Untitled

Παλεπηζηήκηο Παηρώλ
Τκήκα Φηιοιογίας, Πρόγρακκα Μεηαπηστηαθώλ Σποσδώλ

Τίηιος Π.Μ.Σ: Σύγτρολες προζεγγίζεης ζηε γιώζζα θαη ηα θείκελα
Καηεύζσλζε: Νεοειιεληθή Φηιοιογία
Όυεης ηοσ λεοειιεληθού

αλαηοιηζκού θαηά ηολ 19ο
αηώλα: ζτοιηαζκέλε
βηβιηογραθηθή θαηαγραθή
Γηπιφκαηηθή Μεηαπηστηαθή Δργαζία
Ακαιία Καθαρούκπα
Α. Μ. Μ. Φ.: 44
Δπηβιέποσζα: Σηέζε Αζήλε, Δπίθοσρε
Καζεγήηρηα
Πάηρα, 2011
Περηετόκελα
Δηζαγφγή ................................................................................................................. 3
Ο αλαηοιηζκός ζηελ ειιεληθή γρακκαηεία ηοσ 19οσ αηώλα .................................. 18
Ι. Πρφηόησπα ειιεληθά έργα κε «αλαηοιηθά» ζηοητεία ................................... 18
α. Απηνηειείο εθδφζεηο ..................................................................................... 18
β. ΢ε πεξηνδηθά................................................................................................. 25
΢πκπεξάζκαηα ................................................................................................. 35
ΙΙ. Μεηαθράζεης έργφλ κε «αλαηοιηθά» ζηοητεία από εσρφπαχθές γρακκαηείες
............................................................................................................................ 37
β. ΢ε πεξηνδηθά................................................................................................. 47
΢πκπεξάζκαηα ................................................................................................. 55
ΙΙI. Έργα από αλαηοιηθές γρακκαηείες ............................................................. 57
1. Έξγα κε αζαθή πξνέιεπζε ηνπ πξσηνηχπνπ (απψηεξα αλαηνιηθά πξφηππα
ή/θαη κεηαθξάζεηο απφ αδήισηε γιψζζα πξσηνηχπνπ) .................................... 57
2. Μεηαθξάζεηο απφ αλαηνιηθέο γιψζζεο ........................................................ 64
3. Μεηαθξάζεηο πνπ βαζίδνληαη ζε επξσπατθά δηάκεζα πξφηππα ..................... 66
β. Μεηαθξάζεηο ζε πεξηνδηθά ........................................................................... 75
΢πκπεξάζκαηα ................................................................................................. 78
ΙV. Το εσρύηερο ελδηαθέρολ γηα ηελ Αλαηοιή .................................................. 80
Οδνηπνξηθέο αλακλήζεηο .................................................................................. 80
β. ΢ε πεξηνδηθά................................................................................................. 81
Απνθζέγκαηα, γλσκηθά, παξνηκίεο ................................................................... 85
΢πκπεξάζκαηα ................................................................................................. 85
Γεληθά ζσκπεράζκαηα ....................................................................................... 87
Βηβιηογραθία ......................................................................................................... 89
Δσρεηήρηο Σσγγραθέφλ ........................................................................................ 96
Δσρεηήρηο Μεηαθραζηώλ ..................................................................................... 99
2
Δηζαγφγή
Ο παιαηζηηληαθήο θαηαγσγήο γλσζηφο δηαλνεηήο, Edward W. Said (1935-

2003), ζην έξγν ηνπ, Οξηεληαιηζκόο (1978), νξίδεη ηνλ νξηεληαιηζκφ αξρηθά σο έλαλ
αθαδεκατθφ φξν πνπ αθνξά νηηδήπνηε γξάθεηαη ή κειεηάηαη ην νπνίν έρεη άκεζε
ζρέζε κε ηελ Αλαηνιή.1 Μπνξεί λα πεξηιακβάλεη δηάθνξα επηζηεκνληθά πεδία, απφ
αλζξσπνινγία, θνηλσληνινγία θαη ηζηνξία, κέρξη ινγνηερλία θαη εηθαζηηθέο ηέρλεο.
Σνλ νξίδεη επίζεο σο έλαλ ηξφπν ζθέςεο, βαζηζκέλν ζε κηα νληνινγηθή θαη
επηζηεκνληθή δηάθξηζε κεηαμχ Αλαηνιήο θαη Γχζεο. Ζ δηάθξηζε απηή απνηειεί
αθεηεξηαθφ ζεκείν γηα ηελ επεμεξγαζία έξγσλ ζρεηηθψλ κε ην γεληθφηεξν πλεχκα ηεο
Αλαηνιήο. Σέινο, ζχκθσλα πάληα κε ηελ άπνςε ηνπ Said, Οξηεληαιηζκφο ζεσξείηαη
ν δπηηθφο ηξφπνο γηα ηελ θπξηάξρεζε, αλαζπγθξφηεζε θαη άζθεζε εμνπζίαο επί ηεο
Αλαηνιήο. Ο Said ππεξακχλεηαη ηεο άπνςεο φηη ε Αλαηνιή απνηειεί επηλφεζε ηεο
Γχζεο θαηά ηνλ 19ν αηψλα, αλ θαη απφ ηελ αξραηφηεηα «ζηάζεθε πάληα έλαο ηφπνο
ξνκαληηζκνχ, εμσηηθψλ πιαζκάησλ, αμέραζησλ αλακλήζεσλ θαη ηνπίσλ,
ζεκαληηθψλ εκπεηξηψλ, θ.ιπ. […]».2
Ο Diego Saglia, ζε κειέηε ηνπ ζρεηηθά κε ηελ ζέζε ηνπ νξηεληηαιηζηηθνχ
ζηνηρείνπ ζηνλ επξσπατθφ ξνκαληηζκφ, επηζεκαίλεη πσο απφ ηα ηέιε ηνπ 18νπ αηψλα
αξρίδεη λα ζπζηεκαηνπνηείηαη ν αθαδεκατθφο νξηεληαιηζκφο κε ηελ ίδξπζε
εξεπλεηηθψλ θέληξσλ πεξί Αλαηνιήο θαη κε ηελ αθαδεκατθή κειέηε αλαηνιηθψλ
γισζζψλ.3 Οπζηαζηηθά, ζπληειείηαη έλαο δηαρσξηζκφο αλάκεζα ζηνλ νξηεληαιηζκφ
πνπ αθνξά ηε ινγνηερληθή αλαπαξάζηαζε ηεο αλαηνιηθήο θνπιηνχξαο, θαη ζηνλ
επηζηεκνληθφ νξηεληαιηζκφ, φπνπ κειεηνχληαη κε κεζνδηθφηεηα θαη
αληηθεηκεληθφηεηα δηάθνξεο εθθάλζεηο αλαηνιηθψλ πνιηηηζκψλ, φπσο ε γιψζζα, ε
ζξεζθεία θ.ά.
Οη γξακκαηεηαθέο ζρέζεηο αλάκεζα ζηνλ λεφηεξν ειιεληζκφ θαη ηνπο
πνιηηηζκνχο ηεο Αλαηνιήο (θπξίσο ηνλ Αξαβηθφ πνιηηηζκφ) αθνξνχλ ηελ έλλνηα ηνπ
Αλαηνιηζκνχ. Μηα νξνινγία πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ηνλ 18 ν αηψλα
γηα λα πεξηγξάςεη ηελ ελαζρφιεζε ησλ Γπηηθψλ ηερλψλ – θαη φρη κφλν – κε ηνλ
1
Edward W. Said, Οξηεληαιηζκόο, κεηάθξ.: Φψηεο Σεξδάθεο, Αζήλα, Δθδφζεηο Νεθέιε, 1996, ζει.
12.
2
Edward W. Said, Οξηεληαιηζκόο, φ.π., ζει. 11.
3
Diego Saglia, «Orientalism», A Companion to European Romanticism, Michael Ferber (επηκ.),
Malden, Blackwell Pub., 2005, ζει. 469.
3
Αλαηνιηθφ πνιηηηζκφ, φηαλ νη κεηαθξάζεηο γλσζηψλ έξγσλ ηεο Αλαηνιήο, φπσο νη
Υίιηεο θαη κία Νύρηεο, αχμεζαλ ην ελδηαθέξνλ θαη ηελ πεξηέξγεηα γηα ηελ Δγγχο
Αλαηνιή. ΢ηελ Διιάδα επηθξάηεζε ν φξνο Αλαηνιηζκφο έλαληη ηνπ Οξηεληαιηζκνχ. 4
Ζ εηδνπνηφο δηαθνξά αλάκεζα ζηνπο δχν απηνχο νξηζκνχο έγθεηηαη ζην φηη ν
Οξηεληαιηζκφο αθνξά Γπηηθέο ρψξεο νη νπνίεο έζηξεςαλ ην ελδηαθέξνλ ηνπο πξνο
Αλαηνιηθνχο πνιηηηζκνχο ιφγσ ηεο απνηθηνθξαηηθήο επέθηαζήο ηνπο πξνο ηηο
πεξηνρέο ηεο Αζίαο. Ζ επαθή ηνπο κε ηελ Αλαηνιή έγηλε κέζσ ηνπ δίπνινπ
«θαηαθηεηήο – ππνηαγκέλνο». ΢ηελ Διιάδα, αληίζεηα, ε νπνία απφ ηε κία δελ
επέδεημε απνηθηνθξαηηθέο αμηψζεηο πξνο ηελ Αλαηνιή, θαη απφ ηελ άιιε, γεσγξαθηθά
βξίζθεηαη πην θνληά ζε ρψξεο Αλαηνιηθέο απ‟ φηη ε ππφινηπε Γπηηθή Δπξψπε, ήξζε
πνιχ λσξίο ζε επαθή κε ην αλαηνιηθφ ζηνηρείν θαη ην αθνκνίσζε «νκαιφηεξα» απφ
ηηο απνηθηνθξαηηθέο Δπξσπατθέο ρψξεο. Έηζη ινηπφλ, ν Αλαηνιηζκφο παξνπζηάδεη ηηο
πνιπεπίπεδεο πνιηηηζκηθέο ζρέζεηο αλάκεζα ζε Διιάδα θαη γεηηνληθή – νηθεία
Αλαηνιή, ελψ ν Οξηεληαιηζκφο αθνξά ηελ επηξξνή ηνπ απφκαθξνπ, εμσηηθνχ θαη
πξσηφγλσξνπ Αλαηνιηθνχ ζηνηρείνπ ζην Γπηηθφ πνιηηηζκφ.
Με βάζε ηηο δεκνζηεχζεηο ηνπ Γ. Κεραγηφγινπ, πνπ αθνξνχλ ηνλ
Νενειιεληθφ Αλαηνιηζκφ,5 ηα πξψηα ςήγκαηα γξακκαηεηαθψλ ζρέζεσλ αλάκεζα
ζηνλ Διιεληζκφ θαη ηνλ Αλαηνιηθφ θαη θπξίσο Αξαβηθφ πνιηηηζκφ εληνπίδνληαη ήδε
απφ ηα Βπδαληηλά θαη ηα πξψηα κεηαβπδαληηλά ρξφληα. Μηα ζεηξά έξγσλ ηεο
πξνθνξηθήο θαη ηεο γξαπηήο παξάδνζεο βιέπνπλ ην θσο κέζα απφ ηηο εηξεληθέο ή
πνιεκηθέο ζπλζήθεο ζπκβίσζεο ηνπ βπδαληηλνχ κε ηνλ αξαβηθφ θφζκν, ρσξίο φκσο
λα εκθαλίδνπλ ηελ πξφζεζε ηεο «αλαθάιπςεο» ηεο αξαβηθήο αλαηνιήο ή ελφο
ζπζηεκαηηθνχ Αλαηνιηζκνχ. ΢ε απηή ηελ θαηεγνξία έξγσλ ν Κεραγηφγινπ
πεξηιακβάλεη ιατθά δείγκαηα ηεο εξσηθήο θαη επηθήο πνίεζεο ηνπ 9 νπ θαη 10νπ αηψλα
4
«Αλαηνιηζκφο», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη, Αζήλα,
Δθδφζεηο Παηάθε, 2007, ζει. 106-107.
5
George Kehayioglou, «Modern Greek Orientalism and Literary Responses to the Arabic East (18th
Century – ca. 1983)», A. Moalla, (επηκ.), Orient et Lumières. Colloque de Lattaquié, 29.9.-2.19.1986,
Grenoble, Université de Grenoble III, 1987, ζει. 75-83, βι. θαη George Kehayioglu, «The
Discontinuity of Greek Literary Responses to the Arab World (18 th - 20th Centuries)», Journal of
Modern Greek Studies, Vol. 7, No. 1(1989), ζει. 65-76, βι. θαη George Kehayioglou, «Modern Greek
Orientalism: A Preliminary Survey of Literary Responses to the Arab World», Modern Greek Studies
Yearbook, Vol. 3(1987), University of Minnesota, ζει. 75-97, βι. θαη Γηψξγνο Κεραγηφγινπ,
«Νενειιεληθφο Αλαηνιηζκφο: ΢πλέρεηα θαη Αζπλέρεηα ζηηο Γξακκαηεηαθέο Πξνζεγγίζεηο ηνπ
Αξαβηθνχ Κφζκνπ», Μλήκε Λίλνπ Πνιίηε [ΔΔΦ΢ΠΘ, Σηκεηηθόο ηόκνο ζηε κλήκε Λίλνπ Πνιίηε],
Θεζζαινλίθε, 1988, ζει. 157-165, βι. θαη George Kehayoglu, «Translations of Eastern „Novels‟ and
their Influence on Late Byzantine and Modern Greek Fiction (11th – 18th Centuries)», The Greek Novel
AD 1 – 1985, Roderick Beaton (επηκ.), London, New York, Sydney, Croom Helm, 1988, ζει. 156-166.
κ. Υ., ηα θαηαγεγξακκέλα αθξηηηθά ηξαγνχδηα ηνπ 12νπ αηψλα, θαζψο θαη ηελ επηθή
κπζηζηνξία ηνπ Γηγελή Αθξίηα, ζηελ νπνία ν νκψλπκνο ήξσαο έρεη αξαβηθή θαηαγσγή
απφ ηελ πιεπξά ηνπ παηέξα ηνπ· κε ηέηνηνπο «δηγελείο» ήξσεο είλαη δηάζπαξηεο νη
αξαβηθέο πξνθνξηθέο ιατθέο ηζηνξίεο, θάπνηεο εθ σλ νπνίσλ αξγφηεξα
ζπκπεξηιήθζεθαλ ζηηο Υίιηεο θαη Μηα Νύρηεο. Σν ζπγθεθξηκέλν έξγν αθελφο
απνηειεί νξφζεκν γηα ηε λενειιεληθή ινγνηερλία θαη αθεηέξνπ δηαζέηεη ζηνηρεία πνπ
ην θαζηζηνχλ ζχκβνιν ησλ ζηελψλ θαη γφληκσλ δηαζηαπξψζεσλ κεηαμχ
λενειιεληθήο θαη αξαβηθήο ινγνηερλίαο.6 Πέξα απφ ηε ινγνηερλία ηεο ζπγθεθξηκέλεο
πεξηφδνπ, εθιατθεπκέλα έξγα ηζηνξηθά θαη ρξνλνγξαθηθά, θαζψο θαη ρξηζηηαληθά
ζενινγηθά ζπγγξάκκαηα (φια κε ζαθή ζηφρν ηελ αληηπαξάζεζε πξνο ην Ηζιάκ,
άιινηε απφ ζέζε επίζεζεο θαη άιινηε απφ ζέζε άκπλαο), πνπ εληνπίδνληαη σο θαη ην
19ν αηψλα, δελ παξνπζηάδνπλ ίρλε επηζηεκνληθήο πξνζέγγηζεο ηνπ αξαβηθνχ θφζκνπ
θαη δηάζεζε δηεξεχλεζήο ηνπ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, δελ ιείπνπλ θείκελα θαη
δξαζηεξηφηεηεο κε κηα δηαθνξεηηθή αληηκεηψπηζε ηνπ αξαβηθνχ πνιηηηζκνχ, θαη
θπξίσο ηεο αξαβηθήο ινγνηερλίαο. Ζ κεηαθξαζηηθή παξαγσγή θαηά ηνλ 7ν θαη 8ν
αηψλα πνπ αθνξά έξγα ηεο Αλαηνιήο κπνξεί λα ζεσξεζεί έλα πξψηκν εγρείξεκα
Αλαηνιηζκνχ. Πεξηιακβάλεη θπξίσο κεηαθξάζεηο «ρξεζηηθψλ» επηζηεκνληθψλ έξγσλ
γχξσ απφ ηηο θπζηθέο επηζηήκεο θαη ηελ ηαηξηθή, θαζψο θαη δηδαθηηθψλ θαη
εζηθνπιαζηηθψλ θεηκέλσλ.7 Δπηπιένλ, ην απμεκέλν ελδηαθέξνλ γηα ην θνηλσληθφ θαη
πνιηηηζκηθφ γίγλεζζαη ησλ ιαψλ πέξα απφ ηα αλαηνιηθά ζχλνξα ζπλέβαιε ζηελ
κεηαθξαζηηθή δξαζηεξηφηεηα ινγνηερληθψλ έξγσλ ησλ αλαηνιηθψλ ρσξψλ. Χζηφζν,
ην ελδηαθέξνλ απηφ δελ είρε πάληα «αγλέο πξνζέζεηο». Καηά ηελ Βπδαληηλή πεξίνδν
θαη αξγφηεξα, ε κειέηε ηεο αξαβηθήο ηζηνξίαο, αλζξσπνινγίαο, γεσγξαθίαο θαη
θπξίσο ζξεζθείαο γηλφηαλ γηα ιφγνπο ακπληηθνχο απέλαληη ζην θπξίαξρν Ηζιάκ.
Πνιιά αληη-ηζιακηθά έξγα θαηαγξάθνληαη απηή ηελ πεξίνδν πνπ έρνπλ ζηφρν ηελ
αθχπληζε ηνπ ζξεζθεπηηθνχ αηζζήκαηνο ησλ Υξηζηηαλψλ ηνπ Βπδαληίνπ θαη ηε
ζπζπείξσζή ηνπο απέλαληη ζηελ νινέλα απμαλφκελε απεηιή ηεο ηζιακηθήο
Αλαηνιήο.8
Χο ν πξψηνο Έιιελαο ζπλεηδεηφο αξαβνιφγνο θαη αλαηνιηζηήο κπνξεί λα
ζεσξεζεί ν «κάγηζηξνο θαη θηιφζνθνο» ησλ ηειψλ ηνπ 11νπ αηψλα, ΢πκεψλ ΢εζ, ν
6
«Αξαβηθφο θφζκνο», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π., ζει.
165.
7
George Kehayioglu, «The Discontinuity of Greek Literary Responses to the Arab World», φ.π., ζει.
66.
8
George Kehayioglou, «Modern Greek Orientalism», φ.π., ζει. 79-80.
5
νπνίνο κεηέθεξε απφ ηελ αξαβηθή ζηελ ειιεληθή γιψζζα ην γλσζηφ αλαηνιηθφ έξγν
΢ηεθαλίηεο θαη Ηρλειάηεο.9 Παξάιιεια, αμηνπξφζεθηεο θαηά ηελ ίδηα πεξίνδν είλαη νη
πξψηεο – πξνζαξκνζκέλεο ζηε ρξηζηηαληθή παξάδνζε - κεηαθξάζεηο ζεκαληηθψλ
έξγσλ ηεο αλαηνιηθήο πεδνγξαθίαο φπσο Βαξιαάκ θαη Ησάζαθ, θαη ΢πληίπαο ν
Φηιόζνθνο,10 ηα νπνία έηπραλ κεγάιεο απνδνρήο απφ ην ηφηε αλαγλσζηηθφ θνηλφ,
γεγνλφο πνπ επηβεβαηψλεη θαη ε ζπλερήο αλαπαξαγσγή ηνπο ζε ρεηξφγξαθε κνξθή
ζηνπο αηψλεο πνπ αθνινχζεζαλ. Αμηνζεκείσηε είλαη ε παξαηήξεζε ηνπ Κεραγηφγινπ
αλαθνξηθά κε ηα ηξία παξαπάλσ έξγα. Δπηζεκαίλεη πσο εκπινχηηζαλ κε λέα ζηνηρεία
ηελ εγρψξηα αθεγεκαηνγξαθία. Αλαιπηηθφηεξα, εηζήγαγαλ ηελ εγθηβσηηζκέλε
αθήγεζε, ηνλ ζπλδπαζκφ κηαο «δηήγεζεο – πιαηζίνπ» πνπ πεξηιακβάλεη επηκέξνπο
εκηαπηφλνκεο κηθξφηεξεο δηεγήζεηο.11 Δπίζεο, έδσζαλ έκθαζε ζε θάπνηα
«αλαηνιηθά» ζεκαηηθά κνηίβα, φπσο νη κχζνη πνπ έρνπλ λα θάλνπλ θπξίσο κε δψα ή
κε καγεία, νη πεξηπέηεηεο, ε πνιηηηθή θαη αληηθεκηληζηηθή ζάηηξα, ν εμσηηζκφο θ.ά.
Μέζα απφ ηελ ειιεληθή εθδνρή ηνπο, ηα ηξία απηά έξγα κεηαθξάζηεθαλ ζε
βαιθαληθέο θαη ζιαβηθέο ρψξεο, ζηελ Ηηαιία θαη ζηε ζπλέρεηα ζε νιφθιεξε ηελ
Δπξψπε γλσξίδνληαο κεγάιε επηηπρία. Υαξαθηεξηζηηθφ ηεο επηηπρίαο απηήο είλαη ην
γεγνλφο φηη ην έξγν Βαξιαάκ θαη Ησάζαθ μαλακεηαθξάζηεθε ζηα αξαβηθά βάζεη ηεο
ειιεληθήο εθδνρήο ηνπ.12
Ζ επαθή κε ην αλαηνιηθφ ζηνηρείν ζπλερίδεηαη θαη ζηα επφκελα ρξφληα κέζα
απφ πνηθίιεο αλαθνξέο ζην δεκνηηθφ ηξαγνχδη θαη ζηηο Βπδαληηλέο εξσηηθέο –
ηππνηηθέο κπζηζηνξίεο, φπσο Καιιίκαρνο θαη Υξπζνξόε, Λίβηζηξνο θαη Ρνδάκλε,
Ηκπέξηνο θαη Μαξγαξώλα θ.ά. ΢ηηο ηειεπηαίεο κάιηζηα, νη νκνηφηεηεο κε ηα
αληίζηνηρα αξαβηθά ΢ίξαη (είδνο ιατθήο αξαβηθήο εθηελνχο αθήγεζεο, πνπ
ζπγθεληξψλεη ραξαθηεξηζηηθά ηφζν απφ ην κπζηζηφξεκα, φζν θαη απφ ην έπνο) είλαη
αμηνπξφζεθηεο. Απφ άπνςε πεξηερνκέλνπ, θαη ηα δχν ινγνηερληθά είδε εκπεξηέρνπλ
θνηλά κνηίβα, φπσο ην ζηνηρείν ηνπ παξακπζηνχ, ην θαληαζηηθφ ζηνηρείν, ε
9
«΢ηεθαλίηεο θαη Ηρλειάηεο», Ζ Παιαηόηεξε Πεδνγξαθία καο, Από ηηο Αξρέο σο ηνλ Πξώην Παγθόζκην
Πόιεκν, (επηκ.) Νάζνο Βαγελάο, Γηάλλεο Γάιιαο, Κψζηαο ΢ηεξγηφπνπινο, Αζήλα, Δθδφζεηο ΢νθφιεο,
1996-1999, Σφκνο Β΄2, ζει. 208.
10
Γηψξγνο Κεραγηφγινπ, «Νενειιεληθφο Αλαηνιηζκφο». ΋.π., ζει. 158-159, βι. θαη George
Kehayoglu, «Translations of Eastern „Novels‟ and their Influence on Late Byzantine and Modern
Greek Fiction (11th – 18th Centuries)», φ.π., ζει. 156-166.
11
12
6
ξνκαληηθή αηκφζθαηξα, νη εξσηεπκέλνη ήξσεο θ.ά. Απφ άπνςε ηερληθήο, νη
νκνηφηεηεο έγθεηληαη ζηε κνξθνινγηθή θαη αθεγεκαηηθή δνκή.13
Φηάλνληαο ζην 17ν θαη 18ν αηψλα, ε ελαζρφιεζε κε ηνλ αξαβηθφ πνιηηηζκφ
γίλεηαη ζπζηεκαηηθφηεξε. Ο Αλαηνιηζκφο απηψλ ησλ δχν αηψλσλ κνηάδεη λα έρεη δχν
έδξεο: ε κία δηακνξθψλεηαη κέζα απφ ηηο εμειίμεηο πνπ ζπκβαίλνπλ ζηελ
νζσκαλνθξαηνχκελε Αλαηνιή, ελψ ε άιιε νξίδεηαη απφ ηελ παξάιιειε δεκηνπξγία,
ζχλζεζε θαη θξπζηάιισζε ηνπ δπηηθνεπξσπατθνχ Αλαηνιηζκνχ. ΢ηελ πξψηε
πεξίπησζε νη ρψξνη επαθήο ηνπ ειιεληθνχ κε ην αλαηνιηθφ (θπξίσο αξαβηθφ)
ζηνηρείν είλαη ηα ηξία νξζφδνμα παηξηαξρεία ηεο Αλαηνιήο, φπνπ μερσξίδνπλ
αλψηεξνη θιεξηθνί κε ζεκαληηθή κφξθσζε θαη ζπγγξαθηθή θαη εθπαηδεπηηθή
δξαζηεξηφηεηα. Δπηπξφζζεηα, θαηά ηηο αξρέο ηνπ 18νπ αηψλα ζηηο Παξαδνπλάβηεο
Ζγεκνλίεο, φπνπ ε παξνπζία ησλ Διιήλσλ Φαλαξησηψλ είλαη αηζζεηή,
ζπζηεκαηνπνηείηαη ε δηδαζθαιία ηεο αξαβηθήο γιψζζαο, ε εθηχπσζε
ειιελναξαβηθψλ ιεηηνπξγηθψλ θαη ζξεζθεπηηθψλ – εζηθνπιαζηηθψλ βηβιίσλ, ε
παξαγσγή θαη ρεηξφγξαθε δηάδνζε ειιελναξαβηθψλ γξακκαηηθψλ, ιεμηθψλ θαη
άιισλ δηδαθηηθψλ εγρεηξηδίσλ, θαζψο θαη ε δηάδνζε ηεο αξαβηθήο πνίεζεο θαη ηνπ
ηξαγνπδηνχ. ΢ηελ πεξίπησζε ηνπ «δπηηθνζξεκκέλνπ» λενειιεληθνχ Αλαηνιηζκνχ, νη
ρψξνη ζηνπο νπνίνπο άλζεζε είλαη επξσπατθέο πφιεηο πνπ ππήξμαλ ζεκαληηθά θέληξα
παξαγσγήο θαη δηάδνζεο ηνπ έληππνπ λενειιεληθνχ βηβιίνπ, φπσο ε Βελεηία, ε
Βηέλλε θ.ά. Αμίδεη ζην ζεκείν απηφ λα αλαθεξζεί ε επηζήκαλζε ηνπ Κεραγηφγινπ
πσο ην 1766 θαηαγξάθεηαη ε πξψηε ειιεληθή κεηάθξαζε ηνπ Κνξαλίνπ απφ ηα
ηηαιηθά ζε ειιεληθφ ηππνγξαθείν ηεο Βελεηίαο. Ζ κεηάθξαζε απηή απνηειεί ηελ
πξψηε έληππε κνξθή ηνπ έξγνπ ζε νιφθιεξε ηελ αλαηνιηθή Δπξψπε. Ξερσξίδνπλ
επίζεο έλαο κπζηζηνξεκαηηθφο Βίνο ηνπ Μσάκεζ (1745), πάιη απφ ηα ηηαιηθά, ζηηο
ζειίδεο ηνπ νπνίνπ γίλνληαη αλαιπηηθέο πεξηγξαθέο ηεο Αξαβίαο, ηνπ ηξφπνπ δσήο,
ησλ ζπλεζεηψλ θαη ησλ εζίκσλ ησλ θαηνίθσλ ηεο. Αθφκε, κηα δηαζθεπή ηνπ έξγνπ
Les bons mots et les maxims des Orientaux ηνπ Γάιινπ αλαηνιηζηή Antoine Galland,
θαζψο θαη νη πξψηεο έληππεο κνξθέο ησλ έξγσλ ΢ηεθαλίηεο θαη Ηρλειάηεο θαη
΢πληίπαο ν Φηιόζνθνο, ν νπνίεο ζπλέρηζαλ ηελ επηηπρή πνξεία πνπ είραλ θαη ζηελ
ρεηξφγξαθε κνξθή ηνπο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ν ΢πληίπαο, έξγν κε ηλδηθή ή
πεξζνζπξηαθή πξνέιεπζε, θπθινθφξεζε γηα πξψηε θνξά ζε έληππε κνξθή ζηε
Βελεηία πξηλ απφ ην 1711 θαη σο ην 1820 αλαηππψζεθε δψδεθα θνξέο ζηελ ίδηα
13
«Αξαβηθφο θφζκνο», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π., ζει.
166-167.
7
πφιε, γεγνλφο πνπ ην θαζηζηά σο έλα απφ ηα δεκνθηιή «λενειιεληθά ινγνηερληθά
ιατθά βηβιία». 14 ΢ηα 1757 – 1762 παξάγεηαη ε πξψηε ειιεληθή κεηάθξαζε ελφο απφ
ηα γλσζηφηεξα έξγα ηεο ιατθήο αλαηνιηθήο ινγνηερλίαο, ησλ Υηιίσλ θαη κηαο
Νπρηώλ, θαζψο θαη ησλ Υηιίσλ θαη κηαο Ζκεξώλ (Νέα Υαιηκά) ζηα 1791 – 1794. Καη
νη δχν κεηαθξάζεηο έγηλαλ απφ ηα ηηαιηθά ζε έθδνζε ηνπ Πνιπδψε Λακπαληηζηψηε
(1726-1799), ν νπνίνο ραξαθηεξίδεηαη απφ ηνλ Κεραγηφγινπ σο κηα κνξθή πξψηκνπ,
εκπεηξηθνχ αλαηνιηζηή. Πξφθεηηαη γηα ηνλ ζεκαληηθφηεξν Έιιελα εθδφηε ηεο επνρήο
ηεο Σνπξθνθξαηίαο κε εθδνηηθφ έξγν πνπ αξηζκεί πάλσ απφ ζαξάληα ηίηινπο,
πξνζπαζψληαο λα αληαπνθξηζεί ζηηο αλάγθεο ελφο επξχηεξνπ αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ,
ην νπνίν αλαδχζεθε ζηα ρξφληα ηνπ Γηαθσηηζκνχ.15 Ο ίδηνο αζρνιήζεθε, φπσο θαη ν
Καηζάξηνο Γαπφληεο (1713-1784, πνιπγξαθφηαηνο πνηεηήο, πεδνγξάθνο θαη
κεηαθξαζηήο ζηηο Ζγεκνληθέο Απιέο ηεο Βιαρίαο θαη ηεο Μνιδαβίαο) 16 θαη ν
Γεκήηξηνο Καηαξηδήο (1730-1807, πξσηεξγάηεο ηνπ Νενειιεληθνχ Γηαθσηηζκνχ,
παηδαγσγφο θαη ζπγγξαθέαο κε πινχζην δνθηκηαθφ θαη εθπαηδεπηηθφ έξγν),17 αξθεηά
ζπζηεκαηηθά κε ηε γεσγξαθία, ηελ αλζξσπνινγία, ηελ ηζηνξία, ηε ινγνηερλία θαη ηε
γιψζζα ηεο αξαβηθήο Αλαηνιήο.18 Ο Λακπαληηζηψηεο ζηελ εθδνηηθή ηνπ παξαγσγή
πεξηιακβάλεη θαη άιια έξγα πνπ ζρεηίδνληαη κε αλαηνιηθνχο πνιηηηζκνχο, φπσο Ζ
Ηζηνξία ηεο Κίλαο, Ζ Θξεζθεία ησλ Δβξαίσλ θ.ά.19 Ο Γεκήηξηνο Καηαξηδήο ζηα
Γνθίκηά ηνπ πεξί παηδαγσγηθήο πξφηεηλε έλα εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ζην νπνίν, πέξα
απφ ηελ επηβαιιφκελε κειέηε ηεο γαιιηθήο γιψζζαο θαη ινγνηερλίαο, ζα έπξεπε λα
πεξηιακβάλεηαη θαη ε εθκάζεζε ηεο αξαβηθήο γιψζζαο, ινγνηερλίαο θαη θπξίσο
ιπξηθήο πνίεζεο.20 Αλάκεζα ζηνπο «εκπεηξηθνχο» αλαηνιηζηέο πξνδξνκηθή ζέζε
θαηέρεη ν Νηθφιανο Μαπξνθνξδάηνο, κηαο θαη ν ίδηνο εθδήισζε ελδηαθέξνλ γηα ηε
14
΢ηέζε Αζήλε, Όςεηο ηεο Νενειιεληθήο Αθεγεκαηηθήο Πεδνγξαθίαο, 18νο αη.-1830. Ο Γηάινγνο κε ηηο
Ξέλεο Παξαδόζεηο ζηε Θεσξία θαη ηελ Πξάμε, Θεζζαινλίθε, 2001, [δηδ. δηαηξ.], ζει. 65.
15
«Λακπαληηζψηεο, Πνιπδψεο», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη,
φ.π., ζει. 1213, βι. θαη Αηθαηεξίλε Κνπκαξηαλνχ, Λνπθία Γξνχιηα, Evro Layton, Σν Διιεληθό Βηβιίν:
1476-1830, Αζήλα, Δζληθή Σξάπεδα ηεο Διιάδνο, 1986, ζει. 163-164.
16
«Γαπφληεο, Κσλζηαληίλνο/Καηζάξηνο», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα,
Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π., ζει. 458-459.
17
«Καηαξηδήο, Γεκήηξηνο», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π.,
ζει. 1058-1059.
18
Γηψξγνο Κεραγηφγινπ, «Νενειιεληθφο Αλαηνιηζκφο», φ.π., ζει. 160-161.
19
George Kehayioglou, «Modern Greek Orientalism», φ.π., ζει. 83, βι. θαη Φίιηππνο Ζιηνχ,
Πξνζζήθεο ζηελ Διιεληθή Βηβιηνγξαθία…, Αζήλα, Δθδφζεηο Γηνγέλεο, 1973, ζει. 280.
20
George Kehayioglou, «Modern Greek Orientalism», φ.π., ζει. 81.
8
ζπζηεκαηηθή κειέηε ηνπ αξαβηθνχ πνιηηηζκνχ, ελψ ζηε βηβιηνζήθε ηνπ εληνπίζηεθε
πινχζην πιηθφ απφ ρεηξφγξαθα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνλ αξαβηθφ πνιηηηζκφ.21
΢ηηο πξψηεο δεθαεηίεο ηνπ 19νπ αηψλα μερσξίδεη ζηε Βηέλλε ε κεηαθξαζηηθή
δξαζηεξηφηεηα αξαβηθψλ ηζηνξηθψλ θαη γεσγξαθηθψλ έξγσλ ηνπ εθδφηε, θηινιφγνπ
θαη ηζηνξηθνχ Γεκεηξίνπ Αιεμαλδξίδε (1780-1851), πνπ ζπληνλίδεηαη κε ηελ
θεληξνεπξσπατθή θαη θπξίσο γαιιηθή επηζηεκνληθή αξαβνινγία. Καηέρνληαο άξηζηε
γλψζε αξθεηψλ αλαηνιηθψλ γισζζψλ, φπσο αξαβηθά, πεξζηθά θαη ηνπξθηθά,22 θαη
δηαηεξψληαο επαθέο κε ζεκαληηθνχο επξσπαίνπο νξηεληαιηζηέο ηεο επνρήο, φπσο ν
Γάιινο Silvestre de Sacy, επηρείξεζε αξθεηέο κεηαθξάζεηο απφ ηα αξαβηθά ζηα
ειιεληθά. Ζ κεηάθξαζε πνπ μερσξίδεη θαη ζχκθσλα κε ηνλ Κεραγηφγινπ απνηειεί
νξφζεκν γηα ηνλ λενειιεληθφ Αλαηνιηζκφ είλαη απηή ηνπ έξγνπ Γεσγξαθία ηεο
Αξαβίαο (1807) ηνπ Abulfeda. Ζ ελαζρφιεζή ηνπ κε ζέκαηα ηεο Αλαηνιήο
δηαθαίλεηαη θαη απφ ηηο κειέηεο πεξί αξαβηθνχ πνιηηηζκνχ, γεσγξαθίαο θαη ηζηνξίαο,
πνπ δεκνζηεχνληαλ ζηα ειιεληθά θηινινγηθά πεξηνδηθά ηνπ ηδίνπ, Διιεληθόο
Σειέγξαθνο (1812-1836) θαη Φηινινγηθόο Σειέγξαθνο (1827-1821).23 Γίπια ζηηο
αμηφινγεο πξνζπάζεηεο ηνπ Αιεμαλδξίδε γηα κηα πην ζπζηεκαηηθή ελαζρφιεζε κε
ζέκαηα ηεο Αλαηνιήο, ζπγθαηαιέγεηαη θαη ε βξαρχβηα δηδαζθαιία αξαβηθήο γιψζζαο
ζηελ Ηφληα Αθαδεκία (1824-1825).24 Αθφκε, ν Κσλζηαληίλνο Νηθνιφπνπινο,
πξφζσπν ηνπ θνξατθνχ θχθινπ, ζπγθεληξψλεη ζηε βηβιηνζήθε ηνπ έλαλ ζεκαληηθφ
φγθν πιηθνχ αμηφινγσλ επξσπαίσλ αλαηνιηζηψλ, φπσο ν Krinebol, ν Saint-Lambert,
ν Silvestre de Sacy θ.ά.25
΢χκθσλα, πάληα, κε ηνλ ζπζηεκαηηθφηεξν κειεηεηή ηνπ λενειιεληθνχ
αλαηνιηζκνχ Γηψξγν Κεραγηφγινπ, πνιηηηζκνί θαη θνηλσλίεο ηεο Αλαηνιήο ηξάβεμαλ
ην ελδηαθέξνλ ηεο ειιεληθήο ινγνηερληθήο παξαγσγήο ηνπ 19 νπ αηψλα, άιινηε κε
ζεηηθέο θαη άιινηε κε αξλεηηθέο ζπλδειψζεηο. ΢ηελ πξψηε θαηεγνξία αλήθνπλ έξγα
ηνπ πεδνγξάθνπ θαη ζεαηξηθνχ ζπγγξαθέα Γεκεηξίνπ Υαηδεαζιάλε Βπδαληίνπ
21
George Kehayioglu, «The Discontinuity of Greek Literary Responses to the Arab World», φ.π., ζει.
69.
22
«Αιεμαλδξίδεο, Γεκήηξηνο», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη,
φ.π., ζει. 57.
23
Anna Tabaki, «Un Aspect des Lumières Néohelléniques: L‟ Approche Scientifique de l‟ Orient. Le
Cas de Dimitrios Alexandridis», Διιεληθά, η. 35(1984), ζει. 316-337, βι. θαη Ν. Κ. Βιάρνο, «Ο
Θεζζαιφο ιφγηνο Γεκ. Αιεμαλδξίδεο (Σπξλαβίηεο) εθδφηεο ηνπ Διιεληθνύ Σειέγξαθνπ (1812-1836)»,
Παξλαζζόο, ηφκνο 18 (1976), ζει. 204-213.
24
George Kehayioglou, «Modern Greek Orientalism», φ.π., ζει. 84, βι. θαη ΢πχξνο Αζδξαράο,
Γεώξγηνο Σππάιδνο – Ηαθσβάηνο: Ηζηνξία ηεο Ηόληαο Αθαδεκίαο, Αζήλα, Δθδφζεηο Δξκήο, 1982.
25
΢ηέζε Αζήλε, Όςεηο ηεο Νενειιεληθήο Αθεγεκαηηθήο Πεδνγξαθίαο, 18νο αη.-1830, φ.π., ζει. 73-74.
9
(1790-1853), πνπ απνηχπσζε ην αξαβηθφ θνιθιφξ ζηηο ιατθέο αθεγήζεηο ηνπ, δψληαο
ηνλ αξαβηθφ πνιηηηζκφ απφ θνληά, κηαο θαη έδεζε θαη εξγάζηεθε σο δηεξκελέαο ζηελ
Σπλεζία σο ην 1821.26 Σα έξγν ηνπ κε ηίηιν Μύζνη, Μπζηζηνξίαη θαη Γηεγήκαηα
Ζζηθά θαη Αζηεία, πνπ εθδφζεθε ζηελ Αζήλα ην 1839, πεξηέρεη πινχζην πιηθφ
αλαθνξηθά κε ηνλ αξαβηθφ πνιηηηζκφ.27 Δπίζεο, ιφγηνη πεδνγξάθνη πνπ απεπζχλνληαη
θπξίσο ζην θνηλφ ηνπ εκεξεζίνπ ηχπνπ, φπσο ν Λάκπξνο Δλπάιεο (1863) θαη ν
Μηραήι Αξγπξφπνπινο, πεξηγξάθνπλ ζηα έξγα ηνπο κε ηξφπν απιφ θαη εθιατθεπκέλν
δηάθνξεο φςεηο ηνπ αξαβηθνχ πνιηηηζκνχ. Αγαπεκέλν ζέκα απνηειεί ε δσή ησλ
Βεδνπίλσλ θαη ε πεξηγξαθή ησλ μαθνπζηψλ αξαβηθψλ αιφγσλ πνπ ζπλδειψλνπλ ην
ειεχζεξν θαη αλεμάξηεην πλεχκα. Γλσζηφηεξα είλαη ηα βεδνπίληθα εζνγξαθηθά
δηεγήκαηα ηνπ Κσλζηαληίλνπ Μεηαμά Βνζπνξίηε ΢θελαη ηεο Δξήκνπ: ΢πλήζεηαη ησλ
Βεδνπίλσλ (1899), πνπ γλψξηζαλ ηελ επηδνθηκαζηηθή θξηηηθή ηνπ Δκκ. Ρνΐδε.
Αξλεηηθέο αλαθνξέο ζε ζρέζε κε ηελ Αλαηνιή εληνπίδνληαη ζην έξγν ηνπ Α.
Κάιβνπ, ηνπ Γ. ΢νισκνχ, ηνπ Αι. ΢νχηζνπ, ηνπ Αξ. Βαιασξίηε θ.ά., σο ηνπο
φςηκνπο ξνκαληηθνχο, ηνπο παξλαζζηζηέο θαη ηνπο ζπκβνιηζηέο ηεο γεληάο ηνπ
1880.28 ΢ε επίπεδν κεηαθξάζεσλ, ζεκαληηθά έξγα ησλ Samuel Johnson, Lamartine,
Edgar Allen Poe, Voltaire, Nerval Chateaubriand Musset θ.ά. κεηαθξάζηεθαλ ζηα
ειιεληθά θαη κεηέθεξαλ κνηίβα ηνπ Αξαβηθνχ θφζκνπ, κέζα φκσο απφ κηα δπηηθή
πξννπηηθή.29
Παξφιν πνπ ειιελφθσλνη θαη ηνπξθφθσλνη επί αηψλεο έδεζαλ ζηνλ πνιηηηθά
ελνπνηεκέλν ρψξν ηεο νζσκαληθήο επηθξάηεηαο, νη αιιειεπηδξάζεηο ηεο ειιεληθήο κε
ηελ ηνπξθηθή ινγνηερλία ζην ζεσξνχληαη πεξηνξηζκέλεο. Ζ νξγάλσζε ηεο θνηλσλίαο
ηεο νζσκαληθήο επηθξάηεηαο βάζεη ζξεζθεπηηθψλ θνηλνηήησλ, π.ρ.: Ρσκηνί, Αξκέληνη,
Δβξαίνη θ.ά., αλ θαη παξείρε ηελ επρέξεηα ζηηο δηάθνξεο ζξεζθεπηηθέο, γισζζηθέο θαη
εζλνηηθέο νκάδεο λα αλαπηχμνπλ ηηο δηθέο ηνπο θνηλφηεηεο δξαζηεξηφηεηεο, πεξηφξηδε
ηηο δηαθνηλνηηθέο επαθέο, δεκηνπξγψληαο ζηεγαλέο πνιηηηζκηθέο λεζίδεο. 30 Δληνχηνηο,
ζηνπο κεηέπεηηα αηψλεο ε επαθή ησλ δχν γεηηνληθψλ ιαψλ έρεη αθήζεη ηα ίρλε ηεο
ζηε ινγνηερλία θαη ησλ δχν ρσξψλ. Σν ηνπξθηθφ ζηνηρείν ζηελ ειιεληθή ινγνηερλία
26
27
Γηψξγνο Κεραγηφγινπ, «Οζσκαληθά ΢πκθξαδφκελα ηεο Διιεληθήο Έληππεο Πεδνγξαθίαο, Απφ ηνλ
Γξεγφξην Παιαηνιφγν σο ηνλ Δπαγγειηλφ Μηζαειίδε», Από ηνλ Λέαλδξν ζηνλ Λνπθή Λάξα, Μειέηεο
γηα ηελ Πεδνγξαθία ηεο Πεξηόδνπ 1830-1880, Νάζνο Βαγελάο, (επηκ.), Ζξάθιεην, Παλεπηζηεκηαθέο
Δθδφζεηο Κξήηεο, 1997, ζει. 80.
28
Γηψξγνο Κεραγηφγινπ, «Νενειιεληθφο Αλαηνιηζκφο», φ.π., ζει. 161-162.
29
30
«Σνπξθία», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π., ζει. 2177.
10
αληηκεησπίδεηαη άιινηε κε ζεηηθφ θαη άιινηε κε αξλεηηθφ ηξφπν, θάηη πνπ ζπκβαίλεη
άιισζηε θαη ζηελ ηνπξθηθή ινγνηερλία ζε ζρέζε κε ην ειιεληθφ ζηνηρείν. Δπηπιένλ,
νη ζπλερψο αθκάδνπζεο ειιεληθέο θνηλφηεηεο ηεο ΢κχξλεο θαη ηεο
ν ν
Κσλζηαληηλνχπνιεο θαηά ην 18 θαη 19 αηψλα θξφληηζαλ λα θαηαζηήζνπλ ηηο πφιεηο
απηέο θέληξα ηεο ηφηε ινγνηερληθήο θαη εθδνηηθήο δξάζεο.31 Υάξε ζηε ζπκβνιή ησλ
ειιεληθψλ εθδνηηθψλ νίθσλ θαη ηππνγξαθείσλ ησλ ζπγθεθξηκέλσλ πφιεσλ
παξαηεξείηαη πσο ε ιεγφκελε «γξαηθνηνπξθηθή» γξακκαηεία μεθηλά, σο πξνο ηηο
έληππεο εθδφζεηο, ήδε απφ ην 1718, ελψ ε αληίζηνηρε «αξκελνηνπξθηθή» ην 1827 θαη
ε ηνπξθηθή ην 1929. ΢ηνλ ρψξν ηεο έληππεο ινγνηερληθήο πεδνγξαθίαο, νη
«γξαηθνηνπξθηθέο» εθδφζεηο κε θαζαξά ινγνηερληθφ πεξηερφκελν μεθηλνχλ ην 1849,
νη αληίζηνηρεο «αξκελνηνπξθηθέο» ην 1851, ελψ νη ηνπξθηθέο ην 1851-52.32 ΋πσο
ινηπφλ δηαπηζηψλεηαη, ε «ζπλεξγαζία» ηεο ηνπξθηθήο κε ηελ ειιεληθή γξακκαηεία
θαη ινγνηερλία πξνρσξά κε ηαρχηεξνπο ξπζκνχο απ‟ φηη ε ηνπξθηθή απηφλνκα.
Οη δηαπνιηηηζκηθέο ζρέζεηο ηεο Διιάδαο κε κία απφ ηηο γλσζηφηεξεο
αλαηνιηθέο ρψξεο θαηά ην 19ν αηψλα, ηελ Αίγππην – ν ειιεληζκφο ηεο Αηγχπηνπ
κεηξά πνιινχο αηψλεο παξνπζίαο – έρνπλ λα επηδείμνπλ ζεκαληηθά δείγκαηα γξαθήο.
Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ηεο αθκαίαο πλεπκαηηθήο δσήο ηνπ αηγππηηαθνχ
ειιεληζκνχ είλαη ε «αιεμαλδξηλή ινγνηερλία» ή ηα «αιεμαλδξηλά γξάκκαηα». Μέζα
απφ ηελ ίδξπζε ειιεληθψλ ζρνιείσλ, βηβιηνζεθψλ, πλεπκαηηθψλ ζπιιφγσλ, ζεάηξσλ,
θαζψο θαη δεθάδσλ ειιεληθψλ εθεκεξίδσλ θαη πεξηνδηθψλ, πνπ ζπλέβαιαλ ζηελ
αλάπηπμε ησλ γξακκάησλ θαη ησλ ηερλψλ, ήηαλ αλακελφκελν ε «αιεμαλδξηλή
ινγνηερλία» λα ζεκεηψζεη ηδηαίηεξα ελδηαθέξνπζα πνξεία. Πξφθεηηαη γηα κηα
ειιεληθή ινγνηερλία, πνπ επεξεάζηεθε αξθεηά απφ ην πεξηβάιινλ ζην νπνίν
αλαπηχρζεθε. ΢ηα έξγα ζπρλή θαη έληνλε είλαη ε παξνπζία ηνπ θφζκνπ θαη ηνπ
πνιηηηζκνχ ηεο Αηγχπηνπ, θαζψο θαη κηα ηδηαίηεξε αηκφζθαηξα, έλαο
θνζκνπνιηηηζκφο, αιιά ηαπηφρξνλα ιηηφηεηα θαη έκθαζε ζηα νπζηψδε.33 Καηά ηα
ηέιε ηνπ 19νπ αηψλα, ελψ νη Έιιελεο ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο κειεηνχλ εληαηηθά ηελ
αξαβηθή γιψζζα θαη κνπζηθή, νη Έιιελεο ηεο Αηγχπηνπ πξνρσξνχλ έλα βήκα
παξαπάλσ ζηξέθνληαο ην ελδηαθέξνλ ηνπο ζηελ ηζιακηθή Αλαηνιή. Ήδε απφ ην 1870
αζθνχλ κηα αμηφινγε ζενινγηθή, αξραηνινγηθή, ηζηνξηνγξαθηθή, αλζξσπνινγηθή θαη
31
Γηψξγνο Κεραγηφγινπ, «Οζσκαληθά ΢πκθξαδφκελα ηεο Διιεληθήο Έληππεο Πεδνγξαθίαο», φ.π.,
ζει. 82.
32
Γηψξγνο Κεραγηφγινπ, «Οζσκαληθά ΢πκθξαδφκελα ηεο Διιεληθήο Έληππεο Πεδνγξαθίαο», φ.π.,
ζει. 83.
33
«Αίγππηνο», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π., ζει. 27-29.
11
ινγνηερληθή – θξηηηθή δξαζηεξηφηεηα. Σν 1878 μερσξίδεη ν θηιφινγνο,
ιεμηθνγξάθνο, ηζηνξηθφο θαη γηα θάπνηα ρξφληα δηεξκελέαο ζην ειιεληθφ πξνμελείν
ηεο Αηγχπηνπ, Γεξάζηκνο Πεληάθεο γηα ηελ πξψηε επηζηεκνληθή κεηάθξαζε ηνπ
Κνξαλίνπ, αιιά θαη γηα ηελ έθδνζε Διιελναξαβηθψλ ιεμηθψλ, θαζψο θαη ηζηνξηθψλ
κειεηψλ γηα ηνλ αξαβηθφ πνιηηηζκφ.34 Δπηπιένλ, κειέηεο γχξσ απφ ηηο εμεγέξζεηο
θαηά ηεο απνηθηνθξαηίαο ζηελ Αίγππην θαη ην ΢νπδάλ, νη νπνίεο εθδφζεθαλ ζηελ
Αζήλα κεηά ην 1896, πξνζέιθπζαλ ην ελδηαθέξνλ ηνπ αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ. ΢ηα
παξαπάλσ δελ έκεηλε ακέηνρνο ν ινγνηερληθφο θχθινο ησλ Διιήλσλ ηεο Αηγχπηνπ.
Αξθεηνί ινγνηέρλεο, φπσο γηα παξάδεηγκα ν Ησάλλεο Γθίθαο, θαηαγγέιινπλ κέζα
απφ έξγα ηνπο ηελ απνηθηνθξαηηθή πνιηηηθή ηεο Αγγιίαο ζηελ Αίγππην, ελψ
παξάιιεια πεξηγξάθνπλ εθθάλζεηο ηεο θαζεκεξηλήο δσήο ησλ Αηγππηίσλ. 35 ΢ηελ
ινγνηερλία ν κεγαιχηεξνο αιεμαλδξηλφο πνηεηήο, ν Κ. Π. Καβάθεο, απνηχπσζε ζην
έξγν ηνπ ηφζν ην ηζηνξηθφ παξειζφλ ηεο Μέζεο Αλαηνιήο, φζν θαη ζηηγκέο απφ ηελ
ζχγρξνλή ηνπ Αίγππην. Μέζα απφ ηελ πνίεζή ηνπ δηαθαίλνληαη νη γλψζεηο ηνπ γηα
ηνλ αξαβηθφ πνιηηηζκφ. Ζ θαζεκεξηλή θνζκνπνιίηηθε δσή ηεο Αιεμάλδξεηαο, θαζψο
θαη ε ηνπνγξαθία ηεο πφιεο πεξηγξάθνληαη ζε αξθεηά πνηήκαηά ηνπ κε έλα αίζζεκα
ζπκπάζεηαο πξνο ηνλ αηγππηηαθφ ιαφ.36 Χζηφζν, ζα ήηαλ ππεξβνιή λα ηζρπξηζηεί
θαλείο πσο ην έξγν ηνπ αιεμαλδξηλνχ πνηεηή απνηειεί δείγκα ζπζηεκαηηθνχ
Αλαηνιηζκνχ.
Έρεη επίζεο ππνζηεξηρηεί φηη ν Αλαηνιηζκφο ζηελ Αίγππην ζα κπνξνχζε λα
έρεη νπζηαζηηθφηεξα απνηειέζκαηα, αλ ζπλερίδνληαλ θαη ζπζηεκαηνπνηνχληαλ
θάπνηεο ηζηνξηνγξαθηθέο θαη κεηαθξαζηηθέο πξνζπάζεηεο ησλ αξρψλ ηνπ 20 νχ αηψλα,
φπνπ μερσξίδνπλ ν παξαγσγηθφηαηνο κεηαθξαζηήο κεζαησληθήο θαη λεφηεξεο
(θπξίσο εξσηηθήο) αξαβηθήο πεδνγξαθίαο θαη πνίεζεο Κψζηαο Σξηθνγιίδεο θαη ν
ηζηνξηθφο Υξηζηφθνξνο Ννκηθφο. Χζηφζν, ε πξνζπάζεηα ηνπ πξψηνπ, πνπ έγηλε
γλσζηφηεξε αθνχ εγθαηαζηάζεθε κφληκα ζηελ Αζήλα, ήηαλ «πξν-επηζηεκνληθή»,
ελψ νη επηζηεκνληθέο εξγαζίεο ηνπ Ννκηθνχ έκεηλαλ αλαμηνπνίεηεο θαη ρσξίο
ζπλερηζηέο.37
34
Γηψξγνο Κεραγηφγινπ, «Νενειιεληθφο Αλαηνιηζκφο», φ.π., ζει. 162.
35
George Kehayioglou, «Modern Greek Orientalism», φ.π., ζει. 86-87, βι. θαη Δ. Μηραειίδεο,
Βηβιηνγξαθία ησλ Αηγππησηώλ Διιήλσλ (1853-1966), Αιεμάλδξεηα, [ρ.ε.], 1966, βι. θαη Γ. Φ.
Πηεξίδεο, «Σα Νενειιεληθά Γξάκκαηα ζηελ Αίγππην», Κππξηαθά Υξνληθά, η. 8(1971), ζει. 11-22.
36
37
12
Αλαθνξηθά κε ηηο ζρέζεηο ειιεληθνχ θαη ηλδηθνχ πνιηηηζκνχ, έρνπλ μεθηλήζεη
ήδε απφ ηα ρξφληα ηνπ Μεγάινπ Αιεμάλδξνπ. Οη επαθέο ηνπ Μαθεδφλα βαζηιηά κε
ηνπο Ηλδνχο ζνθηζηέο θαη ηελ ηλδηθή θηινζνθία ελ γέλεη ζπληεξήζεθαλ κέζα απφ
ηνπο ζξχινπο θηάλνληαο σο ηε λεφηεξε επνρή. Ζ ζνθία απηή κειεηήζεθε ηδηαίηεξα
ζηελ Δπξψπε ηνπ 18νπ αηψλα, επεξεάδνληαο ηηο ηέρλεο αιιά θαη ηα ήζε. Ο απφερνο
απηφο έθηαζε ζηνλ ειιεληθφ ρψξν κε δηαζθεπέο θαη κεηαθξάζεηο ηλδηθψλ
ινγνηερληθψλ έξγσλ πνπ είραλ απήρεζε ζην αλαγλσζηηθφ θνηλφ. Κνξπθαία (θαη ίζσο
κνλαδηθή) πεξίπησζε ζαλζθξηηνιφγνπ ζεσξείηαη ν Γεκήηξηνο Γαιαλφο (1760-1833),
ν νπνίνο έδεζε ζηελ Ηλδία σο ην ζάλαηφ ηνπ, αλέπηπμε πνιχπιεπξε πνιηηηζηηθή
δξαζηεξηφηεηα θαη κεηέθξαζε ζηα ειιεληθά πνιιά ζεκαληηθά θείκελα ηεο ηλδηθήο
γξακκαηείαο, γλσξίδνληαο άπηαηζηα ηελ ζαλζθξηηηθή θαη ηε πεξζηθή γιψζζα, αιιά
θαη ηε βξαρκαληθή δηδαζθαιία θαη ηλδηθή θηινινγία. Χζηφζν, ην Πεξζηθό – Ηλδηθό –
Αξαβηθό - Διιεληθό ΢πγθξηηηθό Λεμηθό ηνπ δελ εθδφζεθε πνηέ.38 Αλ θαη ιίγα ρξφληα
κεηά ηελ ίδξπζε ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελψλ δεκηνπξγήζεθε έδξα αζηαηηθήο
θηινινγίαο, πνηέ δελ θαηφξζσζε λα πξνζθέξεη θάηη νπζηαζηηθφ ζηε κειέηε ηνπ
ηλδηθνχ θαη γεληθφηεξα ησλ αζηαηηθψλ πνιηηηζκψλ κηαο θαη δελ νδήγεζε ζε ζνβαξέο
πξνζεγγίζεηο ησλ γξακκαηεηψλ ηεο Αλαηνιήο.39 ΢ηνπο Έιιελεο ινγνηέρλεο πνπ
θαηαπηάζηεθαλ κε ηνλ ηλδηθφ πνιηηηζκφ ζπκπεξηιακβάλνληαη νη Κ. Θενηφθεο θαη Λ.
Μαβίιεο, νη νπνίνη, αλ θαη δελ ηαμίδεςαλ εθεί, γλψξηδαλ αξραία ηλδηθά
(ζαλζθξηηηθά). Ο ηειεπηαίνο, κάιηζηα, κεηέθξαζε απνζπάζκαηα απφ ηε
40
Μαραβαξάηα, ελψ ν πξψηνο ζπλέηαμε κηα ηζηνξία ηεο ηλδηθήο ινγνηερλίαο.
΢ε φ,ηη αθνξά ηελ θηλεδηθή γξακκαηεία, φπσο έρεη ππνζηεξηρηεί, γλψξηζε
κηθξφηεξε αληαπφθξηζε απφ ην ειιεληθφ αλαγλσζηηθφ θνηλφ ζε ζρέζε κε ηελ
ηαπσληθή, παξφιν πνπ ε θηλεδηθή θνπιηνχξα θαη ινγνηερλία ζεσξείηαη πην θνληά ζηα
επξσπατθά πξφηππα. Σν ελδηαθέξνλ ησλ Διιήλσλ εθδνηψλ αιιά θαη ηνπ
αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ γηα ηελ θηλεδηθή ινγνηερλία έρεη θηλεζεί αλάκεζα ζε δχν
πφινπο: ηελ έιμε πξνο ην εμσηηθφ, φζνλ αθνξά έξγα ηα νπνία πεξηγξάθνπλ ηε δσή
θαη ηα ήζε ηνπ θηλεδηθνχ ιανχ, θαη ηελ πνιηηηθή αλάγλσζε, φζνλ αθνξά έξγα πνπ
εθθξάδνπλ ηηο αληηιήςεηο ηνπ θηλεδηθνχ θνκκνπληζκνχ. Απφ ηελ πιεπξά ησλ
38
George Kehayioglou, «Modern Greek Orientalism», φ.π., ζει. 85, βι. θαη M. Burgi – Kyriazi,
Démétrios Galanos. Énigme de la Renaissance Orientale, Paris, Adrien Maisonneuve, 1984, βι. θαη
«Γαιαλφο, Γεκήηξηνο», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π., ζει.
348.
39
40
«Ηλδία», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π., ζει. 912-913.
13
Διιήλσλ ζπγγξαθέσλ, ε πξνζέγγηζε ηεο Κίλαο έρεη πεξηνξηζηεί θπξίσο ζε
ηαμηδησηηθά θείκελα θαη εζνγξαθηθέο αθεγήζεηο.41
***
Ζ κειέηε ηεο λενειιεληθήο ινγνηερλίαο είλαη νξγαλσκέλε ζε ηθαλνπνηεηηθφ

