Coğrafyanın Kodları Ücretsiz pdf 1.

ÜNİTE ➲ DOĞAL SİSTEMLER

basınç ve rüzgarlar Kodlamalar ve Notlar

BASINÇ VE ÖZELLİKLERİ

1. Basınç Nedir?
Atmosfer Basıncı: Atmosferdeki gazların yer-
YB AB
yüzüne uyguladığı ağırlığı ifade eder. Barometre
YB AB Atmosfer basıncını ölçen alet.
Barometre
yb ab Atmosfer basıncını Yüksek
ölçen alet.
Yüksek Basınç Basınç

Farklı Gaz Az Gaz Yüksek

1013Basınç
mb Normal BasınçYüksek
760 Basınç
mb
Farklı Baskı Az Baskı
Farklı Gaz Az Gaz 1013Basınç
mb Normal Basınç Alçak mm
760Basınç
mb
Farklı Basınç Az Basınç Alçak
Farklı Baskı Az Baskı
Farklı Basınç Az Basınç Alçak Basınç Alçak Basınç
Fazla Gaz Az Gaz
Fazla Baskı Az Baskı

İzobar: Aynı basınca sahip eğrilerin birleştirilmesiyle oluşan iç içe kapalı eğrilerdir. Yandaki
1020 mb
haritada 1020 mb merkezi 1013'ün üstünde olduğu için YB alanıdır. 1010 mb merkezi 1013’ün

PARA İLE SATILMAZ

YB
altında olduğu için AB’tır.

AB
1010 mb
İzobar (eş basınç) eğrilerine bakılarak yükselti yorumu yapılamaz.

2. Basıncı Etkileyen Faktörler Yer çekimi: + Basınç: +

Yer çekimi: Atmosferdeki gazların bir ağırlığı vardır ve yer çekimi etkisiyle yüzeye çökerler. Yer Çekimi +
Ekvator Dünya’nın merkezinden daha uzak olduğu için gazlar burada daha az çekilir ve az
Basınç +
gaz olur (AB). Kutuplar merkeze daha yakındır. Gazlar daha fazla çekilir ve YB oluşur.

Yükselti: Yüksek alanlara çıkıldıkça gazların yoğunluğu azalır, az gaz yani alçak basınç olu- Yükselti +
Yükselti: +
Basınç: –
şur. Yeryüzüne yakın yerlerde ise gazlar daha yoğundur. Fazla gaz vardır. Bu da yüksek Basınç -
basıncın oluşmasına neden olur.
YB AB

Yoğunluk: Gazların yoğun olduğu alanlarda fazla gazdan dolayı yüksek basınç oluşur. Gaz Yoğunluk +
Yoğunluk: +
Basınç: +

yoğunluğunun azaldığı alanlarda ise alçak basınç oluşur. Basınç +

Soğuk Sıcak

Dinamik: Dünya’nın günlük hareketi sonucunda gazlar bazı yerlerde yukarı itilir, alçak basınç Sıcaklık +
Sıcaklık: +
Basınç: –
oluşur ve buna DAB (dinamik alçak basınç) denir. Bazı yerlerde ise gazlar aşağı itilir. Böylece, Basınç -
yüksek basınç oluşur ve buna DYB (dinamik yüksek basınç) denir.

Sıcaklık (termik): Sıcaklığın fazla olduğu yerlerde hava ısınır ve yükselir böylece alçak basınç
oluşur. Sıcaklığın düştüğü yerlerdeyse hava soğur ve alçalır. Böylece yüksek basınç oluşur. yb ab
Sıcaklıktan dolayı oluşmuş basınçlar termik basınç olarak adlandırılır. TYB (termik yüksek ba-
sınç), TAB (termik alçak basınç). Bu şekilde termik kavramını gördüğümüzde bunun sıcaklık
sonucunda oluştuğunu anlarız.

Coğrafyanın Kodları İÇERİKLERE DESTEK OLMAK İÇİN BU NOTLARIN KİTAP

HALİNİ SATIN ALABİLİRSİNİZ. 35
 Coğrafyanın Kodları Ücretsiz pdf 1. ÜNİTE ➲ DOĞAL SİSTEMLER

Kodlamalar ve Notlar 3. Yeryüzündeki Sürekli Basınç Alanları

Termik Basınçlar: Kutuplar soğuk, Ekvator ise sıcaktır. Bu yüzden buralarda oluşan basınç-
lar termik karakterlidir. Yani sıcaklıkla alakalıdır. Bundan dolayı burada oluşan basınçlara
''Sıcaktır.'' ya da ''Soğuktur'' yorumu yapabiliriz.

1. Termik Alçak Basınç

Güneş, Ekvator çevresine sürekli büyük açılarla geldiğinden hava devamlı sıcaktır. Isınan
hava genleşir, hafifler ve yükselir. Böylece “termik alçak basınç” alanı oluşur.

