Professional Documents
Culture Documents
የኦሮሞ ታሪክና የኢኦርተ ቤተ ክ ታሪክ ቁርኝት
የኦሮሞ ታሪክና የኢኦርተ ቤተ ክ ታሪክ ቁርኝት
"# $ % &'# ( )
!"#
$ % &'# ( )
* $+ , -*
Abstract
The paper’s icebreaker is about the ‘where’ of the populous Ethiopians (the Oromo’s),
which has been continuously contested among different historians. Despite the earlier
beliefs that the nation’s origin was ‘somewhere’ outside Ethiopia, and then at
Mada-Walabu (Bale), recent evidence witness that it has been dwelling at the Northern
part of the country and with its Cushitic civilizations before it faced forced evacuation to
South by the Semitic families. The theme of this research is, however, neither to assess
the origin of the people nor to locate the exact geography. Instead, it is geared to show
the existing similarities between the Oromo cultural/religious practices with that of
EOTC, with the ultimate intention of disclosing their possible unity ‘sometime’ in history
as well as potential future evangelization program direction by the church. The
‘purposively selected locations-based’ research conducted through content analysis, key
informant interviews and participatory observation approaches disclosed that there exist
almost perfect resemblance between the two targets in terms of: monotheistic dogmatic
content (belief in just one God); spiritual blessing ceremony of the newly born babies,
types, contents and practices of many holidays/feasts and festivals (like The Sabbath,
Masqal /Finding of the true cross, anniversary of the elder/due to his respect for and
reputes, holidays of Saints, etc), prayers and intercessions, sacrifices and divine forgiveness,
criteria, rituals and responsibilities of ordination, beliefs and practices pertaining to the
deceased soul; holiness and sacred things/places, and more social values. Generally, this
research concludes that majority of Oromo’s cultural beliefs and practices do align with
that of EOTC although the ‘how’ and ‘when’ part of the alignment (assimilation) is left
unanswered (forwarded for further research). It also recommends using such alliance as
potential evangelization opportunities of the church, to effectively address the
‘disadvantaged’ people with salvation messages, instead of inconsiderately tagging their
beliefs/ practices as ‘animism’, ‘paganism’ or ‘idolatry’.
* * $+ , - /01/23 4 & 5 0 0 6 #
ቁ. 2 ( !)4) ©
.$.z.8 (.2 ( !)4)
!)4) 28
1
/; :# < ( =>)? ‹‹ ># A BC%›› ( E& / ? 1985 J. 7)? KL.1377
2
OBPQ ;4R (S TU )? ‹‹ 4 V UWX7- X 5>865Z R[X U \X
]2›› ( E& / ?1997 J. )"KL.2677
3
Biirroo Aadaa fi Tuurizimii Oromiyaa (BATO); Seenaa Oromoo Hanga Jaarraa 16fa; Gulaallii 2fa (Seeccii
Duraa); Finfinnee; Waxabajjii 1998; fuula 20.
4
Bbc d dc 0 e <? «DUDHAA»፡ 2001 J. . mn /J o 8L
/ p 9bAp q qrX s]t፣ (2008) ገፅ 17.
5
%6 uV 8vC#? " !"# BC% 5 w V 9 &5 w xrV &” ? 4p ? E&
/ ?1961 J. ?KL.1 17 9477
ቁ. 2 ( !)4) ©
29 * $+ , -7 !"# $ % &'# ( )
ቁ. 2 ( !)4) ©
.$.z.8 (.2 ( !)4)
!)4) 30
ቁ. 2 ( !)4) ©
31 * $+ , -7 !"# $ % &'# ( )
6
{ \X z Z |Ud ‹‹ V 9} ›› /0 / W\%& ~40• ‹‹ 0 %
B/€6X›› /> •Cz #o B 77 4‚ ƒ „ …9 68†‡ ˆ‰ ‹‹ 9} 4]2‰››
6Q ~40•'Z 5> Š S x&B WX ‹‹ 9} V KL? 4‡ V 4*6V ›› 5>‰
|0Q# ] ‡{‹PQ? &6}‚ |8Œ {4•Ž … • / E• Q V Q&z •‘•677 E#Q
$ % &'# 8 ’ ‹‹ “V ›› {45 ‰ &B& •cW” 9 Q /•6'+ •c 6Q
‹‹ 01/|Ud 68 •ƒ & Q›› 6Q –rX &… /—77
7
t$< tB ( c /2&)? ‹‹ „ BC%››? ( E& / ? '& % 0 ># $ ) KL.9377
8
OBPQ KL 177::
9
Bbc 0 KL 35::
ቁ. 2 ( !)4) ©
.$.z.8 (.2 ( !)4)
!)4) 32
10
6 R7- 020 ‡cV ‹‹ # ›› ™xx WX ‹‹ # ›› e2 'n /v2 ‹‹ # ››4 c‰ (Bbc 0 KL.12).
11
t$< KL 4277
12
/; KL 3077
13
OBPQ KL 17477
14
t$< KL 10077
ቁ. 2 ( !)4) ©
33 * $+ , -7 !"# $ % &'# ( )
% :; EF ÜO |2 O 3 8)À<
WY NR F § §< %) £ ž < Ý =<DD
-) J 3 h 3| < ŠB 9 W C %8+c +?1 ^
= $•< N$¯ 3= Í Î" ”*•< %)k *Ï µO lF
YN"‡ D- ‹‹ $ 7*3 )Y/ m / m
B ‚ DD ... )EF _ / 2m ŠB 9 g ©= )B0
/7: %B3) DD››15 AAB -¯* Õ RC ÀµX c (
B N 73 5= ) ) =~ *• š=c B N
×) .• B5c ©/ 3= ) 3W )< 8 À<* 16
%!ˆ- 0j = B N
= g Â: C ‹ %!ˆ- <
= &¨ •< ‘§½ |M*•< ^ A
) A %; 8< <"#•< ?1 3 %!ˆ- †„!
