iii. Toïa ñoä caàu
n 2
II. DAÃN NHIEÄT QUA VAÙCH PHAÚNG Theá ñieàu kieän bieân 2-26, haèng soá C1, C2 tìm töø heä sau
1. Vaùch Phaúng Moät Lôùp t t
t1 C1 u 0 C2 °C1 2 1
Xeùt vaùch phaúng ñoàng chaát, ñaúng höôùng, maät ñoä doøng ® ® G
¯t 2 C1 u G C2 °̄C2 t1
nhieät ñoàng ñeàu treân beà maët
t Theá vaøo phöông trình tröôøng nhieät ñoä
Chieàu daøy G, m t t
t t1 1 2 x (2-27)
QO G
Heä soá daãn nhieät O, W/(m.K) t(x)
Theo ñònh luaät Fourier:
Nhieät ñoä beà maët hai beân t1 dt
dt
vaùch ñöôïc duy trì khoâng ñoåi t1, t2 qF O
t2 dx
Vaùch coù chieàu roäng raát lôùn so dx
x Vaäy maät ñoä doøng nhieät truyeàn qua vaùch phaúng:
vôùi chieàu daøy, nhö vaäy nhieät ñoä 0 G
O
chæ bieán thieân theo phöông Q qF t 1 t 2 W m 2 (2-28)
vuoâng goác vôùi maët phaúng t1 t2 G
G Nhieät löôïng daãn qua vaùch coù dieän tích F
o daãn nhieät oån ñònh moät chieàu RO
OF
O
Q F qF F t 1 t 2 W (2-29)
G
Phöông trình 2-24 ñöôïc vieát laïi nhö sau:
Phöông trình treân ñöôïc theå hieän laïi ñoàng daïng ñònh luaät
d2t Ohm:
0 (2-25)
dx 2
t1 t 2 t1 t 2
t x 0 t1 Q W (2-30)
Ñieàu kieän bieân ® (2-26) G (O F ) RO
¯t x G t 2 G
RO Nhieät trôû daãn nhieät qua1 lôùp vaùch phaúng,
Tích phaân phöông trình 2-25 ta ñöôïc nghieäm: OF
t C1 x C 2 K W
Hình döôùi cho ta thaáy söï töông ñöông cuûa caùc ñaïi löôïng 2. Daãn Nhieät Qua Vaùch Phaúng Nhieàu Lôùp
trong hai coâng thöùc: Giaû söû ta coù vaùch phaúng goàm 3 lôùp nhö hình beân döôùi
Ta tính cho moät ñôn vò dieän tích, caùc vaùch tieáp xuùc lyù töôûng
Lôùp VL 1 VL 2 VL 3
O1 O2 O3
qO qO
qO
G1 G2 G3
t1 t2 t3 t 4 qO
G1 G2 G3
R1 R2 R
O1 O2 3 O3
Maät ñoä doøng nhieät daãn qua caùc lôùp:
Phöông trình 2-27 cuõng coù theå vieát laïi:
t1 t 2
q ° q1
t t1 F x (2-31) °
R1
O
° t2 t3
Nhaän xeùt: Khi heä soá daãn nhieät laø haèng soá, phaân boá ®q 2
° R2
nhieät ñoä trong vaùch laø haøm tuyeán tính
° t3 t4
Do dieän tích caùc maët ñeàu gioáng nhau, nhieät °q 3
trôû RO coù theå tính töông öùng cho F 1m 2 vaø ¯ R3
coâng thöùc 2-30 chính laø maät ñoä doøng nhieät qF
ÔÛ cheá ñoä daãn nhieät oån ñònh, doøng nhieät qua caùc beà maët 3. Trao Ñoåi Nhieät Giöõa Hai Löu Chaát
ñaúng nhieät baát kyø cuûa caùc vaùch phaúng phaûi baèng nhau: Qua Vaùch Phaúng
wq Tröôøng hôïp naøy coù trao ñoåi nhieät ñoái löu cuûa löu chaát
0 hay q1 q 2 q 3 q F (2-32)
wx Ta vieát phöông trình tính nhieät löôïng trao ñoåi ñoái löu
Töø sô ñoà maïng nhieät ta coù theo Newton ñoàng daïng ñònh luaät Ohm nhö sau:
qO 1 2
t t t1 t 3 t2 t4 Q D D F t w t f , W
R1 R1 R 2 R 2 R 3 tw tf tw tf (2-37)
(2-33)
t1 t 2 t2 t3 t3 t4 t1 t 4 1 (D F ) RD
R1 R2 R3 R1 R 2 R 3 1
RD Nhieät trôû ñoái löu cuûa vaùch phaúng, K W
Maät ñoä doøng nhieät: DF
t1 t 4 t1 t 4 Xeùt hai löu chaát trao ñoåi nhieät qua vaùch phaúng 2 lôùp nhö
qF W m2 (2-34)
R1 R 2 R 3 G1 G 2 G3 hình sau:

O1 O 2 O 3
Töông töï, tröôøng hôïp vaùch coù n lôùp:
t 1 t n 1
qF W m2 (2-35)
n
Gi
¦i 1 Oi
Nhieät ñoä taïi vò trí tieáp xuùc (lyù töôûng) giöõa caùc lôùp:
k
Gi
t k 1 t1 q F ¦ (2-36)
i 1 Oi
Heä phöông trình trao ñoåi nhieät Khi tính maät ñoä doøng nhieät, coù khaùi nieäm heä soá truyeàn
t f 1 t1 t f 1 t1
nhieät nhö sau:

°Q D1 D1 F t f 1 t1 1 (D F ) R D1 Q t f1 t f 2
° 1 qF , W m2
O1 t1 t 2 t1 t 2 F 1 G G 1
°Q F t 1 t 2 1 2
°° O1 G1 G1 (O1 F ) R O1 D1 O 1 O 2 D 2 (2-42)
® (2-38)
k F t f 1 t f 2
° Q O 2 O 2 F t 2 t 3 t2 t3 t2 t3
° G2 G 2 (O 2 F) RO 2
° 1
W (m 2 .K )
° Q D 2 D 2 F t 3 t f 2 t 3 t f 2 t3 tf 2 vôùi kF (2-43)
1 G1 G 2 1

¯° 1 (D 2 F ) R D2 D1 O1 O 2 D 2
Trong tröôøng hôïp daãn nhieät oån ñònh, ta coù
goïi laø heä soá truyeàn nhieät qua vaùch phaúng
Q D1 Q O1 Q O1 QD2 Q (2-39)
Tröôøng hôïp vaùch n lôùp
Töø sô ñoà maïng nhieät ta coù: 1
t t t f1 t 2 t f1 t 3 kF W (m 2 .K) (2-44)
1 Gi 1
Q f1 1 ¦
R D1 R D1 R O1 R D1 R O1 R O 2 D1 O i D2
t1 t f 2 t2 tf2 t3 tf 2 qF
R O1 R O 2 R D 2 RO 2 RD2 R D2 t1 t f1
(2-40) D1
t f 1 t1 t1 t 2 t2 t3 t3 tf2 nhieät ñoä (2-45)
Gk
R D1 R O1 RO 2 R D2 t k 1 t1 q F ¦ i
i 1 Oi
t f1 t f 2
R D1 R O1 R O 2 R D 2
t f1 t f 2
Q W (2-41)
1 G G 1
1 2
D1 F O1 F O 2 F D 2 F
4. Daãn Nhieät Qua Vaùch Phöùc Hôïp

Tröôøng hôïp naøy vaùch goàm toå hôïp nhieàu vaät lieäu khaùc nhau.
Nhieät löôïng truyeàn qua caùc lôùp vaùch:
't
Q (2-46)
¦ RO
vôùi toång nhieät trôû ¦ R O tính töông öùng nhö maïch ñieän trôû.
Ví duï tính toång nhieät trôû cho lôùp vaùch phöùc hôïp sau:
5. Nhieät Trôû Tieáp Xuùc III. DAÃN NHIEÄT QUA VAÙCH TRUÏ
1. Tröôøng Hôïp Vaùch Truï Moät Lôùp
Xeùt vaùch truï 1 lôùp nhö hình beân döôùi
Ñöôøng kính trong
d1 2.r1 , m
Ñöôøng kính ngoaøi
d 2 2.r2 , m
Chieàu daøi L, m
Heä soá daãn nhieät O,
W (m.K)
Nhieät ñoä beà maët vaùch
phía trong vaø phía ngoaøi laø
(2-47) t1 vaø t2.
Phöông trình 2-24 ñöôïc vieát laïi nhö sau Coù theå tìm nhieät löôïng truyeàn qua vaùch truï nhö sau
d § dt · § nhieät löôïng · § nhieät löôïng · § bieán thieân naêng löôïng ·
¨r ¸ 0 (2-48) ¨¨ ¸¸ ¨¨ ¸¸ ¨¨ ¸¸
dr © dr ¹ © daãn vaøo vaùch ¹ © daãn ra vaùch ¹ © trong vaùch ¹
t r1 t1 dE
Ñieàu kieän bieân ® (2-49) hay Q vaøo Q ra (2-53)
¯t r2 t 2 dW
dE
Tích phaân phöông trình 2-48 ta ñöôïc nghieäm: Daãn nhieät oån ñònh o 0
dW
dt C1
dr r (2-50) vaø Q vaøo Q ra Q cylinder const (2-54)
t C1 lnr C 2 Nhieät daãn qua cylinder xaùc ñònh nhö sau
Theá ñieàu kieän bieân 2-49, haèng soá C1, C2 tìm töø heä sau dt
Q cylinder O F
t 2 t1 dr
°° C
t1 C1 lnr1 C 2 lnr2 r1
1
dr
® ® hay Q cylinder O dt
¯t 2 C1 lnr2 C 2 °C 2 t1 t 2 t1 lnr1
F
°¯ lnr2 r1 vôùi F 2S.r L , laáy tích phaân phöông trình treân
r2 t2
Theá vaøo phöông trình tröôøng nhieät ñoä Q cylinder dr
lnr r1
³r 2S L r ³ O dt (2-55)
t r t 1 t 2 t 1 1 t1
(2-51)
lnr2 r1 Ta ñöôïc cuøng keát quaû nhö phöông trình 2-52
Theo ñònh luaät Fourier: t t
Q cylinder 2S O L 1 2 , W
dt C1 lnr2 r1
Q cylinder O F O 2S.r L
dr r Phöông trình treân coù theå vieát ôû daïng maïng nhieät trôû
(2-52)
t t t1 t 2
2S O L 1 2 , W
lnr2 r1 Q cylinder
R cyl
,W (2-56)
Vôùi nhieät trôû Rcyl lnd 2 d 1

R O" Nhieät trôû qua 1 lôùp vaùch truï öùng vôùi
lnr2 r1 2S O
R cyl ,K W (2-57) 1m chieàu daøi oáng, (m.K ) W
2S O L
Löu yù: Nhieät löôïng truyeàn qua taïi hai beà maët baèng nhau Löu yù: Trong tröôøng hôïp d 2 d 1 2 , coù theå söû duïng
Q 2 Q1 coâng thöùc vaùch phaúng ñeå tính toaùn
Nhöng maät ñoä doøng nhieät khaùc nhau treân hai beà Dieän tích vaùch laáy theo ñöôøng kính trung bình
maët: F L S.d tb
Q1 Q2
q1 q2 d tb 0,5 d1 d 2
2S.r1 L 2S.r2 L
o q1 ! q 2 G 0,5 d 2 d1
Nhieät löôïng daãn qua vaùch truï coù chieàu daøi L laø:
Q L q" F qF
Maät ñoä doøng nhieät tính cho moät ñôn vò dieän tích:
O
qF 't W m 2 (2-59)
G
Maät ñoä doøng nhieät tính cho moät ñôn vò chieàu daøi:
F O
q" q F S.d tb q F S.d tb 't W m daøi (2-60)
L G
t1 t 2 t1 t 2
Nhieät trôû Q W (2-61)
RO G
S.d tb O L
Ñeå thuaän tieän trong tính toaùn, ngöôøi ta thöôøng tính nhieät
löôïng daãn qua öùng vôùi L 1m chieàu daøi oáng:
Q t1 t 2 t1 t 2
q" W m daøi (2-58)
1
lnd 2 d1
L R O"
2S O
2. Daãn Nhieät Qua Vaùch Truï Nhieàu Lôùp Tröôøng hôïp vaùch truï coù n lôùp
Xeùt vaùch truï 3 lôùp nhö hình döôùi ñaây Nhieät löôïng truyeàn qua vaùch truï n lôùp:
2 S L t1 t n 1
Q (2-63)
n
1 §d ·
¦i 1 Oi
ln¨ i 1 ¸
© di ¹
Nhieät ñoä taïi caùc bieân vaùch:
Q k
1 §d ·
t k 1 t1 ¦ ln¨ i 1 ¸ (2-64)
2S L i 1 O i © di ¹
Hay theo daïng vaùch phaúng, xem laïi 2-61
t1 t n 1
Q W (2-65)
1 n
Gi
¦
S L i 1 d i tb O i
Ta coù phöông trình daãn nhieät trong tröôøng hôïp oån ñònh
t t t1 t 3 t2 t4
Q 1 2
R O1 R O1 R O 2 R O 2 R O 3
t1 t 2 t2 t3 t3 t4 t1 t 4
R O1 R O2 R O3 R O1 R O 2 R O 3
t1 t 4
1 d 1 d 1 d
ln 2 ln 3 ln 4
2S.O1 L d1 2SO 2 L d 2 2SO3 L d3
2 S L t 1 t 4
(2-62)
1 d 1 d 1 d
ln 2 ln 3 ln 4
O1 d1 O 2 d 2 O3 d3
3. Trao Ñoåi Nhieät Giöõa Hai Löu Chaát Töø sô ñoà maïng nhieät trôû ta coù
Qua Vaùch Truï t t t f1 t 2 t1 t f 2
Q f1 1
Ta xeùt tröôøng hôïp trao ñoåi nhieät ñoái löu ôû vaùch truï R D1 R D1 R O R O R D 2
Q D F D t w t f , W t f1 t1 t1 t 2 t2 tf2 t f1 t f 2
(2-67)
2S.r L D t w t f , W (2-66) R D1 RO RD2 R D1 R O R D 2
2 S L t f 1 t f 2
,W
tw tf tw tf 1 lnr2 r1 1
,W
1 (2S.L r D) RD r1 D1 O r2 D 2
1 Ñoái vôùi vaùch truï thöôøng tính nhieät löôïng trao ñoåi öùng
RD nhieät trôû ñoái löu cuûa vaùch truï coù chieàu
2 S.L r D vôùi 1 m chieàu daøi:
daøi L ôû baùn kính r, K W
Q 2 S t f 1 t f 2
q" ,W m
L 1 lnr2 r1 1

r1 D1 O r2 D 2 (2-68)
k " t f 1 t f 2 , W m
2S
Vôùi k "
1 lnr2 r1 1

r1 D1 O r2 D 2
Goïi laø heä soá truyeàn nhieät cuûa vaùch truï 1 lôùp, W (m.K )
2S
k cyl W (m.K ) (2-69)
1 ln ri 1 ri
n
1
¦
r1 D1 i 1 Oi r2 D 2
Trong tröôøng hôïp trao ñoåi nhieät oån ñònh, ta coù
goïi laø heä soá truyeàn nhieät cuûa vaùch truï n lôùp
Q D1 Q O Q D 2 Q
Nhieät löôïng trao ñoåi vôùi vaùch truï coù chieàu daøi L IV. DAÃN NHIEÄT QUA VAÙCH CAÀU
Q L q" k " L t f 1 t f 2 , W (2-70) 1. Tröôøng Hôïp Vaùch Caàu Moät Lôùp
Nhieät ñoä taïi caùc nôi tieáp xuùc (lyù töôûng) Xeùt vaùch caàu 1 lôùp nhö hình beân döôùi
Q 1 1
t1 t f1 t f1 q "
L 2 S.r1 D1 2S.r1 D1
(2-71)
Q k
ln ri 1 ri
t k 1 t1 ¦
2S L i 1 Oi
Phöông trình 2-24 ñöôïc vieát laïi nhö sau:

d § 2 dt ·
¨r ¸ 0 (2-72)
dr © dr ¹
t r1 t1
Ñieàu kieän bieân ® (2-73)
¯t r2 t 2
Tích phaân phöông trình 2-72 ta ñöôïc nghieäm:
dt C1
dr r 2 (2-74)
C
t 1 C2
r
Theá ñieàu kieän bieân 2-73, haèng soá C1, C2 tìm töø heä sau dt
Q sphere O F
C1 r2 r1 dr
°°t 1 r C 2 °°C1 r r t 1 t 2 dr
hay Q sphere O dt
®
1
® 2 1
F
° t 2 C1 C 2 °C 2 r2 t 2 r1 t 1
°¯ r2 °¯ r2 r1 vôùi F 4 S.r 2 , laáy tích phaân phöông trình treân
r2 t2
Q sphere dr
Theá vaøo phöông trình tröôøng nhieät ñoä ³r 4S r 2 ³ O dt (2-79)
r2 r1 t1 t 2 r2 t 2 r1 t1 1 t1
t r (2-75)
r2 r1 r r2 r1 Ta ñöôïc cuøng keát quaû nhö phöông trình 2-76
t t
Theo ñònh luaät Fourier: Q sphere 4 S O r2 r1 1 2 , W
r2 r1
O 4S.r 2
dt C1
Q sphere O F Phöông trình treân coù theå vieát ôû daïng maïng nhieät trôû
dr r2
(2-76) t1 t 2
t1 t 2 Q sphere (2-80)
4S O r2 r1 ,W R sph
r2 r1
Coù theå tìm nhieät löôïng truyeàn qua vaùch caàu nhö sau Vôùi nhieät trôû Rsph
§ nhieät löôïng · § nhieät löôïng · § bieán thieân naêng löôïng · r2 r1
¨¨ ¸¸ ¨¨ ¸¸ ¨¨ ¸¸ R sph ,K W (2-81)
daã n vaø o vaù c h daã n ra vaù c h trong vaù c h 4 S O r2 r1
© ¹ © ¹ © ¹
dE
hay Q vaøo Q ra (2-77)
dW
dE
Daãn nhieät oån ñònh o 0
dW
vaø Q vaøo Q ra Q sphere const (2-78)
Nhieät daãn qua vaùch caàu xaùc ñònh nhö sau
Löu yù: Nhieät löôïng truyeàn qua taïi hai beà maët baèng nhau 2. Daãn Nhieät Qua Vaùch Caàu Nhieàu Lôùp
Q 2 Q1 t1 t 4
Q
Nhöng maät ñoä doøng nhieät khaùc nhau treân hai beà R O1 R O 2 R O 3
maët:
4 S t 1 t 4 (2-82)
Q1 Q2
q1 q2 r2 r1 r r r r
4 S r1
2
4 S r2
2
3 2 4 3
O1 r2 r1 O 2 r3 r2 O 3 r4 r3
o q1 ! q 2
Tröôøng hôïp vaùch caàu coù n lôùp
Nhieät löôïng truyeàn qua vaùch truï n lôùp:
4 S t 1 t n 1
Q (2-83)
n
§ ri 1 ri ·
¦ ¨ ¸
i 1 © O i ri 1 ri ¹
Nhieät ñoä taïi caùc bieân vaùch:

Q k § ri 1 ri ·
t k 1 t1 ¦¨ ¸ (2-84)
4 S i 1 © O i ri 1 ri ¹
3. Trao Ñoåi Nhieät Giöõa Hai Löu Chaát Trong tröôøng hôïp daãn nhieät oån ñònh, ta coù
Qua Vaùch Caàu Q D1 Q O Q D 2 Q
Ta xeùt tröôøng hôïp trao ñoåi nhieät ñoái löu ôû vaùch caàu Ta coù heä phöông trình töø sô ñoà maïng nhieät trôû
Q D F D t w t f , W t t t f1 t 2 t1 t f 2
Q f1 1
4S.r 2 D t w t f , W (2-85) R D1 R D1 R O R O R D 2
t f 1 t1 t1 t 2 t2 tf2 t f1 t f 2
tw tf tw tf (2-86)
,W R D1 RO R D2 R D1 R O R D 2
1 (4S r 2 D ) RD
4 S t f 1 t f 2
1 k sph t f 1 t f 2
RD nhieät trôû ñoái löu cuûa vaùch caàu ôû baùn 1 r r 1
4S r 2 D 2 1 2
r1 D1 O r2 r1 r2 D 2
2
kính r, K W
Xeùt vaùch caàu nhö hình sau
4S
k sph WK (2-87)
1 § r r ·
n
1
¦ ¨ i 1 i ¸ 2
r1 D1 i 1 © O i ri 1 ri ¹ r2 D 2
2
goïi laø heä soá truyeàn nhieät cuûa vaùch caàu

nhieät ñoä
Q
t1 t f1
4S.r1 D1
2
(2-88)
Q k § ri 1 ri ·
t k 1 t1 ¦¨ ¸
4 S i 1 © O i ri 1 ri ¹
t
F 1
V. TRÖÔØNG HÔÏP HEÄ SOÁ DAÃN NHIEÄT O t dt
G t³2
hay Q (2-90)
PHUÏ THUOÄC NHIEÄT ÑOÄ
Heä soá daãn nhieät laø haøm phuï thuoäc nhieät ñoä, khi söï thay ta so saùnh vôùi bieåu thöùc trong tröôøng hôïp O const
ñoåi ít thì coù theå boû qua vaø xem nhö haèng soá, laø caùc tröôøng F
hôïp maø ta ñaõ xeùt ôû treân Q O t 1 t 2
G
Khi söï thay ñoåi lôùn thì phaûi xeùt luoân caû söï thay ñoåi naøy Bieåu thöùc 2-90 ñöôïc vieát laïi
Ta xeùt tröôøng hôïp vaùch phaúng daãn nhieät oån ñònh, khoâng F
coù nguoàn nhieät beân trong, heä soá daãn nhieät phuï thuoäc nhieät Q O tb t1 t 2 (2-91)
G
ñoä O O t Töø 2-90 vaø 2-91 ta xaùc ñònh Otb
Phöông trình caân baèng naêng löôïng cho vaùch t1
§ nhieät löôïng · § nhieät löôïng · § bieán thieân naêng löôïng · ³ Ot dt