2. Termik Yüksek Basınç

Güneş ışınları kutuplar çevresine sürekli küçük açılarla geldiğinden hava devamlı soğuktur.
Soğuyan hava yoğunlaşır, ağırlaşır ve alçalır. Böylece “termik yüksek basınç” alanı oluşur.

TYB 90°
Dinamik Basınçlar: 30° ve 60° enlemlerinde Dünya döndüğü için gazların yığılma-
sı ve seyrelmesi gerçekleşir. Bu şekilde oluşan basınçlara dinamik basınçlar denir.
Bunlara sıcaktır ya da soğuktur yorumu yapamayız. DAB 60°

PARA İLE SATILMAZ

1. Dinamik Yüksek Basınç
DYB 30°
Ters alizelerin ya da üst alizelerin, 30° enlemleri çevresinde Dünya’nın dönüşünden
dolayı yeryüzüne doğru alçalması sonucu “dinamik yüksek basınç” alanı oluşur. TAB 0°
2. Dinamik Alçak Basınç
DYB 30°
Batı ve kutup rüzgârları 60° paralelleri çevresinde karşılaşırlar. Karşılaşan bu hava
kütlelerinden sıcak olan hava kütlesi yükseldiğinde yeryüzünde yoğunluk azaldığı DAB 60°
için “dinamik alçak basınç” alanı oluşur.
TYB 90°

4. Basınç Merkezlerinin Özellikleri

Alçak Basınç Alanı Yüksek Basınç Alanı

ab yb
Yükselici hava hareketi görülür. Alçalıcı hava hareketi görülür.
Hava hareketi çevreden merkezedir. Hava hareketi merkezden çevreyedir.
Rüzgâr alır. AB Rüzgâr verir. YB
Hava bulutlu, kapalıdır. Hava açıktır.
Ayaz olma ihtimali azdır. Ayaz olma ihtimali yüksektir.

Dikkat Et

Verilen bu şekillerde karşılıklı iki ok bir-

leştirildiğinde “S” oluşuyorsa bu KYK’de, AB AB YB YB

karşılıklı iki ok birleştirildiğinde “Z” oluşu-

yorsa bu GYK’de olduğunu gösterir.
KYK GYK KYK GYK

İÇERİKLERE DESTEK OLMAK İÇİN BU NOTLARIN KİTAP Coğrafyanın Kodları

36 HALİNİ SATIN ALABİLİRSİNİZ.
 Coğrafyanın Kodları Ücretsiz pdf 1. ÜNİTE ➲ DOĞAL SİSTEMLER

5. İzobar Haritaları Kodlamalar ve Notlar

Yeryüzünde Dünya'nın ekseni etrafındaki hareketine bağlı olarak sürekli dinamik ba-
sınç merkezleri oluşurken Dünya'nın şekline bağlı olarak sürekli termik basınç mer-
kezleri oluşur.
Ancak mevsimlere bağlı sıcaklık farkları, denizellik-karasallık ve okyanus akıntıları gibi
faktörlerin etkisiyle yeryüzündeki basınç dağılışında bazı farklılıklar ortaya çıkar.
Basınç dağılışı izobar haritaları ile gösterilir.

Dünya Ocak Ayı Basınç Dağılışı

Ocak ayı ortalama basınç dağılışı haritası incelendi-

ğinde şu sonuçlara ulaşılır:

B
nda A
Kuzey Yarım Küre’de karaların içinde kış mev- İzla SİBİRYA YB

siminin etkisiyle mevsimlik YB alanı oluşumu

PARA İLE SATILMAZ

gözlemlenir.

GYK’da 30° enlemleri çevresi sürekli YB alanı

olması gerekirken yaz mevsimi nedeniyle kara
içleri AB olmuştur.

Dünya Temmuz Ayı Basınç Dağılışı

Temmuz ayı Kuzey Yarım Küre’de yaz, Güney Ya-
rım Küre’de kış mevsimidir. Yeryüzündeki temmuz
ayı ortalama basınç dağılışı haritası incelendiğin-
de aşağıdaki sonuçlara ulaşılır:

GYK’de 30° enlemler çevresi yüksek basınç

alanının etkisine girer. Bu durumun sebebi
Güney Yarım Küre’de kış mevsiminin yaşan-
BA
masıdır. SR
A
ab
KYK’de yaz mevsimi yaşandığı için Asya Kıta-
sının güneyine doğru mevsimlik alçak basınç R yB
ASO
alanı oluşmuştur.

KYK’de 30° enlemlerindeki DYB kuşağında

Asor YB ile Hawai YB alanları, güneydeki al-
çak basınç alanlarının genişlemesiyle kuzeye
kaymıştır.

Coğrafyanın Kodları İÇERİKLERE DESTEK OLMAK İÇİN BU NOTLARIN KİTAP

HALİNİ SATIN ALABİLİRSİNİZ. 37