You are on page 1of 63

SERAT WEDHATAMA

PUPUH SINOM

PIRANTI DENING: KUSMIARTI, S. Pd.


CIRI-CIRI TEMBANG MACAPAT
1. WONTEN PAUGERAN (PATHOKANING) TEMBANG MACAPAT
INGGIH PUNIKA:
a. Guru Gatra: cacahing larik saben sapada.
b. Guru Wilangan: cacahing wanda saben sagatra.
c. Guru Lagu: dhawahing swara saben pungkasane gatra.
d. Pada (pupuh): cacahing tembang macapat saben salagu,
saking wiwitan dumugi pungkasan.
e. Laras: rasa thingthingane swara cendhak nganti swara
dhuwur, ana loro yaiku laras slendro ( 1 2 3 4 5 6 ) lan
laras pelog ( 1 2 3 4 5 6 7 ).
CIRI-CIRI TEMBANG MACAPAT
e. Pathet : cendhak dhuwure swara kanggo nglagokake
tembang.
f. Cengkok : luk-luking swara nalika nembang.

2. NGGUNAKAKEN BASA JAWA ANYAR.


3. SAGED MADEG PIYAMBAK TANPA IRINGAN GENDHING.
Serat wedhatama punika salah
satunggaling seratan anggitanipun
Kanjeng Gusti Pangeran Adipati
Arya (KGPAA) Sri Mangkunegara
IV, Raja ing Kraton Mangkunegaran
Surakarta taun1853-1881.
Serat wedhatama ngandhut piwucal
luhur kangge mbangun budi pekerti
lan tumindak utama para mudha.
 Wedhatama asalipun saking tembung sansekerta
'‘Wedha'‘ : ilmu pangertosan, pathokan, pakem
''Tama'‘ : becik, sae, utama, putra.
Wedhatama : Ilmu pangertosan ingkang utama ingkang
dados pathokan utawi pedoman kangge putra lan putri.
 Serat Wedhatama punika awujud tembang ingkang kadhapuk
saking 100 pada tembang macapat, ingkang kabagi ing gangsal
tembang, inggih punika:
1. Pangkur (14 pupuh,1 – 14)
2. Sinom (18 pupuh, 15 -32)
3. Pucung (15 pupuh, 33 – 47)
4. Gambuh (35 pupuh, 48-82)
5. Kinanthi (18 pupuh, 83-100)
 Isi Serat Wédhatama inggih punika falsafah pagesangan, kados
dene tenggang rasa, tepa salira, kados pundi dados janma
ingkang sampurna, nglampahaken agami kanthi bijak, lan dados
tiyang ingkang gadhah watak ksatria.
2. Sinom (18 Pada)
Pupuh sinom isinipun babagan ganjaran
saking tumindak ingkang ngatos-atos.
Tuladhanipun : Nata Mataram Senopati
ingkang gadhah gelar tiyang agung ing
ngeksigondo, tegesipun salah satunggaling
pemimpin teladan , sumeh lan tresna marang
kawulanipun lan asring nglakoni pasa,
Ananging ora nebihi marang kawulane.
SERAT WEDHATAMA PUPUH PANGKUR:
Pada 1-14 : Sembah Raga/Syariat
Sinom iku ateges anom, taruna, srinata, roning
kamal, pangrawit, lan sapiturute.

Sinom duwe teges pucuke godhong kang isih kecut.

Watake : ethes, kenes, prasaja, canthas,


trengginas, lincah, lan grapyak. Cocok kanggo bab-
bab kang sarwa lincah, nggambarake sipat kang
cukat trengginas, lan sapiturute.
 Gunane tembang sinom
Menehi pitutur.
 Gambaran tembang sinom
Sinom iku maksude enom. Tembang iki nggambarake
wayah enom kang seneng ngetokake keprigelan,
grapyak, luwes, lan gampang srawung. Pancen nom-
noman biyasane seneng sesambungan/kekancan,
pinter ngomong utawa srawung kanggo golek
kanca/kadang lan narik kawigatene liyan.
Sinom iku minangka kalodhangan sing paling wigati
kanggoné wong anom supaya bisa ngangsu kawruh sak
akèh-akèhé.
 Guru gatra : 9
 Guru wilangan lan guru lagu : 8-a, 8-i, 8-a, 8-i, 7-i, 8-u,7-a,
8-i, 12-a
CAKEPAN TEMBANG SINOM GRANDHEL
Laras Pelog Pathet Nem PADA 1
Cakepan Pada 1 Tegese

1. Nuladha laku utama, 1. Nuladha tumindak kang utama/


becik
2. Tumrape wong tanah Jawi,
2. Kanggo wong tanah jawa
3. Wong Agung ing Ngeksi 3. Ratu ing Mataram (Ngeksi= Mata,
ganda, Ganda=arum/ ram)
4. Panembahan Senapati , 4. Panembahan Senopati
5. Tumemen anggone ngudi/
5. Kapati amarsudi, ngupaya
6. Sudane hawa lan nepsu , 6. Ngilangi hawa lan nepsu
7. Pinesu tapa brata , 7. Kanthi tekun tapa brata/ laku
prihatin/ tirakat
8. Tanapi ing siyang ratri ,
8. Ing wayah awan lan bengi
9. Amemangun karyenak 9. Mangun karya kang gawe
tyasing sasama . tentrem/ seneng atine sasama
PADA 1

