Biomasa

Green Partnerships
Local Partnerships for Greener Cities and Regions

Name:

Date:
Biomasa 5.

Tehnologije obrade i prerade biomase

Dr Vladan Božović

2
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE

Osnovni problem u preradi biomase je velika vlaga,

a nedostatak je mala energetska vrijednost po jedinici mase.

Prerada biomase se vrši sa ciljem dobijanja pogodnijeg oblika za

transport, skladištenje i upotrebu.

3
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE

Primarne i sekundarne tehnologije obrade biomase

4
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Mehanička prerada

Tehnologija briketiranja – peletriranja

Usitnjeni materijal pod viskom pritiskom se pretvara u

kompaktnu formu velike zapreminske mase, pogodne za dalju
manipulaciju i korišćenje.

Konačan proizvod briketiranja naziva se briket.

Proces briketiranja primjenjuje se odavno u rudnicima uglja.

Na klipnoj presi presuje se prašina i sitni otpatci od uglja.

5
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Mehanička prerada

Tehnologija briketiranja – peletriranja

6
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Mehanička prerada

Tehnologija briketiranja – peletriranja

Faze u procesu dobijanja briketa su:

1. Usitnjavanje sirovine do određene granulacije

2. Sušenje sirovinskog materijala do određene vlažnosti (400C)
3. Transport usitnjenog materijala
4. Doziranje sirovine (15 kg ili 1000 kg)
5. Presovanje u presama za briketiranje
6. Skraćivanje briketa na potrebnu dužinu
7. Hlađenje i pakovanje gotovih briketa

7
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Mehanička prerada

Tehnologija briketiranja – peletriranja

8
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Mehanička prerada

Tehnologija briketiranja – peletriranja

Sam postupak briketiranja se sastoji u sabijanju lignoceluloznog

materijala u što manju zapreminu pomoću presa.

Za drvnu biomasu, u formi drvenog čipsa, što su granulirani

komadi drvne biomase veličine do 12 mm, ekonomski
prihvatljivo rastojanje eksploatacije do mjesta upotrebe je do
100 km, a za agrobiomasu ekonomski prihvatljivo rastojanje je
do 50km. Pelete omogućavaju da se ekonomski prihvatljiva
rastojanja od mjesta obrade do mjesta upotrebe produže na
1600km.
Međunarodno tržište peleta je veoma dobro organizovano i bez
obzira na međunarodne ekonomske uslove, kao biogorivo peleti
su uvijek traženi.

9
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Mehanička prerada

Sagorijevanje peleta/briketa

10
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Mehanička prerada

Tehnologija briketiranja – peletriranja

Nedostaci briketiranja su:

1.Potrebna je priprema materijala na određenu vlažnost i

granulaciju
2.U izvjesnim slučajevima su neophodni aditivi
3.Mora se ulagati u novu tehnologiju koja je nužna za odvijanje
procesa
4.Neophodna je potrošnja energije.

11
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Mehanička prerada

Tehnologija peletriranja

Faze: usitnjavanje materijala, sušenje, presovanje (peletiranje) i

hlađenje. Riječ je o presovanju osušenog čipsa, pri čemu se
dobijaju pelete prečnika 6-8 mm.

Godišnje potrošnja peleta u porastu, npr. u srednjoj Europi:

2001. 120.000 t, 2002. 200.000 t, 2010. 1.000.000 t

12
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Biohemiska prerada

Anaerobna digestija (truljenje, razgradnja)

­ Anaerobna digestija (bez prisustva kiseonika) proizvodi

biogas: metan, ugljen dioksid, nešto vodonika i ostalih gasova u
tragovima, vrlo malo toplote i konačni proizvod (đubrivo) sa
velikom količinom azota nego što se proizvodi pri aerobnoj
fermentaciji. Takvo đubrivo sadrži azota u mineraliziranom
obliku (amonijak) koje biljke mogu brže preuzeti nego organski
azot (posebno pogodno za pođubrivanje obradivih površina).

13
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Biohemiska prerada

Anaerobna digestija (truljenje, razgradnja)

Sam proces anaerobnog vrenja se odvija u tri faze, i to:

1) Hidroliza – u ovoj fazi dolazi do razgradnje velikih molekula na

manje i početak razvoja kiselinskih bakterija.

2) Kiselinska faza – u ovoj fazi se raspadaju molekuli proteina,

masnoća i ugljenih hidrata – na organske kiseline, ugljendioksid,
vodonik, amonijak, alkohole i dr. Raspad molekula izazivaju
kiselinske bakterije.

3) Metanska faza – u ovoj fazi nastavlja se dalja razgradnja

organskih materija i intenzivno stvaranje metana i
ugljendioksida (u neznatnoj meri ­ i drugih gasova).

