Ғылыми ізденіс жұмысы

Тақырып:Экология және флюороз

Орындаған:Назаров.Н
Тексерген: Караськова .Д.С
Топ: СТ17 - 002

АЛМАТЫ 2022
Кіріспе .Тақырыптың өзектілігі

Эндемикалық флюороз - тістердің даму кезеңінде пайда болатын

қатты тіндердің кариозды емес зақымдануы.

Ағзаға негізінен ауыз сумен түсетін фтордың жоғары

концентрациясының зиянды әсерінен тістердің
кальцификациясының белгілі бір бұзылуымен көрінетін жүйелі
ауру.

Айта кету керек, флюороз-бұл жалпы қаңқа ауруы. Флюороздың

ауыр түрлерінде тек тістер ғана емес, сүйектер де зардап шегеді.

Флюороз ауыру сезімінсіз бодатындықтан көп науқастар

немқұрайлылықпен қарайды .Алайда фтордың ағзада көп
мөлшерде болуы зиян екенін біле бермейді .

Флюороз эндемиялық аймақта таралатынын есепке ала

отырып ,бұл мәселені ұжымдасып алдын алған дұрыс.
Эндемиялық флюороз барлық континент тұрғындарында кездеседі. Алғаш
рет флюороз 1888 жылы Мексика тұрғындарынан анықталған. Бірақ тек 30-
жылдары ғана флюроздың себебі-фтордың көп мөлшерде болуы екендігі
анықталынды.

Фтор-галоген тобының белсенді элементі, 100-ден астам минералдың

құрамына кіреді.

Ересек адам тәулігіне 3мг-дай фтор қолданады. Оның 0,5-1,1мг тағаммен,

2,2-2,5 мг сумен адам организміне түседі.

Фтордың кіреукеге әсері- амелобластарға токсикалық әсер етуімен

байланысты.

Салдарынан кіреуке призмаларының дамуы бұзылып, қалыпты кіреуке

түзілмейді.

Қолданылатын судың құрамындағы фтордың қалыпты мөлшері-1,5 мг/л-

ден аспауы керек.

0-0, 5 мг/л - өте төмен концентрация

0,7 - 1,1 мг/л-оңтайлы

1,1 – 1,5 мг/л-жоғары, бірақ рұқсат етілген (жеңіл түрі 2%)

1,5 – 2 мг/л-жоғарылатылған (орташа нысаны у 30%)

2 – 6 мг/л-күрт жоғарылаған түрі (флюороздың ауыр түрі 80 %)

В.К.Патрикеев (1973) мәліметтері бойынша фтордың мөлшері -1,5 мг/л

болған жағдайдың өзінде де 30% тұрғындарда флюороз анықталынған.
Демек, флюороздың дамуы организмнің фторға индивидуальды
сезімталдығына байланысты.

Клиникалық көрінісі

Флюороз көбінесе тұрақты тістер шыққаннан кейін бірден пайда болады.

Эндемиялық аймақтарда тұратын немесе сол аймаққа 3-4 жасында
қоныстанған балалардың тістерін зақымдайды.

Уақытша тістер флюорозбен сирек зақымдалады. Себебі, ана құрсағында

жатқан кезде фтор плацентадан өтпейді
Флюрозбен зақымдалған кіреуке жылтырлығын жоғалтады, бетінде қоңыр
–сары түсті дақтар пайда болады.

Фтордың ағзаға түсу жолдары

Фторидтің ағзаға сумен шамадан тыс түсуі.

Фтор қосылыстарын атмосфераға шығаратын химиялық кәсіпорындар

аймағындағы ауаның экологиялық ластануы.

Осыдан ажыратыңыз:

Эндемиялық флюороз. (ауыз суда фторидтің көп мөлшері бар жерлерде

пайда болады).

Кәсіби флюороз. (фтор концетраясының жоғарылауы әсер ететін

алюминий өнеркәсібінің жұмысшыларында байқалады.)

Патогенезі

Денеге кіретін Фтор амелобласттардың көбеюін тежейді және сериннің

гидроксил топтарымен байланысуға қабілетті, бұл тіс тіндерінің
минералдануына қатысатын фосфосерин түзілуінің бұзылуына әкеледі, бұл
эмаль призмаларының дұрыс қалыптасуына әкеледі.

