eoles = ealeogfoszenia Zaméwienia na ogloszania prayjmuje Dziat ‘Ogtoszea i Reklamy WCT NOT SIGMA, ‘ul Bartyeka 20, 00-716 Warszawa, tel, 40-30-89 w godz. 900-15.00. Za voté oglosze redakeja le odpowiada, HOBBY ELEKTRONIKA WYSYEAMY POCZTA PLYTKI DRUKOWA. NE DO CIEKAWYCH URZAOZEN ELEKTRO- Nic2NYCH WRAZ Z INSTRUKCJA SAMO- DZIELNEGO UAUCHOMIENIA. "©, Berok i cluciubabka'"~najprostsza gre ‘telewizyjna dla poczathujgeych. Oparta na Iersjoveych uitadach ~tyIko UCY7400, 7404, 7453, U1111. © Elektronicany lieznik preesuwu taémy yagnetofonowej z odezytem eyfrowym. ‘Automatyczne sterowanie magnetoto- ‘nem, umoziiwiajgce blyskawiczne odnale- enie poszathu dowolne melo Zogar oloktroniczny starujgcy urzadze- rniami (na MC120). 1. Wigezanie I wytyczanie urzqdze (np. radia, magnetofonu) okrestonego dnia ‘0 wybrane godzinie. Praemienne wyéwietlanie ezasu | daty. 3. Budzenie melodyjka, © Ponadto WSZYSTKIE DOTYCHCZASO- WE PROJEKTY (30 réinych uktadéw). PRZYSLIJ ZAADRESOWANA DO SIEBIE DUZA KOPERTE ~ OTRZYMASZ BLIZSZE INFORMACJE. DO LISTU NALEZY Weo2vé 2NACZKI ZA 25 2 HOBBY ~ ELEKTRONIKA (00.975 Warszawa 12, skr. pocet. 72 GENERATORY © impulséw harmonicznych do lokaliza- ji uszkodzeh . FONO-TEST radiowy cena 9502! COLOR-TEST telewizyjny cena 2000 zt dajacy: wizjg, kolor i foniq w pasmach VHF i UHF do regulacji obrazu w odbiornikach we GTV-0/2 Ill pasmo TV cena 12 0002 testy: kraty, kropek, gradacji biel, ta. Zamawisj Karta pocztowg. Nazwisko itorami. Platne pray odbiorze preesytki. Axtualne cony i terminy dostaw lub od- bioru w zaktadzie podajemy telefonicz- rio: TEL. 24-39-96 ELTEST Ul, Slonoczna 64, 81-605 GDYNIA serve eee eS Radioelektronik KWIECIEN 1984 ® ROCZNIK XXXV (59) ‘84 1 TECHNUKA CYFROWA; AUTOMATYEA Drietniki exqstotlivasel 2 rejestrami SISO = Jerzy Chregszez Podstawy techniki eytrowo] (8) ~ UMady 2 RRAJUIZESWIA ELEXTROAKUST Problemy konstruowania amatorshich Freese heya gl oe 18 Avnreojonll x Meyrin nr azar w age taiwan aan Oscyloskop tranzystorowy~ Piotr Gatka: 5 wakatnika~MitoszDrozd . v ‘loentoey mierm vnbesly = 20 Se _gniow Nowak. : hei a ace Pre nape x oda toh Se cimlain 2 rosy obi na 2 — An ae en Senvas mv 2to wspotdziatani radiodbiornika see: hoe es neem ayiaeeee Me aa Pinan roping clin aniecamien Cain ar Iceere fej » Uniwersainy zasitacz stabitizowany ~Mo- ‘Wskatnik dostrojenia tunera ~ ‘arostaw 14 Cauta, Andezej Semezyszyn . Dane tochniczne elementow potprzewod- yer _@ nacoryehprodutowenyenw CEM) Suton ley oneal ee Ah mows Obebe = " Lam Jace sity tos ypu cea age" Mierymacowe, Trg Technics Seater melee 20 Powis a WrOAWMUCTWO CZASOPSH TKSUALER TECHIWCDIVEH % SIGMA chow, 069 meroscworsrwonacaeincsoncawencs renweaney Tel. 25:29:85 980 ARSC r 1008 kaa KOLEGIUM REDAKCYJNE Redaktor naczeiny ~ prof, dr int. Andezo] Sowifski, z-ca red. nacz.— in. Jonuse Justo, sokretare tedokeji~ Eugenia Grudeisska,2-ea sok. red. ~ mgr int. Barbara Piatek,redaktorzy dratow: ind. Zenon Budynek, dr int. Miche! Nadachoweki, Int. Zdzistow Tkaczvk, int. Jerzy Weglewsk, doc. imgr ind. Aloksander Witort, Redaktor techiczny - Henryk Wiaczorek. Sekretariat ~ Ewa Serocka. nelkabormtorium: ind Loszok Halich, Slawomic Gras Artykul6w nie zaméwlonych nie xwracemy. Zestrzegamy sable prawo dokonywaria shrétéw ‘nadastanyeh material. \WARUNKL PRENUMERATY 1. Onoby prawneinetytucezabady pracy sickalzowane w misstsch wojewéddich | porostayeh miastaeh, \watrye taj sg lodriby Ocdratow RSW sPrasa Kaine Ruch’ zamowro pronsmaragw ten Odantoch Inatyuie | atady pracy zotalzowore w mleacowoscoch, w ktrych nie ma Oodslow RSW ,PrasoKsgina- ‘uch ra trenach wisi, oplocsigprenumarataw uaqdachpocriowyeh | u dower 2. Onabyfeyeneindywiusielprenomerstoryzaiesial na wal Ww ml)scowoteaeh, gee nla ma Odseistow [RoW oPras-Kiqaa uch” opts. pronumerata w uizqdach pocriowyeh | recycle Ovoby Myezne {amlashato w miastach ~ slesibach Osdentow RSW Prose slike Mv placa pronumerat wrkgezrio Wwomech pocttowyeh nadawezo-oddnweryen wateyen dla mica tamisshons prnumeratora, Wolty “Sotomuj unprajetantatwplty nar bankowy mieacowepo Oddohs ASW Prose Kalla Ruch 2. Cana pronumerety: oczna 4002, porocrna 240, kansine 1202 ‘4 Prnumeratg ze con veil za rang praypmje RSM Pras Ksitta Ruch”, Cantata KolporatuPrasy ‘ eiycrwmictw, s Towarowa 20, 0.958 Warsaw, Konto NBP XV Odi! Woarrawte nt 118) 201086 19-1 Promimerat se econiom mye ta grnicg pore tise crazza od prenumeaty Wajowe] © £O% cla econtodewodw indywscusin 0 100% da sleeajgyen ntyur zNadow pracy. 5 Terminy przyimowaniaprenumeraty na hota greiee oto tatapacs na kwon proc rok nastpnego ere cay rok nastgpny Drak; Zabiady Grafica .Dom Showa Plskioga” w Warstowie, Zam. 520/60. Nablad 200000 92 Ark. dru, 4, ‘itd tect otograicing, Con st 4, Numer rambo 6108852Firma Hitachi opracowate nowy, wlas- ny j@zyk do sterowania robotami pracuia- eymi w linii montazowe}, 0 nazwie Asse- mbly Robot Language (ARL). ARL zostal wyprébowany na linii produkeyjne) silai- kSw do pralek, obstugiwane) wylqcznie przez roboty. Po przeprowadzeniu prob firma zamierza rownie? spreedawat pro- ‘gram ARL. Stanowi on kombinaci@j@zyka Pascal i rorkazow preystosowanych do sterowania robotami. Jezyk umozlinia nnauczenie” robota wykony- tn, umodtiwia proste uz Petnienie programu. Dotychczasowe jg; 2yki robotow $9 tak skomplikowane, 20 ‘nawet najmniejsza zmiana ich czynnosei taczy sie z calkowicie nowym oprogramo- waniem. Firma Modicamp of Virginia (USA) za- prezentowala pierwsze kompleksowe urzadzonie diagnostyezne dostepne Ww handiu. System pracuje w oparciu ‘9 komputer IBM1 Serri. Podczas jego opracowania wykorzystano gruntowng wiedze medyczng ekspertow z réznych dziedzin. Projekt byl realizowsiny praez 6 lat 2 udziatem 20 specjalistow. Program zawiera informacje diagnostyczne cha- rakterystycane dia 2000 chor6b. W pa: rmieé systemu wpisano 800 symptoméw. chorobowych, 2200 rodzajow standw po: jenta w czasie choroby, 700 medycznych testéw diagnostyeznych i 1100 lokow. Na podstawie wprowadzonych de kompute- fa informacji o objawach wystepujgcych u pacjenta, Komputer dostarcza w ciqgu 2 minut wykaz modliwych chordb i wskez je lekarzowi rodzaje badaf, jakie naiezy preeprowadsié, ich koszt oraz stopion ‘watnosck poszczegélnych test6w dla po- twierdzenia diagnozy. Software system kosztuje 20000 dol, samo urzadzenio w zaletnosct od stopnia wyposatenia, od 20 do 50 tys. dol, _Magnotofon telefoniceny do rejestra ji przeprowadzonych rozméw, © bardzo dobrych wlagciwasciach zapisu, wylan: sowata firma Prowo z Bremy (fot. obok). Magnetofon wiacza sie autornatycznie \wmomencie podnivsienia stuchawki, bez potrzeby weiskania Kawisza. Nie ma on charakteru praystawki rejestrujgce-infor- macyjne| dziatajqce) w ezasie nieobec: nosci abonenta. Jego zadaniem jest za0- seczgdzenie czasu na szukanie otéwks I robienie notatek podezas rozmowy. Zea: probowany praez wiadze pocztowe mo- del AGA11 jest zasilany zsieci energotyez 10} i polaczony 2 tolefonem. Opracowano rowniez wersig zasilang z bater BW satolicie —-meteorologicznym ‘GOES-6, neinowszym typio ekspioatowa- ym w USA, zastosowano nowa koncep- cig dokonywania zdjeé Ziemi, zapewnia jaca znacenie lepsza rozdzielezosé nit na uuzyskanych dotychczas zdjgciach. W ty- roskopowa czqéé systema antenowego praekaénika satelitarnego, ktory obraca sig 2 predkoscia 109 obr/min (podezas, dy antena pozostaje nieruchoma), wbu- dowano aparst fotograficeny do wykony- wania zdjeé Ziami metoda wybierania ko- Iajaych lini. Po wybraniu kaédej tin zwiorciadto kamery przechyia sig 0 1/100 stopnia. Do wykonania patnego zdjeci Ziemi kamera wybiera 1800 kolejnych nil, Satelita GOES-6 stanowicz@sé skiado- wa Suiatowego systemu metecrolagice- nego (World Weather Watch). _ Budki telofoniczne zosilane enorgia sionecena stanowity jeden zoryginainych ceksponatév wystawy TELECOM 83, ktora ‘odbyla sig w Gonowie. Automat telefon’ ezny skonstruowany wedhug koncepeji Siomensa nie wymaga uciailiwych in- westyaji kablowych, poniewaz komunika- cia z sieciq odbywa sig z3 pomocg fal radiowych 0 ezestottivosci w pasmie 500 MHz. Do zasilania noca i w pochmurme ‘ni preewidziano akumulator. Nowoczes- nosé koneepeii polega réwniez na zasto- sowaniu zamiast srodka platniezego 2a roxmowa, speciaine} ,karty czekowel’ zawierajace) ukiad scalony 2 pamieci. wa Potraktowanie jazdy samochodem ja ko nawigacii zafrapowato wielu produ- contow, Ktirzy opracowuja systemy za- réwno autarkiczne, oparte na oblicze- iach komputera poktadawego i wskaza- niach kompasu, jak tez bazujgce ra ,,bo- jach radiowych”, w ktdeo bylyby wyposa- ize swiata sone skreyzowania drdg. Firma Volkswa- 90n, we wspdtpracy 2 Siemensom, zbu- dlowate juz wersig samochodu osobowe- ‘G0 .Atoscout” wyposatonego w kom- puter nawigacyiny. Kierowea,koreystoiae odpowiednio preygotowane| mapy dro- owei, ,.wystukuje” na awiaturce wepdtragdne colu 4 aktuainege miojaca wego pobytu. Nate} podstawie kompu- tor wylieza odiegtosé w prost} in cola i wyéwieta ja na desce roxdeieezaj wraz 20 strzalka oxnaczajaca geogratics- ny Kierunek celu. Kierowea sam vrybiora tease jnedy, prey cxye co do ej prawidlor woset orintuje go aktualizowana na wy lary odioglosé od col W modelu BMV, rowniee opartym ns systemie autarkicznym, wyéwietlacz ma postaé atraatek uksztatowanych podob- nie jak ,,roza wiatrow", wokot licznika dleglosci. System jest ,inteligontny’, tun, rozpoznaje zak16c9jqce fale magnety- cane dtiatajgce no kompas i eliminuje fe. Dokladnosé osiagnigcia celu wynasi 97% wodniesionis do dlugotei drogi ree ‘onej przez pojazd od erwil unichomie- nia system nawigacyinego. Systom autorkicany znajdujo siqw ko‘ico- wo] feria prod rowniez w firmie Opel. Przamyst samochodowy zapowiada po- wazechnie jego worowadzenie, jez co- na systemu.(w wersji podstawowei) spadnie do 500 ON. Na corocznoj wystawie olektronicane- {9 sprzqtu Konsumpoyinego JES (Japan Electronic Show) w Osace, reporterzy od- otowaii nastepuiace spostraezonia. = Komputer domowy 2 wymianaym, anormalizowanym — oprogramowaniem stat sig atraicig ,numer 1" mfodaj gone- racitJapoviczykw. Cena 28 podstawowe wyposetenie nowago komputera Sony”Hibit ~ 16-kbit RAM") wynosi 250 dol = Kamery wideo sq wyposazone coraz ‘ezeicie} w matryce fotooptyczna CCD Ww miejsce lamp analizujacych. Obok ,Bo- tamovie” firmy Sony pojawita sig na ryn- ku kamera ,,Videomovie” systemu VHS, my JVC, 0 podobnie interesujgcych = Niestabnacym zaintoresowaniom .cie- szy sig wig? urzqdzenie ,.Karaoke”, Ktére wytwarza muzyke i obraz telewiznyjny jako podktad do épiewu wykonywanogo. reez utytkownika. Na stoisku firmy Pio- jem obrazu i déwigku w ,Kara- ‘oko HY dyskowid laserowy (LV). = W zakresie dyskowidéw rywalizuja 20 ‘soba dwa systemy: VHD firmy JVC oraz LV firmy Pioneer. = Niemal wszystkie wigksze firmy japot skie (Matsushita, Sharp, Sony, Toshiba, NEC) wystawity wiasne modole telewizo- réw cyfrowych bez podania wigdacej daty ich sprzedazy. @ Firma Visitronic (USA) nalezaca do koncernu Honeywell opracowala, wopar- ciu o strukturgstosowana do automatyez- nego ustawiania ostroéci w aparatach fo- tograficznych, tani (1950 dol) czujnik optyezny HDS-23, zdolny do oceny odle- atoéci,,obserwowanego” obiektu, Stoso- wane w robotach systemy wizyjno, przo- znaczone do rozpoznawania obiektu {7.18 razy drozsze), nie majg to] wlasei- ‘wosci, Czujnik HDS-23 umodliwia rozpo- znawanie breegéw przedmiotéw | ich ki runek bez potrzeby specjalnego oéwietle- nia, niezbednego przy korzystaniuz syste- méw rozpoznawezych. Ramig robotaza0- patrzone w fotocaujnik HDS-23 bez trudu, ‘samoczynnie zdejmuje przedmioty zprze- nosnika lub uklada wyroby na paletach bade platformach. Fotoczujnik odtegiosciowy ma charakter biarny ~ odmiennie niz wizyjne systemy rozpoznaweze, ktére korzystaja z promie- niowania laserowego lub fal ultradéwig- kowych. Sklada sig on z krzemowego ‘ukladu scalonego, na ktorym rejestry przesuwne typu CCD sa potaczone z 23 3 grudnia 1989. 2marl ve wieku 77 fat prof. 4dr ink, WILHELM ROTKIEWICZ, profesor Politechaikl Wroclawskij | Werszawsko), wychowawea wielu pokolet intynioréw lektronikéw oraz kadry naukowel, autor wiolu podrecznikéw 2 zakresu radiotechni- ‘i odbiorczej oraz kompatybiinosel eiektzo- ‘magnetyczne}. Wieloletni delegatPolskido ‘Migdzynarodowego Komitetu Specjainogo ds. Zakdéco Radioslaktryeznych CISPR. Organizator i pierwazy dyrektor Zaktadéw Radiowych DIORA w Dzlertoniowle. Dhs- ‘oletniaktywny dzisiacz ContraInogo Kole- ‘ium SokejiRadiotochniki SEP. Odznaczo- ry Krzyéom Kawalerskie ,Polonia Restitu- ta” oraz innymi odznaczeniami panstwo- wymi irecortowymi,atakée otal Srebrng Odznaka Honorowa NOT I SEP oraz meda- em im. prot. M. Potaryskiego. arami fotodetektoréw ulozonych linio- wo. Kaidy fotodetektor zawiera wlasna, mikroskopiing soczewke 0 Srednicy 20) nié 200 ym. Rozmiary struktury ezujnika: 11114 mm. Modul ten na zwano TCL (Through the Cemera Lens) Jost on zamontowany w obiektywie iznajduje sig za jego soczewka 0 Srecnicy Pomiar odlegtoéc odbywa signa tochnik triangulacyjna}, poleg jgcej no poréwnani drég Swiatla pree- chodzacogo praez réino czaici soczowkl CCzujnik jest potgezony 2 mikrokompute- rom, ktéry prestwarza sygnaly optyczne i oblcza odloglosé. W najkoreystniejszym preypadku dokladnos pomiary wynosi 0,001..0,002 esia i zalety od dlugoscl so- czewki obiektynu oraz od odlegtose\ do mierzonego obiektu. 4 Nojighsza Hiezbe robotéw, prayp: {dajaca na 10 tys. zatrudnionych, odnoto- wano w preemyste szwedzkim. informu- ienio wykonane proez ja zachodnioeuropojska 4s. wspéipracy i rozwoju).Aoto dokladne liceby dotyezqce 1981 roku: Szwecja ~ 28,9; Japonia ~ 13,0; RFN ~ 46; USA 40; Francjo 1,9; W.Brytania—1,2robota nna 10 tys. zatrudnionych. W 1982 r. byto zainstalowenych na 6wieci 31 tys. obo- tow lgcznie. Poniowat w obecne| d die roceny prayrost_ ma__wynosié 30...35%, mona oczekiwat w 1990 r. liez- bby 300 ys. robotow w éwiecio, przy praw- dopodobnie zmienionych proporcjach w stosunku do 1981 r.migdzy poszezogét- nnymi krajari. BW Jeden z najbardzioj zolektronizowa- nych samochodéw osobowych éwiata ‘opracowata firma Motorola, znany prod cont ukladéw scalonych. W samochodzio znaladly zastosowanie 23 systemy olek- tronicane, wszystkie oparte na dotad pro- mi nastawnymi R4i RS wyzerowaé napie- cie wyiSciowe; nastepnie dobraé rezysto- ry R15..A20. W tym celu trzeba weisnaé praeiqcznik PR2-1 i kontrolowaé napiecie ‘na wyjSciu, Jezel nie jest ono rowne20V, naloty zmienié o kilka procent wartosé rezystora R15, Podobnio postepuje siq zrezystorami R16...820. Nastepnie nalezy sprawdzié, czy poprawnie driata uklad ‘ogranicznika pradowago. Trzeba usta przetacznik PRI w pozycji 50 mA i dota ‘eayé do wyiécia zasilacza rezystor 100 2/05 W szeregowo z miliamperomio- rzem. Stopniowo zwiekszajac napigcie obserwuje sig zmiany pradu. Po osiggnie- clu okoto 50 mA powinna zagwiecié sig dioda éwiecaca. Jesli tak jest, oznacza to, te uklad ogranicanika pradowego dziala poprawnio i zasilacz jest gotowy do uzytku. Jeteli wystay 9 trudnosci prey ure chomianiu zasilacza nalezy sprawdzié po: szezegélne elementy oraz poprewnost wykonanych polaczer. LITERATURA, In) ,Amatéraké fr 5/1982 [2] Nadachowski M., Kutka 2: Ansiogowe ‘ullady seatone, Wkt 1980 Radio pro konstruitery, 6Dane techniczne elementow potprzewodnikowych Pp rodukowanych w CEMI (3) STABILISTORY (diody Zenera) Od Redakeit W pierwszej czesei tego cyktu (nr 2/84) podalismy dane tech- niczne diod prostowniczych. W nrze 3/84 byly opublikowane parametry techniczne diod przelaczajgcych, pojemnosci wych (warikapy) oraz tyrystoréw szybkich zintegrowanych 2 dioda, Poniéej przedstawiamy dane stabilistordw (diod Ze- Opracowali: mor int, Jacek Aichimowicz nt. Jam Obojsk Parameny prnicme orametryeharaWarytyezn (ny = 25 Mam” 25°C) ara 2 a sn a] eee ve 7 | ween own Ornactenie a : on max | moe max | max [ome [Lenin | nom fmin frmax | typ imax) ~alLw fe falvi>. a v 2 [oere frm 7 Toe pee TF 7p ZF 630 02 | 025 | 190 a 5 | 4 = cvs = cavs = cows = cv en Sew =e = cs | “ewe ~ ce c20 or = cx on = co =o = bave = v0 = or ~ 018 bie on = oz = 20 039 Bz 650 a [iz [oo 05 2 cove r2}2{ un — to ons ya} | en foo = cave ar fe | ee foo = cv as fal ce feo = C10 we} a] oa so en ns for] cio dso cx wr |r | wo dso =o wr [oo | tr 50 = cs wa fa | mm foo = c16 va fo | im fas cs wi far fot fas 20 aztw] oom fos =o nafo] om fas = 24 wef] om fas =n w | oom fas =o a] oom fas = os 2 | cm [as = ove 2 | G7 fio = ev a] Gn fio = p10 a] oo fo = or 7] 10 | 50 = 015 a} ti so = re a ]ouim fas = p22 a ]onm [as = 027 3] nm fas = 03 wm] oun [as 61 2[a oze 683 02 | o« cava cave eave - cava = cave = csv1 = c5v6 = cove ~ cove crys cove cov - cro = cn cr? = C13 = cre = C16 5 2 1 1 1 1 1 1 q 1 0 BayPorciso™ azvporcreo: | 02 | 13 /BzvPOC180" /BZ¥P01C200" jearany’ 0.05, aarei2! 0.05, fezresvovrs | 002 | 0.7 * Uz. re wuz mierzone d ae i —— Aye. 1. Sskie obudowy CE12 1 wet ba | —— S| Aye. 4. Stkie obudowy CEat £ 4 Pa Late J ys. 2. Srkie obudowy CE02 (0035) Rys. 2. Szkie obudowy CE39 (SOT32) fp ‘ it ie if it : at i EEO hy eS ob aah pala ——— el EEF | ys. 5. Szkic obudowy CE35 (TO32) ys. 6, Szke obudowy CE22 (7018) 1ee RE SSE RS ESSE ESE Dzielniki czestotliwosci z rejestrami SISO Scalone uktedy rejestrow preesuwaja- eych 2 szeregowym wajiciom i wyiéelem 89 przeznaczone zasadniczo do pracy ‘w ukladach pamigciowych, w ktérych coperacjo dotyeza calych stow, badé do opétniania informacii o okrestong liczbe taktow zegara. Giéwna _preeszkoda ‘w upowszechnianiu togo rodzaju rojes- trow w ukladach amatorskich jest nio- motliwosé wykorzystania wyisé po- szczegélnych preorzutnikéw, co zwykle nie Jest potrzsbne w zastosowaniech standardowych, natomlast uniemostiwie ‘typowa dia syntezy licznikéw i dzietni- kéw rozbudowe spraeieh zerujecych. Praedstawiony w artykule opis dotyczy zroalizowanych praktycznie, prostych dwoikowych daieinikéw ezestotliwosel zawiersjgeych scalone osmiobitowe re- jestry przesuwajgce SISO typu FLJ481 (m4s32). Rozmieszczenie_wyprowadzeh_uktadu sealonego FLJ481 preedstewiano na rys.1. Rejestr praesuwajacy, w ktérym zanego- wane wyiéeie ostatniogo preerzutnika jost poteczone 7 wejéciem pierwszego, jest Ue 4, fMoonooor D I a Boa Oy oe 6 ys. 1.Rezmisszczeniewyprowadze4 ukla- ‘du sealonego FLIAB1 nazywany w literaturze licznikiem pseu- dopierscieniowym (ys. 2). Prawidlowa sekwencja stanéw wyiéé réwnologlych takiego licznika daje kolejne pozycje kodu Johnsona, dlatego te? rejestr potaczony w taki sposéb jast nazywany licznikiem Johnsona. Liczniki tego typu maja, z pu itu widzenia dekodowania zawarto szereg atrakcyjnych wlaéciwoécl, jednak dla dalszych rozwazan, dotyczacych reje- ‘strow nie majgcych wyis¢ réwnolegtych, istotny jest jedynie fakt, Ze w licanku mo- {ga trwale krazyé nieprawidtowe (w sensi kodu Johnsona) kombinacie 2 Rozpatrzmy licznik pseudopierscieniowy zbudowany z N przerzutnikéw z punktu widzenia wyjécia rejestru szeregowego, 8 zaktadajgc dodatkowo, te zostat on ‘wetepnia ustawiony w stan 00..0. Piorw- sry takt zegara powoduje wpisanie naga- jl stanu wyiscia, a wigs 1 — na waiécie. Kolejne impulsy zegarowe prowadza do zapotnienia rejestru samymi po czym zaczyna sig wpisywanie z Motna zauwatyé, 20 na wyjéciu rejesteu przez N okres6w sygnatu taktujacogo utreymuje ppne N taktéw ~ stan niski. Odpowiada to podziatowi ezestotiwosci syanalu taktu- jgcego przez 2N, przy ezym wspétezynnik wypelnienia sygnatu wyisciowego jest niezaleiny od ksztaku przebiegu zegaro- wogo i wynosi 0.5. Tak zroalizowany uktad rojestru szerego- wo-szeregowego mate byé wigc wyko- raystywany jako dzielnik, pod werunkiem wiasciwego ustawienia zawartogci po- exatkowoj. Ogsinio race bioras, moze to byé dowolna liceba w kodzie Johnsona, ‘w praktyce 236 najfatwie| wypotnié rojestr 2erami badt jedyakami, gdy? po wigezo- niu zasilania stan poszczagéInych prae- rautnikdw mote sig ustalaé w spos6b lo- sowy i jak jut wiadomo, kombinacja taka bedaie kombinacjg trwata. Poniewaz je nak typowo uktady sealonych rejestrow SISO nie daja motliwose! statycznego nalety ja wpisaé po wlaczeniu napige do prayigca. 3 réwniee dobudowywa- nie dodatkowych uktadéw cyfrowych {ti- eznik wprowadzajacy do rojestru N zer mote byé preeksztalcony w dzielnik). Po- zostaje wigc automatyczne ustalanie za- wartoici poczatkowe) przez utreymanie stale) wartosci_sygnatu wojéciowego Ww czasie odpowiadajacym co najmni N-1 taktom zegara (ostatni bit starej za- wartosci w polgezeniu z nowa daje za- wsze kombinacje naletgca do kodu) ong 101 1010 am 001 coro ys. 2. Schomat licznika peoudopleriele- niowego 2 poprawny ey! pracy licenika,b~niepo- prawny ek! pracy tego licznika dia N = 4 Kolojnosé wyjdé Q4, 03, 02,01 JERZY CHRZASZCZ Znacanie tansza wersjg uktadu nit uzyski- wana przy uiyciu uniwibratorow scalo- nych preedstawiono na rys. 3. \Wéstanio ustalonym napigcie ne konden- sat0120 C jest niemal réwne napi lajgcomu +€. Tranaystor 71 szarze nasycenia, za6 na wejécie rejestru jest wpisywana negacja stanu wyisciowe- 30, Prey wigczeniu zasilania,zanim ni cie Uc osiagnie wartosé granicana Up, wejécia bramki B2 pozostajg w stanie wy- sokim ina wejéciu rejestru jest wymusza- na jedynka Niedogodnosé proponowanego ukladu pologa na tym, ze kondensator jest obcia- sony tranzystorem T1, co powoduje, wartosé rezystora R jest ograniczona przez wartosé pradu bary. Ztegowagledu iz powodu wykiadniczego charakteru napigcia Uc/t (w stanienieustalonym)na- lety, w colu zwigkszonia czasu wymusza- nia zawartosci rejestru, podwyzszy¢ war- t08é napiecia granicznego. Osiaga sig to przez zastapionie diody w obwodzie bazy szeregowym potgczeniom kilku diod !ub 12 diodg Zener. ia 481 pla 4 BCIOTA ys. 3. Schemat zmodyfikowanego uktedu licanika 2 automatycznym ustalaniem po- ‘cznthowe} zewartodel, preculacogo jsko daielnik ezestotiwosel sygnaty zegarowe- 90 B1..83 UCY7400N W rozwigzaniu modelowym, uklad wy- ‘muszania zawertosci byt zasilany napie- ciem +5 V, ale wartoéé napigcia +€ (po- ‘wigzana z napigciem Zenera preez war- to$¢ dopuszezaing Ure zastosowanego ‘tranzystora) moze byé wyzsza od napigcia zasilajacego uklady TTL. Przedtuzato czas wymuszania, ktéry jest w przybliteniu funkeja logarytmiczng ilorazu E/E-Us, pray czym Up jest wartoscia napiecia Ze- rnera zwigkszona 0 spadok napigcia na zlgczu emiterowym. Oczywiécie, doktadne _projektowanio tukledu wymuszania jest wymagane jedy- nie w preypadku pracy prey bardzo ma- tych czestottiwosciach. Jesli okres sygna- tu wyjciowego ma wartosé pojedyn-SER WN AEROS SSE NOR SRS EE ST nMinisynton” — wyjasnienia i poprawki ‘Opisany w nce 12/83 symtezator muzyezny MGW-111-A wabudall due _nteresowarle. Naplyngo wiaelistew zawierajgeychpytania pros: by © dodatiowe informacje. Nite, eutor praedstawia wyséniens, dotyezqen nejergci] powtarzjgeych sig watplivotclczjndnoczet- ne prasstrzoge, #o uruchomienie | wyreguiowenle Instrument nia Jest. mimo jogo w2pledneprostotyubindow), ite. Cytenicy labo preygotowant do togo rodzaj elektronicenyeh prez Konstrukeyinyeh ‘le powionipodejmowattalago zadani. Wiyjadnienta konstrukeying 1B Ceytelnicy sygnalizua trudnote!z nabyciem potenciometréw wielo- ‘obrotowyeh, stosowsnych do strojenis w glowiesch odbiornikéw TV, Jaki zastosowano w modelu syatezatora. Warto wige wakaza8 93 inno i astepeze roswigzania. Najlepsze wyniki matna osiggnaé stosujac precyzyine potencjometry wicloobrotowe (np. Helin). Moga to bye potencjometry o inne} wartosci tgczone w szereg 2 odpowiednimi rezystorami stalymi, tak, aby tyczna rezystancia wynasita ok. 100 kt. Motna, w costatacznosel ~ jest to bowiom bardzo pracochtonno skonstruowaé drielniki napigcis utworzone z rezystoréw stalych 0 0d: owiednio dobranych wartotclach. Nalety w takim preypadku pamig {a¢, te catkowita rezystancie dziinika powinna wynasié ok. 100 Kit "1 zamiast joszeze nie dobranyeh dzieinikow powinny byé wistowane rexystory 100 kit, obcigzajgce érddlo pracy, Teanbs réwnied swrécié luwogg ne to, £2 nagrzewanie rezystorow prey lutowaniy zmienia ich rexystancie. Pomiary nalety praeprowadzaé, gdy dztiniki x4 ochlodzo- edo temperatury normalne.Zastosowanie zwyklych potonsjometrow ‘montatowyeh mij sig 2ealem, nie zapewalajg one bowiem ani dostato canie precyzyine] regulagi, ani odpowiednie| statosci roxy: stonci BW pivico montatowsj autor preewidzial zastosowanie uitedu sealo- nog USE w obudowio 28 kohcdwkami. Do tak wykonane|piytkimodna \wlutowaé réwniet uklad w obudowie okragle] TO-99 (np. MAAEO? lub MAASOA produkeji Teli) bya uklad w obudowie DILAS, lecz po wycig iu 2bganyeh koncowak (1, 2, 7, 8, 13114) |W projetcio phy montatowe} przewidsiano w nloktorych preypad? ach miajsco na dwa réwnolegle potyczone elamenty (np. R15, C27). Utatwia to bardzo dobranie potadane) ezystancjibadt pojemnoscp rogulaci ukladu. Géy nie ma ograniczed co do wymisréw piyiki mont owe), moins zalecé stosowanie takiogo rozwigzania w odniesieniu do wszystkich element6w wymagajgcych dobrenie potadane| wartosc 1B Pobér pradu 2 zasilaczo wynos! okolo 500 mA. Zalaca siq jednak wykona¢ zasilacz zapasom na peine dopuszczalne obcigteniezestoso- wanych stabilizatorow, to jest 1.58. Jak wynika zzasady dratonio, uklod jst czuty na spadk napigcia i nalety zapewnié optymaine warunkl jogo pracy. Bozpiecznik w uswojeniu pierwotnym transformatora zabozpie- za tylko w preypadku pojawiania sig zwarcia w transformstorze lub prostowniku. W celu zabezpieczenia stabilizatoréw, motna zalecié d0- danio bezplecznikow 1 A na wyjsciu zasilaces. B Kondensator €23 utatwia dobér tgcznej pojemnosci w generatorze \VCO. Jezolizakres zmian pojomnoseitrimora C21 okate sig wystorczaja- cy, to Kondensator C23 jostzbedny. Inne wyiaénienia 1 Wikeio mez. syntezators jest prystosowane do wspétpracy2 wej- s€lem wamacniacea mocy 0 rezystancii $7..100 ki ezutosci 100.200 ‘nV. W razie potrzeby motna na wryisclu dodaé potencjomete 47 kX jacy regulowanie poziomy glosnotci dtwieku bezpoérednio prry instrumonclo. Potencjomotr ten mote byé woudowany w odpo- ‘wiedni pedatreguiseyiny, co ulatwia jogo praastawianie w exes gry. 1B Sprawa Kawiatury. Czytelniy skare sig, te Zaklad ELTRA kategory: spraedazy Hawiatur, Nic ne to nie poradeimy, por sniem apelu o2miane ctanowisks. Zintaresowanym nis pozos- nego, jak wykonad Klawisturg wo wiasnym zakrosio. Mie] lawiaturg obo} smujgca 1.2 oktawy. Jesli dadzq sobie rade 2 instrumontem z tak lowiatura, to jut ni nie stoi ns preeszkodzio w skonstruowaniu okt: owe] Kawiatury i pelnowartodciowego instrumentu w odpowiedn obudowio. tm Utlad instrumentu jest oparty na ukladach analogowych zzastoso- waniar wemacniaczy operacyjnych. Trudnosé jogo realizacilelektroni- e2na) polege na koniecznoéel uzyskani vwykonaniu precyzyinego daieinika napige sterujgeych wymienionym 1m orar doKladnym zestrojeniu tak, aby ureqdzenie speiato nia stawiane instrumentom muzycenym. Autor konstrukeji wyszed! 2 zaletenia, te jeteli ma byé zaproponowany instrument spopularny”, praeznaczony dla szerokiage krggu elektronikéw, to ale 4y praede wszystkim opraeé sig na dostepnych w kraju podzespotach | elamontach, nawet prry pewnym utrudnieniy regulaetinstrumentu, bbowiam 262 komu przydsiezinstrumentu opartogo na ,.wysublimor riych” uktadach sealonych produkil zachodnia, ktGre uda sig zakupié ky lub Kikunostu eztoinikom Re 1m Niekzoray czyeinicy pytaia o motiwotei rozbudowy instrument Wydsio sig, 20 najbarézej celowo jest rwigkszenieo 1.2 ezby gonera- tor6w VCO, co wymaya rewnia® edpowiedniego powigkszenia ukiadu mivszacze, Inne zmiony 28 2byt doleko idgce. Zainteresowani powinr raczezajg¢sigkonstruowaniem uproszczone|wors| syntezatora MGW: 401-0, opisenego w nrze 4.9/8 SPROSTOWANIE POMYLEK Istotne merytoryezne pomyti ore whrady sig do opisuz winy autora, Dray preygotowaniu materiolu do druku, iw druku 59 nastqpujace. Ry. 1. Potencjometry montatowe PAL.. PREB maja wartosé 100 kA. ys. 2. Fotorezystory FAY | FR2 sq typu APP130; rezystor R19 powinion bye prayigezony bezposrednio migday wryiscte ukladu US3 jogo wejécie ‘edwracajgce; diody 01 | 02 powinny byé prayiaczone odwrotni ys. 3. 2becna jest linia biegnaca w gore od ukadu US2. Rys. 418, Pray projoltowaniu pitti montazowe| nalety opiraé sig na schemacie elektrycznym urzqdzenia; w rysunkach ply zaprojektowa- ‘ej przez autora zauwatono nastepujgce bral: rezystory R31, R23, R34 owinny byé potaczone z mssa; Kondensatory C3, C4, C5 powinny byé ppolaczone 215, a nie R13; zamioniono miejscami oznaczenia tranzys- torow Tai T10; zamiast C1, C2 npisano C7, C8. W tresei nalety wprowadzié nastapujace poprawhi. ‘Sw. 5, wiarsz 6 od gory, powinno byé: C podwojie podkresione. ‘Sw. 7,qiersx6 od gbry, powinno byé: 10k; wierst 120d dolu, powinno byt: snutezystora 10 kf, wigezonego zamiast R121 R13". ‘St. 8, szpalta plorwsza, wiersz 14 od dolu, powinno byé: 15 808 Ha; ‘szpoitaérodkowa(,Zestrojenie VCO 2 VCA"), wiera25, powinno byt: PS 1 P6 (rye. 1: Inne ezynnoser”, wiorse 3, powinno bye: PRE, wirsz 7: RQ PRAO; wiors2 ostatni: ,.patre nr 10/83" a SS czych sekund, to preydatny jost uklad 2 bramka B3, powodujacy zgasniacie dio dy LED dopiero wtedy, gdy licznik pracuje oprawni Ukiad FLJ481 zawiera dwa niezoleine re- jestry S-bitowe. Moéna je wykorzystaé, tworzac dia oddziolne liczniki, badt to? taczac obs rojestry w jeden licnik. Pierw- sza wersja takiogo polgezenia polega na zamknigciu w petle nie 8, lee 16 preerzut- rikéw wedlug tych samych rogut co po- preednio. 'W wersji drugiej nalezy wykorzystaé sy- nat wyiiciowy pierwszego rejestru do taktowanie drugiego, co powoduje wefekcie przemnozenie wspdlczynnikow podziatu. Z pojedynczej kostki FLIA81 moina wige zbudowaé dzielnik o wapét- cezynniku 16, 32 lub 256. Nalaiy jeszcze dodaé, 20 w preypadku kaskadowego taczenia rojestrow nie mot: na ich objaé wepéinym ukladem wymu- szania, poniewad pray wpisywauluzawar- toSci do kolejnego rejestru niezbedne sa zmiany wartosci sygnatu ne wyjéciu rej stru poprzedniego. LITERATURA = MisiurowiceP., Greybek M.: Péipraswodnikowe ‘tty lopizne TTL WNT 1982ene cn nen TSE ON ANORZEJ CZERNIC Uktad scalony CMOS typu CD4001 i jego zastosowanie Unipolame uktady scalone CMOS ze wagledu na swoje zalety +9 oraz po- wazechnie} stosowane w obecnie budo- wanyeh ureqdzoniach elektronicanych. 'W kraju podjgto produkejq niektorych ukladéw o maiej, sredniej i wielkiej skali_ integracji. Elementami czynnymi ukte déw CMOS sq tranzystory unipolarne. W niniojszyrm artykule ograniczono sig do podania podstawowych zastosowah Uukadu sealonego CD4001, ktory zie cextory bramki NOR 2 otwartym kolek- torem. Omowiono urzadzenia budowanemodu- towo, koncentrujae sig nie tyle na poda- waniu szezagélow wykonawezych, io na wyiasnieniu zosady dziataniai wskazeniu zakresu zastosowania preyietych rozwig- 2zaf Konstrukcyinych. Zasadnicza rStnica w stosowaniy ukla- dow CMOS w pordwnanis zukladami TTL jest motliwosé ich zasilania napigciami stalymi, mogaeymi sig zmioniag w dosé szorokich granicach. Upraszcza to kon. strukcie i zwalnia 2 koniecznosei budowy precyzyinego zasilacza. utreymujacego napigcla 2 duta dolladnotela, Cocha ta Lumotiwia rovmice budowg ureqdzeh pra- culacych poprawnie pray napigciu zasio igeymamioniajaeym sig, np.od& do 15. Nastgpna wlasciwoscia, — wynikajaca 2 obsenose! tranzystor6w unipolarnych, jest bardzo maly weisciowy prad potary- rujacy wynoszacy okolo 5 nA na jadna bramig, co umodliwia stosowanie w ob- wodach storuigeych rezystanci o wartos- nawet wigkszej od 20 M2. Tak znacene wartosci rezystancji umoiliwiaja tatwe generowanie preebieaéw 0 bardzo ma- tych cxestotiwosciach lub realizowonio op6énien czasowych reqdi minut. Roz- Klad_wyprowadzesukladu scalonego £04001 preedstawiono nary. 1. Napigcio 2asilajace Uno jest zalotne od typu uktads oraz jogo producenta, | tak: dla CD4001 [AE weynosi 3.15 V, dla CD400% BE3..20 V2 dia CO#001 B-0.5..18V. Sredi czas propagaci ty jest wigksey nit dla ukladow TTL | zalely od wielkosci napigeia Uoo: Dla §V wynost on 40 ns i 10V—20ns a dla 15-15 ns. Odpowied- nio granicena ceestotiwosé preelgczania amionia sig od @ MHz pray 6 V do 20 MHz pay 15 V. Krajonym odpowiednikim ukladu CD4001 jest uktad —scafony MCY74001N, ktérogo produkcje urucho- ‘miono w CEM wejsé naledy doprowadzié jednoczoénio Poziomy niskie ,,0”. Pojawienie sie na 20 ktérymkolwiek wejéciu logiczne} ,1 woduje pojawienie si ‘Schemat uktadu generatora 0 czgstotli- wosei 800 Hz mogacego pracowaé pray napigciach zasilajqcych od 4 do 15 V przedstawiono na rys 2. Czestotiiwosé ‘generac jestzalezna od wartosci rezysto- a R1 i kondensatora C1. Tranzystor Ti {ypu p-n-p umozliwia wystorowanie prze- bbiegiem zmiennym stuchawki (whtad CB © rozystaneji okolo 150 81). Generator za czyna_pracowaé po zwarciu Klucza k1 dziata tak dtugo, jak klucz ton pozostaje warty. W stanie spocaynkowym na wy: Sciu A otrzymujemy wysoki poziom fo cezny ,.1” blokujgcy tranzystor TT. Na kor céwkach dwéch wykorzystanych bramok Lukladu CD4001 pojawiaja sig nastepujace stany logicane: po ‘na wyjéciu pozio- ‘Stany logicane na kofcowkach bramok CD Kofcowki Be 4ar23 Stan poccatowy 00 «01:1 00 Lonwary 100001 Lawary o10001 P ewarty 010010 oo1r100 Przesledimy duistanie uktadu w dwéch polozeniach klueza k1. Po rozwarciu klu- cza kl, do wejécia 1 jest doprowadzone napigcie dodatnie (logiczna ,1"), co spra- wia, Ze na wyisciu 3 pojawia sig logicene 0". Koficowki 3, 5 16 sa ze soba polacz0- ne, a wigs wystepuje na nich zawszo ton sam stan. Stany zerowe na koficowkach 5 18 powoduja powstanie logiczne} jedynki nna wyisciu (okt. A). Na wejéciu 2 potaczo- faym przez rezystor RI z wejéciami 5 i 6 pojawia sig réwniez ,,0" i stan taki sig ustala, Po zwarciu klucza k1 wojécie 1 ma poten: cial zerowy. Identyezny potencjat ma wej- Scie 2, a wige na koncowkach 3, 5 1 6 otreymuje sig stan ,1", co w konsekwon- ji powoduje pojawienie sig stanu 0" na wyisciu 4, Napigcie odpowiadajgce sta nowi ,,1" przez rezystor R1 jest doprowa- dzane do wejscia 2 i powoduje ponowne zablokowanie bramki C (stan 0" na wyj- Sciu 3 oraz wejéciach 5 1 6). Na wyisciu 4 bramki D pojawia sig stan ,,1", a na we) Sciu 2 bramki C stan ,.0". CyKI pracy po- wtarza sie, w wyniku czogo jost gene! wany preebieg zero:jedynkowy na wy Sciu generatora. Po powtérnym rozwar: ciu klucza k1 ukiadwraca do stanu poezat- kowego, przy czym zablokowany zostaje jednoczesnie tranzystor T1. Pray zasilaniu generatora napieciem 10 Viest pobierany prad ok.20 mA. Koricéw- ki brameknie wykorzystanych ukladu sea fonego CD4001 (w tym przypadku dwi nalezy potaczyé z masa tak, jak to przed- stawiono na rys. 2. Ne Femmes 4 amp ys. 2. Schemat goneratora ‘ ezestotivosei 800 Hz Inny rodzaj déwigku mozna uzyskaé 2 ge- neratora tonu pulsujacego. Uktad (rvs. 3) zawiera dwa szeregowo potaczone gene: ratory: joden z bramkami G:iH jest analo- gicenym generatorem 0 c2gstotliwosci 800 Hz, a drugiz bramkami& iF -genora- toram 0 podobne} konstrukcji ale 0 exes totlivosci 6 Hz. Oba generatory wytwa- raja przerywany ton modulowany 2bii20- ny do déwighu syreny. Czqstotliwosé mo- dulujace zalezy od doboru wartosci ela- mentéw R1 i C1 Schemat ukladu stopnia koicowogo umodliwisiqcego znaczne zwigkszonio mocy sygnatu akustycznego preedsta- wiono na rys. 4. Wukladzie moéna zasto- soWaé glosnik o rezystancii od 5 do 25.2. Napigcie zasitojgce Uz, moze sig zmieniaé (0d 5 do 15 V. Dla glosnika 0 rezystancii 25 i napigciu Use rownym 5V moc wyiscio- wa wynosi 0,25 W: natomiast pray uayciu