 Nuladha laku utama  Ngeksiganda : Mataram


 Tumrape wong Tanah Jawi,  Panembahan Senopati : Ratu, raja
 Wong agung ing  Kepati : Banget, tumemen
Ngeksiganda,  Amarsudi : Ngupaya, ngudi,
 Panembahan Senopati, usaha
 Kepati amarsudi,  Sudane : Ngurangi
 Sudane hawa lan nepsu,  Pinesu : Tumemen, tekun
 Pinepsu tapa brata,  Tanapi : Lan uga
 Tanapi ing siyang ratri,  Ratri : Bengi
 Amamangun karyenak  Amamangun : Mbagun
tyasing sesama.  Karyenak : Gawe seneng
 Tyasing : Atine
PADA 1
PIWUCAL
 Nuladha laku utama
1. Kita kudu nuladhani laku utama
 Tumrape wong Tanah Jawi, kang dituladhanake dening
 Wong agung ing Panembahan Senopati.
Ngeksiganda,
 Panembahan Senopati, 2. Kita kudu tumemen/tekun ngurangi
hawa lan nepsu kanthi cara laku
 Kepati amarsudi, tapa brata utawa laku prihatin.
 Sudane hawa lan nepsu,
 Pinepsu tapa brata, 3. Kita kudu tansah gawe seneng/
tentreming atine sasama
 Tanapi ing siyang ratri,
 Amamangun karyenak
tyasing sesama.
CAKEPAN TEMBANG SINOM PADA 2
Cakepan Pada 2 Tegese
1. Samangsane pasamuan, 1. Ing saben pakumpulan
2. mamangun marta martani, 2. Mangun sikap kang
3. Sinambi ing saben mangsa, sareh/lembah manah/ tenang/
4. Kala kalaning asepi, santun
5. Lelana teki-teki, 3. Karo ing saben mangsa
6. Nggayuh geyonganing kayun, 4. Kala ing wektu sepi/longgar
7. Kayungyun eninging tyas, 5. Ngumbara kanggo tapa brata
8. Sanityasa pinrihatin, 6. Nggayuh apa kang dikarepake
9. Puguh panggah cegah dhahar ati
lawan nendra. 7. Sengsem karo ati kang wening
(ati kang cedhak karo Gusti
Allah)
8. Tansah urip prihatin
9. Tetep teguh ngurangi mangan
lan turu
PADA 2

1. Samangsane pasamuan, a. Pasamuan : Pakumpulan


2. mamangun marta martani, b. Marta martani : Sikap sareh/
3. Sinambi ing saben mangsa, lembah manah

4. Kala kalaning asepi, c. Teki-teki : Tapa

5. Lelana teki-teki, d. Nggayuh : Ngarah

6. Nggayuh geyonganing e. Geyonganing : Tujuan


kayun, f. Kayun : Kekarepan
7. Kayungyun eninging tyas, g. Kayungyun : Kasengsem, seneng
8. Sanityasa pinrihatin, h. Eninging : Wening
9. Puguh panggah cegah i. Sanityasa : Tansah, senantiasa
dhahar lawan nendra. j. Puguh panggah : Tetep teguh
k. Nendra : Turu
PADA 2
PIWUCAL
1. Samangsane pasamuan,
1. Kita kudu tansah lembah manah
2. mamangun marta martani, ing pasrawungan wong akeh.
3. Sinambi ing saben mangsa,
4. Kala kalaning asepi, 2. Ing saben wektu longgar, luwih
becik kita lelana golek ilmu supaya
5. Lelana teki-teki, kagayuh apa kang dadi tujuane
6. Nggayuh geyonganing urip.
kayun,
7. Kayungyun eninging tyas, 3. Tansah laku prihatin, sarta teguh
ngurangi mangan lan turu.
8. Sanityasa pinrihatin,
9. Puguh panggah cegah
dhahar lawan nendra.
CAKEPAN TEMBANG SINOM PADA 3
Cakepan Pada 3 Tegese

1. Saben mendra saking 1. Saben lunga saka omah/istana


wisma, 2. Ngumbara marang panggonan
kang sepi
2. Lelana lalading sepi,
3. Nyerep sarine ilmu
3. Ngingsep sepuhing 4. Supaya jelas apa kang
supana, dikarepake/dituju ati
4. Mrih pana pranaweng 5. Karepe ati ngudi tenanan
kapti, 6. Aluse akal budi sing tulus
5. Tis tising tyas marsudi, 7. Ngudi bab welas asih/
kautaman/ kabecikan
6. Mardawaning budya tulus,
8. Ing tepining samodra
7. Mesu reh kasudarman, 9. Kanthi temen anggone tapa
8. Neng tepining jalanidhi, akhire bisa nampa wahyu/
9. Sruning brata kataman anugrah dyatmika(ilahiah, urip
wahyu dyatmika. kang sejati)
PADA 3
1. Mendra : Lunga
2. Supana : Ilmu
1. Saben mendra saking
3. Mrih : Supaya
wisma,
4. Pana pranaweng : jelas, padhang
2. Lelana lalading sepi,
5. Kapti : Kekarepan
3. Ngingsep sepuhing supana, 6. Marsudi : Ngudi, ngupaya
4. Mrih pana pranaweng kapti, 7. Mardawaning : Aluse

5. Tis tising tyas marsudi, 8. budya tulus : Akal budi


9. Mesu : Banget
6. Mardawaning budya tulus,
10. Reh : Bab
7. Mesu reh kasudarman, 11. Kasudarman : Welas asih
8. Neng tepining jalanidhi, 12. Jalanidhi : Samodra

