Machine Translated by Google

Azərbaycanın müstəqil dövlət kimi tarixinin kökləri qədimlərə gedib çıxır

dəfə. Həmin vaxtdan onun ərazisində bir sıra inkişaf etmiş dövlətlər mövcud olmuşdur

əhalisi müxtəlif etnik tayfalardan ibarət idi.

Bu ərazidə böyük tayfa ittifaqlarının yaranması həmin dövrdə baş vermişdir

Dəmir dövrü, yəni eramızdan əvvəl 1-ci minillikdə. Bunlarda ən qədim dövlət quruluşu

torpaqlar Mannadır, eramızdan əvvəl 10-7-ci əsrlərdə mövcud olmuşdur. Müxtəlif növlər

burada sənətkarlıq, o cümlədən zərgərlik və keramika geniş inkişaf etmişdir.

tarixi ilə bilavasitə bağlı olan başqa bir qədim şərq dövləti

Azərbaycan Midiyadır (müasir İranın qərbində yerləşən etno-coğrafi region) və ya

sonrakı - Midiya krallığı, yüz ildən bir qədər çox davam etdi - 7-ci ildə

Eramızdan əvvəl 6-cı əsrlər. Mannanı nəhayət fəth edən Midiya idi. Çox olmaq

döyüşkən dövlət, lakin Fars padşahı II Kir tərəfindən fəth edildi və çevrildi

fars əyalətlərindən birinə çevrildi. Makedoniyalı İskəndərin ölümündən sonra sonuncu

Midiya satrapı Aturpatak (Atropat) özünü onun şimalında padşah elan etdi

Urmiya gölü ərazisində keçmiş satraplıq (vilayət), beləliklə dövlətini qurdu

"Midia Kiçik", və ya - "Media Atropatena", və ya sadəcə "Atropatena". Daha sonra,

“Azərbaycan” toponimi “Atropatena” sözündən yaranmışdır.

Müasir Azərbaycan ərazisində (Araks çayının şimalında)

4-cü əsr. e.ə. çoxlarını birləşdirən Alban krallığı və ya Qafqaz Albaniyası

tayfalar meydana gəlmişdir. Alban krallığının sərhədləri müasirdən uzanırdı

Şimalda Dərbənd, cənubda Araz/Araks çayına, Xəzərdən

Şərqdə dəniz, qərbdə Alazanı vadisinə, Naxçıvana. Roma tarixçiləri

Albaniyada yaşayış məntəqələrinin olduğundan daha çox olduğunu bildirdi

Atropatena, İberiya və Ermənistanda yaşayış məntəqələri. 29 nəfərin adını sadaladılar

Machine Translated by Google

Albaniyanın şəhərləri və iri yaşayış məntəqələri, o cümlədən Qəbələ və Şamaxı

xüsusi, qeyd.

Hər iki dövlət quruluşunun ərazilərində uzunmüddətli nəticədə

arxeoloji tədqiqatlar (bu günə qədər davam edir), zəngin material aşkar edilmişdir

sosial və iqtisadi inkişaf səviyyəsini mühakimə etməyə imkan verən,

bu bölgədə yaşayan xalqların adət-ənənələri, inancları, eləcə də ustalıq dərəcəsi

müxtəlif sənətkarlıq növlərində, o cümlədən dulusçuluqda.

ƏRAZİ ÜZRƏ KERAMİKA İSTEHSALI

AZERBAYCAN TUNC VƏ DƏMİR DÖVRÜNDƏ.

Ən qədim sənətkarlıq nümunələri və ilk növbədə keramika məmulatları,

Azərbaycan ərazisində tapılmış, mezolit dövrünə, yəni XII - VIII

minillik eramızdan əvvəl. Qədim dövrlərdən bəri keramika istehsallarından birini oynamışdır

bu torpaqlarda aparıcı rollar oynayır. Bunu çoxsaylı arxeoloji tapıntılar sübut edir

Son Tunc dövründən başlayaraq Zaqafqaziyanın cənub və mərkəzi hissələri

(e.ə. IX əsr) və erkən dəmir dövrü (e.ə. VIII əsr).

Əsasən su qabları olan zoomorf qablar təmsil edirdi

şəkilləri:

- at

- maral

- tur

- qoyun

- müxtəlif quşlar - göyərçin, ördək.

Machine Translated by Google

Çox vaxt qabların müxtəlif hissələri nöqtələrlə bəzədilib

mürəkkəb konfiqurasiyalı ornamentlər, bəzən üçbucaqlar əmələ gətirir.

Bir qayda olaraq, bu cür gəmilər ritual məqsədlər üçün nəzərdə tutulub. Maye töküldü

onlara bu və ya digər heyvanın təsvirinə görə müqəddəs xüsusiyyətlər qazandırdılar (üçün

məsələn, maral, günəş tanrısının mücəssəmələrindən biri kimi) və həndəsi fiqurlar

pricks ilə formalaşmış və müəyyən bir kult simvolizm daşıyır.

Üzərində tapılan arxeoloji materialı tədqiq edən müxtəlif alimlər

Azərbaycan ərazisində akvarium qabları/su qabları şəklində olduğu qeyd edildi

quşlar və ya qoç başı şəklində kasa, qoç təsviri olan ritonlar və ya

maral başı və bir sıra başqa zoomorf motivlər, şübhəsiz ki, əlaqəli idi
qədim tayfaların inancları ilə.

Eneolit dövrünə (e.ə. 4-3-cü minilliklər) aid saxsı məmulatlar və

Tunc dövrü (e.ə. 2-ci minillik) qara atəş texnikasından istifadə edilməklə hazırlanmışdır

dekorativ bəzəklərində piktoqrafik yazı elementlərini ehtiva edir. üçün

məsələn, eramızdan əvvəl II minilliyə aid qara atəşli qablar. Xanlardan (indiki

Göy-Göl rayonu), eləcə də Kaxa və Şəki. Budur təqlid rəsmləri

sxematik və şərti ilə seçilən ovçuların sehri

Machine Translated by Google

xarakter. Bəlkə də piktoqramlardan biri qarşıdan gələn bayramla əlaqələndirilir

yaz bərabərliyi - Novruz bayramı.

Ağ kütləli qara cilalanmış keramika məmulatlarının hörgü mədəniyyəti olmuşdur

Şərqi Zaqafqaziyada geniş yayılmışdır. Belə qablarda ornament və təsvirlər

qara fonda ağ konturları ilə seçilir. Bu ziddiyyətli

Rəng effekti tunc dövrünün bədii kəşfidir, ondan istifadə edilmişdir

Mingəçevir, Xanlar (Göygöl) və ölkənin digər yaşayış məntəqələrinin keramika ustaları.

Bu cür qabların çoxlu bəzək müxtəlifliyinə diqqət yetirmək lazımdır. bir

Burada həm həndəsi naxışları, həm də insanların və heyvanların stilizə edilmiş təsvirlərini görə bilərsiniz.

Hər iki ornament növü çox vaxt bir qabda birləşərək kompozisiyaları əmələ gətirir

zəngin semantik məna.

Qara şüşəli küplər. Gey-Gel. 2 mil. e.ə

Machine Translated by Google

Gey-Gel. 2 mil. e.ə

Kah. Minberek kurqanlar vadisi. kurqan

sayı 3. eramızdan əvvəl II minilliyin 1-ci yarısı.