-C Þ/ ! R) m •< ) ˆC =<DD
ß- ÀµX %0 % f ÜO C ‹‹... / Âm k<
% $< à /B R)< O J /o =— =<›› W)< RC
%N$2 (1980) ‹‹... % ˆ W9' ?1
= !• Â: C oC á -% $ f*•< ) |)š 8â
ÕB/ > •< 601 3 B: C ) A ˆC =<››
C ‡ = : & BF Q %AR•< %Y ‡ DD E /B
< ŠB 9 ‹‹$2 0´o›› ) = ‰ ^ ) A")/•<
73 < #5= C ~• %CDD18
% # ; Ÿ*?1 3| 8;3< ")• ! "L %R/ 3= ' *+
ã DD19 )B "f M$N M$N 3L! M$N %8+c
OŒ1 W9' ! "L %R/ ")R m=< W8ª EF % ~
=<DD %-Q [\ = ‹‹% ;›› ) " )W ' ä*
l < -)c ‹‹3 å1›› 3= ' =8$•<!20
3. 6 Í *
BF 3| )B ¹$L %8$1 O )< ! "L O !•
) =<DD % :; 3 8)À< ! "L $‰ § § 7 ”
R) ' µO N˜ ) ž [\ %g Ž <
( %R 8 ç 7B .= ‰ • % ˆ =ˆL WR)< "<
% .½= ) /: L) !o ‹‹7 ” ››DD ‹‹ 8• § §•< ˆ 8 "•
[\ B „ %C›› !Œ 3 ~d (µ‡.22 2) W=8 < = B N
§ §< ) =8 < =c A DD )B .= ‰ ‹‹ˆ9j ›› : š
SŒ1 Í * ; ·01 ) m k< ¹$! 7)^
EF =— B / DD
15
OBPQ KL 17877
16
/; KL 3577
17
Aš 50›፡፡
18
t$< KL 102::
19
OBPQ KL 17877
20
Aš 50› KL 2577
ቁ. 2 ( !)4) ©
.$.z.8 (.2 ( !)4)
!)4) 34
21
Summary and stastical report of the 2007 population and housing census: pop. by Age and Sex pp. 110-11.
F.D.R.E– population census commission Dec. 2008, Addis Ababa.
22
t$< KL 9377
23
/; KL 3077
24
t$< KL 97-9877
ቁ. 2 ( !)4) ©
35 * $+ , -7 !"# $ % &'# ( )
†„L BF +?@
+ ›› : C‹‹ # ˜ ½ ‘ a ‹‹%?
<= R†/1 =<›› )
^|‚ DD BF ‹‹ÀŒ ŠB 9 ›› =<
2R ^= %Bm ! |E%! W †„! mQ
%" @ B8 ~ DD ‹‹‡N .›› ( |E%! <k ) ‹‹‡N ‡ ›› ( |E%!
Ba/ ) ‹‹‡N 0/›› ( |E%! • =<) ‹‹‡N ·$›› ( |E%! %)) 75 DD
4.2 Ammachiisaa (%
(% ç—)
‹‹% ç—›› J § § ‹‹ A:O›› ) =<DD BF R† 7)˜
†î ‹‹ dA< ŠB 9 %R01›› (%R ŸU CR R) <k2 kC
75 ) *Nd< WR U M € =<DD !>< [\ 7)˜ dN
¹;f 3W 7 28 )J :Q ) 7" % :; < •C :
‹Y 73W1C %‡°?1 5 ; ; ‘ k *B :
% < ‹‹‘[9›› (©3Œ/ º : 3 ) =<) B< ¹)
)W7" % ç—< Â58B B1/ DD25 | ! "L %•< 7 ;
6 †î % ç— : 3W) , ( 7 ˜ 3W:; ) 2 8'
)J< | Â 8' % oC DD
% ç— ‡ ƒ/ 7)˜ †î ŠB 9 %R01 % .B= d‚+ •<
À^ ;Ý l 8ª ˆm & †îQ *:d1< ï )S/
* *NO ‹‹ EF Ú/ )% "Y-F›› ) )d‚+ %3$ 3 !
=<DD ð . *:d % ;| (B:"g ) 2 ;| %Bgg
% ‚< !Œ B* DD ( c 7)31 % J :¥
(– - WR M € ) ) , NY/ NYŒ1 8/‡ * R ‹‹ =~1›› 2m
%$ =® [\ ‘ A 73 M € % ›< 3< | EF ¹) =<DD
Z % d/[< ‹‹ R›› (% S ‘< % ° #Ÿ Q| *– ¨Œ
75 ) ) ð )$Z B• # ''garaa jiidhaa ta'i, ilma lammiif ta'u da'i'' (‹‹ á=
! /7/;/ -ß )78 W O 7 ; · <)_››) !/ k)1DD26
M €c )J< : †îQ "Ÿ1 73 MO$< B7 ˜ !