βαζκφ ζην ζέκα ηεο ζχζηαζεο εκπεξηζηαησκέλσλ βηβιηνγξαθηθψλ έξγσλ.
Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηεινχλ νη Βηβιηνγξαθίεο ησλ Φίιηππνπ Ζιηνχ θαη
Πφπεο Πνιέκε πνπ θαηαγξάθνπλ ιεπηνκεξψο ηελ εθδνηηθή παξαγσγή ηεο πεξηφδνπ
1864-1900, φπσο θαη ηνπ Κσλζηαληίλνπ Γ. Καζίλε, πνπ θαηαγξάθεη ηηο απηνηειείο
εθδφζεηο κεηαθξαζκέλσλ έξγσλ (1801-1900). Χζηφζν, δελ ππάξρεη εηδηθή
βηβιηνγξαθία πνπ λα θαηαγξάθεη έξγα, πξσηφηππα ή κεηαθξαζκέλα, ηα νπνία
εληάζζνληαη ζηνλ «ειιεληθφ Αλαηνιηζκφ». 42 ΢ηφρνο ηεο παξνχζαο κειέηεο, είλαη λα
θαηαγξαθνχλ, φζν ην δπλαηφλ πην ζπζηεκαηηθά, ηα ινγνηερληθά έξγα πνπ
ζπλδένληαη κε ηελ Αλαηνιή θαη δεκνζηεχνληαη ζηε δηάξθεηα ηνπ 19 νπ αηψλα. ΢ηηο
ζειίδεο πνπ αθνινπζνχλ επηρεηξείηαη κηα πξψηε θαηαγξαθή ηνπ αλαηνιηθνχ
ζηνηρείνπ ζηε λενειιεληθή ινγνηερλία ηνπ 19νπ αηψλα. Πεξηιακβάλνληαη ινγνηερληθά
θείκελα, ζε απηνηειείο εθδφζεηο θαζψο θαη ζε πεξηνδηθά ηεο πεξηφδνπ.
΢πκπεξηιακβάλνληαη ηα κεηαθξαζκέλα θείκελα απφ ηελ επξσπατθή γξακκαηεία
φπσο θαη θείκελα πνπ κεηαθξάζηεθαλ ζηα ειιεληθά θαηεπζείαλ απφ ηηο γξακκαηείεο
αλαηνιηθψλ ρσξψλ, φπσο ε Σνπξθία, ε Πεξζία, ε Ηλδία θ.ά.
Σν θχξην κέξνο ηεο κειέηεο μεθηλά κε ηελ θαηαγξαθή ειιεληθψλ
ινγνηερληθψλ θεηκέλσλ κε αλαηνιηθά ζηνηρεία. Πξνηάζζνληαη νη απηνηειείο εθδφζεηο
θαη αθνινπζνχλ νη δεκνζηεχζεηο ζηα νηθνγελεηαθά θηινινγηθά πεξηνδηθά. ΢ηε
ζπλέρεηα θαηαγξάθνληαη νη κεηαθξάζεηο ινγνηερληθψλ θεηκέλσλ απφ ηηο αλαηνιηθέο
γξακκαηείεο ηεο Αλαηνιήο, πνπ αληινχλ απφ ηα πξσηφηππα έξγα, ή απφ κεηαθνξέο
ηνπο ζε επξσπατθέο γξακκαηείεο· πξνηάζζνληαη θαη πάιη νη απηνηειείο εθδφζεηο θαη
έπνληαη νη δεκνζηεχζεηο ζε πεξηνδηθά. Πξέπεη λα δηεπθξηληζηεί πσο ζε μερσξηζηά
ππνθεθάιαηα πεξηιακβάλνληαη ηα έξγα πνπ έρνπλ κεηαθξαζηεί ήδε θαη ηνλ 19 ν αηψλα
αλαηππψλνληαη, ηα έξγα πνπ κεηαθξάδνληαη γηα πξψηε θνξά ηνλ ζπγθεθξηκέλν
αηψλα, θαζψο θαη ηα έξγα πνπ έθηαζαλ ζηελ ειιεληθή γξακκαηεία κέζσ επξσπατθψλ
41
«Κίλα», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π., ζει. 1086-1087.
42
Γηψξγνο Κεραγηφγινπ, «Νενειιεληθφο Αλαηνιηζκφο: ΢πλέρεηα θαη αζπλέρεηα ζηηο Γξακκαηεηαθέο
Πξνζεγγίζεηο ηνπ Αξαβηθνχ Κφζκνπ», φ.π.
14
δηάκεζσλ κεηαθξάζεσλ, αλ θαη ζπρλά ε γιψζζα δηακέζνπ ε πξνηχπνπ δελ είλαη
γλσζηή. Ζ θαηαγξαθή ινγνηερληθψλ έξγσλ νινθιεξψλεηαη κε ηα θείκελα
αλαηνιηθνχ πεξηερνκέλνπ πνπ πξνέξρνληαη απφ ηελ επξσπατθή γξακκαηεία θαη
κεηαθξάδνληαη ζηα ειιεληθά. ΢ε μερσξηζηφ θεθάιαην θαηαγξάθνληαη νδνηπνξηθά
θείκελα θαη ηαμηδησηηθέο εληππψζεηο, είηε απηνηειείο, είηε δεκνζηεπκέλεο ζε
νηθνγελεηαθά θηινινγηθά πεξηνδηθά, απφ Έιιελεο, Δπξσπαίνπο θαη άιινπο
πεξηεγεηέο, πνπ επηζθέθζεθαλ δηάθνξεο ρψξεο ηεο Αλαηνιήο ή έδεζαλ γηα ρξφληα
εθεί θαη ζέιεζαλ λα κνηξαζηνχλ ηηο εκπεηξίεο ηνπο κε ην αλαγλσζηηθφ θνηλφ ηεο
επνρήο. Αθνινπζεί ε ελφηεηα κε ηηο «επζχλνπηεο κνξθέο» (παξνηκίεο, γλσκηθά θαη ηα
απνθζέγκαηα) αλαηνιηθήο πξνέιεπζεο πνπ εληνπίζηεθαλ ζηα πεξηνδηθά. Ζ
θαηαγξαθή νινθιεξψλεηαη κε έλα θαηαιεθηηθφ θεθάιαην, φπνπ παξνπζηάδνληαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα. ΢ε φιεο ηηο θαηεγνξίεο ην πιηθφ
παξνπζηάδεηαη ρξνλνινγηθά. Πξφζζεηα ζηνηρεία πνπ αθνξνχλ θείκελα, ζπγγξαθείο ή
κεηαθξαζηέο, ηα νπνία ζπγθεληξψζεθαλ απφ ηε δεπηεξεχνπζα βηβιηνγξαθία ή
αληιήζεθαλ απφ απηνςία ησλ θεηκέλσλ παξαηίζεληαη ζε ζχληνκν ζρφιην, θάησ απφ
ην βηβιηνγξαθηθφ ιήκκα.
Ζ θαηαγξαθή βαζίζηεθε ζε ζπλδπαζκφ θξηηεξίσλ. Έλα βαζηθφ θξηηήξην
είλαη ν ηίηινο, ν νπνίνο πξέπεη λα πεξηέρεη ην φλνκα κηαο αλαηνιηθήο ρψξαο ή πφιεο,
ή γεληθά έλα φλνκα αλαηνιηθήο πξνέιεπζεο (π.ρ.: Μειέθ Υαλνχκ). Χζηφζν, αθφκε θη
αλ ν ηίηινο ελφο έξγνπ παξαπέκπεη ζηελ Αλαηνιή, εμεηάδεηαη, φπνπ είλαη εθηθηφ, αλ
ην πεξηερφκελν ζπκθσλεί κε ηνλ ηίηιν ή αλ δελ πεξηέρεη θαλέλα αλαηνιηθφ ζηνηρείν
(π.ρ.: Σν έξγν ηνπ Jules Verne, Αη Μειαλαί Ηλδίαη, παξά ηνλ ηίηιν ηνπ, δελ ζρεηίδεηαη
κε ηελ Αλαηνιή). Πέξα απφ ηνλ ηίηιν, ζπρλά ζε δηεγήκαηα πνπ δεκνζηεχνληαη ζε
θηινινγηθά πεξηνδηθά ηεο επνρήο, αλαθέξνπλ ζε ππφηηηιν ή ζε ππνζεκείσζε πσο
πξφθεηηαη γηα «Αλαηνιηθέο κπζηζηνξίεο», «Γηεγήκαηα εμ Αλαηνιήο» θ.ά. Δξεπλάηαη
επίζεο αλ πξφθεηηαη γηα πξσηφηππν έξγν ή κεηάθξαζε, θαζψο θαη αλ πξφθεηηαη γηα
πξψηε έθδνζε ή αλαηχπσζε. Πξέπεη επίζεο λα ζεκεησζεί πσο έξγα ρσξίο αλαθνξά
ζπγγξαθέα ή γιψζζαο πξσηνηχπνπ θαηαηάζζνληαη ζηα ειιεληθά ινγνηερληθά έξγα.
Οη βηβιηνγξαθηθέο πεγέο πνπ αμηνπνηήζεθαλ πξνθεηκέλνπ λα αληιεζεί ην
πιηθφ είλαη ε έληππε Διιεληθή βηβιηνγξαθία 1864-1900: ΢πλνπηηθή αλαγξαθή
(Αζήλα, ΔΛΗΑ 2006) ησλ Φίιηππνπ Ζιηνχ θαη Πφπεο Πνιέκε θαη ν αληίζηνηρνο
ειεθηξνληθφο θαηάινγνο, ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ Μνπζείνπ Μπελάθε, ν νπνίνο
θαιχπηεη ηα έηε 1801-1900. Γηα ηηο κεηαθξαζκέλεο απηνηειείο εθδφζεηο
ρξεζηκνπνηήζεθε ε Βηβιηνγξαθία ησλ Διιεληθώλ Μεηαθξάζεσλ ηεο Ξέλεο
15
Λνγνηερλίαο ΗΘ΄-Κ΄ αη.: Απηνηειείο Δθδόζεηο (2006) ηνπ Κσλζηαληίλνπ Γ. Καζίλε. Αλ
θαη θάζε βηβιηνγξαθία απφ ηηο παξαπάλσ αθνινπζεί ηνλ δηθφ ηεο ηξφπν θαηαγξαθήο,
γηα ηελ παξνχζα κειέηε επηιέρζεθε ν εθζπγρξνληζκέλνο ηξφπνο θαηαγξαθήο ηνπ
θάζε ιήκκαηνο (φλνκα ζπγγξαθέα, ηίηινο, ηφπνο έθδνζεο, εθδφηεο, ρξνλνινγία
έθδνζεο).
***
Ηδηαίηεξνο ιφγνο πξέπεη λα γίλεη γηα ην πιηθφ πνπ βηβιηνγξαθήζεθε κέζα απφ
ηα νηθνγελεηαθά θαη θηινινγηθά πεξηνδηθά, ηα νπνία έρνπλ ζεκαληηθή παξνπζία θαηά
ηνλ 19ν αηψλα. Πιεζψξα πεξηνδηθψλ πνπ απεπζχλεηαη ζην θηινκαζέο αλαγλσζηηθφ
θνηλφ εμαπιψλεηαη εληφο θαη εθηφο ησλ ειιεληθψλ ζπλφξσλ.43 Σν πιηθφ «εμ
Αλαηνιήο» ή «πεξί Αλαηνιήο» ησλ θηινινγηθψλ πεξηνδηθψλ πνπ θπθινθνξνχλ απηή
ηελ επνρή είλαη πινχζην θαη παξνπζηάδεη ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ. Αλαηνιηθά δηεγήκαηα
θαη κπζηζηνξήκαηα ζε ζπλέρεηεο, κειέηεο γηα αζηαηηθνχο πνιηηηζκνχο, ηαμηδησηηθέο
εληππψζεηο απφ ρψξεο ηεο Αλαηνιήο, θαζψο θαη θαηαγξαθή ηεο επηθαηξφηεηαο,
θνζκνχλ ηηο ζειίδεο ηνπο θαη πξνζειθχνπλ ην ελδηαθέξνλ ηνπ αλαγλψζηε. Ζ
αλαδήηεζε γηα «αλαηνιηθέο» αλαθνξέο ζην ζχλνιν ησλ ζσδφκελσλ ειιελφγισζζσλ
θηινινγηθψλ πεξηνδηθψλ ηεο ζπγθεθξηκέλεο πεξηφδνπ ζα απνηεινχζε κεγαιεπήβνιν
θαη ηδηαίηεξα ρξνλνβφξν εγρείξεκα. Έηζη, εζηηάζακε ηελ έξεπλά καο ζε δψδεθα απφ
απηά: ηελ Παλδώξα (1850-1872),44 ηελ Θειμηλόε (1855-1857),45 ηνλ Φηιόθαιν
΢κπξλαίν (1858-1860), ηελ Απνζήθε Πνηθίισλ Ωθειίκσλ Γλώζεσλ (1864), ηελ
Υξπζαιιίδα (1864–1866),46 ηε Νενιόγνπ Δβδνκαδηαία Δπηζεώξεζε (1866-1902), ηελ
43
Μάξζα Καξπφδεινπ, Σα Διιεληθά Οηθνγελεηαθά Φηινινγηθά Πεξηνδηθά: 1847-1900, Ησάλληλα,
Παλεπηζηήκην Ησαλλίλσλ, 1991.
44
Λνπθία Γξνχιηα, Γηνχια Κνπηζνπαλάγνπ, Δγθπθινπαίδεηα ηνπ Διιεληθνύ Σύπνπ 1784-1974:
Δθεκεξίδεο, Πεξηνδηθά, Γεκνζηνγξάθνη, Δθδόηεο, Αζήλα, Δζληθφ Ίδξπκα Δξεπλψλ, Ηλζηηηνχην
Νενειιεληθψλ Δξεπλψλ, 2008, η. 3, ζει. 415-416, βι. θαη Απφζηνινο ΢αρίλεο, ΢πκβνιή ζηελ Ηζηνξία
ηεο Παλδώξαο θαη ησλ Παιηώλ Πεξηνδηθώλ, Αζήλα, [ρ.ε], 1964, ζει. 49, «Παλδψξα», Λεμηθό
Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π., ζει. 1682.
45
«Θειμηλφε», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π., ζει. 838, βι.
θαη Μπξηψ Μηραιά, Αζελά ΢ηαπξνπνχινπ, Δπθξνζχλε Σδειέπε, «Θειμηλφε», ζην
http://xantho.lis.upatras.gr/pleias/index.php/thelxinoi [23 Απγνχζηνπ 2010].
46
Απφζηνινο ΢αρίλεο, ΢πκβνιή ζηελ Ηζηνξία ηεο Παλδώξαο θαη ησλ Παιηώλ Πεξηνδηθώλ, φ.π., ζει.
100-101, βι. θαη Λνπθία Γξνχιηα, Γηνχια Κνπηζνπαλάγνπ, Δγθπθινπαίδεηα ηνπ Διιεληθνύ Σύπνπ
1784-1974, φ.π., η. 4, ζει. 373-374, βι. θαη Εήζηκνο Υ. ΢πλνδηλφο, «Ξεθπιιίδνληαο ηα Πεξηνδηθά ηνπ
Πεξαζκέλνπ Αηψλα Παλδώξα θαη Υξπζαιιίδα», Πεξίπινπο, Σεχρνο 11 (1986), ζει.163-174, ζην
http://www.ekebi.gr/magazines/flipbook/showissue.asp?file=25514&code=3280 [25 Απγνχζηνπ 2010].
16
Αλαηνιηθή Δπηζεώξεζε (1872-1874), ηελ Δζηία (1876-1895),47 θαζψο θαη ην Γειηίνλ
ηεο Δζηίαο (1877-1891), ηελ Αλαηνιή (1880), ηελ Δβδνκάδα (1884-1892)48 θαη ηα
Δθιεθηά Μπζηζηνξήκαηα (1884-1894, 1900-1904).49 Δπηπιένλ, ε έξεπλα επεθηάζεθε
θαη ζε ηξία απφ ηα γλσζηφηεξα εηήζηα εκεξνιφγηα ηεο επνρήο, ην Δζληθόλ
Ζκεξνιόγηνλ Βξεηνύ (1861-1871),50 ην Αηηηθόλ Ζκεξνιόγηνλ (1867-1896)51 θαη ην
Ζκεξνιόγηνλ ΢θόθνπ (1886-1918).52
47
«Δζηία¹», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π., ζει. 702-703, βι.
θαη Βαζίιεηνο Κπξηαδήο, Λεσλίδαο Παπαρξηζηφπνπινο, «Δζηία», ζην
http://xantho.lis.upatras.gr/pleias/index.php/estia [25 Απγνχζηνπ 2010].
48
«Δβδνκάο», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π., ζει. 565.
49
Λνπθία Γξνχιηα, Γηνχια Κνπηζνπαλάγνπ, Δγθπθινπαίδεηα ηνπ Διιεληθνύ Σύπνπ 1784-1974, φ.π., η.
2, ζει. 78-79, βι. θαη Θεφδσξνο Κνιιάηνο, Μαξία Πξηηζηνχιε, ΢νθία Ραθηνχιε, «Δθιεθηά
Μπζηζηνξήκαηα», ζην http://xantho.lis.upatras.gr/pleias/index.php/eklekta_myth [25 Απγνχζηνπ
2010], βι. θαη «Δθιεθηά Μπζηζηνξήκαηα», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα,
Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π., ζει. 605, βι. θαη Φξεηδεξίθε Σακπάθε-Ησλά, «Σν ειιεληθφ πεξηνδηθφ Δθιεθηά
Μπζηζηνξήκαηα θαη ην γαιιηθφ πξφηππφ ηνπ Les bons romans», Δπηζηεκνληθή Δπεηεξίο ηεο
Φηινζνθηθήο ΢ρνιήο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ, η. Λ΄ (1992-1995), ζει. 243-305.
50
Λνπθία Γξνχιηα, Γηνχια Κνπηζνπαλάγνπ, Δγθπθινπαίδεηα ηνπ Διιεληθνύ Σύπνπ 1784-1974, φ.π., η.
2, ζει. 52-53, βι. θαη Δγθπθινπαίδεηα Πάππξνο Λαξνύο Μπξηηάλληθα, Αζήλα, Δθδφζεηο Πάππξνο, [ρ.ρ],
η. 22, ζει. 139-140, βι. θαη «Δζληθφλ Ζκεξνιφγηνλ¹», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα,
Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π., ζει. 582, βι. θαη Μαξία Πξηηζηνχιε, «Δζληθφλ Ζκεξνιφγηνλ Βξεηνχ», ζην
http://xantho.lis.upatras.gr/pleias/index.php/vretou [26 Απγνχζηνπ 2010].
51
«Αηηηθφλ Ζκεξνιφγηνλ», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π.,
ζει. 212, βι. θαη Δγθπθινπαίδεηα Πάππξνο Λαξνύο Μπξηηάλληθα, φ.π., η. 12, ζει. 217.
52
«Δζληθφλ Ζκεξνιφγηνλ²», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, φ.π., ζει. 582, βι. θαη «΢θφθνο,
Κσλζηαληίλνο Φ.», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, φ.π., ζει. 2032-2033, βι. θαη «Δζληθφλ
Ζκεξνιφγηνλ²», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π., ζει. 582-583,
βι. θαη ΢ηέθαλνο Γηαιεζκάο, «Ζκεξνιφγηνλ ΢θφθνπ», ζην
http://xantho.lis.upatras.gr/kosmopolis/index.php/hmerologio_skokou [27 Απγνχζηνπ 2010].
17
Ο αλαηοιηζκός ζηελ ειιεληθή γρακκαηεία ηοσ 19οσ αηώλα
Ι. Πρφηόησπα ειιεληθά έργα
α. Ασηοηειείς εθδόζεης
1838
1. Σξαγνπδάθηα Κσλζηαληηλνπνιηηηθα, ΢κπξλατθά θαη Διιεληθά, ΢κχξλε, Δθδφηεο Φ.
΢., 1838.
Βηβιηνγξαθηθή Πεγή: Ζιηνχ Πνιέκε, Ζιεθηξνληθφο θαηάινγνο
http://www.benaki.gr/bibliology/search_simple.asp.
1852
2. Ν. ΢., Απόθξπθα ηεο ΢κύξλεο θαη Σα Σαμείδηα ηνπ Γέξσ ΢παλνύ, ηφκνο πξψηνο,
΢κχξλε, Σππνγξαθείν Γακηαλνχ, 1852.
Πνίεκα.
Βηβιηνγξαθηθή Πεγή: Ζιηνχ Πνιέκε, Ζιεθηξνληθφο Καηάινγνο.
1857
3. Υαηξέηεο, Γ., Οζσκαλίο, Πνίεκα Ζξσηθόλ, Αζήλα, Σππνγξαθείν Ο Αλεμάξηεηνο,
1857.
1862
4. Ξέλνο, ΢ηέθαλνο Θ., Ο δηάβνινο ελ Σνπξθία ήηνη ζθελαί ελ Κσλζηαληηλνππόιεη,
Λνλδίλν, Σππνγξαθείν Βξεηηαληθνχ Αζηέξνο, 1862.
Ηζηνξηθφ κπζηζηφξεκα ηνπ Μηθξαζηάηε ζπγγξαθέα, δεκνζηνγξάθνπ θαη ινγίνπ, ΢ηέθαλνπ Ξέλνπ
(1821-1894).53 Άξρηζε λα γξάθεηαη ην 1844 θαη εθδφζεθε ζηα αγγιηθά ην 1851 ζην Λνλδίλν. Ζ έθδνζε
ηνπ 1862 απνηειεί ηελ πξψηε ειιεληθή απφδνζή ηνπ. Ο ηίηινο ηνπ παξαπέκπεη ζην έξγν Le diable
boiteux ηνπ Lesage (1668-1747). Ο Ξέλνο, σζηφζν, δηακφξθσζε έλα εληειψο πξσηφηππν κπζηζηφξεκα,
ηνπνζεηεκέλν ζε δηαθνξεηηθφ ρψξν θαη ρξφλν, κε δηθή ηνπ πινθή θαη ραξαθηήξεο. Αλαθέξεηαη ζηελ
θνηλσλία ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο θαηά ηε βαζηιεία ηνπ Μαρκνχη Β΄ (1808-1839). Γελ πξφθεηηαη γηα
κηα ζπλερφκελε ηζηνξία, φπσο θαηαδεηθλχεη θη ν ππφηηηινο (΢θελαί ελ Κσλζηαληηλνππόιεη), αιιά γηα
κηα ζεηξά επεηζνδίσλ, γεκάησλ απφ εξσηηθέο πεξηπέηεηεο, ξαδηνπξγίεο θαη δνινπινθίεο. Κεληξηθφο
ήξσαο είλαη ν δηαβνιηθφο βεδίξεο Γαιπαηάλ.54 ΢χκθσλα κε ηε Γεσξγία Γθφηζε, ην έξγν ζα κπνξνχζε
λα ραξαθηεξηζηεί σο κπζηζηνξία απνθξχθσλ.55
53
«Ξέλνο, ΢ηέθαλνο», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π., ζει.
1602-1603.
54
Βηθηψξηα Υαηδεγεσξγίνπ – Υαζηψηε, «΢ηέθαλνο Ξέλνο», Ζ Παιαηόηεξε πεδνγξαθία καο, Από ηηο
Αξρέο σο ηνλ Πξώην Παγθόζκην Πόιεκν, φ.π., ηφκνο Γ΄, ζει. 380, 386.
18
5. Ράκθνο, Κσλζηαληίλνο, Αη Σειεπηαίαη Ζκέξαη ηνπ Αιή Παζά, Αζήλα, Σππνγξαθείν
ηέθλ. Αλδ. Κνξνκειά, 1862.
Μπζηζηφξεκα ηνπ Κσλζηαληίλνπ Ράκθνπ (1776-1871), πεδνγξάθνπ, δνθηκηνγξάθνπ θαη κεηαθξαζηή
κε έληνλε πνιηηηθή δξάζε.56 ΢ηηο ζειίδεο ηνπ παξνπζηάδνληαη κε έληνλε αιεζνθάλεηα δχν κήλεο
(Γεθέκβξηνο 1821 – Ηαλνπάξηνο 1822) απφ ηε δσή ηνπ Αιή Παζά ζην παιάηη ηνπ ζηα Γηάλλελα. Ο
Ράκθνο θαηαθέξλεη λα απνδψζεη έλα ςπρνγξάθεκα, ηφζν ηνπ Οζσκαλνχ εγέηε, φζν θαη ησλ απιηθψλ
ηνπ (Αιέμηνο Ννχηζνο, Αζαλάζηνο Βάγηαο θ.ά.). Παξνπζηάδεη ηηο ςπρνινγηθέο κεηαπηψζεηο θαη ηα
ζπλαηζζήκαηα ηνπ Αιή Παζά, πεξηνξίδνληαο ζην ειάρηζην ηηο εμσηεξηθέο πεξηγξαθέο.57
Απφζπαζκα ηνπ έξγνπ ππάξρεη ζηελ Πχιε γηα ηελ Διιεληθή Γιψζζα, ζην http://www.greek-
language.gr/greekLang/literature/anthologies/new/show.html?id=78 [10 ΢επηεκβξίνπ 2010].
6. Ο λενθώηηζηνο Οζσκαλόο θαη πεξί ηεο ειιεληθήο εζλεγεξζίαο νπηαζία απηνύ.
Γηήγεζηο, Αζήλα, Σππνγξαθείν Ν. Ρνπζνπνχινπ, Γ. ΢ηιηβξηψηνπ, 1865.
Αλαθέξεηαη πσο ε έθδνζε έγηλε βάζεη ηνπ πξσηφηππνπ θεηκέλνπ πνπ βξέζεθε ζηε Μνλή
Μπξηηψηηζζαο ζηελ Κέξθπξα.
Βηβιηνγξαθηθή Πεγή: Ζιηνχ Πνιέκε, Νº 1865.425, ζει. 120.
1866
7. Ησαλλίδεο, Πέηξνο (Ο Αγέξσρνο), Απόθξπθα ηεο Κσλζηαληηλνππόιεσο,
Μπζηζηόξεκα Πξσηόηππνλ, Αζήλα, Σππνγξαθείν Γεκεηξίνπ ΢ππξνπνχινπ, 1866.
1867
8. Πνίεκα κίαο Σνπξθνπνύιαο, Δξκνχπνιε ΢χξνπ [ρ.ε.], 1867.
Ο ηίηινο αλαγξάθεηαη ζην εμψθπιιν. ΢ηελ ζειίδα 1 αλαθέξεηαη ν ηίηινο Ζ εηο Κξήηελ απόβαζηο ηνπ
Αξρεγνύ Πεηξνπνπιάθε κεηά ησλ Αλδξείσλ Πεινπνλλεζίσλ θαηά ηνλ Γεθέκβξηνλ ηνπ 1866. ΢ην ηέινο
ηνπ έξγνπ αλαγξάθεηαη: Δηππψζε ελ Δξκνππφιεη ΢χξνπ, 1867.
Βηβιηνγξαθηθή πεγή: Ζιηνχ Πνιέκε, Νº 1867.385, ζει. 251.
9. Ράκθνο, Κσλζηαληίλνο, Ο Υαιέη Δθέληεο, Αζήλα, Σππνγξαθείν Α. Κηελά, Π.
΢νχηζα, 1867, ηφκνο πξψηνο θαη δεχηεξνο, 1868 ηφκνο ηξίηνο, 1869.
Πξφθεηηαη γηα ην έξγν ηνπ πεδνγξάθνπ, δνθηκηνγξάθνπ θαη κεηαθξαζηή Κσλζηαληίλνπ Ράκθνπ (1776-
1871). ΢ηηο ζειίδεο ηνπ παξνπζηάδεηαη κε αθεγεκαηηθφ ηξφπν ε δσή θαη ην έξγν ηνπ κηζέιιελα
Οζσκαλνχ ζνπιάλνπ Μαρκνχη Υαιέη Δθέληε. Ο ίδηνο, πξνεξρφκελνο απφ θησρηθή θαη ηαπεηλή
νηθνγέλεηα, θαηφξζσζε κε δνινπινθίεο θαη δηάθνξεο παλνπξγίεο λα θαηαθηήζεη, ηε κία κεηά ηελ άιιε,
ζέζεηο εμνπζίαο ζηελ Οζσκαληθή απηνθξαηνξία. Λφγσ φκσο ηεο θαηξνζθνπηθήο θαη ηδηνηεινχο
ζπκπεξηθνξάο ηνπ, απνθεθαιίζηεθε απφ νξγηζκέλνπο Γελίηζαξνπο ην 1822. ΋πσο ραξαθηεξηζηηθά
αλαθέξεη ν Απφζηνινο ΢αρίλεο, ην αίκα ξέεη άθζνλν ζηηο ζειίδεο ηνπ έξγνπ. Πνιχλεθξεο κάρεο,
ζθαγέο, ππξθαγηέο θαη θαηαζηξνθέο παξνπζηάδνληαη κε δσεξφηεηα θαη απνηεινχλ ηηο πξνζπάζεηεο ηνπ
΢νπιηάλνπ λα πεξηνξίζεη ηε δχλακε ησλ Γελίηζαξσλ.58
55
Εέηα Γθφηζε, «Ζ Μπζηζηνξία ησλ “Απνθξχθσλ”, ΢πκβνιή ζηελ πεξηγξαθή ηνπ είδνπο», Από ηνλ
Λέαλδξν ζηνλ Λνπθή Λάξα: Μειέηεο γηα ηελ πεδνγξαθία ηεο πεξηόδνπ 1830-1880, Νάζνο Βαγελάο,
(επηκ.), Ζξάθιεην, Παλεπηζηεκηαθέο Δθδφζεηο Κξήηεο, 1997, ζει. 166.
56
«Ράκθνο Κσλζηαληίλνο», Αξρείν Διιήλσλ Λνγνηερλώλ, ζην
http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=461&t=551 [10 ΢επηεκβξίνπ 2010].
57
Απφζηνινο ΢αρίλεο, Σν Νενειιεληθό Μπζηζηόξεκα, Αζήλα, Δθδφζεηο Γαιαμία, 1969, ζει. 75-78.
58
Απφζηνινο ΢αρίλεο, Σν Νενειιεληθό Μπζηζηόξεκα, φ.π., ζει. 80.
19
Αλαηππψζεθε ην 1872. Βιέπε Πξσηφηππα ειιεληθά έξγα ζε απηνηειείο εθδφζεηο, 1872, 11.
1969
10. ΢ακαξηζίδεο, Υξηζηφθνξνο, Απόθξπθα Κσλζηαληηλνππόιεσο, Μπζηζηόξεκα
Πξσηόηππνλ, κέξνο πξψην, ηφκνο πξψηνο, δεχηεξνο, ηξίηνο, Κσλζηαληηλνχπνιε,
Σππνγξαθεία Ηl Cνmmerciν Οrientale (πξψηνο ηφκνο), L‟Οmnipus (δεχηεξνο θαη
ηξίηνο ηφκνο), 1869.
Δθηελέο έξγν πνπ αλήθεη ζηελ θαηεγνξία ησλ ιεγφκελσλ απφθξπθσλ κπζηζηνξεκάησλ, 59 ηδηαίηεξα
δηαδεδνκέλσλ ζην επξσπατθφ αλαγλσζηηθφ θνηλφ απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1830.60 ΢πγγξαθέαο
ηνπ είλαη ν πεδνγξάθνο, δεκνζηνγξάθνο θαη εθπαηδεπηηθφο, Υξηζηφθνξνο ΢ακαξηδίδεο (1843-1900).61
Ο ηίηινο ηνπ έξγνπ είλαη ελδεηθηηθφο ηεο ζεκαηνινγίαο ηνπ. Πεξηέρεη ζθελέο απφ ηελ θαζεκεξηλή δσή
ηεο νζσκαληθήο κεγαινχπνιεο, πξνζπαζψληαο λα απνδψζεη πηζηά ηελ κηθξνγξαθία ηεο
πνιππνιηηηζκηθήο δνκήο ηεο, θαηαγξάθνληαο, ηφζν ηελ αζιηφηεηα, φζν θαη ηελ γνεηεία ηεο. Ζ δξάζε
ηνπνζεηείηαη ρξνληθά πξηλ απφ ηηο εμσξατζηηθέο επεκβάζεηο ησλ Αβδνχι Αδίδ (1861-1876) θαη
Κεβίδνπ Ηζκαήι (1863-1879), φηαλ ε αξρηηεθηνληθή ηεο πφιεο είλαη ιαβπξηλζψδεο, απνπλένληαο κηα
κπζηεξηαθή αίζζεζε.62 ΢χκθσλα κε ηνλ Tonnet, ην κπζηζηφξεκα απνηππψλεη κε εθπιεθηηθή αθξίβεηα
θαη ιεπηνκέξεηα ηελ ηνπνγξαθία ηεο πφιεο.63 Σα πξφζσπα πνπ πξσηαγσληζηνχλ είλαη θπξίσο Έιιελεο,
ελψ ζπαλίδεη ε ηνπξθηθή παξνπζία. ΋ηαλ φκσο γίλεηαη, παξνπζηάδεηαη πάληνηε κε ζεηηθέο
απνρξψζεηο.64 Σν κπζηζηφξεκα γξάθηεθε έρνληαο σο πξφηππν ην έξγν ηνπ Eugène Sue Les Mystères de
Paris (1842-1843) πνπ είρε ήδε κεηαθξαζηεί ζηα ειιεληθά ην 1845, αιιά θαη ην έξγν Les Mystères de
Londres ηνπ Paul Feval.65 Απηφ καξηπξά, ηφζν ε νκνηφηεηα ζηνλ ηίηιν, φζν θαη ζην πεξηερφκελν (ηα
θαθψο θείκελα ηεο δσήο ζε κηα κεγαινχπνιε).
1872
11. Ράκθνο, Κσλζηαληίλνο, Ο Υαιέη Δθέληεο, ηφκνο πξψηνο, δεχηεξνο, ηξίηνο, Αζήλα,
Σππνγξαθείν Α. Κηελά, Π. ΢νχηζα, 1872.
Πξφθεηηαη γηα αλαηχπσζε ηεο έθδνζεο ηνπ 1867. Βιέπε Πξσηφηππα ειιεληθά έξγα ζε απηνηειείο
εθδφζεηο, 1867, 9.
1873
12. Οζσκαλόο ν λενθώηηζηνο θαη ε πεξί ειιεληθήο εζλεγεξζίαο νπηαζία απηνύ, [ρ.η.],
[ρ.ε.], 1873.
59
Εέηα Γθφηζε, «Ζ Μπζηζηνξία ησλ “Απνθξχθσλ”, ΢πκβνιή ζηελ πεξηγξαθή ηνπ είδνπο», φ.π., ζει.
155.
60
«Απφθξπθν κπζηζηφξεκα», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη,
φ.π.,, ζει. 145.
61
«΢ακαξηδίδεο, Υξηζηφθνξνο», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη,
φ.π.,, ζει. 1968-1969.
62
Εέηα Γθφηζε, «Ζ Μπζηζηνξία ησλ “Απνθξχθσλ”, ΢πκβνιή ζηελ πεξηγξαθή ηνπ είδνπο», φ.π., ζει.
155, 167.
63
Henri Tonnet, «Ο ρψξνο θαη ε ζεκαζία ηνπ ζηα Απφθξπθα ηεο Κσλζηαληηλνππφιεσο ηνπ
Υξηζηφθνξνπ ΢ακαξηδίδε (1868)», Από ηνλ Λέαλδξν ζηνλ Λνπθή Λάξα: Μειέηεο γηα ηελ πεδνγξαθία
ηεο πεξηόδνπ 1830-1880, φ.π., ζει. 173.
64
Υξηζηφθνξνπ ΢ακαξηδίδε (1868)», φ.π., ζει. 173-174.
65
Υξηζηφθνξνπ ΢ακαξηδίδε (1868)», φ.π., ζει. 169-170.
20
Αλαηχπσζε ηεο έθδνζεο ηνπ 1865.
Βιέπε Πξσηφηππα ειιεληθά έξγα ζε απηνηειείο εθδφζεηο, 6 (1865).
13. ΢θνξδίιεο, ΢ππξίδσλ (Κεθαιιήλ), Ζ πηώζηο ηεο Σνπξθίαο θαη ε δηαζήθε ηνπ
Μσάκεζ εηο πεδόλ θαη πνίεζηλ, Λεπθάδα, Σππνγξαθείν «Ζ ΢απθψ», 1873.
1875
14. Μεραλίδνπ, Μαξία Π., Σα Φάζκαηα ηεο Αηγύπηνπ, Γηεγήκαηα πξσηόηππα, ΢εηξά
πξψηε, Αζήλα, Σππνγξαθείν Θ. Παπαιεμαλδξή, 1875.
΢πιινγή δηεγεκάησλ ηεο Αιεμαλδξηλήο πεδνγξάθνπ Μαξίαο Μεραλίδνπ, ε νπνία θαηαπηάζηεθε ζηελ
εξγνγξαθία ηεο κε ζέκαηα ηνπ ειιεληζκνχ ηεο Αηγχπηνπ θαη ηεο Σνπξθίαο, θαζψο θαη κε ζέκαηα ηνπ
ηζιακηθνχ ηξφπνπ δσήο.66
1876
Βνπθνπξέζηη, Σππνγξαθείν «Ο Παξλαζζφο», 1876.
Βιέπε Πξσηφηππα ειιεληθά έξγα ζε απηνηειείο εθδφζεηο, 1862, 4.
1877
16. Ράκθνο, Κσλζηαληίλνο, Αη Σειεπηαίαη Ζκέξαη ηνπ Αιή Παζά, Αζήλα,
Σππνγξαθείν «Ο ΋ιπκπνο», 1877.
1878
17. Ράκθνο, Κσλζηαληίλνο, Ο Υαιέη Δθέληεο, ηφκνο πξψηνο, Αζήλα, Σππνγξαθείν «Ο
Λφγηνο Δξκήο», 1878.
Σφκνο δεχηεξνο, ηξίηνο, 1879.
Πξφθεηηαη γηα αλαηχπσζε ηεο έθδνζεο ηνπ 1867. Βιέπε Πξσηφηππα ειιεληθά έξγα ζε απηνηειείο
εθδφζεηο, 1867, 9.
1880
18. Μεραλίδνπ, Μαξία Π., Σα Φάζκαηα ηεο Αηγύπηνπ, Γηεγήκαηα πξσηόηππα, ΢εηξά
δεχηεξε, Αζήλα, Σππνγξαθείν Ξελνθψληνο Ν. ΢άιηε, 1880.
Ζ πξψηε ζεηξά εθδφζεθε ην 1875.
1883
66
«Μεραλίδνπ, Μαξία», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π., ζει.
1428, βι. θαη ΢νθία Νηελίζε, «Μεραλίδνπ Μαξία», Ζ Παιαηόηεξε πεδνγξαθία καο, Από ηηο Αξρέο σο
ηνλ Πξώην Παγθόζκην Πόιεκν, φ.π., ηφκνο Δ΄, ζει. 240-277.
21
19. ΢ακαξηζίδεο, Υξηζηφθνξνο, Απόθξπθα Κσλζηαληηλνππόιεσο, Μπζηζηόξεκα
Πξσηόηππνλ, Μέξνο πξψην, δεχηεξν, Αζήλα, [ρ.ε.], 1883.
Αλαηχπσζε ηεο έθδνζεο ηνπ 1869 ζηελ Αζήλα.
1885
20. Κπξηαθίδεο, Δπακεηλψλδαο Κ., Έζηκα Κσλζηαληηλνππόιεσο. Διπηλίθε.
Πξσηόηππνο θνηλσληθή κπζηζηνξία, Κσλζηαληηλνχπνιε, Σππνγξαθείν ΢. Η. Βνπηπξά,
1885.
Αλαθέξεηαη πσο δεκνζηεχηεθε ζε επηθπιιίδα ηνπ Νενιόγνπ.
1885.
Αλαηχπσζε ηεο πξψηεο έθδνζεο ηνπ 1885.
1885.
Αλαηχπσζε ηεο πξψηεο έθδνζεο ηνπ 1885.
1886
Κάηξν, Σππνγξαθείν Γ. Γ. Μαδαξάθε θαη ΢αο, 1886.
24. Ράκθνο, Κσλζηαληίλνο, Αη Σειεπηαίαη Ζκέξαη ηνπ Αιή Παζά, Αζήλα,
Σππνγξαθείν Γ. Φέμε, 1886.
Αλαηχπσζε ηεο έθδνζεο ηνπ 1862
1887
Πξσηόηππνο θνηλσληθή κπζηζηνξία, Αζήλα, εθδφηεο Ζιίαο Ν. Γακηαλφο, Παλαγ.
Φσηφπνπινο, 1887.
ηφκνο πξψηνο, δεχηεξνο, Αζήλα, εθδφηεο Ν. Μηραιφπνπινο, 1887.
Γίηνκε επαλέθδνζε ηεο έθδνζεο ηνπ 1862.
22
Πεξηιακβάλεη θαη ην έξγν Ζ θαηαζηξνθή ησλ Γελληηζάξσλ.
1888
27. Γνπζζφπνπινο, Κσλζηαληίλνο Γ., Σα Γξάκαηα ηεο Κσλζηαληηλνππόιεσο.
Πξσηόηππνλ Μπζηζηόξεκα, ηφκνο πξψηνο, ηξίηνο, ηέηαξηνο, Αζήλα, [ρ.ε.], 1888.
Αγλνείηαη ν δεχηεξνο ηφκνο.
28. Μεραλίδνπ, Μαξία Π., Ζ σξαία νζσκαλίο, Αλαηνιηθόλ πξσηόηππνλ δηήγεκα,
Αζήλα, Σππνγξαθείν Α. Κνιιαξάθε, Ν. Σξηαληαθχιινπ, 1888.
΢χκθσλα κε ηελ ΢νθία Νηελίζε, ε Αηγππηηψηηζζα ζπγγξαθέαο, Μαξία Μεραλίδνπ εκπλεχζηεθε απφ
ηελ πξφζθαηε κεηάθξαζε ηνπ Κνξαλίνπ απφ ηνλ Γεξάζηκν Η. Πεληάθε γηα ηε δεκηνπξγία ηεο
ζπγθεθξηκέλεο λνπβέιαο. Ζ ππφζεζε δηαδξακαηίδεηαη ζην Κάηξν, ζην πεξηβάιινλ ηεο θνηλσλίαο ησλ
πινχζησλ Μσακεζαλψλ. Αθνξά ηελ πξνζπάζεηα ηεο Δκηλέ λα παληξεπηεί ηνλ αγαπεκέλν ηεο
Μαρκνχη, αθνχ ηνλ ρσξίζεη απφ ηελ εξσκέλε ηνπ, Υάθηδα. Οπζηαζηηθά πξφθεηηαη γηα έλα απφζπαζκα
απφ ην Κνξάλη, πξνζαξκνζκέλν ψζηε λα ζπκίδεη πεξηζζφηεξν ζεαηξηθφ έξγν, παξά λνπβέια.67
29. Ράκθνο, Κσλζηαληίλνο, Αη Σειεπηαίαη Ζκέξαη ηνπ Αιή Παζά, Αζήλα, Δθδφηεο Ν.
Μηραιφπνπινο, 1888.
1889
30. Καηξάο, Φψηηνο, Απόθξπθα ΢κύξλεο Ο ΢παλόο. Δλ νηο ζαηηξίδνληαη ήζε θαη έζηκα
ηεο Δπνρήο, Αζήλα, [ρ.ε.], 1889.
31. Λνξάλδξνο, Δκκαλνπήι, Οη ιηκνθνληόξνη ηεο ΢κύξλεο, Κσκσδία εηο πξάμηλ κίαλ
κεη’ αζκάησλ, Αζήλα, [ρ.ε.], 1889.
1891
32. ΢ακαξηζίδεο, Υξηζηφθνξνο, Απόθξπθα Κσλζηαληηλνππόιεσο ήηνη ΢θελαί ελ
Κσλζηαληηλνππόιεη, Αζήλα, Μπζηζηνξηθή Βηβιηνζήθε, 1891.
1892
Αζήλα, εθδφηεο Αλαζηάζηνο Γ. Φέμεο, 1892.
34. [Παρηίθνο, Γεψξγηνο], Μηθξαζηαηηθόο Ύκλνο, Αζήλα, [ρ.ε.], 1892.
΢ηνλ ππφηηηιν: «Άζκα δίθσλνλ γεγξακκέλνλ δηά ηεο ζεκεηνγξαθίαο ηεο εθθιεζηαζηηθήο θαη
67
΢νθία Νηελίζε, «Μαξία Π. Μεραλίδνπ», Ζ Παιαηόηεξε Πεδνγξαθία καο, φ.π., ηφκνο Δ΄, ζει. 249-
250.
23
επξσπατθήο κνπζηθήο». Αλήθεη ζηνλ Γεψξγην Παρηίθν (1869-1916), κνπζνπξγφ κε πνιιέο δηαθξίζεηο
θαη πινχζην θνηλσληθφ έξγν αλαθνξηθά κε ηνλ ειιεληζκφ ηεο Μηθξάο Αζίαο, ιφγσ ηεο κηθξαζηαηηθήο
θαηαγσγήο ηνπ.68
35. Πέηξνπ, Γεκήηξηνο, Ζ θόξε ηνπ Βνζπόξνπ, Κσλζηαληηλνχπνιε, [ρ.ε.], 1892.
Αλαθέξεηαη ζηνλ ππφηηηιν πσο είλαη «Πνίεκα ζηηρνπξγεζέλ ππφ ηνπ απηνδηδάθηνπ Λεζβίνπ πνηεηνχ
Γεκεηξίνπ Πέηξνπ (ηνπ εθ ΢θνπέινπ ηεο Γέξαο)».
36. Ράκθνο, Κσλζηαληίλνο, Αη Σειεπηαίαη Ζκέξαη ηνπ Αιή Παζά, Αζήλα, [ρ.ε.], 1892.
Αλαθέξεηαη ζηνλ ππφηηηιν: «αλάγλσζκα δηά ηνλ ιαφλ».
1893
37. Γηαλλφπνπινο, Μάξθνο Γεψξγηνο Α., Αλακλήζεηο Κσλζηαληηλνππόιεσο, Αζήλα,
Σππνγξαθείν Γεσξγίνπ ΢. ΢ηαπξηαλνχ, 1893.
38. Γ. Κ., Μία λπμ ελ Κσλζηαληηλνππόιεη ή αη ζθνηεηλόηεξαη θαη κειαλόηεξαη ζειίδεο
ηνπ ΗΘ΄ αηώλνο δηα ηελ Αλαηνιήλ. Έξγνλ πξσηόηππνλ, Αζήλα, [ρ.ε.], 1893.
Βηβιηνγξαθηθή πεγή: Ζιηνχ Πνιέκε, Ζιεθηξνληθφο θαηάινγνο.
39. Μειέθ Υαλνύκ ΢ύδπγνο Κηπξηζιί-Μερκέη-Παζά. Σξηάληα ρξόληα εηο ην ραξέκη ή Ζ
δσή ησλ γπλαηθώλ ελ Σνπξθία, Αζήλα, ηφκνο πξψηνο, δεχηεξνο, Σππνγξαθείν
Αξγχξηνπ Γξαθφπνπινπ, 1893.
Βηβιηνγξαθηθή Πεγή: Ζιηνχ Πνιέκε, Νº 1893.563, 1893.564, ζει. 2754.
40. Μνπηεβειιήο, Δκκαλνπήι, ΢εηξά Σνπξθηθώλ Αλαγλσζκάησλ. Ζζηθά, Δπηζηνιαί,
Τγηεηλή, Φπζηθή Ηζηνξία, Κσλζηαληηλνχπνιε, Βηβιηνπσιείν Αδειθψλ Γεπάζηα, 1892.
Αλαθέξεηαη πσο ν ζπγγξαθέαο ήηαλ δάζθαινο ηεο ηνπξθηθήο γιψζζαο.
1897
41. Ράκθνο, Κσλζηαληίλνο, Αη Σειεπηαίαη Ζκέξαη ηνπ Αιή Παζά, Αζήλα, εθδφηεο
Ησάλλεο Νηθνιαΐδεο, 1897.
Αλαθέξεηαη: «αλάγλσζκα δηά ηνλ ιαφλ κεη‟ εηθφλσλ».
1899
42. Μεηαμάο, Κσλζηαληίλνο Υ. (Βνζπνξίηεο), ΢θελαί ηεο εξήκνπ. Ήζε Βεδνπΐλσλ,
Αζήλα, Δθδφηεο Β. Γαβξηειίδεο, 1899.
Έξγν ηνπ Κσλζηαληίλνπ Μεηαμά Βνζπνξίηε (1858-1908). Πξνινγίδεηαη απφ ηνλ Δκκαλνπήι Ρνΐδε, ν
νπνίνο ην επαηλεί γηα ηελ πξσηνηππία ηνπ ζέκαηνο (ήζε θαη έζηκα ηεο δσήο ησλ Βεδνπίλσλ).
68
«Παρηίθνο, Γεψξγηνο», ζην http://asiaminor.ehw.gr/Forms/fLemmaBody.aspx?lemmaid=5744 [11
΢επηεκβξίνπ 2010].
24
1900
43. Σδαλλφηεο, ΢ππξίδσλ, ΢θελαί ηνπ ελ Κσλζηαληηλνππόιεη βίνπ Α. Ζ νξθαλή ηνπ
Μαθξνρσξίνπ. Πξσηόηππνλ θνηλσληθόλ κπζηζηόξεκα, Κσλζηαληηλνχπνιε, εθδφηεο
Λεσλίδαο Κειδαλίδεο, 1900.
Ατρολοιόγεηα έργα
44. ΢ακαξηδίδεο, Υξηζηφθνξνο, Απόθξπθα Κσλζηαληηλνππόιεσο, Αζήλα, εθδφηεο
Αληψληνο Ν. ΢αξαβάλνο, [ρ.ρ.].
45. Ράκθνο, Κσλζηαληίλνο, Αη Σειεπηαίαη Ζκέξαη ηνπ Αιή Παζά, Αζήλα, Δθδφηεο Μ.
Η. ΢αιίβεξνο, [ρ.ρ].
β. Σε περηοδηθά
1851
1. Ακπέξνο, Η. Η., «Αιεμάλδξεηα: ραξαθηήξ ειιεληθφο ηεο αξραίαο πφιεσο - ε
λεσηέξα πφιηο», Παλδώξα, η. 32 (07/1851), ζει. 765-772, 33 (08/1851), ζει. 789-
794, 34 (08/1851), ζει. 811-813.
2. Ραγθαβήο, Α. Ρ., Βπδάληηνο, ΢. Γ., Κ. Π., «Κσλζηαληηλνχπνιηο: Κεξάηεηνο
θφιπνο, ήζε Σνπξθεζζψλ, Όπη.», Παλδώξα, η. 19 (01/1851), ζει. 437-446.
Γηήγεκα γξακκέλν απφ δχν γλσζηνχο ινγίνπο ηεο επνρήο, ηνλ Αιέμαλδξν Ρίδν Ραγθαβή (1809-1892),
ξνκαληηθφ πνηεηή θαη πεδνγξάθν θαη ηνλ ιφγην θαη ιεμηθνγξάθν ΢θαξιάην Γ. Βπδάληην (1798-
1878).69 Ο ηειεπηαίνο έγξαςε ελδηαθέξνπζεο κειέηεο γηα ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε κε πεξηερφκελν
ηνπνγξαθηθφ, αξραηνινγηθφ θαη ηζηνξηθφ. 70
1855
3. «Ο θαδήο ηεο Δκέζεο», Παλδώξα, η. 116 (01/1855), ζει. 466-469.
1856
4. «Οη Βαραβίηαη (Ηζηνξηθφλ δηήγεκα): γέλλεζηο, φξθνο, αξραί-έζηκα-πξάμεηο»,
69
Λίηζα Υαηδνπνχινπ, «Αιέμαλδξνο Ρίδνο Ραγθαβήο», Ζ Παιαηόηεξε Πεδνγξαθία καο, φ.π., η. Γ΄,
ζει. 8-33, βι. θαη «Ραγθαβήο, Αιέμαλδξνο Ρίδνο», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα,
70
«Βπδάληηνο, ΢θαξιάηνο Γ.», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη,
φ.π., ζει. 339.
25
Θειμηλόε, η. 6 (1856), ζει. 189-192, 7 (1856), ζει. 200-205.
5. «Οη γάκνη ελ Νπβία», Θειμηλόε, η. 8 (1856), ζει. 243-247.
6. «Ρακαδάληνλ. Καξαγθηψδεο. Καδίξ-Γθεδεζή. Βατξάκηνλ», Θειμηλόε, η. 22 (1856),
ζει. 467-473, 24 (1856), ζει. 553-564.
7. «Σν ζπλαμάξηνλ ηνπ βαζηιέσο Ναρνχρα», Παλδώξα, η. 145 (04/1856), ζει. 20-23,
146 (04/1856), ζει. 40-41.
Πεξηιακβάλεηαη ζηε ζηήιε «Αλαηνιηθή Φηινινγία».
1857
8. «Ο Βαζηιεχο ησλ Κάθξσλ θαη ν Γάιινο πεξηεγεηήο», Παλδώξα, η. 185 (12/1857),
ζει. 399-402.
1858
9. «Οη Άγγινη ελ Ηλδία», Παλδώξα, η. 199 (07/1858), ζει. 167-171.
10. «Ο θφιπνο ηεο ΢κχξλεο», Φηιόθαινο ΢κπξλαίνο, η. 15 (08/1858), ζει. 194.
Πνίεκα.
1859
11. «Οιίγα ηηλά πεξί Κίλαο», Παλδώξα, η. 221 (06/1859), ζει. 117-119.
12. «Ο ΢νθφο Οπιεκάο ηεο ΢κχξλεο», Φηιόθαινο ΢κπξλαίνο, η. 3 (02/1859), ζει. 37.
1860
13. Καιχβαο, ΢., «Αηγππηηαθά», Φηιόθαινο ΢κπξλαίνο, η. 5 (06/1860), ζει. 69-73, 6
(06/1860), ζει. 86-91.
14. «΋ςεηο ησλ Ηλδηψλ», Παλδώξα, η. 237 (02/1860), ζει. 499-503.
15. «Σν ελ Αηγχπησ παξάζπξφλ κνπ», Φηιόθαινο ΢κπξλαίνο, η. 2 (04/1860), ζει. 1-5.
1861
16. Γ. Μ., «Ο Υφηδαο Νάζξ-Έι-Γίλ», Παλδώξα, η. 265 (04/1861), ζει. 12-14.
1863
17. Μαξνχηδε, Αηκηιία, «Πεξί ησλ θαηά ηελ ΢πξίαλ ηειεηψλ ηνπ γάκνπ», Παλδώξα,
η. 314 (04/1863), ζει. 33-34, 317 (06/ 1863), ζει. 122-124.
1864
18. Βπδάληηνο, Αι. ΢., «Έξσο ΢νπιηάλαο», Υξπζαιιίο, η. 34 (05/1864), ζει. 300-305.
Πνίεκα ηνπ ινγίνπ θαη ιεμηθνγξάθνπ ΢θαξιάηνπ Γ. Βπδάληηνπ (1798-1878).
1865
19. Γεσξγαληφπνπινο, Η. Π., «Ζ παλήγπξηο ηνπ ΢έηη-ει-Μπέηεβε ελ Σάληα ηεο
Αηγχπηνπ», Υξπζαιιίο, η. 70 (11/1865), ζει. 668-671.
1866
26
20. «Γεκνηηθφλ άζκα: Ο ΢ηέξγηνο ν ΢αινληθηφο θαη ν Αιή Παζζάο», Υξπζαιιίο, η. 75
(02/1866), ζει. 70-71.
21. ΢., «΢κχξλεο αλακλήζεηο», Υξπζαιιίο, η. 76 (02/1866), ζει. 83-87, 77 (03/1866),
ζει. 106-109, 78 (03/1866), ζει. 121-127.
1867
22. «Δνξηαί ηλδηθαί», Παλδώξα, η. 419 (09/1867), ζει. 220-222.
1869
23. Γε Κηγάιιαο, Η., «΢χκκηθηα: Ο Καιίθεο Αι-Μαλδψξ θαη ην πέδηινλ», Αηηηθόλ
Ζκεξνιόγηνλ, η. 3 (1869), ζει. 327.
Έξγν ηνπ θφκε Ησζήθ Γε Κηγάιια (De Cigalla, 1812-1866).
24. Γε Κηγάιιαο, Η., «΢χκκηθηα: Ο Καιίθεο Αξψλ θαη ν θηιφζνθνο Μαιέρ», Αηηηθόλ
25. Γε Κηγάιιαο, Η., «΢χκκηθηα: ΢πκβνπιαί ινγίνπ ηηλφο δεξβίζνπ», Αηηηθόλ
26. Καηαθνπδελφο, Αιέμαλδξνο, «Εελκειέ - Ηκίλ – αγάο», Δζληθόλ Ζκεξνιόγηνλ
Βξεηνύ, η. 9 (1869), ζει. 389-392.
Ο ζπγγξαθέαο ηνπ Γηεγήκαηνο, Αιέμαλδξνο Καηαθνπδελφο (1824-1892), ππήξμε κνπζηθνζπλζέηεο
θαη πνηεηήο, γλσζηφο θπξίσο γηα ηελ ελαζρφιεζή ηνπ κε ηελ παηδηθή πνίεζε.71
1870
27. «Ο ΢εβδαιιήο», Δζληθόλ Ζκεξνιόγηνλ Βξεηνύ, η. 10 (1870), ζει. 400-402.
1871
28. «Ο Μακκεινχθνο: έξσο πξνο θαλάξηνλ», Δζληθόλ Ζκεξνιόγηνλ Βξεηνύ, η. 11
(1871), ζει. 130-143.
1873
29. Ηεξνθιήο, «Ζ θηβσηφο ή ην ελ ΢κχξλε δπζηχρεκα», Αλαηνιηθή Δπηζεώξεζηο, η. 8
(02/1873), ζει. 191.
Πνίεκα.
1876
30. «Αη ππξθαταί ελ Κσλζηαληηλνππφιεη», Δζηία, η. 42 (1876), ζει. 666-668.
31. **, «Κεδεία Ηλδνχ βαζηιέσο», Δζηία, η. 20 (05/1876), ζει. 315-316.
71
«Καηαθνπδελφο, Αιέμαλδξνο», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη,
φ.π., ζει. 1057.
27
1877
32. ΢θπιίηζεο, Ηζίδσξνο Η., «Σν Οζσκαληθφλ Φέζη», Δζηία, η. 11 (1877), ζει. 705-
708.
Γηήγεκα ηνπ Ησάλλε Ηζηδψξνπ ΢θπιίηζε (1819-1890), ινγίνπ, δεκνζηνγξάθνπ, πνηεηή θαη δεηλνχ
κεηαθξαζηή (κλεκεηψδεο έσο ζήκεξα ζεσξείηαη ε κεηάθξαζε ησλ Αζιίσλ ηνπ V. Hugo).72
Πεξηιακβάλεηαη ζηε ζηήιε «Αλζνδέζκε».
33. ΢**, «Πεξί ηεο λνκηδνκέλεο επηδξάζεσο ηεο ζειήλεο επί ηνπ Καΐξνπ», Δζηία, η.
101 (12/1877), ζει. 776-780.
1878
34. Βαιασξίηεο, Αξηζηνηέιεο, «Υαξαθηεξηζκφο ηνπ Αιή παζζά», Δζηία, η. 120
(04/1878), ζει. 241.
Πνίεκα ηνπ δεκνηηθηζηή πνηεηή ηεο «εμσζνισκηθήο παξάδνζεο», Αξηζηνηέιε Βαιασξίηε (1824-
1879). Δλφο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο πνηεηέο ηεο κεηεπαλαζηαηηθήο Διιάδαο κε πινχζηα πνιηηηθή
δξάζε. 73
35. Βπδάληηνο, ΢. Γ., «Οη ζθχινη ηεο Κσλζηαληηλνππφιεσο», Δζηία, η. 108 (01/1878),
ζει. 62-63.
Γηήγεκα ηνπ ινγίνπ θαη ιεμηθνγξάθνπ ΢θαξιάηνπ Γ. Βπδάληηνπ (1798-1878).
36. *, «Ηκαηηζκφο Αθξηθαλήο Βαζηιίζζεο», Δζηία, η. 121 (04/1878), ζει. 268.
37. «Πσο δηεγήζε ν ραιήκ-εθέληεο ηελ ππφζεζηλ ηεο Νφξκαο, ελ είδε
παξηζηαλνκέλελ ελ ησ Θεάηξσ ηεο Κσλζηαληηλνππφιεσο», Δζηία, η. 127 (06/1878),
ζει. 366-367.
Αλαθέξεηαη πσο ην δηήγεκα πξνέξρεηαη απφ ην Οηθνγελεηαθόλ Ζκεξνιόγηνλ.
1879
38. Ν., «Αηγππηηαθαί ειεπζεξηφηεηεο», Δζηία, η. 195 (07/1879), ζει. 606-607.
39. Ξελνθάλεο, «Οη θαλλίβαινη ελ Αθξηθή», Δζηία, η. 201 (11/1879), ζει. 699-701.
1880
40. Δ*., «Σα πεπφληα ηνπ ζνπιηάλνπ Ακνπξάη», Δζηία, η. 241 (10/1880), ζει. 511.
41. Κ., «Κεδεία ελ Ηαπσλία», Δζηία, η. 241 (10/1880), ζει. 509-510.
1881
42. Α., «Ο αιέθησξ ηνπ ΢νπιηάλνπ», Δζηία, η. 291 (07/1881), ζει. 472-473.
1882
72
«΢θπιίηζεο ή ΢θπιίζζεο, Ησάλλεο Ηζίδσξνο», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα,
Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π., ζει. 2035.
73
«Βαιασξίηεο, Αξηζηνηέιεο», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη,
φ.π., ζει. 240-241.
28
43. Α..., «Γεχκα ελ Καΐξσ», Δζηία, η. 319 (02/1882), ζει. 88-90.
44. Καξνιίδεο, Η., «Χδή επραξηζηήξηνο πξνο ηελ Α. Α. Μ. ηνλ ΢νπιηάλνλ», Νενιόγνπ
Δβδνκαδηαία Δπηζεώξεζηο, η. 27 (04/1882), ζει. 420.
45. *Π., «Δηο αθξηθαλφο κνλάξρεο», Δζηία, η. 355 (10/1882), ζει. 666-667.
1983
46. Βιάρνο, Άγγεινο, «Ζ θαζνιηθή κπζηηθή δηα ζθαηξηδίσλ ςεθνθνξία ελ Αθξηθή»,
Δζηία, η. 391 (06/1883), ζει. 401-408.
Πξφθεηηαη γηα έλα αιιεγνξηθφ δηήγεκα φπνπ πξσηαγσληζηεί ην θαληαζηαθφ ζηνηρείν. Ζ δξάζε
ηνπνζεηείηαη ζην 2400 κ.Υ. ζην Μαξφθν, φπνπ νη ππνςήθηνη βνπιεπηέο, αιιά θαη νη ςεθνθφξνη δελ
απέρνπλ πνιχ απφ ηνπο αληίζηνηρνπο Έιιελεο ηνπ 19νπ αηψλα. Ζ ζάηηξα έρεη ζηφρν λα θαπηεξηάζεη ηελ
εθινγηθή πειαηεία, ηελ θαιπνλνζεία θαη ηελ εμαγνξά ςήθσλ, πνπ απνηεινχζαλ ζπλήζεηο ηαθηηθέο
ζηηο εθινγηθέο δηαδηθαζίεο ηεο επνρήο.74
Ο Άγγεινο Βιάρνο (1838-1920), δηπισκάηεο, πνιηηηθφο, δεκνζηνγξάθνο, αιιά θαη πεδνγξάθνο,
πνηεηήο θαη δεηλφο κεηαθξαζηήο κε κηα κεγάιε παξαθαηαζήθε απφ πεδνγξαθηθά θαη ζεαηξηθά έξγα,
ππήξμε κηα πνιχπιεπξε πξνζσπηθφηεηα πνπ επεξέαζε ηελ πλεπκαηηθή θαη πνιηηηθή δσή ηεο
Διιάδαο.75
1884
47. Εάλνο, Πέηξνο, «Ζ Ναζιέ Υαλνχκ», Αηηηθόλ Ζκεξνιόγηνλ, η. 18 (1884), ζει. 319-
335.
Γεκηνπξγφο ηνπ έξγνπ είλαη ν ιφγηνο θαη πνιηηηθφο Πέηξνο Εάλνο (1817-1884).
1885
48. Α*, «΢πλέληεπμηο ηνπ ΢ηάλιευ θαη Βξάηζα ελ Αθξηθή», Δζηία, η. 520 (12/1885),
ζει. 848-849.
49. Αηηηθφο, «Οη Σνχξθνη θηιάξραηνη», Δβδνκάο, η. 68 (06/1885), ζει. 278-280.
50. «Αθξηθαλή βαζίιηζζα», Δβδνκάο, η. 91 (11/1885), ζει. 563.
51. «Αθξηθαληθαί θηινθξνλήζεηο», Δβδνκάο, η. 91 (11/1885), ζει. 564.
Δπζπκνγξάθεκα πνπ πεξηιακβάλεηαη ζηε ζηήιε «Απαληήζεηο άλεπ εξσηήζεσλ».
52. Γακβέξγεο, Ησάλλεο Μ., «Αλάκλεζηο ΢κχξλεο», Δβδνκάο, η. 56 (03/1885), ζει.
143-154.
Γηήγεκα ηνπ Ησάλλε Μ. Γακβέξγε (1862-1938), πεδνγξάθνπ, λνκηθνχ θαη δεκνζηνγξάθνπ κε κηα
εξγνγξαθία πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ έληνλν ιπξηζκφ θαη αξραΐδνπζα γιψζζα.76
53. Θσκάο, Π., «Γξάκα ηνπ λένπ αλαηνιηθνχ βίνπ», Δζηία, η. 473 (01/1885), ζει. 67-
74
Γεσξγία Γθφηζε, «Άγγεινο Βιάρνο», Ζ Παιαηόηεξε Πεδνγξαθία καο, φ.π., ηφκνο Δ΄, ζει. 203.
75
«Βιάρνο, Άγγεινο», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π., ζει.
310-311.
76
«Γακβέξγεο, Ησάλλεο Μ.», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π.,
ζει. 452-454.
29
73.
54. «Ο εκίξεο Σνπξαράλ», Δβδνκάο, η. 66 (06/1885), ζει. 264.
55. «Οη ζεηζκνί παξά ηνπο Αζηαλνχο», Δβδνκάο, η. 90 (11/1885), ζει. 552.
56. Παξάζρνο, Α., «Δθηαθή: ν Γεξβίζεο ησλ Αζελψλ», Δζηία, η. 470 (01/1885), ζει.
4-8.
Πνίεκα ηνπ Αρηιιέα Παξάζρνπ (1838-1895), δεκνθηινχο πνηεηή ηεο Παιηάο Αζελατθήο ΢ρνιήο θαη
κηαο απφ ηηο εμέρνπζεο κνξθέο ηνπ αζελατθνχ ξνκαληηζκνχ.77
57. «Πνηάλ ηδέαλ έρνπζηλ νη ηζαγελείο ηνπ Κνγθνχ πεξί αηκνπινίνπ», Δβδνκάο, η. 91
(11/1885), ζει. 564.
1886
58. «Ζ ηειεηή ηνπ Μνπραξξέκ ελ Κσλζηαληηλνππφιεη», Δζηία, η. 528 (02/1886), ζει.
91-94.
Αλαθέξεηαη πσο πξνέξρεηαη απφ ηελ Revue Scientifique.
59. Γεσξγαληφπνπινο, Η. Π., «Σν μίθνο ηνπ Φεξξηφι: επεηζφδηνλ εζηκνηππίαο ελ ηε
ηνπξθηθή απιή», Δθιεθηά Μπζηζηνξήκαηα, η. 86 (06/1886), ζει. 268, 87 (06/1886),
ζει. 274-275, 88 (06/1886), ζει. 282-283.
60. Β., «Σν πλεχκα ησλ Κηλέδσλ», Δζηία, η. 547 (06/1886), ζει. 399-400.
Γλσκηθά ζρεηηθά κε ηνλ θηλεδηθφ πνιηηηζκφ.
61. Μεηαμάο Βνζπνξίηεο, Κ. Υ., «΢θελαί ηεο εξήκνπ, Μνπβαξέθ-Αι-Υαξξάλ (Ήζε
Βεδνπΐλσλ)», Δβδνκάο, η. 136 (10/1886), ζει. 470-472, 137 (10/1886), ζει. 478-480.
Έξγν ηνπ Κσλζηαληίλνπ Μεηαμά Βνζπνξίηε (1858-1908), βνηαλνιφγνπ, γεσπφλνπ κε κεγάιν θχξνο
ζε Δπξψπε θαη Αλαηνιή, αιιά θαη δηεγεκαηνγξάθνπ.78
1887
62. Αξγπξφπνπινο, Μηραήι, «Αλαηνιηθαί ζθηαγξαθίαη: Οη έξσηεο ελ ΢κχξλε»,
Ζκεξνιόγηνλ ΢θόθνπ, η. 2 (1887), ζει. 177-185.
Ο Μηραήι Αξγπξφπνπινο (1862-1943), πέξαλ ηεο πνιηηηθήο ηνπ ζηαδηνδξνκίαο ζε ΢κχξλε θαη Αζήλα,
ππήξμε έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθνχο Έιιελεο ζνλεηνγξάθνπο, κε γλσζηφηεξε ηε ζπιινγή Σξαγνύδηα
ηεο Αλαηνιήο (1930). Ζ ζεκαηνινγία ηεο πνίεζήο ηνπ θηλείηαη γχξσ απφ ηελ εηθφλα ηεο ΢κχξλεο σο
77
«Παξάζρνο, Αρηιιέαο», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π.,
ζει. 1732-1733.
78
«Μεηαμάο-Βνζπνξίηεο, Κσλζηαληίλνο», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα,
30
ηφπνπ ηδηαίηεξα εηδπιιηαθνχ θαη εξσηηθνχ.79
63. Αξγπξφπνπινο, Μηραήι, «Αλαηνιηθαί ζθηαγξαθίαη: Ζ ΢κπξλεά», Δβδνκάο, η. 15
(05/1887), ζει. 2-3.
Γηήγεκα ηνπ ΢κπξλαίνπ πνιηηηθνχ θαη ζνλεηνγξάθνπ Μηραήι Αξγπξφπνπινπ (1862-1943).
64. Αξγπξφπνπινο, Μηραήι, «΢νπιηάλνη», Δβδνκάο, η. 37 (10/1887), ζει. 4.
Πνίεκα ηνπ ιπξηθνχ πνηεηή θαη πνιηηηθνχ Μηραήι Αξγπξφπνπινπ (1862-1943).
65. Αξγπξφπνπινο, Μηραήι, «Ζ Σνπξθάιαηο», Δβδνκάο, η. 39 (10/1887), ζει. 4.
66. Π. ΢., «Πσο είδε ηνλ ΢νπιηάλνλ», Δβδνκάο, η. 38 (10/1887), ζει. 4.
1888
67. Αξγπξφπνπινο, Μηραήι, «Σξαγνχδηα ηεο Αλαηνιήο: Ζ αγάπε», Δβδνκάο, η. 9
(02/1888), ζει. 9.
Αλαθέξεηαη ζε παξέλζεζε «Καηά ηνλ ΢ααδή».
68. Αξγπξφπνπινο, Μηραήι, «΢ηίρνη», Δβδνκάο, η. 15 (04/1888), ζει. 15.
Αλαθέξεηαη ζε παξέλζεζε «Καηά ηνλ ΢ααδή».
69. Γακβέξγεο, Ησάλλεο Μ., «Δζπεξηλαί Γηεγήζεηο: Ο γέξσ-Μπξαΐκεο», Δβδνκάο, η.
16 (04/1888), ζει. 16-17.
70. Γακβέξγεο, Ησάλλεο Μ., «Δζπεξηλαί Γηεγήζεηο: Μερκέη-Μαλνπήι», Δβδνκάο, η.
17 (04/1888), ζει. 17-18.
71. Ραγθαβήο, Α. Ρ., «Δθδξνκή εηο Αίγππηνλ», Δζηία, η. 657 (07/1888), ζει. 481-485,
659 (08/1888), ζει. 513-517, 661 (08/1888), ζει. 547-551, 664 (09/1888), ζει. 596-
601.
Γηήγεκα ηνπ Αιέμαλδξνπ Ρίδνπ Ραγθαβή (1809-1892).
72. Κ., «Κηλέδηθνλ κειφδξακα», Δζηία, η. 666 (10/1888), ζει. 636-637.
73. «Σν ζεζαπξνθπιάθεηνλ ησλ ΢νπιηάλσλ», Δβδνκάο, η. 40 (10/1888), ζει. 40-48.
1889
74. Βαιαβάλεο, Ησαθείκ, «Ζ Πεκπέ – Υαλνχκ», Δθιεθηά Μπζηζηνξήκαηα, η. 335
(01/1889), ζει. 159-160.
Γηήγεκα ηνπ Μηθξαζηάηε εθπαηδεπηηθνχ Ησαθείκ Βαιαβάλε (1858-1921), ν νπνίνο εμέδσζε
αλζνινγίεο θαη κειέηεο πνπ αθνξνχλ ηελ ιατθή θπξίσο ινγνηερλία ησλ Διιήλσλ ηεο Μηθξάο Αζίαο. 80
79
«Αξγπξφπνπινο, Μηραήι», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π.,
ζει. 175.
80
«Βαιαβάλεο, Ησαθείκ», Δγθπθινπαίδεηα Μείδνλνο Διιεληζκνύ, ζην
http://www.ehw.gr/asiaminor/Forms/fLemmaBody.aspx?lemmaid=3885 [15 ΢επηεκβξίνπ 2010].
31
75. «Ζκεξνιφγηνλ ηνπ Αξρεγνχ Κξηεδή: Σν εκπφξηνλ ηεο Μηθξάο Αζίαο», Δβδνκάο,
η. 24 (06/1889), ζει. 3-5.
76. Βαιαβάλεο, Ησαθείκ, «Αιεζέο δξάκα ελ Μηθξά Αζία», Δθιεθηά Μπζηζηνξήκαηα,
η. 410 (09/1889), ζει. 767-768, 411 (10/1889), ζει. 777-779, 412 (10/1889), ζει.
786, 413 (10/1889), ζει. 794, 414 (10/1889), ζει. 802, 415 (10/1889), ζει. 810-811,
416 (10/1889), ζει. 818-819, 417 (10/1889), ζει. 826, 423 (11/1889), ζει. 29-30, 434
(12/1889), 117-118, 435 (12/1889), ζει. 126-127, 438 (01/1890), ζει. 150-152, 442
(01/1890), ζει. 181-182, 445 (02/1890), ζει. 204-205.
Έξγν ηνπ Μηθξαζηάηε εθπαηδεπηηθνχ Ησαθείκ Βαιαβάλε (1858-1921).
77. Δθηαιηψηεο, Αξγχξεο, «Δπηζηνιή εθ Βνκβάεο», Δζηία, η. 714 (09/1889), ζει.
156-158.
Γηήγεκα ηνπ Αξγχξε Δθηαιηψηε (ςεπδψλπκν ηνπ Κιεάλζε Μηραειίδε, 1849-1923), πεδνγξάθνπ,
πνηεηή θαη κεηαθξαζηή κε κηα πινχζηα παξαγσγή εζνγξαθηθψλ δηεγεκάησλ.81
78. «Αη Ακαδφλεο ηνπ ΢ηάκ», Δζηία, η. 718 (10/1889), ζει. 223.
1890
79. Δθηαιηψηεο, Αξγχξεο, «Ζ Κευιάλε», Δζηία, η. 18 (1890), ζει. 273-277.
Γηήγεκα γξακκέλν απφ ηνλ πεδνγξάθν, πνηεηή θαη κεηαθξαζηή Αξγχξε Δθηαιηψηε (1849-1923).
80. Πξάζζαο, Κ. Η., «Ζ ηνηρνγξαθία ηεο Αηγππηίαο», Δζηία, η. 48 (1890), ζει. 348-
349.
81. Υξεζηνβαζίιεο, Υ., «Δβξαίνο θαη Υξηζηηαλφο (Γηθαζηηθφλ αλέθδνηνλ ηνπ Αιή-
παζζά)», Δθιεθηά Μπζηζηνξήκαηα, η. 437 (01/1890), ζει. 143-144.
Ο ζπγγξαθέαο Υξήζηνο Υξεζηνβαζίιεο (1855-1937), δεκνζηνγξάθνο θαη πνιηηηθφο, ήηαλ γλσζηφο
θπξίσο γηα ηε κεγάιε δξαζηεξηφηεηά ηνπ ζην πιαίζην ηνπ απειεπζεξσηηθνχ αγψλα ζηελ Ήπεηξν. Χο
ινγνηέρλεο θαηαπηάζηεθε θπξίσο κε ηε δηεγεκαηνγξαθία εθδίδνληαο αξθεηέο ζπιινγέο δηεγεκάησλ κε
αλαθνξέο ζηελ πνηκεληθή δσή θαη ηηο ιατθέο παξαδφζεηο.82
82. Γξακκαηηθφο, Α., «Ζ πιάλε ησλ Αηγππηίσλ θαη ν Ζξφδνηνο», Ζκεξνιόγηνλ
΢θόθνπ, η. 5 (1890), ζει. 253-256.
83. Υξεζηνβαζίιεο, Υ., «Γηθαζηηθά αλέθδνηα ηνπ Σεπελειλή Αιή-Παζά», Αηηηθόλ
Ζκεξνιόγηνλ, η. 24 (1890), ζει. 205-212.
Γηήγεκα ηνπ δεκνζηνγξάθνπ θαη πνιηηηθνχ Υξήζηνπ Υξεζηνβαζίιε (1855-1937).
84. Υξεζηνβαζίιεο, Υ., «Γηθαζηηθά αλέθδνηα ηνπ Αιή-Παζά Σεπειελιή. Υξηζηηαλφο
θαη Σνχξθνο», Δβδνκάο, η. 14 (04/1890)ζει. 3-4.
81
«Δθηαιηψηεο, Αξγχξεο», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π.,
ζει. 735.
82
«Υξεζηνβαζίιεο, Υξήζηνο», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη,
φ.π., ζει. 2379.
32
1891
85. Παππαδνπνχινπ, Αιεμάλδξα, «Γηιδίδ ραλνχκ», Δθιεθηά Μπζηζηνξήκαηα, η. 560
(03/1891), ζει. 350-352.
Ζ ζπγγξαθέαο ηνπ έξγνπ, Αιεμάλδξα Παπαδνπνχινπ (ή Παππαδνπνχινπ, φπσο αλαθέξεηαη ζην
πεξηνδηθφ) εξγάζηεθε σο εθπαηδεπηηθφο ελψ παξάιιεια αξζξνγξαθνχζε ζηνλ Σχπν ηεο
Κσλζηαληηλνχπνιεο. Σν πεδνγξαθηθφ ηεο έξγν πεξηιακβάλεη λνπβέιεο θαη κπζηζηνξήκαηα πνπ
δηέπνληαη απφ θνηλσληθνχο θαη πνιηηηθνχο πξνβιεκαηηζκνχο. Δπίζεο, ππήξμε απφ ηνπο πξψηνπο
Κσλζηαληηλνπνιίηεο ζπγγξαθείο αζηηθήο εζνγξαθίαο, θαζψο θαη απφ ηνπο πξψηνπο πνπ
ρξεζεκνπνίεζαλ ηε δεκνηηθή γιψζζα ζην πεδνγξαθηθφ ηνπο έξγν.83
86. Παππαδνπνχινπ, Αιεμάλδξα, «Σν παξακχζη ελφο δεξβίζε», Δθιεθηά
Μπζηζηνξήκαηα, η. 568 (05/1891), ζει. 479-480.
87. Αξγπξφπνπινο, Μηραήι, «Σξαγνχδηα απ' ηελ Αλαηνιή: Σα Μεδάξηα»,
Ζκεξνιόγηνλ ΢θόθνπ, η. 6 (1891), ζει. 395.
88. Κσλζηαληηλίδεο, Ησάλλεο, «΢ην ζθνηάδη», Δβδνκάο, η. 30 (07/1891).
Πνίεκα. Αλαθέξεηαη ζε παξέλζεζε «Μίκεζηο θαηά ηνλ ΢ααδή».
89. Βνπξδνπληψηεο, Γ. Κ., «Ρνπθέ Υαλνχκ», Ζκεξνιόγηνλ ΢θόθνπ, η. 6 (1891), ζει.
382-394.
1892
90. Άλληλνο, Υ., «Οη θχλεο ηεο Κσλζηαληηλνππφιεσο», Δζηία, η. 13 (1892), ζει. 204-
206.
Αλήθεη ζην γλσζηφ δεκνζηνγξάθν θαη επζπκηνγξάθν Υαξάιακπν Άλληλν (1852-1934).
91. Λφηεο, Πέηξνο, «Φάληαζκα ηεο Αλαηνιήο», Δβδνκάο, η. 15 (04/1892), ζει. 7-8,
16 (04/1892), ζει. 9-11, 17 (04/1892), ζει. 9-11, 18 (05/1892), ζει. 10-11, 19
(05/1892), ζει. 9-11, 20 (05/1892), ζει. 10-11, 21 (05/1892), ζει. 9-11, 22 (05/1892),
ζει. 9-11, 23 (06/1892), ζει. 9-10.
92. «Δθδξνκή αλά ηελ αλαηνιηθήλ Αθξηθήλ», Νενιόγνπ Δβδνκαδηαία Δπηζεώξεζηο, η.
32 (05/1892), ζει. 508-508.
93. Βαζηιαθάθεο, Υξ., «Υαίξε ΢κύξλε!», Ζκεξνιόγηνλ ΢θόθνπ, η. 7 (1892), ζει. 80.
Πνίεκα ηνπ πεδνγξάθνπ, πνηεηή θαη πνιηηηθνχ Υξήζηνπ Βαζηιαθάθε (1870-1941).
1893
94. Ν. Υ. Α., «Δμ αλαγλψζεσλ: ε καγεία θαη νη Ηλδνί θαθίξαη», Δζηία, η. 20 (1893),
ζει. 317-318.
83
«Παπαδνπνχινπ, Αιεμάλδξα», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη,
φ.π., ζει. 1706-1707.
33
95. Αξγπξφπνπινο, Μηραήι, «Αλαηνιηθαί ζθηαγξαθίαη: Μηα ζκπξλατθή παλήγπξηο»,
1894
96. Πνιέκεο, Ησάλλεο, «Ζ ράξηο ηνπ Μσάκεζ», Ζκεξνιόγηνλ ΢θόθνπ, η. 9 (1894),
ζει. 77-80.
Πνίεκα ηνπ Ησάλλε Πνιέκε (1862-1924), πνηεηή ηεο γεληάο ηνπ Κ. Παιακά, κεηαθξαζηή θαη
ζεαηξηθνχ ζπγγξαθέα κε πιεζψξα κεινπνηεκέλσλ πνηεκάησλ, γξακκέλσλ ζηε δεκνηηθή.84
97. Ησαλλίδεο, Η. Π., «Ο Βφζπνξνο», Νενιόγνπ Δβδνκαδηαία Δπηζεώξεζηο, η. 47
(10/1894), ζει. 937-938.
Πνίεκα ηνπ Η. Π. Ησαλλίδε.
1895
98. Αξγπξφπνπινο, Μηραήι, «Αλαηνιηθαί ζθηαγξαθίαη: Ο Σγθρξαλζάξ»,
99. Αξγπξφπνπινο, Μηραήι, «΢κπξληψηηθα: ε Φαζνπιηψηηζζα», Ζκεξνιόγηνλ
΢θόθνπ, η. 10 (1895), ζει. 304.
Πνίεκα ηνπ ΢κπξλαίνπ πνιηηηθνχ θαη ζνλεηνγξάθνπ Μηραήι Αξγπξφπνπινπ (1862-1943).
100. Γξακκαηηθφο, Α., «΢ηέςηο Αηγππηίνπ Βαζηιέσο», Ζκεξνιόγηνλ ΢θόθνπ, η. 10
(1895), ζει. 123-128.
1897
101. Αξγπξφπνπινο, Μηραήι, «Σξαγνχδηα ηεο Αλαηνιήο: ην Νέη», Ζκεξνιόγηνλ
΢θόθνπ, η. 12 (1897), ζει. 120.
102. Σζνθφπνπινο, Γ. Β., «Ζ Αιεμάλδξεηα», Ζκεξνιόγηνλ ΢θόθνπ, η. 12 (1897), ζει.
282-289.
Ο ζπγγξαθέαο ηνπ δηεγήκαηνο, Γεψξγνο Β. Σζνθφπνπινο (1871-1923), εξγάζηεθε σο δεκνζηνγξάθνο
ζε αξθεηέο εθεκεξίδεο ηεο επνρήο ηνπ, ελψ παξάιιεια αζρνιήζεθε κε ηελ ζπγγξαθή αλάιαθξσλ
ζεαηξηθψλ έξγσλ, θαζψο θαη πνιπάξηζκσλ πεδνγξαθεκάησλ, κέζσ ησλ νπνίσλ θαπηεξίαδε ηα θαθψο
θείκελα ηεο επνρήο.85
84
«Πνιέκεο, Ησάλλεο», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π., ζει.
1836, βι. θαη Αλδξέαο Καξαληψλεο, Κξηηηθά Μειεηήκαηα, Αζήλα, [ρ.ε.], 1980, ζει. 203-208.
85
«Σζνθφπνπινο, Γεψξγηνο», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π.,
ζει. 2219.
34
Σσκπεράζκαηα
Σα 45 απηνηειή ειιεληθά ινγνηερληθά έξγα κε «αλαηνιηθφ» πεξηερφκελν

