VISOKA POSLOVNA ŠKOLA STRUKOVNIH STUDIJA

NOVI SAD

OSNOVNA SREDSTVA

Predmetni profesor:
mr Sanja Vlaović Begović

Predmetni asistent: Student:

MSc Stevan Tomašević Marija Živanović
2019/000046

Novi Sad, 2020. Godine

VISOKA POSLOVNA ŠKOLA STRUKOVNIH STUDIJA
NOVI SAD
1.1.UVOD

Poštovani,

Pri poslovanju, preduzeće mora raspolagati određenim sredstvima, tj. Imovinom, jer je to uslov u
procesu rada da bi se dobio odredjeni proizvod u procesu reprodukcije. Svako preduzeće da bi
mogo da posluje mora da raspolaže konkretnim oblicima poslovnih sredstava koji su prilagodjeni
njegovom poslovnom zadatku.

U tekstu cemo obratiti pažnju na jednu, od dvije, vrste sredstava a to su osnovna sredstva. Osnovna
ili stalna sredstva su trajni, materijalni oblik sredstava preduzeća koja u jednom ciklusu
reprodukcije proizvoda djelimično prenose svoju vrijednost, zadržavajuci upotrebne karakteristike
do kraja svog radnog vremena.

U nastavku teksta ćemo obuhvatiti i detaljnije objasniti sledeće tačke koje možete vidjeti u sadržaju:

1
VISOKA POSLOVNA ŠKOLA STRUKOVNIH STUDIJA
NOVI SAD
SADRŽAJ

1.2. pojam i podjela osnovnih sredstava.......................................................................3.

1.3. vrijednosti osnovnih sredstava...............................................................................4.
1.4. poslovne knjige osnovnih sredstava.......................................................................5.
1.5. Pribavljanje osnovnih sredstava.............................................................................6.
1.6. otudjivanje osnovnih sredstava..............................................................................7.
1.7. amortizacija (otpis) osnovnih sredstva...................................................................8.

2
VISOKA POSLOVNA ŠKOLA STRUKOVNIH STUDIJA
NOVI SAD

1.2.POJAM I PODJELA OSNOVNIH SREDSTAVA

Osnovna sredstva predstavljaju sva sredstva privrednog društva koja u proces proizvodnje ulaze
svojom celokupnom vrednošću, ali se pri jednom poslovnom ciklusu ne troše u celosti već se
njihova vrednost usled fizičkog rabaćenja postepeno smanjuje, i do kraja zadržavaju svoj prvobitni
oblik.
Prema pojavnom obliku sredstva mogu biti:
1. Stvari
2. Prava
3. Novac
Osnovna sredstva posjeduju sljedeće osobine:
• imaju vijek trajanja koji je duži od jedne godine,
• služe za realizovanje poslovne aktivnosti privrednog društva, a ne za prodaju kupcima,
• ne mijenjaju svoj prvobitni fizički izgled,
• ne ulaze neposredno u supstancu novih učinaka, već da se postepeno troše u toku svog vijeka
trajanja (amortizuju se),
• postepeno, posredstvom amortizacije kao troška otpisa stalne imovine, prenose srazmjerni dio
svoje vrijednosti na novostvorene učinke (proizvode i usluge).

Prema funkciji koju obavljaju sredstva mogu biti:

 Sredstva u pripremi- tu spadaju sredstva koja su u fazi nabavke, izgranje i
osposobljavanja za upotrebu. Pod to spadaju nedovršene zgrade, investiciona ulaganja i
slično. ). Evidentiranje ovog oblika osnovih sredstava, do njihovog aktiviranja, odnosno
stavljanja u funkciju se vrši na privremenom računu 027 – Nekretnine, postrojenja,
oprema i biološka sredstva u pripremi.
 Sredstva u upotrebi- to su stvari u koje su u trenutku posmatranja spremne za
upotrebu.to može biti zemljište ako služi u privredne svrhe, građevine(zgrade, piste,
putevi), oruđe za rad (mašine, uređaji, instalacije, namještaj), zasadi I stada kod
poljoprivrednih preduzeća (voćnjaci, goveda, vinogradi, konji,…). Evidentiranje
osnovnih sredstava se vrši na dugovnoj strani računa 02 – Nekretnine, postrojenja,
oprema i biološka sredstva.
 Sredstva van upotrebe- to su sredstva koja se obično rashoduju ili prodaju jer nemaju
perspektivu daljeg korišćenja. Riječ je o sredstvima koja zbog svoje fizičke dotrajalosti
(rabaćenje, oštećenje i sl.) ili ekonomske dotrajalost (pojava savremenijih stalnih
sredstava), kao i promjene proizvodnog programa nisu više u mogućnosti da doprinesu
obavljanje poslovne aktivnosti privrednog društva. Evidencija se vrši na potražnoj strani
računa 02 – Nekretnine, postrojenja, oprema i biološka sredstva.