— ©„ŽË 8 A % .½= W–c ¹á‡ ñ *73< )´
B8JCDD ï *Ng X %R Ú/ SŒ1 3
¹ ^•< -=< *kX< X B: L -) % S ‘< % <&
ð B"4* DD ŠB 9 %R ð *Nº 73 ‡k 0´o lF
ˆ BÀ D-27
''Yaa Rabbi hundumaa uumte, dhiiga dugda abbaatii fuute, garaa haadhaa keessatti
guddiste, nama afuura qabu goote, ciniinsuu fi daha gargaarte, kan ija keenyaan
nu agarsiiste, amantii guddaadhaan si galateeffanna. Akkasuma mucaa kenna
keetiin jara lamaan kana gidduutti argame kana kan lammii isaa gargaaru fi bul-
chu, kan haadha fi abbaa isaa xooru, kan gorsa jaarsaa dhaga'u, kan tobba
(aadaa) qomoo isaa eegu, kan siin sodaatee si amanee sitti bulu akka nuuf gootu
garaadhaan si kadhanna. Lubbuu dheeraa kenniif, haati fi abbaan isaa erga inni
dhalatee nuuf tole jedhanii akka si galateeffatan milkii gaarii godhiif; kadhaa uummata
kana hundumaa dhaga'i, o! jedhii jalaa qabi, deebii nagaa deebisiif''
25
t$< KL 16077 W $p #{B (†6 8•4 )? / /‡6] (™ e Ÿ — ‡|{) *C 82 J8
€Q ? / 64 |Ud BC+3 Ÿ{!X c4 z “Q• #cPQ77
26
‡/ ™ ]2 d¡ (†6 8•4 )? / /‡6] (™ e Ÿ — ‡|{) *C 75 J8 €Q ?
&6 |Ud c3 ‹‹~40•B3›› WX b• ( >X‰ 77
27
t$< KL 16177
ቁ. 2 ( !)4) ©
.$.z.8 (.2 ( !)4)
!)4) 36
Ž•D- -C
Ž•D- dY |E%! mBD- %R ž R /%!$ / 3
% M F á § F g )< %; |F <);
; F /8/|)F/ €B 1 /A ’ O R) = "| Š) DD
3E- B’ · % p*& =EF -)c 8Á< 78Q
W # W #; %Rc Wp e |S?1
W" ©—< R† WY!N % d 0 % % 9 %
W ; ;*3 | ! ) Š) DD · ¹;f Y<
%Rc ‰ 7)3 3/ !)< l "|QF 28 ' 8;
%; |/•<¡ =EF % å1 †„Ÿ1F F !)F †
/•< ) =<DD
EF Ú/ ) ð 7‚)* ( %Rc .74) S/)DD O !Œ
l ;| ¨ n B"‚•‡ DD
“ c BF M € 5S‡.12D1-8 /B : Y< •• 1
N MO$ W"Y< 40 80 ·= : ( =— ) ^
W A" m9 8Á‡) DD EF /B W8 < =8 29 & % ç— |;
X dÀ• =<DD % ; †î % :; =— OÖ
%B*:O ¡ BF 3 8 "! ‹‹ 78„›› B3 A DD c |
2 ) -¯*< WY ‹ %•< -C | ‹ ) %B"4 ¡
k ''qooda isaati'' (M €c =<) W B§šCDD
4.3 /J
†„! 7' ƒ c W !$•< ƒ/ %C DD 7 • ƒ/
3h•< ƒ *•?@ | ), % ;= % › Ÿ*?1 (‡ #)
"!"! !$CDD!>?@ ƒ/ f m= % R M €*•<
< ^ ·Ž ¨$ª •<DD =EF ƒ/ %!•J?@ f
% R ) ~O ' R/ $ ž — ó* |  "8Q B8R•‡ ¡
=8 | )< -¯* %|RL 8)4 Ú/ $A•< !$ ) Y
ˆ ' •R =8 ) B )J DD ) ASD- ‹‹ $ WC ^$ gA
WC %^‚W _ ŠB 9 7"3 %B3) ›› !)‡ DD29
3 <=c m= ( Ú/ 3 ) <) ) N =EF
f?1 ‹‹%^‚W›› mQ •< !Œ 3 3 *+ F J 3 ^ DD
EF1 Y=J #"A -C . RBo °0@ ƒ/ f
( =*•< ) ¹) !$•< $•< ƒ/ % R M €*•<
< %o•< ^ /•< • j ( 8 „Ÿ) 3W )< ) kÁ
£ DD ) ƒ/c "=5' %AŸ1 & )B0 . Y:" : 7/
ô ^$õ %0 J k) YBN 8Á h ‡ |!ƒ = 7 ¼ D-
Sanbata (A(A R*) :- :- ! "! ‹‹A R*›› W/ :#W =<DD BF1
A R* Ü; % p ·| !$* ¡ M$ %B“$R DD30
l < " d‚+ •„ W mQ W ) % ; %RR
%/•<D- ''Sanbatni kan Waaqayyooti'' (" |E%! =<) W DD
28
rX 6$ UenPQ 04Bs– ¢X ‹‹#‡9€‰›› n 4£ ‹‹ { ‡6…›› ‡4
‹‹ … ›› 4¤z—B 77 C E‚ J4 ¢X ‹‹/V ]4 ‡9|Q 4K…‰›› c6X
(s{.21718-21)77 ‹‹ Z ‡4 Z >#† Ÿ 4› ›› c 2K06X (s{.27716)77
29
ጀቤሣ፣ ገጽ 104፡፡
30 Aš 50› 111-11277
ቁ. 2 ( !)4) ©
37 * $+ , -7 !"# $ % &'# ( )
