Osmanlı Devleti’nde eğitim çok önemli bir yere sahiptir.

Gerek
saray içi gerekse saray dışı olmak üzere devşirme ya da kendi
tebasından birçok kişi Osmanlı Devleti’nde eğitim ve öğretim
imkan ve fırsatı bulmuştur. Kurumsallığın dışında yaygın olarak
eğitim kurumları da eğitim çalışmalarının yapılmasını sağlamıştır.

Yaygın olarak kullanılan eğitim kurumları mektep, medrese,

tekke ve zaviyelerin dışında kütüphaneler, camiler,
külliyeler olarak öne çıkmaktadır. Vakıf kursları da eğitim ve
öğretimin en temel unsurlarından biri olarak kurumsal bir şekilde
faaliyet göstermiştir. Bu bakımdan Osmanlı gerek geleneksel
gerekse modern anlamda birçok eğitim kurumunun faaliyet
gösterdiği bir devlet olmuştur.

Osmanlı Döneminde Yaygın Eğitim Kurumları

1. Cami ve Medreseler
Topluma dinî, ahlaki bilgi ve nasihat verilen yerlerdi. Camilerde yapılan
derslere herkes devam edebilirdi. Bu derslerde cemaat, hocanın etrafında
toplanır; onun anlattıklarını dinlerdi. Camilerde halk siyasi ve sosyal konularda
da bilgilendirilirdi.
2. Tekke ve Zaviyeler
Halka tasavvuf bilgisi, musikisi ile halk edebiyatı öğretilen yerlerdi. Yaygın
eğitim yanında ücra yerlerde yolcu barındırma, bölge güvenliğini sağlama, yeni
yerlerin fethedilmesini ve buralara yerleşilmesini sağlama gibi işlevleri de
vardı.
3. Kütüphaneler
Medrese külliyelerinin içinde ve yakınlarında kütüphaneler yapılırdı. Bu
kütüphaneler öğretmen, öğrenci ve araştırmacılardan başka halka da açıktı.
Okumuş kişilerin kitap bağışlaması geleneği sayesinde halk kütüphaneleri
kitap sayısı bakımından zengindi.
4. Sahaflar (Kitapçılar)
Az bulunur, eski kitapların satıldığı sahaflar ile her türlü kitabın satıldığı
kitapçılar; öğretmen, öğrenci, araştırmacı ve kitapseverlerin buluştukları
yerlerdi.
5. Loncalar
Ayakkabıcılar, hattatlar, sahaflar vb.nin kendi içinde grup oluşturduğu meslek
örgütleriydi. Loncalarda geleneksel usta-çırak ilişkisiyle mesleki eğitim de
verilmekteydi.
6. Kıraathaneler
Aydınların, ediplerin ve halktan kişilerin toplanıp tartıştığı, şiir okuduğu yerlerdi.
Bazı kahvehanelerde Oğuzname , Battal Gazi, Nasrettin Hoca, Leyla ve
Mecnun, Keloğlan gibi eserler okunmaktaydı.