TRANSLATOR’S NOTE

Sheikh Ghiasuddin Abol Fath OMAR bin Ibraheem Khayyam, astronomer,

philosopher, mathematician and a great poet was born in Nishabur (Khurrasan province of the
Islamic Republic of Iran) of Afghan parents from the Sufi community at Balkh where the
family originated. His birth year is controversial but he died around 1123 A.C. (517 A.H.). His
takhallus or pet-name Khayyam meaning 'tent-maker' is probably because of his father's such
profession.
Khayyam was patronised by the great Saljuq ruler Malik Shah. As a scientist, he
worked on the reform of the calendar and wrote on algebra and physics. His Rubaiyat
(quatrains which, according to convention, the first, second and last line rhymed- the rhyme
being in many cases even quadruple) is one of the best examples of Persian poetry which
inspired many later Persian poets including Hafiz Shirazi. As a poet he became very popular in
the west after Edward Fitzgerald (d. 1883) published his free translation of the Rubaiyat
(quatrains).
There have been many quatrains attributed to Khayyam (as much as around 1000) but
because of different opinions held and the number of existing references, sorting and
distinguishing quatrains is a very difficult and probably unresolving task. Many learned
Orientalists/Iranologists like Valentine Zhukovsky (Russian), Arther Christensen (Danish),
Frederick Rosen (German), Whinfield, Arberry and others have researched a great deal on this
subject. The two-hundred fifty quatrains presented in this volume are not necessarily
originating from Khayyam. Rather given a confounding choice, I decided to rely on the
version compiled by Muhammad Ali Faroughi in the Iranian calendar year 1320 (1942 A.C.).
In his Preface, Faroughi himself admitted that he had chosen 178 quatrains based on his own
wisdom, rather than any claim of authenticity, keeping in view the poet's general perceptions
and thoughts as reflected in the overall materials of him.

VARIOUS TRANSLATIONS OF KHAYYAM

As far as can be traced, the first translation into English of any portion or Khayyam's
Rubaiyat appears in a work edited by Von Hammer Purgstall published in Vienna in 1816 in
which two quatrains translated by H.G. Keene can be found. As regards Edward Fitzgerald (d.
1883)'s translation, they appeared for the first time in March 1859, followed by a second
edition in 1868, third one in 1872 and a fourth edition in 1879. The fifth edition, taken from
his notes after his death, was published in 1889 containing 101 quatrains.
There are also translations by E.H. Whinfield (2nd Edition, 1893) containing 500
quatrains- a scholarly work, J. Payne (1898) and E. Heron Allen (1898), joint work of Omar
Ali-Shah and Robert Graves (1966) etc. There is also a volume on the Sufi interpretations of
Khayyam's quatrains by Bjerregaard (1902). Besides, I have come across a copy of
comprehensive and descriptive translation (to use Tariq's words) of 182 quatrains by A. R.
Tariq (Pakistan- 2nd Edition 1975), with each quatrain translated in 13-14 small lines albeit
conveying the essence of the original. Of late, while translating this volume, by chance I came
across in the Tehran book market another nice translation published by Safir Subh
Publications that appeared sometime in early 2000. This is a translation of no less than 300
quatrains done by a lady named Iva Panov (I wish the book had given translator's introduction
or even mentioned nationality).
WY NEED ONE MORE TRANSLATION?
The idea of rendering Khayyam into poetic English came to my mind during a Cultural
Ministers' meeting of the Board of Trustees of the ECO Cultural Institute, Tehran (a successor
of the former RCD Cultural Institute) which was held on January 25-26, 2000. In my capacity
as the officer in-charge for external and cultural relations of the Economic Cooperation
Organisation (ECO), I took the idea floated by Pakistan's delegate emphasizing, for
promoting the awareness about the works by the prominent cultural and literary personalities
of the region,
Why I chose Khayyam? Firstly, because I like the poet from childhood. Secondly,
among the famous Persian poets like Hafiz Shirazi, Sheikh Sa’adi, Firdausi or Maulana of

1
Mathnawi, Khayyam’s is the work which was not easily available in literal translation in
English beyond more than 130 or so quatrains (Of course, Iva Panov's translation now fills
that gap). The edge that I can acclaim for my work over Madam Panov's translation is that I
have rendered all 250 Rubaiyat in quatrain-rhyme in English with my utmost effort to
preserve at the same time the literal translation of the text. How far I have succeeded in
attaining this objective, this judgment goes to the refined taste of my intelligent readers.
Belonging to a country where Persian is taught in primary and secondary schools and
our own national language (Urdu) borrowing vastly from the rich Persian vocabulary, I had
realized long ago how Fitzgerald's translation despite being so beautiful, distorted the actual
meaning of almost every other quatrain so much so that it has altogether produced a different
poetry. This was admitted by Fitzgerald himself as he wrote to Professor Cowell in September
1858. “My translation will interest you, very unliteral as it is. Many quatrains are meshed
together and something lost, I doubt, of Omar's simplicity, which is a Virtue in him,”,
Fitzgerald wrote.
Shah-Graves agree that Fitzgerald's famous mistranslation happened to fill a late 19th
century need for anti-devotional or defeatist verse. They share Qasim Yaghistani's judgment
that "Fitzgerald was a poet neither in soul, fame nor conscience. Must not his reputation now
suffer proportionately to the harm he has done Khayyam- a poet, mathematician and
philosopher whose gigantic powers accentuate his translator's own littleness."
Notwithstanding the above historical judgments for which I reserve my own views on
not belittling the credit that goes to Fitzgerald for introducing in general the world this great
poet, I have my own point to differ with him i.e. his charge of atheism or blasphemy on
Khayyam for using words like Saki and Ishrabu (Cupbearer and keep drinking) disregarding
the Islamic poetry's real and metaphorical; thus rendering one of the great Muslim poet as an
unbeliever. To be honest, what appealed to me in all these quatrains presented here is the
concept of the origin of man from the dust and his ultimate descent in the dust, worldly life a
transient phenomenon and every passing moment to be availed utmost in remembering the
Beloved. Such ideas trace back their origin from the Verses of Holy Quran, as presented
below:
We created you from the earth and will revert you back to it; and
raise you up from it a second time. (Quran: Chapter 20, Verse 55)

Prophet (SAW)'s saying that remember death often, it diminishes one’s craving for
this material and mundane world. No doubt, Khayyam had an extensive knowledge of the
Holy Quran and Hadith. Writes Jamaluddin Kafti in Taarikh-ul-Hukama "Omar Khayyam
was the most distinguished scholar in Khurrasan (today’s Mashad Province in Iran). As a
philosopher. he was in no way less than Bu Ali Sina. He was a great scholar of Arabic,
Persian, Islamic Jurisprudence and History." Khayyam’s quatrains are not libertine
whatsoever to disparage Islam. Idries Shah in his standard work on Sufism Sufis refers
Khayyam as the Sufi Voice. Even Arberry quotes Baihaqi the historian;
Baihaqi has Khayyam die in an order of sanctity, quoting as his last words the prayer:
"O God, Thou art aware that I have known Thee to the full extent of my powers. Forgive me,
for my knowledge of Thee is my means of coming to Thee!".
A.R. Tariq quotes the last moments of the great poet as follows:
One day he was reading "Kitab al Shifa" by Bu Ali Sina and when he was about
to read a Chapter on Wahdat and Kathrat (i.e the manifestation of God in the
whole Universe), he put a book-mark in it and stood up to say his after-sunset
prayers. When he was in the obeisance, he addressed Allah in these words: "O
Lord! as far as possible, I have tried my utmost to realize Thee and Thy
Attributes. Now 1 am ashamed of my past sins. Forgive me with Thy boundless
Mercy!" And there he breathed his last.

Tehran Imtiaz A. Kazi

Wednesday, May 03, 2000 Asst. Director ECO Sectt.
28 Muharram 1421 A.H.
Ordibehesht 14, 1379

2
 INTRODUCTION
I am pleased to write a few words as an 'introduction’ to the research work on
English poetic translation of Omar Khayyam, carried out by Dr. Imtiaz A. Kazi,
whom I came to know personally, when he was working in the ECO Secretariat as
Assistant Director. As a diplomat, he belongs to the Ministry of Foreign Affairs of
Islamic Republic of Pakistan, but at the same time, possesses a professional degree of
medicine. Yet, while working as the officer-in-charge responsible for coordination with
the specialized agencies of ECO, I was able to know his intrinsic qualities more
intimately.
At the time of the 2nd Board of Trustees Meeting (of the ECO Cultural Institute
Tehran) held in Tehran, January, 2000, I found that Dr. Kazi had a strong literary bent of
mind and was working on his work for translation of Khayyam's poetry into poetic
English. He was able to complete his translation which he handed over to the Institute in
the year 2000 during the tenure of Mr. Mahmoud Broujerdi who, as the President of the
Institute appreciated his effort and agreed to get it published by the Institute. Dr. Kazi
very clearly told him that he was not expecting any remuneration for his work but wanted
to offer it voluntarily to the Institute. At one stage, it was considered worthwhile to assign
the work of Dr. Kazi to some expert for a sort of polishing, revision etc. However, no
progress was made in this regard for quite long due to various factors and the publication
of the work kept being delayed. Meanwhile, Dr. Kazi was receiving encouraging
response from a few other agencies for its publication and therefore, quite
understandably, he did not wish to lose other opportunities. Of late, he wanted to know
definitely whether the Institute would be able to publish it at an early date or not so that
he could otherwise, allow this work to be published by another source or agency. It is
necessary to mention that I had seen Dr. Kazi exercising prudence and caution during his
translation work and I know that he had taken pains to ensure that the 250 Rubaiyyat
which he translated in quatrain-rhyme would not lose their literal meaning after the
translation and that the spirit behind the poet's message would remain intact. In this
context, he had been making comparative studies and doing some research on the
translation of Khayyam by other scholars and even examined such works done by
scholars on the poetry of poets like Hafiz, Sa'adi, Firdausi, Rumi and others. It was,
however, observed by the Institute and the publishers too, that the original text received
from Dr. Kazi was not in good shape and needed composing afresh so as to give it a
better look from that point of view. Despite time constraint, the Institute assigned this job
to Mr. Ahmad Reza Nasrollahi. Subsequently, relying upon the competence of Dr. Kazi,
the Institute finally, decided to publish it without further delay in only a small number of
250 copies in the first instance, while at later stage, it could be further revised if
necessary and published in larger number. I am sure the book will make a wider influence
on the readers and will be read with interest by lovers of the poetry of Khayyam.
In the end, on behalf of the ECO Cultural Institute, I wish to thank Dr. Imtiaz A.
Kazi for having voluntarily given his work to the Institute for publication and I am
confident, that he has a long future before him, to undertake still more similar literary and
research works.
Ali Arif
January, 2003 Executive Director, ECI

3
 ‫به نام خدا‬
‫پس از سپاس فراوان بدرگاه آفریننده جهان و درود بسیار بر پیامبر بزرگ اسالم ‪ ،‬اینک‬
‫با تالش فراوان ترجمه دیگری از کتاب شاعر بزرگ زبان و ادب و فرهنگ ایران زمین‬
‫حکیم عمر خیام و اثر جاودانی او ‪ ،‬رباعیات‪ ،‬به معرض انتشار جهت استفاده عالقمندان‬
‫گذارده می شود‪.‬‬

‫کتاب حاضر ترجمه ای است از رباعیات خیام به زبان انگلیسی که استاد گرامی جناب‬
‫آقای امتیاز احمد قاضی فراهم آورده است و همانطور که به نظر خوانندگان گرامی می‬
‫رسد اندیشه های معنوی عمر خیام را در زمینه های گوناگون دین‪ ،‬آئین ‪ ،‬دانش ‪ ،‬خرد ‪،‬‬
‫فرهن گ‪ ،‬نیکی و نیکوک اری ‪ ،‬راس تی و درس تی و ه ر گون ه مب احث معن وی دیگ ر را ب ه‬
‫شیواترین بیان به زبان انگلیسی ترجمه نموده است‪ .‬گرچه انتشار این کتاب نمی تواند‬
‫بی ان کنن ده حقی باش د ک ه این ش اعر عالیق در در ش عر فارس ی دارد‪ ،‬م ع الوص ف تالش ی‬
‫است در حد توانایی و استطاعت که می تواند تا حدودی مورد توجه قرار گیرد‪.‬‬

‫الزم به ذکر است که این کتاب توسط مترجم در سال ‪ ۱۳۷۹‬به این موسسه واگذار ش د‬
‫زمانیکه اینجانب ریاست آن را بر عهده داشت ‪ ،‬که به دلیل مشکالت روزافزونی که در‬
‫ک ار چ اپ و انتش ار کت اب وج ود دارد ‪ ،‬چ اپ آن بات اخیر مواج ه ش د و اکن ون بس یار‬
‫خرسندم که پس از گذشت دو سال موفق به انتشار آن می گردیم‪.‬‬

‫موسسه ف رهنگی اک و وظیف ه خ ود می داند ک ه از توج ه و کوشش م ترجم كت اب‪ ،‬جناب‬

‫آق ای دک تر امتی از احم د قاض ی ص میمانه سپاس گزاری نم وده از درگ اه ای زد متع ال توفيق‬
‫بیشتر و بهتری را برای ایشان مسئلت نماید‪.‬‬
‫محمود بروجردی‬
‫قائم مقام مرکز بین المللی گفتگوی تمدنها‬
‫آبان سال ‪۱۳۸۱‬‬

‫‪4‬‬
 ‫یادداشت مترجم‬

‫ش یخ غی اث ال دین اب والفتح عم ربن اب راهیم خی ام منجم ‪ ،‬فیلس وف‪ ،‬ریاض یدان و ش اعری‬
‫بزرگ از والدینی افغانی از فرقه صوفیگران بلخ که خانواده وی از آن منشاء میگیرد‪ ،‬در نیش ابور‬
‫(استان خراسان جمهوری اسالمی ایران) به دنیا آمد‪ .‬در مورد سال تولد وی اختالف نظر وجود‬
‫دارد ولی وی در حدود سال ‪ ۱۱۲۳‬میالدی (‪ ۵۱۷‬هجری) درگذشت‪.‬تخلص او خیام‪ ،‬به معنی‬
‫خیمه ساز‪ ،‬احتماال به خاطر شغل پدرش به او نسبت داده شده است‪.‬‬

‫خیام تحت حمایت ملک شاه اول سلجوقی قرار گرفت ‪ .‬در مقام یک دانشمند‪ ،‬او در‬
‫مورد اص الح تق ویم ک ار نم ود و کت ابی در م ورد فیزی ک و ج بر نوش ت‪ .‬رباعيات وی (رب اعی ب ر‬
‫طب ق ق رارداد ش عری اس ت ک ه مص رع اول‪ ،‬دوم و آخ ر آن هم قافی ه اس ت ‪ -‬قافی ه در بس یاری‬
‫موارد حتی در چهار مصرع نیز رعایت می شود) یکی از بهترین نمونه های شعر پارسی است که‬
‫الهام بخش بسیاری از شعرای فارسی زبان بعد از وی چون حافظ شیرازی بود‪ .‬او بعنوان یک‬
‫ش اعر در غ رب بع د از اینک ه ادوارد فیتزجرال د ترجم ه آزاد خ ود را از رباعی ات وی انتش ار داد (‬
‫‪ ۱۸۸۳‬میالدی)‪ ،‬شهرت زیادی یافت‪.‬‬

‫رباعیات بسیاری (بیش از حدود ‪ ۱۰۰۰‬رباعی) به خیام نسبت داده شده است‪ ،‬اما به‬
‫خاطر عقاید مختلفی که وجود دارد و تعدد مراجع موجود‪ ،‬دسته بندی و تمايز رباعیات معتبر کار‬
‫بسیار مشکل و احتماال غیر ممکنی می باشد‪ .‬بسیاری از ایران شناسان ‪ -‬خاورشناسان برجسته‬
‫چون والنتین زوکوفسکی (روسی)‪ ،‬أرتور کریستنسن (هلندی)‪ ،‬فردریک روزن (المانی)‪ .‬وينفيلد‪،‬‬
‫ارب ری وس ایرین در خص وص این موض وع تحقیق ات زی ادی نم وده ان د‪ ۲۵۰ .‬رب اعی ک ه در این‬
‫نسخه ارائه گردیده لزوما همگی آنها از خیام منشاء نمی گیرد‪ .‬برای اینکه انتخابی اشتباه ارائه‬
‫نگردد‪ ،‬من تصمیم گرفتم که بر نسخه ای که توسط محمد علی فروغی در سال ‪ ۱۳۲۰‬هجری‬
‫شمس ی (‪ ۱۹۴۲‬میالدی) ت دوین گردی ده اس ت‪ ،‬متکی باش م‪ .‬در دیباچ ه خ ود‪ ،‬ف روغی خ ودش‬
‫پذیرفته است که وی ‪ ۱۷۸‬رباعی را بر اساس دانش خود انتخاب کرده است‪ ،‬بدون هیچ ادعایی‬

‫‪5‬‬
‫نسبت به معتبر بودن آن‪ ،‬با در نظر گرفتن احساس و افکار کلی شاعر همانطور که در تمامی آثار‬
‫وی متجلی گشته است ‪.‬‬

‫ترجمه های مختلف از آثار خیام‬

‫تا آنجائیکه می توان پیگیری نمود‪ ،‬اولین ترجمه انگلیسی بخش هایی از رباعیات خیام در‬
‫اثری که توسط فون همر پور گستال ویرایش شده‪ ،‬در وین در سال ‪ ۱۸۱۶‬به چاپ رسید که در‬
‫آن دو رب اعی ک ه توس ط اچ‪ .‬جی‪ .‬کین ترجم ه ش ده اس ت را می ت وان ی افت‪ .‬ب ه همین ت رتیب‪،‬‬
‫ترجمه ادوارد فیتز جرالد در سال ‪ ،۱۸۸۳‬برای اولین بار در ماه مارس ‪ ۱۸۵۹‬منتشر گردید‪،‬‬
‫در پی آن ب ا چ اپ دوم در س ال ‪ ،۱۸۶۸‬چ اپ س وم در س ال ‪ ۱۸۷۲‬و چ اپ چه ارم در س ال‬
‫‪ ۱۸۷۹‬دنب ال گردی د‪ .‬چ اپ پنجم از می ان یادداش ت ه ای وی بع د از م رگش برداش ته ش د و در‬
‫سال ‪ ۱۸۸۹‬شامل ‪ ۱۰۱‬رباعی به چاپ رسید‪.‬‬

‫همچ نین ترجم ه ه ایی توس ط ای‪ .‬اچ‪ .‬وينفيل د (چ اپ دوم‪ )۱۸۹۳ ،‬ش امل ‪ ۵۰۰‬رب اعی‪،‬‬
‫ک ار خالمان ه جی‪ .‬پین (‪ )۱۸۹۸‬و ای‪ .‬ه رون ألن (‪ ،)۱۸۹۸‬ک ار مش ترک عم ر على ش اه و‬
‫روبرت ریوز (‪ )۱۹۶۶‬وجود دارد‪ .‬همچنین کتابی در خصوص تفسیرهای صوفیانه رباعیات خیام‬
‫توسط بجر گارد (‪ )۱۹۰۲‬موجود است‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬من نسخه ای از ترجمه توصیفی و جامع‬
‫(استفاده از نصايح طارق) از ‪ ۱۸۲‬رباعی توسط ا‪ .‬ار‪ .‬طارق (پاکستان چاپ دوم) برخورد نموده‬
‫ام که هررباعی در ‪ ۱۳-۱۴‬سطر کوتاه ترجمه شده و روح متن اصلی را انتقال می دهد‪ .‬اخ يرا‪،‬‬
‫زم انی ک ه این کن اب را ترجم ه می ک ردم‪ ،‬ناگه ان ب ه ی ک ترجم ه زیب ای دیگ ری در ب ازار کت اب‬
‫ته ران برخ وردم ک ه توسط انتش ارات سفیر صبح ح دودا در اوای ل س ال ‪ ۲۰۰۰‬به چ اپ رس یده‬
‫است‪ .‬این کتاب ترجمه بیش از ‪ ۳۰۰‬رباعی می باشد که توسط یک خانم به نام اوا پانوف انجام‬

‫‪6‬‬
‫شده است‪( .‬آرزو می کردم که این کتاب مقدمه مترجم را ارائه کرده بود و یا حتی ملیت او را‬
‫ذکر می کرد)‪.‬‬

‫چرا یک ترجمه دیگر نیاز است؟‬

‫ایده ارائه رباعیات خیام به زبان انگلیسی شاعرانه طی جلسه وزاری فرهنگ هیئت امنای‬
‫موسسه ف رهنگی اک و‪ ،‬ته ران (جانش ین موسسه ف رهنگی آر‪ .‬سی‪ .‬دی‪ .‬س ابق) که از ‪ ۲۵‬تا ‪۲۶‬‬
‫ژانوی ه ‪ ۲۰۰۰‬برگ زار گردی د‪ ،‬ب ه فک رم خط ور نم ود‪ .‬در منص ب اینج انب ب ه عن وان کارش ناس‬
‫مس ئول ب رای رواب ط ف رهنگی و خ ارجی س ازمان همک اری اقتص ادی (اک و) ‪ ،‬این ای ده در من ب ه‬
‫وس یله تاکی د ه یئت پاکس تانی ب ر ارتق اء آگ اهی در م ورد آث ار شخص یت ه ای ادبی و ف رهنگی‬
‫برجسته منطقه ایجاد گردید‪.‬‬

‫چرا من خیابم را انتخاب کردم؟ اوال‪ ،‬به خاطر اینکه من این شاعر را از کودکی دوست‬
‫داشتم‪ .‬دوما در میان شعرای پارسی زبان مشهور چون حافظ و سعدی‪ ،‬فردوسی و یا مولوی‪،‬‬
‫اشعار وی کاری است که در ترجمه تحت اللفظی به انگلیسی بیش از ‪ ۱۳۰‬و یا در همین حدود‬
‫رباعیات وجود ندارد (البته ترجمه اوا پانوف اکنون این شکاف را پر کرده است)‪ .‬نکته ای که‬
‫من می توانم برای کار خود نسبت به ترجمه اوا پانوف ادعا نمایم این است که من تمامی ‪۲۵۰‬‬
‫رباعی را به صورت رباعی قافیه دار انگلیسی ارائه داده و منتهای کوشش خود را نموده ام که در‬
‫هم ان زم ان ترجم ه تحت اللفظی متن را ن یز حف ظ نم ایم‪ .‬ت ا چ ه ان دازه من در حص ول این ه دف‬
‫موفق شده ام‪ ،‬این داوری به سلیقه خالصانه خوانندگان هشیار من باز می گردد‪.‬‬

‫تعلق به کشوری که زبان فارسی در مدارس ابتدایی و دبیرستان تدریس می گردد و زبان‬
‫ملی خ ود من (اردو) ک ه بط ور وس یعی لغ ات فارس ی را ب ه عاری ه گرفت ه اس ت‪ ،‬من م دت ه ا پیش‬
‫تش خیص داده ب ودم ک ه چق در ترجم ه فی تز جرال د عل يرغم زیب ایی‪ ،‬مع نی واقعی رباعی ات را تقریب ا‬
‫یکی در می ان آنچن ان تحری ف نم وده‪ ،‬بطوریک ه همگی آنه ا رویهم ش عر متف اوتی را بوج ود آورده‬
‫است‪ .‬این امر توسط خود فیتزجرالد نیز پذیرفته شده است‪ ،‬بطوریکه وی به پروفسور گول در‬

‫‪7‬‬
‫س پتامبر ‪ ۱۸۵۸‬چ نین نوش ت‪”،‬ترجم ه من م ورد عالق ه ش ما ق رار خواه د گ رفت‪ ،‬ب ا آنک ه خیلی‬
‫تحت اللفظی نمی باشد‪ .‬بسیاری از رباعیات با هم ترکیب شده و چیزی که من به آن شک دارم‪،‬‬
‫این است که سادگی عمر خیام که از زهد وی سرچشمه می گیرد فراموش شده است‌‪“.‬‬

‫شاه ‪ -‬گریوز موافق هستند که ترجمه بد اما مشهور فیتزجرالد جهت پر کردن فضای‬
‫ادبی اواخ ر ق رن ن وزدهم ک ه نی از ب ه ی ک ش عر غ یر م ذهبی و بی انگر ناک امی ه ا داش ت‪ ،‬ص ورت‬
‫گرفته است‪ .‬آنها در داوری قاسم باغستانی شرکت می جویند که می گوید " فيتز جرالد نه در‬
‫روح‪ ،‬شهرت و ضمیر پک شاعر نبود‪ ،‬اکنون نباید شهرت وی لطمه بخورد متناسب با صدمه ای‬
‫که او به خیام ‪ -‬شاعر‪ ،‬ریاضیدان و فیلسوف که قدرت عظيمش تاکیدی بر کوچکی و خردی‬
‫مترجم وی می باشد‪ ،‬زده است"‬

‫علیرغم داوری های تاریخی فوق‪ ،‬من این نظر را برای خود محفوظ می دارم که افتخاری‬
‫که فیتزجرالد برای معرفی کلی این شاعر بزرگ به جهان کسیا نموده‪ ،‬بې ارزش ننمایم‪ .‬من نظر‬
‫خودم را دارم که با او متفاوت است‪ ،‬مثال اتهام دی به کفر و الحاد خیام برای استفاده از لغاتی‬
‫مانند سالی و شراب که بی احترامی به استعاری بودن و واقعيت شعر اسالمی است بطوریکه یکی‬
‫از شعرای بزرگ مسلمان را کافر نشان داده است‪ .‬بطور صادقانه آنچه که در تمامی این رباعیات‬
‫ارائه ش ده‪ ،‬م ورد پس ند من ق رار گ رفت این تص ور اس ت که منش اء انس ان از خ اک است و‬
‫بازگشت نهایی دی به خاک می باشد‪ ،‬زندگی دنیوی یک پدیده انتقالی است و هر لحظه گذرا‬
‫در به یاد آوردن محبوب باید کامال مغتنم شمرده شود‪ .‬این عقاید از قران مجید نشات میگیرد‪،‬‬
‫مانند‪ :‬‬

‫مهنا خلقنامك و فهيا نعيدکم و مهنا نخرجکم اترة اخرى‬

‫ما شام را مه از این خاک آفريدمي و مه به این خاک ابز می گردانمی و مه ابر دیگر از این خاک ب‪22‬ریون می آورمی (س‪22‬وره ‪،۲۰‬‬
‫آیه ‪(۵۵‬‬

‫فرموده پیامبر اکرم) ص ( که گهگاهی مرگ را به خاطر بیاورید که عالقه شما را به این‬
‫دنیای مادی کاهش دهد‪ .‬بدون شک خیام دانش وسیعی از قران مجید و حدیث داشت‪ .‬جمال‬
‫الدين كفتی در تاریخ الحکما نوشت ‪ ،‬محمر خیام بزرگترین اندیشمند برجسته خراسان بود‪ .‬در‬

‫‪8‬‬
‫مقام یک فیلسوف ‪ ،‬او از هیچ نظر کمتر از بوعلی سینا نبود‪ .‬او اندیشمندی بزرگ در تاریخ و‬
‫علم قضای اسالمی ایران و عربه بود‪ .‬رباعیات خیام آنچنان آزاد از قید عقاید مذهبی نیست که‬
‫به اسالم بی احترامی کند‪ .‬ادریس شاه در اثر بی نظیر خود در زمینه صوفیگری‪ ،‬به خيام بعنوان‬
‫ندای صوفیان اشاره می نماید‪ .‬حتی آربری از بیهقی تاریخدان نقل می کند‪ .‬‬

‫بیهقی با نقل آخرین جمالت خیام در حین نماز‪ ،‬می گوید که وی در حال تقدس و پاکی‬
‫در گذشت‪ :‬خدایا تو آگاهی که من تا آنجایی که در قدرتم بوده تو را شناخته ام‪ .‬مرا ببخش به‬
‫خاطر دانش من از تو که وسیله ای است برای رسیدن به تو‪.‬‬

‫ا‪ .‬ر‪ .‬طارق أخرین لحظات شاعر بزرگ را به این ترتیب نقل می کند‪:‬‬
‫روزی او کت اب الش فاء اب و علی س ینا را می خوان د و وقتیک ه در ح ال خوان دن فص ل مرب وط‬
‫به’وحدت و کثرت‘ (مثال تجلی خدا در تمام کیهان) بود‪ ،‬عالمتی در کت اب گذاش ت و به نماز‬
‫مغرب برخاست‪ ،‬زمانیکه در حال تکريم بود با اين جمالت با خدا به راز و نياز پرداخت‪ .‬خدا يا‬
‫تا آنجا که ممکن بود منتهای کوشش خود را کردم تا تو و صفات تو را بشناسم‪ .‬اکنوں من از‬
‫گناه ان گذش ته خ ود شرمس ارم‪ .‬م را ب ا رحمت بی منته ايت ببخش! و آنج ا ب ود ک ه نفس آخ ر را‬
‫کشيد‪.‬‬

‫امتیاز احمد قاضی‬

‫تهران‬
‫چهارشنبه‪ ۳ ،‬مه ‪۲۰۰۰‬‬
‫‪ ۲۸‬محرم ‪ ۱۴۲۱‬هجری قمری‬
‫‪ ۱۴‬اردیبهشت ‪۱۳۷۹‬‬

‫‪9‬‬
 ‫بسم هللا الرحامن الرحمي‬
1
‫برخزي و بيا بتا براي دل ما‬
‫حل کن به جامل خويشنت مشلک ما‬
‫يک کوزه رشاب ات هبم نوش کنمي‬
‫زان پيش که کوزه ها کنند از گل ما‬
‫ هيل آ ُء اي صمن مهننجي دل يج خويش َء يج خاطر‬،‫ُا ُٿ‬
‫ نه ڪَ ِر دي ِر‬،‫حسن سان حل ڪر مهننجو مشڪل‬
‫دارونء جو گڏيج به َچکون ڪي پَل‬
َ ‫ڪو ُچڪڙو‬
‫ ڪونرا منجهان اساجني مخري‬2‫اناکن َا ُڳ جو وهيي جوڙين‬

Arise, sweetheart! For the sake of my heart

Solve our difficulty by your beauty ye cute!
Let us drink a jug of wine together at least!
Before they produce pitchers from our dust
Erheb dich du Holde, mir zur Freude bring Wein,
Heil durch deine Schönheit alle Leiden mein.
Lass uns einen Krug Wein gemeinsam trinken,
10
Solang sie aus uns nicht machen Krüge für Wein.
2
‫آمد حسری ندا از می خانہ ما‬
‫اکی رند خراابیت دیوانہ ما‬
‫بر خزی کہ پر کنمی پامینہ ز ےم‬
‫زان پیش کہ پر کند پامینہ ما‬
‫صبح ساهجر آيئ صدا پاڻواري اواتري منجهان‬
‫ چراي! اسان واري ميخاين منجهان‬،‫اڙي موايل‬
‫ُايٿ َا ُچ ته ڀري َوٺون پياال پنهنجا رشاب منجهان‬
‫اناکن َا ُڳ جو کُيٽ اکتو معر يج پاميين منجهان‬

Early morning rose voice form the tavern

O tavern-dweller, profligate, for us insane!
Get up! so that we fill your cup with wine
Before they bring our life-cup’s termination
Before the phantom of False morning died
Me thought a voice within the Tavern cried
“When all the Temple is prepared within,
Why nods the drowsy worshipper outside?”
Eine Stimme scholl morgens zu mir aus der Schenke:
Steh' auf närr'scher Schwärmer' Dein Heil bedenke
Füll', ehe das Mass unsres Schicksals gefüllt ist,
Bei uns noch das Mass mit edlem Getränke! 
In jener Nacht, wo keine Sterne blinken,
Wo keines Auswegs Hoffnungsstrahlen winken,
Schrick nicht zurück, wenn deine Reihe kommt!
Der Becher kreist und jeder muss ihn trinken.
3
‫چون عهده منی شود کیس فردا را‬
‫حایل خوش کن تو اين دل شيدا را‬
‫می نوش بنور ماه اي ماه که ماه‬
11
 ‫بسيار بتابد و نيابد ما را‬
‫ُسڀايڻ جو ڪو به ڪوهني ڪويئ اعتبار‬
‫عاشق دل يک هينرئ جيرتو يٿ سگهي خوش ڌار‬
ُ‫چانڊاڻ ۾ َو ُٺ ُچڪڙي اي چنڊ هجڙا! يه َچنڊ‬
‫ پهننجي هوندي هللا توهار‬،‫ُا َڀرندو پيو ڪئني وار‬
Tomorrow’s is no guarantee, nothing definite
Keep happy for now, your this love-sick heart!
Take wine in moonlight O moon! This moon
Will shine frequent but we will not be present
Weil für das Morgen keiner bürgen kann.
Treib dein Herz voll Träume zur Freude an.
Trink Wein im Mondschein du Holde, denn der Mond,
Scheint wohl oft, doch trifft er uns nicht mehr an.

Da niemand uns das Morgen heut' verspricht,

Trag jetzt in dustre Herzenskammer Licht,
Schenk ein den Wein im Mondenschein! Der Mond
Wird oft uns suchen und entdeckt uns nicht.
4
‫چون در گذرم بہ اب دہ شویید مرا‬
‫تلقنی ز رشاب انب گویید مرا‬
‫ بروز حرش ایبید مرا‬2‫خواہید‬
‫ مرا‬2‫از خاک در میکدہ جویید‬
‫ غسل ڏجو رشاب مان‬،‫جڏهن لنگهون هجان مان‬
‫جنازي ڪانڌي مهننجو ته قل پڙجهو جن انب سان‬
‫مهننجو پتو پڇڻ گهرو ٿا اگر َمحرش واري ڏ هاڙي‬
‫ابب اَڳيان‬
َ ‫يٽء لَڳ اچي ملجو اجني‬
َ ‫ميخاين يج ِم‬
When I die, bath my body deep with wine
My bier be joined by pure wine’s mention
If ye wish to see me the eve of resurrection
Seek me in the entrance-dust of the tavern!

Ah, with the Grape my fading life provide,

12
And wash the Body whence the Life has died,
And lay me, shrouded in the living Leaf,
By some not unfrequented Garden-side.

Wenn ich stirb, waschen Sie meinen Körper mit Wein

Meine Totengebet, mit pur Wein Sie rezitieren
Möchte mich auf den Tag der Auferstehung zu sehen
In der Taverne-Tür Staub, Sie werden mich finden
Wenn ich einst sterbe, waschet mich mit Wein
Ein lust’ges Trinklied soll mein Grablied sein!
Und wenn am Jungsten Tag man nach mir fragt
So sucht im staub der Schenke mein Gebein.
5
‫قرآن که همني الکم خوانند آن را‬
‫ آن را‬2‫گه گاه نه بر دوام خوانند‬
‫بر گرد پياهل آيیت هست مقمي‬
‫اکندر مهه جا مدام خوانند آن را‬
‫قرآن ڪرمي وڏو ڪالم ٿيئ اجني اڪرثتالوت‬
‫ڪڏهن پڙهن ته ڪڏهن وري سايه يج عادت‬
‫پيايل يج ڪناري منجهه لکيل آيه ِچيٽ يه َء آيت‬
‫ِه َن يج اندر سدائني پ َيئ ٿيئ انَ يج پاڪ ِقر َات‬
Quran- regarded as the supreme scripture
Is recited now-n-then, in continuity never
Round the brim of the cup is written that:
Inside the bowl, recitation goes on forever
Seht den Kora^n, als höchstes Wort geschätzt,
Ihn lesen heute sie zu allerletzt,
Doch liest man überall und jederzeit,
Ob in das Glas das rechte Maß geätzt.
6
‫گر می خنوری طعنه مزن مستانرا‬
‫بنياد مکن تو حيهل و دستانرا‬
‫تو غره بدان مشو که می می خنوری‬

13
 ‫صد لقمه خوری که می غالم ست آنرا‬
‫(گر زانک از معر خويش خوايه آسود‬
‫يک حلظه مده از دست مرد پستانرا)‬
‫پاڻ نٿو پئني ته مسنت يج نه ڪ ِر ڪا به مالمت‬
‫ٺڳي ۽ ڪوڙ يج نه ا ِڏ تون ڪايئ به کويٽ عامرت‬
‫پاڻ پڏا ِء نه ته تون آهني صويف صاف ۽ اڻ پياڪ‬
‫َس َو ِگ َره اهڙا اکئني جن مقابيل ۾ پيڻئ ۾ انيه ِقباحت‬
‫ندگيء مان ماڻڻ چاهني ٿو ڪا آسودگي(‬
‫ز َ‬
‫)خملص مناڻن منجهان نہ ڪڍ جان ڪڏهن َ‬
‫هٿ‬
‫!‪If you don’t drink wine, blame not a bibber‬‬
‫!‪Do not resort to ruse or pretexts ye conjure‬‬
‫!‪Do not take pride that you take not liquor‬‬
‫‪Hundred morsels ye take, wine is evil lesser‬‬

‫‪(From life if some sort of comfort you desire‬‬

‫)‪Not a moment, shun folks humble-n-sincere‬‬

‫‪Rüg nicht den Trinker, so du meidest den Wein,‬‬

‫‪Lass dich nicht auf List und Tücke ein.‬‬
‫‪Brüste dich nicht damit, dass du Wein meidest,‬‬
‫‪Sklave deiner Sünden ist das Trinken von Wein.‬‬
‫‪(Willst du nach diesem Leben Ruhe finden,‬‬
‫)‪Verwirf die Schwachen nicht ob ihrer Schwächen‬‬
‫‪7‬‬
‫هر چند که رنگ و بوي زيباست مرا‬
‫چون الهل رخ و چو رسوابالست مرا‬
‫معلوم نشد که در طرخبانه خاک‬
‫نقاش ازل هبر چه آراست مرا‬
‫تويڻ جو ِم ِلمُي رنگ ۽ بو ملوڪ موچارو‬
‫الهل جيان مکڙو‪ ،‬قد به ڊگهو ڄڻ وڻ رسو‬
‫هن ميٽ َء واري موجخاين ۾ ن َٿو ڄاڻان هرگز‬
‫نقش جوڙيندڙ مونيک الا ِء ڇا ڪاڻ خلقيو‬
‫‪Though my colour and fragrance is good‬‬
‫‪14‬‬
Tulip-faced, as cypress tree, taller I stand
I couldn’t guess, in this joyful dust house
Me- for what, the Eternal Painter painted
Obwohl ER schöne Farben und Duft mir gab,
Einer Blume Antlitz, einer Tanne Wuchs ich hab.
Doch weiss ich nicht, warum in SEINER Werkstatt
Gott der Maler sich solche Müh mit mir gab.
8
‫مائمي و می و مطرب و اين کنج خراب‬
‫ رشاب‬2‫جان و دل و جام و جامه دررهن‬
‫فارغ ز اميد رمحت و بمي عذاب‬
‫آزاد ز خاک و ابد و از آتش و آب‬
‫ ڳائڻو ۽ اواتري جو هنڌ‬،‫ ۽ دارون ساڻ‬2‫پاڻ آهيون‬
‫گرويء منجهه بند‬
َ ‫ پيالو ۽ بوڇڻ سڀ‬،‫دل ۽ جان‬
‫نڪو اٿئون رمحت يج اميد نڪو عذاب جو ڊپ‬
‫ سڀن اکن پهننجي آه ُڇٽل جند‬،‫ ميٽ‬،‫ ابه‬،‫ پايڻ‬،‫هوا‬
Here we are with wine, a singer-n-cosy corner
My soul, heart, cup & robe pawned for liquor
Free from hope of mercy or fear of retribution
Also I’m free from earth, wind, fire and water
Wir im elenden Winkel, mit Musik und Wein,
Herz, Geist, Kleid, Kelch, getränkt mit dem Satz von Wein,
Frei vom Wind, vom Wasser, Feuer und der Erd,
Frei von Hoffnung auf Gnade und Furcht vor Pein.
So! Wir und Wein und Freunde am zerfallnen Herde!
Was tut's, ob Gnade, ob Verdammnis uns einst werde,
Des Weines Hefe klebt an Seelen, Bechern, Kleidern,
Was kümmert uns noch Feuer, Wasser, Luft und Erde?
9
‫چندان خبورم رشاب این بوی رشاب‬
‫آید ز تراب چون شوم زیر تراب‬
‫ات بر رس خاک من رسد مخموری‬

15
 ‫از بوی رشاب من شود مست و خراب‬
‫ايرتو ته اليه پايئ آئون هاڻ پيان رشاب رَس ُس‬
‫ابنس‬َ ‫جو هوندَ قرب منهنجي مان اچي خامر يج‬
‫ڪو مست اچي اساجني قرب يج زايرت ال ِء‬
‫واس‬ ُ ‫منهنجي دارون َء بو ِء مان مايڻ مخموري جو‬
I’ll drink wine; it’s smell needed constant
I am made of dust and I’ll lie under dust
When a toper comes to my grave for visit
His smell will turn me ecstatic-n-inebriate
That ev’n my buried Ashes such a snare
Of Vintage shall fling up into the Air
As not a True-believer passing by
But shall be overtaken unaware.
Der Geruch des Weines, die ich so viel trinken
Wird in den Staub fühlen, wenn unten Staub ich wohne
Wenn ein Zecher jemals mein Grab-Seite besuchen
Er wird inebriate drehen, von der Geruch meines Wein
Auf dass noch meine Asche solchen Duft
Vom Rausch der Rebe hauche in die Luft
Dass jeder Gläubge, der des Weges kommt
Wie unwillkürlich zaudre an der Gruft.
10
‫آن قرص که مجشيد در او جام گرفت‬
‫آهو چبه کرد و شري آرام گرفت‬
‫هبرام که گور می گرفیت مهه معر‬
‫ديدی که چگونه گور هبرام گرفت‬
‫اهو حمل جنهن ۾ مجشيد پيتا پياال شام و حسر‬
‫ لومڙ ڪيو انيک آرام گهر‬،‫هرڻ ڏيئ پيو ٻچا‬
‫شڪار گور خَر سڄي معر‬
ِ ‫هبرام ڪندو رهيو‬
‫ هبرام يک قرب‬2‫ڏٺيئ ڪينئ هجيل قابو ڪيوآخر‬
Palace where Jamshid imbibed many a cup
Gazelle gives birth in it; fox in it does sleep
16
Bahram who hunted onager (gur) all his life
Ye see, how Bahram caught in the grave-grip
They say the Lion and the Lizard keep
The Courts where Jamshyd gloried dark and deep:
And Bahram, that great Hunter – the Wild Ass
Stamps O’er his Head, but cannot break his sleep.
Im Schloss, in dem Djamschid den Pokal aufnahm,
Gebar das Reh, und der Fuchs zum Ruhen kam.
Ein Leben lang hat Bahram das Gur gejagt,
Sieh, wie des Gurs Beute wurde Bahram.
Der Löwe, sagt mann, und der Eidechs haust,
Wo Djmschyd einst in errlichkeit geschmaust:
Wo Bahram ruht, rennt nun wilde Gur-
Und still ligt des grossen Jägers Faust.