μεθηλνχλ απφ ην 1838 θαη θηάλνπλ κέρξη ην 1900. Μφλν δχν απφ απηά παξακέλνπλ
αρξνλνιφγεηα, ελψ άιια έμη θπθινθφξεζαλ ρσξίο αλαθνξά ζην φλνκα ηνπ
ζπγγξαθέα ή κφλν κε ηελ θαηαγξαθή ησλ αξρηθψλ ηνπ νλφκαηφο ηνπ. Δπηά είλαη
πνηήκαηα (Σξαγνπδάθηα Κσλζηαληηλνπνιηηηθα, ΢κπξλατθά θαη Διιεληθά, Απόθξπθα
ηεο ΢κύξλεο θαη Σα Σαμείδηα ηνπ Γέξσ ΢παλνύ, Οζσκαλίο, Πνίεκα κίαο
Σνπξθνπνύιαο, Ζ πηώζηο ηεο Σνπξθίαο θαη ε δηαζήθε ηνπ Μσάκεζ εηο πεδόλ θαη
πνίεζηλ, Μηθξαζηαηηθόο Ύκλνο, Ζ θόξε ηνπ Βνζπόξνπ), έλα είλαη ζεαηξηθφ θείκελν
(Οη ιηκνθνληόξνη ηεο ΢κύξλεο, Κσκσδία εηο πξάμηλ κίαλ κεη’ αζκάησλ), ελψ ηα
ππφινηπα είλαη θπξίσο δηεγήκαηα, αιιά θαη θάπνηα κπζηζηνξήκαηα (Ο δηάβνινο ελ
Σνπξθία ήηνη ζθελαί ελ Κσλζηαληηλνππόιεη, Αη Σειεπηαίαη Ζκέξαη ηνπ Αιή Παζά, Ο
Υαιέη Δθέληεο, Απόθξπθα Κσλζηαληηλνππόιεσο, Έζηκα Κσλζηαληηλνππόιεσο.
Διπηλίθε, Σα Γξάκαηα ηεο Κσλζηαληηλνππόιεσο, ΢θελαί ηνπ ελ Κσλζηαληηλνππόιεη
βίνπ Α. Ζ νξθαλή ηνπ Μαθξνρσξίνπ). Δπηπιένλ, απφ ηα 45 απηά έξγα, ηα 18
απνηεινχλ αλαηππψζεηο ή επαλεθδφζεηο απφ δηαθνξεηηθνχο εθδφηεο έξγσλ πνπ
εθδφζεθαλ λσξίηεξα κέζα ζην 19ν αηψλα, νη νπνίεο επίζεο θαηαγξάθνληαη. Ο ηφζν
κεγάινο αξηζκφο επαλεθδφζεσλ κπνξεί λα ζεσξεζεί δείθηεο δεκνθηιίαο.
΢πγθεθξηκέλα, ηηο πεξηζζφηεξεο επαλεθδφζεηο θαηά ηνλ 19ν αηψλα ζεκείσζε ην έξγν
Αη Σειεπηαίαη Ζκέξαη ηνπ Αιή Παζά ηνπ πεδνγξάθνπ, δνθηκηνγξάθνπ θαη κεηαθξαζηή
Κσλζηαληίλνπ Ράκθνπ (1776-1871). Κπθινθφξεζε γηα πξψηε θνξά ην 1863 ζηελ
Αζήλα θαη επαλεθδφζεθε άιιεο έμη θνξέο απφ δηάθνξα ηππνγξαθεία ηεο
πξσηεχνπζαο. Αθνινπζεί Ο δηάβνινο ελ Σνπξθία ήηνη ζθελαί ελ Κσλζηαληηλνππόιεη
απφ ηνλ ζπγγξαθέα, δεκνζηνγξάθν θαη ιφγην ΢ηέθαλν Ξέλν (1821-1894), ην νπνίν
εθδφζεθε ζην Λνλδίλν ζηελ ειιεληθή γιψζζα ην 1862, σζηφζν, έληεθα ρξφληα πξηλ
είρε εθδνζεί ζηελ ίδηα πφιε ζηελ αγγιηθή γιψζζα. Αθνινχζεζαλ άιιεο ηέζζεξεηο
επαλεθδφζεηο ζην Βνπθνπξέζηη, ην Κάηξν θαη ηελ Αζήλα. Σν έξγν Απόθξπθα
Κσλζηαληηλνππόιεσο ηνπ πεδνγξάθνπ, δεκνζηνγξάθνπ θαη εθπαηδεπηηθνχ
Υξηζηφθνξνπ ΢ακαξηδίδε (1843-1900), θπθινθφξεζε γηα πξψηε θνξά ζηελ
Κσλζηαληηλνχπνιε ην 1869 θαη επαλεθδφζεθε άιιεο ηξεηο θνξέο ζηελ Αζήλα.
Αθφκε, ην έξγν Έζηκα Κσλζηαληηλνππόιεσο, Διπηλίθε ηνπ Δπακεηλψλδα Κ.
Κπξηαθίδε αλαηππψζεθε ηξεηο θνξέο ην 1885 απφ ηππνγξαθείν ηεο
35
Κσλζηαληηλνχπνιεο θαη άιιε κία ην 1887, απηή ηε θνξά ζηελ Αζήλα. Σέινο, Ο
Υαιέη Δθέληεο, άιιν έλα έξγν ηνπ Κσλζηαληίλνπ Ράκθνπ, εθδφζεθε γηα πξψηε θνξά
ην 1867 ζηελ Αζήλα θαη αθνινχζεζαλ άιιεο δχν επαλεθδφζεηο απφ δηαθνξεηηθά
ηππνγξαθεία ηεο πξσηεχνπζαο.
Σα ινγνηερληθά έξγα πνπ δεκνζηεχηεθαλ ζε θηινινγηθά νηθνγελεηαθά
πεξηνδηθά ηεο επνρήο είλαη πνιχ πεξηζζφηεξα απφ ηα απηνηειή. Φηάλνπλ ηα 102 ζε
αξηζκφ θαη πεξηιακβάλνπλ θπξίσο δηεγήκαηα, πεξίπνπ 15 πνηήκαηα, αιιά θαη έλα
κπζηζηφξεκα ζε ζπλέρεηεο (Αιεζέο δξάκα ελ Μηθξά Αζία). ΢ηα πεξηζζφηεξα
αλαθέξεηαη ην φλνκα ηνπ ζπγγξαθέα. Αλάκεζα ζηα νλφκαηα πνπ μερσξίδνπλ είλαη
απηφ ηνπ Άγγεινπ Βιάρνπ, ηνπ Αιέμαλδξνπ Ρίδνπ Ραγθαβή, ηνπ Ησάλλε Ηζηδσξίδε
΢θπιίηζε, ηνπ ΢θαξιάηνπ Βπδάληηνπ, ηνπ Κσλζηαληίλνπ Μεηαμά Βνζπνξίηε, ηνπ
Ησαθείκ Βαιαβάλε, ηνπ Αξγχξε Δθηαιηψηε, ηνπ Ησάλλε Πνιέκε θαη πνιιψλ άιισλ.
Απφ ηνπο πιένλ πνιπγξαθφηαηνπο είλαη ν Μηραήι Αξγπξφπνπινο πνπ δεκνζίεπζε
ζην Ζκεξνιόγηνλ ΢θόθνπ θαη ζηελ Δβδνκάδα δηεγήκαηα θαη πνηήκαηα πεξί αλαηνιήο.
Αμίδεη λα ζεκεησζεί πσο ηα πεξηζζφηεξα έξγα – είηε δεκνζηεπκέλα
απηνηειψο, είηε ζε πεξηνδηθά – αλαθέξνληαη ζηελ Οζσκαληθή Απηνθξαηνξία, θαη
θπξίσο ζε δχν πφιεηο φπνπ άλζηζε ν ειιεληζκφο, ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε θαη ηελ
΢κχξλε. Σν γεγνλφο απηφ ίζσο είλαη αλακελφκελν, αλ αλαινγηζηεί θαλείο πσο
πξφθεηηαη γηα κηα γεηηνληθή ρψξα κε πνιιά θνηλά πνιηηηζκηθά ζηνηρεία κε ηελ
Διιάδα, αιιά θαη πινχζην θνηλφ παξειζφλ. Αξθεηά επίζεο έξγα αλαθέξνληαη ζηελ
Αίγππην, ελψ θάπνηα άιια αθνξνχλ ηζηνξίεο πνπ δηαδξακαηίδνληαη ζε πην καθξηλνχο
πξννξηζκνχο, φπσο ε Ηλδία, ε Κίλα θαη ζπαληφηεξα ε Ηαπσλία. Δπηπιένλ, κεγάινο
αξηζκφο θεηκέλσλ αθνξά ηελ Αλαηνιή γεληθά, ρσξίο λα θαηαγξάθεηαη ζπγθεθξηκέλε
ρψξα.
36
ΙΙ. Μεηαθράζεης Αλαηοιηθώλ έργφλ από εσρφπαχθές γρακκαηείες
1818
1. [Richmond, Legh], Ο Αηζίνς Τπεξέηεο, Κσλζηαληηλνχπνιε, [ρ.ε.], 1818.
Έξγν ηνπ Άγγινπ ηεξσκέλνπ Legh Richmond (1772-1827) The Negro Servant, ζην νπνίν
παξνπζηάδνληαη εθθάλζεηο ηεο απιήο αγγιηθήο αγξνηηθήο δσήο. Αλ θαη αξρηθά είρε δεκνζηεπζεί ζε
ζπλέρεηεο κεηαμχ 1809 θαη 1814 ζην εθθιεζηαζηηθφ πεξηνδηθφ Christian Guardian, εθδφζεθε
απηνηειψο ην 1814 ζηε ζπιινγή The Annals of the Poor πνπ γλψξηζε πνιιέο επαλεθδφζεηο ζε
δηάθνξεο επξσπατθέο ρψξεο.86
Βηβιηνγξαθηθή Πεγή: Καζίλεο, Νº 90, ζει. 42.
1832
2. [Voltaire], Ο Φαλαηηζκόο ή Ο Πξνθήηεο Μσάκεζ, Καξιφβαζη ΢άκνπ,
Σππνγξαθείν Η. ΢. Πνζεηνχ Λεθάη, Η. Μ. Γαξνπθαιή θαη Γ. Α. Κιεάλζνπο, 1832.
Αλαθέξεηαη πσο πξφθεηηαη γηα «Σξαγσδία εηο πέληε Πξάμεηο ηνπ Βνιηαίξνπ, κεηαθξαζζείζα εθ ηνπ
Γαιιηθνχ Τπφ Φ[σηεηλήο] Θ. ΢πάζε».
Δίλαη ην ζεαηξηθφ έξγν ηνπ Voltaire (1694-1778) Le fanatisme, ou Mahomet le Prophète, πνπ
γξάθηεθε ην 1736 θαη αλέβεθε γηα πξψηε θνξά ζηε ζθελή ην 1741.87 Ζ ηξαγσδία πξαγκαηεχεηαη
ζέκαηα φπσο ν ζξεζθεπηηθφο θαλαηηζκφο θαη ε ζξεζθεπηηθή ρεηξαγψγεζε, βάζεη ελφο επεηζνδίνπ απφ
ηε βηνγξαθία ηνπ Μσάκεζ. Ο Μσάκεζ παξνπζηάδεηαη σο ηχξαλλνο πνπ γηα ίδηνλ φθεινο, απφ ηε κία
γηα λα απαιιαγεί απφ ηνλ ερζξφ ηνπ θαη απφ ηελ άιιε γηα λα απνθηήζεη κηα γπλαίθα, ηελ Παικίξα,
θαηνξζψλεη λα πείζεη έλαλ αθφινπζφ ηνπ θαη αδειθφ ηεο Παικίξαο λα ζθνηψζεη, ελ αγλνία ηνπ, ηνλ
παηέξα ηνπ. ΋ηαλ απνθαιχπηεηαη ε ζπγγέλεηα αλάκεζα ζε ζήηε θαη ζχκα, ν πξψηνο ζπιιακβάλεηαη
θαη ε αδειθή ηνπ απηνθηνλεί, αξλνχκελε λα πεξάζεη ηελ ππφινηπε δσή ηεο κε ηνλ Μσάκεζ, δειαδή
ηνλ εζηθφ απηνπξγφ γηα ηε δνινθνλία ηνπ παηέξα ηεο θαη ηε θπιάθηζε ηνπ αδειθνχ ηεο, ελψ ν
88
ηχξαλλνο θαη πλεπκαηηθφο εγέηεο θαηνξζψλεη λα θαιχςεη ην γεγνλφο πεξηζψδνληαο ην γφεηξφ ηνπ.
Βηβιηνγξαθηθή πεγή: Καζίλεο, Νº 205, ζει. 82.
1836
3. [Εαΐξα. Σξαγσδία Βνιηαίξνπ Δηο πέληε πξάμεηο] Ρίδνο Ραγθαβήο, Ηάθσβνο,
Πνηήκαηα, ηφκνο δεχηεξνο, Αζήλα, Σππνγξαθείν Α. Κνξνκειά, 1836.
Σν ζεαηξηθφ έξγν ηνπ Voltaire, Zaïre, πεξηιακβάλεηαη, κεηαμχ άιισλ, ζε αληηθξηζηή κεηάθξαζε
86
«Richmond, Legh», The Oxford Companion to English Literature, επηκ. Margaret Drabble, Oxford,
Oxford University Press, 2000, ζει. 857.
87
«Voltaire», The New Oxford Companion to Literature in French, επηκ. Peter France, Oxford,
Clarendon Press, 1995, ζει. 844-846.
88
The Works of Voltaire, Vol. XXV, Oxford, Taylor Institution Library, [ρ.ρ.], ζην
http://books.google.com/books?id=IzcLAAAAQAAJ&pg=PA79&dq=mahomet+voltaire+Hercides,#v
=onepage&q&f=false [17 ΢επηεκβξίνπ 2010].
37
(γαιιηθά θαη ειιεληθά) ζηε ζπγθεθξηκέλε ζπιινγή, θαιχπηνληαο πεξηζζφηεξεο απφ 140 ζειίδεο. Ζ
ηξαγσδία πνπ αλέβεθε γηα πξψηε θνξά ζε γαιιηθή ζθελή ζεάηξνπ ην 1732. Ζ νκψλπκε
πξσηαγσλίζηξηα είλαη κηα απφ ηηο ρξηζηηαλέο ζθιάβεο πνπ αηρκαισηίζηεθαλ απφ παηδηά απφ ηνλ
κνπζνπικαληθφ ζηξαηφ θαη νδεγήζεθαλ ζην ζνπιηαλάην ηεο Ηεξνπζαιήκ. Δλήιηθε πιένλ, εξσηεχεηαη
ηνλ ΢νπιηάλν θαη απνθαζίδνπλ λα παληξεπηνχλ. Λίγεο κέξεο πξηλ ην γάκν ηεο φκσο, ν παηέξαο ηεο
πνπ έρεη θηάζεη ζηε κνπζνπικαληθή ρψξα κε ζθνπφ λα πάξεη πίζσ ηνπο ρξηζηηαλνχο δνχινπο, ηελ
αλαγλσξίδεη, θαη θνβνχκελνο κήπσο ε θφξε ηνπ αιιάμεη ζξήζθεπκα γηα ράξε ηνπ κέιινληνο ζπδχγνπ
ηεο, ηελ παξαθαιεί κέζσ ηνπ γηνπ ηνπ, Νεξεζηάλ, λα θαλνλίζνπλ θξπθά απφ ηνλ ΢νπιηάλν ηε
ρξηζηηαληθή βάπηηζή ηεο. Ο ΢νπιηάλνο φκσο καζαίλεη γηα ηελ επεξρφκελε ζπλάληεζή ηνπο θαη,
βέβαηνο πσο πξφθεηηαη γηα ζπλάληεζε κεηαμχ δχν εξαζηψλ, πεγαίλεη θαη ν ίδηνο ζην κέξνο ηεο θξπθήο
ζπλάληεζεο. Πιεκκπξηζκέλνο απφ ζπκφ ζθνηψλεη ηελ Εαΐξα, φηαλ φκσο πιεξνθνξείηαη ηελ αιήζεηα,
απηνθηνλεί.
4. [Μνληεζθηψ], Δπηζηνιαί Πεξζηθαί, ΢κχξλε, Ησληθή Σππνγξαθία, [1836].
Μεηαθξαζηήο είλαη ν Νενθιήο Παπάδνγινπ.89
Δπηζηνιηθφ έξγν ηνπ Γάιινπ Γηαθσηηζηή Charles-Louis Montesquieu (1689-1755) Lettres Persanes
(1721), ζην νπνίν παξνπζηάδνληαη πνιηηηζκηθά, πνιηηηθά θαη θνηλσληθά ζηνηρεία ηεο Γχζεο, κέζα απφ
ηε καηηά ηεο Αλαηνιήο.90 Μέζα απφ ζπλνιηθά 161 επηζηνιέο ν εχπνξνο αλαηνιίηεο Οπζκπέθ
πεξηγξάθεη ζε θίινπο θαη γλσζηνχο γεγνλφηα απφ ηελ νρηάρξνλε παξακνλή ηνπ ζην Παξίζη. Έρνληαο
αθήζεη ζηελ Πεξζία ηηο πέληε γπλαίθεο ηνπ ππφ ηελ πξνζηαζία έκπηζησλ επλνχρσλ, απνιακβάλεη θαη
εμεξεπλά ηηο, πξσηφγλσξεο γηα έλαλ αλαηνιίηε, ζπλήζεηεο ησλ Δπξσπαίσλ. Έλα δπζάξεζην γεγνλφο, ε
ζθαγή ησλ ηεζζάξσλ γπλαηθψλ ηνπ θαη ε απηνθηνλία ηεο πέκπηεο, ηνλ αλαγθάδνπλ λα επηζηξέςεη
ζηελ παηξίδα ηνπ.
1853
5. ΢νιέξα, Θεκηζηνθιήο, Αηηίιαο, Αζήλα, Σππνγξαθείν ηεο Αζήλαο, 1853.

