You are on page 1of 492
a. fs) g be z a a GS. TS. NGUYEN TAT TIEN NGUYEN LY DONG CO DOT TRONG (Téi ban lan thit hai) NHA XUAT BAN GIAO DUC LOI NOI DAU Cudn "Nguyen ly dong co dét trong’ do Nguyén Van Binh - Nguyén Tét Tih viet - Dang Dite Hiténg bien top duce Nh& xudt bdn Dai hoc va Trung hoc chuyén nghiép cho ra di ném 1970, sax dé téi ban vio cde nam 1979 va 1994, duge bién soan theo ede thi litu chuyén nganh trude ném 1970 cia Litn X6 (ett). Cuén sdch trén con tOn tai nhitu nhuge diém, sai s6t ; chua phan anh duge nhiing Bidi phép thuc 2 va nhitng thanh qud thu duge trong link vite dong co dot trong thoi Bian gin déy cia nhitng nude cong nghi¢p phat trién. Vi vdy, nay cudn séch duge bién soan lai mét céch co bdn tren co sd kinh nghiem cia 40 nam gidng day va nghien citu khoa hoc cha b§ mon Dong co dét trong, Tru’ng Dai hoc Bach khoa Ha Noi. Cuén séch nay duge bien sogn theo dd cuong mon hoe "Nguyen ly dong co dét trong” cia chuyén nganh "Dong co dét trong" khoa Co khi Truong Dai hoc Bach khoa Hz Noi ném 1998, Ngosi nhtng hitn thite co ban vb cic qué trink lam vite cia dong co dt trong, trong cuén séch cling gidi thigu nhang kign thie v® thay doi moi chat trong dong co hai ky, ting dp cho déng co, cung cép nhién lidu va hink thanh hoa bhi trong dong co xang, dong co ditden va tu dong didu chink t6c do dong co, dé la nhitng vdn dé duge phat tridn nhanh trong thoi gian gon day, gay dnh hudng quyét dinh tdi dge tink dong co vie t6i cae tinh nang kink t€ AY thudt, tui tho, dO tin coy va mite dé gay 6 nhiém moi truing cia dong co dét trong. Cudn séch ding lam tai liéu hoe tap, nghién citu khoa hoc cla sinh vien chuyén nganh "Dong co dét trong’, cé thé duge lam tii liu hoc top, tham khdo cho sinh vién chuyen ngonh ot0, co khi ugn t6i dutmg b4, dutng thily, duong sat, co hi xdy dung, co khi lam nghi¢p, thiy sdn... va cde chuyen nganh cd lién quan dén dong co dét trong. Céc cong thitc, dd thi, 86 ligu trong séch ddu tink theo don vi do Luong hop phép cia nude Cong hoa x6 hdi chi nghia Viet Nam. Dé tien so sdnh, sit dung gite che don vi do luong, dé lam thém bang chuyén déi don vi. Vi trink dé va ui nhitu nguyén nhdn khéc, cudn sich khéng tranh khoi sai sét, mong ban doc gdp ¥. Moi ¥ kién déng gop xin giti ub b9 mon Dong co dét trong, khoa Co khi, Truong Dei hoe Bach khoa Ht Noi. Ching t0i xin bay #6 long biét on d6i vdi tap thé 66 mon Dong ca dét trong khoa Co khi Trudng Dui hoc Bach khoa Ha Noi 44 gop nhidu ¥ hién quy bau, 68 ich ; cdm on Ban bien tap stich Ky thudt Dei hoc — Hudng nghiep - Day nght, Nha xudt ban Gio dye dé tav moi didu kitn thudn igi cho cudn sich sém ra déi phuc vu ban doc. Tée gid BANG CHUYEN DOI DON VI ‘Thi nguyen syn eh vi hi chuy! Thing sé Ben yj hep phép Don vi ct ton v4 Ten gol Kg hign |- Ap suft p |pascal hodc niuton tren | Pa hode Nim? kGfem® 1 kG/em? = 98066,5 Pa ra€t vuong ~ OIMPa mégapascal hake MPa node méganiuten trén met yuong MNim? = 106 Pa I Nnigt dot; T {D9 Celsiut ; a0 kenvin °C: K °C: K I~ The tich, met Khoi m nm > Thé tich rieng v [met kh6i tren kilogam m/kg mfg | Kb6i tugng ri¢ng ?|kilogam trén mét khéi kgim? kgim? - Ty nhiee (niet — tun wen kilogam a0 Ing. 0 Realikg.cg | kcal/kg d = 4,187 J/eg.ao dung eng) C - Nniet ong @ Jun 3 Cal Leal = 4,187 7 - Hing s6 khi R [Jun tren kilogam 49, Jeg. 6, KG.mvkg.dg | TkGikg do = 9,80665I/kg.a5 hake Jun trén kildmo1 6) Ivkmol dd | KG. m/kmat dg] 1 KG/kmoOl do = 9,80665 SHhemot 69 Cong suftN ot, kiloodt WskW | ma tye (mt) | 1 mi = 735,49 W =0,7355kW - Cong L Lan I kG.m 1 kGm = 9,80665 1 J Momen quay M — jaiutan mét Nm xGam 1kGm = 9,80665 Nim - s6-vong quay fang tren phat ve/ph veiph ]~ Sud tieu hao gam tren kilOost gids ehh wok 1 gmbh = 0,7355 gkW.h hien liga g o Chuong 1 DAI CUONG VE DONG CO DOT TRONG 1.1. BONG CO DOT TRONG LA LOAI DONG CO NHIET CO HIeU SUAT CAO NHAT Trong cdc loai dong co nhiét, nhiét lwgng do nhién lidu d6t chéy tao ra, duge chuyén thanh cong 6 ich thi dong co dét trong duge ding réng rai nhét véi sé luong lon nhét trong moi Hnh vyc ; giao thong van tdi (duéng bd, dudng sat, dudng thuy, hang khong...), néng nghigp, lam nghiép, x@y dung, cong nghiép, quéc phdng... ( Minh 111, 80 a6 ca tg0 cha dong 0d dt trong, ) Dong co dét trong pittOng ; b) Tuabin Khi ; +) Dong oo phan Ive dang nhien ligu va chat coy hida thé lang ; d) Tuabin phin lye. A= cécte Ifp irye khuju ; 2~ xilanh ; 3- np ailanh ; 4 pittong ; 5 ~ thanh truyén ; 6 - truc khuyu ; 7 = beim mhign ligu ; 8 - budng chéy ; 9 - 18 phun vao edn tuabin ; 10 - tuabin; 11 ~ may nen; 12 ~ binh cha nhien tigu ; 13 ~ binh chita chat ‘oxy ha ; 14 ~ bom ; 15 ~ migng plun phan Ive; 16 ~ vOi phun nhign Tiga. Téng cong suft do dong ca dét trong tao ra chiém khoang 90% cong suat thi¢t bi dong lve do moi nguén nang tugng tao ra (nhiel nang, thy nang, nang lugng nguyen ti, mang lugng mat trai...) Trong dong co dét trong, cdc qué trinh d6t chay nhién liu, va chuyén bign nhiét nang thank co nang duge thue hién ben trong dong co. Dong co dét trong gém cd : dong co dét trong pittong, tua bin khi va déng co phan Ive (hin 1.1), Cac chi tiét chfnh eda dong co pittong (hinh 11a) g6m : xilanh 2, nép xilanh 3, cdcte I, pitténg 4, thank truyén 5 va true khuju 6. Nhién ligu va khong khi cin cho qué trinh chay duge dua vao thé tich xilanh dng co, gidi han béi ndp xilanh, thanh xilanh va dinh pitténg. Khi thé duge tao ra sau khi chéy od nhiét d6 lan tao nén ap sudt day pittong chuyén dich trong xilanh. Chuyén dong tinh tién cia pitténg thong qua thanh truyén chuyén t6i true khuyu, l4p trong cacte, teo thanh chuyén dong quay cha true khuju. Trong tua bin Ichi (hinh 1.1b), vie dét chéy nhién ligu duge the hign trong budng chéy 8. Nhién ligu vio buéng chéy 1a nhd bom 7 va duge xé toi qua voi phun. Khong kbi can cho sy chéy, duge may nén 11 (Ip trén dau truc cia tua bin khf 10) cung cap cho buéng chay. San vat chay qua cdc 18 phun 9 di vao cae cdnh bénh cong téc cia tua bin 10 dé gian né va sinh cong. Tua bin khi, chl c¢ cdc chi tiét quay tron, nén cd thé chay & the dO cao. Ngoai ta, céc cénh cla tua bin od thé loi dung trigt dé nang lugng oiia khi ndng. Nhuge diém chink cha tua bin la higu sudt thap va céc cAnh tua bin phai hoat déng trong méi trudng nhiét dO cao (gidm nhiét 46 cha khi thé 46 tang do tin céy cia cdc cénh sé lam gidm higu sudt tua bin). Tua bin khf duge ding rong rai lam thiét bj phy cia dong co pittong va dong co phan lye. St dung céc vat ligu chiu nhigt tot s® nang cao chi tiéu kink t& ky thuat va mé rong pham vi sit dung tua bin khi. Trong dong co phan Ive ding chat oxy hea thé léng (hinh 1.1c), nhién ligu va chat oxy hda thé long ti thing chita 12 va 13 duge ede bom 14 cAp cho buéng chay 8. San vat chdy gian nd trong Ong phun 15, va phun ra moi truing voi t6c do lén. Luu dong cia dong khi ra khéi cdc Ong phun 14 nguyén mhfn sn sinh phan lye (lye kéo) cla dong co, Hinh 11d giéi thigu dong co phan luc ding chat oxy hda thé khi (khong ih), Dac diém chinh cia dong co phan lve 1A Ive kéo hdu nhu kh6ng phu thude vao t6c dO ca thiét bj phan lyc, cin céng sudt cla dong co ti le thuan véi t6c do khong Kh{ vao may tic la téc do chuyén dong cla thiét bj phan lyc. Dae diém trén duge sit dung trong dong co tua bin phan Ive cia may bay. Nhugc diém chinh ca dong co phan Ive 1a higu sudt tuong d6i thap. Dong co aot trong pittong od higu sudt cao nh&t vi nhigt do cuc dai trong qué trlnh chéy cd thé t6i 1800 + 2600K, cin nhiet do khi xa, thai ra ngoai trai chi 1a 900 + 1500K. Tuy nhigt do cao nhit vay, nhung do qué trinh hoat dong cia dong ca ed tinh chu ky va cdo chi tiét tiép xic voi kh{ néng luén duce lam mét nén khong gay anh hudng dén d6 tin Ay trong hoat dong cia dong oo. Nhugc diém chinh cha dong co pitong la 4 co edu truc khuju - thanh truyén ; co odu nay lam