11
‫ابر آمد و ابز بر رس سزبه گريست‬
‫ زيست‬2‫یب ابده ارغوان منيبايد‬
‫اين سزبه که امروز متاشاگه ماست‬
‫ات سزبه خاک ما متاشاگه کيست‬
‫ڪَ ڪَر آاي ۽ گاهن پنٽ يت وسيا زوردار‬
‫بنا ڳاڙيه رشاب زندگي گذارڻ آه بيڪار‬
‫يه ساوڪ جا َاڄ ڏئي پيئ اسانيک مزو‬
‫اساجني ميٽ به ٿيندي ڪهنجو نظارو ديدار‬
Cloud appeared, burst on green grass again
Living sans rose-wine, what in it is any gain
This greenery how much it amuses us today
Our dust too will be spectale for others soon
And we, that now make merry in the Room
They left, and Summer dresses in new bloom,
Ourselves must we beneath the Couch of Earth
Descend – ourselves to make a Couch – for whom?
17
Eine Wolke kam, weinte über die Wiesen,
Ohne Wein ist das Leben nicht zu geniessen.
Heute erfreut das Grün uns, wen werden erfreun
Die Gräser, die aus unserem Grabe spriessen.
Und wir, die nun das Fest im Raum begehn,
Wo Blüten leuchten, die sie nicht mehr sehn:
Müssen ja selbst unter der Erde Pfühl
Hinab um selbst ein Pfühl zu sein- für wen?
12
‫اکنون که گل سعادتت پرابر است‬
‫دست تو ز جام می چرا بياکر است‬
‫می خور که زمانه دمشین غدار است‬
‫درايفنت روز چنني دشوار است‬
‫ تهننجي ڀاڳن جو گل آهي ڀرپور‬2‫هاڻ جڏهن‬
‫ ڪوهني ڪو رُس ور‬،‫ بنا پيايل‬،‫هٿ خايل‬
‫پي ُء هجيل پيالو! زمانو اٿيئ وڏو دمشن غدار‬
‫وري اهڙو ڏيهنن به ملڻ ٿيندَ ِء ڏاڍو دشوار‬
Now that your fortune’s flower is full of fruit
Why you are sans wine-cup; hand sans goblet
Drink wine! Since time is treacherous enemy
Finding another day like this one, is difficult
Wie kommt 's, dass deine Hand den Becher nicht hebt,
Jetzt wo deines Glückes Blume Blüten trägt?
Trinke Wein, denn ein böser Feind ist die Zeit,
Und nur selten man solche Tage erlebt.
13
‫امروز ترا دسرتس فردا نيست‬
‫و انديشه فردات جبز سودا نيست‬
‫ضايع مکن اين دم ار دلت شيدا نيست‬
‫اکين ابیق معر را هبا پيدا نيست‬
2‫ سڀايڻ جوڪوهني اختيار‬،‫هٿ ۾ اٿيئ فقط َاڄ‬
‫تنهنڪري سڀايڻ جو فڪر پچائڻ آه بيڪار‬
18
 ‫دل ڪيٿ لڳا ِء ابيق وقت وڃائڻ مان ڇا ورندو‬
‫ تنهنجو اگهه اٿيئ مٺا َاپار‬،‫ڄامر‬
ِ ‫ابيق جا بچي آيه‬
Today is in your reach, but not tomorrow
Worryin’ for morrow brings futile sorrow
A heart sans love is wasting this moment!
Rest of life is precious, it’s worth not low!

Heute wirst du das Morgen erreichen kaum,

Dein Gedanke an morgen ist nichts als Traum.
Verdirb nicht diesen Moment so du nicht liebst,
Was vom Leben bleibt, dessen Wert kennst du kaum.
Du kannst doch heute nicht das Morgen zwingen,
Um morgen bang en, kann nur Trübsal bringen;
Nur wer umnachtet, Lasst den Tag verstreichen;
Wer weiß denn, wie das Leben wird verklingen!

14
‫اي آمده از عامل روحاين تفت‬
‫حريان شده در پنج و چهار و شش وهفت‬
‫می نوش نداین ز کجا آمده اي‬
‫خوش ابش نداین بکجا خواهی رفت‬
‫عا ِمل رو حاين منجهان ٿئني تون نڪري نروار‬
‫ڇهن َس َنت اي پنج چار‬،‫ُمن ُجهه نه َمنجِ هه ان َگن ۾‬
‫پي ُء رشاب نٿو ڄاڻني آئني تون ڪٿان يج پار‬
‫خوش گذار نٿو ڄاڻني ڪيڏاهنن ُرلندَ ِء رِس ُ اير‬
(‫ست ستارا_ هفت اخرت ۽ ڇهه طرف‬ َ ،‫ پنج حواس‬،‫)چار عنارص‬
O you- the arrival from the eccelestail universe
Now you bewildered in five, four or seven, six
Have wine! You know not ye came wherefrom
Be happy, ye know not you’ll head which place?
(Four elements, five senses, seven stars/planets and six directions)
O du, der glühend aus himmlichen Sphären kam her,
Die Funf, Vier, Sechs und Sieben verwirrten dich sehr.
19
Sei fröhlich, denn du weisst nicht, wohin es dich zieht,
Trink Wein, denn du kamst ohne zu wissen woher.
1) die funf Sinne 2) vier Elemente 3) sechs Richtungen 4) sieben Spharen
15
‫اي چرخ فلک خرايب از کينه تست‬
‫بيدادگري شيوه ديرينه تست‬
‫اي خاک اگر سينه تو بشاکفند‬
‫بس گوهر قمييت که در سينه تست‬
‫آسامن! مهننجي برابد ين جو سبب تهننجو ڪينو‬
‫ ڪمينو‬،‫ تهننجو ڌنڌو آه پراڻو‬2‫ايه ظمل زوراوريون‬
‫اي ڌريت! اگر تهننجو سينو يج چريي ظاهر ڪن‬
‫ڪئني جوهر مڻيا وتني لڪايو منجهه پهننجي سينو‬
O heavens! (my) decay due to your ill-will
Cruelty is yours an attribute, so perennial
O earth! if they dig and cleave your breast
In your bosom buried many precious jewel
O Schicksal, du vernichtest aus purer Rache,
Tyrannei ist für dich gewohnte Sache.
O Erde, kostbare Juwelen sind zu sehen,
So man einen Spalt in deine Brust machte.
16
‫اي دل چو زمانه می کند مغناکت‬
‫انگه برود ز تن روان پاکت‬
‫بر سزبه نشني و خوش بزي روزي چند‬
‫زان پيش که سزبه بردمد ازخاکت‬
‫ آزار‬2‫ ڀوڳيندين‬،‫اي دل زمانو ڏينديئ ڏاڍا ڏک‬
‫اوچتو جسم مان روح ڪڍي ڪنديئ ڌار‬
‫ ڏهاڙو خويش َء جوابغ ۾ به گذار‬،‫ڪا گهڙي‬
‫اناکن اڳ جو تو ميٽ َء منجهان اڀري سزبه زار‬
O heart! Since times (will) give you annoy
Suddenly your pure soul from body will fly
Relax on meadows, spend few happy days!

20
From your body-dust grass will swing high
O Herz, wenn das Schicksal dich einmal betrübt,
Plötzlich deine See1e aus dem Körper flieht.
Setz dich ins Grüne, sei fröhlich eine Weil,
Solange es nicht auf deinem Grabe grünt.
17
‫اين حبر وجود آمده بريون ز هنفت‬
‫کس نيست که اين گوهر حتقيق نسفت‬
2‫هر کس خسين از رس سودا گفتند‬
‫ز آنروي که هست کس منيداند گفت‬
‫نروار ٿيوگهرين اوهناين مان وجود جو يه ُء حبر‬
‫هن جوهر جو انت نه ڪيو ڪهنن به ظاهر‬
‫هرهڪ پهننجي مسجهه موجب ڏنو نقطه نظر‬
‫ ڪري سگهيو پ َ َڌر‬،‫ڪڇي سگهيو‬ ُ ‫آخر آه ڇا نه‬
The sea of ‘existence’ came out of invisible
None was able to pierce truth of this pearl
Everyone said his piece of mind about it
None told existence as it really does prevail
Aus verborgenen Tiefen stieg das Meer vom Sein,
Keiner durchbohrte dieser Weisheit Edelstein.
Jeder aüsserte sich ganz nach Belieben,
Aber das was ist, das fiel keinem ein.
18
‫اين کوزه چو من عاشق زاري بوده است‬
‫در بند رس زلف نگاري بوده ست‬
‫اين دسته که بر گردن او می بيين‬
‫دسيت ست که برگردن ايري بوده ست‬
ِ ‫يه ڪونرو مون وانگر آيه‬
‫عاشق زار‬
‫سهنڻ يج چڳ پٺيان آيه هر وقت خوار‬
‫ڳچيء يت آيه هٿيوجڙيل‬
َ ‫يه جو سندس‬
‫ڄڻ اير يج گردن ۾ پيل هجيس ڀاڪر‬
This pitcher, like me is a frenzied lover

21
Is captive of the beloved’s locks of hair
This (curved) handle ye see on its neck
As if embracing the neck of one’s amour
I think the Vessel, that the fugitive
Articulation answer’d, once did live,
And drink; and Ah! The passive lip I kiss’d,
How many kisses might it take and give!
Unglücklich verliebt wie ich der Krug einst war,
Gefesselt von der Holden lockigem Haar.
Der Henkel, den du an seinem Halse siehst,
Ist die Hand, die am Nacken der Liebsten war.
Wie ich verliebt, der Krug einst klagend sang
Und sehnte sich nach der Geliebten bang;
Einst war der Henkel, den am Hals du siehst,
Sein Arm, der sich um ihren Nacken schlang.
Dieser Krug ist, wie ich, unglücklich lebendig gewesen,
In schönen Augen und Locken Verliebt unverständig gewesen.
Dieser Henkel am Halse des Kruges war einst ein Arn
Der im Umhalsung der Schönen unhändig gewesen.
19
‫اين کوزه که آخبواره مزدوري است‬
‫از ديده شاهست و دل دستوري است‬
‫هر اکسه می که بر کف مخموري است‬
‫از عارض مسيت و لب مستوري است‬
‫پايڻء جو ڍُڪڙو‬
َ ‫يه ڪونرو جنهن ۾ ڪو مزدور پيئ ٿو‬
‫ ڪنهن وزير يج دل جو ٽڪڙو‬،‫ڪنهن ابدشاه يج اک‬
‫هر پيالو جو ڪنهن خامريل يج تري َء يت هجليل اچنئي نظر‬
‫پ چيڙٿو‬
َ َ‫ ڪنهن پردي دار جو چ‬،‫ڪنهن پياڪ جو ڳل‬
This jug which is a wage-earner’s drink-cup
Is made of a king’ eye; is Vizir’s heart-chip
Every glass that ye see on a drinker’s palm
Is from toper’s cheek or a chaste lady’s lip

22
Eines Königs Auge, eines Wesirs Herz sind
Jetzt dieser Krug, aus dem ein Söldner trinkt.
Aile Becher Wein in des Trunkenen Hand,
Des Trunkenen Antlitz, der Jungfrau Lippen sind.
20
‫ےم در کف من نہ دمل در اتب است‬
‫وین معرت گریز پای چون سامیب است‬
‫درایب کہ آتش جواین آب است‬
‫خوش دار کہ بیداری دولت خواب است‬
‫هٿ يت رک جام! دل ۾ امٿ وڏي هلچل‬
‫ ڪوهني رايض دل‬،‫زندگي صوفني واري‬
‫جواين َء يج ابه ُگهري يٿ دارون‬،‫پتو ڪر‬
‫خوش ره! ننڊ بعد يئ مليٿو جساڳي َء جو ڦل‬
My heart is in frenzy, put in hand wine cup
Why teetotallers’ life, why wine I must skip
Find out! youth-fire burns from that water
Be happy! Sense returns after inebriate sleep
Oh threats of Hell and Hopes of Paradise!
One thing at least is certain – This life flies;
One thing is certain and the rest is Lies;
The Flower that once has blown for ever dies.
Verbringen Leben ohne Wein, kann ich nicht ertragen
Sauber wie Quecksilber Ich hatte genug leben
Schauen Sie! Jugend bekommt Feuer von Spirituosen
Sei glücklich! Wegen der Schlaf, mann bleibt in Sinne
Giesse Wein in meine Hand für meine entflammtes Herz
Da dieses flucht’ge Leben nur Täuschung ist und Traum
Gib acht, der Jugend Feuer ist dem Wasser gleich!
Freu Dich! Des Schiksals Wachen ist dem Schlafe gleich!
21
‫اين کهنه رابط را که عامل انم است‬
‫و آرامگه ابلق صبح و شام است‬
23
 ‫بزمی ست که وامانده صد مجشيد است‬
‫قرصيست که تکيه گاه صد هبرام است‬
‫يه َء پرايڻ اوطاق جهننجو انلو آه هجان‬
2‫ صبح شام جو گذران‬،‫دو رنگي انتظارگاه‬
‫هنن حمفل ُمڪااي ڪئني سو مجشيد‬
‫ سوين هبرام ٿيا منجهس همامن‬،‫اهڙو حمل‬
This ancient caravonserai, called the World
A rest area, mornings, evenings exchanged
A club wherein feasted a hundred Jamshid
Palace that served hundred Bahrams’ abode
Think, in this batter’d Caravonserai,
Whose Portals are alternate Night and Day,
Hoe Sultan after Sultan with his pomp
Abode his destined Hour, and went his way.
Dieses alte Robar1, das die Welt wird genannt,
Als Rastplatz vom Schwarz-weiss2 von Morgen-Abend bekannt,
Ist ein Hof, der von hundert Djamschiden3 blieb,
Ist ein Schloss, in dem der Thron von hundert Bahramen4 stand.
1) Karawanserei 2) der Dichter bezieht sich hier auf schwarz-weifs gescheckte Pferde 3)
König aus der pers. Mythologie 4) König aus der pers. Mythologie
Und denk… in diese Karawanserai
Ob Nacht, ob Licht das Tor gewesen sei
Sultan auf Sultan kam mit Prunk und Pracht
Und zog davon, war seine Zeit vorbei.
22
‫اين يکد و سه روز نوبت معر گذشت‬
‫چون آب جبويبار و چون ابدبدشت‬
‫هرگز مغ دو روز مرا ايد نگشت‬
‫روزي که نيامده ست و روزي که گذشت‬
‫يهء هڪ ٻه ٽن اي ڏيهنن يج زندگي ويئ گذري‬ َ
‫جينئ هنر جو جاري پايڻ اي بياابن ۾ هوا يج لَهري‬

24
 ‫پاڻ ڪڏهن به ٻن ڏيهنن جو ڏک نه ڪيو هرگز‬
‫ڏهاڙو جو نه آيو اڃا اي اهوڏهاڙو جو ويو نڪري‬
This two or three day life so quickly spent
Like water in river, like wind in the desert
Never I worried myself regarding two days
Day that’s to come yet; day that already went
Into this Universe, and why not knowing
Nor Whence, like Water willy-nilly flowing;
And out of it, as Wind along the Waste,
I know not whither, willy-nilly blowing.
In ein, zwei, drei Tagen das Leben vergeht,
Das Wasser fliesst zum Bach, der Wind übers Feld weht.
Nie denk ich an die zwei Tage voll Sorgen,
Der Tag, der verging und der noch bevorsteht.

Wie Wasser in dem Strom, wie Wüstenwind

Die Tage spurlos mir vergangen sind.
Zwei Tage haben niemals mich gegrämt:
Der Tag, der war, und der der Zukunft Kind.
23
‫بر چهره گل نسمي نوروز خوش است‬
‫در حصن مچن روي دلفروزخوش است‬
‫از دي که گذشت هر چه گويي خوش نيست‬
‫خوش ابش و ز دي مگو که امروز خوش است‬
َ ‫ُگ َل يج ُم َک يت نوروز يج ڀيل لڳي پيئ‬
‫هري‬
‫ابغ ۾ سڄڻ مکڙو به موهيندڙ ۽ خوش خبري‬
‫گهٽ ڳالها ِء ته چڱو‬
ِ ‫ ان يت‬2‫ڪالهه جو گذريو‬
‫ اڄ اٿيئ ڀلو هبرت‬،‫ ڪالهه يک وسا ِر‬،‫موج ماڻ‬
Nau Roz’s breeze is happy on the flower face
To the garden, heart-alluring face lends grace
Whatever of yesterday you utter, is not good
Be glad, talk not of yesterday! today is joyous

25
Schön ist die Blume, wenn der Wind über sie weht;
Schön ist die Holde, wenn sie uber Wiesen geht.
Sprich nicht von gestern, denn das macht nicht froh,
Sei fröhlich, lass das Gestern, nur das Heute zählt.
Im Frühlingshauch die Rose sanft sich neigt,
Herzliebchen mir für sanftes Lächeln zeigt,
Das Gestern, weil vergangen, ist heut' bitter,
Nur Heut' ist süß, drum von dem Gestern schweigt!
24
‫پيش از من و تو ليل و هناري بوده است‬
‫گردنده فلک نزي به اکريبوده است‬
‫هرجا که قدم هني تو بر روي زمني‬
‫آن مردمک چشم نگاري بوده است‬

‫ رهيو آ سلسلو‬2‫پاڻ اکن اڳ يئ ڏيهنن رات جو هلندو‬

‫آسامن يک گهامئيندڙ رکيو ان ڪاروابر يک الڳيتو چالو‬
‫ پهننجو ُپري‬2‫زمني يت جيت جيت تون رکندين‬
‫ڪهنن سهيڻ يج اک جو اترو ميٽ َء جو ٿيو پُتلو‬
Before me and you, cycle of days-nights went
Rotator of heavens, His activity goes unabate
Wherever on the earth, you will put your feet
Ye see the pupil of the eye of some sweetheart
Vor mir und dir gab es auch Tag und Nacht,
Jedes Jahrhundert hateinen Grossen hervorgebracht.
Wo immer du deinen Schritt auf die Erde setzt,
1st 's einer Schönen Aug, der zu Staub wurd gemacht.
25
‫اب ابدہ نشنی کہ مللک محمود این است‬
‫وز چنگ شنو کہ حلن دائود این است‬
‫ دگر اید مکن‬2‫از آمدہ ورفتہ‬
‫حایل خوش ابش از آن کہ مقصود این است‬
ِ
‫مملڪت محمود‬ ‫ يه اٿيئ‬،‫پي ُء ويه دارون‬
‫حلن دائود‬ ُ ‫سڻ ويه‬
ِ ‫ اهو يئ ته اٿيئ‬،‫چنگ‬

26
 ‫!جو آيو وري ويو هيل ان جو فڪر ڇڏ‬
‫ اهو يئ آ زندگي َء جو مقصود‬،‫هينرئوٺ مزو‬
Keep wine-company, this is Mahmoud’s state
Listen to the harp; it is David’s melody sweet
What is yet to come or went by, quit all that!
Be happy for the present, that’s the real object

The mighty Mahmud, Allah-breathing Lord,

That all the misbelieving and black Horde
Of Fears and Sorrows that infest the Soul
Scatters before him with his whirlwind Sword.
Verbringen Sie Zeit mit Wein, das ist Mahmoud Land
Hören Sie sich die Harfe; es ist süßeste Melodie von David
Kümmern Sie sich nicht über das, was kam und ging
Sei glücklich! Dies ist das, was ist gewünschte am Ende
Der einem Mahmud gleichend gottdurchgluht
Die dunkle Heidenschar, die dein Gemüt
Umlagert- Furcht und Gram und Bitternis
Schlägt, dass sie jah in alle Winde flieht.
26
‫ات چند زمن بروي درايها خشت‬
‫بزيار شدم ز بت پرستان کنشت‬
‫خيام که گفت دوزيخ خواهد بود‬
‫که رفت بدوزخ و که آمد ز هبشت‬
2‫درايء ۾ رِس ون ويه ُاڇالاين‬
َ ‫ڪيستائني‬
‫ڪليسا يج بنت مان به پاڻيک بزيار ڀانيان‬
‫ڪهنن چيو خيام دوزخ ۾ وڃي سڙندو‬
‫ڪريچوي جنت دوزخ مان موٽيو آهيان‬
How long I’ll throw bricks into the rivers
Sick I’m of synagogue or idol-worshippers
Who said Khayyam is among hell dwellers
Who’s been to hell, who paradise-returners

27
Bis wann solI ich über Meere Ziegel1 legen,
Satt hab ich die, die im Tempel Götzen anbeten.
Wer fuhr je zur Hölle, wer kam aus dem Himmel,
Wer sagt, dass Khayyam zur Hölle wird gehen?!
1) Lehmziegel trocknen in der Sonne. Auf dem Meer losen sie sich auf. Khayyam
vergleicht die Nutzlosigkeit des Menschen Tatigkeit im Leben mit der des Lehmziegels auf
dem Meer.
Wie wertlos ist's, Laß Kiesel in den See ich fliegen,
Mich ekelt's, wenn verzückt vorm Feuer Ketzer liegen.
Chajja^m! Wer kann, daß er zur Hölle geht, behaupten?
Wer ist der Hölle, wer dem Himmel je entstiegen?
27
‫ترکيب پياهل اي که درمه پيوست‬
‫ مست‬2‫بشکسنت آن روا منيدارد‬
‫چندين رس و پاي انزنني از رس و دست‬
‫از همر که پيوست و به کني که شکست‬
‫ پاڻ ۾ ذرا ُڳ ِت َيل‬،‫پيايل يج جوڙ جڪَ آيه اهڙي‬
‫ جو پيالو جهي ٽُٽَل‬،‫انيک ٽوڙڻ موايل نٿا روا مسجهن‬
‫ڪئني سهڻا جيڪي ميٿ اکن پرين اتئني حسني‬
‫ وري خار۾ ڪيا ڀَ َڳل‬،‫پيار سان ڪهنن جوڙاي‬
Breaking of the cup with its elements pack
It is not fair to topers, if cup gets the crack
Many a damsel, handsome from head to toe
Whose love creates, whose hatred does break
Then said a Second – “Ne’er a peevish Boy
Would break the Bowl from which he drank in joy;
And he that with his hand the Vessel make
Will surely not in after Wrath destroy.”
Nachdem die Schöpfung des Bechers beendet war,
Mochte ihn nicht zerbrechen der Trunkene sogar.
Viele liebe Köpfe, Füsse wurden ganz nebenbei,
Wessen Liebe schuf sie, wessen Hass ihr Vernichter war?

28
Er nahm die Elemente, und Er formt' den Becher,
Daß der zur Scherbe wieder werde, schmerzt den Zecher;
Der Hals, der schlanke Fuß! Was Er aus Liebe schuf
Mit Künstlerhand, zerstört Er wieder das als Rächer?
28
‫ترکيب طبايع چون باکم تو دمی است‬
‫رو شاد بزي اگرچه برتو سمتی است‬
‫اب اهل خرد ابش که اصل تن تو‬
‫گردي و نسميی و غباري و دمی است‬
‫يج هينرئ ميل آيه مراد ملڻ يج ڪا گهڙي‬
‫خوش ره ڀيل جهي دل يت قسمت يج سمتڙي‬
‫ تهننجي تن جو مخري‬،‫عقل وارن سان گذار وقت‬
‫ هوا ۽ اندر دم کڻڻ وري وري‬،‫ ُڌ ِوڙ‬،‫آيه يئ د ََز‬
If nature is favourable, you have the moment
Pass time happily if even if you suffer torment
Keep company of wise! Your body’s essence is
Dust and wind, ashes and the inhalation act
Wenn das Leben einen Atemzug lang dir entspricht,
Leb fröhlich, auch wenn du des Unrechts Opfer bist.
Halt's mit den Weisen, denn dein und mein Wesen, nichts
Als Staub, ein Lüftchen, ein Funken, ein Tropfen ist.
29
‫چون ابر به نوروز رخ الهل بشست‬
‫برخزي و جبام ابده کن عزم درست‬
‫اکين سزبه که امروز متاشاگه ماست‬
‫فردا مهه از خاک تو برخواهد رست‬
ِ ‫َا َبر نوروز ۾ الهل ُم َک يت ِوڌي‬
‫ابران رمحت‬
‫تون به پيالو کيڻ ڪر مهٿ ۽ عزم درست‬
‫يه َء ساوڪ اڄ اسان ال ِء متاشگاه ۽ نظارو‬
‫ميٽء مان هٺندي َڇٻَر زبردست‬
َ ‫سڀاڻ اساجني‬
On Nau Roz, clouds clean the tulip‘s face
Get up! With wine set a direction-n-focus

29
For, this greenery is your spectacle today
Morrow in your ashes verdure will produce
Wenn die Wolke zu Norus 1 der Tulpe Antlitz nässt,
Erheb dich, und fur den Wein entschliesse dich fest.
Denn das Grün, das heut deine Augenweide ist.
Schliesslich morgen aus deinem Grabe wächst.
30
‫بر تر ز سپہر خاطرم روز خنست‬
‫لوح و قمل و بہشت و دوزخ می جست‬
‫پس گفت مرا معمل از رائ درست‬
‫لوح و قمل و بہشت و دوزخ اب توست‬
‫اول ڏهاڙي خلقت يج سوچن ۾ هو اهو هپرو‬
‫ جنت ۽ هجمن جو مامرو‬،‫ڳولمي پيئ لوح و قمل‬
‫بس پو ِء ڏني يه َء را ِء درست اساجني معمّل‬
‫ منجهه تو اهنن جو ديرو‬،‫لوح قمل دوزخ جنت‬
On Creation day, beyond heavens my quest
Search for paradise-n-hell or Pen and Tablet
Then told me a teacher, his opinion correct
Tablet-n-Pen, heaven-n-hell within ye all rest
I sent my Soul through the Invisible,
Some Letter of that After-Life to spell:
And by and by my Soul return’d to me,
And answer’d “ I Myself am Heav’n and Hell.”
Nach Stein und Meißel forscht' ich, seit die Welt entstand,
Ob ihn geführt des Himmels, a b der Hölle Hand;
"Der Stein und Meißel, Himmel, Hölle" sprach der Meister
"Sind wahrlich nur Begriffe, die der Mensch erfand."
31
‫چون بلبل مست راه در بستان ايفت‬
‫ ايفت‬2‫روي گل و جام ابده را خندان‬
‫آمد به زابن حال در گومش گفت‬
‫ را نتوان ايفت‬2‫درايب که معر رفته‬

30
 ‫جينئ جو گهڙي ابغ ۾ بلبل‬
‫گل ُم ُکڙو ۽ جام هئا لِک ّ ۾ ٻُڏل‬
‫وجيهو اچي اورايئني ڪَ َن ۾ حال‬
‫ڌار خيال‬،‫واپس‬
ِ ‫ِويَل معر نه ٿيئ‬
As nightingale into the garden enter’d straight
It saw the cup and rose in laughter, merriment
Approached me and shared in her own words
Life gone cannot be found; avail the moment!
Als der trunkene Bolbol in den Garten kam,
Fand er Blume und Becher lachend an.
Mit schwerer Zunge flüsterte er mir ins Ohr,
Vergangenes Leben keiner züruckholen kann.
Eine Nachtigall, die trunken zu dem Garten flog ,
Wo ein Rosenkelch über den anderen sich bog,
Raunte ins Ohr mir: Erfaße das Glück
Des Lebens im Fluge: es kommt nicht zurück.

32
‫ےم خور کہ زیر گل بیس خواهی خفت‬
‫ےب مونس و ےب حریف و ےب مهدم و جفت‬
‫زهنار بہ کس مگو تو این راز هنفت‬
‫هر اللہ کہ پژ مردہ خنواہد بشکفت‬
‫ گهڻو اٿيئ مسهڻو زي ِر زمني‬2‫پي ُء دارون‬
‫نه ٻييل نه مهراه نه ايرنه دوست دمشن‬
‫ڌاين ڪر! ڪهنن يک نه ٻڌاجئان اهوڳجهه‬
‫ڪني‬
َ ‫هر گلِ الهل مرهجائڻ بعد وري ٽڙندو‬
Drink wine! You ‘ll sleep for long under dust
Friendless, sans company, spouse or confidant
Beware! Don’t tell anyone this hidden secret
The tulips withered won’t bloom or resurrect
Ah, make the most of what we yet may spend,
Before we too into the Dust descend

31
Dust into Dust, and under Dust to lie,
Sans Wine, sans Song, sans Singer and – sans End.
Trink Wein! Hinüber schläfst du bald ins Zeitenlose,
Kein Freund zur Seite und kein Weib, das dich liebkose;
Vertraue keinem Menschen das Geheimnis an:
Einmal verdorrt, blüht niemals mehr empor die Rose.
Ehe du selbst in staub gebettet bist:
Staub du in Staub, zu liegen unter Staub
Ohn Wein, ohn Lied, ohn kuss und ohne Frist.
33
‫چون چرخ باکم يک خردمند نگشت‬
‫خواهی تو فلک هفت مشر خواهی هشت‬
‫چون ابيد مرد و آرزوها مهه هشت‬
‫چه مور خورد بگور و چه گرگ بدشت‬
‫ يج اشاري يت هرگز نٿو نچي‬2‫آسامن عقلمندن‬
‫ڀيل آسامنن جو انگ کيڻ ست اي َا َٺ جهي‬
‫ َس ُڌون به وينديون رجهي‬،‫مرڻو ته رکيو آيه‬
‫پو ِء ماڪوڙي قرب۾ پَيٽ اي بياابين بگهڙ دَيس‬
Heaven never rotates for a wise one’s object
So no matter if ye count heavens seven, eight
Death is a must; desires are to be put to rest
What if eaten by ants in grave or wolf in desert
Da die Welt sich nicht nach Wunsch des Weisen dreht,
1st 's eins, ob der Himmel sieben/acht Regionen zählt.
Sterben muss man, muss alle Wünsche lassen, ob
Die Ameis im Grab, der Wolf im Feld, dir zu Leib geht.
34
‫چون الهل بنوروز قدح گري بدست‬
‫اب الهل ريخ اگر ترا فرصت هست‬
‫می نوش خبرمی که اين چرخ کهن‬
‫انگاه ترا چون خاک گرداند پست‬
‫ الهل هجڙو جام پيو پي ُء‬،‫عيد جو ڏيهنن‬

32
 ‫ ڪهنن گل مک سان گڏ يج ُء‬،‫وقت ميل‬
‫ يه پوڙهو فلڪ‬،‫رشاب پي ُء مزي مزي سان‬
ُ ‫ڪڍندَ ِء‬
‫ ڪريايئ گڏينديئ ساڻ ميٽ َء‬،‫ڌڪ‬
Like a tulip in NauRoz, get in hand goblet
If a chance, spend time with a face roseate
Drink wine lavish! For this old firmament
Will sudden drag ye down, put under dust
As then the Tulip for her morning sup
Of Heav’nly Vintage from the soil looks up,
Do you devoutly do the like, till Heav’n
To Earth invert you – like an empty Cup.
Nimm zur Hand den Kelch wie die Tulpe zu Norus,
So du kannst, entbiete der Holden deinen Gruss,
Trinke Wein mit ihr, denn dieses alte Rad,
Dich plötzlich erniedrigt wie Staub unter 'm Fuss.
35
‫چون نيست حقيقت و يقني اندر دست‬
‫نتوان به اميد شک مهه معر نشست‬
‫هان ات نهنمي جام می از کف دست‬
‫در يب خربي مرد چه هشيار و چه مست‬
ّ‫حقيقت ۽ يقني يج ڪري ڪري ڏيندو پڪ‬
ّ‫ڪري ڀال سڄي ڄامر گذاري منجهه شڪ‬
ّ‫دارونء پيالو ڇڏڻ ٿيندي وڏي ُچڪ‬
َ ‫هٿ مان‬
‫ موايل توڙي عامل اڻ پياڪ‬،‫ُمئا سڀ اڻ ڄاڻ‬
Truth-n-certainty- verifying is difficult
One can’t spend his whole life in doubt
Let not ever free your hand of the cup!
All die unaware, be a sober or inebriate
I must abjure the Balm of Life, I must,
Scared by some After-reckoning ta'en on trust,
Or lured with Hope of some Diviner Drink,
To fill the Cup — when crumbled into Dust!

33
Es gibt keinen Weg, die Wahrheit und Tatsache zu überprüfen
Auf zweifelhaften Hoffnung, Leben man nicht verbringen können
Lassen Sie niemals aus der Hand, den Becher fallen
Jeder stirbt unwissend, ob Abstinenzler oder betrunken
36
‫چون نيست ز هر چه هست جز ابد بدست‬
‫چون هست هبرچه هست نقصان و شکست‬
‫انگار که هرچه هست در عامل نيست‬
‫پندار که هرچه نيست در عامل هست‬

ِ ‫ هنٿ ۾ رڳو هوا اچي يٿ‬،‫هر يش ِء آه ٻُڙي‬

‫هٿ‬
‫يج ڪجهه آه ته به رڳو نقصان اي شڪست‬
‫ آه رڳو ٻُڙي‬،‫مسجهه ته دنيا ۾ هر يش ِء موجود‬
‫يج کيڻ انيه ڪجهه ته به مسجه ته آيه ِه ِت‬
Of existing things remains nothing but wind
Whatever exists gets broken, decayed or bad
Imagine whatever there’s, is not in the world
Take what isn’t as if it exits very much around
Da niehts ist - von dem das ist - als Luft in der Hand
So es ist, warum ist's voll Mangel und Schand?
Nimm an, alles was ist, gäb es nieht in der Welt,
Denk: alles was nieht ist, sei in der Welt vorhand.
37
‫خايک که بزير پاي هر انداين است‬
‫کف صمنی و چهره ي جاانين است‬
‫هر خشت که بر کنگره ايواين است‬
‫انگشت وزير اي رس سلطاين است‬
‫خاڪ جا آه هر اندان يج پرين هيٺان‬
‫سهنڻ يج ِتري اي سڄنڻ يج ُمکڙي مان‬
‫هر رِس َ جا ڏسني حملن ۽ ڪوٽن مٿان‬
‫ ڪهنن شاه جون ٻاهنان‬،‫وزير يج آڱر‬
The dust under the feet of every stupid
Is sweetheart’s palm or face of a beloved
Every brick on the notch of colonnade
34
Is the finger of a Vazir or Sultan’s head
Staub unter den Füssen von einem dummen Mann,
Einer Holden Hand, des Liebchens Antlitz sein kann.
Jeder Ziegel auf der Zinne eines Palasts,
Des Wesirs Finger, des Sultans Haupt sein kann.
38
‫دارنده چو ترکيب طبايع آراست‬
‫از هبر چه او فکندش اندر مک و اکست‬
‫گر نيک آمد شکسنت از هبر چه بود‬
‫ورنيک نيامد اين صور عيب کراست‬
‫ ڪيو ترتيب سان تيار‬2‫جوڙڻ واري جڏهن‬
‫ مسجهه آ الچار‬،‫پو ِء ان ۾ رکڻ ڪس کوٽ‬
‫يج چڱو نڪتوته ڀڃڻ يج رضورت ڪهڙي‬
‫ڀال ڏوه ڪنهن جو اگر نڪري پيو يج عيبدار‬
Creator when elements of nature in order put
What reason, left in them a defect or deficient
If the item was good one why did he destroy it
If it wasn’t so good, whose fault was in that?
After a momentary silence spake
Some Vessel of a more ungainly Make;
“They sneer at me for leaning all awry:
What! did the Hand then of the Potter shake?”
Er nahm die Elemente, und Er formt' den Becher,
Daß der zur Scherbe wieder werde, schmerzt den Zecher;
Der Hals, der schlanke Fuß! Was Er aus Liebe schuf
Mit Künstlerhand, zerstört Er wieder das als Rächer?
Als Gött mit der Schöpfung des Menschen begann,
Warum hat ER das so unvallkammen getan?
Wenn gut das Werk, warum vernichtet ER es?
Wenn es jedoch schlecht ist, wer ist schuld daran?
Als Du das Leben schust, schufst Du dasa Sterben:

35
Uns, Deine Werke, weiht’st Du dem verderben:
Wenn schlecht Dein Werk war, sprich, wen trifft die schuld?
Und war es gut, warum schlägst Du’s in Scherben?
39
‫در پرده ارسار کیس را ره نيست‬
‫زين تعبيه جان هيچکس آگه نيست‬
‫جز در دل خاک هيچ مزنلگه نيست‬
‫می خور که چنني فسانه ها کوته نيست‬
‫ڳجهه يج پردي پٺيان ڪهنن يک انيه وس‬
‫روح يج مامري يت انيه ڪهننيک دسرتس‬
َ ‫سوا ِء‬
‫ڌريتء پيٽ يج ٻي انه ڪا مزنلگاه‬
‫پي ُء رشاب اهڙن قصن ڪهاڻني يج انه ڪا ڪَ ّس‬
No one has a way through the veil of secret
Not a single soul aware of this arrangement
Except the dust heap, there’s no other abode
Carry on drinking, such fables are abundant
Keiner hat je Zugang zu geheimen Sphären,
Keiner hat Ahnung von der Ordnung der Seelen.
N ur im Herzen der Erde ist letztlich das Heim,
Trink Wein, denn diese Marchen kein Ende nehmen.
Kein Mensch den Vorhang lüpft, den das Geheimnis webt,
Und niemand weiß, wohin die Weltenordnung strebt.
Nur in der Erde Schoß ist sichre Ruhestätte,
Und endlos sind die Mären, darum trinkt und lebt!
40
‫ گفت‬2‫در خواب بدم مرا خردمندي‬
‫کز خواب کیس را گل شادي نشکفت‬
‫اکري چکين که اب اجل ابشد جفت‬
‫می خور که بزير خاک ميبايد خفت‬
‫ننڊ ۾ هوس جو ٻڌامي هڪ داان مرد‬
‫ننڊن سان نه ملندو گل بو ِء جو ُسڳنڌ‬
‫ڪم ڪر اهڙو جو موت جو جهي م َُٽ‬
‫ ميٽ َء منجهه پوندين جدل‬2‫پي ُء دارون‬

36
I was in slumber, a wise man said
In sleep, nobody’s flower can bud
Why ye act (sleep) that’s like death
Drink! Sleep in dust will be for good
Ich schlief, als ein Weiser also zu mir sprach,
"Die Blume der Freude blüht keinem im Schlaf.
Warum tust du das, was sich paart mit dem Tad,
Trink Wein! Unter der Erde hast du reichlich Schlaf!"
Ich schlief, ans Ohr der Weisheit stimme schlug:
"Des Glückes Rose niemals Blüten trug
Dem Schläfer. Meide du des Todes Bruder !
Trink Wein! Du schläfst dereinst noch lang genug."
41
‫ا زمزنل کفر ات بہ دین یک نفس است‬
‫وز عامل شک ات یقنی یک نفس است‬
‫این یک نفس عزیز را خوش می دار‬
‫چون حاصل معر ما مهنی یک نفس است‬
‫ آيه هڪڙو پساه‬،‫ڪفر اکن دين اتئني‬
‫ آيه هڪڙو پساه‬،‫شڪ اکن يقني اتئني‬
‫ هن پ َ َل يک لِک ي گها ِر‬،‫هن هڪڙي پساه يک‬
‫ آيه هڪڙو پساه‬،‫َرسني سڀن شني اتئني‬
From infidelity to the faith is just one breath
From state of doubt to certainty is one breath
Spend joyously that precious valuable momet
Since our entire life’s asset is that one breath
Would you that spangle of Existence spend
About THE SECRET – quick about it, Friend!
A Hair perhaps divides the False and True –
And upon what, prithee, may life depend?
Zwischen Glauben und Unglauben, nur einem Atemzug
Zustand des Zweifels zu Sicherheit ist nur ein Atemzug
Verbringen Sie in Freude, nur, dass so kostbar Atem

37
Da unser ganzes Leben Eigentum, dass Atemzug
42
‫در دايره اي که آمد و رفنت ماست‬
‫او را نه بدايت نه هنايت پيداست‬
‫کس می نزند دمی در اين معين راست‬
‫اکين آمدن از کجا و رفنت بکجاست‬
‫يه دائرو جهنن ۾ اساجني لڳل آه آمد ۽ رفت‬
‫ نه يئ ڪا پ َڇاڙي اٿس ا ُنت‬،‫نه اٿس اڳياڙي‬
‫هت‬ِ ‫ڪو به نه لڳايئ سگهيو حصيح ُڌڪو‬
‫ڪ ِٿ‬ ِ ‫اچڻ آه ڪٿان ۽ وري اڳيت وڃڻ آه‬
Our coming and going in this sphere
Its origin not known, its end neither
None could guess for a moment right
This coming wherefrom, going where
In dem Kreis, in den wir kommen und gehen,
Ist weder ein Anfang noch ein Ende zu sehen.
Keiner konnte je einmal ehrlich sagen,
Woher wir kommen und wohin wir gehen.
43
‫ دون نگری ز قد فرسودہ ما است‬،‫گر‬
‫جیحو اثری ز اشک پالودہ ما است‬
‫دوزخ رشری ز رجن بهیودہ ما است‬
‫فردوس دمی ز وقت آسودہ ما است‬
‫آسامن جو گهري اساجني ڪمزور تن مان‬
‫آمو دراي اساجني لڳااتر ڳوڙهن مان‬
‫دوزخ هڪڙي چڻنگ اساجني ڏک منجهان‬
‫فردوس آيه اساجني گهڙين آسودين مان‬
Heaven’s girdle grips our weary body, its height
Our constant crying adds to Amudarya’s torrent
Hell is nothing but a spark from our grave pain
Paradise is just one moment from our comfort
Heave’n but the Vision of fulfill’d Desire,

38
And Hell the Shadow from a Soul on Fire,
Cast on the Darkness into which Ourselves,
So late emerged from, shall so soon expire.
Des Himmels Gürtel halt den müden Leib umschlossen,
Dschihu^n entstand, wo meine bittren Zähren flossen;
Die Hölle ist ein Funke, wildem Gram entlockt,
Das Paradies ist kurzer Seelenruh entsprossen.
44
‫چون آمدمن بہ من نبد روز خنست‬
‫این رفنت ےب مراد عزمی است درست‬
‫بر خزی ومیان ببند ےس سایق چست‬
‫اکندوہ هجان بہ ےم فرو خواہم شکست‬
‫اچڻ نه هو همنجي َو ّس ۾ رشوع اکن يئ‬
‫بنا مراد هتان روانو ٿڻي ان ۾ آيه چڱايئ‬
‫هاڻ ايٿ پئو ۽ ٽپڙ ٻ َ ُڌ اي چست سايق‬
‫دنيا يج مغ يج دارون َء سان ڪراين ڌاليئ‬
Coming wasn’t in my control since day one
Going sans attaining aim is a right decision
Get up and quickly pack-up, the cupbearer!
Worldly sorrows with wine I shall undermine

What, without asking, hither hurried whence?