9. Sruning brata kataman 13. Sruning : kuate


wahyu dyatmika. 14. Kataman : Kena
15. Dyatmika : Jatmika, kaalusan
PADA 3
PIWUCAL
1. Saben mendra saking
wisma, 1. Kita kudu golek ilmu sakakeh-
akehe.
2. Lelana lalading sepi,
3. Ngingsep sepuhing supana, 2. Kita kudu ngupaya ngresikke ati
4. Mrih pana pranaweng kapti, lan mbudaya akal budi kang alus
lan becik, saengga bisa nggayuh
5. Tis tising tyas marsudi, tujuane urip kang sejati.
6. Mardawaning budya tulus,
7. Mesu reh kasudarman,
8. Neng tepining jalanidhi,
9. Sruning brata kataman
wahyu dyatmika.
CAKEPAN TEMBANG SINOM PADA 4
Cakepan Pada 4 Tegese
1.Wikan wengkoning 1.Ngerti jembare/
samodra, kakuwasaan ing samodra
2.Kederan wus den ideri, 2.Kabeh panggonan wis
3.Kinemat kamot hing driya, diubengi
4.Rinegan segegem dadi, 3.Kasakten kang ana ing ati
5.Dumadya angratoni, 4.Diaji segegem dadi
6.Nenggih Kangjeng Ratu 5.Kasil dadi panguwasa
Kidul, 6.Yaiku Kangjeng Ratu Kidul,
7.Ndedel nggayuh nggegana, 7.Munggah tumuju langit
8.Umara marak maripih, 8.Teka ngadhep kanthi urmat
9.Sor prabawa lan wong 9.kalah wibawa karo wong
agung Ngeksiganda agung Ngeksiganda
PADA 4

1. Wikan wengkoning samodra, 1. Wikan : paham, weruh


2. Wengkoning : kakuwasaan
2. Kederan wus den ideri,
3. Kederan : ngubengi
3. Kinemat kamot hing driya,
4. Kinemat : kasakten
4. Rinegan segegem dadi, 5. Driya : ati
5. Dumadya angratoni, 6. Rinegan : diaji
6. Nenggih Kangjeng Ratu 7. Angratoni : nguwasani
Kidul, 8. Ndedel : mumbul, munggah
7. Ndedel nggayuh nggegana, 9. Gegana : langit
8. Umara marak maripih, 10.Umara : teka

9. Sor prabawa lan wong agung 11.Marak : ngadep


Ngeksiganda 12.Maripih : urmat
13.Sor : kalah
PADA 4
PIWUCAL
1. Wikan wengkoning samodra,
1. Kita kudu ngormati wong liya
2. Kederan wus den ideri,
3. Kinemat kamot hing driya,
4. Rinegan segegem dadi,
5. Dumadya angratoni,
6. Nenggih Kangjeng Ratu
Kidul,
7. Ndedel nggayuh nggegana,
8. Umara marak maripih,
9. Sor prabawa lan wong agung
Ngeksiganda
CAKEPAN TEMBANG SINOM PADA 5
Cakepan Pada 5 Tegese
1.Dahat denira aminta, 1. Panjenengane nyuwun banget
2.Sinupeket pangkat kanthi, 2. Dijaga kalungguhane minangka
abdi
3.Jroning alam palimunan,
3. Ing alam ghaib
4.Ing pasaban saben sepi, 4. Papan pangumbaran saben wayah
5.Sumanggem anyanggemi, sepi
6.Ing karsa kang wus 5. Sumadya, lan nyanggupi prentahe
tinamtu, 6. Kekarepan sang raja sing wis
7.Pamrihe mung aminta, ditentokake
7. Imbalane ya mung njaluk
8.Supangate teki-teki,
8. Restu kanggo tapa
9.Nora ketang teken janggut 9. Ora ketang teken janggut suku
suku jaja. jaja (kanthi ngayawara).
PADA 5

1. Dahat denira aminta, 1. Dahat : banget


2. Denira : denira
2. Sinupeket pangkat kanthi,
3. Sinupeket : jaga
3. Jroning alam palimunan, ing
4. Palimunan : ghaib
pasaban saben sepi,
5. Pasaban : papan ngulandara
4. Sumanggem anyanggemi,
6. Sumanggem : sanggup
5. Ing karsa kang wus tinamtu, 7. Karsa : kekarepan
6. Pamrihe mung aminta, 8. Pamrihe : imbalan
7. Supangate teki-teki, 9. Supangate : berkah, restu
8. Nora ketang teken janggut 10.Teki-teki : tapa
suku jaja. 11.Nora : ora
12.Jaja : dada
PADA 5
PIWUCAL
1. Dahat denira aminta,
1. Kita kudu kerja kanthi temen
2. Sinupeket pangkat kanthi, supaya kagayuh apa kang
3. Jroning alam palimunan, dikarepake
4. ing pasaban saben sepi,
5. Sumanggem anyanggemi,
6. Ing karsa kang wus tinamtu,
7. Pamrihe mung aminta,
8. Supangate teki-teki,
9. Nora ketang teken janggut
suku jaja.
CAKEPAN TEMBANG SINOM PADA 6
Cakepan Pada 6 Tegese
1.Prajanjine abipraya, 1.Prajanjine sediya/ tujuane,
2.Saturun-turuning wuri, 2.Kanggo katurunane ing wuri,
3.Mangkono trahing 3.Mangkono keturunane wong
ngawirya, luhur,
4.Yen amasah mesu budi, 4.Yen sregep ngasah budi
5.Dumadya glis dumugi, kanthi temen,
6.Iya ing sakarsanipun, 5.bakal cepet kasil,
7.Wong agung Ngeksiganda, 6.Apa wae sing dikarepake
8.Nugrahane prapteng 7.Raja-raja Mataram,
mangkin, 8.Nugrahane tekan jaman
9.Trah tumerah dharahe sesuk,
padha wibawa. 9.Keturunane padha duwe
kawibawan
PADA 6

