REKE SRBIJE

slivovi crnog, jadranskog i egejskog mora

Vodno bogatstvo naše zemlje čine podzemne i površinske vode.
Podzemne vode se nalaze ispod topografske površine gde iznad vodonepropusnih stena
formiraju izdan.U vodosnabdevanju naše zemlje one učestvuju 70%.

Površinske vode Srbije su: reke,jezera i močvare.Njihove vode se koriste za

navodnjavanje,ribarstvo,plovidbu.

Srbija je bogata površinskim vodotocima, posebno na terenima koji primaju veliku količinu
padavina.

Najveća gustina rečne mreže je u gornjem toku reke Ibar, a najmanja na teritoriji Vojvodine.
Našim rekama godišnje protekne ko 160 km3 vode, od cega su 91% tranzitne vode koje nam
sa područja drugih država doticu Dunav,Savu,Tisu..
Reke otiču u tri mora:Crno,Jadransko i Egejsko.
Na jezerskoj planini na KiM se nalazi hidrografski čvor
Srbije-Drmanska glava.

Od Drmanske glave prema zapadu teče reka Topluga

koja se uliva u Beli Drim i pripada, slivu Jadranskog mora,
ka severu otiče reka Crnoljeva u Sitnicu, koja je pritoka
Ibra,slivu Crnog mora, a prema jugu teče reka
Nerodimka, sliv Egejskog mora.

Reka Nerodimka se uliva u reku Lepenac, koja je pritoka

Vardara, ali deo njenih voda otiče ka Sitnici koja se uliva
u Ibar i pripada slivu Crnog mora.
Bifurkacija-pojava kada vode jedne reke otiču u dva
sliva.
 SLIV CRNOG MORA
Sliv Crnog mora obuhvata 92% teritorije naše
Zemlje.
Po dužini toka Dunav(2.783km) je druga reka u
Evropi i deo je plovnog puta koji spaja Crno i
Severno more.Prema količini vode, saobraćajnom i
turističkom značaju je najznačajnija reka koja
protiče kroz našu Zemlju.
U Srbiju ulazi uzvodno od Bezdana, a ističe kod
ušća Timoka.
Kroz Srbiju teče na dužini od 588km sa prosečnom
širinom korita od 600m.
Od ulaska u Panonsku niziju pa do Đjerdapske
klisura Dunav je mirna reka.
Do izgradnje brane i veštačkog jezera Dunav je
u klisuri imao osobine brze planinske reke.
Dunav ima veliki hidroenergetski potencijal
zbog velike količine vode i sužavanja korita u
Đerdapskoj klisuri.
Dolina Dunava kroz Đerdapsku klisuru je
kompozitna, jer kroz nju prolaze 4 klisure i 3
kotline:Golubovačka klisura,Ljupovska
kotlina.klisura Gospođin vir,Donjemilanovačka
kotlina,klisura Kazan.Oršavska kotlina i Sipska
klisura.
Najveće pritoke Dunava su:Tisa i Tamiš sa leve
strane i Sava,V. Morava; Pek,Mlava i Timok sa
desne strane.
Tisa(966km)-izvire ispod Karpata u Ukrajini, protiče kroz Mađarsku i u našu zemlju ulazi nizvodno
od Seredina.Dužina ove reke je skraćena za 46km, jer je preseca 14 meandara.Kroz našu zemlju
Tisa teče na dužini od 164km i uliva se u Dunav nizvodno
od Titela.Plovna je celom dužinom toka kroz našu zemlju.Njene pritoke su Zlatica,Čik,Begej..
Begej utiče u našu zemlju iz Rumunije i ima mnogo meandara i rukavaca zbog velike brzine i malog
pada.Za potrebe plovidbe je prokopan kanal Novi Begej dug 114km.

Tamiš(340km)-utiče u našu zemlju iz Rumunije.Ima malu brzinu,meandrira i račva se u više

rukavaca.Kroz našu zemlju teče dužinom od 118km i uliva se u Dunav kod Pančeva.

Prema količini vode, najznačajnija pritoka Dunava je Sava(945km).Nastaje u alpskom delu Slovenije
i plovna je.Kroz našu zemlju teče kao tipična ravničarska reka koja se izliva, gradi meandre i
mrtvaje.Najveća dubina korita je nizvodno od ušća Drine i iznosi 28m.Najznačajnije pritoke
su:Drina i Kolubara.
Drina(364km) -najveća pritoka Save po količini vode,dužini toka i površini sliva.U srednjem i
donjem toku predstavlja prirodnu granicu između Srbije i BiH.
Nastaje spajanjem Pive i Tare kod Šćepan polja u CG na nadmorskoj visini od 433km.
Brza i planinska je reka, zbog čega poseduje najveći hidroenergetski potencijal na Balkanu.On je
delimično iskorišćen hidroelektranama ‘’Bajina bašta’’ i ‘’Zvornik’’
U donjem toku, pri ušću reke Save nastala je ogromna planina, po kojoj reka meandrira i preseca
nova korita.Među pritokama najznačajnije su:Lim,Rzav i Jadar.

Kolubara(86km)-nastaje spajanjem reka Obnice i Jablanice kod Valjeva.Većim delom toka je

ravničarska reka koja se uliva u Savu kod Obrenovca.

Velika Morava(185km)-desna pritoka Dunava i naša najveća nacionalna reka.Nastaje od J. i Z.