cho cu tao cia dong co phic tap vA cdn han ché khd nang tang t6c dQ dong co Neay nay ngudi ta sit dung rong rai dong co tang ép tua bin hi, dé Ia loai dong co lien hgp g6m dong co pittong 1, may nén khi 3 va tua bin kh{ 2 (hinh 1.2) lien ket voi nhau. Khi xd cia dong co pittdng cd nhi¢t do va dp sust cao, truyén nang hwgng cho canh tua bin khi 2 dé ddn ddng m4y nén khi 3, May nén khf hat khong 6 khi tit mOi trudng nén téi ap suft nado dé r6i nap vao mh dong cd pitténg. Viée tang lugng khi nap vao xilanh dong co bang cach tang 4p suét khéng khi trén dung nap due goi la tang 4p. Khi tang 4p, mat d6 khong hi sé tang, do dé lam tang Iugng moi chat méi nap vao xilanh dong co so v6i trudng hgp khong tang 4p. Muén dt nhién ligu phun vao xilanh d9ng co, ofn eS mOt Iugng khong khi thich hop (vi du muén d6t kigt ikg nhie¢n ligu ling vé mat ly thuyét cfin od khoang 15kg khong khi). Do dé khong kh{ nap vao xilanh cing nhiéu thi s6 nhién ligu cd thé d6t chéy cang nhiéu tric la duge cOng sudt cing lén. Dong co tang 4p tua bin khi so véi dong co khong tang 4p khong nhitng cd cong suét lén hon ma hi¢u sudt cing cao hon, vl no da sit dung thém nang Itong cua khi xa. Uu diém chinh cia déng co tang ép tua bin khi 1a khéi lugng va thé tich cia dong co quy vé 1kW nhé hon va higu sudt cao hon so véi dong co khong tang dp. 6 dong co dét trong, vite s¥ dung héa nang cia nhién lieu ngay bén trong xilanh dong co la mot trong cdc phuong phép t6t nbét, vi nd khong cfin dén moi eh&t trung gian (vi dy hoi nitée trong méy hoi va tua bin hoi) nha dé khong ed cdc thiét bj phy khée (nh néi hdi, thing ngung hai, bo qué nhi¢t...) tranh duge nhiéu tén thét nhiét, Dong co d6t trong pitténg, dic bist 1a déng co tang dp tua bin kh{ 1a loai co higu sudt cao nhét ‘ns 12. Dong es $0 jet hi tua bin trong céc dong co nbiét hign nay. 1 ca a as Nedy nay dong co dét trong pittong chiém sb 2= tmabin 5 3 - may nen. lugng lan nhét va duge ait dung rong rai nhét. Vi vay thugt ng "dong co dét trong" duge dimg véi y khi quét chung cho céc loai déng cd d6t trong, d6ng thdi cing od ¥ ding ngén gon dé chi dong co dét trong pittong. 1.2. UU, KHUYET DIEM VA LINH VC SU DUNG DONG CO DOT TRONG So v6i cée loai dong co nhigt khdc, wu diém chinh cia dong co dét trong la : 1, Higu suat 6 {ch y. cao, dong co diéden ting 4p tua bin khi dai dat téi Ne = 0.4 + 0,62 , trong khi dé higu eudt od {ch cha méy hoi nue 7_ = 0,09 + 0,14, céa tua bin hoi nude 7, = 0,22 + 0,28 va cla tua bin khi , khong qua 0,3. 2, Kich thuée nbd gon, kh6i ivgng nhe vi to’n bo chu trinh cia dong eo dét trong duce thyc hign trong mot thist bj duy nhét (nguge lai thiét bj tua bin khi hoae hoi cfin ed nhiéu trang bj phy nhi ; néi hai, budng chéy, may nén... rét nang va cOng kénb). Dong co pittong hién dai dat khéi lugng trén 1kW la : 0,25 + 28 (kg/kW) va cong sugt lft la : 1,2 + 38 (KWA) th§m chi t6i 160 (kWA). 8. Khéi dong nhanh. Bat ky dong co dét trong ndo trong moi diéu kién chi cén tii vai gidy dén vai phat 1a co thé cho may né va chuyén dén toan tai. Dong co diéden Ién nbat, tit khéi déng réi chuygn dén toan tai chi cin 30 + 40 phit. Trong khi do, trang bi dong Ivc hoi nuée (may hei va tua bin hoi) mudn khéi dong r6i chuyén dén chay toan tai phai ofn tai tir my gid dén mély ngay dem. 4, Hao it nude. Dong co d6t trong cd thé khong ding nutéc hoae tiéu hao rt ft nuée, trong khi dé trang bj dong lye hoi nude phai tiéu thy mét Ivong nude lon ké cA tru’ng hop thu h6i hoi nuée ngung tu. Uu diém nay ciia dong co dét trong cd gid tri d&c bigt trong mot 36 trutng hyp (vf dy : trong ving sa mec) 6. Bao dung don gidn va thuan tién hon han so véi trang bi dong Ive hoi mide. Dong cd d6t trong chi céin 1 ngu’i cham ade, bao duong. Nhuge diém cia déng co dét trong la : 1, Trong xilanh khong thé dét nhién ligu thé r4n, va nhién liéu kém phém chat. Dong ed dot trong chi ySu ding nbién ligu lang hoac khi agch khong chda céc thanh phéin an mon kim loai cong nhy tap chat co hoe. 2. Cong sudt thiét bi bi giéi han. V6 mat nay trang bj tua bin hol nttéc od nhigu wu vigt hon so véi dong co d6t trong. Dong co didden khong thé vugt cong sudt 37.000W ; v6i cOng suai 20.000KW, cfu tao cin dong co trd nén rat phite tap hoat dong thiéu linh hoat, trong khi dé trang bj tua bin hoi nude cé thé dat cong sudt trén 200.000kW. 3. ‘Tren thist bj van tai dudng bo, khong thé noi tryc tiép truc dong co voi truc cha méy cong téc do han ché vé dac tinh cia dong cd dét trong. Do dd, tren hé thing truyén dong phai cé bo li hop va hop s6 dé thay déi momen cia truc thy dong trong mot pham vi rong. 4, Dong eo hoat dong khé én, nhat 1a dong co cao t6c, Ngudi ta phai dung céc bQ tidu Am trén dung thai va dung nap dé han ché bét nhuge diém nay. Nhung binh tigu am sé gay anh huéng xéu toi wu diém cha dong co nhv higu sudt va khdi Ivgng dong co quy vé 1kW.... Do nhitng tu diém ké trén, nén ddng co d6t trong da phat trién rong khdp trén céc linh vue cOng nghiép, néng lam ngu nghiép, giao théng van tai. Trong Hnh vyc cOng nghi¢p, phét dign, van tai bién, dong co d6t trong duge st dung song hanh véi dong eo nhigt khéc. Mot s6 Hnh vyc, cho ti nay chua st dung duge cdc loai dong co khdc, vi dy trén 6 tO, méy kéo, hang khong, tdu ngdm, cfc tram phat dien di dong, dong co d6t trong van 1a dong luc duy nhat duge si dung trong cée inh vite nay. Ngoai ra todn bo tdu song, téu ven bién, tdu bién duéi 10.000 tan, cée may xAy dung, edc trang bj ky thugt quan sy déu sit dung dong lve chinh la dong co d6t trong. Chink vi vay nganh cong nghi¢p ché tao dong co dét trong duge coi 1A bd phan tt yéu cha nganh co khi vA nén kinh té quéc dan cila héu hét céc nude. Dong co d6t trong la mot thiét bi co khi phic tap. Bén trong dong eo the hién cde qué trink khdéc nhau : bién déi hda hoc, nhist dong hoc, ede qué trinh co khi va dign khi, cdc og cfu dam bao thuc bien céc qué trink trén d6u phite tap. Khi ché tao eting vay, vi hinh dang cla céc chi tiét rat phite tap, kich thude lén, ddi héi nhiédu Jogi nguyén vat li¢u khéc nhau, nhiéu loai may cOng cu dae ching phic tap dé det 0 chinh xc cao... Sau cing, viée bdo dudng, sita chia dong co d6t trong cing doi hdi cd hiéu bist v6 nhiéu loi kién thitc phong phd. 8 Vi vay té&t cA cfc nuéc déu réit coi trong dao tao ddi ngi chuyén gia vé dong co d6t trong od s6 lugng va chat Ivgng nhat djnh dé4p ving yéu cu vé thiét ké, ch€ tao, sit dung bao dudng, sta chita ofc loai dong co d6t trong ding trong nude minh. 1.3. PHAN LOAI DONG CO DOT TRONG Dong cd dét trong duge phan logi theo nhiing dic trung sau day : 1, Theo phuong phap thye hign chu trinh cng tic cd + - Dong co bén ky - chu trinh cOng tae duge thyc hien trong b6n hanh trinh pittong ho&e hai vong quay truc khuju. - Dong ea hai kj ~ chu trinh céng tac duge thye hign trong hai hanh trinb pittong hoae mot vong quay tryc khuyu. 2. Theo loai nhién ligu dimg cho dong ca od : - Dong co ding nhién ligu Idng, nhe (xang, benzen, du héa, c6n...). ~ Dong co ding nhién li¢u long, nang (nhién lieu diéden, ddu mazit, gazdin...). - Dong co ding nhign ligu khi (khi 1d ga, khf thién nbién, kbf héa long, nbien ligu kh nén). = Dong co ding nbién ligu khi cOng véi nhion lieu’ léng (phan chinh 1a nbién Hew kh{, phdn méi la nhién ligu léng). - Dong co da nhién liou (dig céc nhién ligu long tir nhe dén nang). 