31
Aš 50›77
32
t$< KL 105? W $p (†6 8•4 )77
ቁ. 2 ( !)4) ©
.$.z.8 (.2 ( !)4)
!)4) 38
Booranticha (Ÿ
(Ÿ o) ( ! ‹‹!U
‹‹!U ››) :-
:- kC M 7 8J
:#W ‹‹| j1›› WRC -)c 7 ; 133 •<D- Ÿ (*/N)
R• c (* e)DD 5 ; 3| !U N ! )W"Y< */‹
( Ÿ ) , ! Booranticha W ƒ ! )* DD34 M €01
dA< ŽRÝ M € % ›?1 -C Ÿ , ! "W=
%)<¡ Ÿ U =< ‡k % , p*?1 ‡ = ) < ;
W /)• ‰ U )m=DD ƒC ¹) W) ‰ % RA ‡k
AS= W"Y< ‹ :) ( ) ) ”4 !n1 ( 7 ˜ LC› 6®
¨ŒAR* WRC) ˆmQ )M ƒc W* 3< › l- ‹ =<DD35
!U Ÿ* ( ! ) F 3m= + < <:< Ž#B =<DD
%R : Œ c ]/X -) · W7 F= ¸
|M % ^ 7$e =< (5O.25D31¡ 5#.21D17¡ 2\ .21D3)DD
Maarama ( $ ):- ):- ?1 N˜A W C f?1
W !£•< €/ !> •<DD =EF < % 3J< ‡=J<
‹‹ $ ›› ˆm ƒC 601 =<¡ 7 j1 %B.dC DD +=
)W 7 601 mQ ‹‹% ›› BR/ DD36 7 j1 ) ƒC
3 B.dC ˆY ‹ ‹‹ = ‰ $ ‚¹ <‹ % Y< % <‹!››
W Ž / B AC ! "L %•< DD37 $ 7/; % 3 mQ
Y 38 EF ƒ /B W) Q ‡ = · Y m= A
Wo/ $ =<DD l < 6 7 ; ''baga Maaramiin si hiikte''
BRR/C¡ • Ž• ‹‹ ( d*1e›› ) =<DD 3 = ‰
= dN# ) d* =< _ |„ ( ) R; $ =<DD
lF R) ƒ À¥ d*)1 %) )E $c 73
:B ‡)1DD )EF % d/[< ‹‹À ÀlN›› 5^ž Ú/ 5.+‡
3 „ " c -C ''Maaramaaf nan dhaapha'' (‹‹) ¨f%)-››)
SŒ1 601 1< • > < B: 4 ''Maaramiin siif ha
dhaabattu'' ( ‹ e) Bb* DD E : p 5^ž< N <
" j = 1& ²1 ‘ -C | R /B * =.)1D- BF
''mijuu'' (Wð) BC* DD R .•< D- ''guddadhu, adda jabaadhu, of-koli''
/)1¡ • Ž• ‹‹ 3| | R Y .$ - % |½F›› )
=<DD39 EF C Y4 Ú/ $ \ "|¥* DD40
Mabaachii ( Rç):-
Rç):- N˜ µO % † “ Ro
WR)< áµB 8R ‘ k 7 # X *B :
=<DD BF 7 ž + : =<DD
33
e| m Z ‹‹‡ V00¥X›› 4£¦ / “2 / 2 ‘§ 5ƒ6Q U¨—
|Ud‹‹dV•X›› PQ >‰ { V 8c WX ‰ (BATO P.93)77 # £ 4‚ e|
m Z ‹‹Bc ›› 8 ‰ 9 |Ud s V d Q77
34
Bbc 0 KL 9::
Aš 50›::
35
36
Dirribii Damusee Bokkuu; Ilaalcha Oromoo፡ Barroo Aadaa, Seenaa fi Amantaa Oromoo (Finfinnee,
Maxxansa 2ffaa, Hagayya, 2009), p. 119.
37
‡/ ™ ]2 (†6 8•4 )77
38
Bbc 0 KL12 ::
39
‡/ ™ ]2 (†6 8•4 )77
40
t$< KL 10477
ቁ. 2 ( !)4) ©
39 * $+ , -7 !"# $ % &'# ( )
ቁ. 2 ( !)4) ©
.$.z.8 (.2 ( !)4)
!)4) 40
Miikaa'ela (W.Ý/)
(W.Ý/) :-
:- W.Ý/ 3| 8 gA A B $ ( Rç €M$
-) J : mQ =<)DD 7' :) R) -¯* W < ‘ + ƒ
-) [\ ( ) # "¯ W.Ý/) , „ ( ;) W '
ƒ/ •<DD EF R)d ‹‹W.Ý/ =< ) B $ ) #
"¯ : c ), ÂmQ oC )WC à?1 %•< c )e ''qooda isaati''
‹‹M €c =<›› 7B ''duruu kan ture dha'' ‹‹ = 7| =<›› W
B§š DD m= BF W.Ý/ ‹‹W.Ý %B3) ›› !Œ W $ .)& )
^$ gA A B $ ? #' "¯< ) !Œ ' ) ;
=<? )WC à?1 /e Y BY N * DD
Madina ( ; ) :-
:- ) l "!Œ1 ! N €<Œ =g ;
WY!N % / =<DD )EF ( | =µ6 %^ e % R2) 8 •< 8 º
N %5^·0 BË A?@ BË 3 7Ž ¨=‚Y 7 7 R•< Ú/
% ; / M : p ‹‹ d M‡¹c ›› B / DD ; W. ;
-¯* %)DD BF % # ; Ÿ*?1 ‹‹ $ ô^ ›› ( =µ6 ) R)
B $ DD42 ‡ < ƒ/ "!C ) 1| „ ! NŒ áµB Œ 73
© $ B8R 5 ; À =<DD )EF l ‹‚ ) # |; B’ ƒ
d ^ ¡ ¹)c ƒB= M$ %B“$ DD Ž#, ‘ +
^8 29 l W)< k ‹‹ ; ›› ‹‹ ;Õ¯ ƒ) ››
WC " %AŸ1 ^ Å= 3W9 < B8 * DD
Taaboree (*Ÿ•)
(*Ÿ•) :-