Morave koje se spajaju kod Stalaća, auliva se u Dunav blizu Smedereva.Dolina V. Morave nastala je
na mestu Panonskog mora.Ona je bila duga 245km, ali presecanjem 23 meandra njena dužina je
skraćena za 60km.Siromašna je vodom zbog kontinentalne klime i male količine padavina.Najveće
pritoke su:Ravanica,Lepenica,Resava i Jasenica.
Južna Morava(8295km)-nastaje kod Bujanovca spajanjem Binačke Morave i Preševske
Moravice.Teče prema severu dolinom u kojoj se smenjuju kotline Vranjska,Leskovačka i
Niško-aleksinačka i klisure Grdelička i Stalaćka.J. Morava i njene pritoke imaju neujednačen
vodostaj, pa dolazi do izlivanja iz korita i poplava, zato se kaze da pripadaju bujičarskim
tokovima.Najvažnije pritoke su joj sa leve strane Veternica,Jablanica,Pusta reka i Toplica, a sa
desne strane Vrla,Vlasina, Nišava i Sokobanjska Moravica.
Nišava(178km) je najveća pritoka J Morave i ona izvire u Bugarskoj.Usekla je Sićevačku klisuru dugu
17km i mestimično duboku do 400m.

Zapadna Morava(8210km)-nastaje kod Požege spajanjem Golijske Moravice i Đetinje.Protiče kroz

Čačansku,Kraljevačku i Kruševačku kotlinu i gardi Ovčarsko-kablarsku klisuru dugu 20km i duboku
710m.U klisuri se nalaze veštačka jezera Međivršje i Ovčarsko-kablarko, čije vode pokreću
hidroelektrane.Najvažnije pritoke su:Ibar.Rasina i Gruža.
Ibar(272km) izbire iz snažnog kraškog vrela na planini Hajli u CG.Kod mesta Gazivode na Kosovu je
izgradjena brana visoka 108m,čime je nastalo i veštačko jezero.Od KiM teče ka severu i gradi
klisurastu dolinu.Najznačajnije pritoke:Raška i Studenica.
Mlava(78km)-izvire iz jakog kraškog vrela kod Žagubice, a uliva se u Dunav nedaleko od
Kostolca.Protiče kroz Homoljsku kotlinu i gradi Ribarsko-gornjačku klisuru.

Pek(129km)-nastaje u Homaljskim planinama, a uliva se u Dunav kod Velikog Gradišta.U gornjem

toku je planinska reka koja je usekla Kaonsku klisuru, dok je u donjem toku ravničarska reka koja
teče kroz plodni kraj Braničevo.Poznat je po česticama samorodnog zlata koje se nalaze u
šljunkovito-peskovitom nanosu reke zbog čega ga nazivaju ‘zlatni pek’.

Timok(202km)-najveća reka istočne Srbije i poslednja desna pritoka Dunava u našoj zemlji.
Nastaje kod Zaječara spajanjem Crnog i Belog Timoka.Crni Timok izvire na padinama planine Kučaj
i dug je 84km.Beli Timok nastaje spajanjem Trgoviškog i Svrljiškog Timoka kod Knjaževca.Pri ušću
u Dunav, Timok je na dužini pd 15km prirodna granica prema Bugarskoj.
 Reke Jadranskog sliva
Sliv Jadranskog mora zahvata 5,3%
površine Srbije i obuhvata Metohijsku
kotlinu i planine u njenom obodu
Glavna reka ovog sliva je Beli Drim(175km)
koji izvire iz Radovačkog vrela.Glavne
pritoke su mu Pećka i Dečanska Bistrica
sa desne, a Klina, Miruša i Prizrenska
Bistrica sa leve strane.
U kanjonu Miruše na dužini od 13km nalazi
se 12 vodopada i 16 manjih jezera.Beli
Drim se u Albaniji spaja sa Crnim Drimom,
otokom Ohridskog jezera, gradeći reku
Drim koja se uliva u Jadranskog more.
Reke Egejskog sliva
Obuhvata najmanji deo teritorije Srbije,
pripadaju mu reke:Pčinja i Dragovištica u
jugoistočnoj Srbiji i Nerodimka i Lepenac na
Kosovu.
Pčinja(135km)-izvire na jugozapadnim obodima
planine Dukat, protiče kroz Trgovište, a kod
manastira Prohor Pčinjski napušta našu zemlju.
Dragovištica(115km)-nastaje od Ljubatske i
Božičke reke kod Bosilegrada.Posle 52km toka
kroz našu zemlju ulazi u Bugarsku i uliva se u
reku Strumu.
Lepenac(75km)-izvire na severnim padinama Šar
planine i posle toka kroz Sirinićku župu i
Kačaničku klisuru napušta našu zemlju i uliva se
u Vardar.Najveća pritoka je Nerodimka.
 Hidrografija krecnjackih terena
U našoj zemlji krečnjački tereni zahvataju oko 9,5% ukupne površine.
Krečnjačke stene su ispresecane sistemom pukotina i kanala, zbog čega je poniranje
vode u njima veliko.Ovi krajevi oskudevaju tekućim vodama na površini zemlje. Ali imaju
izraženu podzemnu cirkulaciju vode.Najčešći tip kraškog izvora su vrela, jaki izvori koji
daju po više hiljada litara vode u sekundi.Najpoznatija su vrela Crnog
Timoka,Mlave,Ibra..

Potajnice su izvori koji izbacuju vodu u intervalima uz karakterističan zvuk i

predstavlju hidrološke fenomene.Izvori su u funkciji dok je nivo vode u podzemnom
rezervoaru iznad visine odvodnog kanala.U Srbiji ih ima četiri, a najpoznatije su Zviška
potajnica kod Kučeva i Homoljska potajnica kod Žagubice.

Reke ponornice teku površinski, a zatim poniru i nestaju ispod zemlje.Jedna ista reka
moze više puta da se pojavljuje na površini i da ponovo ponire.Najveći broj ponornica
se javlja na Karpatsko-balkanskim planinama.Najveća ponornica je Boroštica u
Pešterkom polju.