14
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Biohemiska prerada

Anaerobna digestija (truljenje, razgradnja)

15
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Biohemiska prerada

Anaerobna digestija (truljenje, razgradnja)

Za uspješan tok anaerobnog vrenja (postizanje visokog stepena

razgranje organskih materija) potrebno je da budu ispunjeni određeni
tehnološki uslovi:
­Krupnoća i vrsta materije koja se izlaže fermentaciji
­Temperatura procesa
­Otsustvo kiseonika
­Vrijeme trajanja procesa
­Otklanjanje plivajuće kore sa površine fermetisane mase
­Kiselost (pH vrednost) mase
­Kvalitet metanskih bakterija
­Pritisak u sudu (digestoru) u kojem se proces fermentacije odvija
­Drugi specifični uslovi vezani za prisustvo različitih materija,
antibiotika i dr.

16
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Biohemiska prerada

Proizvodnja Biogasa
Biogas: mješavina
- metana CH4 (40-75 %),
- ugljen dioksida CO2 (25-60 %) i
- otprilike 2 % ostalih gasova ( H2, H2S, CO).

Biogas je otprilike 20 % lakši od vazduha bez mirisa i boje.

Temperatura sagorijevanja mu je između 650 i 750 oC, a gori
čisto plavim plamenom.
Njegova kalorijska vrijednost je oko 20 MJ/m3 i gori sa oko 60 %-
om efikasnošću.

Postrojenje za proizvodnju biogasa naziva se digestor. Budući da

se u njemu događaju različite hemijske i mikrobiološke reakcije,
poznat je i kao fermentator, bioreaktor ili anaerobni reaktor.
Glavna mu je funkcija da pruži anaerobne uslove (nepropustan
za vazduh i vodu).
17
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Biohemiska prerada

Proizvodnja Biogasa

Kompletni digestorski sistem sastoji se od jame (cistjerne) za

sakupljanje gnojiva, rezervoara za mješanje, cijevi za odvođenje,
digestora, rezervoara i sistema za odvođenje biogasa.

18
 PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Biohemiska prerada

Biogas (sirovina)

Količina biogasa i energija dobijena iz životinjskog otpada zavisi

od tipa životinje.
Npr. korištenjem izmeta od 120 krava može proizvesti dovoljno
biogasa za pogon motora snage 50 kW, što je dovoljno za
pokrivanje potreba za električnom energijom manjeg sela.
Životinja Vrsta otpada Količina Suvo Biogas po Energija po
(kg/dan) (kg/dan) životinji životinji
(m3/dan) (kWh/god)
Goveda Tečni 51 5,4 1,6 3400
Goved Suvi 32 5,6 1,6 3400
Svinje Tečni 16,7 1,3 0,46 970
Svinje Suvi 9,9 2,9 0,46 970
Pernate Suvi 0,66 0,047 0,017 36
životinje
19
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Biohemiska prerada

Deponijski Biogas

U industrijskim zemljama nastaje 300-400 kg smeća godišnje po

osobi. Deponijski gas nastaje anaerobnom razgradnjom
organskih supstanci pod dejstvom mikroorganizama. U središtu
deponije nastaje nadpritisak, pa gas prelazi u gasne sonde
sabirnog sistema.
Prosječan sistem deponijskog gasa je 35-60 % metana, 37-50 %
ugljen-dioksida i u manjim količinama se mogu naći CO, N, H2S,
F, Cl, aromatični ugljovodonici i drugi gasovi u tragovima.

20
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Biohemiska prerada

Deponijski Biogas

Koncept: postavljanje vertikalnih perforiranih cijevi u tijelo

deponije (bunari, trnovi, sonde) i njihovo horizontalno
povezivanje. U kompresoru deponijski gas se isisava, suši i
usmjerava ka motoru. Iz sigurnosnih razloga preporučuje se
ugradnja visokotemperaturne baklje koja preuzima viškove gasa.

21
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Biohemiska prerada

Deponijski Biogas

22
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Biohemiska prerada

Bioetanol je alkohol proizveden iz biomase i/ili biorazgradive

frakcije otpada. Odlična je zamjena za benzin (do 20% udjela u
mješavini sa dizelom bez ikakvih prepravki na motoru
automobila).
Sirovine za proizvodnju bioetanola su: šećer (šećerna trska,
šećerna repa), skrob (kukuruz, pšenica, krompir), celuloza (drvo,
poljoprivredni ostaci).

Osnovne faze u procesu proizvodnje etanola su:

­ -Priprema sirovine
­ -Fermentacija
­ -Destilacija etanola

23
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Biohemiska prerada

Bioetanol

Priprema sirovine je zapravo hidroliza molekula skroba enzimima

u šećer koji može fermentisati.

