Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • T0048711

    Uploaded by

    Hikmet Hüdanas Görgün
    10 views133 pages

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    10 views133 pages

    T0048711

    Uploaded by

    Hikmet Hüdanas Görgün

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    of 133
    TC. MARMARA UNIVERSITESi SOSYAL BiLIMLERI ENSTITUSU KAMU YONETIMI ANABILIM DALI MAHALLI iDARELER VE YERINDEN YONETIM BiLIM DALI TURKIYE’DE APARTMANLASMA OLGUSU VE APARTMAN YONETIMLERi Yiiksek Lisans Tezi OZAN KULEKCi ‘TC. YOKSEKOGRETIM KURULU DOKOMANTASYON MERICEZI DV UOGGE Tez Damismami: Prof. Dr. Hilya BAYKAL istanbul - 2002 ONsOZ, “Tiirkiye’de Apartmanlasma Olgusu ve Apartman Yonetimleri” konulu yiksek lisans tezimde degerli bilgi ve diigiinceleri ile calismalanm yénlendiren ve her konuda destegini esirgemeyen sayin damigman hocam Prof. Dr. Hilya BAYKAL’a, galismanin tim asamalannda degerli diigincelerini paylagan ve yardimlanyla destek olan mesai arkadaslanma ve bu galismaya zaman ayurmam hususunda derin hosgériilerini gdsteren Istanbul Baytlksehir Belediye Baskanligi, Ulagim Planlama Muddrligi yéneticilerime ve yagaminin her aninda oldugu gibi bu zor dénemimde de maddi ve manevi desteklerini yanumda hissettiren aileme tegekkilrlerimi saygilanmla sunarim. ii ABSTRACT The aim of this thesis is to examine the development and appearance of house types which are dominated in the cities. Moreover, it will define the general characteristics of appartment management which appear in the Condominium Law. Briefly, this study will question the knowledge and interest level of Turkish people about apartment managements by the help of field work. The types of building appeared after 19" century with existing of blocks of flats in Turkish cities. At the end of 19" century, non-muslims and foreigners lived in these first blocks of flat which were situated in Galata and Pera region of Istanbul. The first block of flat was “harikzedegan Apartments” that were built in Laleli in istanbul.Consequently, Turksih society has been living in blocks of flat for 80 years. On the other hand, it can be stated that Turkish society has been staying in blocks of flat commonly for 35 years when the changes in urban residences after 1950s and legalization of the Condominium Law in 1965 are examined. ‘The first and smallest physical place of living together is apartment. So, the apartment management gives every person the right of selecting and being selected. It is the most common democratic right that determines the nearest managements position. The usage of this right is considered as an answer of this questions.” How can a society that is unable to direct an apartment manage the democracy and in what ratio can it use democratic rights?” The thesis answers this question with establishing he field work. ‘The apartment life should be considered as a cultural and urban life experience. The high blocks of the flat are planned or changed from unplanned settlements in the cities. In these two settlements, the experiences very different. In this scope, planned urban life and unplanned region apartment lives’ general physical characteristics and apartment ‘managers’ profiles are examined and the results are evaluated in this thesis. iii OZET Bu tezin amaci, kentlerimizin egemen konut tir olan apartmanlarin Tarkiye’de ortaya gikisim ve gelisim stirecini irdelemek ve Kat Miilkiyeti Kanunu’nda yer alan apartman yOnetiminin genel dzelliklerini tanmlayarak, Tork toplumunun apartman yOnetimi hakkanda bilgi ve ilgi dizeyinin alan galismast ile sorgulanmasidir, Apartman tir konutun Turk kentlerinde gOrtilmeye baslandigi dénem 19.yy sonlandir. 19. yy sonlarinda Istanbul’un Galata ye Pera bélgesinde yapilan bu ilk apartmanlarda gayrimiislimler ve yabancilar ikamet etmislerdir. Turk toplumunda goriilen ilk apartman ise 1922'de Istanbul’un Laleli semtinde yapilan Harikzedegan Apartmanlan’dir, Dolayistyla Tirk toplumunun apartmanh yasami 80 yildir stiregelmektedir. Ancak 1950’lerden sonra kentsel mekanlarda meydana gelen degisimler dikkatle incelendiginde ve 1965 yrhnda yasallasan Kat Milkiyeti Kanunu g6z éniine alindyginda apartmanlt yasamin 35 yildan beri yaygin bir bigimde stiregeldigi soylenebilir. Bir arada yasamanin ilk ve en kilgik fiziksel mekamt apartmandir ve apartman yonetimi, bireye her yil segme ve secilme hakki tamyan ve bireyin en yakinindaki yénetim kademesini belitlemek igin en sik kullandig: demokratik bir haktr. Bu hakkin kullanimi “Apartmamim yénetemeyen toplum, demokrasiyi nasil isletir ve demokratik haklanm ne oranda kullanabilir” sorusuna verilebilecek cevaplarindan biri olarak bu tez kapsamunda ele alinmus ve elde edilen tespitler ortaya konmustur. Apartman yasantis: bir killttr ve Kentsel yasam deneyimlerinden biri olarak algilanmalidir. Kentin yksek kath apartmanlardan olusan bélgeleri ya planh gelismistir ya da gecekondudan déntismiistir. Bu iki ttir apartman yerlesmesinde apartman yasantilan da farklidir, Bu kapsamda plan gelisen kentsel bolgelerdeki ve gecekondudan d&ntsen bélgelerdeki apartmanlann genel fiziksel nitelikleri ve apartman yéneticileri profilleri incelenmig ve elde edilen sonuglar degerlendirilmistr. ic¢iNDEKILER ONSOZ. ABSTRACT.. OZET. TABLO LISTES.... SEKIL LISTES! EK LISTESI. I KAVRAMSAL CERCEVE.... 