Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • SÁCH MIẾN ĐIỆN MẶT TRỜI LÊN

    Uploaded by

    Vân Phù
    33 views134 pages

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    33 views134 pages

    SÁCH MIẾN ĐIỆN MẶT TRỜI LÊN

    Uploaded by

    Vân Phù

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    of 134
    Thich Théi Hoa NHA XUAT BAN PHUONG DONG PL:2587 . TL:2013 Mye Lye Que HEBD. sone ensntne T THE CE oe 10 Bia Dur Va Ki HB on sone 6 Din $6 Vi Sic Dan. 7 Vai Nét Lich Sit Hinh Thanh Va Phat Trién Phat gio Cé MAt Tai Mién BigM.ccnnunenenee 4 ‘Tang Gia Va Ty Vigo 106 (Che Trung tam Tu Tip... 149 Yangon - Dén Dé Thi... 102 Bago - Thién Nga Mét Thoi cones 198 Bagan - Déu Réu Trén Dinh Thip.. 201 HB Inle - Non Nuée Va Con gui . 24 ‘Tam bigtInle Lake Resort Va Myanmat ones 238 Hinh anh, . 241 ‘NgOn Ngdt Mién - Vigt - Anh Phd Thong, 241 Thu Mye Tham Khio... ’ Mit Bign Matt Tree Lin Min Dign - Mit Troi Len Qube nigu Theo Dio sit Tich Lan (Dipivamsa), Mranma hay Min Bign trade 46 6 ten goi la Suvainabhiimi, ‘Anh ngtt dich la Golden Land va Trung Hoa’ dich 1a ‘Kim ja, nga 18 ving Dat ving, tte 18 chi cho ving sn Thaton cia Myanmar ngay nay. ign Dign la tén goi tir chi? Mranma. ‘Tir ngt nly a4 duge 48 cgp sm nbit trong mgt bin Khe cia ngurdi Mén nim 1102, €6 gbe tir chtt’Mirma. Nim 1273, Nguyén Mong diinh chiiém vurong quée Bagan (Pagan) cla ngudi Mranma vi-goi Mranma théo nigt ‘im Trung Hoa la Mién Dign. Va tir ngit Myanmar di tir ngit ge ofa dia phuong li’ Myanma Naingngendaw, tir ngit ny’ o6 trong lich sir eda Myanmar 6 thé ky XIL. Va n6 edn 06 tn tiéng Phan la Brahmadesh, nghia Ia ménh dat cha Wich Thi Hoa ta bidt ring Ba la mon gifo cia An 49, dX e6 mot thai ‘nh hung va chi phdi dit nude nay. ‘Nam 1824, Anh xém chiém Mién Bign va goi tén nude nay 1a Burma va bién nude nay thanh mét tinh cia An BO. Vio ngiy 04 thing O1 nam 1948, Mién Dign gidnh Iai d0c lap tir An, bly gid 06 tén goi IA Union of Burma nghia 1a Lién bang Mign Bign, thi 46 a Rangoon, Rapgoon di tén tir Dagon. Do vi anh hing -dén téc Mién tén la Alaungpaya, nm 1752 néi, én chéng sic tc nguoi Mén, chiém Dagon va 4éi tén Dagon thanh Rangoon, vi noi day thuén Igi cho vige ngoai giao, thuong mai va phét trién, ngay nay Rangoon di thin Yangon. Nam 1989, chinh quyén quin sy cla nuée nay chuyén tén Union of Burma biing quéc higu Myanmar, He thing chinh tr tir nim 1992, nim duéi sy didu hanh cia H6i ding Didu hinh va Phét trién Lién Bang, Chinh phi quan sy, do Théng tuéng Than Shwe linn dao, vao ngiy 06 thénig 01 nim 2006, chinh , Mit Bin Mar Tre Lin quyén dai thi 6 tir Yangon én Naypyidaw. ‘Naypyidaw edn viét la Nay Pyi Taw doc la Né-pi-d. Naypyidaw 06 nghia la “Thinh ph6 Hodng gia’, hign thuge ling Kyatpyae, 6 thi trin Pyinmana ving ‘Mandalay. N6 chioh thie dupe sit dung vio, thing 3 nim 2006. Vao ngdy 22 thing 10 nim 2010, chinh quydn tuyén BS déi quée higu thinh Céng ha Lién bang Myanmar, doe diy dui theo tiéng Mién Bign 1a Pyidauzu Thanmamada Mya Naingandaw, eting thay éi ca qube ky va qube ca. Thay di ngay cd eich viét ‘vA phét Gm tén goi thi 6 ma ngay trade viét va doe Ia Rangoon, hig nay ho