3. Theo phudng phdép nap cia chu trinh cong téc cd : - Dong co khéng tang 4p. Qué trinh hit khong kh{ hod hda khf vao xilanh 1a do pittOng hut trye tiép ti khi trdi (dong co bén kj) ho&e do khong khf quét duge nén t6i fp sudt di dé thyc hién vigc thay d6i mi ch&t vA nap déy xi lanh (dong ca hai kj). - Dong co tang ap, khong khi hoge hda khi vao xi lanh dong co cd’ Gp sudt lon hon 4p sudt khi trdi, nho thitt bj tang 4p (dong co b6n kj) hose vige quét xilanh vA nap khéng khi hoac hda khi duge thye hi¢n ahd khong khi cd 4p sudt cao, dim bao chang nhttng thay d6i m6i chat ma con lam tang lugng khi nap vao xilanh, Thuat ngit "tang 4p" cd nghla la lam tang khéi long moi ch&t méi nhd nang cao dp suit trén dubng nap qua dé tang mat do kh{ nap. 4, Theo phuang phép hinh thanh hda khi (hén hgp gitta khong hi va nhién liu) 6 : - Dong co hinh thanh hda khi bén ngoai - Trong dé hda kh{ (cdn goi 1a h6n hop kh{ chéy) gém hoi nhién ligu long nhe va khOng kh{ hose gém nhién ligu thé khi va khéng khi dugc hda tron truéc bén ngoai xilanh dong co (bao gém toan bé dong co ding bo ché hda khi va déng co ding nhién liéu thé kh) va duge dét chay bang tia hia di¢n, ~ Dong cs hinh thanh hoa khi bén trong ~ trong dé hoa khi duge hinh thanh bén trong xilanh la nh bom cao 4p c&p nhién ligu cao Ap dé phun toi vao khéi khong khi néng trong xilanh dong co (dong co diéden) hodc nhd phun nhién ligu nhe tryc tiép vao xilanh dong co (dong co phun xing tric tiép vao xilanh). Qua trinh hinh thanh hda khi trong ddng co diéden chi yu phy thuge vao logi_ buéng chy, vi vay dong co diéden duge chia thanh ba loai sau : + Dong co diéden ding budng chy théng nhét, trong dé thé tich budng chdy 14 mot khéi théng nh&t c4c qué trinh hinh thanh hda kb{ va qué trinh chdy thie hi¢n & day. 9 + Dong co diéden ding budng chéy du bi, trong dé thé tich buéng chéy duge ngan lam hai phan : buéng chay chinh va bung chéy dy bi, nhién ligu duge phun vao budng chaéy dy bj. Truée tién viée hinh thanh hda khi va béc chay cua nhién liéu dude thie hign trong buéng chdy dy bi, qua dé tgo ra chénh 4p giita hai buéng ch4y. Nhd chénh 4p dé sin vat chéy, nbién ligu va khong khi chva chay duge phun ra bu6ng chéy chinh 48 tiép tue hinh thanh haa khi va két théc qué trinh chéy trong bu6ng chéy chink. + Dong co diéden ding buéng chéy xody Ie, trong dé thé tich bu6ng chéy cing dugc chia lam hai phén : buéng chéy chinh va buéng chéy xody l6c. Gitta hai buéng chay nay co duéng néi théng nim trén dudng tiép tuyén voi buéng ch4y xody dc, nhd dé tao ra dong xody 6c cia mdi chat 6 day vao cudi qué trinh nén. Truée tién vide hinh thanh hda khi 1A nhd nhién liu dude phun toi vao ding xody léc nay, tiép dé nhién ligu béc chay tao ra chénh 4p giita hai bu6ng chéy. Nhd chénh 4p, san vat chay, nhién ligu va khong khf chua chéy duge phun ra buéng chéy chinh dé tiép tuc hinh thanh hda khi va két thuc qu4 trinh chay trong buéng chay chinh. 5. Theo phuong phdép dét ch4y hda khi co : - Dong cs ohien ligu ty chy (dong co dieden), trong dé nhién ligu Iéng duge phon toi vao budng chéy va ty béc chdy nhd nhiét do cao cia méi chat cuéi qué trinh nén. - Dong co d6t chay cudng bic, trong dé hda khi duge d6t chay cudng bic nhi nguén nhiét bén ngoai (tia lta dign). Loai nay g6m todn bé déng co ding ché hoa khi va méy ga. - Dong co dot ch4y h6n hop, trong dé hda khi duoc dét chay nha hai nguén nhist : mot nguén do nhiét d6 méi chat cuéi qué trinh nén (khong di ty chéy) va ngu6n khac do tae dung cia thanh ndng trong buéng chay hode do méi lita (cfu nhiét). Loai nay gém toan bd dng co cd edu mhiét. - Dong co d6t chéy té hep (dong ca ga-diéden), trong dé hda khi céa nhién lieu thé khi hose nhién Héu léng dugc dét ch4y cudng bic, nh’ ngon Ita do ty chéy cia nhién ligu méi cdn nhién ligu diéden méi due phun vao xilanh cu6i qué trinh nén ty b6c chéy nh’ nhiét 46 cao cla moi chft nén. 6. Theo loai chu trinh cong tic od : ~ Déng co efp nhiét ding tich (V = const) gém tat cA dong co cd tl sé nén thadp ( = 5 + 11) vA dét nhién ligu cudng bite (yng co ding ché hoa khi va méy ga). — Dong co cp nhiét dang 4p (p ~ const) gdm céc dong co co ti sd nén cao (€ = 12 + 14), phun toi nhién ligu nh IkhOng khi nén va nhidn ligu ty b6c chdy (hi¢n nay khong sn xuét logi nay), ngoai ra cdn dng co d6t trong tang ap cao. - Dong co cfip nhiét hn hgp, trong dé mot ph&n nhiét c&p trong diéu kién dang tich (V = const) phén cdn Iai c4p trong diéu kign ding 4p (p = const) - bao gém tat cA cée dong ed diéden hign dai voi tl s6 nén cao (€ = 12 + 16), phun nhién ligu tryc tiép va nhién ligu ty béc chy. Phdn lon dong co diéden hoat dong theo chu trinh nay. 7. Theo dac diém cfu tao dong ca : Theo dee didm ca cdu truc khuju thank truytn co : = Dong co cd dang hdm - trong dé lye ngang bén sutin m4y ma du nhé thanh truyén tgo ra 1a do ban than pittong tiép nhan (hinh 1.1 a). = Dong co ed guée trugt, trong dé Ie ngang bén sutn méy ma ddu nbd thank truyén tao ra duge guéc trugt tiép nhan (hinh 1.3 a, f). Theo 86 xilanh cé : - Dong co mot xilanh = Dong co nhiéu xilanh (hinh 1.3 e, h). 10 a 2 a) ‘\ J A 4 La ie foml a a eo ‘ Sy i Lag 4) 4) 4”) ae oN (44) 4) Hink 1.3, Che 80 dé vé dic diém cfu 190 ong cd 8) Dong co od gudc trugt thdng ditng (1 — cn pittOng ; 2 - gudée trugty ; b) Dong co chit V (1 - true khuyu ; 2~ thank teuyén chinh ; 3 ~ thanh truyén phu) ; ¢) Dong eo hinh sao ; die) Dong ed pitiong d6i dinh ; £) Dong eo 18e dung kép xilanh nim ngang; 2) Dong eo nhiéy xilanh dt thank apt hang tng ; h) Dong eo chit V nhiéu hing, il Theo cach dat xilanh 6 : ~ Dong co dat dng - xilanh dat dung (hinh 1.8 a, g). - Dong eg nfm ngang - xilanh nm ngang (hinh 1.3 9. ~ Dong co mot hang - xilanh dat thanh mot hang, dudng tam xilanh song song v6i nhau va cing nim trén mOt mat phang (hinh 1.3 g). ~ Dong co hai hang song song hose hai hang chit V (hinh 1.3 b, h). ~ Dong eg nhiéu hang theo dang chit X, dang chit H, dang chit W va cdc losi dong co nhe cao t6e khéc, ~ Dong co hinh sao, mot hang céc dudng tam xilanh dat theo huéng kinh va nim trén cimg mOt mat phdng - dong co ditden cao t6e (hinh 1.3 ¢, e). ~ Bong co hinh sao, nhiéu hang song song - dong oo dieden cao t6c, true khuju - dat tren mat phang ngang hoge dat thing dung, ~ Dong co pittong ddi dinh, cé mot, hai hoge nhiéu true khuju, lién két voi nhau nha hé bénh rang (hinh 1.3 d, e). 8. Theo khA nang thay déi chiéu quay oda truc khuju cd : ~ Dong co chi quay phai - trac khuju dong co quay theo chiéu kim déng hé néu nhin tir banh da tof mai tdu (dong co tau thuyén) hose nhin tt ddu ty do (ede dong co khéc). ~ Dong co chi quay tréi - true khuju dong oo quay nguge véi chiéu ké trén. ~ Dong co quay duge hai chigu ~ chiéu quay eda truc khuju dong cg es thé thay déi nhd co cu dao chiéu (chi ding cho dong co chink t4u thay). 9. Theo chiéu luc khi thé tae dung trén pittong o6 : = Dong co tac dung don — trong dé ch! od 1 phia cia pittong ob chu trinh cong tae (hinh 1.3 b, ¢, 4, e, g, h) ~ Dong ca tac dung kép - trong dé ca hai phia pittong (phfa trén va phia dudi) déu cé chu trinh cong téc (hinh 1.3 a, 10. ‘Theo te do trung binh ofa pittong (Cy, = 8.2 ; mis) o6 : ~ Dong co t6c dO thap (C,, < 8,5 m/s). ~ Dong eo cao tée (Cy > 6,5 mis) ; trong 46 : S - hanh trinh pittong (m) ; n - s6 vong quay true khuju (vg/ph). IL. Theo cong dung cia dong es cs ~ Dong ca tinh tai - hoat dong 6 dinh 4 mét dja diém (tram bom, tram phat dién..). ~ Dong eo tdu thiy - gém méy chinh dang dé quay chan vit hod may phat dien 48 truyén dong dign téi chan vit tdu thiy va may phu ding cho ede nhu eu khac tren téu (cum phét dign diéden, cum diéden may nén... ding cho c4c nhu edu tren tfu). - Dong co dau xe lita. — Dong co 6 t6 may kéo. - Dong ed may bay. ~ Dong co ding trong méy nOng nghiép, mAy xAy dung, méy lam dudng, cic may méc cia trang thiét bi quan sy. Ngoai vhing dac trung ké trém, cing cd thé dya vao nhitng dac trung phy khéc 46 phan loai dong co nhu : theo hé th6ng lam mét, theo co clu diéu chink... Vé mat nguyén ly lam vigc céc loni dong co d6t trong déu phai thye hi¢n céc qué trinh think 1.4) ; ~ Thay déi mi cht (moi chat 1A ch&t mdi giéi duge sit dung trong dong co nhiét, dé thue hién viée chuyén déi nang Itong nbigt thanh cOng co boc, moi chit trong dong co dét trong gém khong