¨¨ ¸¸ ¨¨ ¸¸ ¨¨ ¸¸
O tb
t2
(2-92)
© daãn vaøo vaùch ¹ © daãn ra vaùch ¹ © trong vaùch ¹ t1 t 2
dE
Q vaøo Q ra Töông töï, 2-52 vaø 2-76 cho tröôøng hôïp vaùch truï vaø vaùch
dW caàu coù theå vieát laïi
Do daãn nhieät oån ñònh neân t
2S L 1 2S L
O t dt O tb t1 t 2
ln r2 r1 t³2
dE Q cylinder
0 o Q vaøo Q ra Q const ln r2 r1
dW
t
4 S r2 r1 1 4 S r2 r1
O t dt O tb t1 t 2
r2 r1 t³2
Theo ñònh luaät Fourier Qsphere
dt Q r2 r1
Q O t F hay dx O t dt (2-89)
dx F Nhaän xeùt: Khi heä soá daãn nhieät phuï thuoäc nhieät ñoä, ta
Laáy tích phaân phöông trình treân vaãn söû duïng bieåu thöùc cho tröôøng hôïp heä soá
G t2
daãn nhieät haèng soá
Q
³ O t dt
F ³0
dx Thay O baèng Otb tính theo 2-92
t1
Thoâng thöôøng heä soá daãn nhieät cuûa caùc vaät lieäu phuï Hình döôùi ñaây bieåu dieãn söï phaân boá nhieät ñoä trong vaùch
thuoäc vaøo nhieät ñoä theo quan heä tuyeán tính: khi O phuï thuoäc nhieät ñoä theo quan heä tuyeán tính
O O o 1 E t (2-93) (phöông trình treân giaû söû choïn daáu “+”).
E Heä soá phuï thuoäc ñaëc tính cuûa vaät lieäu vaø ñöôïc
xaùc ñònh baèng thöïc nghieäm.
Tröôøng hôïp naøy Otb coù giaù trò
t
t1 t 2 ·
O o §¨1 E
1 1
O t dt O t tb
t1 t 2 t³2
O tb ¸ (2-94)
© 2 ¹
Ví duï: Xaùc ñònh phaân boá nhieät ñoä trong vaùch phaúng
Theo ñònh luaät Fourier
dt
Q O t F
dx
Neáu Q phaân boá ñoàng ñeàu treân dieän tích F
o Theá nhieät löôïng baèng maät ñoä doøng nhieät
o Taùch bieán vaø tích phaân phöông trình treân
x t
q ³ dx ³ O t dt
0 t1
(2-95)
o qx >
O o t t 1 E t t 1 2
2
@
Phöông trình phaân boá nhieät ñoä trong vaùch coù daïng:
2
1 §1 · 2q
t r ¨ t1 ¸ x o
C (2.96)
E ©E ¹ Oo E
Daáu “+” hoaëc “-” choïn sao cho t t1 y t 2
Chöông III CAÙCH NHIEÄT vaø

Sunday, November 23, 2008
TAÊNG CÖÔØNG TRUYEÀN NHIEÄT
A. CAÙCH NHIEÄT
I. CAÙC VAÁN ÑEÀ CHUNG
1. Phaïm vi caùch nhieät
x Caùch nhieät ñeå caûn trôû doøng nhieät töø heä thoáng ra moâi
tröôøng beân ngoaøi. Tröôøng hôïp naøy heä thoáng coù nhieät
ñoä lôùn hôn nhieät ñoä moâi tröôøng
ví duï: ñöôøng oáng daãn hôi, daãn nöôùc noùng, vaùch buoàng
löûa, …
Nhieäm vuï laø choïn beà daøy lôùp caùch nhieät ñeå toån
thaát nhieät ôû möùc ñoä hôïp lyù.
x Khi heä thoáng coù nhieät ñoä thaáp hôn nhieät ñoä moâi
tröôøng, thì ta phaûi caùch nhieät ñeå caûn trôû söï xaâm nhaäp
cuûa doøng nhieät beân ngoaøi vaøo heä thoáng
ví duï: caùc kho laïnh caáp tröõ ñoâng, nhieät ñoä dao ñoäng
20 y 35o C, caùc ñöôøng oáng daãn nöôùc laïnh hay
khoâng khí laïnh, …
Trong tröôøng hôïp naøy ngoaøi nhieäm vuï caùch nhieät,
thì chieàu daøy lôùp caùch nhieät phaûi ñuû daøy ñeå ñaûm
baûo khoâng bò ñoïng söông treân beà maët caùch nhieät.
Nguyeãn toaøn phong Page 1 of 30 Chöông III – Caùch Nhieät & Taêng Cöôøng Truyeàn Nhieät Nguyeãn toaøn phong Page 2 of 30 Chöông III – Caùch Nhieät & Taêng Cöôøng Truyeàn Nhieät
2. Xaùc ñònh chieàu daøy lôùp caùch nhieät II. TRÖÔØNG HÔÏP VAÙCH PHAÚNG
Vaät lieäu caùch nhieät laø loaïi vaät lieäu coù heä soá daãn nhieät nhoû Heä soá truyeàn nhieät toái öu choïn theo taøi lieäu chuyeân ngaønh
Vaät lieäu vaø chieàu daøy lôùp caùch nhieät ñöôïc löïa choïn treân Chieàu daøy caùch nhieät choïn theo coâng thöùc sau
cô sôû toái öu veà kinh teá ª 1 § 1 G 1 ·º
G'CN O CN « ¨¨ ¦ i ¸»
¸ (3-1)
K
¬ F © ng D O i D tr ¹ ¼
Trong ñoù
G’CN Chieàu daøy lôùp caùch nhieät, m
OCN Heä soá daãn nhieät cuûa vaät lieäu caùch nhieät, W /(m.K)
Dng, Dtr Heä soá trao ñoåi nhieät ñoái löu, W /(m 2 .K)
Vaät lieäu caùch nhieät trong thöïc teá coù chieàu daøy tieâu chuaån,
xaùc ñònh laïi heä soá truyeàn nhieät gaàn vôùi giaù trò ñaõ choïn ôû treân
1
KF (3-2)
1 G G 1
CN ¦ i
D ng O CN O i D tr
Trong tröôøng hôïp vaùch kho laïnh thì chieàu daøy lôùp caùch
nhieät phaûi ñaûm baûo ñieàu kieän nhieät ñoä vaùch phía khoâng khí
noùng khoâng bò ñoïng söông
t w ! t ñs (3-3)
Cô sôû ban ñaàu ñeå xaùc ñònh chieàu daøy caùch nhieät laø döïa
vaøo heä soá truyeàn nhieät toái öu ñöôïc ñeà nghò ôû töøng khoaûng Ñieàu kieän treân coù theå xaùc ñònh theo bieåu thöùc sau
nhieät ñoä.
t ng t ñs
Kieåm tra ñoïng söông ôû vaùch phía coù nhieät ñoä khoâng khí K F d 0,95 D ng (3-4)
t ng t tr
cao hôn trong tröôøng hôïp caùch nhieät heä thoáng laïnh.
Trong ñoù III. TRÖÔØNG HÔÏP VAÙCH TRUÏ

tng, ttr Nhieät ñoä löu chaát phía vaùch noùng vaø vaùch laïnh Vieäc caùch nhieät vaùch truï caàn löu yù
tñs Nhieät ñoä ñoïng söông cuûa khoâng khí phía vaùch noùng
Bieåu thöùc xaùc ñònh nhieät löôïng

t1 t f t1 t f
q
RO RD 1
ln r2 r1
1
2S O 2 S r2 D
Nhaän xeùt: khi chieàu daøy caùch nhieät taêng thì
x Nhieät trôû daãn nhieät taêng
o doøng nhieät coù xu höôùng giaûm
x Nhieät trôû do ñoái löu giaûm
o doøng nhieät coù xu höôùng taêng
Coù moät giôùi haïn veà chieàu daøy lôùp caùch nhieät bieåu dieãn
nhö ñoà thò sau
Thöïc teá ta thöôøng gaëp tröôøng hôïp r1 ! rth .

Duøng bieåu thöùc sau ñeå xaùc ñònh chieàu daøy caùch nhieät
trong tröôøng hôïp oáng daãn taùc nhaân laïnh, nöôùc laïnh, …
t ng t ñs 1
0,95 (3-6)
t ng t tr D ng D CN D
1 ln CN
2 O CN d ng
D CN d ng
G CN (3-7)
2
Trong ñoù
0,95 Heä soá döï tröõ
Dng heä soá toûa nhieät ñoái löu veà phía khoâng khí,
W /(m 2 .K)
OCN Heä soá daãn nhieät cuûa vaät lieäu caùch nhieät, W /(m.K)
tng Nhieät ñoä khoâng khí beân ngoaøi
ttr Nhieät ñoä löu chaát chuyeån ñoäng trong oáng
tñs Nhieät ñoä ñoïng söông cuûa khoâng khí beân ngoaøi
Ôû ñaây coù baùn kính giôùi haïn
GCN Chieàu daøy lôùp caùch nhieät, m
O CN
rth (3-5) dng Ñöôøng kính ngoaøi cuûa oáng daãn, m
D
DCN Ñöôøng kính cuûa lôùp caùch nhieät, m
Nhaän xeùt: Khi baùn kính cuûa lôùp caùch nhieät nhoû hôn rth thì
vieäc taêng chieàu daøy lôùp caùch nhieät laøm taêng
toån thaát nhieät
Vieäc caùch nhieät chæ coù taùc duïng khi baùn kính
oáng lôùn hôn baùn kính tôùi haïn rth.
B. TAÊNG CÖÔØNG TRUYEÀN NHIEÄT

Doøng nhieät ñoái löu: Nhieät löôïng truyeàn töø beà maët coù
nhieät ñoä tw ñeán moâi tröôøng löu chaát
xung quanh coù nhieät ñoä tf ñöôïc xaùc
ñònh bôûi phöông trình theo ñònh luaät
Newton:
QD D F t w t f (3-8)
Ñeå taêng cöôøng Q, trong tröôøng hôïp khoâng theå taêng vaø
't t w t f chæ coøn laïi bieän phaùp laø taêng dieän tích truyeàn
nhieät baèng caùch gaén theâm caùc caùnh treân beà maët toûa nhieät.
Tröôøng hôïp trao ñoåi nhieät giöõa hai löu chaát qua beà maët
vaùch, caùnh thöôøng ñöôïc gaén veà phía löu chaát coù heä soá toûa
nhieät ñoái löu nhoû hôn, ví duï; khoâng khí, khoùi ...
I. PHÖÔNG TRÌNH VI PHAÂN

Khaûo saùt moät caùnh nhö hình beân döôùi
Xeùt moät phaân toá coù khoaûng caùch ñeán goác laø x, chieàu
daøy x, cöôøng ñoä toûa nhieät trung bình treân beà maët laø ,
nhieät ñoä moâi tröôøng xung quanh tf
Phöông trình caân baèng naêng löôïng cho phaân toá khaûo saùt: II. DAÃN NHIEÄT QUA THANH COÙ TIEÁT DIEÄN KHOÂNG ÑOÅI
Naêng löôïng Naêng löôïng daãn

Naêng löôïng toûa
daãn vaøo beà maët = ra khoûi beà maët +
ra baèng ñoái löu
x x+'x
Caùnh thöôøng coù tieát dieän ngang Ac nhoû (so vôùi chieàu daøi
L), vaät lieäu laøm caùnh thöôøng coù heä soá daãn nhieät O lôùn, neân
xem tröôøng nhieät ñoä trong caùnh laø tröôøng moät chieàu, caùc
thaønh phaàn naêng löôïng:
Q x
Q x 'x
QD (a)
vôùi QD D U 'x t t f (b)
Theá vaøo phöông trình treân
Q Q
x 'x x
D U t t f 0 (c)
'x Tröôøng hôïp naøy ñaëc bieät vôùi giaû thuyeát D vaø O thay ñoåi ít
Laáy giôùi haïn 'x o 0 , ta ñöôïc: trong khoaûng nhieät ñoä khaûo saùt, phöông trình 3-9 ñöôïc vieát laïi
dQ O d2t D U
D U t t f 0 (d) t t f 0 (3-10)
dx dx 2 O A c
Theo ñònh luaät Fourier
T t t f goïi laø nhieät thöøa
dt °
QO O A c (e) ñaët ® DU
dx °m
¯ O Ac
Theá phöông trình e vaøo d
d § phöông trình 3-10 ñöôïc vieát laïi:
dt ·
¨ O A c ¸ D U t t f 0 (3-9)
dx © dx ¹ d2T
2
m2 T 0 (3-11)
dx
Phöông trình treân coù nghieäm toång quaùt 1. Tröôøng hôïp thanh daøi höõu haïn
coù xeùt toûa nhieät ôû ñænh thanh
T C1 e mx C 2 e mx (3-12)
Khi x 0 o T Tg
Hình sau theå hieän söï caân baèng naêng löôïng
dT
x L o O §¨ ·¸ D L TL
© dx ¹ x L
DU
°° m O Ac
Ñaët ®
°n D D Ac
°¯ m O OU
Phöông trình tröôøng nhieät ñoä coù daïng:
Nhieät löôïng trao ñoåi ñoái löu treân thanh baèng nhieät löôïng
daãn qua taïi goác thanh ch>m L x @ n sh>m L x @
T Tg (3-14)
dT chm L n shm L
Qc Q goác O A c (3-13)
dx x 0 Nhieät löôïng truyeàn qua thanh (baèng nhieät löôïng daãn qua
goác thanh):
Haèng soá tích phaân C1 vaø C2 tìm theo ñieàu kieän bieân dieãn
ra ôû ñænh thanh – cô sôû xaùc ñònh laø nhieät thöøa ôû ñænh thanh. n thm L
Q O A c m Tg (3-15)
1 n thm L
x Thanh daøi höõu haïn coù xeùt toûa nhieät ôû ñænh
x Thanh daøi höõu haïn khoâng coù toûa nhieät ôû ñænh
x Thanh daøi voâ haïn
2. Tröôøng hôïp thanh daøi höõu haïn Hình sau theå hieän söï thay ñoåi nhieät ñoä doïc theo thanh vaø
khoâng coù toûa nhieät ôû ñænh thanh öôùc löôïng löôïng nhieät trao ñoåi
Khi x 0 o T Tg
dT
x L o §¨ ·¸ 0
© dx ¹ x L

ch>m L x @
T Tg (3-16)
chm L
Nhieät löôïng truyeàn qua thanh (baèng nhieät löôïng daãn qua
goác thanh):
Q O A c m Tg thm L (3-17)
3. Tröôøng hôïp thanh daøi voâ haïn
Khi x 0 o T Tg
x fo T 0
T Tg e mx (3-18)
Nhieät löôïng truyeàn qua thanh (baèng nhieät löôïng daãn qua Vôùi dieãn taû nhö hình beân treân, thöïc teá ta ít khi gaëp
goác thanh): tröôøng hôïp e, thöôøng gaëp laø tröôøng hôïp c.
Qf O A c m Tg (3-19) Nhö vaäy thöïc teá thöôøng gaëp laø tröôøng hôïp c, nhöng seõ
söû duïng coâng thöùc ôû tröôøng hôïp d do ñôn giaõn.
Phaàn nhieät löôïng ñaõ boû qua coù theå ñöôïc hieäu chænh laïi III. DAÃN NHIEÄT QUA CAÙNH THAÚNG
nhö bieåu thò ôû hình sau COÙ TIEÁT DIEÄN KHOÂNG ÑOÅI
Hình beân döôùi bieåu dieãn caùnh daïng naøy
Ac
Lc L (3-20) Ñeå tính toaùn ñôn giaûn, ta thöôøng söû duïng coâng thöùc cuûa
U
tröôøng hôïp d
Tröôøng nhieät ñoä phaân boá trong caùnh IV. CAÙNH THAÚNG COÙ TIEÁT DIEÄN HÌNH TAM GIAÙC
HOAËC HÌNH THANG
ch>m L x @
T Tg (3-21)
chm L Hình daïng vaø thoâng soá caùnh ñöôïc cho treân hình döôùi ñaây
Nhieät ñoä ñænh caùnh ( x L o T TL )

1
TL Tg (3-22)
chm L
Do caùnh thaúng moûng, neân:
A c | G W U 2 DU 2D
® o | om |
¯U | 2 W Ac G O Ac OG
Nhieät löôïng daãn qua caùnh ñöôïc tính:
Q O A c m Tg thm L (3-23)
Löu yù: Trong thöïc teá thì coù toûa nhieät ôû ñænh caùnh
(khoâng ñaùng keå so vôùi phaàn toûa nhieät xung
quanh), ñeå buø löôïng nhieät toûa ra ôû ñænh ta taêng
chieàu daøi caùnh theâm 1/2 chieàu daøy, töùc chieàu
daøi tính toaùn cuûa caùnh:
G
Lc L (3-24)
2
Tröôøng nhieät ñoä trong caùnh coù daïng V. CAÙNH TROØN COÙ TIEÁT DIEÄN KHOÂNG ÑOÅI
I o S K1 S2 I1 S2 K o S
T Tg (3-26)
I o S1 K1 S2 I1 S2 K o S1
D G
vôùi S 2 z z x x
O tgM 2 tgM
Tröôøng hôïp naøy ñaõ söû duïng ñieàu kieän boû qua toûa nhieät ôû
ñænh caùnh
x x 1 o T Tg
dT Tröôøng nhieät ñoä trong caùnh coù daïng:
x x2 o T T2 vaø 0
dx x x2
I o S K1 S2 I1 S2 K o S
T Tg (3-28)
Nhieät löôïng truyeàn qua caùnh: I o S1 K1 S2 I1 S2 K o S1
D Tg G1 L c S mr
Q uI (3-27)
z1 tgM vôùi 2D (3-29)
m
I1 S1 K1 S2 I1 S2 K1 S1 OG
vôùi I
I o S1 K1 S2 I1 S2 K o S1 Tröôøng hôïp naøy ñaõ söû duïng ñieàu kieän boû qua toûa nhieät ôû
Trong ñoù ñænh caùnh
Io Haøm bieán ñieäu Bessels caáp khoâng loaïi moät r r1 o T Tg
Ko Haøm bieán ñieäu Bessels caáp khoâng loaïi hai dT
r r2 o T T2 vaø 0
I1 Haøm bieán ñieäu Bessels caáp moät loaïi moät dr r r2
K1 Haøm bieán ñieäu Bessels caáp moät loaïi hai Q 2 S O G Tg m.r1 u I

I1 S2 K1 S1 I1 S1 K1 S2 (3-30)
I
I o S1 K1 S2 I1 S2 K o S1
VI. HIEÄU SUAÁT CUÛA CAÙNH 1. Tröôøng hôïp caùnh thaúng coù tieát dieän khoâng ñoåi
Hieäu suaát cuûa caùnh ñöôïc tính theo ñònh nghóa sau Vì nhieät löôïng truyeàn qua ñænh caùnh khoâng ñaùng keå neân
Nhieät löôïng thöïc truyeàn qua caùnh ta thöôøng laáy tröôøng hôïp ñôn giaûn laø boû qua toûa nhieät ôû
Kc
° Nhieät löôïng truyeàn qua caùnh lyù töôûng coù ½° ñænh (coù theå buø ñaép baèng caùch taêng chieàu cao theâm moät
® ¾ nöõa chieàu daøy taïi ñænh)
°̄ nhieät ñoä toaøn beà maët baèng nhieät ñoä goác caùnh °¿ °Q clt U L c D Tg
Bieåu thöùc töông öùng ®
°̄Q c Tg U D O A c th(m.L c )
Qc
Kc (3-31) Kc
th(m.L c )
f m.L c (3-34)
Qclt m.L c
Qclt Fc D Tg (3-32) Thoâng thöôøng quan heä giöõa hieäu suaát Kc vaø (m.Lc) seõ
ñöôïc cho ôû daïng ñoà thò ñeå chuùng ta deã daøng tính toaùn.
Fc Dieän tích beà maët trao ñoåi nhieät cuûa caùnh
Neáu caùnh moûng:
Tg t g t f Nhieät ñoä thöøa ôû goác caùnh 12
§ 2D ·
12 12
§ 2D · § 2D ·
Neáu bieát hieäu suaát caùnh ta seõ tính ñöôïc nhieät löôïng m.L c ¨ ¸ Lc | ¨ ¸ L3c 2 L ¨¨
32
¸
¸ (3-35)
© OG ¹ © OLG¹ O
c
© fp ¹
truyeàn qua caùnh:
Qc Kc Q clt Kc Fc D T g (3-33) fp L G Tieát dieän caét ngang caùnh doïc truïc
Löu yù chieàu daøi hieäu quaû cuûa caùnh vaø hieäu suaát caùnh
Q c O A c m Tg thm L c
thm L c (3-36)
Qf O A c m Tg
mL 0,1 0,2 0,5 1 1,5 2 2,5 3 4 5

Q c Q f 0,10 ,197 ,462 ,762 ,905 ,964 ,987 ,995 ,999 1,00
Kc , % 99,7 98,7 92,4 76,1 60,3 48,2 39,5 33,2 25 20
2. Tröôøng hôïp caùnh coù tieát dieän khaùc

Trong caùc tröôøng hôïp coøn laïi ta seõ coù caùc ñoà thò töông Trong tröôøng hôïp caùnh troøn thì hieäu suaát coøn phuï thuoäc
öùng ñeå tra hieäu suaát caùnh vaøo tyû soá ñöôøng kính ñænh caùnh vaø chaân caùnh
L3c 2 >D (O fp )@
12
L3c 2 >D (O fp )@
12
°L t 2 caùnh thaúng

