Գոյականի ճանաչում

Գոյականը այն բառերն են, որոնք գույություն ունեն

Գոյոկանները այն բառերն են, որոնք կարող ենք տեսնել (ծառ), լսել (երգ, ձայն),
շոշափել (քամի, օդ), զգալ (վախ, հոտ, ատելություն), երևակայել (ապագա, երազ)
Գոյականը պատասխանում է ի՞նչ, (ինչե՞ր) ո՞վ, (ովքե՞ր)

Կար մի աշխարհակալ իշխանավոր, և նա ուներ մի խիստ գեղեցիկ տղա: Եվ

իշխանավորն ասաց. թե գեղեցիկ աղջիկ կառնեմ, որ կին լինի իմ որդուն և
ունենամ գեղեցիկ թոռներ՝ ժառանգ իմ գահի: Եվ գնաց բերեց մի գեղեցիկ հարս և
դեռ թոռ չէր ունեցել, երբ որդին մեռավ, և հարսը մնաց: Եվ ինքը կամեցավ հարսին
առնել և հարցրեց իմաստուններին, թե «կա՞ իրավունք», և նրանք ասացին, թե
«չկա իրավունք, որ հայրն առնի հարսին»:
Եվ չկամեցավ լսել նրանց և գտավ մի այլ իմաստուն, որ նրա սիրելին էր, և այդ
իմաստունն ասաց իշխանավորին. «Աշխարհում յոթանասուներկու ազգ կա և
նրանցից ոչ մեկին չի հասնում այդ, բայց քեզ կհասնի»: Եվ իշխանավորն ասաց, թե
«ինչ ու աշխարհի յոթանասուն երկու ազգին չի հասնում այդ, իսկ իրեն կհասնի»:
Եվ իմաստունն ասաց. «Վախենում եմ պատճառն ասել, որովհետև կսպանես ինձ»:
Եվ նա երդվեց չպատժել նրան, եթե պատճառն ասի: Այն ժամանակ իմաստունն
ասաց. «Որովհետև դու ամեն ազգից դուրս ես, և քո վրա չկա իշխանություն, և ինչ
կամենաս կարող ես անել»:

Կար մի աշխարհակալ իշխանավոր, և նա ուներ մի խիստ գեղեցիկ տղա: Եվ

իշխանավորն ասաց. թե գեղեցիկ աղջիկ կառնեմ, որ կին լինի իմ որդուն և
ունենամ գեղեցիկ թոռներ՝ ժառանգ իմ գահի: Եվ գնաց բերեց մի գեղեցիկ հարս և
դեռ թոռ չէր ունեցել, երբ որդին մեռավ, և հարսը մնաց: Եվ ինքը կամեցավ հարսին
առնել և հարցրեց իմաստուններին, թե «կա՞ իրավունք», և նրանք ասացին , թե
«չկա իրավունք, որ հայրն առնի հարսին»:
Եվ չկամեցավ լսել նրանց և գտավ մի այլ իմաստուն, որ նրա սիրելին էր, և այդ
իմաստունն ասաց իշխանավորին. «Աշխարհում յոթանասուներկու ազգ կա և
նրանցից ոչ մեկին չի հասնում այդ, բայց քեզ կհասնի»: Եվ իշխանավորն ասաց, թե
«ինչ ու աշխարհի յոթանասուն երկու ազգին չի հասնում այդ, իսկ իրեն կհասնի »:
Եվ իմաստունն ասաց. «Վախենում եմ պատճառն ասել, որովհետև կսպանես ինձ»:
Եվ նա երդվեց չպատժել նրան, եթե պատճառն ասի: Այն ժամանակ իմաստունն
ասաց. «Որովհետև դու ամեն ազգից դուրս ես, և քո վրա չկա իշխանություն , և ինչ
կամենաս կարող ես անել»:

