D‹L VE ANLATIM 2

ÜN‹TE III

PARAGRAF B‹LG‹S‹

1. ANLATIM B‹R‹M‹ OLARAK PARAGRAF

2. PARAGRAFTA YAPI

3. PARAGRAFIN BOYUTU

4. PARAGRAFTA ANLAM VE ANA DÜfiÜNCE

5. PARAGRAF ÇEfi‹TLER‹

6. PARAGRAFTA DÜfiÜNCEY‹ GEL‹fiT‹RME YOLLARI

7. MET‹N VE PARAGRAF
 D‹L VE ANLATIM 2

☞ BU BÖLÜMÜN AMAÇLARI
☞
Bu ünitenin sonunda;
* Paragraf›n anlat›m birimi oldu¤unu kavrayacak,
* Paragraf›n yap›s›n› kavrayacak,
* Paragraf boyutunu belirleyebilecek,
* Paragraf›n anlam› ve ana düflüncesini belirleyebilecek,
* Paragraf çeflitlerinin özelliklerini belirleyecek,
* Paragrafta düflünceyi gelifltirme yollar›n› kavrayacak,
* Metin ve paragraf aras›ndaki iliflkiyi belirleyeceksiniz.

✍ NASIL ÇALIfiMALIYIZ?
✍
* Bu ünitede yer alan metinleri dikkatle okuyunuz.
* Haz›rl›k bölümlerindeki sorularla ilgili gerekli araflt›rmalar› yap›n›z.
* Anlam›n› bilmedi¤iniz sözcüklerin ve kavramlar›n karfl›l›klar›n› sözlükten bulunuz.
* Size yöneltilen sorular› cevaplay›n›z.
* Ö¤renmede zorluk çekiyorsan›z yazarak çal›fl›n›z.

70
 D‹L VE ANLATIM 2

PARAGRAF B‹LG‹S‹

☛ HAZIRLIK
* Paragraflar nas›l oluflturulur? Paragraflar› olufltururken cümlelerin seçiminde,
s›ralanmas›nda nas›l bir yol izlenir?
* Paragraf yap› bak›m›ndan ne gibi nitelikler tafl›r? Girifl, geliflme sonuç paragraf›
ne demektir?
* Bir metinde paragraflar aras› birlik nas›l sa¤lan›r? Araflt›r›n›z.

1. ANLATIM B‹R‹M‹ OLARAK PARAGRAF

a. “Ana diline sayg›, önce onu bilerek sevmek, sonra da do¤ru ve düzgün
kullanmakla olur. Bu sayg›n›n yüksek kat› ise, ana dilini yabanc› dillerin salg›n›ndan
koruyarak kendi yap›s› içinde iflleyip zenginlefltirmeye çal›flmakla gösterilir. Bu da
sanatç›lar›n, bilginlerin ve eli kalem tutan bütün yazarlar›n görevidir. Dilini do¤ru
kullanmay› beceremeyenlerin, yabanc› kelimeleri dillerinden bir türlü söküp atamayanlar›n,
ana diline sevgiden ve sayg›dan söz etmeleri gülünç olmaktan öteye geçemez.
Âgâh S›rr› Levent
b. Yang›n yar›m saatten beri devam ediyordu. Fakat mahallenin ahalisi iki ev
sonra sönece¤ine kaildiler. Çünkü bir zat› flerifin türbesi vard›. Mümkün de¤il, o
tutuflmazd›! fiiddetli k›ble rüzgâr› esiyor; alevleri, k›v›lc›mlar› saçan tahta parçalar›n›,
türbenin üzerine, alt›ndaki evlerin çat›lar›na f›rlat›yordu. ‹tfaiye bölü¤ü, tulumbalar son
gayretlerini sarf ediyorlard›. Polisler etraf› ablukaya alm›fllar, kaç›r›lan eflyan›n ya¤mas›na
meydan vermiyorlard›. Çiroz Ahmet, etraf›na bir göz gezdirdi. Bu, kaflarlanm›fl bir
külhanbeyi idi. Onca yang›n demek vurgun demekti. Ama mahalle çok fakirdi. Biliyordu ki
flu yanan zavall› kulübeciklerin içinde yatak yorgandan baflka bir fley yoktu. Hâlbuki
vurgunda âdet “yükte hafif, pahada a¤›r fleyler” bulmakt›. “Allah belas›n› versin! Faydas›z
yang›n!” diye bafl›n› sallad›. Ahali türbenin önüne toplanm›flt›.
c. Gel zaman, git zaman derken biri filiz gibi bir delikanl› olmufl; dikti¤i yeflermifl
gitmifl; birinin de güldükçe güller aç›lm›fl yüzünde, a¤lad›kça inciler saç›lm›fl gözün-
den.
Yukar›daki metinleri inceleyiniz. ‹lk metindeki cümleleri say›n›z. Cümlelerin
birbirine nas›l ba¤land›¤›na dikkat ediniz.
Yukar›daki ilk metinde dört cümle vard›r. Bu dört cümlenin ilk cümlesinde de on
üç sözcük bulunmaktad›r. Metinde heceler (sesler) sözcükleri, sözcükler cümleleri
cümleler de paragraflar› olufltururlar. Bu bak›mdan paragraf metinde bir anlat›m birimidir.
Kendi içerisinde bir bütünlü¤ü vard›r.
Peki paragraf nedir?
71
 D‹L VE ANLATIM 2