khi, hoi nhién ligu va san vat chay...) Cuéi mdi chu trink, phai xa hét khi thai (ein vat chéy) va nap ddy mi chét méi (kh6ng khi hoac hda khi) vao xilanh dé thyc hign chu trinh méi, thay déi moi chat gém hai qué trink : thai vA nap. Khong khi Nhién ligu Khong khi Hinh thanh hoa khf Hut (nap) [7] Hut (nap) Nhién ligu | Nén nh thank boa khi Dét chay | Te chay Chay Chay Gian né- Gian né Thai Thai a) b) Hink 14, Trinh (4 cac qua trinh cia dong oo d6t trong, ‘a) Déng eo hinh thinh hoa khi bén goa; ) Dong co hinh thanh hda khi ben trong 13 - Hinh thanh hoa kbf (hda tron nhién lieu voi khong kh{ tao thanh hda khi, lam thuan Igi cho qué trinh chy). ~ Nén (him lam tang 4p sudt va nhigt dQ moi ch&t tao didu kign tét dé thye hién qué trinh chéy déng thdi gidp qué trinh gian nd sinh cong duge triet dé). ~ DOt hda khi (hda khf ty chay nh’ nhiet do cao cha moi chat hoe duge dot chay cung bic nhe tia lia dien). ~ Chay va gidn né (nhién ligu b6c ch4y nh’ ngon lita duge hinh thanh sau khi dé6t hoa khi hodc sau khi tu chay, tigp theo mOi chat gian né sinh cong). Bang 1-1 gidi thigu tém tt phan loai dong co dét trong dang sit dung hién nay theo dae trung cla nguyén ly lam viée, Céc loai dong co ghi trén bang 1-1 déu co thé thuc bign cdc phugng én sau : a) B6n ky hoae hai ky b) Tang 4p hoa khong tang 4p Vige hinh thanh hda khi cd thé duge thie hién bén trong hoe bén ngoAi xilanh, Trudng hop hda khi bén ngoai thi nhién lieu va khéng khi dugc hoa tron truée ben ngoai xilanh, trén dung nap réi méi nep vao xilanh dong co. Con trutmg hgp hoa khi bén trong thi nhién ligu duge phun toi vao xilanh, cuéi qué trinh nap, trong qué trinh nén (dong co xang) hoac cudi qué trinh nén (diéden), nhd nang lugng cba nhién lieu cao fp di qua 15 phun nhé (nang Iwgong cg khi) hofe nbé dong nang cia dong khi trong buéng chéy (nang lugng khi déng). Vé phuong phép diéu chink trong dong co, nhdm thay d6i cong sudt od thé ding diéu chin chat tue 1a diéu chinh s6 lugng nhién ligu cung cp cho méi chu trinh hoac diéu chinh lugng, tic la thay déi iugng hoa khi dua vao xilank trong méi chu trinh. Bang 1-1 PHAN LOAI DONG CO DOT TRONG THEO DAC TRUNG CUA NGUYEN LY LAM VIEC Phuong phap | Phung pap hink Logi | Phucng php Losi dong co d6t hoa khi thanh hda khi nbién tity | didy chin « * hone Ben trong, ec khi 13419] 13 +18 Buény chy Long, Digden| ~ Bung cl Didu dy bi Ty chy ning i 13+ 1,8) 13 + 20 Ben trong, ki d om ~ Buéng chy ‘rons kn dng ona ody Ie . Kiéu én hop | ni va . . Dong cd ga ~ tigen (arong va ngoat) | Tong nang aisi6 | 12+ 15 Ben trong, co khi | Léng, | Digu chin . <1 Phun nhién ligu nhe Dét chay hoc ben ngoai he tung [ORFF ET) SH Ding bo ché haa khi bling tia Méy ga tila dien, - Digo chink . Ben ngoai Khi H6n hop 0,95 + 5,5 + 10 14, 14. DAI CUONG VE NGUYEN LY LAM VIEC CUA DONG CO DOT TRON 1.4.1. THUAT NGU VA DINH NGHIA CO BAN Diém chét ~ Vi ti cla co cdu khuju ~ truc thanh truy€n khin duéng tam thanh truyén nam trong mat phing cia khuju truc (p = 0 va p = 180°) (hinh 1.6 a) duce goi 1A vi tri diém chét, vi khi nim 6 vj tri dy thi Ive bat ky tac dung lén pittong theo huéng doc cia dutng tam xilanh sé khong thé tao ra chuyén dng quay céa truc khuju (vi tri, Khoa chét cba cg cfu). Hinh 1.6 a chi ro, cae diém chét tuong ung véi cdc vi tri gigi han ngoai (pittong nim xa tim quay nh4t) va vj tri gidi han trong (pittoéng nim gain tam quay nhdt) eda pittong. Theo thoi quen vj tri gidi han ngoai cia pittong (p = 0) (duge goi 1a diém chét trén (D.C.7), vi trf gidi han trong cha pitténg (vy = 180° duge goi la diém chét duéi (DCD). Khoang cach khi pittong chay t& vj tri giéi han nay sang vi tri gidi han kia dude goi 1A h&nh trinh pittong S :S = 2R (R - ban kinh quay cha trac khuyu). Qua trink hoat dong trong thai gian mot hanh trinh pittong duge goi 1A ky (mot phiin cua chu trinh hoat dong). Khi pittong chuyén djch sé lam thay déi thé tich xilanh. Cén dae biet luu ¥ dén nhing thé tich sau : V, — thé tich budng chéy IA thé t(ch xilanh khi pittong nim DOT. V, ~ thé tch toan phén Ia thé tich xilanh khi pittong nim & DCD. Va ~ thé tich cong téc 1a thé tieh duge tao ra hoge chen mat cla xilanh khi pittong chuy&n dich mot hanh trinh : xD vy, = 8 a-1) trong dé: D - dung kinh xilanh ; S - hanh trinh pitt6ng, Thé tich cong tac V, thutng duge do bang Kit (l) Thé tich toan phén V, sé la : Va = V+ Vy, (L-2) Ti s6 nén € - 1a ti 96 gitta thé tich toan phan V, va thé tich budng chéy Ve: Vv; Vv, + V, v, west ei+?g a-8) c Ve ~ Ve f= Ti s6 nén & chi 6 ; thé tfch xilanh phia tren pittong bj gidm bao nhiéu léin, tée la bj ép nhé bao nhieu lén khi pittong di tt DCD lén DCT, ‘ Trong qué trinh dong co hoat dong, tl sd nén ¢ gay anh hudng lén tdi cée thong s6 ctia chu trinh, dac biét la téi ch&t lugng qué trinh chay gian né va higu sudt cha dong co, vi vay né ed vi tr{ quan trong trong nguyén ly lam viée cia dong co, Khi nghién edu qué trinh lam vite cia dong co d6t trong ngudi ta thudng ding cée d6 thi cong duge vé trén toa do p-V hose p-p, trong dé : p - IA Ap sudt tuyét d6i cia mOi chat trong xilanh dong co ; V - thé tich xilanh ; p — géc quay true khuju. 15 Cac d6 thi trén sé di duge goi 1a dé thi cong vi dya vao né ngudi ta tinh duge lugng cOng do moi chét tao ra trong méi chu trinh. D6 thi cOng duge thiét bi vé dé thi cong vé ra, Thiét bi trén gém co hai co céu : mot co cdu tip nhan va ghi 4p sudt Pp trong xilanh con co cfu kia, cing lic dé ghi vi tri cla pittong hoac vi tri quay cla khuyu truc. Trén cdc dé thi cong, gid tri cha 4p su&t p dat 4 tung dd, thé tich xilanh V. ho&e géc quay khuju true g dat trén hoanh do, céc dudng gi6i han vudng gée voi hoanh do thé hien vi trf gigi han cla pitténg (DCT hose DCD). Khi hoat dong, céc xilanh dong co déu phai lap di lap lai thyc hign cae qué trinh : hit (nap), nén, chy gian nd va x4. Do dé tap hop cdc qué trinh trén tao nén chu trinh lam viée (chu trinh cOng téc) cla dong co d6t trong. Chu trinh iam vigc cia dong co cd thé duge thyc hién nhd hai vong quay true khuyu, te la bén hanh trinh pittong (d6ng co bn ky) hodc mét vong quay true khuyu, tde 1a hai hanh trinh pittong (dong co hai kj). 14.2. NGUYEN LY LAM VIiC CUA DONG CO BON KY Xilanh cia dong co b6n ky duge np xilanh bit kin, trén nAp xilanh cd céc xupép dé hit méi chat mdi va xA khi thai. Xupép 6 trang thai bjt kin xilanh la nbd luc 10 xo 2 vA Ive do 4p sudt mdi chét trong xilanh tao ra trong cdc qué trinh nén, chay va gidn nd. Vigc mé théng dudng qua xupép tai thoi diém thich hop la nh’ cd cfu phan phéi khi (hinh 11a). Co cau phan ph6i kh{ (H 1.5) g6m od : cfin by 3, dda. day 4, con doi 5 duge v&u cam 6 cia tryc cam f digu khién, Tryc cam duge din dong ti truc khuju. S6 I vong quay ella trye cam bang 5 86 vong quay truc khuju va cac xupép s6 md 1 ln khi true cam quay 1 ving (lic dy truc khuju quay hai vong). Dong co dét trong bén ky cée loai (hda khi hinh thanh bén ngodi cing nhu bén trong xilanh dong co), chu trinh lam viée déu g6m c4c qué trinh : hut (nap), nén, chéy gidn né va thai, trong dé céng cd ich chi do qué trinh chay gidn né thyc hién. Chu trinh lam viée cia dong co b6n kj duge thyc hién nhu sau (hinh 1.6) : - Ky mot - hut : diu ky m6t, pittong con nim 6 DCT. Lic ay trong thé tich V_ cba budmg chéy, chon grup 1.5. cy cy phan pti wos day hf sot (sin vat chéy) do chu trinh trude dé lai, ap ding mpap sudt khi sét hoi cao hon dp sudt khi trdi. Trén dé thi 1- true cam; 2~ 16 xo mpsp; cong, vi tri bat déu kj mOt tuong tng voi diém r (hinh —3~ cfm by: 4 ~ dia iy; 16 a), Khi truc khuju quay (theo chiéu mii tén), thanh > ~ ©27 #01; 6 ~ vtia cam, truyén lam cho pittong chuyén dich tit DCT xu6ng DCD, eg cu phan ph6i khi mé thong dudng qua xupap nap, n6i khong gian bén trén pittong voi dutng Sng nap. Cang véi mie tang ie dQ cia pittong, 4p sudt moi ch&t trong xilanh cing tré nén nhé dén so voi dp sudt mdi chdt trén dudng nap p, (chénh léch 4p suat gitta dung nap va xilanh vao khoang 0,01 - 0,03MPa). Chénh léch dp sudt ké trén tao nén qua trinh hat (nap), moi chat méi (khéng khi déi vdi diéden va hoa khi d6i v6i dong co xang) ti’ dudng Ong nap vao xilanh. 