Կար մի աշխարհակալ իշխանավոր, և նա ուներ մի խիստ գեղեցիկ տղա: Եվ

իշխանավորն ասաց. թե գեղեցիկ աղջիկ կառնեմ, որ կին լինի իմ որդուն և
ունենամ գեղեցիկ թոռներ՝ ժառանգ իմ գահի: Եվ գնաց բերեց մի գեղեցիկ հարս և
դեռ թոռ չէր ունեցել, երբ որդին մեռավ, և հարսը մնաց: Եվ ինքը կամեցավ հարսին
առնել և հարցրեց իմաստուններին, թե «կա՞ իրավունք», և նրանք ասացին, թե
«չկա իրավունք, որ հայրն առնի հարսին»:
Եվ չկամեցավ լսել նրանց և գտավ մի այլ իմաստուն, որ նրա սիրելին էր, և այդ
իմաստունն ասաց իշխանավորին. «Աշխարհում յոթանասուներկու ազգ կա և
նրանցից ոչ մեկին չի հասնում այդ, բայց քեզ կհասնի»: Եվ իշխանավորն ասաց , թե
«ինչ ու աշխարհի յոթանասուն երկու ազգին չի հասնում այդ, իսկ իրեն կհասնի»:
Եվ իմաստունն ասաց. «Վախենում եմ պատճառն ասել, որովհետև կսպանես ինձ»:
Եվ նա երդվեց չպատժել նրան, եթե պատճառն ասի: Այն ժամանակ իմաստունն
ասաց. «Որովհետև դու ամեն ազգից դուրս ես, և քո վրա չկա իշխանություն, և ինչ
կամենաս կարող ես անել»:

Կար մի աշխարհակալ իշխանավոր, և նա ուներ մի խիստ գեղեցիկ տղա: Եվ

իշխանավորն ասաց. թե գեղեցիկ աղջիկ կառնեմ, որ կին լինի իմ որդուն և
ունենամ գեղեցիկ թոռներ՝ ժառանգ իմ գահի: Եվ գնաց բերեց մի գեղեցիկ հարս և
դեռ թոռ չէր ունեցել, երբ որդին մեռավ, և հարսը մնաց: Եվ ինքը կամեցավ հարսին
առնել և հարցրեց իմաստուններին, թե «կա՞ իրավունք», և նրանք ասացին , թե
«չկա իրավունք, որ հայրն առնի հարսին»:
Եվ չկամեցավ լսել նրանց և գտավ մի այլ իմաստուն, որ նրա սիրելին էր, և այդ
իմաստունն ասաց իշխանավորին. «Աշխարհում յոթանասուներկու ազգ կա և
նրանցից ոչ մեկին չի հասնում այդ, բայց քեզ կհասնի»: Եվ իշխանավորն ասաց , թե
«ինչ ու աշխարհի յոթանասուն երկու ազգին չի հասնում այդ, իսկ իրեն կհասնի »:
Եվ իմաստունն ասաց. «Վախենում եմ պատճառն ասել, որովհետև կսպանես ինձ»:
Եվ նա երդվեց չպատժել նրան, եթե պատճառն ասի: Այն ժամանակ իմաստունն
ասաց. «Որովհետև դու ամեն ազգից դուրս ես, և քո վրա չկա իշխանություն , և ինչ
կամենաս կարող ես անել»:

Գոյականի տեսակները

Գոյականները լինում են երկու տեսակի անձ ցույց տվող և իր ցույց տվող

Օրինակ՝
Անձ- Մարիա, բժիշկ, հրշեջ, հաշվապահ
Իր-սեղան, աթոռ, աղվես, մուկ
Գոյականները լինում են նաև հատուկ և հասարակ
Հատուկ գոյականը կոնկրետ առարկայի տրվող անուն է, իսկ հասարակ գոյականը
միանման առարկաներին տրվող ընդհանուր անունն է։
Հատուկ անունները գրվում են մեծատառ, իսկ հասարակ անունները փոքրատառ։
Հատուկ անունները երկու դեպքում բոլոր բաղադրիչները գրվում են մեծատառ
Առաջին-Անուն, Ազգանուն, Հայրանուն
Օրինակ՝
Արփի Սուրենյանց
Մարիա Մաթևոսյան
Երկրորդ-Պետությունների անունները
Օրինակ՝
Հայաստանի Հանրապետություն
Ռուսաստանի Դաշնություն
Մնացած դեպքերում՝
կազմակերպությունների անուններ-Ֆուտբոլի ֆեդերացիա
Գրքերի անունները-Շերլոկ հոլմս
Հասարակական վայրերի անունները-Հանրապետության հրապարակ