Uobičajena tehnologija za proizvodnju etanola je fermentacija u

peći s običnim kvascem za proizvodnju 8 do 10%-tnog alkohola
nakon 24 do 72 h fermentacije.

Nakon toga slijedi destilacija tog alkohola u nekoliko faza čime se

dobija 95%-tni etanol. Za proizvodnju čistog etanola, kakav se
koristi za miješanje s benzinom, dodaje se benzen i nastavlja
destilacija pa se tako dobija 99,8%-tni etanol.

24
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Biohemiska prerada

Bioetanol

Prinos etanola iz raznih sirovina

25
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Biohemiska prerada

Bioetanol

Vodeća zemlja u proizvodnji i primjeni etanola je Brazil, u kojem

se svake godine proizvede više od 15 -20 milijardi litara.

Oko 15% brazilskih vozila se kreće na etanol, a oko 40% koriste

20%­tnu smješu s benzinom.

26
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Biohemiska prerada

Transesterifikacija (Biodizel)

Proces transestrifikacije je najčešće primenjivan postupak

industrijske sinteze metilestara masnih kiselina (MEMK)
odnosno biodizela.

Biodizel je komercijalni naziv pod kojim se metilestar (ME), bez

dodatnog mineralnog dizelskog goriva, nalazi na tržištu tečnih
goriva i prodaje krajnjim korisnicima.
Riječ je o standardizovanom, tečnom nemineralnom gorivu, nije
otrovan, biorazgradiva zamjena za mineralno gorivo, a može se
proizvoditi iz biljnih ulja, recikliranog otpadnog jestivog ulja ili
životinjske masti.

27
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Biohemiska prerada

Transesterifikacija (Biodizel)

Izbor osnovne sirovine za dobijanje biodizela zavisi od specifičnih

uslova i prilika u konkretnim zemljama, u Europi se za
proizvodnju biodizela najviše koristi ulje uljane repice (82,8%) i
ulje suncokreta (12,5%), dok se u Americi najviše koristi ulje
soje, a u azijskim zemljama se koristi i palmino ulje.

28
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Biohemiska prerada

Prednosti biodizela

Osim što je po svojim energetskim sposobnostima jednak

običnom dizelu, ima puno bolju mazivost, pa značajno produžava
radno trajanje motora.
Smanjenje zagađenja životne sredine (prilikom rada motora, na
ispušnoj cijevi se oslobađa čak 10% O2, što eliminiše CO2emisiju),
Biodizelska goriva ne sadrže sumpor ni teške metale, koji su
glavni zagađivači vazduha prilikom upotrebe dizela dobijenog iz
nafte,
Transport biodizela gotovo je potpuno bezopasan za životnu
sredinu, jer se dospjevši u tlo razgradi nakon 28 dana,
Ako nafta u slučaju incidenta dospije u vodu, jedan litar zagadi
gotovo milion litara vode, dok kod biodizela takvo zagađenje ne
postoji, jer se on u vodi potpuno razgradi već nakon nekoliko
dana.

29
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Biohemiska prerada

Prednosti biodizela

Emisije štetnih gasova biodizela u poređenju s običnim dizelom

(Emisija CO2)

30
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Termičko-hemijska prerada

Najčešde korišćeni oblici goriva za ovakva postrojenja su drvni

otpaci iz šumarstva i drvne industrije, slama i razni
poljoprivredni otpad, komunalni i industrijski otpad koji je
biorazgradiv.

Prema načinu neposredne pripreme biomase za sagorijevanje,

razlikuju se:

­-Tehnologije kod kojih se vrši neposredno sagorevanje biomase

u ložištima klasičnih ili posebnih konstrukcija kotlova.

­-Tehnologije kod kojih se prvo vrši gasifikacija biomase u

predložištima i sagorijevanje gasa u ložištima klasičnih
konstrukcija kotlova za sagorijevanje gasnog goriva.

31
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Termičko-hemijska prerada

Princip funkcionisanja ovih tehnologija zasniva se na proizvodnji

vruće vodene pare za grijanje u industrijskim postrojenjima i
kućama ili za dobijanje električne energije u malim
termolektranama napravljenim za korišćenje biomase kao
goriva.

Sagorijevanje
Najjednostavnije je sagorijevanje krupnih komada biljne (bolje
reći drvne) mase koja se vrši u kotlovima klasičnih konstrukcija i
riješenja. To se takođe odnosi i na sagorijevanje briketa
biomase.