16 Hink 1.6. $0 d6 ec qué irinh Yam vigc va d6 thi cong p-V cla dong oo dieden b6n ky a) Ky L~ ht ; b) Kj 2 — nn ; ©) Ry 3 - chéy va gian nd ; d) Ky 4 — thal Tren d6 thi cong (hinh 1.68), ky nap duge thé hién qua dudng ra. Ap sudt moi chat tren duéng nap cd thé bing 4p sudt khi trdi p, ~ 0,1MPa (dong co khong tang 4p) hotic lon hon 4p sudt khi troi tay thudc & mutc dO tang dp (p, = 0,18 + 0,35 MPa trong dong co tang 4p). Si dyng tang 4p sé lam tang mat dO moi chat trén duong nap va nh’ dé lam tang long méi chét méi nap vac déng co trong qua trinh hit so véi dong co khong ting 4p. Viée tang Itong méi ch4t mdi nap vao xilanh d6ng co trong qué trinh hit sé jam tang céng ctia chu trinh vA céng sudt dong co, nhtng sé jam tang ap su&t va nhigt do méi chat trong chu trinh. Ky hai - nén : pittong chuyén dich tk DCD lén DCT, méi chat ben trong xilanh bi nén. Cu6i ky mot pitténg 3 vi tri DCD 4p sudt mi chat trong xilanh p, con nhé hon py. Ddu ky hai, pittong ti DCD di lén mot doan (t6i diém m) dp sudt moi chat trong xilanh méi dat t6i gid tri p,. Do dé dé hoan thién qué trink nap ngudi ta vén dé xupip nap tiép tuc mé (md mot thdi gian 4 déu ky hai phia truéc diém m). Vige déng mudn xupép nap nhu trén dé nap thém mdi ch&t mdi vao xilanh 1a nhi tac dung cia chénh dp giita xilanh va dudng nap cing dong nang cia dong kh dang van dong trén dudng nap. Sau khi déng xupdp nap, chuyén dong di lén cia pittong sé lam cho 4p sudt va nhiét dQ mdi chit trong xilanh tigp tuc tang lén, Gié tri cla 4p sudt cudi ky nén (4p sudt p, tai diém c) phu thudc vao ti s6 nén ¢, dO kin khit cia khong gian chia mdi chit, mic dO tan nhi@t cha thanh xilanh va 4p sudt méi chét déu ky nén p,. Vite dét chay va béc chay cia hda khi trong déng co hink thanh hda khi ben ngoai, cing nhw loai hinh thank hda kh{ bén trong xilanh déu cén mOt thai gian nhgt dinh, mac dis rét {t. Muén tan dung tét nhiet ligng do nhién ligu dude dét chéy tao ra, thi diém bat déu va diém két thic qué triah chy cn nim 4 khu vue sAt DCT Do dé viéc dét chéy hda kh{ trong dOng cd hink thanh hda khi bén ngoai, nbd tia Wa dian, cing nhut viée phun nhién liéu vao xilanh trong déng co hinh thanh hda khi bén trong déu duge thyc hién truée khi pittong toi DCT. 2-NLBC 17 Nhu vay trong ky hai, bén trong xilanh, chi yéu thyc hign qua trink nén mdi chat. Ngoai ra 6 ddu ky nén con thyte hién viée nap thém va eudi ky thi bat déu d6t chay héa khi hoge phun nhién ligu, Trén dé thi cong (hlnh 1.6 b) ky hai duge thé hign qua duing ac. ~ Ky ba - chéy va gitn nd, duge thye hien khi pittong di tii DCT xuéng DCD (hinh 1.6 co) Dau kp ba s6 hda khi nap vao xflanh hode dude chudn bi 6 cudi ky ba duge béc chay nhanh. Do cé mot nhigt lugng lén duge nha ra, khién dp sudt va nhiét do m6i chat tang manh, mac di thé t{ch xilanh da tang lén chat ft (duang cz trén d6 thi cong). Dui tac dung ddy cia lyc do ap sudt moi chdt tao ra, pittOng tiép tuc duge day xudng thye hién qué trlnh gién nd cia méi chat trong xilanh. Trong qué trinh gian né méi chat dy pittong sinh cong, do dé ky ba cdn duge goi 1a hanh trinh céng tae (sinh cong). Trén dé thi cong ky ba duge thé hién qua dudng czb (hinh 1.6c). ~ Ky b6n - xA : trong ky bon thuc hign qué trinh xA sach khf thai ra khéi xilanh {hink 1.6 d). Pittong chuyén dich ti DCD len DCT day khf thai tt xilanh qua xupap xa dang mé vio éng thai. Do 4p sudt mi chat trong xilanh cuéi ky chdy gian nd con kha cao nén xupép x4 phai bat déu mé 4 cudi ky gidn nd khi pittong cdn cach DCD khoang 40 + 60° géc quay tryc khuju. Nhd dé gidm duge [yc can d6i voi chuyén dong cha pittong trong ky xa va cAi thién viée quét sach khi thai ra khdi xilanh dng co. Trén dé thj cong, ky b6n duge thé hién qua duéng br (hinh 1.6 a). Ky bon két thie chu trinh cOng téc, tiép theo chuyén dong céa pittong sé lap lai theo trinh ty cia chu trinh céng téc giéi thieu 4 trén. Cae loai dong co , ma chu trinh cong tée duge thyc hién trong bén hanh trinh pittong hoge hai vong quay irue khuyu duge goi 1a dong co bén ky. Trong bin kj y chi cd ky chéy va gian nd Ia ky cong tac (sinh cOng), cd lai ba ky khée eda xilanh, JA cée ky can duge thuc hign nha dong nang cla banh dA vA cia cdc chi tiét quay ho&ic nhd cOng cla cde xilanh khéo (déng co nhi¢u xilanh). Cang thai sach san vat chéy ra khdi xilanh thi cang nap nhiéu mOi ch&t méi va nhd dé cang thu duge nhiéu cOng trong méi chu trinh. Dé thai sgch sAn vat chay ra khdi xilanh, xupép x4 khong déng tai vi trl DCT ma cham hon m$t chit (khi khuju true da quay qui DCT vao khoang 6 - 30° géc quay true khuyu, nghla 1A khi di bat du ky mot). Dé gidm can cho qué trinh nap, cé nghia la dim bio cho dudng thong qua xupép nap da duge mé rong déin trong khi pittOng di xuéng trong ky m6t, xupép nap cing duge mé sém mot chit (trude khi pittong dén DCT khodng 10 - 40° géc quay truc Khuju). Nhu vay vao cu6i ky b6n va ddu ky m6t cA xupap nap va xA déu md. Giai dogn cing mé cla céc xupép nap va xa duge goi 1A thai ky cing md (tring diép) cia cdc xupép. Thai ky may ed tée dung tot téi sy thai sach khi x4 va nap ddy méi chdt méi vao xilanh nba téc dung hit cia dong khi xa trén dudng Ong thai. Giai doan tinh tit lic mé dén lic déng céc xupép (tinh bang-géc quay truc khuyu) duge goi la pha phan phi khi. Hinh 1.7 gi6i thigu so d6 pha phan phdi khi cla dong ca 4 ky, trong dé : O - Ia tam quay cla true khuyu. Céc tia xudt phat ti tam quay, danh dau vj tri cia khuju truc, vi dy : O1 — vi tri mé xupép nap ; 02 ~ vj tri déng xup4p nap ; 18 {tri bat tia Ida dign hoge phun nhién liu ; 03" ~ vj tri DCT ; 05 ~ vi trl mé xupap x4 ; 06 ~ vj trl déng xupép xa. Ce BSc YP: Pr, Ps Pas thé hign ede gid tri: ¥1 — géc mé s6m xupép nap ; %2 - g6e déng muén xupép nap ; Y\-2 - thoi gian mé xupép nap ; 3 ~ géc dénh lita s6m hode phun s6m nhién lieu ; 2-3 ~ thdi gian qué trinh nén ; 4 — vi tef cudi qua trinh chay ; #5 ~ gc mé sém xup4p xA ; 3-4-5 ~ thdi gian qué trinh chéy, gian né ; alo és é Minh 1.7. i 6 ~ g6e ding muén xupap xA ; sean Pra enan pee khi eda 5-6 ~ thoi gian qué trinh thai ; 1 + Pe ~ thdi ky trang di¢p cla cde xupép nap vA xd Trén hinh 1.82 gidi thigu dé thi cong khai trién p-p cla dong co b6n ky. Hink 1.8b gidi thigu d6 thi khai trién eka pha phan phéi khi dong oo bin ky. aye : i oat Mle as 89° s60° 545° oy wer wo aT BLD Ber AS Ss mS Sy ién py (a) va G6 th} phan phot khi Khai tridn (1b) vi tri DCT ; 2, 5’ - vi tri DCD. Hinh 18. D6 thi cbng kh: re, 19 1.4.3. NGUYEN LY LAM VISC CUA DONG CO HAI KY Qua khéo sét host dong cla chu trinh dong co b6n ky thay ring : dong co bon ‘ky chi-si dung m$t nia thdi gian cia chu trinh lam chic nang chu trinh cia dong co nhiét (ky nén va ky gién nd). Thdi gian cdn lai (ky hit va kp xa), dong co lam vige nhy mot bom khi. Thoi gian cho chu trinh cOng tée duge sit dung triét dé hon trong d6ng co hai ky, te déng co ma chu trinh cOng tée duge thye hién trong mot vdng quay true khuya (hoge hai hinh trinh pittong). Khée v6i dong.co bn ky, trong dong cd hai ki viée thai sach s4n vat chaéy khdi xilanh vA nap ddy mi chat méi vio xilanh (ndi khac di 14 qué trinh thay ddi moi ch4t) duge thuc hién trong khu vye chuyén dong cia pittong 4 gfin DCD. Lic dy viée x& sach khi thai ra khdi xilanh duge thyc hién khong phai nh’ pittong day khi thai ra ngoai ma la nhd khong kh{ hode hda khi duge nén truée t@i mOt 4p sudt nh&t dinh. Viée nén truée khéng khi ho&c hda khi duge thyc hin trong mot bom khi quét riéng. Trong dong co hai ky ct nhé ngudi ta ding khong gian cActe cia co cfu truc khuyu thanh truyén va pitténg dong co lam bom khi quét. Trong qué trinh thay d6i mei chét trong dong co hai kj, mOt phén moi chat méi (khong khi hoge hoa khf) chua tham gia chay da cing khi xA rdi khéi xilanh qua duéng thal gay nén tén that moi ch&t mdi. Hith 1.9. So 46 host dong cua dong co hai ky quét thang qua mpap x4, 9) KY mat: hy — gan nd xh ue; D) KY ha nh uel én phn ni = Gog hit : 2 bom khi quét ; 3 - pittong ; 4 - supap x; 5 voi pune on Sag tah Khong giant chia khi quét ; 8 ~ ola quét. Higa 5 Hinh 1.9 gidi thigu a0 46 hoat dong cia dong co didden hai ky quét thang qua xupép xa. Phén cfu tao dae bi¢t cla dong co cd: , 1. Cita quét 8, dat & phén duéi céa xilanh, chiéu cao cita quét chiém 10 - 15% hanh trinh pittong. Vic md hode déng céc cite quét dude thuc hién nbd pittong khi chuyén dich trong xilanh. 