:- *Ÿ• ‡ = å1 ( 7 j1 ²1) ƒ =<DD
µ^ WR)< (=µ6) 7 < W =<DD ¹;f •< 18 ƒ *1
mQ ²1 % ;= B" "L ! %Y [\ • ©² B: ACDD ©²<
X )X e ! ‘ ¨• 7Ž " ;0 ©²%•<
W ‚/•< © º N Y/ 7 ... O" ‹‹ dY % / %A;8
)7| ) ¹ | %!k ›› !)< lÀ , ˆ C ˆY4 B</CDD43
.- ; # •< ƒ/ -C ) *Ÿ• R)? ) B $ ? )
# < m=? )WC à?1 ° /e |Á % o) _ !>
8)4 =8 1 8 5! Bo/ DD m9 B’ | f< m= %Yk/B
M €c W *<" =8 B9 ‡ DD !CB ´# F • Ú/
$Ý ²1 "R : # < : Y< % /.•< "|Q = DD
BF ƒ ƒ) À) BR = (5S‡.23D33-43¡ 5ä.29D12-40)DD /B
3| f< å1 ƒ RC =µ6 7 # < ' ñ
)› 8µ; m= ¹) ( ƒ) 3! *Ÿ ) *<" DD
Addaam (%#
(%# ) :-
:- )EF Y : k) YBN 3 8/•< %•<
‹‹%# ›› WR ƒ 9' _ f< ‚& l- '
=a < % ˜ DD R/ $ ž — | µg•< /B ‹‹ ?1
|E%! ž < "< %# 3dY "< -C ‰ 3 ‚
CDD )EF ‹%# › !)< • W !' ƒ %/•<›› ˆC 8 À‡ DD44
R/ $ %A! <= W 3 8< 3| ! "L %R/ ƒC
W [\ (¹) ) =<DD
42
Dirribii, p. 120.
43
t$< KL 10777
44
Aš 50› KL 10177
ቁ. 2 ( !)4) ©
41 * $+ , -7 !"# $ % &'# ( )
45
Dirribii, p. 119.
46
t$< KL 10877
47
/; KL 3277
48
t$< KL 10077
49
Aš 50›" KL.95-9777
ቁ. 2 ( !)4) ©
.$.z.8 (.2 ( !)4)
!)4) 42
ቁ. 2 ( !)4) ©
43 * $+ , -7 !"# $ % &'# ( )
ቁ. 2 ( !)4) ©
.$.z.8 (.2 ( !)4)
!)4) 44
Caamsituu (š
(š ˆc) :-
:- =EF ! ' 5 ; 3 ‹‹ , ÀŒ å1›› W* Q ˆmQ
) , 01 „ ! #B5 ! ˆd)| , " Ø /•< („ ! #B5 !
W 3 Ž) "?1 •<DD ) ASD- 7N F #B /e M ƒ
:! “ | ¹)* †„L #B e ˆR 75 Âm B1/ DD caamsituu
(š ˆc) ‹• ˆ © ‹‹„ ! W ¨ ›› 3 ) =<DD | =EF
š ˆc?1 ƒB= ‹‹ÀŒ ›› 3WÀ , ƒB= ; [01
3W <Q | RBm ; [c | N˜ µO /B <:< =2,
Ý |R ^ AAB= )< 3m= #) (1=8.17÷1-7¡ ¹.5÷17-18)DD
Ayyaana Abbaa (%
(% %R):-
%R):- ?1 €B B*, • 3| O
#C C¡ •?@ :AX?1 ˆmQ& 3^©@ 3| YR°?1 (€k! )
•<DD50 ! "L)-)c O M‡¹ : R D- •?@ | <
C l • ( #B ›C) 3^©@ 3| ) 3+ = W ¦•<
"?1 % .½= ‡k 0´o "?1 . l ˜ ) )
=<DD ‹‹ )B 82< M‡¹ 82< [\ : 3m=›› B/C
! "L %•< 51 ‹‹7l 7lF )d)• %3^ # 3 ‰! %)k•<
B¨‚Y$•‡ ¡ %) )E ) = ‰ %A º B"Y B/CDD››
ÀŒ ‘ + ! "! 5 ; % ‡ *7‹ •< W •R•<
7N01 " j $ “ A ( ;h) M J 75 M €01 ) ˜
•<DD B ‹ 3| ‹‹ Žf ›› *7:1 DD | -C W
ABm , ( ) Âm B1/ ) = ‰ %l ƒ X ¨Œ !o
W • %CDD52 ÀŒ % ‡ = Œ B* < S/< Ž#B |3 =<
B ‡7‹ ! "L %R/ ) ž [\ ˆ ‡7‹ ( ''ati sagadaa
eenyuutii'' (% "^·= F /%R = F =<) RR 57 $CDD
M € M‡¹ D-D- ?1 5 ; ‹‹ M‡¹ ›› W)< " %A!
W Ž < ‹‹% —›› W)< k/•< =<¡ B’ : * ˆ © ‹‹ ¢ ››
3 ) =<DD )B J< k 3 O" ! ¢ BdÀ
= < +c M ƒ M‡¹ ‡¹c *<" DD ‡¹c
M ƒ ) , 8)š?1 ) $) D-
rreessa
(ô) Irreess •—››)(
a (‹‹ •— •—53
):--
››)( "• ): ?1 “• =<DD W5^ž<
) , ƒ• ./•< ‘01 (abbayii/:)‡/ ulumaayii/ &/ kusaayee / "B/
S/ NY/•< ) ) )^ mQ ) ¨ Y< µ | % ; /B “
54
=<DD % # Ä ; ^B ¨ Âm B1/ DD M‡¹ -C W: <
73EF •— * 3< A3 ‘ M^< ! c ( :½ O ) ¨$ p
: l- -C ƒB= F ¨=Y' ( =‰) N ! =<DD
•— W: Y< ‡ = )M € % › ) ÀŒ 7B $$ |
/ R)< N •O M 7B 7 „ & %Y8! =<DD % º % º
# ˜ =c *B Â9 21 "‡$ Ÿ* (‹‹l k›› WC
±#) m %) DD •—< : š 2m Â3 B1 Ÿ*
m %) DD BF •—< Ÿ* ) = ‰ ‹‹N; N˜A ›› mQ Bm ?!