3
VISOKA POSLOVNA ŠKOLA STRUKOVNIH STUDIJA
NOVI SAD

Osnovna sredstva mogu se podijeliti u dvije velike grupe, i to:

• prirodna bogatstva- u njih se ubrajaju poljoprivredna zemljišta, rudarsko-

eksploataciona zemljišta, građevinska zemljišta, šume i sl. i
• sredstva za rad, kao najznačajnija i najveća grupa stalne imovine, a čine je:
- građevinski objekti,
- oprema, koja obuhvata: mašine, uređaje i instalacije, postrojenja, transportna sredstva,
namještaj, pogonski i poslovni inventar,
- višegodišnji zasadi (voćnjaci, vinogradi, ukrasno drveće i dr.),
- osnovno stado (priplodna i radna stoka, sem stoke u tovu) i
- ostala stalna imovina (spomenici kulture, muzejska djela, istorijski spomenici,
biblioteke − knjige i sl.).

1.3.VRIJEDNOSTI OSNOVNIH SREDSTAVA

1. Fakturna vrijednost- vrijednost po kojoj su osnovna sredstva kupljena od dobavljača I nazi
se na fakturi, a dobija se kao proizvod fakturne cijene (fc) i određene jedinice mjere (npr.
količina, komad, kg, i sl.). Dakle, obračunava se na sljedeći način:
Fv=fc*Q.

2. Nabavna vrijednost- dobija se kad se saberu fakturna vrijednost I zavsini troškovi nabavke(
ZTN): trošovi utovara, istovara, dopreme, carine, montaže, poreza,..
FV+ZTH=NV
- bitno je naglasiti da se prilikom pribavljanja osnovnih sredstava, knjigovodstveno, račun
02 zadužuje za iznos NV.

3. Sadašnja vrijednost- dobija se kada se od nabavne vrijednosti oduzme amortizacija

NV- amortizacija=SV
- evidentira se na potražnoj strani korektivnog računa Ispravka vrijednosti osnovnih
sredstava.

4. Tržišna vrijednost- vrijednost koja se postiže prodajom I koja može biti veća ili manja od
sadašnje vrijednosti.

5. Rezidualna vrijednost (ostatak vrijednosti)- iznos kojipreduzeće očekuje da će dobiti za

sredstvo na kraju njegovog vijeka upotrebe po odbitku očekivanih troškova prodaje,
uključujući troškove demontaže. To je ustvari likvidaciona vrijednost (onoliko koliko
osnovno sredstvo vrijedi, znači fizički, posle njegovog otpisa).

4
VISOKA POSLOVNA ŠKOLA STRUKOVNIH STUDIJA
NOVI SAD

1.4.POSLOVNE KNJIGE OSNOVNIH SREDSTAVA

Obavezne i pomoćne evidencije osnovnih sredstava pružaju uvid u vrijednost cjelokupne poslovne
imovine, odnosno pojedininih njenih djelova.

1. Knjiga osnovnih sredstava ili knjiga inventara- se vodi na nivou cijelog

privrednog društva i predstavlja obavezan oblik evidencije. Riječ je o poslovnoj
knjizi koja prati sve promjene na osnovnim sredstvima tokom njegovog vijeka
trajanja.

2. Analitička evidencija osnovnih sredstava- daje podatke o ekonomskim

promjenama za svako osnovno sredstvo. Spada u kategoriju odvojenog prikazivanja
pojedinih stavki stalne imovine, te prati i služi za prikazivanje njihovog stanja i
prometa koji se ostvari u toku određenog računovodstvenog perioda. Navedeno
znači, da se za svaki oblik osnovnog sredstva koje postoji u privrednom društvu
otvara posebna kartica. Na prednjoj strani se upisuju osnovni, opšti tehnički podaci
koji su karakteristični za to osnovno sredstvo, a na poleđini (posljednjoj strani)
analitičkih kartica upisuju se knjigovodstveni podaci, što podrazumijeva knjiženje
stanja i svih promjena vezanih za vrijednost osnovnih sredstava, stopa amortizacije i
sl.