❂ Bir düflünceyi ana düflünce etraf›nda destekleyen cümle veya cümleler

toplulu¤una paragraf denir. Paragraf› oluflturan cümleler birbirleriyle ba¤lant›l›d›r; bu
ba¤lant› paragrafta anlam bütünlü¤ünü oluflturur.
Paragraf tek bir cümleden oluflabilece¤i gibi birden fazla cümlelerden de oluflabilir.
Bir düflünce bir cümleyle anlat›labilece¤i gibi, birden fazla cümlelerle de anlat›labilir. Ancak
gereksiz cümlelerle doldurulan paragraf okuyucuyu s›kar, yaz›n›n etki gücünü azalt›r.
Paragraf bir yaz›da düflünce birimidir. Sözcükte sesler, cümlede sözcükler,
paragrafta cümleler ve metinde de paragraflar dil birli¤i birimidir. Metinde sözcükler
belli kurallara göre birleflerek cümleleri cümleler de paragraflar› oluflturur.

Yukar›daki ilk metinde ana dile sayg›dan söz edilmektedir. Buradaki cümleler
dille ilgilidir ve anlamca birbirini tamamlarlar.

☛ Di¤er paragraftaki cümleler aras› birli¤i siz gösteriniz.

“Sanatç›, gerek çocukluk döneminde, gerek daha sonraki dönemlerde günlük

hayat› yaflamakta acemidir. Pratik kafadan yoksundur. Haklar›n› ve ç›karlar›n› koru-
makta baflar›s›zd›r. Ö¤renci ise hocan›n, memur ise amirin gözüne girmeyi bilmez.
Manen ve maddeeten lokmalar›n› hep baflkalar›na kapt›r›r. O çocukluk ça¤›nda bile,
ancak hâlen çevresinde uzaklaflt›¤›, “kaç›fl” sonucu baflka dünyalara göç etti¤i zaman
gerçek hayat›n› yaflar ve mutlulu¤u tadar.”
Adile Ayda

Yukar›daki paragraf› inceleyiniz.

Paragrafta kaç cümle vard›r? Cümleler nas›l s›ralanm›flt›r? Cümleler aras› anlam
bak›m›ndan bir ba¤lant› var m›? Belirtiniz.
2. PARAGRAFTA YAPI
Bir memlekette maddi ve manevi kültürü yaratanlar o memleketin kültürlü
insanlar›d›r. Bir fley bilmeyen insanlar›n ne kendilerine, ne de baflkalar›na faydas›
vard›r. Her insan dünyaya kabiliyetlerle donat›lm›fl olarak gelir. Fakat o kabiliyetlerin
çal›flt›r›lmas› ve ifllenilmesi gerekir. Sadece el ve ayak bile çal›flt›r›l›rsa neler yapmaz?
Tarla sürmek, tafl k›rmak balta veya kürek sallamak için büyük bir maharette ihtiyaç
yoktur. ‹steyen ve çal›flan, sadece iki el ve aya¤› ile geçimini temin edebilir. Ayn› eller
piyano da çalabilir veya yeni aletler icat edebilir. Ayaklar›n› kullanmas›n› bilen
dünyan›n birinci s›n›f futbolcusu olabilece¤i gibi, da¤larda, ormanlarda, ma¤aralarda
kimsenin görmedi¤i güzellik ve hazineleri de bulabilir.
Mehmet Kaplan