50
Aš 50›"" KL 190 77
51
‡/ K2 d¡ (†6 8•4 )77
52
t$< KL 10477
53
/(³ ‹‹ z < ›› 06 ˆ£ L U d €m ‹‹ mn›› [ 5>B‡•Q ] 8 BB 6/ 77 ‹‹ mn››
/ 64 /J8 ›6 ´µ (8&5| 9 e + :) 6*† ‹‹ &] 0 |:#›› >5/ |Ud /J Q77
54
Dirribii, p. 93.
ቁ. 2 ( !)4) ©
45 * $+ , -7 !"# $ % &'# ( )
55
t$< KL 9977
ቁ. 2 ( !)4) ©
.$.z.8 (.2 ( !)4)
!)4) 46
ቁ. 2 ( !)4) ©
47 * $+ , -7 !"# $ % &'# ( )
56
/8L ƒ & /z Z !"# BC% 8ž| K >8— K B /+‚ • Q
…> 9¶ 8 /2PQ /$ %‚ Q …>#·¦ ›‰ K{rX ( K{
& {… 8CrX) ‡… ³{rX ( ~40• 8CrX) 8z Q ‹‹ & 9 ›› • 6Q
‘ PQ #&8 †‰ † 4K ‰ #· ‰77 (Dirribii, p.248? BATO, P.47)
57
/; KL 3077 †‰ 6 ~40•B3 - 05 ‡p ‹‹ q ›› „ Q77
58
Aš 50› KL 30-3177
ቁ. 2 ( !)4) ©
.$.z.8 (.2 ( !)4)
!)4) 48
4.6 ) p*?1
(ô) Qisfata (N
(N g*):-
g*):-kC R)R•< ! ' 5 ; €M$ U$
:# Y ) 3 =<¡ BF NC ‹‹Qisfata›› BC* DD )B
%l F ˆ3 /•< $A•< AB: ‰ % :; < 73 kC 7 3<
Y ‹‹ R .C››DD / 7)31/•< 3m= ž + < 7
% < 73E AB"4 )$A•< B: ‰ .01 •<DD +
$Ý W" L -C ) |E%! l7 ˜ *„5< =
(5#.26÷2)DD 7N*•< Y!:< )W 7Q M € % ›?1 73 kC
ˆ :A:‰ 82< ‹‹ R¹›› „ ) 3 =< ( R< !>< [\
Q| :/:) ¨Œ #Ÿ L 75 Âm B1/ )DD
59
t$< KL 3977
ቁ. 2 ( !)4) ©
49 * $+ , -7 !"# $ % &'# ( )
%- •C •C kC < R) = 8!® 3 d‰
–.W?1 -C •— m= . %Bd:;) ¡ )c
B /e * ! EF ) ‹‹%‚!°½›› /:N W1)< ° [\
%8 |Œ Ú/ kC< . dk; › 7B ˆ /
‹‹ ‡&›› ( Y ) !o =<DD
BF ?1 ‹‹ * ^ o›› !C, ‹‹ „$•= ›› ^ 8 5 B / DD
‹‹...7 ; 7B 6 ) |E%! $‰ ) 3 | 5 ; , )
2A 7B Y· W " Y $‰ ) ; |...$‰ ) )
) R3 8 7$ -C $‰ %B/&¡...73 •— %BN !...›› (5ä.6÷2-
6)¡ ‹‹... ð (n n ) c á ž ) |E%! ) „$•
Bm $‰ /B /& %B; ...›› ( A.13÷5) 3 R)<DD
4.7 •*
) •* /•< = D- ?1 % l 7#· !œ
%)o•<D- ''kan sodaatanis du'a, kan hin oolles du'a'' ¡ ‹‹ Wd$ =<
B: 3| ‰< =<›› 3 ) =<DD EF %N$2
=^8$•< ! "L % ^< (-C ) Bo/ ) ) 8= ˆØ
| R) -¯* % ˜ DD | Ú/ †B7 #) 5‡‡+ k/
B8 ~CDD ) ASD- % ; "< SŒ1 /B º =8 ˆ“$ ., ‹‹=O‰ )
)U=¯ B# ^ ?!›› C B8 CDD Þ1 "< · 3 %Bd Ž DD
‹‹ " B YB:J)1›› B/C¡ c B8 JC W = //•<DD
1 %.) —Ý CDD %.C ˆ=— † µ5 1|
=~ 3Wm %- .)< %. )Y OÖ %. 3Wm
38 3 B CDD % # j@ "R•<
7#²o•< ^ 38 R *7: Ÿ* 3W9' % # #•< 3|
*7: N‚ 3W3 R•< CDD60
‹‹•A ››D- -C
A ››D ! "L %R/ RBmQ kC ggR•<
% R2?1 )•A )< % ). ) =<DD ( •A =. : 0 €BQ
"< ‹‹B A ›› !Œ )W*"! 7"Q : 73 kC
l8R %Bd:;) DD BF -¯* + ‹‹ < "< ; W=.
