‫‪1‬‬

‫ا  ت ا  وا  آ ا ‬

‫‪ - I‬ا ت ا ‪:‬‬

‫‪ - 1‬ا ا‪La chaîne carbonée :‬‬
‫• ي ا ع ا   ا ي ‪ !" ،‬ا‪%" !" ،#$‬ي ا ن وا *رو('‪.‬‬
‫• ‪-‬ن ا  ا  أ‪ '/ + +‬ذرات ا ن ‪ : . / !0/  12-/‬ا ‪ !.!.‬ا  أو ا  ا ‪.‬‬
‫• ‪ "/ .-‬ا‪$‬اع ا   ا  ‪-‬ي ‪%" !" 678‬ي ا ن ا *رو(' ‪ "/‬ا *روآرات‪.‬‬
‫• ' ‪9‬اع ا   ا ‪: ،‬ا *روآرات‪ ،‬أن ‪-‬ي آ< ; "! ا‪$‬وآ‪ '.‬وا>زوت وا ‪ @2‬وا ?‪?+‬ر‬
‫وا !ر‪.....‬‬
‫أ‪:!A/‬‬

‫‪ – 2‬ر  ان‪:‬‬

‫• ‪ B7‬ا ‪*" 7‬ة ا ‪ D7- ، A‬ذرة ا ن ‪ 4‬أزواج را‪ F/ 1‬ا <رات ا  ورة  ‪ 8.‬إذن ر " ا  ‪.H8‬‬
‫• *د ع ا وا‪ 6‬ا ‪ ' / 7‬ذرة ا ن وا <رات ا  ورة  ه*‪ +‬ا  ت ا ‪.‬‬

‫ذرة ا ن ‪  L‬ا‪$‬و(‪K‬‬ ‫ذرة ا ن‪ LML ،‬ا‪$‬و(‪.K‬‬ ‫ذرة ا ن إذن ر " ا‪$‬و(‪K‬‬
‫‪ *(-‬ا وا‪ 6‬ا ‪ O? 8 LMA‬ا ‪.‬ى‬
‫ا  ‪1P‬‬ ‫ا  ‪./‬‬ ‫ا  ر " ا‪$‬و(‪K‬‬

‫‪ - 3‬أاع ا‪ !"#‬ا ‪:‬‬

‫• ا ا)(' و* ا)('‪La chaîne saturée et non saturée:‬‬
‫‪-‬ن ا ‪ !.!.‬ا   ‪ 20/‬إذا آ @ ذرات ا ن ‪ 12-/ 8‬وا‪ .- 6‬ه ‪ . ( C − C ) 678 1.‬و‪-‬ن ‪:‬‬
‫‪ 20/‬إذا آ @ ‪ !" D-‬ا‪ #$‬را‪ 1‬وا‪*Q‬ة ‪ ( C = C )  L‬أو ‪. ( C ≡ C ) LML‬‬
‫‪ A/‬ل‪:‬‬

‫ا ا‪ +,‬وا)‪La chaîne linéaire et ramifiée:-.‬‬ ‫•‬

‫‪ -‬ا ‪ !.!.‬ا  ‪ 1P‬إذا آ @ آ ذرة آن ‪ !" 12-/ 8‬ا‪$‬آ‪ F/ A‬ذر‪ -‬آن أ‪P‬ى‪.‬‬
‫‪ -‬ا ‪ !.!.‬ا  ‪ "?/‬إذا آ @ ‪ !" 8‬ا‪ #$‬ذرة آن وا‪*Q‬ة ‪U 12-/‬آ‪ '/ A‬ذر‪ -‬آن أ‪P‬ى‪.‬‬
‫‪ -‬ا ‪ !.!.‬ا  ‪ 7!Q‬إذا آ @  ‪ '/ / 7!Q‬ذرات ا ن‪.‬‬