Αλαθέξεηαη πσο ε κεηάθξαζε έγηλε απφ ηνλ Ηηαιφ Μ. Αληψλην Καλίλε. Σν ίδην έηνο έθδνζήο ηνπ, ην
έξγν αλέβεθε ζην ζέαηξν Αζελψλ.
Μειφδξακα ηνπ Ηηαινχ κεινδξακαηνπξγνχ Temistocle Solera (1815-1878) Attila (1846). Ο νκψλπκνο
βαζηιηάο ησλ Οχλσλ θαηά ηνλ 5ν αηψλα μεθηλά κηα εθζηξαηεία γηα λα θαηαθηήζεη ηε Ρψκε, ζην δξφκν
ζπλαληά ηελ Οληακπέια, ε νπνία εγείηαη κηαο νκάδαο γπλαηθψλ πνπ θαηάθεξαλ λα μεθχγνπλ απφ ηελ
αηρκαισζία ελ κέζσ πνιέκνπ. Ο Αηηίιαο, αγλνψληαο ηελ θαηαγσγή ηεο, γνεηεχεηαη απφ ην ζάξξνο θαη
ηε γελλαηφηεηά ηεο. Δθείλε φκσο ηνλ πξνζεγγίδεη ζθφπηκα πξνθεηκέλνπ λα πάξεη εθδίθεζε γηα ηνλ
ζάλαην ηνπ παηέξα ηεο απφ ηνλ Οχλν θαηαθηεηή. ΢ην ζρέδηφ ηεο εκπιέθεηαη θαη ν αγαπεκέλνο ηεο
Φνξέζην. Ζ Οληακπέια θηάλεη έλα βήκα πξηλ ηνλ γάκν κε ηνλ Αηηίια φηαλ ην ζρέδηφ ηεο
89
Κσλζηαληίλνο Γ. Καζίλεο, Βηβιηνγξαθία ησλ Διιεληθώλ Μεηαθξάζεσλ ηεο Ξέλεο Λνγνηερλίαο ΗΘ΄-
Κ΄ αη.: Απηνηειείο Δθδόζεηο, Αζήλα, ΢χιινγνο πξνο Γηάδνζηλ Χθειίκσλ Βηβιίσλ, 2006, ζει. 91.
90
«Montesquieu, Charles Louis», The New Oxford Companion to Literature in French, φ.π., ζει. 542-
543.
38
απνθαιχπηεηαη. Σφηε, κελ έρνληαο άιιε επηινγή, καραηξψλεη ην βαζηιηά παίξλνληαο ηελ πνιππφζεηε
εθδίθεζή ηεο.
1857
6. Βχξσλ, Ο Γθηανύξ, Αζήλα, Σππνγξαθείν Π. Α. ΢αθειιαξίνπ, 1857.
Αλαθέξεηαη πσο πξφθεηηαη γηα «ηεκάρηνλ» ηνπ έξγνπ. Ζ κεηάθξαζε απφ ηα αγγιηθά έγηλε απφ ηελ
Αηθαηεξίλε Κ. Γνζίνπ, ε νπνία ππνγξάθεη θαη ην πξνινγηθφ ζεκείσκα.
Σν επηθφ πνίεκα The Giaour (1813) ηνπ Άγγινπ ξνκαληηθνχ πνηεηή George Gordon Byron (1788-
1824), γλσζηνχ σο Lord Byron,91 απνηειεί ην πξψην απφ κηα ζεηξά νξηεληαιηζηηθψλ έξγσλ ηνπ, πνπ
ζεκείσζαλ κεγάιε επηηπρία ζε φιε ηελ Δπξψπε. Ζ θεληξηθή ηζηνξία ηνπ έξγνπ πιέθεηαη γχξσ απφ ηνλ
έξσηα ηεο λεαξήο Λετιά γηα ηνλ Γθηανχξ. ΋ηαλ απηή ζαλαηψλεηαη απφ ηνλ Υαζάλ ν Γθηανχξ δεηά
εθδίθεζε. Σειηθά ηνλ ζθνηψλεη θαη ζπλερίδεη ηε δσή ηνπ θιεηζκέλνο ζε κνλαζηήξη.92
Βηβιηνγξαθηθή πεγή: Καζίλεο, Νº 637, ζει. 181-182.
7. Ζ Αθξηθαλή Οηθνγέλεηα ή Ζ Νενθώηηζηνο Αηρκάισηνο, Αζήλα, Σππνγξαθείν Υ.
Νηθνιαΐδνπ Φηιαδειθέσο, 1857.
Ζ κεηάθξαζε έγηλε απφ ηελ πέκπηε έθδνζε ηνπ γαιιηθνχ έξγνπ απφ ηελ ΢πεξάληδα Βαθεηάδε.
Αλαηππψζεθε ην 1864.
Βιέπε Απηνηειείο κεηαθξάζεηο αλαηνιηθψλ έξγσλ απφ επξσπατθέο γξακκαηείεο, 11 (1864).
1861
8. Γηάθνξα Γηεγήκαηα. Ζ ΢ειηρώ, ε Βαιεξία, ε Κειεζηίλε θαη Δπαλάζηαζηο επί ηεο
ζαιάζζεο, Αζήλα, Σππνγξαθείν Γεκεηξίνπ Καξαθαηζάλε, 1861.
Μεηαθξαζηήο: Α. Καξαθαηζάλεο.
Γιψζζα πξσηνηχπνπ: γαιιηθή.
Απφ ηελ ζπιινγή καο αθνξά ε λνπβέια ΢ειηρώ. Πξφθεηηαη γηα ην έξγν ηνπ Γάιινπ ζπγγξαθέα Jean –
Pierre Claris de Florian (1754-1794) «Sélico, nouvelle africaine», πνπ πεξηιακβαλφηαλ αξρηθά ζηε
ζπιινγή Nouvelles nouvelles (1792).93 Ο ζπγγξαθέαο παξνπζηάδεη ζηε λνπβέια ηελ ηζηνξία ελφο
Αθξηθαλνχ πνπ δέρεηαη λα ζπζηαζηεί, πξνθεηκέλνπ λα μεθχγεη ε νηθνγέλεηά ηνπ απφ ηελ πείλα. Σν
πεξηερφκελν έξρεηαη ζε αληηδηαζηνιή κε ηελ θπξίαξρε αληίιεςε πεξί αγξηφηεηαο ησλ Αθξηθαλψλ.94
Βηβιηνγξαθηθή Πεγή: Ζιηνχ Πνιέκε, Ζιεθηξνληθφο θαηάινγνο.
9. Séjour, V., Mocquard, M., Αη ΢θαγαί ηεο ΢πξίαο, Αζήλα, Σππνγξαθείν Γ. Αζ.
Μαπξνκκάηε, 1861.
91
«Byron, Georg Gordon», The Oxford Companion to English Literature, φ.π., ζει. 157-158.
92
«Giaour», The Oxford Companion to English Literature, φ.π., ζει. 403.
93
«Florian, Pierre Claris de», The New Oxford Companion to Literature in French, φ.π., ζει. 317.
94
Γεσξγία Γθφηζε, «Ζ Γηεζλνπνίεζηο ηεο Φαληαζίαο» ΢ρέζεηο ηεο ειιεληθήο κε ηηο μέλεο ινγνηερλίεο
ηνλ 19ν αηώλα, [ρ.η.], Δθδφζεηο Gutenberg, 2010, ζει. 140-141.
39
95
Μεηαθξαζηέο ηνπ έξγνπ είλαη ν Άγγεινο ΢. Βιάρνο θαη ν Αλαζηάζηνο ΢. Βπδάληηνο.
«Γξάκα εηο νθηψ εηθφλαο», φπσο αλαθέξεηαη, ηνπ Juan Victor Séjour (1817 – 1874), αθξνακεξηθαλνχ
ζπγγξαθέα πνπ έδεζε θαη έδξαζε ζηε Γαιιία, κε έξγα φπσο Le Mulâtre (1837), θαη ηνπ M. Mocquard,
«Ηδηαηηέξνπ Γξακκαηέσο ηνπ Απηνθξάηνξνο ησλ Γάιισλ», φπσο αλαθέξεηαη ζε ππφηηηιν.
1862
10. Φεξδηλάλδνο, Γηνλχζηνο, Ο Βξαρκάλνο Πεξηεγεηήο, ή Ζ Γεκώδεο ΢νθία ησλ
Δζλώλ, Αζήλα, Σππνγξαθείν Ν. Γ. Πάζζαξε θαη Α. Καλαξηψηνπ, 1862.
Ζ κεηάθξαζε απφ ηα γαιιηθά έγηλε απφ ηνλ Αληψλην Δ. Γάιια.
Σν έξγν αλήθεη ζηνλ Γάιιν πεξηεγεηή θαη ζπγγξαθέα Ferdinand Denis (1798-1890).
Απνηειεί ηνλ 22ν ηφκν ηεο ζπιινγήο «Βηβιηνζήθε ηνπ Λανχ».
1864
11. Ζ Αθξηθαλή Οηθνγέλεηα ή Ζ Νενθώηηζηνο Αηρκάισηνο, Αζήλα, Σππνγξαθείν Υ.
Νηθνιαΐδνπ Φηιαδειθέσο, 1864.
Ζ κεηάθξαζε έγηλε απφ ηελ πέκπηε έθδνζε ηνπ γαιιηθνχ έξγνπ απφ ηελ ΢πεξάληδα Βαθεηάδε.
Πξφθεηηαη γηα αλαηχπσζε ηεο πξψηεο έθδνζεο ηνπ 1857.
Βιέπε Απηνηειείο κεηαθξάζεηο αλαηνιηθψλ έξγσλ απφ επξσπατθέο γξακκαηείεο, 7, (1857).
1866
12. Ίξβηλγγ, Οπάζηγθησλ, Βίνο ηνπ Μσάκεζ, Εάθπλζνο, Δθδφηεο ΢έξγηνο Φ.
Ραθηάλεο, 1866.
Μεηαθξαζκέλν απφ ηα αγγιηθά απφ ηνλ Αλδξέα ΢. Φαξαφ.
Βηνγξαθία ηνπ Πξνθήηε ηνπ Ηζιάκ, γξακκέλε ην 1850 απφ ηνλ Ακεξηθαλφ ζπγγξαθέα, βηνγξάθν θαη
ηζηνξηθφ Washington Irving (1783-1859).96
1868
13. Enault, Louis, Ζ Παξζέλνο ηνπ Ληβάλνπ, Κσλζηαληηλνχπνιε, Σππνγξαθείν
Καγηφι, 1868.
Ζ κεηάθξαζε έγηλε απφ ηνλ Κ. Πιεζσλίδε.
Μπζηζηφξεκα ηνπ Γάιινπ ζπγγξαθέα θαη δεκνζηνγξάθνπ Louis Énault (1824-1900) La Vierge du
Liban, πνπ γξάθηεθε ην 1858.
14. Κιενπάηξα, Αιεμάλδξεηα, Σππνγξαθείν, 1868.
95
Κ΄ αη., φ.π., ζει. 216.
96
«Irving, Washington», The Oxford Companion to English Literature, φ.π., ζει. 521.
40
Ζ ζπγθεθξηκέλε έθδνζε πεξηιακβάλεη κηα ηζηνξηθή εηζαγσγή 34 σλ ζειίδσλ, ην ζεαηξηθφ έξγν
Κιενπάηξα, πνπ θαιχπηεη πεξίπνπ 100 ζειίδεο, ρσξίο λα αλαθέξεηαη ην φλνκα ηνπ δεκηνπξγνχ, θαη
ηέινο, έλαλ ηξηαληαζέιηδν επηζηεκνληθφ Λόγν απφ ηνλ ΢. Κ. Παληειίδε.
1869
15. [Vambery, Arminius] Πεξηήγεζηο Πιαζηνύ ηηλόο Γεξβίζνπ εληόο ηεο Κεληξηθήο
Αζίαο, Δξκνχπνιε, Σππνγξαθείν ησλ «Νέσλ», 1869.
Ζ κεηάθξαζε απφ ηα γαιιηθά έγηλε απφ ηνλ Ησάλλε Θ. Παπακαλψιε.
Έξγν ηνπ Arminius Vambery (1832-1913), Οχγγξνπ πεξηεγεηή θαη νξηεληαιηζηή, ν νπνίνο κειέηεζε
ζπζηεκαηηθά πνιηηηζκηθά θαη γισζζηθά ζηνηρεία ρσξψλ ηεο Μέζεο Αλαηνιήο, φπσο ε Πεξζία θαη ε
Σνπξθία, παξάγνληαο έλα πινχζην νξηεληαιηζηηθφ επηζηεκνληθφ πιηθφ. Σν ζπγθεθξηκέλν έξγν
97
πεξηιακβάλεη ηηο αλακλήζεηο ηνπ απφ ην νδνηπνξηθφ ηνπ ζην Σνπξθεζηάλ.
16. Βνλαπάξηε, Λνπθηαλφο, Ζ Ηλδηθή Φπιή ή Ο Δδνπάξδνο θαη ε ΢ηειιίλα,
Κσλζηαληηλνχπνιε, Σππνγξαθείν Καγηφι, 1869.
Μεηαθξαζηήο ηνπ θεηκέλνπ απφ ηα γαιιηθά είλαη ν Απφζηνινο Βαθεηάδεο.
Αλήθεη ζηνλ Luciano Bonaparte (1775-1840), αδειθφ ηνπ Napoléon Bonaparte, πνπ επίζεο
αζρνιήζεθε κε ηα θνηλά δεκηνπξγψληαο κηα αμηφινγε πνιηηηθή θαξηέξα.
1871
17. Βνιηαίξνο, Πίζηηο Παηξίο θαη Έξσο ή Οξνζκάλεο ΢νπιηάλνο ηεο Ηεξνπζαιήκ θαη
Εαΐξα ε Ηρκάισηνο, ΢κχξλε, Δθδφηεο Νηθνιάνο Φιακπνπξηάξνο, 1871.
Πξφθεηηαη γηα ηελ ηξαγσδία ηνπ Voltaire Zaïre. Μεηαθξαζηήο είλαη ν ιφγηνο Ηάθσβνο Ρίδνο Ραγθαβήο
(1779-1885).
1873
18. Βεξλ, Ηνχιηνο, Αθξηθή ή Πέληε ελ Αεξνζηάησ Δβδνκάδεο, ΢κχξλε, Σππνγξαθείν
Π. Μαξθνπνχινπ, 1873.
Πξφθεηηαη γηα ην έξγν Cinq Semaines en ballon (1863) ηνπ πνιπγξαθφηαηνπ Γάιινπ ζπγγξαθέα Jules
Verne (1828-1905).98
19. Βχξσλ, Ο Γθηανύξ, Αζήλα, Σππνγξαθείν Αλδξένπ Κνξνκεια, 1873.
Πξφθεηηαη γηα επαλέθδνζε ηεο κεηάθξαζεο ηνπ επηθνχ πνηήκαηνο The Giaour (1813) ηνπ George
Gordon Byron (1788-1824).
97
Κ΄ αη., φ.π., ζει. 292.
98
«Verne, Jules», The New Oxford Companion to Literature in French, φ.π., ζει. 831-832.
41
1875
20. Βεξλ, Ηνχιηνο, Αθξηθή ή Πέληε ελ Αεξνζηάησ Δβδνκάδεο, ΢κχξλε, Σππνγξαθείν
Π. Μαξθνπνχινπ, 1873.
Δπαλέθδνζε ηνπ έξγνπ Cinq Semaines en ballon (1863) ηνπ Jules Verne (1828-1905). Ζ πξψηε
έθδνζε έγηλε ην 1873.
21. Έβεξο, Γεψξγηνο, Αηγππηία Βαζηιόπαηο, ηφκνο πξψηνο, Αζήλα, Σππνγξαθείν Θ.
Παπαιεμαλδξή, 1875.
Ζ κεηάθξαζε απφ ηα γεξκαληθά έγηλε απφ ηνπο Δ. Γαιάλε, Η. Κ. Γειεγηάλλε, ΢η. ΢ηξέηη.
Πξφθεηηαη γηα ην ηζηνξηθφ κπζηζηφξεκα Eine ägyptische Königstochter (1864), πνπ αλήθεη ζε έλαλ απφ
ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο Αηγππηηνιφγνπο ηνπ 19νπ αηψλα, ηνλ Γεξκαλφ Georg Moritz Ebers (1837-
1898).99
Σνλ ίδην ρξφλν θπθινθνξνχλ θαη νη άιινη δχν ηφκνη.
Βιέπε Απηνηειείο κεηαθξάζεηο αλαηνιηθψλ έξγσλ απφ επξσπατθέο γξακκαηείεο, 22, 23, (1875).
22. Έβεξο, Γεψξγηνο, Αηγππηία Βαζηιόπαηο, ηφκνο δεχηεξνο, Αζήλα, Σππνγξαθείν Θ.
Βιέπε Απηνηειείο κεηαθξάζεηο αλαηνιηθψλ έξγσλ απφ επξσπατθέο γξακκαηείεο, 21, 23 (1875).
23. Έβεξο, Γεψξγηνο, Αηγππηία Βαζηιόπαηο, ηφκνο ηξίηνο, Αζήλα, Σππνγξαθείν Θ.
Βιέπε Απηνηειείο κεηαθξάζεηο αλαηνιηθψλ έξγσλ απφ γξακκαηείεο επξσπατθψλ ρσξψλ, 21, 22
(1875).
1876
24. [Montepin, Xavier De], Σα Απόθξπθα ησλ Ηλδηώλ, Α΄ Μέξνο, Αιεμάλδξεηα,
Σππνγξαθείν «Διπίδνο», 1876.
Ζ έθδνζε ηνπ Β΄ κέξνπο αγλνείηαη. Μπζηζηνξία κεηαθξαζκέλε απφ ηα γαιιηθά απφ ηνλ Η.
Πεζηηκαιηδφγινπ.
99
«Ebers, Georg Moritz», The Oxford Companion to German Literature, επηκ. Henry & Mary Garland,
Oxford, New York, Oxford University Press, 1997, ζει. 184.
42
Έξγν ηνπ Γάιινπ ζπγγξαθέα Xavier De Montepin (1823-1902).100
1880
25. P. Le H. De C., Ηζκαήι – Παζζάο ΢αδδήθ, Κσλζηαληηλνχπνιε, [ρ.ε.], 1880.
Αλαθέξεηαη πσο είλαη κεηαθξαζκέλν απφ ηα γαιιηθά.
1882
26. Βελφζηαο, Δπηχρηνο, Αΐδα ή Γνύιε Αηζηνπίο, Κέξθπξα, Σππνγξαθείν «Κάδκνο»,
1882.
Μεηαθξαζηήο απφ ηα ηηαιηθά είλαη ν Ησάλλεο Γ. Ρίθθεο.
Γηήγεκα ηνπ Ηηαινχ ζπγγξαθέα θαη κεηαθξαζηή Felice Venosta (1828-1895).
27. ΢αίμπεξ, Αληώληνο θαη Κιενπάηξα, Αζήλα, Σππνγξαθείν Παξλαζζνχ, 1882.
Ζ κεηάθξαζε απφ ηα αγγιηθά έγηλε απφ ηνλ Μ. Ν. Γακηξάιε.
Πξφθεηηαη γηα έλα απφ ηα γλσζηφηεξα έξγα ηνπ Άγγινπ πνηεηή θαη ζεαηξηθνχ ζπγγξαθέα William
Shakespeare (1564-1616), ην Antony and Cleopatra (1603-1607),101 πνπ έρεη ραξαθηεξηζηεί απφ
πνιινχο σο ν αληίπνδαο ηνπ έξγνπ Romeo and Juliet. ΢ηηο πέληε πξάμεηο ηνπ παξνπζηάδεηαη ν
παξάθνξνο έξσηαο ηνπ Μάξθνπ Αληψληνπ κε ηελ Αηγχπηηα βαζίιηζζα. Έλαο έξσηαο πνπ νδεγεί ηνλ
πξψην ζηελ εγθαηάιεηςε ηεο Ρψκεο θαη ζε νιέζξηεο λαπκαρίεο κε ηνλ – άιινηε ζχκκαρφ ηνπ –
Οθηαβηαλφ, θαη ηελ δεχηεξε ζε κεραλνπξγίεο γηα λα εμαζθαιίζεη ηελ πιήξε αθνζίσζε ηνπ Αλησλίνπ
ζην πξφζσπφ ηεο. Μία απφ απηέο ηηο κεραλνπξγίεο είλαη λα πξνζπνηεζεί φηη απηνθηφλεζε πξνθεηκέλνπ
λα ηνλ μαλαθέξεη θνληά ηεο. Χζηφζν ην ζρέδην απηφ απνηπγράλεη, κηαο θαη καζαίλνληαο ηα ζιηβεξά
λέα ν Αληψληνο απηνθηνλεί ακέζσο, κελ αληέρνληαο ζηε ζθέςε πσο ζα πεξάζεη ην ππφινηπν ηεο δσήο
ηνπ ρσξίο ηελ αγαπεκέλε ηνπ. Ζ Κιενπάηξα, γεκάηε ηχςεηο, αιιά θαη αξλνχκελε πεηζκαηηθά λα
παξαδνζεί ε απηνθξαηνξία ηεο ζηνλ – ληθεηή πιένλ – Οθηαβηαλφ, δίλεη ηέινο ζηε δσή ηεο, ειπίδνληαο
πσο έζησ θαη κεηαζαλάηηα ζα είλαη κε ηνλ αγαπεκέλν ηεο.
1883
28. Βνιηαίξνο, Εαΐξα, Αζήλα, Σππνγξαθείν Ο Αζκνδαίνο, 1883.
Ζ ειεχζεξε κεηάθξαζε απφ ηα γαιιηθά θαη ηα πξνιεγφκελα γίλνληαη απφ ηνλ Γεκεηξίν ΢. Εαινχρν,
δηδάθηνξα ηεο Φηινζνθίαο, φπσο αλαθέξεηαη.
Πξφθεηηαη γηα ηελ ηξαγσδία ηνπ Voltaire Zaïre.
1884
29. [Montepin, Xavier De], Σα Απόθξπθα ησλ Ηλδηώλ, ηφκνο Α΄, Κσλζηαληηλνχπνιε,
100
«Montepin, Xavier de», The New Oxford Companion to Literature in French, φ.π., ζει. 542.
101
«Shakespeare, William», The Oxford Companion to English Literature, φ.π., ζει. 919-922.
43
Σππνγξαθείν Η. Γ. Μαξγαξίηνπ, 1884.
Ζ κεηάθξαζε έγηλε απφ ηνπο Αξηζηνθιή Λεπθνπαξίδν θαη Ζιία Γεσξγφπνπιν.
Έξγν ηνπ Xavier De Montepin (1823-1902).
Δπαλέθδνζε ηνπ έξγνπ πνπ εθδφζεθε ζηα ειιεληθά γηα πξψηε θνξά ην 1876 ζηελ Αιεμάλδξεηα.
Ο Β΄ ηφκνο θπθινθφξεζε ην 1885.
1885
30. [Montepin, Xavier De], Σα Απόθξπθα ησλ Ηλδηώλ, ηφκνο Β΄, Κσλζηαληηλνχπνιε,
Σππνγξαθείν Η. Γ. Μαξγαξίηνπ, 1885.
Ζ κεηάθξαζε έγηλε απφ ηνπο Αξηζηνθιή Λεπθνπαξίδν θαη Ζιία Γεσξγνπνχιν.
Ο Α΄ ηφκνο θπθινθφξεζε ην 1884.
Έξγν ηνπ Xavier De Montepin (1823-1902).
1886
31. [Gréville, Henri], Κιενπάηξα, Κσλζηαληηλνχπνιε, Σππνγξαθείν ΢. Η. Βνπηπξά,
1886.
Σν έξγν Cléopâtre (1886) αλήθεη ζηνλ Γάιιν ζπγγξαθέα Henri Gréville (1842-1902).
Αμηνζεκείσην είλαη ην γεγνλφο πσο ε ειιεληθή έθδνζε ηνπ έξγνπ θπθινθφξεζε ηελ ίδηα ρξνληά κε
απηή ηνπ πξσηνηχπνπ ζηε Γαιιία.
Σέζζεξα ρξφληα κεηά ην έξγν θπθινθφξεζε ζε ζπλέρεηεο ζην θηινινγηθφ πεξηνδηθφ Δβδνκάο,
κεηαθξαζκέλν απφ ηνλ Α. Ακπάηε.
Βιέπε Μεηαθξάζεηο αλαηνιηθψλ έξγσλ απφ επξσπατθέο γξακκαηείεο ζε πεξηνδηθά 46 (1890).
1887
32. Βνιηαίξνο, Εαΐξα, Αζήλα, [ρ.ε.], 1887.
Πξφθεηηαη γηα ηελ ηξαγσδία ηνπ Voltaire Zaïre.
33. Tinseau, Léon de, Σν Μπζηζηόξεκα κηαο ΢κπξληάο, Αζήλα, Σππνγξαθείν
«Αιεζείαο», 1887.
Μεηαθξαζκέλν απφ ηνλ Π. Η. Αζελνγέλε.
Έξγν ηνπ πνιπγξαθφηαηνπ Γάιινπ ζπγγξαθέα Léon de Tinseau (1844-1921).
1889
44
34. Βχξσλ, Ο Γθηανύξ, Αζήλα, Δθδφηεο Π. Γ. ΢αθειιαξίνπ Βηβιηνζήθε ηνπ Λανχ,
1889.
Πξφθεηηαη γηα επαλέθδνζε ηεο κεηάθξαζεο ηνπ επηθνχ πνηήκαηνο The Giaour (1813) ηνπ George
Gordon Byron (1788-1824).
1890
35. ΢ηάλιευ, Δ., Ζ Γε ηεο Γνπιείαο, Αζήλα, Σππνγξαθείν Παξαζθεπά Λεσλή, 1890.
102
Μεηαθξαζηήο είλαη ν πεδνγξάθνο θαη ιανγξάθνο Γεψξγηνο Αδξαθηάο (1870-1962).
Έξγν ηνπ Βέιγνπ δεκνζηνγξάθνπ θαη πεξηεγεηή Henry Morton Stanley (1841-1904), γλσζηνχ γηα ηελ
πνιχρξνλε πεξηήγεζε πνπ πξαγκαηνπνίεζε ζηελ αθξηθαληθή ήπεηξν.103 Απφζπαζκα ηνπ έξγνπ
θπθινθφξεζε ηνλ Απξίιην ηεο ίδηαο ρξνληάο ζην θηινινγηθφ πεξηνδηθφ Δθιεθηά Μπζηζηνξήκαηα.
Βιέπε Μεηαθξάζεηο αλαηνιηθψλ έξγσλ απφ επξσπατθέο γξακκαηείεο ζε πεξηνδηθά 45 (1890).
36. ΢ηάλιευ, Δξξίθνο Μ., Δηο ηα ελδόηεξα ηεο Αθξηθήο ήηνη Αλαδήηεζηο,
απειεπζέξσζηο θαη επάλνδνο ηνπ Δκίλ Παζζά, ηφκνο Α΄, Αζήλα, Δθδφηεο
Κσλζηαληίλνο Υ. Νέηηρ, 1890.
Ζ ειιεληθή έθδνζε ηνπ δεχηεξνπ ηφκνπ έγηλε ην 1894 κε ηνλ ηίηιν Δηο ηα βάζε ηεο Αθξηθήο.
Σν έξγν αλήθεη ζηνλ Βέιγν δεκνζηνγξάθν θαη πεξηεγεηή Henry Morton Stanley (1841-1904). Ο ηίηινο
ηνπ πξσηνηχπνπ είλαη In darkest Africa; or, The quest, rescue, and retreat of Emin, governor of
Equatoria (1890)104 θαη απνηειείηαη απφ δχν ηφκνπο.
1891
37. Brehat, Arfred De, Οη Ππξπνιεηαί Ηλδνί, Κάηξν, Διιεληθφ Σππνγξαθείν, 1891.
Έξγν ηνπ Γάιινπ ινγνηέρλε θαη πεξηεγεηή Alfred de Bréhat (ςεπδψλπκν ηνπ Alfred Guezenec, 1822-
1866), γλσζηνχ γηα ην έξγν Un Drame à Calcutta (1855).
38. Οπγθψ, Βίθησξ, Βνύγ-Εαξγάι, Αζήλα, Δθδφηεο Β. Γαβξηειίδεο, 1891.
Έξγν ηνπ Γάιινπ ζπγγξαθέα Victor Hugo (1802-1885) Bug-Jargal (1826), ζηηο ζειίδεο ηνπ νπνίνπ
παξνπζηάδνληαη φςεηο ηεο θηιίαο ηνπ νκψλπκνπ ππνδνπισκέλνπ Αθξηθαλνχ πξίγθηπα κε ηνλ Γάιιν
ζηξαηεγφ Leopold D‟Auverney, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο Ατηηλήο Δπαλάζηαζεο (1791-1804).105
102
«Άδξαθηαο, Γεψξγηνο», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π.,
ζει. 16.
103
«Stanley, Henry Morton», The Oxford Companion to English Literature, φ.π., ζει. 961.
104
Οιφθιεξν ην έξγν έρεη αλαξηεζεί ζηηο ηζηνζειίδεο
http://www.archive.org/stream/indarkestafricao01stanuoft#page/n1/mode/2up (Α΄ ηφκνο) θαη
http://ia700108.us.archive.org/10/items/darkestafrica02stanuoft/darkestafrica02stanuoft.pdf (Β΄ ηφκνο)
[20 ΢επηεκβξίνπ 2010].
45
Βηβιηνγξαθηθή πεγή: Ζιηνχ Πνιέκε, Ζιεθηξνληθφο Καηάινγνο.
39. ΢θξηβ, Δπγέληνο, Ζ Αθξηθαλίο, Δξκνχπνιε ΢χξνπ, Σππνγξαθείν «Παηξίο», 1891.
Μεηαθξαζηήο είλαη ν Γεψξγηνο Α. Πνιίηεο.
Σν κειφδξακα L'Africaine (1865) αλήθεη ζηνλ Γάιιν δξακαηνπξγφ Eugène Scribe (1791-1861).106 ΢ηηο
πέληε πξάμεηο ηεο πεξηγξάθνληαη νη θαληαζηηθέο πεξηπέηεηεο ηνπ Πνξηνγάινπ πεξηεγεηή Vasco da
Gama κέρξη λα παληξεπηεί ηελ αγαπεκέλε ηνπ Ηλέο ζε έλα εμσηηθφ λεζί θνληά ζηελ Αθξηθή, κε ηελ
βνήζεηα ηεο ηζαγελνχο ΢έιηθα. Αμηνζεκείσην είλαη ην γεγνλφο πσο ε ειιεληθή κεηάθξαζε ηνπ έξγνπ
γίλεηαη κέζσ ηεο ηηαιηθήο δηαζθεπήο ηνπ θαη φρη απφ ηε γιψζζα ηνπ πξσηνηχπνπ.
1893
40. Βεξλ, Ηνχιηνο, Σύραη Σξηώλ Ρώζσλ θαη Σξηώλ Άγγισλ ελ ηε Ννηίσ Αθξηθή,
Αζήλα, Δθδφηεο Θεζεχο Κ. Ληβηάξνο, 1893.
Μεηαθξαζηήο είλαη ν Αιεμάλδξνο ΢θαιίδεο.
Έξγν ηνπ Γάιινπ ζπγγξαθέα Jules Verne (1828-1905) Aventures de trois Russes et de trois Anglais
(1872), ζην νπνίν πεξηγξάθνληαη νη πεξηπέηεηεο έμη πεξηεγεηψλ πνπ, θαζψο μεζπά ν Κξηκατθφο
πφιεκνο, βξίζθνληαη εγθισβηζκέλνη ζε – ερζξηθέο γηα ηνπο ίδηνπο – ρψξεο θνληά ζηνλ Μεζεκβξηλφ.
1894
41. ΢ηάλιευ, Δξξίθνο, Δηο ηα ελδόηεξα ηεο Αθξηθήο, ηφκνο Β΄, Αζήλα, Δθδφηεο Π. Δ.
Εαλνπδάθεο, 1894.
Ζ κεηάθξαζε έγηλε απφ ηνλ Γεψξγην ΢. Βνπηζηλά.
Έξγν ηνπ Βέιγνπ δεκνζηνγξάθνπ θαη πεξηεγεηή Henry Morton Stanley (1841-1904).
Ζ ειιεληθή έθδνζε ηνπ πξψηνπ ηφκνπ έγηλε ην 1894 κε ηνλ ηίηιν Δηο ηα βάζε ηεο Αθξηθήο ήηνη
Αλαδήηεζηο, απειεπζέξσζηο θαη επάλνδνο ηνπ Δκίλ Παζζά.
42. ΢ηάλιευ, Δξξίθνο, Δηο ηα ελδόηεξα ηεο Αθξηθήο, Αζήλα, Δθδφηεο Π. Δ.
Εαλνπδάθεο, 1894.
Δπαλέθδνζε ηνπ δίηνκνπ έξγνπ ηνπ Henry Morton Stanley (1841-1904), In darkest Africa; or, The
quest, rescue, and retreat of Emin, governor of Equatoria (1890).
Ζ πξψηε έθδνζε έγηλε ην 1890 (Α΄ ηφκνο) θαη ην 1894 (Β΄ ηφκνο).
Βιέπε Απηνηειείο κεηαθξάζεηο αλαηνιηθψλ έξγσλ απφ επξσπατθέο γξακκαηείεο, 36 (1890), 41 (1894).
Βηβιηνγξαθηθή πεγή: Καζίλεο, Νº 2993, ζει. 622, Ζ. - Π., Νº 1894.749, ζει. 2882.
1896
43. Ακίηζη, Δδκφλδνο Γε, Ζ Κσλζηαληηλνύπνιηο, Αζήλα, Δθδφηεο Β. Γαβξηειίδεο,
105
«Hugo, Victor», The Oxford Companion to English Literature, φ.π., ζει. 503-504.
106
«Scribe, Eugène», The New Oxford Companion to Literature in French, φ.π., ζει. 752.
46
1896.
Έξγν ηνπ Ηηαινχ δηεγεκαηνγξάθνπ θαη δεκνζηνγξάθνπ Edmondo De Amicis (1846-1908).
Πνιχ πξηλ ηελ απηνηειή ηνπ έθδνζε, ην κπζηζηφξεκα είρε δεκνζηεπηεί ζε ζπλέρεηεο ζην πεξηνδηθφ
Δζηία.
Βιέπε Μεηαθξάζεηο αλαηνιηθψλ έξγσλ απφ επξσπατθέο γξακκαηείεο ζε πεξηνδηθά, 27 (1880).
1900
44. Βεξλ, Ηνχιηνο, Αθξηθή ή Πέληε ελ Αεξνζηάησ Δβδνκάδεο, Αζήλα, Σππνγξαθείν
Αλαζηαζίνπ Γ. Φέμε, 1900.
Δπαλέθδνζε ηνπ έξγνπ Cinq Semaines en ballon (1863) ηνπ Jules Verne (1828-1905) ζε κεηάθξαζε Υ.
Γεσξγηάδνπ. Ζ πξψηε έθδνζε έγηλε ην 1873.
1851
1. «Αηγππηηαθφο δαθηχιηνο», Παλδώξα, η. 24 (03/1851), ζει. 574-577.
1852
2. Γίθελο, «Αίγππηνο, Κάτξνλ», Παλδώξα, η. 62 (10/1852), ζει. 327-330.
Σν δηήγεκα αλήθεη ζηνλ θνξπθαίν Βξεηαλφ πεδνγξάθν Charles Dickens (1812-1870), έλαλ απφ ηνπο
ζεκαληηθφηεξνπο εθπξνζψπνπο ηνπ αζηηθνχ θνηλσληθνχ κπζηζηνξήκαηνο θαη πξσηεξγάηεο ηνπ
ξεαιηζκνχ. Έξγα ηνπ φπσο The Adventures of Oliver Twist (1837-1838), Hard Times (1854) θαη Great
107
Expectations (1860-1861) ζεσξνχληαη πιένλ απφ ηα θιαζηθά ηεο επξσπατθήο ινγνηερλίαο.
1854
3. Μεξχ, «Άγγινη θαη Κηλέδνη», Παλδώξα, η. 104 (07/1854), ζει. 169-174, 105
(08/1851), ζει. 193-199, 106 (08/1854), ζει. 217-221, 107 (08/1854), ζει. 241-251.
4. «Σα ρεηξφθηηα ηνπ Οκέξ-παζά», Παλδώξα, η. 105 (08/1851), ζει. 213-214.
1863
5. Π. Σδ. Υ., «Σν ηέθλνλ ηνπ Παζζά», Παλδώξα, η. 314 (04/1863), ζει. 36-38.
107
«Dickens, Charles», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π., ζει.
518-519.
47
6. «Ση δχλαηαη ηηο λα ζθεθζεί, ελψπηνλ ζηληθνχ αγγείνπ», Παλδώξα, η. 326 (10/1863),
ζει. 380-382,327 (11/1863), ζει. 388-390.
Μεηαθξαζηήο: Η. Π. Κιεάλζεο. Γιψζζα πξσηνηχπνπ: γαιιηθή.
7. Hetzel, P. J. Stahl, «Ο ΢νπιηάλνο ηνπ Σαγγνπτθ θαη ε κχηε ηνπ Αιή ηνπ Δπαίηνπ»,
Παλδώξα, η. 324 (09/1863), ζει. 296-300, 325 (10/1863), ζει. 330-335.
Γηήγεκα ηνπ Γάιινπ ζπγγξαθέα Pierre Jules Hetzel (1814-1886)108 ζε κεηάθξαζε ΢.
1866
8. «Μηέλ Τανχλ, ΢ηληθφλ Γηήγεκα», Υξπζαιιίο, η. 73 (01/1866), ζει. 7-11, 74
(01/1866), ζει. 27-30.
Μεηαθξαζηήο: Γεψξγηνο Η. Παππάδνγινπ. Γιψζζα πξσηνηχπνπ: ηηαιηθή.
9. Schnepp, B., «Πξνζθχλεζηο εηο Μέθθαλ», Παλδώξα, η. 388 (05/1866), ζει. 98-
100, 389 (06/1866), ζει. 132-135, 390 (06/1866), ζει. 148-151.
Αλαθέξεηαη πσο ν ζπγγξαθέαο είλαη Γάιινο γηαηξφο.
1868
10. «Ζ Αγάξ ελ ηε εξήκσ (Γξάκα εζηθφλ)», Παλδώξα, η. 432 (03/1868), ζει. 468-
471.
Απφζπαζκα γαιιηθνχ ζεαηξηθνχ έξγνπ ζε κεηάθξαζε Π. Μ. Γθεληηιίλε.
1871
11. «Δηο ζνθφο εμ αλαηνιψλ», Παλδώξα, η. 520 (11/1871), ζει. 364-367.
Μεηαθξαζηήο: Η. Π. Γιψζζα πξσηνηχπνπ: γεξκαληθή.
1872
12. ΢εβαιηέ, Πηηξ, «Σν ξφδνλ ηεο Μηο ΢άξαο, Δπεηζφδηνλ ηνπ Ηλδηθνχ πνιέκνπ»,
Αλαηνιηθή Δπηζεώξεζηο, η. 1 (11/1872), ζει. 12-14.
Μεηαθξαζηήο: Α.... Γιψζζα πξσηνηχπνπ: γαιιηθή.
13. Chatuville, C. De, «Ζ ρνξεχηξηα ηνπ Κβάιηνξ, Δπεηζφδηνλ ηνπ Ηλδηθνχ πνιέκνπ»,
Αλαηνιηθή Δπηζεώξεζηο, η. 2 (11/1872), ζει. 39-40.
Μεηαθξαζηήο: Α....
1873
14. «Αλαηνιηθά έζηκα θηινμελίαο», Αλαηνιηθή Δπηζεώξεζηο, η. 6 (01/1873), ζει. 137-
139.
Μεηαθξαζηήο: Αγ. Γιψζζα πξσηνηχπνπ: γαιιηθή.
15. Viardot, Louis, «Γεδίδ θαη Αλπκά, ΢θελαί ηνπ Αξαβηθνχ βίνπ θαηά ηελ Η' εθαη. ελ
Ηζπαλία», Αλαηνιηθή Δπηζεώξεζηο, η. 4 (12/1873), ζει. 59-60, 5 (01/1874), ζει. 75-
108
«Hetzel, Pierre Jules», The New Oxford Companion to Literature in French, φ.π., ζει. 380-381.
48
78, 6 (01/1874), ζει. 89-92.
Μεηαθξαζηήο: Π. ΢. Φσηηάδεο. Γιψζζα πξσηνηχπνπ: γαιιηθή.
Απφζπαζκα απφ ηελ Ηζηνξία ησλ Αξάβσλ θαη Μαύξσλ ελ Ηζπαλία ηνπ Louis Viardot (1800-1883),
Γάιινπ ζπγγξαθέα θαη κεηαθξαζηή. Ο ηίηινο ηνπ πξσηνηχπνπ είλαη Histoire des Arabes et des Mores
d'Espagne (1851).
΢ε ππνζεκείσζε αλαθέξεηαη πσο ν ζπγγξαθέαο γξάθεη θαηά κίκεζε ηνπ Walter Scott.
1874
16. Hugo, V., «Αλαηνιηθά Άζκαηα», Αλαηνιηθή Δπηζεώξεζηο, η. 8 (02/1874), ζει.
118-120.
Μεηαθξαζηήο είλαη ν Δκκαλνπήι ΢ηάεο (1817-1895), θξηηηθφο ηεο ινγνηερλίαο, ιφγηνο, κεηαθξαζηήο
θαη ζεαηξηθφο ζπγγξαθέαο.109
Πνηήκαηα ηνπ Γάιινπ ζπγγξαθέα, πνηεηή θαη δξακαηνπξγνχ Victor Hugo (1802-1885), ηα νπνία
αλήθνπλ ζηε ζπιινγή Les Orientales (1829)· κεγάιν κέξνο ηεο ζπιινγήο πεξηζηξέθεηαη γχξσ απφ ην
ζέκα ηεο απειεπζέξσζεο ησλ Διιήλσλ απφ ηνλ Οζσκαληθφ δπγφ110.
1876
17. Λαβνπιαί, Δδνπάξδνο, «Ο παζάο βνζθφο (Σνπξθηθφλ δηήγεκα)», Δζηία, η. 19
(05/1876), ζει. 292-300.
Μεηαθξαζηήο: Ν. Γ. Π.
Πξφθεηηαη γηα εζηθνπιαζηηθφ δηήγεκα ηνπ Edouard Laboulaye (1811-1883) πνπ πεξηιακβαλφηαλ ζηε
ζπιινγή Nouveaux Contes Bleus (1868), κεηαθξαζκέλν απφ ηνλ Νηθφιαν Γ. Πνιίηε (1852-1921).111
Σν δηήγεκα αλαδεκνζηεχζεθε ζηελ εθεκεξίδα Δζηία ην 1898 κε κηθξέο ηξνπνπνηήζεηο.112
1877
18. «Θαλάησζηο θαηαδίθνπ ελ Κίλα», Δζηία, η. 72 (05/1877), ζει. 309-213.
19. Μνο, Λ., «Πνιηηηθφο δηάινγνο ελ Κσζηαληηλνππφιεη», Δζηία, η. 78 (06/1877),
ζει. 423.
20. Bréhat, Alfred de, «Θήξα ηηγξίδνο ελ ηε Ηλδηθή», Δζηία, η. 80 (07/1877), ζει. 441-
445.
Μεηαθξαζηήο: Θ.
Έξγν ηνπ Γάιινπ ινγνηέρλε θαη πεξηεγεηή Alfred de Bréhat (ςεπδψλπκν ηνπ Alfred Guezenec, 1822-
1866), γλσζηνχ γηα ην έξγν Un Drame à Calcutta (1855), ηνπ νπνίνπ απνζπάζκαηα δεκνζηεχηεθαλ
ζηελ Δζηία ζε κεηάθξαζε Ν. Γ. Λεβίδε.
109
«΢ηάεο, Δκκαλνπήι», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π., ζει.
2066-2067.
110
Despoina Provata, Victor Hugo en Grèce (1842-1902), Université de Paris-Sorbonne (Paris V),
1994 (δηδ. δηαηξ.), ζει. 54
111
Γεσξγία Γθφηζε, «Ζ Γηεζλνπνίεζηο ηεο Φαληαζίαο», φ.π., ζει. 143.
112
Γεσξγία Γθφηζε, «Ζ Γηεζλνπνίεζηο ηεο Φαληαζίαο», φ.π., ζει. 204, 207.
49
Βιέπε Μεηαθξάζεηο αλαηνιηθψλ έξγσλ απφ επξσπατθέο γξακκαηείεο ζε πεξηνδηθά, 21 (1877).
21. Bréhat, Alfred de, « Ζ Καιθνχηηα», Δζηία, η. 84 (08/1877), ζει. 500-504, 85