®
°̄L G 2 2 caùnh ' hoaëc hình thang
Lc
Lc L t 2
Vôùi t L c caùnh thaúng (3-36) Vôùi r2 c r1 L c (3-37)
°
fp ® G1 G 2 fp t L c
°̄ L c caùnh ' hoaëc hình thang
2
VII. HIEÄU QUAÛ LAØM CAÙNH VIII. HIEÄU QUAÛ TRUNG BÌNH BEÀ MAËT LAØM CAÙNH
Nhieät löôïng truyeàn töø beà maët laøm caùnh ñeán moâi tröôøng
xung quanh goàm coù hai phaàn:
x Nhieät löôïng truyeàn qua caùnh: Qc
x Nhieät löôïng truyeàn qua beà maët giöõa hai caùnh: Qoc
Phaàn beà maët khoâng coù caùnh Foc coù nhieät ñoä tg neân xem
hieäu suaát beà maët laø 100%
Phaàn coù laøm caùnh, hieäu suaát Kc
Hieäu suaát trung bình beà maët laøm caùnh ñöôïc xeùt nhö sau:
Kt F F Fc Kc Fc Foc Kc Fc
Fc
Hay Kt 1 1 Kc (3-39)
F
Qc Kc Fc D t w t f Fc
Hc Kc (3-38)
Qo A b D t w t f Ab
Chöông IV TRAO ÑOÅI NHIEÄT ÑOÁI LÖU ÔÛ saùt beà maët vaùch coù moät lôùp moûng löu chaát ñöùng yeân,
Wednesday, October 15, vaø do ñoù trong lôùp naøy chæ ñôn thuaàn xaûy ra hieän töôïng daãn
2008 DOØNG MOÄT PHA
nhieät, nhieät löôïng naøy baèng nhieät löôïng trao ñoåi ñoái löu
A. CAÙC KHAÙI NIEÄM CHUNG wt
qD qO O fluid W m2 (4-4)
I. PHÖÔNG TRÌNH TRAO ÑOÅI NHIEÄT ÑOÁI LÖU wy y 0
Nhieät löôïng trao ñoåi ñoái löu ñöôïc tính theo ñònh luaät Newton Keát hôïp bieåu thöùc 4-1 vaø 4-4
qD D tw tf W m2 (4-1) O fluid wt wy y
D 0
W (m 2 .K) (4-5)
tw tf
vaø QD F qD F D tw tf W (4-2)
o neáu bieát gradient nhieät ñoä cuûa löu chaát taïi beà maët vaùch
Trong ñoù
coù theå xaùc ñònh ñöôïc heä soá trao ñoåi nhieät ñoái löu D.
D Heä soá trao ñoåi nhieät ñoái löu, W (m 2 .K)
F Dieän tích beà maët trao ñoåi nhieät ñoái löu, m2
tw Nhieät ñoä beà maët, oC
tf Nhieät ñoä cuûa löu chaát, oC
Trao ñoåi nhieät ñoái löu laø moät quaù trình phöùc taïp phuï
thuoäc nhieàu yeáu toá
D f t w , t f , Z, O, U, P, C p , I, G,... (4-3)
Trong ñoù
Z Toác ñoä chuyeån ñoäng cuûa löu chaát, m s
O Heä soá daãn nhieät cuûa löu chaát, W (m.K)
P Heä soá nhôùt ñoäng löïc hoïc, N s m 2 hoaëc kg (m s)
I Hình daùng hình hoïc
G Kích thöôùc tính toaùn, m
Nguyeãn toaøn phong Page 1 of 69 Chöông IV –Trao Ñoåi Nhieät Ñoái Löu Doøng Moät Pha Nguyeãn toaøn phong Page 2 of 69 Chöông IV –Trao Ñoåi Nhieät Ñoái Löu Doøng Moät Pha
II. NGUYEÂN NHAÂN PHAÙT SINH CHUYEÅN ÑOÄNG III. CHEÁ ÑOÄ LÖU ÑOÄNG CUÛA LÖU CHAÁT
x Chuyeån ñoäng cöôõng böùc Löu chaát chuyeån ñoäng do
ngoaïi löïc taùc ñoäng.
Chaûy taàng Caùc phaàn töû löu chaát chuyeån ñoäng cuøng höôùng
doøng chaûy.
Chaûy roái Ngoaøi chuyeån ñoäng theo höôùng doøng chaûy, caùc
phaàn töû löu chaát coøn coù caùc dao ñoäng ngang.
Dao ñoäng ngang caøng lôùn, ñoä roái caøng lôùn
x Chuyeån ñoäng töï nhieân Löu chaát chuyeån ñoäng do Quaù ñoä Chuyeån töø chaûy taàng sang chaûy roái dieãn ra töø töø.
cheânh leäch maät ñoä khoái löôïng Traïng thaùi naøy goïi laø chaûy quaù ñoä.
cuûa caùc phaàn töû löu chaát khaùc Löu yù: Chaát loûng goàm nhieàu lôùp xeáp choàng leân nhau.
bieät veà nhieät ñoä. Vaän toác cuûa lôùp chaát loûng naèm saùt beà maët vaùch
coù vaän toác baèng zero do khoâng bò tröôït.
Heä soá Reynolds laø tyû soá giöõa löïc quaùn tính vaø löïc nhôùt
ma saùt trong chaát loûng.
Löïc quaùn tính
Re
Löïc nhôùt
Re
U Z G
2
U Z G Z G
(4-6)
P Z G 2
P Q
Trong ñoù
Zf Vaän toác cuûa doøng töï do, m s
o ñoái löu töï nhieân hay cöôõng böùc ñeàu coù theå löu ñoäng
G Chieàu daøi hình hoïc ñaëc tröng, m
chaûy taàng hoaëc chaûy roái.
P heä soá nhôùt ñoäng löïc hoïc cuûa löu chaát, kg (m s)
Vieäc chuyeån töø chaûy taàng sang chaûy roái phuï thuoäc vaøo
nhieàu yeáu toá: Q P U heä soá nhôùt ñoäng hoïc cuûa löu chaát, m 2 s
x Hình daùng hình hoïc beà maët Heä soá Reynolds ôû doøng löu chaát baét ñaàu chaûy roái goïi laø
x Ñoä xuø xì cuûa beà maët heä soá Reynolds tôùi haïn.
x Vaän toác cuûa doøng töï do Giaù trò cuûa heä soá Reynolds tôùi haïn seõ khaùc nhau ñoái vôùi
nhöõng hình daùng hình hoïc khaùc nhau. Ví duï:
x Nhieät ñoä beà maët
Re Critical, Phaúng | 5.10 5
x Ñaëc tính cuûa löu chaát, vaø nhieàu ñieàu khaùc
Sau khi laøm thí nghieäm kyõ löôõng vaøo nhöõng naêm 1880, Re Critical,OÁng | 4.10 3
Osborn Reynolds phaùt hieän ra raèng, trong löu ñoäng cöôõng Giaù trò naøy coù theå thay ñoåi phuï thuoäc vaøo ñoä nhaùm beà
böùc, cheá ñoä chaûy phuï thuoäc nhieàu vaøo moät giaù trò khoâng thöù maët, möùc ñoä roái, vaø giaù trò aùp suaát doïc treân beà maët.
nguyeân goïi laø tieâu chuaån Reynolds
IV. LÔÙP BIEÂN VAÄN TOÁC (LÔÙP BIEÂN THUÛY LÖÏC) Vaän toác cuûa löu chaát ôû toïa ñoä x naøo ñoù thay ñoåi töø
Khaûo saùt doøng löu chaát chuyeån ñoäng qua vaùch phaúng 0 (zero) ôû y 0 ñeán gaàn Zf ôû y G Q
Vuøng löu chaát ôû treân taám phaúng coù vaän toác thay ñoåi do
chòu taùc ñoäng cuûa löïc bieán daïng nhôùt goïi laø lôùp bieân vaän toác
hay ñôn giaûn laø lôùp bieân.
Chieàu daøy cuûa lôùp bieân G X thöôøng ñöôïc xem laø khoaûng
caùch töø beà maët ñeán giaù trò vaän toác Z 0,99 Zf
Ñöôøng giaû thuyeát Z 0,99 Zf chia löu chaát laøm hai vuøng:
x Vuøng lôùp bieân Trong ñoù coù söï taùc ñoäng cuûa tính nhôùt
vaø söï thay ñoåi cuûa vaän toác coù yù nghóa,
x Vuøng löu ñoäng lyù töôûng Trong ñoù aûnh höôûng cuûa ma
saùt coù theå boû qua vaø vaän toác
thay ñoåi raát ít.
Löu yù Profile vaän toác trong doøng chaûy taàng gaàn gioáng
ñöôøng parabolic vaø trôû neân gioáng hôn trong vuøng
chaûy roái, vôùi hình daùng gaàn beà maët giaûm ñoä doùc.
Trong vuøng chaûy roái, löu chaát chia laøm ba vuøng V. LÔÙP BIEÂN NHIEÄT
x Lôùp ñeäm taàng Moät lôùp raát moûng naèm saùt beà maët vaùch
do taùc ñoäng cuûa tính nhôùt lôùn
x Lôùp ñeäm Ngay saùt lôùp ñeäm taàng, trong ñoù aûnh höôûng
cuûa tính roái raát ñaùng keå nhöng tính lan
truyeàn khoâng lôùn,
x Lôùp chaûy roái Trong ñoù taùc ñoäng do roái raát lôùn.
Chieàu daøy cuûa lôùp bieân nhieät G t doïc theo beà maët laø
khoaûng caùch töø beà maët sao cho nhieät ñoä taïi ñoù thoûa phöông
trình T Ts 0,99 Tf Ts .
Chieàu daøy cuûa lôùp bieân nhieät taêng theo chieàu doøng chaûy
do hieäu quaû cuûa truyeàn nhieät.
Löu yù * Heä soá trao ñoåi nhieät ñoái löu quan heä tröïc tieáp
vôùi gradient nhieät ñoä taïi vò trí khaûo saùt
Hình daùng cuûa profile nhieät trong lôùp bieân nhieät
quy ñònh heä soá trao ñoåi nhieät ñoái löu giöõa beà maët
raén vaø löu chaát löu ñoäng qua noù
Trong tröôøng hôïp löu ñoäng qua moät beà maët ñöôïc gia Heä soá Prandtl cuûa khí khoaûng baèng 1, ñieàu naøy bieåu thò
nhieät (hay laøm laïnh), thì caû lôùp bieân nhieät vaø lôùp bieân thuûy raèng ñoäng löôïng vaø nhieät löôïng tieâu taùn ñi xuyeân qua löu
löïc seõ cuøng phaùt sinh ñoàng thôøi. chaát coù cuøng giaù trò.
Löu yù ** Vaän toác cuûa löu chaát aûnh höôûng maïnh ñeán Nhieät löôïng khueách taùn raát nhanh trong kim loaïi loûng
profile nhieät ñoä, söï phaùt trieån cuûa lôùp bieân thuûy Pr 1 vaø raát chaäm trong daàu Pr !! 1.
löïc coù quan heä vôùi lôùp bieân nhieät seõ aûnh höôûng
maïnh ñeán heä soá trao ñoåi nhieät ñoái löu.
Moái quan heä giöõa chieàu daøy cuûa lôùp bieân nhieät vaø lôùp
bieân thuûy löïc ñöôïc moâ taû thoâng qua heä soá khoâng thöù nguyeân
Prandtl
Xung löôïng khueách taùn phaân töû
Pr
Nhieät löôïng khueách taùn phaân töû
Noù ñöôïc ñaët theo teân cuûa Ludwig Prandtl, ngöôøi ñaõ ñöa
ra khaùi nieäm lôùp bieân vaøo naêm 1904 vaø goùp phaàn ñaùng keå
vaøo xaây döïng lyù thuyeát lôùp bieân.
Heä soá Prandtl thay ñoåi töø giaù trò nhoû hôn 0,01 ñoái vôùi kim
loaïi loûng cho ñeán hôn 100.000 ñoái vôùi daàu naëng.
Coù theå söû duïng bieåu thöùc gaàn ñuùng sau ñeå moâ taû quan heä
giöõa chieàu daøy lôùp bieân thuûy löïc vaø chieàu daøy lôùp bieân nhieät
Gt 1
(4-7)
GQ 3
Pr
VI. XAÙC ÑÒNH HEÄ SOÁ TRAO ÑOÅI NHIEÄT ÑOÁI LÖU Giaù trò Nusselt caøng lôùn, theå hieän söï ñoái löu caøng lôùn.
Heä soá trao ñoåi nhieät ñoái löu coù theå xaùc ñònh theo lyù Giaù trò heä soá Nusselt Nu 1 bieåu thò nhieät löôïng truyeàn
thuyeát baèng vieäc giaûi phöông trình baûo toaøn khoái löôïng, qua lôùp löu chaát chæ ñôn thuaàn do daãn nhieät.
ñoäng löôïng vaø naêng löôïng theo phöông phaùp xaáp xæ hoaëc Giaù trò cuûa heä soá khoâng thöù nguyeân Nusselt ñöôïc tìm töø
phöông phaùp soá. thöïc nghieäm, sau ñoù ñöôïc xaây döïng thaønh caùc phöông trình
Trong thöïc teá heä soá trao ñoåi nhieät ñoái löu thöôøng ñöôïc tieâu chuaån: coù raát nhieàu taùc giaû laøm coâng vieäc naøy o raát
xaùc ñònh thoâng qua heä soá khoâng thöù nguyeân Nusselt nhieàu phöông trình tieâu chuaån coù theå söû duïng cho cuøng moät
tröôøng hôïp, vaø khoâng coù khaùi nieäm ñuùng sai giöõa caùc
Tieâu chuaån khoâng thöù nguyeân Nusselt phöông trình.
Tieâu chuaån Nusselt Laø tyû soá nhieät löôïng trao ñoåi qua
moät lôùp löu chaát do ñoái löu so vôùi
tröôøng hôïp ñôn thuaàn laø daãn nhieät
't
qD D 't vaø q O O fluid
G
Ta laäp tyû soá sau
qD D 't DG
Nu (4-8)
qO O 't G O
B. LÖU ÑOÄNG CÖÔÕNG BÖÙC 1. Trong Vuøng Chaûy Taàng
I. DOØNG LÖU ÑOÄNG QUA TAÁM PHAÚNG Heä soá Nussetl cuïc boä ôû vò trí x trong doøng chaûy taàng qua
taám phaúng cho nhö sau
Heä soá Nusselt trung bình coù theå bieåu dieãn theo heä soá
Dx x
Reynolds vaø heä soá Prandtl theo daïng sau Nu x 0,332 Re1x 2 Pr1 3 Pr t 0,6 (4-12)
O
DL
Nu C Re mL Pr n (4-9) Heä soá trung bình xaùc ñònh theo coâng thöùc 4-11 vieát ñôn
O
giaõn laïi nhö sau
Trong ñoù
DL
C, m, n laø caùc haèng soá thöïc nghieäm Nu 0,664 Re1L 2 Pr1 3 Pr t 0,6 (4-13)
O
L Chieàu daøi cuûa taám phaúng theo chieàu doøng chaûy
Vôùi giaù trò Reynolds tôùi haïn, chieàu daøi tôùi haïn trong vuøng
Heä soá Nusselt cuïc boä ôû baát kyø vò trí naøo treân taám phaúng chaûy taàng xaùc ñònh nhö sau
coù theå tính theo khoaûng caùch töø ñoù ñeán vò trí vaøo. Zf x cr
Re cr 5.10 5
Thoâng soá vaät lyù cuûa löu chaát thoâng thöôøng laáy theo nhieät Q
ñoä trung bình trong lôùp bieân Caùc coâng thöùc treân ñöôïc söû duïng trong vuøng x d x cr
Tw Tf
T (4-10) Q
2 x d x cr 5.10 5 (4-14)
Zf
Heä soá trao ñoåi nhieät ñoái löu thay ñoåi phuï thuoäc vaøo vaän
toác vaø chieàu daøy cuûa lôùp bieân nhieät doïc theo doøng, do ñoù
thay ñoåi doïc theo beà maët truyeàn nhieät cuûa taám phaúng.
Giaù trò trung bình cuûa heä soá truyeàn nhieät treân taám phaúng
ñöôïc xaùc ñònh töø giaù trò cuïc boä qua tích phaân sau
L
1
L ³0
D D x dx (4-11)
2. Trong Vuøng Chaûy Roái 3. Keát Hôïp Doøng Chaûy Taàng vaø Chaûy Roái
Heä soá Nusselds cuïc boä taïi vò trí x xaùc ñònh nhö sau Trong vaøi tröôøng hôïp, thì taám phaúng ñuû daøi ñeå cho doøng
Dx x § 0,6 d Pr d 60 · trôû neân chaûy roái, giaù trò trung bình ñöôïc tính qua hai phaàn:
Nu x 0,0296 Re 4x 5 Pr1 3 ¨ ¸
O © 5.10 d Re d 10 ¹
5 7
x Vuøng chaûy taàng 0 d x d x cr
(4-15) x Vuøng chaûy roái: x cr x d L
Vôùi x laø khoaûng caùch töø ñieåm vaøo cuûa taám phaúng vaø 1 § x cr
¨ ³ D x ,chaûy taàng dx ³ D x ,chaûy roái dx ·¸
L
D (4-17)
Re x Zf x Q laø heä soá Reynolds ôû vò trí x. L© 0 x cr ¹
Heä soá trung bình trong vuøng chaûy roái Löu yù raèng, chuùng ta ñaõ keát hôïp vuøng quaù ñoä vaøo vuøng
DL § 0,6 d Pr d 60 · chaûy roái.
Nu 0,037 Re 4L 5 Pr1 3 ¨ ¸ (4-16)
O © 5.10 d Re d 10 ¹
5 7
Giaù trò trung bình treân toaøn beà maët laø
Nu
DL
0,037 Re 4L 5 871 Pr1 3 §¨ 0,65 d Pr d 60 7 ·¸
O © 5.10 d Re d 10 ¹
(4-18)
Tính nhieät löôïng ñoái löu II. DOØNG LÖU ÑOÄNG TRONG OÁNG
Q D F Ts Tf W (4-19) 1. Ñaëc tính doøng löu ñoäng trong oáng
Vôùi F W u L laø dieän tích cuûa taám phaúng coù chieàu daøi L Chieàu daøi vaøo cuûa lôùp bieân thuûy löïc vaø lôùp bieân nhieät
vaø chieàu roäng W
Khi taám phaúng vôùi thay theá maät ñoä doøng nhieät haèng soá
cho nhieät ñoä khoâng ñoåi, heä soá Nusselt cuïc boä cho nhö sau
Chaûy taàng Nu x 0,453 Re 0x,5 Pr1 3 (4-20)
Vaø chaûy roái Nu x 0,0308 Re 0x,8 Pr1 3 (4-21)

Quan heä ôû treân taêng 36% trong tröôøng hôïp chaûy taàng vaø
4% trong tröôøng hôïp chaûy roái so vôùi tröôøng hôïp beà maët ñaúng
Vuøng löu chaát töø vò trí vaøo cho ñeán khi lôùp bieân ñaït ñeán
nhieät
taâm goïi laø vuøng thuûy löïc ban ñaàu, vaø chieàu daøi cuûa noù ñöôïc
goïi laø chieàu daøi thuûy löïc Lh.
Vuøng sau vuøng thuûy löïc ban ñaàu coù profile vaän toác phaùt
trieån ñaày ñuû vaø khoâng thay ñoåi goïi laø vuøng thuûy löïc môû roäng.
Profile vaän toác trong vuøng môû roäng coù daïng parabolic khi
löu chaát chaûy taàng vaø phaúng hôn trong tröôøng hôïp chaûy roái.
Chieàu daøi vuøng thuûy löïc vaø vuøng nhieät ban ñaàu trong
tröôøng hôïp chaûy taàng coù theå cho xaáp xæ nhö sau
L h ,la min ar | 0,05 Re D
(4-22)
L t ,la min ar | 0,05 Re Pr D
Trong tröôøng hôïp chaûy roái, noù khoâng phuï thuoäc vaøo Re vaø
Pr, vaø xaáp xæ nhö sau
L h ,turbulent | L t ,turbulent | 10 D (4-23)
Heä soá ma saùt coù lieân quan ñeán öùng suaát tröôït treân beà maët, quan heä naøy coù
lieân quan ñeán profile vaän toác ôû beà maët. Löu yù raèng, profile vaän toác trung bình
Vuøng lôùp bieân nhieät phaùt trieån vaø ñaït ñeán chieàu daøy giöõa giöõ khoâng thay ñoåi trong vuøng thuûy löïc môû roäng, heä soá ma saùt vì vaäy cuõng giöõ
khoâng ñoåi trong vuøng naøy. Ta cuõng lyù luaän ñôn giaõn töông töï nhö vaäy cho
taâm goïi laø vuøng nhieät ban ñaàu, chieàu daøi cuûa vuøng naøy goïi tröôøng hôïp heä soá trao ñoåi nhieät ñoái löu trong vuøng nhieät môû roäng. Nhö vaäy heä
laø chieàu daøi vuøng nhieät ban ñaàu Lt. soá ma saùt vaø heä soá trao ñoåi nhieät ñoái löu trong vuøng môû roäng ñaày ñuû laø haèng
soá.
Vuøng tieáp theo sau cuûa vuøng nhieät ban ñaàu vôùi profile
nhieät ñoä khoâng thöù nguyeân trung bình T Tw Tm Tw Khaûo saùt tröôøng hôïp löu chaát ñöôïc gia nhieät (hoaëc laøm laïnh) khi löu ñoäng
trong oáng. Heä soá ma saùt vaø heä soá trao ñoåi nhieät ñoái löu lôùn nhaát ôû vò trí vaøo
khoâng thay ñoåi goïi laø vuøng nhieät môû roäng. bôûi vì chieàu daøy lôùp bieân laø zero, sau ñoù seõ giaûm töø töø ñeán vuøng môû roäng toaøn
phaàn. Do ñoù toån thaát aùp suaát vaø maät ñoä doøng nhieät seõ cao hôn khi trong vuøng
Vuøng maø caû hai vuøng thuûy löïc vaø vuøng nhieät ñeàu phaùt
ban ñaàu cuûa oáng, vaø taùc ñoäng cuûa vuøng ban ñaàu luoân laøm taêng cao heä soá ma
trieån ñaày ñuû goïi laø vuøng môû roäng toaøn phaàn. saùt trung bình vaø heä soá truyeàn nhieät trung bình trong toaøn oáng. Vôùi caùch tieáp
Khi chaûy taàng trong oáng, ñoä lôùn cuûa heä soá khoâng thöù nguyeân Prandtl qui caän naøy ta seõ söû duïng deã daøng, cho keát quaû hôïp lyù trong tröôøng hôïp oáng daøi
ñònh moái quan heä phaùt trieån cuûa lôùp bieân thuûy löïc vaø lôùp bieân nhieät. Ñoái vôùi vaø keát quaû vöøa phaûi trong tröôøng hôïp oáng ngaén.
caùc löu chaát coù Pr | 1 , chaúng haïn nhö khí, caû hai lôùp bieân ñeàu xaûy ra cuøng
nhau. Ñoái vôùi löu chaát coù Pr !! 1 , ví duï nhö daàu, thì lôùp bieân thuûy löïc seõ phaùt
trieån nhanh hôn lôùp bieân nhieät. Keát quaû laø chieàu daøi vuøng thuûy löïc ban ñaàu seõ
nhoû hôn chieàu daøi vuøng nhieät ban ñaàu. Ñieàu ngöôïc laïi xaûy ra ñoái vôùi nhöõng
löu chaát coù Pr 1 , ví duï nhö kim loaïi loûng.
2. Vaän toác trung bình 3. Nhieät ñoä trung bình treân tieát dieän ngang
Ñeå thuaän tieän trong tính toaùn ta söû duïng giaù trò nhieät ñoä
trung bình.
Nhieät ñoä trung bình ñöôïc xaùc ñònh treân cô sôû phöông trình baûo toaøn
naêng löôïng. Ñoù laø, naêng löôïng cuûa löu chaát taïi tieát dieän naøo ñoù baèng löu
löôïng thöïc taïi tieát dieän ñoù ôû nhieät ñoä trung bình Tm
E fluid G C p Tm ³ C p T GG ³ C p T U Z dA c kJ s
G Ac
(4-25)
Cp Nhieät dung ñaúng aùp cuûa chaát loûng, kJ ( kg.K)
G Löu löôïng khoái löôïng, kg/s
Phöông trình baûo toaøn naêng löôïng cuûa doøng oån ñònh trong
oáng theå hieän ôû hình sau
Vaän toác trung bình qua oáng ñöôïc xaùc ñònh theo löu löôïng
thöïc nhö sau
G U Zm A c (4-24)
U Khoái löôïng rieâng cuûa löu chaát, kg m 3
Ac Tieát dieän ngang löu chaát di chuyeån qua,
Ví duï oáng tieát dieän troøn A c 14 S D 2
Q G C p Te Ti kJ s (4-26)
Caùc ñieàu kieän nhieät treân beà maët thöôøng söû duïng laø giaù trò
xaáp xæ nhieät ñoä beà maët haèng soá Tw const hoaëc maät ñoä
doøng nhieät haèng soá q w const
4. Xaùc ñònh heä soá trao ñoåi nhieät ñoái löu a. Chaûy taàng trong oáng
Nhieät ñoä tính toaùno nhieät ñoä trung bình cuûa löu chaát Chuùng ta ñaõ ñeà caäp tröôøng hôïp chaûy taàng trong oáng
tf 1
t' f t"f (4-27) phaúng khi Re 2300 .
2
Vaän toác laø parabolic trong vuøng môû roäng khi chaûy taàng
Kích thöôùc tính toaùn
4 Ac § r2 ·
G (4-28) Z( r) 2 Zm ¨1 2 ¸ (4-30)
p © R ¹
Zm Vaän toác trung bình cuûa löu chaát
R Baùn kính cuûa oáng
Löu yù raèng, vaän toác cöïc ñaïi xaûy ra ôû taâm oáng ( r 0 ) vaø
Zmax 2.Zm
Heä soá Nusselt trong vuøng môû roäng toaøn phaàn chaûy taàng
ñöôïc xaùc ñònh ñôn giaûn theo phöông trình baûo toaøn naêng
löôïng.
Tieâu chuaån Reynolds