viét va doe 18 Yangon. Wh Thai Hea Thé ché Sau khi giinh dc lp tr Anh nim 1948, thé ch chinh tj cia Myznmar 1d Ting théng ehé. Va trong thé ché nay, nude Myanmar 4 crit niu bién dng vé chinh tri ta €6 thé hin thy nhimg bién dong dy qua nhiing khudn mit, théi giam-lanh dgo ciia ho abi ‘véi Myanmar nur sau: Sao Shwe Thaik ld vi Téng théng dau tién cia ‘Myanmar, soi khi made nay giinh de ip. Ong sinh ‘nim 1894, hoat ng chin tj & tong chinh dng Lién thin Ty do Nhitn din Chénig Pht xit, Ngo che Ting ‘thong ngay 04 thang 01 nim 1948, nghi nhigm vu vao nigly 16 thing 3 nlm 1952 va qua ddi nfm 1962. Ba U, sinh nim 1887, hot dng chin tr & trong chinh ding Lio minh Ty do Nhin din Ching Phat xi [hin chive Tong théng vito ngly 16 thing 3 nlm 1952, rghi nhigm vy vio ngiy 13 théng 3 nfm 1957 va qua i nam 1963 Mi Bin Me To Le Win Maung, sinh mim 1916, hoat dong chink tr trong chinh ding Lin minh Ty do Nan din Chéng Phat xit. Nn chite Téng théng ngay 13 thang 3 nan 1957, nghi nhigm vu ngay 02 thing 3-nim 1962 va qua d6i nim 1989. Ne Win, sinh mim 1911, hoat dng tong quén 44 tr nim 1962 - 1972, Nh chite Chi tich HOi dBug ‘Céch mang, ngay 02 thang 3 nim 1962 dén nim 1972, hhoat dng trong chink’ ding Ké hoach Cha nghta Xa hGi Myanmar, Lim Téng théng tir nim 1972, nghi phigm vu ngay 09 thing 11 nim 1981 va qua di nim 2002. San Yu, sinh ném1918, hogt dng trong chinh ting KE hogeh Chi) aghia X8 hoi Myanmar. Nhgn chite Téng théng ngay 09 thing 11 nim 1981, nghi ‘nhigm vu ngay 25 thing 7 mim 1988 va qua d0i 2004. Sein Lwin, sinh nim 1923, host ng rong chinh ang Ké hogch Chit nga X8 hoi Myanmar. Nhn chic Téng thing ngity 25 thang 7 nim 1988, nghi nhigm vu ngiy 12 thing 8 nim 1988 va qua di nim 2004, Wich Tha Hea Aye Ko, hoat dong trong chinh ding Ké hogch ‘Chi nghta X& hoi, Myanmar. Nha chic Quyén Téng théng ngiy 12 thing 8 nim 1988, nghi nhigm vy vao ngay 19 thing 8 nim 1988. Maung Maung, sinh nim 1925, hoat dng trong cchinh ding K8 hogeh Chi nghia Xi hoi Myanmar. Nhfn chie Téng théng vio ngay 19 thing 8 nim 1988, nghi nhigm vy 18 thing 9 nim 1988 va qua d6i im 1994. Saw Maung, sinh nim 1928, hoat dong trong quiin 40i, Ney 18 thang 9 nm 1988, nhn chire Cho tich H6i ding Khoi phye tit ty va Lugt phsp bang, nghi nhiém vu ngiy 23 thing 4 nim. 1992 va qua di nam 1997 Than Shwe, sinh nim 1933, hogt ding trong quiin 46i, Ney 23:thdng 4 nim 1992, nhan chire Cha ich HGi ding Khdi phye tit ty vi Luft phép bang dén nim 1997, Va nhgn chtte Chi tich HOi dng Hoa binh va Phat trién Lien bang vio nim 1997, nghi | nhigm vu vio ngay 02 thing 4 nim 2011 | | 2 | Mit Bin Ma Tet Lin ‘Thin Sein, sinh nm 1945, hogt dng trong chin ‘ding Doin két Phat trién Lién bang. Nhén chie Téng théng vio ngdy 04 thing 2 nfm 2011 va durong vi ‘Thein Sein dig diu Ding Doan két Phat trién bang, 1d mt trong nhting ding ding ra tranh cit ‘rong cuge Téng tuyén cir ¢ Myanmar vio ngiy 04 - 02 - 2011, Ong va ding cia éng 43 thing Ii trong ene tranh cir nay. Ngay 30 = 3 - 2011, 6ng chinh tinte nin chitc Téng théng Myatimar va bit dd ¢6 iténg 16i doi méi chink séch anh dgo dit nude, 4é thost ra kibi sy odin vin cia cdc chia gujea hte Tay. © Hai miro