‫‪ A/‬ل‪:‬‬

‫‪:V!/‬‬
‫ا ‪ !.!.‬ا ‪$ 7./ - X 1W‬ن ا ‪ +M.‬ا  "‪ 2‬رة "' ‪1P‬ط ‪./‬ة‬

‫‪ - 4‬آ‪ .‬ا ت ا‪:‬‬

‫• ا ‪ Z%‬ا[( ‪2- :‬ز"*د و \‪ 2‬ا <رات ا  !‪.‬‬
 ‫‪2‬‬

‫ا ‪ Z%‬ا ‪0‬رة ‪ A- :‬ا  ‪./ 8‬ى ‪2- ،‬ز"*د و \‪ 2‬ا <رات و ا وا‪ 6‬ا ‪ .‬ه ا  ‪ 8  6-‬ا ‪.‬‬ ‫•‬
‫ا ‪ ]% Z%‬ا ‪0‬رة‪ 2" :‬رة "' ‪ Z%! 6.2-‬ا ‪0‬رة دون ‪ A-‬ا وا‪ (C−H) 6‬وإ‪ V‬ر  ‪ #‬ا وا‪.6‬‬ ‫•‬
‫ا   ا ‪ : ( 1‬و   ‪ ^ W‬ت ا  ‪:‬‬ ‫•‬
‫‪ D+- -‬ا ‪ !.!.‬ا  "! _ ‪1P‬ط ‪./‬ة و ‪ A‬آ ‪ 6P‬را‪ .- 1‬ه ' ذر‪ -‬آن )‪(C‬‬
‫‪ A- -‬ا وا‪ 6‬ا ‪  A‬و ا ‪ '1W LMA‬أو ‪ `.Q LML‬ا  ‬
‫‪ A- -‬ا <رات ا‪P$‬ى اا  ‪ C '" ]!W-‬و ‪b H‬ح و آ<ا ذرات ا *رو(' ا ‪.  12-‬‬
‫أ‪:12‬‬

‫أ‪ 12‬أ‪4‬ى‪:‬‬
‫ا ‪ A‬ا ‪( 21‬‬ ‫ا ‪ ]% Z%‬ا ‪0‬رة‬ ‫ا ‪ A‬ا ‪( 21‬‬ ‫ا ‪ ]% Z%‬ا ‪0‬رة‬

‫‪ -5‬ا)‪).‬آ'ت‪:‬‬

‫• ‪:6‬‬
‫‪ -‬ا  آ‪ 2‬ت أو ا  ت ا  آ‪ 2‬آ ا  ت ا   ?‪ O‬ا ‪ Z%‬ا[( ‪ ،‬و ‪ Z^ 8 ]!W-‬ا ‪0‬رة‬
‫‪ -‬ا  آ‪ 2‬ت  ‪ ^ P‬ت ‪  8‬و آ  ‪ ?!W/‬آ أ ‪  - X‬ورة ?‪ O‬ا "‬

‫أاع ا‪).‬آ‪ LML  :7‬أاع ‪ '/‬ا  آ`‬ ‫•‬

‫‪ - -‬آ` ا ‪ / ]!W- :!.!.‬آ‪ 2‬ت ا ‪ .!.- 8 !.!.‬ذرات ا ن‬
‫‪ A/‬ل‪C4H10 :‬‬

‫‪ -‬آ` ا ‪ / ]!W- :Fb‬آ‪ 2‬ت ا ‪+ Fb‬اء  ‪MP‬ف ‪ Fb/‬ا ا‪ 1‬ا *دة)‪  L‬أو ‪ (LML‬أو  ‪MP‬ف‬ ‫‪-‬‬
‫‪ Fb/‬ا " ا ة ‪ 8‬ا ‪ !.!.‬ا ‬
‫‪ A/‬ل‪:‬‬
‫‪C4H8‬‬

‫‪C4H9-OH‬‬

‫‪ -‬آ` ا ‪ / 8- X :?V‬آ‪ 2‬ت ا ‪ O? !" ?b‬ا " ا ‪?V‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ A/‬ل‪C4H8O :‬‬

‫‪ - II‬ا‪8‬ت ‪Les alcanes :‬‬

‫‪: 6 - 1‬‬
‫ا‪   $‬ت‪:‬‬
‫ا‪  $‬ن أو ا *روآر آ ‪/‬آ` ه*روآ )‪-‬ي (‪%" !" K‬ي ا ن وا *رو('( و ‪- ) F20/‬ي ( ‪678 K-‬‬
‫"! روا‪ .- 6‬ه ‪.(1.‬‬
‫‪ Z^ -‬ا  ‪   9 2.  : CnH2n + 2 : /‬ت ‪ :‬ا !‪ ( n ≥ 1) 7‬و ‪   9 2.  : CnH2n‬ت ا !‪. ( n ≥ 3 ) 7‬‬
 3
La nomenclature : ‫ت‬8‫ ) ا‬- 2
: +,‫ت ا‬8‫ ا‬- 2.1
. (ane - ‫ن‬g ) F17  "2/ ‫*ر   ( *ل "! "*د ذرات ا ن‬%/) ‫'  د‬/ 1W ‫  ن ا‬$‫ ا‬D+‫ن ا‬
‫"*د ذرات‬ ‫"*د ذرات‬
‫  ن‬$‫ ا‬D+‫ا‬  ([‫ ا‬Z% ‫ ا‬n ‫ا ن‬ ‫  ن‬$‫ ا‬D+‫ا‬  ([‫ ا‬Z% ‫ ا‬n ‫ا ن‬