2. Xupdp xd 4, dat trén nfp xilanh, do truc cam cha cd cfu phn phéi khi din dong, 86 vong quay cia truc cam dim bio cho xupdp x4 duge ma mot Ian trong méi vong quay truc khuyu. 3. Bom kh{ quét 2, nén khong kh{ ed dp sudt vao khong gian 7, sau dé vao xilanh quét sach khi x& ra Ong thai vA nap dy moi chat méi vao xilanh. Chu trinh lam viée cia dong co hai kj duge thye hién nhu sau : - Ky mot : Gian né twong ing véi hanh trinh pittong th DCT xuéng DCD. Trong xilanh vita méi thue hien qué trinh chéy (dudng cz cia dé thj cong) va bat déu qué trivh gian né tie la thye hién qué trinh cong tac (sinh cOng). Khi pitténg s4p mé cita quét th) xupap xa 4 duge mé true, An vat chay bét dau ti xilanh thoat ra 6ng thai ; léc fy ép sudt trong xilanh tut nhanh (doan ma trén 46 thj cOng). Pittong mé cita quét mugn hon khi 4p sudt méi chat trong xilanh xp xi bang 4p sudt kh{ quét trong khong gian 7. Khong khi quét qua cita quét di vao xilanh, tiép tuc day sin vat chiy con lai qua xupép xA ra dudng thai va thay thé kh{ x nap dy xilanh. Qué trinh dé duge goi la qué trinh thay déi mOi chat (doan na trén 46 thi cong). Nhu vay trong thdi gian céa ky mét trong xilanh thyc hién qué trinh chdy cia nhién ligu va nha nhigt, gin né cba mdi ch4t, xa khi thai, quét va nap ddy méi chat méi. ~ Ky hai - nén : twong tng véi hanh trinh pittong tit DCD ten DCT (hinh 1.9b). Déu kp hai, tiép tue qué trinh quét va nap déy mdi chat mdi vao xilanh (dvong ak trén d6 thi cong). Thoi diém dong kin cita quét va dong xupap x4 quyét dinh thoi diém két thie qué trlnh thay déi mOi chét (diém k trén d6 thj cong). Cita quét cd thé déng déng thdi hoae mu6n hen so véi xupép xa. Ap sudt moi chat trong xilanh dong co cu6i thai ky thay déi mi chat thugng Ién hon dp suét kh{ troi va phu thuge vao dp sudt khi quét py. Tir le két thiic qué trlnh thai va ddng kin cita quét sé bat ddu qué trinh nén. Truée khi pittong t¢i DCT (truée DCT khodng 10 - 30° géc quay truc khuju) nhién ligu duge phun qua voi phun 5 vao xilanh dong co. Nhu vay trong thai gian eta ky hai, trong xilanh thye hign cée qué trinh sau : két thic ce qué trinh thai, quét va ngep dy mdi ch&t 4) Quet ving ~ cila Khi dat ngang theo hudng méi vao xilanh 4 ddu hanh trink, sau dé thy — song song ; b) Quét ving cla khi dt ngang theo hign qué trinh nén. huding lech tam ; ¢) Quér thdng qua xupap x3 ; 4) Quét thing qua ca x8 disg pittong déi dinh ; Khée véi dong co bén ky, trong dong co 1 ~ eta quet; 2- cla xd; 3~ pittong ; hai ky khOng 6 ede ky nap va xd rigng, céc 4 - mupap xh ‘Hinh 1.10. Cée phusang an quét thai 21 ky nay dai hoi mot vong quay truc khuju. O dong co hai kj, qué trink thay déi moi chat duge thyc hién trén doan nhé cia céc kp chinh, cudi kj gin nd va déu ky nén. Phuong dn quét thang qua xupdp xA vila giéi thigu, khéng phai la phuong an duy nhat (hinh 1.9). Trong dong co hai ky cdn sii dung nhiéu phvong én khéc cla so 6 thay 46i moi chat (hinh 1.10). Phuong dn quét vong, cita khi dat ngang theo huéng song song (hinh 1.10a) da don gidn héa cfu teo dong co so voi phvong én da nghién edu (chong ed xupdp va co cu din dong xupép), nhung lam gidm cht lvgng thay déi mOi chat va mét nhiéu moi chét méi di ra dudng thai. Phuong 4n quét vong, cita khi dat ngang theo huéng léch tam (hinh 1.10b) giam duge lvgng mi ch&t mdi lot ra dung thai, ngodi ra cdn tao ra chuyén dong quay cia méi chét méi vao xilanh lam cho nian ligu va khong khi duge hda tron tét hon. Cac phuong an nay duge dimg trén dong co hai ky cia xe may hoac dong co 6 td. Phuong 4n quét thing ding trong dong co pittong d6i dinh, trong dé m6t .pittong diéu khién cia quét con pitténg kia diéu khién ciia thai, cd thé dat chat lvong cao vé thay déi mdi chét (hinh 1.10d). Trong dong co hai kp cd thé dung khong gian cacte lam thiét bi tao kh{ quét duge goi 1A dong co ding cécte tao khi quét, trong dé cacte duge ding lam bom tao khi Fink 1.11. Sd d6 dong co xing hai ky ding eécte tgo khi quét = khong gian cacte: 2 - thanh truyén; 3 ~ dudag ndi thong khong glan ben dui pittong vil dudng din khi quét ; 4~ dudng din khi quét ;.5 olla quét ; 6 ~ pittOng ; 7 ~ xilanh ; 8 ~ nilp xila nig 1 ~ cla xd 5 11 = BO ché hoa Khe; 12 - eda hit ; 13 ~ trye Khuyu, quét. Khi pittong di ti DCD lén DCT sé lam tang khong gian bén du6i pittong khién 4p sudt d day thép hon 4p sudt kbi tri (cd do chan khong). Nh dé khong khi ngoai mOi tring duge hut trye tiép (dong cd diéden) hode que bo ché hoa khi (dong o¢ xfng) di vao khoag gian cActe -khi pittong mé cifa hit 12, (hinh 1.11). Trong hanh trink ngugc lai (pittong ti DCT xu6ng DCD), pittong nén moi chat mdi trong cacte truée khi mé cita quét, Sau khi ctta quét mé moi chat méi duge day vao xilanh thyc hién qué trinh quét va nap dy xilanh, Hinh 1.12 gidi thigu so d6 phan ph6i kh{ cta phuong An quét vong, vi tri déng va mé cde cia quét va cla thai déi xing qua DCD. Uu diém chinh cia dong co ding cdcte lam bom khi quét 1a c&u tao don gidn. Nhung so v6i céc phuong én od bom khi quét riéng thi chat htong thay déi méi ch&t rat kém, vi vay gay anh hudng xu t6i cong sudt va higu sudt dong co. 22 Trong dong co hai ky mot phiin hank trink S, dimg dé thay déi méi chat, sé khong thuc hién qua trinh sinh cOng. Do dé thé tich cong téc thie té cia xilanh V;, khi pitténg tu k di lén DCT (hlnh 1.9b) 86 la Vn = Va - Va (1-4) trong dé V, ~ thé tich xilanh tuong tng voi phn hanh trinh S,, Ti s6 nén thye té eta dong ca hai kp ec! sé la: Vv, +V, = (1-8) Ve Ti 86 nén hinh hoe € cba dong cv hai kj cd bidu thie giGng nhu d6i voi dong co bon ky : Ve + Vy oT *¥, ce Phén hanh trinh tén that W, 1a tl 16 gita Vi, va Va: € V, a Y= vy, (1-6) ‘Trong dong co hai ky W = 10 + 38%, So sénh dong co hai ky véi dong co bon ky thay ring : véi cing kich thuée xilanh va 56 vong quay n cila dong eg, cong sudt cia dong ca hai ky vé mat ly thuyét o6 thé gap hai ldn dong co bon ky. Trén thyc té chi dat khodng 1,5 ~ 1,7 lén do phén hanh trinh tén that W cho qué trinh thay déi mdi chat, vl chat lugng quét thai kém va vi cfin tén mot it cong su&t din dong bom c&p khi quét. ta Uu diém chinh cia dong co hai kf 1A mémen quay déu hon vi méi chu trink chi cfin hai hanh trink pittong hole mot vong quay true khuju (thay cho hai. vong quay cia dong co bén ky). 