72
 D‹L VE ANLATIM 2

Yap› bak›m›ndan bir paragrafta üç bölüm bulunur. Bunlar girifl cümlesi, geliflme
bölümü ve sonuç cümlesidir.
Bir metinde söylenmesi gerekenler paragrafta söylenir. Gere¤inden az ya da fazla
söylenenler paragraf›n yap›s›n› etkiler. Paragrafta birbiriyle ba¤lant›l›, ilgili cümlelere
yer verilir. Paragraf›n ilk cümlesi girifl cümlesidir.Girifl cümlesi ilgi çekecek, merak
uyand›racak flekilde düzenlenir.
‹yi düzenlenmifl bir paragrafta bir cümle dahi ç›kart›lamaz. Ç›kart›lan cümle
anlam kayb›na neden olur.

☛ Yukar›daki paragraf›n girifl, geliflme ve sonuç cümlelerini gösteriniz.

3. PARAGRAFIN BOYUTU
Paragraf›n boyutu anlat›lan, tan›t›lan, bildirilen konunun yer zaman ve kiflilerle
ilgi derecesine göre belirlenir. Anlat›c›n›n, anlatt›¤› yer ve objeyle iliflkisi paragraf›n
uzun veya k›sa olmas›n› belirler. ‹letiflim biçimi; iletinin (mesaj›n) niteli¤i; al›c›n›n,
göndericinin durumu ve ileti kanal›n›n durumu paragraf›n boyutunu etkiler.
Tek cümleden oluflan paragraflar oldu¤u gibi birden fazla cümleden oluflan
paragraflar da vard›r. Yaln›z kar›fl›k konularla ilgili düflüncelerin bir paragrafta
toplanmas› güçtür. Bu tür metinlerde daha çok paragraflara yer verilebilir.

☛ Türk edebiyat› kitab›n›zdan de¤iflik boyutlarda paragraflar bulunuz. Bu

paragraflar kaç cümleden meydana geliyor? Söyleyiniz.

4. PARAGRAFTA ANLAM VE ANA DÜfiÜNCE

Bir toplumda ahlak›n ilerlemesini, düzelmesini istiyor musunuz? O toplumda
edebiyat, sanat merak›n› uyand›rmayya, gelifltirmeye çal›fl›n. Çocuklara, gençlere fliirler,
hikâyeler, romanlar okutturun, onlar› tiyatrolara, sinemalara gönderin. O hikâyelerin,
romanlar›n, oyunlar›n insanlar›yla tan›fls›nlar, onlar›n hayatlar›n› hayallerinde yaflas›nlar,
ö¤rensinler, onlar›n içlerini, böylece gerçekteki insanlar› da daha iyi anlarlar. Çocu¤unuz
büyüyünce ne olacaksa olsun küçükken siz ona edebiyat› sevdirmeye bak›n, ilim, bilgi
sonradan gelecektir, önce insanl›¤›n› kurmak, hayalini iflletmek gerektir.
Nurullah Ataç

❂ Bir metinde yazar›n okuyucuya vermek istedi¤i temel düflünceye ana düflünce
denir. Baflka bir söyleyiflle ana düflünce paragrafta iletilmek istenen iletinin en k›sa ve aç›k
ifadesidir. Paragrafta ana düflünceyi destekleyen onu aç›klayan di¤er düflüncelere de
yard›mc› düflünce denir. Paragraftaki yard›mc› düflünceler ana düflünce etraf›nda, onu
de¤iflik yönlerden destekleyen, tamamlayan, aç›klayan ve onun do¤rulu¤unu, yanl›fll›¤›n›
kan›tlayan cümle ve ifade kal›plar›d›r. Paragraftaki ana düflünce di¤er paragraflardaki ana

73
 D‹L VE ANLATIM 2

düflüncelerle ba¤lan›r. Bu ba¤lant›larla metnin bütünlü¤ü sa¤lan›r.