Մի ժամանակ Աղվանից աշխարհի թագավորանիստ քաղաքը Պարտավն էր, որ

այժմ ավերակ է և ասվում է Բարդա։ Դա գտնվում էր այժմյան Գանձակի և Շուշվա
մեջտեղը՝ Թարթառ գետի վրա։ Այդտեղ էր Վաչե թագավորի հոյակապ
ապարանքը՝ իր ընդարձակ ծառաստանով, որ երկարումեկ ձգված էր Թարթառի
ափովը։ 
— Մա՛յր, ճշմարիտ ես ասում,— պատասխանեց որդին,— աշխարհիս փառքն ու
վայելչությունը աչքիս չեն երևում։ Ուզում եմ հեռանալ աշխարհիցս, գնալ
անապատ։ Ասում են՝ Մեսրոպ վարդապետը կրկին եկել է Հացիկ, իր շինած
վանքումը միաբանություն է հաստատել, աշակերտներ ժողովել, ուզում եմ ես էլ
գնալ այնտեղ։

Մի օր որսորդները բռնեցին եղնիկի հետքը և սկսեցին հետապնդել նրան: Եղնիկը

ճարահատյալ այս ու այն կողմ էր վազվզում, երբ նկատեց խաղողի խիտ թփերը:
Նա շտապեց թաքնվել դրանց մեջ, որպեսզի աննկատ մնա:
Եվ իրապես որսորդներն անցան ճանապարհի այդ հատվածով ու չնկատեցին
եղնիկին: Եղնիկը զգաց, որ վտանգն անցել է, կարող է շունչ քաշել: Պատրաստվում
էր հեռանալ, սակայն, չգիտես ինչու, կանգ առավ և ցանկացավ մի պատառ ուտել
խաղողենուց: Խաղողի թփերին դիպչելիս այնպիսի՜ աղմուկ հանեց , որ
որսորդներն իսկույն լսեցին ու շարանով հետ եկան: Եղնիկը միանգամից
բացականչեց․
- Ի՜նչ արեցի։ Ես վիրավորեցի ինձ փրկածին՝ մոռանալով նրա մատուցած 
ծառայությունը։ 

Մի օր որսորդները բռնեցին եղնիկի հետքը և սկսեցին հետապնդել նրան: Եղնիկը

ճարահատյալ այս ու այն կողմ էր վազվզում, երբ նկատեց խաղողի խիտ թփերը:
Նա շտապեց թաքնվել դրանց մեջ, որպեսզի աննկատ մնա:
Եվ իրապես որսորդներն անցան ճանապարհի այդ հատվածով ու չնկատեցին
եղնիկին: Եղնիկը զգաց, որ վտանգն անցել է, կարող է շունչ քաշել: Պատրաստվում
էր հեռանալ, սակայն, չգիտես ինչու, կանգ առավ և ցանկացավ մի պատառ ուտել
խաղողենուց: Խաղողի թփերին դիպչելիս այնպիսի՜ աղմուկ հանեց, որ
որսորդներն իսկույն լսեցին ու շարանով հետ եկան: Եղնիկը միանգամից
բացականչեց․
- Ի՜նչ արեցի։ Ես վիրավորեցի ինձ փրկածին՝ մոռանալով նրա մատուցած 
ծառայությունը։ 

Գոյականի թիվը

Գոյականը ունի երկու թիվ՝ եզակի հոգնակի մեկ առարկան եզակի թիվ է
մեկից ավելի առարկաները՝ հոգնակի։

Պատ-եզակի
Պատեր-հոգնակի
Սեղան-եզակի
Սեղղաներ-հոգնակի

Գոյականի թիվը կազմվում է եր և ներ վերջավորություններով

Ծառ-խառեր
Ճյուղ-ճյուղեր
Աթոռ-աթոռներ
Պատուհան-պատուհաններ
Այգի-այգիներ

Մի վանկանի գոյականներին ավելացնում ենք եր վերջավորությունը

Շուն-շներ
Գայլ-գայլեր
Շիշ-շշեր

Բազմավանկ գոյականներին ավելանում է ներ վերջավորությունը

Կոկորդիլոս- Կոկորդիլոսներ
Հեծանիվ- Հեծանիվ
Անվաչմուշկ- Անվաչմուշկ

Բացառություններ՝
Գրաբարից մի շարք միավանկ բառեր վերականգնում են ն մասնիկը ու
ստանում ներ հոգնակի վերջավորությունը
Մուկ-մկներ
Դուռ-դռներ
Ձուկ-ձկներ
Մատ-մատներ
Հարս-հարսներ
Ծունկ-ծնկներ
Թոռ-թոռներ
Ծոռ-ծոռներ