3. Glavna knjiga- sintetička evidencija po grupama osnovnih sredstava, prati se stanje

I kretanje po vrijednosti. koja podrazumijeva vrijednosno iskazivanje na jednom
zbirnom računu 02 – Nekretnine, postrojenja, oprema i biološka sredstva ukupno
stanje, kao i promet koji se ostvari na ovoj računovodstvenoj kategoriji u toku
određenog obračunskog perioda.

5
VISOKA POSLOVNA ŠKOLA STRUKOVNIH STUDIJA
NOVI SAD
1.5.PRIBAVALJANJE OSNOVNIH SREDSTAVA
Mogu se pribavljati :
1. Bez naknade
Prijem osnovnih sredstava bez naknade , tj. na poklon vrši se na osnovu ugovora između
preduzeća ustupioca I preduzeća primaoca redstava. Knjiženje se vrši na kontu osnovno
sredstvo po nabavnoj vrijednosti. Visina otpisane vrijednosti se kjiži na kontu ispravka
vrijednosti na potražnoj strain, a sadašnja (neotpisana) vrijednost na kontu sopstveni capital
na potražnoj strani.
Besplatan prijem osnovnih sredstava može biti:
• od osnivača,
• od drugog privrednog društva,
• sa prenosom duga,
• bez prenosa duga.

2. Kupovinom
Kupovinu sredstava preduzeće vrši u skladu sa svojom razvojnom politikom, radi zamjene
dotrajalih osnovnih sredstava ili radi proširenja prosječnih kapaciteta. Finansiranje nabavke
osnovnih sredstava može se vršiti iz sopstvenih izvora ili iz spoljnih izvora – kredit.
1) Kupovina novih osnovnih sredstava-nova osnovna sredstva koja se upuju mogu d se
stave odma u funkciju. Evidencija tih sredstava se vrši na drugoj strani konta
osnovnih sredstava( za nabavnu vrijednost) I na potražnoj strani dobavljača. Kada
se kupi osnovno sredstvo koje ne može odma da se stavi u funkciju već su potrebne
određene radnje (montiranje, instaliranje..) nabavna vrijednost osnovnog sredstva
uključuje I te izdatke. Nabavka tog osnovnog sredstva se knjiži na drugoj strani
konta osnovna sredstva u pripremi, na potražnoj strani dobavljača.
Kada je sredstvo spremno za rad njegova nabavna vrijednost se prenosi na račun
osnovna sredstva na drugoj strani I zatvara se konto osnovna sredstva u priprei,
knjiži se na potražnoj strani.
2) Kupovina korišćenh sredstava- kupovina ne zavisi od sadašnje vrijednosti već od
tražnje I ponude. Fakturna cijena može biti jednaka, niža ili viša od adašnje
vrijednosti. Ov sredstva se evidentiraju po prvobitnoj nabavnoj vrijednostikada je
kupovna cijenaniža ili viša od sadašnje u knjigovodstvu se vrši korekcija za razliku
na kontu ispravka vrijednosti osnovnih sredstava.

3. Izgradnjom
To jedan od načina pribavljanja osnovnih sredstava. Može biti u tuđoj režiji (gradjevinsko
preduzeće) ili u sopstvenoj režiji, kada je to jedna od djelatnosti preduzeća,ili kada ima
jedinicu koja se bavi gradjevinarstvom.
1) Izgradnja osnovnih sredstava od strane izvođača radova se vrši na osnovu ugovora
između izvođača I investitora. Ugovorom se regulišu međusobna prava I obaveze.
ukoliko se ugovorom definiše obaveza investitora da isplati unaprijed sumu novca
izvođaču radova, onda ta unaprijed isplaćena suma novca, koja se naziva avans je
prva poslovna promjena, koja knjigovodstveno podliježe postupku evidentiranja.
Investiranje može da se vrši iz sopstvenih sredstava ili kredita.
2) Izrada osnovnih sredstava u spostvenoj režijii je uobičajena za privredno društvo
čija je osnovna djelatnost građevinarstvo. S obračunsko-računovodstvenog aspekta
bitno je naglasiti da sam postupak otpočinjanja kao i realizacije izgradnje osnovnog
sredstva ne samo da zahtijeva ulaganje značajnog iznosa likvidnih kao i drugih
oblika sredstava, nego i dug period završetka kao i stavljanja u upotrebu.
6
VISOKA POSLOVNA ŠKOLA STRUKOVNIH STUDIJA
NOVI SAD