And, without asking, Whither hurried hence!
Oh, many a cups of this forbidden Wine
Must drown the memory of that insolence!
Ich kam zur Welt, mein Kismet war ein harter Pfühl,
Muß wider Willen gehn ich, wer fragt, was ich fühl?!
Komm, Schenke! gürte deine Lenden, bring mir Wein,
Daß ich das Elend dieser Welt hinunterspül!
45
‫در فصل هبار اگر بيت حور رسشت‬
‫يک ساغر می دهد مرا بر لب کشت‬
‫هرچند بزند عامه اين ابشد زشت‬

39
 ‫سگ به زمن ار برم دگر انم هبشت‬
‫هبار جو مومس معشوق جهي هجڙو حور‬
‫ ساوڪ يج ڪنڌي َء ڀَ ِر‬،‫ڀري ڏي پيالو‬
‫ڀيل برو لڳي يه چوڻ مهننجو ڪهننيک‬
‫اڃا به گهران جنت ته پ ِو ِء موناکن ڪتو هبرت‬
In spring time, beloved of Houri constitution
Gets me wine cup on the bank of plantation
Though, it would be an ugly act in public eye
A dog’ll be better if I (still) opt for the heaven
Wenn im Lenz eine Schöne, die Engeln gleicht,
Mir eine Schale Wein auf gruner Wiese reicht,
Wär ich ein Hundsfott wenn ich den Himmel erwähn,
Auch wenn die Menschen mich verdammen allzu leicht.
Wenn mir im Lenz auf üpp'gen Rasenflächen
Ein Weib den Krug voll Wein kredenzt zum Zechen,
Wär' schlechter als ein Hund ich, würd ich s wagen,
Den Namen meines Gottes auszusprechen.

46
‫درايب که از روح جدا خواهی رفت‬
‫در پرده ارسار فنا خواهی رفت‬
‫می نوش نداین از کجا آمده اي خوش ابش‬
‫نداین به کجا خواهی رفت‬
‫ڄايڻ وٺ ته ڪڍنديئ جان مان روح ڌار‬
‫رب يج راز پٺيان هڪڙي ڏيهنن هلندين پار‬
‫خوش ره نٿو ڄاڻني ته ڪٿان آئني تون‬
‫ ڪيڏاهنن وڃبو پتو نڪو پار‬2‫پي ُء دارون‬
Get the moment! adieu to soul you’ll bid
Across the mystery-veil of death ye tread
Drink, ye know not wherefrom you came
Be happy! Ye know not where you’ll head
YESTERDAY, This Day’s madness did prepare;

40
TO-MORROW’s Silence, Triumph, or Depair:
Drink! For you know not whence you came, nor why:
Drink! For you know not why you go, nor where.
Merk dir, von der Seele wirst du einst getrennt,
Der Weg ins Nichts dich hinter geheime Schleier lenkt.
Trink Wein, denn du weisst nicht woher du kommst,
Sei fröhlich, du weisst nicht wohin es dich lenkt.
Die Seele - wisse - muß sich einst vom Körper trennen,
Dann wirst du hinter Seinem Schleier Gott erkennen,
Trink Wein denn du weißt nicht woher du bist gekommen,
Und auch das Ziel, wohin du gehst, kannst du nicht nennen.
47
‫سايق گل و سزبه بس طربناک شده ست‬
‫درايب که هفته دگر خاک شده ست‬
‫می نوش و گيل چبني که ات درنگري‬
‫گل خاک شده ست و سزبه خاشاک شده ست‬
‫سايق گل ۽ ساوڪ اڄ ته ڪري پيئ مزو‬
‫مٿئني هفيت اتئني هڙيئ ٿيندي خاڪ پورو‬
‫ جدل يئ پ َسندين ته‬،!‫دارون پي! گ َل ُچو ِنڊ‬
‫ ساوڪ يٿ ميٽ َء جو ڍيرو‬،‫گل ويو َسڙي‬
Saki! rose and greenery all are in full lust
Avail! next week this to convert into dust
Drink and pluck a rose, before you notice
Rose fadin’ into dust, greenery turn mote
O Schenk, wie heiter sind Blüten und Blätter geworden,
Merk dir, nächste Woche sind sie zu Staub geworden.
Trink Wein, pfluck eine Blume, denn unversehens
1st die Blüte Staub, das Blatt zu Laub geworden.
48
‫معريست مرا تريه و اکريست نه راست‬
‫ و راحت مک و اکست‬2‫حمنت مهه افزوده‬
‫شکر ايزد را که آچنه اسباب بالست‬

41
 ‫ خواست‬2‫ما را ز کس دگر منيبايد‬
‫ ڪم حصيح ڪڏهن نه ٿيو‬،‫زندگي آه اوندايه‬
‫ آرام جو ڪو آرسو نه ٿيو‬،‫حمنت وڌندي ريه‬
‫ يه جيڪي رِس يت اچي پيو‬،‫رب جو شڪر‬
‫بنا ڪهنن اکن ڪجهه گهرڻ يج يئ مليو‬
My life is gloomy, my things not right
Toil increasing; leisure little or absent
Thank God whatever I’m afflict’d with
I don’t have to ask anyone for this state
Mein Leben ist dunkel, nichts will gut enden,
Sorgen nehmen ZU, Ruh kann ich nicht finden.
Gott sei gelobt, denn alle diese Not kommt,
Ohne dass ich jemanden darum muss bitten.
49
‫فصل گل و طرف جويبار و لب کشت‬
‫اب يک دو سه اهل و لعبيت حور رسشت‬
‫پيش آر قدح که ابده نوشان صبوح‬
‫آسوده ز مسجدند و فارغ ز کنشت‬
‫ سايئ ٻين‬،‫ دراي پاسو‬،‫هبار يج ُمند‬
‫ٻه چار الئق سايٿ ۽ حور شڪل وين‬
‫ پاڻ صبح ساهجر پڻي وارا پياڪ‬،‫آڻ پيالو‬
‫ ڇين‬2‫مسجد ۽ مندرن اکن پهننجي جندڙي‬
Spring time, river bank, green looks all
With a few friends and a Houri-like doll
Give us cup, we early morning drinkers
Are free form mosque, relieved of temple
Zur Zeit der Blumen, am Bach und der Wiese Rand,
Mit Freunden und einer Liebsten im Engelsgewand,
Bring den Becher, denn der Trinker am fruhen Morgen,
Vor der Moschee und dem Tempel Ruhe fand
Im Blumenmond, wo sich der Strom am Ufer bricht,
Wo Freunde lächeln und des Liebchens Angesicht,
42
Dorthin bringt Wein! Wer mit dem Wein den Morgen grüßt,
Der schert sich um Moschee und Synagoge nicht.
50
‫گر شاخ بقا ز بيخ خبتت رست است‬
‫ور بر تن تو معر لبايس چست‬
‫در خميه تن که سايباين ست ترا‬
‫هان تکيه مکن که چارميخش سست است‬
2‫ پرفيڪٽ‬،‫يج ڀاڳ يج زور يت بقا لڳنيئ يٿ دامئ‬
‫۽ بُ َت يت معر جو لباس پوري طرح لڳنيئ پيو فٽ‬
‫يه ُء جسم جيڪو مثلِ تنبو ڪنيئ ٿو حفاظت‬
‫ چار ڪوڪا ڪري پوندس پ َ ِٽ‬،‫ڀاڙجان ِء نه‬
If the luck of your life-line is strong at root
And the life’s garment on your body is fit
Your body-tent which provides you shade
Count not on it, its four spikes are delicate
Wenn der Lebenszweig aus deines Schicksals Wurzel strebt,
Und das Leben auf deinen Leib ein Kleid hat genäht,
Ist dein Körper ein Zelt, das Schutz dir bietet,
Doch lehn dich nicht daran, denn fest es nicht steht.
51
‫گويند کسان هبشت اب حور خوش است‬
‫من ميگومي که آب انگور خوش است‬
‫اين نقد بگري و دست از آن نسيه بدار‬
‫اکواز دهل شنيدن از دور خوش است‬
‫چون ٿا جنت جهي ساڻ حورن ته آيه مزو‬
‫آئون ٿو چوان ته انگور جو پايڻ ته چکو‬
‫ ابيق اوڌر جو آ ڪهڙو اعتبار‬،‫يه وٺو نقد‬
‫دهل جو آواز رڳو دور اکن لڳندو آ ه مٺو‬
Some say, Houri in paradise is a pleasure
I rather say, nectar of grapes much better
Get what’s cash, give up credit (paradise & Houri)
From distance, trumpets are sweet to ear
Some for the Glories of This World and some

43
Sigh for the Prophet’s Paradise to come;-
Ah! take the cash, and let the Credit go,
Nor heed the rumble of a distant Drum!
Fröhlich sei man im Himmel mit Huris, sagt man,
Fröhlich macht der Saft von Reben, sage ich dann.
Nimm was da ist, sieh ab, von dem was noch steht aus,
Denn die Trammel hört sich nur gut von ferne an.
Sie sagen all', Daß Huris Edens Liebreiz mehren,
Ich sag’: nichts reizt mich mehr, als frohe Becher leeren.
Halt dich ans bare Geld und pfeif auf Zukunftszahlung,
'S ist besser, Trommeln aus der Ferne anzuhören.
Wie mancher wäre Sultan gar zu gern!
Wie mancher hofft aufs Paradies des Herrn.
Steck du das Bargeld ein, denWechsel lass,
Und halte dich der Kesselpauke fern.
52
‫گويند مرا که دوزيخ ابشد مست‬
‫قوليست خالف دل در آن نتوان بست‬
‫گر عاشق و ميخواره بدوزخ ابشند‬
‫فردا بيين هبشت مهچون کف دست‬
‫چون ٿا ته دوزخ ۾ ته پوندا موايل ۽ مست‬
‫دل نٿو مڃي ته اها چويڻ آه ڪا درست‬
‫ڀال يج عاشق ۽ پياڪ گهڙندا دوزخ ۾‬
‫هبشت ال ِء ڇا چبندو هونديس ويراين حالت‬
They tell me, a drinker will go to hell
That goes against heart, so unreliable
If lover and drunkard will enter in hell
Who will then in the paradise dwell
Der Trunkene fährt zur Hölle, so sagt man,
Falsch sind diese Worte, glaub nicht daran.
Würden Verliebte und Trunkene zur Hölle fahren,
Wäre leer der Himmel wie die flache Hand.

44
 53
‫من هيچ ندامن که مرا آنکه رسشت‬
‫از اهل هبشت کرد اي دوزخ زشت‬
‫جامی و بيت و بربطي بر لب کشت‬
‫اين هر سه مرا نقد و ترا نسيه هبشت‬
‫آئون نٿوڄاڻان ته اها ذات جهنن مونيک خلقيو‬
‫اهلِ هبشت ڪيواي خاڪي دوزخ ال ِء هٺيو‬
ُ ،‫ معشوق‬،‫جڳ‬
‫ َڇٻَرجو ڪنارو جهي‬،‫چنگ‬ ُ
‫ تو يک جنت جوآرسو مليو‬،‫پاڻيک ايه ٽيئ نقد‬
I know not His will, as I was being made
For paradise or aversive hell, me destined
Cup, beloved, harp on the plantation-side
My threesome cash, ye paradise promised
Ich weiss wirklich nicht; machte ER, der mich schuf, dies
Fur die hässliche Hölle oders Paradies?
Der Kelch, die Liebste, die Laute am Wiesenrand,
Sind mein; dir lass ich die Verheissung aufs Paradies.
Ich weiß nicht, ob Allah hat mich geschaffen,
Dereinst im Himmel oder in der Hölle wohn';
Gib mir ein Lieb und Wein und Brat auf grünem Rasen:
Das ist mir bare Münze, du nimm Himmelslohn.
54
‫همتاب بنور دامن شب بشاکفت‬
‫می نوش دمی هبرت از اين نتوان ايفت‬
‫خوش ابش و مينديش که همتاب بيس‬
2‫اندر رس خاک يک بيک خواهداتفت‬
‫نڊوڪيء چانڊاڻ سان چرييو رات جو انڌيرو‬
َ ‫چا‬
‫پي ُء دارون! هن اکن ڀيل ڪهڙي وي َل ۽ وارو‬
‫مزو وٺ! ڊپ نه ڪر! ڪئني چنڊ پيا نڪرندا‬
‫ ُا ِت هوندو ديرو‬،‫ميٽء ۾‬
َ ‫ پهننجو مڙه‬،‫اسانجي پٺيان‬
Moon with its light tore the night-skirt
Drink! You won’t find a better moment

45
Be happy, worry not, many a moon will
Shine one after the other, we under dust
Yon rising moon that looks for us again
How oft hereafter will she wax and wane:
How oft hereafter rising look for us
Through this same Garden- and for one in vain!
Zerrissen hat den Schoss der Nacht des Mondes Schein,
Schöner findest du 's nicht, drum trink deinen Wein.
Sei fröhlich und denke nicht; denn der Mond
Jedes Grab uberflutet mit seinem Schein.
Unter des Mondes wechselvollem Licht
Das Schicksal uns kein Morgenrot verspricht
Drum trink im Schein des Monds, denn mancher Mond
Blickt auf die Erde einst und sieht uns nicht.
55
‫ و شاد بودن آيني منست‬2‫می خوردن‬
‫فارغ بودن ز کفر و دين دين منست‬
‫گفمت به عروس دهر اکبني تو چيست‬
‫گفتا دل خرم تو اکبني منست‬

‫ سڀ خوش رهن‬، ‫پهننجي قانون ۾ آه دارو ِپنَي‬

‫ اساجنو آيه اهو دين‬،‫ڪفر ۽ دين اکن پري‬
‫ ڇا اٿيئ حق همر‬،‫زماين يج ڪنوار اکن پڇمي‬
‫ڪني‬
َ ِ ‫ تهننجي دل خوش جهي ٻيو‬،‫وراڻيا ِء‬
‫کپمي‬
To drink and be happy is my constitution
Free of infidelity or faith, so is my religion
I ask’d the eternal bride what’s your dower
Said: Your heart be happy, my dower done
Frohsinn und Wein sind meine Art zu sein,
Frei von Kofr und Glaube, ist der Glaube mein.
Die Vorsehung frag ich nach ihrer Morgengabe,
"Dein frohes Herz", sagt sie "ist die Morgengabe mein".
56
46
 ‫می لعل مذابست و رصايح اکن است‬
‫جسم است پياهل و رشابش جان است‬
‫آن جام بلورين که ز می خندان است‬
‫اشيک است که خون دل درو پهنان است‬

‫ ُگگهي ڄڻ ڪا اکڻ‬،‫رشاب ڄڻ آه پڙٽو لعل‬

ِ
‫جسم آ يه پيالو رشاب اهني يج آيه جان‬
‫اهو شيشہ گالس َمرڪي جهنن ۾ رشاب‬
ِ ،‫اصل ۾ آ لڙڪ‬
‫خون دل مليل منجهس ساڻ‬
Wine is melt ruby, its jug a mine-deposit
Wine forms its soul, body made by goblet
The crystal cup wherein smiles the wine
Is tears that hides the blood of burnt heart
Der Berg ist der Krug, flüssiger Rubin sein Wein,
Der Leib ist der Becher, seine Seele der Wein.
Eine Träne, in der sich Herzensblut verbirgt,
Glänzt in dem Pokal, in dem lachet der Wein.
Der Krug ist Schacht, der Wein geschmolzener Rubin,
Der Krug ist Körper, und der Wein ist Geist darin;
Kristall, aus dem der rote Wein dir lächelnd fließt,
Die Träne, ach, mit der mein Herzblut ebbt dahin.
57
‫می نوش که معر جاوداين اينست‬
‫خود حاصلت از دور جواين اينست‬
‫هنگام گل و ابده و ايران رسمست‬
‫خوش ابش دمی که زندگاين اينست‬
‫پي ُء دارون اهو يئ ته آيه مهيشه واري ڄامر‬
‫جواينء جو ڦل مثر اهني مان ميل ٿو اپار‬
َ ‫دور‬
‫ مسيت ۾ ڀريل‬،‫ ايرصفا ٽُن‬،‫گلن مند۽ دارون‬
‫اصل حيايت اها اٿيئ ته ڪا گهڙي ُسيک گها ِر‬
Drink wine! It’s the (cause of) eternal life
It’s attainment from youth, the actual life
The hour of flower, wine, carefree friends

47
Keep enjoying a while, that is the real life
Trink Wein, denn Wein ist das ewige Leben,
Das kannst du aus deiner Jugend entnehmen.
Mit Blumen, Wein und trunkenen Gefährten,
Sein fröhlich eine Weil, denn das ist das Leben.
Trink Wein! Solch Leben gibt dir Ewigkeit!
Dies sind die Früchte aus der Jugendzeit:
Der Rosenmond und Wein und Trinkkumpane!
Froh ist nur, wer dem Augenblick sich weiht.
58
‫نييک و بدي که در هناد برش است‬
‫شادي و مغی که در قضا و قدر است‬
‫اب چرخ مکن حواهل اکندر ره عقل‬
‫چرخ از تو هزار ابر بيچاره تر است‬
‫ ُمدايئ آيه انسان يج جوڙ ۾ رکيل‬،‫چڱايئ‬
‫ اکن اڳ ۾ لکيل‬2‫خويش ۽ مغي به قضا قدر‬
‫آسامن سان ڪهڙو ڪرڻ هجڳڙو اي حبث‬
ِ ‫ آيه َڌ‬،‫اهو وچيارو تواکن گهڻو جمبور‬
‫ڪ َيل‬
Virtue and Vice in a man’s nature is placed
Joy or sorrow predestined, in fate embraced
Don’t argue with the sky, in the path of logic
Thousand times helpless, poor sky distressed
And that inverted Bowl they call the Sky,
Whereunder crawling coop’d we live and die,
Lift not your hands to It for help – for It
As impotently moves as you or I.

Gutes und Böses in des Menschen Wesen lebt,

Freud und Leid sind im Schicksal eingewebt.
Tausendmal hilfloser als Ihr das Schicksal ist,
Darum ist 's sinnlos, wenn Ihr die Schuld ihm gebt.
Stets Gutes, Bases wird in dir entfacht,
48
Dir Glück und Leid vom Schicksal zugedacht.
Nicht zürne ew' ger Weisheit: Tausendfach
Ist in dir größer deine eigne Macht.
Glaubt nicht, daß alles vom Himmel bestimmt,
Was Gutes und Böses im Menschen glimmt,
Was das Herz betrübt und das Herz erhellt,
Je nachdem es dem launischen Schicksal gefällt
Das Himmelsrad kreist ohne Ruh
Und ist weit schlimmer daran als Du
Im Wirrsal und Getriebe
Auf der Bahn der ewigen Liebe.
59
‫در هر دشيت که الهل زاري بوده ست‬
‫از رسيخ خون شهرايري بوده ست‬
‫هر شاخ بنفشه کز زمني مريويد‬
‫خايل است که بر رخ نگاري بوده ست‬
‫هر ج ِا جيت نظر اچي ٿو الهل زار۽ ُگ َل‬
‫ڪنهن شاه يج خون يج ڳاڙهاڻ مليل‬
‫بنفيش يج هر شاخ جا ڦيٽ زمني مان‬
‫آه اهو ِت ُر جو معشوق يج ڳل يت هٺيل‬

Every desert that displays a tulip-bed

Has its redness from a King’s blood
Every pansy branch seen on the earth
Was mole on the face of the beloved
I sometimes think that never blows so red
The Rose as where some buried Caesar bled;
That every Hyacinth the Garden wears
Dropt in her lap from some once lovely head.
In jedem Feld, in dem die Tulpen blühn,
Ihr Rot sie vom Blut eines Königs beziehn.
Jedes Veilchen, das aus der Erde spriesst, ist
49
Ein Schönheitsmal, von einer Schönen entliehn.
Wo eine Rose oder Tulpe sproß,
Das rate Blut einst eines Kaisers floß;
Wo aus der Erde jetzt ein Veilchen lugt,
Ein Grab sich über zartem Mägdlein schloß.
60
‫اکنون کہ هجان را بہ خویش دست ریس است‬
‫هر زندہ دیل را سوی حصرا هویس است‬
‫بر هر شایخ طلوع مویس دسیت است‬
‫در هر نفیس خروش عییس نفیس است‬
‫وس‬
ّ ‫جڳ يج‬ َ ‫ ٿيون‬2‫هاڻ سائني خوشيون‬
‫هر زنده دل حصرا يج پيو ڪري ه ََوس‬
‫هرٽاري َء ميٿ عصا ِء مويس جيان ُڦٽو لَڪُڻ‬
‫ڦوڪ يت نڪري عيسوي ن َ َفس‬ َ ‫هر ساه مان‬
Now the world has a hold on merriment
Every happy fellow rushes for the desert
On every branch appears Moses’ baton
Everyone’s breath acts like Jesus Christ
Now the New Year reviving old Desires,
The thoughtful Soul to Solitude retires,
Where the white hand of Moses on the Bough
Puts out, and Jesus from the Gound suspires.
Ringsum die Welt in lenzesfrohem Taumel lacht,
Auch den, der weltlos, lockt hinaus des Keimens Macht,
Wie Moses Hand treibt weiße Blüten jeder Zweig,
Bin jeder Hauch, wie Jesu Atem, ruft: Erwacht!
61
‫هر ذره که در خاک زميين بوده است‬
‫پيش از من و تو اتج و نگيين بوده است‬
‫گرد از رخ انزنني به آزرم فشان‬
‫اکن مهه رخ خوب انزنيين بوده است‬

50
 ‫ميٽء جو هر هنڌ پکڙيل‬ َ ‫هر ذرو جو آه زمني يج‬
‫ ڪهنن رسدار ال ِء ُجڙيَل‬،‫اڳ ۾ هو اتج ۽ نگينو‬
‫ ڌوڙ يک آرام سان کُرڙجان ِء‬،‫پهننجي مکڙي اتن دز‬
‫پاڻ اکن اڳ ڪهنن سهيڻ جو هو همانڊو ٻَرڪيل‬
Every particle that under the earth is buried
Before you and me was a crown and ringed
Dust from your lovely face, wipe it ye gently
It used to be the fair cheek of some beloved
Jedes Stäubchen, das auf der Erde liegt hier,
War eine Krone, ein Ring vor dir und mir.
Zart wisch den Staub yon der Liebsten Stirn, aueh er
War einer Liebsten Antlitz vor dir und mir.
62
‫خیام تنت بہ خمیہ ای مانند راست‬
‫سلطان روح است و مزنلش دار فنا است‬
‫فراش اجل ز بہر دیگر مزنل‬
‫ویرانکند این خمیہ چو سطان بر خواست‬
‫ ان ۾ پيل روح سندس جان‬،‫َخيّا َم! بدن اٿيئ تنبو‬
‫ مزنل انهي يج آيه اڳلو هجان‬،‫روح اٿس حاڪم‬
‫موت جو فرشتو پيٽ ُااکڙينديئ هڪ ڏيهنن تنبو‬
‫ لڏيندومنجهانس سلطان‬2‫ويران ڪندو تنبو جڏهن‬
Khayyam! Your body is erect like a tent
Soul its ruler, its station house of naught
For another house, intends death’s agent
To desert the tent when the ruler has left
‘Tis but a Tent where takes his one day’s rest
A Sultan to the realm of death addrest;
The Sultan rises, and the dark Ferrash
Strikes, and prepares it for another Guest.
Khayyam! Ihr Körper ist aufrecht wie ein Zelt
Seele seines Herrschers, Null-Haus sein Bestimmungsort
Tod Engel beabsichtigt, das Zelt zu entwurzeln
Wenn der Herrscher verlassen hat

51
 63
‫یزدان چوگل وجود ما می آراست‬
‫دانست ز فعل ما چہ بر خواہد خواست‬
‫ےب حمکش نیست گناہی کہ مرا است‬
‫پس سوخنت قیامت از بہر چہ خواست‬
‫مالڪ جڏهن ڳويه پيئ اساجني وجود يج ميٽ‬
‫ڄاتو يٿ اساجني فعلن مان ڪهڙي نڪرندي َچيٽ‬
‫مهننجو گناه ڪرڻ بنا حڪم يج ته آه ڪو نه‬
‫ ڪهڙي اکيت ۾ سٽ َسيٽ‬،‫پو ِء قيامت وارو سڙڻ‬
Lord while mixing clay of our constitution
Knew what would be desired in our action
My sins are not without a decree (by Him)
Why hell’s burn, on the day of resurrection
What! out of senseless Nothing to provoke
A conscious Something to resent the yoke
Of unpermitted pleasure, under pain
Of Everlasting penalties, if broke!
Wenn Herr vermischt unseres Körpers-Ton
Wusste genau, was wäre unser weltlichen Taten
Meine Sünden sind nicht ohne ein Dekret (von Ihm)
Am Tag der Auferstehung, warum Hölle brennen
64
‫هر سزبه که برکنار جويئ رسته است‬
‫گويي ز لب فرشته خويي رسته است‬
‫پا بر رس سزبه ات خبواري نهني‬
‫اکن سزبه ز خاک الهل رويي رسته است‬
‫يهء ساوڪ جا ڦيٽ آيه دراي ڪناري وٽان‬ َ
‫ڄڻ دعا نڪيت ڪهنن مالئڪ يج وااتن‬
‫ٽڙيي َء سان ساوڪ يت نه َڌ ِرجان ِء پري؛ اها ڇٻ ِر‬
‫ميٽء منجهان‬
َ ‫ڦيٽ ڪهنن ملوڪ همانڊي يج‬
Every grass, on the brook-side sprung up
Sprouts as if a saying from an angel’s lip
Put not y’r feet on greenery in arrogance
52
From the dust of a tulip-cheek it grew up
And this reviving Herb whose tender Green
Fledges the River-Lip on which we lean
Ah! Lean upon it lightly! for who knows
From what once lovely Lip it springs unseen!
Jedes Grün, das grünt wo immer ein Bach fli esst ,
Scheinbar aus den Lippen einer Holden spriesst.
Zertritt nicht verachtend das Grün mit Füssen,
Da es aus dem Staub einer Schönen spriesst.
Dort auf dem Wiesengrün, vom Bach umflossen,
Sind tausend prächt’ge Blumen aufgeschossen.
Tritt leise auf das Grün! Wer weiss, os nicht
Aus einer Blumenwangigen Staub entsprossen.
65
‫زان ابدہ کہ معر را حیات دگر است‬
‫پر کن قدیح گر چہ تو را درد رساست‬
‫بر نہ بہ کفم کہ اکر عامل مسر است‬
‫بشتاب کہ معر ای پرس در گذر سست‬
‫اهو دارون جونوازي ڇڏي نئني معر‬
‫ِتري َء يت رک پيالو آيه تو يک به مُخ ر‬
‫ دنيا جو ڌنڌو ميٿ جو سور‬،‫ڏيمن جام‬ِ ‫ڀري‬
‫تڪڙو پي ُء! زندگي ٿيئ پيئ جدل جدل گذر‬
From that wine which gives new life again
Fill the cup, though you’ve hangover pain
Hand it over! World business is but a story
Life is (quickly) passing on, hurry up son!
Come, fill the Cup, and in the fire of Spring
Your winter-garment of Repentance fling:
The Bird of time has but little way
To flutter – and the Bird is on the Wing.
Von diesem Wein, der neues Leben gibt

53
Füllen Sie den Becher, obwohl Sie sind inebriate
Geben Sie mir!, Ist Welt-Business nur eine Geschichte
Beeilen Sie sich mein Sohn! Sich schnell Leben bewegt
66
‫يک جرعه می ز ملک اکووس به است‬
‫از ختت قباد و ملکت طوس به است‬
‫هر انهل که رندي به حسرگاه زند‬
‫ سالوس به است‬2‫از طاعت زاهدان‬

‫ابدشايهء اکن هبرت‬

َ ‫هڪ رسڪ ڪاووس يج‬
‫طوس يج راڄ اي قيقباد يج ختت اکن به شريين تر‬
‫هر داهنن جا ساهجر همل ڪري ٿو رند رات پياڪ‬
‫ موهيندڙ‬،‫ يج عبادتن اکن گهيڻ وڻندڙ‬2‫مکريلن زاهدن‬
Better than Kay Kawus’ kingdom, one wine sip
Better than Kayqubad throne or Tus ownership
Every wail clamored by a profligate at the dawn
Is better than a hypocrite-ascetic’s long worship
Ein Schluck Wein ist mehr wert als das Reich von Kawus,
Als der Thron von Ghobad und als das Land vom Tus.
Wenn ein Schelm morgens den Herrgott anfleht, ist es
Mehr wert als der Gehorsam frömmelnder Salus.
67
‫دل اگر رس حیات کامهی دانست‬
‫در مرگ مه ارسار الاہی دانست‬
‫امروز کہ اب خودی ندانسیت هیچ‬
‫فردا کہ ز خود روی چہ خواہی دانست‬

‫ڪاش دل ڄايڻ سگهي ها هن معر يج اصل ڳجهارت‬

‫پو ِء مرڻ واري مامري ۾ ڪونه ٿئيس ها ڪا به حريت‬
‫ ته پو ِء‬،‫اڄ پاڻيک هوشن ۾ هوندي ڪانه پيئ ڪا پروڙ‬
‫ ڇا پوندو پتو ڇا هيئ حقيقت‬،‫ُسڀاڻ خودي ٿيندي خمت‬
Only if heart appropriately knew life’s secret
It could, divine secret beyond death calculate
Today you know nothing despite being a self

54
Morrow having lost self, what’ll you attempt
But if in vain, down on the stubborn floor
Of Earth, and upto Heaven’s unopening Door,
You gaze TO-DAY, while You are You – how then
TO-MORROW, You when shall be You no more?
Wenn Herz konnte das Leben objektiv wissen
Mysterium des Todes war nicht schwer zu wissen,
Heute habe ich die Kontrolle, aber nichts wissen
Morgen, wenn das Leben ist weg, was ich weiß dann
68
‫چون معر برس رسد چه شريين و چه تلخ‬
‫پامينه که پر شود چه بغداد و چه بلخ‬
‫می نوش که بعد از من و تو ماه بيس‬
‫از سلخ به غره آيد از غره به سلخ‬
‫زندگي پيئ ڊوڙي چايه کيڻ بغداد جهي اي بلخ‬
‫پيالو آه ڀريل پو ِء ڪڏهن مٺو ڪڏهن تلخ‬
‫ مون اکن پو ِء به‬،‫ چنڊ تو اکن‬،‫پي ُء رشاب‬
‫ ڳچ‬2‫ ٿلهي مان سهنوٿيندو‬،‫سهني مان ٿلهو‬
Life as it gets near end, be happy or sad
Cup is done, be it in Balkh or in Bagdad
Drink, moon will appear after you and me
Last lunar day into first, from first onward
Whether at Naishábūr or Babylon,
Whether the Cup with sweet or bitter run,
The Wine of Life keeps oozing drop by drop,
The Leaves of Life keep falling one by one.
Ob bitter oder süss, ist das Leben zu Ende,
In Balkh oder Baghdad, wohin man sich wende,
Trink Wein, denn nach mir und dir zieht der Mond stets
Von Neumond zu Neumond, ganz ohne Ende.
Was gilt mir Balch und was Baghdad? Mein Sein erlischt.

55
Ob Süßes oder Bittres mir ward aufgetischt,
Wie gleich ist's nun; der Krug ist voll, und durch Äonen
Scheint noch der Mond, wenn unser Name längst verwischt.
69
‫آاننکه حميط فضل و آداب شدند‬
‫در مجع کامل مشع احصاب شدند‬
‫ره زين شب اتريک نربدند برون‬
‫گفتند فسانه اي و در خواب شدند‬
‫مهراه يج عمل و فضل ۾ هئا هپتا دريج يت‬
‫مشع وانگر دنيا پيئ حارض ٿني مجمعي يت‬
‫هن اونده رات مان ٻاهر نڪري نه سگهيا‬
ُ
‫ وڃي هپتا دنيا يج ٻيئ ٻ َيّن يت‬،‫ڪٽّيائون ّقصا‬
Who limited themselves to merit, manner
Lit as candle in learned ones’ get-together
They even found no way out of dark night
They conjured stories and went in slumber
The Revelations of Devout and Learn’d
Who rose before us, and as Prophets burn’d,
Are all but stories, which, awake from sleep
They told their comrades, and to sleep returned.
Die in den Kreis der Gelehrten traten ein,
Konnten den Gefährten eine Leuchte sein.
Aus dunkler Nacht fanden sie keinen Weg ins Licht,
Sie erzählten ein Märchen und schliefen ein.
Die Edelstein, die je die Welt gelehrt.
Die man noch jetzt als leuchtend Licht verehrt,
Sie blieben in der Finsternis. Nur Märchen
erzählen sie und sind dann heimgekehrt.
70
‫ اند‬2‫آن را که به حصراي علل اتخته‬
‫ اند‬2‫يب او مهه اکرها بپرداخته‬
‫ اند‬2‫امروز هبانه اي در انداخته‬

56
 ‫فردا مهه آن بود که در ساخته اند‬
‫اهڙا جيڪي آڻني پيا اتويلن جا انبار‬
‫خرب نه اٿن يه سڀ ڪينئ ٿيو تيار‬
‫وٺن سهارا‬،‫اڄ ته ڀيل ڪن حيال هباان‬
‫سڀايڻ ڏ يندا مهنن جو ڪيائون اڄ ڪار‬
Those who weaved a plethora of pretext
They put forward excuses, for every act
Today they have put forward an excuse
Morrow what they invent’d shall present
In die Weite des Lebens wurde er gejagt,
Sein Los wurde bestimmt, er wurde nicht gefragt.
Heute wird behauptet, es war seine Wahl,
Morgen weiss er, er wurde gejagt, nicht gefragt.
71
‫آهنا که کهن شدند و ايهنا که نوند‬
‫هر کس مبراد خويش يک تک بدوند‬
‫اين کهنه هجان بکس مناند ابیق‬
‫ و رومي ديگر آيند و روند‬2‫رفتند‬
‫ ٻيا آهن نوان‬،‫هڪڙا يج پراڻا ٿيا‬
‫هر ڪو ڀانيئ پهننجي مراد ماڻيان‬
‫هجوين دنيا ڪهننجي ڪا نه يٿ‬
‫ ٿيندا رواان‬2‫ ٻيا ايندا‬،‫ وڃون پيا‬،‫واي‬
Those who became ancient, these recent
Every one rushing singly to one’s object
In this old world none has ever been left
They left, we quit, others’ll come to part
Die, die alt wurden und jene, die neu kamen,
Alle ihrem Ziel einzeln entgegen sahen.
Diese alte Welt blieb noch für keinen bestehn,
Sie gingen, wir gehn, wie auch die, die neu kamen.
72
‫آنکس که زمني و چرخ و افالک هناد‬
‫بس داغ که او بر دل مغناک نهاد‬
57
 ‫بسيار لب چو لعل و زلفني چو مشک‬
‫در طبل زمني و حقه خاک هناد‬
‫ آسامن‬،‫ سيارا‬،‫يهء زمني‬
َ ‫جهنن به خلقي‬
‫مغگني دل يت لڳااي ڪئني داغ ۽ نشان‬
‫ مشڪي ڪاڪل‬،‫سوين لعل چپ‬
‫ ٿيا ُڌوڙ زاين‬،‫ميٽء يج پيٽ ۾ دفنجي‬
َ
The one who instituted earth, sky, orbit
Enough scars on sad heart, He brought
Many ruby-lips or hair with musk-scent
In earth’s kettledrum, rest under the dust
ER, der Himmel, Erde und Sterne schuf,
Viel Trübsal aufs Herz voller Leiden lud,
Rubinrote Lippen, Locken, Moschus gleich,
In der Erde Trammel, dem Sandhügel grub.
73
‫آرند ييک و ديگري برابيند‬
‫بر هيچ کیس راز مهی نگشايند‬
‫ما را ز قضا جز اين قدر نامنيند‬
‫پامينه معر ما است می پامييند‬
‫ ٻني يک آڻنيِ پيا‬،‫هڪڙن يک ورايئ ويٺ واي‬
‫ ڪهنن سان نه َسلني پيا‬،‫آيه ڪهڙو راز‬
‫ته‬2‫ رڳواِهو‬،‫پاڻ يک قضا مان نه پيو ڪوبه پَتو‬
‫اساجني معر جو آه ماپو سو ماپي گهٽائني پيا‬
Brought one, other one they are seizing
Unto none, the secret they are releasing
From fate, to us is manifest nothing but
Our life’s measure, they slowly freezing
Einer wird geboren, der andere gestohlen,
Dies Geheimnis wurde für keinen aufgehoben.
Nur wenig zeigten sie uns von unserem Los,
Das Mass unseres Lebens ist's, das sie erproben.
Eines mitgebracht, das andere nehmen sie zurück

58
Mit niemandem teilen sie das Geheimnis
Vom Schicksal ist uns nichts offenbar; nur
Unser Leben zählt, sie nehmen langsam ab
74
‫اجرام که ساکنان اين ايوانند‬
2‫اسباب تردد خردمندانند‬
‫هان اترس رشته خرد گم نکين‬
‫اکانن که مدبرند رسگردانند‬
‫يه جسم يج آهن ايوانن ۾ ساڪن‬
‫اچرج ۾ آهن عقلمند به صفا حريان‬
‫ها دماغ نه ڪجان ِء گم بس ِاهني يت‬
‫هيت وڏا مدبر بہ اٿيئ ُمنڌل ۽ پريشان‬
Bodies that in these pavilions do inhabit
Conflicting ideas for sagacious ones left
Give up long chain of wandering thought
Even the ones prudent’re in astonishment
Die Sterne, die Bewohner dieses Himmels sind,
Die Ursache vom Zweifel aller Weisen sind.
Gib acht, dass vom Pfad der Vernunft du nicht weichst,
Denn die, die wachs am sind, selbst Herumirrende sind.
Die Körper, die wir sehn im himmlischen Palast,
Sind Rätsel, die zu lösen glaubt nur ein Phantast.
Gib acht! Laß dir des Wissens Seile nicht entgleiten,
Denn selbst die Lenker manches Mal ein Schwindel faßt.
75
‫از آمدمن نبود گردون را سود‬
‫وز رفنت من جالل و جاهش نفزود‬
‫وز هيچ کیس نزي دو گومش نشنود‬
‫اکين آمدن و رفتمن از هبر چه بود‬
‫منهنجي اچڻ مان آسامن يک نه ٿيو هو فائدو‬
‫نه منهنجي وڃڻ مان اجنوجاه و جالل وڌندو‬
‫منهنجي ڪنن ڪڏهن نه ڪنهن اکن به ٻڌو‬
‫آخر يه اچڻ ۽ مويٽ وڃڻ جو هو ڪهڙو کنڌو‬
59
My coming’d no gain for the firmament
No gain in its dignity, awe on my depart
From no one ever, my two ears did hear
This coming and going, its purpose what
Mein Kommen dem Himmel keinen Vorteil brachte,
Mein Gehen seine Würde nicht grösser machte.
Von keinem hörten meine zwei Ohren je,
Welchen Sinn mein Kommen und Gehen machte.
Mein Kommen brachte nicht Gewinn den Sphären,
Mein Gehen wird nicht Glanz noch Würde mehren,
Mit meinen Ohren hört' ich nichts, das könnte
Des Gehens und des Kommens Zweck erklären.
76
‫من می خورم و هر کہ چو ن اهل بود‬
‫ےم خوردن من بہ نزد او سهل بود‬
‫ےم خوردن من حق ز ازل می دانست‬
‫گر ےم خنورم عمل خدا هجل بود‬
‫ به هو اسان وانگر اهل‬2‫ جيڪو‬،‫پاڻ ته پيون پيا‬
‫ پيڻئ انيک نه لڳو ڪو مشڪل‬2‫اسان وارو دارون‬
‫ دارو پڻي حق ڄاتو يٿ ازل اکن‬،‫منهنجو موايل ٿڻي‬
‫هاڻ اگر نه پيان ڄڻ رب يج ڄاڻ ۾ لڳندو ڪو خلل‬
I drink, whoever was like me eligible
My drinking wine, to him was facile
God knew from eternity my drink act
His knowledge incorrect if my refusal
Why, be this juice the growth of God, who dare
Blaspheme the twisted tendril as a Snare?
A Blessing, we should use it, should we not?
And f a Curse, why, then, who set it there?
Ich trinke Wein und mit mir, wer vernünftig,
Wie winzig gilt's Ihm, daß wir Winzerzünftig,
Er wußt' am Schöpfungstag, ich würde trinken,