Բացառություններ
Մեկուկես վանկանի բառերը հոգնակին կազմում են եր վերջավորությունը
Աստղ-աստղեր
Վագր-վագրեր
Եզր-եզրեր
Մետր-մետրեր
Բացառություններ
Եթե բազմավանկ բառերի վերջին վանկը առանձին գոյական է, ցույց է
տալիս առարկա, հոգնակին կազմում է եր վերջավորությունով
Հեռագիր-հեռագրեր
Դասագիրք-դասագրքեր
Էլեկտրասյուն-էլեկտրասյուներ

3. Տրված գոյականները դարձրո´ւ հոգնակի:

Ձև-եր
երկիր-երկրներ
աստղ-աստղեր
ցնցուղ-ցնցուղներ
արտ-արտեր
տարի-տարիներ
բեռ-բեռներ
պահարան-պահարաններ
գնացք-գնացքներ
թոռ-թոռներ
նվեր-նվերներ
սարք-սարքեր
թռչուն-թռչուններ
վայրկյան-վայրկյաններ
դուռ-դռներ
օր-օրեր
մուկ-մկներ
կածան-կածաններ
զենք-զենքեր
ձուկ-ձկներ
գրիչ-գրիչներ
տետր-տետրեր
կայարան-կայարաններ
լեռ-լեռներ
դեզ-դեզեր
արկղ-արկղեր
հարց-հարցեր
վագր-վագրեր
ուղևոր-ուղևորներ
անգղ-անգղներ
պարան-պարաններ
սանր-սանրեր

3. Յուրաքանչյուր բառի իմաստն արտահայտի՛ր բառակապակցությամբ.

Ա.Դասագիրք-դաս անելու գիրք
հեռագիր-հեռու ուղարկելու գիր
արոտավայր-արոտ անելու վայր
լրագիր-լուր տարածելու գիր
ծառաբուն-ծառի մեջ բույն
մրգաջուր-մրգի ջուր
մրջնաբույն-մրջյունների բույն
ծաղկեփունջ-ծաղիկների փունջ
միջնապատ-մեջտեղի պատ
Բ.Վիպագիր-վեպ գրող
մեծատուն-մեծ տուն ունեցող
զինակիր-զենք կրող
ժամացույց-ժամ ցույց տվող
կողմնացույց-կողմը ցույց տվող
երգահան-երգեր գրող
քարահատ-քար հատող
պատմագիր-պատմություն գրող
քանդկագործ-քանդակ ստեղծող
5. Երկու խմբի գոյականների հոգնակին կազմի´ր և օրինաչափությունը
բացահայտի´ր:
Ա․ Ունեն եր վերջավորությունը։
Բ․ Ունեն ներ վերջավորությունը։
6. Փակագծում տրված բառերը դարձրո´ւ հոգնակի և գրիի´ր կետերի
փոխարեն:
Ամերիկացի-վիճակագիրները պարզել են, որ օրվա ընթացքում
ամենաշատը քայլում են անասնապահերն ու հողագործները: Երկրորդ
տեղում գյուղական նամակատարներն են: Հաջորդը մատուցողներն ու
բուժքույրներն են: Նրանցից զգալիորեն քիչ են քայլում ոստիկանները,
հետախույզները ու պահակները: Ամենից քիչ քայլում են
նահանգապետներ ու նախարարներ:
7. Տրված գոյականները դարձրո´ւ հոգնակի և տեղադրի´ր
նախադասությունների մեջ:
Կետորս, բանաձև, հրացան, նավապետ, շնաձուկ, ժամացույց:
Բոլոր նավապետներն էլ երազում են չբացահայտված կղզիներ գտնել:
Մեզ ասացին, որ բոլոր ժամացույցները հետ են ընկել, ու ոչ մեկը նույն ժամը
ցույց չի տալիս:
Ասում են, որ շնաձկներին արյան հոտն է հրապուրում:
Այդ տարածքում աշխատող կետորսները հետևում էին կետին ու
վախենում էին ,թե ևս մեկին այնուամենայնիվ կվնասի:
Ցուցադրվող հրացաններն այդ նույն զինագործի որդիներն ու թոռներն էին
սարքել:
Գոյականի հոլովները
Հայերենում գոյականը ունի յոթ հոլով։
Առաջին հոլով-ուղղական հոլով
Գոյականի ուղղական հոլովը բառի ուղիղ ձևն է, չունի ոչ մի
վերջավորություն։ Ունի և եզակի և հոգնակի թիվ։
Օրինակ՝ ծառ-ծառեր
Ծառը-ծառերը
Սեղան-սեղաններ
Սեղանը-սեղանները