Ферментті улану бола отырып, Фтор фосфатазаның белсенділігін

төмендетеді, бұл эмальдың минералдануына теріс әсер етеді.

Фтор сонымен қатар протеиназалардың белсенді орталығымен байланыса

алады, осылайша эмаль органының жоғары молекулалық ақуыздарының
протеолизін тежейді. Сондықтан флюорозға эмальдағы ақуыздың жоғары
мөлшері және кальцийдің азаюы тән, бұл эмаль өткізгіштігінің төмендеуіне
әсер етеді => эмальдың құрылымы мен қорғаныш қасиеттерінің
нашарлауы.

Фтор сонымен қатар гидроксилазаны тежейді, = > гидроксиапатит

кристалдары түзілмейді.

Фтор қанға еніп, қалқанша безді блоктайды, оның белсенділігіне әсер етеді
және => сүйектер мен тістердің минералдануының бұзылуына әкеледі.

Егер кальций жеткілікті болса, флюороздың дамуы төмендейді деп

саналады.
Флюороздың клиникалық көріністері тіс зақымдануының ауырлығына
байланысты және 5 клиникалық түрге бөлінеді:

-Штрихтік

- Бор тәрізді-дақталған

- Дақ

- Эрозиялық

- Деструктивті

-Штрихтік түрі

Эмальдың беткі қабаттарында бор тәрізді жолақтардың болуы

Кептірілген кезде тіс айқын көрінеді.

Жолақтар дақтарға біріктірілуі мүмкін.

Вестибулярлық бетке жоғарғы инсекторларға қарағанда жиі

локализацияланған.
Дақты түрі

Ол тіс тәжінің әртүрлі бөліктерінде орналасқан ақ, бор тәрізді, сирек

кездесетін сары дақтардың болуымен сипатталады.

Дақтар әдетте тегіс, жылтыр бетке, бұлыңғыр шекараларға ие.

Ол эмаль кескіштеріне, қабыршақтарға және премоларларға, сирек

молярларға локализацияланған.

Тәждің 25% - дан азын алады

Бор тәрізді-дақталған түрі

Эмаль күңгірт, пигменттелген болады.

Түсі қою қоңыр.

Бетінде кішкентай дөңгелек тағдырлар бар –ақаулар 1-2 мм, тереңдігі-0.2-

0.3 мм ,тегіс емес жиектері бар және түсі ізделген түбі бар.

Эмальдың тығыздығы төмендейді.

Бояғыш заттар эмальдың өткізгіштігі жоғарылаған кеуекті аймақтарға енуі

мүмкін.

Эмаль зақымдануы тәждің бетінің 50% - дан азы.

Локализация-бұл тістердің барлық топтары.

Эрозиялық түрі

Эмальдың ауыр зақымдануы.

Кем дегенде бір эрозияның болуы флюороздың ауыр түрін көрсетеді.

Эмальдың зақымдануы шұңқырлар мен эрозиялар түрінде болады.

Мүмкін пигментті дентинді ашу арқылы.

Гидроксиапатит кристалдарының құрылымының айқындылығы, әсіресе

эмальдың сыртқы қабаттарында бұзылады.

Дақтардың аймақтарындағы интерпризматикалық кеңістіктер әсер етеді.

Локализация: тістердің барлық топтарының вестибулярлық беттері.

Деструктивті түрі

Ол ауыз суда фторид мөлшері 10-12 мг/л болатын эндемиялық аймақтарда

кездеседі.

Қоңыр фонда шұңқырлар, эрозиялар, бұзушылықтар бар.

Эмаль сынғыштыққа және жууға ие.

Эмаль бөліктерінің біртіндеп бұзылуы және сынуы бар.

Бұл жағдайда целлюлоза ашылмайды, өйткені көптеген алмастырғыш

дентиннің тұнбасы пайда болады.
Кіреуке бұзылады, саутының пішіні өзгереді.

Кездесу:

Көбінесе дақ пайда болады.

Көбінесе бор тәрізді.

Тіпті сирек эрозиялық және деструктивті формалар.