1. Prajanjine abipraya, 1.Abipraya : sediya


2. Saturun-turuning wuri,
2.Wuri : jaman sesuk
3. Mangkono trahing ngawirya,
3.Trahing : keturunan
4. Yen amasah mesu budi,
4.Ngawirya : wong luhur,
5. Dumadya glis dumugi,
panguwasa
6. Iya ing sakarsanipun,
5.Mesu : ngudi kanthi tenan
7. Wong agung Ngeksiganda,
8. Nugrahane prapteng
6.Glis : cepet
mangkin, 7.Prapteng : tekan
9. Trah tumerah dharahe padha 8.Mangkin : jaman sesuk
wibawa.
PADA 6
PIWUCAL
1. Prajanjine abipraya,
1. Kita kudu ngasah pikiran/nalar lan
2. Saturun-turuning wuri, budi pekerti kanthi temen supaya
3. Mangkono trahing ngawirya, dadi wong sing luhur lan kasil
4. Yen amasah mesu budi, nggayuh sing dikarepake, saengga
kaluhuran iku bisa diturunake ing
5. Dumadya glis dumugi, anak putu
6. Iya ing sakarsanipun,
7. Wong agung Ngeksiganda,
8. Nugrahane prapteng
mangkin,
9. Trah tumerah dharahe padha
wibawa.
CAKEPAN TEMBANG SINOM PADA 7
Cakepan Pada 7 Tegese
1. Nguwasani tanah Jawa,
1. Ambawani tanah Jawa, 2. Kang padha dadi raja,
2. Kang padha jumeneng aji, 3. Satriya sekti pinunjul,
3. Satriya dibya sumbaga, 4. Ora liya keturunane
4. Tan lyan trahing Senopati, Senopati,
5. Pan iku pantes ugi, 5. Bab iku uga pantes,
6. Tinelad labetipun, 6. Dituladhani budi pekertine,
7. Ing sakuwasanira, 7. Sakbisane,
8. Enake lan jaman mangkin, 8. Dijumbuhake karo kahanan
9. Sayektine tan bisa ing jaman mbesuk,
ngepleki kuna. 9. Mesthine ora bisa persis
karo jaman kuna.
PADA 7
1. Ambawani : nguwasani
1. Ambawani tanah Jawa, 2. Jumeneng aji : raja
2. Kang padha jumeneng aji,
3. Dibya : sekti
3. Satriya dibya sumbaga,
4. Sumbaga : misuwur
4. Tan lyan trahing Senopati,
5. Tan lyan : ora liya
5. Pan iku pantes ugi,
6. Tinelad labetipun, 6. Tinelad : dituladhani
7. Ing sakuwasanira, 7. Ing sakuwasanira,
8. Enake lan jaman mangkin, 8. Ngepleki : persis, padha
9. Sayektine tan bisa ngepleki
kuna.
PADA 7
PIWUCAL
1. Ambawani tanah Jawa,
1. Nuladhani budi pekertine
2. Kang padha jumeneng aji, Panembahan Senopati
3. Satriya dibya sumbaga,
4. Tan lyan trahing Senopati,
5. Pan iku pantes ugi,
6. Tinelad labetipun,
7. Ing sakuwasanira,
8. Enake lan jaman mangkin,
9. Sayektine tan bisa ngepleki
kuna.
CAKEPAN TEMBANG SINOM PADA 8
Cakepan Pada 8 Tegese
1.Lowung kalamun tinimbang, 1.Luwih mending tinimbang,
2.Ngaurip tanpa prihatin, 2.Ngaurip tanpa prihatin,
3.Nanging ta ing jaman 3.Nanging ta ing jaman
mangkya, mangkya,
4.Pra mudha kang den karemi, 4.Pra mudha kang disenengi,
5.Manulad nelad nabi,
5.Niru-niru nabi,
6.Nayakengrat gusti rasul,
6.Utusane Allah, Gusti Rasul,
7.Anggung ginawe umbag,
8.Saben seba mampir masjid, 7.Namung gawe umuk,
9.Ngajab-ajab tibaning mukjijat 8.Saben sowan mampir masjid,
drajat. 9.Ngajab-ajab tibaning mukjijat
drajat.
PADA 8
1. Lowung kalamun tinimbang, 1.Lowung : mending
2. Ngaurip tanpa prihatin, 2.Kalamun : yen
3. Nanging ta ing jaman 3.Karem : seneng
mangkya,
4. Pra mudha kang den karemi,
4.Manulad nelad : niru-niru
5. Manulad nelad nabi, 5.Nayakengrat : utusan
6. Nayakengrat gusti rasul, 6.Anggung : umuk
7. Anggung ginawe umbag, 7.Umbag : umuk
8. Saben seba mampir masjid, 8.Seba : sowan
9. Ngajab-ajab tibaning
mukjijat drajat.
PADA 8
PIWUCAL
1. Lowung kalamun tinimbang,
1. Prayogane kita urip prihatin lan
2. Ngaurip tanpa prihatin, prasaja
3. Nanging ta ing jaman
mangkya, 2. Aja niru-niru nabi yen namung
4. Pra mudha kang den karemi, kanggo umuk/ sombong