Մի եղնիկ հիվանդացավ և սարից իջավ հովիտ:  Եղբայրները հիվանդին

փորձանքի մեջ մենակ չթողեցին՝ հաճախ այցելելով նրան: Նրանք նաև
օգտվում էին այն խոտից, որն աճում էր այդ հովտում: Եղնիկը ապաքինվեց
և ոտքի կանգնեց, բայց շուտով սատկեց… սովից, որովհետև եղբայրները
կերել էին հովիտում աճած խոտը:
Պարզ չէ՞, որ շատ ցավակցողներ երբեմն ավելի շատ վնաս են տալիս, քան
օգուտ նրան, ում ցուցաբերում են իրենց ցավակցությունը:

Սեռական հոլով
Գոյականի սեռական հոլովը ցույց է տալիս այն առարկան, որին
պատկանում է ինչ-որ բան։ Սեռական հոլովի վորջավորությունները մի
քանիսն են։ Ամենահայտնի ու տարածվածը ի վերջավորությունն է։
Առաջին-ուղղ․ + ի
Օրինակ՝
Ծառ-ծառի
Աթոռ-աթոռի
Երկրորդ-ուղղ․ + ոջ
Օրինակ՝
Քույր-քրոջ
Ընկեր-ընկերոջ
Երրորդ- ուղղ․ + վա
Օրինակ՝
Օր-օրվա
Տարի-տարվա
Չորրորդ- ուղղ․ + ան
Օրինակ՝
Աշուն-աշնան
Գարուն-գարնան
Հինգերորդ- ա ներքին հոլովում
Օրինակ՝
Շուն-շան
Ձյուն-ձյան
Վեցերորդ-ո ներքին հոլովում
Օրինակ՝
Հայր-հոր
Մայր-մոր

Սեռական հոլովը չի կարող ստանալ հոդ։

Մի փիլիսոփա Նասրեդինին  հրավիրել էր գիտական քննարկման: Երբ օրը

եկավ, փիլիսոփան գնաց Նասրեդինի տուն: Սակայն Նասրեդինը տանը չէր:
Փիլիսոփան բարկացած հանեց մատիտն իր գրպանից, Նասրեդինի դռանը
գրեց «տխմար»  և հեռացավ:
Նասրեդինն ավելի ուշ վերադարձ տուն և տեսավ այն: Նա հասկացավ, որ
բաց է թողել իր ժամադրությունը և գնաց փիլիսոփայի տուն:
-Ներիր ինձ , —  ասաց Նասրեդինը, երբ հասավ այնտեղ: Ես լրիվ մոռացել էի
մեր ժամադրության մասին: Բայց, երբ հասա տուն և տեսա, որ գրել ես քո
անունն իմ դռան վրա, այստեղ եկա այնքան արագ, որքան հնարավոր է:

Գրքապահարանին երկու գիրք էր դրված։ Մեկը թանկարժեք, գեղեցիկ

պատյանով, իսկ մյուսը՝ էժան և փնթի։
Տերը թանկարժեք գիրքը կարդաց և ասաց․
—Ո՛չ խելքին, ո՛չ սրտին։
Կարդաց էժան գիրքը, հուզվեց և խոստովանեց, որ հոգու համար այդքան
օգտակար այդպիսի բան կյանքում չէր կարդացել։
Բայց երկուսն էլ թողեց գրապահարանին։ Մեկը հոգու համար, իսկ մյուսը՝
այն դեպքի, երբ հյուրեր ունենա և, որ նրանք տեսնեն, թե որքան գեղեցիկ
գրքեր կան նրա տանը։

