1. LICZBY NATURALNE | 1.1. LICZBY NATURALNE Liczby naturalne oznaczamy symbolem N. prayktod: N={0,12.3,} Liceb Licaby naturalne dodatnie oznaczamy symbolem NV, per ksze od zera tod: N, = {1,2,3,»} ~liceby naturalne wie! a le n Liczb Liczba 0 nie jest ani liczba dodatnia, ani ujemna, te koriczonym. Ba Zbiér liczb naturalnych N jest zbiorem nies! Neji liczba w zbiorze liczb naturalnych jest liczba zero, Pe Liczby zapisujemy za pomoca dziesieciu cyfr: 0, 1, 2, 3, 4,5, 6, 7, 8, 9, na przyktad: pee 3 zy przyktod: 202 - liczba tr2ycyfrowa, zapisana za pomoca dwéch cyfr: 012 prey 8 -liczba jednocyfrowa 23455 - licaba pigclocyfrowa zapisana za pomoca cyfr 2,3,4,5 Dzie Dzlesiatkowy uklad pozycyiny - 10 jednostek nizszego rzedu stanowi jedna jednostke ficzt r2edu; znaczenie cyfry zalezy od miejsca (pozycji), kt6re zajmuje w zapisie liczby, zie przyktad: 10 jednosci to 1 dziesigtka Dzi i , fra oyfra oyfra setek dziesigtek _jednoéci 12 890 341 500 grupa = grupa. = grupa_—_grupa miliardéw milionéw tysigcy _jednogci przyktad: 12 890 341 500 - dwanaéci czterdziesci jeden tysiecy 12890 341500 = 1.10. 0000 +9-10000000+0-1000 01 ie millardow osiernset dziewigédziesiat mil pie¢set ¥ 100.000 +2-1000 000 000+8-100000 0 }00+3-100000+4-10000+1.1000. Parents Skréty stosowane w zapisie liczb; tys. = tysiac min = milion mid ~ miliard Prayktad! 3 mld 600 min 4 tys, trey miliardy szeséset milio 12 U.UCZBY NATURALNE2. PODZIELNOSC LICZB NATURALNYCH Liczba naturaina a jest podzielna przez liczbe naturalna b r62nq od zera, gdy istnieje taka liczba naturalnac, zea =b-c Liczbe b nazywamy dzielnikiem liczby a. Liczba a jest wielokrotnoscia liczby b. Liczba 1 jest dzielnikiem kaédej liczby naturalnej. Liczba 1 ma tylko jeden dzielnik, Liczba 0 ma nieskoriczenie wiele dzielnikéw (dziell sie przez kaéda liczbe naturaing dodatnia) Zero jest wielokrotnoscig kazde| liczby. Kazda liczba naturalna wieksza od zera ma nieskoriczenie wiele réznych wielokrotnosci Dzielnik liczby przyktad: dzielniki licaby 24 to: 1, 2, 3, 4, 6,8, 12, 24 dzielniki liczby 13 to: 1, 13 dzielniki liczby 15 to: 1, 3, 5, 15 Dzielnik wiasciwy liczby naturalne| dodatniej - dzielnik naturalny dane] liczby mniejszy od tej liczby. Dzielniki wtagciwe liczby 6:1, 2,3. Dzielnik wiasciwe liczby 13:1. Wspélny dzielnik liczb naturalnych a, b réénych od zera -liczba naturalna, ktora jest dzielnikiem kaidejzliczb a ib. przyktad: Wspélny dzielnik liczb 12 116 to liczba 1, 4, Wspéiny dzielnik liczb 15, 30, 55 to 1, 5. Wspélne dzielniki iczb 30 i 40 to: 1,2, 5,10. Wspéiny dzielnik liczb 17 25 to: 1. Najwiekszy wspélny dzielnik liczb naturalnych a,b, 2 kt6rych co najmnie) jedna jest rézna od Zera - najwigksza z liczb naturalnych, kt6ra jest dzielnikiem kazdej zliczb a ib. preyktad: NWD(60, 24) = 12 NWD(4, 8) = 4 NWO(12, 19) Wielokrotnosé liczby przyklad. 0, 5, 10, 15, 20, 25, ... - wielokrotnosci liczby 5 Najmniejsza wspéina wielokrotnosé liczb naturalnych,b réznych ‘od zera—najmniejszaz liczb Naturalnych wiekszych od zera, kt6ra jest podzielna przez q i prze: ‘ Przyktad: NWW(60, 42) = 420 NWD(3, 6) = 61. Liczy NATUI b, z ktérych co najmniej jedna jest rééna od zera, nazywary ymi, gay ich nalwiekszy wspélny dzielnikjest rowny 1: WH, by "2a inie pierwsze to 4 7, bo NW/D(4, 7) = 1 Liczby naturalne 9 wzglednie pierwsz} preykiad: Liezby wegled! i : ge bia dowolnych liezb naturalnych a,b wigkszych od zera prawdziwa jest rownose: Fr =a-b nwo(a, b)- NWW(o, b) =o preyktad: NWD(6, 