"R : U Bm ...RB=~ |E%! ; ( A ...›› R)<
*<" (5ä.19÷11-22)DD
)B 3| kC d dR•< (% c WRC ) 73 )Nn
d %B ˜ DD R < 5 jo•< m= ( 73 S/ Ÿ*
– %•‡ & % ) B5^R•‡ DD %) )E d‰ O J
-¯* ‘ k•‡ (B* C)¡ R" = ‰ 73 %/Ad/[ -¯*
0 $‰ Â k•< B1/ DD !CB ) .F c N; lF W
=| = D-
‹‹... 78 •< "< $A•< # ‰... ) "<
$A•< ñ •< %B/¸ M^•< %B ¸ ... 73 "<
-C %B|L...›› (5S‡.21÷1 5 11)DD
60
t$< (KL 185) d—& 6Q Q„ µ] &6 |Ud 5u¨Q …••• 77
ቁ. 2 ( !)4) ©
.$.z.8 (.2 ( !)4)
!)4) 50
(ݶ$)D-
Ekeraa (ݶ$)D ?1 5 ; =O ‹‹CL›› R ˆm ¡ M^ )B |
‹‹Ý¶$›› R/)1DD ! "L = 3| BF1 1 =O (‹‹Ý¶$››)
W |' † ‡ 5 j@ ^ %8 ½ < AB‘ Z•< :' 7B ‚'
Ž# 1 h W )‡<4 ‹‹ekeera dubbiftuu›› %CDD EF 8; % ; "<
Ú/ )E- %8 |Œ 4 (% c?1) % .½B= ‹‹B 8$ ›› !Œ
)W* 5 ; "! Ÿ 73 O Y+?@ j BYBk DD
% :; 3 8)À< EF M € ‹ MO$ WB5< R†/• =
‹‹ Þ@ d =M0/ 0 B 8$ ›› W)< =<DD BF =*•<
µO N˜A• h ˆ 5 <= = )< B / ¡ =2, A•Ý
‹‹ d ›› *+ <k) (1A•.28÷3-19)DD % ~' 3| N˜ µO
BF Â9 3W1 $Ý lF ƒB= |R % /.•<
# A„Q % Y N§ (5S‡.19÷31¡5#.18÷11)DD
4.8 N; ‡ N;A
W ‰/ ) C =8 1D- 1D- ?1 ‹‹N; AC›› Wb•< =8 1
%b•<DD J ‹‹laguu›› BR) ¡ ‹‹ ›› 7B ‹‹Â$N W8R<›› 3 )
=<DD % ; "< =EF =8 1 ‹‹=~›› . m= : 73 % › Ÿ*?1 |R
%B1 ¡ ‹‹ U ›› =< ! =EF < °0@ !o AS= ) : DD
•A . (% :; 3 8)À<) ) C |Ÿ1 8! ( )B
kC 5 ; A O 62 ¹ ‡ 3| R e U % # ; N
N ) ‹‹ AC›› )WRC •<DD63
Qumbii /‹
/‹ 2/ ( ˆ ‹‹N˜
‹‹N˜ |!››)
|!››)D
››)D- W ‰ |Ÿ1 #C -C W:;‰
#C B=8$ DD ) AS 8# M € ( )B Ÿ Ž_ ) %l % $
ˆ %l‰ .2¯ ‹ 2 WR ‹‹N˜ |!›› %R •#?1 (.F ) % .B=
l / 3 © |E%! # A„ O ; # ±; k) µ/ BdÀ DD
|L ƒB= =8 3 5^ž | $•< O$*•< =— Â 8'
% 3d' DD64
61
t$< KL 189? ‡/ ™ ]2 W $p (†6 8•4 )77
62
ƒ 6 64B … ‹‹ v&›› … ¤•|X –r¸ /¹ 8% !77 #cPQ 48&‰ ? E €Q
n ‹‹ƒ U4‘
63
| ›› 6Qp 77 9 /‡ OcX c4 ;z R £ 8 Kº Q†6 77 4‚ 9
‹‹ v&›› >#Up 4…6 ? ‚ 4* />8 U 9 6896L » ƒz| 9} ‹‹ v&›› 606
{ £ 9 L Q77 WX /‡ / PQ ´µ ‡ V £ …9 —+$ ¨L8Q ‡… †‰ $ (‹‹ ››
eBrX) 89 •…• “†rX ( … §¼ +cn) 8 + …04X‰ }‚ z 2: #Q† ?
V 4K u‰ (Dirribii, p.86)77 K 9 }‚ Ÿ{!X — c s V … ‹‹ 4 ½ Ÿ{!X›› &6>¤•—
…ƒ 68• n6 77
64
አቶ ዋቴ (ቃለ መጠይቅ)፤ BATO (ገጽ.47)፡፡
ቁ. 2 ( !)4) ©
51 * $+ , -7 !"# $ % &'# ( )
H ora /m$/
/ m$/ ( ‹‹N˜
‹‹N˜ <Õ››)
<Õ››)D
››)D- ?1 5 ; m$ d7 ÕB
)< SŒ1 <Õ %./ ) ; = |J m= O <Õ (µBN)
=<DD 3 = ‰ = EF µBN = )"?1 m= ) !01 Oc
‹‹ ;Õ- ›› =<DD BF < ‹‹Y ›› mQ =<DD l <
% # j1 ••?@ -c ‡ ‡ Y Ÿ*?1
( pp „§/ %Ÿ ‘ ) ‹‹ = :<›› =< _
m$?1 3= ' d‡ DD65
‹‹ ‡ N;A ›› :- =EF ! "L ! ¹k?1 ˆmQ ‹‹ulfoowwan››
Bb•‡ ¡66 ‹‹ '›› 3 ) =<DD =EF < °0@ !o :
Bokkuu /ŸU ( 3 +c % Ac •6 ) ‹‹ '›› ‡
W5^· ‹‹N˜ ›› -M ‚ )=<DD Kallacha/ ./o |E%! ) )
R; ¨1 ) #Á WY:• ‹‹› R•›› ! )¡ Caaccuu /‘S
( !01 ¨# – e9 W5^· 7/; 601 WB> † )¡
Callee /šS ( ) , ! :) – : 601 d , ,
À^?1 #”Y W ) ;L L ” =<DDAlangaa /%) ^ ( Ž •
¨# W5^· 8# + ?1 šÎ / / ˆ /)• %
)†„L ˆ=8' ) J 3 O ; ja WYN —+ =<DD
Siinqee/ˆ à 5 : )1 :& % ± % R 601 ! L
Ciico/ N 7B – / ! :) %[p W“$ 7
7/;= “/ W* R ¹k ˆm
601 5 ; , %)<DDQanafaa/k g ( ‘ ) , ”‚”p1
W“$ )B % ˆ 7/; 601 )< ) ! ./o ^
| R$•< W ' ” =<DD /Hagannaa/ ô^ ·| O J !