2.1.insan gereksinimleri ve gevre. 2.2. insan ve Mekan lliski 2.2.1. Ozel Mekanl: 2.2.2. Yari Ozel Mekanlar., 2.2.3. Kamusal Mekanlar... 2.2.4. Yani Kamusal Mekanlar.... 2.3.Barinma Eylemi ve Konut. 2.4, Insan ve Konut lliskisi. 2.5. Apartman,Gecekondu ve Toplu Konut Kavramlani... 2.5.1 Apartman Kavramt.. 2.5.2. Gecekondu Kavramt..nen 2.5.3. Toplu Konut Kavramu... IILGELENEKSEL TURK KONUTU VE APARTMANLASMANIN TORKIYE’DE ORTAYA GIKISI. 3.1. Geleneksel Turk Konutu.. 1.1. Geleneksel Tark Konutunun Gelisim Streci ve Ozellikleri. 3.1.2. Batililasmanin Islam Sehirlerine Etkileri ve Osmanli $ehir 3.2, Apartmanlasma Olgusunun Geligimi ve DUnyada Ortaya C1ki 3.3. Turkiye’de Aparimantasmanin Ortaya Cikig.. istanbul’da {Ik Dénem Apartman Yapimini Olusturan ve Hizlandiran 30 30 - Demografik Etmenler. a, Nafus Artis. : 30 b. Nifusun Mekansal Dagilimt ve Btnik Yapist...0w. 32 3.3.1.2. Kaltdrel Etmenler. aoe 33 . Batililasma Hareketleri ve Toplumsal Yapida Degismeler. 34 b. Aile Yapisindaki Degismeler ve Kadinin Aile Igindeki Rolt....u0u35 3.3.1.3. Fiziksel Etmenler. ne 36 a. Imar faaliyetl . Yangin ve Deprem Gibi Dogal Afetler.. ¢, Ulagimdaki Geligmeler. 3.3.1. 4.Ekonomik Etmenletnonovise 3.3.2. istanbul’daki ilk Dénem Siraev ve Apartman Omekleri........ 3.3.2.1. Harikzedegan Apartmantari 3.3.2.2. Akaretler Siraevier 3.3.2.3. Surp Agop Siraevleri ‘VI. CUMHURIYET SONRASI APARTMANLASMA OLGUSU. 4.1, Erken Cumhuriyet Dénemi (1923-1950) .. 4.2, 1950-1980 Dénemi. 4.2.1.Gig ve Gecekondulasma.. 4.2.4.Yap-Sat Diizeninin Yayginlasmasi. 4.3. 1980 Sonrast Dénem... IV. KAT MOLKIYETI KANUNU VE APARTMAN YONETIMLERI...... 5.1. Kat Malkiyeti Kanunu’nun Ortaya Cikist ve Gelisim Stireci 5.2.2. Apartman Y&netiminin Genel Yaptstnn a. Kat Malikleri Kurulu.. . Yonetici (veya Yénetim Kurulu) . Denetgi (veya Denetim Kurulu) .. 5.2.3. Site Ynetimlerinin Genel Yapist. VI. ALAN CALISMASI.. 6.1. Arastirmanin Kapsami ve Ydntemi. 6.2. Caligma Alanmin Konumu.. 6.3. Anket Calismasi Sonuglan.... 6.3.1. Calisma Bolgesi Apartmanlarin Genel Nitelikleri 6.3.2. Galisma Bolgesi Apartman Yoneticilerinin Genel Nitelikleri. Vil. GENEL DEGERLENDIRME VE SONUCLAR. KAYNAKLAR LISTESI...r0sr EKLER TABLOLAR LisTESi Tablo 4. 1 Sayim Yillanina Gore Turkiye ve Istanbul Nafuslan Tablo 4. 2 Sayin Yillarina Gore Tilrkiye Nofusu Iginde Istanbul’ un Nifus Orant Tablo 6. 1 Calisma Alam Bina Yas Durumu. Tablo 6. 2 Calisma Alanndaki Apartmanin Ortak Boltiml Tablo 6. 3 Calisma Alanindaki Apartmaniann Milkiyet Durumu.. Tablo 6. 4 Apartman Yoneticisi Egitim Durumu .. Tablo 6. 5 Apartman Yoneticisi Meslek Durumu.. Tablo 6. 6 Apartman Yéneticisi Binada Oturma Siresi Tablo 6.7 Apartman Y6neticisinin Dairesinin Mélkiyeti Tablo 6. 8 Apartman Yoneticisinin Belirlenme Bigimi Tablo 6. 9 Apartman Yoneticiliginin Stresi Tablo 6. 10 Apartman Yoneticiligi Konusunda Bilgilenme Bigimi Tablo 6. 11 Apartman Y6netimi Toplanma Sikhig Tablo 6. 12 Apartman Yénetimi Segimlerinde Denetgi veya Denetim Kurulu Segim Durumu Tablo 6. 13 Apartman Yéneticisinin Ucreti Tablo 6. 14 Apartmanin Genel Giderleri Tablo 6. 15 Apartmann Ayhk Ortalama Aidat Parast.. Tablo 6. 16 Apartmanda Karstlasilan Sikayet Konulan... Sekil 3. Sekil 3. Sekil 3. Sekil 3. Sekil 3. Sekil 3. Sekil 3. Sekil 3. Sekil 3. Sekil 6. Sekil 6. Sekil 6. Sekil 6. Sekil 6. Sekil 6. Sekil 6. vii SEKILLER LisTESi 1 Harikzedegan Apartmant Konumu. 2 Harikzedegan Apartmant.. 3 Harikzedegan Apartmantan. 4 Akaretler Straevleri Konumu. 5 Akaretler Suraevier 6 Akaretler Straevler 7 Surp Agop Siraevleri Konumu 8 Surp Agop Siraevleri 9 Surp Agop Siraevleri 1 Galigma Alaninin Konumu 2 Biiyiikdere Caddesi’nin Gortintimt 3 Bilyilkdere Caddesi’nin Gériinimi 4 Konaklar Mahallesi Apartmantan 5 Konaklar Mahallesi Apartmanlan 6 Ortabayir Mahallesi Apartmantan. 7 Ortabayir Mahallesi Apartmanlan.. EKLER LisTESi EK 1: Apartman Yéneticileri Soru Anketi EK 2: Anket Dékiimleri viii L Giris 1.1, Amag Galismanin amaci, kentlerimizin egemen konut tiirtl olan apartmanlanin Tarkiye’de ortaya gikigim ve gelisim stirecini irdelemek ve Kat Milkiyeti Kanunu’nda yer alan apartman ydnetiminin genel dzelliklerini tammlayarak, Tirk toplumunun apartman yOnetimi hakkinda bilgi ve ilgi diizeyinin alan galismas ile sorgulanmasidir. 