Z G
Re (4-29) Nu 3,66 Tw const
Q (doøng chaûy taàng) (4-31)
Nu 4,36 q w const
Quan heä toång quaùt cuûa heä soá Nusselt trung bình trong b. Chaûy roái trong oáng
vuøng thuûy löïc hay vuøng nhieät môû roäng chaûy taàng trong oáng Tröôøng hôïp chaûy roái trong oáng phaúng, Re ! 4000
cho bôûi Sieder vaø Tate
Heä soá Nusselt quan heä vôùi heä soá ma saùt bôûi bieåu thöùc noåi
0 ,14
§P ·
13
§ Re Pr D · tieáng Chilton-Colburn
Nu f 1,86 ¨ f f ¸ ¨¨ f ¸¸ ( Pr ! 0,5) (4-32)
© L ¹ © Pw ¹ Nu f 0,125 f Re f Prf
13
(chaûy roái) (4-33)
Thoâng soá vaät lyù xaùc ñònh ôû nhieät ñoä trung bình chính,
Trong tröôøng hôïp oáng phaúng, heä soá ma saùt trong vuøng môû
ngoaïi tröø Pw xaùc ñònh theo nhieät ñoä vaùch.
roäng khi chaûy roái coù theå xaùc ñònh theo coâng thöùc sau
0 ,2
f 0,184 Re f (OÁng phaúng) (4-34)
Theá bieåu thöùc 4-34 vaøo bieåu thöùc 4-33 ta ñöôïc bieåu thöùc
tính heä soá Nusselt trong vuøng môû roäng hoaøn toaøn ñoái vôùi oáng
phaúng, goïi laø phöông trình Colburn
§ 0,7 d Pr d 160 ·
Nu f 0,023 Re f Prf
0 ,8 13
¨ ¸ (4-35)
© Re ! 10.000 ¹
Ñoä chính xaùc cuûa phöông trình naøy coù theå caûi tieán baèng
chænh söûa sau, goïi laø phöông trình Dittus-Boulter
§ 0,7 d Pr d 160 ·
Nu f 0,023 Re f Prf ¨
0 ,8 n
¸ (4-36)
© Re ! 10.000 ¹
n 0,4 khi gia nhieät
n 0,3 khi laøm laïnh
Phöông trình Dittus-Boulter ñöôïc söû duïng nhieàu. Thoâng
soá vaät lyù ñöôïc laáy theo nhieät ñoä trung bình Tf 12 Ti Te
Heä soá Nusselt trong tröôøng hôïp beà maët nhaùm coù theå xaùc 5. Coâng thöùc thöôøng söû duïng vaø Caùc heä soá hieäu chænh
ñònh theo coâng thöùc 4-33 baèng caùch thay theá giaù trò heä soá ma Coâng thöùc xaùc ñònh heä soá trao ñoåi nhieät ñoái löu thoâng
saùt töø bieåu ñoà Moody. thöôøng ñöôïc theâm vaøo caùc heä soá hieäu chænh nhö sau
Löu yù OÁng coù beà maët xuø xì coù heä soá trao ñoåi nhieät cao a. Chaûy taàng Re 2200
hôn beà maët phaúng 0 , 25
§ Pr ·
Nu f 0,15 Re 0 , 33
f Pr
f
0 , 43
Gr f
0 ,1
¨¨ f ¸¸ H" (4-37)
© Prw ¹
Nhieät ñoä tính toaùn laáy theo nhieät ñoä trung bình cuûa löu
chaát Tf 12 Ti Te , ngoaïi tröø Prw tra theo nhieät ñoä cuûa vaùch
Grf0,1 Heä soá hieäu chænh do aûnh höôûng cuûa
ñoái löu töï nhieân
Tieâu chuaån khoâng thöù nguyeân Grashof
g E d 3tñ 't
Grf (4-38)
Q2
Heä soá giaûn nôû theå tích E tra baûng, tröôøng hôïp laø chaát khí
thì E ~ 1 Tf
Prf Prw 0,25 Heä soá hieäu chænh do aûnh höôûng cuûa
phöông höôùng doøng nhieät
H " Heä soá hieäu chænh do aûnh höôûng cuûa vuøng bieân ban
Nhieät löôïng trao ñoåi khi chaûy roái trong oáng coù theå taêng
ñaàu (thuûy löïc vaø nhieät), tra theo tyû soá " d
400% baèng vieäc laøm nhaùm beà maët. Tuy nhieân seõ laøm taêng
coâng suaát cuûa quaït hay bôm. "d 1 2 5 10 15 20 30 40 50
H" 1,90 1,70 1,44 1,28 1,18 1,13 1,05 1,02 1
b. Chaûy quaù ñoä Re 2200 y 10 4 c. Chaûy roái Re ! 10 4

0 , 25
§ Pr ·
0 ,25
§ Pr ·
Nu f K o Pr f
0 , 43
¨¨ f ¸¸ H" (4-39) Nu f 0,021 Re Pr
0 ,8
f f
0 , 43
¨¨ f ¸¸ H" HR (4-40)
© Prw ¹ © Prw ¹
Ko Heä soá thöïc nghieäm, tra theo baûng döôùi H " Heä soá hieäu chænh do aûnh höôûng cuûa vuøng bieân ban
ñaàu (thuûy löïc vaø nhieät), tra theo tyû soá " d vaø Ref
Ref.10-3 2,2 2,3 2,5 3,0 3,5 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 9,0 10
"d
Ko 1,9 3,2 4,0 6,8 9,5 11 16 19 24 27 30 33 Ref
1 2 5 10 15 20 30 40 50
1.104 1,65 1.50 1,34 1,23 1,17 1,13 1,07 1.03 1
2.104 1,51 1,40 1,27 1,18 1,13 1,10 1,05 1,02 1
5.104 1,34 1,27 1,18 1,13 1,10 1,08 1,04 1,02 1
1.105 1,28 1,22 1,15 1,10 1,08 1,06 1,03 1,02 1
1.106 1,14 1,11 1,08 1,05 1,04 1,03 1,02 1,01 1
H R Heä soá hieäu chænh do aûnh höôûng cuûa löïc ly taâm trong
tröôøng hôïp oáng bò uoán cong vôùi baùn kính R
d
HR 1 1,77 (4-41)
R
6. Xaùc ñònh cheânh leäch nhieät ñoä trung bình Nhieät ñoä beà maët trong tröôøng hôïp naøy ñöôïc xaùc ñònh töø
giöõa vaùch oáng vaø löu chaát phöông trình q D Tw Tm .
Maät ñoä doøng nhieät ñoái löu ôû vò trí baát kyø treân oáng ñöôïc Löu yù raèng, D const , Tw Tm const , do ñoù nhieät ñoä
tính nhö sau beà maët cuõng seõ taêng tuyeán tính.
q D Tw Tm W m 2 (4-42)
Löu yù Nhieät ñoä trung bình cuûa löu chaát khi löu ñoäng
trong oáng phaûi thay ñoåi khi trao ñoåi nhieät.
Do ñoù, khi D | const
x Nhieät ñoä trung bình treân beà maët phaûi thay ñoåi khi
q const
x Maät ñoä doøng nhieät phaûi thay ñoåi khi Tw const .
a. Maät ñoä doøng nhieät laø haèng soá (q = const)
Trong tröôøng hôïp q const , maät ñoä doøng nhieät coù theå
theå hieän nhö sau
Q qF G C p Te Ti W (4-43)
Do ñoù nhieät ñoä trung bình cuûa löu chaát ôû ñaàu ra
qF
Te Ti (4-44)
G Cp
Löu yù Nhieät ñoä cuûa löu chaát taêng tuyeán tính trong tröôøng
hôïp maät ñoä doøng nhieät laø haèng soá
(vì beà maët truyeàn nhieät cuõng taêng tuyeán tính theo
chieàu doøng chaûy)
b. Nhieät ñoä beà maët haèng soá (Tw = const)

Töø ñònh luaät laøm laïnh cuûa Newston, maät ñoä doøng nhieät
löu chaát trao ñoåi tính theo bieåu thöùc sau
Q D F Tw Tm tb D F 'T tb (4-45)
D Heä soá trao ñoåi nhieät ñoái löu, W (m 2 .K)
F Dieän tích beà maët trao ñoåi nhieät, m2
(ví duï oáng troøn F S.D L )
'T tb Cheânh leäch nhieät ñoä trung bình
giöõa vaùch vaø löu chaát
Khi nhieät ñoä beà maët laø haèng soá ( Tw const ), cheânh leäch G C p dTm D Tw Tm dF (4-47)
nhieät ñoä trung bình giöõa vaùch vaø löu chaát coù theå tính theo Löu yù, dTm dTw Tm khi Tw const , vaø dF p dx .
cheânh leäch nhieät ñoä trung bình soá hoïc 'Ttb
Quan heä treân ñöôïc vieát laïi
'Ti 'Te Tw Ti Tw Te
'Ttb dTw Tm Dp
2 2 dx (4-48)
(4-46) Tw Tm G Cp
Ti Te
Tw Tw Tb
2 Laáy tích phaân töø x 0 ( Tm Ti ) tôùi x L ( Tm Te )
Vôùi Tb 12 Ti Te laø nhieät ñoä trung bình cuûa löu chaát. Tw Te DF
ln (4-49)
Löu yù Cheânh leäch nhieät ñoä trung bình soá hoïc 'Ttb laø Tw Ti G Cp
cheânh leäch nhieät ñoä trung bình ñôn giaõn giöõa vaùch Vôùi quan heä treân, nhieät ñoä ñaàu ra cuûa löu chaát ñöôïc tính
vaø löu chaát ôû ñaàu vaøo vaø ñaàu ra. nhö sau
Ñieàu naøy chæ ñuùng trong tröôøng hôïp Tw const .
Tw Tw Ti e
DF GC p
Te (4-50)
Xaáp xæ ñôn giaûn naøy khoâng phaûi bao giôø cuõng ñöôïc chaáp
nhaän. Tröôøng hôïp toång quaùt, ta tính 'T tb nhö sau: Quan heä treân cuõng ñöôïc söû duïng ñeå xaùc ñònh nhieät ñoä cuûa
löu chaát ôû vò trí baát kyø Tm x vôùi thay theá F p L baèng p x
Löu yù raèng, cheânh leäch nhieät ñoä giaûm theo haøm muõ, vaø Khi NTU ! 5, nhieät ñoä ra cuûa löu chaát gaàn nhö baèng
söï suy giaûm phuï thuoäc vaøo soá muõ D F G C p , goïi laø ñôn nhieät ñoä vaùch, Te | Tw .
vò chuyeån nhieät NTU
DF
NTU (4-51)
G Cp
Cuõng caàn löu yù theâm raèng, nhieät ñoä cuûa löu chaát coù theå ñaït ñeán nhieät ñoä
beà maët nhöng khoâng bao giôø vöôït qua.
NTU khoaûng baèng 5 laø giôùi haïn trong truyeàn nhieät, vaø
nhieät löôïng khoâng trao ñoåi nöõa cho duø coù taêng chieàu daøi oáng.
Vôùi giaù trò NTU nhoû, laø daáu hieäu cho ta bieát coù theå taêng nhieät löôïng trao
ñoåi neáu ta taêng chieàu daøi oáng. Heä soá NTU lôùn vaø dieän tích truyeàn nhieät lôùn
laø mong muoán theo quan ñieåm truyeàn nhieät, nhöng coù theå khoâng ñöôïc chaáp
nhaän theo quan ñieåm kinh teá. Vieäc choïn thieát bò trao ñoåi nhieät thoâng thöôøng
phaûi thoûa caû hai muïc tieâu truyeàn nhieät vaø kinh teá.
Ñaïi löôïng khoâng thöù nguyeân NTU ñaëc tröng cho khaû
naêng truyeàn nhieät cuûa heä thoáng.
Phöông trình 4-49 cho ta G C p III. LÖU ÑOÄNG NGANG QUA VAÙCH TRUÏ
hoaëc VAÙCH HÌNH CAÀU
DF
G Cp (4-52)
Tw Te Trong truyeàn nhieät thöôøng gaëp tröôøng hôïp hai löu chaát
ln trao ñoåi nhieät thoâng qua moät beà maët, maët naøy coù theå laø maët
Tw Ti
phaúng hay thöôøng gaëp laø maët truï
Thay theá vaøo phöông trình 4-43, ta ñöôïc
Q D F 'Tln (4-53)
Te Ti 'Te 'Ti
Vôùi 'Tln (4-54)
T Te
ln w ln'Te 'Ti
Tw Ti
Ñöôïc goïi laø nhieät ñoä trung bình logarithmic.
Khi so saùnh 4-53 vaø 4-45 o 'T tb Tw Tm tb 'Tln
Löu yù, 'Ti Tw Ti vaø 'Te Tw Te laø nhieät ñoä trung
bình giöõa beà maët vaø löu chaát ôû ñaàu vaøo vaø ñaàu ra cuûa oáng.
Coâng thöùc treân söû duïng cho caû hai tröôøng hôïp gia nhieät vaø
laøm laïnh trong oáng.
'Ti 100 100 100 100 100 100 100 100 100 Phaàn treân ta ñaõ tính heä soá trao ñoåi nhieät ñoái löu cho
'Te
tröôøng hôïp löu ñoäng trong oáng, phaàn naøy ta seõ tính cho
90 80 70 60 50 40 30 20 10
tröôøng hôïp beân ngoaøi oáng (hoaëc chuøm oáng) vaø vaùch caàu
'T tb 94,9 89,6 84,1 78,3 72,1 65,5 58,1 49,7 39,1 Kích thöôùc tính toaùn trong tröôøng hôïp löu ñoäng ngang
'Ttb 95 90 85 80 75 70 65 60 55 qua vaùch truï hay vaùch caàu laø ñöôøng kính ngoaøi D, tieâu
chuaån Reynolds ñöôïc tính
% 0,09 0,41 1,06 2,16 4,00 6,9 11,8 20,7 40,7
Zf D
Re
o coù theå söû duïng 'Ttb khi 'Te vaø 'Ti leäch nhau khoâng Q
quaù 40% Zf vaän toác cuûa doøng löu chaát töï do.
Ta khaûo saùt tröôøng hôïp doøng löu ñoäng qua moät oáng truï ñôn Ta xem lôùp bieân trong hai tröôøng hôïp sau
Löu chaát ôû gaàn vaùch seõ taùch ra vaø bao quanh vaùch truï.
Phaàn löu chaát ôû giöõa seõ va ñaäp maïnh vaøo vaùch ôû ñieåm haõm,
laøm cho löu chaát hoaøn toaøn döøng laïi vaø laøm cho aùp suaát taêng
leân. Aùp suaát giaûm trong doøng phía ñoái dieän seõ laøm cho vaän
toác taêng.
Giaù trò Reynolds tôùi haïn khoaûng Re cr | 2.10 5

Lôùp bieân chaûy taàng vôùi Re 2.10 5
Trôû neân chaûy roái khi Re ! 2.10 5
Doøng bò taùch ra ôû khoaûng T | 80 o khi lôùp bieân chaûy taàng

vaø khoaûng T | 140 o khi chaûy roái.
Phaàn löu chaát phöùc taïp löu ñoäng qua vaät theå hình truï aûnh 1. Tröôøng hôïp vaùch truï (caàu) ñôn
höôûng maïnh ñeán heä soá trao ñoåi nhieät ñoái löu.
Chuùng ta coù theå tham khaûo bieåu thöùc cuûa Churchill vaø
Söï thay ñoåi cuûa heä soá Nusselt cuïc boä Nu T xung quanh vaät Bernstein khi löu chaát ñi qua vaät hình truï
hình truï trong tröôøng hôïp khoâng khí ñöôïc cho treân hình sau 45
0,62 Re1 2 Pr1 3 § Re · ½
58
DD
Nu cyl 0,3 ®1 ¨ ¸ ¾
Löu yù raèng, trong taát caû caùc
O ^
1 0,4 Pr
23 14
` ¯ © 28.200 ¹ ¿
tröôøng hôïp, giaù trò Nu T lôùn baét
ñaàu ôû ñieåm döøng ( T 0 o ) nhöng
(4-55)
seõ giaûm khi taêng T vaø keát quaû laø
Tính chaát vaät lyù cuûa löu chaát laáy theo nhieät ñoä trung bình
2 Tf Tw
taêng chieàu daøy lôùp bieân chaûy 1
taàng. Tf
Ôû hai ñöôøng cong phía döôùi
vôùi Re 70.000 vaø
Trong tröôøng hôïp hình caàu, ta tham khaûo bieåu thöùc cuûa
Re 101.300 , Nu T ñaït giaù trò Whitaker
nhoû nhaát khi T | 80 o vôùi ñieåm
14
DD §P ·
2 0,4 Re 0,06 Re Pr ¨ f ¸
taùch naèm trong vuøng chaûy taàng.
12 23 0,4
Sau ñoù Nu T taêng khi taêng T lyù do Nu sph
laø söï xaùo troän maõnh lieät trong O © Pw ¹
vuøng taùch.
Nhöõng ñöôøng cong ôû phía treân (4-56)
Re 140.000 y 219.000 khaùc vôùi
hai ñöôøng kia laø coù hai giaù trò
Söû duïng hôïp lyù trong khoaûng 3,5 d Re d 80.000 vaø
Nu T cöïc tieåu. Nu T taêng ôû khoaûng 0,7 d Pr d 380 .
T | 90o ñuùng vôùi söï chuyeån töø
vuøng chaûy taàng sang vuøng chaûy Tính chaát vaät lyù cuûa löu chaát trong tröôøng hôïp naøy laáy
roái. Sau ñoù Nu T laïi giaûm laàn nöõa
theo nhieät ñoä Tf .
do chieàu daøy lôùp bieân taêng leân.
Nu T ñaït cöïc tieåu laàn thöù hai ôû Maëc duø hai quan heä treân ñöôïc cho laø khaù chính xaùc, nhöng
khoaûng T | 140 o , ñieåm taùch naèm keát quaû coù theå leäch ñeán 30%
trong vuøng chaûy roái, vaø seõ taêng
cuøng vôùi T do söï xaùo troän maõnh
lieät trong vuøng roái.
Coù theå tham khaûo coâng thöùc trong baûng sau Ngoaøi ra neân söû duïng coâng thöùc löu ñoäng ngang qua vaùch
Thoâng soá vaät lyù laáy theo nhieät ñoä maøng Tf 1
2 Tf Ts truï ñôn vôùi caùc heä soá hieäu chænh theå hieän söï quan heä chaët
cheõ sau
Tröôøng hôïp Re f 10 3
0 , 25
§ Pr ·
Nu f 0,56 Re Pr 0,5
f f
0 ,36
¨ f ¸ H< (4-57)
© Prw ¹
Tröôøng hôïp Re f ! 10 3
0 , 25
§ Pr ·
Nu f 0,28 Re Pr 0 ,6
f f
0 ,36
¨ f ¸ H< (4-58)
© Prw ¹
H < Heä soá hieäu chænh do aûnh höôûng cuûa goùc va so vôùi
truïc oáng
< 10o 20o 30o 40o 50o 60o 70o 80o 90o
H< 0,54 0,6 0,66 0,75 0,86 0,94 0,98 1 1
2. Tröôøng hôïp löu ñoäng qua chuøm oáng a. Chuøm oáng boá trí song song
Ñoái vôùi chuøm oáng thì coù hai kieåu boá trí laø song song vaø Tröôøng hôïp Re f 10 3
so le nhö hình beân döôùi 0 , 25
§ Pr ·
Nu f 0,56 Re Pr0 ,5
f f
0 ,36
¨ f ¸ H < Hi (4-59)
© Prw ¹
0 , 25
§ Pr ·
Nu f 0,22 Re 0 , 65
f Pr
f
0 ,36
¨¨ f ¸¸ H < Hi (4-60)
© Prw ¹
H < Heä soá hieäu chænh do aûnh höôûng cuûa goùc va so vôùi
truïc oáng
< 10o 20o 30o 40o 50o 60o 70o 80o 90o
H< 0,42 0,52 0,67 0,78 0,88 0,94 0,98 1 1
Hi Heä soá hieäu chænh do aûnh höôûng cuûa soá haøng oáng theo
chieàu doøng löu chaát
1
Löu yù ôû cuøng cheá ñoä löu ñoäng thì kieåu boá trí so le bao giôø Hi
n
¦ Hi (4-61)
cuõng cho heä soá toûa nhieät ñoái löu lôùn hôn
Vôùi H1 0,6 H 2 0,9 H 3o n 1
Nhieät ñoä tính toaùn laø nhieät ñoä trung bình cuûa doøng
Vaän toác tính toaùn laáy giaù trò lôùn nhaát (taïi nôi heïp nhaát)
Kích thöôùc tính toaùn laáy theo ñöôøng kính ngoaøi cuûa oáng
b. Chuøm oáng boá trí so le C. ÑOÁI LÖU TÖÏ NHIEÂN