5. Manulad nelad nabi,


6. Nayakengrat gusti rasul,
7. Anggung ginawe umbag,
8. Saben seba mampir masjid,
9. Ngajab-ajab tibaning
mukjijat drajat.
CAKEPAN TEMBANG SINOM PADA 9
Cakepan Pada 9 Tegese
1.Anggung anggubel 1.Namung nggubel ilmu syariat,
sarengat, 2.Hakekate(dasar gawe
2.Saringane tan den wruhi, hukume) ora dipahami,
3.Dalil dalaning ijemak, 3.Dalil nganti
4.Kiyase nora mikani, ijma’(kesepakatan ulama),
5.Ketungkul mungkul sami, 4.Kiyase(penetapan hukum
6.Bengkrakan mring masjid anyar) ora dipahami,
agung, 5.Padha ora sadar,
7.Kalamun maca kutbah, 6.Cecongkrahan ing masjid
8.Lelagone Dandanggendis, agung,
9.Swara arum ngumandhang 7.Yen maca kutbah,
cengkok palaran 8.Lelagone Dandanggula,
9.Swara arum ngumandhang
PADA 9
1. Anggung anggubel sarengat, 1.Anggung : tansah
2. Saringane tan den wruhi, 2.Anggubel : nggubet
3. Dalil dalaning ijemak, 3.Sarengat : syariat
4. Kiyase nora mikani,
4.Ijemak : kesepakatan
5. Ketungkul mungkul sami, ulama
6. Bengkrakan mring masjid
agung,
5.Kiyas : hukum sing
padha sebabe
7. Kalamun maca kutbah,
8. Lelagone Dandanggendis,
6.Mikani : mahami
9. Swara arum ngumandhang 7.Bengkrakan : congkrah,
cengkok palaran tukaran
8.Kalamun : yen
PADA 9
PIWUCAL
1. Anggung anggubel sarengat,
1. Kudu mahami ilmu agama nganthi
2. Saringane tan den wruhi, hakekate (syariat, hakekat, ijma’,
3. Dalil dalaning ijemak, kiyas)
4. Kiyase nora mikani, 2. Aja cecongkrahan ing masjid
3. Ngamalake ilmu agama kanthi
5. Ketungkul mungkul sami, bener miturut ajaran islam.
6. Bengkrakan mring masjid
agung,
7. Kalamun maca kutbah,
8. Lelagone Dandanggendis,
9. Swara arum ngumandhang
cengkok palaran
CAKEPAN TEMBANG SINOM PADA 10
Cakepan Pada 10 Tegese
1.Lamun sira paksa nulad, 1.Yen kowe maksa nuladhani,
2.Tuladhaning Kangjeng 2.Tuladhaning Kangjeng Nabi,
Nabi, 3.O, ngger kadohan pangajab,
3.O, ngger kadohan 4.Biasane ora betah cah,
panjangkah, 5.Amarga ta kowe wong Jawa,
4.Wateke tan betah kaki, 6.Sathithik bae wus cukup,
5.Rehne ta sira Jawi, 7.Aja kanggo golek pujian,
6.Sathithik bae wus cukup, 8.Nuladhani kaya samestine
7.Aywa guru aleman, wae lan ngepleki fikih,
8.Nelad kas ngepleki pekih, 9.Yen mampu, ana pangajab
9.Lamun pangkuh bakal karahmat.
pangangkah yekti
karahmat.
PADA 10
1. Lamun sira paksa nulad, 1.Lamun : yen
2. Tuladhaning Kangjeng Nabi, 2.Sira : kowe
3. O, ngger kadohan 3.Panjangkah : pangajab,
panjangkah,
kekarepan
4. Wateke tan betah kaki,
4.Wateke : biasane
5. Rehne ta sira Jawi,
6. Sathithik bae wus cukup,
5.Kaki : cah, nak
7. Aywa guru aleman, 6.Rehne : amarga
8. Nelad kas ngepleki pekih, 7.Aywa : aja
9. Lamun pangkuh pangangkah 8.Pekih : fikih
yekti karahmat.
9.Pangkuh : mampu
PADA 10
PIWUCAL
1. Lamun sira paksa nulad,
1. Kudu mahami ilmu agama nganthi
2. Tuladhaning Kangjeng Nabi, hakekate
3. O, ngger kadohan 2. Aja guru aleman
panjangkah, 3. Yen mampu ngamalake ilmu fikih
4. Wateke tan betah kaki, kanthi semestine, yekti bakal
karahmat
5. Rehne ta sira Jawi,
6. Sathithik bae wus cukup,
7. Aywa guru aleman,
8. Nelad kas ngepleki pekih,
9. Lamun pangkuh pangangkah
yekti karahmat.
CAKEPAN TEMBANG SINOM PADA 11
Cakepan Pada 11 Tegese
1.Nanging kudu golek nafkah,
1.Nanging enak ngupa boga, 2.Amarga diciptakake dadi
2.Reh ne ta tinitah langip, manungsa sing ringkih,
3.Apata suweting Nata, 3.Apa arep ngabdi marang raja,
4.Tani tanapi agrami, 4.Tani utawa dagang,
5.Mangkono mungguh mami, 5.Mangkono miturutku,
6.Padune wong dahat cubluk, 6.Padune aku iku wong bodho,
7.Durung wruh cara arab, 7.Sing durung reti tata cara
8.Jawaku wae tan ngenting, arab,
9.Parandene paripaksa 8.Tata cara Jawa wae durung
mulang putra. nguwasani,
9.Nanging isih maksa mulang
putra.
PADA 11
1.Ngupa boga : golek nafkah
1. Naging enak ngupa boga, 2.Reh ne : amarga
2. Reh ne ta tinitah langip, 3.Tinitah : diciptakake
3. Apata suweting Nata,
4.Langip : ringkih, lemah
4. Tani tanapi agrami,
5.Suweting : ngabdi
5. Mangkono mungguh mami,
6. Padune wong dahat cubluk,
6.Agrami : dagang
7. Durung wruh cara arab, 7.Cubluk : bodho
8. Jawaku wae tan ngenting, 8.Ngenting : entek
9. Parandene paripaksa mulang 9.Parandene : nanging, ewadene
putra.
10.Paripaksa : maksa
PADA 11
PIWUCAL
1. Naging enak ngupa boga,
1. Manungsa diciptakake minangka
2. Reh ne ta tinitah langip, makhluk sing ringkih
3. Apata suweting Nata, 2. Goleka nafkah kanthi cara ngabdi
4. Tani tanapi agrami, negara, tani, utawa dagang.