1.2, Kapsam "Turkiye’de Apartmanlasma Olgusu ve Apartman Yonetimleri" olarak belirlenen tez alismasi bes béltimde degerlendirilmistr. Birinci bollimde galigmanin amact, kapsam ve galismada izlenen yéntem ortaya konmaktadir, Ikinci béliimde galismanin kavramsal gergevesi olusturulmustur. Bu béltimde insan gereksinimleri ve gevre, barmma eylemi ve konut, konut ve insan iligkileri ile apartman, gecekondu ve toplu konut kavramlan tammlanmistir. Usiinctt bolamde Geleneksel Tirk Konutu ve Apartmanlasmanin Tirkiye’de Ortaya Cikig: incelenmistir. Bu béltim Ug ana bashk altinda ele alinmugtir. Bunlar: 1, Geleneksel Tark Konutu adh konunun genel dzellikleri ve Batilasmanin Islam sehirleri tzerine ve Osmanl: sehirlerine etkileri, “Geleneksel Tark Konutu” adh konu ile, 2. Apartmanlasma olgusunun ortaya gikigt, “Apartmanlasma Olgusunun Gelisimi ve Diinyada Ortaya Cakis1” adh konu ile, 3. Apartmanlasma olgusunun Turkiye’de ortaya gikist ve galigma mekam: olarak belirlenen Istanbul’da ilk dénem apartmanlann yapumm olusturan ve hizlandiran etmenler ile ilk dénem anutsal niteligi olan apartman ve saev mekleri “Tarkiye’de Apartmanlasmanin Ortaya Cukisi” adh konular ile tez kapsaminda incelenmistir. Dérdiincd bélimde Cumburiyet Sonrasi Apartmanlagma Olgusu incelenmist Tarkiye’de Cumburiyetin ilanindan sonra apartmanlasma olgusunun gelisimi Erken Cumhuriyet Dénemi(1923-1950), 1950-1980 Dénemi ve 1980 Sonrast Dénem olmak tizere tig ana bashk adh altinda dénemlerin genel dzellikleri ile irdelenmistir. Besinci béliimde Kat Milkiyet Kanunu ve Apartman Yénetimleri incelenmistir. Bu béltimde Kat Millkiyeti Kanunu’nun ortaya gikisi ve Kat Milkiyeti Kanunu’ndaki genel tanumlar ile apartman yonetiminin genel dzellikleri ele alammistr. Altinct béltimde Levent bélgesinin yiksek kath apartman bloklarindan ve sitelerden olusan Konaklar Mahallesi ile Giltepe bélgesinin yiiksek kath apartman mahallelerinden Ortabayir’da apartman yéneticileri ile anketler yapilmistir. Segilen bu iki bélgenin genel nitelikleri hakkinda bilgiler sunulmus ve anketlerden gikan sonuglar tablo ve grafiklerle ifade edilmistir. Yedinei béltimde yapilan incelemelerden ortaya gikan sonug ve degerlendirmeler yer almaktadur. 1.3. Yéntem Tark toplumunun 19, yizyil batillasma hareketleri ile baslayan ve gintimiize degin siiregelen toplumsal hayatindaki defiisimleri, gesitli donemlerin dzel ve farklt kogullarint belirleyen siyasal, sosyal, kiiltirel, ekonomik ve fiziksel etkilerle agiklamak gerekir. Dolaytsiyla kent mekaninda gozlemlenen apartmanlasma olgusu fiziksel dénilsiimtin ve apartmanda yasayis sosyal déniistimin sonuglanndan biri olarak algilamalidir. Turkiye’de apartmanlasma olgusunun gelisimi ve apartman yénetimlerini incelerken kullanilan yontem, konun tarihsel bir stireci ve bu stirecin fiziksel ve sosyal etkilerini agiklamasindan Otiirdl genelden dzele dogru bir yaklasim kullaniimasim gerektirmistir. Tez kapsaminda belirlenen bu yaklasim gergevesinde, 19.yy batililasma hareketlerinin ve Cumburiyetin ilanindan sonraki geligmelerin kentsel mekandaki etkiler ile ilgili tarihsel bilgi, belge ve doktimanlar literatiir kaynaklannda taranmis aynca Kat Malkiyeti Kanunu li kanunlar, Yargitay kararlar: ve yénetmelikler incelenmis, alan galigmasi ile bu kanun kapsaminda yer alan apartman yénetimi kurumunun nasil isletildigi sorgulanarak, toplanan tim bilgiler degerlendirilmistir. ve il Galisma stireci iginde apartman olgusu kapsaminda elde edilen bilgi birikimi, arastirmaci tarafindan agajida agiklanan yéntemlerle degerlendirilmistir. Calisma Alaninin Belirlenmesinde Kullanilan Yontem Turkiye’deki ilk apartmanlanin ortaya giktugi ve en hizh yaygunlastifs Istanbul, galisma mekant olarak belitlenmistir. tstanbul; Tiirk toplumsal hayatindaki Snemli gelismelerin ve degisimlerin etkilerini ve sonuglanm gézlemlemek agisindan arastimacilarin en ok ilgi gdsterdigi Kentsel _mekandir. Bu durumun ortaya gikiginda kuskusuz Istanbul’un imparatorluklar baskenti olarak sahip oldugu tarihsel miras ile gintimtizde Tarkiye’nin en buyuk kenti olarak lkenin siyasal, ekonomik, kiiltirel ve sosyal polifikalannin olusmasinda dstlendigi yOnlendirici ve etkin nitelik Onemi rol oynamaktadir. Istanbul iginde anket galismasi yapilacak galisma alaninin belirlenmesinde birbiriyle simr komsusu olan ve farkh sosyo-ckonomik ve fiziksel yaptya sahip iki bélge belirlenmistir, Bu iki bélge, Turkiye’nin toplumsal hayatinda énemli bir kirilma noktast olan 1950’lerin basinda gelisen, fiziksel ve sosyo-ekonomik yaptlan farkl plank kentsel alam simgeleyen Levent bélgesi ile plansiz geligme ve ilk gecekondu alanlarndan birini temsil eden Kagsthane-Gultepe bélgesidir. Buna gore anket galismasi yapilan blgeler: = {stanbul’un dizenli ve plank geligen bélgelerinden biri olan Levent bélgesinin Konaklar Mahallesi ile = istanbul’un ilk gecekondu bélgelerinden olan Kajuthane bélgesinin Ortabaysr Mahallesi’dir. Bilgi Toplama Asamasinda Kullanilan Yontem ‘Tezin amaci dogrultusunda konu genis kapsamli ve ayrintih bir bilgi birikimini gerekli kalmistir. Bu nedenle; © Geleneksel Turk Konutu, Osmanh’da batililagma hareketleri ve Cumhuriyet Sonrast Toplumsal hareketler ve kentsel geligmeleri tarihsel boyutuyla igeren inceleme ve arasturmalar, © Tiirkiye ve istanbul’un demografik yapisina iliskin istatiksel veriler © Danyada ve Tiirkiye’de Apartmanlasma Olgusunun tarihsel gelisimi ile il tezler, * Istanbul ilk dénem amtsal apartman ve siraev fotograflan ¢ Tiirkiye’nin konut politikalan ile ilgili s ;pozyum bildirileri, © Makaleler, dergiler, ansiklopediler «Kat Malkiyeti Kanunu ve bu kanunla ilgili Yargitay kararlan, ilgili yonetmelikler alisma kapsammnda irdelenmistir. Fiziksel ve Sosyo-Ekonomik Yap: Analizinde (Anket Calismasi) Kullanilan Yontem aligma alanin belirlenmesi asamasindan sonra toplanan bilgiler dogrultusunda segilen Konaklar