mim qua, tai Myanmar ‘mot trong ‘nhiing khuén mgt d6i lap vi Chinh phi quin se khé di tiéng duge phuong Tay ing hé la ba Aung San Suv Kyi va Ding Lién doin Quée gia vi Dan chit cia ba. Ba d& duge trao ting giti thug Nobel nm 1991, Ba 4 tham gia img ci quée hi nim 2012, ba da dat phiéu Thich Th Hen khé cao, sau my: mua nim bj quan ché, lin, ddw tién ba xudt ngoai.dén Bangkok (Chi Lan) tham die Dign in Kinh té ThE gidi Bong A cia efe doanh nhfn va ‘ce Hinh ty trong ving. (VOA, Bai, Ting n6i Hoa Ky gay 31 - 5 ~2012). Va 18 -6 ~2012 ba Aung San Suu Kyi d8 dén Ireland nign gid thudng Dai si Ca Lirong tim cia TS ehie An XA Quée.Té, Ba lai dén Anh qube ge mot bai din vin & trutmg ai hoe Oxford vito gly thit te, Agdy 20 thing, 6 nim 2012 va ngay thi 5 bb de mot bai din van trade Qube hoi Anh. (VOA, ii Ting n6i Hoa Ky 18 -6- 2012) ‘Sy 06 m&t cia ba Aung San Suu Kyi 6 cée didn an quéc.té, cing 48 ndi cho Thé gidi biét ring, sy quyét tim din chi héa Mién Dign, cia Hinh ty mrée nay 1a Téng thing Thein Sein, ‘Téng thing Thein-Sein va Chinh phi cia éng | i mi chinh sich lanh dgo dit nude, day 1a mot sy | Mita Bin Mae Te Lin théch thie rit 16m khéng nhiing d6i véi hign tai ma dn cé qué kh va tuong li, ‘Dbi voi qué khit, Ong lim thé ndo 42 duy tri duge:truyén-thng. vin 6a, tim Tinh cia con ngudi ht mde éng; 46 v6i hign ta, 6ng phai tiép nhgninen vin minh khoa ge kj thuat, tin hoe nin thé ndo dé canh tan dét nude cha éng, ma ngubi din khong 6} mit géc va hu dén; tuong lai, éng phai gift git ait nude nh thé nio, 48 khéng bj roi vio ohting ebién luge xdm thyc kiéu méi cia cde nén kinh té, vain héa, chin ti, mdi sinh khode éo khoa he vi din chi eta cée thé lve cudmg dich qua nbiéu thi thuft khéc nhau! Teh Ths Hee Dia du va Kt hgu [Naliy nay, Mién Dign dupe goi la Myanmar, nim trong ving Bing Nam A, phia Ty bin dio Trung Nam, 6 dign tch 676.577km. Phia Dong tiép siép v6i Lao, 6 dug bien gigi dai 23Skmm:; Phia Bing Bic tkp gidp Trung Quéc, c6 during bién gibi dit 2.185km; Phia Dong Nam tifp gidp Thi Lan, o6 during bién gigi dai 1,800km; Phia Tay tiép gidp Bangladesh, o6 duimg bién si6i dai 193K va phia. Tay Ble tip giép An D9, ob yong bien gid di 1.463km, hi hu tai Myanmar 6 ba mia, Maa Thu tir ‘théng’10 dé théng 2 ndm sau, Mana tir thing 7 4én thing 9, & Yangon mua cé ngay Hin dém, nhung & Pangan va Mandalay, tdi it mua g Mth Bin Mat Trt Lan Dan s6 va Sic dan ‘Theo théng ké mam 1991, ting edng din sb “Myanmar [a 41,550,000 ngudi. ©" Nhung dén nim 2008, thing k€ ie tin 55, 4 trigu ngwdi, véi 135 dan téc. Din tée Myanmar chiém 65% din 86, Nhin dén Myanmar 80% theo Dao Pha. ‘Ne6n ngt chinh céa ho lé Myanmar, Don vi tién t@ cia ho la dng Kyat. Mot ddng Kyat qui di bing 27 ding Viet Nam (cn ti théng 12 nim 2011). Dit nude Myanmar tuy c6 dén 135 she dan, nung trong dé 68 si se din o6 ning anh hung Ion vé dan s6, lich sit, van héa, chinh tri cia dat nuée nay. - Sfe én Pyus ‘Theo nbidu tw igu cho bid, sie din nay & thé ky | thi hai trude ky nguyén, bj ap luc cua din Trung Hoa, hi rb bd Cam Ti, Tay Bie Trung Qube, di chuyén én phia Dong Tay Tang, va tri qua nhigu thé ky ho vyugt Van Nam dén Myanmar khodng thé kj