L'hexane : ‫ ن‬. ‫ا‬ C6H14 6 Le méthane : ‫ ن‬A ‫ا‬ CH4 1

L'heptane : ‫ ن‬2 ‫ا‬ C7H16 7 L'éthane : ‫ ن‬A[‫ا‬ C2H6 2
L'octane : ‫وآ ن‬$‫ا‬ C8H18 8 Le propane : ‫و ن‬2 ‫ا‬ C3H8 3
Le nonane : ‫ا ـــ ن‬ C9H20 9 Le butane : ‫ ن‬-2 ‫ا‬ C4H10 4
Le décane : ‫ا *ــ ن‬ C10H22 10 Le pentane : ‫ ن‬2 ‫ا‬ C5H12 5

: -.)‫ت ا‬8‫ ا‬- 2.2

12- ‫ ا " ت ا‬.-‫ و‬، ‫ "*د ذرات ا ن‬iQ '/ ‫\ل‬$‫ ه ا‬.‫! ر‬.!+ '/ ‫  ن ا ?ع‬9‫! ا  ـ‬.!. ‫ن ا‬-
. ! ‫ (<ورا أ‬: . ‫! ا‬.!. 

Les alkyles ( Les radicaux ) :8‫ور ا‬:‫• ا‬

‫ و' أن ض ذرة‬H8  ‫ دي ا‬Q‫ ! أ‬$‫ ن ا <ر ا‬. ‫*ة‬Q‫ ذرة ه*رو(' وا‬/ @" ‫ (<را أ ! آ ( أ  ن‬.
. "  " F17 " ‫ن‬g " F17/ ‫ ض‬iQ K/ ‫  ن ا <ي ^*ر‬$‫ ا‬D+‫' ا‬/ ! $‫ ا <ر ا‬D+‫ ا‬62.‫ و‬. " ( 8 '(‫ه*رو‬
: !A/‫أ‬
 $‫ ا‬D+‫ا‬ (CnH2n + 1)  ([‫ ا‬Z% ‫ ا‬n ‫"*د ذرات ا ن‬
Le méthyle : A ‫ا‬ CH3 1
L'éthyle : A[‫ا‬ C2H5 2
Le propyle : ‫و‬2 ‫ا‬ C3H7 3
Le butyle : -2 ‫ا‬ C4H9 4

La nomenclature :-.)‫ت ا‬8‫• ) ا‬

:   ‫ا"* ا‬7 ‫ ا‬F2‫ ( ( و‬1 ‫رة ) أو ا‬0 ‫] ا‬% KZ^ ` ، ‫  ن ا ?ع‬$‫ ا‬.
+‫** ا‬- ‫! آ و و‬.!+ ‫ و ه أ\ل‬. ‫! ا‬.!. ‫** ا‬- -
.' / Z^‫ أ‬. ‫! ا‬.!.  12- ‫ !<ور ا‬. ‫ م ا‬#‫ر‬$‫ع ا‬/ ‫ ن‬i . ‫! ا‬.!. ‫ ا‬D#- -
.-M ‫` ا وف ا‬-- `.Q `--‫ و‬/ #‫ر‬U #2./ ! $‫ ء ا <ور ا‬+U ‫  ن‬$‫ ا‬D+‫ ا‬. -
8 ‫ة‬P$‫ ا‬n<‫ ه‬P*- X‫ ( و‬. ، tétra " ‫ ر‬، tri LML ، bi  L ) ‫    "? ت‬$‫ ا‬B2. ‫ ا <ور ? أن‬m L -  Q 8 -
. ‫*ي‬$‫` ا‬- ‫ا‬
. . ‫! ا‬.!.! B8‫ ا ا‬1W ‫  ن ا‬$‫ ا‬D+  ‫  ن‬$‫ ا‬D+‫  ا‬-

:12‫أ‬

‫ ن‬.‫ ه‬A/-2 A‫إ‬-4 ‫ ن‬- A/  L-2،2 ‫ ن‬- A/-2

Les cycloalcanes : ‫ـــــت ا=<ــ‬8‫ ا‬- 2.3

.( Cyclo- ‫ــ!ـ‬+) F17 #2./ 7! ‫ ا‬: ‫   ت‬9‫ ـ‬2.  2 ‫ا"* ا‬7 ‫ ا‬O? !" 7! ‫   ت ا‬$‫ ا‬.- 8 *
:!A/‫أ‬