Mahallesi ve Ortabayir Mahallesi’nde sosyo-ckonomik ve fiziksel yapiya ait degerlendirmelerin yapilabilmesi amaciyla anket galigmast yapilmistir. Bu iki bélgede yapilan anketler; + apartmanin genel fiziksel niteliklerini ve = apartman y6neticilerinin genel niteliklerini yansitacak gekilde ele almmugti. iki ana boltim halinde diizenlenen anket formlan tzerinden her iki bilgede esit sayrda apartman yéneticisi ile anket galismasi yapilmis ve elde edilen bulgular karstlagtirmalt olarak degerlendirilmistir. Boylece apartman yOnetimi kurumunun nasil isletildigi ve apartman yasaminin bir killtarel biling olarak ne oranda dziimsendigi ile ilgili elde edilen sonuglarin degerlendirilmesinde bu verilerden faydalamlmistir. Bilgi Derleme Asamasinda Kullanilan Yontem Tez kapsamnda incelenen apartmanlasama olgusu, fiziksel gelisimi ve sosyal yansimalan agisidan ayrintih olarak ele alinmistir. Genel olarak tezin tamam incelendiginde apartmanlasma olgusunun fiziksel gelisimine ve apartman ydnetimi kavaram: ile sosyal niteligi izerine vurgu yapilmistir. © Turkiye'de apartmanlasma olgusunun fiziksel gelisimi ile ilgili toplanan bilgiler Cumhuriyet éncesi ve sonrasi seklinde iki ana béliimde derlenmistir. ‘© Apartman yénetimleri ise Kat Milkiyeti Kanunu ve ilgili kanun, yénetmelik ve Yargitay kararlan gergevesinde incelenerek, alan galismasindan elde edilen sonuglarin degerlendirmesi seklinde derlenmistir. II, KAVRAMSAL CERGEVE Bu boliimde, insanin gereksinimleri, gevre, mekan ve konut ile iliskileri tizerinde durulduktan sonra, insanin en temel gereksinimlerinden barinma eyleminin toplumsal ve sosyal yapilara bag olarak mekanda farklilasan Konut ve konut edinme bigimleriyle ortaya gikigi apartman, gecekondu ve toplu konut olgulan ile ele alinmaktadir. 2.1, insan Gereksinimleri ve Cevre Insanlar yasamlarim siirdirebilmek igin dogustan var olan ve sonradan ortaya cikan gereksinimlerini karglamak zere ¢esitli davramslarda bulunurlar, Davramislan aliskanbik, taklit ya da benimsenmis toplumsal normlardan gok gereksinmeler baslatir ve amaca yOneltir. (Eruzun, 1988; sf:49) {nsan gereksinimlerinden bazilanm digerlerine oranla daha gigld hisseder. Insanin temel gereksinimlerinin evrensel oldugu kabul gorse de Snem swralamasimn ve gergeklesme diizeylerinin kiltirlere ve toplumlara gore degistigi bilinmektedir. Maslow’a (1970; sfi12) g6re, insanin temel gereksinimleri ve énem stralamasi soyledir: Aghik, susuzluk, seks. Bannma, fiziki etkenlerden korunma, Arkadas edinme, grup igine girebilme. Begenilme, saygi g6rme. yore yo Kendini tamamlama, en iyiye erigme Cooper (1975; sf34) ise; Maslow’u temel alarak bu siralamay1; barnma, gtlvenlik, konfor, toplumsallik ve kendini ifade etmek ve estetik olarak ele alirken, bu diizeyin bir sonraki igin dn kogul olarak algilanmasi gerektigini de vurgular. Gevre deyimiyle éneelikle “gevrelenmis olma-gevrelenme” anlasilir. Bu durumda gevrelenme olayin yaratan faktdrleri tammak ncelik tasimaktadir. Bunlar 6zetle varolan tiim fiziksel ve sosyo-ckonomik etmenler ve kogullardir. Bir varligin fiziksel ve sosyo-ekonomik faktdrler ve kogullarn etki alam iginde olmasi, onun cevrelenme durumunu g6sterir. Ozetle gevre herhangi bir birey veya seyin yasamim ve gelisimini ctkileyen etmenler ve kogullar olarak tanumlanur. (Suher, 1996; sf:11) Bir baska tanmda gevre; kisiyi etkileyen, dzdeksel ve tinsel gelismesini, bigimlenmesini ve yasamin: belirleyen, dirimbilimsel, iklimle ilgili ve toplumsal etkenlerin tlm olarak degerlendirilir. (Keles, «1998; sf'33) Insan yasaminin bigimlenmesinde dogal gevre, yapma gevre ve sosyal gevre olmak tizere Ug degisik gevreden s6z edilir. Dogal gevre insam gevreleyen atmosferik kogullardan zemin alu. ve zemini olusturan, topragin yapisi, karakteri, bitki Grtiist, hayvan tiirleri, ttm can varhklarla statik ve dinamik verileri ve karsihkh etkileri ile ok zengin bir gevreyi belitler. (Suher, 1996; sf:12) Bireyi ya da organizmay: gevreleyen toplumsal yapinin bilesenleri, iliskileri, Szellikleri de sosyal gevreyi olusturur, Gelenek ve gorenekler, killttrel yapi, dini yaptirmlar, mesleki etkilesim, ekonomik diizen ve iliskiler sosyal gevrenin verileridir. Yapma gevre, insan eliyle yapilmis gevredeki her tir! olusumu kapsamaktadir. Yapilar, yollar, park, bahge, elektrik hatlan, alet, makine, vs. hepsi birer fiziki gevre trtinddir. Gevre, varliklanin iliskilerinden olusan bir ortamdir. Cevre igindeki olusumlar kendi yasalarina gore ¢eliskileri de ortaya koyarlar. Cevre kogullan ile bu kosullara insanin uyum yapmamasindan ortaya gikan geliskiler, insanin yaratici ve diizenleyici eylemini ortaya gikarmaktadir. Insamin davranislanna uygun fiziksel gevre, bir takim gerilimlerden anndirarak aile bireylerinin mutlulugunu ve dretkenligini arturan ortam. hazarlar. (Ertirk, 1980; sf:14) Fiziksel, sosyal, psikolojik, biyolojik bir varhk olan insan varoldugu ginden beri kendisi igin bir fiziksel gevre olusturmus ve degisen ihtiyaglarina gbre bu gevreyi degistirerek sekillendirmistir. (Giiveng, 1971; sf:40) Insan gevre etkilesimi iki yOnllidtr. Bir baska deyisle insan gevreyi etkilerken, gevre de insam etkilemektedir. Degisen