4. Na ostale načine (zajedničko nabavkom sa dugim privrednim drustvima..)

1.6.OTUĐIVANJE OSNOVNIH SREDSTAVA

Preduzeće mogu otuđivati osnovna sredstva na sledeće načine:
1) Prodajom
2) Rashodovanjem
3) Na ostale načine (manjkovi ili štete na osnovnim sredstvima)
Za otudjivanje mora postojati odluka organa upravljanja. Uz odluku treba da postoji I :
• Ugovor o prodaji
• Faktura, ako se sredstvo prodaje
• Zapisnik o primopredaju osnovnog sredstva

1) Prodaja osnovnih sredstava

Preduzeće može prodati osnovno sredstvo drugom pravnomlicu, po cijeni koja je :
• Jednaka neamortizovaoj vrijedonsti
• Manja od neamortizovane vrijednosti ili
• Veća od neamortizovane vrijednosti
Ako je prodajom postignuta cijena veća od njegove sadašnje vrijednosti, javlja se pozitivna razlika,
koja za preduzeće predstavlja kapitalni dobitak koji se klasifikuje kao ostali prihod na računu.
Ukoliko je postignuta prodajna cijena niža od njegove sadašnje vrijednosti, javlja se negativna
razlika, koja se iskazuje kao ostali rashod na računu.
2) Rashodovanje osnovnih sredstava
Predstavlja postupak izbacivanja iz upotrebe konkretnih osnovnih sredstava.
Rashoduju se zbog fizičke dotrajalosti, tehničke I slicno jer sredstva postaju neupotrebljiva.
Mogu se rashodovati postupno otpisana I djelimično otpisana sredstva.
Osnovna sredstva koja se rashoduju mogu biti:
• Otpisana u cjelosti- sa ili bez otpadnog materijala materijala koji može da se proda
• Neotpisana u cjelosti- sa otpisanim materijalom čija je vrijednost veća , manja ili
jednaka neotpisanoj sadašnjoj vrijednosti

7
VISOKA POSLOVNA ŠKOLA STRUKOVNIH STUDIJA
NOVI SAD
1.7.AMORTIZACIJA (OTPIS) OSNOVNIH SREDSTAVA
Amortizacija predstavlja trošenje osnovnih sredstava. To je postupak kojim se obračunava I
nadoknađuje prenesena ili umanjena vrijednost stvari ili nematerijalnih prva koja čine osnovna
sredstva.
Evidencija se vodi na računu ispravka vrijednosti osnovnih sredstava koji je korigujući račun tog
osnovnog sredstva.
Osnovica za amortizaciju je tržišna cijena osnovnih sredstava u trenutku nabavke uvećana za sve
troškove potrebe da se sredtvo osposobi za funkciju.
Zadatak obračuna otpisa osnovnih sredtava je da se pravno raspodele troškovi osnovnih sredstava
na obračunske preiode da bi se pravilno utvrdio rezultat. Uključene amortizacije u cijenu korišćenja
proizvoda I usluga obezbedjuje nadoknadu utrešenog dijela osnovnih sredstava.
Za obračun amortizacije treba:
 Odrediti osnovu za otpis
 Izabrati metod otpisa
Metodi obračuna amortizacije.
1. Metod proporcijalno otpisa
2. Metod degresivnog otpisa
3. Metod funkcionalnog otpisa
Metodu linearnog ili proporcionalnog otpisivanja karakteriše ravnomjerno raspoređivanje osnovice
za otpisivanje u jednakim amortizacionim kvotama na vrijeme korišćenja, odnosno vijek trajanja
osnovnog sredstva. Znači, trošak amortizacije će biti isti svake godine tokom procijenjenog vijeka
trajanja.
Godišnji iznos troškova amortizacije se može izračunati na sledeći način:
A= NV / n
A-godišnji iznos amortizacije
NV- nabavna vrijednost osnovnog sredstva
n- procjenjeni vijek trajanja onovnog sredstva u godinama
A= NV*a
a=100% / n
a-stopa amortizacije
Metoda degresivnog otpisa osnovnih sredstava polazi od toga da se osnovica za otpisivanje
raspoređuje na procijenjeni vijek trajanja po opadajućim godišnjim iznosima amortizacije, odnosno
da je iznos troškova amortizacije najviši u prvoj godini otpisa te da potom opada u drugoj itd., dok
je najniži u posljednjoj godini vijeka korišćenja osnovnog sredstva. Postoji nekoliko varijanti u
okviru degresivne metode, pri čemu se najviše koristi metod dvostrukog opadajućeg salda.
Postoje dva načina obračuna degresivnog otpisa:

8
VISOKA POSLOVNA ŠKOLA STRUKOVNIH STUDIJA
NOVI SAD
• Artimetička degresija
• Geometrijska degresija
Po artimetrčkoj degresiji iznosi amortizacije amortizacije svake godine opadaju za isti iznos.
Računa se na sledeći način:
D=2OS / n(n+1)
• D-iznos degresije
• OS-nabavna vrijednost osnovnog sredstva

Po geometrijskoj degresiji metod izračunavanja se obračunava primjenom fiksne stope (f) na

promjenljivu osnovu( sadašnju vreijdnost na početku godine)
Metod funkcionalnog otpisa pri obračunu troškova amortizacije ne uzima u obzir vrijeme, odnosno
procijenjeni vijek korišćenja osnovnog sredstva i unaprijed određen tok kretanja amortizacionih
kvota, već stvarno korišćenje osnovnog sredstva i ostvarene učinke u toku korišćenja.
Iznos amortizacije po jedinici učinka se dobija kada se nabavna vrijednost onovnog sredstva podeli
sa ukupnim učinkom.
• Fizicki vijek trajanja sredstva je vremenski period u kome se ono može koristiti.
• Ekonomski vijek trajanja je period u kome sredstvo može pružiti ekonomsku korist
preduzeću, uglavno je kraći od fizičkog.
• Vijek upotrebe je vremenski period u kome će preduzaće koristiti sredstvo.
Smanjene vrijednosti osnovnog sredstva se knjiži preko računa ispravka vrijednosti osnovih
sredstava (IVOS), a obračun rashoda preko racuna Trošovi amortizacije.

9
VISOKA POSLOVNA ŠKOLA STRUKOVNIH STUDIJA
NOVI SAD

ZAKLJUČAK
Da bismo bili u mogućnosti da evidentiramo poslovne promjene na kontu – osnovno sredstvo,
pored neophodne knjigovodstvene dokumentacije, bitno je da znamo karakteristike slIjedećih
vrijednosti osnovnih sredstava: nabavna (NV), sadašnja (SV), otpisana (OV), tržišna (TV),
rezidualna i revalorizaciona vrijednost. Takođe, ako želimo da u svakom trenutku raspolažemo sa
podatkom o NV, SV i OV neophodno je da privredno društvo organizuje knjigovodstvenu
evidenciju osnovnih sredstava kroz tzv. obavezne i pomoćne evidencije.

Jako je bitno da se proknjiži svaka promjena na osnovnim sredstvima, i takodje posebno je bitno da
se naglasi na koji način smo došli do tog sredstva ili na koji način smo izgubili to sredstvo, da
bismo na jednogodišnjoj kontroli vrijdnosti stalne imovine od strane popisne komisije dobili
ispravan izvjestaj, tj, da ne postoje odstupanja u odnosu na knjigovodstveno stanje. Navedeni
postupak se naziva popis ili inventarisanje. Svakom preduzećuje je vazno da ima ispravan uvid u
stanje svoje imovine.

10
VISOKA POSLOVNA ŠKOLA STRUKOVNIH STUDIJA
NOVI SAD

LITERATURA
 Ljiljana Dmitrović Šaponja, Đerđ Petkovič, Dejan Jakšić (2014)- Računovodstvo 10
izdanje- Univerzitet u Novom Sadu ekonomski fakultet Subotica
 Đorđević ,S.M., I Đukanović, S.(2013). Finansijsko računovodstvo. Novi Sad: Visoka
posovna škola strukovnih studija
 Škarić –Jovanović,K.(2015). Finansijsko računovodstvo. Beograd : Centar za izdavačku
delatnost Ekonomskog fakulteta u Beogradu
 IV Pribivanje i otuđivanje osnovnih sredstava- Power point prezentacija-Visoka poslovna
škola strukovnih studija Novi Sad 2019. Godina- mr Sanja Vlaović-Begović
 V Obračun amortizacije- Power point prezentacija- Visoka poslovna škola Novi Sad 2019.
Godina- mr Sanja Vlaović-Begović
 Anja Lalević-Filipović,Biljana Lukić, Ana Đurović, Marina Kliković(2018).Računovodstvo
II-uđbenik za drugi razred srednje ekonomske škole. Podgorica: Zavod za uđbenike i
nastavna sredstva
 Sveska iz knjigovodstva- JU SŠC “ Milutin Milanković“ Milići, Republika Srpska, Bosna i
Hercegovina

11