(08/1877), ζει. 523-526, 86 (08/1877), ζει. 533-537, 87 (08/1877), ζει. 550-555, 88
(09/1877), ζει. 563-564, 89 (09/1877), ζει. 581-183, 90 (09/1877), ζει. 594-599, 91
(09/1877), ζει. 611-612, 92 (10/1877), ζει. 631-635.
Μεηαθξαζηήο: Λεβίδεο Ν. Γ.
Απνζπάζκαηα ηνπ κπζηζηνξήκαηνο ηνπ Γάιινπ ινγνηέρλε θαη πεξηεγεηή Alfred de Bréhat
(ςεπδψλπκν ηνπ Alfred Guezenec, 1822-1866), Un Drame A Calcutta (1855). Χζηφζν, ζε ππφηηηιν ζε
θάζε απφζπαζκα ηεο Δζηίαο αλαθέξεηαη πσο πξφθεηηαη γηα κεηάθξαζε απφ ζχγγξακκα πνπ εθδφζεθε
ην 1876.
1879
22. Υφιαλδ, «Ο Αιή Παζάο ησλ Ησαλλίλσλ», Δζηία, η. 167 (03/1879), ζει. 150-153.
23. «Κηλέδνο εηο ηα Παξίζηα», Δζηία, η. 183 (07/1879), ζει. 404-412.
Γηήγεκα κεηαθξαζκέλν απφ ηνλ αμηφινγν κεηαθξαζηή γαιιηθψλ θαη αγγιηθψλ ινγνηερληθψλ έξγσλ,
φπσο ην κπζηζηφξεκα Notre-Dame de Paris ηνπ V. Hugo θαη ην πνίεκα Le Lac ηνπ Lamartine, Ησάλλε
Καξαζνχηζα (1824-1873).113
24. Jacolliot, Louis, «Ο ειέθαο ελ Ηλδηθή», Δζηία, η. 190 (07/1879), ζει. 519-523.
Αλαθέξεηαη πσο πξνέξρεηαη «Δθ ηνπ λεσηάηνπ ζπγγξάκκαηνο Récits de voyage». ΢πγγξαθέαο είλαη ν
Γάιινο λνκηθφο Louis Jacolliot (1837-1890), ν νπνίνο ηαμίδεςε ζηελ Ηλδία θαη αθηέξσζε ζρεδφλ
νιφθιεξν ην πεδνγξαθηθφ ηνπ έξγν ζηνλ ηλδηθφ πνιηηηζκφ θαη ηελ ηλδηθή αξραηφηεηα.
25. Βέξλ, Ηνχιηνο, «Κηλέδνπ παζήκαηα ελ Κίλα», Δζηία, η. 204 (11/1879), ζει. 737-
744, 205 (12/1879), ζει. 753-759, 206 (12/1879), ζει. 769-775, 207 (12/1879), ζει.
785-788, 208 (12/1879), ζει. 801-806, 209 (12/1879), ζει. 817-819, 210 (01/1880),
ζει. 1-4, 211 (01/1880), ζει. 18-22, 212 (01/1880), ζει. 37-42, 213 (01/1880), ζει.
49-52, 214 (02/1880), ζει. 65-70, 215 (02/1880), ζει. 83-89, 216 (02/1880), ζει. 98-
106.
Μεηαθξαζηήο ηνπ έξγνπ είλαη ν Άγγεινο Βιάρνο (1838-1920), δηπισκάηεο, πνιηηηθφο,
δεκνζηνγξάθνο, αιιά θαη πεδνγξάθνο, πνηεηήο θαη δεηλφο κεηαθξαζηήο. Σν γεγνλφο φηη ην έξγν
κεηαθξάζηεθε ζηα ειιεληθά έλαλ κφιηο ρξφλν κεηά ηελ θπθινθνξία ηνπ ζηε Γαιιία, απνηειεί
πεηζηήξην ηεο δεκνθηιίαο ηνπ J. Verne ζην ειιεληθφ αλαγλσζηηθφ θνηλφ.
Σν κπζηζηφξεκα αλήθεη ζηνλ Jules Verne (1828-1905). Σίηινο ηνπ πξσηνηχπνπ είλαη Les Tribulations
d’un chinois en Chine (1879). ΢ην έξγν πεξηγξάθνληαη νη πεξηπέηεηεο ηνπ πινχζηνπ Κηλέδνπ Κηλ Φν
ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα ζψζεη αξρηθά ηελ πεξηνπζία ηνπ θαη ζηε ζπλέρεηα ηνλ ζηελφ ηνπ θίιν θαη
113
«Καξαζνχηζαο, Ησάλλεο», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π.,
ζει. 1029, βι. θαη Κ. Γ. Γεκαξάο, Ηζηνξία ηεο Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, [ρ.η.], Ίθαξνο, 1987, ζει.
393-394.
50
κέληνξά ηνπ, θηιφζνθν Γνπάλγθ.
1880
26. Καληνχ, Κ., «Ο θηιφζνθνο Σζηνλαγθζενχ θαη ε γπλή ηνπ, ΢ηληθφλ δηήγεκα»,
Αηηηθόλ Ζκεξνιόγηνλ, η. 14 (1880), ζει. 185-207.
Γηήγεκα ηνπ Ηηαινχ ηζηνξηθνχ θαη δηεγεκαηνγξάθνπ, Cesare Cantù (1804-1895).
27. Ακίθηο, Δδκφλδνο Γε, «Κσλζηαληηλνχπνιηο», Δζηία, η. 253 (11/1880), ζει. 689-
698, 254 (11/1880), ζει. 705-714, 255 (11/1880), ζει. 721-730, 256 (11/1880), ζει.
737-747, 257 (12/1880), ζει. 753-761, 258 (12/1880), ζει. 769-782, 259 (12/1880),
ζει. 786-795, 260 (12/1880), ζει. 801-810, 261 (12/1880), ζει. 817-828, 262
(01/1881), ζει. 1-13, 263 (01/1881), ζει. 17-24, 264 (01/1881), ζει. 33-39, 265
(01/1881), ζει. 49-56, 266 (02/1881), ζει. 65-74, 267 (02/1881), ζει. 85-90, 268
(02/1881), ζει. 105-111, 269 (02/1881), ζει. 113-118, 270 (03/1881), ζει. 129-136.
Μεηαθξαζηήο: ***. Γιψζζα πξσηνηχπνπ: ηηαιηθή.
Σν κπζηζηφξεκα είλαη ηνπ Ηηαινχ πεδνγξάθνπ θαη δεκνζηνγξάθνπ Edmondo De Amicis (1846–1908).
Αλαθέξεηαη ζε ππνζεκείσζε πσο ε ζπγθεθξηκέλε κεηάθξαζε έγηλε απφ ηε δέθαηε έθδνζε ηνπ
πξσηνηχπνπ έξγνπ. Σν έξγν εθδφζεθε απηνηειψο ην 1896 ζηελ Αζήλα απφ ην ηππνγξαθείν Β.
Γαβξηειίδνπ.
1882
28. Βαξψλνο Hübner, «Αθξφαζηο παξά ησ Μηθάδσ ηεο Ηαπσλίαο», Δζηία, η. 346
(08/1882), ζει. 519-521.
Μεηαθξαζηήο: Γ. Γ.
29. Οιηβηέ, Λέσλ, «Κσλζηαληηλνχπνιηο», Αηηηθόλ Ζκεξνιόγηνλ, η. 16 (1882), ζει.
435-454.
Σν έξγν αλήθεη ζηνλ Γάιιν δσγξάθν Leon Olivie (1863 - 1901).
1883
30. «Δλ γεχκα ελ Κίλα», Δζηία, η. 387 (05/1883), ζει. 350-351.
Μεηαθξαζηήο: Ε. Κ. Μ. Γιψζζα πξσηνηχπνπ: γαιιηθή.
31. Ακίθηο, Δδκφλδνο Γε, «Δλ γεχκα εηο ηνπ κεγάινπ Βεδίξε ηνπ Μαξφθνπ», Δζηία, η.
402 (09/1883), ζει. 585-587.
Μεηαθξαζηήο: ΢...
Γηήγεκα ηνπ Ηηαινχ πεδνγξάθνπ, δεκνζηνγξάθνπ θαη πνηεηή Edmondo De Amicis (1846–1908),
γλσζηνχ θπξίσο ιφγσ ηεο κεγάιεο επηηπρίαο ηεο παηδηθήο λνπβέιαο ηνπ κε ηίηιν Heart (1886).
1884
32. Γε Ακίηζε, «Παξά ησ απηνθξάηνξη ηνπ Μαξφθνπ», Δβδνκάο, η. 21 (07/1884),
ζει. 161-164.
51
Γηήγεκα ηνπ Ηηαινχ πεδνγξάθνπ, δεκνζηνγξάθνπ θαη πνηεηή Edmondo De Amicis (1846–1908).
Αλαθέξεηαη ζην ηέινο «Παξά ηνπ ζπγγξάκκαηνο Σν Μαξφθνλ».
33. Κφξε ησλ Αζελψλ ΢. Ο., «Ζ θφξε ηνπ Ρακζή, εηδχιιεηνλ αηγππηηαθφλ», Αηηηθόλ
΢ην ηέινο ηνπ θεηκέλνπ αλαθέξεηαη «Καηά ην Γαιιηθφλ».
34. Πάζθσθ, Λπδία, «Αη γπλαίθεο ελ Κίλα», Δβδνκάο, η. 43 (12/1884)., ζει. 340-341.
Μεηαθξάζηξηα: Γηο ΑΜΓ.
Αλαθέξεηαη πσο πξνέξρεηαη «Απφ ηελ Le Figaro».
1885
35. «Δλ ηε Αθξηθή: ν ιης», Δζηία, η. 517 (11/1885), ζει. 801.
Μεηαθξαζηήο: Κ*.
1886
36. «Ζ ηειεηή ηνπ Μνπραξξέκ ελ Κσλζηαληηλνππφιεη», Δζηία, η. 528 (02/1886), ζει.
91-94.
Πξνέξρεηαη απφ ηελ Revue Scientifique.
37. Φιαρ, Ησάλλεο, «Βεξελίθε (΢πξηαθφλ ηζηφξεκα)», Δζηία, η. 542 (05/1886), ζει.
313-317.
Μεηαθξαζηήο: **Λ. Γιψζζα πξσηνηχπνπ: γεξκαληθή.
38. «Ζ θηινμελία: ήζε Αιγεξίλσλ», Δζηία, η. 550 (07/1886), ζει. 444-446.
Μεηαθξαζηήο: Κ. Γιψζζα πξσηνηχπνπ: γαιιηθή.
39. «Ζγεκνλίο θαη επλννπκέλε: ζειίδεο εθ ηεο ηζηνξίαο ησλ Βέεδσλ ηεο Σχληδνο»,
Δθιεθηά Μπζηζηνξήκαηα, η. 99 (09/1886), ζει. 371-372.
Μεηαθξαζηήο: ΢. Η.
1887
40. Laffon, G., «Παηηλάδα, ν ΢κπξλαίνο ραζάπεο», Ζκεξνιόγηνλ ΢θόθνπ, η. 2 (1887),
ζει. 302-303.
Πνίεκα ηνπ G. Laffon.
1888
41. Richard, Charles, «Ζ βαζηινπνχια (Ηαπσληθφλ δηήγεκα)», Δθιεθηά
Μεηαθξαζηήο: Αίζσπνο. Γιψζζα πξσηνηχπνπ: γαιιηθή.
1989
42. Stréhly, F., «Σν Ηλδηθφλ Μπζηζηφξεκα Ζ Βαζαβαδάηηα ηνπ ΢νπκπαληρνχ»,
Δβδνκάο, η. 36 (09/1889), ζει. 6-8, 37 (09/1889), ζει. 6-8.
Μεηαθξαζηήο: Α.
Απνζπάζκαηα απφ ην ηλδηθφ έξγν Vasavadatta ηνπ Subandhu.
52
Σν κπζηζηφξεκα πξαγκαηεχεηαη ηελ ηζηνξία ηεο νκψλπκεο εξσίδαο θαη ηνπ αγαπεκέλνπ ηεο, πξίγθηπα
Καληαξπαθέηνπ. Οη δχν λένη, αλ θαη δελ έρνπλ ζπλαληεζεί πνηέ, έρνπλ δεη ν έλαο ηνλ άιινλ ζε φξακα
θαη γλσξίδνπλ πσο είλαη πξνθαζνξηζκέλν απφ ηε κνίξα λα είλαη ζχδπγνη ζε φιεο ηνπο ηηο δσέο,
πξνεγνχκελεο θαη επφκελεο. Ο πξίγθηπαο αλαδεηά ηελ Βαζαβαδάηα θαη κεηά απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο
ηελ βξίζθεη ιίγεο ψξεο πξηλ παληξεπηεί θάπνηνλ παξά ηε ζέιεζή ηεο. Μελ έρνληαο άιιε επηινγή, κηαο
θαη ν παηέξαο ηεο εξσίδαο δελ απνδέρεηαη ηνλ Καληαξπαθέηνπ, ην δεπγάξη θαηαθεχγεη ζηα βνπλά.
Δθεί ν πξίγθηπαο, ιφγσ δηάθνξσλ δπζάξεζησλ ζπκβάλησλ, ράλεη ηα ίρλε ηεο αγαπεκέλεο ηνπ, ηελ
μαλαβξίζθεη φκσο κεηά απφ κήλεο κεηακνξθσκέλε ζε πέηξα. Αθνχ θαηαθέξλεη λα ιχζεη ηα κάγηα πνπ
ηελ νδήγεζαλ ζε απηή ηελ θαηάζηαζε, νη δχν λένη παληξεχνληαη κε ηελ ζπγθαηάζεζε πιένλ ηνπ
παηέξα ηεο Βαζαβαδάηα.
43. Σελζψ, Λέσλ Γε, «Ζ κήηεξ ηξειιή (΢κπξλατθφλ κπζηζηφξεκα)», Δθιεθηά
Μπζηζηνξήκαηα, η. 410 (09/1889), ζει. 769-770, 411 (10/1889), ζει. 775-777, 412
(10/1889), ζει. 783-786, 413 (10/1889), ζει. 791-794, 414 (10/1889), ζει. 799-801,
415 (10/1889), ζει. 806-810, 416 (10/1889), ζει. 816-818, 417 (10/1889), ζει. 822-
826, 418 (10/1889), ζει. 831-834, 419 (10/1889), ζει. 838-840, 420 (11/1889), ζει.
3-6, 421 (11/1889), ζει. 11-15, 422 (11/1889), ζει. 19-23, 423 (11/1889), ζει. 27-29,
424 (11/1889), ζει. 35-37.
Μπζηζηφξεκα ηνπ Γάιινπ ζπγγξαθέα Léon de Tinseau (1844-1921).
1890
44. Belot, Adolfe, «Αθξηθαληθαί Δηθφλεο. Καξαβάληνλ ελ νδνηπνξία», Δβδνκάο, η. 3
(01/1890), ζει. 5-6.
Μεηαθξαζηήο: Κ.
Ο δεκηνπξγφο ηνπ έξγνπ, Adolfe ή Adolphe Belot (1829-1890) ππήξμε Γάιινο πεδνγξάθνο θαη
δξακαηνπξγφο κε πιεζψξα έξγσλ, φπσο Le drame de la rue de la Paix (1874), Bon Ami (1889) θ.ά.
45. ΢ηάλιευ, Δ., «Ζ γε ηεο δνπιείαο», Δθιεθηά Μπζηζηνξήκαηα, η. 464 (04/1890),
ζει. 362-364.
Σν έξγν αλήθεη ζηνλ Βέιγν δεκνζηνγξάθν θαη πεξηεγεηή Henry Morton Stanley (1841-1904), γλσζηφ
γηα ηελ πνιχρξνλε πεξηήγεζε πνπ πξαγκαηνπνίεζε ζηελ αθξηθαληθή ήπεηξν. Πξφθεηηαη γηα
απφζπαζκα απφ νιφθιεξν ην έξγν πνπ θπθινθφξεζε ηελ ίδηα ρξνληά απφ ηνλ Γεψξγην Αδξαθηά.
46. Greville, Henry, «Κιενπάηξα», Δβδνκάο, η. 40 (10/1890), ζει. 7-11, 41
(10/1890), ζει. 8-10, 42 (10/1890), ζει. 8-11, 43 (10/1890), ζει. 7-10, 44 (11/1890),
ζει. 8-10, 45 (11/1890), ζει. 9-10, 46 (11/1890), ζει. 8-10, 47 (11/1890), ζει. 8-11,
48 (11/1890), ζει. 9-11, 49 (12/1890), ζει. 8-10, 50 (12/1890), ζει. 9-10, 51
(12/1890), ζει. 8-10, 52 (12/1890), ζει. 5-6, 1 (01/1891), 8-10, 2 (01/1891), ζει. 9-
11, 3 (01/1891), ζει. 9-11, 4 (01/1891), ζει. 10-11, 5 (02/1891), ζει. 10-11, 6
53
(02/1891), ζει. 9-10, 7 (02/1891), ζει. 10-11.
Μεηαθξαζηήο: Α. Ακπάηεο.
Σν έξγν Cléopâtre (1886) αλήθεη ζηνλ Γάιιν ζπγγξαθέα Henri Gréville (1842-1902). Σν 1886 είρε
ήδε εθδνζεί απηνηειψο ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε απφ ην ηππνγξαθείν ηνπ ΢. Η. Βνπηπξά.
47. Rambaud, Alfred, «Σα δηεγήκαηα ησλ αξραίσλ Αηγππηίσλ», Δβδνκάο, η. 43
(10/1890), ζει. 6-7.
Μεηαθξαζηήο: Α. Κ.
Γηεγήκαηα ζπγθεληξσκέλα απφ ηνλ Γάιιν ηζηνξηθφ Alfred Nicolas Rambaud (1842-1905), ηνπ νπνίνπ
ε εξγνγξαθία επηθεληξψλεηαη ζε αξραίνπο, βπδαληηλνχο θαη κεζαησληθνχο πνιηηηζκνχο ηεο Μεζνγείνπ.
1891
48. Belot, Adolfe, «Απφ ηφπνπ εηο ηφπνλ. Αθξηθαληθαί εηθφλεο. Οη 5.000 παξζέλνη ηεο
Γαρνκέεο», Δβδνκάο, η. 3 (01/1891), ζει. 7-9, 4 (01/1891), ζει. 9-10.
Γηήγεκα ηνπ Γάιινπ πεδνγξάθνπ Adolfe Belot (1829-1890).
49. Soudan, Jehan, «Ο Κηλέδνο κνπ (Γηήγεκα ακεξηθαληθφλ)», Δθιεθηά
Σν δηήγεκα πξνέξρεηαη απφ ηε ζπιινγή ηνπ Γάιινπ ινγνηέρλε Jehan Soudan, Histoires Américaines.
1892
50. Μηραιφπνπινο, Μ. Δ., «Ηκπξαρήκ-Μπελ-Μερφε ν δηάζεκνο Άξας ανηδφο: θαηά
ηνλ ΢. Μπινληέι», Νενιόγνπ Δβδνκαδηαία Δπηζεώξεζηο, η. 19 (03/1892), 20
(03/1892), 21 (03/1892), 22 (03/1892), 23 (03/1892).
51. Παζ, Αβδφλ Γε, «Σν άζηξνλ ηνπ Μεξνπάλ. Αξαβηθή δηήγεζηο», Δβδνκάο, η. 1
(01/1892), ζει. 7-9, 2 (01/1892), ζει. 7-9, 3 (01/1892), ζει. 7-9, 4 (01/1892), ζει. 7-
8, 5 (02/1892), ζει. 7-9, 6 (02/1892), ζει. 9-11, 7 (02/1892), ζει. 8-10, 8 (02/1892),
ζει. 9-11, 9 (02/1892), ζει. 8-10, 10 (03/1892), ζει. 9-11, 11 (03/1892), ζει. 11-12.
Μεηαθξαζηήο: Ν. Γ. Μαπξάθεο. Γιψζζα πξσηνηχπνπ: θαζηηιηαλή.
52. Spengler, Frédéric, «Ο λαδίξ (Γηήγεκα αξαβηθφλ)», Δθιεθηά Μπζηζηνξήκαηα, η.
603 (01/1892), ζει. 207.
53. Paléologue, Maurice, «Αη πξσηεχνπζαη ηνπ θφζκνπ: Σν Πεθίλνλ», Δβδνκάο, η. 20
(05/1892), ζει. 8-10, 21 (05/1892), ζει. 7-9, 22 (05/1892), ζει 6-9.
Μεηαθξαζηήο: Ησ. Α. Επγνκαιάο.
Γηήγεκα ηνπ Γάιινπ δηπισκάηε, ηζηνξηθνχ θαη πεδνγξάθνπ Maurice Paléologue (1859-1944),
γλσζηνχ θπξίσο γηα ηηο ηζηνξηθέο κειέηεο ηνπ πεξί Ρσζίαο θαη Πξψηνπ Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ.
1893
54. Venosta, Felice, «Ατδά (Γηήγεκα)», Δθιεθηά Μπζηζηνξήκαηα, η. 2 (12/1893), ζει.
54
9-12, 3 (12/1893), ζει. 17-20, 4 (12/1893), ζει. 25-26, 5 (01/1894), ζει. 33-34, 6
(01/1894), ζει. 41-43, 7 (01/1894), ζει. 49-51, 08 (01/1894), ζει. 57-59.
Γηήγεκα ηνπ Ηηαινχ ζπγγξαθέα θαη κεηαθξαζηή Felice Venosta (1828-1895). Δθδφζεθε απηνηειψο
ζηελ Κέξθπξα ην 1882 ζε κεηάθξαζε Ησάλλνπ Γ. Ρίθθε.
Σα απηνηειή κεηαθξαζκέλα έξγα απφ επξσπατθέο γξακκαηείεο είλαη

ζπλνιηθά 31. Σα πεξηζζφηεξα είλαη κπζηζηνξήκαηα πνπ αθνξνχλ θπξίσο πνιηηηζκνχο
ηεο αθξηθαληθήο επείξνπ (Ο Αηζίνς Τπεξέηεο, Ζ Αθξηθαλή Οηθνγέλεηα ή Ζ
Νενθώηηζηνο Αηρκάισηνο, Αθξηθή ή Πέληε ελ Αεξνζηάησ Δβδνκάδεο, Αΐδα ή Γνύιε
Αηζηνπίο, Δηο ηα ελδόηεξα ηεο Αθξηθήο, θ.ά.), κε έκθαζε ζηελ Αίγππην (Κιενπάηξα,
Αηγππηία Βαζηιόπαηο, θ.ά). Αξθεηά αλαθέξνληαη ζε πνιηηηζκνχο ηεο αζηαηηθήο
Αλαηνιήο (Δπηζηνιαί Πεξζηθαί, Αηηίιαο, Πεξηήγεζηο Πιαζηνύ ηηλόο Γεξβίζνπ εληόο
ηεο Κεληξηθήο Αζίαο, θ.ά.), εηδηθφηεξα ηεο νζσκαληθήο επηθξάηεηαο (Σν Μπζηζηόξεκα
κηαο ΢κπξληάο, Ζ Κσλζηαληηλνύπνιηο, θ.ά.) θαη ηεο Ηλδίαο (Σα Απόθξπθα ησλ Ηλδηώλ,
Οη Ππξπνιεηαί Ηλδνί). Αλάκεζα ζηνπο ζπγγξαθείο απαληνχλ νξηζκέλα απφ ηα
γλσζηφηεξα νλφκαηα ηεο επξσπατθήο ινγνηερλίαο ηνπ 19 νπ αηψλα, φπσο απηφ ηνπ
Victor Hugo, ηνπ George Gordon Byron, ηνπ Jules Verne, ηνπ Alfred de Brehat, ηνπ
Eugène Scribe θ.ά. Μφλν ζε δχν έξγα (Ζ Αθξηθαλή Οηθνγέλεηα ή Ζ Νενθώηηζηνο
Αηρκάισηνο, Κιενπάηξα) δελ θαηαγξάθεηαη ην φλνκα ηνπ ζπγγξαθέα, ελψ ζε έλα
(Ηζκαήι – Παζζάο ΢αδδήθ) θαηαγξάθνληαη κφλν ηα αξρηθά ηνπ νλφκαηφο ηνπ. Σν
φλνκα ηνπ κεηαθξαζηή αλαγξάθεηαη ζηα πεξηζζφηεξα έξγα. Απφ ηνπο κεηαθξαζηέο
πνπ μερσξίδνπλ είλαη ν Άγγεινο Βιάρνο θαη ν ΢θαξιάηνο Βπδάληηνο. Αμίδεη επίζεο
λα ζεκεησζεί πσο ηα πεξηζζφηεξα έξγα (19) αλήθνπλ ζηε γαιιηθή γξακκαηεία,
αθνινπζνχλ απηά κε αγγιηθή πξνέιεπζε (7), θαη ηέινο απφ ηελ ηηαιηθή (4) θαη ηε
γεξκαληθή γξακκαηεία (1).
Δθηφο απφ ηα κπζηζηνξήκαηα θαηαγξάθνληαη θαη δχν γλσζηά ζεαηξηθά έξγα,
ε Εαΐξα ηνπ Voltaire, πνπ αξρηθά θπθινθφξεζε ζηελ Αζήλα ην 1836, κεηαθξαζκέλε
απφ ηνλ Ηάθσβν Ρίδν Ραγθαβή θαη γλψξηζε άιιεο ηξεηο επαλεθδφζεηο απφ
ηππνγξαθεία ηεο ΢κχξλεο (1871) θαη ηεο Αζήλαο (1883, 1887), θαζψο θαη ην έξγν
Αληώληνο θαη Κιενπάηξα ηνπ William Shakespeare, κεηαθξαζκέλν απφ ηνλ Μ. Ν.
Γακηξάιε ην 1882. Σηο πεξηζζφηεξεο επαλεθδφζεηο ζεκεηψλεη ε Εαΐξα ηνπ Voltaire,
55
ελψ αθνινπζνχλ Ο Γθηανύξ ηνπ George Gordon Byron θαη ε Αθξηθή ή Πέληε ελ
Αεξνζηάησ Δβδνκάδεο ηνπ Jules Verne κε δχν επαλεθδφζεηο, θαζψο θαη ηα έξγα Ζ
Αθξηθαλή Οηθνγέλεηα ή Ζ Νενθώηηζηνο Αηρκάισηνο, Σα Απόθξπθα ησλ Ηλδηώλ θαη Δηο
ηα ελδόηεξα ηεο Αθξηθήο πνπ επαλεθδίδνληαη απφ κία θνξά.
Σα κεηαθξαζκέλα έξγα απφ ηελ επξσπατθή γξακκαηεία πνπ απαληνχλ ζηα
πεξηνδηθά είλαη 54. Σα πεξηζζφηεξα είλαη δηεγήκαηα ζρεηηθά κε αλαηνιηθέο ρψξεο,
φπσο ε νζσκαληθή απηνθξαηνξία (Ζ ηειεηή ηνπ Μνπραξξέκ ελ Κσλζηαληηλνππόιεη,
θ.ά.), ε Αίγππηνο (Ζ θόξε ηνπ Ρακζή, εηδύιιεηνλ αηγππηηαθόλ, θ.ά), ε Ηλδία (Θήξα
ηηγξίδνο ελ ηε Ηλδηθή, θ.ά.), ε Κίλα (Μηέλ Τανύλ, ΢ηληθόλ Γηήγεκα, θ.ά.), ε Ηαπσλία (Ζ
βαζηινπνύια (Ηαπσληθόλ δηήγεκα), θ.ά), αιιά θαη ζρεηηθά κε ηελ Αλαηνιή γεληθφηεξα
(Αθξηθαληθαί Δηθόλεο. Καξαβάληνλ ελ νδνηπνξία, Αλαηνιηθά έζηκα θηινμελίαο, θ.ά.).
Τπάξρνπλ αθφκε επηά κπζηζηνξήκαηα δεκνζηεπκέλα ζε ζπλέρεηεο (Ζ Καιθνύηηα,
Κηλέδνπ παζήκαηα ελ Κίλα, Κσλζηαληηλνύπνιηο, Σν Ηλδηθόλ Μπζηζηόξεκα Ζ
Βαζαβαδάηηα ηνπ ΢νπκπαληρνύ, Ζ κήηεξ ηξειιή (΢κπξλατθόλ κπζηζηόξεκα), Ζ γε ηεο
δνπιείαο, Κιενπάηξα), απφ ηα νπνία ε Κσλζηαληηλνύπνιηο ηνπ Edmondo De Amicis,
Ζ γε ηεο δνπιείαο ηνπ Henry Morton Stanley θαη ε Κιενπάηξα ηνπ Henri Gréville
εθδφζεθαλ απηνηειψο ην 1896, ην 1890 θαη ην 1886 αληίζηνηρα. Σα πνηήκαηα πνπ
θαηαγξάθνληαη είλαη κφιηο δχν (Αλαηνιηθά Άζκαηα, Παηηλάδα, ν ΢κπξλαίνο ραζάπεο),
ελψ ην κνλαδηθφ ζεαηξηθφ έξγν είλαη Ζ Αγάξ ελ ηε εξήκσ απφ αλψλπκν δεκηνπξγφ.
Οη κεηαθξάζεηο απφ ηελ γαιιηθή γξακκαηεία θαη πάιη ππεξηεξνχλ θαηά πνιχ
(37), ελψ αθνινπζνχλ θάπνηα έξγα απφ ηελ ηηαιηθή (5), ηε γεξκαληθή (3), ηελ
αγγιηθή (1) θαη ηελ ηζπαληθή γξακκαηεία (1). Δπίζεο, αλάκεζα ζηνπο ζπγγξαθείο
απαληνχλ θάπνηα ηδηαίηεξα γλσζηά νλφκαηα, φπσο απηφ ηνπ Charles Dickens, ηνπ
Leon de Tenseau, αιιά θαη νλφκαηα ζπγγξαθέσλ, κεηαθξαζκέλα έξγα ησλ νπνίσλ
εθδφζεθαλ θαη απηνηειψο, φπσο ηνπ Jules Verne, ηνπ Victor Hugo, ηνπ, Alfred de
Brehat, ηνπ Edmondo De Amicis, θ.ά. Σν φλνκα ηνπ κεηαθξαζηή ζπρλά
παξαιείπεηαη. ΢ηηο πεξηπηψζεηο σζηφζν πνπ αλαθέξεηαη, μερσξίδνπλ ν Άγγεινο
Βιάρνο, ν Δκκαλνπήι ΢ηάεο θαη ν Ησάλλεο Καξαζνχηζαο.
56
ΙΙI. Έργα από αλαηοιηθές γρακκαηείες
1. Έργα κε αζαθή προέιεσζε ηοσ πρφηοηύποσ (απώηερα αλαηοιηθά

πρόησπα ή/θαη κεηαθράζεης από αδήιφηε γιώζζα πρφηοηύποσ)
1. Μπζνινγηθόλ ΢ηληίπα ηνπ Φηινζόθνπ, Βελεηία, Σππνγξαθείν Πάλνπ Θενδνζίνπ,