Bu tip keramikaların aşkar edilmiş materialları arasında qabları görmək olar

müxtəlif təyinatlı və müxtəlif formalı: mərasim (və ya dini) məqsədlər üçün qablar,

məişət keramika - küp, stəkan, kasa şəklində qablar. Küplər var

forma və ölçülərin xüsusi müxtəlifliyi ilə seçilir. Tapılan nümunələr arasında

üçün nəzərdə tutulmuş yüksək keyfiyyətli yeməklər və orta keyfiyyətli məhsullar var

gündəlik ehtiyaclar.

Ancaq bu qrupun bütün gəmiləri üçün ümumi olan bir xüsusiyyət var -

ağ mozaikalı keramika - təyinatından asılı olmayaraq: demək olar ki, hamısı,

Machine Translated by Google

bir neçə istisna olmaqla, ornamentlərlə bəzədilmişdir. Eyni zamanda bəziləri

nümunələr belə yüksək bəzək, düzülmə məharəti ilə seçilir

həndəsi və stilizə edilmiş naxışlardan kompozisiyalar və onların paylanması

gəminin gövdəsi, bu da burada təkcə daxili mənadan danışmağa imkan vermir

naxış haqqında, həm də onun dekorativ ifadəliliyi haqqında.

Qara cilalanmış qablardakı naxışların xarakteri və motivləri:

- həndəsi naxışlar

- heyvanların və insanların şəkilləri

- kiçik naxış və ya

- gəminin gövdəsinin bir hissəsini əhatə edən böyük həndəsi fiqurlar;

- müəyyən motivlərin qruplaşdırılması və ya

- keramika səthində təsvirlərin sərbəst yerləşdirilməsi.

Çox vaxt, qabları bəzəyərkən, xalçanın bəzək prinsipi

istifadə olunurdu: boş sahələr daha kiçik detallarla doldurulurdu. Kiçik ölçülü şəkillər

heyvanlar, xaç formalı işarələr və svastikalar, dekorativ tutacaqlar və ya qəliblərlə birlikdə

kimi əlavə naxışlarda istifadə olunurdu.

Bütün təsvirlər arasında ən çoxu heyvan təsvirləridir. Ən çox bunlar

maralların, keçilərin, itlərin, quşların təsvirləri, daha az tez-tez çöl donuzu və ya

bizon. Gəmilərdəki heyvanların təsvirləri tələffüz ilə seçilir

həndəsiləşdirilmiş və ya stilizə edilmiş xarakter.

Bu qrupun keramika məmulatlarında təmsil olunan quşlar arasında

su quşlarının növləri üstünlük təşkil edir və hər şeydən əvvəl qazlar və qu quşlarıdır. bir də var

tovuz quşunun şəkli.

Machine Translated by Google

İstər naturalist, istərsə də həndəsi formada insan fiqurunun şəkilləri

adətən ovçuluq və ya məhsuldarlıq kultunun təqdimatı ilə əlaqələndirilir

reproduksiya və həyat ağacı da.

Qədim əhali arasında dövriyyədə olan Günəş kultu

Azərbaycan Tunc dövründə, işarə və təsvirlərdə geniş əksini tapmışdır.

Bu işarələri o dövrün müxtəlif artefaktlarından, o cümlədən keramikadan oxumaq olar

məhsullar. Onların arasında:

- spiral və svastika,

- burulğan və kəsişən dairələr.

Yaşayış yerlərindən saxsı qabların üzərində günəşin simvolik təsviri tapılmışdır

Kültəpə I və II (Qazaxıstan).

Rozeta və ya dairələrlə bəzədilmiş qablar erkən dövrlərdə geniş yayılmışdır

Dəmir dövrü. Burulğan və çarpaz dairələr şəklində astral əlamətlər təkcə tapılmır

Azərbaycanın petroqlifləri arasında, həm də daş qəbir daşlarında qədim ritual

daşlar və keramika. Qobustanın qayaüstü təsvirləri arasında onların sayı az deyil

və Gəmiqaya - iki şüa və ya çarpaz işarəsi olan bir dairədir.

Bir sıra heyvanlar da günəş kultu ilə əlaqəli idi. Onlar

ya Günəş tanrıları, ya da səmavi atəşin simvolu hesab olunurdu, ya da

ilahi (kral) güc.

Qoç təsviri keramika dizaynında ən çox yayılmış şəkillərdən biridir

qədim Azərbaycanda məmulatlar həm rəsm şəklində, həm də plastik formada

zoomorf damarlarda təmsil.

- Qoç başı şəklində tutacaq,

Machine Translated by Google

- gəmilərdə qoçların relyef təsvirləri,

- buruqlarda, tutacaqlarda spiral buynuzlu qoç başının təsvirinin olması;

qabların boyunları, qoç buynuzlarının sxematik təsviri

- bütün bunlar qədim Azərbaycanda qoç kultunun mövcudluğundan xəbər verir.

Bəzi tədqiqatçılar qoçun simvolizmini günəşin çıxması ilə əlaqələndirirlər

qürub.

Antik dövrün zoomorf qabları arasında mühüm yer tutur

Azərbaycan ərazisində tapılan atla əlaqəli gəmilər tutur.

Daha əvvəl qeyd edildiyi kimi, tapılan artefaktlar arasında əhəmiyyətli sayda var

at şəklində heykəltəraşlıq qabları. Onlarla yanaşı, bir çox ənənəvi

at və ya fiquru ilə bu və ya digər şəkildə bəzədilmiş keramika qablar

bu heyvanı göstərən ayrı-ayrı elementlər aşkar edilmişdir. Atın simvolizmi

yağış və nəm tanrısı ilə əlaqələndirilir, buna görə də at şəklində bir qab

yağış və rütubətə səbəb olan ayinlərdə istifadə olunurdu. Atın başqa bir mənası

image Günəş kultu ilə bağlı idi. At hesab olunurdu

Günəşin təcəssümü və məhsuldarlıq simvolu ilə əlaqəli idi. Həmçinin, tur

(dağ keçisi) günəş tanrısının mücəssəmələrindən biri idi.

Ağ naxışlı qara şüşəli keramikanın parlaq nümunəsi

Qaracəmirli kəndi (Azərbaycanın Şəmkir rayonu) və tarixə aiddir

Eramızdan əvvəl 16-15-ci əsrlər.
Machine Translated by Google

Küpün yuxarı yarısı həndəsi olan iki səviyyəli təsvirlərlə örtülmüşdür

fiqurlar və günəş işarələri at və maral təsvirləri ilə növbələşir və zoomorfikdir

motivlər sözün həqiqi mənasında naxışın sıx həndəsi parçasına toxunur

dərin semantik yük daşıyır. Maraqlıdır ki, ikisi arasındakı sərhədlər

ornamentli yaruslar ara haşiyə ilə deyil, plastik olaraq vurğulanır

"kordon" ilə işarələnmişdir. Belə əlavə “tikişlər” sanki istinad ölçüsünə çevrilir, a

küp şəklinin böyüməsinin vizuallaşdırılması, eyni zamanda onu vermək

əlavə sərtlik və sabitlik.