Tröôøng hôïp Re f 10 3
I. CÔ CHEÁ VAÄT LYÙ CUÛA ÑOÁI LÖU TÖÏ NHIEÂN
0 , 25
§ Pr ·
Nu f 0,56 Re 0f ,5 Prf0,36 ¨ f ¸ H < Hi (4-62)
© Prw ¹
0 , 25
§ Pr ·
Nu f 0,4 Re Pr
0,6
f f
0 ,36
¨ f ¸ H < Hi (4-63)
© Prw ¹
Hi Heä soá hieäu chænh do aûnh höôûng cuûa soá haøng oáng theo
chieàu doøng löu chaát
1
Hi
n
¦ Hi (4-64)
o giaûi thích theo daãn nhieät
Vôùi H1 0,6 H 2 0,7 H 3o n 1
o giaûi thích chính xaùc theo ñoái löu
Coù nhieàu öùng duïng truyeàn nhieät thoâng thöôøng söû duïng
ñoái löu töï nhieân nhö hình thöùc truyeàn nhieät chính
Ví duï nhö laøm nguoäi caùc thieát bò ñieän nhö caùc transistor
coâng suaát, TV hay VCR; nhieät truyeàn töø boä gia nhieät ñaët ôû
chaân töôøng duøng ñieän trôû hoaëc hôi nöôùc; nhieät truyeàn töø daøn
laïnh cuûa tuû laïnh vaø caùc hoäp truyeàn ñoäng; hoaëc nhieät truyeàn
töø cô theå ñoäng vaät hay con ngöôøi.
Ñoái löu töï nhieân trong chaát khí thöôøng xaûy ra ñoàng thôøi
vôùi böùc xaï nhieät
Giaûi thích cho tröôøng hôïp laøm laïnh Neáu khoâng coù löïc naøo khaùc, thì toång löïc taùc ñoäng leân
vaät theo phöông ñöùng laø hieäu soá giöõa löïc naâng vaø troïng
löôïng cuûa vaät
Fnet FW
U f g Vbody U body g Vbody
hay Fnet U f U body g Vbody (4-66)
Löu yù Löïc naøy tyû leä vôùi hieäu maät ñoä cuûa löu chaát vaø vaät
theå chìm trong noù.
Do ñoù, moät vaät theå bò nhuùng chìm trong löu chaát seõ
caûm thaáy nhö maát troïng löôïng theo soá löôïng ñuùng
baèng troïng löôïng cuûa löu chaát maø noù choaùn choå.
Ñaây laø noäi dung cuûa ñònh lyù Archimedes.
o tham khaûo tröôøng hôïp tröùng rôi trong nöôùc quan heä
giöõa U f vaø U body
Trong tröôøng löïc haáp daãn, döôøng nhö coù moät löïc ñaåy löu
Doøng ñoái löu töï nhieân coù theå baét gaëp ôû trong bieån, hoà vaø
chaát nheï leân treân löu chaát naëng hôn.
khí quyeån vaø ñieàu naøy thöøa nhaän söï toàn taïi cuûa löïc naâng.
Löïc ñaåy höôùng leân töø löu chaát taùc ñoäng vaøo vaät theå hoaëc
Löïc naâng coù aûnh höôûng to lôùn trong cuoäc soáng.
moät phaàn vaät theå bò nhaán chìm trong noù goïi laø löïc naâng.
Moät ví duï, neáu khoâng coù löïc naâng thì nhieät löôïng trao ñoåi giöõa beà maët
Ñoä lôùn cuûa löïc naâng baèng troïng löôïng cuûa löu chaát bò theá noùng (hoaëc laïnh) vaø löu chaát bao xung quanh seõ laø daãn nhieät thay vì ñoái löu
choå bôûi vaät theå töï nhieân.
“Hieäu öùng oáng khoùi” seõ gaây ra moät doøng khoùi noùng höôùng leân xuyeân
F U f g Vbody (4-65) suoát oáng khoùi theo ñuùng hieäu quaû löïc naâng, vaø löïc taùc ñoäng vaøo doøng khoùi
noùng höôùng leân trong oáng khoùi theo tyû leä khaùc bieät veà khoái löôïng rieâng cuûa
khoùi noùng beân trong vaø khoâng khí laïnh hôn beân ngoaøi.
Löu yù Ngoaøi khoâng gian vuõ truï khoâng coù löïc huùt, do ñoù
khoâng coù trao ñoåi nhieät ñoái löu töï nhieân trong caùc
con taøu vuõ truï, thaäm chí neáu trong taøu vuõ truï ñöôïc
ñieàn ñaày khoâng khí.
Trong caùc nghieân cöùu veà truyeàn nhieät, giaù trò aûnh höôûng
chính laø cheânh leäch nhieät ñoä, noù theå hieän ñaëc tính cuûa löïc
naâng laø do söï khaùc bieät veà nhieät ñoä (phöông trình 4-66).
Yeâu caàu theå hieän söï khaùc bieät veà khoái löôïng rieâng phuï
thuoäc vaøo söï cheânh leäch nhieät ñoä ñoøi hoûi phaûi bieát maät ñoä
khoái löôïng phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä ôû aùp suaát haèng soá.
Thoâng soá theå hieän thoâng tin naøy goïi laø heä soá giaõn nôû theå Vi phaân 4-67 coù theå thay baèng xaáp xæ sau
tích E 1 'U
E| o 'U | U E 'T (4-68)
1 § wv · 1 wU U 'T
E ¨ ¸ §¨ ·¸ (4-67)
v © wT ¹ p U © wT ¹ p Chuùng ta deã daøng thaáy raèng heä soá giaõn nôû theå tích cuûa
Tìm hieåu ñònh nghóa treân theo hình sau moät khí lyù töôûng ôû moät nhieät ñoä naøo ñoù laø giaù trò nghòch
ñaûo cuûa nhieät ñoä
1
E KLT (4-69)
T
Vôùi T laø nhieät ñoä tuyeät ñoái.
Löu yù raèng giaù trò E lôùn trong tröôøng hôïp chaát loûng theå hieän söï thay ñoåi
lôùn maät ñoä khoái löôïng theo nhieät ñoä, vaø tích soá E 'T theå hieän tyû leä theå tích
thay ñoåi cuûa löu chaát töông öùng vôùi nhieät ñoä thay ñoåi 'T ôû aùp suaát khoâng
ñoåi.
Do ñoù, cheânh leäch nhieät ñoä giöõa lôùp löu chaát ngay saùt beà maët noùng (hay
laïnh) vaø lôùp löu chaát ôû xa hôn caøng lôùn thì löïc naâng caøng lôùn vaø do ñoù
doøng ñoái löu töï nhieân caøng maïnh, vaø maät doøng nhieät trao ñoåi caøng taêng leân.
Ñoä lôùn cuûa doøng nhieät ñoái löu giöõa beà maët vaø doøng löu
chaát coù quan heä tröïc tieáp vôùi maät ñoä khoái löôïng doøng löu
chaát löu ñoäng.
'U | U E 'T
Vaän toác doøng löu chaát caøng lôùn, maät ñoä doøng nhieät trao Vôùi ®
¯V G
3
ñoåi caøng lôùn.
Trong ñoái löu töï nhieân, vaän toác cuûa doøng löu chaát ñöôïc g E Tw Tf G3
Gr
thaønh laäp theo söï caân baèng ñoäng giöõa löïc naâng vaø löïc ma saùt. Q2
Tieâu chuaån khoâng thöù nguyeân Grashof (4-71)
Ta ñaõ ñeà caäp trong chöông tröôùc cheá ñoä chaûy cuûa ñoái
löu cöôõng böùc theå hieän qua heä soá khoâng thöù nguyeân
Reynolds, laø tyû soá giöõa löïc quaùn tính vaø löïc ma saùt nhôùt.
Trong ñoái löu töï nhieân, cheá ñoä chaûy bò chi phoái bôûi heä
soá khoâng thöù nguyeân khaùc goïi laø heä soá Grashof, laø tyû soá
giöõa löïc naâng vaø löïc nhôùt ma saùt trong chaát loûng Heä soá Grashof cung caáp cho ta tieâu chuaån chính ñeå xaùc
ñònh doøng chaûy taàng hoaëc chaûy roái trong ñoái löu töï nhieân.
löïc naâng g 'U V
Gr (4-70) Ví duï ñoái vôùi taám phaúng ñöùng thì heä soá Grashof tôùi haïn
löïc ma saùt nhôùt U Q2
quan saùt ñöôïc laø khoaûng 109. Do ñoù cheá ñoä chaûy cuûa doøng
Vai troø cuûa heä soá Grashof trong ñoái löu töï nhieân gioáng qua taám phaúng ñöùng trôû neân roái khi heä soá Grashof lôùn hôn
nhö heä soá Reynolds trong ñoái löu cöôõng böùc. 109.
II. ÑOÁI LÖU TÖÏ NHIEÂN QUA BEÀ MAËT Caùc quan heä trong ñoái löu töï nhieân
TRONG KHOÂNG GIAN HÔÛ Maët duø ta hieåu veà cô cheá cuûa ñoái löu töï nhieân khaù toát, söï phöùc taïp trong
chuyeån ñoäng cuûa löu chaát daãn ñeán khoù maø thu ñöôïc quan heä soá hoïc ñôn
Trao ñoåi nhieät ñoái löu töï nhieân treân moät beà maët phuï thuoäc
giaûn khi xaùc ñònh truyeàn nhieät baèng vieäc chæ giaûi phöông trình ñoäng löôïng
vaøo hình daùng hình hoïc beà maët cuõng nhö höôùng cuûa noù. vaø naêng löôïng. Coù moät vaøi phöông phaùp giaûi tích söû duïng cho ñoái löu töï
Ngoaøi ra phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä treân beà maët cuõng nhö nhieân, nhöng nhìn chung chæ thu ñöôïc cho tröôøng hôïp caùc hình daùng hình
hoïc ñôn giaûn.
thoâng soá vaät lyù cuûa löu chaát.
Do ñoù, ngoaïi tröø moät vaøi tröôøng hôïp ñôn giaûn, caùc quan heä truyeàn nhieät
trong ñoái löu töï nhieân ñeàu döïa treân cô sôû thöïc nghieäm.
Soá löôïng caùc quan heä raát phöùc taïp vaø ñoøi hoûi ñoä chính xaùc thay ñoåi
theo hình daùng hình hoïc baát kyø, chuùng ta theå hieån thaønh daïng ñôn giaõn hôn
vôùi hai lyù do: thöù nhaát, ñoä chính xaùc cuûa daïng ñôn giaõn thöôøng naèm trong
daõy khoâng oån ñònh, vaø thöù hai, chuùng ta muoán löu yù taàm quan troïng cuûa vaät
lyù thay vì thaønh laäp caùc coâng thöùc tính tay.
Caùc quan heä kinh nghieäm ñôn giaõn khi tính giaù trò trung
bình heä soá Nusselt trong tröôøng hôïp ñoái löu töï nhieân cho
nhö sau
DG
C Gr Pr C Ra n
n
Nu (4-72)
O
Vôùi Ra laø tieâu chuaån Rayleigh, laø tích soá cuûa tieâu chuaån
Grashof vaø tieâu chuaån Prandtl
g E Tw Tf G3
Ra Gr Pr Pr (4-73)
Q2
Giaù trò cuûa haèng soá C vaø n phuï thuoäc vaøo hình daùng hình hoïc vaø cheá ñoä
chaûy, ñöôïc moâ taû theo khoaûng giaù trò cuûa heä soá Rayleigh. Giaù trò cuûa n
thöôøng laø ¼ khi chaûy taàng vaø 1/3 khi chaûy roái. Giaù trò cuûa haèng soá C thoâng
thöôøng nhoû hôn 1.
Quan heä ñôn giaõn cuûa heä soá Nusselt trung bình phuï thuoäc vaøo hình
Gradient vaän toác vaø nhieät ñoä khi ñoái löu töï nhieän qua daùng hình hoïc cho ôû baûng 7.1.
moät taám phaúng noùng trong moâi tröôøng hoaøn toaøn tónh laëng
Thoâng soá vaät lyù laáy theo nhieät ñoä trung bình cuûa lôùp bieân Tröôøng hôïp vaùch ñaët naèm ngang o kích thöôùc tính toaùn
1
2 t f t w , kích thöôùc tính toaùn cuõng ñöôïc cho trong baûng. choïn theo kích thöôùc nhoû G Mina, b
Caùc quan heä naøy thu ñöôïc töø tröôøng hôïp beà maët ñaúng
nhieät nhöng cuõng coù theå söû duïng xaáp xæ cho tröôøng hôïp beà
maët khoâng ñaúng nhieät baèng caùch laáy nhieät ñoä trung bình
treân beà maët.
Kích thöôùc tính toaùn
G d oáng ñaët naèm ngang, vaät hình caàu
G H oáng ñaët thaúng ñöùng hoaëc vaùch ñöùng
Trò soá C vaø n choïn theo baûng sau
Ra C n
0,001 0,5 0 x Khi beà maët noùng höôùng leân, söï löu ñoäng deã daøng
0,001 y 500 1,18 1 8 | 0,125 hôn, keát quaû laø heäâ soá trao ñoåi nhieät ñoái löu taêng 30%
x Khí beà maët noùng höôùng xuoáng, söï löu ñoäng giaûm
500 y 2.10 7 0,54 1 4 | 0,25
bôùt, keát quaû laø heäâ soá trao ñoåi nhieät ñoái löu giaûm 30%
2.10 7 y 1013 0,135 1 3 | 0,3333
Ra C n
Beà maët noùng Beà maët noùng
höôùng leân höôùng xuoáng
0,001 0,65 ~ u1,3 0,35 ~ u0,7 0
0,001 y 500 1,53 0,83 1 8 | 0,125
500 y 2.10 7 0,70 0,38 1 4 | 0,25
2.10 7 y 1013 0,176 0,095 1 3 | 0,333