thir ba | Hy séng & thong nguén sng Inawaddy, sau 46 di " INeh Tha Hoa chuyén dén ding bing Kyaukse phi nhigu, noi hai con sing Irrawaddy va Chindwin gjp nhau. Ding bing Kyaukse git day tén Ia Ledwin, n6 18 vya Ida. cia ‘Myanmar nbigu thé kj. Thi d6 ei se dn Pyus 6 thé gj tu dé thE hy thi tm li 6 Sri Kshetra. Theo nhibu sit ligu cho biét, sé dan Pyus 6 thé ky thir hai true ky nguyen dn thé ky thir chin sau ky nguyéa, phn nhibu sf din Pyus theo Phat giéo Bai Thia va An gito. Tuy nhién, vao thé ky thir bay sau Tay lich, Phat gido Thugng tga ting 48 66 nhting nh hung nhét nh Abi véi x8 b6i sie din Pyus & trong cung dinh, Theo théng ké nim 1991, e6 28.254.000 ngudi, 90% theo Pht gido Thuong toa b. | = Sie din Mon: | Sie din nay, ho dén tir Nam Trung Quéc va tir Béng Bie An B9 dén mid Nam va ew ti tg ha Mién, ‘Trong qué khii ho tig chign déu véi dan te Pyus va 4% dan bai din tGe Pyus & thé ky thir tim. Diin t6c! ‘Mén phiin nhigu theo Phét gido Thugng toa b@. Neudi| Mon phin nbidu s6ng & ‘Thanh phd Bago, cing) , Mi Bin Mee Teen ‘Mawlamyaing va ving duyén hai ca than phd Ye va chung quanhnhiing ving di tic lich sit eta ho. Din s6 theo théng Ké hign nay & Myanmar 8,000,000 ngudi. Trong dé hom 4.000.000 ngudi sit dung ngén ng Myanamr hign nay. - Ste din Shan: Sie te Shan 1A mt nhém thude séc te sit dung gd hg Tai - kadai, Shan, e&e think phé c6 nhiéu ngudi Shan sing ta Taunggyi, tha pho bang Shan, Thibaw.... Nh& nude a ho xuit hign vio thé kj thit mudi goi la Mong iti, nhida sng 6 bang Mao va cing tig 1 chit hiu cin Tridu i Pagan, Tigo thin cia ngubi Shan li ng Thi ob xa. Ho A ie Van Nam di car xung va dinh ow & ca0 nguyén Shan vi mgt s6 noi khiée & Myanmar. Dain 6 hign nay khodng 6.000.000 ngwdi, Phin nhiéu ho da bj Mién héa, Tén gido cita ho phan nhidu [a Ph§t gido. ~ Sic dan Karen: Sic dan Karen dén Myanmar tir mién Dong Tay ‘Tong vio Adu thé ky’ thie nhlt Tay lich: Ho séng 6 9 ich Te Ha ving cao nguyén va & ving dng bing Kyaukse phi niu 6 phia Be Myanmar, Hign nay phn nhiéw ho cv tri tai bang Kayin. Tha phi cia bang nay 1a thanh thé Pa an, Ving dit 06 g8 va nbidu 44 quy. Ve mit {6 chute ho thinh tgp mot ding chinh tr 66 ten 1a Lien minh Dan t$c Karen va m6t phai quan d6i la Quan sidi phong dan t6c Karen, Ho theo ba tn gio la Phit gio, Baptist va V6tlinh, Nhung phin niu 1 tin dB Phat gido. Din s6 théng ké hign nay 1a 1.431.377 ngudi. Mét's6 din te Karen dai ty ti, nhumg 48 bi chinh quyén quan st & Myanmar tr hd, kindy ra ning cue xung d5t bing bgo Ive. Nhiéu neudi dn Keren 3 tron vao ring su host dag du kich hog teén ra nude ngodi | = Sle din Kachin: | Sie din Kechin obn go lt Jinghpaw, Trung Hoa soi la Cénh Pha, Bang Kachin & Myanmar e6 Khodng Ce Mir Bi Mat Tee bin ‘Mét-s6 khic theo Phat gido va Vat link: gio, Ho biét {hg cing TS tien. Ho tin thin Hinh e6 mgt Khip noi, gdm 96 cd thign thin va de thin, Nha cia cia ho phin nhigu 1d@ nba sin, Ting dudi chin nubi site vat, ding trén 4 gud 6. TS tién cia ho sng 6 ving cao nguyén Thanh Tang, sau 46 di chuyén xudng Vin Nam va dén Bic Myanmar. Higa nay phdn nhidu ho & bang Kachin Nhiing nha linh dgo sic tGe niy Ip ra TS chite Bc lap Kechin (KIO) lign minh ef sic tGe 48 chéng Ini chink quydn Myanmar. Nim 1961, ho chéng lai Chinh phi Myanmar cng nhin Phit gito la quéc giéo. Sle din Kachin 48 chju dumg nhitu sic ép ota TS chic Boc lip Kachin va chinh quyén quan sy Myanmar. Nam 1994, TE Chie niy bj nbibu si ép, bude phi dim phin wi H6i déng Quan sy va ngug bin. - Sic dan Mién: Din Mién di cur tir Tay Tang dén chéu thd trén duréi mit trigu ngudi. Ho 6 chin thir ngén_ net} Ayeyarwady khodng thé ky siu va bay. Vao nim 849, he hau. Sie én Kachin phn nhidu theo Thién Chia) hy chanh lap-vuemg que mung quanh thi phi Pagan ‘io do cae nh truyén giéo ngudi Hoa Ky truyén bé| (Ragan). Theo sit ligu Mién Dign cho ta biét, mot ti 2 a4 Wich Thi ia trusng trig tp thi link cia 19 king, 48 think Hip vwuong quée thi eting thé thin chung. Ong cho xéy diumg hai dn thé 8 thd nam thin va nd thin. Twang trumg cho hai anh em hién dite, 4% bj 4c vuong giét chét tr thoi xua, tn dBi ni Kia Poppa. Linh than cia hai anh em nay 4% chuyén héa'thanh thin e@y tik mii Poppa va né dk duge chuyén ve tring & Pagan noi xy dmg ti ph ‘Vao thé ky XI, din Min kiém sot ving thong, ‘Mién, ving duyén hai va tiép nhgn vin hb, chit vit vi Tén gi ota ngudi Mon. ing ha Mid ‘Naim 1044, vua Anawéahta én ngOi, lap ra tid inh Pagan du tién vi nim 1057, chinh phye Thaton, ‘m6 di cho lich six vasig son ciia Mién Dign, Tribu dgi nay 43 xdy dung Bagan'thinh mot thi 0 tring Ie Chon Phat gido Thuong toa b9 lam quée gido, nhumg cic gido phi Phét gido khdc vin phét tién va Khai sinh chit viét Mién Dign. Tei Myanmar, sie din Mién | chiém 68% din 36. C6 893% theo Phit gido; 49% theo Co dbe gido va 3,8% theo HBi gio. | 2 | My Bin Mie To in ‘Vai nét Lich sir hinh than va phat trign, Bit cit dn tG¢ nio eting o6 lich st hinh thin ‘i phat trién cia n6. Lich sir cia dan te Mién Dign ting vay. °° Ligh sit Min Bign o6 hom 135 she din, 6 nhiing ‘she din nhu Mén, di chuyén dén ving nay vio khoang lie ky thir chin. ude ky nguyen; Ske dan Pyu di chuyén dén ving niy & thé ky thir hai trade ky nguyen... cdc she din ty lin két va hinh thin chink uyda nha née cho chinh ste din cia chiih bo. Vi cd iihiGu thoi kj trong lich sir Mién Dig, fe she dan da 86 ranting xung dt véi nha, vido ning mau thin YA qayda Tei Alt doi, tanh chip’ sin va tranh eh ‘ihau v8 quan didin tin-ngudng... Din tc Mén va Pyus 8 nhidu lan dénh nhau; Dan Mién than lip vuong quéc & Bagan (Pagan) vio thé ky XI, kiém soat dan toc Min va Pyus, tao ra mot nén vin héa dung hop git Mén va Pyus. 2 Tic Ti Hn ‘ua Anwarahta (1044 - 1077), di tién fa tibu inh Bagan (Pagan), chinh phye quée vaong,‘Thaton nim 1057, xdy dimg Bagen think mét viong quée hing manh va banh tragng tinh thé tri dai ti Bhamo phia Bic dén vinh Martaban 6 phia Nam, chinh phye din. tj¢ Mon sép nbgp vurong quée Mén vio ‘yong quée Mign, Bly gir quin Khmer xm chim Bago (Pegu), quée vuong nude nay cau ecu vua Anwarahta @inh dudi quén Khmer ra khoi nude. Sau hi binh din xong Bago (Pegu), vue tién ‘anh Thaton va yéu ciu vua Thaton chuyén giao kinh vn Pili. Yua Thaton ti chi, ldn bj bt dom v8 Bagan (Pagan), cing v6i 30 tip kin didn Pali, 30.000 nha su vA nhidu nghé nhén, Vua Anawarahta