In Bolivia Blijft Lithium Een Belofte - Tot Nog Toe Kost de Bodemschat Alleen Maar Geld

12/1/2021 In Bolivia blijft lithium een belofte – tot nog toe kost de bodemschat alleen maar geld
REPORTAGE BODEMSCHATTEN BOLIVIA
In Bolivia blijft lithium een belofte – tot nog
toe kost de bodemschat alleen maar geld
Door Joost de Vries

Beeld: Marcelo Perez del Carpio
Bekijk al onze verhalen
https://www.volkskrant.nl/kijkverder/track-en-trace/v/lithium-zou-de-geldkraan-van-bolivia-worden-het-bleef-bij-een-belofte/ 1/17
Al twaalf jaar probeert Bolivia zijn enorme lithiumreservoir te

ontginnen. Het was het prestigeproject van president Morales, de
geldkraan waar alleen Bolivianen uit zouden drinken. Maar de weg
naar het eldorado blijkt lang en kronkelig: de bodemschat levert nog
altijd niets op.
ostel Lithium’ staat in vale letters op het opengebarsten bord aan de gevel.
Voor het woord lithium staan drie streepjes, het symbool voor mobiel bereik.
Dit rode bakstenengebouw is het enige hotel in Rio Grande, een
‘H mijnwerkersdorpje vlak onder Bolivia’s immense Zoutvlakte van Uyuni. 30
kilometer naar het noorden, in de Salar, doet Bolivia sinds twaalf jaar pogingen het
grootste lithiumreservoir ter wereld te ontginnen. Maar de lithiummijn kost tot nog
toe enkel geld en de kamers van Hostel Lithium staan leeg.‘Natuurlijk! Wij hoopten
op de hausse’, zegt hotelier Donny Ali (32) in een zaaltje op de eerste verdieping.
Langs de muur ligt een stapel matrassen, in een hoek hangt een Boliviaanse vlag. Het
stoffige raam kijkt uit op een stoffige straat. ‘Ze voorspelden ons dat de fabriek op
industrieel niveau per jaar 350 duizend ton kaliumchloride zou produceren en
dertigduizend ton lithiumcarbonaat. Dan zouden hier dagelijks dertig trucks
grondstoffen komen ophalen.’ Al die chauffeurs zouden overnachten in Ali’s kamers
en eten in zijn restaurant.
Donny Ali in zijn lege hostel Lithium in Rio Grande.
Ali en zijn vrouw openden het hotel in 2014, niet voor toeristen – die komen niet in
deze uithoek van de Salar – maar voor personeel. Het was een uitgelezen kans: de
lithiummijn zou groeien en bedrijvigheid aantrekken. Maar na een bescheiden
succes in de eerste twee jaar gaan de zaken sinds vier jaar slecht. In 2020 kwam daar
corona bovenop. Het echtpaar overleeft dankzij een kruidenierswinkeltje op de
begane grond. ‘De regering heeft ons een mooi verhaal verkocht.’
De schat waarnaar Ali’s hotel is vernoemd, ligt verborgen onder de oppervlakte van
de uitgestrekte witte zoutvlakte op een half uur rijden van Rio Grande, waar een
staatsmijn is verrezen. Een raster van immense, deels gevulde waterreservoirs snijdt
door de Salar: in acht maanden tijd valt een bassin droog en blijven de kostbare
mineralen over. In potentie zijn er miljarden te verdienen. Lithium is een
onontbeerlijk component van de batterij die iedereen meedraagt: die in de
smartphone. En van het vervoermiddel dat de wereld moet redden van de
klimaatondergang: de elektrische auto. Elon Musks Tesla Model 3 bevat 4.416 lithium-
ion-batterijen.
Evo Morales, de eerste inheemse president van het land, beloofde Bolivia’s
bodemschatten te beschermen tegen inhalige buitenlandse bedrijven. El litio, het
lithium, werd het prestigeproject van zijn regering, de geldkraan waar alleen
Bolivianen uit zouden drinken. Maar de weg naar eldorado is lang en kronkelig
gebleken.
Onherbergzame hoogte
Bolivia’s lithium geeft zich niet zomaar gewonnen. De Salar bevindt zich op een
onherbergzame 3 kilometer hoogte, water is er schaars en de grond bevat naast
lithium ook magnesium en kalium, grondstoffen die een stuk minder opbrengen.
‘Door de hoge concentratie magnesium in de Salar hou je bij het delven weinig
lithium over’, zegt Carlos Arze, econoom verbonden aan het Boliviaanse
onderzoekscentrum Cedla. ‘Het afgelopen decennium zocht de overheid naar de
juiste methode om het Boliviaanse lithium te winnen.’
Bovendien is het mineraal uit de Boliviaanse grond nog mijlenver verwijderd van het
beoogde eindproduct. Het lithiumcarbonaat dat in de Salar wordt gewonnen is
minder geschikt voor batterijen dan lithiumhydroxide, vertelt Arze, een stof die in
een batterij de brug kan vormen tussen de plus- en minpolen. Lithiumhydroxide kan
wel met een chemisch proces worden vervaardigd uit carbonaat, maar dat brengt
extra kosten met zich mee.
De mijn bestaat uit twee fabrieken: een voor lithium (nog steeds in aanbouw) en een
Bekijk
voor kalium, een grondstof voor al onze en
kunstmest verhalen
farmaceutica. In 2018 opende
president Morales – een traditionele poncho over zijn schouders – op feestelijke wijze
de kaliumfabriek. ‘Bolivia hoort niet meer bij de kleintjes’, zei hij. Het was een
moment om trots op te zijn, stelde hij, want nooit eerder had Bolivia een
grondstoffenfabriek die ‘100 procent Boliviaans’ was.
Dit was niet enkel een socialistische boodschap; elke Boliviaan kent de eeuwenlange
geschiedenis van kolonisten en kapitalisten die zich de rijkdommen van het land toe-
eigenden. In de 16de eeuw kwamen de Spanjaarden die de inheemse bevolking
dwongen tot onmenselijk werk in de zilvermijnen, begin 20ste eeuw waren het de
tinbaronnen die schatrijk werden met Boliviaans tin. Zelden plukten de mijnwerkers
de vruchten van hun zware arbeid.
Goud van de 21ste eeuw

Maar nu het goud van de 21ste eeuw in staatshanden is, blijkt de staat vooral grote
moeite te hebben het te gelde te maken. ‘Het is heel moeilijk om een serieuze
lithiumindustrie op te zetten zonder deelname van buitenlandse bedrijven, partners
die kennis en geld kunnen inbrengen’, zegt wetenschapper Arze. ‘In Bolivia zelf vindt
weinig technische en wetenschappelijke ontwikkeling plaats.’
In statistieken over de wereldwijde lithiumproductie komt Bolivia vooralsnog enkel

voor als land met een grote (onaangeroerde) voorraad, China en buurlanden Chili en
Argentinië zijn in de afgelopen vijf jaar wel uitgegroeid tot serieuze exporteurs. De
landen die werkelijk goed verdienen aan lithium zijn de landen die de grondstof
verwerken tot batterij of auto: Zuid-Korea, Japan en China.
In Rio Grande, de plaats die het dichtst bij de mijn ligt, begint het geduld op te raken.
Het is niet voor niks dat de mijn in deze
Bekijk uithoek
al onze van de Salar is gebouwd en niet in
verhalen
het noorden, dat als uitvalsbasis veel praktischer zou zijn, zegt Pánfilo Hauyllas, de
onbezoldigd burgemeester van het dorp. ‘De meeste lithium is hier te vinden, in de
delta van de Rio Grande.’
Ooit stroomde hier in het Andesgebergte, waar Bolivia, Argentinië en Chili elkaar
treffen, een rivier die vertakte en uitmondde in de Salar. Het water bracht de kostbare
mineralen mee. De Rio Grande bestaat alleen nog in de vorm van ondergrondse
bronnen.
Een watertappunt in Rio Grande. Een van de zorgen van het dorp is dat de lithiummijn die nog niets
oplevert, put uit hun waterbron. ‘Niemand weet precies hoeveel water er nog is.’
Waterbron
Hauyllas’ kantoorgebouw kijkt uit op een leeg plein van zand en gravel en een witte
kerk. Zijn dorp, vertelt hij, heeft zich altijd ten dienste gesteld van de mijn, maar er
nooit iets voor teruggekregen. ‘Wie leverde de stenen en het zand voor de bouw van
de fabriek? Wij. Wie levert het water? Wij.’ Het is een van de grote zorgen van het
dorp: de mijn put uit hun waterbron. ‘Niemand weet precies hoeveel water er nog is.
Onze quinoavelden zijn droger dan voorheen. Je denkt al snel: dat ligt aan het
waterverbruik van de mijn.’
Het dorp ontvangt zelfs niet de wettelijke financiële delvingscompensatie, zegt

Hauyllas. Over elke mijnactiviteit betalen (staats)bedrijven een percentage aan
omliggende gemeenten. Ook de inwoners van Rio Grande betalen met hun lokale
mijncoöperaties dit tarief. In het verleden leefde het dorp van kalk, tegenwoordig
van het mineraal ulexiet, dat dient als kunstmest. Maar, legt de burgemeester uit,
Morales maakte in 2009 van de zoutvlakte een uitzondering: over deze ‘strategische
bron’ wordt geen afdracht betaald.
Burgemeester Pánﬁlo Hauyllas van Rio Grande.
Schamele oogst
De regering heeft de onvrede aan zichzelf te danken, zegt econoom Arze. ‘Ze hebben
mythen gecreëerd. Er zou 100 miljoen ton lithium in de grond zitten. Later is dat
bijgesteld naar 20 miljoen ton. En nog steeds is niet precies duidelijk hoe groot de
voorraad is.’
Het is hoog tijd dat de overheid een realistisch beeld schetst, zegt hij. ‘Het lithium
zou meer opbrengen dan andere grondstoffen, dan tin, zink, goud en gas. Het is niet
waar. Bolivia exporteert jaarlijks voor 6 miljard dollar aan gas. Wij hebben berekend
dat de lithium- en kaliumfabrieken samen zo’n 5 procent daarvan kunnen
opleveren.’ De schamele oogst tot nog toe, volgens de econoom: ‘120 kilo
lithiumcarbonaat.’
Rond de Salar gaan de illusies en de twijfels nog gelijk op. Langs de oostelijke rand
van de zoutvlakte leven de dorpen van de tienduizenden toeristen die jaarlijks op het
natuurschoon afkomen. De inwoners beleven een rampjaar. Gidsen zitten werkloos
thuis, winkeltjes die in normale tijden uitpuilen van alpacawollen tassen en kleedjes
zijn gesloten. Op een muur staat in blauwe letters de achterhaalde boodschap: ‘Evo
voor de lithiumindustrie, 20-25.’
Morales ontvluchtte in november 2019 het land na protesten van de rechtse oppositie
over vermeende verkiezingsfraude. Een amateuristische rechtse interim-regering
nam een lang en gespannen jaar de honneurs waar. In oktober won de socialistische
partij MAS opnieuw de verkiezingen, dit keer met de voormalige minister van
Economische Zaken Luis Arce als kandidaat. Aan de econoom Arce de zware opgave
het land uit een diep coronadal te trekken. En weer lonkt het lithium als een van de
ingrediënten voor economisch herstel.
In Uyuni verdient Julieta Nina (49) haar geld met toeristenvervoer. ‘Het
lithiumproject moet slagen’, zegt ze in het kantoortje van haar busbedrijf. Aan de
muur hangt een kaart met toeristische hoogtepunten: het zouthotel, het
cactuseiland, het gekleurde meer met flamingo’s. ‘De opbrengst van onze andere
mijnen is teruggelopen. Lithium is de belangrijkste hulpbron die we hebben. Als dit
mislukt, wat komt er dan nog van ons terecht?’
Julieta Nina vervoert toeristen in Uyuni.
Wilde verhalen
Haar eigen toekomst is mogelijk minder gebaat bij een uitdijende mijn. ‘Als de mijn
groeit, moet het toerisme ruimte inleveren.’ Bovendien is de vraag wat grootschalige
lithiumproductie zou betekenen voor de schoonheid van de Salar. Er gaan wilde
verhalen rond onder haar collega’s over hoe de zoutvloer kan instorten wanneer de
mijn ondergrondse waterbronnen leegpompt. ‘Er leven veel zorgen en we weten heel
weinig. Wat zich in de mijn afspeelt is voor ons geheim.’
Achter de borden ‘verboden terrein’ vond de afgelopen jaren vooral een worsteling
plaats van een socialistische regering die zelf het wiel wilde uitvinden. Buurlanden
Argentinië en Chili lieten wel buitenlandse expertise toe en produceren op
industrieel niveau. Uiteindelijk ging president Morales in 2018 toch in zee met een
Duits bedrijf om ook lithiumhydroxide te produceren. Er zou zelfs een fabriek voor
elektrische auto’s komen. Maar tijdens de protesten tegen zijn regering, vlak voor hij
werd gedwongen om af te treden, zegde hij het miljoenencontract met de
buitenlanders weer op.
Weinig wijst erop dat de MAS nu wel in staat is het lithiumproject tot het beloofde
succes te maken. De partij moet buitenlandse samenwerkingen durven aangaan, zegt
econoom Carlos Arze. ‘Het is mogelijk. Ondanks een stevig socialistisch discours
heeft de MAS veel buitenlandse spelers toegelaten tot de mijnsector. Maar ik bespeur
nog weinig zelfreflectie bij de nieuwe president. Hij wijt alle problemen van Bolivia
aan de rechtse interim-regering, hij vergeet de veertien jaar MAS daarvoor.‘
Burgemeester Pánfilo Hauyllas van Rio Grande blijft geloven in het lithium. Hij kan
niet anders. ‘Dit is een dorre en onherbergzame plek, maar hier wonen we. Op een
dag is het ulexiet op, waar moeten we dan van leven?’ Lithium blijft de Boliviaanse
hoop, het nationale vangnet wanneer andere bodemschatten opraken of niet meer
verkopen. Het lijkt het lot van Bolivia: van zilver naar tin, van kalk naar ulexiet.
En straks – ooit, misschien – el litio.

Lees deze gerelateerde verhalen
De vuile strijd om de metalen van de Oeganda loopt 21 miljoen mis door

toekomst Nederland (en dat is het topje van de
ijsberg)
De wereldwijde jacht op grondstoffen spitst zich
toe op zeldzame metalen om groene revoluties Door een uniek verdrag hoeven Nederlandse
mee te... bedrijven in Oeganda geen winstbelasting te
betalen. Daard...
Volg ons

In Bolivia Blijft Lithium Een Belofte - Tot Nog Toe Kost de Bodemschat Alleen Maar Geld

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

In Bolivia Blijft Lithium Een Belofte - Tot Nog Toe Kost de Bodemschat Alleen Maar Geld

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

12/1/2021 In Bolivia blijft lithium een belofte – tot nog toe kost de bodemschat alleen maar geld

REPORTAGE BODEMSCHATTEN BOLIVIA

In Bolivia blijft lithium een belofte – tot nog

toe kost de bodemschat alleen maar geld

Door Joost de Vries

Bekijk al onze verhalen

Al twaalf jaar probeert Bolivia zijn enorme lithiumreservoir te

Bekijk al onze verhalen

Donny Ali in zijn lege hostel Lithium in Rio Grande.

Bekijk al onze verhalen

Bekijk al onze verhalen

Goud van de 21ste eeuw

In statistieken over de wereldwijde lithiumproductie komt Bolivia vooralsnog enkel

Bekijk al onze verhalen

Bekijk al onze verhalen

Het dorp ontvangt zelfs niet de wettelijke financiële delvingscompensatie, zegt

Bekijk al onze verhalen

Burgemeester Pánﬁlo Hauyllas van Rio Grande.

Bekijk al onze verhalen

Bekijk al onze verhalen

Bekijk al onze verhalen

Julieta Nina vervoert toeristen in Uyuni.

En straks – ooit, misschien – el litio.

Lees deze gerelateerde verhalen

Bekijk al onze verhalen

De vuile strijd om de metalen van de Oeganda loopt 21 miljoen mis door

Bekijk al onze verhalen

You might also like