Հեքիաթային մի քաղաքում ապրում էին Ճստլիկները: Ճստլիկ էին կոչվում,

որովհետև նրանք շատ պստիկ էին՝ ամեն մեկը մի մատ վարունգի չափ:
Նրանց քաղաքը շատ սիրուն էր: Տների շուրջը աճում էին անթառամ
ծաղիկներ, երիցուկներ, խատուտիկներ: Փողոցներն անգամ ծաղիկների
անունով էին կոչվում՝ Զանգակածաղկի փողոց, Երիցուկների ծառուղի,
Կապույտ Տերեփուկի զբոսայգի: Իսկ քաղաքն ինքը կոչվում էր Ծաղկառատ
և փռված էր առվակի ափին: Ճստլիկներն այդ առվակը Վարունգի գետակ
էին անվանում, որովհետև ափին վարունգներ էին աճում:
Գետի մյուս ափին անտառ կար:

Տրական հոլով
Տրական հոլովը կազմվում է սեռականի վերջավորություններով, բայց ցույց
չի տալիս պատկանելիություն։ Տրական հոլովով գոյականը լրացնում է
բային ոչ թե գոյականին։ Սեռական հոլովով գոյականը չի ստանում հոդ , իսկ
տրական հոլովը ստանում է․ Օրինակ՝
Ես մոտեցա մի տղայի-ես մոտեցա տղային
Ես նստեցի մի աթոռի-ես նստեցի աթոռին

Ալարկոտիկը նեղացավ ու տուն գնաց, իսկ Անգետիկը, իսկապես որ, գիշերը

չքնեց: Երբ բոլորը քնեցին, նա վերցրեց ներկերն ու սկսեց բոլորին նկարել:
Պոնչիկին այնքան հաստ նկարեց, որ նույնիսկ չտեղավորվեց կտավի վրա:
Հապճեպիկին նկարեց բարալիկ ոտքերով, իսկ հետևից, չգիտես ինչու, շան
պոչ ավելացրեց: Որսորդ Փամփուշտիկին պատկերեց Քոթոթիկի վրա
նստած: Բժիշկ Հաբիկյանի քթի փոխարեն ջերմաչափ նկարեց: Չգիտես
ինչու, Գիտունիկին նկարեց էշի ականջներով: Մի խոսքով, բոլորին նկարեց
ծիծաղելի ու անհեթեթ դիրքերով: Առավոտվա դեմ այդ նկարները նա
փակցրեց պատերին ու տակերը մակագրություններ դրեց, այնպես, որ մի
ամբողջ ցուցահանդես ստացվեց: Առաջինը բժիշկ Հաբիկյանն արթնացավ:
Նա տեսավ պատերին փակցրած նկարներն ու սկսեց ծիծաղել: Նկարները
նրան այնքան դուր եկան, որ նույնիսկ ակնոցը քթին դրեց ու սկսեց շատ
ուշադիր նայել: Նա մեկ առ մեկ մոտենում էր նկարներին և կուշտ ծիծաղում:

Հայցական հոլով
Հայցական հոլովով գրված գոյականը ձևով նման է ուղղականին, բայց
ուղղական հոլովով գոյականը գործողությունը կատարողն է, իսկ
հայցական հոլովովը գործողությունը իր վրա է վերցնում։
Խնձորը ընկավ ծառից։
Հայցական հոլովով գոյականը ցույց է տալիս նաև տեղ և ժամանակ։
Օրինակ՝
Ես գնացի տուն։
Մենք մտանք դպրոց։
Այդ օրը մենք շատ ուրախ էինք։
Այս շաբաթ մենք գնալու ենք ճամփորդության։