Paragrafta metnin tamam› dikkate al›narak ne, kim, nerede ne zaman, nas›l, ne
kadar gibi sorular›n cevab› olacak flekilde iletiyi belirten düflüncelere yer verilir.

☛ Paragraf›n ana düflüncesini ve yard›mc› düflüncelerini belirtiniz.

5. PARAGRAF ÇEfi‹TLER‹
Paragraflar ifade edilecek konuya göre öyküleme, çözümleme, tan›tma,
tan›mlama, anlatma, betimleme, aç›klama, tart›flma, söyleflme vb. anlat›m türlerinden
biriyle oluflturulur. Paragraflar konu ve anlat›mlar›na göre çözümleme paragraf›, olay
paragraf›, fikir paragraf›, fantastik paragraf vb. olarak adland›r›l›r.
Belli bafll› paragraf çeflitleri flunlard›r:
a. Olay Paragraf›: Anlat›lmas›, aç›klanmas› istenen bir olay ele al›n›r. Paragraf›n
yap›s› olay›n olufl s›ras›na göre, kifli-mekân iliflkisine ya da anlat›c›n›n anlat›lan veya
nakledilen olayla iliflkisine göre de¤iflir. Olay üzerinde yo¤unlafl›l›r ve olay›n en çok
dikkat çekici yönleri ve heyecan verici yanlar› anlat›l›r. Olay›n anlat›m›nda
anlat›lmayan k›s›mlar sezdirilecek tarzda cümleler kullan›l›r.
b. Çözümleme Paragraf›: Bir düflüncenin incelenerek çözümlemesinin yap›ld›¤›
paragraflard›r. Bu tür paragraflarda paragraf›n konusu olan kiflinin görünüflünden,
konuflmas›ndan davran›fllar›ndan söz eden cümlelere yer verilir. Bir düflünceyi
çözümleyen paragraflarda düflünceyi oluflturan, destekleyen, gelifltiren ögeler üzerinde
durulur.
c. Düflünce (Fikir) Paragraf›: Herhangi bir konuda bilgi vermek, bir düflünceyi
kan›tlamak amac›yla yaz›lan ö¤retici metinlerde bulunur.
ç. Betimleme (Tasvir) Paragraf›: Bir olay› ya da bir varl›¤› canland›rmak
amac›yla yaz›lan paragraflard›r. Betimleme paragraf›nda betimlenecek kifli, yer ve
görünüflün benzerlerinden ay›ran özellikleri üzerinde durulur. Betimleme paragraf›nda
betimlenecek varl›¤›n niteli¤ine göre paragraf›n dili de¤iflir.
d. Aç›klama Paragraf›: Herhangi bir konunun, kavram›n, nesnenin kullan›m›n›,
de¤erini aç›klamak için yaz›lan paragrafa aç›klama paragraf› denir. Aç›klama yap›l›rken
basit olandan karmafl›k olana do¤ru gidilir. Yerine göre aç›klanacak konunun herkesçe
bilinen veya bilinmesi gereken yönü belirtilir. Aç›k, anlafl›l›r bir dil kullan›l›r.
e. Düflsel (Fantasatik) Paragraf: Ça¤r›fl›ma ba¤l› tamamen ola¤an ve ola¤an d›fl›
hayal gücüne dayan›larak oluflturulan paragraflard›r.

☛ Düflsel (fantastik) bir paragraf yaz›n›z ve bir arkadafl›n›za okuyunuz.

74
 D‹L VE ANLATIM 2

f. Mizahi Paragraf: Mizah (gülmece) yaz›lar›nda okuyucuyu gülmeye ve alayc›

bir bak›fl aç›s›yla düflünmeye yönelten paragraflard›r.

☛ Mizahi bir paragraf› yaz›n›z ve bir arkadafl›n›za okuyunuz.

Afla¤›daki paragraflar› inceleyiniz. Bu paragraflar›n çeflidini (olay, betimleme,

çözümleme, vb.) belirtiniz.