Khi beà maët noùng naèm ôû phía döôùi, löu chaát naëng hôn naèm ôû phía treân
III. ÑOÁI LÖU TÖÏ NHIEÂN TRONG KHOÂNG GIAN KÍN cuûa löu chaát nheï hôn, vaø coù xu höôùng laø doøng löu chaát nheï laøm lung lay
o xeùt tröôøng hôïp kính hai lôùp. doøng löu chaát naëng vaø di chuyeån leân phía treân, khi ñoù noù seõ tieáp xuùc vôùi beà
maët laïnh hôn vaø ñöôïc laøm laïnh xuoáng. Cho ñeán khi ñieàu naøy xaûy ra thì ta
Ví duï khaùc: caùc loã trong vaùch, collector, khoang ñoâng cuõng chæ coù ñôn thuaàn laø daãn nhieät vaø Nu 1 . Khi Ra ! 1708 thì löïc naâng
laïnh bao goàm hình truï hoaëc hình caàu. môùi thaéng trôû löïc cuûa löu chaát vaø baét ñaàu xaûy ra hieän töôïng ñoái löu töï
Khoâng gian kín thöôøng gaëp trong thöïc teá, vaø nhieät truyeàn qua chuùng nhieân, khi ñoù quan saùt ta seõ thaáy nhöõng coät hình luïc giaùc goïi laø coät Beùnard.
cuõng raát quan troïng. Nhieät truyeàn qua khoâng gian kín raát phöùc taïp do thöïc Khi Ra ! 3.10 5 thì caùc coät naøy bò phaù vôõ vaø löu chaát trôû neân chuyeån ñoäng
teá laø bôûi löu chaát trong khoâng gian naøy, toång quaùt thì khoâng ñöùng yeân. roái.
Trong khoâng gian kín höôùng thaúng ñöùng, lôùp löu chaát ôû saùt beà maët noùng di
chuyeån ñi leân, ôû beà maët laïnh di chuyeån höôùng xuoáng taïo thaønh voøng chuyeån
ñoäng tuaàn hoaøn vaø laøm taêng nhieät löôïng truyeàn qua khoâng gian kín.
Heä soá Rayleigh trong khoâng gian kín xaùc ñònh nhö sau
g E T1 T2 G3
Ra Gr Pr Pr
Q2
Heä soá daãn nhieät hieäu quaû Löu yù raèng khi Nu 1 thì heä soá daãn nhieät hieäu quaû baèng vôùi heä soá daãn
nhieät cuûa löu chaát. Trong tröôøng hôïp naøy chæ ñôn thuaàn laø daãn nhieät.
Vôùi giaù trò Nusselt ñaõ xaùc ñònh thì heä soá trao ñoåi nhieät
Ñoái vôùi khoâng gian kín hình chöõ nhaät ñaët nghieâng, neáu
vaø maät ñoä doøng nhieät qua khoâng gian kín xaùc ñònh nhö sau
xaây döïng quan heä coù ñoä chính xaùc cao thì seõ phöùc taïp. Khi
O khoâng coù quan heä naøy ta coù theå söû duïng heä soá Nusselt trong
D Nu
G tröôøng hôïp khoâng gian kín höôùng thaúng ñöùng, vôùi ñoä
T1 T2 nghieâng lôùn hôn 70o baèng vieäc thay gia toác troïng tröôøng g
vaø Q D F T1 T2 O Nu F (4-74)
G trong bieåu thöùc tính tieâu chuaån Rayleigh baèng giaù trò
g. sin T .
Chuùng ta quay trôû laïi chöông 3 trong tröôøng hôïp daãn
nhieät oån ñònh qua lôùp coù chieàu daøy G, dieän tích beà maët F, heä
soá daãn nhieät O laø
T1 T2
Q cond OF (4-75)
G
So saùnh bieåu thöùc treân 4-75 vôùi bieåu thöùc tính nhieät
löôïng qua khoâng gian kín 4-74, ta coù tích soá O.Nu goïi laø heä
soá daãn nhieät hieäu quaû O tñ
O tñ Nu O
T T2 (4-76)
Qconv O tñ F 1
G
Vôùi
H L vaùch phaúng
°
°° S.L.D D
F ®
2 1
vaùch truï
° ln D 2 D1
°
°¯S.D1 .D 2 vaùch caàu
IV. Keát Hôïp Ñoái Löu Töï Nhieân vaø Ñoái Löu Cöôõng Böùc
Söï coù maët cuûa gradient nhieät ñoä trong löu chaát trong
tröôøng troïng löïc luoân taïo ra söï ñoái löu töï nhieân, vaø do ñoù coù
nhieät löôïng truyeàn baèng ñoái löu töï nhieân. Vì vaäy trong ñoái
löu cöôõng böùc luoân ñöôïc phuï theâm vaøo baèng ñoái löu töï
nhieân.
Chuùng ta ñaõ ñeà caäp veà heä soá trao ñoåi nhieân ñoái löu, baèng töï nhieân hay
cöôõng böùc, laø haøm phuï thuoäc maïnh vaøo vaän toác. Heä soá trao ñoåi nhieät ñoái
löu cöôõng böùc thoâng thöôøng lôùn hôn raát nhieàu so vôùi ñoái löu töï nhieân bôûi vì
vaän toác doøng löu chaát lôùn hôn do ñöôïc phuï trôï bôûi ngoaïi löïc löu ñoäng. Keát
quaû laø ta coù khuynh höôùng boû qua ñoái löu töï nhieân trong truyeàn nhieät khi
phaân tích ñoái löu cöôõng böùc, maëc duø vaäy chuùng ta cuõng luoân thöøa nhaän
raèng ñoái löu töï nhieân luoân xaûy ra ñoàng thôøi vôùi ñoái löu cöôõng böùc. Sai soá
khi ta lôø ñi ñoái löu töï nhieân khoâng ñaùng keå ôû vaän toác cao nhöng coù theå raát
lôùn ôû vaän toác nhoû khi keát hôïp vôùi ñoái löu cöôõng böùc. Do ñoù, chuùng ta mong
muoán coù moät tieâu chuaån ñeå ñaùnh giaù söï aûnh höôûng cuûa ñoái löu töï nhieân
trong doøng cöôõng böùc.
Ñoái vôùi löu chaát ñaõ cho, chuùng ta quan saùt thoâng soá
Gr Re2 theå hieän aûnh höôûng cuûa ñoái löu töï nhieân trong
doøng cöôõng böùc. Ñieàu naøy cuõng khoâng gaây ngaïc nhieân bôûi
vì heä soá trao ñoåi nhieät ñoái löu laø haøm phuï thuoäc maïnh vaøo
Töø ñoà thò ta löu yù raèng ñoái löu töï nhieân khoâng ñaùng keå
tieâu chuaån Reynolds Re khi löu ñoäng cöôõng böùc vaø tieâu
khi Gr Re2 0,1, ñoái löu cöôõng böùc khoâng ñaùng keå khi
chuaån Grashof Gr khi ñoái löu töï nhieân.
Gr Re2 ! 10 vaø caû hai khoâng ñaùng keå khi
Coù nhieàu heä soá truyeàn nhieät khoâng thöù nguyeân theå hieän
0,1 Gr Re2 10 . Do ñoù caû trong ñoái löu töï nhieân cuõng nhö
söï keát hôïp ñoái löu töï nhieân vaø ñoái löu cöôõng böùc treân moät
ñoái löu cöôõng böùc phaûi thaän troïng khi tính truyeàn nhieät khi
taám phaúng ñöùng cuûa caùc löu chaát khaùc nhau nhö hình sau
Ge vaø Re2 cuøng baäc aûnh höôûng (moät trong hai lôùn gaáp 10
laàn caùi kia). Löu yù raèng, ñoái löu cöôõng böùc coù quan heä raát
nhoû vôùi ñoái löu töï nhieân chæ trong tröôøng hôïp raát hieám laø
vaän toác löu chaát cöïc kyø nhoû.
Ñoái löu töï nhieân coù theå laøm taêng hoaëc giaûm truyeàn nhieät Khi xaùc ñònh nhieät löôïng truyeàn ôû ñieàu kieän keát hôïp ñoái
ñoái löu do cöôõng böùc, phuï thuoäc tröïc tieáp vaøo moái quan heä löu töï nhieân vaø ñoái löu cöôõng böùc, ta phaûi coäng theâm neáu
tröïc tieáp giöõa löïc naâng vaø löïc löu ñoäng cuøng chieàu vaø tröø ra neáu ngöôïc chieàu. Tuy nhieân, coù theå
bieåu thò theo caùch khaùc. Moät coâng thöùc thöïc nghieäm bieåu
thò quan heä naøy nhö sau
Nu combined Nu n
forced r Nu nnatural
1n
(4-77)
Vôùi Nuforced vaø Nunatural ñöôïc xaùc ñònh trong tröôøng hôïp
chæ ñôn thuaàn laø ñoái löu cöôõng böùc vaø ñoái löu töï nhieân.
Coäng theâm vaøo trong tröôøng hôïp cuøng chieàu vaø vuoâng goùc,
tröø ra trong tröôøng hôïp ngöôïc doøng.
Giaù trò cuûa n trong khoaûng 3 vaø 4, phuï thuoäc vaøo hình daùng hình hoïc.
Khoaûng baèng 3 trong caùc thöïc nghieäm tröôøng hôïp vaùch ñöùng, baèng 4 trong
tröôøng hôïp naèm ngang.
1. Trong doøng phuï trôï, ñoäng naêng löïc naâng cuøng höôùng vôùi ngoaïi
löïc löu ñoäng. Do ñoù ñoái löu töï nhieân laøm taêng ñoái löu cöôõng böùc
vaø naâng cao nhieät löôïng truyeàn. Ví duï nhö tröôøng hôïp doøng löu
ñoäng ñi leân qua beà maët noùng (a).
2. Trong tröôøng hôïp ñaûo doøng, löïc naâng ngöôïc chieàu vôùi ngoaïi löïc.
Do ñoù ñoái löu töï nhieân ngaên caûn ñoái doøng cöôõng böùc vaø laøm giaûm
nhieät löôïng truyeàn. Ví truï nhö tröôøng hôïp doøng löu ñoâng ñi leân
qua beà maët laïnh (b).
3. Tröôøng hôïp doøng ngang, löïc naâng vuoâng goùc vôùi ngoaïi löïc.
Chuyeån ñoäng ngang naâng cao söï xaùo troän doøng löu chaát vaø do ñoù
naâng cao nhieät löôïng truyeàn. Moät ví duï laø tröôøng hôïp doøng
chuyeån ñoäng ngang qua vaùch truï hoaëc khoái caàu noùng hoaëc laïnh
(c).
Moät caâu hoûi thöôøng naûy sinh khi laøm laïnh thieát bò toûa nhieät nhö caùc
thieát bò ñieän baèng quaït (hay bôm), laø coù taän duïng ñöôïc ñoái löu töï nhieân hay
cöôõng böùc trong vieäc laøm laïnh thieát bò hay khoâng. Caâu traû lôøi laø phuï thuoäc
vaøo nhieät ñoä laøm vieäc cöïc ñaïi cho pheùp cuûa thieát bò. Ta quay trôû laïi coâng
thöùc xaùc ñònh nhieät löôïng trao ñoåi ñoái löu töø beà maët coù nhieät ñoä tw trong
moâi tröôøng coù nhieät ñoä tf
Q D F t w t f
Löu yù raèng vôùi naêng suaát nhieät vaø dieän tích beà maët khoâng thay ñoåi, thì
D vaø tw laø nhöõng ñaïi löôïng ngöôïc chieàu nhau. Do ñoù thieát bò seõ laøm vieäc ôû
nhieät ñoä cao khi D nhoû vaø laøm vieäc ôû nhieät ñoä thaáp hôn khi D lôùn (thöôøng laø
ñoái löu cöôõng böùc)
Ñoái löu töï nhieân thöôøng ñöôïc söû duïng trong truyeàn nhieät do khoâng söû
duïng bôm hay quaït vaø do ñoù khoâng coù caùc vaán ñeà vôùi caùc thieát bò naøy, nhö
oàn, rung ñoäng, coâng suaát ñieän hay caùc truïc traëc ñeàu traùnh khoûi. Ñoái löu töï
nhieân thích hôïp cho vieäc giaûi nhieät caùc thieát bò coù coâng suaát nhoû, ñaëc bieät
laø khi coù gaén caùc boä taûn nhieät. Tuy nhieân ñoái vôùi caùc thieát bò coù coâng suaát
lôùn, chuùng ta khoâng coù söï choïn löïa maø phaûi söû duïng bôm hoaëc quaït ñeå giöõ
nhieät ñoä laøm vieäc döôùi möùc cho pheùp. Ñoái vôùi thieát bò coù naêng suaát cöïc lôùn,
thaäm chí ñoái löu cöôõng böùc cuõng khoâng ñuû ñeå giöõ nhieät ñoä ôû möùc cho pheùp.
Trong tröôøng hôïp naøy chuùng ta phaûi söû duïng quaù trình bay hôi vaø ngöng tuï
ñeå thu ñöôïc heä soá trao ñoåi nhieät cöïc lôùn keát hôïp vôùi chu trình bieán ñoåi pha.
Nguyeãn toaøn phong Page 69 of 69 Chöông IV –Trao Ñoåi Nhieät Ñoái Löu Doøng Moät Pha
Chöông V TRAO ÑOÅI NHIEÄT BÖÙC XAÏ Moãi photon coù taàn soá Q mang naêng löôïng theo Max
Wednesday, November 19, 2008 Planck nhö sau
TRONG MOÂI TRÖÔØNG TRONG SUOÁT
hc
e hQ ,J (5-3)
O
§ 5.1. Caùc Khaùi Nieäm Cô Baûn Vôùi h 6,6256.10 34 J s goïi laø haèng soá Planck
Moät vaät baát kyø coù nhieät ñoä lôùn hôn ñoä khoâng tuyeät ñoái Bieåu thöùc treân theå hieän raèng böôùc soùng caøng ngaén thì
( 0 K) thì luoân coù söï bieán ñoåi noäi naêng cuûa vaät thaønh naêng mang naêng löôïng caøng lôùn
löôïng soùng ñieän töø, caùc soùng naøy truyeàn ñi trong khoâng
Vaät coù nhieät ñoä lôùn hôn ñoä khoâng tuyeät ñoái thì coù khaû
gian theo moïi phöông vôùi toác ñoä aùnh saùng vaø vôùi moïi
naêng phaùt ra caùc tia böùc xaï nhieät, nhöng ñoàng thôøi noù
böôùc soùng coù chieàu daøi O 0 y f
cuõng coù khaû naêng haáp thuï böùc xaï töø caùc vaät khaùc chieáu
Ta coù bieåu thöùc moâ taû quan heä giöõa chieàu daøi böôùc ñeán. Quaù trình phaùt xaï vaø haáp thuï luoân dieãn ra ñoàng thôøi,
soùng O, taàn soá Q vaø toác ñoä lan truyeàn soùng c trong moâi vaø ta goïi laø quaù trình trao ñoåi nhieät baèng böùc xaï.
tröôøng khaûo saùt bôûi James Clerk Maxwell
Xeùt heä goàm 2 vaät trao ñoåi nhieät böùc xaï vôùi nhau:
c
O ,m (5-1) x Neáu nhieät ñoä chuùng baèng nhau, thì moãi vaät seõ haáp
Q
thuï vaø phaùt xaï löôïng nhieät baèng nhau, ta goïi heä ôû
Toác ñoä lan truyeàn cuûa soùng trong moâi tröôøng ñang
traïng thaùi caân baèng (caân baèng ñoäng)
khaûo saùt coù quan heä vôùi toác ñoä aùnh saùng trong chaân
khoâng nhö sau x Neáu vaät coù nhieät ñoä khaùc nhau, vaät coù nhieät ñoä
lôùn hôn seõ phaùt xaï löôïng nhieät lôùn hôn löôïng nhieät
co
c ,ms (5-2) maø noù haáp thuï, nhö vaäy xeùt toång nhieät löôïng thì
n
noù ñang truyeàn nhieät cho vaät kia coù nhieät ñoä thaáp
co 2,9979.10 8 m s vaän toác aùnh saùng trong chaân khoâng hôn, nhö vaäy ñuùng vôùi quy luaät truyeàn nhieät: nhieät
n - goïi laø chieát suaát cuûa moâi tröôøng, löôïng ñi töø nôi coù nhieät ñoä cao ñeán nôi coù nhieät ñoä
n ~ 1 ñoái vôùi khoâng khí vaø haàu heát chaát khí thaáp
n ~ 1,5 trong tröôøng hôïp kính
n ~ 1,33 cho tröôøng hôïp nöôùc
Nguyeãn toaøn phong 1 of 41 Chöông V – Böùc Xaï Nhieät Nguyeãn toaøn phong 2 of 41 Chöông V – Böùc Xaï Nhieät
Khaû naêng haáp thuï caùc böôùc soùng ñieän töø cuûa vaät coù § 5.2. Caùc Ñònh Nghóa Cô Baûn
tính choïn loïc, khaû naêng haáp thuï lôùn nhaát ñoái vôùi caùc böôùc
soùng trong khoaûng O 0,4 y 40 Pm (ñeå bieán thaønh nhieät 5.2.1 Doøng böùc xaï toaøn phaàn Q [W]
naêng), chuùng ñöôïc goïi laø caùc tia nhieät. Laø naêng löôïng böùc xaï phaùt ra treân beà maët F cuûa vaät
trong moät ñôn vò thôøi gian treân toaøn boä khoâng gian nöûa
Quaù trình phaùt sinh vaø truyeàn nhöõng tia nhieät ñöôïc goïi
baùn caàu öùng vôùi taát caû caùc böôùc soùng O 0 y f
laø quaù trình böùc xaï nhieät.
5.2.2 Doøng böùc xaï ñôn saéc Q O [W/m]
Laø doøng böùc xaï chæ xeùt öùng vôùi moät daõi heïp böôùc soùng
töø O ñeán O dO (treân khoâng gian nöûa baùn caàu)
5.2.3 Khaû naêng böùc xaï baùn caàu E [W/m2]
Hay coøn goïi maät ñoä böùc xaï baùn caàu, laø doøng böùc xaï
toaøn phaàn phaùt ra treân moät ñôn vò dieän tích
GQ
E , W m2 (5-4)
dF
GQ laø doøng böùc xaï toaøn phaàn (naêng löôïng böùc xaï
baùn caàu) phaùt ra töø beà maët nhaân toá dF
Do ñoù:
Q ³F E dF , W (5-5)
Neáu treân toaøn beà maët coù maät ñoä böùc xaï ñoàng ñeàu vaø
khoâng thay ñoåi thì:
Q E F, W (5-6)
5.2.4 Khaû naêng böùc xaï ñôn saéc EO [W/m3] DG UG WG

DUW 1 (5-9)
Hay coøn goïi cöôøng ñoä böùc xaï ñôn saéc o laø maät ñoä böùc G G G
xaï baùn caàu öùng vôùi moät giaûi heïp cuûa chieàu daøi böôùc soùng Trong ñoù
dE
, W m3 DG
EO (5-7) D heä soá haáp thu cuûa vaät
dO G
UG
5.2.5 Khaùi nieäm veà caùc heä soá böùc xaï cuûa vaät U heä soá phaûn xaï cuûa vaät
G
Doøng böùc xaï G chieáu ñeán vaät seõ phaân thaønh nhöõng WG
thaønh phaàn sau: W heä soá xuyeân qua cuûa vaät
G
DG - löôïng böùc xaï vaät haáp thu ñöôïc (thaønh nhieät) Caùc heä soá D, U, W khoâng coù thöù nguyeân vaø bieán ñoåi
UG - löôïng böùc xaï vaät phaûn xaï laïi moâi tröôøng töø 0 ñeán 1, trò soá cuûa chuùng phuï thuoäc vaøo baûn chaát vaät lyù
WG - löôïng böùc xaï ñi xuyeân qua vaät cuûa vaät, nhieät ñoä, vaø chieàu daøi böôùc soùng maø vaät ñoù phaùt ñi
Nhö vaäy ta coù caùc tröôøng hôïp sau:
D 1 U W 0
o vaät coù khaû naêng haáp thu toaøn boä naêng löôïng böùc
xaï chieáu tôùi noù vaø ñöôïc goïi laø vaät ñen tuyeät ñoái
U 1 D W 0
o vaät seõ phaûn xaï toaøn boä naêng löôïng böùc xaï chieáu
tôùi vaø ñöôïc goïi laø vaät traéng tuyeät ñoái (vaät göông)
W 1 D U 0
o vaät seõ cho xuyeân qua toaøn boä naêng löôïng böùc xaï
chieáu tôùi vaø ñöôïc goïi laø vaät trong suoát tuyeät ñoái
Trong thöïc teá ta gaëp tröôøng hôïp sau:
W 0
G DG UG WG (5-8) DU 1
hoaëc o khaû naêng xuyeân qua baèng khoâng vaø ñöôïc goïi laø vaät ñuïc
§ 5.3. Caùc Ñònh Luaät Cô Baûn Cuûa Böùc Xaï Nhieät

5.3.1 Ñònh luaät Plank
Ñònh luaät thieát laäp moái quan heä giöõa khaû naêng böùc xaï
ñôn saéc cuûa vaät ñen tuyeät ñoái vôùi nhieät ñoä vaø chieàu daøi
böôùc soùng:
C1 O5
E oO C 2 ( O T ) W m3 (5-10)
e 1
Vôùi C1, C2 laø haèng soá Planck thöù nhaát vaø thöù hai
C1 2S.h.c2o 0,3742.10 15 W.m 2
C2 h.co k 1,4388.10 2 m.K
O – chieàu daøi böôùc soùng, m
T – nhieät ñoä tuyeät ñoái cuûa vaät, K
k 1,38065.10 23 J K – haèng soá Boltzmann
Coâng thöùc 5-10 ñöôïc bieåu dieãn treân ñoà thò sau:
Ñoà thò Maät ñoä doøng ñôn saéc – chieàu daøi böôùc soùng
Nhaän xeùt 5.3.2 Ñònh luaät Stefan – Boltzmann

Ôû moät nhieät ñoä nhaát ñònh, E oO 0 khi O 0 , sau ñoù Ñònh luaät naøy thieát laäp moái quan heä giöõa khaû naêng böùc
E oO taêng daàn ñaït ñeán giaù trò cöïc ñaïi ôû chieàu daøi böôùc soùng xaï baùn caàu cuûa vaät ñen tuyeät ñoái phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä.
O m , sau ñoù E oO giaûm daàn ñeán 0 khi O o f . f
Nhieät ñoä caøng cao böùc xaï caøng maïnh, ôû khoaûng

Eo ³0 E oO dO Vo T 4 W m 2 (5-12)
nhieät ñoä thöôøng gaëp trong kyõ thuaät, naêng löôïng böùc xaï
V o haèng soá chæ phuï thuoäc vaøo ñôn vò ño löôøng,
chuû yeáu taäp trung ôû giaûi böôùc soùng O 0,8 y 10 Pm
trong heä SI
Nhieät ñoä caøng taêng thì giaù trò cöïc ñaïi O m cuûa quang
phoå caøng dòch veà phía böôùc soùng ngaén theo Ñònh luaät Vien Vo 5,67.10 8 W (m 2 .K 4 ) (5-13)
Om T 2,8978 mm.K (5-11) Khaû naêng böùc xaï baùn caàu chính laø dieän tích giôùi haïn
bôûi ñöôøng cong theå hieän treân ñoà thò sau
Vaät xaùm laø vaät coù quang phoå ñoàng daïng vôùi vaät
ñen tuyeät ñoái ôû taát caû caùc böôùc soùng: E O E oO const .
Thöïc nghieäm chöùng toû phaàn lôùn vaät lieäu trong kyõ thuaät laø
vaät xaùm.
Trong kyõ thuaät, ñeå thuaän tieän cho tính toaùn ngöôøi ta 5.3.3 Ñònh luaät Kirchhof
thöôøng vieát ôû daïng sau: Ñònh luaät naøy thieát laäp moái quan heä giöõa khaû naêng böùc
xaï H cuûa vaät vôùi heä soá haáp thuï A.
4
§ T ·
Eo Co ¨ ¸ ,W m
2
(5-14)
© 100 ¹ Xeùt hai taám phaúng ñaët song song nhö hình veõ vôùi ñaëc ñieåm
2 4
Co 5,67 W (m .K ) - heä soá böùc xaï cuûa vaät ñen x Kích thöôùc lôùn so vôùi khoaûng caùch
tuyeät ñoái x Vaät ñen coù nhieät ñoä To, khaû naêng böùc xaï Eo
Trong tröôøng hôïp vaät xaùm, ta coù phöông trình ñoàng x Vaät xaùm coøn laïi coù nhieät ñoä T1, khaû naêng böùc xaï
daïng (ñaõ ñöôïc thöïc nghieäm kieåm chöùng) E1, heä soá haáp thuï D1
4
§ T · Vaät ñen Vaät xaùm
E C¨ ¸ ,W m
2
(5-15)
© 100 ¹
Eo T1
0 C C o - heä soá böùc xaï cuûa vaät xaùm To D1
Khi so saùnh khaû naêng böùc xaï cuûa vaät xaùm vaø vaät ñen Do=1
tuyeät ñoái ôû cuøng ñieàu kieän nhieät ñoä nhö nhau, ta ñöôïc moät (1-D1).Eo D1.Eo
ñaïi löôïng ñaëc tröng nöõa cuûa vaät goïi laø ñoä ñen H
4
§ T · E1
C¨ ¸
H
E © 100 ¹ C
(5-16)
4
Eo § T · Co Nhieät löôïng trao ñoåi baèng böùc xaï giöõa 2 taám phaúng laø:
Co ¨ ¸
© 100 ¹ q E1 D1 E o
Ñoä ñen bieán thieân trong khoaûng: 0 H 1 Ôû ñieàu kieän caân baèng nhieät ñoäng: To T1 thì q 0
Phöông trình 5-15 ñöôïc vieát laïi E1
Hay E1 D1 E o 0 Eo
§ T ·
4 D1
E H Co ¨ ¸ ,W m
2
(5-17)
© 100 ¹
Thay vaät xaùm 1 baèng vaät xaùm khaùc, xeùt töông töï, ta coù: § 5.4. Cöôøng Ñoä Böùc Xaï (theo phöông)
E2 E3
Eo Eo ... 5.4.1 Khaùi nieäm veà goùc khoái
D2 D3
Goùc khoái cuûa moät dieän tích dS so vôùi moät ñieåm ñöôïc
Toång quaùt ta coù: xaùc ñònh theo tyû soá giöõa dieän tích thaúng goùc vôùi ñieåm
E1 E2 En ñang xeùt cos D.dS vaø khoaûng caùch r2
... Eo f T (5-18)
D1 D2 Dn dS cos D
dZ , sr (5-21)
r2
Hay phaùt bieåu thaønh lôøi nhö sau:
“Trong ñieàu kieän caân baèng nhieät ñoäng, tyû soá giöõa khaû
naêng böùc xaï vaø heä soá haáp thuï cuûa vaät xaùm ñeàu baèng
nhau vaø baèng khaû naêng böùc xaï cuûa vaät ñen tuyeät ñoái Eo”
Ta coù:
4
§ T ·
C¨ ¸
E © 100 ¹ H D (5-19)
4
Eo § T ·
Co ¨ ¸
© 100 ¹
Ñieàu naøy khaúng ñònh: vaät coù khaû naêng haáp thuï maïnh
thì cuõng coù khaû naêng böùc xaï maïnh.
Caùc coâng thöùc treân thaønh laäp cho khaû naêng böùc xaï baùn Tröôøng hôïp goùc ñaëc cuûa moät khoái caàu
S 2S
caàu, vaø cuõng ñuùng cho tröôøng hôïp cuûa khaû naêng böùc xaï
ñôn saéc:
Z ³ sin T dT ³ dI 4S , sr
0 0
(5-22)
E1O E2O E oO
... Eo f O, T (5-20) Tröôøng hôïp baùn caàu
D1O D 2O D oO S2 2S
Z ³ sin T dT ³ dI 2S , sr
0 0
(5-23)
5.4.2 Böùc Xaï Theo Phöông Neáu xem cöôøng ñoä böùc xaï theo phöông tröïc tuyeán laø
Coâng thöùc xaùc ñònh maät ñoä böùc xaï theo 5-4 ñöôïc tính haèng soá, noù seõ ñöôïc xaùc ñònh nhö sau
S2 2S
trung bình theo taát caû caùc phöông, trong phaàn naøy ta xaùc
E I n ³ cos T sin T dT ³ dI S.I n , W m 2 (5-26)
ñònh cöôøng ñoä böùc xaï phuï thuoäc theo phöông 0 0
Tröôøng hôïp vaät ñen