Qədim ərazisində tapılan ağ örtüklü qablar haqqında danışarkən

Azərbaycan, vurğulamaq lazımdır ki, burada heyvan təsvirlərinin olması,

Machine Translated by Google

quşlar və insanlar öz bəzəklərində onları unikal edir

bu məhsulları geniş istifadə olunan oxşar məhsullardan fərqləndirir

Cənubi Sibirdən Mərkəzi Avropaya qədər ərazi.

A qara cilalanmış gəmi. II-nd minillik e.ə.

Çovdar kənd, Daşkəsən bölgə

Bədənin aktiv plastik işlənməsinə xüsusi diqqət yetirildi

heyrətamiz konstruktiv aydınlığı və strukturunun tektonikası ilə seçilən gəmi.

Damar tamamilə simmetrik şaquli formadır. Onun aşağı yarısı dəqiqdir

onun yuxarı hissəsində əks olunur. Gəminin gövdəsinin diametri bərabərdir

boyun diametri. Bədənin yuxarı qatını örtən qabırğalı kəmər və onun kimi

fleytaların bir az meylinin köməyi ilə dairəvi fırlanmanı təqlid edirdilər,

formaya təkcə vurğulanan sabitlik deyil, həm də sırf fərdi xarakter verir.

Bu, ustadın - onun parlaq bilicisi tərəfindən yaradılmış möhkəm, tamamlanmış formadır

sənətkarlıq və qüsursuz bədii zövq bəxş etmişdir.

Qablar tez-tez üçbucaqlı iki bəzək yarusları ilə bəzədilmişdir

həm yuxarıdan aşağıya, həm də yuxarıdan oxuna bilən bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqə

aşağıdan yuxarıya. Üçbucağın motivi, tez-tez kölgələnir, beləliklə sıralar a

Machine Translated by Google

güzgü xarakteri, sistemli şəkildə istifadə olunan müxtəlif həndəsi ornamentlərə aiddir

Azərbaycanda istehsal olunan keramika məmulatlarının dekorasiyasında. Bir qayda olaraq, simvolik

belə dekorun mənası günəş şüalarının təqlidi ilə əlaqələndirilir, digərlərində

sözlər, günəş tanrısının işarəsi ilə. Buna aid edilən digər mənalar

işarəsi həyat, od, alov, mənəvi dünyanın simvolu və ya simvoludur

səmavi və yer aləmləri arasında əlaqə.

Belə ki, tunc və kult məqsədi qara cilalanmış saxsı

Erkən Dəmir dövrləri çoxşaxəli bir hadisədir.

Burada dörd qrup müəyyən edilə bilər. Bunlar:

- zoomorf damarlar

- antropomorfik keramika

- rabitə gəmiləri şəklində məhsullar,

- çəkmələr.

Zoomorf və antropomorf təbiətə malik keramika qabları təşkil edir

ən çox sayda qrup; heykəltəraşlıq sənətinə də aid etmək olar. Həm də

qabların özlərinin formaları və qəliblər şəklində plastik dizaynı

burunlar, boyunlar və ya tutacaqlar burada heykəltəraşlıqla əlaqələndirilir.

Heykəltəraşlıq elementləri olan keramika məmulatlarının ən erkən nümunələri eramızdan əvvələ aiddir

Tunc dövrü. Və bu, ilk növbədə, keramikada təmsil olunan zoomorfik plastiklikdir

və bu ərazidə totemik inancların yayılması ilə əlaqədar olan metal.

Müxtəlif quş və heyvan fiqurlarını əks etdirən zoomorf qablar,

qədim Azərbaycan ərazisində geniş yayılmışdı. kimi burada yaranmışdır

eramızdan əvvəl 2-ci minilliyin əvvəllərində keramika istehsalı ənənələri davam etmişdir

iki minillikdən çox yaşayıb, eramızın ilk əsrlərinə qədər

Machine Translated by Google

Qafqaz Albaniyasının keramika ustalarının sənətinin kökləri. Bu, təbii ki,

totemist və animistik təsvirlər və rituallar yardımçı olmuşdur

qədim zamanlardan yerli əhali tərəfindən tətbiq edilmiş və aktuallığını davam etdirmişdir
qədim albanların inanclarında.

Ördək, göyərçin, qaz, maral, keçi, at, tur, ilan, tısbağa,

meymun, öküz, qoç və bir çox başqa heyvanlar çoxlu sayda nəhəngdir

povest rəsmlərində və naxışlı qara şirli və boyalı keramikalarda müşayiət;

bu ərazidə uzun əsrlər boyu istehsal edilmişdir. Totemik və

animistik təsvirlər də heyvanların kult təsvirlərinin yaradılmasına kömək etmişdir

və zoomorf şəklində üç ölçülü, plastik təcəssümdə quşlar

gəmilər. Beləliklə, inanclar kult-ritual məqsədin sintezi üçün əsas oldu

və gündəlik funksionallıq.

Mingəçevirdə kurqan dəfnindən qara şirli qab, 2

minillik eramızdan əvvəl.

Göyərçinlərin bir-birinə əks yerləşmiş iki profil fiquru a şəklində qəliblənmişdir

gəminin çiyinlərində yüksək relyef. Qapağın elliptik forması, içəridə hazırlanmışdır

iki birləşmiş quş forması, hər iki tərəfdən qaldırılmış göyərçin başları ilə bitir.
Machine Translated by Google

Bu qrupdakı maraqlı nümunə boz-gil zoomorf qabdır

10-9-cu əsrlərə aiddir. kəndində tapılan M.Ö

Mollamageramlı, Füzuli rayonu.

Gəmi tərəfləri olan sferik quşun stilizə edilmiş fiqurudur

hər tərəfdən beş relyef qabırğası şəklində plastik işlənmişdir. Bu vurğulayır

bu gəminin plastik təbiəti. Sərginin dekorativ ifadəliliyi

muncuqlarla bəzədilmiş gözlər, eləcə də relyef kimi plastik elementlər ilə vurğulanır

gözləri vurğulayan qövslər və qəliblərlə düzəldilmiş və təyin edilmiş iki çıxıntı

quş tumu.

Üzü cilalanmış boz yanmış gil qab, eramızdan əvvəl V-III əsrlər,
göyərçin forması.
Machine Translated by Google

Su qabı hamar, aerodinamik formalarda, gövdə üzərində, ilə birlikdə hazırlanır

relyef xətlərinin köməyi ilə quşun qanadları çətinliklə qeyd olunur. nisbətləri

qabın forması bir-birinə uyğundur.

Qədim və alban dövrlərinin Azərbaycan keramikasının tədqiqatçıları

zoomorf qabların yaradılmasını qədim insanların fikirləri ilə əlaqələndirirlər

axirət həyatı. Kurqan inventarları arasında saxsı qablar üzərində quş təsvirləri,

eləcə də zoomorf qablar şəklində quşların plastik təsviri,

qazıntılar zamanı çoxlu sayda tapılması belə qabları hesab etməyə əsas verir

ilk növbədə dəfn olunanların ruhları üçün qablar kimi.

Qara şirli saxsı qablarda bir sıra arxeoloji tapıntılar

qazıntılar (xüsusən, Xanlar (Göy-gəl), Sarıtəpə (Qazax vilayəti)), orada

ilanların xətti və plastik təsviri olan gəmilər idi .