15) = 3; NWG, a 30 NWO, 15) - NW, 15) =3-30=90=6- iczba pi jieksza od 1, ktéra ma tylko dwa dzielniki ba pierwsza - liczba naturalna wie! “ in a , fies pense jest nieskoriczenie wiele. Tylko jedna z tych liczb jest parzysta, ; vlog: 13 -liezba pierwsza (je} dzielnikami sa tylko liczby 1113). ee Liczby pierwsze: 2, 3,5; 2 1,13, 17,19, 23, 1 61, 1 89, Licaba ztozona - liczba naturalna wieksza od 1, ktora nie jest liczbq pierwsza, Liczba ztozona ma wiecej niz dwa dzielniki naturalne. praykiad: 46 -licaba zlozona (Je) dzielniki to 1, 2, 23, 46). Liczby ztozone: 4, 6, 8, 9, 10, 12, .. Liczby 0 i nie sq ani liczbami pierwszymi, ani zlozonymi. Licaby parzyste - liczby, ktére dziela sig przez 2. przyktad: 8, 102, 70 liczby parzyste Liczby nieparzyste - liczby, kt6re nie dziela sig przez 2. przyktad: 7, 999, 507 - liczby nieparzyste | 1.3. CECHY PODZIELNOSCI LICZB NAT Liczba naturaina jest podzielna przez: 1d 5 ‘ ady jej cyfra jednosci jest 0, 2,4, 6 lub 8 przyktad: 718 - liczba podzielna przez 2 (cyfra jedni 461 lczba niepodzielna przez 2 (cyfra T. oe 8dy suma ej cytrdaiel sie przez 3 e Przyktad: 5082 ~ liczba ae podzielna pr: Jest podzielna przez 3) oa aia 361-liczba niepodzieina in niepodzieina przez 3)4 gay el die ostatniecytry a zerami ub tworza liczbe podzieina przez 4 praykad 724 iczba podzielna przez 4 (dwie ostatnie cyfry tworzaliczbe 24, kt6ra jest podzielna przez 4) 12 307 = liczba niepodzielna przez 4 (die ostatnie cyry tworza liezbe 7 niepodzieing przez 4) 5 gdy jel cyfrajednosci jest 0 lub 5 proyklad: 6 879 350 -liczba podzielna przez 5 (cyfra jednosci jest 0) Mee” 309 -liczba niepodzielna przez 5 (cra jednosci jest r6zna od 015) 6 gdy dziell sie przez 2 i przez 3 prayklad: 4368 -liczba podzielna przez 6 (deli sie przez 2, bo cyfra jednosci jest 2, oraz del sig przez 3, bo jej suma cyfr jest rowna 21) 436 - licaba nie dzieli sie przez 6 (dzieli sig przez 2, ale nie dzieli sie przez 3) 9 gdy suma jej cyfr dzieli sie przez 9 przyktod: $463 — liczba podzielna przez 9 (suma cyfr jest rowna 5 +4++6+3=18, a liczba18 jest podzielna przez 9) 546 - liczba niepodzielna przez 9 (suma cyfr jest réwna 5 + 4+ 6 =15, ato liczba niepodzieina przez 9) 10 gay je) cyfra jednosci jest 0 prayklad: 1758 990 - liczba podzielna przez 10 (cyfra jednosci jest 0) 1'567 - liczba niepodzielna przez 10 (cyfra jednosci jest rézna od 0) 25 dy dwie ostatnie jej cyfry sa zerami lub tworza liczbe podzieing przez 25 preyktod: 9750 — liczba podzielna przez 25 (dwie ostatnie cyfry tworza liczbe 50 podzielna przez 25) 132 - liceba niepodzielna przez 25 (dwie ostatnie cyfry tworza liczbe 32 niepodzieina przez 25) 100 80y dwie jej ostatnie cyfry sq zerami r2ykiad: 60 800 - liczba podzielna przez 100 (dwie ostatnie cyfry sa zerami) Dae 5930 - liczba niepodielna przez 100 (cyfra dziesiatek nie jest zerem) aoe 2781900 - niektore dzielniki liczby “ ahda 1 1.4. ROZKtAD LICZB ZLOZONYCH NA CZYNNIKI PIERWSZE Kazda liczba naturalna rézna od 0 j od 1 jest liczbg pierwsza albo liczba zlozona Liczbe zlozona mozna zapisa¢ w postaci iloczynu liczb pierwszych, czyli roztozyé ja na czynniki pierwsze Rozklad danej liczby na czynniki pierwsze jest jednoznaczny. Oznacza to, ze rozktady te] same] liczby na czynniki pierwsze moga réznié sie tylko kolejnoscia wystepowania liczb plerwszych 2yktad: Rozktad liczb 60 i 42 na czynniki plerwsze 60 | 2 42 | 2 30 | 2 a] 3 BS deiligh ; = oi 1 : 1 42=2-3-7 60=2-2-3-5 przyktad: Wyznaczanie najwiekszego wspdinego dzielnika liczb 60 i 42. 