E o T Vo T 4
I b T , W m2 (5-27)
S S
Cöôøng ñoä böùc xaï theo phöông I e T, I laø tyû soá naêng
löôïng böùc xaï phaùt ra öùng vôùi moät ñôn vò dieän tích vaø moät
ñôn vò goùc ñaëc theo phöông naøy
dQ e
I e T, I
dA cos T dZ
, W (m 2 sr) (5-24)
dQ e
dA cos T sin T dT dI
Vaø böùc xaï treân moät ñôn vò dieän tích ñöôïc xaùc ñònh
dQ e
dE I e T, I cos T sin T dT dI , W m 2 (5-25)
dA
§ 5.5. Trao Ñoåi Nhieät Böùc Xaï Nhieät löôïng trao ñoåi giöõa hai phaân toá beà maët
Giöõa Hai Beà Maët Ñen Q dA12 Q dA1 odA 2 Q dA 2 odA1
E 01 E 02 cos T1 cos T2 (5-29)
5.5.1 Khaùi nieäm heä soá goùc dA1 dA 2
S r2
Xeùt trao ñoåi nhieät giöõa hai maët sau
Tích phaân phöông trình 5-29 treân toaøn dieän tích
A1 vaø A2 ta ñöôïc naêng löôïng trao ñoåi böùc xaï giöõa hai beà
maët nhìn thaáy nhau
Q12 E 01 E 02 ³ ³ cos T1 cos T2

dA1 dA 2 (5-30)
A1 A 2
Sr
2
Ta coù toång böùc xaï töø phaân toá dA1 phaùt ra laø
Q dA1 S.I1 dA1 (5-31.a)
Phaàn (%) böùc xaï töø dA1 phaùt ra rôi treân dA2 laø
Q dA1 odA 2 cos T1 cos T2
Böùc xaï töø phaân toá dA1 theo phöông T1 laø dFdA1 odA 2 dA 2 (5-31.b)
Q dA1 S.r 2
I1 T1 dA1 I1 cos T1 dA1 , goùc khoái töø dieän tích dA2 nhìn töø
dA1 laø dZ21 dA 2 cos T2 r 2 Phaàn (%) böùc xaï töø dA1 phaùt ra rôi treân A2 laø
cos T1 cos T2
Thaønh phaàn naêng löôïng böùc xaï töø phaân toá dA1 phaùt ra rôi FdA1 oA2 ³ dA 2 (5-31.c)
treân phaân toá dA2 laø A2
S. r 2
Q dA1 odA 2 I1 T1 dA1 dZ12 Toång böùc xaï töø phaân toá A1 phaùt ra laø
dA cos T2 (5-28.a) Q A1 S.I1 A1 (5-32.a)
I1 cos T1 dA1 2 2
r
Böùc xaï töø dieän tích A1 leân phaân toá dieän tích dA2 laø
Lyù luaän töông töï, ta xaùc ñònh ñöôïc nhieät löôïng böùc xaï I cos T1 cos T2 dA 2
phaùt ra töø beà maët dA2 chieáu leân beà maët dA1 Q A1 odA 2 ³ Q dA1 odA 2 ³ 1 dA1 (5-32.b)
A1 A1
r2
dA cos T1
Q dA 2 odA1 I 2 cos T2 dA 2 1 2 (5-28.b)
r
Böùc xaï töø dieän tích A1 leân dieän tích A2 laø 5.5.2 Xaùc ñònh heä soá goùc
I cos T1 cos T2 Neáu vaät 1 bò bao boïc bôûi n vaät kheùp kín, theo ñònh luaät
Q A1 oA 2 ³ Q A1 odA 2 ³ ³ 1 2
dA1 dA 2 (5-32.c)
A2 A 2 A1
r baûo toaøn naêng löôïng, ta coù:
n
Phaàn (%) böùc xaï töø A1 phaùt ra rôi treân A2 laø
Q A1 oA 2
¦
i 1
Q1o i Q1 (5-37)
F12 FA1 oA 2
Q A1 Vaø
(5-33)
1 cos T1 cos T2 n n
³³ dA1 dA 2 Q1oi
A1 A 2 A1 S.r 2 ¦
i 1 Q1
¦F
i 1
1 i 1
n
(5-38)
Töông töï, phaàn (%) böùc xaï töø A2 phaùt ra rôi treân A1 laø ¦ F 1 i A1 A1
Q A2 oA1 i 1
F21 FA2 oA1
Q A2
(5-34)
1 cos T1 cos T2
A 2 A³2 A³1
dA1 dA 2
S.r 2
Töø 5-33 vaø 5-34 ta coù

cos T1 cos T2
A1 F12 A 2 F21 ³³
A A
S. r 2
dA1 dA 2 (5-35)
2 1
Töø 5-30 , 5-35 ta xaùc ñònh nhieät löôïng trao ñoåi giöõa
hai dieän tích A1 vaø A2 nhö sau
Q12 E 01 E 02 A1 F12 E 01 E 02 A 2 F21 (5-36)
Trong ñoù:
F12 Heä soá goác, bieåu thò phaàn traêm toång naêng löôïng
böùc xaï baùn caàu cuûa beà maët A1 phaùt ra leân beà maët A2.
F21 Heä soá goác, bieåu thò phaàn traêm toång naêng löôïng
böùc xaï baùn caàu cuûa beà maët A2 phaùt ra leân beà maët A1.
Baûng döôùi ñaây theå hieän phöông trình xaùc ñònh heä soá
goùc moät soá moái quan heä
Moät soá ñoà thò ñeå tra heä soá goùc
5.5.3 Trao ñoåi nhieät böùc xaï giöõa hai beà maët ñen
Trao ñoåi nhieät böùc xaï giöõa hai vaät ñen baát kyø, phöông
trình 5-36 vieát laïi:
Q12 E 01 E 02 F12 A1
E 01 E 02 (5-39)
1
F12 A1
1
ñöôïc goïi laø nhieät trôû khoâng gian trong trao
F12 A1
ñoåi nhieät böùc xaï.
Hình döôùi ñaây bieåu dieãn nhieät trôû khoâng gian.
§ 5.6. Trao Ñoåi Nhieät Böùc Xaï Giöõa Beà Maët Xaùm Phöông trình 5-40, 5-41 vaø H1 D1
H
5.6.1 Khaû naêng böùc xaï hieäu duïng Q1 A E 0 J
1 H
Xeùt beà maët xaùm sau (5-42)
E0 J
,W
1 H H.A
Vaø khoâng phuï thuoäc vaøo G, chæ phuï thuoäc vaøo ñaëc ñieåm
dieãn ra treân beà maët (ñoä ñen H)
1 H
Goïi laø nhieät trôû böùc xaï beà maët giöõa E0 vaø J
HA
Baûn thaân vaät phaùt ra naêng löôïng böùc xaï: E H E0

Naêng löôïng böùc xaï töø caùc vaät xung quanh chieáu tôùi laø
G chia hai thaønh phaàn:
x G bò haáp thuï moät phaàn: D G
x Phaàn coøn laïi bò phaûn xaï: 1 D G
Doøng böùc xaï thaät söï chieáu töø beà maët vaät 1 ra moâi
tröôøng xung quanh:
J H E0 U G H E 0 1 D G , W m 2 (5-40)
Naêng löôïng böùc xaï trao ñoåi vôùi moâi tröôøng xung
quanh, tính cho moät ñôn vò dieän tích:
Q
q J G H E0 D G , W m 2 (5-41)
A
5.6.2 Trao ñoåi nhieät böùc xaï giöõa hai beà maët xaùm Tröôøng hôïp ba vaät xaùm taïo thaønh heä thoáng kheùp kín
Xeùt hai beà maët xaùm baát kyø vôùi thoâng soá cho nhö treân
hình beân döôùi
Hình beân döôùi theå hieän sô ñoà maïng nhieät trôû böùc xaï
cho tröôøng hôïp hai beà maët xaùm taïo thaønh heä thoáng kheùp
kín
Töø sô ñoà maïng nhieät trôû, ta coù quan heä:

E 01 E 02
Q12
1 H1 1 1 H2

H1 A1 F12 A1 H 2 A 2
§ T1 · 4 § T2 · 4 ½
Co A1 ®¨ ¸ ¨ ¸ ¾
hay Q12 ¯© 100 ¹ © 100 ¹ ¿ , W (5-43)
§ 1 · 1 A1 § 1 ·
¨¨ 1¸¸ ¨¨ 1¸¸
© H1 ¹ F12 A 2 © H 2 ¹
§ 5.7. Böùc Xaï Nhieät Giöõa Hai Taám Phaúng § 5.8. Böùc Xaï Nhieät Giöõa Hai Vaät Boïc Nhau
Ñaët Song Song Ta xeùt hai vaät boïc nhau nhö hình sau:
Vì A1 A 2 A vaø khoaûng caùch giöõa hai taám raát nhoû

so vôùi dieän tích cuûa chuùng, neân:
Ta khaûo saùt tröôøng hôïp böùc xaï leân baûn thaân cuûa caùc
F12 F21 1 vaät trong nhöõng maët sau
Vaø 5-43 cho ta:
§ T1 · 4 § T2 · 4 ½
Co ®¨ ¸ ¨ ¸ ¾
q12
Q12 ¯© 100 ¹ © 100 ¹ ¿ , W m 2 (5-44)
A 1 1
1
H1 H 2 Nhaän xeùt (cho tröôøng hôïp 2 vaät boïc nhau)
§ T · 4 § T · 4 ½ Toaøn boä naêng löôïng böùc xaï hieäu duïng Q1hd cuûa vaät 1
hay q12 H12 Co ®¨ 1 ¸ ¨ 2 ¸ ¾ , W m 2 (5-45)
¯© 100 ¹ © 100 ¹ ¿ ñeàu rôi treân vaät 2
1 Naêng löôïng böùc xaï hieäu duïng cuûa vaät 2 rôi treân vaät 1
H12 goïi laø ñoä ñen töông ñöông cuûa heä laø: F21 Q 2 hd , phaàn naêng löôïng böùc xaï coøn laïi 1 F21 Q 2 hd
1 1
1
H1 H2 rôi chính treân baûn thaân vaät 2
Naêng löôïng böùc xaï nhieät trao ñoåi giöõa hai vaät ñöôïc Theá e vaøo d:
tính theo phöông trình sau: C o A1 § T · 4 § T · 4 ½
Q12 ®¨ 1 ¸ ¨ 2 ¸ ¾ , W (5-41)
Q12 Q1hd F21 Q 2 hd (a) 1 A1 § 1 · ¯© 100 ¹ © 100 ¹ ¿
¨ 1¸
Theo 5-40 H1 A 2 ¨© H 2 ¹¸
Q1hd Q1 1 D1 F21 Q 2 hd Goïi H12
1
laø ñoä ñen töông ñöông cuûa heä
® (b) 1 A1 § 1 ·
¯Q 2 hd Q 2 1 D 2 Q1hd 1 D 2 1 F21 Q 2 hd ¨ 1¸
H1 A 2 ¨© H 2 ¸¹
D1 H1 Q1 H1 A1 E 01
® ® Phöông trình 5-41 ñöôïc vieát laïi
¯D 2 H 2 ¯Q 2 H 2 A 2 E 02
§ T1 ·
4 § T · 4 § T · 4 ½
vaø °E 01 Co ¨ ¸ (c) Q12 H12 Co A1 ®¨ 1 ¸ ¨ 2 ¸ ¾ , W (5-42)
° © 100 ¹ ¯© 100 ¹ © 100 ¹ ¿
® 4
°E § T2 · Ta xeùt 2 tröôøng hôïp ñaëc bieät sau:
°¯ 02 C
o ¨ ¸
© 100 ¹ x Khi A1 A 2 A1 A 2 | 0
Giaûi heä phöông trình b, vaø c theá vaøo phöông trình a, § T1 · 4 § T2 · 4 ½
ta ñöôïc: Q12 H1 Co A1 ®¨ ¸ ¨ ¸ ¾ (5-43)
¯© 100 ¹ © 100 ¹ ¿
Co § T ·
4
§ T · ½
4
Q12 ®A1 ¨ 1 ¸ F21 A 2 ¨ 2 ¸ ¾ (d) Ñoä ñenH2 khoâng aûnh höôûng ñeán Q12
1 §1 · © 100 ¹ © 100 ¹ ¿
F21 ¨¨ 1¸¸ ¯
H1 © H2 ¹ x Khi A1 | A 2 | A A1 A 2 | 1
Co A § T1 · § T2 · ½
4 4
Ôû ñieàu kieän caân baèng nhieät ñoäng, ta coù:
Q12 ®¨ ¸ ¨ ¸ ¾, W (5-44)
1 1
1 ¯© 100 ¹ © 100 ¹ ¿
T1 T2 T vaø Q12 0
H1 H 2
4 4
§ T · § T · Tröôøng hôïp naøy töông töï nhö phöông trình trao ñoåi
Hay A1 ¨ 1 ¸ F21 A 2 ¨ 2 ¸ 0
© 100 ¹ © 100 ¹ nhieät böùc xaï giöõa 2 taám phaúng ñaët song song
A1 (khoaûng caùch nhoû so vôùi dieän tích)
F2,1 (e)
A2
Phöông trình 5-45 cuõng coù theå vieát ôû daïng sau: § 5.9. Maøng Chaén
E 01 E 02
Q12 ,W Moät trong nhöõng phöông phaùp hieäu quaû ñeå ngaên chaën
1 1 §1 ·
¨ 1¸ böùc xaï nhieät laø söû duïng maøng chaén.
H1 A1 A 2 ¨© H 2 ¸¹
Ñaëc ñieåm cuûa maøng chaén laø coù heä soá phaûn xaï lôùn (laù
Do tính chaát kheùp kín, tính töông hoå, böùc xaï phaùt ra töø nhoâm, ñoàng ñoû ñöôïc ñaùnh boùng, taám nhöïa maøu saùng vaø
vaät 1 ñeàu rôi heát leân vaät 2 F12 1, maãu soá cuûa phöông boùng, …).
trình treân ñöôïc vieát laïi: Do tính chaát phaûn xaï cuûa maøng chaén theo phöông
1 1 §1 · 1 H1 1 1 H2 ngöôïc vôùi phöông truyeàn nhieät neân trò soá cuûa doøng nhieät
¨¨ 1¸¸
H1 A1 A 2 © H 2 ¹ H1 A1 F12 A1 H 2 A 2 hieäu quaû giaûm ñi.
E 01 E 02 Maøng chaén böùc xaï nhìn chung laø raát moûng neân coù theå
Vaäy Q12 ,W (5-45)
1 H1 1 1 H2 boû qua nhieät trôû daãn nhieät nhieät ñoä hai phía cuûa maøng

H1 A1 F12 A1 H 2 A 2 chaén xem nhö baèng nhau.
Sô ñoà maïng nhieät trôû ñöôïc bieåu dieãn ôû hình sau 5.8.1 Maøng chaén phaúng
Q1 Q12 Q2 Xeùt tröôøng hôïp moät maøng chaén vaø nhieät trôû bieåu dieãn
E 01 J1 J2 E 02 nhö hình sau
1 H1 1 1 H2
H1 A1 F12 A1 H2 A 2
Ta vieát phöông trình nhieät löôïng trao ñoåi giöõa maët 1

vaø maøng chaén, giöõa maøng chaén vaø maët 2, theo 5-44
1 1 ½ § T1 · 4 § Tc · 4 ½ 5.8.2 Maøng chaén boïc nhau

°q1c ® 1¾ C o ®¨ ¸ ¨ ¸ ¾
° ¯ H1 H c ¿ ¯© 100 ¹ © 100 ¹ ¿ Ta bieåu dieãn caùc thaønh phaàn nhö hình sau:
® (a)
° 1 1 ½ § Tc · 4 § T2 · 4 ½
°q c2 ® H H 1¾ Co ®¨© 100 ¸¹ ¨© 100 ¸¹ ¾
¯ ¯ c 2 ¿ ¯ ¿
ÔÛ ñieàu kieän trao ñoåi nhieät oån ñònh
q1c q c2 q (b)
Töø phöông trình a vaø b
§ T1 · 4 § T2 · 4 ½
q12 H12 Co ®¨ ¸ ¨ ¸ ¾ W m
2
(5-46)
¯© 100 ¹ © 100 ¹ ¿
1
H12 (5-47)
1 1 1
2 1 1
H1 Hc H2 Phöông trình truyeàn nhieät do böùc xaï ôû tröôøng hôïp naøy laø
Nhieät ñoä maøng chaén coù theå tìm töø phöông trình a sau E 01 E 02
Q12 c ,W
1 H1 § 1 Hc · 1 H2 § 1 1 ·
khi xaùc ñònh ñöôïc maät ñoä doøng nhieät böùc xaï q12. 2 ¨¨ ¸¸ ¨¨ ¸
¸
H1 F1 H H
© c c ¹ 2 2 © 1,c 1
F .F M F M Fc¹
Tröôøng hôïp vaùch phaúng coù n maøng chaén c,2
1 (5-49)
H12 n
(5-48)
1 1 1
2 ¦ n 1
H1 i 1 H ci H2
Nhaän xeùt
Taùc duïng cuûa maøng chaén caøng lôùn khi H c H1 vaø H 2
Ñoä ñen Hci caøng nhoû, soá maøng chaén taêng leân thì
hieäu quaû ngaên chaën doøng nhieät caøng lôùn.
Vò trí maøng chaén khoâng aûnh höôûng ñeán truyeàn nhieät.
Nhaän xeùt
Khi caùc thoâng soá beà maët 1 vaø 2 giöõ khoâng ñoåi, vò
trí maøng chaén coù aûnh höôûng lôùn. Maøng chaén caøng
gaàn maët 1 bao nhieâu thì hieäu quaû caøng ngaên chaën
böùc xaï caøng lôùn.
Taùc duïng cuûa maøng chaén caøng lôùn khi
H c H1 vaø H 2
Ñoä ñen Hci caøng nhoû, taùc duïng cuûa maøng chaén
caøng lôùn
Neáu coù nhieàu maøng chaén thì theo nguyeân lyù nhieät
trôû khoâng gian vaø nhieät trôû beà maët suy luaän töông
töï.
Nguyeãn toaøn phong 41 of 41 Chöông V – Böùc Xaï Nhieät

Chöông VI TRUYEÀN NHIEÄT vaø § 6.2. Phöông Trình Truyeàn Nhieät

Wednesday, October 08, 2008 THIEÁT BÒ TRAO ÑOÅI NHIEÄT Ta khaûo saùt tröôøng hôïp hai löu chaát noùng vaø laïnh truyeàn nhieät
qua moät beà maët vaùch, neáu nhieät ñoä hai löu chaát khoâng thay ñoåi
doïc theo beà maët truyeàn nhieät, ta coù caùc phöông trình trao ñoåi nhieät
§ 6.1. Khaùi Nieäm veà Thieát Bò Trao Ñoåi Nhieät nhö sau
Thieát bò trao ñoåi nhieät loaïi hoãn hôïp 6.2.1 Tröôøng Hôïp Vaùch Phaúng
Thieát bò trao ñoåi nhieät loaïi hoài nhieät Q F qF , W (6-1)

qF k F t f 1 t f 2 , W m 2 (6-2)
Thieát bò trao ñoåi nhieät loaïi beà maët 1

kF , W (m 2 .K ) (6-3)
1 Gi 1
n
¦
D1 i 1 O i D 2
6.2.2 Tröôøng Hôïp Vaùch Truï

Q " q" , W (6-4)
q" k " t f 1 t f 2 , W m daøi (6-5)
S
k" , W ( m daøi .K ) (6-6)
1 § 1
n
d · 1
¦ ¨¨ ln i 1 ¸¸
d 1 D1 i 1 © 2 O i d i ¹ d2 D2
Nguyeãn toaøn phong 1 of 36 Chöông VI – Truyeànï Nhieät & TBTÑN Nguyeãn toaøn phong 2 of 36 Chöông VI – Truyeànï Nhieät & TBTÑN
6.2.3 Tröôøng Hôïp Vaùch Phaúng Laøm Caùnh Moät Phía Thoâng thöôøng nhieät löôïng ñöôïc tính cho moät ñôn vò dieän tích
D1 D2 Tính theo moät ñôn vò dieän tích beà maët khoâng laøm caùnh
Q
t f1 tf2 q1 k 1 t f 1 t f 2 , W (6-10)
O F1
G t w2 1
k1 , W (m 2 .K ) (6-11)
1 G 1 F1
t w1
F2 D1 O D 2 F2*
F1 Tính theo moät ñôn vò dieän tích beà maët coù laøm caùnh
Q
q2 k 2 t f 1 t f 2 , W (6-12)
Khi heä thoáng oån ñònh, ta coù ba phöông trình truyeàn nhieät sau F2
Q D1 D1 F1 t f 1 t w1 Q 1
°° k2 , W (m 2 .K ) (6-13)
O 1 G 1 F2
®Q O F1 t w1 t w 2 Q (6-7) E E
° G D1 O D 2 F2*
°¯Q D 2 D 2 F2* t w 2 t f 2 Q
vôùi
t f1 t f 2 F2
Q ,W (6-8) E laø tyû soá laøm caùnh hay heä soá laøm caùnh (6-14)
1 G 1 1
F1
D1 F1 O F1 D 2 F2*
vôùi
F2 Foc Fc
® * (6-9)
¯F2 Foc Kc Fc
6.2.4 Tröôøng Hôïp Vaùch Truï Coù Caùnh Phöông trình 6-15.c ñöôïc vieát laïi
q ng D 2 (S d ng ).E* t w 2 t f 2 (6.-15.d)
Foc Tröôøng hôïp daãn nhieät oån ñònh, ta coù

D1
tf1 Fc q" q tr qO q ng , W m daøi (6-15.e)
O Phöông trình 6-15 a, b, d, e cho ta

q" k " t f 1 t f 2 , W m daøi (6-17)
dtr Kc D2
tf2 vôùi
dng
S
k" , W (m daøi .K ) (6-18)
1 1 d ng 1 1
ln
Ñaây laø tröôøng hôïp ñaëc bieät cuûa tröôøng hôïp vaùch phaúng coù laøm D1 d tr 2 O d tr D 2 d ng E*
caùnh, ta tính nhieät löôïng trao ñoåi öùng vôùi 1m chieàu daøi oáng
q tr D1 S d tr t f 1 t w1 (6-15.a)
t w1 t w 2
qO (6-15.b)
1 d
ln ng
2.S O d tr
q ng D 2 F2* t w 2 t f 2 (6-15.c)
vôùi
F2 Foc Fc
F2* Foc Kc Fc
(6-16)
E F2 (S.d ng ) heä soá laøm caùnh
E* F2* (S.d ng ) heä soá laøm caùnh hieäu duïng
6.2.5 Tröôøng Hôïp Trao Ñoåi Nhieät Phöùc Taïp § 6.3. Caùc AÛnh Höôûng Ñeán Heä Soá Truyeàn Nhieät
Trong tröôøng hôïp trao ñoåi nhieät giöõa beà maët raén vaø chaát khí, Ta xeùt tröôøng hôïp truyeàn nhieät qua vaùch phaúng, bieåu thöùc 6-3
thoâng thöôøng coù keøm theo trao ñoåi nhieät böùc xaï, do ñoù
1
q q ñl q bx , W m 2 (6-19) kF (a)
1 G n
1
¦ i
vôùi D1 i 1 O i D 2
q ñl D ñl t w t f 6.3.1 Xeùt Aûnh Höôûng cuûa Heä Soá Toûa Nhieät Ñoái Löu
ª T 4 Tf 4 º
q bx H qñ V o « w » Tw Tf Tröôøng hôïp naøy boû qua aûnh höôûng cuûa nhieät trôû do daãn nhieät,
¬ wT Tf ¼ n
Gi
¦
i 1 Oi
|0
D bx t w t f
1 D1 D 2
Vaäy q q ñl q bx D ñl D bx u t w t f , W m 2 (6-20) k0 (b)
1

1 D1 D 2
Trong ñoù D1 D 2
ª T 4 Tf 4 º Ta thaáy k 0 MinD1 , D 2
D bx H qñ V o « w »
¬ Tw Tf ¼ , W (m 2 .K) (6-21) Ñoà thò döôùi ñaây cho ta quan heä giöõa giaù trò heä soá truyeàn nhieät
H qñ V o Tw Tf T T 2
w f
2
vôùi caùc heä soá trao ñoåi nhieät ñoái löu.
vôùi Vo 5,67.10 8 W (m 2 .K 4 )
6.3.2 Xeùt Aûnh Höôûng cuûa Nhieät Trôû Daãn Nhieät