3 Nhuge diém chinh cia dong co hai ky la thai gian thay déi moi chat rét ngdn, qué trinh quét va thai lai xay ra d6ng thdi nén chét Ivong quét sach sin vat chay tit xilanh va nap ddy moi chat méi vao xilanh khong hoan hao bang déng co bén kj. ‘Trong dong co hinh thanh hoa khi bén ngoai, ding hda kh{ dé quét xilanh, khong trénh khdi vite mat mat mot phén hoa khf cing khf xA thodt ra dutmg thai, vi vay chu trinh dong co hai ky thudng chi ding = Hind 2.12, Pha phan phi khi cha trong dong co diéden. Trung hop dong co xe méy, (OOng od 2 ky quel vong thuyén méy céng sudt nhéd do cfu tao don gidn va as Song cia geet ne ant gon co yen edu cao hon so véi tinh kinh &® nén ngudi ver nose shun ehien beans Octo a ak ta thiding ding dong oo xang. DCT ; 0-3 ~ vi tri m3 cla xd, 0-4 - tri md ala quét. 23 Chirong 2 CHU TRINH LY TUONG CUA DONG CO DOT TRONG 2.1. NHAN XET CHUNG VE CHU TRINH LY TUONG 21.1. DAC DIEM CUA CHU TRINH LY TUGNG Qué trinh chuyén bién tit nhiét nang (do héa nang cla nhién ligu khi chay tao ra) thanh cOng (co nang) cia déng co dét trong rat phic tap. Trude tien mudn hoat dong lién tuc dong co phdi khong ngiing thai sin vat chéy va nap ddy moi chat méi vao xilanh theo chu ky. Khi dong ca hoat dong, tén tai rét nhiéu tén that trung gian nhu : tén that do nbhién ligu chay khong kiét, khéng kip thdi, tGn that do tan nhiet cho méi chat lam mét, tén that cho hit v& thai mOi chat (tén that bom khi)... Nhu vay chu trinh lam viée cia dong co d6t trong thyc té 1a chu trinh hé khong thugn nghich, r&t phtic tap khién cho vigc nghién citu céc qu4 trinh cba chu trinh trén gap nhiéu khé khan, rét khé danh gid mdc dO t6t xfu cia méi qué trinh va khong néu duce mot hwéng 13 rang nh’m nang cao higu sudt va cOng sudt dong co, Dé cho vite nghién ctu dude thuan tign dé dang, ngudi ta da thay cdc qué trinh phic tap trén bang céc qué trinh e¢ dang don gidn hon, nhung van sat voi cdc qué trinh thuc té, bang céch tam luge bé nhiing hién tugng va nhitng tén thdt nang Iugng co tinh chat tht yéu, xudt hién trong chu trinh lam vige thuc té, Céch lam trén cho ta chu trink ly tuéng cia dong co dét trong, dé 1a mot chu trink kin, thu@n nghich trong dé khong cd mét t6n thét nang Itong phu nao ngoai tén that do nha nhiét cho ngu6n lanh d& duge quy dinh theo dinh luat II nhiet dong. Dac diém chinh cia chu trinb ly tudng 1a : ~ MOi chat cOng téc trong chu trink la khi ly tudng, nhigt dung riéng IA hang 96, khong phy thude 4p suft va nbi¢t d¢ moi chit. - Lugng moi chat ding trong chu trinh c6 dinh, khong thay déi. Trong chu trinh khong c6 c4e qué trinh thay déi méi chat (thal sach sAn vat chéy vA nap day m6i chat méi vao zilanh), vi vay cing khong ed nhitng tén that do cdc qud trinh nay gay ra. ~ Céc qué trinh nén va gisn nd 18 nhiing qué trinh doan nhiét, khong cd tén that nhigt d6i véi moi trudng xung quanh. ~ Qué trinh chy duge thay bang qué trink cfp nhiét lvgng Q, ti nguén nong trong diéu ki¢n dang tich (V = const), ding ap (p = const) hoac hén bgp (mot phdn dang tlch vA mot phéin dang 4p), vA qué trinh nha nhiét cho nguén lanh qua khi thai, duge thay thé bang qué trinh nha nhiét tt moi chét téi nguén lanh trong diéu kien dang tich hoae dng dp. Nhimg gid thiét tren rét géin gai vdi céc qué trinh cla dong co thie té. Qué trink c&p nhiét dang tich r&t g&in gi véi qué trinh chéy cha dOng co xang, may ga, dot 24 chay cutng bite bang tia lita dién, vi hda khi da duge hda tron déu, cd dp sudt va nhiét dO l6n 6 cuéi ky nén, sau khi bat tia lia dién khéi hda khi nay sé béc chay nhanh t6i mvc pittong chua kip chuyén dich (V = const), Qué trinh c&p nhiét dang ap rat gén vdi qué trinh chéy cla dong co phun nhién ligu nh khi nén va dong co ditden cd 16n tang dp cao, vi trong cdc logi dong co nay vige phun toi nhién ligu vao xilanh dOng co dvgc thyc hign rét cham dé nhién ligu dude chéy kigt, ngoai ra d6i v6i dong co ting 4p cao con dé han ché Gp sudt eye dai eta chu trinh, vi vy, qué trinh ch4y cham duge coi 4 ding ap. Qué trinh nhiét ding ép cing gén gii vdi tua bin khi vi qua trinh chdy lién tye trong budng chaéy ctia tua bin trong diéu kién ddng 4p. Qué trinh cp nbiét h6n hyp rat gin v6i tuyét dei bo phan dong co diéden hién dai, trong dé phan nhién ligu phun truée tién vao xilanh da kip thdi hda tron véi oxy trong bu6ng chay dé chéy nhanh (dang tich) cdn phéin nhién ligu phun mudn hon do phai cé thdi gian dé gap gd hda tron véi oxy thtta trong bu6ng chéy nén qué trinh chy s6 chim hon (giai doan ding 4p). Qué trinh nha nhiét ding tich gfin vi céc loai dong co dét trong pittong vi khi méi md xupdp thai (dong cd 4 ky va 2 ky quét thing) hoge mé cifa thai (cée dong cd 2 ky), kh{ thai do chénh 4p lén, thoat ra mdi trudng r&t nhanh nha nhigt cho nguén lanh trong digu kién hau nhw dang tich (phén lén san vat chdy nha cho moi tritng & giai doan nay). ~ Nha nhigt ding 4p rét gfin voi tua bin khi va ede ogi tua bin phan lye, qué trink nha nhiét nay duge thyc hién 6 diéu ki¢n ap sudt khong déi va bang 4p sudt khi trdi. 2.1.2, CAC CHI TIBU CHU YdU CUA CHU TRINH Cée chi tieu cha yéu cia chu trinh duge thé hign trén hai mat : tinh kinh té va tinh higu qua. 1. Tinh kink té cha chu trink dude thé hién qua higu sudt nhiét 9, 46 la U 96 gita lugng nhigt da dude chuyén thanh céng.va 86 nhiét c4p cho mdi chét trong chu trinh : (2-1) trong dé: L, (J/chu trinh) - cong do moi chét tao ra trong mt chu trinh ; Q, Wichu trinh) - nhigt do ngu6n ndng cp cho mi chét trong mot chu trinh ; Q) (ichu trink) - nhiét do mdi chat nha cho nguén lank trong mt chu trinh. Ro rang: L, = Q- @ . 2 Tink higu qua cia chu trink duge thé bién qua 4p sust trung binh p, cla chu trinh, vé thyc chit dé la ti sO gitta cong cia chu trinh va thé tich cong tic cia chu trinh > L y= e , (Nm/m? hoje N/m’) (2-2) ts trong dé: Vy = Vinx ~ Vin (mm?) - thé tich cong tac cia chu trinh ; Vinap (mn) = thé tich I6n nbSt cla chu trinh (thé tich todn phéin) hode thé tich in nhat ca kj nén ; Vii (mn) ~ thé tich nhé nbat oda chu trink (thé tich buéng chéy). 25 Qua bidu thite (2-2) théy rang : 4p sudt p, cbn bang dién tich cla 46 thj cong thé hign qua Ly, chia cho ho&dnh dO ca d6 thi Vj, vé thye chat dé la 4p sudt trung binh cla chu trinh. V6i kich thuéc xilanh va 86 vong quay da cho eda dong co thi dp sudt trung binh PB cang lén 86 cho ta cong suit cang cao. Cée gid tri cia chi tidu 2, va p, cia chu trinh ly tuéng cia dong co dét trong duge coi 1a céc gidi han trén cia tat cA déng co thuc t& cé cing théng sé chu trinh nhu chu trinh ly tudng, dé cing la muc tiéu dé déng co thuc té vuon téi. Chu trinh ly tuang cia dong co dét trong piténg duge chia thanh ba loai dya theo dac trung ep nhi¢t Q, th nguén nong cho moi chét (qua trinh nba nhiet tt moi chat cho nguén lanh Q, déu la nha nhiét ding tich), dé la : 1, Chu trinh dang tich - nguén néng cp nhiét Q, cho moi chdt trong diéu kién V = const, 2, Chu trinh ding dp - nguén ndng cfip nhiét Q, cho m6i chat trong diéu kién Pp = const. 3. Chu trinh hén hop - nguén ndng c&p nhiet Q, cho moi chat, mot phén Q,, trong diéu kien dng tfch, cdn lai Q), cp trong diéu ki¢n ddng ap (Q, = Qy, + Quy) Dong co d6t trong pittong thudng lién két vi bo ting 4p tua bin khi (g6m tua bin va may nén kh{) thank bo déng co tang 4p tua bin khi, Nhu vay qué trinh nén mot phén duge nén trong méy nén phén cdn lai duge nén trong dong co, cdn qué trinh gian né mét phén gidn né trong dong co, con mOt phn gifin nd trong tua bin. Phéin ep nhigt cho méi chat duge thye hign trong xilanh dQng co cdn phn nha nhigt. cho nguén lanh duge thye hién trong tua bin. Dé tién cho viée nghién citu cée chu trinh ly tuéng cua ting loai dong co cy thé truéc hét ta hay nghién cttu chu trinh ly tuéng téng quét, trong dé bao gém cée qué trinh dac trung cho hau hét cde loai dong co dt trong hién cd. Nhu vay méi chu trinh ly tudng cia mot dng ca cu thé nao dé chi 1a nhitng trudng hop rieng duge suy ti chu tinh téng quét theo sy rang bude cla trudng hop cu thé. 2.2, CHU TRINH LY TUONG TONG QUAT CUA DONG CO DOT TRONG Chu trinh ly tuéng téng quét cia dong = 4P eo dét trong duge thé hién trén hai d6 Pp, z thi : p-V (hinh 2.1a) va T-S (hinh 2.1b) g6m cdc qué trinh sau : - Nén doan nhiét oc ~ dae trung cho cdc loai ddng cd dét trong, may nén khi. ~ CAp nhiét dang tlh cy - dac trung cho dong co hinh thanh hda khi bén ngoai, va d6t cudng bic, nhé tia lta dign ; mot phin cap nhiét trong dong co disden 2 hign dai. Miah 2.1. Chu tinh ly twang tng gust ~ Cap nhigt ddng ép yz — mot phéin c&p Den bd ues, nhiét dac tring cho dQng co didden hi¢n 26 dai ; toan qué trinh dac trung cho dng co diéden phun nhién ligu nhd khi nén, dong co diéden tang 4p cao va tua bin khi. = Gian nd doan nhiét zd - dae tring cho cic loai dong co dét trong va tua bin khi. ~ Nha nhiét dang tich df - die trung cho dng co dét trong pittong. — Nha nhiét ding 4p fo - dac trung cho tua bin khf. Ty 86 gitta 4p cust hode gita thé tich trén hai diém die trung eda d6 thi duce thé hign qua cae gid tri sau : v, -Ts6nén f= (V, va V_ - thé tich bat déu va eudi qué trinh nén). A Py ~ Ty 86 tang ap khi chgy 2 = 7) e {p, ~ ap suit cue dai khi chéy ; P, - 4p sudt cuéi qué trinh nén) - Ty 86 gidn nd khi chay : P = (WV, - thé tfch cuéi qua trinb cfp nhigt ; V, - thé tich dau qué trinh edp nbiét hoae cu6i qué trinh nén). y, = Ty 66 gian nd sau khi chay : 6 = G" (Vy - thé tch cusi qué trinh gian m2). 