gevre kosullan insam, insan gevre kosullanm degistirirken bunun sonuglan fiziki gevreye yansimaktadir, Genel anlam ile 'mekan' insamn eylemlerini yerine getirdigi, onu saran, ait olma duygusu veren, yatay ve dilgey elemanlarla sumrlanmis, ig boyutlu dizenlemedir. Tim eylemlerin yer aldigi bir sabne olarak da tammlanabilen mekan gevrenin yasanan, algilanan gok boyutlu bir gériiniimiidir. Bu gok boyutlu gérindimé olusturan varliklanin birbirlerine gore olan konumlan ve kurduklan:iligkiler ise mekan kavramim yaratan en 6nemli unsurlardir. Mekan insan boyutunun varolmasyyla anlam kazamr. Bu nedenle mekan kullameilann toplumsal gereksinmelerini karsilamanin yam stra fizyolojik ve psikolojik gereksinmelerini de karsilamak zorundadir. Bu zoruntulugun yerine getirilmes yapilan mekansal tasarimlarda amag, sadece gize hos gelen gekiller, belirli bir islevi karsilayan bigimler/mekanlar yaratmak olmamal, duygusal etkilere sahip mekanlar olusturulmaldir, Duygusal etkinligi olan bir mekan, derinlik, genislik ve yokseklik digindaki boyutlan da beraberinde getirmektedir. Bu olgu Winston Churchill’in “biz yapilanmizi bigimlendiririz, daha sonra onlar bizi bigimlendirit” dzdeyisinde de agikga ifade edilmektedir. Buradan gikan sonug insan davranislan ve eylemlerinin mekam bigimlendirmesinin yam sira mekanin da insann davraniglan ve psikolojik yapist lizerinde etkili oldugudur. Béylece mekan ve insan arasinda kargilikh bir etkilesim ortaya gikmaktadir. ( Cakmakh, 1992;sf:1 ) Her yapt iki cesit mekan yaratmaktadir, Bu mekanlar ig mekan ve dig mekan olarak tammlanmaktadir. Buna gére; * Ig mekan; yapimn kendi tarafindan simrlanan ve bilyik Olgide Sznelligi / mahremiyeti olan mimari mekandir. © Dis mekan; binalar diginda kalan bina dig duvarlan, yesil doku ya da baska clemanlar ile smurlanmis kentsel mekanlardir, Toplumu olusturan tiim bireylerin iletisim araci olan dig mekanlar dinlenme, eglenme, spor gibi fonksiyonlar ve bu fonksiyonlan birlestirici ézelligi olan sokaklar, caddeler ve meydanlar gibi kentsel mekanlardan olusmaktadir. Kentsel mekan ise; kisaca kentsel eylemleri barindiran mekan olarak tamumlanabilir. Kentsel mekan bu eylemleri barindiran yaptlar, yaprlann diginda kalan ve tam fonksiyonlan olan agik alanlar ile kentsel elemanlan kapsar. Ayrica kentsel mekan yapilann olusturdugu, kentlilerin algiladig: ve tim kentsel olaylarin iliskilendigi bir biitiindar. ( Yenen, 1993; sf:22 ) Kentsel mekanda millkiyet temel olarak kamusal mekan ve dzel mekan bigiminde ortaya gikmaktadir. Ancak bu iki tip mekan kullanim ve islev agisindan birbirlerinden kesin gizgiler ile ayriimaziar. Bu nedenle yan dzel ve yan kamusal olarak adlandirilan mekanlar da bu konu kapsaminda ele alinmaktadir, 2.2.1. Ozel Mekanlar Ozel mekanlar; Szel milkiyete ait, ilgili olmayan kullamcilarin dzgirliginin sinirlandigi mekanlardir, Aile mekam basta olmak zere dzel milkiyetteki birgok igyeri, yOnetim yeri ve diger tiim yaprlann kapladigt alanlar ze! mekandir. Bu mekanlar kullanicisinin ~denetiminde olan, kullanieist__tarafindan bicimlendirilerek diizenlenen mekanlardir. Ozel mekanlarda kullamici tzerindeki kontrol tapu, ruhsat gibi yasal araglarla sajflanmaktadir. Bu tir mekanlar iginde yapilanmis alanlarin yamsira yapilanmamus alanlar da bulunmaktadir. Yapilanmis dzel mekanlar, konut, ig yerleri, tanm, hizmet, sanayi yapilan seklinde, yapilanmamig ézel alanlar ise kisiye ézel arsa ve arazi olarak ‘émeklendirilebilir. 10 2.2.2. Yari Ozel Mekanlar Yan Szel mekanlar, 5zel mekanlar ve kamusal mekanlar arasinda bir ge¢ig alamdir. Bu mekanlar, kamu millkiyetinde olmayip ancak gevresinde yasayan kisiler tarafindan ortaklaga kullanilan alanlardir. Omegin; konutlarda girigler, ig avlular, arka bahgeler, apartmana ait asansér, merdiven, koridor, otopark yari ézel mekanlardandir. Yan 6zel mekanlardaki kullanim dzgirlig0, dzel mekanlara oranla biraz daha sinirlandirilmstir. Bunun nedeni, bu mekanlann disaridan g6zetlenebilmesidir. Yani, bu mekan (zerinde hem toplum hem de milk sahibi agisimdan denetim sz konusu olmaktadir. Bu mekanlar toplumsal dnemi olan mekanlardir, giinkil komsulann birbirleri ile karsilagip konustugu, ¢ocuklann oyun oynadiklant alanlar bu mekanlardir. 2.2.3, Kamusal Mekanlar Kamusal mekan kavramina gegilmeden Once ‘kamu alan’ kavramina deginilmesi gerekmektedir. Bu baglamda kamu alan toplum igin planlanan, diizenlenen veya kendiliginden olusmus, tim toplum bireylerinin kullammma agik alanlar olarak tammlanmaktadi. Kamusal mekanlar ise, genel tanum ile tiim toplumsal etkinliklerin stiregeldigi her yas, cins ve meslek grubunun (baz1 durumlarda denetimli olarak) yararlanmasina agik, kentsel doku iginde yer alan mekanlardir. Kamu alam tig boyutlu, kamusal mekan ise igindeki beseri eylemleriyle (sosyal, kiiltirel, politik, dini, ticari, egitim, spor v.b. gibi) cok boyutludur. Ayrica kamusal mekan igerdigi islev itibariyle aym zamanda dzel millkiyete de konu olabilir. Bu nedenle millkiyet, kullamm ya da isletme bir alanin kamusal mekan olarak tanmlanmasinda yeterli degildir. ll Kentsel mekanlardan toplumsal hizmet ve kullanma agik olan mekanlar miilkiyet kimde olursa