1.
Bir de flunu düflündüm: Ne biliyor o yazar o olay›n gerçekte t›pk› öyle geçti¤ini?
Thurkydides’in sözü akl›ma geldi: “Ben bu kitapta gözlerimle gördüklerimi
anlat›yorum, ama belki yanl›fl görmüflümdür.” dermifl. O yazar ise kendi gözlerinden,
kendi görmesinden hiç flüphe etmiyor. Bana insanlar›n, içini anlatacak, en gizli
duygular›n›, düflüncelerini sezdirecek, bunun için sadece gördüklerini, iflittiklerini
oldu¤u gibi yazmakla yetinecek... Demek ki anlam›yor sanat›n ne oldu¤unu.
Nurullah Ataç

2.
Phédon tek bafl›na yaflayan dalg›n, flaflk›n hâlli bir adamd›r. Çukura kaçm›fl
gözleri, kavruk teni, kuru vücudu, zaif yüzü ile üzüntülü bir görünüflü vard›r. Az uyur,
uykusu hafiftir. Hep baflkalar›n›n söyledikleriyle yetinir. Onlar›n düflüncesine uyar, bir
fleyler yapabilmek için ç›rp›n›r, ona pek önem vermezler. A¤›r ve hafif yürür, sanki yere
basmaktan korkuyor gibidir. ‹nsan içine kar›flmaktan çekinir, gözleri yerde yürür, gelip
geçene bakmaya cesaret edemez. Sanki kimseye görünmemek ister gibi flapkas›n›
gözlerinin üzerine indirerek paltosunun içine büzülür. Oturmas› istendi¤i zaman
sandalyesinin ucuna iliflir, alçak sesle konuflur, cevap verirken öksürür, burnunu
sessizce siler. Yaln›z oldu¤u zaman, hapfl›rmay› tercih eder. Selam ve iltifat beklemez.
Zaten bunu gösteren de bulunmaz. Ona kimse metelik vermez, fakirdir.
La Bruyère, Karakterler’den.

3.
Oysa ben, Bat› Anadolu’da ne güzel, ne yeflil bostanlar görmüfltüm. Ortalar›nda
bir dolapl› kuyu vard›. Gözleri ba¤l› bir hayvan, durmadan bu dolab› çevirir. Ortadaki
ç›kr›k, kâh bir çocuk gülmesine kâh bir kad›n h›çk›r›¤›na benzer sesler ç›kar›r. S›ra s›ra
demir kovalardan sular boflan›r, dolar. Vakit, bir yaz akflam›d›r. Kavak a¤açlar›nda
a¤ustos böceklerinin sesi, henüz dinmemifltir. Kuyunun dört bir taraf›ndan, düz, uzun,
küçük toprak kanallar, serin ve berrak suyu sar›fl›n marul tarlalar›na do¤ru götürür.
Yakup Kadri Karaosmano¤lu
75
 D‹L VE ANLATIM 2

4.
O üç o¤lan kaçt›. Dirse Han’›n o¤lanc›¤› kaçmad›, ak meydan›n ortas›nda bakt›
durdu. Bo¤a da o¤lana sürdü geldi. Diledi ki o¤lan› helak k›ls›n. O¤lan yumru¤u ile
bo¤an›n aln›na k›yas›ya tutup vurdu. Bo¤a geri geri gitti. Bo¤a o¤lana sürdü tekrar
geldi. O¤lan yine bo¤an›n aln›na yumru¤u ile sert vurdu. O¤lan bu sefer bo¤an›n aln›na
yumru¤unu dayad›, sürdü; meydan›n bafl›na ç›kard›. Bo¤a ile o¤lan bir hamle çekifltiler.
‹ki kürek kemi¤inin üstüne bo¤an›n köpük ba¤land›. Ne o¤lan yener ne bo¤a yener.
O¤lan fikreyledi, der: Bir dama direk vururlar, o dama destek olur, ben bunun aln›na
niye destek oluyorum, duruyorum, dedi. O¤lan bo¤an›n aln›ndan yumru¤unu giderdi,
yolundan savuldu. Bo¤a ayak üstünde duramad›, düfltü tepesinin üstüne y›k›ld›. O¤lan
b›ça¤›na el att›, bo¤an›n bafl›na kesti. O¤uz beyleri gelip o¤lan›n bafl›na topland›lar,
aferin dediler. Dedem Korkut gelsin, bu o¤lana ad koysun, beraberine al›p babas›na
vars›n, babas›ndan o¤lana beylik istesin, taht al›versin dediler.
Dede Korkut Hikâyeleri