60
Tränk' ich jetzt nicht, weiß Er doch nicht, was künftig!
77
‫از رجن کشيدن آدمی حر گردد‬
‫قطره چو کشد حبس صدف در گردد‬
‫گر مال مناند رس مبااند جباي‬
‫پامينه چو شد هتي دگر پر گردد‬
‫سورن سهڻ سان آدم يک ملندو آه مان ۽ مرتبو‬
‫ هريو‬،‫ جوهر‬،‫ يٿ ٿيئ ٿو مويت‬2‫قطرو خول ۾ قيد‬
‫ رِس و بچي ته به ڀلو‬،‫مال نه چبيو ته خري آيه‬
‫پيالو يج خايل ٿيو تر اتئني ته وري به ڀربو‬
Man becomes free only after bearing pain
A drop turns into pearl only after a prison
If wealth stayed not, let head stay in place
When cup gets empty, it’ll be filled again
Leid macht aus dem Menschen einen edlen Mann,
Gefangen der Tropfen zur Perle werden kann.
Bleibt nicht die Habe, so bleibt doch das Leben,
Das leere Mass sich nur wieder füllen kann.
78
‫افسوس که رسمايه ز کف بريون شد‬
‫در پاي اجل بيس جگرها خونشد‬
‫کس انمد از آن هجان که پرمس از وي‬
‫اکحوال مسافران عامل چون شد‬
‫افسوس جو هنٿ مان ضايع يٿ ويو رسمايو‬
‫رت ڪري ٻاريو‬ ُ ‫اجل ڪئني جگرن يک‬
‫ڪري نه موٽيو هُنَ هجان مان جو پڇانس‬
‫ سان ُايت وڃي ڇا وهيوواپريو‬2‫دنيا لڏيندڙن‬
Alas! Alas! Capital is gone out of hand
Many a dear one, death’s claw ‘d killed
None returned from the hereafter to tell
What befell on the travelers to that world
Strange, is it not? that of the myriads who
Before us pass’d the door of Darkness through,
61
Not one returns to tell us of the Road,
Which to discover we must travel too.
O Jammer, es entgleitet alles meiner Hand,
Viele Herzen bluten, der Tod nach dem Leben langt.
Aus dem Jenseits kam keiner urn ihn zu fragen,
Wie es den Reisenden gehe im fernen Land.
79
‫افسوس که انمه جواين طي شد‬
‫و آن اتزه هبار زندگاين دي شد‬
‫آن مرغ طرب که انم او بود شباب‬
‫افسوس ندامن که يک آمد يک شد‬
‫افسوس جواين جوداستان هاڻ پورو ٿيو‬
‫ندگيء يج اتزي هبار جوزمان پورو ٿيو‬
َ ‫ز‬
‫اهو مست گهمندڙ پيک انلو هوس جواين‬
‫ نه ڄامت ڪهڙي ٽاڻ پورو ٿيو‬،‫افسوس‬
Alas! the scroll of youth has shortened
Life’s fresh spring into autumn turned
That happy cock which is called youth
I know not when it came, when it ended
Yet Ah, that Spring should vonish with the Rose!
That youth’s sweet-scented manuscript should close!
The Nightingale that in the branches sang,
Ah whence, and whither flown again, who knows!
O Jammer, das Buch der Jugend ist beendet,
Der holde Frühling sich dem Winter zuwendet.
Der Vogel der Freude, Jugend genannt,
Wann kam er, wann hat er sein Dasein beendet.
Der Jugend Buch ist aus- und war doch kaum begonnen
Kaum hat der Lenz geblüht, ist er auch schon verronnen
Ich merkt nicht, wie sie kam, nochwie sie flog davon
Die holde Nachtigall, die Zeit der Jugendwonnen.
Ach, des Lebens Mai naht dem Ziele,
62
Vorbei sind dir Freunden und Spiele!
Dieser Vogel der Fröhlichkeit
Genannt die Jugendzeit.
Schwang fort sein Gefieder,
Und kommt nicht wieder!
Ich weiß nicht, wann er gekommen,-
Und wohin den weg er genommen.
80
‫ بود‬2‫اي بس که نباشمي و هجان خواهد‬
‫ين انم زما و ين نشان خواهد بود‬
‫زين پيش نبودمي و نبد هيچ خلل‬
‫ بود‬2‫زين پس چو نباشمي هامن خواهد‬
‫پاڻ ڪو نه هونداسني دنيا اها ائني يئ پيئ هلندي‬
‫ رڳو ُڌو ِڙ رهندي‬،‫ نڪو نشان‬،‫اساجنو نڪو انلو‬
ِ ،‫جڏهن نه هئاسني ته به نه هيئ دنيا ۾ ڪَ ُّس‬
‫کوٽ‬
‫ دنيا ائني يئ پيئ اڳيت سِ َرندي‬،‫وري جو لڏينداسني‬
Enough! Our not being, the world ‘ll exist
Neither our name nor any sign will be left
Before we were not, there was no defect
Hence if we non-existent, same ‘ll persist
When you and I behind the Veil are past,
Oh, but the long, long while the World shall last,
Which of our Coming and Departure heeds
As the Sea’s self should heed a pebble-cast.
Auch wenn wir nicht mehr sind, wird die Welt doch sein,
Weder Name noch Merkmal wird von uns bleiben.
Bevor wir zur Welt kamen, fehlte hier nichts,
Wenn morgen wir gehen, wird's anders nicht sein.
81
‫اين عقل که در ره سعادت پويد‬
‫روزي صد ابر خود ترا می گويد‬
‫ که ين‬2‫درايب تو اين يکدم وقتت‬
‫آن تره که بدروند و ديگر رويد‬

63
 ‫خويشء ۾ وهجي روڙو‬
َ ‫يه عقل جو هر‬
‫ڏيهنن ۾ سو دفعا تويک ڏينيئ پيو ڍنڍورو‬
‫يه هڪ هڪ پل زندگي َء جو جسايو ڪر‬
‫انهني ٻوٽو جواڀري وري گر هڪ دفعو رونبيو‬
This reason which searches a blissful way
Tells you at least hundred times everyday
Get full from the single (passing) moment
This fruit not seen again, once taken away
Dieser Verstand, der den Weg zum Glück anstrebt,
Täglich hundert Male dir zu sagen pflegt;
Erfass dies en Moment, du bist nicht wie Gras,
Das einmal gernaht, wieder aufwärts strebt.
Verstand tappt suchend nach des Glückes Tor
Und hält dir hundertmal am Tage vor:
Bedenke stets, du gleichst dem Kraute nicht,
Das abgepflückt von neuem blüht empor.
82
‫اين قافهل معر جعب ميگذرد‬
‫درايب دمی که اب طرب ميگذرد‬
‫سايق مغ فرداي حريفان چه خوری‬
‫پيش آر پياهل را که شب ميگذرد‬
‫معر جو قافلو پيوڪٽجي ڏاڍو جعيب‬
‫ڳولهه حملو جو گذري خوش ۽ خوب‬
‫سڀايڻ يج ستائيندڙن جو هينرئ ڪهڙو مغ‬
‫رات پيئ وهايم تڪڙي آڻ ڪو رشاب‬
Life’s caravon goes on in a strange way
Find a moment that goes in a happy play
Saki! no worry of tomorrow’s adversary
Bring the cup, night passing on in hurry
A Moment’s halt – a momentary taste
Of BEING from the Well amid the Waste –
And Lo! – the phantom Caravon has reach’d
The NOTHING it set out from - Oh, make haste!
64
Wie schnell zieht die Lebenskarawane vorbei,
Gib acht, dass sie vall Freude ziehe vorbei.
O Schenk, was grämt dich das Morgen deiner Feinde?
Bring den Becher, denn bald ist die Nacht vorbei.
Geheimnisvoll des Lebens Karawane findet
Den Weg; wohl dem, der einer Stunde Glück empfindet.
Was sorgst du, Schenke, dich ums Morgen deiner Gäste?
Bring den Pokal voll Wein, denn sieh, die Nacht entschwindet.
83
‫بر پشت من از زمانه تو ميايد‬
‫وز من مهه اکر اننکو ميايد‬
‫جان عزم رحيل کرد و گفمت مبرو‬
‫گفتا چکمن خانه فرو ميايد‬
ُ ‫زماين هٿان مهننجي چيلهه يٿ ويئ آه‬
‫ڪٻڙي‬
‫مهننجي هر ڪم مان هاڻ مزو ويو نڪري‬
‫وڃ‬
ُ ‫ چيومانس نه‬،‫ساه سڳو ٽڻٽ يج پيو ڪري‬
‫وراڻيا ِء ڇا ڪيان جو گهر اچي ويو دير ڪهڙي‬
My back, over a time, hunch is developed
Me, for any kind of activity (now) invalid
Soul plans to depart, leave not! I implored
Said: ‘what I do? I’m heading to my abode’
Die Zeit en haben rneinen Rücken gekrümmt,
Alles was ich anfasste, ist rnir nicht geglückt.
Meine Seele will gehen, ich sag: "Geh nicht".
"Mein Haus fällt ein" sagt sie und zurn Gehn sich anschickt.
84
‫بر چرخ فلک هيچ کیس چري نشد‬
‫وز خوردن آدمی زمني سري نشد‬
‫مغرور بداين که خنورده ست ترا‬
‫تعجيل مکن مه خبورد دير نشد‬
‫آسامنن اڳيان ڪهننجي به ڪا نه هيل‬
‫زمني ماهڻن پورڻ اکن هرگزڪا نه ٿڪي‬

65
 ‫ اکن بچي‬2‫ِٺ َڳ نه ڪر ته تون وئني پورجڻ‬
‫ دير ڪهڙي‬،‫ ل َٽيبني ِسگهو‬،‫جدلي ڇا يج‬
Over the rotating sky no one ever prevailed
Earth too never from eating men got filled
You deem arrogantly that you have escaped
Don’t rush! it’s not late soon you ’ll be laid
Keiner hat bisher besiegt des Schicksals Rad,
Nie wird die Erd vom Vertilgen der Menschen satt.
Brüste dich nicht, dass sie dich bisher verschonte,
Zu spät ist 's noch nicht, und keine Eile es hat.
85
2‫بر چشم تو عامل ارچه می آرايند‬
‫مگراي بدان که عاقالن نگرايند‬
2‫بسيار چو تو روند و بسيار آيند‬
‫برابي نصيب خويش کت برابيند‬
‫تهننجي اکني يک دنيا لڳي يٿ سهيڻ سينگاريل‬
‫ عقلمند به آهن سوچ ۾ ٻُڏل‬.‫نه لڳينس پٺيان‬
‫ اچن به پيا‬،‫تو هجڙا ڪئني هتان وڃن به پيا‬
‫ جدل اک َڌل‬2‫اک ُء پهننجو نصيب وري تون به ٿيندين‬
Although for your eye, a world they adorn
You know! But sages are in apprehension
Many like you are leaving, many ‘ll come
For loosing their luck, the way yours stolen
Auch wenn in deinen Augen schöner wird die Welt,
Giere nicht nach ihr, keinem Weisen das gefällt.
Wie du sind viele gegangen, viele kommen,
Nimm dir deinen Teil, denn auch du wirst einst gestellt.
1) Laut Mythos dreht sich die Erde auf den Hörnern des Stiers. Der Stier hat
seine Hufe auf dem Rücken des Fisches, der im Wasser lebt
86
‫بر من قمل قضا چو يب من رانند‬
‫پس نيک و بدش ز من چرا ميدانند‬
‫دي يب من و امروز چو دي يب من و تو‬
66
 2‫فردا به چه جحمت به داور خوانند‬
‫مهننجي پڇڻ يج بنا يئ قضا جو وهيو مون يت قمل‬
‫ ڀلو ڇو مسجهيو وڃي موناکن ٿيل ڪ ُم‬،‫پو ِء برو‬
‫ اڄ به تو موناکن پُڇڻ بنا‬،‫مريضء بنا‬
َ ‫ڪلهه مون‬
‫سڀاڻ ڪهڙي حساب ۾ داورَ اڳيان ڪندا جمرم‬
I dictated sans my will, with pen of destiny
Why then good or bad from me they savvy
Yesterday not me, today too sans you or me
Present at Arbitrator tomorrow, on what plea
What! From his helpless Creature be repaid
Pure Gold for what he lent him dross-allay’d –
Sue for a debt he never did contract,
And cannot answer – Oh the sorry trade!
Wenn mein Schicksal ohne mich wird geschrieben,
Warum wird Gutes und Böses mir zugeschrieben?
Gestern ohne mich, heute ohne mich und dich,
Warum wird man morgen mich vor den Richter zitieren?
87
‫ات چند اسري رنگ و بو خواهی شد‬
‫چند از پي هر زشت و نکو خواهی شد‬
‫گر چشمه زمزمی و گر آب حيات‬
‫آخر به دل خاک فرو خواهی شد‬
‫ غالم‬2‫ڪيستائني رنگن۽ خوشبوُئن جو ٿيندين‬
‫ اقدام‬2‫ڪيستائني هر چڱي ڇبڙي پٺيان کڻندين‬
‫ڀيل زمزم ملنيئ اي کيڻ هٿ ڪرين آ ِب حيات‬
‫ميٽء ۾ ميل ٿيندين خاڪ ۽ گمنام‬َ ،‫آخر جاين‬
For how long captivated by colour, smell
How much avoiding ugly or wanting well
Even with a Zamzam spring or life-nectar
At last, heart must go, under dust to dwell
Wie lang willst du gefesselt an Farb und Duft stehn,
Wie lang nach allem Hässlichen und Schönen sehn.
Ob du die Quelle des Samsam oder Lebens bist,
67
Letztlich wirst du doch in die Erde eingehn.
88
‫ نپويي نشود‬2‫ات راه قلندري‬
‫رخساره خبون دل نشويي نشود‬
2‫سودا چه پزي ات که چو دلسوختگان‬
‫آزاد به ترک خود نگويي نشود‬
2‫ وارو رستو نه ماپيندين‬2‫جيستائني قلندرن‬
2‫پهننجي مهنن يک خون دل سان نه ڌوئيندين‬
‫ جيسني دل جلن جيان‬،‫ڪهڙا خيال پچائني‬
2‫پهننجو پاڻ يک خودي ۽ اان اکن نه ڇڏائيندين‬
Not, until a mendicant’s path you traverse
Until, with heart’s blood face you cleanse
Why cooking thoughts? Like burn-hearted
Until you give up SELF, it makes no sense
So du den Weg der Derwische nicht schlagest ein
Dein Antlitz mit Herzensblut nicht waschest rein,
Sind deine Träume nichtig, so du nicht wie die
Verbrannten Herzens, dich von dir selbst kannst befrein.
89
‫ات زهره و مه در آسامن گشت پديد‬
‫هبرت ز می انب کیس هيچ نديد‬
‫من در جعمب ز ميفروشان اکيشان‬
‫به زانکه فروشند چه خواهند خريد‬
‫جيسني اتئني آسامن ۾ زهره ۽ چنڊ پيا اڀرندا‬
‫خالص رشاب ِسوا ٻي ڪا يش ِء نه پ َسندا‬
‫ ڀ َيت وارن يت‬2‫مونيک حريت رشاب وڪڻندڙ‬
‫جو وڪنڻ اناکن ڀيل ڪهڙي يش ِء ڳهنندا‬
As long as in sky rotate venus and moon
Better of pure wine, nothing any one seen
I wonder on wine-sellers, how come they
In (wine) selling buy what of what they earn
And much as Wine has play’d the infidel,
And robb’d me of Robe of Honour – Well,
I wonder often what Vintners buy
68
One half so precious as the stuff they sell
Seit Venus und Mond sind am Himmel zu sehn,
Hat keiner Besseres als reinen Wein gesehn.
Warum nur verkaufen die Händler ihren Wein,
Wenn sie dafür nichts Besseres können erstehn?
90
‫چون روزي و معر بيش و مک نتوان کرد‬
‫دل را به مک و بيش دژم نتوان کرد‬
‫اکر من و تو چنانکه راي من و تست‬
‫از موم بدست خويش مه نتوان کرد‬
‫ اي معر نيٿ ڪري سگهجي گهٽ َو ِڌ‬2‫ روزي‬،‫رزق‬
‫اجايو دل منجهه ٿوري گهيڻ سان ڇو وڌايون درد‬
‫تهننجي اي مهننجي مريض هيل اساجني ڪمن ۾‬
‫ اي حد‬2‫مڻي يک موڙڻ ۾ به اساجنو انه ڪو اختيار‬
Life’s count, not possible to add or subtract
Your heart with more or less, do not irritate
Mine and your affairs, the way we do wish
We cannot with our hands, a wax even melt
Da man's täglich Brat und Leben nicht ändern kann,
Darf man sein Herz nicht sinnlos fullen mit Gram.
Das Leben formen wie Wachs in der Hand,
Kann -je nach Belieben - kein einziger Mann.
91
‫حيي که بقدرت رس و رو می سازد‬
‫ مه او اکر عدو می سازد‬2‫مهواره‬
‫گويند قرابه گر مسلامن نبود‬
‫او را تو چه گويي که کدو می سازد‬
‫جيڪا ذات قدرت سان مهنن اي مٿو يٿ جوڙي‬
‫دمشن جا حيال به جڙن ۽ ڪن اسانال ِء سوڙيه‬
‫چون ٿا ته ُگگهي انيه مسلامن اي دين اميان واري‬
‫ ان ۾ اٿيئ را ِء ڪهڙي‬2‫ها پو ِء جهنن ڪدو جوڙيو‬
He Who creates head, face with his power
Also to enemy’s mission extending favour

69
They claim that flask was never a Muslim
What about who pumpkins manufacture
92
‫ گل اتزه دهند‬2‫در دهر چو آواز‬
‫ دهند‬2‫فرماي بتا که می به اندازه‬
‫از حور و قصور و ز هبشت و دوزخ‬
‫ دهند‬2‫فارغ بنشني که آن هر آوازه‬
‫زماين ۾ اتزن گلن يج اچڻ جو ٿيو آه چوٻول‬
‫ هاڻ ُگ ُهر ته ورهائني دارون دل کول‬،‫اي صمن‬
َ ‫ دوزخ يج ڇ ِڏ‬،‫ هبشت‬،‫ ماڙين‬،‫حورن‬
‫پچار‬
‫ ڍو َل‬2‫اهڙين شني جا ته هر هنڌ وڄندا رهندا‬
Since the world is voicing of fresh flower
Darling! order for giving wine’s measure
From Houris، , mansions, paradise, hell
Be free from any such thing they clamour
Wenn in der Welt Blumen beginnen zu singen,
Sag, O du Holde, man solI genug Wein bringen.
Von Schlössern, von Huris, von Himmel und Hölle,
Schweig, denn von denen wird man immer singen.
93
‫در دهر هر آن که نمي انين دارد‬
‫از هبر نشست آشياين دارد‬
‫نه خادم کس بود نه خمدوم کیس‬
‫گو شاد بزي که خوش هجاين دارد‬

ُ ُ‫انن ٽ‬
‫ڪر‬ َ ‫جڳ ۾ جهنن وٽ آيه ڪو‬ َ
ُ ‫مسهڻ ال ِء اهجو يعين ِڇ ِت وارو ڪو‬
‫گهر‬
‫ نه ڪهنن جو آقا‬،‫نه ڪهننجو نوڪر‬
‫موج ڪَ ِر‬ َ ‫ وڃي‬،‫چوينس اهڙو ٻيو ُس ُک‬
ِ
In the world any one with half a bread
And a resting place taken as his abode
Subservient to no one, nor lord of any
Say him be happy, his is cheerful world

70
Wer immer in der Welt ein halbes Brot hat,
Zum Wohnen und Leben eine Bleibe hat,
Niemandes Diener ist, über keinen herrscht,
Dem sag: leb fröhlich! Eine schöne Welt er hat.
94
‫دهقان قضا بيس چو ما کشت و درود‬
‫ سود‬2‫ بهيوده منيدارد‬2‫مغ خوردن‬
‫پر کن قدح می به کفم درنه زود‬
‫ات ابز خورم که بودنهيا مهه بود‬
‫ ڪريايو‬،‫قضا يج لڻندڙ گهنڻ يک يئ ڪَ رتيو‬
‫ ڏک ڪرڻ اجايو‬،‫اهني يت سوچڻ ڪهڙو‬
‫تريء يت‬
َ ‫دارونء پيالو رک مهننجي‬
َ ‫جدل ڀري‬
‫ صيغو‬2‫ جو آهي سڀ هو وارو وٺندو‬،‫ڀُالاين مغ‬
Fate’s farmer killed many like us- gone
Worrying in futile gives one no any gain
Fill the wine-cup, place in palm promptly
All that existed was in it so I drink again
Viele wie uns hat das Schicksal gesät und gernaht,
Sinnlos ist es, wenn der Mensch sich darum grämt.
Füll schnell den Becher und reiche ihn mir her,
Was ist, das war. Ich trink, und nichts mich mehr quält.
95
‫روزيست خوش و هوا نه گرم است و نه رسد‬
‫ابر از رخ گلزار مهی شويد گرد‬
‫بلبل به زابن هپلوي اب گل زرد‬
‫فرايد مهی کند که می ابيد خورد‬
‫ڏيهنن آ ڏاڍو سٺو هوا نه گرم نه رسد‬
‫گل يج مهنن اتن ڪڪرن به ڌويت َگرد‬
‫ اي گل زرد‬:‫بلبل به هپلوي زابن ۾ چيو‬
‫دور هلندو ريه دارون َء جوبنا ڪهنن بند‬
Fine is the day; it is neither cold nor hot
Cloud has washed from the rose its dust

71
Bulbul tells in Persian story to yellow rose
Wine must be drunk, her stress consistent
And David’s lips are lockt; but in divine
High-piping Pehlevi, with “wine! Wine! Wine!
Red wine! – the Nightingale cries to the Rose
That sallow cheek of hers to’ incarnadine.
Schön ist der Tag, weder zu warm noch zu kalt,
Die Wolke wusch den Staub von Rosen und Waldo
Der Bolbol neigt sich trunken zur gelben Blüte,
"Wein muss man trinken," es laut aus ihm schallt.
Das Wetter klärt sich, milde Winde wehen sacht,
Die Wolke wusch die Rose zu erneuter Pracht.
Die Nachtigall in fast vergeßner Zunge spricht:
"Vergilbte Rose, Heilung such' durch Weines Macht."
Heut ist der holde Tag nicht warm und kalt auch nicht,
Die Wolke wäscht der Welt ihr blumenangesicht,
Ich hör die Nachtigall , wie sie zur Rose spricht:
‘Blüh auf und lieb und trink, eh dich der Herbstwind bricht.‘‘
96
‫زان پيش که بر رست شبيخون آرند‬
‫فرماي که ات ابده گلگون آرند‬
‫تو زر ين اي غافل اندان که ترا‬
‫در خاک هنند و ابز بريون آرند‬
‫ان اکن اڳ جو رِس َ مٿان اچيئ اچانڪ محلو‬
‫ رشوع ڪر دارون جو سلسلو‬،‫گهرا ِء رشاب‬
‫تون ڪو خزانو ته آهني ڪو نه جو پورجني‬
‫ته ڪڍنيئ زمني مان ڄڻ مال پوريل وري مليو‬
Before they inflict on you a night assault
Give order for bringing you wine roseate
You aren’t a treasure, heedless ignorant!
They hide you in earth and later dig out

72
And those who husbanded the Golden grain,
And those who flung it to the winds like Rain,
Alike to no such aureate Earth are turn’d
As, buried once, Men want dug up again.
Bevor du überfallen wirst in tiefer Nacht,
Befiehl, dass der rate Wein werde hergebracht.
Einmal begraben, gräbt dich keiner wieder aus,
Denn du Narr bist ja nicht aus Gold gemacht.
Eh' schicksalsdunkle Schrecken dich umgeben,
Bestelle dir den roten Saft der Reben
Du bist kein Goldschatz, du hohlköpf' ger Narr,
Den man verscharrt, um später ihn zu heben.
97
‫معرت ات يک به خودپرسيت گذرد‬
2‫اي در پي نيسيت و هسيت گذرد‬
‫می نوش که معريکه اجل در پي اوست‬
‫آن به که به خواب اي به مسيت گذرد‬
‫ منجهه خود پرسيت‬2‫ڪيرتو معر گهاريندين‬
‫ هسيت ۽ نيسيت‬،‫ نه هڻئ جو چڪر‬،‫هڻئ‬
‫ موت آه مع ِر يج پٺيان لڳل‬،‫ڏوڪ‬ِ ‫دارون‬
‫ڀلو آه هُجان منجهه ننڊَ اي ٽُن جهڻ واري مسيت‬
How long your life in self-worship will pass
Going after the existence and non-existence
Drink wine for death is (aiming) at your life
Best if spend time in sleep or in state of trance
Wie lange soll dein Leben in Selbstsucht vergehn,
Wie lang soll's sich urns Sein und Nichtsein drehn.
Trink Wein, denn ein Leben nach dem der Tad trachtet,
Sollte besser im Schlaf oder trunken vergehn
98
‫کس مشلک ارسار اجل را نگشاد‬
‫کس يک قدم از دايره بريون نهناد‬

73
 ‫من می نگرم ز مبتدي ات استاد‬
‫جعز است به دست هر که از مادر زاد‬
‫ڪري نه حل ڪري سگهيو ازل جا ارسار‬
‫ڪري نه ڪڍي سگهيو پري دائري اکن ٻاهر‬
‫آئون به گهڻن وٽ گهميس سيکڙاٽ ۽ استاد‬
‫ سڀ عاجز الچار‬،‫ڪري نه مسجهايئ سگهيو‬
No one death’s secret brought to exposure
No one put single step out of composure
I ran after all, from debutant to the master
Feeble every head, son of every mother
Keiner hat je das Geheimnis vom Tad geklärt,
Keiner hat je den Fuss aus seinem Ich gestellt.
Vom Lehrling zum Meister betrachte ich sie all,
Hilflos ist jeder, den die Mutter gebärt.
Der Ewigkeit ward nie die Lösung abgerungen,
Kein Fuß ist jemals in die Sphären vorgedrungen.
Und seh ich Lehrling oder Meister an, es ist
Noch keinem Menschenkind vollkommnes Werk gelungen.
99
‫مک کن طمع از هجان و مزيي خرسند‬
‫از نيک و بد زمانه بگسل پيوند‬
‫می در کف و زلف دلربي گري که زود‬
‫مه بگذرد و مناند اين روزي چند‬
‫ ڌار قناعت يج قند‬،‫دنيا ۾ رک نه طمع‬
‫پيوند‬
َ ‫ ڪو‬2‫زماين يج ڀيل بُري سان نه ڳنڍ‬
‫هٿ ۾ جام ۽ دلرب يج زلف پڪڙي َر ُک‬
‫ نه رهندا يه ڏهاڙا چند‬،‫ويندا نيٺ گذري‬
Reduce greed in people, put up with liquor
Ties with good or bad of the world, severe!
Wine in hand, hold sweetheart’s hair! Soon
Everything to be off, these days’ll be over
Lass die Gier nach der Welt, leb fröhlich und heiter,
74
Zum Gut und Bös der Zeit pfleg die Bande nicht weiter.
Nimm den Becher zur Hand, die Liebste umarme,
Schnell vergeht die Zeit, auch diese Tage, leider.
Hemm' deinen Ehrgeiz, such' Zufriedenheit zu finden,
Zerreiß die Stricke, die an Gut und Schlecht dich binden,
Trink Wein, zerzaus' des Liebchens Locken, allzuschnell
Vergehet alles, und die Lebenstage schwinden.
100
ِ ‫آانن که‬
‫اسري عقل و متزي شدند‬
‫حرست هست و نيست انچزي شدند‬ ِ ‫در‬
‫رو يب خربا تو آ ِب انگور گزين‬
‫آکن يب خربان به غوره موريز شدند‬
‫مهراه دماغ هڻڻ ۽ حبث ۾ رهيا اجايو اجلهيل‬
‫ ڀُل َيل‬،‫ نه جهڻ يج چڪر۾ يٿ واي انبود‬،‫جهڻ‬
‫ وڃي انگوري آب هٿ ڪر‬،‫هل يب خربا‬ ُ
‫وڪ ڊاک اکيئ پاڻ به ٿيا انگور َاڻ پَڪَل‬
َ ُ‫ڀ‬
‫ اتزن انگورن مخريجڻ وارو مزو مسجهيا ڪونه‬،‫) ُ)سڪل ڊاک اکيئ خوش پيا ٿني‬
Those who captive of logic and distinction
In ‘being’ and ‘not-being’, turned into ruin
Go ignorant! Get the water of grape (vine)
Those ignorants like unripe grapes or raisin
(They took dry resins, foregoing the pleasure of fresh fermented grapes)

Waste not your Hour, nor in the vain pursuit

Of this and that endeavour and dispute;
Better be jocund with the fruitful grape
Than sudden after none, or bitter fruit.
Die Narren, die am Grübeln, Tüfteln kranken,
Vergehn, weil sie um Sein und Nichtsein zanken.
Du Narr! sieh, daß den Traubensaft du wählest:
Durch dürre Frucht verdorren die Gedanken.
(Sie nahmen trockene Harze und verzichteten auf den Genuss frisch vergorener Trauben)
101
‫گرچه مغ و رجن من درازي دارد‬

75
 ‫عيش و طرب تو رسفرازي دارد‬
‫ فلک‬2‫بر هر دو مکن تکيه که دوران‬
‫در پرده هزار گونه ابزي دارد‬
‫ وڃي دراز‬2‫ رجن و مغ ٿيندو‬،‫سور‬
ُ ‫پهننجو ڏک‬
‫ ٿني ڏيهنون ڏيهنن رسفراز‬،‫تو يک ميل پيو مزو‬
‫ يه آسامنن جا ڦريا‬،‫ٻهني يت هرگز نه ڀاڙجان ِء‬
‫پردي اندران ڪن پيا هزار ٽَلون ۽ ساز ابز‬
My grief and pain goes on prolonging
But adds your pleasure and belonging
Rely not on both, heaven has rotation
Behind curtain, thousand games going
Obwohl mein Gram und mein Leid seit langem besteht,
Deine Lust und Freude dich mit Stolz beseelt.
Verlass dich auf beide nicht, denn des Schicksals Rad,
Hinterm Schleier sich in tausend Spielchen ergeht.
102
‫گردون ز زمني هيچ گيل برانرد‬
‫کش نشکند و مه به زمني نسپارد‬
‫گر ابر چو آب خاک را بردارد‬
‫ات حرش مهه خون عزيزان ابرد‬
‫قسمت زمني منجهه ڪو گل نه ٽڙيايو‬
‫جيسني وري کيس زمني اندر هپچايو‬
‫ڪڪرو! اگر پايڻ َء بدران ميٽ َوسايو‬
‫قيامت اتئني پيارن يج ميٽ وهيي پ َسايو‬
Not a single flower did grow on the ground
Which returned to dust, after it’d withered
If clouds, instead of water, dust could carry
Till doomsday of dear ones they’ll rain blood
Das Schicksal tat nie eine Blume aufheben,
Ohne sie zu zerpflüicken, der Erd zu übergeben.
Wiirde die Wolke wie Wasser Erde aufsaugen,
Tat es bis zum Jüngsten Tag der Liebsten Blut regnen.

76
 103
2‫گر يک نفست ز زندگاين گذرد‬
‫مگذار که جز به شادماين گذرد‬
‫هشدار که رسمايه سوداي هجان‬
‫معرست چنان کش گذراين گذرد‬
‫هر پل جو زندگي َء جو ٿا دم کيڻ گذاريو‬
‫انيک خوشني ۽ موجن سان وهيي گهاريو‬
‫ جڳ يج سودن جو ُمور آه حيايت‬.‫هوشيار‬
2‫جينئ گذارڻ چاهيو ٿا انيک ائني يئ گذارايو‬
Each single breath of life that you pass
Let it not be spent without some rejoice
Watch! The gain from all worldly things
Is life, as you shall live it so shall it pass
Wenn ein Atemzug von deinem Leben vergeht,
Lass nicht zu, dass er ohne Freude vergeht.
Wisse, das höchste Gut der Welt ist das Leben,
So wie du es lebst, so es auch vergeht.
104
‫گويند هبشت و حورعني خواهد بود‬
‫آجنا می و شري و انگبني خواهد بود‬
‫گر ما می و معشوق گزيدمي چه ابک‬
‫چون عاقبت اکر چنني خواهد بود‬
‫ وڏين اکني واري حور‬،‫چون ٿا ملندي جنت‬
‫ اڇي کري۽ رشاب يج هنر‬،‫ايت هوندي جن مايک‬
‫پاڻ اگر دارون ۽ سڄڻ سنڀاليو ته ڇا يٿ پيو‬
‫آخرت ۾ به ته اهو يئ سڀ ملڻو آ منجهه َا ُج َر‬
They say, big-eyed Houri-n-Eden shall be
Over there, milk, honey and wine shall be
If we chose wine, beloved here; what’s bad
In the end, such gifts as the gain shall be
Man sagt Paradies und Huris wird 's wirklich geben,
Auch Wein, Milch und Honig wird es dart geben.
Was schadet 's wenn ich jetzt schon Wein und Weibchen wähl.

77
Am Ende wird 's ja doch nichts anderes geben.
Am jüngsten Tag weckt uns der Prüfung Horn.
Und der geliebte Freund erglüht im Zorn,
Doch muß sich alles noch zum Guten kehren.
Denn reine Güte ist des Guten Born.
105
‫گويند هبشت و حور و کوثر ابشد‬
‫جوي می و شري و شهد و شکر ابشد‬
‫پر کن قدح ابده و بر دسمت نه‬
‫نقدي ز هزار نسيه خوشرت ابشد‬
‫ حورون ۽ ڪوثر‬،‫چون ٿا ملندي جنت‬
‫ کري ۽ ماکني يج وهندي پيئ َهنر‬،‫دارون‬
‫رک تري َء يت جدل يئ هاڻ‬ُ ‫پيالو ڀري آ۾ ۽‬
‫ اهو ٺلهن وعدن اکن هزار ابر هبرت‬،‫نقد ڦٻي‬
They say Eden, Houris, Kausar shall be
Brook of wine, milk, honey, sugar ‘ll be
Fill the cup with wine, place in my hand
Cash, no credit, thousand times better be
Man spricht vom Kossar ', von Huris, vom Paradies,
Von Wein, Milch und Honig, das in Strömen fliesst,
Füll mit Wein mir den Becher und reich ihn mir her,
Tausendmal heber als Verheissungen ist mir dies.
106
‫گويند هر آن کسان که اب پرهزيند‬
‫زانسان که مبريند چنان برخزيند‬
‫ما اب می و معشوقه از آنمي مدام‬
‫ابشد که به حرشمان چنان انگزيند‬
‫چون ٿا ته جيڪي انسان آهن هجڙا پرهزيگار‬
‫جينئ مرندا ان حال ۾ اٿن حرش منجهه وهنوار‬
‫ ٿا هردم گڏ‬2‫پاڻ ٻييل معشوق ۽ يم سان رهون‬
‫پو ِء اساجني حساب واري همل جهي اهڙي سازگار‬
They say those who have avoided (wine)
Shall rise (resurrection day) as they died
We are always with wine and beloved

78
Sure! They will arouse us so in the end
Man sagt, dass alle die enthaltsam leben,
So wie sie sterben, wieder auferstehen.
Darum lebe ich stets mit Wein und Liebchen,
Urn am Jüngsten Tag auch so aufzuerstehen.
107
‫می خور که ز دل کرثت و قلت بربد‬
‫و انديشه هفتاد و دو ملت بربد‬
‫پرهزي مکن ز کمييايي که از او‬
‫يک جرعه خوری هزار علت بربد‬
‫ دُور ڪري هر گهڻايئ اي قلت‬،‫پي ُء دارون‬
‫ڇا جا فرقا ۽ ملت‬،‫ڇوٽڪارو وسوسن اکن‬
‫ڪ ِري اهڙي اٿيئ ڪمييا جو‬ِ ‫نہ ڪجان ِء‬
‫ڪ سان دفع ٿني هزارين علت‬ َ ‫هڪَ رُس‬
Drink wine! It rids heart of more or scant
Carries away thought of seventy-two sect
No abstinence from this alchemy, its use
Even one sip kicks out thousand bad habit
The Grape that can with Logic absolute
The Two-and-Seventy jarring Sects confute:
The sovereign Alchemist that in a trice
Life’s leaden metal into Gold transmute:
Komm und trink Wein! Er ist Arznei dem Kranken.
Die zweiundsiebzig Sekten laß sich zanken;
Der große Alchemist ist Wein, aus ihm
Ein Elixir bannt tausend Wahngedanken.
Was immer ein Weiser im Herzen hält geheim,
Muss viel verborgener als der Phönix sein.
Nur verborgen in der Muschel die Perle wächst,
Aus dem Tropfen, den das Meer im Herz hielt geheim.
Trink Wein, um Deines Herzens Unruh zu bändigen.
Und den Streit der zwei und siebzig Secten zu endigen.
79
Enthalte Dich nicht Dieser Alchymie:
Mit einem Kruge tausend Gebrechen heilt sie.
Der Traube Saft, der folgernd unbeirrt
Der zweiundsiebzig Sekten Streit entwirrt
Durch dessen Alchimie, die nie versagt
Des Lebens Blei im Nu zu Golde wird.
108
‫هر راز که اندر دل داان ابشد‬
‫ابيد که هنفته تر ز عنقا ابشد‬
‫اکندر صدف از هنفتگي گردد در‬
‫آن قطره که راز دل دراي ابشد‬
‫هر داان خشص جهننيک دل ۾ جو اٿس راز‬
‫نڀار‬ ِ
َ ‫ڪريس َس‬ ‫عنقا پيک َء وانگر اندر ۾‬
‫خول ۾ بند يٿ يئ ُجڙي ٿو ڪو داڻو گوهر‬
‫ڦڙو اهو جو دراي سانڍي رکيو ڳجهو بنا پ َيت َپار‬
Every secret in the heart of any wise man
As does a Phoenix, in deep should remain
Because, inside the pearl’s shell is hidden
The drop that holds the secret of the ocean
Was immer ein Weiser im Herzen hält geheim,
Muss viel verborgener als der Phönix sein.
Nur verborgen in der Muschel die Perle wächst,
Aus dem Tropfen, den das Meer im Herz hielt geheim.
109
‫هر صبح که روي الهل شبمن گريد‬
‫ابالي بنفشه در مچن مخ گريد‬
‫انصاف مرا ز غنچه خوش می آيد‬
‫کو دامن خويشنت فرامه گريد‬
‫هر صبح جڏهن گل الهل يت ڪري شبمن‬
‫بنفيش يج چويٽ هجڪي ويٺ يٿ مخ‬
‫شابس جهي پنکڙي َء يک جو دل کويل‬
‫پهننجي گو ِد ۾ کيڻ ويٺ يٿ سڀ ابر زمح‬
Every morn, dew rains over the tulip
80
In the grass-garden, violets also stoop
To be honest, buds get so pleased that
They readily stretch out, lend their lap
Jeden Morgen, wenn der Tau auf die Tulpe fällt,
Das Vei1chen seinen Kopf tief zur Erde hinhält.
Doch die Knospe ist 's, die mir am besten gefällt,
Weil sie ihren Schoss ganz fest zusammen hält.
Der Morgentau erfrischt der Tulpe Wangen,
Das Veilchen laßt betaut das Köpfchen hangen;
Am meisten lieb' ich doch die Rosenknospe,
Wenn keusch die Blütenblätter sie umfangen.
110
‫هرگز دل من ز عمل حمروم نشد‬
‫مک ماند ز ارسار که معلوم نشد‬
‫هفتاد و دو سال فکر کردم شب و روز‬
‫معلومم شد که هيچ معلوم نشد‬
‫مهننجي دل ڪڏهن به نه يٿ عمل اکن حمروم‬
‫گهٽ راز جيڪي مون نه ڪيا جهن معلوم‬ِ
‫ٻاهرت سال ڏيهنن رات ڪمي سوچ وچيار گهرو‬
‫پو ِء خرب پمي ته ڪهنن خرب جو پتو ڪونه ِپمَي‬
My heart never deprived of knowledge
Few secrets left which I couldn’t gauge
Seventy-two years I constantly thought
Naught I knew in the end, as I did judge
Nie musste mein Herz Wissenswertes vermissen,
Kaum gab's Verborgenes, das ich nicht tat wissen,
Zweiundsiebzig Jahre grübelte ich Tag und Nacht,
Dann wurde mir klar, dass nichts ist bewiesen.
111
‫مه دانه اميد به خرمن ماند‬
‫مه ابغ و رساي يب تو و من ماند‬
‫سمي و زر خويش از درمی ات جبوي‬
‫اب دوست خبور گر نه بدمشن ماند‬

81
 ‫ جيسني فصل جو الابرو‬2‫اميد جو داڻو رهندو‬
‫ تون آئون دنيا اکن ڪنارو‬،‫ابغ اوطاق رهندا‬
‫ فصل جا انبار ڪيستا ِء‬،‫ درمه‬،‫سون چاندي‬
‫ پي ُء ويٺ دوست جو سهارو‬،‫اگر دمشن انه رهيو‬
The seed of hope rests in till the harvest
Garden and inn to saty, I and you’ll quit
Gold or silver, barley or dirham won’t last
If foe no more, drink with friend intimate!
So wie das Körnchen Hoffnung beim Kornhaufen bleibt,
Haus und Hof ohne dich und mich bestehen bleibt.
Dein Gold, dein Silber, vom Dirham bis zur Gerste,
Vertrink mit Freunden, dass dem Feinde nichts bleibt.
112
‫هر جرعہ کہ سایق بہ خاک افشاند‬
‫در سینہ خاک آتش مه بنشاند‬
‫سبحان هللا تو ابدہ می پنداری‬
‫آیب کہ ز صد درد دلت برهاند‬
‫ڪ جا ڪريايئ زمني يت سايق‬ َ ‫هر رُس‬
‫ان سان ڪهنن ُڏکويل اک يج آتش ُاهجايڻ‬
‫سبحان هللا تون مسجهني پيو ان يک دارون‬
‫آه پايڻ جهنن ڪيئ دل يج دردن يج صفايئ‬
Every sip a Saki scatters in the dust
Creates fire of sadness in dust-crust
Glory to God! What as wine ye treat
Water that rids heart of many ailment
And not a drop that from our Cups we throw
For Earth to drink of, but may steal below
To quench the fire of Anguish in some Eye
There hidden – for beneath, and long ago.
Ein Tropfen, den der Schenke hier vergießt,
Als Balsam in ein brennend Auge fließt,
Und, - Allah sei gelobt! du mußt bekennen,
Daß Wein des Herzens tausend Wunden schließt.