1 P — Ty 86 giam 4p khi nha nhi@t : o = & (py - 4p sudt cudi qué tink gidin né ; (mr = Po ~ Ap sufit cudi qué trink nha nhi¢t cho ngu6n lanh). Néu goi M 18 s6 kmol (kilomol) m6i ch&t cd trong chu trinh, 56 duge : Qi = Qy + Vip = [me(T, - T) + mC,(T, - TyI-M Qz = Qay + Qzp = [mOy(Ty - Tp + mC,(T; ~ T.)1M trong dé : mC,, mC, (J/kmol.4)) ~ mbigt dung riéng dang tich va dling ép cia 1 kmol moi chétt. Thay gid tri cia Q, vA Q, vao (2-1), qua ude luge sé duge : (Tq = T) + kT) ual Saye RR = TD (2-3) mC, i 5 trong 46: k = Fa" ~ 1a chi 66 doan niet. Dya vao mi quan hé cha cfc qué trinh nbiét dong dé tinh nhigt dQ tai cae diém cudi e4e qué trinh cla chu trinh trong biéu thite (2-3) theo Ty, 86 duge : koL = Tye ls Vo ~ Qua trinh nén doan nhiet : T, = nf 27 ~ Qué trinh dang tich : - Qué trinh dang ap : ~ Qué trinh doan nhigt : T, ~ Qué trinh ding tich Thay két qué thu duce vac (2-3), sau khi chinh ly sé duge : 1 1 4 pak@- 1 +kel ~ oF rr a nel-a5 (2-4) of 1 + kage - DI Ti (2-4) thay ring : hieu sudt x, phy thude vao ti s6 nén , cach edip nhiét cho moi chét ti nguén néng thé hign qua A va P, cdch nha nhiet tit méi chat cho nguén lanh thé hien qua o vA chi s6 doan nhigt k, thé hién thanh phin vA tinh chat cua moi chét, Tang tl sO nén € sé lam tang 7. Anh hung ola nhing thOng s6 cdn lai t6i % 8€ duge chi ro trong titng trudng hop cy thé sau nay. Ap sugt trung binh p, tinh theo (2-2), trong tru’ng hop cia chu trinh téng quat, sé duge vist nhu sau: L, R= hose p, = (Nin?) (2-5) Vv. 0 trong dé : Vj, V,, Vy tinh theo m?. Da bit : Ty = Q - @ = Ime iT, - T) + mem, = Ty) M - ~ MimC,(Ty - Tp + mO,(T, - 7,)], (chu trink) Thay cac gid tri nhiet dQ d4 cd vao, sau khi ude luge va chinh ly sé duge : Loker mC, TM {ea — 14 kay — Hl- wake@ ® 1 1 ral ~ p+ ek - yi} @-6 ok on Thé tleh cong t4c cia chu trink duge xde dink theo phuong trinh trang thai : MRT, MRT, Vy = wot Pr Pe 28 trong dé R - hing 36 khf cia 1 kmol moi chat (R = 8314 Jfkmol.do). 0: Pr = Py VA Pe = py.éX, thay cdc gid tr] da bist vao bigu thie trén sf duge : 1 24 = MRT.— (6. p.a® - of) peek Thay L, va (V,; - V,) tim duge vao (2-5), sau dé chinh ly 86 duge : 1 1 1 1 £P, OF [A= 1) + kAQG- eX! Leak = 1) + kAE - 0} RR my TT epak — of _ mC, mC, 1 Et meme ST 101 1 1 Ke - AL paki Ke ky (Mas kaa Diet ako + kypak— off en epi oF TH 2-4), ta duge : tou 1 weil A-14+4kAP -1) = eu 1+ kay — ye - Lpak eo —1) + kak —ok)y Thay vao (2-7), sé duge bidu thitc thi hai cha Ph nhu sau : 1 Bp eek 1+ wy - 1] m= ert SE a (2-8) e.p.a® = ok Tit (2-8) thy rng, p, e8 cang cao néu £, yy p, cing Ién. Cling nhv d6i véi my, 86 nghién citu cy thé timg trutng hop sau nay vé sy anh hudng ola cde thong s6 A, Py F vd k t6i py. 2.3. CHU TRINH CAP NHIET HON HOP D6 thi p-V va T-S ding cho chu trinh ly tuéng cfp nhiét hén hop cia dong co d6t trong duge gidi thiéu trén hinh 2.2. - G dong co d6t trong pittong, chi cd qué trinh nha nhiét dang tich ma khong cS phén nha nhigt ding 4p. Nhu vay day lA tring hop riéng cia che trinh téng quat, trong diéu kign T= Ti Th = Tei Vy = Vy =V, VaVeVye-Ve 8 ft Trong diéu kién fy gid tri o duge xée djnh nhu sau : = Qué trinh ding tich : Po Ty oak Hink 2.2. Chu trinh 19 1udng cfip aig. hdn hop. os —=7 = ipo a) D6 thi p-V ; b) Dé thi T-S. 29 OBL ph cape (2-19) Vi phan toan phén (2-16), duge : a4 + kop +k ~ led = 0 1+ kP- 3) KA a ‘Tx dé thn duge > 37 Thay vao (2-19), 6 duge : aB - - OB pn pot mp = pla - DY -D (2-20) Trong bide thie (2-20), ede gid tri k > 1, P > 1 nén d&u ctia che thita 56 1a : Prlso; k= 1) > 05 G1) BO nan 8 6 dau am, nghia la B = 4p* ia nghich bién theo 2. Néu tang A sé lam cho B = Ap* gidm va theo (2-17) s6 lam tang 7, va ngugc lei. Nhu vay trong diéu kign khong thay 46i nhigt lvgng Q, cp cho chu trinh hén hop, cang tang 2, cang lam tang 7, va nguge lai. Tuy nhién cing tang 4 sé 1am cho 4p sudt cue dai cia chu trinh tang lén, lam tang tng sudt cAc chi tiét trong co cfu khuyu true thanh truyén va cée chi tiét bao kin buéng chéy dong cd. Néu &St chay kigt 1kg nhién ligu trong mot chu trinh, hic dy Q) = Qh (ahiét tri thap cia nhién li¢u di¢den Q, = 42.500 kJ/kg) va M = cM, (a-- IA h@ s6 thita khong khi ; M, - 66 kmol khong khi ly thuyét ding dé dét kiet Ikg nhién Hew, nbién lieu dieden M, = 0,496 kmol/kg. Moi chat 14 kh{ ly tudmg nén mC, = 20,9 kd/kmol.do 5 nhié 6 moi trutng T, = 293K, theo biéu thic (2-16) gid tri ca A phu thude vao a, Tinh 2.8 gi6i thiou m6i quan hé gita A va p vol cée gid tri kh4e nhau cba A (tic 1A cha @), vole = 14 vA k = 14. Hinh 24 gidi thigu méi quan hé gifta 1 vai & (tic la T, = Tye) voi ede gid tri P khée nhau. Hinh 2.5 1a méi quan hg giita 7, eta chu trinh hén hgp va 4 véi céc gid tri A va P khdc nhau. 46, JS, - 4 2 TE : 2 2 T ea on te 45 2 —— 4a ZF Was 2 25 10 35 40 4S A ty Be a ‘Hinh 2.3, MOi quan h¢ gita A va P vai cée gia Uri ‘Hinh 2.4, Quan he gida 4 vi £ véi cée gid tri khae Khée nhaw cba A(a) khi € = 14, k = 1,4. T, = 293K. hau cis P khi A = 225. 3h Ti nhitng dé thj tren théy rang; Khi A = const y -/427 7 thi 7, sé tang, khi tang A (ting phén c&p nhiét dang gol teh) 5 7, = tYmax Khi 4 = Agus VAP = 1 va th = Armin e Rhi a =1 VAP = Prox see Hf Voi Pp = const, néu 4 tang do A tang gay ra, cing ger 36 lam cho 7, tang len chut ft, vi hic dy da lam tang a tuong d6i lugng nhiét cp trong qua trinh dang tich. 7% Hinh 2.6 gidi thigu méi quan hé gida m, cla chu 246! trinh hén hop va € véi cde gid tri khde nhau ctia A & va p khi A = 2,25. om Hinh 2.7 giéi thigu m6i quan hé gita y, cha chu G2) trinh hén hgp va A theo cfc gid tri P vA e khée nhau | khi A = 2,25. 12 45 2025 39 35 40 45 FT TH nhiing mdi quan hé trén thdy ring : 4, cia 4 chu trinh hén hop sé tang khi tang £, nhung mie do tang 7, 6 dOng cd dieden (ed € = 12 + 20) khéng nhanh nhu may ga va dong co xang (ed € = 5,5 + 12). ‘a8 [3B [s2| Hink 2.5. Quan he cha 9, vAA vai oie gid {rj khde hau clin A(@) vA P ht E = 14; k= 14 vaT, = 293K, a te asr, Zeal Pete a66 aes] 064 188 Bee ae “360 asa) 458 58 56 O56 as 456 3,53 # 5 7 7 O41 20 RE STA Hinh 2.6. Quan he gia 9, va & véi Hinh 2.7. Quan be gitia n, va A vii che mang déng mic cba ? va 1 ki A = 2,25. che mang d6ng mite cia P va Ekhi A = 2.25. Khi tang € tit 12 dén 16 va A = 2,25, y, tang khodng 6,35% khi Pp = 1 va 4, tang khoang 10% khi A = 1. Khi tang £ t6c do tang cia y, tang theo dudng A = const lén hon so v6i dung = const (hinh 2.6). Higu sudt 7, cdn phy thude vao chi s6 doan nhiét k cia moi chat (biéu thite 2-4) ; nhin chung tang k sé lam 7, tang. Chu trinh ly tuéng eta t&t oA céc loai dong co diéden cao tc hin dai déu 1a chu trlnh edp nhi¢t hén hop vai sy phan phéi kh4c nhau giita A va P va vOi cdc gid tri khée nhau cla a. Nhiing van dé trén phy thugc vao cfu tao, kidu loi va ché do lam vige cla dong cd. ‘Tu céc hinh 2.4, 2.5, 2.6 thay rang : V6i 6 = 14 Vad = Agu P = 1 thl timex = 0,652 va vi € = 16 VAL = Amy f= 1 thl timo = 0,67, 32

You might also like