Töø bieåu thöùc a vaø b cho ta
kF 1
(6-22)
k0 G n
1 k0 ¦ i
i 1 Oi
Ñoà thò döôùi ñaây cho ta quan heä ôû treân
Nhaän xeùt: Ñeå taêng cöôøng truyeàn nhieät (taêng heä soá truyeàn
nhieät) ngöôøi ta seõ tìm caùch taêng heä soá trao ñoåi nhieät
ñoái löu veà phía coù giaù trò nhoû hôn.
Trong tröôøng hôïp khoâng theå taêng heä soá trao ñoåi
nhieät ñoái löu (heä soá trao ñoåi nhieät ñoái löu cuûa chaát
khí nhoû hôn raát nhieàu so vôùi nöôùc hay quaù trình bieán
ñoåi pha) thì ngöôøi ta taêng dieän tích trao ñoåi nhieät
(baèng caùch laøm theâm caùnh) veà phía löu chaát coù heä Nhaän xeùt: Ñoà thò cho ta söï sai bieät cuûa heä soá truyeàn nhieät khi
soá trao ñoåi nhieät nhoû hôn. boû qua nhieät trôû daãn nhieät.
Caàn löu yù söï taêng nhieät trôû daãn nhieät cuûa lôùp caùu
baån trong caùc thieát bò truyeàn nhieät. Ñònh kyø veä sinh
veà phía löu chaát coù baùm baån.
§ 6.4. Truyeàn Nhieät cuûa Löu Chaát PHÖÔNG TRÌNH TRUYEÀN NHIEÄT
Khoâng Bieán Ñoåi Pha GQ k F t 1 t 2 dF k F 't dF , W (6-25)
6.4.1 Caùc Phöông Trình Cô Baûn Trong ñoù
PHÖÔNG TRÌNH CAÂN BAÈNG NHIEÄT kF Heä soá truyeàn nhieät, W (m 2 .K )
Q G1 c p1 t '1 t"1 G 2 c p 2 t"2 t'2 , kW (6-23) Tính theo giaù trò trung bình, xem laø haèng soá treân
toaøn dieän tích trao ñoåi nhieät F
Trong ñoù
t1 t 2 Cheânh leäch nhieät ñoä giöõa löu chaát noùng vaø laïnh taïi
Q Nhieät löôïng trao ñoåi cuûa thieát bò, kW
beà maët phaân toá dF.
c Kyù hieäu cho löu chaát noùng
Tích phaân phöông trình 6-25 treân toaøn boä dieän tích F ta xaùc
d Kyù hieäu cho löu chaát laïnh ñònh ñöôïc nhieät löôïng truyeàn qua cuûa thieát bò trao ñoåi nhieät.
G1, G2 Löu löôïng khoái löôïng cuûa löu chaát noùng vaø laïnh, kg/s
cp1, cp2 Nhieät dung rieâng cuûa löu chaát noùng vaø laïnh,
Q ³k
F
F 't dF k F F 't tb (6-26)
kJ/(kg.K) 't tb Goïi laø ñoä cheânh leäch nhieät ñoä trung bình giöõa löu chaát
o
t’1, t’2 Nhieät ñoä cuûa löu chaát noùng vaø laïnh ôû ñaàu vaøo, C noùng vaø löu chaát laïnh.
t”1, t”2 Nhieät ñoä cuûa löu chaát noùng vaø laïnh ôû ñaàu ra, oC Vieäc xaùc ñònh phuï thuoäc vaøo sô ñoà chuyeån ñoäng vaø
Trong tính toaùn ngöôøi ta goïi ñaïi löôïng C G.cp laø nhieät dung tyû soá ñöôïng löôïng khoâng khí cuûa caùc löu chaát.
löu löôïng khoái löôïng hay ñöông löôïng khoâng khí cuûa chaát loûng.
Töø bieåu thöùc 6-23 cho ta
C1 t"2 t '2 Gt 2
(6-24)
C2 t"1 t '1 Gt1
6.4.2 Tính TB TÑN Theo Cheânh Leäch Nhieät Ñoä

PP Cheânh Leäch Nhieät Ñoä Trung Bình Logarith LMTD
Ta xeùt hai tröôøng hôïp löu ñoäng song song cuøng chieàu vaø ngöôïc
chieàu vôùi bieán ñoåi nhieät ñoä nhö hình beân döôùi
GQ k F dF 't # G.c p 1 dt 1 r G.c p 2 dt 2 (6-27)

Ñaët
°C1 { G.cp 1
® ,WK (6-28)
°̄C2 { G.cp 2
Laø ñöông löôïng khoâng khí cuûa löu chaát noùng vaø laïnh
Phöông trình 6-27 ñöôïc vieát laïi:
# C1 dt 1 C 2 dt 2 (6-29)
Cho ñeán vò trí Fi, nhieät löôïng trao ñoåi giöõa löu chaát noùng vaø
laïnh laø Qi theo phöông trình sau:
Cuøng chieàu:
Qi C2
t1 t'1 t'1 t 2 t ' 2 (6-30)
C1 C1
Ngöôïc chieàu:
Qi C2
t1 t'1 t'1 t"2 t 2 (6-31)
C1 C1
Cheânh leäch nhieät ñoä giöõa hai löu chaát taïi vò trí Fi:
§ C2 · C2
°'t th t 1 t 2 t '1 ¨¨1 C ¸¸ t 2 C t '2
° © 1 ¹ 1
® (6-32)
°'t § C · C
t 1 t 2 t '1 ¨¨1 2 ¸¸ t 2 2 t"2
°¯ ng
© C1 ¹ C1
Heä phöông trình 6-27 cho ta: Theo sô ñoà löu ñoäng, ta ñaët:
k dF dt 2 't a t"1 t"2
° F ® neáu cuøng chieàu
° C2 ª § C2 · C2 º ¯'t b t '1 t '2
°°
th
« ¨¨1 C ¸¸ t 2 C t '2 t '1 »
¬ © 1 ¹ 1 ¼ 't a t '1 t"2
® (6-33) ® neáu ngöôïc chieàu
° k F dF dt 2 ¯'t b t"1 t '2
° C ª § C2 · C2 º
° 2 ng
« ¨¨1 C ¸¸ t 2 C t"2 t '1 »
°¯ ¬ © 1 ¹ 1 ¼
Laáy tích phaân 2 veá phöông trình treân:
F t "2
k dt
³0 CF2 dF ³t ' > 2@ (6-34)
2
k F | const
°
Vôùi giaû thuyeát ®C1 | const (6-35)
°C | const
¯ 2
Heä phöông trình 6-33 trôû thaønh:
ª § C2 · C2 º
° « ¨¨1 C ¸¸ t"2 C t'2 t'1 »
°ln « © 1 ¹ » k F F § C2 ·
1
¨1 ¸
° « § C2 · C2 » C 2 ¨© C1 ¸¹
° « ¨¨1 C ¸¸ t'2 C t'2 t '1 »
° ¬ © 1 ¹ 1 ¼
® (6-36.a)
° ª § C2 · C2 º
° « ¨¨1 C ¸¸ t"2 C t"2 t '1 »
« © 1 ¹ » k F F § C2 ·
°ln 1
¨1 ¸
° « § C2 · C2 » C 2 ¨© C1 ¸¹
° « ¨¨1 C ¸¸ t'2 C t"2 t'1 »
¯ ¬ © 1 ¹ 1 ¼
Töø phöông trình 6-23 ta cuõng coù:

Heä phöông trình 6-36.a trôû thaønh: 1 t"2 t '2
°° C
ª 1 C 2 C1 t'2 t"2 't b º § 1 1· 2 Q
°ln « » k F F ¨¨ ¸¸ ® (6-37)
° ¬ 't b ¼ © C 2 C1 ¹ ° 1 t '1 t"1
® (6-36.b) °¯ C1 Q
°ln ª 't a º § 1 1 ·
° « 1 C C t' t" 't » k F F ¨¨ C C ¸¸ Theá 6-37 vaøo 6-36.c, caû hai phöông trình ñeàu cho cuøng moät keát
¯ ¬ 2 1 2 2 a¼ © 2 1¹
quaû:
Phöông trình 6-24
§ 't a 't b ·
C2 t" t ' Q k F F ¨¨ ¸¸ (6-38)
C1
1 1
t"2 t '2 © ln't a 't b ¹
Töø 6-36.b vaø 6-24 cho ta: Vaäy ñoä cheânh leäch nhieät ñoä trung bình logarithmic LMTD laø:
ª 't a 't b
º 't a 't b
't tb (6-39)
° « t '2 t"2 t"1 t'1 't b » § 1 1 · 't
ln a
°ln « » k F F ¨¨ ¸¸ 't b
° « 't b » © C 2 C1 ¹
° ¬ ¼ 't max 't min
® Hay 't tb (6-40)
° ª º 't
« 't a » § 1 1 · ln max
° 't min
°ln « » k F F ¨¨ ¸¸
« t' t" t"1 t '1 't a » © C 2 C1 ¹
°
«¬
2 2

»¼ 't min Min >'t a , 't b @
¯ 't b 't a
vôùi ®
¯'t max Max >'t a , 't b @
ª 't a º § 1 1 ·
°ln « 't » k F F ¨¨ ¸¸
° ¬ b¼ © C 2 C1 ¹
hay ® (6.36-c)
°ln ª 't a º § 1 1 ·
« 't » k F F ¨¨ ¸¸
° ¬ b¼ © C 2 C1 ¹
¯
Trong caùc sô ñoà thieát bò boá trí kieåu khaùc – boá trí phöùc taïp
(khoâng phaûi kieåu boá trí song song) thì LMTD ñöôïc tính theo sô ñoà
löu ñoäng song song ngöôïc chieàu coù nhaân theâm heä soá hieäu chænh
tuøy thuoäc sô ñoà:
't tb H 't 't ng (6-41)
Trong ñoù:
§ t" t ' t' t" ·
H 't f ¨¨ 2 2 , 1 1 ¸¸ f P , R (6-42)
© t '1 t '2 t"2 t '2 ¹
t"2 t'2
x P coù quan heä vôùi tyû soá t'1 t '2 : P
t'1 t'2
t '1 t"1 C2
x R
t"2 t'2 C1
x Thoâng thöôøng H 't ñöôïc tra treân ñoà thò cho töøng loaïi sô
ñoà boá trí cuûa thieát bò.
Caùc löu yù khi söû duïng phöông trình 6-41
x Neáu coù moät löu chaát bò bieán ñoåi pha (ngöng tuï hoaëc bay
hôi) thì nhieät ñoä cuûa noù seõ giöõ khoâng ñoåi ( P { 0 hoaëc
R { 0 ), ta coù:
H 't 1
® (6-43)
¯'t tb 't ng
x Tröôøng hôïp R ! 1 (neáu ñoà thò khoâng cho caùc giaù trò ñöôøng
cong R ! 1) thì:
H 't f P, R f PR,1 / R (6-44)
6.4.3 Tính TB TÑN Theo PP Hieäu Suaát H-NTU

Hieäu quaû truyeàn nhieät cuûa thieát bò
Nhieät löôïng thöïc teá truyeàn qua thieát bò
H (6-45.a)
Nhieät löôïng lôùn nhaát truyeàn ñöôïc
Phöông trình 6-24 cho ta: löu chaát naøo coù ñöông löôïng khoâng
khí nhoû hôn thì cheânh leäch nhieät ñoä cuûa noù lôùn hôn, vaø noù lôùn nhaát
trong tröôøng hôïp löu ñoäng ngöôïc chieàu vaø baèng t '1 t '2 , vaø ñoù
chính laø nhieät löôïng cöïc ñaïi truyeàn ñöôïc qua thieát bò:
Q max C min t'1 t' 2 (6-45.b)
Phöông trình 6-45.a ñöôïc vieát laïi:
Q C1 t'1 t"1 C 2 t"2 t' 2
H (6-45.c)
Q max C min t'1 t' 2 C min t'1 t' 2
Trong ñoù:
Cmin Min >C2 , C1 @
® (6-46)
¯Cmax Max >C2 , C1 @
Phöông trình 6-45.c ñöôïc vieát laïi:
Q H C min t '1 t '2 (6-47)
Hieäu quaû truyeàn nhieät H laø haøm soá cuûa nhöõng quan heä sau:
H f C , NTU (6-48)
C min
°°C C
max
vôùi ® (6-49)
°NTU k F F k" "
°¯ C min C min
x Tröôøng hôïp löu ñoäng thuaän chieàu

Phöông trình 6-31.b vaø 6-40.b
§C C · ª § C · C º
¨¨ min min ¸¸ NTU ln « ¨¨1 2 ¸¸ H min 1»
© C2 C1 ¹ ¬ © C1 ¹ C2 ¼
NTU ln> 1 C
1 C H 1@
Hay:
1
NTU ln> 1 C
H 1@ (6-50)

1 C
1 exp> 1 C NTU @
H (6-51)
1 C
Löu ñoäng song song cuøng chieàu
x Tröôøng hôïp löu ñoäng ngöôïc chieàu

C2 1
1
't a 1 C min H
1 C2 C1 t'2 t"2 't a 1 2
C C2 C2 1

C1 C1 C min H
1
C2 1
1
C min H
Theá vaøo 6-36.b
ª C 1 º
« 1 2 »
§C C · C min H
¨¨ min min ¸¸ NTU ln « »
© C2 C1 ¹ « C2 C2 1 »
«¬ C1 C min H »¼
NTU ln§¨ H 1 ·¸
1 C
H 1¹
©C
1 § H 1 ·
ln¨
H 1 ¸¹
Hay NTU (6-52)

1 C ©C
1 exp> 1 C NTU @
H
1 C exp> 1 C NTU @ (6-53) Löu ñoäng song song ngöôïc chieàu
x Tröôøng hôïp thieát bò thuoäc loaïi löu ñoäng phöùc taïp

thì H f C
, NTU khoâng ñôn giaûn nhö phöông trình 6-51 vaø
6-53, luùc naøy H ñöôïc cho ôû daïng ñoà thò töông öùng vôùi sô ñoà.
Chuøm oáng voû boïc moät 2 pass
Chuøm oáng voû boïc moät pass
Löu ñoäng caét nhau – moät löu chaát khoâng xaùo troän
Löu ñoäng caét nhau – hai löu chaát khoâng xaùo troän
x Tröôøng hôïp coù moät löu chaát coù bieán ñoåi pha Nhieät ñoä thay ñoåi doïc beà maët trao ñoåi nhieät nhö sau
C max o f , ôû taát caû caùc daïng sô ñoà (song song vaø phöùc taïp):
lim H 1 e NTU
Cmax of
H 1 e NTU (6-54)
NTU ln1 H (6-55)
Söï thay ñoåi nhieät ñoä khi moät löu chaát ngöng tuï
Söï thay ñoåi nhieät ñoä khi moät löu chaát bay hôi
§ 6.5. Tính Toaùn Thieát Bò Trao Ñoåi Nhieät Chieàu daøy lôùp caùu
Gc
Thoâng thöôøng coù hai yeâu caàu ñöôïc ñaët ra cho vieäc tính toaùn Rc o Gc O c Rc m (6-57)
Oc
thieát bò trao ñoåi nhieät
x Thieát keá môùi thieát bò, töùc laø xaùc ñònh dieän tích trao ñoåi Töông töï, coù theå xaùc ñònh cho tröôøng hôïp vaùch truï
S 1 n
§ 1 d · 1
nhieät ñeå ñaït naêng suaát yeâu caàu ñaõ ñöôïc ñaët ra (naêng suaát ¦ ¨¨ ln i 1 ¸¸
nhieät, nhieät ñoä) k" d tr D tr i 1 © 2 O i d i ¹ d ng D ng
x Kieåm tra laïi naêng suaát nhieät hay nhieät ñoä ñoái vôùi thieát bò S 1 n
§ 1 d · 1
¦ ¨¨ ln i 1 ¸¸ S R c
nhieät ñaõ coù saün (dieän tích trao ñoåi nhieät ñaõ bieát tröôùc) k' d tr D tr i 1 © 2 O i di ¹ d ng D ng
Caùc löu yù khi tính toaùn thieát bò trao ñoåi nhieät 1 1 k " k '"
Rc (m.K) W (6-58)
x Theo yeâu caàu thöù nhaát coù theå söû duïng phöông phaùp nhieät k '" k " k " k '"
ñoä trung bình logarithmic LMTD hay phöông phaùp hieäu
Chieàu daøy lôùp caùu
suaát H NTU (thöôøng thì hay söû duïng phöông phaùp cheânh
1 d d
leäch nhieät ñoä trung bình LMTD) Rc ln i 1 o i 1 e 2 SO c R c a
2S O c di di
x Khi tính kieåm tra thieát bò thì neân söû duïng phöông phaùp
hieäu suaát H NTU d i 1 d i d c
Gc | a 1 m (6-59)
2 2
x Naêng suaát nhieät cuûa thieát bò giaûm do bò baùm caùu baån, daãn
ñeán giaûm heä soá truyeàn nhieät. Quan heä giöõa heä soá truyeàn Thoâng thöôøng chieàu daøy caùu raát nhoû, coù theå duøng coâng thöùc
nhieät tröôùc vaø sau khi baùm caùu coù lieân quan ñeán nhieät trôû Gc
Rc |
nhö sau S.d c O c
1 1 n
G 1 G c | R c S.d c O c m
¦ i (6-60)
k D1 i 1 O i D2
1 1 n
G 1 1 x Vieäc boá trí thieát bò cuõng ñaûm baûo hôïp lyù nhoû goïn, deã laøm
¦ i Rc Rc veä sinh, toån thaát aùp suaát phaûi naèm trong giôùi haïn cho pheùp
k' D1 i 1 O i D2 k
1 1 k k'
hay Rc (m 2 .K) W (6-56)
k' k k k'

Truyen Nhiet

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Truyen Nhiet

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

http://www.ebook.edu.

Chöông I CAÙC KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN VEÀ

A. CAÙC KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN

III. TRAO ÑOÅI NHIEÄT BÖÙC XAÏ

V. TRAO ÑOÅI NHIEÄT PHÖÙC TAÏP VI. TRÖÔØNG NHIEÄT ÑOÄ

x Tröôøng nhieät ñoä oån ñònh VII. GRADIENT NHIEÄT ÑOÄ

Hay grad t n o grad t (1-7) B. ÑÒNH LUAÄT FOURIER

wQ 1 wQ1x  wQ1y  wQ1z Trong heä toïa ñoä truï

Trong heä toïa ñoä caàu: D. PHÖÔNG TRÌNH VI PHAÂN

III. TRONG HEÄ TOÏA ÑOÄ CAÀU

IV. TRÖÔØNG HÔÏP TOÅNG QUAÙT

1. Ñieàu kieän bieân loaïi 1 4. Ñieàu kieän bieân loaïi 4

A. PHÖÔNG TRÌNH VI PHAÂN DAÃN NHIEÄT

o Choïn truïc toïa ñoä truøng vôùi truïc oáng

Tröôøng hôïp heä soá daãn nhieät O const

III. ÑIEÀU KIEÄN BIEÂN MAÄT ÑOÄ DOØNG NHIEÄT

II. ÑIEÀU KIEÄN BIEÂN THEO NHIEÄT ÑOÄ

Tröôøng hôïp ñoái xöùng nhieät

VII. ÑIEÀU KIEÄN BIEÂN SUY ROÄNG

4. Daãn Nhieät Qua Vaùch Phöùc Hôïp

Vôùi nhieät trôû Rcyl ln d 2 d 1

Phöông trình 2-24 ñöôïc vieát laïi nhö sau:

Nhieät ñoä taïi caùc bieân vaùch:

goïi laø heä soá truyeàn nhieät cuûa vaùch caàu

§ nhieät löôïng · § nhieät löôïng · § bieán thieân naêng löôïng · ³ O t  dt

Chöông III CAÙCH NHIEÄT vaø

Trong ñoù III. TRÖÔØNG HÔÏP VAÙCH TRUÏ

Bieåu thöùc xaùc ñònh nhieät löôïng

Thöïc teá ta thöôøng gaëp tröôøng hôïp r1 ! rth .

B. TAÊNG CÖÔØNG TRUYEÀN NHIEÄT

I. PHÖÔNG TRÌNH VI PHAÂN

Naêng löôïng Naêng löôïng daãn

Phöông trình tröôøng nhieät ñoä coù daïng:

Nhieät ñoä ñænh caùnh ( x L o T TL )

K1 Haøm bieán ñieäu Bessels caáp moät loaïi hai Q 2 S  O  G  Tg  m.r1 u I

mL 0,1 0,2 0,5 1 1,5 2 2,5 3 4 5

Kc , % 99,7 98,7 92,4 76,1 60,3 48,2 39,5 33,2 25 20

2. Tröôøng hôïp caùnh coù tieát dieän khaùc

­°L  t 2 caùnh thaúng

B. LÖU ÑOÄNG CÖÔÕNG BÖÙC 1. Trong Vuøng Chaûy Taàng

Giaù trò trung bình treân toaøn beà maët laø

Vaø chaûy roái Nu x 0,0308  Re 0x,8  Pr1 3 (4-21)

Tieâu chuaån Reynolds

b. Chaûy quaù ñoä Re  2200 y 10 4 c. Chaûy roái Re ! 10 4

b. Nhieät ñoä beà maët haèng soá (Tw = const)

Giaù trò Reynolds tôùi haïn khoaûng Re cr | 2.10 5

Doøng bò taùch ra ôû khoaûng T | 80 o khi lôùp bieân chaûy taàng

b. Chuøm oáng boá trí so le C. ÑOÁI LÖU TÖÏ NHIEÂN

hay Fnet U f  U body  g  Vbody (4-66)

0,001 y 500 1,53 0,83 1 8 | 0,125

500 y 2.10 7 0,70 0,38 1 4 | 0,25

2.10 7 y 1013 0,176 0,095 1 3 | 0,333

5.2.4 Khaû naêng böùc xaï ñôn saéc EO [W/m3] DG UG WG

§ 5.3. Caùc Ñònh Luaät Cô Baûn Cuûa Böùc Xaï Nhieät

Nhaän xeùt 5.3.2 Ñònh luaät Stefan – Boltzmann

Nhieät ñoä caøng cao böùc xaï caøng maïnh, ôû khoaûng

Tröôøng hôïp vaät ñen

Q12 E 01  E 02  ³ ³ cos T1  cos T2

Töø 5-33 vaø 5-34 ta coù

Moät soá ñoà thò ñeå tra heä soá goùc

Baûn thaân vaät phaùt ra naêng löôïng böùc xaï: E H  E0

Töø sô ñoà maïng nhieät trôû, ta coù quan heä:

Vì A1 A 2 A vaø khoaûng caùch giöõa hai taám raát nhoû

wQ 1 wQ1x wQ1y wQ1z Trong heä toïa ñoä truï

Vôùi nhieät trôû Rcyl lnd 2 d 1

§ nhieät löôïng · § nhieät löôïng · § bieán thieân naêng löôïng · ³ Ot dt

K1 Haøm bieán ñieäu Bessels caáp moät loaïi hai Q 2 S O G Tg m.r1 u I

mL 0,1 0,2 0,5 1 1,5 2 2,5 3 4 5

°L t 2 caùnh thaúng

Vaø chaûy roái Nu x 0,0308 Re 0x,8 Pr1 3 (4-21)

b. Chaûy quaù ñoä Re 2200 y 10 4 c. Chaûy roái Re ! 10 4

hay Fnet U f U body g Vbody (4-66)

Q12 E 01 E 02 ³ ³ cos T1 cos T2

Baûn thaân vaät phaùt ra naêng löôïng böùc xaï: E H E0

1 1 ½ § T1 · 4 § Tc · 4 ½ 5.8.2 Maøng chaén boïc nhau

Thieát bò trao ñoåi nhieät loaïi hoài nhieät Q F qF , W (6-1)

GQ k F dF 't # G.c p 1 dt 1 r G.c p 2 dt 2 (6-27)