“... bütün hallarda gəminin boynuna uzanan ilanlar təsvir edilmişdir

mərhumla birgə yeməkdə iştirak edin”.

Qeyd etmək lazımdır ki, ilan obrazı çox mürəkkəbdir və

ziddiyyətli semantika. Bir tərəfdən, o, ilə əlaqəli bir simvol kimi çıxış edir

məhsuldarlığın, qadının məhsuldar gücünün, suyun, yağışın simvolu olaraq digər tərəfdən

ocaq, od (səmavi), kişi gübrələmə prinsipi. Arxaik mədəniyyətlərdə

ilan göylə yerin ayrılmasını və əlaqəsini ifadə edir. ilandır

tez-tez yeraltı dünyasının və ölülər aləminin simvolu hesab olunur. The

ilan Yunan müdriklik ilahəsi Afinanın atributlarından biri idi, eləcə də

şəfa verən yunan tanrısı Asklepius.

Machine Translated by Google

Relyef ilan təsviri olan zoomorf qab: boz gil küp

formasının konstruktiv zərifliyi ilə seçilir. Bədəni ilə bəzədilib
gəminin şaquli mərkəzi sektorunda yerləşdirilmiş ilanın relyef təsviri və
bütün radius boyunca küpəni əhatə edir.

Yəqin ki, gəmilərin bəzədilməsinin bu prinsipi qorunma ilə əlaqələndirilir

“pis ruhlardan” qabın içindəkilər. Mingəçevir. 4-3 cc.e.ə.

Mingəçevirdən gələn sarı gil küp (e.ə. I. e. I əsr). Boruvari

ağız ətrafında bir ilan vurğulanır.
Machine Translated by Google

Qəbələdən tapılmış və 3-2-ci dövrə aid olan xörək parçası

eramızdan əvvəl əsrlər Keramika qırıqlığının üzərində ilan təsviri var , şərh edilir
real olaraq, bir çox digər keramika üzərində stilizə edilmiş təsvirdən fərqli olaraq
maddələr.

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, çoxlu sayda bürünc bilərzik tapılıb
quyruğunu dişləyən və ya burulmuş ilanı təqlid edən Mingəçevir qəbirləri. A
Azərbaycan alimlərinin bir çoxu belə bir ilan təsvirinin uyğun olduğunu düşünür
ayın simvoluna. Qıvrımlı ilan dövrü ilə eyniləşdirildi
hadisələr: bu həm günəş prinsipi, həm də ay prinsipidir, həyat və ölüm, işıq və
qaranlıq, xeyir və şər, hikmət və kor ehtiras, şəfa və zəhər, qoruyucu və
məhv edən, mənəvi və fiziki dirçəliş.

Qədim nümunələr arasında belə müxtəlifliyi qeyd etmək maraqlıdır

heyvan başları şəklində olan gəmilər kimi zoomorf damarlar. Belə, xüsusilə, a
8-6-cı əsrlərə aid qara gil qab. e.ə. Gədəbəydən, hal hazırda saxlanılır
Moskvadakı Dövlət Tarix Muzeyində. Bu məcazi qabda hazırlanmışdır
öküz başının forması, təbii çoxalma ilə xarakterizə olunur və qeyd olunur
Machine Translated by Google

olduqca maraqlı bir təfərrüatla: heyvanın alnına üçbucaq oyulmuşdur,

burun körpüsünü demək olar ki, tamamilə doldurur. Oxşar üçbucaqlar tez-tez müşayiət olunur

eyni gəmilər və adətən gözlər və arasında alnına yerləşdirilir

şübhəsiz var kult əhəmiyyəti.

Fiqurlu damarların bu tipologiyasında bədənin özünə məxsus olanları da var

öz ənənəvi forması, boyun isə heyvan başı şəklində təqdim olunur.

Azərbaycan ərazisində maraqlı və geniş gəmilər qrupu tapılıb

Tunc və Dəmir dövrlərində əlaqə qablarıdır. Çarpıcı bir nümunə
bu sortdan Mingəçevir rayonunda tapılan boz-gil qabdır və tarixə malikdir
eramızdan əvvəl 10-9-cu əsrlərə aiddir.
Machine Translated by Google

Daha üç miniatür küp qabın çiyninə birləşir və bu, a

vahid monolit kompozisiya unikal xarakter daşıyır. Dizayn baxımından və

dekorativ xüsusiyyətləri, bu məhsul təqdim olunan qrupun ən nadir nümunəsidir. In

Bu tipoloji qrupdakı standart strukturdan fərqli olaraq, üç cild olduqda

daxili körpülər vasitəsilə bir-birinə bağlıdır, bu nümunədə üç əlaqə

qablar böyük, məharətlə hazırlanmış küp olan tək qabıqla birləşir.

Şübhəsiz ki, burada köhnə, ənənəvi olanın yaradıcı şəkildə yenidən düşünməsindən danışmaq olar

formalar və tamamilə orijinal nümunənin yaradılması. Üç ikinci dərəcəli var

plastiki çox zənginləşdirən böyük gəminin çiyinlərində kiçik gəmilər

məhsulun görünüşü. Bədənlərin, boyunların, tutacaqların konstruktiv formaları

əsas və köməkçi qablar eyni zamanda dekorativ məqsədlərə xidmət edir. O

Bir daha qeyd etmək lazımdır ki, bu əlaqə gəmiləri nümunəsidir

şübhəsiz ki, plastik və estetik keyfiyyətləri baxımından müstəsna olmaqla yanaşı

Mingəçevir küp qəbirlərinin zəngin arxeoloji materialları çoxdur

daha sadə strukturun əlaqə gəmiləri.

Qarışıq gəmilər. I cBC – I c. AD

Machine Translated by Google

Bu obyekt daxili boşluqla bir-birinə bağlanmış üç damar toplusudur

arakəsmələr. Solğun çəhrayı rəngli qulpları olmayan üç küp vahidə birləşdirilir

kosmik-plastik həcm. Qabların çiyinləri qoşa sıra ilə bəzədilmişdir

pricks, lakin bu gəminin estetik dəyəri ilk növbədə konstruktiv ilə bağlıdır

formaların arxitektoniyası, bu dekorativ texnikaya deyil. Plastik və

keramika məmulatlarında bu kateqoriyadan olan qabların bədii ifadəliliyi

Qədim Azərbaycan ilk növbədə formanın dizayn xüsusiyyətləri ilə bağlıdır.

Ölçülər: Hündürlük - 7 sm; maksimum diametri 6,5 sm; hər birinin diametri

boyun 5,5 sm, dibinin diametri 4 sm.

Qırmızı gil keramika. Mingəçevir. I cBC – I c. AD

Ünsiyyət gəmiləri məhsuldarlıq kultuna həsr olunmuşdu və

reproduksiya: onlarla əlaqəli ritual mərasimlərin icrasında istifadə edilmişdir

bu kultla; həm də günəş tanrısı ona himayədarlıq edirdi... Əlaqədar gəmilər

çoxalma prinsipinə əsasən yaradılmışdır. Nəsil nəzərdə tuturlar

köhnələrdən yeni gənclərin.