6. PARAGRAFTA DÜfiÜNCEY‹ GEL‹fiT‹RME YOLLARI

Bir metnin girifl, geliflme ve sonuç bölümlerinden meydana geldi¤ini biliyor-
sunuz.
Bir metinde girifl paragraf›, konunun ne oldu¤unun ortaya konuldu¤u bölümdür.
Burada ele al›nan konu, tart›fl›lacak sorun ortaya konur. Bir bak›ma bu bölüm tan›tma
paragraf›d›r. Girifl paragraf›nda ortaya at›lan görüfller metnin di¤er paragraflar›nda
(geliflme bölümünde) örneklerle, karfl›laflt›rmalarla ve aç›klamalarla anlafl›l›r hâle
getirilir. Girifl paragraf›ndaki görüfller kan›tlan›r. Sonuç paragraf›nda da anlat›lanlardan
bir sonuca var›l›r. Metnin geliflme bölümü bir paragraf olabilece¤i gibi ele al›nan
konunun boyutuna göre birden fazla paragraftan da oluflabilir.
Metinde gelifltirme paragraflarda ileri sürülen düflüncelerin birbirine ba¤lanmas›yla
sa¤lan›r. Paragraflar aras› düflünceler âdeta bir zincirin halkalar› gibi birbirine ba¤lan›r
ve metinde mant›ksal bir bütünlük kurulur.
Metnin gelifltirilmesinde örnekleme, verilerden yararlanma, konuyla ilgili
kan›tlar gösterme gibi çeflitli yöntemlere baflvurulur. Bu yöntemlerin hepsi bir arada
kullan›lmaz. Anlat›lacak konunun özelli¤ine uygun olan bir yöntem seçilir.

76
 D‹L VE ANLATIM 2

☛ Afla¤›daki paragraf› inceleyiniz, yazar düflünceleri gelifltirmede nas›l bir yol

izlemifltir? Belirtiniz.

“Hikâye, roman yazmak, tiyatro eseri yazmak sadece gördüklerimizi, iflittiklerimizi

oldu¤u gibi k⤛da dökmek olsayd›, hepimiz de birer hikâyeci, tiyatrocu olurduk. Bizim
gözlerimiz önünde de günde birçok olaylar geçiyor, biz de hayat›m›zda biribirini
sevenler, biribirinden nefret edenler, biribiriyle kavga edenler, dövüflenler görüyoruz.
Onlar› oldu¤u gibi anlatmakla ifl bitiverir mi? Bir deneyin isterseniz, görürsünüz ki ne
gerçek bulunur yaz›n›zda ne de do¤ru. Sanat, gerçe¤in t›pk›s›n› ç›karmak de¤ildir, buna
özenenler sanat›n özünü anlam›yorlar demektir. Bir zamanlar Fransa’da “tranche de
vie” (hayattan bir dilim) yazmak istiyenler vard›, hiçbirinden bir fley kalmad›.”
Nurullah Ataç

7. MET‹N VE PARAGRAF
Bir metin duygu düflünce ve isteklerin iletilmesinde kullan›lan bir iletiflim
arac›d›r. Paragraflar ise bu iletiflim arac›n›n bir alt birimidir. Paragraflarda ele al›nan
düflünce ve görüfller metni oluflturur. Metinlerde okuyucuyu bilgilendirmeye, onu
coflturmaya ya da hüzünlendirmeye yarayan hususlar yer alabilir.

☛ Afla¤›da belirtilen konuda bir metin oluflturunuz.

“Ülkemiz turizm bak›m›ndan ne gibi de¤erlere sahiptir?”