olsun, ‘kamusal mekan' olarak nitelendirilirler, giinki bu mekanlardaki islev kamu yaranina kullanim igermektedir, Ozel ya da kamu millkiyetinde olmasina kargin herhangi bir alanin egitim, saghk, altar, ulagim ve benzeri konularda 6zellesmis olarak, toplum yararina hizmet etmesi ve toplumun maddi ve manevi yasamim kolaylastinci gereksinmelerini karstlayan islevler yiklenmesi bu alann ‘kamusal mekan’ olarak nitelendirilmesine yeterlidir. Ancak belirtilen bu donati alanlanndan dzel milkiyete konu olanlar, aym zamanda bir ticari kurum olarak da nitelendirilmektedir. Omegin; 6zel okullar, 6zel hastaneler, 6zel spor kuruluslan gibi. ( Gubuk ,1978; sf-41 ) Kisacasi kamusal mekanlar kamu eliyle olusturulup, denetlenen, toplumun ortak gereksinmeleri ve kullanimlan igin ayriimis ve dizenlenmis, ttim toplum bireylerinin yararlanabilecegi kentsel mekanlardir. Bu mekanlara Smnek olarak sokaklar, meydanlar, parklar verilebilir. 2.2.4. Yar1 Kamusal Mekanlar Bu mekanlar belli zamanlarda belli kisiler ya da gruplar tarafindan kullanilan mekanlardir, Bu tir mekanlarda, kullameilar belitli oldugundan, yabancilarin girisi denetlenmektedir. Yan kamusal mekanlar kullanicilan belirlenmig ve boylece kontrol gici ve sahiplenmenin gelistigi, kullantcilara ortak islevler sunan mekanlardir. Bu mekanlarda milkiyet bir grup kentliye ait olabildigi gibi kamu elinde de bulunabilir. Bu alanlara émek olarak konut diizeyinde bahge, genel otopark alam, kaldinm, merdiven, kamu binalarmn bekleme odalan, dinlenme odalan ve demekler de verilebilir. 12 23, Barsnma Eylemi ve Konut Dogal gevre, sundugu can ve cansiz kaynaklarla yasamin temelini olusturur. Barinma eylemi de insanoglunun varolusundan gtintimiize degin gegen stiregte birey ve aile igin en temel gereksinmelerden biri olarak ortaya gikar. Bannma eylemi, Maslow’un Insan Gereksinmeleri Hiyerarsisi Modelinde birinci dereceden karsilanmasi gereken fizyolojik gereksinmeler arasinda ikinci strada yer air. Cooper ise bannmanin en temel gereksinme olugunu belirtmekte ve hiyerarsiye koydugu gereksinmelerin her birinin bir sonrakinin 6n kogulu oldugunu belirterck bannma eylemini fiziksel glvenlik kavrami ile birlikte en temel insan gereksinmesi olarak degerlendirmektedir. Norberg-Schulz, (1985; sf:62) sehirsel mekam; kollektif bannmanin, kuruluslart, kamusal barinmanin, konutu ise dzel bannmann yer aldiga gevre olarak agiklamaktadir. Konut insanin kisiliginin ifadesi olan, ona toplum iginde kimlik kazandiran, kendi hayat g6rlisind ifade edebildigi, bannma gereksinimi diginda sosyal ve kiltiirel bir nitelige de sahiptir. Burnett (1986; sf:41) konut ile yuva kavramuna bir ayrim getirerek, konutun fiziksel bir striktiir, yuvanin ise sosyo-ekonomik, kiiltirel bir kurulus oldugunu sdylemektedir. Neutra (1956; sf:26) ise; konutu barnmanm dtesinde, insanin mekanda mutluluk ve duygusal dengesini saglayan arayisin gerceklesmesi seklinde ortaya koyar. Konut varolusundan bu yana bannmanin mekandaki gériintisi, gtinlk yasam deneyimlerinin sekillendigi, stirdirdldagi kabuk olarak farkh kiiltir ve toplumlarda yapilasmi gevrenin en Snemli dgesi olarak ortaya gikmaktadir. (Teymur, 1996;sf:18) Konut barinak olma dzelliginin yam sira fiziksel yap, alansallik, mekanda bir yer, ben kimliginin yer aldigs sosyal ve kiltirel bir birim olarak algilanmahdir. (Hayvard, 1975; sf68) Konut; bir ya da birkag ev halkinin yasamasi igin yapilmis,insan yasaminin gerekli kaldigi uyuma, yemek pisirme,soguktan ve sicaktan korunma, yikanma ve ayakyolu gibi 13 temel gereksinme konularinda kolayliklan bulunan barinak olarak tanimlanir. (Keleg, 1998; sf:89) Her toplumun Killtirel ve sosyal yap: farklihklan, geligen teknoloji ve degigen yasam kosullanna karsit dogay: kullanma ve fiziksel gevresini olusturma bigimlerinde de gesitliik yaratmaktadi. Tanm Devrimi ile yerlesik dilzene gegen insanoglu, kentlerin ortaya gikigryla giniimitze kadar sitregelen kent killtdriniin bir parsast olmustur. Sanayi Devrimi ve beraberinde getirdigi kentlesme, kentlerin yapisal formlannin ve dogal gevresinin degisiminde etkili olmustur. Bu ddnemde gOzlenen hizh kentlesme ile ortaya cikan en Snemli sorunlardan biri de topraktan koparak kente gogen gok sayida ailenin barnma gereksinmesinin kargilanmasiydi, Bu amagla kentte ok kath yapilasmanin ve toplu konut uygulamalarinin g6ziim olarak gelistirildigi gdrilmektedir. 2.4. insan ve Konut Lliskisi Yerlesmeler ve konutlarin morfolojik dzellikleri karmagik iliskiler agimin varligam. ortaya Koyar. Bu iliskiler sonucu birbirinden farkh ya da benzer gesitli yerlesim ve konut tipleri ortaya ikmaktadir, Rapoport (1989; sf:92), bu iliskilerin insan ile insan, insan ile obje, obje ile objeyi igerdigini sbylemektedir. Bu iliskiler agimin fiziksel sonucu olan konutun anlam: da degisken ve karmagiktir. Herhangi bir toplum igin anlamii olan inamslar digerinde higbir anlam ifade etmeyebilecegi gibi konutta aranan Szellik ve beklentilerde de aym tutarsizhiklar olabilmekte, bu da konutun formuna yansmaktadr. (Soygenis, 1995; sf:7) Konut insan dzerinde direkt etkiye sahiptir. Konutta, insan bannma ihtiyacim karsiladig: gibi, gtiven, insanhk gururu, rahathk