Machine Translated by Google

Bu tip gəmilərin məqsədinin başqa bir versiyası: kult ilə əlaqə

ölülər: Azərbaycanın qədim sakinlərinə görə hər bir insanda var idi

bir neçə can, onlardan biri onu məzarda qoyub getdi. Qədimdən qalan yeməklər

qəbirlər ölülərin ruhları üçün nəzərdə tutulmuşdu. Yemək adətən gəmilərdə qalırdı

müxtəlif formalar. Rəvayətə görə, hər bir ruh öz funksiyasına görə ondan qidalanırdı

onun üçün nəzərdə tutulmuş gəmi. Və əgər mərhumun varisi hamıdan eyni dərəcədə qorxsaydı

mərhum əcdadının ruhunu aldı və onlara bərabər hörmət etmək istədi, sonra əmr etdi

onlar üçün eyni tipli gəmilərdən ibarət rabitə gəmiləri. Bu cür

məhsullar Mingəçevir qəbirlərində qeyri-adi deyildi.

Bəzən varislər mərhumun bir ruhuna daha çox üstünlük verirdilər. Sonra üçün

ona çiyinlərində böyük və gözəl bir küpə sifariş verə bilərdilər

qalan ruhlar üçün eyni tipli qablar qoydu. Belə məhsullar çox
nadir.

Qədim qara keramikaların ən maraqlı çeşidi olan çəkmələr

Azərbaycan, çox güman ki, ölülərin dini ilə əlaqələndirilir. Bənzər bir növ

nəticələrinə görə Erkən Dəmir dövrünə aid keramika məmulatları

dünyanın bir sıra başqa ölkələrində də mövcud olan arxeoloji qazıntılar: in

Şimali İtaliya və Macarıstan, Saksoniya və Moraviya, Polşa və Qafqaz.

Gəmi-çəkmələr əl qəlibi ilə hazırlanır. Bəzi hallarda, onlar kabartma idi

halqa-amuletlərin təqlidi kimi jantlar. Maraqlıdır ki, bir qayda olaraq, yalnız bir

bir ayaq üçün nəzərdə tutulmuş çəkmə, bəzən çox olsa da, dəfnlərdə tapıldı

maraqlı tapıntılar da baş verdi. Məsələn, Həsənli kəndində (üz

müasir Cənubi Azərbaycan ərazisi), iki formasında bir qab aşkar edilmişdir

çəkmələr, bir bootleg ilə birləşdirilir. Ayaqları yuxarı dönmüş çəkmələr bəzədilib

daxili tikişləri təqlid edən çentiklər.

Machine Translated by Google

Ədəbiyyatda bunun məqsədi ilə bağlı çoxlu fərziyyələr mövcuddur

dəfn zamanı qəbirlərə qoyulmuş əşyalar. Bunlardan biri də ayaqların təsviri və

ayaqqabılar delfinlərin və balıqların təsvirinə yaxın bir məna daşıyırdı. Yerləşdirdilər

vətəninə çətin səyahətlərini asanlaşdırmaq üçün ölülərin məzarına

mübarək. Ruhların mübarək ölkəyə köçməsinə inanmaqdır

mərhumun qəbirdəki sonrakı həyatı ideyası ilə qarışdırılır.

xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

Orijinal tarixi və bədii hadisə maddi mədəniyyətdir

Tunc dövründən başlayaraq boyalı (və ya

boyalı) qırmızı gil keramika, burada qara cilalanmış ilə birlikdə yaradılmışdır

keramika. Bunu Kültəpə yaşayış yerlərində tapılan arxeoloji tapıntılar sübut edir

I və II (burada tapılan boyalı qablar eneolit dövrünə aiddir), eləcə də

Qırmızıtəpə, Şortəpə, Şahtaxtı, Nəhəccir, Ərəfsə və bir sıra

başqaları. Buradan tapılan arxeoloji material 17-15-ci illərə aiddir

əsrlər. BC, qırmızı boyalı keramikadan ibarət sferik qabdır. Diqqət

müxtəlif funksiyalarına görə yeməklərin müxtəlif formalarına çəkilir. Küplər idi

Machine Translated by Google

əl işi və qırmızı, sarı və ağ rəngli anqoblarla örtülmüşdür. Ornament idi

qırmızı və qara boyalarla işlənmişdir.

Kyultepe I.

Kyultepe I.
Machine Translated by Google

Kyultepe II.

Kyultepe II.
Machine Translated by Google

Qızılvank.

Naxçıvan keramikasının ən diqqətçəkən təsvirlərindən biri də küpədir

Qədim keramika rəssamlığının əsl şah əsəri olan Şahtaxtı nekropolu .

Orta 2 mil. e.ə. Əl ilə hazırlanmış formada heyrətamiz zərifliyi ilə diqqət çəkir.
Küpün gövdəsinin üçdə ikisi iki yarusunu təmsil edən rəsmlə örtülmüşdür
Machine Translated by Google

friz kompozisiyası. Qırmızı anqob üzərində qara boya ilə çəkilmiş rəsm əsəridir

naturalizmi ilə diqqəti cəlb edir.

Keçilərin, canavarların və digər dördayaqlı heyvanların təsvirləri burada bir-birinə qarışmışdır

müxtəlif növ quşlar - istər böyük, istərsə də kiçik. Xüsusilə, ördək təsvirləri, a

Burada tovuz quşu, bir bacıq aydın şəkildə oxunur. Amma bunda realist yanaşma ilə yanaşı

rəsm, bir də həndəsi əks-səda, sırf simvolik elementləri görmək olar

xalça və kilimlərdən bizə tanış olan görüntülər..

Belə ki, qədim Azərbaycan keramika sənəti əsasən səciyyəvidir

saxsı istehsalının üç mədəniyyəti. Bunlar:

- qara cilalanmış keramika,

- naxışlı qara cilalanmış keramika

- boyalı keramika.

Bunlardan məişətdə və cəmiyyətdə təyinatına görə saxsı qablar

mədəniyyətlər həm utilitar, həm də kult xarakteri daşıyırdı. Boyalı keramika ən çox

Naxçıvanın qədim mədəniyyətinə xas olan.

Machine Translated by Google

Azərbaycanda çoxəsrlik keramika istehsalı ənənəsinin olması

qədim Azərbaycan diyarı və burada qorunub saxlanılan dulusçuluq mərkəzləri

Qədim dövrlərdən bu yana istehsal edilən keramika məmulatlarının müxtəlifliyini müəyyən etmişdir

sonrakı əsrlərdə və hər şeydən əvvəl Qafqazın mövcudluğu dövründə

Bir çox cəhətdən tarixən qurulmuş varisinə çevrilən Albaniya

formaları.

QAFQAZ ALBANİYADA KERAMİKA İSTEHSALI

(Eramızdan əvvəl 4-cü əsr - eramızın 7-ci əsrinin sonu)

Alban çarlığı və ya bir çox tayfaları birləşdirən Qafqaz Albaniyası

eramızdan əvvəl IV əsrdə müasir Azərbaycan ərazisində formalaşmışdır. e.ə. kimi

Bilirsiniz, burada albanlarla yanaşı, çoxsaylı etnik qruplar yaşayırdı

bu dövlətin ərazisi. Etnik müxtəliflik nəhəngliyin izahı ola bilər

arxeoloji materialların müxtəlifliyi və hər şeydən əvvəl müxtəlif bölgələrdə tapılan saxsı məmulatlar

Qafqaz Albaniyasının təklif olunan ərazisi. Hər bir qrup əsasən öz yerini tuturdu

öz ərazisi, xüsusi inventar, saxsı hazırlamaq üçün xüsusi texnika və

xüsusi bir bəzək.

Albaniyada dövriyyədə olan müxtəlif sənətkarlıq növləri arasında dulusçuluq da var idi

şübhəsiz ki, üstünlük təşkil edir. Mövcud olduğu bütün dövr ərzində

Qafqaz Albaniyası, keramika məhsullarının çeşidi, eləcə də üslubu genişləndi

ayrı-ayrı forma və obyektlərin keyfiyyəti dəyişdi. Xarakterik xüsusiyyət

Ölkədə keramika istehsalı yalnız keramikadan aktiv istifadə edilməmişdir

gündəlik həyatda, həm də rituallarda və dəfn mərasimlərində. Bir çox qəbirlərdə müxtəlif

arxeoloji sahələr, bir qayda olaraq, 50-dən 70-ə qədər saxsı məmulatları var idi.
Machine Translated by Google

Belədə qazıntılar zamanı ən geniş keramika materialı tapılıb

kimi şəhərlər Qəbələ (Yaloylutəpə), Mingəçevir, Ağsu (Nərgizəva), Şamaxı,

İsmayıllı (Mollaisaklı), Şəki.

Xronoloji baxımdan Qafqazın keramika məmulatları

Albaniya eramızdan əvvəl 4-cü əsrin hüdudları daxilində hesab edilə bilər. 7-yə

eramızın əsri.

Tarixi və bədii baxımdan ən maraqlı material,

keramikasının bədii və plastik xüsusiyyətlərini aydın şəkildə nümayiş etdirir

Qafqaz Albaniyası, zoomorf qablardır, təkcə plastik bacarıqlarını əks etdirmir

Alban keramikaçıları, həm də totemist və animistik təsvirlər və kult ayinləri

qədim albanların. Böyük əksəriyyətində belə gəmilər gəlir

yaşayış məskənlərinin qazıntılarında və Mingəçevirdəki dəfnlərin inventarında

bölgə. Həmçinin Nyuydinin qazıntıları zamanı zoomorf qablar tapılıb

qəsəbəsi və Şamaxı yaxınlığında.

Zoomorf damarların növləri:

1 - müxtəlif heyvanlar və ya quşlar şəklində zoomorf gəmilər. Bir qayda olaraq, belə

ritual mərasimləri zamanı qablardan istifadə olunurdu, lakin onların olması da istisna edilmir

daxili ehtiyaclar üçün istifadə olunur, xüsusən də gəmilər-dolça. Bu gəmilər, istehsal

ördək, göyərçin, qaz, inək, maral, keçi və bir sıra başqa heyvanların forması

heyvanların ağızlarında maye tökmək üçün deşik olur. Çoxlu sayda

Mingəçevirdə zoomorf qablar aşkar edilmişdir.

Nümunə: IV-III əsrlərə aid zoomorf boz-gil qab. e.ə. içində

IV-III əsrlərə aid ekskursiya forması. e.ə. Bacarıqlı olması diqqət çəkir

heyvan buynuzlarının konstruktiv və dekorativ məqsədlər üçün istifadəsi. Girişi

Gəmi heyvanın bədəninin ortasında, turun buynuzları var

Machine Translated by Google

gözəl və üzvi şəkildə boyuna bağlanır və sonra bir döngəyə keçir

tutmaq. Eyni zamanda qeyd etmək lazımdır ki, konvensionallığı

Bu qabdakı ifadə tərzi təbii ki, təbiiliyə hakimdir

yanaşma. Bu qabda plastik gözəlliyin olduğunu vurğulamaq da vacibdir

hər hansı əlavə bəzək motivləri hesabına deyil, sırf bunun hesabına əldə edilmişdir

konstruktiv formaların özlərinin zərifliyi, böyüklüyünə dəlalət edir

alban keramikaçılarının peşəkar məharəti.

Həmçinin, bu mövzuda usta tərəfindən maksimum istifadəyə diqqət yetirilir

daxili boşluq. Keçinin dörd ayağı son dərəcə qısadır. The

gəmi möhkəm, rasional formaya malikdir. Buradakı bütün əsas plastik elementlər - baş,

buynuzlar, boyun, bədən, ayaqlar - rəvan şəkildə bir-birinə axır, sanki təsvir edilmişdir

bir davamlı xətt. Bu obyektin üzvi təbiətini vurğulamaq vacibdir:

funksional, şəkil və dekorativ cəhətlər burada birləşir,

ayrılmaz bütöv.

Maral, qoç, ördək, göyərçin və başqalarının təsvirlərindən geniş istifadə olunur

keramika onların qədim sakinləri tərəfindən ilahiləşdirilməsi ilə əlaqələndirilirdi

təsvirləri keramika qablarda təcəssüm olunmuş heyvan və quşların torpaqları.

Machine Translated by Google

2 - heyvan fiqurlarının tutacaqların, kənarların və üzərində yerləşdirildiyi qablar

gavalı.

Heyvan fiqurlarının yerləşdirilməsinin bu prinsipi inanclarla bağlıdır

belə qabların qoruyucu funksiyalarında qədim albanların və

onlarda mayelərin sakrallaşdırılması. Bu növün parlaq nümunəsi boz-gildir

IV-III əsrlərə aid gəmi. E.ə., Mingəçevirdən iki üslublu

küpün boğazında və tutacaqlarında qoç fiqurları,.

Qoçların fiqurları yüksək üslubda verilmiş, buynuzlarıdır

heyrətamiz şəkildə bükülmüşdür, bu da əlavə bədii ifadəliliyə kömək edir

bütün məhsul. Buna kompozisiyanın simmetriyası da kömək edir

bu tipoloji qrupun gəmilərində tikinti.

Qoç təsviri bu tip gəmilər üçün ən xarakterik olanlardan biridir. Beləliklə, in

başqa bir misal, II-I əsrlərə aid qırmızı gil qabdır. M.Ö., üst ucları

tutacaqlarda qoç başının stükko təsviri var: gözlər vasitələrlə göstərilir

Machine Translated by Google

tablet qəliblərinin ağzı açıqdır, burun dəlikləri ponksiyonla işarələnmişdir.

Eramızdan əvvəl I minilliyin əvvəllərində. Qafqaz ərazisində

Albaniyada qoç başı ilə yanaşı, keramikaçılar da belə təsvirlər yaradıblar

meymun, it, qaban kimi heyvanlar...

3 - zoomorfik damarlar qrupu plastik yarısı ilə fərqlənir

fiqurlar və heyvan başları gəmilərin divarlarına bitişik, gəmilər isə

özləri orijinal ənənəvi formasını saxlayırlar. Bu qrupun bir xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki

zoomorfik heykəlciklər, bir qayda olaraq, olduğu kimi, gəminin kənarına bitişik olmur.

əvvəlki qrupda, lakin birbaşa bankaların gövdələrinə yapışdırılır. Çıxmaq

bir çox digər zoomorf gəmilər, bu, maye saxlamaq üçün bir qabdır, çünki içərisində
drenaj çuxuru.

Nümunə: Ritonşəkilli zoomorf damar: qırmızı rəngli zoomorf damar. A

bir maralın büst plastik təsviri gəminin əsasına inkişaf etmiş bir zənglə bitişikdir,

gəminin bütün tərkibinə orijinal plastiklik və canlı bədiilik verir

ifadə. Riton əl ilə hazırlanır. Onun zəngi düz kəsiklə örtülmüşdür

və formanın şaquliliyini vurğulayan dalğalı xətlər. Çox güman ki, riton

dini və ritual məqsədi var idi.

Machine Translated by Google

Qeyd etmək lazımdır ki, maral obrazı mühüm yer tutur

günəş tanrısının simvollarından biri olan alban ustalarının "bestiaryası".

Mingəçevir. Eramızdan əvvəl I əsr - eramızın I əsri

Riton - (qədim yunan ῥυτόν - içməli buynuz, qədim yunan dilindən ῥέω -

axın) - aşağı endirilmiş baş şəklində içmək üçün geniş huni formalı qab

heyvan (it, qoç, keçi, at) və ya insan. Qab tez-tez müqəddəslərdə istifadə olunurdu

bu və ya digər tanrının şərəfinə qurban kəsmə və ya şərab içmə mərasimləri.

Machine Translated by Google

Amfora şəklində zoomorf qab: boz-gil cilalanmış qab

amfora forması. Təkbuynuzlu başı gəminin qabarıq tərəfinə bitişikdir.
Gəminin gövdəsində heç bir dekorativ əlavə yoxdur, lakin çox
zərif forma və onun formasının konstruktiv aydınlığı yüksək bədii səviyyəyə kömək edir

bu məhsuldan. Çox güman ki, gəminin ritual əhəmiyyəti var.

Mingəçevir. 4-3 cc. e.ə.

4 - gövdəsi relyef təsviri ilə bəzədilə bilən qablar

heyvanlar, həm tam, həm də qısaldılmış formada. Bu, yəqin ki, hələ də bağlı idi
qədim inanclarla, buna görə heyvanın təsviri nəzərdə tutulurdu
bankaların məzmununu "pis ruhlardan" qorumaq.

Nümunə: ilan təsviri olan zoomorf qab: boz gil

küp öz formasının konstruktiv zərifliyi ilə seçilir. Bədəndir
şaquli mərkəzi sektorunda yerləşdirilmiş ilan relyef təsviri ilə bəzədilib
gəmi və bütün radius boyunca küpəni əhatə edir.
Machine Translated by Google

Yəqin ki, gəmilərin bəzədilməsinin bu prinsipi qorunma ilə əlaqələndirilir

gəminin məzmunu "pis ruhlardan".

Mingəçevir. 4-3 cc

Misal:

Mingəçevirdən gələn sarı gil küp (e.ə. I. e. I əsr). Boruvari

ağız ətrafında bir ilan vurğulanır.

Misal:
Machine Translated by Google

Qəbələdən tapılmış və 3-2-ci dövrə aid olan xörək parçası

eramızdan əvvəl əsrlər Keramika qırıqlığının üzərində ilan təsviri var , şərh edilir

real olaraq, bir çox digər keramika üzərində stilizə edilmiş təsvirdən fərqli olaraq
maddələr.

Artıq yuxarıda qeyd olundu ki, ilan kultu ən çox olanlardan biridir

bəşəriyyət tarixində qədim. Qafqaz ərazisində olduqca məşhur idi

Albaniya. Bir çox gəmilərdə tez-tez sürünən bir ilan şəklini görmək olar

kənara doğru və ya drenajı əhatə edən, qrafik və ya relyef şəklində icra edilmişdir.

Şübhəsiz ki, ilan kultu qədimlərin şüurunda çoxdan qorunub saxlanılmışdır

Albanlar və keramika da daxil olmaqla bir çox sənət və sənətkarlıq formalarında əks olunur.

İlan, qoç, keçi, müxtəlif növ quşlar, dovşan və marallardan başqa

tez-tez zoomorf motivlərin personajları arasında rast gəlinir. İkinci dövrdə, hamısı

bu cür təsvirlər müstəqil əhəmiyyətini itirir, ümumiyə üzvi şəkildə uyğunlaşır

keramika tərkibi.
Machine Translated by Google

Nümunə: Qırmızı gil qab III - IV - əsrlər. Mingəçevirdən AD, tərəfindən hazırlanmışdır

əl. Bu qabın dekorativ dizaynının diqqətəlayiq elementi, yəni relyef

maral şəkli.

Nümunə: Mingəçevirdən 1-3-cü dövrə aid qırmızı gil qab

eramızın əsrləri. Dovşanın üç stükko təsviri var ki, bunlara qədər stilizə olunub
bu şaquli uzanmış küpün çiynində sırf dekorativ ifadəlilik

sapı ilə.
Machine Translated by Google

5 - heyvanların stilizə edilmiş relyef təsvirləri olan qablar. -nin stükko şəkilləri
heyvanlar açıq-aydın stilizə edilmiş xarakter ilə fərqlənir; yerləşirlər
tutacaqların üstündə və yuxarıda, tıxacların altında və ətrafında. Bəzən belə

gəmilərin bədəninin səthində tünd qırmızı boya ilə işlənmiş rəsmlər var.

Beləliklə, keramika məmulatlarının bəzəyi getdikcə ritualdan azad olur

və semantik məna.

Zoomorf qablar, eləcə də fərdi keramika heykəlcikləri ilə yanaşı

qədim Azərbaycan ərazisindən tapılan nümunələr arasında müxtəlif heyvanlar
antik dövrdə ya antropomorfik olan keramika nümunələri var

insan fiqurunu təqlid edən və ya fərdi elementləri olan fiqurlar və ya qablar

insan obrazı.

Nümunə: Qadın fiquru şəklində olan antropomorf gəmi

eramızın I-III əsrlərinə aid Şamaxının Xınıslı kəndində aşkar edilmişdir.
bölgə.
Machine Translated by Google
Machine Translated by Google

İsmayıllı, Mollaisaklı kəndi.

Şəki, eramızın 1-3-cü əsrləri

Machine Translated by Google

Şəki, eramızın 1-3-cü əsrləri

Kolbalar:

- üfüqi mövqe
- şaquli mövqe

Qafqaz Albaniyasının keramika istehsalında kifayət qədər böyük bir qrupu təşkil edir

kolbalar - çiyinlərində iki şaquli tutacaq olan düzbucaqlı qablar və a

şaquli yönəldilmiş musluk. Bu kolbalar dik vəziyyətdə daşınmaq üçün nəzərdə tutulmuşdu

hal. Bu qrupun qabları müxtəlif bəzəkləri ilə seçilir. Bir qayda olaraq,

kolbaların bəzəyi lakonikdir və əsasən boyun nahiyəsində cəmləşmişdir. The

aşkar edilmiş obyektlərin estetik ifadəliliyi məhz qüsursuzluqdadır

formanın icrası.
Machine Translated by Google

3-1 cc. Mingəçevir.

Sarı -gilli qab ikili düzbucaqlı kolbalar kateqoriyasına aiddir

çiyinlərdə şaquli yönümlü tutacaqlar və şaquli ağız. Bu flakonlar idi
qutuda dik daşınmaq üçün nəzərdə tutulmuşdur. Relyef xəttinə diqqət yetirilir
Gəminin ön oxunda şaquli olaraq çalışan və eyni zamanda kənarı vurğulayır
boyun. Aydındır ki, kiçiklərlə müşayiət olunan bu sətirlər bir-birinin ardınca bərabər şəkildə davam edir

başqa çentiklər, adətən bir kolbaya qoyulan qapağın tikişini təqlid edin.

Buna baxmayaraq, Qafqaz Albaniyasından olan keramika məmulatlarının bu tipologiyasında,

metalın təqlidi kimi maraqlı dizayn üsullarını müşahidə etmək olar

dəmir ilə assosiasiyaları oyandıran vahid pimply çıxıntıları tətbiq edərək toxuma
pərçimlər.
Machine Translated by Google

Eramızdan əvvəl 3-1 cc-lik bu qab metal imitasiyasının maraqlı nümunəsidir

vahid pimply protrusions tətbiqi vasitəsilə faktura, evoking

dəmir pərçimlərlə birləşmələr. Oxşar dekorativ motivdən də istifadə edilmişdir

VII əsrdən Qafqaz Albaniyasının ərazisi. e.ə. və məhsullarda rast gəlinir

müxtəlif funksional yönümlü.

Qırmızı gil qab. Eramızdan əvvəl II-I əsrlər

Machine Translated by Google

Babazanlı karxanası, Salyan. Yivli/yivli səth metal üzərində işi təqlid edir.

Mingəçevir və Qəbələ (Yaloylutəpə mədəniyyəti) ən böyük mənbələr idi

arxeoloji materialdan, burada çoxlu sayda müxtəlif növ dəfnlər və

müxtəlif növ və nümunələri ilə müşayiət olunan müxtəlif dövrlər aşkar edilmişdir

keramika istehsalı. Burada tapılan saxsı qablar tələffüz edilməsi ilə seçilir

orijinallığı, qabların bəzədilməsi üsullarının, üsullarının və motivlərinin zənginliyi,

eləcə də plastik formaların geniş çeşidi. Xüsusilə, zəngin materialı geriyə götürür

4-cü c. e.ə. -Eramızın I əsrinə aid Yaloylutəpə ərazisində aşkar edilmişdir

Qəbələ yaxınlığında).

Burada bir və ya üç ayaqlı zərif vazalar, boyunlu küplər şəklində bir

üçbucaqlı tac (oynoçoya növü), dərin çanaqlar aşkar edilmişdir. Həmçinin, in

Qafqaz Albaniyasının çiçəklənmə dövrünün bədii keramikasında, elə qablar var ki,

plastik kompozisiyalarının parlaq orijinallığı ilə səciyyələnir və şübhəsiz

yüksək bədii və dekorativ dəyərə malikdir. Onlar uzun və dərinliyi ilə xarakterizə olunur

dimdikşəkilli şleyflər, sferik-bikonik bədən formaları, yan tutacaqlar və sarı

gilin çəhrayı rəngi. İlk dəfə Yaloylutəpədə kəşf edilən bu qablar adlanır

Yaloylutəpə, belə nümunələrin yayılma sahəsi çox geniş olsa da,

Machine Translated by Google

və Qəbələdən başqa Mingəçevir, Nica, Deymədər və Mil

çöl.

Yaloylutəpə tipli keramika məmulatlarına bütün əsas mədəniyyətlərdə rast gəlinir

Qafqaz Albaniyasının mərkəzləri. Bir dimdik formalı drenaj ilə yarımdairəvi corolla

müxtəlif konfiqurasiyalar ən parlaq konstruktiv kimi bu gəmilərdə görünür

dekorativ detal. Həmçinin, bu qrupun qabları keramika ilə xarakterizə olunur

drenajın altında yerləşən filtrlər.

Beləliklə, bu qrupda sferik gövdəli və dimdiyi olan küpləri görmək olar -

açıq bir şaquli oriyentasiya ilə formalı drenaj. Çoxsaylı qrupdur

çoxləçəkli qısa dimdikli drenajlı, konus formalı gövdəli küplərdən ibarətdir.

və ağzın kənarı ilə gəminin gövdəsini birləşdirən tutacaq. Tez-tez belə

küplər şaquli ayaq dayağına quraşdırılır. Daimi rast gəlinən elementlər

bu qabların bəzəyi plastik düymə və relyef kordon xətləridir, ətrafı əhatə edir

yüksək boyun. Bu qrup gəmilərin özünəməxsus nümunələri üçlü dimdiyi olan küplərdir -

açıq bir üfüqi oriyentasiyanın formalı drenajı.

Machine Translated by Google

Drenajların bu cür formaları çox praktikdir və açıq bir funksionallıq daşıyır

məna. Bununla belə, keramikanın bu struktur elementləri olduğu da aydındır

məmulatlar onların dekorativ ifadəliliyinin mühüm amilidir.

Müxtəlif alimlər bu cür qabların məqsədini kultla əlaqələndirirlər

Kənd təsərrüfatı. Bununla belə, belə qabların ayinlər üçün istifadə olunduğu ehtimal edilir

üzüm şirəsi kultu.

Yaloylutəpə “vaza” tipli qablar

Qafqaz Albaniyasından keramika məmulatlarının böyük bir qrupu var ki, onlar

utilitar məqsədlərinə görə onları “vaza” adlandırmaq olar. Onlar mütləq layiqdirlər

eyni zamanda təşkil edən plastiklərin spesifik təbiətinə görə diqqət

bu qabların estetik, yüksək bədii keyfiyyəti. görə

onların formal və funksional xüsusiyyətləri, vazalar müxtəlif ölçülü kasalardır və

konfiqurasiyalar.

Bədən aşağıdan həlqəvi bir müstəvi ilə, yuxarıdan isə a ilə çərçivəyə salınmışdır

əyilmiş halqa. Bu relyef dizaynı vazaya orijinal dekorativ xarakter verir. The

vazanın gövdəsi öz forması ilə də öz töhfəsini verən üç zərif ayaq üzərində dayanır

məhsulun estetik ifadəliliyinə. Digər növ vazaların bir ayağı var

geniş əsaslı və ya konik konturlu üç ayaqlı silindrik forma ilə.

Machine Translated by Google

Qeyd etmək lazımdır ki, bu tip keramika məhsulları tapılır

Yaloylutepe, ən keyfiyyətli və xüsusiyyətli görünür. Bir qayda olaraq, orada

burada dekorativ elementlər yoxdur və yalnız plastik həll əsasdır

bədii ifadə vasitələri. Onu da vurğulamaq yerinə düşərdi ki

Yaloylutəpə mədəniyyəti bütövlükdə eramızdan əvvəl IV əsrə aid edilir. üçün

eramızın 3-cü əsrinə aiddir ki, o, şübhəsiz ki, keramikadakı əsas tendensiyaları əks etdirir

yetişmiş dövrdə Qafqaz Albaniyasının istehsalı və haqlı olaraq əlaqələndirilə bilər

alban keramikasının əsas xüsusiyyəti ilə. Bunu bir çoxları da təsdiqləyir

oxşar nümunələr Alban çarlığının digər yaşayış məntəqələrində - Mingəçevirdə,

Şamaxı, Ağsu və bir sıra başqa məntəqələr.