ÖLÇME VE DE⁄ERLEND‹RME
* Paragraf›n oluflum nedenini söyleyiniz.
* Paragraf ile cümle aras›nda nas›l bir iliflki vard›r?
* Paragraf›n yap›s›n› belirleyen ögeler nelerdir?
* Ana düflünce ne demektir?
* Paragrafta ana düflünceyi destekleyen düflüncelere ne ad verilir?
* Paragraf çeflitleri nelerdir? Tan›mlay›n›z. Çeflitli kaynaklardan paragraf çeflitleri ile
ilgili örnekler bulunuz.
* Paragrafta düflünceler hangi yollarla gelifltirilir?

77
 D‹L VE ANLATIM 2

ÖZET
Bir düflünceyi ana düflünce etraf›nda desetekleyen cümle veya cümleler
toplulu¤una paragraf denir. Bir paragraf cümlelerden, cümleler sözcüklerden ve
scözcükler de seslerden oluflur. Bu bak›mdan paragraf kendi içerisinde bir anlam
bütünlü¤ü bulunan bir düflünce birimidir.
Bir metinde söylenmesi gerekenler paragrafta söylenir. Paragrafta girifl cümlesi,
geliflme bölümü ve sonuç cümlesi bulunur. Paragraf›n boyutu ele al›nan konuya göre
de¤iflir. Tek cümleden oluflan paragraflar oldu¤u gibi birkaç cümleden oluflan daha uzun
boyutlu paragraflar da vard›r. Paragraftaki verilmek istenen iletinin en k›sa ve yal›n
ifadesine ana düflünce denir.
Paragraflarda ele al›nacak konuya göre öyküleme, çözümleme, tan›tma,
betimleme vb. anlat›m türlerinden biriyle oluflturulur. Paragraflar konu ve anlat›mlar›na
göre olay, betimleme, çözümleme, düflünce, aç›klama vb. türlere ayr›l›r.
Paragrafta ele al›nan görüfller örnekleme, aç›klama, karfl›laflt›rma yollar›yla
gelifltirilir. Paragraftaki düflünceler bir ana düflünce etraf›nda bir zincirin halkalar› gibi
birbirine ba¤lan›r.
Bir metinde okuyucuyu bilgilendiren, ona mutluluk veren coflturan hüzün veren
paragraf yer alabilir.

78
 D‹L VE ANLATIM 2

✎ TEST III

1. Afla¤›daki paragraf›n türü nedir?

Bir sabah kal›n bastonuna dayanarak hükûmet dairesine giden müdür beyi
görenler, her vakitki gibi candarma çavufluyla ortak besledi¤i kazlar›n› sayma¤a
gidiyor sanacaklard›. Fakat ifl böyle de¤il!

A) betimleme
B) aç›klama
C) olay
D) mizahi

2. “Ça¤r›fl›ma ba¤l› tamamen ola¤an ve ola¤anüstü olaylar›n yer ald›¤› hayal gücüne
dayanarak yaz›lar paragraft›r.”
Yukar›da tan›mlanan paragraf türüne ne ad verilir?

A) fantastik paragraf›
B) tart›flma paragraf›
C) aç›klama paragraf›
D) çözümleme paragraf›

3. Bir paragrafta yap› olarak afla¤›dakilerden hangisi bulunmaz?

A) girifl cümlesi
B) bölüm cümlesi
C) geliflme cümleleri
D) sonuç cümleleri

4. Afla¤›dakilerden hangisi bir dil birimi de¤ildir?

A) sözcükte heceler (sesler)
B) paragrafta cümleler
C) metinde paragraflar
D) hikâyede olaylar
79
 D‹L VE ANLATIM 2

5. Afla¤›daki paragraf›n sonu hangi cümle ile tamamlanmal›d›r?

‹lkö¤retimde, köyünkünde olsun, flehrinkinde olsun, çocu¤a okuma ö¤retilir, sonra

o gidip kitap als›n, bilgisini kendi kendine ilerletsin... Dile kolay bunu söylemek! Ne
als›n ne okusun?..

A) Sanki bol bol, ucuz ucuz kitap m› var ortada?

B) Kitap almak için zaman› var m›?
C) Okumay› seviyor mu acaba?
D) Kendi kendine niçin okusun ki?

80