5. Mangkono mungguh mami,


6. Padune wong dahat cubluk,
7. Durung wruh cara arab,
8. Jawaku wae tan ngenting,
9. Parandene paripaksa mulang
putra.
CAKEPAN TEMBANG SINOM PADA 12
Cakepan Pada 12 Tegese
1. Saka biyen nalika jaman isih
1. Saking duk maksih taruna, enom
2. Aku wis pernah nglakoni,
2. Sadhela wus anglakoni,
3. Seneng marang ilmu agama,
3. Aberag marang agama, 4. Meguru ing saben kaji,
4. Maguru anggering kaji, 5. Sebenere isi atiku,
5. Sawadine tyas mami, 6. Wedi banget karo jaman mbesuk
6. Banget wedine ing 7. Pranatan ing akhir jaman,
mbesuk, 8. Tapi durung rampung anggone
golek ilmu agama, aku wis
7. Pranatan ngakir jaman,
kaselak kudu ngabdi marang
8. Tan tutug kaselak ngabdi, negara,
9. Nora kober sembahyang 9. Ora kober sembahyang, gage
gya tinimbalan. tinimbalan
PADA 12
1. Duk : dhek, nalika
1. Saking duk maksih taruna, 2. Maksih : isih
2. Sadhela wus anglakoni, 3. Taruna : enom
3. Aberag marang agama,
4. Aberag : seneng
4. Maguru anggering kaji,
5. Anggering : saben
5. Sawadine tyas mami,
6. Banget wedine ing mbesuk,
6. Sawadine : rahasiane
7. Pranatan ngakir jaman, 7. Tutug : rampung
8. Tan tutug kaselak ngabdi, 8. Gya : gage, cepet-cepet
9. Nora kober sembahyang
gya tinimbalan.
PADA 12
PIWUCAL
1. Saking duk maksih taruna,
1. Senengana ilmu agama
2. Sadhela wus anglakoni, 2. Meguru karo para ulama
3. Aberag marang agama, 3. Mumpung isih mudha, goleka ilmu
4. Maguru anggering kaji, sakakeh-akehe

5. Sawadine tyas mami,


6. Banget wedine ing mbesuk,
7. Pranatan ngakir jaman,
8. Tan tutug kaselak ngabdi,
9. Nora kober sembahyang
gya tinimbalan.
CAKEPAN TEMBANG SINOM PADA 13
Cakepan Pada 13 Tegese
1.Marang ingkang weneh
1. Marang ingkang asung pangan, pangan,
2. Yen kesuwen den dukani, 2.Yen kesuwen mundak
3. Abubrah kawur tyas ingwang,
didukani,
4. Lir kiyamat saben ari,
5. Bot Allah apa Gusti, 3.Dadi ora karuan atiku,
6. Tambuh tambuh solahingsun, 4.Kaya kiyamat saben dina,
7. Lawas lawas nggraita, 5.ngeboti Allah apa Gusti,
8. Rehne ta suta priyayi, 6.Bingung sikapku,
9. Yen mamriha dadi kaum temah 7.Suwi-suwi anggone mikir,
nistha.
8.Amarga aku anake priyayi,
9.Yen pengen dadi kaum
pungkasane dadi nistha.
PADA 13
1. Marang ingkang asung 1. Asung : weneh
pangan,
2. Ingwang : aku
2. Yen kesuwen den dukani,
3. Lir : kaya
3. Abubrah kawur tyas
ingwang, 4. Tambuh : ora ngerti,
4. Lir kiyamat saben ari, bingung, ragu
5. Bot Allah apa Gusti, 5. Nggraita : pikiran
6. Tambuh tambuh 6. Rehne : amarga
solahingsun,
7. Suta : anak
7. Lawas lawas nggraita,
8. Temah : akhire,
8. Rehne ta suta priyayi,
pungkasane
9. Yen mamriha dadi kaum
temah nistha.
PADA 13
PIWUCAL
1. Marang ingkang asung
pangan,
2. Yen kesuwen den dukani, 1. Antarane ngibadah marang Allah
karo nglakoni tugas negara kudu
3. Abubrah kawur tyas bisa seimbang.
ingwang,
4. Lir kiyamat saben ari,
5. Bot Allah apa Gusti,
6. Tambuh tambuh
solahingsun,
7. Lawas lawas nggraita,
8. Rehne ta suta priyayi,
9. Yen mamriha dadi kaum
temah nistha.
CAKEPAN TEMBANG SINOM PADA 14
Cakepan Pada 14 Tegese