82
 113
‫ايران موافق مهه از دست شدند‬
‫در پاي اجل ياکن ياکن پست شدند‬
‫خوردمي ز يک رشاب در جملس معر‬
‫دوري دو سه پيشرت ز ما مست شدند‬
‫ڀال دوست هڪ هڪ يٿ ڇڏايئ واي‬
‫اجل يج هٿان دنيا مان موڪاليئ واي‬
‫هڪڙي جام مان گڏ پيتوسني حمفل ۾‬
‫ ُاڪاليئ واي‬،‫اساناکن ٻه دور هپرين ٽُن‬
All supporting friends ‘ve gone away
One by one, death-claw did ‘em bury
In life’s party we took one wine only
Who took two-three, went drunk early
For some we loved, the loveliest and the best
That from his Vintage rolling Time hath prest,
Have drunk their Cup a Round or two before,
And one by one crept silently to rest.
Meine lieben Gefährten gingen von mir,
Der Tad nahm sie nach und nach fort von hier.
Gemeinsam tranken wir vam Wein des Lebens,
Ein paar Runden wurden sie eher trunken als wir.
Ja die Khayyam als Bestes liebgewann,
Was je den Zeiten aus der Kelter rann;
Tranken die Runde einmal oder zwei
Um auszuruhn wo niemand wecken kann.
114
‫يک جام رشاب صد دل و دين ارزد‬
‫يک جرعه می مملکت چني ارزد‬
‫جز ابده لعل نيست در روي زمني‬
‫تلخي که هزار جان شريين ارزد‬
‫رشاب جو هڪ پيالو برابر َس َو دل ۽ دين‬
‫هڪڙو رسڪ به لهي پوري مملڪت چني‬
‫لعل رشاب اکن سوا ِء انيه ڪا يش ِء هن زمني‬

83
 ‫ حسينن اکن بہ شريين‬2‫ڪ ِڙو ڏاڍو پرهزارين‬
One wine cup worth hundred hearts and faith
Chinese kingdom just one sip of wine worth
Except ruby wine, nothing worth on the earth
Is bitter, yet thousand candies one could loath
Ein Glas Wein ist hundert Herzen und Glauben wert,
Ein Schluck Wein ist das ganze Reich von China wert.
Ausser rubinrotem Wein gibt 's nichts auf der Welt,
Das wahl bitter, doch tausend susse Leben ist wert.
Der Wein gilt hundert Herzen, hundert Religionen,
Ein Trunk des roten Weins gilt Chinas Kaiserkronen,
Nichts gibt es auf der Welt, das sauer ist wie Wein
Und doch mit hundert süßen Seelen nicht zu lohnen.
115
‫يک قطره آب بود اب دراي شد‬
‫يک ذره خاک اب زمني يکتا شد‬
‫آمد شدن تو اندرين عامل چيست‬
‫آمد مگيس پديد و انپيدا شد‬
‫هڪڙو ڦڙو پايڻ َء جو جيڪو مسنڊ منجهه ويو لهي‬
‫هڪڙو ذرو ميٽ َء جو جيڪو ويو خاڪ ۾ ِميل‬
‫تهننجو هن دنيا ۾ اچڻ ائني آيه ڄڻ جهي ڪا َم ِک‬
‫ پ َ َل کَن ۾ اک اکن اوهجل يٿ‬،‫ٿوري دير ال ِء آيئ اڳيان‬

A single drop of water, into sea drained

One atom of dust, in the earth ingrained
What worth is y’r coming in this world?
Just as fly appeared, obscure it remained
Ein Tropfen fiel, im Meer er schwamm,
Ein Stäubchen auf der Erde zu liegen kam.
Welchen Sinn hat dein Kommen und Gehen in der Welt?
Eine Fliege kam und wieder Abschied nahm.
116
‫آن روز کہ توسن فلک زین گردند‬
‫و آرائش مشرتی و پروین کردند‬
84
 ‫این بود نصیب ما ز دیوان قضا‬
‫مارا چہ گنہ قسمت ما این گردند‬
‫اهو ڏيهنن جڏهن آسامنن يک سينگاريو‬
‫ پروين۽ ٻني ستارن يک جسايو‬،‫مشرتي‬
‫اساجني قسمت ۾ هو يئ بس ايرتو لکيل‬
‫ سڀ تقديرجو لاکيو‬،‫پهننجو ڪهڙو ڏوه‬
The day revolving heavens decorated
Beautified also the Jupiter and Pleiade
So was our destiny in the fate’s script
Not our fault, our fate was so fashioned
I tell you this – When, started from the Goal,
Over the flaming shoulders of the Foal
Of Heav’n Parwin and Mushtari ther flung,
In my predestined Plot of Dust and Soul.
Seit das Himmelsroß läuft auf goldenen Pfaden,
Seit Jupiter leuchtet zusammt den Plejaden,
War unser Schicksal beschloßen im Himmelsrat,
Ist's unsere Schuld, wenn wir es machen zur Tat
117
‫خورشید مکند صبح بر ابم افگند‬
‫کیخرسو روز ابدہ در جام افگند‬
‫ےم خور کہ منادئ حسرکہ خزیان‬
2‫آوازہ ارشبو در اایم افگند‬
‫ڇت ميٿ جس چڙهيو هيئ اها ساهجر همل‬
‫ڪيخرسو ڪوپ منجهه اونڌي ليٽايئ بوتل‬
“ !‫پڙهو ڏيندڙ هوڪاريو” ُاٿو سوير اٿندڙو‬
‫پيئو! سڄوڏيهنن هلندو ريه َم ٽري ڪا وي َل‬
On the rooftop, sun throws morn ray
Kekhusro put wine in cup for the day
Drink! so wakes up morning's herald
Cries: Drink! desires for the entire day
Wake! For the Sun, who scatter’d into flight
The stars before him from the field of Night
85
Drives Night along with them from Heav’n, and strikes,
The Sultán’s Turret with a Shaft of Light
Auf! Denn die Sonne, die der Sterne Heer
Vom Feld der Nacht getrieben ringsumher
Treibt nun von Himmel auch die Nacht und trifft
Des Sultan Turn mit ihrim lichten Sper!
Des Schloßes Zinnen färbt des Frührots Strahl
Der König Tag giesst Wein in den Pokal,
Der Frühaufsteher von des Dches First
Schmettert sein ((Uschrubu)) ins dunkle Tal
118
‫يک انن به دو روز اگر بود حاصل مرد‬
‫از کوزه شکسته اي دمی آيب رسد‬
‫مامور مک از خودي چرا ابيد بود‬
‫اي خدمت چون خودي چرا ابيد کرد‬
‫هڪ انن هوندَ ميل پوي ٻيا ٻي ڏيهنن غذا طور‬
‫ ڀيل جڳ جهي ٽُٽل اي پراڻو ُهجور‬،‫گالس ٿڌو پايڻ‬
‫ڪهنن ڪميين هيٺاهنني يج ڇوڪجي چاڪري‬
‫اي پاڻ يج برابر هجڙي جو به ڇو جٿي وڃي نوڪر‬
One bread in two days, if one can acquire
Cold water too, be it from broken pitcher
Why one be servant of some mean, lower
Or even serve someone equal; be at his door
Wenn alle zwei Tage ein Brot verdient der Mann,
Kaltes Wasser aus schäbigem Krug er trinken kann.
Warum soll er dem Mann dienen, der ihm gleich steht,
Oder gar einem noch viel geringeren Mann.
119
‫چون جود ازل بود مرا انشا کرد‬
‫بر من زخنست درس عشق امال کرد‬
‫وانگاہ قراضہ ریزہ قلب مرا‬
‫مفتاح در خزینہ معنا کرد‬
‫رب جوڪرم لکراايئني صورختطي‬

86
 ‫۽ عشق يج ڪراايئني مشق پُخيت‬
‫پو ِء دل يج خانن ۾ ڀَراايئني عشق‬
‫ اڳيت ڪاهني ڳڻيت‬،‫خزاين چاٻي ميل‬
I took dictation, so was Almighty’s bounty
Love-lesson from early, I was made a privy
That time, my heart was cut into pieces and
Of worthy treasures, I was handed over key
The Vine has struck a fibre: which about
If clings my Being – let the Dervish flout;
Of my Base metal may be filed a Key,
That shall unlock the Door he howls without.
Ich nahm Diktat, so war Allmächtigen Freigebigkeit
Liebe-Lektion von Anfang wurde ich eingeweiht gemacht
Damals war mein Herz in Stücke geschnitten und
Für mich viele Schätze würdig vorgestell
120
‫ کرد‬2‫امشب پی جام یمکین خواہم‬
‫خود را بہ دو جام ےم غین خواہم کرد‬
‫اول سہ طالق عقل و دین خوامه گفت‬
‫پس دخرت رز را بہ زین خوامه کرد‬
‫ بَيل بَيل‬،‫اڄ رات دارون پيئندس دل کويل‬
‫ تسيّل‬2‫بس ٻن َوز َمن سان يئ دل يک ايندي‬
‫هپرين ته طالق ڏيندس عقل ۽ دين يک تُرت‬
‫هٿ هجيل‬ُ ‫دخرت انگوريک ڪندس جو ِء‬ ِ ‫پو ِء‬
This evening on cups, I shall concentrate
Just two cups for me, that ‘d be adequate
First I ‘ll declare divorce to logic and faith
Daughter of vine as my wife I shall accept
You know, my friends, with what a brave Carouse
I made a second marriage in my house;
Divorced old barren Reason from my Bed,
And took the daughter of Vine to Spouse.
Und wisst ihr, Freunde, noch das Hochzeitsmahl
87
Das zweite, das ich hielt in meinem Saal?
Vernunft, die dürre Alte, schickt ich heim-
Und nahm der Rebe Tochter zu Gemahl.
Bringt einen Becher mir, so gross, daß, man ihn schwer nur hebe.
Wenn man ihn auch nur zweimal leert, zum Rausch genügen muß es schon.
Zuerst will ich von der Vernunft mich scheiden und der Religion,
Und mich vermählen dann sofort dem bolden Kind der Rebe.
121
‫خیام اگرچہ خرگہ چرخ کبود‬
‫زد خمیہ و در بست در گفت و شنود‬
‫چون شلک حباب ابدہ در جام وجود‬
‫سایق ازل هزار خیام منود‬

‫ او ميان خيام‬،‫!هن ِنيري گنبذ واري آسامن هيٺان‬

‫ رشتا انات ڇڏي ڪييئ ڪنڊ ۾ قيام‬،‫لڳاييئ تَنبو‬
‫دارون َء ۾ بوڙينڊي وانگر ڏٺيئ هڪ پهننجو وجود‬
‫ازل واري سايق َء ڏياکرييئ تو يک اهڙا هزار خيام‬

In the pavilion of azure sky, Khayyam

Pitched a tent, say- hear stopped from
In existence-cup, like the wine bubbles
Eternal Saki showed thousand Khayyam

And fear not lest Existence closing your

Account, and mine, should know the like no more;
The Eternal Saki from that Bowl has pour’d
Millions of Bubbles like us, and will pour.

Unter blauen Himmel, Khayyam festgelegt

ein Zelt, in der Abgeschiedenheit
Im Wein der Existenz, wie Blasen
Tausende von Khayyam Saki ihm zeigte

88
 122
‫ایران چو بہ اتفاق دیدار کنید‬
‫ابید کہ از دوست اید بسیار کنید‬
‫چون ابفہ خوشگوار نوشید بہ مه‬
‫نوبت چو بہ ما رسد نگونسار کنید‬

‫ايرو جڏهن به ڪيٿ يٿ وڃي پاڻ ۾ مالقات‬

‫ هوندوهوگڏ ڏيهنن رات‬،‫نه وسارجو دوست‬
‫جڏهن به گڏيج وهيي پيوپاڻ ۾ دارون مزيدار‬
‫ مهننجو وارو اچي ڪڍو خريات‬،‫ڪوپ ابَتو‬

Friends! when you meet occasionally

You must recall y’r friend necessarily
Drinking that delicious wine together
As comes my turn, hold cup invertedly (for refilling)

And when like her, ah Saki, you shall pass

Among the Guests Star-scatter’d on the Grass,
And in your joyous errand reach the spot
Where I made One- turn down an empty glass!

O Freunde, sitzt beim Wein ihr in den Schenken,

Vergeßt mich nicht beim frohen Becherschwenken,
Leert eure Gläser, macht die Nagelprobe,
Dann werdet sicher ihr des Freunds gedenken.

123
‫آن لعل در آبگينه ساده بيار‬
‫ بيار‬2‫و آن حمرم و مونس هر آزاده‬
‫چون ميداين که مدت عامل خاک‬
‫ابد است که زود بگذرد ابده بيار‬

89
 ‫اهو لعل امرت سادي گالس ۾ آڻ‬
‫ آه وڏي دل وارن ساڻ‬،‫ مونس‬،‫اهو حمرم‬
‫جڏهن خرب اٿيئ ته دنيا آيه نيٺ به خاڪ‬
‫دارون آڻ مون ڪاڻ‬،‫هوا جا اڏرندي جدلي‬

Bring that ruby (wine) in a plain goblet

Every libertine’s confident, so intimate
You know world’s age, made up of dust
It’s a wind vonishing soon, wine present

In schlichtem Glas bring den rubinroten Wein,

Der Freund und Vertrauter jedes Edlen mag sein.
Denn du weisst, die Lebenszeit in dieser Welt aus Sand,
Verrinnt wie der Wind, darum bring schnell den Wein.

Füll' das Kristall mit edlem Roten,

Bring mir den Freund, der Freude Boten!
Nur kurz währt dieser Erdenstaub,
Ein Windstoß fegt uns zu den Toten.

124
‫از بودين ايدوست چه داري تامير‬
‫وزفکرت بهيوده دل و جان افاکر‬
2‫خرم بزي و هجان بشادي گذران‬
‫تدبري نه اب تو کرده اند اول اکر‬

Whatever you own O friend! guard it

Rid vain thought from soul and heart
Be happy, pass time, enjoy the world
They took not y’r advice at the outset

90
Warum erfüllt dich- O Freund- das Sein mit Gram,
Sinnloses Denken dir Herz und Seele nahm.
Leb fröhlich und verbring das Leben in Freude,
Denn am Anfang keiner je urn Rat zu dir kam.

125
‫افالک که جز مغ نفزايند دگر‬
‫نهنند جبا ات نرابيند دگر‬
‫انآمدگان اگر بدانند که ما‬
‫از دهر چه ميکشمي انيند دگر‬

Heavens do nothing, only add into pain

Not put in place until seize another one
Those who have not come yet, if know
What we suffer in the world, shall shun

Die Sterne, die nur den Kummer noch vermehren,

Lassen nichts da, dass sie sich nicht wieder nehmen.
Wenn jene wüssten, was wir zu leiden haben,
Würden die noch nicht kamen, sich zu kommen wehr en.

126
‫ايدل مغ اين هجان فرسوده خمور‬
‫بهيوده ين غامن بهيوده خمور‬
‫چون بوده گذشت و نيست انبوده پديد‬
‫خوش ابش مغ بوده و انبوده خمور‬

Heart! worry not about this weary world

Take not in futile, world pains so absurd
What was, passed, non-existing invisible
Be happy! existing, non-existing, get rid

O Herz, leide nicht urn diese alte Welt,

91
Nur Sinnloses sich zu Sinnlosem gesellt.
Was war ist vorbei, nicht zu sehn was noch nicht ist,
Sei fröhlichl Denk nicht an 'was war-nicht war' in der Welt.

127
‫ايدل مهه اسباب هجان خواسته گري‬
‫ابغ طربت به سزبه آراسته گري‬
‫و آنگاه بر آن سزبه شيب چون شبمن‬
‫بنشسته و ابمداد برخاسته گري‬

‫ وٺ مزو‬،‫اي دل! دنيا جا سڀ عيش ڪر ه َِٿ‬

‫خويِش َء يج ابغ۾ ساوڪ ساڻ گذار هر حلظو‬
‫ان ڇٻ ِر يت رات وهيه گڏيج َوسندڙ ماڪ سان‬
‫ ُايٿ يٿ ُء کڙو‬،‫وري ٿيئ صبح ته َم ڪر ُسسيت‬

Heart! All worldly assets you desire, get!

Take joyous Eden, with greenery decorate
Then, like dew falling on grass, all night
Enjoy, until next morning keep your seat

The Worldly hope men set their Hearts upon

Turns Ashes – or it prospers; and anon,
Like snow upon the Desert’s dusty Face,
Lighting a little hour or two - is gone.

O Herz, aIle Dinge der Welt, die du willst, nimm!

Deinen Lustgarten mit Grünem zu schmücken beginn.
Dann setz dich ins Grüne in der Nacht wie der Tau,
Erheb dich am Morgen, und den Tag neu beginn.

Denk, all‘ Dein Hoffen fände auch ein Ziel,

92
Der Freude Garten böte Dir so viel,
Daß du in seinem Grün, dich selig dünkst-
Doch wenn der Morgen, graut, ist aus das Spiel!

Was in der Welt auch dein Verlangen weckt

Sieh, es zerrint und ob es dir auch heckt-
Wie Schnee, der weiss verhüllt der Wuste Staub
Schimmerts ein Stündlein, und ist aufgeleckt.

128
‫اين اهل قبور خاک گشتند و غبار‬
‫ کنار‬2‫هر ذره ز هر ذره گرفتند‬
‫آه اين چه رشاب است که ات روز شامر‬
‫بيخود شده و يب خربند از مهه اکر‬

Grave-dwellers turned into thin dust

Body parts from one another separate
What a wine they had, till doomsday
Senses gone, ‘re unaware of every act

Diese Grabbewohner wurden Erde und Staub,

Jedes Stäubchen vom Stäubchen legte sich darauf.
o was für Wein, der bis zum Jüngsten Gericht,
Trunken machte und vor allem ahnungslos auch.

129
‫خشت رس مخ ز ملکت مج خوشرت‬
‫بوي قدح از غذاي مرمي خوشرت‬
‫آه حسري ز سينه خامري‬
‫از انهل بوسعيد و ادمه خوشرت‬

Jamshid’s estate, jug’s curved neck better

Mary’s meal, smell of cup is much tastier
Ah! The dawn wail of an intoxicated heart

93
Louder than Bu Sa’id and Adham’s prayer

Den Ziegel auf dem Weinfass zieh ich Djams Reich vor,
Den Duft vom Kelch zieh ich Marias Speisen vor.
Das morgendliche Stöhnen aus trunkener Brust,
Zieh ich dem J ammern von Adham und Abusaid vor.

130
‫در دايره سپهر انپيدا غور‬
‫جامی ست که مجهل را چشانند بدور‬
‫نوبت چو به دور تو رسد آه مکن‬
‫می نوش به خوشديل که دور است به خور‬

‫ سندس بنياد جو انه ڪو پَتو‬،‫يه گول دائرو‬

‫اجل جو پيالو هرڪهنن هيت واري سان پيتو‬
‫ وارو نه ڪڍجان ِء ڪا آه‬2‫تهننجو اچي جڏهن‬
‫ هر ڪو ڇڏيندو يه ميلو َمتو‬، ‫پيجان ِء لِک ي‬

Of this sphere, untraceable its foundation

Cup (of death) they circulate to every one
When your turn comes, don’t lament Ah!
Drink with a happy heart as it’s your turn

So when that Angel of the darker Drink

At last shall find you by the river-brink,
And, offering his Cup, invite your Soul
Forth to your lips to quaff – you shall not shrink.

Im Kreise des Himmels, in Tiefen versinkt

Ein Kelch, aus dem jeder einmal trinkt.
So die Runde ist an Dir, stohne nicht auf,
Trink fröhlich, bald ist 's deine Runde, die winkt.

In jener Nacht, wo keine Sterne blinken,

94
Wo keines Auswegs Hoffnungsstrahlen winken.
Schrickt nicht zurück, wenn deine Reihe kommt!
Der Becher kreist, und jeder muß ihn trinken.

131
‫دي کوزه گري بديدم اندر ابزار‬
‫بر پاره گيل لگد مهی زد بسيار‬
‫و آن گل بزابن حال اب او می گفت‬
‫من مهچو تو بوده ام مرا نيکودار‬

‫ڪلهه ڏمٺ هڪڙو ڪنڀار منجهه وچ ابزار‬

ُ ‫ميٽ َء يج کڙي يک‬
‫ هو ابر ابر‬2‫ڪيٽ رهيو‬
‫ميٽ َء ڳنڍي پهننجي ٻويل َء ۾ ڪيس پيئ عرض‬
‫ آئون به توجينئ هوس ساه دار‬2‫حلاظ ڪر!ڪڏهن‬

I saw in Bazaar a pot-maker yesterday

He was heavily beating a piece of clay
Clay piece in its own tongue would say
‘Be kind to me, I was like you one day’

For I remember stopping by the way

To watch a Potter thumping his wet Clay:
And with its all-obliterated Tongue
It murmur’d – “gently, brother, gently pray!”

Gestern sah ich einen Töpfer im Basar,

Mit Tritten er einen Klumpen Ton versah.
Der Ton sprach zu ihm in flehendem Ton,
Sei gut zu mir, ein Mensch wie du ich einst war.

Jüngst sah ich einen Töpfer im Bazar,

Der unbarmherzig schlug, wie ein Barbar,
Den frischen Lehm; der stohnt geheimnisvoll:
"Sei gut zu mir, gleich dir auch ich einst war."

95
Dem Töpfer sah einst im Basar ich zu
Wie er den Lehm zerstampfteohne Ruh.
Da hört ich, wie der Lehm ihn leise bat:
‘‘Nur sachte, Bruder, einst war ich wie du. "
132
‫ز آن می که حيات جاودانيست خبور‬
‫رسمايه ذلت جواين است خبور‬
‫سوزنده چو آتش است ليکن مغ را‬
‫سازنده چو آب زندگاين است خبور‬

‫دارون ڏي ٿو ڊگهي حيايت پي ُء وري وري‬

‫ متان اٿيئ ڇڏي‬،‫جواين يج ذلت جو رسمايو‬
‫ساڙي ٿو ابه وانگر پر مغن ڪاڻ ي َڪ ٽڪ‬
‫ڏوڪ انه ٻي ڪا يش ِء ڀيل‬ِ ،‫ڄڻ آ آ ِب حيات‬

Drink wine as it bestows eternal life

Drink! joys of youth are its real pelf
Though burns like fire but for grief
It’s tonic, drink! it is a nectar of life

Vom Wein, der das ewige Leben ist, trink,

Der die Freude der Jugend in sich birgt, trink.
Er brennt wohl wie Feuer, doch nimmt er den Gram,
Und belebt wie Wasser des Lebens, so trink!

Trinkt von dem Wein, vor dem die Ewigkeit versinkt,

Der unerschöpflich Jugendfreude spendend winkt,
Er brennt wie Feuer, doch des Tages Kümmernis
Verwandelt er in Lebenswasser, - darum trinkt!

133

96
 ‫گر ابده خوری تو اب خردمندان خور‬
‫اي اب صمنی الهل ريخ خندان خور‬
‫بسيار خمور و رد مکن فاش مساز‬
‫اندک خور و گه گاه خور و پهنان خور‬

if ye drink, do it with those intelligent

Smile with tulip-face, be their associate
Not in excess, not proclaim, not openly
Drink low quantity, off and on, in secret

Trinkst du Wein, so trinke ihn nur mit Weisen,

Oder einer lächelnden Tulpengleichen.
Sei mässig im Trinken; verrat nicht, wo du trinkst,
Trink wenig, nur manchmal, und das im Geheimen

134
‫وقت حسر است خزي اي طرفه پرس‬
‫پر ابده لعل کن بلورين ساغر‬
‫اکين يکدم عاريت در اين گنج فنا‬
‫بسيار جبويئ و نيايب ديگر‬

It is early morning, rise O sweet lad

Fill the red ruby wine in a cup lucid
A minute borrowed in mortal world
‘ll search a lot for it but ‘ll not find

Der Morgen dämmert, erheb dich, a Knabe fein,

Füll mir dieses Glas mit rubinrotem Wein.
Diesen Moment, geliehn, im vergänglichen Winkel,
Suchst du wohl sehr, doch nie wieder wird er sein.

135
‫لب بر لب کوزہ بردم از غایت آز‬

97
 2‫ات زو طلمب واسطہ معر دراز‬
‫لب بر لب من هناد و می گفت این راز‬
‫ےم خور کہ بدین هجان منی آیی ابز‬

‫وڏي شوق سان چپ آندم ڪوپ يج ڪنار‬

‫جينئ ان طرح ڪا آئون ماڻيان ڊگهي ڄامر‬
‫چپ رکيائني چپن يت پو ِء سليائني يه راز‬
‫پي ُء دارون! دنيا ۾ ڪهڙو آيه اچڻ ابر ابر‬

I took full cup to lip, peak of greed

In it sought if my life could exceed
Put brim on my lip, secret revealed
Drink! no paths back to world lead

Then to the Lip of this poor earthen urn

I lean’d, the Secret of my Life to learn:
And Lip to Lip it murmur’d – “While you live,
Drink! – for, once dead, you never shall return.”

Ich führ' den Krug zum Mund, er soll mich lehren,

Wie dieses Leben länger mochte wahren,
Und meine Lippen küssend flüstert er:
„Trink Wein! Du wirst zur Welt nicht wiederkehren."

Da wandt ich mich zu diesem irdnen Krug

Ob der des Rätsels Losüng in sich trug:
Und Lipp an Lipp hört ichs raunen: ‚‘Trink.
Einmal nur kehrst du ein-trink, trink genug!‘‘

136
‫ابزی بودم پریدہ از عامل راز‬
‫بو ات کہ پرم دمی نشییب بہ فراز‬

98
 ‫اینجا چو نیافمت کیس حمرم راز‬
‫زآن در کہ آمدم برون رفمت ابز‬

‫آئون ابز بڻجي آيس عا ِمل راز منجهان‬

‫چمي ته هڻان چڪر مٿان اکن هيٺان‬
‫هيت ڪو به نه گڏمي ڪوحال ڀايئ‬
‫هاڻ جتان آيس ُايت يئ واپس موٽان‬

Like falcon, the secret world I flew from

Just flew for a while from top to bottom
Not finding any confident to share secret
Return’d via same door wherefr’m I came

Myself when young did eagerly frequent

Doctor and Saint, and heard great argument
About it and about: but evermore
Come out by the same door where in I went.

Wie Falke, von der geheimen Welt, ich hatte geflogen

Für eine Weile ich flog von oben nach unten
Ich fand keinen Kameraden, um das Geheimnis zu teilen
Ich kehrte zurück durch dieselbe Tür, aus der ich hatte gekommen

Auch ich vor Zeiten lauschte lobesam

Den Weisen und Heiligen, und vernahm
Von ‘‘Grund‘‘ und ‘‘Ungrund‘‘ und ging immer noch
Zur gleichen Tür hinaus, durch die ich kam.

137
‫از مجهل رفتگان اين راه دراز ابز‬
‫آمده کيست ات مبا گويد ابز‬

99
 ‫پس بر رس اين دو راهه ي آز و نياز‬
‫ات هيچ مناين که منی آيي ابز‬

All those who this long path traversed

No one to tell its secret ever returned
At this crossroads of greed and need
Gather nothing, no return is afterward

Wer kam je züruck von diesem langen Weg,

Um uns zu sagen, was da vor sich geht?
Am Scheidweg von Wunsch und Bedarf angelangt,
Lass nichts da, denn züruck führt nicht dieser Weg.

138
‫ای رب تو جامل آن مہ همر انگزی‬
‫آراستہ ای بہ سنبل و عنرب نزی‬
‫پس حمک چنان کین کہ در وی منگر‬
‫این حمک چنان بود کہ کژ دار و مریز‬

‫ واه يج يٿ جوڙ جڪ‬،‫پيدا ڪيائينس سهڻو‬

‫وري سنبل ۽ عنرب يج خوشبو لڳيس وڌيڪ‬
‫مٿان حڪم آيو اسان ال ِء ته خربدارمتان ڏٺو َاٿَا َنو‬
ِ‫ڄڻ؛ ڪوپ اونڌو ڪريو پرذرو نه ٿيئ ليڪ‬

God! You beautified moon with kindness

Decorated it with Hyacinth and Ambergris
Then You command not to have look at it
Say: ‘Hold (cup) tilted down but not miss’

Oh Thou, who man of baser Earth didst made,

And ev’n with Paradise devise the Snake:
100
For all the Sin wherewith the Face of Man
Is blacken’d – Man’s forgiveness give- and take!

O Du, der aller Menschen Gedanken und Herzen

geprüft,
Und jeglichen wieder erhebt, der durch Schmerzen
geprüft;
Daß Du Erhebung auch mir der in Sunden
gefallen, gewährst
Fleh! Ich Dich an, o Herr! wie Du sie allen
gewährst.

139
‫اب تو بہ خراابت اگر گومی راز‬
‫بہ از آن کہ بہ حمراب کمن یب تو مناز‬
‫ای اول و ای آخر خلقان مهہ تو‬
‫خواہی تو مرا بسوز و خواهی بنواز‬

‫يج تو سان ڪالخلاين مان ڪيان حال پ َچار‬

‫ڀلو امٿ جو حمراب مان ڪراين جسدو مناز‬
‫ تون سڀن جو خلقهڻار‬،‫تون ّاول تون آخر‬
‫ ويڻ يئ تہ کيڻ نواز‬،‫ويڻ يئ مونيک ساڙ‬

If I meditate with You from the bar

Better than heedless pray at an altar
Ye First and Last! the creator of all
Y’r will, reward me or put me in fire

And this I know: whether the one True Light

Kindle to Love, or wrath-consume me quite,
One flash of It within the Tavern caught
101
Better than in the Temple lost outright.

Im Gasthaus mit Dir dem Geheimnis nachzugehn,

Ist mehr, als ohne Dich vor dem Mihra^b zu stehn.
Wirst Du, Du erster und Du letzter aller Schöpfung,
Für mich einst Feuer oder Gnade ausersehn?!

Ich mag lieber mit Dir sein in der Schenke,

Um Dir alles zu sagen, was ich denke,
Als ohne Dich vor die Kanzel zu treten,
In gedankenlosen Worten zu beten
Ja, Du Schöpfer aller Dinge
Im kreisenden Weltenringe
So will ich leben und sterben,
Zum Segen oder Verderben!

140
‫اے دل چون حقیقت هجان ہست جماز‬
‫چندین چہ خوری تو مغ از این رجن دراز‬
‫تن را بہ قضا سپار و اب درد بساز‬
‫اکین رفتہ قمل ز بہر تو انید ابز‬

‫أي دل! دنيا يج حقيقت آيه يئ فقط جماز‬

‫ ڪرڻ منٿون نياز‬،‫ڪهڙي سهڻ خواري‬
‫ بس وقت يک مڙيئ ٽپا ِء‬،‫تن ڪر قضا حوايل‬
‫ تهننجي مٽجڻ ۾ نہ هلندي سازابز‬،‫لکيوجو قمل‬

Heart! since all facts of world a metaphor

How long unending grief, you will suffer
Resign y’rself to the decree, to pain adopt
Pen’s decree, for your sake, can not alter

102
The Moving Finger writes; and, having writ,
Moves on: nor all your Piety nor Wit
Shall lure it back to cancel half a Line,
Nor all your Tears wash out a Word of it

Das Leben und die Wahrheit sind in stetem Fluß,

o Herz, was nützet Sorge dir und was Verdruß.
Verzichte, Laß dich auf der Zeiten Welle treiben,
Denn was die Feder schrieb, ist ewiger Beschluß.

O Herz, da die Welt nichts als Schatten und Schein

Warum quälst Du Dich ab in unendlicher Pein?
Mit ruhigem Sinn geh‘ dem Schicksal entgegen
Und glaub nicht, es ändere sich Deinetwegen!

141
‫ما لعبتگانمی و فلک لعبت ابز‬
‫از روی حقیقیت نہ از روی جماز‬
‫یک چند در این بساط ابزی کردمی‬
‫ عدم یک یک ابز‬2‫رفتمی بہ صندوق‬

‫ نہ رصف جمازي‬،‫ڳالهہ يج ڪراين ِء سچي‬

‫اسني آهيون رانديڪا آسامن کيڏي پيو ابزي‬
‫وجود يج شطرجن بورڊ يت آهيون ُمهرن مثل‬
‫صندوق عدم ۾ آ موٽڻو ڀيل خوش اي انرايض‬
ِ
We are puppets, firmament a play-master
So is the real position and not a metaphor
For a while, we had played in the pavilion
One by one went into the extinction-coffer

But helpless pieces of the Game He plays

Upon this Chequer-board of Nights and Days;
Hither and thither moves, and checks, and slays,
And one by one back in the Closet lays.

103
Dies ist die Wahrheit und kein eitler Trug:
Wir sind nur Schachfiguren, jeden Zug
Macht auf des Lebens Schachbrett der Allmächt'ge
Und legt uns in den Kasten, wenn's genug.

Wir sind hier nicht als ein Spielzeug des Himmels und der Natur;
Dies ist als Wahrheit gemeint, nicht metaphorisch nur.
Wir gehn, wie die Steine im Bretspiel, durch vieler Spieler Hände,
Und werden beiseite geworfen in‘s Nichts, wenn das Spiel zu Ende.

Ein Schachspiel, das den hohen Herrn vergnügt

Auf diesem Brett aus Nacht und Licht gefügt
Darauf er uns bewegt, bedroht und schlägt
Bis alles wider stumm im Kasten liegt.

142
‫اي پري خردمند پگه تر برخزي‬
‫و آن کودک خاکبزي را بنگر تزي‬
‫پندش ده گو که نرم نرمک می بزي‬
‫مغز رس کيقباد و چشم پرويز‬

Wise old man! Get up in the morning early

Give a deep look to that dust-removing boy
Guide him rightly, ask him to collect slowly
Dust of Kayqubad’s brain and Pervaiz’s eye

O du alter Weiser, erheb dich früh und schau,

Das Kind, das den Sand siebt, beobachte genau.
Sag ihm, es solIe sanft mit dem Sand umgehn,
Der Kopf von Keighobad ist 's, von Parvis das Aug.

143

104
 ‫آین کہ نبودت بہ خور و خواب نیاز‬
‫کردند نیازمندت این چہار انبار‬
‫ہر یک بہ تو آن چہ داد بستاند ابز‬
‫ات ابز چنان شوی کہ بودی ز آغاز‬
Ye needed no food or sleep, such a moment
Then ye made to depend on four component
Each of them shall get back what it gave you
So as to bring you back into your initial state

144
‫وقت حسر است خزي اي مايه انز‬
‫نرمک نرمک ابده خور و چنگ نواز‬
‫اکهنا که جبايند نپايند بيس‬
‫و آهنا که شدند کس منيايد ابز‬

َ ‫ايٿ پؤ ساهجريج همل آه اي انزڪ ۽‬

‫نفيس‬
‫ چنگ جو وٺ َچ ّس‬،‫ پي ُء‬2‫رسڪ دارون‬
َ ‫رسڪ‬
‫ايه يج جيئندا يس گهنڻ يک ڪونه پ َسنداهت‬
‫يج واي لنگهي تن مان ڪونه ايندو ڪو واپس‬

It is dawn time, O source of coyness, get up!

Slowly and with ease drink wine, hit the harp
Those who follow will not find (from us) many
None will return of those who’ve left, gone up

And, as the Cock crew, those who stood before

The Tavern shouted- ‘Open the Door!
You know how little while we have to stay,
And, once departed, may return no more.”

Der Morgen dämmert, erheb dich, a Mädchen fein,

Spiel die Harfe und geniesse langsam den Wein.
Denn von denen, die waren, keiner wiederkam,
Und die, die sind, werden auch nicht mehr lange sein.

105
 145
‫مرغي ديدم نشسته بر ابره طوس‬
‫در پيش هناده لکه کياکووس‬
‫اب لکه مهی گفت که افسوس افسوس‬
‫کو ابنگ جرسها و کجا انهل کوس‬

I saw a cock, sitting in the courtyard of Tus

Proposing som’thing to the head of Kaykaus
In a way of complaint, telling the head; alas!
Where ringing bells, where the drums’ voice

Einen Vogel sah ich auf dem Wall von Tus,

Vor sich hatte er den Schadel von Keykawus.
Zum Schädel sprach er: "O Jammer, Jammer!
Wo ist die Glocke, die Trammel für dich zum Gruss?"
146
‫مایمی در این گنبد دیرینہ اساس‬
‫جویندہ رخنہ ای چو مور اندر اتس‬
‫آگاہ نہ از مزنل و امید وہراس‬
‫رس کشتہ و چشم بستہ چون گاو خراس‬

In this anciently founded vault we do rest

Looking for leakage like an ant in a crust
Unaware of a harbour, hope, harassment
Like a bull or bear, blindfolded, head lost

147
‫ مزيندش‬2‫جامی است که عقل آفرين‬
‫صد بوسه ز همر بر جبني مزيندش‬
‫اين کوزه گر دهر چنني جام لطيف‬
‫می سازد و ابز بر زمني مزيندش‬

‫اهڙا انزڪ جام جودنگ رجهي وڃي عقل‬

‫ پيار سان هنٿ ۾ هجليل‬،‫سوين مُچ يون لڳن‬

106
 ‫ ڪنڀر ٺايه ٺاهوڪا جام‬2‫يه دنيا جوڙيندڙ‬
‫وري پاڻ هيڻ پٽ سان ايڏا سهڻا جام جوڙيل‬

Cup is a thing whom salutes the wisdom

Hundred kisses for its forehead and brim
This worldly Pot-maker, such chic cups
Produces, later onto earth He does slam

Said one among them – “Surely not in vain

My substance of the common Earth was ta’en
And to this Figure moulded, to be broke,
Or trampled back to shapeless Earth again.”

So will ich berauscht sein von geistiger Labe,

Daß der Wohlgeruch mich überlebt im Grabe,
Und nur Halbberauschte an meiner Gruft
Ganz trunken hinsinken, berauscht vom Duft.

148
‫خيام اگر ز ابده مسيت خوش ابش‬
‫اب ماهريخ اگر نشسيت خوش ابش‬
‫چون عاقبت اکر هجان نيسيت است‬
‫انگار که نيسيت چو هسيت خوش ابش‬

‫ اهو ڀلو‬،‫خيام! يج دارون ڪري آهني مست‬

‫ اهو ڀلو‬،‫ڳاڙهن ڳلن واري سان گڏ حصبت‬
‫ پڇاڙي آيه رڳو ُسڃ‬،‫آخر تہ آهني فنا ٿيڻو‬
‫ اهو ڀلو‬،‫آهني بہ تہ ڄڻ انهني اها آه حقيقت‬

Khayyam! Enjoy in ecstasy, a wine pleasant

Be relaxed while sitting with y’r sweetheart
Since the end result of worldly affairs naught
Assume y’rself non-existent, enjoy if ye exist

107
And if the Wine You drink, the Lip you press,
End in what all begins and ends in – Yes
Think then you are TO-DAY what YESTERDAY
You were – TO-MORROW you shall not be less.

O Khayyam, sei fröhlich, wenn du vom Wein trunken bist,

Sei fröhlich, wenn dein Liebchen bei Dir ist.
Da das Ende des Lebens aus dem Nichts besteht,
Denk du seiest nicht, sei fröhlich solang du bist.

Chajjam, solang du trunken bist von Wein, sei glücklich-

Solang im Schoße dir ein Mägdelein, sei glücklich -
Und da der Dinge Ende ist das Nichts,
So bilde, daß du nichts bist, stets dir ein! sei glücklich!

149
‫رس مست بہ میخانہ گذر کردم دوش‬
‫پریی دیدم مست و سبویی بر دوش‬
‫گفمت ز خدا رشم نداری اے پری‬
‫گفتا کرم ز خدا است ےم نوش مخوش‬

‫ پي‬،‫ڪالهه جو اواتري وٽان گذريس نشو پتو اکيئ‬

‫ ڪلهي يت هيس دارون َء ڀريل ُگگهي‬،‫پوڙهو ڏمٺ ڪو‬
‫چيومانس؛ خدا اکن ڪو نه ٿو ڌارين ڪو ذرو رشم‬
‫ ماٺ ڪري ويٺو پي‬،‫وراڻيائني؛ رب جو آيه ڪرم‬
Last night on an errand, I passed by bar
Saw a drunk old, pitcher on his shoulder
Protested I, ‘no shame of God, ye senile’
‘God’s grace, drink quiet’ was the answer

And lately, by the Tavern Door agape,

Came shining through the Dusk on Angel shape
Bearing a Vessel on his Shoulder; and
He bid me taste of it; and ‘twas – the Grape!
108
Als gestern mich mein Fuß ins Weinhaus trug
Sah einen trunknen Greis ich, den ich frug:
‘‘Fürch'st du dich nicht vor Gott? Er aber sprach:
‘‘Gott ist ja gnädig, trink! du bist nicht klug.‘‘

150
‫در اکرگه کوزه گري رفمت دوش‬
‫ديدم دو هزار کوزه گواي و مخوش‬
‫انگاه ييک کوزه برآورد خروش‬
‫کو کوزه گر و کوزه خر و کوزه فروش‬

‫ڪلهه رات ويس ڪنڀر يج آوي َء يت هڻڻ چڪر‬

‫ڳهري‬
َ ‫ڏمٺ ٻہ هزار ڪونرا ڪي ماٺ ۾ڪي ڳالهني‬
‫اوچتو هڪڙي ڪونري داهنن ڪيئ زور سان‬
‫ ڪيٿ پاڻ ڪنڀر؟‬،‫ ڪيٿ دڪاندار‬،‫ڪيٿ خريدار‬

Yesterday I went at a place producing pitcher

I saw two thousands, some silent others utter
All of a sudden, out cried one of these pitcher
Where the manufacturer, the buyer, the seller

Whereat some one of the loquacious Lot –

I think a Sufi pipkin – waxing hot –
“All this of Pot and Potter – Tell me, then,
Who is the Potter, pray, and who the Pot?”

Bei einem Töpfer trat ich gestern ein,

Sah zweitausend Krüge stumm und beredt in Reihn.
"Wo ist der Töpfer, Händler, Käufer vom Krug?"
Hörte ich plötzlich einen Krug aufschrein.

Zur Töpferwerkstatt ging ich in der Abendstunde-

Die Töpfe teils mit offnem, teils geschloßnem Munde,

109
Und einer schrie mich plötzlich giftgeschwollen an:
"Wo ist der Meister, wo der Handler, wo der Kunde?

Da unterbrach ein redelustger Tropf

Ein Sufikännchen wohl, mit heissem Kopf.
‘‘Von Topf und Töpfer hör ich traun genug-
So sagt mir doch wer Töpfer ist, wer Topf?‘‘
151
‫اايم زمانه از کیس دارد ننگ‬
‫کو در مغ اايم نشيند دلتنگ‬
‫ اب انهل چنگ‬2‫می خور تو در آبگينه‬
‫زان پيش که آبگينه آيد بر سنگ‬

Days pass on, bear no shame of anyone

Why stay heavy-hearted in times uneven
Drink wine from the goblet at harp-tune
Before the glass (of life) is broken by stone

Das Schicksal betrachtet mit Abscheu einen Mann,

Der ob der Schwere der Zeit sich vertieft in Gram.
Bevor das Glas Wein am Stein zu Scherben zerschlägt,
Trink dein Glas und hör dir das Flehn der Harfe an.

152
‫از جرم گل سياه ات اوج زحل‬
‫کردم مهه مشالکت لکي را حل‬
‫بگشادم بندهاي مشلک به حيل‬
‫هر بند گشاده شد جبز بند اجل‬

‫ڪاري گويل اکن ويندي زحل ستاري اتئني‬

‫هر ڳنڍ يک نيٺ کويل سولوڪري ُسلجهاايئني‬
‫حيلن ساڻ ڪري وراتئني هر مشڪل حل‬
‫هڪڙو سو موت واري ڳنڍ جو ا ُنت نه لڌائني‬

110
From black clay mass to Saturn zenith
I resolved all issues unto their depth
Opened difficult knots applying tricks
Every knot united except that of death

Up from Earth’s Centre through the Seventh Gate

I rose, and the Throne of Saturn sate,
And many a knot unravel’d by the Road;
But not the Master-knot of Human fate.

Vom dunklen Lehm bis hinauf zum Saturn ganz hoch,

Loste ich jedes Problem, das sich mir bot.
Die schweren Fesseln löste ich mit vieler List,
Alle liessen sich lösen, nur nicht die vom Tad.

Vom Erdenland durch sieben Tore trug

Mich auf Saturnus Thron der Geisterflug.
Und manches Räetsel löst sich unterwegs,
Bis ich umsonst nach Tod und Schicksal frug.

153
‫اب رسو قدي اتزه تر از خرمن گل‬
‫از دست منه جام می و دامن گل‬
‫زان پيش که انگه شود از ابد اجل‬
‫پرياهن معر ما چو پرياهن گل‬

With cypress-idol, fresh as flower yield

Wine cup and flower skirt, don’t get rid
Before blows there suddenly death wind
Our life’s jacket into a coat of clay-mud

Hoch und schlank wie die Tanne, frischer als die Ros,

111
Nimm die Hand nicht vom Becher und von ihrem Schoss.
Denn plötzlich kommt der Todeswind, und er verweht
Unser Leben wie die Blätter von der Ros.

154
‫اي دوست بيا ات مغ فردا خنورمي‬
‫وين يکدم معر را غنميت مشرمي‬
‫ دير فنا درگذرمي‬2‫فردا که ازين‬
‫اب هفت هزار سالگان رس برسمي‬

‫اي دوست! سڀاڻ جو ڪهڙو ڪريون فڪر‬

َ ‫معر جو يه هڪ پل به آهي غنميت واري‬
‫وير‬
‫سڀاڻي جو هن فاين دنيا مان نڪري وينداسني‬
‫ ٽَڪ ُّر‬2‫وڃي ست هزار ساله پراڻن سان ٿيندو‬

Ah, my Beloved, fill the Cup that clears

TO-DAY of past Regrets and future fears:
TO-MORROW! – Why, To-morrow I may be
Myself with yesterday’s Sev’n thousand Years.

Come dear! let us put off morrow’s fear

Take this passing moment, as a plunder
Morrow, to exit from this mortal house
To meet those aged seven thousand year

O Freund, lass uns nicht urn das Morgen gramen,

Diesen kurzen Moment lass uns wissend leben.
Denn morgen wenn wir von dieser Welt gehen,
Siebentausendjährigen gegenüberstehn.

155
‫اين چرخ فلک که ما در او حريانمي‬
‫فانوس خيال از او مثايل دانمي‬

112
 ‫ و عامل فانوس‬2‫خورشيد چراغداران‬
‫ما چون صورمي اکندر او حريانمي‬

‫گول چرخو پاڻ ان منجهہ منڌل حريان‬

‫ پريشان‬2‫سندس فانوس (جس) ۾ آهيون‬
‫ دنيا جو سنسار هڪ فانوس‬،‫جس آ ڏيئو‬
‫ شڪلون چوگرد سندس ِڦر ِڦران‬2‫پاڻ آهيون‬

Astonished we at this rotating firmament

Its fancy lantern, we deem it so excellent
Sun is its lamp-holder, world is a lantern
We are the visions, baffled deep inside it

We are no other than a moving row

Of Magic-shadow shapes that come and go
Round with the Sun-illuminated Lantern held
In Midnight by the Master of the Show;

Dieses Karussel, in dem wir verwirrt leben,

Und als Schattenspiel des Universums verstehen;
Die Sonne als Leuchte, die Welt als ihr Schirm,
Wir als Schatten, die verwirrt in ihr leben.

Der Himmelsdom, das tiefste Rätsel der Natur,

Deucht uns wie eine magische Laterne nur;
Die Sonne ist die Kerze, und die Welt die Ampel,
Und jeder Mensch wie eine Schattenspielfigur.

156
‫برخزي ز خواب ات رشايب خبورمي‬
‫زان پيش که از زمانه اتيب خبورمي‬
‫اکين چرخ ستزيه روي انگه روزي‬

113
 ‫چندان ندهد زمان که آيب خبورمي‬

Rise from sleep so that a drink we get

Before this world presses us in a twist
Someday belligerent heaven suddenly
‘ll deprive us of any drinking moment

Erheb dich vom Schlaf lass uns trinken den Wein,

Bevor noch das Schicksal schlägt auf uns ein.
Keinen Tropfen Wasser mehr lässt es uns trinken,
Das garstige Rad, wenn es plötzlich fällt ein.

157
‫من ظاهر نیسیت و هسیت دامن‬
‫من ابطن هر فراز و پسیت دامن‬
‫اب این مهہ از دانش خود رشمم ابد‬
‫گر مرتبہ ای ورای مسیت دامن‬

‫ مون يت آيه پ َ َڌر‬،‫هسيت ۽ نيسيت َء جو ظاهر‬

‫ پڻ راکن ٿو خرب‬،‫ پسيت اهننجو ابطن‬،‫بلندي‬
‫اجني ابوجود پهننجي عمل يت آهيان رشمسار‬
‫مسيت واري حد اکن ميٿ متعلق آهيان يب خرب‬
It seems I know existence or non-existence
Me aware in deep what‘s base or eminence
Knowing all, still I feel ashamed, I wish if
I could know the state beyond drunkenness

For “IS” and “IS NOT” though with rules and Line
And “UP-AND-DOWN” by Logic I define,
Of all that one should care to fathom, I
Was never deep in anything but – Wine.

114
Ich weiß des Seins und Nichtseins äußeres Weben
Ich weiß, was hoch und tief im Innenleben
Doch meiner Weisheit will ich mich nicht brüsten
Denn höchste Weisheit: Sich dem Trunk ergeben.

158
‫صبح است دمی بر ےم گلرنگ زنمی‬
‫وین شیشہ انم و ننگ بر سنگ زنمی‬
‫دست از امل دراز خود ابز كشمی‬
‫در زلف نگار و دامن چنگ زنمی‬

‫ چک ڪو چڪڙو ڳاڙهورشاب‬،‫صبح همل‬

‫نيڪنايمء جا اسباب‬
َ ‫هڻ پٽ سان انلو۽‬ 
‫اچ تہ‬،‫ اکن هجل هٿ پهننجو‬2‫ڊگهني اميدن‬
‫ڊگهن ڪاڪلن اڳيان چوريون چنگ ال جواب‬

Dawn hour, pay rose-coloured wine a tribute

Crash on stone, this glass of name and repute
Distance yourself away from long, high hope
In the (hair) tress and lap of idol, play the lute

Perplext no more with Human or Divine,

To-morrow’s tangle to the winds resign,
And lose your fingers in the tresses of
The Cypress-slender Minister of Wine.

Tagesanbruch- vorlegen Sie rosarote Wein einen Salut!

Hit auf Stein, dieses Glas Namen und Berühmtheit
Distanzieren Sie sich von langen, hohen Hoffnung
Im Haar, in den Schoß der Liebling, spielen die Laute!

Noch einen Schluck des roten Weins, es will schon tagen,

Laßt uns am Stein das Glas' des guten Rufs zerschlagen,
Weist's von der Hand, nach der Erlösung Weg zu fragen,

115
Laßt uns, mit Liebchens Locken spielend, Laute schlagen.

159
‫برخزيم و عزم ابده انب کمن‬
‫رنگ رخ خود به رنگ عناب کمن‬
‫اين عقل فضول پيشه را مشيت می‬
‫بر روي زمن چنانکه در خواب کمن‬

‫ڇڏ تہ ُاٿان پيان ڪو خالص دارون دلرب‬

‫نهن جو رنگ ڳاڙهو عناب وانگر‬ َ ‫ڪري ُم‬
‫ ُم ِٺ رشاب يج‬،‫يه دماغ يج َٺڳ جا امٿ‬
َ ‫ڪري هوند ُم‬
‫نهن ڀ ِر‬ ِ ‫ وڃي‬،‫هڻان منهن يت‬

I get up and intend for the fermented grape

To turn my facie into (red colour) as jujube
This useless reason, I will punch with wine
Hitting on its face so that I can then sleep

Erheben will ich mich und meinen Wein trinken,

Mein Antlitz rot wie die Beere schminken,
Diesem dreisten Verstand schütt ich Wein ins Gesicht,
Dass er einschläft, dann kann ich weitertrinken.

Laßt mich die Hand nach unverfälschtem Weine strecken

Daß sich die Wangen mit Dschudschubis Farb' bedecken,
Laßt mich dem ruhelosen lntellekt den Wein
Ins Antlitz schütten, und er wird mich nicht mehr wecken.

160
‫بر مفرش خاک خفتگان می بيمن‬
‫در زيرزمني هنفتگان می بيمن‬

116
 ‫چندانکه به حصراي عدم مينگرم‬
‫ می بيمن‬2‫انآمدگان و رفتگان‬

On the dust floor, sleeping ones I see

Others under earth lying hidden I see
More I wander in death’s wilderness
Those yet to come, those gone I see

Auf der Erde Teppich die Schlafenden ich seh,

Unter der Erde die Verborgenen ich seh.
So sehr ich auch die Wüste des Nichts betrachte,
Die noch nicht kamen und Gegangenen ich seh.

161
‫ شومي‬2‫ات چند اسري عقل هر روزه‬
‫ شومي‬2‫در دهر چه صد ساهل چه يکروزه‬
‫در ده تو باکسه می از آن پيش که ما‬
‫در اکرگه کوزه گران کوزه شومي‬

‫ڏهاڙي واري عقل يج غاليم پوي وڃي ڀَ ِن‬

‫دنيا ۾ رهڻ ٿيئ ڀيل هڪ سال اي هڪ ڏينهن‬
‫ ان اکن هپرين جو پاڻ بہ‬،‫آيڻ ڏيئ ڪو پيالو‬
‫ڪنڀرن يج ڪارخاين ۾ٿيون َمٽجي ڪو برتن‬

For how long, be captive of logic ordinary

Our worldly stay whether a day or century
Focus on sediment of wine cup before we
Too convert into pitcher in the pot-factory

Wie lange soll uns der einfache! Verstand plagen,

Hundert Jahr oder Tage dies Los ertragen.
Bevor wir in der Töpferei werden zum Krug,

117
Bring her den Wein, damit wir uns erstmal laben.

Was sollen wir uns täglich sklavisch plagen,

Die Ewigkeit zählt nicht nach Lebenstagen,
Auch nicht nach Jahren; bringet Wein! wie bald
Wird man als Ton uns in die Werkstatt tragen.

162
‫چون نيست مقام ما در اين دهر مقمي‬
‫پس يب می و معشوق خطائيست عظمي‬
‫ات يک ز قدمي و حمدث اميدم و بمي‬
‫چون من رفمت هجان چه حمدث چه قدمي‬

‫انيه هن رسا ِء ۾ رهڻ پاڻ يک مستقل‬

‫عذاب جيل‬
ِ ‫ زندگي‬،‫بنا سايق اي معشوق‬
‫ڇا جو حمدث اي قدمي _پراڻو اي پو ِء وارو‬
‫دنيا ڇڏيڻ تہ ڪهڙو حادث قدمي جو َملَ ُل‬

We’ve no place in this world permanent

Sans wine and sweetheart, it’s a sin great
How long eternal or initiated, hope and fear (Mohaddis/Muqeem)
No matter if initiated or eternal once I quit

Da unser Sein in der Welt nicht ewig besteht,

Ist ‘s Sünde, wenn man ohne Wein und Liebchen lebt.
Zwischen Furcht und Hoffen leben, wie lang? Einmal tot,
Ist ‘s eins, ob sie erschaffen oder seit ewig besteht.

In diesem Kloster ist kein langer Aufenthalt,

Und ohne Wein und Liebchen ist das Leben kalt;
Ihr streitet, ob die Welt geschaffen, ob urewig!
Und wenn ich geh', was tut's, ob neu die Welt, ob alt!

118
 163
‫خورشيد به گل هنفت می نتوامن‬
‫و ارساز زمانه گفت می نتوامن‬
‫از حبر تفکرم برآورد خرد‬
‫دري که ز بمي سفت می نتوامن‬

The sun with the mud to cover, I cannot

And secrets of the world to share, I cannot
My pondering with reason at last produced
A pearl piercing of which for fear, I cannot

Die Sonne kann ich nicht mit Schlamm verdecken,

Das Geheimnis der Zeit kann ich nicht aufdecken.
Aus dem Meer meines Denkens brachte der Verstand
Die Perle, durchbohren kann ich sie nicht vor Schrecken!

164
‫دمشن به غلط گفت من فلسفمي‬
‫ايزد داند که آچنه او گفت نمي‬
‫ليکن چو در اين مغ آشيان آمده ام‬
‫آخر مک از آنکه من بدامن که کمي‬

Me as philosopher, enemy did wrongly state

Lord knows what he said, him I can negate
Since I have landed in this anguished abode
I must at least (endeavour to) know I am what

Der Feind sagt: ich sei Philosoph-Materialist;

Gatt allein weiss, dass dem nicht so ist.
Da ich jedoch in dieses Nest voll Leiden kam,
Will ich wenigstens wissen, was mit mir ist.

119
 165
‫مائمي که اصل شادي و اکن مغمي‬
‫رسمايه ي دادمي و هناد سمتمي‬
‫پستمي و بلندمي و کاملمي و مکمي‬
‫آئينه ي زنگ خورده و جام مجمي‬

We are source of joy or a mine of torment

A treasure of justice, also by nature tyrant
Lowly and exalted or perfect and deficient
A rusted mirror, as also Jamshid’s goblet

Wir sind der Ursprung von allen Freuden und Leid,

Die Quelle von Tyrannei und Gerechtigkeit.
Niedrig sind wir, erhaben, gering, vollkommen,
Ein rostiger Spiegel; ein Djam, in dem die Welt scheint.

166
‫در جسنن جام مج هجان پمیودمی‬
‫روزی ننشمت و شیب نغنودم‬
‫ز استاد چو راز جام مج بشنودم‬
‫آن جام هجان منای مج من بودم‬
I wandered all world for Jamshid’s goblet
Unsitting every day, sleepless every night
Later mentor told me a secret, now I know
World-showing Jam’s cup, in me does rest

167
‫من می نه ز هبر تنگدسيت خنورم‬
‫اي از مغ رسوايي و مسيت خنورم‬
‫من می ز براي خوشديل ميخوردم‬
‫اکنون که تو بر دمل نشسيت خنورم‬

120
I drink no wine, not because of poverty
Nor avoid it in fear of ill repute, ecstasy
I had been drinking for heart’s pleasure
I quit it, now that my heart you occupy

Es ist nicht aus Armut, dass ich den Wein meide,

Oder an Furcht vor Trunkenheit und Schande leide.
Wein trink ich nur, urn mein Herz zu erfreun,
Da du bei mir bist, ich gern den Wein meide.

168
‫گل گفت کہ دست زرفشان آوردم‬
‫ رو بہ هجان آوردم‬2‫ خندان‬2‫خندان‬
‫بند از رس کیسہ بر گرفمت رفمت‬
‫هر نقد کہ نقد بود درمیان آورد‬

‫گل چوي پيوته مٺ ۾آندا امٿ سون جا ذرا‬

‫دنيا ۾ گهڙيو آهيان لکندڙ ُمکڙي سان ادا‬
‫جو وڌومانس هٿ بند ٿيلهي يج اترن ۾‬
‫ ٿيوفنا‬،‫ ۾‬2‫سڀ خزانوپ َ َل ۾ پکڙيج اڏريوهوا‬

Flower claimed that a gold-sand it brought

A smile! Smilingly in the world it brought
A sealed bag I got and proceeded (to open)
Separated any cash it contained, I brought

Look to the blowing Rose about us – “lo,

“Laughing,” she says, “into the world I blow,
At once the silken tassel of my Purse
Tear, and its Treasure on the Garden throw.”

Dass ein Goldstaub es gebracht hatte, Blume behauptet

In der Welt sie erschossen hat, mit einem lächelnden Gesicht
Seine Bänder in Siegelbeutel, fing ich an zu öffnen

121
In Sekunden seine gesamte Schatz verdorrte

169
‫من يب می انب زيسنت نتوامن‬
‫یب ابده کشيد ابرتن نتوامن‬
‫من بنده آن دمم که سايق گويد‬
‫يک جام دگر بگري و من نتوامن‬

Living life without wine pure, I cannot

Sans wine body mass to bear, I cannot
I am type of person whom if Saki says
Get one more cup, I may utter, I cannot

Ohne reinen Wein ist 's für mich kein Leben,

Ohne Wein kann ich meine Last nicht heben.
Ich ersehn den Moment, in dem der Schenk sagt:
"Nimm noch ein Glas", doch ich kann nichts mehr nehmen.

170
‫هر يک چندي ييک برآيد که منم‬
‫م اب نعمت و اب سمي و زر آيد که ممن‬
‫چون اکرک او نظام گريد روزي‬
‫انگه اجل از مکني برآيد که ممن‬

Every now and then, one appears, here I am

With wealth, gold and silver utters, here I’m
As agents in the system keep working daily
In ambush, sudden death declares, here I am

Hier und da kommt einer und sagt: das bin ich,

Mit Gold, Silber und Gut kommt er, sagt: hier bin ich.
Als eines Tages geordnet ist sein Leben,
Tritt der Tod aus der Lauer und sagt: hier komm ich.

122
 171
‫يک چند بکوديک ابستاد شدمي‬
‫يک چند به استادي خود شاد شدمي‬
‫پااين خسن شنو که ما را چه رسيد‬
‫از خاک در آمدمي و بر ابد شدمي‬

‫ڪو وقت ٻالڪپڻو پڙهياسني وٽ استاد‬

‫ڪا گهڙي استاد يٿ پاڻ بہ ٿياسني شاد‬
‫ ُپڇ تہ ڇاٿيو اساجنو‬،‫ڳالهہ يج پڇاڙي‬
‫هليا وايسني مثلِ ابد‬،‫آايسني آب وانگي‬

A while, childhood with teacher cherished

For another while, as being a tutor relished
Listen the end of story as to what befell us
From dust we sprung, in the air we vanished

Withy them the seed of Wisdom did I saw,

And with mine own hand wrought to make it grow:
And this was all the Harvest that I reap’d-
“I came like water, and like Wind I go.”

Eine Weil diente ich als Kind dem Meister, dann

Wurd ich Meister, freute mich eine Weil daran.
Hör das End meiner Worte, was mit mir geschah,
Aus Staub kam ich hervor und verwehte sodann.

Wir liebten's, jung noch, einem Meister zuzuhören,

Der schnelle Fortschritt mußte unsern Sinn betören
Dies war die Rede, die noch heut' der Deutung harrt:
Ihr kamt in Wassers Flut und geht mit Windes-Chören.
172
‫يک روز ز بند عامل آزاد نمي‬
‫يک دمزدن از وجود خود شاد نمي‬

123
 ‫شاگردي روزگار کردم بسيار‬
‫در اکر هجان هنوز استاد نمي‬

A single day free of world fetter, we aren’t

Our being, one breath’s pleasure, we aren’t
I served as learner in the world for too long
Yet in the world affairs- a Master, we aren’t

Keinen Tag bin ich frei von den Fesseln der Welt,
Keinen Moment leb ich froh, so wie mir 's gefällt.
Ein Leben lang habe ich der Welt gedient, jedoch
Noch immer bin ich nicht Meister in Sache Welt.

173
‫از دي که گذشت هيچ ازو ايد مکن‬
‫فردا که نيامده ست فرايد مکن‬
‫برانمده و گذشته بنياد مکن‬
‫حایل خوش ابش و معر بر ابد مکن‬

No more recalling of yester times spent

No outcry for the morrow, to arrive yet
Count not on what went, what to come
‘Have a happy present! life don’t waste

An das Gestern, das verging, denke nicht mehr,

Stöhn nicht uber das Morgen, das nicht kam daher.
Stütz dich nicht auf das, was war und noch nicht ist,
Sei fröhlich und vergeude dein Leben nicht mehr.

174
‫اي ديده اگر کور ين گور ببني‬
‫ و پر شور ببني‬2‫وين عامل پر فتنه‬
‫شاهان و رسان و رسوران زير گلند‬

124
 ‫روهاي چو مه در دهن مور بني‬

O eye! Look at the grave if you are not blind

Also glance at this troubled and noisy world
Shahs, lords, eminent ones lie under the clay
Moon-like faces in the mouth of ants, behold!

O Auge, so du nicht blind bist, das Grab hier sieh,

Die Welt voller Aufruhr und voller Zwietracht sieh.
König, Fürst und Herrscher liegen unter der Erd,
Und die Holden sind Frass fur die Ameisen, siehl

175
2‫برخزي و خمور مغ هجان گذران‬
2‫بنشني و دمی به شادماين گذران‬
‫در طبع هجان اگر وفايي بودي‬
‫نوبت بتو خود نيامدي از دگران‬

Rise, don’t worry about the times gone

Relaxe! Spend some moment in elation
If world by nature, would ’ve been loyal
After others, won’t have come your turn

Steh auf! Gräm dich nicht urn die vergängliche Welt,

Leb einen Moment voll Freude, wie dir 's gefällt.
Wenn im Wesen der Welt Treue häatte Bestand,
Wärest du überhaupt nicht auf dieser Welt.

176
‫چون حاصل آدمی در اين شورستان‬
‫ جان‬2‫ غصه نيست ات کندن‬2‫جز خوردن‬
‫خرم دل آنکه زين هجان زود برفت‬
‫و آسوده کیس که خود نيامد به هجان‬

125
 ‫انسان يج ُاپ َ ِت آيه ڇا رڳو گوڙ گهمسان؟‬
‫سور سهڻ ۽ هڪ ڏيهنن ڏيڻ جان‬ َ ‫رڳو‬
‫ڀلو اهو جو ويو نڪري دنيا مان تڪڙو‬ 
‫سڀاڳو سو جوآيويئ ڪونہ منجهہ هجان‬

A man’s end gain in this troubled world

Is nothing but to grieve, until life’s end
Happy a heart that left this world sooner
Relieved he who n’ver in world entered

Weil der Mensch in dieser Wüste nichts erreicht

Als Leid, das bis zum Ende nicht von ihm weicht,
Ist das Herz glücklich, das die Welt bald verlässt,
Und der, der nie kam zur Welt, er hat es leicht.

Der Menschheit Ernte aus dem salz' gen Sumpf

1st Leiden, oder daß der Geist wird stumpf.
Ach! glücklich, wer der Erde schnell entflieht,
Doch überhaupt nicht kommen, wär' Triumph!

177
‫رفمت که در اين مزنل بيداد بدن‬
‫در دست خنواهد بر خنگ از ابد بدن‬
‫آن را ابيد به مرگ من شاد بدن‬
‫کز دست اجل تواند آزاد بدن‬

From the unjust bodily home I moved

Nothing to remain in hand save wind
My death should turn my body happy
It has escaped from the death’s hand

126
Diesen Leib des Unrechts verliess ich und ging,
Weil in der Hand nichts bleiben wird als der Wind.
Über meinen Tod müssen sich jene freun,
Die vor der Hand des Todes auch sicher sind.

178
)‫رندي ديدم نشسته بر خنگ زمني (خشک زمني‬
‫نه کفر و نه اسالم و نه دنيا و نه دين‬
‫نه حق نه حقيقت نه رشيعت نه يقني‬
‫اندر دو هجان کرا بود زهره اين‬

Sitting on the mound, I saw a libertine

Free from faith, Islam, world, religion
No truth, reality, Shariat or conviction
In the world who’s such determination

Einen Rend sah ich sitzen auf der baren Erd,

Der sich nicht urn Glaube, Unglaube, noch die Welt schert,
Weder urn Recht, Wahrheit, Gewissheit und Dogmen,
Wen gibt 's in zwei Welten, der so kuhn sich gebärt?

179
‫قانع به يک استخوان چو کرکس بودن‬
‫به ز آن که طفيل خوان انکس بودن‬
‫اب انن جوين خويش حقا که به است‬
‫اکلوده و پالوده هر خس بودن‬

Like a vulture on one bone, be contented

Is better than be at a mean table uninvited
Surely, barley bread of yours is better than
Eating from niggard’s meal contaminated

127
Wer, wie Geier, zufrieden mit seinem Knochen ist,
Hat's besser als er, der am Tisch eines Schurken sitzt.
Wer sein Gerstenbrot isst, ist besser dran als der
Sich beschmutzt, weil er Speisen vom Halunken isst.

180
‫قومی متفکرند اندر ره دين‬
‫قومی به گامن فتاده در راه يقني‬
‫ميرتمس از آن که ابنگ آيد روزي‬
‫اکي بيخربان راه نه آنست و نه اين‬

‫هڪڙي قوم دين يج مسئلن منجهه آ منڌل‬

‫ گامن يج وچ منجهه ٻ ُ َڏل‬،‫هڪڙا وري يقني‬
‫ڊڄان ٿو هڪڙي ڏيهنن لڳندو وڏو نعرو ايرو‬
‫ِاڙي انڌا! سڌي رسيت اکن ٻيئ ُڌ ِر رهيا واجنه َيل‬

A group tied to complexities of religion

Another one opines on path of conviction
I fear a day, when uproar arises declaring
Ignorants! Path is neither this nor that one

Alike for those who for TO-DAY prepare,

And those that after some TO-MORROW stare,
A Muezzin from the Tower of Darkness cries,
“Fools! your Reward is neither here nor there.”

Einer vertieft sich in des Glaubens Pfad,

Der andere denkt, dass er Gewissheit hat.
Ich fürchte die Stimme, die eines Tages sagt:
"Ihr Narren! Weder dies noch das ist der richtige Pfad".

Viele Menschen grübeln über Glauben und Sitte,

128
Zwischen Zweifel und Gewissheit stehn viele in der Mitte.
Unversehens ruft Einer aus dem Hinterhalt her:
Ihr Thoren, der rechte Weg ist nicht dieser noch der!

Die eien streiten viel um Glauben und Bekenntnis,

Die andern grübeln tief nach Wissen und Erkenntnis,
So wird es gehn, bis einst der Ruf sie schreckt:
Es fehlt so euch wie euch zur Wahrheit das Verständnis.

181
‫گاويست در آسامن و انمش پروين‬
‫يک گاو دگر هنفته در زير زمني‬
‫چشم خردت ابز کن از روي يقني‬
‫زير و زبر دو گاو مشيت خر بني‬

A Taurus in the sky, its name Pleiade

Another one, below earth concealed
Open up your mind’s eye in full faith
Between two bulls, a donkey punched

Parvin heisst der Stier am Himmel da oben

Ein anderer Stier! liegt verborgen im Boden.
Öffne deine Augen mit Verstand, sei gewiss,
Esel gibt's viele zwischen dem hier und oben.

182
‫گر بر فلمک دست بدي چون يزدان‬
‫برداشمتی من اين فلک را ز ميان‬
‫از نو فليک دگر چنان ساخمتی‬
‫ باکم دل رسيدي آسان‬2‫اکزاده‬

‫وس قاد ِر قدرت وانگر‬

ّ ‫ڪاش اگر جهمي ها‬
129
 ‫هن آسامن يک ڪري ڇڏاين هان پنڪچر‬
َ‫ ُاهو فلڪ‬،‫نئني رس جوڙاين ها اهڙو آسامن‬
‫ مراد ماڻني ها تُرت تَر‬،‫دل ڪشادن واسطي‬

Over heavens like Lord, if I ‘d power

I ‘d have kicked this heaven altogether
And anew, I would have built another
For liberals, easy to get heart’s desire

Ah Love! could you and I with Him conspire

To grasp this sorry scheme of Things entire,
Would not we shatter it to bits – and then
Re-mould it nearer to the Heart’s Desire!

Könnte ich-wie Gott-reichen bis zum Himmelszelt,

Würde ich beseitigen diese Welt.
Von neuem würde ich eine Welt erschaffen,
In der der Edle leicht erreicht, was ihm gefällt.

Könnt ich walten wie Gott im Himmelzelt

Ich hätt'es schön längst auf den Kopf gestellt,
Um ein anderes zu bauen, wie ich es verstehe,
Welches ganz nach den Wünschen der Menschen sich drehe.

Ach könnten wir, mein Lieb, mit Gotteskraft

Packen das All, das in und aussen klafft:
Zerschmettern täten wirs, und aus dem Schutt
Ganz neu aufbauen- wie es die Sensucht schafft.

183
‫مشنو خسن از زمانه ساز آمدگان‬
‫ مروق به طراز آمدگان‬2‫می خواه‬
‫ ياکن ياکن فراز آمدگان‬2‫رفتند‬
2‫کس می ندهد نشان ز ابزآمدگان‬

130
Do not listen the talk of those world-tuned
Ask for pure wine and beautifully groomed
Departed one by one those who had topped
No one gives clue, if anyone ever returned

Hör nicht auf die, die sich mit der Zeit arrangieren,
Nimm Wein von jenen, die durch Wein harmonieren.
Sie alle gingen nach und nach, doch keiner je
Sagte, dass er wiedersah einen von ihnen.
184
2‫ و گرد نيکوان گرديدن‬2‫می خوردن‬
2‫به زانکه بزرق زاهدي ورزيدن‬
‫ بود‬2‫گر عاشق و مست دوزيخ خواهد‬
‫پس روي هبشت کس خنواهد ديدن‬

‫دارون ڏوڪڻ ۽ سهنڻ يج اڳيان پٺيان ڦرڻ‬

‫ جبا ِء زاهد يج منافقت وارو ڍونگ ڪرڻ‬،‫ڀلوآ‬
‫ڀال يج عاشق ۽ موايل ٻيئ ويندا دوزخ ۾ تہ‬
‫پو ِء هبشت ٿيندو ڪونہ ڪنهنيک بہ پ ََسڻ‬

Drinking wine and surrounding beautiful belle

Better than practicing hypocrite’s ascetic shell
If the lover and intoxicated one will go to hell
Then in the paradise, no one will be seen at all

Das Trinken von Wein und die Schönen Hofieren,

Ist besser als der Frömmler Art zu simulieren.
Das Paradies wird kaum einer von innen sehn,
Wenn zur Hölle fahrn all die trinken und lieben.

Genuß von Wein im Kreise schöner Frauen

1st mehr, als geistig blindes Gottvertrauen.
Gehn Wein- und Liebestrunkene zur Hölle,

131
Wird niemand eines Himmels Antlitz schauen.

185
‫نتوان دل شاد را به مغ فرسودن‬
‫وقت خوش خود بسنگ حمنت سودن‬
‫ بودن‬2‫کس غيب چه داند که چه خواهد‬
‫می ابيد و معشوق و به اکم آسودن‬

‫شاد دل يک اجايو وهيي مغ ۾ ڳارڻ‬

‫موج واري گهڙي حمنت ۾ لڳائڻ‬
‫ اڳيان ڇا ٿيندو‬،‫غيب ڪري ڄايڻ‬
‫ مراد پ ُڻن‬،‫ دلرب‬،‫ڇا کپي سوا ِء دارون‬

A happy heart, by grief one should not tire

Or spend one’s happy hour in hard labour
Who knows the secret what would happen
Let it be wine, beloved, attaining of desire

Leid darf nicht aufreiben die Herzen, die frohen,

Frohe Zeit mit dem Stein des Leidens durchbohren.
Wer weiss vom Verborgenen, von dem was da kommt,
Bei Wein und mit Liebchen muss man sich erholen,

Der Frohsinn soll in Leid sich nicht verzehren,

Der Stein der Weisen kann Genuß nicht lehren;
Ich finde keinen, der die Zukunft kennt,
Drum will ich trinken, lieben und begehren!
186
‫ارسار ازل را نہ تو داین و نہ من‬
‫وین حرف معام نہ تو خواین و نہ من‬
‫هست از پس پردہ گفت و گوی من و تو‬
‫چون پردہ در افتد نہ تو ماین و نہ من‬

132
 ‫ازل جا ڳجهه نه تون ڄاڻني نڪو آئون‬
‫يه حرف ڳجهارت پاڻ ڀال ڇا ڄاڻون‬
‫پردي پٺيان هيل پيئ تهننجي مهننجي ڳالهه‬
‫ تون نه چبندس آئون‬2‫پردو لٿو ته نه رهندين‬

Mysteries of eternity, you ken nor I

This puzzling letter you intone nor I
Beyond curtain is talk about you, me
As the curtain falls, remain you nor I

There was the Door to which I found no Key;

There was the Veil through which I might not see:
Some little talk awhile of ME and THEE
There was – and then no more of THEE and ME.

Das Rätsel dieser Welt löst weder Du noch ich,

Jene geheime Schrift liest weder Du noch ich.
Wir wüssten beide gern, was jener Schleier birgt,
Doch wenn der Schleier fällt, bist weder Du noch ich.

187
‫آن قرص که اب چرخ مهزيد هپلو‬
‫بر درگه آن شهان هنادندي رو‬
‫ديدمي که بر کنگره اش فاخته اي‬
‫بنشسته مهی گفت که کوکوکوکو‬

‫اهو حمل جو آسامنن سان ڪندو هو ڳالهيون‬

‫ ڪياؤن رهاڻيون‬،‫جت امري هجڪندا هئا ڪنڌ‬
‫ان يج ڪنگري يت اڄ ڏمٺ هڪ ڳريو ويٺل‬
‫ادايس مان ڳوليو پيئ؛ ڪيڏاهنن ويون تنوارون‬

The palace which ‘d flanked the sphere

Shahs in its court, their faces did lower

133
I happened to see on its bay a ringdove
Seated she sang, where, cuckoo where?

Jener Palast, der einst die Welt zum Kampf aufrief,

An deren Schwelle Könige sich verbeugten tief,
Eine Taube sahen wir auf seiner Zinne,
Die "wo bist du, wo bist du" immerfort rief.

188
‫از آمدن و رفنت ما سودي کو‬
‫وز اتر اميد معر ما پودي کو‬
‫چندين رسوپاي انزنينان هجان‬
‫می سوزد و خاک می شود دودي کو‬

‫اساجني اچڻ ۽ وري وڃڻ مان ڪهڙوفائدو‬

‫اساجني معريج وجود مان ڪهڙوالڀ نڪتو‬
‫دنيا ڏٺا ڪئني سهڻا انزڪ يج واي سڙي کَپي‬
‫ويندي اهننجي خاڪ يج دوهنن جو انه ڪوپَتو‬

Our coming, going gives no gain

In life’s chord of hope is no yarn
Many a world’s top beauties did
Burn, to ashes turn, smoke none

Was erbrachte unser Kommen und Gehen,

Wo ist des Lebens Hoffnungsfaden zu sehen?
So viel edle Menschen der Welt verbrennen,
Werden Asche, wo ist der Rauch zu sehen?

Wen fördert unser Kommen oder unser Gehen?

Wer kann den Einschlag in des Lebens Kette sehen?
Wie viele hehre Formen brannten schon zu Asche,
Und spurlos mußten sie mit ihrem Rauch verwehen!

134
 189
‫از تن چو برفت جان پاک من و تو‬
‫خشيت دو هنند بر مغاک من و تو‬
‫و آنگاه براي خشت گور دگران‬
‫در اکلبدي کشند خاک من و تو‬

When quits soul from your or my body

Grave pit with two bricks they do bury
Then, to make bricks for others’ grave
Yours and my dust in frames they carry

Wenn deine und meine Seele dem Leib entschwebt,

Werden ein, zwei Ziegel auf unser Grab gelegt.
Dann werden aus unserem Staub Ziegel geformt,
Die auf das Grab der anderen werden gelegt.
190
‫می خور که فلک هبر هالک من و تو‬
‫قصدي دارد جبان پاک من و تو‬
‫در سزبه نشني و می روشن ميخور‬
‫اکين سزبه بيس دمد ز خاک من وتو‬

‫يه آسامن چايه ٿو تون آئون ٿيون هالڪ‬

‫اهني جو نشانوآه تهننجي مهننجي جان پاڪ‬
‫سهڻا! ٿوري ديرسايه پ َ ِٽ هن سايئ گاه يت‬
‫اهجوسائو گاه اڀرندو منجهان اساجني خاڪ‬

Drink! Mine, your death desires firmament

Pious soul of mine and yours, its sole target
Relax in the garden and drink wine radiant
This greenery ‘ll breath a lot from our dust

Trink Wein, denn um unsere Seele zu nehmen,

135
Trachtet das Schicksal nach unserem Leben.
Setz dich ins Grüne und trink klaren Wein, denn
Dies Grün wird sich aus unserem Grab erheben.

Das Schicksal ob des rein en Glaubens, den in dir

und mir
Es haßt, bestimmte uns: er soll vergehn in dir und mir
Sitz nieder auf dem Saatfeld, Freund, gar bald
Wird neu aus unserm Staub die Saat erstehn, aus dir
und mir.

191

‫اے رفتہ بہ چوگان قضا مه چون گو‬

‫چپ ےم خور و راست می رو وهیچ مگو‬
‫کہ آنکس کہ تو را فگند اندر تک و پو‬
‫او داند و او داند و او داند و او‬

َ ‫پولو راند يج ابل وانگر قسمت جي‬

‫بئٽ مونيک ُراليو‬
‫ ماٺ ۾ سهسايو‬،‫ وري ڌڪ ساڄي‬،‫ڌڪ اکٻي‬
‫جهنن تو يک آه وڌو ِان ڀڄ ڀڄان ۽ ِڌڪ ڌِڪان ۾‬
‫ ه َُن يئ سڄو سانگ رچايو‬،‫ هو ٿو ڄايڻ‬،‫هو ٿو ڄايڻ‬
You move like a ball by polo-stick of fate
Hit on the left, turn to right but keep silent
For He Who did toss you in this to and fro
He knows, He is aware, He is alone Savont

The Ball no question makes of Ayes and Noes,

But Here or There as strikes the Player goes;
And He that toss’d you down into the Field,
He knows about it all – HE knows - HE knows!

O Du! vom Los getrieben wie vom Schlägel Ballen,

Der Du in Lust des Wein‘s und der Huris gefallen,

136
Du bist gefallen auf das ewigen Geheiss;
Er ist es, der es weiss, der‘s weiss, der‘s weiss, der‘s weiss.

192
‫از هر چه جبر می است کواتيه به‬
‫می مه ز کف بتان خرگايه به‬
‫ و گمرايه به‬2‫مسيت و قلندري‬
‫يک جرعه می ز ماه ات مايه به‬

‫سوا ِء دارون يج ٻي هر يش ِء اکن پاسو هبرت‬

‫ وارو دلرب‬2‫دارون اهوڀلو جو پياري مست ادائن‬
‫ رسيت اتن ٿڙيل هبرت‬،‫ قلندري ڪرڻ‬،‫ٽُن رهڻ‬
‫هرچنڊ اکن نئني چنڊ ات ِء ملندو ريه قطروهبرت‬

Giving up all, except wine, better

Wine by an armed swain is better
Better ecstasy, mendacity, astray
One sip for fish from moon better

Besser ist 's alles ausser dem Wein zu meiden,

Am Wein aus der Hand einer Schonen sich weiden.
Besseres gibt 's nicht zwischen Mond und Fisch, als sich-
nach Derwischs Art, trunken, verirrt - am Wein zu weiden.

Entsage außer'm Wein den Freuden allen, so ist's recht,

Wenn Weiber Wein kredenzend trunken lallen, so ist's recht,
Ja, lumpen, sumpfen, saufen bis die Pisces
Mit einem neuen Mond zusammenfallen, so ist's recht.

193
‫هر روز بر آمن کہ کمن شب توبہ‬

137
 ‫از جام و پیالہ لبالب توبہ‬
‫اکنون کہ رسید وقت گل مک تر ده‬
‫در مومس گل ز توبہ ای رب توبہ‬

‫هر روز سوچيان رات جو ڪندس توبه‬

‫رت اکن توبه‬ِ ‫ڪ‬ِ ‫جام ۽ پيايل پڻي يج‬
‫هاڻ جو هبار آيئ آيه ٿورڙو ته پيار‬
ِ ‫ايرب!گلن ُمندَ ۾ توبه يج‬
‫ريت اکن توبه‬

Everyday I intend to repent at sunset

Repent from the filled cup and goblet
Now is flower time so leave me alone
Spring, God! from abstinence I repent

Indeed, Indeed, Repentance oft before

I swore – but was I sober when I swore?
And then and then came Spring, and Rose-in-hand
My thread-bare Penitence apieces tore.

An jedem Tag nehm' ich mir vor aufs neue,

Daß ich das Trinken laße und bereue;
Doch nun voll Rosenduft erschienen ist
Der holde Lenz-bereu' ich meine Reue.
194
‫از درس و علوم مجلہ بگریزی بہ‬
‫وندر رس زلف دلرب آویزی بہ‬
‫ خونت ریزد‬2‫زآن پیش کہ روزگار‬
‫تو خون قرابہ در قدح ریزی بہ‬

‫ هبرت‬،‫سڀين علمن اکن هوند ڪرين فرار‬

‫ هبرت‬،‫دلرب يج زلفن سان پيو ڪرين ِوندُ َر‬
‫ خون‬2‫اناکن هپرين جو زمانووهايئ تهننجو‬
‫ هبرت‬،‫خون مخر‬ ِ ‫رصايح مان پيايل ۾‬
ِ ‫اوت‬

Of school or lessons, better if be away

138
Better if in the tress of love, you stay
Before (cruel) times shed your blood
In the cup, you pour blood of carboy

Laß aller Wissenschaften Bücher schließen, 's

ist besser so -
Laß Liebchens Locken durch die Fingerfließen, 's
ist besser so-
Bever das Schicksal noch dein Blut verlangt,
Laß Rebenblut in deinen Becher gießen, 's
ist besser so.

195
‫بنگر ز صبا دامن گل چاک شده‬
‫بلبل ز جامل گل طربناک شده‬
‫در سايه گل نشني که بسيار اين گل‬
‫در خاک فرو ريزد و ما خاک شده‬

‫ڏس! صبا ٽڙيايو آيه گل جو دامن‬

‫ ڏيس گل جو ٽڙيل حسن‬،‫بلبل خوش‬
‫ ڪئني گل هوا هٿان‬،‫ِو ُه گل يج پاڇي ۾‬
‫ وڃي ٿِيا ڌوڙ اندر زمني‬،‫واي ميٽ َء ۾ ميل‬

Look! wind has ripped the flower’s skirt

Flower beauty turns nightingale pleasant
Stay by flower’s shadow, many a flower
Shall grow fr’m dust, we turned into dust

Sieh, wie den Schoss der Blume zerreisset der Wind,

Durch ihre Schönheit Nachtigalle fröhlich sind.

139
Setz dich in ihren Schatten, denn diese Blumen
Fallen zur Erde, zu der auch wir geworden sind.

Der Wind zerzaust der Rose zartes Mieder,

Ihr weiht die Nachtigall die Liebeslieder.
Ruh' in der Rose Schatten! manche Rosen
Schon brach der Sturm, und Staub umfängt sie wieder.
196
‫ات يک مغ آن خورم که دارم اي نه‬
‫وين معر به خوشديل گذارم اي نه‬
‫پرکن قدح ابده که معلومم نيست‬
‫اکين دم که فرو برم برآرم اي نه‬

‫ امٿ اي آهيان ڪَ سارو‬،‫ڪيستائني ڪيان مغ‬

2‫يه معر خوش گذري پيئ اي آه وقت گذارو‬
‫ هيت تہ خرب يئ ڪاهني تہ‬،‫ڀري ڏي پيالو‬
‫ ورندو ٻاهر اي ٿيبو هللا يک پيارو‬،‫يه دم اندر‬

Why grieve on whether I possess or not

This life is spending in happiness or not
Fill the cup with wine for I do not know
The minute as I breath, I ‘ll access or not

Bis wann soll ich trauern ob ich hab oder nicht,

Ob ich der Freude leben soll oder ob nicht.
Füll den Pokal, denn es ist nicht zu ersehn, ob
Der Atem, der eingeht, auch ausgeht oder nicht.

Wie lang soll ich mich sorgen noch um das, was mein?
Wird hierdurch unbekümmerter mein Leben sein?
Füll' den Pokal, denn Wissen ward mir nicht gegeben,
Ob, wenn ich atme aus, ich wieder atme ein.

140
 197
‫يک جرعه می کهن ز مليک نو به‬
‫وز هرچه نه می طريق بريون شوبه‬
‫ صد ابر‬2‫در دست به از ختت فريدون‬
‫خشت رس مخ ز ملک کيخرسوبه‬

‫ َء جو هڪ رسڪ بہ ڀلو‬2‫پرايڻ دارون‬

‫ ڇڏ اهڙو رستو‬،‫جنهن گهيٽ انه دارون‬
‫ يج شايه اکن لک ڀلو‬2‫جام آيه فريدون‬
‫پيالو ڪيخرسو يج اتج اکن گهڻو يئ سـٺو‬

A sip of old wine better than new territory

Quit it if there is no wine, every such alley
Have it, a lot better than Faridun’s throne
Curved jug better than Kekhusro’s country

Ein Schluck alter Wein ist besser als ein neues Reich,
Vom Wege, der nicht zum Wein führt, du besser weich.
Was du in der Hand hältst, ist besser als Freydouns Thron,
Des Weinfass' Ziegel ist besser als Khosrovs Reich.

Ein alter Wein gilt mehr als neues Reich,

Drum keinen Schritt vom Weg des Weines weich!
Der Krug gilt hundert Throne Feriduns,
Der Deckel schon kommt Chosraus Krone gleich.

198
‫ات در تن تو است استخوان و رگ وپی‬
‫از خانہ تقدیر منه بریون پی‬
‫گردن منہ ار خصم بود رسمت زال‬

141
 ‫منت مکش از دوست بود حامت طی‬

‫ رڳ ۽ نس‬،‫هڏي‬، ّ ‫جيسني تو ۾ آيه لَک‬

‫گس‬ّ ‫هرگزموڙ‬
ِ ‫قسمت يج لکيئ اکن نه‬
‫ هُج ڪُ صفّا نه‬،‫رسمت ڏاڍو به ٿيئ دمشن‬
‫ ٿوري اکن ڪ ِر ّبس‬،‫حامت طايئ جهي دوست‬

Bone, vessels, nerves, until bears your body

Do not step away from the house of destiny
Bow not even if Rustam Zal is an adversary
If Hatim Tay is friend, still favors don’t curry

Well, let it take them! What have we to do

With Kaikabád the Great, or Kaikhasrū?
Let Zál and Rustam bluster as they will,
Or Hátim call to Supper – heed not you.

Solange Ihr Körper enthält Knochen, Venen und Nerven

Aus dem Haus des Schicksals, nie Treten!
Selbst wenn Rustam dein Feind sein, nie beugen
Hatim Tai dein Freund sein, suchen keine Bevorzugungen!

Nun, immer weg mit denen! Was fragst duu

Nach Kaikobad und was nach Kaikhosro
Lass Rustem poltern wie er mag, und lädt
Auch Hatim dch zu Gast- sag nimmer zu.

199
‫آن مايه ز دنيا که خوری اي پويش‬
‫معذوري اگر در طلبش ميکويش‬
‫ابیق مهه رايگان نريزد هشدار‬
‫ات معر گرانهبا بدان نفرويش‬

Of world stocks, eat lavish and wear

142
No sin if for these two, ye endeavour
Other things worth no cost, beware!
Life is precious, for these sell it never

Um alles was du in der Welt brauchst zum Leben,

Magst du getrost dich bemuhn und danach streben.
Alles mehr, auch umsonst, gib acht, denn es lohnt nicht,
Dein kostbares Leben dafür herzugeben.

200
‫آانن کہ ز پیش رفتہ اند ای سایق‬
‫در خاک غرور خفتہ اند ای سایق‬
‫رو ابدہ خور و حقیقت از من بشنو‬
‫ابد است هر آچنہ گفتہ اند ای سایق‬

‫اي سايق! پاڻ اکن اڳ يج لنگهيا‬

‫يس پاڻ پڏائڻ واري خاڪ ۾ گڏاي‬
‫وڃي رشاب پي ُء! حقيقت ٻڌ مون اکن‬
‫هئا رڳو ٺڪا چيا اهنن جيڪي بہ گفتا‬

Those that have gone ahead, Saki!

’ve fallen in the dust of pride, Saki!
Drink wine and listen fact from me
What they utter is mere wind, Saki!

Why, all the Saints and Sages who discuss’d

Of the TWO worlds so wisely – they are thrust
Like foolish Prophets forth; their Words to Scorn
Are scatter’d, and their Mouths are stopt with Dust.

Sie ruhn im Staub, um die sich einst die Welt gedreht,

Sie lagen stets im Staub schon vor der Majestät

143
Der eignen Überhebung; Schenke, glaube mir:
Ihr Wort war nichts als leerer Schall, vom Wind verweht.

Wie Zeit des Frühtrunks rückt heran, O Schenke!

Zum Weinhaus führ mich hin, wohlan, o Schenke!
Was fruchtet jetzt noch frommer Rat, sei still,
Spar deine Sprüche und stoss an, O Schenke!
201
‫از آمدن هبار و از رفنت دي‬
‫اوراق وجود ما مهی گردد طي‬
‫ خمور اندوه که فرمود حکمي‬2‫می خورد‬
‫مغهاي هجان چو زهر وترايقش می‬

Many springs came, autumns spent

Thus (in cycles), our life’s pages leapt
Drink wine, grieve not, Hakim said
World sorrows poison, wine antidote

Vom Frühling, der kommt, bis der Winter tritt ein,

Gehn die Blätter des Lebens nach und nach ein.
"Trink Wein" sagt der Hakim, "lass die Sorgen sein.
Der Welt Leiden ist Gift, ihr Theriak ist Wein".

202
‫از کوزه گري کوزه خريدم ابري‬
‫آن کوزه خسن گفت ز هر ارساري‬
‫شايه بودم که جام زريمن بود‬
‫اکنون شده ام کوزه هر خامري‬

Once from pot-house I bought pitcher

Many a mystery with me it did share
Kingly I had been, my cup cast in gold
Now an ordinary pitcher for any drinker

144
Von einem Töpfer ich einst einen Krug erstand,
Der Krug gab mir seine Geheimnisse bekannt:
"König war ich, hatte einen Pokal aus Gold.
N un bin ich ein Krug in irgendeines Schenks Hand."

203
‫ايدل تو به ارسار معام نريس‬
‫در نکته زيراکن داان نريس‬
‫اينجا به می لعل هبشيت می ساز‬
‫اکجنا که هبشت است ريس اي نريس‬

‫دل ! نہ پڄي سگهندين ڳجهه يج ارسار‬

‫داانئن جو نڪتو مسجهڻ انه سولو اير‬
‫پيايل ۽ دارون َء سان هيت پهننجي جنت جوڙ‬
‫ انيه اجني پڪ اي اختيار‬،‫ هبشت‬2‫هُيت وارو‬

Heart! Ye ‘ve no access to puzzle’s secret

To the points of sagacious ones, no ascent
Put up with a red ruby wine in this world
Access to paradise, you may attain or not

O Herz, nie wirst du das Rätsel lösen, nie!

Nie wirst du der Klugen List erfahren, nie!
Schaff dir hier einen Himmel mit rotem Wein,
Ob du ins Paradies kommst, das weiss man nie.

Nicht können die geheimnisvollen Lehren

Spitzfind' ge Philosophen dir erklären,
Mach' hier mit Krug und Wein dir einen Himmel,
Vielleicht gelangst du einst nicht zu den Sphären!

145
 204
‫اي دوست حقيقت شنواز من خسين‬
‫اب ابده لعل ابش و اب سمي تين‬
‫اکنکس که هجان کرد فراغت دارد‬
‫از سبلت چون تويي و ريش چومين‬

Listen you from me a true talk, O friend!

Stay with ruby-wine and delicate-figured
He Who created the world, is carefree of
Your moustache (bad) and my beard (good)

O Freund, höre die Wahrheit meiner Worte,

Dem roten Wein und silbernen Leib folge.
Ob du einen Schnurrbart oder Bart trägst wie ich,
Macht IHM, der die Welt schuf, gewiss keine Sorge.

205
‫تنيک يم لعل خوامه و ديواين‬
‫سد رمقي ابيد و نصف انين‬
‫وانگه من و تو نشسته در ويرواين‬
‫خوشرت بود از مملکت سلطاين‬

‫پاڻ گهرون رشاب گگهي ۽ شعرجو ديوان‬

‫بک يج ٽوڙڪارڻ کوڙ ٿيندو فقط اڌ انن‬
‫ نہ جهي ڪري سوا ويراين‬،‫تون آئون ويٺل گڏ‬
‫اهو سڀ ڀلوآه بنسبت ڪنهن ابدشايه اي سلطان‬

A flagon of wine, a book of verse I need

For appeasing hunger, only half a bread
The hour you and I share in a wasteland
Is such a big luxury no Sultan can afford

146
A Book of Verses underneath the Bough
A Jug of Wine, a Loaf of Bread, - and Thou
Beside me singing in the Wilderness
Oh! Wilderness were Paradise enow!

Ein Buch mit Versen und ein wenig Wein,

Ein halbes Brot, und dann mit dir allein
Zusammen dort in tiefverschwiegner Wildnis
Ist besser, als des Landes Schah zu sein.
206
‫اي اکش که جاي آرميدن بودي‬
‫اي اين ره دور را رسيدن بودي‬
‫اکش از پي صد هزار سال از دل خاک‬
‫چون سزبه اميد بر دميدن بودي‬

‫ڪاش! ڪا ته ُس ُک پ َڻَٽ يج جڳهه جهي ها‬

‫هن ڊگهي سفر يج ڪيٿ ڪا پڄايڻ ٿيئ ها‬
‫ دل يج زمني يت‬،‫ڀيل هزار ورهن لنگهڻ بعد‬
‫ڪنهن ساوڪ يج اڀرڻ يج ڪا اميد َريه ها‬

I wish if there were a place for relaxation

The end of this long path, one could attain
After hundred thousand y’rs, in heart terrain
Like grass, (the tree of) hope had also grown

Would but the Desert of the Fountain yield

One glimpse – if dimly, yet indeed, reveal’d,
To which the fainting Traveller might spring,
As springs the trampled herbage of the field!

Ach könnt ich doch an einem Ort Ruhe finden,

Oder diesen langen Weg zu Ende bringen.
Ach könnt ich hoffen nach hunderttausend Jahren,

147
Der Erde Schass als grüner Halm zu entspringen

207
‫بر سنگ زدم دوش سبوي اکيش‬
‫رسمست بدم که کردم اين عيايش‬
‫اب من بزابن حال می گفت سبو‬
‫من چو تو بدم تو نزي چون من ابيش‬

‫ رات هيڻ ڪڍمي مٿانس پرٿ‬،‫رشاب جو پيالو‬

‫ سو ڪمي اها حرڪت هريڦري‬،‫هوس نيش ۾‬
‫پيايل ويٺ ڪيو ارمان پهننجي ٻويل َء ۾‬
‫ ساڳيو حرش‬2‫ ٿيندو تهننجو‬،‫هوس آ ُء تو وانگر‬

Last night, I hit the tiled-pitcher on a stone

My ruffian act was in a state of intoxication
Pitcher started imploring, in his tongue said
Like ye I was, you too ’ll be in my condition

Auf einen Stein warf ich gestern den irdenen Krug,

Trunkenwar ich, benahm mich wie ein Tunichtgut.
In dieser Lage sagte der Krug zu mir,
Einst war ich wie du, nun bist du wie ich so gut.

208
‫بر شاخ اميد اگر بري ايفمتی‬
‫مه رشته خويش را رسي ايفمتی‬
‫ات چند ز تنگناي زندان وجود‬
‫اي اکش سوي عدم دري ايفمتی‬

If a place on hope’s branch, I ‘d find

I could have got the end of my thread
How long in life’s bottlenecked prison

148
If I could find the door to death’s land

Ach würd ich auf dem Hoffnungszweig eine Frucht finden,

Ach würd ich aus dem Chaos den Leitfaden finden.
Wie lang soll ich im Gefängsnis des Ichs verharren?
Ach würde ich doch eine Tür ins Nichts finden.

209
‫بر گري پياهل و سبو اي دجلوي‬
‫فارغ بنشني بکشزتار و لب جوي‬
‫بس خشص عزيز را که چرخ بدخوي‬
‫صد ابر پياهل کرد و صد ابرسبوي‬

ُ ِ‫ هجل‬،‫کڻ هٿ ۾ پيالو‬
‫ڪلهي يت گگهي‬
‫ ڪر پيو مسيت‬،‫دراي ڪناري ِٽ ُل ابغ ۾‬
‫ڪئني هئا ڀال جن يک ساڙو آسامن ڪيو‬
‫سو دفعا جڙي منجهائن رصايح‬َ ،‫سوين پياال‬

Take hold of cup and flask, affable heart!

Sit relaxed by a lush grass and a brooklet
Many a dear ones, this vicious firmament
Hundred times turned into cups or goblet

With me along the strip pf Herbage strawn

That just divides the desert from the sown,
Where name of Slave and Sultan is forgot –
And peace to Mahmud on his golden Throne.

Nimm den Krug und den Becher, O du Liebchen mein,

Irn Feld neben dem Bächlein lass wohl es dir sein.
So manch liebe Menschen wurden zu Kelch und Krug,
Durch des Schicksals Rad, das grausam ist und gemein.

149
Geliebte, halt dich an Pokal und Schale,
Und wandre froh im strombenetzten Tale;
Grausamer Himmel! Hundertmal schon machtest
Aus Menschen neu du Schalen und Pokale.

Lass uns am Bachesrand im Grünen liegen

Und such an Krug und Becher dein vergnügen
Manch holde Maid, zypressenschlank wie du,
Ward hundertmal zu Bechern und zu Krügen
210
‫پريي ديدم به خانه ي خامري‬
‫گفمت نکين ز رفتگان اخباري‬
‫گفتا می خور که مهچو ما بسياري‬
‫ و خرب ابز نيامد ابري‬2‫رفتند‬

I saw an old man in the house of vintner

I asked him news of those gone before
Replied he, “drink wine!, many like us
Gone, no news came back whatsoever”

Einen Alten traf ich beim Weinhändler an,

"Du sagst nichts von den Toten", sprach ich ihn an.
"Trink deinen Wein", sagt er "denn viele wie wir,
Gingen, ohne dass je Kunde von ihnen kam".
211
‫ات چند حديث پنج و چار اي سايق‬
‫مشلک چه ييک چه صد هزار اي سايق‬
‫خاکمي مهه چنگ بساز اي سايق‬
‫ابدمي مهه ابده بيار اي سايق‬

Saki! For how long the story of five and four

Saki! No matter difficulty one or many more
Saki! All of us are made up of dust, harp stir!
Saki! Our essence (soul) is wind, wine do pour!

150
 212
‫چندان که نگاه می کمن هر سويي‬
‫در ابغ روانست ز کوثر جويي‬
‫حصرا چو هبشت است ز کوثر گم گوي‬
‫بنشني به هبشت اب هبشيت رويي‬

‫ جيت وهجان نظر‬،‫ ڪراين نگاه‬2‫جيڏاهنن‬

‫جر جال َويه پيئ آ ِب ڪوثر يج هنر‬
ّ ‫ابغ ۾‬
‫دوزخ جو ذڪر نہ ڇڙي‬ ّ ،‫بياابن ٿيو هبشت‬
‫ هبشيت مکڙي يج حصبت ڌار‬،‫ِو ُه هبشت ۾‬

More that I look around in every corner

In the garden flows stream from Kausar
Desert is paradise, utter least of Kausar
Sit in paradise by those, angel-face bear

In alle Richtungen, in die meine Blicke gehn,

Ist im Garten ein Bächlein vom Kossar ' zu sehn.
Das Feld ist wie der Himmel, vom Kossar sprich nicht,
Mit einer himmlichen Maid magst dich in ihm ergehn.

Nach allen Seiten blick' ich. Heil und klar

Im Garten rieselt Wasser vom Kausar:
Die Wüste wird zum Himmel, Hölle schwindet,
Der Himmel lacht aus Liebchens Augenpaar.

213
‫خوش ابش که پخته اند سوداي تو دي‬
‫فارغ شده اند از متناي تو دي‬
‫قصه چه کمن که به تقاضاي تو دي‬
‫دادند قرار اکر فرداي تو دي‬

151
 ‫ ڪلهه ڪيائون پڪو‬2‫خوش يٿ! تهننجوڪم‬
‫ مرادون ڪلهه لکجي چڪيون يڪو‬2‫تنهنجون‬
‫هاڻ خوش يٿ جو تنهنجي تقاضائن بنا ڪلهه‬
2‫تنهنجي سڀاڻ يج ڪمن جوڪلهه ٿيو فيصلو‬
Be happy! they cooked y’r concern last night
From your desire they ‘d unburden last night
How I narrate, without your asking last night
They did y’r tomorrow’s occupation last night

With Earth’s first Clay They did the Last Man knead,
And there of the Last Harvest saw’d the seed:
And the first Morning of Creation wrote
What the Last Dawn of Reckoning shall read.

Sei fröhlich, gestern wurde dein Los zubereitet,

Gestern wurde man von deinem Flehen befreiet.
Was solI ich dir erzählen, denn gestern hat man,
Ohne dein Bitten, dein Morgen vorbereitet.

Den Lohn empfingst du für dein Sorgen - gestern

Vor deinen Wünschen ist geborgen - Gestern.
Leb froh 1 denn ohne daß du dich bemühst,
Bestellt geschäftig dir dein Morgen - Gestern.

214
‫در اکرگه کوزه گري کردم راي‬
‫در پايه چرخ ديدم استاد بپاي‬
‫ميکرد دلري کوزه را دسته و رس‬
‫از لکه پادشاه و از دست گداي‬

At the pitcher-producing shop, I glanced

On the pedestal of spin, master did stand
Boldly moulding pitcher’s hand and head
From the King’s head and beggar’s hand

152
In der Werkstatt des Töpfers ich gestern fand,
Den Meister, der am Rad der Töpferei stand.
Hals und Henkel formte er für den Krug,
Aus eines Kaisers Kopf, eines Bettlers Hand.

215
‫در گوش دمل گفت فلک پهناين‬
‫حمکی که قضا بود ز من ميداين‬
‫در گردش خويش اگر مرا دست بدي‬
‫خود را برهاندمی ز رسگرداين‬

‫دل يج ڪن يت فلڪ ڪيئ سس پس‬

‫ مهننجو ڪوهني َو ُس‬،‫حڪم قضا وٽان‬
‫جهمي ها وس پهننجي گردش يت تہ هوند‬
‫ ڦرين اکن ڪيان ب َ ِس‬،‫ ها جند‬2‫پاڻ ڇڏااين‬

Heaven whispered to my listening heart

It was decree from destiny, not my fault
If I had ever had control on my rotation
I ‘d have freed myself of this movement

Then of The THEE IN ME who works behind

The Veil, I lifted up my hands to find
A lamp amid the Darkness; and I heard,
As from without – “THE ME WITHIN THEE BLIND!”

Der Himmel flüsterte mir heimlich ins Ohr,

Das Urteil, das Schicksal war, hältst du mir vor!
Hätt ich freie Hand in meines Lebens Lauf,
Tät ich mich befrein vom Herumirren zuvor.

Der Himmel hat mir flüsternd offenbart:

"Das Schicksal bleibt mir selber nicht erspart,

153
Ach, läg' in meiner Hand die eig'ne Drehung,
Ich hätte vor dem Schwindel mich bewahrt."

Vertraulich flüstert mir das weltenkarussel

Kennst du mein schichsalwort?
Aus meinem eig’nen Kreis, hätt‘ ich Gewalt
Befreit‘ ich mich zu stillem Ort.

216
‫زان کوزه ي می که نيست در وي رضري‬
‫پر کن قديح خبور مبن ده دگري‬
‫زان پيشرت اي صمن که در رهگذري‬
‫خاک من و تو کوزه کند کوزه گري‬

This pitcher contains nothing harmful

Fill the cup, drink ye, give me one full
Before, in the course of journey, idol!
Potter makes jugs from y’r or my marl

Vom Wein im Krug, der keinen Schaden verursacht,

Fülle ein Glas, trink! Bring auch mir eins mit Bedacht.
Bevor-o Holde- der Töpfer ganz nebenbei,
Einen Krug aus deinem und meinem Staube macht.

217
‫گر آمدمن خبود بدي انمدمی‬
‫ور نزي شدن مبن بدي يک شدمی‬
‫به زان نبدي که اندر اين دير خراب‬
‫نه آمدمی نه شدمی نه بدمی‬

‫ نہ اچان ها‬،‫جهمي ها اچڻ يت اختيار‬

‫ تہ مران ها‬،‫جهمي ها مرڻ هوندَ َوس‬
‫ميٽء گهر ۾ هوند لڳي ها ڀلوجو‬
َ ‫هن‬
‫ نہ رهان ها‬،‫ نہ مران ها‬،‫نڪو اچان ها‬

154
Coming if at my will, I ‘d no inclination
If ‘happen’ I had, never it ‘d ‘ve happen
This not-with-me, in this decaying salon
Better if I had not come, gone or happen

Ich wär' nicht hier, könnt' ich das Schicksal weben

Und ging' jetzt nicht, könnt' ich ihm widerstreben,
Ja besser wär's, in dieser Welt des Staubes
Nicht kommen und nicht gehen und nicht leben.

218
‫گر دست دهد ز مغز گندم انين‬
‫وز می دو مين ز گوسفندي راين‬
‫اب الهل ريخ و گوشه بستاين‬
‫عييش بود آن نه حد هر سلطاين‬

‫يج ميل پوي هوند هڪ ڍڳڙ انن‬

‫ گوشت ننڍي يج ران‬،‫دارون گگهي‬
‫ويٺا جهون پاڻ ٻيئ منجهه ويراين ۾‬
‫اهڙو عيش انه نصيب ڀيل جهي سلطان‬

Only a loaf of white bread if I could obtain

Two casks of wine and leg piece of mutton
With tulip-cheeked, in the corner of garden
A luxury beyond the reach of even a Sultan

Ja, einen Schlauch voll Wein, uns zu beglücken,

Ein Weizenbrot und einen Hammelrücken,
Und du und ich in stiller Einsamkeit,
Wär' Lust, selbst einen Sultan zu entzücken.

155
 219
‫ بدي‬2‫گر اکر فلک به عدل سنجيده‬
‫ بدي‬2‫احوال فلک مجهل پسنديده‬
‫ور عدل بدي باکرها در گردون‬
‫يک خاطر اهل فضل رجنيده بدي‬

If havens’ act had been based on justice

All ‘d ’ve appreciated such circumstance
If all acts did rotate in an equitable order
None felt indignant for men of excellence

Wenn Gerechtigkeit wäre das Mass der Welt,

Wäre es mit dieser weit besser bestellt.
Würden Weise je zu lei den haben,
Wenn alles gerecht zuginge in der Welt?

220
‫هان کوزه گرا بپاي اگر هشياري‬
‫ات چند کين بر گل مردم خواري‬
‫ و کف کيخرسو‬2‫انگشت فريدون‬
2‫بر چرخ هناده اي چه می پنداري‬

O potter! if at your feet, you pay heed

For how long, men’s clay you degrade
Faridun’s finger or Kaykhusraw’s palm
Placed on the spin, what do you intend?

221
‫هنگام صبوح اي صمن فرخ پي‬
‫برساز ترانه اي و پيش آور می‬
‫ مج و يک‬2‫ خباک صد هزاران‬2‫اکفکند‬
‫اين آمدن تريمه و رفنت دي‬

156
 ‫ يٿ آيه ساهجر‬،‫سهڻا هريڻ چال وارا‬
‫ ڪو ڀلوساز ترانو به ڇڙي‬،‫آڻ رشاب‬
‫ميٽء ۾ مليا هزارين مجشيد۽ ڪيقباد‬َ
‫هَج‬ ‫آ‬
‫ يئ مند ٿيئ پيئ پَ َن ڙ‬،‫ويو اوهنارو‬

O auspicious arrival belov’d! It’s dawn

Play the tunes on and bring forth wine
Down in dust many a Jamshid and Kay
Winter went, now summer does shine

Each Morn a thousand roses brings, you say;

Yes, but where leaves the Rose of yesterday?
And this first summer month that brings the rose
Shall take the Jamshỳd and Kaikabád away.

Geliebte, sieh! der Morgen kommt herbei:

Bring Wein und sing ein Lied zu der Schalmei!
Den dieser Monde flug von Tir zu Dei
Ließ sterben hundert tausend Dscham und Kei.

222
‫ای دل غبار جسم اگر پاک شوی‬
‫تو روح جمردی بر افالک شوی‬
‫عرش است نشمین تو ابدا‬
‫آکیی و مقمی خطہ خاک شوی‬

‫اي دل! جسم يج پليتايئ يک اگر ڪرين پاڪ‬

‫تهننجو روح آسامنن ڏاهنن اڏرندو ٺيڪ ٺاڪ‬
‫ ڪر رشم ان ڳالهہ جو‬،‫تهننجو ٺڪاڻو آه عرش‬
‫ ٿئني ٿو مقمي خطہ خاڪ‬،‫ڌريت يت اڏين ٺڪاڻو‬
If bodily impurities you escape O heart!

157
In the heavens you turn incorporeal spirit
Celestial throne is y’r seat, be careful lest
You come, be resident in the zone of dust

Why, if the Soul can fling the Dust aside,

And naked on the Air of Heaven ride,
Were’t not a shame – Were’t not a shame for him
In this clay carcase crippled to abide?

O Herz! körperliche Verunreinigungen zu entkommen

In den Himmel unkörperlichen Geist zu erreichen
Celestial Thron Ihren Sitz, darauf achten!
Sei nicht Bewohner in diesem weltlichen Staubzone

223
‫بر رہ گذرم هزار جا دام هنی‬
‫گویی کہ بگری مت اگر گام هنی‬
‫یک ذرہ ز حمک تو هجان خایل نیست‬
‫حمک تو کین و عاصمی انم هنی‬

‫رسيت ۾ هزار هنڌن يت وڌيئ مون ال ِء ڄار‬

2‫ گرفتار‬2‫ ٿيندين‬،‫وري حڪم تہ اورانگه نہ‬
‫دنيا جو ذرو انه خايل تنهنجي حڪم اکن‬
‫ سڏجون پيا اسني گنهگار‬،‫حڪم تنهنجو هيل‬

You put at thousand places in path, a trap

Then warn, You ‘ll catch me if I overstep
An iota in universe is not sans your order
You order it Yourself, then call it my slip

Oh Thou, who didst with pitfall and with gin

Beset the Road I was to wander in,
Thou wilt not with Predestined Evil round
158
Enmesh, and then impute my Fall to Sin!

Auf meinem Weg legst Fallen Du an hundert Steilen

Und sprichst: "Bin Fehltritt nur, und ich " werd' dich zerschellen
Von Dir ist jedes kleinste Ding der Welt bestimmt,
Du ordnest alles an, und mich nennst Du Rebellen!

224
‫آورد بہ اضطرامب اول بہ وجود‬
‫جز حریمت از حیات چزیی نفزود‬
‫رفتمی ابکراہ و ندانمی چہ بود‬
‫زین آمدن و ماندن و رفنت مقصود‬

‫ هو ڇا آخراچڻ جو مقصد‬،‫جعب آنڌ مانڌ ريه‬

‫سوا حريت يج پاڻ يک ڪا نه پيئ ٻي ڪا ُس َڌ‬
‫ خرب نه پيئ هو ڇايه سڀ‬،‫ٻَري سان نڪتاسني‬
‫ يه ٿورو ترسڻ ۽ وري پوڻ اڳيت پنڌ‬،‫يه اچڻ‬

Gave me existence, added my excitement

Life bestowed nothing, only astonishment
Reluctant we left, knew not what it meant
Purpose? why we did come, stayed, went

Zunächst schuf er uns, also hinzugefügt um unsere aufregung

Wir haben nichts über das Leben zu verstehen, nur Überraschung
Widerstrebend wir abreisten, konnten nicht wissen, was war der Zweck
Warum wir hierher kamen, waren hier und dann Rück

225
‫من بندہ عاصمی رضای تو کجا است‬
‫اتریک دمل نور و صفای تو کجا است‬

159
 ‫بر من تو بہشت ار به طاعت خبشی‬
‫این مزد بود لطف و عطای تو کجا است‬

‫ ڪيٿ آيه تهننجي رضا‬،‫ گهنگار بندو‬2‫آئون تهننجو‬

‫ پهننجي نور سان ڪر ان يک صفا‬،‫دل امٿ ڪاري‬
‫اگر هبشت ۾ موڪليندين عبادت يج بديل ته پو ِء‬
‫ لطف وعطا؟‬2‫ ابيق ڇا مطلب تهننجو‬،‫اهوآيه ُاجورو‬
I ‘m great sinner where ‘s your pleasure
My dark heart, where y’r light and luster
If You reward me paradise for obedience
It is my wage, where is Y’r grace, favour

Gott! Ich bin Sünder, wo ist Ihre Wohlwollen?

Mein Herz ist dunkel, wo ist Dein leuchten?
Nach Anbetung Wenn Sie mich Eden belohnen
O Großspender! Es ist Lohn, wo ist Ihre Schenken ?

226
‫امروز کہ نوبت جواین من است‬
‫ےم نومش از آن کہ اکمراین من است‬
‫عیمب مکنید گر چہ تلخ است خوش است‬
‫تلخ است از آن کہ زندگاین من است‬

‫جواينء جو مومس‬
َ ‫اڄ جڏهن مليو امٿ‬
‫ پيالو پڻي گهُرجمي‬،‫خويش َء جو وقت‬
‫ ڪڙو پَ َر پو ِء بہ آه شريين‬،‫َم ڪ ِرعيب‬
‫ڪَ ڙو ڄڻ مهننجي زندگي رڳو ڪڙاڻ َچ ِکمَي‬

Today, it is my turn of juvenescence

Let me drink and (celebrate) my success
Blame me not, bitter but it’s pleasant
Same as my own life, is its bitterness

160
Der Sturm der Jugend schüttelt meine Glieder;
Bringt Wein herbei! er bringt des Frohsinns Lieder!
Werft mir nicht vor: Süß-saurem sei ich hold,
Süß-sauer spiegelt ja mein Leben wider.

227
‫افسوس کہ یب فائدہ فرسودہ شدمی‬
‫وز داس سپہر رسنگون سودہ شدمی‬
‫دردا و ندامتا کہ ات چشم زدمی‬
‫انبودہ بہ اکم خویش انبودہ شدمی‬
Alas! In vain we became obliterated
By sphere’s scythe, upturned, abraded
Pity and remorse that in an eye’s wink
For unattainable desires, us annihilated

228
‫اب ایر چو آرمیدہ ابیش مهہ معر‬
‫ذلات هجان چشیدہ ابیش مهہ معر‬
‫ خواهد بود‬2‫مه آخراکر رحلتت‬
‫خوایب ابشد کہ دیدہ ابیش مهہ معر‬
Relaxing with sweetheart, all life
Lusts of the world to taste, all life
At last one day, you shall depart
Dream that‘s to be dreamt, all life

229.
‫اکنون کہ ز خوش دیل جبز انم مناند‬
‫یک مهدم پختہ جز ےم خام مناند‬
‫دست طرب از ساغر می ابز مگری‬
‫امروز کہ در دست جبز جام مناند‬

‫ خواب‬،‫هاڻ خوش دل ڌارڻ رڳو انيل ماتر‬

‫ڪو مهدم پڪو انيه سوا ِء نئون رشاب‬
‫دارونء ال ِء‬
2َ ‫خويشء وارو هٿ‬
َ ‫وڌاء‬

161
 ‫اڄ جڏهن هٿ ۾ انيه رهيو سوا ِء اهني انب‬

Now cheerfulness remains only in name

Save crude wine, no any confidant chum
Refuse not a happy hand offering chalice
Ye ’re left with nothing, only cup this time

Now cheerfulness remains only in name

Save crude wine, no any confidant chum
Refuse not a happy hand offering chalice
Ye’re left with nothing, only cup this time

Nichts blieb von unserm Glück uns als der Schein,

Der einz'ge alte Freund ist neuer Wein;
Den Weinkrug her! Kommt Laßt uns fröhlich sein,
Bald bleibt mir in der Hand der Krug allein!

230
‫بر لوح نشان بودنیہا بودہ است‬
‫پیوستہ قمل ز نیک و بد فرسودہ است‬
‫در روز ازل هر آچنہ ابیست بداد‬
‫ و کوشیدن ما بهیودہ است‬2‫مغ خوردن‬

‫منڍ اکن ُاڪريل آهن ٿيڻني جا نشان‬

‫ برو ڀلوجيڪو هو فرمان‬،‫قمل لکيو اڳ‬
‫روز ازل ۾ هرٿييڻ يش ِء لکجي ويئ‬
‫ڏک ڪرڻ اي حيلو ڪرڻ اجايو ارمان‬

On (divine) Plate, events are prescribed

Pinned to Pen, talk futile on good and bad
The very first day, all happenings decreed
Our worry or exerting efforts is just absurd

Am Urbeginn verzeichnete den Gang des Lebens

162
Die Feder - unbeirrt und achtlos unsres Strebens;
Am ersten Tag bestimmte Er der Welt Geschehen,
Und unser Leiden, unser Trachten ist vergebens.

Es schreibt die Hand, und schreibt und damit gut

Weder dein Witz noch all dein Glaubensmut
Ruft sie zurück, dass sie ein Wort nut tilgt
Kein Tüttelchen löscht deiner Tränen Flut.

231

‫ات خاک مرا بہ قالب آمیختہ اند‬

‫بس فتنہ کہ از خاک بر انگیختہ اند‬
‫من بہرت از این منی توامن بودن‬
‫کز بوتہ مرا چننی برون رخیتہ اند‬

At the hour of body clay mixing with dust

Some sedition from my dust they did incite
I cannot be better than this (with all my defects)
In melting pot, me brought out in this cast

232
‫ات یک ز چراغ مسجد و دود کنشت‬
‫ات یک ز زاین دوزخ و سود بہشت‬
‫رو بر رس لوح ببنی کہ استاد قضا‬
‫اندر ازل آن چہ بودین بود نوشت‬

How long synagogue smoke or Mosque light

How long ponder loss in hell, paradise profit
Master of the destinies, see how on the Plate
Inscribed what had to happen, from the start

233

163
 ‫می پرسیدی کہ چیست این نقش جماز‬
‫گر بر گومی حقیقتش ہست دراز‬
‫نقشی است پدید آمدہ از دراییب‬
‫وانگاه شدہ بہ قعر آن درای ابز‬

‫هنن جمازي ِچنّٽ جو پڇني پيو احوال‬

‫کوليندس ته يٿ پوندي ڊگهي ڳالهه‬
‫ڄڻ ڪو نقش جو ُاڀري مسنڊ مٿان‬
‫ جال‬2‫وري جدل م ِٽجي منجهه وهندڙ‬
You ask what’s this metaphoric vision
It’s a long story if the truth I do begin
An impression that comes on ocean top
Then vonishes in the depth of the ocean

Sie fragen, was ist das metaphorische Vision

Lange Geschichte wenn die Wahrheit ich beginnen
Ein Eindruck, der kommt auf das Meer oben
Verschwindet in der Tiefe des Meeres dann

234
‫بسیار گشتمی بہ گرد در و دشت‬
‫اندر مهہ آفاق بگشتمی بہ گشت‬
‫کس را نشنیدمی کہ آمد زین راہ‬
‫راہی کہ برفت راهرو ابز نگشت‬

A lot we traveled in valleys and in plain

In circles, we moved around all horizon
Not heard of anyone who came this path
Took a path the passenger, n’ver to return

235
‫دیدم بہ رس عامریت مردی فرد‬
‫اکو گل بہ لگد می زد و خوارش می کرد‬
‫وان گل بزابن حال اب او می گفت‬

164
 ‫ساکن کہ چو من بیس لگد خواهی خورد‬

‫هڪ عامرت يج ڇت يت ڏمٺ هڪڙو فرد‬

‫ڪيٽ پيو جدل جدل‬ ُ ‫ميٽء‬
َ ‫لنت سان چيڪي‬
‫ميٽ پهننجي زابن ۾ ڪيو پيئ رويئ عرض‬
‫بس ڪر!مون وانگر ڪٽبني تون بہ او بيدرد‬

I saw one man on top of a monument

He was hitting clay, was degrading it
Clay trying to explain him in its word
Stop! like me you will severely be hit

Ein Mann ging auf dem Dache einsam auf und ab,
Sein Fuß dem Lehm des Estrichs achtlos Tritte
gab;
Es raunt der Lehm: "Auch über dich geht einst
ein Fuß
Hinweg, wenn sich dein Staub mit Erde mischt
im Grab."

236
‫بر کوزہگری پریر کردم گذری‬
‫از خاک مهی منود هردم هرنی‬
‫من دیدم اگر ندید هر ےب برصی‬
‫خاک پدرم در کف هر کوزہ گری‬

‫ڪالهه لنگهيس ڪنڀر يج آوي َء وٽان‬

‫ٿانء‬
َ ‫برتن ۽‬ َ ‫ميٽء مان جڙيل ڪئني‬َ ‫ڏمٺ‬
‫ گهٽ ن ّظر وارو ڇا ڏسندو‬،‫جو مون ڏٺو‬
‫ڪونرن هٿيا جڙيل وڏڙن يج خاڪ مان‬
Day before yesterday, I passed by potters
Dust displayed in very skillful maneuvers
What I saw, invisible to any short-sighted

165
Handles of all pots bore dust of ancestors

Einen Töpfer hab‘ ich heim Werke gesehen

Den Krügen Hälse und Henkel zu drehen;
Er nahm den Stoff zu den Thongeschöpfen
Aus Bettlerfüssen und Königsköpfen.
237
‫گر من ز می مغانہ مسمت هسمت‬
‫گر اکفر و گربو بت پرسمت هسمت‬
‫هر طایفہ ای بہ من گامین دارد‬
‫من زان خودم چنان کہ هسمت هسمت‬

With Magian’s drink drunken, so I am

If infidel, fire-praying, pagan, so I am
For me every group has set an opinion
I know whatever my condition, so I am

238
‫روزی کہ هنال معر من کندہ شود‬
‫و اجزام زیک دگر پرا کندہ شود‬
‫گر زان کہ رصاحیی کنند از گل من‬
‫حایل کہ ز ابدہ پر کین زندہ شود‬

‫ڏهاڙو جڏهن معر جو وڻ هجڪي ٿيئ ڪٻرو‬

‫ڌار ڌار يٿ بهيي جسم جو هڪ هڪ ذرو‬
‫مهننجي خاڪ مان اگر جوڙين هوند ڪا گگهي‬
‫ يٿ پوان هوندَ وري جيرئو‬،‫يج ڀرين دارون َء سان‬
The day, my life’s shrub gets slack
My elements scatter apart and break
If they turn my dust into wine-flask
If filled with wine, life shall be back

“Well,” murmur’d one, “Let whoso make or buy,

166
My Clay with long Oblivion is gone dry:
But fill me with the old familiar Juice
Methinks I might recover by and by.

Ein Murren kam- ‘’Das macht mir keine Qual.

Ich bin so trocken, mir ist wirklich schal;
Doch füllt mich mit dem altveertrauten Saft
Mich dünkt, vielleicht erhol ich mkch noch mal.

Der Tag meines Lebens Baum wird zerbrechlich dünne

Und mein Körper elemnets zerbrechen
Wenn sie Krug machen aus meiner Partikel
Wenn Wein in sie gegossen, werde ich wieder zu beleben

239
‫ شوم‬2‫درپای اجل چو من رس افکندہ‬
‫وز بیخ امید معر بر کندہ شوم‬
2‫زیهنار گمل جبز رصایح نکنید‬
‫اب شد کہ ز بوی می دمی زندہ شوم‬

‫اجل هٿان جڏهن مهننجو داڻو پايڻ ٿيئ بند‬

‫ صفا نہ ريه ڪا اميد‬،‫زندگي يج پاڙ پٽجي‬
‫ِڏ ُس!منهنجي ميٽ مان جوڙ جان ِء رصايح‬
‫ندگيء يج نويد‬
َ ‫ ميل ز‬،‫اوت دارون! ايٿ پوان‬ ِ

Once I am uprooted by the death claw

Life’s hope is lost, even the last straw
From my clay, only pitchers produce!
A breath from wine smell I may draw

Wenn mich des Schicksals hohler Tritt erreicht,

Und jede Lebenshoffnung mir entweicht,
Nimm meinen Staub und forme den Pokal,
Wenn Wein drin blinkt, erwache ich - vielleicht.

167
 ‫‪240‬‬
‫کس خدل و حجمی را ندیدہ است اے دل‬
‫گویی کہ از آن هجان رسیدہ است اے دل‬
‫امید و هراس ما بہ چزیی است کہ از آن‬
‫جز انم و نشاین نہ پدیدہ است اے دل‬
‫‪Heart! heaven and hell none witnessed‬‬
‫‪Say who from that world ev’r regressed‬‬
‫‪Hope and fear are the things about which‬‬
‫‪No sign or trace has ever been expressed‬‬

‫‪241‬‬
‫جز راه قلندران‪ 2‬می خانہ مپوی‬
‫جز ابدہ و جز سامع و جز ایر جموی‬
‫بر کف قدح ابدہ و بر دوش سبوی‬
‫ےم نوش کن اے نگارو بهیودہ مگوی‬

‫‪Sans mendacity, be no tavern-seeker‬‬

‫‪Sans wine, music, friend, don’t loiter‬‬
‫‪Cup in palm and flask on the shoulder‬‬
‫‪Drink wine darling! no futile talk utter‬‬

‫‪242‬‬
‫سایق مغ من بلند آوازہ شدہ است‬
‫رس مسیت من برون ز اندازہ شدہ است‬
‫اب موی سپید رس خومش کز می تو‬
‫پریانہ رسم هبار دل اتزہ شدہ است‬

‫‪168‬‬
Saki! my grief has gone to high renown
My ecstasy beyond the limit has grown
Gray-hair yet happy I am, by your wine
My old heart’s spring hour comes again

243
‫از من رمقی بہ سعی سایق ماندہ است‬
‫وز حصبت خلق یب وفایئ ماندہ است‬
‫از ابدہ دوشنی قدیح بیش مناند‬
‫از معر ندامن کہ چہ ابیق ماندہ است‬

My only energy is because of Saki’s effort

Masses’ company, perfidy is the end-result
Only one cup is left from last night’s wine
Of life, I know not how much of it still left

244
‫ای ےب خربان شلک جمسم هیچ است‬
‫و این طارم نہ سپہر ارمق هیچ است‬
‫خوش ابش کہ در نشمین کون و فساد‬
‫وابستہ یک دممی آن مه هیچ است‬

Ye unaware! Nothing is our figure corporeal

Or this wooden house or Arqam’s sky is nil
Be happy! this site of creation, disintegration
Our affiliation is one breath, that too is trifle

245
‫د نیا دیدی و هر چہ دیدی هیچ است‬
‫و آن نزی کہ گفیت و شنیدی هیچ است‬
‫رس ات رس آفاق دویدی هیچ است‬

169
 ‫وان نزی کہ در خانہ خزیدی هیچ است‬

World and whatever you see is naught

What you talk and hear is insignificant
Ye ran to all horizons, fr’m one to other
What ye keep hidden in house is aught

246
‫دنیا بہ مراد راندہ گری آخر چہ‬
‫ گری آخر چہ‬2‫واین انمہ معر خواندہ‬
‫گریم کہ بہ اکم دل مباندی صد سال‬
‫چد سال دیگت مباندہ گری آخر چہ‬

You had desires fulfilled, end is what?

Life scroll you fully read, end is what?
You spent hundred years, wishes done
If lived another hundred, end is what?

247
‫بنگر ز هجان چہ طرف بر بسمت هیچ‬
‫وز حاصل معر چیست در دسمت هیچ‬
‫مشع طرمب ویل چو بنشسمت هیچ‬
‫من جام مجم ویل چو بشکسمت هیچ‬

In all world corners, I gathered nothing

My life’s end-result, in hand is nothing
Glad candle but once sat (melt), nothing
I am Jamshid’s cup, if disband, nothing

170
 248
‫شادی بطلب کہ حاصل معر دمی است‬
‫هر زرہ ز خاک کیقبادی و مجی است‬
‫احوال هجان و اصل این معر کہ هست‬
‫خوایب و خیایل و فرییب و دمی است‬

‫ جسايواٿيئ فقط اهويئ پل‬،‫ڳولهه پيو ُس ُک سواليئ‬

‫ميٽ َء جو هر ذرو ابدشاهن يج بدن مان آ نڪتل‬
‫ هن معر جو ڪهڙو آه الڀ‬،‫دنيا يج ڇا حقيقت‬
ِ‫ هميٽ َا ِک کيڻ َمل‬،‫ دوالب‬،‫ دوکو‬،‫خواب‬،‫رڳو خيال‬

Seek joy! Life’s only fruit is one moment

Kay and Jamshid’s dust all around present
World’s affairs and this life, the actual fact
It’s illusion, image, beguiling and transient

Suchen Freude! nur ein Moment ist die Frucht des Leben
Zeigt Staub von Kay und Jamshid, jedes Teilchen
Angelegenheiten der Welt und dieses Leben,
Die Wirklichkeit-es ist betörende, vorübergehende, Illusion

249
‫هنگام سپیدہ دم خروس حسری‬
‫داین کہ چرا مهی کند نوحہ گری‬
‫یعین کہ منودہ اند در آیینہ صبح‬
‫کز معر شیب گذشت و تو ےب خربی‬

Morning cock at the day-break hour

Do you know why laments or mutter

171
It is just showing in the morn mirror
One more night passed, you unaware

250
‫اي آنکه نتيجه ي چهار و هفيت‬
‫وز هفت و چهار دامي اندر تفيت‬
‫می خور که هزار ابر بيشت گفمت‬
‫ابز آمدنت نيست چو رفيت رفيت‬

Ye created from four elements, seven firmament

You are lawyas stuck up in seven and four count
Drink wine! I’ve already told you times umpteen
There is no return once this world you have left

O du, der die Folge der Vier und Sieben ist,

Und durch die Sieben und Vier immer glühend bist.
Tausendmal sagte ich dir, trink deinen Wein, denn
Ein Züruck gibt's nicht, wenn du einst gegangen bist.

1. WHAT’S LIFE
‫از آب عدم ختم مرا اکشتہ اند‬
‫و از آتش مغ روح من افراشتہ اند‬
‫رس گشته چو ابد دمبدم گرد هجان‬
‫ات خاک من از چه جایئ برداشتہ اند‬
In water of extinction, my seed sown
From grief’s fire, my soul was blown
Heedless as wind, I wander in world
What site wherefrom my dust drawn

2. WE DIDN’T RECOGNIZE YOU

‫ِارسار حقيقت نشود حل بہ سوال‬
‫نہ نزي برد ابخنت نعمت و مال‬
‫ات جان نکین خون نہ خوری پنجاه سال‬

172
 ‫از قال تُرا ره ن َامنيند حبال‬
Actual secrets can’t resolve by question
Nor by giving charity or by compassion
Unless you exert yourself half a century
Can’t reach from QAL to HAL situation

3. HE IS IN EVERYTHING
‫گه گشتہ هنان ُروئے بکس نامنيئ‬
‫گہ در صور کون ماکن پیدایئ‬
‫این جلوہ گری بہ خويشنت بامنیئ‬
‫خود عني عياين و خود ی بینایئ‬
At times Ye hide, show not Y’r face
At times, seen in creation and place (Kon-o-Makaan)
This exposure Ye give for Yourself
You are the eye, Yourself a glimpse

4. LOVE IS EVERYWHERE
‫پر خون ز فراقت جگری نیست کہ نیست‬
‫شیدایئ تو صاحب نظری نیست کہ نیست‬
‫اب آنکہ نداری رس سو داۓ کےس‬
‫سوداۓ تو در ہیچ رسے نیست کہ نیست‬
Blood-soaked, there can’t be free liver
No sight-bearer sans being your seeker
While you hold not thought of any one
A head free of your thought is nowhere

5. DRINKING IN STYLE
‫هر گہ کہ بنفشہ جامہ در رنگ زند‬
‫در دامن گل ابد صبا چنگ زند‬
‫هشیار کیس بود کہ اب سمی بری‬
‫می نوشد و جام ابدہ بر سنگ زند‬

Every time pansy wears a dress coloured

Flower skirt, its strings stir by east wind
Clever was the one who smartly as sniper

173
Kept drinking, (publicly) wine-cup shattered

6‫ ۔‬IRRITATING SERMONS
‫دسیت چومین چو جام و ساغرگرید‬
‫حیف است کہ آن ز ابدہ مکرت گرید‬
‫نوزاہد خشکی وممن عاشق تر‬
‫ ام کہ در تر گرید‬2‫آتش نشنیدہ‬
My hand if holds cup and liquor
Pity! if I take from it wine lesser
You dry worshipper, I wet lover
I heard wet thing burns not in fire

7‫ ۔‬LACK OF TRUE FRIEND

‫آن بہ کہ در این زمانہ مک گریی دوست‬
‫ نکو است‬2‫اب اہل زمانہ حصبت ازدور‬
‫آنکس کہ جبملگی ترا تکیہ بدوست‬
‫چون چشم خرد ابز کین دمشن اوست‬
Better nowadays, take a few friend
Worldly ones, distant contact good
The one on whom you totally count
If open thoughtful eye, enemy hard

8 INVERT CUP, DON’T SPLIT

‫حمکے کہ ازو حمال ابشد پرہزی‬
‫فرمودہ و امر کردہ کزوی بگریز‬
‫آنگاہ میان امرو نہیش عاجز‬
‫درماندہ جہانیان کہ کجدار و مریز‬
A command one can’t escape to violate
He ordered, don’t do it, rather abstinate!
Helpless is one, to obey order or negate
All stunn’d; spill not yet hold cup invert

9. CRUELTY OF HEAVENS

174
 ‫اچیرخ ہمیشہ در نربدی اب من‬
‫درمان دگر کےس و دردی ابمن‬
‫از صلح چہ ماند اکن نکردمی بہ تو‬
‫در جنگ چہ بود اکن نہ کردی ابمن‬
This heav’n always with me in conflict
To me is headache, for others treatment
For peace what’s it that I didn’t attempt
In war against me, what’s it that ye left

10‫ ۔‬WORDLY SORROWS AND WINE

‫سایق چو زمانہ در شکست من و تو است‬
‫دنیا برساچہء نشست من و تو است‬
‫گرزانکہ بدست من و تو جام می است‬
‫میدان بیقنی کہ حق بد ست من و تو است‬
Saki! World’s bent on y’r and my destruction
The world, for you or my living is a small inn
Once you and I get the hold of a cup of wine
Rest assured, we hold the truth and conviction

11‫ ۔‬WISDOM AND ETHICS

‫در راہ چنان رو کہ سالمت نہ کنند‬
‫اب خلق چنان زی کہ قیا مت نہ کنند‬
‫در مسجد اگر روی چنان رو کہ ترا‬
‫در پیش خنوانند و امامت نہ کنند‬
Walk in a way that people don’t salute
Let not people stand for you in respect
On your way to mosque, adopt a mode
They do not lead nor make you a priest

12
‫ئرہ یب پاایناز گردش این دا‬
‫ دو نوع مردم را دان‬2‫بر خورداری‬
‫ای ابخربے متام از نیک و بد ش‬
‫ای بیخربے از خود و از اکر جہان‬
The round circling heavens, so endless

175
Success comes to two types of masses
Those who know what is good, bad or
Who of world clueless, of self heedless

13.
‫گر اکم دل از زمانہ تصویر کین‬
‫ےب فائدہ خود را از غامن پری کین‬
‫گریم کہ ز دمشنان بنایل بر دوست‬
‫چون دوست جفا کند چہ تد بری کین‬
If heart’s desires you look into the world
Futile, heaps of sorrows turn you into old
Ye may lament ab’ut enemies with friend
If friend gets animose, ye take which road

14. LOOKING FOR LUXURY

‫ہرکورمقی ز عقل در دل بنگا شت‬
‫یکروز معر خویش ضایع نگذاشت‬
‫ای در طلب رضائے گردان کوشید‬
‫ای راحت خود گزید و ساغر برداشت‬
Anyone whose heart is ruled by his brain
Will never waste, of his life even day one
Either Lord’s pleasure, he shall strive for
Or grab ease for self and get cup of wine

15.
‫فردا امل فراق ےط خواہد شد‬
‫اب طالع سعد قصد می خواہد شد‬
‫معشوقہ موافق است و اایم باکم‬
‫اکنون نہ کمن نشاط ےک خواہد شد‬
Tomorrow separation pain will be over
My lucky stars and wine will be cheerer
Loveable sweetheart and days of merry

176
If not now, when will look for pleasure

16
‫این چرخ کہ اب کےس منیگوید راز‬
‫کشتہ بر سمت ہزار محمود و اایز‬
‫می خور کہ بکس معر دوابرہ ند ہند‬
‫ہر کس کہ شد از جہان منی آید ابز‬
This heaven shares with none its secret
Thousand Mahmud, Ayaz woefully cut
Drink! No one ‘ll at life’s end, resurrect
None returns once this world does depart

17.
‫ات کہ ز مغ زمانہ حمزون ابیش‬
‫اب چشم پر آب و دل پر خون ابیش‬
‫می نوش و بہ عیش کوش و خوشدل میباش‬
‫زآن پیش کزین دائرہ بریون ابیش‬
How long to grieve on world’s pain
Heart full of blood, eyes ever drain
Drink! seek luxury, ’ve happy heart
Before ye are ousted of this heaven

18. KEEPING SECRET

‫اب ہر بد و نیک راز نتوامن گفت‬
‫دارم خسنے دراز نتوامن گفت‬
‫حاےل دارم کہ رشح نتوامن داد‬
‫رازے دارم کہ ابز نتوامن گفت‬
To all and sundry, I can’t say secret
A long talk I have, but can’t narrate
I am in a state where I can’t explain
Secret I hold, I can’t to anyone state

177
19‫ ۔‬HOPLESSNESS AND DESPERATION
‫از گردش چرخ ہیچ مفہومم نیست‬
‫جزرجن زمانہ ہیچ موہومم نیست‬
‫ہر چند باکر خویش در می نگرم‬
‫معرے بگذشت و ہیچ معلومم نیست‬
Circling heav’ns, I’ve no comprehension
Worldly sorrows only, in our imagination
As much as I did cast a look on my action
All life did pass, I got no any information

20. FORGIVENESS & MERCY OF GOD

‫اب نفس ہمیشہ در نربدم چہ کمن‬
‫واز کردن خویشنت بدردم چہ کمن‬
‫گریم کہ از من در گذراین بہ کرم‬
‫زین رشم کہ دیدی کہ چہ کردم چہ کمن‬

Always with self, my struggle, what I do?

By my actions I am in trouble, what I do
I know You shall forgive me with mercy
You saw my acts abominable, what I do?

21.
‫انکردہ گناہ در جہان چیست بگو‬
‫آنکس کہ گنہ نکرد چون زیست بگو‬
‫من بد کمن و تو ماکفات دہی‬
‫پس فرق میان من و تو چیست بگو‬
Who is sin-free on the planet, tell me
Who in life err didn’t commit, tell me
If I do ill and You reward accordingly
Does make Ye or me different, tell me

22.
‫سایق قدےح کہ نور خبشد ہمہ را‬
‫پر کن کہ دےم حضور خبشد ہمہ را‬

178
 ‫خوش ابش کہ ہم بہ خبشد آالیش ما‬
‫آن کس کہ مئے طہور خبشد ہمہ را‬
Saki! Cup, which lends every one light
Fill it, so all get audience for a moment
Be happy, He ‘ll overlook our sins, dirt
To all in Eden, pure wine He shall grant

23. CASH AND CREDIT

‫سایق بہ بہشت این ہمہ مشتایق چیست‬
‫جنت ےم و سایق بود و ابیق چیست‬
‫اینجاست ےم وسایق وآجناست ہمنی‬
‫پس در دو جہان بہ ز ےم وسایق چیست‬
Saki! why so much keenness for Eden
What else Eden has but Saki and wine
Here is wine and Saki, there the same
In two worlds, two are best companion

24. RESIGN TO GOD’S WILL

‫اب درد بساز ات دوائے اییب‬
‫ازدرد منال ات شفائے اییب‬
‫میباش بوقت بینوایئ شاکر‬
‫ات عاقبت الامرنوائے اییب‬
Put up with pain so you gain medicine
Cry not of pain, health you may attain
While penniless, keep y’rself contented
Ultimately affluence be at your pavilion

25. WINE
‫ارسار ازل ابدہ پرستان دانند‬
‫قدر ےم و جام تنگدستان دانند‬
‫گر چشم تو حال من نداند چہ جعب‬
‫شک نیست کہ حال مست مستان دانند‬
The secrets of eternity knows a drinker

179
Cup or wine’s true worth knows a poor
Y’r eye knows not my state, no wonder
Drunkards only know drunkards’ affair

26.
‫داین کہ چراست توبہ انکردہ من‬
‫زیرا کہ حرام نیست ےم خوردن من‬
‫بر اہل جماز است بتحقیق حرام‬
‫ےم خوردن اہل راز بر گردن من‬
You know why I repented not of wine
As I know, my drinking not forbidden
Temporal ones surely prohibited of it
To secret-knowers, I bet no prohibition

27.
‫مائمی خریدار مئے کہنہ و نو‬
‫ جنت بدو جو‬2‫وانگاہ فروشندہء‬
‫گفیت ز پس مرگ کجا خواہی رفت‬
‫ےم پیش من آر و ہر کجا خواہی رو‬
We are buyers of wine, new or ancient
We sell Eden, for two grains of wheat
You ask, ‘where ’ll I head after death’
Give wine, then go wherever you covet

28. WINE, FASTING MONTH & FRIDAY

‫گویند کہ ےم مباہ شعبان نہ رواست‬
‫نہ نزی رجب کہ آن مہ خاص خداست‬
‫شعبان ورجب ماہ خدایند ورسول‬
‫ما ےم رمضان خورمی اکن خاصہء ماست‬
They say, wine prohibited in Sha’ban
Not in Rajib, it is God’s month alone
Shaban, Rajib belong to God, Apostle
We ’ll drink in our month- Ramadhan

180
29
‫طبعم بہ مناز روزہ چون مائل شد‬
‫گفمت کہ مراد لکمی حاصل شد‬
‫افسوس کہ آن وضو بہ آےب شکست‬
‫وآن روزہ بہ نمی جرعہ ابطل شد‬

‫گس‬ّ ‫ٿورو جو طبيعت ورتو روزي مناز جو‬

‫ هاڻ ملندم ثواب رَس ُس‬،‫مسجهمي پ ُين مراد‬
‫ افسوس‬، ‫ُڪ سان پيو ٽُيّٽ‬
َ ‫!اهو وضو پايڻ ڍ‬
‫اهو روزو به هڪ ٻن ڍُڪن سان يٿ ويو ّبس‬

My nature inclined to fasting and prayer

I thought all my wishes ‘d got an answer
Alas! the ablution was disrupted by water
That fast went apart by half a sip of liquor
Indeed the idols I have loved so long
Have done my credit in this world much wrong:
Have drown’d my Glory in a shallow Cup,
And sold my Reputation for a Song(E. Fitzgerald)

Elimde olsaydı eğer dünyaya gelmek, gelmezdim

Gitmek de elimde olsaydı, gider miydim
Hepsinden en iyisi bu harap dünyada bulunmamak,
Keşke ne gelseydim, ne gitseydim, ne yaşasaydım.

Ich wär' nicht hier, könnt' ich das Schicksal weben

Und ging' jetzt nicht, könnt' ich ihm widerstreben,
Ja besser wär's, in dieser Welt des Staubes
Nicht kommen und nicht gehen und nicht leben.

30.
‫من دامن زہد و توبہ ےط خواہم کرد‬

181
 ‫ کرد‬2‫اب موئے سفید قصد ےم خواہم‬
‫پامینہء معر من بہ ہفتاد رسید‬
‫این دم نہ کمن نشاط ےک خواہم کرد‬
I ‘ll fold asceticism, repentance skirt
With grey hair, I shall for wine covet
My life’s measure reached at seventy
If not now, so when I shall celebrate?

31
‫اتےک زجفائے ہر کےس ننگ کشمی‬
‫واز انکس روزگار نرینگ کشمی‬
‫خوش ابش کہ اایم تراوحی گذ شت‬
‫عید است بیا ات مئے گلرنگ کشمی‬
How long we bear others’ insult or injust
And be cheated by the fraud of illiterate
Be happy! Tarawih prayer days are gone
Eid has come, let’s drink red wine goblet

32. WINE AND PENNILESSNESS

‫در روئے زمنی اگر مرا یک خشت است‬
‫آن وجہ ےم است گر چہ انےم زشت است‬
‫گویند ترا وجہ ےم فردا نیست‬
‫ّدراعہ ودستار زمرمی زشت است‬
Even if I own only one brick on the planet
It’s to get wine, though matter of disrepute
They say, ye ’ve naught for morrow’s wine
My robe, turban of Mary’s thread, I ‘ll cast

34. CONDITIONS FOR DRINKING

‫ےم گر چہ حرام است وےل اب کہ خورد‬
‫پس کہ و چہ مقدار ودگر ات کہ خورد‬
‫ہر گاہ کہ این چہار رشط آید راست‬
‫پس ےم خبورد مردم داان کہ خورد‬
Wine is illicit, see who’s companion

182
Take how much, how long and when
Whenever all four conditions are met
A wise man takes his drink only then

35.
‫چون ابدہ خوری زعقل بیگانہ مشو‬
‫مدہوش مباش و جہل را خانہ مشو‬
‫خواہی کہ مئے لعل حاللت ابشد‬
‫آزار کیس جمو ود یوانہ مشو‬
After having a drink, be not out of sense
Get no hangover, make no in-house mess
If ye wish that wine be permissible to ye
Annoy none, nor be non compos mentis

36. ROMANTIC
‫گفمت کہ رس زلف تو بس رس خورداست‬
‫گفتا کہ تو تن بنہ اگر رس خورد است‬
‫گفمت روزے زقامتت بر خنورم‬
‫گفتا کہ زرسو ےک کیس برخورد است‬
I said, your tress killed many innocent
Replied, bow down, before me submit
I said, no day I availed of your stature
Replied, who did ever eat cypress fruit

37.
‫در عامل بیوفا کہ مزنلگہ ماست‬
‫بسیار جبسمت بقیاےس کہ مراست‬
‫چون روئے تو ماہ نیست روشن گفمت‬
‫چون قد تو رسو نیست میگومئ راست‬
Disloyal world, that’s our habitat
I searched with my ability’s best
Like your face, moon isn’t bright
Cypress reaches not your height

183
38.
‫گویند ہر آن کسان کہ اب پرہزی اند‬
‫زانسان کہ مبریند چنان برخزیاند‬
‫ما اب می و معشوق ازانمی مقمی‬
‫بو ات کہ حبرش ما چنان انگزیند‬
Those who are teetotalers assert
Men, as they die, so shall erect
We live by wine, love constant
So be our rise after we resurrect

39.
‫گفمت کہ دگر چشم بدلرب نہ کمن‬
‫صویف شوم و گوش بہ منکر نہ کمن‬
‫دیدم کہ خالف طبع موزون من است‬
‫توبہ کردم کہ توبہ دگر نہ کمن‬
I said, no more look at my amour
I ‘ll be Sufi, fr’m ills away my ear
I saw it suits not my temperament
Repented I of a repentance further

40.
‫جاانن زکدام دست برخواستہ ای‬
‫کز طلعت خویش ماہ را اکستہ ای‬
‫خوابن جہان بہ عید رو آرایند‬
‫تو عید بروئے خویش آراستہ ای‬
Darling! on what side you did surface
You dimmed moon against your face
All pretty ones make up face Eid day
Eid itself begets from y’r countenance

41. LOVERS’ ECSTACY & ITS GAINS

‫معریست کہ مدّایح ےم ورد من است‬

184
 ‫اسباب ےم است ہر چہ در گردن من است‬
‫زاہد اگر اوستاد تو عقل است اینجا‬
‫خوش ابش کہ اوستاد تو شاگرد من است‬
Praising wine since ages my occupation
All I own is used in liquor consumption
O ascetic! If your sense is your teacher
Relax! your teacher is my aebecedarian

42.
‫ما خرقہ زہد در رس مخ کردمی‬
‫واز خاک خراابت ت ّیمم کردمی‬
‫ابشد کہ درون میکدہ ہا در ایبمی‬
‫معرے کہ برون میکدہ ہا گم کردمی‬
We put our robe of asceticism in wine
We did ablution by the dust of tavern
Be it that we find back inside the pub
Life we lost outside the wine saloon

43. STATE BETWEEN SENSES & INTOXICATION

‫چون ہشیارم زمن طرب پنہان است‬
‫چون مست شوم درخردم نقصان است‬
‫حالیست میان مسیت و ہشیاری‬
‫من بندہء آنکہ زندگاین آن است‬
If in senses, I’m deprived of happiness
Intoxication, it brings loss of my sense
My state b’ween sense and intoxication
I seek this state, that’s life in true sense

44. SAKI AFFAIRS

‫سایق زدرت سفر خنواہمی گرفت‬
‫گر ہم بکشی عذر خنواہمی گرفت‬
‫گریم کہ ز خاک بـر نگریی رس ما‬
‫ما رس ز رہ تو بر خنواہمی گرفت‬
Saki! Your door we shall never quit
Even if you kill us, we won’t object

185
You shall lift not my head from dust
We won’t move head from your tract

45. HYPOCRITE ASCETICS, DRINK ADDICTS

‫ات چند کمن عرضہء انداین خویش‬
‫بگرفت دل من ز پریشاین خویش‬
‫ بست‬2‫زانر مغان کہ بر میان خواہم‬
‫داین ز چہ؟ازننگ مسلامین خویش‬
My acts stupid, how long I narrate
My troubles add dejection to heart
I ‘ll put Magian’s thread in my neck
Tired I’m of my type of Islamic trait

46.
‫ات چند مالمت کین اے زاہد خام‬
‫ما رند خراابیت ومستمی مدام‬
‫تو در مغ تسبیح ورای وتلبیس‬
‫ما اب ےم و مطربمی و معشوقہ باکم‬
Ascetic! To us, how long you ‘ll chide
We are tavern addict, ever intoxicated
You in hypocrisy, fraud or worry bead
We, by wine, singer and sweet beloved

47. WORLD, ITS MUNDANE WORTH

‫بودی کہ نبود ت خبور و خواب نیاز‬
‫کردند نیازمندت این چارانباز‬
‫ہر یک بتو آچنہ داد بستاند ابز‬
‫ات ابز چنان شوی کہ بودی زآغاز‬
Times, you needed not any sleep or food
On four items you were made to depend
Each one will get back what it gave you
You ‘ll be same again as ye commenced

186
48.
‫ااّی م شباب رفت وخیل وحشمش‬
‫تلخست مرا عیش وےل می چشمش‬
‫این قامت ہمچو تری من گشتہ کامن‬
‫زہ کردہ ام از عصا وخوش می کشمش‬
Youth days gone, their pomp and show
My living is bitter but I keep to swallow
Bow has become my stature of an arrow
Stick erects bow, willy-nilly life I do tow

49. LOVE’S RELIGION

‫ما عاشق و رند و ےم پرستمی ہمہ‬
‫در کوئے خراابت نشستمی ہمہ‬
‫بگذشتہ زقبح وحسن ازوہم و خیال‬
‫از ما م طلب ہوش کہ مستمی ہمہ‬
We lovers, drinkers, wine-worshipper
We all spend long in house of vintner
Free of pretty, ugly or illusion, image
Seek in us no sense, we ecstatic ever

50. EVERYTHING IS WITHIN MAN

‫بدانمی من زعرش وکریس بگذشت‬
‫وین معر عزیز نزی از یس بگذ شت‬
‫یف ا مجللہ خویش نیست اگر دست دہد‬
‫صد اکسہ پیا ےپ کہ عرویس بگذشت‬
My notoriety passed beyond Lord’s throne
Crossed beyond age of thirty, my life span
Presently for being happy there’s no reason
Even if cup after cup brought, feast is gone

51. WORLD SANS HAPPINESS

187
 ‫اچیرخ چہ کردہ ام ترا راست بگو‬
‫ مرا در تگ وپو‬2‫پیوستہ فگندہ‬
‫انمن ندہی ات نربی کوئے بکوئے‬
‫آمب ندہی ات نربی آب ازرو‬
Heavens! did ye I do a coup de grace
Ever keep me hanging in the balance
Meal you give after I run pillar to post
Water I get only after loosing my face

52. NO REST, PUT UP WITH PAIN

‫ایدل ز زمانہ رمس احسان م طلب‬
‫ رسو سامان م طلب‬2‫و از گردش دوران‬
‫درمان طلیب درد تو افزون گردد‬
‫اب درد بساز و ہیچ درمان م طلب‬
Heart! Seek not a favour from the world
Nor sky rotation for ye holds thing good
Cure if you seek, more the pain ‘ll grow
Ask for no cure, put up with y’r pain old

53. EVERYTHING IS IN GOD”S HANDS

‫چون نیست ترا جزآنکہ او داد ترا‬
‫چندین ز پئے مراد دل رجنہ مدار‬
‫ ابر‬2‫ہان اتنہ نہی بر دل خود چندین‬
‫بگذشنت و بگذاشنت است آخر اکر‬
You only get what He for you destined
With wishes, do not your heart overload
Don’t put so much burden on your heart
Giving up, going out is the ultimate end

54.
‫ات ظن نربی کہ من خبود موجودم‬
‫ای این رہ خوخنوار خبود پمیودم‬

188
 ‫چون بود حقیقت مرا از وے بود‬
‫من خود کہ بودم کجا بدم ےک بدم‬
Don’t assume, you came by your will
Or you walked yourself this long trail
Whatever my truth, all came from Him
Who I? where I? when I? I can not tell

55. MISCELLANEOUS
‫یکدست مبصحفمی ویکد ست جبام‬
‫گہ مرد حاللمی و گےہ مرد حرام‬
‫ فریوزہ خام‬2‫مائمی در این گنبد‬
‫ےن اکفر مطلق نہ مسلامن متام‬
One hand in a scripture, other in the goblet
Now I was legitimate, now I‘m illegitimate
I’m still raw, immature under the azure sky
Neither infidel nor I’ve true Muslim attribute

56.
‫ای آنکہ خالصہ چہار اراکین‬
‫بشنو خسنے ز عامل روحاین‬
‫دیوی وددی وملک و انساین‬
‫اب تست ہر آن چہ میامنیئ آین‬
You are amalgam of four element
Listen a word from spiritual estate
You satan, vulture, angel or human
Whatever you are, same you exhibit

57.
‫ّاول خبودم چو آشنا می کردی‬
‫آخر ز خودم چرا جدا می کردی‬
‫چون ترک منت نبود از روز خنست‬
‫رس گشتہ بعامل چرا می کردی‬

189
You initially made me your intimate
Later why did from yourself separate
If parting from me, not at the outset
Why kept me wandering on the planet

58. HIS NAME IS EVERYTHING

‫دل گفت مرا عمل دلین ہوس است‬
‫تعلمی کن اگر ترا دسرتس است‬
‫گفمت کہ الف گفت دگر ہیچ مگوی‬
‫گر خانہ اگر کس است یکحرف بس است‬
Heart said, can I learn spiritual matter
Teach me please if you are in it master
I said ‘A’, it said, no more words utter
In the house is adequate even one letter

59.
‫ اگر می خوردم‬2‫من در رمضان ورزہ‬
‫ات ظن نربی کہ بیخرب می خوردم‬
‫ من چون شب بود‬2‫از حمنت روزہ روز‬
‫پنداشتہ بودم کہ حسر می خوردم‬
If I did eat in Ramadhan during the fast
Assume not I was, of the fast ignorant
It was hardship of fast, day seem’d night
I thought I was eating pre-fast (Sahr) plate

60.
‫گر گل نبود نصیب ما خار بس است‬
‫ور نور منریسد مبا انر بس است‬
‫گر سبحہ و جسّادہ و شیخی نبود‬
‫انقوس لکیسایئ و زانر بس است‬
If no flower, prickle not bad as share
If no light, we can even live with fire
If rosary, prayermat or piety not ours
Cathedral’s bells, chords, to us is fair

190
-----*-----

191
 Glossary

Amudarya (Rubaee No.43): Large river in Central Asia, flowing like its sister stream,
the laxartes, into the Aral Sea.

Adham (Rubaee No. 129): Prominent Sufi of Balkh in Khurasan; 730-777. Legends
about his life spread to Persia, India and Indonesia.

Baghdad and Balkh (Rubaee No. 68): Iraq's capital on both sides of river Tigris,
founded by second Abbasid Caliph Abu Jafar al-Mansur, continued to be the center of
Abbasid caliphate until 1258 when it was invaded and conquered by the Mongols.

Balkh important city in ancient and medieval times in northern Afghanistan

Bahram (Rubaee No. 10 & 21): Fifth Sassanid King who was fond of hunting wild ass
and is reported to have disappeared and lost his life in one such campaign.

Bou Saeed (Rubaee No. 129): Abou Said bin Abul-Khayr Persian mystic; 967-1049,
died by the time Khayyam was born. He is known for his extreme ascetic practices and
his service to the poor.

Cuckoo (Rubaee No. 187): A grayish brown parasitic bird which lays eggs in other
birds' nests for rearing. Also means a silly or slightly crackbrained person.

Dey (Rubaee No.23. 79 & 173 & 201): Tenth month of Iranian calendar having 30 days
(Oct. Nov.)

Faridun (Rubaee No. 197 & 220): The name of a great King of Persia who killed
Zahhak to attain his throne.

Five, Four and Seven, Six (Rubaee No.14): Five senses (hear, sce, smell, taste and
touch), Four elements (dust, wind, water and fire), Seven stars also called "Haft Akhtar"
or seven heavens and Six directions (light, ich, front, behind, above and below),

Gavi/Taurus (Rubaee No. 181): Sign of Zodiac. Since Arabic Su’ur means Taurus.
Parveen (translated as Pleiades is called Saur in Arabic) is a part of the heavenly system
belonging to twelve Zodiac signs. Another buil referred in linc two of the poem refers to
an old tale that earth rests on a bull horn, that bull riding on a fish and the fish holding in
waters but no location of waters.

Ghiza-e-Mariam/Mary's meal (Rubaee No. 129): The meal that was sent through angel
to Mary daughter of Imran, mother of Prophet Jesus while she shied away from
the town carrying the fatherless baby without ever having had any carnal relationship
with any being

192
Gor (Rubaee No. 10): Persian word Gor means grave. However, there is another Persian
word Gorkhar meaning wild ass. Since King Bahram to whom this Rubaee refers was
fond of hunting Gor and one day as the story tells disappeared in such a campaign, the
meaning of grave as well as wild ass both is applicable in this context.

Haftaad-o- Do (Rubaee No. 107): According to a saying by the Prophet of Islam,

Muslim Ummah will with the passage of time divide into seventy-two sects each
claiming to be the rightful follower of Islam. This seventy-two count refers to these sects.

Hakim (Rubaee No. 201): Literal meaning is physician or philosopher

Hatim Tayy (Rubaee No. 198): A legendary figure belonging to Yemen passed
sometime before the Prophet of Islam's birth. He is well known in the entire Muslim
world as the greatest and exemplary generous person who always went out of his way to
respond to the needs of people.

Houri (Rubaee No. 49 & 105): the Arabic term used in the Qur'an for the virgins of
Paradise promised to the Believers.

Jam (Jamshid)-(Rubaee No. 21,129 & 221): Iranian hero who has remained alive in
popular and literary tradition, from Indo-Iranian times until the present day.

Jam-e-jam (Rubaee No. 165 & 166): Persian literary stories attribute a special kind of
goblet possessed by Jamshid (in Shahnameh, this goblet is attributed to Kaykhusrau),
which reflected the events of the whole world and showed all the quarters of the globe. In
Khayyam's quatrains, it is used as reference to wine which according to the poet,
possesses this quality.

Kais (Rubaee No. 221): Ancient kings of Kayani dynasty of legendary fame.

Kawus or Kay Kawus (Rubaee No. 66 & 145): Kay Kawus bin Iskandar, prince of the
Ziyarid dynasty in Persia; XIth Century. He was the author of a well-known Mirror of
Princes in Persian.

Kausar (Rubaee No. 105 & 212): A stream in paradise, also referred in Qur'an
according to which Kausar is bestowed to the Prophet containing a drink that is whiter
than milk, sweeter than honey, more fragrant than musk. This drink will be offered to
those eligible for paradise.

Kaykhusrau (Rubaee No. 197 & 220): Saljuq Sultans of Rum. a series of them I, 11 or
III, later defeated by Mongols in the 13 century.

Kinisht (Rubaee No. 26, 49 & 232): A Jew synagogue. This word used in Rubaee No.26
has no relation with idol-worshippers at all. But in many Persian literary pieAZZZZces

193
including Sa'di's Bostan are contained such lapses attributing church or synagogue to
idol-worshippers and vice-versa.

Kubad or Kayqubad (Rubuee No. 66 & 221): The famous Saljuq Sultans who
conquered a vast land.

Mahmoud (Rubaee No. 25): Mahmoud II b. Muhammad bin Malik Shah, great Saljuq
Sultan in western Persia and Iraq: born in 1105 A.D., reigned from 1118-1131 A.D. A
just ruler, he is known for his patronizing many of the leading pools of his time including
Khayyam.

Masjid (Rubaee No. 49 & 232): the Arabic word means, "the place where one prostrates
for worship". Besides prayer, recitation of the Qur'an, praises of God, sermons etc. take
place there also. A Friday prayer can only be performed in a Mosque

Mohaddes and Qadeem (Rubaee No. 162): A great difficulty with concerned
philosophers has been whether the universe is Mohaddes or Qadeem i.e. it had a start or
beginning or it has existed since eternity. This Rubaee shows the philosophic trend of
Khayyam who was an accomplished astronomer himself

Parveen (Rubaee No. 116 & 181): See note on Gavi/Taurus above

Parvez (Rubaee No. 142): Name of a Persian King

Phelsoph/Philosopher (Rubaee No. 164): The orthodox used to call Philosophers as

infidels and bothered them. That is why Khayyam refutes his being a Philosopher in this
Rubaee and says if I am engaged in exploration (Hikmat), it is because I came in this
world, I want to know who I am.

Qalandar/Qalandari (Rubaee No. 241): Name given to the members of a class of

dervishes, which existed within the area extending from Turkistan to Morocco, especially
in the XIIIth Century. Its spread westward is due to the activities of Jamal al-Din al-Sawi
(died 1223). They adopted Malaamatiyyah doctrines and distinguished themselves by
their unconventional dress, behaviour and way of life.

Rustam (Rubaee No. 198): The famous valiant hero of Shahnameh

Shariat (Rubaee No. 178): Arabic word meaning "manner, way or nature". Islam's code
of conduct including religious obligations, worldly practices, permissible and non-
permissible things etc.

Tir (Rubaee No. 221): The fourth month of the Persian calendar (June-July).

Tus (Rubaec No. 66 & 145): A town in Khurasan province of Iran, 30 kilometers
where Firdausi died in 1020. His tomb lies there. Nearby is famous Haruniya, the place
where Abbasid Caliph Harun al-Rashid died in 809. Abu Hamid al-Ghazali, was born and

194
died in Tus. Khayyam was born around 100 kilometers way in Nishabur. Tus was an
important town during Khayyam's times and later when it was destroyed by Tamerlane in
1389, never to be rebuilt.

Unqa (Rubaee No. 108): Translated in English Phoenix, a legendary bird which
according to one account lived 500 years, burned itself to ashes on a pyre, and rose
youthfully alive from the ashes to live another period.

Ustaad (Rubaee No. 166 & 171): Master, Mentor, Proficient or Professor.

Zamzam (Rubaee No. 87): Name of the sacred well at the Ka'bah in Makkah originating
from Abraham's times. Opened by angel Gabriel to save Hagar and her son Isma'il who
were lying thirsty in the desert. The pilgrims drink its water as health-giving and take it
home with them to give to the sick.

-----*-----

195
196
197
198