Эпидемиология

Эндемиялық тіс флюорозы бұрынғы Кеңес Одағының көптеген

аймақтарында, Еуропаның, Азияның, Африканың және Американың
көптеген елдерінде, негізінен тау жоталарының етегінде кездеседі.
Флюороздың ең ауыр түрлері Үндістанның бірнеше елді мекендерінде
тіркелген, онда ауыз судағы фторидтің мөлшері нормадан 40 есе көп.

Емі

Араласудың сипаты клиникалық көріністерге байланысты:

Штрих формасы емдеуді қажет етпейді және қайтымды.

Жалғыз ақ дақтармен емдеу мүмкін емес. Бірақ егер дақтар

инсекторлардың вестибулярлық бетінде локализацияланған болса және
сөйлесу мен күлімсіреу кезінде көрінсе, онда сіз келесі емдеуді қолдана
аласыз:

а) эмаль микроабразиясы (микросослифовывание) – түсі өзгертілген

эмальдың жұқа қабаты. Ол үшін абразивті пасталар қолданылады

б) эмаль ақауын композиттер көмегімен қалпына келтіру

в) винирлерді, ал айқын зақымданулар кезінде жасанды тәждерді
дайындау.

Алдын алу шаралары

-Ұжымдық алдын алу

Ауыз судағы фторидтің мөлшерін азайтуға бағытталған іс-шараларды

қамтиды:

- су көзін ауыстыру

- су көздерін араластыру

- ауыз суды алюминий тұздары, магний гидроксиді немесе кальций

фосфаты көмегімен артық фтордан тазарту.

-Индивидуальді алдын алу

Баланы табиғи тамақтандыру-балаға қосымша тамақты ерте енгізуден бас

тарту, ал қосымша тамақ енгізілген жағдайда судың негізгі мөлшерін сүт
пен шырындармен ауыстыру қажет

Тағамға С, D витаминін, кальций глюконатын қосымша енгізу

Құрамында фтор бар өнімдерді (Теңіз балығы, жануар майы, шпинат және
т. б.) тағамға қабылдауды болдырмау немесе шектеу

Балаларды жазғы кезеңге эндемиялық ауданнан шығару.

Ұсынылатын гигиеналық құралдар (жұмсақ немесе орташа қаттылықтағы

тіс щеткасы; тіс пасталары мен шайғыштарда фторид болмауы керек)
1998 жылдың тамызы мен 2019 жылдың тамызы аралығында тіс
флюорозын емдеу бойынша мақалалар іздеу жүргізілді. Деректер базасы
ретінде Ұлттық биотехнологиялық ақпарат орталығы (NCBI) және Google
Scholar қолданылды. NCBI-де сүзгілер рандомизацияланған бақыланатын
зерттеуге, клиникалық зерттеулерге, адам зерттеулеріне және толық
мәтінді мақалаларға өзгертілді. Мақаланы іздеу үшін келесі сұраулар
қолданылды: тіс флюорозын емдеу, тіс флюорозына араласу және тіс
флюорозын емдеу.

Нәтижелері:

Скринингтен кейін таңдалған барлық бес зерттеу рандомизацияланған

бақыланатын сынақтар болды. Осы зерттеуге енгізілген пациенттердің
жалпы саны 304 болды, олардың орташа жасы 17,7 жасты құрады. Олар
микроабразия, ағарту, шайырмен сіңдіру немесе микроабразияның
ағартумен және шайырмен ағартумен сіңдіру арқылы өңделген.
Микроабразия ағартумен салыстырғанда эстетикалық жақсаруға әкелді.
Сонымен қатар, шайырмен сіңдіру ағартумен салыстырғанда эстетиканың
жақсарғанын көрсетті. Қосымша сіңдіру уақыты бар шайырмен сіңдіру
және шайырмен сіңдіру ағартумен үйлесуі емдеудің ең жақсы нұсқалары
болып табылады.

Осы жүйелі шолуға сүйене отырып, шайырмен инфильтрация-бұл тіс

флюорозын емдеудің ең жақсы тәсілі.

Қорытынды:

Осы ақаулардың болдырмас үшін оның алдын алу керек. Жүкті әйелдерді
қатаң түрде қадағалау қажет. Тек денсаулық жағдайына ғана емес тұратын
аймақтың факторларына аза назар айдарған жөн.