gibi duygulan korur. Kigi igin konutu, inandigi, Korumast gerekli degerleri ifade eder; insanmn sosyal sorumluluk duygusunu 14 etkiler, fiziksel gevresi, tarihi ve kltiriyle olan baglanm kuvvetlendirir. (Anon., 1974; sf.15) Her insan yasamak igin kendine en uygun, psikolojik ve sosyo-killtirel davranislanyla baglantil olan gevreleri segmektedir. Bu nedenle gehirsel mekanda her insan toplulugunun sosyal kimligi, stattist ve ilgilerini yansitan farklilasmis alanlar g6zlemlenir. {nsanlar kendilerini baska gruplardan aywmak egilimindedirler. Gelir durumu bu efilimi kuwetlendiren dnemli nedenlerinden biridir. Cesitli gruplar kendileri ile etnik , kiltirel, dinsel, yag grubu benzerlikleri olan, kendi hayat stilleri, statii ve sembolleri paylasan sosyal kuruluslan destekler ve iginde faaliyet gosterir. Hayat stili, ideal gevre kavramlan konut segiminde nem tagimakta, kaltarler arasinda farkhhklar géstermektedit, Omegin Pariste ust gelir gruplan sehir merkezlerini tercih ederlerken, alt gelir gruplan banliyélerde yasamaktadirlar. A.B.D.'de ise kursal yerlesmeler toplum iginde olumlu bir statilye sahiptir; kullameilanin kimliklerinin ve dzgirltk arayislannin sembolt! olup, gerilimden uzak dogal yasantrys yansiturlar, Genel olarak dort tir hayat stilinden bahsedilir. Bunlardan birincisi tiketim agirkh olanlardir ve bu yasam stilini benimseyen kisiler merkezi apartman yerlesmelerini tercih ederler. tkincisi sosyal prestij agurlikh olanlar, ig ve mevki sahibi kigiler, prestijli banliy6 yerlesmelerini, dgtincd tirdekiaile degerleri agirhkh olanlar, gocuklar igin uygun olan bilyiik, bahgeli ve aileye yonelik diger faaliyetlerin yer aldiga yerleri ve dérdiineti ttirdeki toplumsal agarhkh olanlar ise diger insanlarla iletisim kurabileceKleri, farkli yasam stilini benimsemis kisilerden olusan veya emekli komuniteleri segerler. (Rapoport, 1977; sf:19) 2.5. Apartman, Gecekondu ve Toplu Konut Kavramlari Burada konutun ve konut edinme bigimlerinin kentsel mekana fiziksel yansimasi olarak ortaya gikan apartman, gecekondu ve toplu konut kavramlan dzerine bilgiler 1S sunulacakur, Gtintimizde tim kentlerimizin fiziksel gOriintistinde apartmanlar egemen konut tipi olurken, yasadist konut edinme bigimi olarak ortaya gikan gecekondu alanlani kentlerimizin en dncelikli sorunlan olmalan ézelligini stirdtirmektedir. Son yillarda ise, bilyiik ve kapsaml: projelerle toplu konut uygulamalannin yayginlastigi ve kentlerin gevresine yeni diizenli alanlann katildg: gézlenmektedir. 2.5.1. Apartman Kavram Apartman insanoglunun barinma sorununu g6ztimlemek dzere gergeklestirdigi gok kath yapilasmann mekandaki gériintiisi ve giintimizde kentlerin egemen konut tirddor, Koken olarak Franstzca appartement kelimesinin Turkge’de kullanilan yaygin bigimi olan apartman kavramma iliskin birkag tir tammlama vardir. Burada genel olarak bu tanmlamalara yer verilecektir, Baz kaynaklar apartman kavramum bir bina ve onun bagumsiz béldmleri niteligiyle tammlamaktadir. Bu tanimlamalara gre; 1. Apartman, bir bina iginde birkag ailenin ayn ayn. kasumlarda oturabilmesi igin kapilan ayn béliiklerden tesekkill eden ve her birinin lizumu kadar odalan, banyosu ve mutfagi bulunan bina kisimlandw ki her biri ayn bir ev mahiyetindedir.(Arseven, 1950; s£:21) 2. Buna benzer niteliklerle tamm getiren bir baska kaynakta apartman, bir konut, binast iginde digerlerinden bélmelerle ayriimis ve bagimsiz bir birim olusturan odalar kiimesini adlandiran apartman kelimesi Turkge kullanimda birkag bagumsiz konut birimini iginde toplayan bina anlamin: tagimaktadir. (Istanbul Ansiklopedisi Cilt:1; sf:281) Diger kaynaklarda apartman kavramina gok kathlk ve ¢ok ailelilik niteligiyle tanmlar getirilmektedir. Bu tammlamalara gore; 1, Apartman, her katinda bir ya da daha cok daire bulunan ¢ok kath konut yapisi ve apartman dairesi, bir bina iginde birkag oda ile mutfak, banyo ve heladan 16 meydana gelen, bir kisi veya bir ailenin oturabilecegi biyiklikte dairedir.(Hasol,1975; sf:35) 2. Apartman, gok sayida daireyi igeren, birden fazia aile igin yapilmig olan gok kath konut yapist olarak tanumlanir.(Tanyeli, 1994; sf:8) 3. Rusen Keles (1998; sf:36) apartman terimine “gokbarkh yapr” ve apartman dairesi terimine de “katkonut” olarak Tirkge kargilik gelistirmistir. Ona gore gokbarkl: yap: (apartman); genellikle birkag kath olan ve her katinda bir ya da birkag konut birimi bulunan yapi veya iginde birden gok ailenin yasadigi konuttur, Katkonut (apartman dairesi) ise, birden gok sayida bagumsiz boliimden olusan bir yapmmn, gokbarkh yapinin (apartman) bir ya da birkag odasidir. M. Kuray (1978; sf:78) sosyolojik bir olgu olarak apartman, modem sanayi toplumlarinin yeni belirmig orta tabakalaninin, ig¢i ve memurlannin konutu olarak tammlamaktadhr ve apartmanlasma olgusunu toplumlann orta simflarinin olugum siireci ile incelemektedir. 