Հայցական հոլովը անձի դեպքում նման է տրականին։

Ես կանչեցի աղջիկներին։
Ալարկոտիկը նեղացավ ու տուն գնաց, իսկ Անգետիկը, իսկապես որ, գիշերը
չքնեց: Երբ բոլորը քնեցին, նա վերցրեց ներկերն ու սկսեց բոլորին նկարել:
Պոնչիկին այնքան հաստ նկարեց, որ նույնիսկ չտեղավորվեց կտավի վրա:
Հապճեպիկին նկարեց բարալիկ ոտքերով, իսկ հետևից, չգիտես ինչու, շան
պոչ ավելացրեց: Որսորդ Փամփուշտիկին պատկերեց Քոթոթիկի վրա
նստած: Բժիշկ Հաբիկյանի քթի փոխարեն ջերմաչափ նկարեց: Չգիտես
ինչու, Գիտունիկին նկարեց էշի ականջներով: Մի խոսքով, բոլորին նկարեց
ծիծաղելի ու անհեթեթ դիրքերով: Առավոտվա դեմ այդ նկարները նա
փակցրեց պատերին ու տակերը մակագրություններ դրեց, այնպես, որ մի
ամբողջ ցուցահանդես ստացվեց: Առաջինը բժիշկ Հաբիկյանն արթնացավ:
Նա տեսավ պատերին փակցրած նկարներն ու սկսեց ծիծաղել: Նկարները
նրան այնքան դուր եկան, որ նույնիսկ ակնոցը քթին դրեց ու սկսեց շատ
ուշադիր նայել: Նա մեկ առ մեկ մոտենում էր նկարներին և կուշտ ծիծաղում:

Մի օր մրջյունն իջնում է առվակի մոտ ծարավը հագեցնելու, բայց այդ

պահին ջրի ալիքը թափվում է նրա վրա և քիչ մնում՝ խեղդի:
Աղավնին, նկատելով վրա հասած փորձանքը, նրա կողմ է նետում մի
փոքրիկ ճյուղ, որի վրա էլ բարձրանում է մրջյունն ու կարողանում փրկվել:

Նույն այդ պահին մի որսորդ փափագում էր բռնել աղավնուն և

պատրաստվում էր ցանցե թակարդը գցել նրան: Փրկված մրջյունը
հասկանալով ամենը՝ շտապում է օգնության: Մոտենում ու միանգամից
կծում է որսորդի ոտքը, որից հետո նա ճչում է ու գցում ցանցը: Իսկ
աղավնին ճախրում է վեր և թռչում, գնում շատ հեռու:

Շատ տարիներ առաջ, անհիշելի ժամանակներում Բրազիլիայի հյուսիսի

գյուղերից մեկում ապրում էր յոթնամյա մի տղա Խոսե անունով: Դեռ շատ
փոքր հասակում նա կորցրել էր ծնողներին և խնամակալվել ժլատ
մորաքրոջ մոտ, որը, շատ փող ունենալով, համարյա ոչինչ չէր ծախսում իր
զարմիկի համար:
Խոսեն, որ երբեք չէր իմացել սիրո նշանակությունը, կարծում էր, թե դա
կյանքի սովորական ձև է և դրա համար ընդհանրապես չէր
անհանգստանում:

Նրանք ապրում էին բավական հարուստ միջավայրում, բայց մորաքույրը

տեղական դպրոցի գլխավոր ուսուցչին համոզեց, որ զարմիկի ուսուցման
համար գնի միայն մեկ տասներորդ մասը վերցնի՝ սպառնալով բողոքել
պրեֆեկտին, եթե նա չընդունի իր առաջարկը: Գլխավոր ուսուցիչը,
համաձայնելուց բացի, այլ ընտրություն չուներ, բայցևայնպես հրահանգեց
ուսուցիչներին առիթը բաց չթողնել` վիրավորելու Խոսեին այն հույսով, որ
նա իրեն վատ կպահի և տեղիք կտա դպրոցից վտարվելուն:
Խոսեն, որ երբևէ չէր իմացել սիրո նշանակությունը, կարծում էր, թե դա
կյանքի սովորական ձև է:
Մոտեցավ ճրագալույցը: Գյուղի հոգևորականն արձակուրդում էր:
Աշակերտները պետք է հավաքվեին եկեղեցում` գյուղից քիչ հեռու:
Աղջիկներն ու տղաները քայլում էին և, հաշվի չառնելով, որ Հիսուս
Քրիստոսի ծննդյան օրն է, խոսում այն մասին, թե ինչ են գտնելու իրենց
կոշիկների մոտ հաջորդ օրը. նոր հագուստ, թանկարժեք խաղալիքներ,
քաղցրավենիք, կամ հեծանիվ:

Դա առանձնահատուկ օր էր, այդ իսկ պատճառով աշակերտները լավ էին

հագնված, բացի Խոսեից, որը հագել էր ամենօրյա պատառոտված իր
սովորական հագուստը և այն նույն` մի քանի համար փոքր ճղճղված
սանդալները, որոնք չորս տարեկանում նվիրել էր մորաքույրը՝ ասելով, որ
կստանա նոր զույգ, երբ դառնա տասը տարեկան: Երեխաներից ոմանք
նրան հարցնում էին, թե ինչու է այդքան աղքատ և ասում, որ ամաչում են
այդպիսի շորեր ու կոշիկներ հագնող ընկեր ունենալուց:

Քանի որ Խոսեն երբեք չէր իմացել սիրո նշանակությունը, նրան

ընդհանրապես չէին անհանգստացնում նրանց հարցերն ու
մեկնաբանությունները:
Ինչևէ, երբ երեխաները մտան եկեղեցի, և Խոսեն, լսելով երգեհոնի ձայնը,
տեսնելով վառ լույսերը, տոնական հագուստով միաբանությանը, մեկտեղ
հավաքված ընտանիքներ, ծնողներ`փաթաթված իրենց երեխաներին,
զգաց, որ ամենաաղքատն է նրանցից: Հավաքույթից հետո, մյուսների պես
տուն գնալու փոխարեն, նա նստեց եկեղեցու աստիճանին և լաց եղավ: Եվ
քանի որ երբեք չէր զգացել քնքշանք, այդ պահին միայն հասկացավ, որ
միայնակ է ու անօգնական` լքված բոլորի կողմից:

Միայն հետո Խոսեն նկատեց իր մոտ նստած փոքրիկ տղային`

հավանաբար իր նման ոտաբոբիկ ու աղքատ: Առաջ երբեք չէր տեսել այդ
տղային և կարծեց, որ նա պետք է երկար քայլեր` այդտեղ հասնելու համար:
Մտածեց. նրա ոտքերը երևի սառած են: «Նրան կտամ իմ սանդալներից
մեկը` գոնե ինչ-որ չափով կմեղմացնի ցավը»:

Թեև Խոսեն երբեք չէր տեսել քնքշանք, գիտեր տառապանքի գինը և չէր
ուզում, որ ուրիշներն էլ տառապեն: Իր սանդալներից մեկը տալով տղային`
մյուսով վերադարձավ տուն: Սկզբում մեկ ոտքի վրա էր, հետո` մյուսի,
այնպես որ ոտնատակերը շատ չմաշի քարքարոտ ճանապարհին: Տուն
հասնելուն պես մորաքույրը նկատեց նրա ոտքի մի սանդալը և ասաց, որ
խիստ կպատժվի, եթե մյուս օրը սանդալը չգտնի:

Խոսեն վախով պառկեց քնելու, որովհետև գիտեր, թե ինչպիսին են

մորաքրոջ պատիժները: Ամբողջ գիշեր դողաց վախից, և երբ քունը
մոտեցել էր, հյուրասենյակում ձայներ լսեց: Մորաքույրը ներխուժեց
հյուրասենյակ, փորձելով իմանալ, ինչ է կատարվում:

Դեռևս քնաթաթախ Խոսեն սենյակի կենտրոնում տեսավ այն սանդալը, որ

տվել էր փոքրիկ տղային: Այժմ, սակայն, այն շրջապատված էր տաբեր
տեսակի խաղալիքներով, հեծանիվներով ու հագուստով: Իսկ
հարևանները գոռում-գոչում էին, հայտարարելով, թե իրենց երեխաները
թալանված են, որովհետև արթնանալով, իրենց կոշիկների մոտ ոչինչ չեն
գտել:

Այստեղ շնչասպառ ներս մտավ այն եկեղեցու հոգևորականը, որտեղ

նախորդ օրը տոնակատարությունն էր. եկեղեցու աստիճաններին
հայտնվել էր մանուկ Հիսուսը` ոսկեզօծ հագուստով և միայն մեկ սանդալով:
Տիրեց լռություն, ամեն ոք պատկերացնելով Աստծուն` լուռ աղոթում էր:
Մորաքույրը լալիս ու ներողություն էր խնդրում: Իսկ Խոսեի սիրտը լի էր
ավյունով և սիրով: