Co wiemy o substancjach chemicznych?

Grupa A

1. Dopasuj nazwy szkła i sprzętu laboratoryjnego do schematów – wpisz w odpowiednie miejsca litery A–H.

A. palnik gazowy C. palnik spirytusowy E. zlewka G. probówka

B. cylinder miarowy D. łyżka do spalań F. kolba okrągłodenna H. kolba stożkowa

______________ ______________ ______________ ______________ ______________ ______________

2. Podkreśl przemiany, które są reakcjami chemicznymi.

rdzewienie żelaza • osadzanie się pary wodnej na lustrze • topnienie lodowców • kiszenie kapusty •
rozpuszczanie cukru w wodzie • palenie się świecy • zamarzanie wody w kałuży • pieczenie chleba •
spalanie benzyny w silniku samochodu • żarzenie się drucika żarówki elektrycznej • spalanie węgla w grillu

3. Wykreśl błędne wyrażenia tak, aby powstały informacje prawdziwe.

a) Woda destylowana to mieszanina / związek chemiczny, ponieważ jest zbudowana z trwale połączonych ze sobą
dwóch / trzech pierwiastków chemicznych.
b) Złoto zalicza się do aktywnych / nieaktywnych chemicznie metali / niemetali.
c) Węgiel aktywny zawarty w tabletkach i filtrach do wody to przykład substancji złożonej / prostej, jego symbol
chemiczny to C / W.
d) Stal to związek chemiczny / mieszanina. W skład stali wchodzi głównie żelazo / glin oraz węgiel i inne
domieszki.
e) Mieszaninę jednorodną / niejednorodną, którą jest woda z piaskiem, można rozdzielić na składniki za pomocą
filtracji / destylacji.
f) Cechy wspólne metali – magnezu i żelaza – to: temperatura topnienia / połysk metaliczny / gęstość / stały stan
skupienia.

4. Oceń prawdziwość podanych zdań. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F – jeśli jest fałszywe.

Związek chemiczny to substancja zbudowana z co najmniej 2 różnych pierwiastków chemicznych,

1. P F
połączonych ze sobą trwale; można go rozdzielić na składniki poprzez filtrację.
2. Mieszaninę wody z benzyną można rozdzielić na składniki przy pomocy rozdzielacza. P F
3. Spalanie wstążki magnezowej w płomieniu palnika to przykład reakcji chemicznej. P F
4. Hel, argon, neon i wodór zaliczamy do gazów szlachetnych. P F

5. Metale lekkie to takie, których gęstość jest mniejsza niż 5 , natomiast gęstość metali ciężkich jest większa

niż 5 . Przyporządkuj do odpowiedniej grupy następujące metale: glin, potas, cynk, miedź, sód, rtęć, ołów,
bar, bizmut, magnez, chrom, wapń (informacje o gęstości metali możesz znaleźć w multimedialnym układzie
okresowym pierwiastków chemicznych: ukladokresowy.edu.pl lub w podręczniku, s. 237).

Metale lekkie: ________________________________________________________________________________

Strona 1 z 2
www.dlanauczyciela.pl ǀ © Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Metale ciężkie: _______________________________________________________________________________

www.dlanauczyciela.pl ǀ © Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.

6. Napisz nazwy i symbole chemiczne pierwiastków, których dotyczą opisy.

a) Stosowana do produkcji mydeł, wykorzystywanych do leczenia trądziku i innych chorób skóry. __________, ___
b) Stosowana w stopie z palladem w katalizatorach samochodowych. ______________, ____
c) Najbardziej aktywny chemicznie niemetal, jego związek chemiczny znajduje się w paście do zębów. _______, __
d) Duże ilości tego pierwiastka chemicznego zużywa się podczas produkcji układów scalonych, jego związek
chemiczny z tlenem – powszechny w skorupie ziemskiej – stosuje się do wyrobu szkła. _____________, ____

7. Miedź to metal o wielu zastosowaniach. Wykonuje się z niej np. kotły i rury centralnego ogrzewania.
Określ właściwość fizyczną, ze względu na którą miedź jest wykorzystywana do produkcji wymienionych
przedmiotów.

a) przewody elektryczne ________________________________________________________________________

b) rondle do smażenia powideł ___________________________________________________________________

8. Chromatografia to metoda rozdzielania mieszanin, wykorzystująca różnice w prędkości przemieszczania się

różnych barwników, np. na bibule nasyconej odpowiednią cieczą. Składniki czarnego tuszu flamastra można
rozdzielić umieszczając kroplę tuszu w dolnej części paska bibuły, a następnie jej koniec zanurzyć w occie.
Wykonaj doświadczenia, narysuj schemat, uzupełnij obserwacje i sformułuj wniosek.

Schemat: Obserwacje: __________________________________________________

_____________________________________________________________
Wniosek: ____________________________________________________
_____________________________________________________________

9. Ropa naftowa jest mieszaniną składników o różnych temperaturach wrzenia. Benzynę – jeden ze składników
ropy naftowej – otrzymuje się w temperaturze od 35ºC do 220ºC. Napisz nazwę metody, za której pomocą
można uzyskać benzynę z ropy naftowej.

______________________________________________________________________________________________________

10.Trzy balony, każdy o objętości 5 dm 3, napełniono różnymi gazami. Oblicz, jaką masę mają gazy znajdujące się
w balonach, jeśli ich gęstość w temperaturze 25ºC wynosi odpowiednio: hel 0,13 , wodór 0,07 , azot

0,81 . Wynik podaj w gramach.

Odpowiedź: _________________________________________________________________________________.

Strona 3 z 2
www.dlanauczyciela.pl ǀ © Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Co wiemy o substancjach chemicznych?

Grupa B

1. Zaprojektuj doświadczenie chemiczne, w którym wykażesz, że gazowana woda mineralna jest mieszaniną.
Narysuj schemat, napisz obserwacje i sformułuj wniosek.

Schemat: Obserwacje: __________________________________________________

_____________________________________________________________
Wniosek: ____________________________________________________
_____________________________________________________________

2. Przypomnij sobie wiadomości dotyczące korozji, a następnie odpowiedz na poniższe pytania.

a) O jakiej porze roku karoseria samochodów jest najbardziej narażona na korozję? Co jest tego przyczyną?

____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________

b) W jaki sposób chroni się metalowe części maszyn, mostów i konstrukcji metalowych przed korozją?

____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________

3. Masa metalowej sztabki w kształcie prostopadłościanu o wymiarach 5 cm × 4 cm × 10 cm wynosi 2100 g.

Oblicz gęstość metalu, z którego wykonano sztabkę, i podaj jego nazwę (informacje o gęstości metali możesz
znaleźć w multimedialnym układzie okresowym pierwiastków chemicznych, ukladokresowy.edu.pl lub
w podręczniku, s. 237).

Odpowiedź: _________________________________________________________________________________.

4. W pracowni chemicznej znajdowała się kolekcja 5 sześciennych kostek o krawędzi a = 2 cm, wykonanych
z następujących metali: cynku, magnezu, glinu, ołowiu i żelaza. Od kostek odkleiły się karteczki z podpisami –
pomóż zidentyfikować poszczególne metale. Wykorzystaj wagę laboratoryjną i tablicę gęstości metali. Opisz
kolejne czynności, które należy wykonać, aby poprawnie zidentyfikować metale. Wykonaj odpowiednie
obliczenia.

www.dlanauczyciela.pl ǀ © Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.

Załącznik 1.

Etap 1. Sporządzenie mapy pojęć Czas pracy: 5 min

 Potnij kartkę wzdłuż przerywanych linii.
 Poszczególne elementy przyczepiaj do tablicy korkowej tak, aby powstał schemat podziału materii.
 Po wykonaniu schematu przedstaw pracę do oceny nauczycielowi.
 Jeśli praca została oceniona pozytywnie, przystąp do wykonania etapu 2.

SUBSTANCJE MIESZANINY
PIERWIASTKI ZWIĄZKI
CHEMICZNE CHEMICZNE
NIEJEDNORODNE JEDNORODNE

METALE NIEMETALE

ZŁOŻONE PROSTE

MATERIA

www.dlanauczyciela.pl ǀ © Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.

Załącznik 2.

Etap 2. Klasyfikowanie substancji chemicznych Czas pracy: 5 min

 Potnij kartkę wzdłuż przerywanych linii.
 Wykonany w etapie 1. schemat uzupełnij wyciętymi karteczkami z nazwami substancji i mieszanin.
 Po uzupełnieniu schematu przedstaw pracę do oceny nauczycielowi.

MIEDŹ MOSIĄDZ AZOT

TLEN SIARKA CHLOR

MAGNEZ WAPŃ STAL

TLENEK WODA
POWIETRZE
WĘGLA(IV) Z OLEJEM
WODA SÓL PIASEK
Z CUKREM KUCHENNA Z WODĄ
RYŻ
WODA
Z KASZĄ
MINERALNA
MANNĄ
TLENEK WODA
ŻELAZA(III) DESTYLOWANA

www.dlanauczyciela.pl ǀ © Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.