Faze u tom procesu su:

Zagrijevanje i sušenje
Destilacija (isparavanje) sastojaka ­ piroliza
Vađenje sastojaka (mase)
Sagorijevanje (mase) čvrstog uglja.
32
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Termičko-hemijska prerada

Hemijska struktura drvne biomase sastoji se od tri organska

polimera: celuloze, hemiceluloze i lignina.
Odnos ovih konponenti varira u zavisnosti od vrste drveta. Tvrdo
drvo sadrži veću količinu celuloze, hemiceluloze i ekstraktivnih
materija, a meko drvo veći sadržaj

33
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Termičko-hemijska prerada

Drvna biomasa: velik i promjenjiv udio vlage (50-55 % za svježe

drvo), velik udio isparljivih sastojaka (do 80 %), potrebne
posebne vrste peći (u odnosu na one za ugalj)

34
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Termičko-hemijska prerada

Smanjenjem vlažnosti biomase ogrjevna vrijednost se uveliko

povećava. Iz tog je razloga, za što bolje iskorišćenje energije,
korisno sušiti biomasu.

Modul skladištenja i sušenja biomase

35
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Termičko-hemijska prerada

Piroliza

Termohemijski proces s ograničenim dotokom kiseonika (dio

procesa sagorijevanja), pri čemu dolazi do isparavanja isparljivih
sastojaka i proizvodnje tečnog goriva (bioulja), pogodnije za
transport i skladištenje.
Znatan potencijal (npr. piroliza otpada), potrebna dalja ulaganja
u istraživanja i razvoj, za sada malo primjene.

36
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Termičko-hemijska prerada

Piroliza

37
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Termičko-hemijska prerada

Piroliza

Prinos tečnih produkata pirolize može se povećati pirolizom

tokom koje se vrši brzo zagrijevanje biomase.
Brzo zagrijevanje i hlađenje proizvodi intermedijarne tečne
proizvode pirolize koji se kondenzuju prije razlaganja jedinjenja
velike molekulske mase do gasovitih proizvoda. Veće brzine
reakcija minimiziraju stvaranje katrana.

Pirolizom biomase nastaju sledeće frakcije:

gasovita frakcija - sadrži CO, CO2, neke ugljovodonike i H2,
kondenzujuća frakcija - sadrži H2O i niskomolekulska organska
jedinjenja (aldehidi, kiseline, ketoni i alkoholi) i
katranska frakcija - sadrži visokomolekularne ostatke šećera,
derivate furana, fenolna jedinjenja i čestice koje učestvuju u
nastanku dima.

38
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Termičko-hemijska prerada

Gasifikacija

Termohemijski proces na visokoj temperaturi (i do 1400°C) uz

ograničen ali veći dotok kisonika u odnosu na pirolizu. Povećava
se efikasnost proizvodnje električne energije (gasne turbine η=
35-45%, parne turbine na drva oko η=20%).
Sastav gasa: CO, CH4, H2, zavisno od dizajna uređaja,
temp.,vlažnosti i sastavu biomase.

39
PRIMARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE
Termičko-hemijska prerada

Gasifikacija

Termohemijski proces na visokoj temperaturi (i do 1400°C) uz

ograničen dotok kisonika. Povećava se efikasnost proizvodnje
električne energije (gasne turbine 35-45%, parne turbine na
drva oko20%).
Sastav gasa: CO, CH4, H2, zavisno od dizajna uređaja,
temp.,vlažnosti i sastavu biomase.

40
SEKUNDARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE

Primarne I sekundarne tehnologije obrade biomase

41
SEKUNDARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE

1. Parna mašina
2. Parne turbine
3. Stirlingov motor
4. Motor sa unutrašnjim sagorijevanjem
5. Mikro turbine
6. Gasne turbine
7. Gorivne ćelije

42
SEKUNDARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE

Kogeneracijska postrojenja na biomasu

Povećanje stepena djelovanja: kogeneracija (CHP) –istovremena

proizvodnja toplotne i električne energije.

Zbog troškova transporta za biomasu pogodna postrojenja

manje snage, ali imaju niži stepen djelovanja (npr. za TE na
biomasu snage 5 MW do 20% efikasnosti), za gasne turbine veći
stepen djelovanja (do 50%).

Za proizvodnju električne energije –isto kao kod fosilnih goriva,

u termoelektranama; najprije pretvaranje u toplotnu energiju
(vodena para kod parnih turbina, gas kod gasnih turbina),
pretvaranje u mehaničku, a potom u električnu energiju.

43
SEKUNDARNE TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE

Parno turbinska kogeneracija (povećana efikasnost)

44
Biomasa 5.

Tehnologije obrade i prerade biomase

Hvala na pažnji!

Dr Vladan Božović

45
46