2.5.2, Gecekondu Kavrami Gecekondu, bayindirhk ve yapt kurallarina aykin olarak, gergek ya da tOzel, kamusal ‘ve 6zel kisilerin topraklan izerine, toprak iyesinin isteng ve bilgisi diginda, onamstz olarak yapilan, barinma gereksinmeleri devletye ve kent yOnetimlerince kargilanamayan yoksul ya da dar gelirli ailelerin yasadigi barinak tirddir. (Keles, 1998; s£:53) Genel olarak bir barinma sorunu olarak algilanan gecekondu, gelismekte olan tim ‘iilkelerin biiyiik kentlerinde ortaya gikan ve benzer kogullar iginde benzer nedenler igeren genis kapsamhi bir olgudur. Gecekondu, kéylerden kente ntifus akinlarinin ve gelismekte olan dlkelerin toplumsal ekonomik gelisme dizeyinin dolayswz bir drlintdir. Gelismekte olan lkelerde konut sunusunda gOriilen agik, kente gOgmils bulunanlan gecekondu yapmaya zorlamaktadir. (Keles, 1990; sf:359) Geligmig ve sanayilesmig batt Uikelerinin biyOk kentlerindeki yoksulluk yuvalan (slum) ile geligmekte olan ilkelerin gecekondu tipi yerlegmeleri genellikle birbirine karsilastunhir, Her iki tip yerlesmede toplumun yoksul ve dar gelirli siniflan barumr ve meslek yapisi, tavir, davranis ve toplumsal deger sistemleri arasimda benzerlikler bulunmakla birlikte temelde Onemli ayrimlar vardir. Gecekondular, kentlerin eski ve yeni kesimleri arasinda gegig halindeki alanlan olustururlar. Gogu tiirdes gordintis tek kath, tek odaly, bahgeli, aaglan, kiimesi, ahsap eklentileri olan barinaklanidr, Iglerinde 25-30 yillk olup, kentin aynlmaz bir pargast durumuna gelmig olanlar bulundugu gibi, kente yeni gOgmily olanlarca yapilanlan da vardir, Bir kesimi saglik ve saglambik yéniinden gok iyi, Steki bir kesimi ise, iginde oturulamayacak niteliklerdedir. Buna kargilik, batunin yoksulluk yuvalan (slum) genellikle gok kath, birden cok ailelerin yasadigi, agagsiz, eski, genellikle diistik dlgtinla yapilardir. Gecekonduda yasayanlanin kéy asilh olmalarina kargilik, yoksulluk yuvalarinda oturanlar, kentlilerdir, Nifus ve barnma yogunlugu gecekondularda yiiksek olmakla birlikte, hektar basina diisgen niifus yoksulluk yuvalarinda, gecekondulardan gok yiksektir. Ote yandan gecekondular, genellikle barnma gereksinmesinin stirekli olarak kargilanmasim saglayan, yerlesme niyeti ile kurulmug yapilardir. Oysa yoksulluk yuvalannin en belirgin dzelligi gegici ve konaklama yeri olma dzellikleridir. Yoksulluk yuvalan, genellikle kentlerin merkezinde yer alirken gecekondu bilgeleri ise genellikle kentlerin gevresinde yer ahr. (Keles, 1990; sf:360,361) Turkiye’deki gecekondu arastmalan daha ¢ok kur-kent g6gil, gecekondulasma ve kent yoksullan baglaminda ele alinmig ve kente gg edenler bakimindan konut piyasasinin dnemini ortaya gikarmistir. Bu arastirmalar gg eden yoksul katmanlar igin Sncelikli mficadelenin Kentte tutunabilme (konut edinme) ve yasama (ig bulma) oldugunu géstermistir, Bu arastrmalann sonuglan kentsel alandaki formel ig ve konut piyasasimin kente gig edenleri emebilme giciinden yoksun oldugunu ve gig edenlerin kentte var olabilmek igin daha gok enformel iliski kanallarim (akrabalik, hemsehrilik vb.) kullanarak, enformel ig ve enformel konut piyasasina dahil olduklanm ortaya ikarmistir, (Erder, 1996; sf: 17,18) 18 Gecekondu, esas olarak ticarilesmemis konut edinme stirecini ifade etmektedir. Bu Konudaki geleneksel girls, gecekondunun yoksullann isgal ettikleri alanlarda, kendilerine, kendi emeklerini kullanarak, inga ettikleri ve sadece kullamm degeri olan barnaklar olduklanidir. Burada gecekondunun iki Snemli ézelligi belirmektedir: Birincisi, yasal olmayan stireci igermesi, digeri ise, konutu, kullanicunn kendisinin daha gok derme catma malzemelerle tiretmesidir. Bir diger deyisle, gecekonduda barinagin retimi ve tiketiminin ayn kigiler tarafindan yapihyor olmast sz konusudur. Gecekondunun yasadigihginin bu gergeve igindeki anlam: bannagin yapildig arsanin kullamici tarafindan iggal edilmis olmasidir. Bu da barinagi yapanlann, arsalan edinmek igin para Sdememeleri ve dolayisiyla bu tir konut dretiminin tamamen piyasa disinda gergeklesmesi demektir. Dolayistyla gecekondu, kentsel alanlarda _piyasa mekanizmasinn tamamen diginda dretilen, isgalci, dretici ve ticarilesmemis konutlar olarak tammmlanabilir. (Amis, 1978; sf:87,88) Hizh kentlesme stiecinin ilk evrelerinde gizlenen sadece barmma amagh bu yasadisi konut edinme bigimi kar amaci giiden gruplar igin cazip degildi. Ancak kentlesme siirecinin ilerleyen evrelerinde gecekondunun niteliginde baza degisiklikler meydana gelmistir, Gecekondu alanlannda kiralik konutlann da bulunmasi, gecekondularin alimp satilmast, gecekondularda isgalei, yaprcr ve kullanicilann ayrimlagmast, gecekondu yapminda kullanilan malzemelerin piyasadan satin alinmasi ve gecekondularin yasallasmasi gibi olgular gecekondulann ticarilesmesinin temel gdstergeleri olmuslardir. (Kéksal, 1990; sf:261) Sonug olarak yasal olmayan konut alanlan kentse! mekanda ikinci bir konut piyasasi olarak enformel Konut piyasasim dogurmustur. Piyasa mekanizmasinm igine giren gecekondu alanlan, kentteki konumlarna ve fiziksel 6zelliklerine gore degerlerinde degisimler gostermektedirler. Kent merkezine yakin gecekondu alanlan daha fazla deger kazanmakta ve el degistirerek kent mekanmnda hizit bir fiziksel ve sosyal degisime sebep olmaktadir. Gecekondu kavrammin igerdigi niteliklerin zaman iginde degismis, ‘tiirdes olmayan, birbirinden farkh heterojen gruplann karmasik iligkilerinin getirdigi

    You might also like