W"Y< Õ$ m= %R 8#?1 !o W*7N ) : 0 •
( ) $ W d$•< 3 ‹‹*Ÿ ›› =‡ N;A =<DD % RA
‹‹.F ›› ()••< " 3N ƒ/ =a 3m= W=8 ) ‹
:B =& :) )< kC ‚ )67 75 . BY:ACDD
‹‹N˜A
‹‹N˜A . ›› :- Gabalaa/^R/ ( 8# %R01 W" "L Ÿ* m9
)B0 W*Y š 3 © B8R ‹‹ † •<›› *7‹ "?1
. mQ B8R ‹‹ N3 ››) =<DD 3E- AAB
‹‹ ! ›› %/•< !)< 73W* Q ‹‹N˜A ›› Ÿ*?1 3 # ‡/L
m$ % Al C ' Ÿ*?1 N˜A . ÂY:‰ B1/C
Ardaa-Jilaa /% # ·// 7B , ‹‹ dA•›› ŽË B3 |R•‡ DD68
65
Bbc 0 KL 10::
66
Dirribii, pp. 29-30.
67
/; KL 31 77
68 Dirribii, p. 33 ? W $p (†6 8•4 )77
ቁ. 2 ( !)4) ©
.$.z.8 (.2 ( !)4)
!)4) 52
4.9 M € ^!o
)^!o B 4 : D- ! "! )^!o W (•C) mQ
: W 7 =< ''beekaa'' (‹‹%‡°?1 ››) YB¨ =<DD 3= ‰ = ©3Œ
: %C¡ ‹‹cagginoo›› (š[9) Bb•‡ DD %!•J< 5 ; "å
µ• N#f !o )^!o W 4 : •<DD )B N#f "å
Ÿ$ !"R ( U$ ŽRÝ) : )mQ Ÿ$ o ƒ
W R•< : •<DD "å ݶ$ : =< ˆC L¹ ƒ ! 3|
: )mQ );| %B @ RB •<DD69 Ü• %N$2 ) Ü;
%) | ° % %/8Á DD
„ ; ~ M € ^!o :-
:- ?1 5 ; 5 # 1 ^!o
d 785 =<¡ < 9 M W8ª % # j1 %© /
% · ^ 2^L c | 3 O µ =8Mc -C
"R < ; W3=|| M € = $•<DD
) ²o•< # %^ W d/ Ž [\ BÑ< M^•
#B9 ^8 :#W< |R$•< =<DD S/< : 0 † (
% ; 7 ; % l 6 2^L 7B AB^L $ Ÿ 2d • haraamuu
(µ$•) B"JC¡ ‹‹=< J›› 3 ) =<DD ! ' M= |R 3 !
“ % c ( ŠB 9 +) % .B= , ~ M €
BdÀ /•‡ DD %d~À• lF ã D-70
‹‹73 m$ (Y Ÿ*) B7 ¼•< dhiigatu dhiigatti makame, ya
Waaq nu qulleessi (3 3 :/Nb % c % % ~ )
!)< 73 ‡k ( |E%! ) BÀ C¡ YŽ$•< /& <
B:!'* ¡ "<=*•< , (:)‡) NY . Ú/ m$
(Y ) B): §•‡ ¡ ‚g•< 3hg•< l-
m$ <Õ B7)</C¡ %l ! )!Z•‡ DD››
0•†6# ~
%-Q [\ ) B5< W8ª ! "L % # ; ; [01 R¹;
% ›=*•< d ž< _¡ ) ƒB *B < 3 <‹ EF
=a | = DD | R)d c œ3 *, -¯*?1
AAB %„ W ?1 ) 7N 1b DD =8 | RF/• m=
M € % ›%• <91 •C •C ‹‹R¹; % ››› # mQ BF
% / ® DD )EF =EF ! ' ; [01 =01 %|RL
Y < < % F ^ 8 „ < 2: L ( 8 •2=*•<
3 @ %^‚W Y: 2o ) 3| ) -c 73X
N k6 . “ ) ‚ µ‡ • ›‡ ) gY
3W |„ % Y$ DD mQ BF <¢ 3 % d/[=c
‡N' C -c %8 ^ 1 © 8 * lY:•
_¡ ) ° h •C •C ‹‹R¹; % › •<›› !Œ <8>
¹ ŠB 9 c¹ %. ; %B3) DD
69
Bbc 0 KL 10::
70
Aš 50› KL 25
ቁ. 2 ( !)4) ©
53 * $+ , -7 !"# $ % &'# ( )
ቁ. 2 ( !)4) ©