1804.
Έξγν ηλδηθήο ή πεξζνζπξηαθήο πξνέιεπζεο,114 πνπ γλψξηζε αιιεπάιιειεο κεηαθξάζεηο θαη
παξαθξάζεηο ζε αλαηνιηθέο θαη δπηηθέο ρψξεο. Οη πξψηεο λενειιεληθέο ρεηξφγξαθεο δηαζθεπέο ηνπ
έξγνπ εληνπίδνληαη ηνλ 15ν αηψλα, ελψ ε πξψηε έληππε έθδνζε πξαγκαηνπνηήζεθε ηνλ 17ν αηψλα (αλ
θαη γλσζηή είλαη κφλν ε βελεηηθή επαλέθδνζή ηνπ ην 1744 θαη νη πνιιαπιέο αλαηππψζεηο ηεο). 115 Ζ
ζπγθεθξηκέλε έθδνζε απνηειεί ηελ πξψηε ηνπ 19νπ αηψλα θαη πξαγκαηνπνηείηαη ζηελ Βελεηία,
δίλνληαο ην έλαπζκα γηα κηα ζεηξά πνιιψλ επαλεθδφζεσλ.
΢ηε δηήγεζε-πιαίζην (κέζα ζηελ νπνία εγθηβσηίδνληαη 22 ηζηνξίεο) ν βαζηιηάο ηεο Πεξζίαο Κχξνο
ζηέιλεη ηνλ γηφ ηνπ λα καζεηεχζεη θνληά ζηνλ θηιφζνθν ΢πληίπα. Ο δεχηεξνο δηαβιέπεη θαθά ζεκάδηα
ζην σξνζθφπην ηνπ λεαξνχ πξίγθηπα γηα έλα δηάζηεκα επηά εκεξψλ θαη ηνλ ζπκβνπιεχεη λα
παξακείλεη ζησπειφο γηα ην ζπγθεθξηκέλν δηάζηεκα. Ο πξίγθηπαο, αθνινπζψληαο ηε ζπκβνπιή ηνπ
ζνθνχ επηζηξέθεη θνληά ζηνλ παηέξα ηνπ, ν νπνίνο, αλεζπρεί γηα ηελ πεξίεξγε ζπκπεξηθνξά ηνπ γηνχ
ηνπ. Μηα απφ ηηο παιιαθίδεο ηνπ βαζηιηά, ζέινληαο λα δψζεη έλα ηέινο ζηε ζησπή ηνπ πξίγθηπα,
πξνζπαζεί κε ηνικεξά εξσηηθά ηερλάζκαηα λα ηνλ ζαγελεχζεη, θηάλνληαο κάιηζηα ζην ζεκείν λα
πξνζπαζεί λα ηνλ πείζεη λα ζθνηψζεη ηνλ παηέξα ηνπ γηα λα θιεξνλνκήζεη ηνλ ζξφλν. Ο λεαξφο
πξίγθηπαο ηελ απνδηψρλεη θη εθείλε ζηξέθεηαη ζηνλ βαζηιηά ιέγνληαο πσο ν γηνο ηνπ επηρείξεζε λα
αζειγήζεη πάλσ ηεο. Ο βαζηιηάο, εμαγξησκέλνο, δηαηάδεη ηελ ζαλάησζε ηνπ γηνπ ηνπ. Δπηά ζνθνί
ζχκβνπινί ηνπ φκσο πξνζπαζνχλ λα ηνλ κεηαπείζνπλ δηεγνχκελνη ηζηνξίεο γηα ηελ παλνπξγία ησλ
γπλαηθψλ θαη ηα αξλεηηθά απνηειέζκαηα ησλ βεβηαζκέλσλ απνθάζεσλ. Ζ παιιαθίδα, απφ ηελ άιιε
πιεπξά, ππεξακχλεηαη ηεο ζέζεο ηεο, αληηπαξαβάιινληαο ηζηνξίεο γηα ηελ αληθαλφηεηα θαη ηνλ δφιν
ησλ βαζηιηθψλ ζπκβνχισλ. Σειηθά, θηάλεη ε κέξα πνπ ν πξίγθηπαο ιχλεη ηε ζησπή ηνπ θαη μεθαζαξίδεη
ηελ θαηάζηαζε.116 Κπξίαξρν ζηνηρείν φισλ ησλ δηεγήζεσλ είλαη ν παξαδεηγκαηηθφο θαη δηδαθηηθφο
ραξαθηήξαο, ελψ δελ ιείπνπλ ηα ζηνηρεία αγσλίαο θαη αζηπλνκηθήο πινθήο. Παξάιιεια, πνιιέο απφ
ηηο ηζηνξίεο, ηδίσο απηέο πνπ αλαθέξνληαη ζηηο εξσηηθέο παλνπξγίεο ησλ γπλαηθψλ, είλαη ηδηαίηεξα
114
΢ηέζε Αζήλε, Όςεηο ηεο Νενειιεληθήο Αθεγεκαηηθήο Πεδνγξαθίαο, 18νο αη.-1830, φ.π., ζει. 65.
115
Γηψξγνο Κεραγηφγινπ, Πεδνγξαθηθή Αλζνινγία, Αθεγεκαηηθόο Γξαπηόο Νενειιεληθόο Λόγνο,
Θεζζαινλίθε, Αξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο, 2001, ζει. 107.
116
«Μπζνινγηθφλ ΢πληίπα ηνπ Φηινζφθνπ», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα,
Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π., ζει. 1514, βι. θαη ΢ηέζε Αζήλε, Όςεηο ηεο Νενειιεληθήο Αθεγεκαηηθήο
Πεδνγξαθίαο, 18νο αη.-1830, φ.π., ζει. 65-66.
57
ηνικεξέο, ζηνηρείν ζην νπνίν ίζσο νθείιεηαη ε κεγάιε δεκνηηθφηεηα ηνπ έξγνπ.
Αο ζεκεησζεί πσο πέξα απφ ηηο επαλεθδφζεηο ηνπ έξγνπ θαηά ηνλ 19 ν αηψλα, ην 1923 επηρεηξήζεθε κηα
λέα δεκνηηζηηθή κεηάθξαζε απφ ηνλ παξαγσγηθφηαην δεκνζηνγξάθν θαη κεηαθξαζηή Κψζηα
Σξηθνγιίδε απεπζείαο απφ ηελ αξαβηθή δηαζθεπή ηνπ κε ηίηιν ΢ηληίπαο ή Οη Παλνπξγίεο θαη νη
Μεραλνξξαθίεο ησλ Γπλαηθώλ.117
1805
2. Μπζνινγηθόλ ΢ηληίπα ηνπ Φηινζόθνπ, Βελεηία, Σππνγξαθείν Νηθνιάνπ Γιπθχ,
1805.
Αλαηχπσζε ηεο έθδνζεο ηνπ 1804 απφ δηαθνξεηηθφ ηππνγξαθείν.
Βιέπε Έξγα κε αζαθή πξνέιεπζε ηνπ πξσηνηχπνπ, 1 (1804).
1815
1815.
1817
1817.
Βιέπε Δξγα κε αζαθή πξνέιεπζε ηνπ πξσηνηχπνπ, 2 (1805).
1820
5. Μπζνινγηθόλ ΢ηληίπα ηνπ Φηινζόθνπ, Βελεηία, Σππνγξαθείν Πάλνπ Θενδσζίνπ,
1820.
1832
1832.
117
«΢ηληίπαο», Ζ Παιαηόηεξε Πεδνγξαθία καο, φ.π., ηφκνο Β΄2, Αζήλα, ΢νθφιεο, 1996-1999, ζει. 232.
58
1836
7. Μπζνινγηθόλ ΢ηληίπα ηνπ Φηινζόθνπ, Βελεηία, Σππνγξαθείν Φξαγθίζθνπ
Αλδξεψια, 1836.
1848
8. Μπζνινγηθόλ ΢ηληίπα ηνπ Φηινζόθνπ, Βελεηία, [ρ.ε], 1848.
1849
9. Μπζνινγηθόλ ΢ηληίπα ηνπ Φηινζόθνπ, Βελεηία, Διιεληθή Σππνγξαθείν ηνπ
Φνίληθνο, 1849.
1851
10. Μπζνινγηθόλ ΢ηληίπα ηνπ Φηινζόθνπ, Βελεηία, Διιεληθή Σππνγξαθία ηνπ Αγίνπ
Γεσξγίνπ, 1851.
11. Μπζνινγηθόλ ΢ηληίπα ηνπ Φηινζόθνπ, Βελεηία, Διιεληθφ Σππνγξαθείν ηνπ Α. Θ.
Φηιηππή, 1851.
12. Μπζνινγηθόλ ΢ηληίπα ηνπ Φηινζόθνπ, Βελεηία, Διιεληθή Σππνγξαθία ηνπ
1861
13. Ηζηνξία ηνπ Βεδξεδίλ Λσινύ θαη ηνπ Βεδίξε ηνπ Αηαικνύιθ, Αζήλα, Σππνγξαθείν
59
Π. Β. Μσξατηίλε, 1861.
Πξφθεηηαη γηα κηα απφ ηηο ηζηνξίεο ηεο ζπιινγήο Αξαβηθόλ Μπζνινγηθόλ πνπ εθδφζεθε απηνηειψο.118
1864
Βηβιηνγξαθηθή Πεγή: Καζίλεο, Νº 924, ζει. 239, Ζιηνχ Πνιέκε, Νº 1864.315, ζει. 41.
1865
1870
1871
17. Μηθξά Υαιεκά, Αζήλα, Σππνγξαθείν Νηθνιάνπ Ρνπζνπνχινπ 1871.
Πξφθεηηαη γηα ηελ έθδνζε κέξνπο ησλ παξακπζηψλ/δηεγεκάησλ πνπ πεξηέρεη ην Αξαβηθόλ
Μπζνινγηθόλ.
1875
1876
19. Ηζηνξία ησλ ηαμεηδίσλ ηνπ πεξηβνήηνπ ΢εβάρ Θαιαζζηλνύ, Δξκνχπνιε ΢χξνπ,
118
Γηψξγνο Κεραγηφγινπ, «Υίιηεο θαη Μία Νχρηεο: ΢ηαζκνί ζηηο ηχρεο ηνπ έξγνπ θαη ε κεηάθξαζε ηνπ
Κψζηα Σξηθνγιίδε», φ.π., ζει. 52.
60
Δθδφηεο Η. Κ. Υνπκεο, 1876.
Πξφθεηηαη γηα έλα απφ ηα δεκνθηιή δηεγήκαηα ηεο ζπιινγήο Αξαβηθόλ Μπζνινγηθόλ πνπ εθδφζεθαλ
απηνηειψο.119 Ο ΢εβάρ, έλαο πινχζηνο θιεξνλφκνο απφ ηε Βαγδάηε, αθνχ ζπαηάιεζε φιε ηελ
πεξηνπζία ηνπ παηέξα ηνπ, απνθάζηζε λα ηαμηδεχζεη γηα λα θεξδίζεη ρξήκαηα θαη εκπεηξίεο. ΢ηα επηά
ζπλνιηθά ηαμίδηα ηνπ έδεζε δηάθνξεο πεξηπέηεηεο παιεχνληαο κε ηέξαηα, γιηηψλνληαο απφ λαπάγηα θαη
απνθηψληαο πινχηε, δπλαηέο θηιίεο, αιιά θαη έλαλ επηπρηζκέλν γάκν.
1878
20. Μηθξά Υαιηκά ήηνη ΢πιινγή κύζσλ ηηλώλ Αξαβηθώλ, Αζήλα, Σππνγξαθείν Ν.
Ρνπζνπνχινπ, 1878.
Αλαηχπσζε ηεο έθδνζεο ηνπ 1871 απφ ην ίδην ηππνγξαθείν.
21. Μπζνινγηθόλ ΢ηληίπα ηνπ Φηινζόθνπ, Βελεηία, [ρ.ε], 1878.
22. Οζσκαλόο ν λενθώηηζηνο θαη ε πεξί ειιεληθήο εζλεγεξζίαο νπηαζία απηνύ, Αζήλα,
Δθδφηεο Αλέζηεο Κσλζηαληηλίδεο, 1878.
1881
23. Μπζνινγηθόλ ΢ηληίπα ηνπ Φηινζόθνπ, Βελεηία, Διιεληθή Σππνγξαθείν ηνπ
1882
24. Μπζνινγηθόλ ΢ηληίπα ηνπ Φηινζόθνπ, Αζήλα, Δθδφηεο Ν. Μηραιφπνπινο, 1882.
Απνηειεί ηελ πξψηε έθδνζε ηνπ έξγνπ ζε ειιαδηθφ ηππνγξαθείν.
25. Μπζνινγηθόλ ΢ηληίπα ηνπ Φηινζόθνπ, Αζήλα, Δθδφηεο Αλέζηεο Κσλζηαληηλίδεο,
1882.
119
61
1883
26. Ηζηνξία ησλ επηά ηαμεηδίσλ ηνπ ΢εβάρ Θαιαζζηλνύ, Αζήλα, Σππνγξαθείν Δζληθνχ
Πλεχκαηνο, 1883.
Αλαπαξαγσγή ηεο έθδνζεο ηνπ 1876 απφ δηαθνξεηηθφ ηππνγξαθείν.
1884
27. Ηζηνξία ΢πγγξαθείζα παξά ηνπ ελ Αγίνηο Ησάλλνπ ηνπ Γακαζθελνύ δηαιακβάλνπζα
ηνλ βίνλ ησλ νζίσλ Βαξιαάκ θαη Ησαζάθ, Αζήλα, Σππνγξαθείν ΢ππξίδ.
Κνπζνπιίλνπ, 1884.
Πξφθεηηαη γηα ηελ ηλδηθήο πξνέιεπζεο ηζηνξία ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ πξίγθηπα θαη θαηφπηλ
αζθεηή ΢ηληάξηα Γθανπηάκα-Βνχδα, ε νπνία κεηαπιάζηεθε ζηα ειιεληθά ζε αγηνινγηθφ κπζηζηφξεκα
κε ηελ πξψηε εκθάληζε ηνπ ρξηζηηαληζκνχ θαη πξνζεγξάθε ζηνλ κνλαρφ Ησάλλε Γακαζθελφ (676-
756). Αθνινπζεί ηε δνκή κηαο θεληξηθήο δηήγεζεο – πιαηζίνπ πνπ πεξηθιείεη δηάθνξεο εγθηβσηηζκέλεο
ηζηνξίεο. Γλψξηζε πνηθίιεο δεκψδεηο κεηαγισηηίζεηο θαηά ηα χζηεξα Βπδαληηλά ρξφληα, θπξίσο γηα
κνλαζηεξηαθή ρξήζε.120
Ζ ζπγθεθξηκέλε έθδνζε είλαη ε κφλε απηφλνκε θαηά ηνλ 19ν αηψλα πνπ έρεη εληνπηζηεί. Χζηφζν, ην
έξγν είρε ζπκπεξηιεθζεί ζηνλ Παξάδεηζν ηνπ Αγαπίνπ Λάλδνπ ην 1641 θαη ζπλέρηζε λα αληππψλεηαη
έηζη σο ηα ηέιε ηνπ 19νπ αηψλα.121
1885
28. Νέα Υαιηκά ήηνη Αξαβηθόλ Μπζνινγηθόλ, ηφκνο πξψηνο, Αζήλα, Δθδφηεο Ν.
΢ηαΐθνβηηο, 1885.
Βηβιηνγξαθηθή Πεγή: Καζίλεο, Νº 2370, ζει. 507, Ζιηνχ Πνιέκε, Νº 1885.578, ζει.1866.
1887
29. Μηθξά Υαιηκά ήηνη Γηάθνξα Παξακύζηα, Αζήλα, Σππνγξαθείν Γ. Φέμε, 1887.
30. Μπζνινγηθόλ ΢ηληίπα ηνπ Φηινζόθνπ, Αζήλα, Δθδφηεο Αλέζηεο Κσλζηαληηλίδεο,
1887.
Γεκνζηεχεηαη ζηε ζεηξά «Βηβιηνζήθε ηνπ Λανχ».
120
Γηψξγνο Κεραγηφγινπ, Πεδνγξαθηθή Αλζνινγία, Αθεγεκαηηθόο Γξαπηόο λενειιεληθόο Λόγνο, φ.π.,
ζει. 156-157.
121
«Βαξιαάκ θαη Ησαζάθ», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π.,
ζει. 254, βιέπε θαη «Βαξιαάκ θαη Ησαζάθ», Ζ παιαηόηεξε πεδνγξαθία καο, φ.π., ηφκνο Β1΄, ζει. 290-
323.
62
1891
31. Ηζηνξία ησλ Δπηά Σαμεηδίσλ ηνπ ΢εβάρ Θαιαζζηλνύ, Βελεηία, Διιεληθφ
Σππνγξαθείν, 1891.
Αλαηχπσζε ηεο έθδνζεο ηνπ 1876 απφ δηαθνξεηηθφ εθδφηε.
1892
32. Ηζηνξία ησλ Δπηά Σαμεηδίσλ ηνπ ΢εβάρ Θαιαζζηλνύ, Αζήλα, Σππνγξαθείν
Αληψληνπ ΢η. Γεσξγίνπ, 1892.
Βηβιηνγξαθηθή Πεγή: Καζίλεο, Νº 2872, ζει. 600-601, Ζιηνχ Πνιέκε, Νº 1892.464, ζει. 2631.
1899
33. Γηήγεζηο ησλ ελλέα εμαηζίσλ επκβεβεθόησλ ηνπ κεγάινπ πεξηεγεηνύ Ακπνπιβάξε,
Αζήλα, Σππνγξαθείν Ησάλλε Νηθνιαΐδε, 1899.
Πξφθεηηαη γηα έλα απφ ηα δηεγήκαηα ηεο ζπιινγήο Αξαβηθόλ Μπζνινγηθόλ πνπ εθδφζεθε
απηνηειψο.122
Σν έξγν έρεη εθδνζεί απφ ην ηππνγξαθείν ηνπ Μηραήι ΢αιίβεξνπ ρσξίο λα αλαθέξεηαη ε ρξνλνινγία
έθδνζεο.
Βιέπε Έξγα κε αζαθή πξνέιεπζε ηνπ πξσηνηχπνπ, 34 (Αρξνλνιφγεηα).
Ατρολοιόγεηα
34. Αξαβηθή Μπζνινγία ή Νέα Υαιηκά, Αζήλα, Σππνγξαθείν Ν. ΢ηαΐθνβηηο, [ρ.ρ].
Χο κεηαθξαζηήο αλαθέξεηαη ν Ησάλλεο ΢αιηκ-Υάλ, ελψ σο δηνξζσηήο ν Μ. Γ. ΢αθθνξξάθνο.
Ο Γ. Κεραγηφγινπ αλαθέξεη πσο ε παξνχζα έθδνζε απνηειεί λέα κεηαθξαζηηθή πξνζπάζεηα απφ ηελ
αληίζηνηρε γαιιηθή κεηάθξαζε ηνπ Galland, αθνινπζψληαο πηζηά ην γαιιηθφ θείκελν κε ρξήζε
θαζαξεχνπζαο ρσξίο κεγάιεο αθξφηεηεο.123 ΢χκθσλα, επίζεο, κε ηε Γεσξγηα Γθφηζε, ν Νηθφιανο Γ.
Πνιίηεο (1852-1921) ζε ρεηξφγξαθν αλνινθιήξσην άξζξν ηνπ, κε ηίηιν «Πεξί ηεο επηξξνήο ησλ
Διιεληθψλ κχζσλ επί ησλ αξαβηθψλ θαη λενειιεληθψλ κπζνινγηψλ», πξννξηδφκελν γηα ηελ Παλδώξα
σο ζπλέρεηα ηνπ «Πεξί ησλ παξακπζίσλ παξά ηνηο λεσηέξνηο Έιιεζη» (1867), ζε ηεκκάρην θχιινπ,
ηκήκα επηζηνιήο πξνο ηε δηεχζπλζε ηνπ πεξηνδηθνχ, αλάκεζα ζηηο βηβιηνγξαθηθέο αλαθνξέο πνπ
αλαθέξεη πσο έιαβε ππφςε ηνπ γηα ηε ζπγγξαθή ηνπ άξζξνπ, παξαζέηεη θαη ηελ ζπγθεθξηκέλε
122
123
63
αρξνλνιφγεηε έθδνζε ηεο Νέαο Υαιηκάο.124
35. Γηήγεζηο ησλ ελλέα εμαηζίσλ ζπκβεβεθόησλ ηνπ Μεγάινπ Πεξηεγεηνύ
Ακπνπιβαξή, Αζήλα, Σππνγξαθείν Μηραήι Η. ΢αιηβέξνπ, [ρ.ρ].
Πξφθεηηαη γηα έλα απφ ηα δηεγήκαηα ηεο ζπιινγήο Αξαβηθόλ Μπζνινγηθόλ πνπ εθδφζεθε
απηνηειψο.125
Σν έξγν έρεη εθδνζεί ην 1899 απφ ηνλ εθδφηε Ησάλλε Νηθνιαΐδε.
Βηβιηνγξαθηθή Πεγή: Ζιηνχ Πνιέκε, Νº ΑΥΡ.128, ζει. 3638.
36. Ηζηνξία ησλ επηά ηαμηδίσλ ηνπ ΢εβάρ ζαιαζζηλνύ, Αζήλα, Σππνγξαθείν Αλησλίνπ
΢η. Γεσξγίνπ, [ρ.ρ].
37. Μπζνινγηθόλ ΢ηληίπα ηνπ Φηινζόθνπ, Αζήλα, [ρ.ε], [ρ.ρ].
38. Μπζνινγηθόλ ΢πληίπα ηνπ Φηινζόθνπ, Αζήλα, Σππνγξαθείν Μηραήι Η. ΢αιηβέξνπ,
[ρ.ρ].
39. ΢ηληίπα, [Αζήλα], Σππνγξαθείν Μηραήι Η. ΢αιηβέξνπ, [ρ.ρ].
2. Μεηαθράζεης από αλαηοιηθές γιώζζες
1845
1. [Bhartrihari], Ηλδηθώλ Μεηαθξάζεσλ Πξόδξνκνο, Αζήλα, Σππνγξαθείν
Νηθφιανπ Αγγειίδε, 1845.
Τπφηηηινο: Πεξηέρσλ Βαηξηραξή βαζηιέσο Ζζνινγίαο, Γλσκνινγίαο, θαη Αιιεγνξίαο· ηνπ απηνύ
Τπνζήθαο ή Πεξί καηαηόηεηνο ησλ ηνπ θόζκνπ· ΢πιινγήλ πνιηηηθώλ, νηθνλνκηθώλ, θαη εζηθώλ εθ
δηαθόξσλ πνηεηώλ. ΢αλαθέα ΢ύλνςηλ γλσκηθώλ θαη εζηθώλ· θαη Εαγαλλάζα Παλδηηαξάδα Αιιεγνξηθά
παξαδεηγκαηηθά θαη νκνησκαηηθά. Δθδνζέληα κελ θηινκνύζσ δαπάλε Ησάλλνπ Γνύκα, ζπνπδή δε θαη
επηκειεία Γ. Κ. Σππάιδνπ Δθόξνπ ηεο Γεκνζ. θαη Παλεπηζηεκ. Βηβιηνζήθεο θαη Γ. Απνζηνιίδνπ
124
Γεσξγία Γθφηζε, «Ζ Γηεζλνπνίεζηο ηεο Φαληαζίαο» ΢ρέζεηο ηεο ειιεληθήο κε ηηο μέλεο ινγνηερλίεο
ηνλ 19ν αηώλα, φ.π., ζει. 142-143.
125
64
Κνζκεηνύ, Βηβιηνθύιαθνο.
Πξφθεηηαη γηα ηε κεηάθξαζε έξγνπ ηνπ ηλδνχ βαζηιηά Bharthrihari (Ε΄ αη. κ. Υ.) απφ ηνλ κνλαδηθφ
ίζσο ζπζηεκαηηθφ Έιιελα ηλδνιφγν ηνπ 19νπ αηψλα, Γεκήηξην Γαιαλφ (1760-1833), ν νπνίνο έδεζε
ζηελ Ηλδία σο ην ζάλαηφ ηνπ, αλαπηχζζνληαο εθεί πνιχπιεπξε πνιηηηζηηθή δξαζηεξηφηεηα θαη
κεηαθξάδνληαο ζηα ειιεληθά πνιιά ζεκαληηθά θείκελα ηεο ηλδηθήο γξακκαηείαο, κηαο θαη γλψξηδε
άπηαηζηα ηελ ζαλζθξηηηθή θαη ηε πεξζηθή γιψζζα, αιιά θαη ηε βξαρκαληθή δηδαζθαιία θαη ηλδηθή
θηινινγία.126
Βηβιηνγξαθηθή Πεγή: Καζίλεο, Νº 344.
1847
2. [Amara-Chandra], Βαιαβαξάηα ή ΢πληνκή ηεο Μαραβαξάηαο, Αζήλα,
Σππνγξαθείν Νηθφιανπ Αγγειίδε, 1847.
Μεηαθξαζηήο: Γεκήηξηνο Γαιαλφο.
΢αλζθξηηηθφ έπνο, ην κεγαιχηεξν ηεο ηλδηθήο ινγνηερλίαο, πνπ απνηειείηαη απφ 200.000 ζηίρνπο,
ζηνπο νπνίνπο εμηζηνξείηαη ν πφιεκνο κεηαμχ ησλ εθαηφ Κνπξάβα ή Κνπξνπδψλ θαη ησλ πέληε
εμαδέιθσλ ηνπο Παλδάβα ή Παλδνπηδψλ, θαζψο θαη νη άζινη ηνπ Κξίζλα θαη ηνπ Αξδνχλα. Γε
γξάθηεθε ζε ζπγθεθξηκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα απφ θάπνηνλ πνηεηή, αιιά είλαη ζπλάζξνηζε ηζηνξηψλ
θαη παξαδφζεσλ πνπ πξνζηέζεθαλ κε ηνλ θαηξφ ζ‟ έλαλ αξρηθφ ππξήλα 8.000 πεξίπνπ δίζηηρσλ πνπ
απνδίδνληαη, θαηά ηελ παξάδνζε, ζηνλ Βηάζα. Χζηφζν, ν Γ. Γαιαλφο ζεσξεί σο δεκηνπξγφ ηνπ έπνπο
ηνλ Amara-Chandra (ΗΑ‟ αη. κ. Υ.).
3. ΢ηεθαλίηεο θαη Ηρλειάηεο, Αζήλα, Σππνγξαθείν Γ. Υαξηνθχιαθνο, 1851.
Ζ παξνχζα έθδνζε απνηειεί κηα λέα κεηαθξαζηηθή πξνζπάζεηα ηνπ έξγνπ απφ ηελ ζαλζθξηηηθή
γιψζζα απφ ηνλ ηλδνιφγν ηνπ 19νπ αηψλα, ηνλ Γεκήηξην Γαιαλφ.
Πξφθεηηαη γηα ην πνιηηηθν-εζηθφ αθεγεκαηηθφ ζαλζθξηηηθφ έξγν Pañcatantra (Πεληάηεπρνο ή
Πεληάδνινο), γλσζηφηεξν κε ηνλ αξαβηθφ ηίηιν Kalilah va – Dimnah (8νο αηψλαο). Αλήθεη ζην
ινγνηερληθφ είδνο «θάηνπηξν εγεκφλσλ» θαη ρξεζηκνπνηεί κχζνπο δψσλ γηα λα δηδάμεη ηε ζνθή θαη
ρξεζηή δηαθπβέξλεζε ησλ αλζξψπσλ.127 Ζ ππφζεζή ηνπ πεξηζηξέθεηαη γχξσ απφ ηε ζπδήηεζε ελφο
Κηλέδνπ βαζηιηά κε έλαλ ζνθφ γηα εζηθά θαη πνιηηηθά πξνβιήκαηα ηεο εγεκνλίαο ηνπ πξψηνπ. Ο
ζνθφο ηνλ ζπκβνπιεχεη/δηδάζθεη κέζα απφ πνηθίιεο εγθηβσηηζκέλεο παξαδεηγκαηηθέο ηζηνξίεο.
Ζ πξψηε ειιεληθή κεηάθξαζε ηνπ έξγνπ ρξνλνινγείηαη ζηα ηέιε 10 νπ κε αξρέο 11νπ αηψλα, θαη
ζπλέρηζε λα κεηαπιάζεηαη αλά ηνπο αηψλεο.128 Ο ΢πκεψλ ΢εζ, ηαηξνθηιφζνθνο θαη έλαο απφ ηνπο
ζεκαληηθφηεξνπο βπδαληηλνχο Αλαηνιηζηέο, κεηέθεξε ζηα ηέιε ηνπ 11 νπ αηψλα ηελ αξαβηθή απφδνζε
ηνπ έξγνπ ζηελ ειιεληθή γιψζζα, πξνβάιινληαο θπξίσο ηα εζηθνπιαζηηθά κελχκαηα ηνπ έξγνπ ζε
126
George Kehayioglou, «Modern Greek Orientalism and Literary Responses to the Arabic East (18th
Century – ca. 1983)», φ.π., ζει. 85, βι. θαη «Γαιαλφο, Γεκήηξηνο», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο,
Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π., ζει. 348.
127
Hans – Georg Beck, Ηζηνξία ηεο Βπδαληηλήο Γεκώδνπο Λνγνηερλίαο, Αζήλα, Μνξθσηηθφ Ίδξπκα
Δζληθήο Σξαπέδεο, 1993, ζει. 86.
128
«΢ηεθαλίηεο θαη Ηρλειάηεο», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη,
φ.π., ζει. 2084.
65
ζέκαηα ζξεζθεπηηθήο πίζηεο, δηαλφεζεο, εμνπζίαο, θηιίαο θ.ά.129 Ζ επφκελε γλσζηφηεξε
κεηαθξαζηηθή πξνζπάζεηα έγηλε ην 1721 απφ ηνλ επίζεο ηαηξνθηιφζνθν Γεκήηξην Πξνθνπίνπ
Πάκπεξε, κε εληνιή ηνπ εγεκφλα ηεο Βιαρίαο Νηθφιανπ Μαπξνθνξδάηνπ. 130 Ζ πξψηε ειιεληθή
έληππε έθδνζε έγηλε ην 1783 απφ ηνλ εθδφηε Πνιπδψε Λακπαληηζηψηε κε ηίηιν Μπζνινγηθόλ Ζζηθν-
πνιηηηθόλ ηνπ Πηιπάηδνο, Ηλδνύ Φηινζόθνπ, ε νπνία βαζίζηεθε ζηε γαιιηθή κεηαθνξά ηνπ έξγνπ.131 Σν
φλνκα πνπ θέξεηαη λα αλήθεη ζηνλ ζπγγξαθέα, είλαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα απηφ ηνπ θηινζφθνπ
Bidpai, πνπ πξσηαγσληζηεί ζην έξγν.132
1895
4. Ο Θάλαηνο ηνπ Ηαγλαδάηα, Αζήλα, Σππνγξαθείν ηεο Δζηίαο, 1895.
Μεηαθξαζηήο: Ν. Κεθαιιελφο.
Πξφθεηηαη γηα κεηάθξαζε ελφο επεηζνδίνπ απφ ην ηλδηθφ έπνο Ρακατάλα (Ramayana), πνπ απνηειείηαη
ζπλνιηθά απφ έμη εθηελή κέξε (kandas), ζηα νπνία εμηζηνξνχληαη γεγνλφηα απφ ηελ δσή ηνπ βαζηιηά
Ράκα. Απφ ηε γέλλεζή ηνπ θαη ην γάκν ηνπ κε ηελ ΢ίηα, σο ηνλ εμνξηζκφ ηνπ ζε έλα αραλέο δάζνο θαη
ηελ αλάιεςε μαλά ηνπ ζξφλνπ ηνπ, χζηεξα απφ πνηθίιεο πεξηπέηεηεο.
3. Μεηαθράζεης ποσ βαζίδοληαη ζε εσρφπαχθά δηάκεζα πρόησπα
1803
1. Αξαβηθόλ Μπζνινγηθόλ, Πεξηέρνλ δηεγήζεηο θαη ζπκβεβεθόηα πιείζηα πεξίεξγα θαη
σξαία, ηφκνο πξψηνο, δεχηεξνο, ηξίηνο, Βελεηία, Σππνγξαθείν Νηθνιάνπ Γιπθχ,
1803.
Πξφθεηηαη γηα ην έξγν Υίιηεο θαη Μία Νύρηεο133 (Alf Layla wa – Layla), ην πην γλσζηφ θαη
πνιπκεηαθξαζκέλν αξαβηθφ βηβιίν κεηά ην Κνξάλη,134 ηνπ νπνίνπ νη εγθηβσηηζκέλεο ηζηνξίεο
γελλήζεθαλ απφ ηηο δηεγήζεηο κέζα ζηελ έξεκν, ζε θάπνηνπο ζηαζκνχο θαξαβαληψλ, απφ ηηο
ζπδεηήζεηο ζηηο θησρνγεηηνληέο αξαβηθψλ πφιεσλ ή απφ ηηο δηεγήζεηο ησλ πιαλφδησλ αθεγεηψλ.135
Ζ παξνχζα έθδνζε απνηειεί ηελ πξψηε έληππε ειιεληθή έθδνζε ηνπ έξγνπ θαηά ηνλ 19 ν αηψλα.
Πξφθεηηαη γηα αλαηχπσζε ηεο κεηάθξαζεο ηνπ έξγνπ απφ ηα ηηαιηθά, πνπ έγηλε ζηε Βελεηία ην 1757
129
«΢ηεθαλίηεο θαη Ηρλειάηεο», Ζ Παιαηόηεξε Πεδνγξαθία καο, φ.π., ηφκνο Β΄2, ζει. 208.
130
Γηψξγνο Κεραγφγινπ, Πεδνγξαθηθή Αλζνινγία, Αθεγεκαηηθόο Γξαπηόο λενειιεληθόο Λόγνο, φ.π.,
ζει. 124.
131
«΢ηεθαλίηεο θαη Ηρλειάηεο», Ζ Παιαηόηεξε Πεδνγξαθία καο, φ.π., ηφκνο Β΄2, ζει. 209-210.
132
Hans – Georg Beck, Ηζηνξία ηεο Βπδαληηλήο Γεκώδνπο Λνγνηερλίαο, φ.π., ζει. 86.
133
΢ηελ ειιεληθή ηνπ κεηάθξαζε ν ηίηινο αξρηθά ήηαλ Αξαβηθόλ Μπζνινγηθόλ.
134
Κεραγηφγινπ Γηψξγνο, «Υίιηεο θαη Μία Νχρηεο: ζηαζκνί ζηηο ηχρεο ηνπ έξγνπ θαη ε κεηάθξαζε ηνπ
Κψζηα Σξηθνγιίδε», Γηαβάδσ, η. 33 (Ηνχιηνο 1980), ζει. 43.
135
Διέλε Κνλδχιε-Μπαζνχθνπ, Δηζαγσγή ζηε Λνγνηερλία ησλ Αξάβσλ, φ.π., ζει. 341.
66
κε 1762, απφ ηνλ εθδφηε Πνιπδψε Λακπαληηζηψηε (1750-1798).136 Απηή ηε θνξά εθδφηεο είλαη ν
Νηθφιανο Γιπθχο, ν νπνίνο είρε εθδφζεη ην έξγν ήδε απφ ηνλ 18 ν αηψλα, ελψ ηφπνο έθδνζεο είλαη θαη
πάιη ε Βελεηία, αλ θαη δελ αλαθέξεηαη ζηε ζειίδα ηίηινπ ζην έξγν. Σν φλνκα ηνπ κεηαθξαζηή δελ
αλαθέξεηαη πνπζελά θαη ην φλνκα ηνπ ζπγγξαθέα είλαη πηζαλφηαηα πιαζηφ.137
Δίλαη κηα ζπιινγή δηεγήζεσλ/παξακπζηψλ πνπ πιαηζηψλνληαη απφ κηα θεληξηθή ηζηνξία. Ζ ΢αρξαδάλη
είλαη θφξε ηνπ βεδίξε ζηελ απιή ηνπ βαζηιηά ΢αρξηγηάξ. ΋ηαλ ν βαζηιηάο αλαθαιχπηεη φηη ελ ηε
απνπζία ηνπ ε γπλαίθα ηνπ ηνλ απαηά κε έλαλ καχξν δνχιν ηεο απιήο ηνπ, απνθαζίδεη λα πάξεη
εθδίθεζε. Κάζε βξάδπ δηαιέγεη κία παξζέλα ηελ νπνία ζθνηψλεη ην μεκέξσκα, αθνχ πξψηα ηελ θάλεη
δηθή ηνπ. Ζ ΢αρξαδάλη απνθαζίδεη λα δψζεη ηέινο ζ‟ απηφ ην έγθιεκα. Εεηά απφ ηνλ παηέξα ηεο λα
ηεο επηηξέςεη λα γίλεη ην επφκελν ζχκα ηνπ ΢αρξηγηάξ θαη απφ ηελ αδειθή ηεο λα ηελ παξαθαιέζεη λα
δηεγεζεί κία ηζηνξία κεηά ηελ ηειεηή ηνπ γάκνπ. Έηζη, ε ΢αρξαδάλη μεθηλάεη ηελ αθήγεζε ησλ
παξακπζηψλ ηεο πνπ θάζε θνξά δηαθφπηεηαη φηαλ θηάλεη ην μεκέξσκα γηα λα ζπλερηζηεί ην επφκελν
βξάδπ, αλαβάιινληαο έηζη ην ζάλαην ηεο γηα έλα 24σξν θάζε θνξά. Δθκεηαιιεπφκελε ηελ πεξηέξγεηα
ηνπ βαζηιηά θαηαθέξλεη λα ζψζεη ηε δσή ηεο θαη απηή ησλ ππφινηπσλ παξζέλσλ ηεο ρψξαο γηα ρίιηεο
θαη κία λχρηεο. Σε ρηιηνζηή δεχηεξε κέξα, ν ΢αρξηγηάξ απνθαζίδεη λα ηεο ραξίζεη ηε δσή γηα πάληα
αθνχ εθείλε ελ ησ κεηαμχ ηνπ έρεη ραξίζεη έλα γην.
Βηβιηνγξαθηθή Πεγή: Καζίλεο, Νº 9, 10, 11, ζει. 7.
1804
2. Αξαβηθόλ Μπζνινγηθόλ, Πεξηέρνλ δηεγήζεηο θαη ζπκβεβεθόηα πιείζηα πεξίεξγα, θαη
σξαίαο, ηφκνο πξψηνο, δεχηεξνο, ηξίηνο, Βελεηία, [ρ.ε.], 1804.
Ο εθδφηεο Πάλνο Θενδνζίνπ (1754-1835), κε επηκειεηή ηνλ ηεξνκφλαρν Νηθφδεκν Γεσξγηάδε
επαλεθδίδεη ην έξγν ζηε Βελεηία βάζεη ηεο έθδνζεο ηνπ Π. Λακπαληηζηψηε. Χο γιψζζα πξσηνηχπνπ
αλαθέξεηαη ε πεξζηθή ελψ σο δηάκεζε ε ηηαιηθή.
Δπαλέθδνζε ηνπ έξγνπ πνπ εθδφζεθε ην 1803 απφ ην ηππνγξαθείν ηνπ Νηθνιάνπ Γιπθχ.
Βιέπε Μεηαθξάζεηο πνπ βαζίδνληαη ζε επξσπατθά δηάκεζα πξφηππα, 1 (1803).
1815
σξαία, ηφκνο πξψηνο, δεχηεξνο, ηξίηνο, Ησάλληλα, Σππνγξαθείν Νηθνιάνπ Γιπθχ,
1815.
Αλαηχπσζε ηεο έθδνζεο ηνπ έξγνπ πνπ έγηλε ην 1803 απφ ην ηππνγξαθείν ηνπ Νηθνιάνπ Γιπθχ.
1837
136
Γηψξγνο Κεραγηφγινπ, «Υίιηεο θαη Μία Νχρηεο: ζηαζκνί ζηηο ηχρεο ηνπ έξγνπ θαη ε κεηάθξαζε ηνπ
Κψζηα Σξηθνγιίδε», φ.π., ζει. 50-51, βι. θαη «Αξαβηθφλ Μπζνινγηθφλ», Ζ Παιαηόηεξε Πεδνγξαθία
καο, φ.π., ηφκνο Β΄2, ζει. 306.
137
΢ηέζε Αζήλε, Όςεηο ηεο Νενειιεληθήο Αθεγεκαηηθήο Πεδνγξαθίαο, 18νο αη.-1830, φ.π., ζει. 69.
67
σξαία, ηφκνο πξψηνο, δεχηεξνο, ηξίηνο, Βελεηία, Σππνγξαθείν Φξαγθίζθνπ
Αλδξεψια 1837.
Ο εθδφηεο Φξαγθίζθνο Αλδξεψιαο αλαηππψλεη ηελ έθδνζε ηνπ Π. Λακπαληηζηψηε.
1846
5. Αξαβηθόλ Μπζνινγηθόλ, πεξηέρνλ δηεγήζεηο θαη ζπκβεβεθόηα ιίαλ πεξίεξγα θαη
σξαία, ηφκνο πξψηνο, δεχηεξνο, ηξίηνο, Βελεηία, Σππνγξαθείν ηνπ Φνίληθνο, 1846.
1848
6. Κνκθνύθηνο ή Σέρλε ηνπ Κνηλσληθνύ Βίνπ, Κσλζηαληηλνχπνιε, Σππνγξαθείν Η.
Λαδαξίδνπ, 1848.
Αλαθέξεηαη πσο κεηαθξάζηεθε απφ ηα αγγιηθά ζηα γαιιηθά απφ ηελ Κφκηζζα Ρηβαξφι (Louisa
Henrietta Rivarol, 1749-1821). Ο ηίηινο ηνπ γαιιηθνχ θεηκέλνπ είλαη Économie de la vie civile.
Μεηαθξαζηήο απφ ηα γαιιηθά ζηα ειιεληθά είλαη ν Ησάλλεο Αζαλαζηάδεο.
1849
7. Αξαβηθόλ Μπζνινγηθόλ, Πεξηέρνλ δηεγήζεηο θαη ζπκβεβεθόηα ιίαλ πεξίεξγα θαη
σξαία, ηφκνο πξψηνο, δεχηεξνο, ηξίηνο, Βελεηία, Σππνγξαθείν Νηθνιάνπ Γιπθχ,
1849.
Ζ δηφξζσζε έγηλε απφ ηνλ Πνιπρξφλην Φηιηππίδε.
1850
σξαία, ηφκνο πξψηνο, Βελεηία, Σππνγξαθείν ηνπ Φνίληθνο, 1850.
Αλαηχπσζε ηεο έθδνζεο ηνπ 1846 απφ ην ηππνγξαθείν ηνπ Φνίληθνο.
Ο δεχηεξνο ηφκνο εθδφζεθε ην 1875.
1852
9. Κνκθνύθηνο ή Σέρλε ηνπ Κνηλσληθνύ Βίνπ, Αζήλα, [ρ.ε.], 1852.
68
1858
σξαία, ηφκνο πξψηνο, Βελεηία, Διιεληθφ Σππνγξαθείν Αγίνπ Γεσξγίνπ, 1858.
Οη άιινη δχν ηφκνη αγλννχληαη.
1861
11. Ναζξεδδίλ Υόηδα Αζηεία, ΢κχξλε, Σππνγξαθείν ηεο Ακαιζείαο, 1861.
Μεηάθξαζε απφ ηε δεχηεξε έθδνζε ηνπ έξγνπ ζηα γαιιηθά.
Αλ θαη ζηε Βηβιηνγξαθία Κ. Γ. Καζίλε, αιιά θαη ζηε Βηβιηνγξαθία Φ. Ζιηνχ – Π. Πνιέκε, δελ
θαηαγξάθεηαη θάπνηα πξνεγνχκελε απηνηειήο έθδνζε ηνπ έξγνπ, ν Γ. Κεραγηφγινπ, ζε ζρεηηθή
κειέηε ηνπ, ππνγξακκίδεη πσο ε πξψηε απηνηειήο ειιεληθή απφδνζε ηνπ έξγνπ εθδφζεθε ην 1848,
βαζηδφκελε ζηελ γαιιηθή έθδνζή 33 ηζηνξηψλ ηνπ έξγνπ ην 1847 ζηε ΢κχξλε απφ ηνλ Αξκέλην
ηνπξθνιφγν Nassif Mallouf.138
Πξφθεηηαη γηα ζχληνκεο, ζπρλά αζηείεο, δηδαθηηθέο δηεγήζεηο κε θεληξηθφ ήξσα έλαλ θησρφ
Αλαηνιίηε, ηνλ Ναζηξαδίλ Υφηδα. Ο Ναζξεληίλ Υφηδα (Nasreddin Hoca, ην φλνκα ζεκαίλεη «Ζ δφμα
ηεο Πίζηεο» ζηα Αξαβηθά) ή γλσζηφηεξνο ειιεληθά σο Ναζηξαληίλ Υφηδαο ήηαλ έλαο ζνθφο,
νπιηζκέλνο κε θηινζνθηθή εγθαξηέξεζε ζηηο αληημνφηεηεο ηεο δσήο, πάληνηε εηνηκφινγνο κε
ειεπζεξία εθθξάζεσλ. Καηέζηε δεκνθηιήο θεληξηθφο ήξσαο κχζσλ, παξνηκηψλ, αλεθδφησλ πνπ
θπθινθνξνχζαλ επξχηαηα ζε φιεο ηηο θνηλσληθέο ηάμεηο ρσξψλ ηεο Μέζεο Αλαηνιήο,
ζπκπεξηιακβαλφκελεο θαη ηεο Σνπξθίαο.139 Λφγσ ησλ πνιιαπιψλ εθδφζεσλ ηνπ έξγνπ ζηνλ ειιεληθφ
ρψξν ηνλ 19ν αηψλα, πξνθχπηεη φηη νη ηζηνξίεο ηνπ απνηεινχζαλ έλα δεκνθηιέο ιατθφ αιιά θαη
παηδηθφ αλάγλσζκα.
1862
12. Κνκθνύθηνο ή Σέρλε ηνπ Κνηλσληθνύ Βίνπ, Κσλζηαληηλνχπνιε, Σππνγξαθείν Α.
Κνξνκειά, Π. Παζραιιή, 1862.
Δπαλέθδνζε ηεο έθδνζεο ηνπ 1848.
138
Γηψξγνο Κεραγηφγινπ, «Έλαο Οζσκαλφο Αίζσπνο ζηελ απιή ησλ Mαπξνθνξδάησλ θαη ηνπ ΋ζσλα:
Οη πξψηεο ζσδφκελεο ειιεληθέο κεηαθξάζεηο ηνπ Nαζξεληίλ Xόηδα», Μνιπβδνθνλδπινπειεθεηήο,
ηεχρνο 4 (1993), ζει. 8-9.
139
Νεώηεξνλ Δγθπθινπαηδηθόλ Λεμηθόλ «Ζιίνπ», Αζήλα, Δθδφζεηο Ήιηνο, 1945, η. 14, ζει. 227.
69
1864
σξαία, ηφκνο πξψηνο, δεχηεξνο, ηξίηνο, Βελεηία, Σππνγξαθείν ηνπ Φνίληθνο, 1864.
14. Ο Κακπνύξ Δθέληεο ήηνη Αξαβηθή δηήγεζηο αμηνζαπκάζησλ θαη παξαδόμσλ
ζπκβάλησλ ελόο γεισηνπνηνύ, Αζήλα, Σππνγξαθείν Α. Κηελά, Π. ΢νχηζα, 1864.
Αλαθέξεηαη πσο κεηαθξάζηεθε απφ ηα γαιιηθά.
Βηβιηνγξαθηθή Πεγή: Καζίλεο, Νº 920, ζει. 239, Ζιηνχ Πνιέκε, Νº 1864.365, ζει 47.
1867
15. Ο Ναζηξαδίλ Υόληδαο, Αζήλα, Σππνγξαθείν Π. Β. Μσξατηίλε, 1867.
Απνηειεί επαλέθδνζε κε δηαθνξεηηθφ ηίηιν ηνπ έξγνπ πνπ πξσηνεθδφζεθε ην 1861 ζηε ΢κχξλε.
1869
16. Ο Ναζηξαδίλ Υόηδαο, Πάηξα, Δθδφηεο Α. ΢. Αγαπεηφο, 1869.
Δπαλέθδνζε ηεο έθδνζεο ηνπ 1867 απφ δηαθνξεηηθφ εθδφηε.
1871
σξαία, ηφκνο πξψηνο, δεχηεξνο, ηξίηνο, Βελεηία, Διιεληθφ Σππνγξαθείν Αγίνπ
Γεσξγίνπ, 1871.
Αλαηχπσζε ηεο έθδνζεο ηνπ 1858 απφ ην ηππνγξαθείν Αγίνπ Γεσξγίνπ.
Βηβιηνγξαθηθή Πεγή: Καζίλεο, Νº 1220, ζει. 299-300, Ζιηνχ Πνιέκε, Νº 1871.66, ζει. 486.
1873
18. Αξαβηθόλ Πεξίεξγνλ Γηήγεκα. Ζ Κόθθηλε Σξίρα, Αζήλα, Σππνγξαθείν Η. ΢. Ραδή,
1873.
Μεηαθξαζκέλν απφ ηα γαιιηθά απφ ηνλ Θ. Π.
19. Ο ΢νπιηάλνο ΢αΐθ Ενπιηαδάλ, Κσλζηαληηλνχπνιε, [ρ.ε.], 1873.
Αλαθέξεηαη πσο πξφθεηηαη γηα αξαβηθή κπζηζηνξία κεηαθξαζκέλε απφ ηα γαιιηθά απφ ηνλ Ν. Γ.
Σειακψλα.
70
1875
σξαία, ηφκνο δεχηεξνο, Βελεηία, Σππνγξαθείν ηνπ Φνίληθνο, 1875.
Ο πξψηνο ηφκνο εθδφζεθε ην 1850.
21. Ο Ναζηξαδίλ Υόηδαο, Πάηξα, Δθδφηεο Α. ΢. Αγαπεηφο, 1875.
1877
22. Δθινγή Αξαβηθώλ Γηεγεκάησλ ιίαλ ηεξπλώλ θαη ελδηαθεξόλησλ, Δξκνχπνιε
΢χξνπ, Σππνγξαθείν Παηξίδνο, 1877.
Μεηαθξάζηεθε απφ ηα γαιιηθά απφ ηνλ Ν. Φαξδνχιε.
1880
23. Υαιηκά ήηνη Αξαβηθόλ Μπζνινγηθόλ, ηφκνο πξψηνο, δεχηεξνο, ηξίηνο, Αζήλα,
Πξφθεηηαη γηα ηελ πξψηε έθδνζε ηνπ έξγνπ ζε ειιεληθφ έδαθνο. Σν φλνκα ηεο θεληξηθήο εξσίδαο,
Υαιηκά (ην πεξζηθφ φλνκα ηεο θεληξηθήο εξσίδαο ΢αρξαδάλη/Shahrazad αληηθαηαζηάζεθε απφ ηνλ Π.
Λακπαληηζηψηε κε ην πην αξαβνπξεπέο Halima bint saad αl-Akhiali, δειαδή Υαιίκα - πνπ ζεκαίλεη ε
απαιή, απηή πνπ απαιχλεη - θφξε ηνπ ζεβαζηνχ Αρηάιη), αλεβαίλεη ζηε ζπγθεθξηκέλε έθδνζε ζηνλ
ηίηιν ηνπ βηβιίνπ θαη θαζηεξψλεηαη, φρη κφλν ζηελ ειιεληθή, αιιά θαη ζηε ξνπκαληθή θαη βνπιγαξηθή
θηινινγία, πνπ γλψξηζαλ ηε ζπιινγή θπξίσο απφ ηηο κεηαθξάζεηο ηνπ Π. Λακπαληηζηψηε.140
1883
24. Ο Ναζηξαδίλ Υόληδαο, Πάηξα, Σππνγξαθείν Β. ΢εθνπνχινπ, 1883.
1884
25. Ο Ναζηξαδίλ Υόληδαο, [ρ.η.], Δθδφηεο Η. Κσζηφπνπινο, 1884.
140
Γηψξγνο, Κεραγηφγινπ, «Υίιηεο θαη Μία Νχρηεο: ΢ηαζκνί ζηηο ηχρεο ηνπ έξγνπ θαη ε κεηάθξαζε
ηνπ Κψζηα Σξηθνγιίδε», φ.π., ζει. 52.
71
26. Υαιηκά ήηνη Αξαβηθόλ Μπζνινγηθόλ, ηφκνο πξψηνο, δεχηεξνο, Αζήλα, Δθδφηεο
Αλέζηεο Κσλζηαληηλίδεο, 1884.
Ο ηξίηνο ηφκνο θπθινθφξεζε ην 1885.
Βηβιηνγξαθηθή Πεγή: Καζίλεο, Νº 2255, ζει. 485-486, Ζιηνχ Πνιέκε, Νº 1884.978, 1884.979, ζει.
1797.
Αλαηχπσζε ηεο έθδνζεο ηνπ 1880 απφ ην ίδην ηππνγξαθείν.
Βηβιηνγξαθηθή Πεγή: Ζιηνχ Πνιέκε, Νº 1884.980, 1884.981, ζει. 1797.
1885
28. Υαιηκά ήηνη Αξαβηθόλ Μπζνινγηθόλ, ηφκνο ηξίηνο, Αζήλα, Δθδφηεο Αλέζηεο
Κσλζηαληηλίδεο, 1885.
Ο πξψηνο θαη δεχηεξνο ηφκνο θπθινθφξεζε ην 1884.
1887
29. Κνκθνύθηνο ή Σέρλε ηνπ Κνηλσληθνύ Βίνπ, Αζήλα, Σππνγξαθείν ΢ππξίδσλνο
Κνπζνπιίλνπ, 1887.
1890
30. Ο ΢αΐθ Ενπιηαδάλ, Αζήλα, Δθδφηεο Η. Καηξάο, Ν. Καξαθίδεο, 1890.
Σν έξγν θπθινθφξεζε ζε ζπλέρεηεο ζε 33 θπιιάδηα ζηε ζεηξά «Βηβιηνζήθε ηνπ Λανχ».
Δπαλέθδνζε ηεο έθδνζεο ηνπ 1873 απφ ηππνγξαθείν ηεο Αζήλαο.
31. Υαιηκά ήηνη Υίιηαη θαη Μία Νύθηεο, Φπιιάδηα 1-21, Αζήλα, Σππνγξαθείν Β.
Γαβξηειίδε, 1890.
Καηά ηα έηε 1890-1891 ε Υαιηκά θπθινθφξεζε ζε 33 ζπλνιηθά θπιιάδηα κε ζπλερή ζειηδαξίζκεζε
(ηα πξψηα 21 ην 1890, ηα ππφινηπα 12 ην 1891). Απηά αξγφηεξα ζπγθξνηήζεθαλ ζε δχν ζπλνιηθά
72
ηφκνπο, πνπ θαηαγξάθνληαη ζηε ζπλέρεηα.
Βιέπε Μεηαθξάζεηο πνπ βαζίδνληαη ζε επξσπατθά δηάκεζα πξφηππα, 32 (1890), 34 (1891).
Βηβιηνγξαθηθή Πεγή: Καζίλεο, Νº 2733, ζει. 575, Ζιηνχ Πνιέκε, Νº 1890.1007 – 1890.1827, ζει.
2457-2458.
32. Υαιηκά ήηνη Υίιηαη θαη Μία Νύθηεο, ηφκνο πξψηνο, Αζήλα, Σππνγξαθείν Β.
Πξφθεηηαη γηα ηε ζπγθξφηεζε ζε έλαλ ηφκν 21 ηεπρψλ πνπ θπθινθφξεζαλ ηελ ίδηα ρξνληά κε ζπλερή
ζειηδαξίζκεζε.
Γηα ηνλ Γ. Κεραγηφγινπ, ε ζπγθεθξηκέλε νηθνγελεηαθή έθδνζε απνηειεί ηε δεχηεξε θάζε ζηελ
ειιεληθή κεηαθξαζηηθή πνξεία ηνπ έξγνπ.141 Ο εθδφηεο Βιάζεο Γαβξηειίδεο (1848-1920), θαηάθεξε
λα παξνπζηάζεη κηα έθδνζε κε πινχζηα εηθνλνγξάθεζε θαη αλαλεσκέλε γισζζηθή θαη εθθξαζηηθή
δηαηχπσζε (απιή, αιιά «δσληαλή» θαζαξεχνπζα πνπ ελαιιάζζεηαη ζπρλά κε ζηνηρεία ηεο
θαζνκηινπκέλεο, κηθξέο θξάζεηο, έμππλνο δηάινγνο θ.ά.), αλεμαξηεηνπνηεκέλε ηφζν απφ ηηο
παιαηφηεξεο ειιεληθέο κεηαθξάζεηο φζν θαη απφ ηα επξσπατθά πξφηππά ηεο.142 Γεγνλφο πνπ
εμαζθάιηζε ηελ κεγάιε απνδνρή ηεο απφ ην αλαγλσζηηθφ θνηλφ. Ο ηίηινο θαη πάιη αλαδηακνξθψλεηαη
εκπεξηέρνληαο ηε θξάζε Υίιηαη θαη Μία Νύθηεο (ζηελ πξσηφηππε γιψζζα είλαη Alf Layla wa – Layla),
ηίηιν ηνλ νπνίν είρε πηνζεηήζεη ην πξσηφηππν έξγν ήδε απφ ηνλ 12ν αηψλα ζηελ πεξηνρή ηεο
Αξαβίαο143 θαη ζηα επξσπατθά ινγνηερληθά δξψκελα έγηλε γλσζηφο κε ηε κεηάθξαζε ηκήκαηνο ηεο
ζπιινγήο απφ ηνλ Γάιιν Jean Antoine Galland ην 1714 κε 1717 κε ηίηιν Mille et une Nuits, Contes
Arabes.144 Ο αξηζκφο 1001 πξνέξρεηαη απφ ηελ ηνπξθηθή παξερεηηθή έθθξαζε «bin bir» (1001), πνπ
ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα δειψζεη αφξηζηα έλαλ πνιχ κεγάιν αξηζκφ, ή αθφκε θαη ην άπεηξν.145 Έηζη θαη
ε ζπγθεθξηκέλε ζπιινγή ζέιεη λα δείμεη ηνλ «άπεηξν» αξηζκφ δηεγήζεσλ πνπ εκπεξηέρεη.
Βηβιηνγξαθηθή Πεγή: Καζίλεο, Νº 2734, ζει.575, Ζιηνχ Πνιέκε, Νº 1890.1005, ζει. 2456.
1891
33. Υαιηκά ήηνη Υίιηαη θαη Μία Νύθηεο, θπιιάδηα 22-33, Αζήλα, Σππνγξαθείν Β.
Πξφθεηηαη γηα ηα ππφινηπα 12 θπιιάδηα ηεο ζπιινγήο, πνπ αξρηθά θπθινθφξεζαλ απηφλνκα θαη ελ
ζπλερεία ζπκπεξηιήθζεθαλ ζην δεχηεξν απηνηειή ηφκν.
141
142
Κψζηα Σξηθνγιίδε», φ.π., ζει. 52-54.
143
Διέλε Κνλδχιε-Μπαζνχθνπ, Δηζαγσγή ζηε Λνγνηερλία ησλ Αξάβσλ, φ.π., ζει. 344.
144
Υξηζηίλα Παππά, «Υίιηεο θαη Μία Νχρηεο», ζην
http://www.esoterica.gr/articles/contributions/eastern/1001nhts/1001nhts.htm [27 ΢επηεκβξίνπ 2010].
145
73
Ο πξψηνο θπθινθφξεζε ην 1890.
Βηβιηνγξαθηθή Πεγή: Ζιηνχ Πνιέκε, Νº 1891.918 – 1891.929, ζει. 2575.
34. Υαιηκά ήηνη Υίιηαη θαη Μία Νύθηεο, ηφκνο δεχηεξνο, Αζήλα, Σππνγξαθείν Β.
Πξφθεηηαη γηα ηελ έθδνζε ηνπ δεχηεξνπ ηφκνπ πνπ πεξηιακβάλεη ηα θπιιάδηα 22-33. Ο πξψηνο ηφκνο
θπθινθφξεζε ην1890.
1892
35. Ali-Baba ou les quarante voleurs. Ο Αιή Μπακπάο ή Οη Σεζζαξάθνληα Κιέπηαη,
Αζήλα, [ρ.ε], 1892.
Μεηαθξαζκέλν απφ ηα γαιιηθά απφ ηνλ Μ. ΢π.
Πξφθεηηαη γηα κία απφ ηηο δηεγήζεηο ηεο ζπιινγήο Αξαβηθφλ Μπζνινγηθφλ πνπ εθδφζεθε
απηνηειψο.146 Ο Αιή, γηνο ηνπ ραιίθε Υαζάλ, μεθεχγνληαο απφ αηρκαισζία, ηξηγπξλά ζηελ αραλή
έξεκν ψζπνπ εληνπίδεη ζαξάληα θιέθηεο λα θξχβνπλ ηα θινπηκαία ηνπο ζε κηα κπζηηθή ζπειηά. ΋ηαλ
απηνί θεχγνπλ, θαηαθέξλεη λα εηζβάιεη ζηελ ζπειηά ιέγνληαο ην ζχλζεκα «΢νπζάκη άλνημε». Μέλεη
ψξεο εμεξεπλψληαο ηνπο ακχζεηνπο ζεζαπξνχο ψζπνπ ηνλ παίξλεη ν χπλνο. Οη θιέθηεο,
επηζηξέθνληαο ηνλ βιέπνπλ λα θνηκάηαη θαη ζαπκάδνληαο ην ζάξξνο ηνπ απνθαζίδνπλ λα ηνλ νξίζνπλ
σο λέν αξρεγφ ηνπο (Μπακπά) θαη καδί εμνξκνχλ γηα λέεο πεξηπέηεηεο.
1895
36. Ο Ναζδξαδίλ Υόηδαο, Αζήλα, Δθδφηεο Αλέζηεο Κσλζηαληηλίδεο, 1895.
Ζ ζπγθεθξηκέλε έθδνζε απνηειεί ηελ πξψηε πξνζαξκνγή ηνπ έξγνπ σο παηδηθφ αλάγλσζκα θαηά ηνλ
19ν αηψλα.
Σν δηήγεκα θπθινθφξεζε καδί κε άιια νρηψ παξακχζηα ζηε ζπιινγή κε ηίηιν «Νέα ΢πιινγή
Παξακπζηψλ».
37. Υαιηκά ήηνη Αξαβηθόλ Μπζνινγηθόλ, ηφκνο πξψηνο, Αζήλα, Δθδφηεο Αλέζηεο
Κσλζηαληηλίδεο, 1882.
Αγλννχληαη νη άιινη δχν ηφκνη.
Βηβιηνγξαθηθή Πεγή: Καζίλεο, Νº 2052, ζει. 449, Ζιηνχ Πνιέκε, Νº 1882.899, ζει. 1574-1575.
38. Υαιηκά ήηνη Υίιηαη θαη Μία Νύθηεο, ηφκνο πξψηνο, δεχηεξνο, Αζήλα, Σππνγξαθείν
Β. Γαβξηειίδε, 1895.
Αλαηχπσζε ηεο έθδνζεο ηνπ 1890-1891, απηή ηε θνξά ζε επηά ηφκνπο.
146
74
Οη επφκελνη πέληε ηφκνη θπθινθνξνχλ ην 1896.
Βηβιηνγξαθηθή Πεγή: Καζίλεο, Νº 3009, 3010, ζει. 627, Ζιηνχ Πνιέκε, Νº 1895.1053, 1895.1054,
ζει. 3024.
1896
Σππνγξαθείν Αλησλίνπ ΢η. Γεσξγίνπ, 1896.
Αλαηχπσζε ηεο έθδνζεο ηνπ 1858 απφ ηνλ ίδην εθδφηε, απηή ε θνξά ζηελ Αζήλα, φρη ζηε Βελεηία.
Βηβιηνγξαθηθή Πεγή: Καζίλεο, Νº 3047, ζει. 633, Ζιηνχ Πνιέκε, Νº 1986.1113, 1896.1114,
1896.1115, ζει. 3152.
40. Υαιηκά ήηνη Υίιηαη θαη Μία Νύθηεο, ηφκνο ηξίηνο, ηέηαξηνο, πέκπηνο, έθηνο,
έβδνκνο, Αζήλα, Σππνγξαθείν Β. Γαβξηειίδε, 1896.
Αλαηχπσζε ηεο έθδνζεο ηνπ 1890-1891, απηή ηε θνξά ζε επηά ηφκνπο.
Οη πξψηνη δχν ηφκνη θπθινθνξνχλ ην 1895.
Βηβιηνγξαθηθή Πεγή: Καζίλεο, Νº 3042, 3043, 3044, 3045, 3046, ζει. 633, Ζιηνχ Πνιέκε, Νº
1896.1116-1896.1120, ζει. 3152-3153.
Ατρολοιόγεηα
41. Ο Ναζηξαδίλ Υόληδαο, Αζήλα, Σππνγξαθείν Αλησλίνπ ΢η. Γεσξγίνπ, [ρ.ρ.].
β. Μεηαθράζεης ζε περηοδηθά
1851
1. «Ο θαιίθεο Οκάξ θαη νη Ηνπδαίνη (Αλέθδνηνλ Πεξζηθφλ)», Παλδώξα, η. 29
(06/1851), ζει. 701-702.
1954
2. ΢νπκά – Κνπάγθ, «Ζ Υειηδψλ», Παλδώξα, η. 92 (01/1854), ζει. 548-549.
Πεξηιακβάλεηαη ζηε ζηήιε «Γηάθνξα».
3. «΢ηίρνη αξαβηθνί», Παλδώξα, η. 105 (08/1854), ζει. 216.
Πνίεκα.
75
1857
4. Σεξγηάξ, «Αζηαηηθφλ αλέθδνηνλ», Παλδώξα, η. 167 (03/1857), ζει. 544-545.
1858
5. «Ζ Σζαλ Μπίκπε, Ηζηνξία Ηλδηθή», Παλδώξα, η. 196 (05/1858), ζει. 83-85.
6. «Κηφξνγινπο: πεξζηθή επνπνηία», Παλδώξα, η. 205 (10/1858), ζει. 310-314, 206
(10/1858), ζει. 331-336, 207 (11/1858), ζει. 356-359. 208 (11/1858), ζει. 377-382,
209 (12/1858), ζει. 411-414, 210 (12/1858), ζει. 425-436.
Μεηαθξαζηήο: Α. Κνπδελφπνπινο.
1859
7. «Ηλδηθαί Αηρκαί», Ο Φηιόθαινο ΢κπξλαίνο, η. 16 (08/1859), ζει. 255-256.
Ηλδηθφ αλέθδνην.
1864
8. «Αλαηνιηθφλ δηήγεκα», Απνζήθε Πνηθίισλ Ωθειίκσλ Γλώζεσλ, η. 1 (05/1864),
ζει. 15-16.
1868
9. «Αζηαηηθφλ Γηήγεκα», Απνζήθε Πνηθίισλ Ωθειίκσλ Γλώζεσλ, η. 2 (1868), ζει.
18-20.
1874
10. «Αλαηνιηθαί Μπζνπιαζίαη, Α' Ζ Γθηνπδέι (1868)», Αλαηνιηθή Δπηζεώξεζηο, η. 10
(03/1874), ζει. 458-459, 11 (04/1874), ζει. 171-172.
1875
11. Λετιά – Υαλνχκ, «Ζ ΢εξθηξάδ Καιθά, ΢θελαί ηνπ βίνπ ησλ Υαξεκηψλ», Αηηηθόλ
Μεηαθξαζηήο: Κ. Π**.
1876
12. «Ηαπσληθφλ δηήγεκα: ν ιηζνηφκνο», Δζηία, η. 22 (05/1876), ζει. 349-350.
Μεηαθξαζηήο: Η. ΢. Κ.
1877
13. «Αλαηνιηθή αλζνινγία, Ννπζεζία (Αξαβηθφλ)», Δζηία, η. 77 (06/ 1877), ζει. 398.
14. «Αλαηνιηθή αλζνινγία, Πφηε ν ζάλαηνο είλαη αλαγθαίνο (Αξαβηθφλ)», Δζηία, η.
75 (06/ 1877), ζει. 367.
1878
15. «Γπν κχζνη ηνπ Ναζξ - εδ - δίλ – Υφηδα», Δζηία, η. 125 (05/1878), ζει. 336.
Απφζπαζκα απφ ην έξγν Ναζηξαδίλ Υόηδα Αζηεία, πνπ πξσηνεθδφζεθε θαηά ηνλ 19ν αηψλα ην 1861.
76
1884
16. Ε*, «Σν αδέθαζηνλ ησλ Σνχξθσλ δηθαζηψλ (Αλέθδνηνλ ηνπξθηθφλ)», Δζηία, η.
448 (07/1884), ζει. 490-491.
17. Λετιά – Υαλνχκ, «Ζ ινπφκελε ραλνχκηζζα (Αλαηνιηθή κπζηζηνξία)», Δθιεθηά
Μπζηζηνξήκαηα, η. 1 (10/1884), ζει. 7-8, 2 (11/1884), ζει. 15-16, 3 (11/1884), ζει.
23-24, 4 (11/1884), ζει. 32, 5 (11/1884), ζει. 39, 6 (12/1884), ζει. 48, 7 (12/1884),
ζει. 54-55, 8 (12/1884), ζει. 62-63, 9 (12/1884), ζει. 69-70, 11 (01/1885), ζει. 86-
87, 12 (01/1885), ζει. 93-94, 13 (01/1885), ζει. 100-102, 14 (01/1885), ζει. 109-
110, 15 (02/1885), ζει. 116-117, 16 (02/1885), ζει. 124-125, 17 (02/1885), ζει. 132-
133, 18 (02/1885), ζει. 140-142, 19 (03/1885), ζει. 148-149, 20 (03/1885), ζει. 156-
158, 21 (03/1885), ζει. 164-165, 22 (03/1885), ζει. 173-174, 23 (03/1885), ζει. 181-
182, 24 (04/1885), ζει. 188-189, 25 (04/1885), ζει. 196-197, 26 (04/1885), ζει. 204-
206, 27 (04/1885), ζει. 213-214, 28 (05/1885), ζει. 221-222, 29 (05/1885), ζει. 230-
231, 30 (05/1885), ζει. 238-239, 31 (05/1885), ζει. 246-247, 32 (06/1885), ζει. 254-
255, 33 (06/1885), ζει. 261-263, 34 (06/1885), ζει. 269-271, 35 (06/1885), ζει. 278-
279, 36 (06/1885), ζει. 284-286, 37 (07/1885), ζει. 293-294, 38 (07/1885), ζει. 301,
39 (07/1885), ζει. 313-314, 40 (07/1885), ζει. 324, 41 (08/1885), ζει. 330, 42
(08/1885), ζει. 339, 43 (08/1885), ζει. 346-347, 44 (08/1885), ζει. 353-354.
Μεηαθξαζηήο: Κ.
1886
18. «Ο λαφο ηνπ ΢νινκψληνο (Αξαβηθή παξάδνζηο)», Δζηία, η. 546 (06/1886), ζει.
384.
1887
19. «Μχζνο αλαηνιηθφο», Δζηία, η. 597 (06/1887), ζει. 375.
1888
20. Σζεγθ-Κη-Σνγθ, «Κηλεδηθή θηινινγία: Ζ κνπζηθή κεηά ζάλαηνλ», Δβδνκάο, η. 46
(11/1888), ζει. 4-5.
21. Σζεγθ-Κη-Σνγθ, «Κηλεδηθή θηινινγία: ΋λεηξνλ ε δσή», Δβδνκάο, η. 49 (12/1888),
ζει. 5-7.
22. Σζεγθ-Κη-Σνγθ, «Πσο γίλνληαη κεγάινη ελ Κίλα», Δβδνκάο, η. 47 (11/1888), ζει.
5-6.
1889
23. «Ζ γιψζζα ησλ αλζέσλ (Γηήγεκα πεξζηθφλ)», Δθιεθηά Μπζηζηνξήκαηα, η. 392
77
(07/1889), ζει. 614-616, 393 (08/1889), ζει. 622-624.
24. Σζεγθ-Κη-Σνγθ, «Σνπ-Σζα-Γηαλγθ ή Ζ Σηκεηεία ελ Κίλα», Δβδνκάο, η. 32
(08/1889), ζει. 4-5.
Μεηαθξαζηήο απφ ηα γαιιηθά: Α. Κ.
1890
25. «Ζ ηνπξθνκάλα θφξε (άζκα Σνπξθηθφλ)», Δβδνκάο, η. 47 (11/1890), ζει. 7.
Πνίεκα ζε κεηάθξαζε ηνπ δεκνθηινχο πνηεηή Αρηιιέα Παξάζρνπ (1838-1895).
26. «Πεξηγξαθή ηεο Φξάληζαο θαηά ην 1720. Σελ νπνία έθακελ ν Γηξκηζεθίδ
Σζειεκπήο Μερκέη Δθέληεο», Δβδνκάο, η. 34 (08/1890), ζει. 7-9, 35 (09/1890), ζει.
5-7, 36 (09/1890), ζει 6-8, 37 (09/1890), ζει. 6-8, 38 (09/1890), ζει. 7-9, 39
(09/1890), ζει. 6-8.
Γιψζζα πξσηνηχπνπ: Σνπξθηθή. Αλαθέξεηαη πσο ην ηνπξθηθφ πξσηφηππν έξγν είλαη αλέθδνην.
1892
27. «Ο Μεκςίκνηξνο (Ηαπσληθφο κχζνο)», Δβδνκάο, η. 22 (05/1892), ζει. 6.
Μεηαθξαζηήο: ΢. Υ.
Σα απηνηειψο κεηαθξαζκέλα έξγα απφ γξακκαηείεο ηεο Αλαηνιήο είλαη

ζπλνιηθά 21. Αλάκεζά ηνπο απαληνχλ νξηζκέλα απφ ηα γλσζηφηεξα έξγα ηεο
αλαηνιηθήο γξακκαηείαο, φπσο ην Αξαβηθόλ Μπζνινγηθόλ, ην Μπζνινγηθόλ ΢ηληίπα
ηνπ Φηινζόθνπ, ν Ναζηξαδίλ Υόληδαο, ε Ηζηνξία ησλ επηά ηαμηδίσλ ηνπ ΢εβάρ
ζαιαζζηλνύ, θ.ά.
Σν έξγν κε ηηο πεξηζζφηεξεο επαλεθδφζεηο είλαη ην ηλδηθήο ή πεξζνζπξηαθήο
πξνέιεπζεο Μπζνινγηθόλ ΢ηληίπα ηνπ Φηινζόθνπ, απφ άγλσζην ζπγγξαθέα θαη
κεηαθξαζηή, πνπ επαλεθδφζεθε 23 θνξέο. Αθνινπζεί ην Αξαβηθφλ Μπζνινγηθφλ,
πνπ αξγφηεξα κεηνλνκάζηεθε ζε Υαιηκά ήηνη Υίιηαη θαη Μία Νύθηεο. Δπαλεθδφζεθε
ζπλνιηθά 22 θνξέο απφ ειιεληθά ηππνγξαθεία ηνπ εμσηεξηθνχ θαη ηεο Αζήλαο, ρσξίο
σζηφζν λα αλαθέξεηαη ν κεηαθξαζηήο ηνπ απφ ηελ ηηαιηθή δηάκεζν. Παξάιιεια κε
ηελ κεγάιε εθδνηηθή επηηπρία ηνπ Αξαβηθνύ Μπζνινγηθνύ, αξρίδνπλ λα εθδίδνληαη
απηνηειψο θάπνηεο απφ ηηο εγθηβσηηζκέλεο ηζηνξίεο ηνπ έξγνπ. Έηζη, εθδίδεηαη
απηνηειψο ε Ηζηνξία ησλ επηά ηαμηδίσλ ηνπ ΢εβάρ ζαιαζζηλνύ, ε νπνία επαλεθδφζεθε
ηέζζεξεηο θνξέο, ε Γηήγεζηο ησλ ελλέα εμαηζίσλ ζπκβεβεθόησλ ηνπ Μεγάινπ
Πεξηεγεηνύ Ακπνπιβαξή, πνπ εθδφζεθε δχν θνξέο, θαζψο θαη Ο Αιή Μπακπάο ή Οη
78
Σεζζαξάθνληα Κιέπηαη, πνπ κεηαθξάζηεθε απφ ηελ γαιιηθή απφδνζε ηνπ θεηκέλνπ.
Δπηπιένλ, θάλνπλ ηελ εκθάληζή ηνπο αλαλεσκέλεο εθδφζεηο ηεο Υαιηκάο, φπσο ε
Μηθξά Υαιηκά θαη ε Νέα Υαιηκά. Έλα αθφκε έξγν απφ ηελ ηνπξθηθή γξακκαηεία, ην
νπνίν γλψξηζε επηά επαλεθδφζεηο αθνχ κεηαθξάζηεθε ζηα ειιεληθά απφ ηελ γαιιηθή
απφδνζή ηνπ, είλαη ν Ναζηξαδίλ Υόληδαο. Σέινο, ην θηλεδηθφ έξγν Κνκθνύθηνο ή
Σέρλε ηνπ Κνηλσληθνύ Βίνπ, πνπ κεηαθξάζηεθε κέζσ γαιιηθνχ δηακέζνπ απφ ηνλ
Ησάλλε Αζαλαζηάδε, επαλεθδφζεθε ηξεηο θνξέο.
Αμίδεη λα ζεκεησζεί πσο απφ ηα 21 έξγα, ηα 8 απνηεινχλ κεηαθξάζεηο απφ
δηάκεζεο απνδφζεηο ησλ έξγσλ ζηε γαιιηθή γιψζζα, ελψ ην Αξαβηθόλ Μπζνινγηθόλ
κεηαθξάζηεθε ζηα ειιεληθά απφ ηελ ηηαιηθή απφδνζή ηνπ. ΢πάληα αλαθέξεηαη ην
φλνκα ηνπ κεηαθξαζηή, ελψ παξαηεξείηαη πσο κεγάια έξγα ηεο ηλδηθήο γξακκαηείαο,
φπσο ε Βαιαβαξάηα ή ΢πληνκή ηεο Μαραβαξάηαο, Ο Θάλαηνο ηνπ Ηαγλαδάηα
(επεηζφδην ηνπ έπνπο Ρακατάλα) θαη ν Ηλδηθώλ Μεηαθξάζεσλ Πξόδξνκνο
κεηαθξάζηεθαλ απφ ηελ ηλδηθή γιψζζα απφ ηνλ γλσζηφ ηλδνιφγν ηνπ 19 νπ αηψλα,
Γεκήηξην Γαιαλφ.
Σα έξγα πνπ εθδφζεθαλ ζηα πεξηνδηθά δελ μεπεξλνχλ ηα 27. Αθνξνχλ
κχζνπο, δηεγήζεηο, αιιά θαη ζηίρνπο απφ δηάθνξεο ρψξεο ηεο Αλαηνιήο, φπσο ε
Πεξζία, ε Σνπξθία, ε Ηλδία, ε Κίλα θαη ε Ηαπσλία. ΢ηηο ειάρηζηεο πεξηπηψζεηο πνπ
θαηαγξάθεηαη ην φλνκα ηνπ ζπγγξαθέα, απαληάκε απηφ ηνπ Σζε Κη Σνγθ ζε θηλεδηθά
δηεγήκαηα πνπ δεκνζηεχηεθαλ ζηελ Δβδνκάδα, αιιά θαη απηφ ηεο Λετιά Υαλνχκ ζην
δηήγεκα Ζ ΢εξθηξάδ Καιθά, ΢θελαί ηνπ βίνπ ησλ Υαξεκηώλ πνπ δεκνζηεχηεθε ζην
Αηηηθόλ Ζκεξνιόγηνλ θαη ζην κπζηζηφξεκα Ζ ινπόκελε ραλνύκηζζα, ην νπνίν θάιπςε
αξθεηά ηεχρε ησλ Δθιεθηώλ Μπζηζηνξεκάησλ. Σέινο, ν κφλνο κεηαθξαζηήο πνπ
αλαθέξεηαη είλαη ν πνηεηήο Αρηιιέαο Παξάζρνο, πνπ κεηάθξαζε ην ηνπξθηθφ άζκα Ζ
ηνπξθνκάλα θόξε.
Δληχπσζε πξνθαιεί ην γεγνλφο πσο απφ αλαηνιηθά έξγα πνπ γλψξηζαλ
επηηπρία εθδηδφκελα απηνηειψο, φπσο ην Αξαβηθόλ Μπζνινγηθόλ θαη ην Μπζνινγηθόλ
΢ηληίπα ηνπ Φηινζόθνπ, δελ δεκνζηεχηεθαλ απνζπάζκαηα ζηα νηθνγελεηαθά
θηινινγηθά πεξηνδηθά πνπ εξεπλήζεθαλ. Πξνθαλψο γηαηί είραλ πεξάζεη ζηελ
αλαγλσζηηθή παξαθαηαζήθε.
79
ΙV. Το εσρύηερο ελδηαθέρολ γηα ηελ Αλαηοιή
Οδοηπορηθές αλακλήζεης
1860
1. Παππαδαθεηξφπνπινο, Αλαζηάζηνο Κ., Από Πεηξαηώο εηο ΢κύξλελ, Σξίπνιε,
Σππνγξαθείν Ησάλλε Αζαλαζηάδνπ, 1860.
2. Γήκηηαο, Μαξγαξίηεο Γ., Πεξηνδεία ηεο Αηγύπηνπ, Αζήλα, Σππνγξαθείν ΢. Π.
Ηαζεκίδνπ, 1885.
Ο ζπγγξαθέαο, Μαξγαξίηεο Γ. Γήκηηαο, ήηαλ δηεπζπληήο ηνπ Διιεληθνχ Δθπαηδεπηεξίνπ θαη
θαζεγεηήο γεσγξαθίαο ζην Αξζάθεην Αζήλαο.
Βηβιηνγξαθηθή πεγή: Ζιηνχ Πνιέκε, Νº 1885.700, ζει. 1879-1880.
1881
3. ***, Πεξηνδείαη ελ Πεξζία ήηνη Πεξηγξαθή ησλ από Πεηξνππόιεσο εηο Σεραξάλελ
θαη εθείζελ δηά Σξαπεδνύληνο ρσξώλ, Κσλζηαληηλνχπνιε, Σππνγξαθείν Γξαθηθνχ
Κφζκνπ, 1881.
Ζ κεηάθξαζε έγηλε «Τπφ Η. Π. Μειηνπνχινπ Δπηηεηξακκέλνπ επί ηεο βηβιηνθξηζίαο ησλ Σεισλείσλ
Γαιαηά».
1892
4. Φηιαδειθεχο, Αιέμαλδξνο, Αηγππηηαθά ζθαξηθήκαηα, Αζήλα, Σππνγξαθείν
Αιεμάλδξνπ Παπαγεσξγίνπ, 1892.
Αθήγεκα ηνπ αξραηνιφγνπ Αιέμαλδξνπ Φηιαδειθέσο (1867-†), ζην νπνίν πεξηγξάθεηαη ην ηαμίδη ηνπ
ζηελ Αθξηθαληθή ρψξα, ελψ παξάιιεια πξνζθέξνληαη ρξήζηκεο πιεξνθνξίεο ζηνπο αλαγλψζηεο γηα
ηνλ εθεί Διιεληζκφ.
Σν έξγν βξίζθεηαη ζηελ Φεθηαθή Νενειιεληθή Βηβιηνζήθε (Αλέκε), ζην
http://anemi.lib.uoc.gr/php/pdf_pager.php?filename=/var/www/tkl-portal-neo//metadata/4/8/a/attached-
metadata-181-
0000405/246023_w.pdf&pageno=45&pagestart=1&width=728&height=516&maxpage=53&lang=el
[02 Ννεκβξίνπ 2010].
1894
5. Μ. Η. ΢ηδεξνδξνκηθαί αλακλήζεηο από Υατδάξ-Παζζά έσο Δζθί-΢ερίξ, Αζήλα,
Σππνγξαθείν Φηινθαιία, 1894.
6. Μεηαμάο, Κσλζηαληίλνο Υ. (Βνζπνξίηεο), Από Βαγδάηεο εηο Ηλδίαο,
Κσλζηαληηλνύπνιε, [ρ. ε.], 1894.
80
Καηαγξαθή ηαμηδησηηθψλ αλακλήζεσλ ηνπ Κσλζηαληίλνπ Μεηαμά Βνζπνξίηε (1858-1908),
βνηαλνιφγνπ, γεσπφλνπ γλσζηνχ ζηελ Δπξψπε θαη ζηελ Αλαηνιή, αιιά θαη δηεγεκαηνγξάθνπ. 147
1895
7. Μεηαμάο, Κσλζηαληίλνο Υ. (Βνζπνξίηεο), Από Βνκβάεο εηο Κσλζηαληηλνύπνιηλ,
Κσλζηαληηλνχπνιε, [ρ. ε.], 1895.
Καηαγξαθή ηαμηδησηηθψλ αλακλήζεσλ ηνπ Κσλζηαληίλνπ Μεηαμά Βνζπνξίηε (1858-1908).
Βηβιηνγξαθηθή πεγή: Ζιηνχ Πνιέκε, Ζιεθηξνληθφο θαηάινγνο.
1896
8. Λενληαξίδεο, ΢σθξάηεο, Πεδνπνξηθαί εληππώζεηο από ΢κύξλεο εηο Παξηζίνπο,
Αζήλα, Σππνγξαθείν «Ζ Αθξνδίηε», 1896.
Βηβιηνγξαθηθή πεγή: Ζιηνχ Πνιέκε Νº 1896.1004, ζει. 3141.
9. Σζνθφπνπινο, Γ. Β., Αηγππηηαθαί Αλακλήζεηο. Μέξνο Α΄. Ζ ειιεληθή Αιεμάλδξεηα.
Πξόζσπα – Πξάγκαηα – Σύπνη, Αζήλα, Σππνγξαθείν Γ. ΢ηαπξηαλνχ, 1896.
Έξγν ηνπ δεκνζηνγξάθνπ θαη δηεγεκαηνγξάθνπ Γηψξγνπ Β. Σζνθφπνπινπ (1871-1923).
1900
10. Φνξηχλ – Αλησλίλη, Ρνβέξηνο, Ζ Πεξηνδεία ηεο Κίλαο, Αζήλα, Δθδνηηθφλ
Γξαθείνλ, 1900.
΢πγγξαθέαο ηνπ έξγνπ είλαη ν Robert Antonini – Fortyne.
Βηβιηνγξαθηθή πεγή: Καζίλεο, Νº 3168, ζει. 658, Ζιηνχ Πνιέκε, Νº 1900.944, ζει. 3589.
1851
1. Ν. Γ., «Ηλδία», Παλδώξα, η. 21 (01/1851), ζει. 505-508, 27 (05/1851), ζει. 652-
656.
2. «Ζ Μνγαδφξε», Παλδώξα, η. 31 (07/1851), ζει. 750-752.
Αλαθέξεηαη ζε ππνζεκείσζε φηη γξάθηεθε απφ Έιιελα λαπηηθφ.
1852
3. Ν. Γ., «Απφ Κσλζηαληηλνππφιεσο εηο ηνλ Βφζπνξνλ», Παλδώξα, η. 57 (07/1852),
ζει. 206-208.
1857
4. «Απφ Πεηξαηψο εηο ΢κχξλελ», Παλδώξα, η. 175 (07/1857), ζει. 150-156.
1859
5. «Οδνηπνξία δηά ηεο Κίλαο», Φηιόθαινο ΢κπξλαίνο, η. 3 (03/1859), ζει. 44-49, 5
147
81
(03/1859), ζει. 53-57, 7 (04/1859), ζει. 97-103.
6. Λίβηλγθζησλ, «Πεξηήγεζηο ελ ηε κεζεκβξηλή Αθξηθή», Φηιόθαινο ΢κπξλαίνο, η. 8
(04/1859), ζει. 116-121, 9 (05/1859), ζει. 129-134.
1861
7. Φξεαξίηεο, Κ. Κ., «Πεξίπινπο Μαθεδνλίαο θαη ειάζζνλνο Αζίαο κεηά ησλ ηαχηε
πξνζθεηκέλσλ κεγαινλήζσλ: ΗΓ` - Ζ Σξσάο θαη ην Σξσηθφλ πεδίνλ, ΗΔ` - Πεξηγξαθή
ηεο απφ ΢ηγείνπ κέρξηο Αιεμαλδξείαο ηεο ελ Σξσάδη παξαιίαο ηεο κηθξάο Αζίαο»,
Παλδώξα, η. 281 (12/1861), ζει. 401-409, 285 (02/1862), ζει. 505-517, 292
(05/1862), ζει. 73-86, 314 (04/1863), ζει. 25-32, 315 (05/1863), ζει. 49-56, 316
(05/1863), ζει. 81-84.
Αλαθέξεηαη ζε ππνζεκείσζε πσο πξφθεηηαη γηα «Απνζπάζκαηα Αλεθδφηνπ ΢πγγξάκκαηνο».
1863
8. «Απνδεκήηνπ αλακλήζεηο», Παλδώξα, η. 323 (09/1863), ζει. 266-277, 324
(09/1863), ζει. 302-309, 325 (10/1863), ζει. 344-349, 327 (11/1863), ζει. 396-403,
329 (12/1863), ζει. 446-456, 331 (01/1864), ζει. 489-496, 332 (02/1864), ζει. 528-
531, 344 (07/1864), ζει. 205-209.
Ο ζπγγξαθέαο πεξηγξάθεη ηηο εληππψζεηο ηνπ απφ ηα ηαμίδηα ηνπ ζε Αίγππην θαη Μηθξά Αζία.
1864
9. Πεξξψ, Γεψξγηνο, «Αλακλήζεηο πεξηεγήζεσο ελ Μηθξά Αζία», Υξπζαιιίο, η. 32
(04/1864), ζει. 225-227, 33 (05/1864), ζει. 257-261.
Μεηαθξαζηήο: Θ. Ν. Φ.
10. «Πεξηεγήζεηο θαη αλαθαιχςεηο ελ ησ θέληξσ ηεο Αθξηθήο, Ζκεξνιφγηνλ ηνπ
δηδάθηνξνο Βαξζ 1849-1855», Απνζήθε Πνηθίισλ Ωθειίκσλ Γλώζεσλ, η. 3
(07/1864), ζει. 38-44.
1865
11. Θ., «Πεξηήγεζηο εηο Μέθθαλ θαη Μεδίλαλ», Υξπζαιιίο, η. 49 (01/1865), ζει. 21-
24.
12. «Πεξηήγεζηο: ε απιή ηεο Γαρνκέεο», Υξπζαιιίο, η. 50 (01/1865), ζει. 46-50.
13. «Πεξηνδεία ηνπ K. J. J. Ampere εηο ηελ Μηθξάλ Αζίαλ», Υξπζαιιίο, η. 52
(02/1865), ζει. 111-116, 53 (03/1865), ζει. 141-146, 54 (03/1865), ζει. 176-181.
Μεηαθξαζηήο: Κ. Υ. Μπάκπαο.
1866
14. ΢., «Απφ ΢κχξλελ εηο Έθεζνλ», Υξπζαιιίο, η. 80 (04/1866), ζει. 172-178.
1877
82
15. Νεκέλπη, Κ. «Απφ Κσλζηαληηλνππφιεσο εηο Αζήλαο», Δζηία, η. 62 (03/1877), ζει.
152-156.
Ο ζπγγξαθέαο αλαθέξεηαη σο Οχγγξνο δεκνζηνγξάθνο.
΢εκεηψλεηαη φηη ην θείκελν ηεο Δζηίαο αληιήζεθε απφ ηελ Κιεηώ.
1880
16. Montegut, Emile, «Ζ Νφηηνο Αθξηθή θαηά ηνπο λεσηάηνπο Άγγινπο πεξηεγεηάο»,
Μεηαθξαζηήο: Α. Η. Σ.
Έξγν ηνπ Γάιινπ θξηηηθνχ ηεο ινγνηερλίαο Jean-Baptiste Joseph Émile Montégut (1825-1895).
Πεξηιακβάλεηαη ζηε ζηήιε «΢χκκηθηα». Αλαθέξεηαη πσο πξφθεηηαη γηα «Απφζπαζκα εθ ηεο
Δπηζεσξήζεσο ησλ Γύν Κόζκσλ», κεληαίνπ θηινινγηθνχ πεξηνδηθνχ πνπ θπθινθνξνχζε απφ ην 1829
ζην Παξίζη ππφ ηελ νλνκαζία Revue des deux Mondes.
1881
17. Μεηζάθεο, Γεκνζζέλεο, «Δθ ηνπ εκεξνινγίνπ ηεο εηο Αηζηνπίαλ πεξηεγήζεσο»,
Πεξηιακβάλεηαη ζηε ζηήιε «΢χκκηθηα». Αλαθέξεηαη πσο ν δεκηνπξγφο ηνπ θεηκέλνπ είλαη Έιιελαο
πξφμελνο.
1882
18. «Ζ γπλή ελ Αηγχπησ (Δθ ηνπ εκεξνινγίνπ πεξηεγεηνχ)», Δζηία, η. 345 (08/1882),
ζει. 505-506.
Μεηαθξαζηήο: Κ… Γιψζζα πξσηνηχπνπ: γαιιηθή.
1883
19. «Ο ειιεληζκφο ελ ηε Μηθξά Αζία: εθ ηνπ Ζκεξνινγίνπ Γεξκαλνχ πεξηεγεηνχ»,
Δζηία, η. 369 (01/1883), ζει. 58-59.
1884
20. Αζζχ, Φεξδηλάλδνο, «Αλακλήζεηο πεξηεγήζεσο ελ ΢νπδάλ», Δβδνκάο, η. 7
(04/1884), ζει. 49-51, 8 (04/1884), ζει. 59-62.
Μεηαθξάζηξηα: Διίδα ΢. ΢νχηζνπ.
1885
21. Γξνζίλεο, Γεψξγηνο, «Ζ κηθξά ραλνχκηζζα: νδνηπνξηθή αλάκλεζηο», Δζηία, η.
477 (02/1885), ζει. 136-139, 478 (02/1885), ζει. 151-154.
Έξγν ηνπ Γεψξγηνπ Γξνζίλε (1859-1951), πνηεηή θαη πεδνγξάθνπ ηεο γεληάο ηνπ 1880 κε πνιχπιεπξα
ελδηαθέξνληα, φπσο ε ιανγξαθηθή εζνγξαθία, ην δηήγεκα, αιιά θαη ε νη ινγνηερληθέο ηαμηδησηηθέο
εληππψζεηο, ζηηο νπνίεο θαίλεηαη λα αλήθεη θαη ην παξαπάλσ έξγν. Αμίδεη λα ζεκεησζεί πσο ν
Γξνζίλεο, θαηαπηάζηεθε θαη κε ηελ παηδηθή ινγνηερλία, γξάθνληαο κεηαμχ άιισλ ην έξγν Διιεληθή
83
Υαιηκά.148
1889
22. Κφκεο D‟ Hérisson, «Πεξηεγήζεηο: Δλ Κίλα», Αηηηθόλ Ζκεξνιόγηνλ, η. 23 (1889),
ζει. 147-159.
Μεηαθξαζηήο: Παληνι. Σζηηζεθιήο.
Έξγν ηνπ Maurice D‟ Irisson, ή αιιηψο Comte D‟ Hérisson (1839 - 1893).
23. Υ., «Πεξηήγεζηο εηο Μαξφθνλ», Δβδνκάο, η. 28 (07/1889), ζει. 4-6, 29 (07/1889),
ζει. 6-8, 31 (08/1889), ζει. 6-8.
1891
24. «Δθδξνκή εηο Βαβπιψλα: αλακλήζεηο πεξηεγεηνχ», Νενιόγνπ Δβδνκαδηαία
Δπηζεώξεζηο, η. 8 (12/1891), ζει. 118-120, 9 (12/1891), ζει. 141-144.
1892
25. «Αλά ηελ επί ηάδε Αζίαλ: απφ Σζαλιή εηο Σερεξάλελ», Νενιόγνπ Δβδνκαδηαία
26. «Δληππψζεηο ηαμεηδίνπ εηο Ηλδηθήλ», Νενιόγνπ Δβδνκαδηαία Δπηζεώξεζηο, η. 22
(03/1892), ζει. 347-349.
1893
27. Α. Π., «Σν Κάηξνλ εμ εληππψζεσλ ακεξηθαλίδνο», Δζηία, η. 12 (1893), ζει. 183-
185, 13 (1893), ζει. 198-201, 14 (1893), ζει. 214-218.
28. Βαθεηάδεο, Αζθιεπηφο, «Απφ ΢νπαθείκ κέρξη ΢ηλθάη, Οδνηπνξηθφλ ΢εκείσκα»,
1894
29. Μεηαμάο, Κ. Υ., «Απφ Βαγδάηεο εηο ηαο Ηλδίαο», Νενιόγνπ Δβδνκαδηαία
Έξγν ηνπ Κσλζηαληίλνπ Μεηαμά Βνζπνξίηε (1858-1908), βνηαλνιφγνπ, γεσπφλνπ κε κεγάιν θχξνο
ζε Δπξψπε θαη Αλαηνιή, αιιά θαη δηεγεκαηνγξάθνπ.149
1897
30. Αιεμαλδξίδεο, Αξηζη., «Οδνηπνξηθαί εληππψζεηο ελ Κσζηαληηλνχπνιε»,
148
«Γξνζίλεο, Γεψξγηνο», Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη, φ.π.,
ζει. 561-562.
149
84
Αποθζέγκαηα, γλφκηθά, παροηκίες
1854
1. «Γλσκηθά αξαβηθά», Παλδώξα, η. 105 (08/1854), ζει. 215-216.
2. «Γλσκηθά αξαβηθά, ηνπξθηθά, πεξζηθά», Παλδώξα, η. 105 (08/1854), ζει. 216.
1876
3. «Απφθζεγκα πεξζηθφλ», Δζηία, η. 19 (05/1876), ζει. 304.
4. «΢εκεηψζεηο: ηνπξθηθφλ ιφγηνλ», Δζηία, η. 19 (05/1876), ζει. 304.
1877
5. Ν., «Αλαηνιηθή αλζνινγία, Ηλδηθά Απνθζέγκαηα», Δζηία, η. 85 (08/ 1877), ζει.
527.
6. Ν., «Αλαηνιηθή αλζνινγία, Μνγγνιηθά Απνθζέγκαηα», Δζηία, η. 83 (07/ 1877),
ζει. 492.
1882
7. «Αιήζεηαη: θηλεδηθή ζνθία», Δζηία, η. 362 (12/1882), ζει. 780.
1886
8. Β., «Σν πλεχκα ησλ Κηλέδσλ», Δζηία, η. 547 (06/1886), ζει. 399-400.
Κηλεδηθά απνθζέγκαηα.
9. «Σνπξθηθαί παξνηκίαη», Δζηία, η. 528 (02/1886), ζει. 86.
1889
10. «Αξκεληθαί παξνηκίαη», Δζηία, η. 689 (03/1889), ζει. 273.
Σα νδνηπνξηθά θείκελα πνπ δεκνζηεχνληαη απηνηειψο είλαη κφιηο δέθα. Σα