60 |@ 42 |@ 30 | 2 2 |@ 5 |@ Tag a7 SS i Nalezy wybra€ wspélne czynniki pierwsze obu liczb ije pomnozyé. NWD(60, 42) =2-3=6 prayktad: Wyznaczanie najmniejszej wspélnej wielokrotnosciliczb 60 i 42. 60 |/2 42| 2 \ 30 2) nls 15} 3 7|@ = hs/ 1 Nalety wypisaé wszystkie czynniki pierwsze liczby 60 oraz ws: zystkie te czynniki pierwsze liczby 42, ktérych nie ma w rozkladzie liczby 60 i i i pomnozyé wypisane liczby, ye, (ua MSO esata NWW(60, 42) =2-2-3-5-7= 420 Patter ty Ta | 1.5. PRZYBLIZENIA | ZAOKRAGLANIE LICZB Prayblizeniez nadmiarem - przyblizenie wieksze od liczby, rayklac: Zamiast: W teatrze bylo 456 widzow, modemy powiedzieé: W teatrze >byto okoto 500 wideow. couse zniedomiarem - przyblizenie mniejsze od liceby, reyktad: Zamiast: W teatrze bylo 608 widz6w, mozemy powiedziet: W teatrze byto okoto 600 widz6w. 16 15. PRZYBLIZENIAIZAOKRAGLANIE Licze —Zaokraglenie liczby - zastapienie zerami (odrzucenie) pewng| liczby jej cyfr koricowych, zgodnie z regula zaokraglania. 4: Reguta zaokraglania liczb jesli pierwsza z odrzuconych cyfr jest: 0, 1, 2, 3,4, to ostatnia z zachowanych cyfr pozostawiamy bez zmian. przyklad:5694=5690 0,73 =0,7_-0,.2=0 JeSli pierwszq z odrzuconych cyfr jest: 5, 6, 7, 8, 9, ostatniq z zachowanych cyfr zwigkszamy o jeden, vyktod: 3,508 ~ 3,51 0,99 105 = 110 | 1.6. POROWNYWANIE LICZB NATURALNYCH RELACJE MIEDZY LICZBAMI NATURALNYMI ZAPISUJEMY ZA POMOCA SYMBO! = |iestréwne 5=5 = _||jest nieréwne 422 <_| jest mniejsze 60 < 200 > 7 jest wieksze 7>0 <_| jest mniejsze badé réwne (jest nie wieksze) 9<9 > _ | jest wigksze badd réwne (jest nie mniejsze) 4>1 | 1.7. DZIALANIA W ZBIORZE LICZB NATURALNYCH Do zbioru liczb naturalnych zawsze nalezy wynik dodawania i mnozenia dwéch liczb naturalnych. Méwimy, ze dodawanie i mnozenie to dziatania wykonalne w zbiorze liczb naturalnych. W zbiorze liczb naturalnych mozna wykona¢ dzielenie z reszta, Liczbe naturalng r @ opisue od punktu P; wspétrzedne tych punktow s@ x>a full oat aux liczbowej na prawo x>2 x a opisule zbiér punktéw, ktérych wspéirzedne sa wieksze bad? rowne a xeer —_ VITETTETTGETLT Sree eevee ties) \ktu P; wspé ch 1x|-3] Liczba 0 jest mniejsza od kadde| liczby dodatnie}. Liczba 0 jest wieksza od kazdej liczby ujemne}. JeSlio <6 a,b, ca licebami catkowitymi, to: a+c0 preykiod: -3.2< 3.2 a-c>b-c, gdyc<0 raykiod! —4 (1) > (~2) .(-1) ae eee eeye>O Brayhiod 2 <7 373 2. LICZBY CALKOWITE rzyMod: 2‘AtKOWITYCH 2.6. Di CZB | .6. ZIALANIA W ZBIORZE ul nia wykonalne e liczl lodawanie, odejmowanie i m, 3. tania wykonalne w zbiorze lic b catkowitych to doday ij Daziatani suma dowolnejliczby | Ojest rowna te} liczbie. fad: 10 + 0= -10 ular uma liczb przeciwnych jest rowna 0 od: 10 + 10=0 i bezwzgledne, a przed wynikiem py Aby dodat dwieliczby ujemne, dodajemy ich wartosci g ner Utar znak —. preyktad: -3 + (-6)=-( +6) = mujemy od wigkszej wartos piszemy taki znak, jaki m: we ‘Aby dodaé dwie liczby 0 réanych znakach, odej mniejsza wartos¢ bezwzgledna, a przed wynikiem wartosci bezwzgledne} prayktad: 9+ (-2)=7 lloczyn dowolne| liczby calkowitej przez 0 jest réwny 0. d;-4-0=0 lloczyn dwéch liczb 0 réznych znakach jest ujemny. prayklad: ~7 -2 3-(-6) lloczyn dw6ch liczb 0 jednakowych znakach jest dodatni. preyktad: (2) - (~3) = 6 a Jezeli dzielna jest réwna 0, to iloraz jest rowny 0, preyktad: 0: (1) = 0 0:4=0 'loraz dwéch liczb o réznych znakach preyktad: 4: (2) Jest ujemny. A E 5 5 22 26. 021AtANIA Wop.