‫ ن‬- !+ A/-3 L‫إ‬-1 ‫!  ن‬+ ‫! و ن‬+
 ‫‪4‬‬
‫‪ - 3‬ا‪ @?A,‬ا‪> ? -‬ت ‪:‬‬
‫‪ B!-‬در( ‪ !:‬ن ا‪ $‬ــ  ت ا ‪* 1W‬د ذرات ا ن ‪ *8 . ( 8‬در( ا ارة ‪ 20°C‬و‪ @-‬ا ‪ 6Z‬ا ي ‪- ،‬ن‬
‫ا‪   $‬ت ا‪$‬ر ا‪$‬و ‪ :‬ز ‪ ،‬وا*اء ‪ C5 '/‬إ ‪- C15  :‬ن ‪ ، ! +‬و ‪ #‬ا‪   $‬ت ^!‪. 2‬‬
‫و‪ B!-‬در( ا ‪ !Z‬ن أ *ر( ‪?-‬ع ا‪  $‬ن إذ ‪-‬ن أ^‪ Z‬آ! آ ن ا‪  $‬ن أآ‪. "?- A‬‬
‫‪ A/‬ل‪:‬‬

‫‪ 2-‬ا‪   $‬ت "‪ !!# /‬ا <و ن ‪ 8‬ا  ء ) أ‪ '/ ]P‬ا  ء ( ' ' إذا ‪ 2</ 8‬ت " آ [‪ L‬وا ‪2‬ن ‪.‬‬

‫‪ - II‬ا‪B8‬ت ‪Les alcènes :‬‬

‫‪:6 - 1‬‬
‫‪ . -‬أ  آ ‪/‬آ` ه*روآ ‪-‬ي (‪ !" K‬ا‪ #$‬را‪. (C = C)  L 1‬‬
‫‪ -‬ا ‪ Z%‬ا[(  ـ‪  9‬ت ‪ :‬ا !‪ 7‬ا  ‪ ( D-‬را‪ 1‬وا‪*Q‬ة )‪CnH2n : (C = C‬‬

‫‪ ) - 2‬ا‪B8‬ت ‪:‬‬

‫ ‪ .‬ا‪  $‬ت ‪ O? F2‬ا ‪7‬ا"* ا ‪ 2.  !.‬ـ‪   9‬ت ‪:‬‬
‫‪* -‬د ا ‪ !.!.‬ا ‪ .‬ا  ‪ D-‬و(ــ ا ا‪ 1‬ا ‪  A‬و‪ #‬ا*اء ‪ '/‬أ‪ F/ 8\ *Q‬ا ص أن ن ر‪ #‬ذر‪-‬‬
‫ا ن )‪ (C= C‬أ‪. / # #‬‬
‫ض ‪g " F17/‬ن " ف "إن ‪ Z^U #2./ " ène‬ر‪* D#‬ل "! ‪ Fb/‬ا ا‪. ( C = C ) 1‬‬
‫أ‪: 12‬‬

‫@ ‪ -2-‬إن‬ ‫ا ‪2‬و'‬ ‫ا[‪ 'A‬أو ا[‪'!A‬‬

‫آ!رور ا ? أو آ!رو إ‪'A‬‬ ‫‪ !+ A/ -4‬ه‪'.‬‬ ‫‪-3‬إ‪ L‬ه‪ -2- O‬إن‬

‫‪:V!/‬‬
‫‪ 70/ .‬إ‪ !A‬آ ‪/‬آ` "ي ‪-‬ي (‪ !" K‬ا‪ !" #$‬را‪ .- 1‬ه ) ‪ A/ . ( C = C‬ل ‪:‬‬

‫‪ - 3‬ا‪).‬آ‪: L'isomérie Z / E 7‬‬

‫ا  آ` ا ?ا‪ Fb 62-/ : E - Z :‬ا <ور  ‪ 2.‬ر ا ا‪ 1‬ا ‪(-CH=CH-)  A‬‬

‫أ‪:12‬‬

‫آ!رو و' )‪(E‬‬ ‫ت ‪-2-‬إن )‪(Z‬‬

 5

Le teste de caractérisation des alcènes : ‫ت‬B8‫ ا‬C 6(‫ را? ا‬- 4

.' $‫ ا‬F/ K!" ?  7-2 ‫ ا‬K *7? ‫وم ا <ي‬2 ‫ ء ا‬/ . ، ' ‫] "' و(د أ‬0!
:'‫ـ‬A[‫ ا‬F/ ‫وم‬2 ‫? " ا‬- : ‫ ل‬A/