ton Dai st Shin Arahan li quéc su va cng nbn Phat giéo Thugng Toa 5 thioh qude gido vA vun tr thinh vi 6 phép ota Phit gido. Vi vua niy cing gi nhidu nghé nhin dé Tich Lan dé gidp vua nude niy xay ding Phit dign. Vua Tich Lan da ting cho vua Anwarahta x4 loi rag Pe Mi Bin Mat Tre Lin ‘cija Phét 48 phyng thé tai cha Shwezigon bay gid moi xay dyng tai kinh 46 Bagan. Vua bing’ ha, Thai. tir Kyancith duge di su Shin Arahan of vn v8 da len ng0i nim 1084, Vua nay tép tye sx nghigp cia van cha, ding bd Phat gido xy dyng chia thap 6 Bagan va truydn bd Phit phip. O Bogan, ngudi Mién nim quyén chinh tri, nhimg ngudi Mén lai ngy tri 6 lainh wwe ngén. net, in hia, kidn tric eng nh thong mi. Bay gid ave vuong Mién Dign sit dung vuong quyéa 18 nghi {oh hung vaong quyén cia And. ‘Vio thé ky XI, tidy dinh Bagan gp ahiu bidn Jogn, Vaa Narapatisu tj vi (L173 = 1211), a da vin héa Mién Dign lén dén t6t dink. Tai sin phin nbidu mien cc ty vign mi Khong dng thud, Khién ngin sich cia tid dinh cing ngiy gp nhidu kbd hin va kigt qué. Vua thi inh chinh sich edi edch Tang gid, tich thu bat dong sin cia cde ur vign. Chinh sich nay tgo ra miu thin gifta vung quyen vA Gido dis to nén sy miu thu va phn héa gta nhan din 2 Tc Th Hoa vi Nhi nude, Nhfin co hi nly, dan te Tai va Shan nbi diy te ving Bong va Bie, xfim ohip Hg Mién vio ii nim 1287, ri Hét ‘At Ligt (Kublai Khan) eta Thanh } Cit Tw Hin, tin c6ag Bagan, cuge chién xdy ra that khée ligt, chim dit mot tidu di ‘Thé key XU, Nguyén Méng dénh chim Bagan, tigu digt 13.000 ngdi ty vign va bdo thép. ThE ky XIV, dn tc Shan dénh duéi quin Nguyén Mong ra khi | Min Dign, Bagan by gi tré thinh bink dia. Dan te ‘Shan lén nian trigu chin, ddi kinh 46 tir Bagan ve ‘Ava, cai tr ving Thugng Mién | “Trai qua nbidu thé ky, Mién Dign Iu0n tuGn xay | | ra nhiing tai chip n6i b6 gita ede sfc din. Va cde | rude trong ving nhu: Tring Quéc, Khrme, Méng Cé, | ! Thi Lan, Tich Lan... | Vio the RF XVI, din te Mon nd en ‘Toungoo, bén bi sOng Siang, ti Hip quyéa. Ive ti | Mién Big em 1531 bn nam 1732, \ Mi Bin Mee Trt kin “Tar thé ky XVI én thé gy XVI 18 nig thé dhién tranh gitta Mién Dign va Ayutthaya (Kinh thé Thai Lan), do cde vue Mign chi dng nhur Tabinshweti, Bayinnaung thé ky XVI vi Alaungpaya, Hsinbyushin & thSky XVII Vo thé ky XVIII, Mién Dign 1a mot quéc gia thing nndt hing manb nhét Déng Nam A. Quin Nha ‘Thanh di bén fin xém ling Mién Bign, nhumg c@ bin Ua db tht bi Do tham vong binh trugmg Hanh thé va phit trén kinh #8 dén cée mude ting aidng, Khim xfy ra aiitng tranh chip gia Mién ait vua Tebinshwet, my théng nh dge Min 1, nhimg khéng 40 manh, khién cho din t¢¢ Mon abi diy Adi dc lap, vua d& bj ngudi Mén giét hai, [Nam 1752, quin Mén ndi diy dn chiém Ava, | Ong Alaungpaya nga anh hing Mién Bign higa tru | Guan dén Mién Bign, chéng Iai chinh quyén ngubi Mon chim Ini Ava, dubi gun Mén xuéng mién Nam Mién (Te VEEN , HOG VIEN PHAT GIAO VIET NAW. ign véi Chiengmai, nén 2 Wh Thai Hoa po quin hing mgnh tién déoh chiém ‘Trung Min, rdi Bago (Pegu) 4&n tin Dagon, ddi tin thinh Rangoon, tre Yangon ngiy nay. hing vua ké thita Alaungpaya, tgp tue ahiing ceuge tidn quin cia mink 48 mi mang ba c@i, sang Thai Lan va Lao, Nam 1802, quén cia Alaungpaya 48°bj quén Thai Lan chién du chéng Ini kich ligt, phai rit tui, chuyén hudhg v8 pha Tay, tin cng Arakan, Manipur, Kachar va Asam, 18i dung 46 v6i Hing Déng An cia ngudi Anh 6 Bengal. Sau nhing chién dich cia ngudi Anh 46i véi | Midn Bign vio nim 1824, 1852, 1883, quin Anh chiém Mién Bign, khai théc tai nguyén cia quéc gia | nay va bidn n6 trd thin mét tinh eda An BO didi quydn cai tri eda ngudi Anh. ‘Anh dénh chiém Mién Bign 6 nhidu ly do, | hung khdng ra ngoai ba mye téu gdm chin ti, kin | thva'tin gido, | 2% a Mit Bin Mat Tt kin 8i véi chinh tr. Chinh quyén Anh bly git amin cig cb-vai 9 48 quée cia minh ti An BG va ‘theh ce nude Arakan, Assam, Manipur, thin phyc Mién Dign dudi thoi vua Bodawpaya ra khdi nude ny ‘ii mudn cing ob vi ti eita minh 484 eée nude Déng Nim A, logi b8 anh turing cia Phip tai An D9 vi ign Bign, theo nhin dinh ee Symes trong ban bio ci niin 1802. 'B6i véikinh tf: Chinh quyén An sau ki chiém Mign Dign im thupe dia da khai the 8, d8 qu cing ih nag nghigp cia xir s@ nay, lim bin dap 48 thzong mai véi Trung Hoa, qua tring gian Mién Bin, nt 1 nghé xudt cing bong gon tir Myanmar sang Trung Hon bi véi Tan.gido: Ho muén bién 81 Ton giéo von 06 & Mién ign la Phit gido bing céch yém tro cho nhing nha truyén gido thuge Gio hoi Baptist va Baptist hoa Mign Din Thc Thi Hie CChign tanh gita Anh va Mién lin thé nbét xdy a 1824 ~ 1826, d& gay ra thigt hgi ning né cho ed hai phia. Phia Anh di bj thigt hei én 15 ngin ngud ‘Trong 46, phin nbidu 1a quin st An BG, duéi quyén digu khién cha Anh va 3.586 quin sf Anh. B6i véi Mién, tung Maha Bandula ti tein vito thing 4 nim 1825, cng. v6i 3.115 binh si Mién, Hoda wie Yandabo, ky két gitta Anh va Mién nim 1926, Mién phai nbuimg hai tink Arakan vi Tenasserim cho Hang Béng An, b8i thuémg 1.000.000 bang. Anh, tra bén ky trong hai nim vi chép nbn Quan Kham Sai Anh trong eang dinh Mig, ‘Vio cubi tidy vua Bagiyidaw (1819 - 1837), ngudi din Mién khdng c6 gi thign cm véi ngudi An, vi ngudi dan Mién cho ring, ngudi Anh khéng git cam két, khi ky’ hda ue Yandobo. Quan Khim Sit ‘Anh lam guyén. Tuy nhién, vua Bagiyidaw, van git | thai dO 6n hia dé ldy Igi hai tinh & mat, nhumg khong. | , 1%» | , Mit Bin Ae Te bin ‘fh két qua, khidn cho nhigu thinh phan yéu mude cia Mién Dign bay gig bat man, ‘Nhfin co hoi nay, Hoang tir Tharawaddy em cia ‘yua ni diy dao chénh, Ién lim vua nim 1837 -va qiyét dinh chdm ditt moi lién hi voi Anh qu6e, bai bo fyda we Yandabo. Nam 1840, Quan Khim Sit cia ‘Anh nit ui khoi Mién Bign, vi khong duge tiép dai theo nghi 18. Chim dirt moi lign hé gita Anh va Mién, Sp miu thulin gita chinh guyén Anh vi Min phin nbidu vi quyén lye v8 kinh t&, Vao chip nién 1840, Rangoon tr thinh Trung tim thong mei quan tiong gita Anh va Trung Hoa, ngodi bing gin, cbn g6 sin vib gia vi. Nam 1841, vua Tharawaddy tay bd 8 lim la d6e quyén cia Hodng gia Mién, kin cho ci thuong gia Anh bt min, ‘Anh dy of tridu dinh Min gly ks kha cho thiong gia Anh tai Rangoon, muén bién He Mign tre thuge chinh quyén Anh. Tribu dinh Mién chi dinh Maung Ok lam Téng do nim 1850. Bb tii tide a va Teh Th Hee Rangoon sau-khi'bi hia hogn, éng Maung Ok quyét inh ting dud, gay Kh kh va phot e&e thuyn truémg, ‘ngudi Anh, Ton quyén Anh ra nh DE d6e Hai quan ‘An la George Robet Lambert dén Mién Bign didu ta Nhung khi déa Min Bign, vj Bé dc Hai quén nay khong dia tra ma ra phén quyét cho Téng dc Maung ‘Ok ring, 6ng khong xing dng 48 giao tai sin va sinh ign ngudi Anh, ma g6i 6i hu thw én widu dinh Min Dign qua chién bam én Rangoon tgo 06 48 chién tranh bing nd. Quin d0i Anh trang bj vi kh hign di, ‘khién khong bao 16u hp déah chiém Rangoon, rbi Ha Mign dén Tougoo, Toin quyén Dathousie tuyén b6 sét | hp Bago (Pegu), véi Thuong Mién, mi vin a8 du | do chiah quyén Anh dinh doat,triéu dinh Mién Bi hoan toan mét chi quyén & ving nay, Tai thi a6 Mién Dign bay gid la Mandalay 6 cuge dio chénh, vua Bagan bj trudt phé. Vua Mindon Min ten thay thé cchéng Iai chinh sch xm ling ciia Anh, | Mich Bin Mae Trt Lin ‘Vua Mindon Min cfing da bj nhigu dp live eta ‘hinh quyén Anh, vao nim 1866 - 1867 6 nhiéu vy ndi-logn cia din tc Shan 6 Thuong Mién, con trai ‘yu ndi Ién lam logn giét em trai ciia vua, tinh hinh ‘hin tr] r6i rim, vua phai yéu clu chinh quyén Anh gidp 4. Chinh quyén Anh dt didu kign, tridu dinh ‘Mién Dign khéng duge gitt quyén xuit cing, ngoai trir 44 quy, dau héa, cay rimg, phai gidm thué cho thuong gin Anh va cho phép céng dn Anh sit dung lust Ig ‘Anh; cng din Anh - An duge xét xi ti taa én gm 491 dign chinh quyén’Anh va dgi dign lp cao cha Chinh phi Mién Dién, Vua ddng ¥ cho quan Cong Sit qu. tri tgi Bhamo va thuong thuyén thuge. hang Irrawaddy Flotilla Company duge phép di lén thuong, ‘aguén mot tan mot tin. Tinh béo Anh IA Fytche' oS ‘oo h6i nghién ciru thiy 16 tir Bhamo dén Trung Quéc. ‘Nam 1873, vua Mindon i g6i phéi doan ngogi sigo dén London dé digu dinh true tiép véi Chinh phi ‘Anh, sau 46 viéng thim Phap vaY. Chinh quyén be , Wich That Hea hip va ¥ di tip phi doan ngosi giao cia Mién mot cach trang trong v6i dy dit 18 nghi cia b6 Ngosi giao, phii doin ngosi giao cia Mién Dign a3 ky higp ude thuong mai vi xéy dimg dudng xe hia véi hai Chink phi nay, trong Ki nt hoaag Anh tigp phai oan cia tritu dinh nh 1a m9t'b6 phn cia An DO thuge dia Anh, Sau vg thim sit mot vign chite ngubi Anh tir “Thuong, Hild Min Dign la Augustus Margary, tinh hhinh quan hé gitta Anh va trigu dinh cia vua Mindon ‘cling lie cang x4u di, Todn quyén Lord Northbrook ra Iénh cho ce nhiin vién gi dign Chinh phi Anh dén sip Voang gia Mién khing obi gily dép, trade khi bude vio cung dign nha vua, Két qué didu dit gita ‘Anh va Mién xu di Trong tinh thé fy, vua Mindon bing ha i Vua Mindon bing ha mim 1878, con tai | Theebaw ké vuong vi, ndi bd triéu dinh Mién, ign bly gid gn xn, tye hong chéng Anh tai Mién Dign lk. Mit Bin Mgt Tt Lin caing ngiy cdng ting, hi diem gita hai Chinh phit Anh ‘isn ti Sita bj dink oti, Ipc lugng chéng Anh 4d hiy bd higp uée Yandobo giita Anh vi Mién- nim 1826, xée dinh su de quyén cia nha vua vé cée sin phim & Mién vi han ché sy ty do di li cia nin vien ‘Anh trén dt Mién. Tridu dinh Mién gi mgt phi b9 ngosi giao di ‘Au Chiu d8 yéu ol vign try va hoc hoi ky thugt 8 ap

    You might also like