πεξηζζφηεξα αλήθνπλ ζε Έιιελεο δεκηνπξγνχο, φπσο ν βνηαλνιφγνο Κσλζηαληίλνο
Μεηαμάο Βνζπνξίηεο, ν νπνίνο έδεζε θαη εξγάζηεθε ζε ρψξεο ηεο Αλαηνιήο, ν
αξραηνιφγνο Αιέμαλδξνο Φηιαδειθεχο, ν δεκνζηνγξάθνο θαη δηεγεκαηνγξάθνο
Γεψξγηνο Β. Σζνθφπνπινο θ.ά.. Σν πεξηερφκελν ησλ πεξηζζφηεξσλ αθνξά
πεξηεγήζεηο ζε πφιεηο ηεο Σνπξθίαο, φπσο ε ΢κχξλε θαη ε Κσλζηαληηλνχπνιε, αιιά
θαη γεληθφηεξα πεξηνδείεο ζε ρψξεο ηεο Αλαηνιήο, φπσο ε Αίγππηνο, ε Πεξζία, ε
Ηλδία θαη ε Κίλα.
΢ηα πεξηνδηθά ην πιηθφ είλαη πινπζηφηεξν. Απφ ηα 34 έξγα ηα 26 αλήθνπλ ζε
Έιιελεο δεκηνπξγνχο, ελψ ηα ππφινηπα αλήθνπλ ζε επξσπαίνπο πεξηεγεηέο.
85
Αλάκεζα ζηνπο Έιιελεο απαληά ην φλνκα ηνπ γλσζηνχ ινγνηέρλε, Γεψξγηνπ
Γξνζχλε, θαζψο θαη ηνπ πξναλαθεξζέληα βνηαλνιφγνπ, Κσλζηαληίλνπ Μεηαμά
Βνζπνξίηε. Σα πεξηζζφηεξα θείκελα ζρεηίδνληαη κε πεξηεγήζεηο ζηελ Σνπξθία θαη
ηελ επξχηεξε πεξηνρή ηεο Μηθξάο Αζίαο, θαζψο θαη πεξηεγήζεηο ζηελ Αθξηθή, ζηελ
θεληξηθή Αζία, ζηελ Ηλδία θαη ζηελ Κίλα.
Αλαθνξηθά κε ηα ζχληνκα απνθζέγκαηα, ηηο παξνηκίεο θαη ηα γλσκηθά πνπ
απαληνχλ ζηα πεξηνδηθά, απηά πξνέξρνληαη απφ ηελ ηνπξθηθή, ηελ αξαβηθή, ηελ
πεξζηθή, ηελ ηλδηθή, ηελ θηλεδηθή, αιιά θαη ηελ κνγγνιηθή παξάδνζε θαη ζπλήζσο
έρνπλ εχζπκν θαη αλάιαθξν πεξηερφκελν.
86
Γεληθά ζσκπεράζκαηα
΢ηα θεθάιαηα πνπ πξνεγήζεθαλ επηρεηξήζεθε κηα φζν ην δπλαηφλ

πιεξέζηεξε θαηαγξαθή ηνπ Αλαηνιηθνχ ζηνηρείνπ ζηε λενειιεληθή ινγνηερλία ηνπ
19νπ αηψλα, θπξίσο κέζα απφ ηηο απηνηειείο κεηαθξάζεηο πνπ ζεκεηψζεθαλ, ηα
ειιεληθά απηνηειή έξγα πνπ δεκηνπξγήζεθαλ θαη ην πεξηερφκελφ ηνπο ζρεηίδεηαη κε
ηελ Αλαηνιή, θαζψο θαη ηηο δεκνζηεχζεηο ζε θάπνηα απφ ηα γλσζηά νηθνγελεηαθά
θηινινγηθά πεξηνδηθά θαη εηήζηα εκεξνιφγηα. Σν πιηθφ πνπ ζπγθεληξψζεθε είλαη
ελδεηθηηθφ ηνπ ελδηαθέξνληνο πεξί ηεο – εγγχο θπξίσο – Αλαηνιήο. Γλσζηνί Έιιελεο
ζπγγξαθείο, φπσο ν Κσλζηαληίλνο Ράκθνο, ν Υξηζηφθνξνο ΢ακαξηδίδεο θαη ν
΢ηέθαλνο Ξέλνο εθδίδνπλ έξγα πνπ αθνξνχλ ηε γεηηνληθή Σνπξθία, ηα νπνία
γλσξίδνπλ αξθεηέο επαλεθδφζεηο. ΢ηα πεξηνδηθά, αλάκεζα ζηα νλφκαηα Διιήλσλ
ζπγγξαθέσλ πνπ θαηαπηάλνληαη κε κνηίβα ηεο Αλαηνιήο απαληά απηφ ηνπ Άγγεινπ
Βιάρνπ, ηνπ Ηάθσβνπ Ρίδνπ Ραγθαβή, ηνπ Ησάλλε Ηζηδσξίδε ΢θπιίηζε, ηνπ
΢θαξιάηνπ Βπδάληηνπ, ηνπ Κσλζηαληίλνπ Μεηαμά Βνζπνξίηε, ηνπ Ησαθείκ
Βαιαβάλε, ηνπ Αξγχξε Δθηαιηψηε, ηνπ Ησάλλε Πνιέκε θαη ηνπ Μηραήι
Αξγπξφπνπινπ.
Δλψ ηα ειιεληθά έξγα πεξηνξίδνπλ ην πεξηερφκελφ ηνπο γεσγξαθηθά ζηελ
πεξηνρή ηεο Οζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο, ηα κεηαθξαζκέλα επξσπατθά (θπξηαξρνχλ
νη κεηαθξάζεηο απφ ηε γαιιηθή γξακκαηεία) ελδηαθέξνληαη θπξίσο γηα πνιηηηζκνχο
ηεο Αθξηθήο θαη εηδηθφηεξα ηεο Αηγχπηνπ, αιιά θαη ηεο Αζίαο γεληθφηεξα. Κη εθεί ηα
νλφκαηα ζπγγξαθέσλ πνπ απαληνχλ είλαη ηδηαίηεξα γλσζηά, φπσο απηφ ηνπ Victor
Hugo, ηνπ George Gordon Byron, ηνπ Jules Verne, ηνπ Alfred de Brehat, ηνπ Eugène
Scribe, ηνπ Voltaire, θ.ά. Αλάκεζα ζηνπο κεηαθξαζηέο είλαη θαη πάιη ν Άγγεινο
Βιάρνο, ν Αιέμαλδξνο Ρίδνο Ραγθαβήο θαη ν ΢θαξιάηνο Βπδάληηνο.
Σα έξγα πνπ αλήθνπλ ζε αλαηνιηθέο γξακκαηείεο θαη κεηαθξάδνληαη ζηα
ειιεληθά, παξνπζηάδνπλ ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ. Πξφθεηηαη θπξίσο γηα κεηαθξάζεηο
απφ δηάκεζεο γιψζζεο, φπσο ε ηηαιηθή θαη ε γαιιηθή. Έξγα πνπ γλσξίδνπλ
αιιεπάιιειεο επαλεθδφζεηο θαηά ηνλ 19ν αηψλα είλαη ην Αξαβηθόλ Μπζνινγηθόλ, ην
Μπζνινγηθόλ ΢ηληίπα ηνπ Φηινζόθνπ, ν Ναζηξαδίλ Υόληδαο, θ.ά. Ο κεγάινο αξηζκφο
επαλεθδφζεσλ είλαη ελδεηθηηθφο ηεο δεκνθηιίαο ηεο αλαηνιηθήο ιατθήο ινγνηερλίαο
ζην ειιεληθφ αλαγλσζηηθφ θνηλφ. Κάπνηεο αμηφινγεο κεηαθξαζηηθέο πξνζπάζεηεο
απεπζείαο απφ ηελ ηλδηθή ζηελ ειιεληθή γιψζζα έγηλαλ απφ ηνλ ηλδνιφγν Γεκήηξην
87
Γαιαλφ, ν νπνίνο κεηάθξαζε έξγα φπσο ε Βαιαβαξάηα ή ΢πληνκή ηεο Μαραβαξάηαο,
Ο Θάλαηνο ηνπ Ηαγλαδάηα (επεηζφδην ηνπ έπνπο Ρακατάλα), θ.ά. ΢ηα πεξηνδηθά ην
αληίζηνηρν πιηθφ είλαη θησρφηεξν, ελψ κεγάια έξγα ηεο αλαηνιηθήο γξακκαηείαο
απνπζηάδνπλ.
Ζ Αλαηνιή απνηεινχζε θαηά ηνλ 19ν, αιιά θαη ηνπο πξνεγνχκελνπο αηψλεο,
ζεκείν αλαθνξάο γηα ην εμσηηθφ, ην απφκαθξν, ην αλεμεξεχλεην θαη ην δηαθνξεηηθφ.
Μπνξεί γηα ηελ Διιάδα ε Αλαηνιή λα κελ θαληάδεη ηφζν καθξηλή φζν γηα ηελ
ππφινηπε Δπξψπε (θπξίσο αλ αλαινγηζηεί θαλείο φηη ε ειιεληθή γξακκαηεία έζηξεςε
ην ελδηαθέξνλ ηεο πεξηζζφηεξν ζηε γεηηνληθή Σνπξθία παξά ζε θάπνηα καθξηλφηεξε
ρψξα), σζηφζν, νη πνηθίιεο κεηαθξάζεηο έξγσλ απφ αλαηνιηθέο γξακκαηείεο
καξηπξνχλ πσο ε αλαηνιηθή ινγνηερλία θέληξηδε ην ελδηαθέξνλ ησλ Διιήλσλ, φπσο
αθξηβψο θαη ησλ ππφινηπσλ Δπξσπαίσλ αλαγλσζηψλ.
88
Βηβιηογραθία
«Αξαβηθφλ Μπζνινγηθφλ», Ζ Παιαηόηεξε Πεδνγξαθία καο, Από ηηο Αξρέο σο ηνλ

Πξώην Παγθόζκην Πόιεκν, επηκ. Νάζνο Βαγελάο, Γηάλλεο Γάιιαο, Κψζηαο
΢ηεξγηφπνπινο, ηφκνο Β΄2, Αζήλα, ΢νθφιεο, 1996-1999, ζει. 306-321.
«Βαιαβάλεο, Ησαθείκ», Δγθπθινπαίδεηα Μείδνλνο Διιεληζκνύ, ζην

http://www.ehw.gr/asiaminor/Forms/fLemmaBody.aspx?lemmaid=3885.
«Ράκθνο Κσλζηαληίλνο», Αξρείν Διιήλσλ Λνγνηερλώλ, ζην

http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=461&t=551.
«΢ηληίπαο», Ζ Παιαηόηεξε Πεδνγξαθία καο, Από ηηο Αξρέο σο ηνλ Πξώην Παγθόζκην
Πόιεκν, (επηκ.) Νάζνο Βαγελάο, Γηάλλεο Γάιιαο, Κψζηαο ΢ηεξγηφπνπινο, ηφκνο
Β΄2, Αζήλα, Δθδφζεηο ΢νθφιεο, 1996-1999, ζει. 226-245.
«΢ηεθαλίηεο θαη Ηρλειάηεο», Ζ Παιαηόηεξε Πεδνγξαθία καο, Από ηηο Αξρέο σο ηνλ
Πξώην Παγθόζκην Πόιεκν, (επηκ.) Νάζνο Βαγελάο, Γηάλλεο Γάιιαο, Κψζηαο
΢ηεξγηφπνπινο, ηφκνο Β΄2, Αζήλα, Δθδφζεηο ΢νθφιεο, 1996-1999, ζει. 204-219.
Αζήλε, ΢ηέζε, Όςεηο ηεο Νενειιεληθήο Αθεγεκαηηθήο Πεδνγξαθίαο, 18νο αη.-1830. Ο

Γηάινγνο κε ηηο Ξέλεο Παξαδόζεηο ζηε Θεσξία θαη ηελ Πξάμε, Θεζζαινλίθε, 2001,
[δηδ. δηαηξ.].
Αζδξαράο, ΢πχξνο, Γεώξγηνο Σππάιδνο – Ηαθσβάηνο: Ηζηνξία ηεο Ηόληαο Αθαδεκίαο,

Αζήλα, Δθδφζεηο Δξκήο, 1982.
Βιάρνο, Ν. Κ., «Ο Θεζζαιφο ιφγηνο Γεκ. Αιεμαλδξίδεο (Σπξλαβίηεο) εθδφηεο ηνπ

Διιεληθνύ Σειέγξαθνπ (1812-1836)», Παξλαζζόο, ηφκνο 18 (1976), ζει. 204-213.
Γθφηζε, Γεσξγία, «Άγγεινο Βιάρνο», Ζ Παιαηόηεξε Πεδνγξαθία καο, Από ηηο Αξρέο
σο ηνλ Πξώην Παγθόζκην Πόιεκν, (επηκ.) Νάζνο Βαγελάο, Γηάλλεο Γάιιαο, Κψζηαο
΢ηεξγηφπνπινο, ηφκνο Δ΄, Αζήλα, Δθδφζεηο ΢νθφιεο, 1996-1999, ζει. 194-239.
89
Γθφηζε, Γεσξγία, «Ζ Γηεζλνπνίεζηο ηεο Φαληαζίαο» ΢ρέζεηο ηεο ειιεληθήο κε ηηο
μέλεο ινγνηερλίεο ηνλ 19ν αηώλα, [ρ.η.], Δθδφζεηο Gutenberg, 2010.
Γθφηζε, Εέηα, «Ζ Μπζηζηνξία ησλ “Απνθξχθσλ”, ΢πκβνιή ζηελ πεξηγξαθή ηνπ

είδνπο», Από ηνλ Λέαλδξν ζηνλ Λνπθή Λάξα: Μειέηεο γηα ηελ πεδνγξαθία ηεο πεξηόδνπ
1830-1880, Νάζνο Βαγελάο, (επηκ.), Ζξάθιεην, Παλεπηζηεκηαθέο Δθδφζεηο Κξήηεο,
1997, ζει. 149-168.
Γεκαξάο, Κ. Γ., Ηζηνξία ηεο Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Αζήλα, Ίθαξνο, 1987.
Γηαιεζκάο, ΢ηέθαλνο, «Ζκεξνιφγηνλ ΢θφθνπ», ζην

http://xantho.lis.upatras.gr/kosmopolis/index.php/hmerologio_skokou.
Γξνχιηα, Λνπθία, Κνπηζνπαλάγνπ, Γηνχια, Δγθπθινπαίδεηα ηνπ Διιεληθνύ Σύπνπ

1784-1974: Δθεκεξίδεο, Πεξηνδηθά, Γεκνζηνγξάθνη, Δθδόηεο, Αζήλα, Δζληθφ Ίδξπκα
Δξεπλψλ, Ηλζηηηνχην Νενειιεληθψλ Δξεπλψλ, 2008.
Δγθπθινπαίδεηα Πάππξνο Λαξνύο Μπξηηάλληθα, Αζήλα, Δθδφζεηο Πάππξνο, [ρ.ρ].
Ζιηνχ, Φίιηππνο-Πνιέκε, Πφπε, Διιεληθή βηβιηνγξαθία 1864-1900: ζπλνπηηθή

αλαγξαθή, Αζήλα, Βηβιηνινγηθφ Δξγαζηήξη Φίιηππνο Ζιηνχ Διιεληθφ Λνγνηερληθφ
θαη Ηζηνξηθφ Αξρείν, 2006.
Ζιηνχ, Φίιηππνο, Πξνζζήθεο ζηελ Διιεληθή Βηβιηνγξαθία…, Αζήλα, Δθδφζεηο

Γηνγέλεο, 1973.
Καλειιφπνπινο, Παλαγηψηεο Κ., Ηζηνξία ηνπ Δπξσπατθνύ Πλεύκαηνο, Αζήλα, Γ.

Γηαιιέιεο , 1976.
Καξαληψλεο, Αλδξέαο, Κξηηηθά Μειεηήκαηα, Αζήλα, [ρ.ε.], 1980.
Καξπφδεινπ, Μάξζα, Σα Διιεληθά Οηθνγελεηαθά Φηινινγηθά Πεξηνδηθά: 1847-1900,

Ησάλληλα, Παλεπηζηήκην Ησαλλίλσλ, 1991.
90
Καζίλεο, Κσλζηαληίλνο Γ., Βηβιηνγξαθία ησλ Διιεληθώλ Μεηαθξάζεσλ ηεο Ξέλεο
Λνγνηερλίαο ΗΘ΄-Κ΄ αη.: Απηνηειείο Δθδόζεηο, Αζήλα, ΢χιινγνο πξνο Γηάδνζηλ
Χθειίκσλ Βηβιίσλ, 2006.
Κεραγηφγινπ, Γηψξγνο, «O βπδαληηλφο θαη κεηαβπδαληηλφο ΢πληίπαο: Γηα κηα λέα

έθδνζε», Graeco-Arabica, η. 1 (1982), ζει. 105-130.
Κεραγηφγινπ, Γηψξγνο, «Έλαο Οζσκαλφο Αίζσπνο ζηελ απιή ησλ Mαπξνθνξδάησλ

θαη ηνπ ΋ζσλα: Οη πξψηεο ζσδφκελεο ειιεληθέο κεηαθξάζεηο ηνπ Nαζξεληίλ Xόηδα»,
Μνιπβδνθνλδπινπειεθεηήο, ηεχρνο 4 (1993), ζει. 7-41.
Κεραγηφγινπ, Γηψξγνο, «Νενειιεληθφο Αλαηνιηζκφο: ΢πλέρεηα θαη αζπλέρεηα ζηηο

Γξακκαηεηαθέο Πξνζεγγίζεηο ηνπ Αξαβηθνχ Κφζκνπ», Μλήκε Λίλνπ Πνιίηε
[ΔΔΦ΢ΠΘ, Σηκεηηθόο ηόκνο ζηε κλήκε Λίλνπ Πνιίηε], Θεζζαινλίθε, 1988, ζει. 157-
165.
Κεραγηφγινπ, Γηψξγνο, «Οζσκαληθά ΢πκθξαδφκελα ηεο Διιεληθήο Έληππεο

Πεδνγξαθίαο, Απφ ηνλ Γξεγφξην Παιαηνιφγν σο ηνλ Δπαγγειηλφ Μηζαειίδε», Από
ηνλ Λέαλδξν ζηνλ Λνπθή Λάξα, Μειέηεο γηα ηελ Πεδνγξαθία ηεο Πεξηόδνπ 1830-1880,
Νάζνο Βαγελάο, (επηκ.), Ζξάθιεην, Παλεπηζηεκηαθέο Δθδφζεηο Κξήηεο, 1997, ζει.
79-91.
Κεραγηφγινπ, Γηψξγνο, «Υίιηεο θαη Μία Νχρηεο: ζηαζκνί ζηηο ηχρεο ηνπ έξγνπ θαη ε
κεηάθξαζε ηνπ Κψζηα Σξηθνγιίδε», Γηαβάδσ, η. 33 (Ηνχιηνο 1980), ζει. 42-59.
Κεραγηφγινπ, Γηψξγνο, Πεδνγξαθηθή Αλζνινγία, Αθεγεκαηηθόο Γξαπηόο Νενειιεληθόο

Λόγνο, Θεζζαινλίθε, Αξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο, 2001.
Κνιιάηνο, Θεφδσξνο, «Νενιφγνπ Δβδνκαδηαία Δπηζεψξεζηο», ζην

http://xantho.lis.upatras.gr/pleias/index.php/neologou.
Κνιιάηνο, Θεφδσξνο, Πξηηζηνχιε, Μαξία, Ραθηνχιε, ΢νθία, «Δθιεθηά

Μπζηζηνξήκαηα», ζην http://xantho.lis.upatras.gr/pleias/index.php/eklekta_myth.
91
Κνλδχιε-Μπαζνχθνπ, Διέλε, Δηζαγσγή ζηε Λνγνηερλία ησλ Αξάβσλ, Αζήλα,
Διιεληθά Γξάκκαηα, 2001.
Κνπκαξηαλνχ, Αηθαηεξίλε, Γξνχιηα, Λνπθία, Layton, Evro, Σν Διιεληθό Βηβιίν:

1476-1830, Αζήλα, Δζληθή Σξάπεδα ηεο Διιάδνο, 1986.
Κπξηαδήο, Βαζίιεηνο, Παπαρξηζηφπνπινο, Λεσλίδαο, «Δζηία», ζην

http://xantho.lis.upatras.gr/pleias/index.php/estia.
Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη, Αζήλα, Δθδφζεηο

Παηάθε, 2007.
Μηραειίδεο, Δ., Βηβιηνγξαθία ησλ Αηγππησηώλ Διιήλσλ (1853-1966), Αιεμάλδξεηα,

[ρ.ε.], 1966.
Μηραιά, Μπξηψ, ΢ηαπξνπνχινπ, Αζελά, Σδειέπε, Δπθξνζχλε, «Θειμηλφε», ζην

http://xantho.lis.upatras.gr/pleias/index.php/thelxinoi.
Νεώηεξνλ Δγθπθινπαηδηθόλ Λεμηθόλ «Ζιίνπ», Αζήλα, Δθδφζεηο Ήιηνο, 1945.
Νηελίζε, ΢νθία, «Μεραλίδνπ Μαξία», Ζ Παιαηόηεξε Πεδνγξαθία καο, Από ηηο Αξρέο
σο ηνλ Πξώην Παγθόζκην Πόιεκν, (επηκ.) Νάζνο Βαγελάο, Γηάλλεο Γάιιαο, Κψζηαο
΢ηεξγηφπνπινο, ηφκνο Δ΄, Αζήλα, Δθδφζεηο ΢νθφιεο, 1996-1999, ζει. 240-277.
Παππά, Υξηζηίλα, «Υίιηεο θαη Μία Νχρηεο», ζην

http://www.esoterica.gr/articles/contributions/eastern/1001nhts/1001nhts.html.
Πηεξίδεο, Γ. Φ., «Σα Νενειιεληθά Γξάκκαηα ζηελ Αίγππην», Κππξηαθά Υξνληθά, η. 8

(1971), ζει. 11-22.
Πξηηζηνχιε, Μαξία, «Δζληθφλ Ζκεξνιφγηνλ Βξεηνχ», ζην

http://xantho.lis.upatras.gr/pleias/index.php/vretou.
92
΢αρίλεο, Απφζηνινο, ΢πκβνιή ζηελ Ηζηνξία ηεο Παλδώξαο θαη ησλ Παιηώλ
Πεξηνδηθώλ, Αζήλα, [ρ.ε], 1964.
΢αρίλεο, Απφζηνινο, Σν Νενειιεληθό Μπζηζηόξεκα, Αζήλα, Δθδφζεηο Γαιαμία, 1969.
΢πλνδηλφο, Εήζηκνο Υ., «Ξεθπιιίδνληαο ηα Πεξηνδηθά ηνπ Πεξαζκέλνπ Αηψλα

Παλδώξα θαη Υξπζαιιίδα», Πεξίπινπο, ηεχρνο 11 (1986), ζει.163-174, ζην
http://www.ekebi.gr/magazines/flipbook/showissue.asp?file=25514&code=3280.
Σακπάθε-Ησλά, Φξεηδεξίθε, «Σν ειιεληθφ πεξηνδηθφ Δθιεθηά Μπζηζηνξήκαηα θαη ην

γαιιηθφ πξφηππφ ηνπ Les bons romans», Δπηζηεκνληθή Δπεηεξίο ηεο Φηινζνθηθήο
΢ρνιήο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ, η. Λ΄ (1992-1995), ζει. 243-305.
Υαηδεγεσξγίνπ – Υαζηψηε, Βηθηψξηα, «΢ηέθαλνο Ξέλνο», Ζ Παιαηόηεξε πεδνγξαθία

καο, Από ηηο Αξρέο σο ηνλ Πξώην Παγθόζκην Πόιεκν, (επηκ.) Νάζνο Βαγελάο,
Γηάλλεο Γάιιαο, Κψζηαο ΢ηεξγηφπνπινο, ηφκνο Β΄2, Αζήλα, Δθδφζεηο ΢νθφιεο,
1996-1999, ζει. 378-439.
Υαηδνπνχινπ, Λίηζα, «Αιέμαλδξνο Ρίδνο Ραγθαβήο», Ζ Παιαηόηεξε Πεδνγξαθία

καο, Από ηηο Αξρέο σο ηνλ Πξώην Παγθόζκην Πόιεκν, (επηκ.) Νάζνο Βαγελάο,
Γηάλλεο Γάιιαο, Κψζηαο ΢ηεξγηφπνπινο, ηφκνο Γ΄, Αζήλα, Δθδφζεηο ΢νθφιεο, 1996-
1999, ζει. 7-77.
Beck, Hans – Georg, Ηζηνξία ηεο Βπδαληηλήο Γεκώδνπο Λνγνηερλίαο, Αζήλα,

Μνξθσηηθφ Ίδξπκα Δζληθήο Σξαπέδεο, 1993.
Burgi – Kyriazi, M., Démétrios Galanos. Enigme de la Renaisance Orientale, Paris,

Adrien Maisonneuve, 1984.
Kehayioglou, George, «Modern Greek Orientalism and Literary Responses to the

Arabic East (18th Century – ca. 1983)», A. Moalla, (επηκ.), Orient et Lumières.
Colloque de Lattaquié, 29.9.-2.19.1986, Grenoble, Université de Grenoble III, 1987,
ζει. 75-83.
93
Kehayioglou, George, «Modern Greek Orientalism: A Preliminary Survey of Literary
Responses to the Arab World», Modern Greek Studies Yearbook, vol. 3(1987),
University of Minnesota, ζει. 75-97.
Kehayioglu, George, «The Discontinuity of Greek Literary Responses to the Arab

World (18th - 20th Centuries)», Journal of Modern Greek Studies, vol. 7, No. 1(1989),
ζει. 65-76.
Kehayoglu, George, «Translations of Eastern „Novels‟ and their Influence on Late

Byzantine and Modern Greek Fiction (11th – 18th Centuries)», The Greek Novel AD 1
– 1985, Roderick Beaton (επηκ.), London, New York, Sydney, Croom Helm, 1988,
ζει. 156-166.
Saglia, Diego, «Orientalism», A Companion to European Romanticism, Michael

Ferber (επηκ.), Malden, Blackwell Pub., 2005.
Said, Edward W., Οξηεληαιηζκόο, κεηάθξ.: Φψηεο Σεξδάθεο, Αζήλα, Δθδφζεηο

Νεθέιε, 1996.
Tabaki, Anna, «Un Aspect des Lumières Néohelléniques: L‟ Approche Scientifique

de l‟ Orient. Le Cas de Dimitrios Alexandridis», Διιεληθά, η. 35(1984), ζει. 316-337.
The New Oxford Companion to Literature in French, επηκ. Peter France, Oxford,
Clarendon Press, 1995.
The Oxford Companion to English Literature, επηκ. Margaret Draddle, Oxford,

Oxford University Press, 2000.
The Oxford Companion to German Literature, επηκ. Henry & Mary Garland, Oxford,
New York, Oxford University Press, 1997.
The Works of Voltaire, vol. XXV, Oxford, Taylor Institution Library, [ρ.ρ.], ζην
http://books.google.com/books?id=IzcLAAAAQAAJ&pg=PA79&dq=mahomet+volt
aire+Hercides,#v=onepage&q&f=false.
94
Tonnet, Henri, «Ο ρψξνο θαη ε ζεκαζία ηνπ ζηα Απφθξπθα ηεο
Κσλζηαληηλνππφιεσο ηνπ Υξηζηφθνξνπ ΢ακαξηδίδε (1868)», Από ηνλ Λέαλδξν ζηνλ
Λνπθή Λάξα: Μειέηεο γηα ηελ πεδνγξαθία ηεο πεξηόδνπ 1830-1880, Νάζνο Βαγελάο,
(επηκ.), Ζξάθιεην, Παλεπηζηεκηαθέο Δθδφζεηο Κξήηεο, 1997, ζει. 169-179.
95
Δσρεηήρηο Σσγγραθέφλ
Α*: 29 Βπδάληηνο, Αιέμαλδξνο ΢.: 26

Α. Π.: 84 Βπδάληηνο, ΢θαξιάηνο Γ.: 25, 28, 55,
Α…: 28 87
Αιεμαλδξίδεο, Αξηζη.: 84 Βχξσλ [Byron, George Gordon]: 39,
Ακίηζη, Δδκφλδνο Γε [Amicis, 41, 45, 55, 87
Edmondo De]: 47, 51, 56
Ακπέξνο, Η. Η.: 25 Γ. Κ.: 24
Άλληλνο, Υαξάιακπνο: 33 Γεσξγαληφπνπινο, Η. Π.: 26, 30
Φνξηχλ – Αλησλίλη, Ρνβέξηνο Γηαλλφπνπινο, Μάξθνο Γεψξγηνο: 24
[Antonini – Fortyne, Robert]: 81 Γνπζζφπνπινο, Κσλζηαληίλνο Γ.: 23
Αξγπξφπνπινο, Μηραήι: 10, 31, 33, Γξακκαηηθφο, Α.: 32, 34
34, 36
Αζζχ, Φεξδηλάλδνο: 83 Γ. Μ.: 26
Αηηηθφο: 29 Γακβέξγεο, Ησάλλεο Μ.: 29, 31
Γήκηηαο, Μαξγαξίηεο Γ.: 80
Β.: 85 Γίθελο [Dickens, Charles]: 47, 56
Βαιαβάλεο, Ησαθείκ: 31, 32, 89 Γξνζίλεο, Γεψξγηνο: 83
Βαιασξίηεο, Αξηζηνηέιεο: 28
Βαζηιαθάθεο, Υξήζηνο: 33 Δ*: 28
Βαθεηάδεο, Αζθιεπηφο: 84 Έβεξο, Γεψξγηνο [Ebers, Georg
Βελφζηαο, Δπηχρηνο [Venosta, Felice]: Moritz]: 42
43, 54, 55 Δθηαιηψηεο, Αξγχξεο: 32, 36, 87
Βεξλ, Ηνχιηνο [Verne, Jules]: 15, 41,
42, 46, 47, 50, 55, 56, 87 Ε*: 76
Βιάρνο, Άγγεινο: 29, 89 Εάλνο, Πέηξνο: 29
Βνιηαίξνο [Voltaire]: 10, 37, 41, 43,
44, 55, 87, 94 Θσκάο, Π.: 29
Βνλαπάξηε, Λνπθηαλφο [Bonaparte,
Luciano]: 41 Ηεξνθιήο: 27
Βνπξδνπληψηεο, Γ. Κ.: 33 Ίξβηλγγ, Οπάζηγθησλ [Irving,
96
Washington]: 40 Μηραιφπνπινο, Μ. Δ.: 54
Ησαλλίδεο, Η. Π.: 34 Μνληεζθηψ [Montesquieu, Charles-
Ησαλλίδεο, Πέηξνο (Ο Αγέξσρνο): 19 Louis]: 38
Μνο, Λ.: 49
Κ. Π.: 25 Μνπηεβειιήο, Δκκαλνπήι: 24
Κ.: 28, 31
Καιχβαο, ΢.: 26 Ν. Γ.: 81
Καληνχ, Κ. [Cantù, Cesare]: 51 Ν. ΢.: 18
Καξνιίδεο, Η.: 29 Ν. Υ. Α.: 33
Καηαθνπδελφο, Αιέμαλδξνο: 27 Ν.: 28, 85
Καηξάο, Φψηηνο: 23 Νεκέλπη, Κ.: 83
Κηγάιιαο, Ησζήθ Γε: 27
Κφκεο D‟ Hérisson [Comte D‟ Ξέλνο ΢ηέθαλνο Θ.: 18, 21, 22, 23, 35,
Hérisson]: 84 87, 93
Κπξηαθίδεο, Δπακεηλψλδαο Κ.: 22, 35 Ξελνθάλεο: 28
Κσλζηαληηλίδεο, Ησάλλεο: 33
Οιηβηέ, Λέσλ [Olivie, Leon]: 51
Λαβνπιαί, Δδνπάξδνο [Laboulaye, Οπγθψ [Hugo, Victor]: 28, 45, 49, 50,
Edouard]: 49 55, 56, 87
Λετιά – Υαλνχκ: 76, 79
Λενληαξίδεο, ΢σθξάηεο: 81 Π. ΢.: 31
Λίβηλγθζησλ: 82 Π. Σδ. Υ.: 47
Λνξάλδξνο, Δκκαλνπήι: 23 Παζ: 54
Λφηεο, Πέηξνο: 33 Παππαδνπνχινπ, Αιεμάλδξα: 32, 33
Παππαδαθεηξφπνπινο, Αλαζηάζηνο Κ.:
Μ. Η.: 80 80
Μαξνχηδε, Αηκηιία: 26 Παξάζρνο, Αρηιέαο: 30
Μεξχ: 47 Πάζθσθ, Λπδία: 52
Μεηαμάο, Κσλζηαληίλνο Υ. Παρηηθφο, Γεψξγηνο: 23
(Βνζπνξίηεο): 10, 24, 30, 36, 80, 81, Πεξξψ, Γεψξγηνο: 82
84, 85, 86, 87 Πέηξνπ, Γεκήηξηνο: 24
Μεηζάθεο, Γεκνζζέλεο: 83 Πνιέκεο, Ησάλλεο: 34
Μεραλίδνπ, Μαξία Π.: 21, 23, 92 Πξάζζαο, Κ. Η.: 32
97
Ραγθαβήο Αιέμαλδξνο Ρ.: 25, 31, 36 Υφιαλδ: 50
Ραγθαβήο, Ηάθσβνο Ρ.: 37 Υξεζηνβαζίιεο, Υ.: 32
Ράκθνο, Κσλζηαληίλνο: 19, 20, 21, 22,
23, 24, 25, 35, 36, 87, 89 *Π.: 29
΢**: 28 Amara-Chandra: 65
΢.: 27, 82 Amicis, Edmondo De: 47, 51, 56
΢αίμπεξ [Shakespeare, William]: 43, Antonini – Fortyne, Robert: 81
55
΢εβαιηέ, Πηηξ: 48 Belot, Adolfe: 53, 54
΢θνξδίιεο, ΢ππξίδσλ (Κεθαιιήλ): 21 Bhartrihari: 64
΢θξηβ, Δπγέληνο [Scribe, Eugène]: 46, Bonaparte, Luciano: 41
55, 87 Brehat, Arfred De: 45, 55, 56, 87
΢θπιίηζεο, Ηζίδσξνο Η.: 28, 36, 87 Byron, George Gordon: 39, 41, 45, 55,
΢νιέξα [Solera, Temistocle]: 38 87
΢νπκά – Κνπάγθ: 75
΢ηάλιευ, Δ. [Stanley, Henry Morton]: Cantù, Cesare: 51
45, 46, 53, 56 Chatuville, C. De: 48
Comte D‟ Hérisson: 84
Σελζψ, Λέσλ Γε [Tinseau, Léon de]:
44, 53 Dickens, Charles: 47, 56
Σδαλλφηεο, ΢ππξίδσλ: 25
Σζεγθ-Κη-Σνγθ: 77 Ebers, Georg Moritz: 42
Σζνθφπνπινο, Γεψξγηνο Β.: 34, 84, 85 Enault, Louis: 40
Φεξδηλάλδνο, Γηνλχζηνο [Ferdinand, Ferdinand, Denis: 40

Denis]: 40 Florian, Jean – Pierre Claris de: 39
Φηιαδειθεχο, Αιέμαλδξνο: 80, 85
Φιαρ, Ησάλλεο: 52 Gréville, Henri: 44, 54, 56
Φξεαξίηεο, Κ. Κ.: 82
Hetzel, Pierre Jules: 48
Υ.: 84 Hübner: 51
Υαηξέηεο, Γ.: 18 Hugo, Victor: 28, 45, 49, 50, 55, 56, 87
98
Irving, Washington: 40 Scribe, Eugène: 46, 55, 87
Schnepp, B.: 48
Jacolliot, Louis: 50 Séjour, Juan Victor: 39, 40
Shakespeare, William: 43, 55
Laboulaye, Edouard: 49 Solera, Temistocle: 38
Laffon, G.: 52 Soudan, Jehan: 54
Spengler, Frédéric: 54
Mocquard, Μ.: 39, 40 Stanley, Henry Morton: 45, 46, 53, 56
Montegut, Emile: 83 Stréhly, F.: 52
Montepin, Xavier De: 42, 43, 44
Montesquieu, Charles-Louis: 38 Tinseau, Léon de: 44, 53
Olivie, Leon: 51 Vambery, Arminius: 41

Venosta, Felice: 43, 54, 55
P. Le H. De C.: 43 Verne, Jules: 15, 41, 42, 46, 47, 50, 55,
Paléologue, Maurice: 54 56, 87
Viardot, Louis: 48, 49
Rambaud, Alfred: 54 Voltaire: 10, 37, 41, 43, 44, 55, 87, 94
Richard, Charles: 52
Richmond, Legh: 37
Δσρεηήρηο Μεηαθραζηώλ
Α. Η. Σ.: 83 Αίζσπνο: 52
Α. Κ.: 54, 77 Ακπάηεο, Α.: 44, 53
Α.: 52
Α…: 48 Βαθεηάδε, ΢πεξάληα: 39, 40
Αγ.: 48 Βαθεηάδεο, Απφζηνινο: 41
Αδξαθηάο, Γεψξγηνο: 45, 53 Βιάρνο, Άγγεινο ΢.: 40, 50, 55, 56, 87
Αζαλαζηάδεο, Ησάλλεο: 68, 78 Βνπηζηλάο, Γεψξγηνο Α.: 46
Αζελνγέλεο, Π. Η.: 44 Βπδάληηνο, Αλαζηάζηνο ΢.: 40
99
Γ. Γ.: 51 Λεβίδεο, Ν. Γ.: 49, 50
Γαιάλεο, Δ.: 42 Λεπθνπαξίδνο, Αξηζηνθιήο: 44
Γαιαλφο, Γεκήηξηνο: 13, 64, 65, 79, 88
Γεσξγηάδεο, Υ.: 47 Μ. ΢π.: 74
Γεσξγφπνπινο, Ζιίαο: 44 Μαπξάθεο, Ν. Γ.: 54
Γθεληηιίλεο, Π. Μ.: 48 Μειηφπνπινο, Η. Π.: 80
Μπακπάο, Κ.Υ.: 82
Γάιιαο, Αληψληνο Δ.: 40
Γακηξάιεο, Μ. Ν.: 43, 55 Ν. Φ. Θ.: 82
Γειεγηάλλεο, Η. Κ.: 42 Παπάδνγινπ, Νενθιήο: 38
Γηο ΑΜΓ: 52 Παπακαλψιεο, Ησάλλεο Θ.: 41
Γνζίνπ, Αηθαηεξίλε Κ.: 39 Παππάδνγινπ, Γεψξγηνο Η.: 48
Παξάζρνο, Αρηιιέαο: 77, 79
Ε. Κ. Μ.: 51 Πεζηηκαιηδφγινπ Η.: 42
Εαινχρνο, Γεκήηξηνο ΢.: 43 Πιεζσλίδεο, Κ.: 40
Επγνκαιάο, Ησάλλεο Γ.: 54 Πνιίηεο, Γεψξγηνο Α.: 46
Πνιίηεο, Νηθφιανο Γ.: 49
Θ.: 49
Ραγθαβήο, Ηάθσβνο Ρίδνο: 41, 55, 87
Η. Π.: 48 Ρίθθεο, Ησάλλεο Γ.: 43, 55
Η. ΢. Κ.: 76
΢. Η.: 52
Κ*: 52 ΢. Υ.: 78
Κ. Π**: 76 ΢.: 48
Κ.: 52, 53, 77 ΢…: 51
Κ…: 83 ΢άιηκ – Υαλ, Ησάλλεο: 63
Καλίλεο, Μάξθνο Αληψληνο:38 ΢θαιίδεο, Αιέμαλδξνο: 46
Καξαθαηζάλεο, Α.: 39 ΢νχηζνπ, Διίδα ΢.: 83
Καξαζνχηζαο, Ησάλλεο: 50, 56 ΢πάζε, Φσηεηλή Θ.: 37
Κεθαιιελφο, Ν.: 66 ΢ηάεο, Δκκαλνπήι: 49, 56
Κιεάλζεο, Η. Π.: 48 ΢ηξέηη. ΢η.: 42
Κνπδελφπνπινο, Α.: 75
100
Σειακψλαο, Ν. Γ.: 70 Φσηηάδεο, Π. ΢.: 49
Σζηηζεθιήο, Παληνι.: 84
***: 51
Φαξαφο, Αλδξέαο ΢.: 40 **Λ.: 52
Φαξδνχιεο, Ν.: 71
101

Untitled

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Untitled

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Παλεπηζηήκηο Παηρώλ

Τκήκα Φηιοιογίας, Πρόγρακκα Μεηαπηστηαθώλ Σποσδώλ

Όυεης ηοσ λεοειιεληθού

Γηπιφκαηηθή Μεηαπηστηαθή Δργαζία

Ο παιαηζηηληαθήο θαηαγσγήο γλσζηφο δηαλνεηήο, Edward W. Said (1935-

Ζ κειέηε ηεο λενειιεληθήο ινγνηερλίαο είλαη νξγαλσκέλε ζε ηθαλνπνηεηηθφ

Ι. Πρφηόησπα ειιεληθά έργα

Σα 45 απηνηειή ειιεληθά ινγνηερληθά έξγα κε «αλαηνιηθφ» πεξηερφκελν

5. ΢νιέξα, Θεκηζηνθιήο, Αηηίιαο, Αζήλα, Σππνγξαθείν ηεο Αζήλαο, 1853.

21. Bréhat, Alfred de, « Ζ Καιθνχηηα», Δζηία, η. 84 (08/1877), ζει. 500-504, 85

Σα απηνηειή κεηαθξαζκέλα έξγα απφ επξσπατθέο γξακκαηείεο είλαη

1. Έργα κε αζαθή προέιεσζε ηοσ πρφηοηύποσ (απώηερα αλαηοιηθά

1. Μπζνινγηθόλ ΢ηληίπα ηνπ Φηινζόθνπ, Βελεηία, Σππνγξαθείν Πάλνπ Θενδνζίνπ,

2. Μεηαθράζεης από αλαηοιηθές γιώζζες

3. Μεηαθράζεης ποσ βαζίδοληαη ζε εσρφπαχθά δηάκεζα πρόησπα

Σα απηνηειψο κεηαθξαζκέλα έξγα απφ γξακκαηείεο ηεο Αλαηνιήο είλαη

Σα νδνηπνξηθά θείκελα πνπ δεκνζηεχνληαη απηνηειψο είλαη κφιηο δέθα. Σα

΢ηα θεθάιαηα πνπ πξνεγήζεθαλ επηρεηξήζεθε κηα φζν ην δπλαηφλ

«Αξαβηθφλ Μπζνινγηθφλ», Ζ Παιαηόηεξε Πεδνγξαθία καο, Από ηηο Αξρέο σο ηνλ

«Βαιαβάλεο, Ησαθείκ», Δγθπθινπαίδεηα Μείδνλνο Διιεληζκνύ, ζην

«Ράκθνο Κσλζηαληίλνο», Αξρείν Διιήλσλ Λνγνηερλώλ, ζην

Αζήλε, ΢ηέζε, Όςεηο ηεο Νενειιεληθήο Αθεγεκαηηθήο Πεδνγξαθίαο, 18νο αη.-1830. Ο

Αζδξαράο, ΢πχξνο, Γεώξγηνο Σππάιδνο – Ηαθσβάηνο: Ηζηνξία ηεο Ηόληαο Αθαδεκίαο,

Βιάρνο, Ν. Κ., «Ο Θεζζαιφο ιφγηνο Γεκ. Αιεμαλδξίδεο (Σπξλαβίηεο) εθδφηεο ηνπ

Γθφηζε, Εέηα, «Ζ Μπζηζηνξία ησλ “Απνθξχθσλ”, ΢πκβνιή ζηελ πεξηγξαθή ηνπ

Γεκαξάο, Κ. Γ., Ηζηνξία ηεο Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Αζήλα, Ίθαξνο, 1987.

Γηαιεζκάο, ΢ηέθαλνο, «Ζκεξνιφγηνλ ΢θφθνπ», ζην

Γξνχιηα, Λνπθία, Κνπηζνπαλάγνπ, Γηνχια, Δγθπθινπαίδεηα ηνπ Διιεληθνύ Σύπνπ

Δγθπθινπαίδεηα Πάππξνο Λαξνύο Μπξηηάλληθα, Αζήλα, Δθδφζεηο Πάππξνο, [ρ.ρ].

Ζιηνχ, Φίιηππνο-Πνιέκε, Πφπε, Διιεληθή βηβιηνγξαθία 1864-1900: ζπλνπηηθή

Ζιηνχ, Φίιηππνο, Πξνζζήθεο ζηελ Διιεληθή Βηβιηνγξαθία…, Αζήλα, Δθδφζεηο

Καλειιφπνπινο, Παλαγηψηεο Κ., Ηζηνξία ηνπ Δπξσπατθνύ Πλεύκαηνο, Αζήλα, Γ.

Καξαληψλεο, Αλδξέαο, Κξηηηθά Μειεηήκαηα, Αζήλα, [ρ.ε.], 1980.

Καξπφδεινπ, Μάξζα, Σα Διιεληθά Οηθνγελεηαθά Φηινινγηθά Πεξηνδηθά: 1847-1900,

Κεραγηφγινπ, Γηψξγνο, «O βπδαληηλφο θαη κεηαβπδαληηλφο ΢πληίπαο: Γηα κηα λέα

Κεραγηφγινπ, Γηψξγνο, «Έλαο Οζσκαλφο Αίζσπνο ζηελ απιή ησλ Mαπξνθνξδάησλ

Κεραγηφγινπ, Γηψξγνο, «Νενειιεληθφο Αλαηνιηζκφο: ΢πλέρεηα θαη αζπλέρεηα ζηηο

Κεραγηφγινπ, Γηψξγνο, «Οζσκαληθά ΢πκθξαδφκελα ηεο Διιεληθήο Έληππεο

Κεραγηφγινπ, Γηψξγνο, Πεδνγξαθηθή Αλζνινγία, Αθεγεκαηηθόο Γξαπηόο Νενειιεληθόο

Κνιιάηνο, Θεφδσξνο, «Νενιφγνπ Δβδνκαδηαία Δπηζεψξεζηο», ζην

Κνιιάηνο, Θεφδσξνο, Πξηηζηνχιε, Μαξία, Ραθηνχιε, ΢νθία, «Δθιεθηά

Κνπκαξηαλνχ, Αηθαηεξίλε, Γξνχιηα, Λνπθία, Layton, Evro, Σν Διιεληθό Βηβιίν:

Κπξηαδήο, Βαζίιεηνο, Παπαρξηζηφπνπινο, Λεσλίδαο, «Δζηία», ζην

Λεμηθό Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο, Πξόζσπα, Έξγα, Ρεύκαηα, Όξνη, Αζήλα, Δθδφζεηο

Μηραειίδεο, Δ., Βηβιηνγξαθία ησλ Αηγππησηώλ Διιήλσλ (1853-1966), Αιεμάλδξεηα,

Μηραιά, Μπξηψ, ΢ηαπξνπνχινπ, Αζελά, Σδειέπε, Δπθξνζχλε, «Θειμηλφε», ζην

Νεώηεξνλ Δγθπθινπαηδηθόλ Λεμηθόλ «Ζιίνπ», Αζήλα, Δθδφζεηο Ήιηνο, 1945.

Παππά, Υξηζηίλα, «Υίιηεο θαη Μία Νχρηεο», ζην

Πηεξίδεο, Γ. Φ., «Σα Νενειιεληθά Γξάκκαηα ζηελ Αίγππην», Κππξηαθά Υξνληθά, η. 8

Πξηηζηνχιε, Μαξία, «Δζληθφλ Ζκεξνιφγηνλ Βξεηνχ», ζην

΢αρίλεο, Απφζηνινο, Σν Νενειιεληθό Μπζηζηόξεκα, Αζήλα, Δθδφζεηο Γαιαμία, 1969.

΢πλνδηλφο, Εήζηκνο Υ., «Ξεθπιιίδνληαο ηα Πεξηνδηθά ηνπ Πεξαζκέλνπ Αηψλα

Σακπάθε-Ησλά, Φξεηδεξίθε, «Σν ειιεληθφ πεξηνδηθφ Δθιεθηά Μπζηζηνξήκαηα θαη ην

Υαηδεγεσξγίνπ – Υαζηψηε, Βηθηψξηα, «΢ηέθαλνο Ξέλνο», Ζ Παιαηόηεξε πεδνγξαθία

Υαηδνπνχινπ, Λίηζα, «Αιέμαλδξνο Ρίδνο Ραγθαβήο», Ζ Παιαηόηεξε Πεδνγξαθία

Beck, Hans – Georg, Ηζηνξία ηεο Βπδαληηλήο Γεκώδνπο Λνγνηερλίαο, Αζήλα,

Burgi – Kyriazi, M., Démétrios Galanos. Enigme de la Renaisance Orientale, Paris,

Kehayioglou, George, «Modern Greek Orientalism and Literary Responses to the

Kehayioglu, George, «The Discontinuity of Greek Literary Responses to the Arab

Kehayoglu, George, «Translations of Eastern „Novels‟ and their Influence on Late

Saglia, Diego, «Orientalism», A Companion to European Romanticism, Michael

Said, Edward W., Οξηεληαιηζκόο, κεηάθξ.: Φψηεο Σεξδάθεο, Αζήλα, Δθδφζεηο

Tabaki, Anna, «Un Aspect des Lumières Néohelléniques: L‟ Approche Scientifique

The Oxford Companion to English Literature, επηκ. Margaret Draddle, Oxford,