1.Tuwin ketip suragama, 1.Lan uga khotib/ juru dakwah,


2.Pan ingsun nora winaris, 2.Wong aku dudu keturunane,
3.Angur baya ngantepana, 3.Luwih becik neguhke janji,
4.Pranatan wajibing urip, 4.Marang aturan lan wajibing
5.Lampahan angluluri, urip,
6.Kuna kumunanira, 5.Lampahane para leluhur,
7.Kongsi tumekeng 6.Saka jaman kuna
samangkin, kumunanira,
8.Kikisane tan lyan amung 7.Nganthi tekan jaman
ngupa boga. samangke,
8.Ujung-ujunge ora liya amung
kanggo golek nafkah.
PADA 14
1.Tuwin ketip suragama, 1.Tuwin : lan uga
2.Pan ingsun nora winaris, 2.Ketip : khatib
3.Angur baya ngantepana, 3.Suragama : juru dakwah
4.Pranatan wajibing urip, 4.Ingsun : aku
5.Lampahan angluluri, 5.Angur : luwih becik
6.Kuna kumunanira, 6.Baya : janji
7.Kongsi tumekeng 7.Angluluri : leluhur
samangkin, 8.Kongsi : nganthi
8.Kikisane tan lyan amung 9.Samangkin : saiki
ngupa boga.
10.Kikisane : ujunge
11.Tan : ora
PADA 14
PIWUCAL
1.Tuwin ketip suragama,
2.Pan ingsun nora winaris, 1. Ngantepake janji nglakoni aturan
lan kuwajiban urip
3.Angur baya ngantepana,
4.Pranatan wajibing urip,
5.Lampahan angluluri,
6.Kuna kumunanira,
7.Kongsi tumekeng
samangkin,
8.Kikisane tan lyan amung
ngupa boga.
CAKEPAN TEMBANG SINOM PADA 15
Cakepan Pada 15 Tegese

1.Bonggan kan tan merlok- 1. Salahe dhewe ora mangerteni/


preduli,
na, 2. Marang paugerane wong ngaurip
2.Mungguh ugering ngaurip, 3. Urip lelandhesan telung prakara;
3.Uripe lan tri prakara, 4. Kaluhuran (kakuasaan), bandha
(kemakmuran), lan ilmu/
4.Wirya arta tri winasis, kapinteran.
5.Kalamun kongsi sepi, 5. Yen nganti ora duwe siji-sijia
6.Saka wilangan tetelu, 6. Saka telung prakara kuwi,
7. Manungsa iku wis entek ajine,
7.Telas tilasing janma, 8. Luwih aji godhong jati aking,
8.Aji godhong jati aking, 9. Akhire dadi sangsara, ngemis lan
9.Temah papa papariman kalunta-lunta.
ngulandara.
PADA 15
1. Bonggan : salahe dhewe
1. Bonggan kan tan merlok-
2. merlok-na : ngerti
na,
3. Mungguh : patute
2. Mungguh ugering ngaurip, 4. ugering : paugeran /aturan

3. Uripe lan tri prakara, 5. Wirya : kaluhuran/ kakuwasaan


6. Winasis : kapinteran
4. Wirya arta tri winasis, 7. Kalamun : yen
5. Kalamun kongsi sepi, 8. Kongsi : nganti
9. Tilas : tepak
6. Saka wilangan tetelu,
10. Janma : manungsa,
7. Telas tilasing janma, 11. Aji : regane
8. Aji godhong jati aking, 12. Aking : garing
13. Temah : akhire
9. Temah papa papariman
14.Papa : sangsara
ngulandara.
15. papariman : ngemis
PADA 15
PIWUCAL
1. Bonggan kan tan merlok-
na, 1. Urip iku kudu ngugemi telung
prakara, yaiku kaluhuran, bandha,
2. Mungguh ugering ngaurip,
lan kapinteran. Yen manungsa ora
3. Uripe lan tri prakara, duwe salah siji saka telung prakara
kuwi, uripe bakal sangsara lan
4. Wirya arta tri winasis, kalunta-lunta.
5. Kalamun kongsi sepi,
6. Saka wilangan tetelu,
7. Telas tilasing janma,
8. Aji godhong jati aking,
9. Temah papa papariman
ngulandara.
CAKEPAN TEMBANG SINOM PADA 16
Cakepan Pada 16 Tegese
1.Kang wus waspadha ing 1. Kang wis paham karo tatacarane,
patrap, 2. Mahami ayat/ aturan kang
wicaksana,
2.Manganyut ayat winasis,
3. Wasana wosing jiwa,
3.Wasana wosing jiwangga, 4. Katon tanpa aling-aling,
4.Melok tanpa aling-aling, 5. Kang ngalingi kasingkir,
5.Kang ngalingi kalingling, 6. kabuka rasa tumlawung(swara
6.Wenganing rasa gema=trenyuh),
tumlawung, 7. Katon sakabehing kahanan
8. Katon adoh banget/ amba tanpa
7.Keksi saliring jaman,
tepi,
8.Angelangut tanpa tepi, 9. Yaiku ingaran tapa tapaking
9.Yeku ingaran tapa tapaking Hyang Suksma (laku supaya
Hyang Suksma. pikanthuk pituduh saka Allah
SWT).
PADA 16
1. Kang wus waspadha ing 1. Patrap : tindak-tanduk, tata cara

patrap, 2. Manganyut : paham


3. Winasis : ilmu, kawicaksanan
2. Manganyut ayat winasis,
4. Wasana : akhire
3. Wasana wosing jiwangga,
5. Wosing : inti sari
4. Melok tanpa aling-aling, 6. Jiwangga : jiwa
5. Kang ngalingi kalingling, 7. Melok : katon
8. Kalingling : kasingkir
6. Wenganing rasa tumlawung,
9. Wenganing : mbuka
7. Keksi saliring jaman,
10.Tumlawung : swara gema
8. Angelangut tanpa tepi, 11.Keksi : katon
9. Yeku ingaran tapa tapaking 12.Saliring : sakabehing
Hyang Suksma. 13.Angelangut : sepi, katon adoh baget, amba
14.Tapa tapaking Hyang Suksma : laku supaya
pikanthuk hidayah saka Allah SWT
PADA 16
PIWUCAL
1. Kang wus waspadha ing 1. Kudu mahami syariat agama
patrap, 2. Mahami ayat-ayat kang wicaksana,
2. Manganyut ayat winasis, 3. Supaya kabuka wosing jiwa lan bisa
3. Wasana wosing jiwangga, mahami hakekakete kauripan yaiku
4. Melok tanpa aling-aling, tapa tapaking Hyang Suksma (laku
supaya pikanthuk pituduh saka
5. Kang ngalingi kalingling, Allah SWT).
6. Wenganing rasa tumlawung,
7. Keksi saliring jaman,
8. Angelangut tanpa tepi,
9. Yeku ingaran tapa tapaking
Hyang Suksma.
CAKEPAN TEMBANG SINOM PADA 17
Cakepan Pada 17 Tegese
1.Mangkono janma utama, 1.Mangkono manungsa utama,
2.Tuman tumanem ing sepi, 2.Seneng tumanem ing sepi,
3.Ing saben rikala mangsa, 3.Ing saben rikala mangsa,
4.Masah amemasuh budi, 4.Ngasah lan mbasuh budi,
5.Laire anetepi, 5.Wujude kanthi netepi,
6.Ing reh kasatriyanipun, 6.Ing reh kasatriyanipun,
7.Susilo anor raga, 7.Susilo andhap asor,
8.Wignya met tyasing 8.Pinter met atine sasama,
sesami, 9.Yeku aran wong becik lan
9.Yeku aran wong barek seneng agama.
berag agama.
PADA 17
1.Mangkono janma utama, 1. Janma : manungsa
2.Tuman tumanem ing sepi, 2. Tuman : seneng
3.Ing saben rikala mangsa, 3. anor raga : andhap asor

4.Masah amemasuh budi, 4. Wignya : pinter


5. Barek : becik
5.Laire anetepi,
6. Berag : seneng
6.Ing reh kasatriyanipun,
7.Susilo anor raga,
8.Wignya met tyasing
sesami,
9.Yeku aran wong barek
berag agama.
PADA 17
PIWUCAL
1.Mangkono janma utama, Manungsa utama yaiku manungsa
kang :
2.Tuman tumanem ing sepi,
1. Seneng nyepi saka hawa nepsu
3.Ing saben rikala mangsa, utawa saka kepentingan pribadi
4.Masah amemasuh budi, 2. Tansah masah lan masuh budi ing
5.Laire anetepi, saben wektu (kanthi laku tirakat)
6.Ing reh kasatriyanipun, 3. Kanthi cara netepi tugase minangka
satriya ( tumindak becik, adil, jujur,
7.Susilo anor raga, ora julig, lsp)
8.Wignya met tyasing 4. Sopan lan andhap asor
sesami,
5. Pinter nyenengke atine sasama
9.Yeku aran wong barek
Iku kabeh mau bisa diarani wong
berag agama. becik lan seneng agama
PADA 18
PIWUCAL
1. Ing jaman mengko pan
ora, 1. Ing jaman mbesok ora kaya
2. Arahe para taruni, mangkono
3. Yen antuk tuduh kang 2. Sikape bocah enom
nyata, 3. Yen enthuk pituduh kang nyata
4. Nora pisan den lakoni, 4. Ora pernah dilakoni
5. Banjur njujurken kapti, 5. Banjur namung nuruti kekarepane
dhewe
6. Kakekne arsa winuruk,
6. Simbahe diajari
7. Ngandelken gurunira,
7. Kanthi ngendelake gurune
8. Panditane praja sidik,
8. Pandhita negara sing pinter
9. Tur wus manggon 9. Lan wis nguasani ilmu makrifat.
pamucunge mring
makripat
PADA 18
PIWUCAL
1. Ing jaman mengko pan 1. Taruni : bocah enom
ora, 2. Njujurken : nuruti
2. Arahe para taruni, 3. Kapti : karep,
3. Yen antuk tuduh kang 4. Winuruk : diajari
nyata, 5. Panditane
4. Nora pisan den lakoni, 6. Praja : negara
5. Banjur njujurken kapti, 7. Sidik : pinter
6. Kakekne arsa winuruk,
7. Ngandelken gurunira,
8. Panditane praja sidik,
9. Tur wus manggon
pamucunge mring
makripat
PADA 18
PIWUCAL
1. Ing jaman mengko pan 1. Nglakoni pituduh-ptuduh saka wong
ora, tuwa
2. Arahe para taruni, 2. Aja namung nuruti kekarepane
dhewe
3. Yen antuk tuduh kang
nyata, 3. Aja namung ngandelken gurune

4. Nora pisan den lakoni,


5. Banjur njujurken kapti,
6. Kakekne arsa winuruk,
7. Ngandelken gurunira,
8. Panditane praja sidik,
9. Tur wus manggon
pamucunge mring
makripat

You might also like