Зурван хэмжээст дэлгэц/Семинар№1/

Одсайхан Хулан
Монгол Улсын Их Сургууль
Хэрэглээний Шинжлэх Ухаан
Инженерчлэлийн Сургууль
Улаанбаатар, Монгол улс
odsaihankhulan@gmail.com

Зорилго— Гэрлийн хугарал, линзийн дүрс байгуулалт, II. ГҮЙЦЭТГЭХ АЖИЛ

visio дээр линзээр дүрс байгуулж үзэх. Бодит болон хуурмаг
дүрс байгуулах. A. ДААЛГАВАР№1
Жишээ 1.1 болон 1.2-д үзүүлсэн жишээг VISIO
I. ОНОЛЫН ҮНДЭС програм дээр зурж үзэн хэмжээснүүлийг бодолтын
Линзийг хэлбэрээс нь хамааран линзийг цуглуулагч ба утгатай харьцуулан, цуглуулагч болон сарниулагч
сарниулагч гэж ангилдаг. Төвийн зузаан нь ирмэгийн линзүүдийн ажиллагааг бүрэн ойлгох
зузаанаас их линзүүд цуглуулагч, эсрэгээр төвийн зузаан Жишээ1.
нь ирмэгийн зузаанаас бага линзүүд сарниулагч линзийн f=75мм фокусын зайтай, 10мм зузаантай, 50мм
төрөлд орно. Линзүүд нь өөрийн оптик хүч ба фокусын өндөртэй цуглуулагч линзийн өмнө u1= 100мм зайд AB1=
зайгаар тодорхойлогддог. 10мм биетийг байрлуулсан бол линзээс дүрс хүртэлх зай
Линзүүдийн төрөл: v1, дүрсийн өндөр AB1’, өсгөлтийг k тус тус бодож олоод
1. Гүдгэр-гүдгэр /Цуглуулагч/ VISIO програм дээр бодит хэмжээгээр зураад бодож
2. Хотгор-хотгор /Сарниулагч/ олсон утгуудтай харьцуулна уу. Байгуулсан дүрсийн
3. Тэгш-гүдгэр /Цуглуулагч/ талаарх мэдээллийг бичнэ.
4. Тэгш-хотгор /Сарниулагч/ 1 1
5. Хотгор-гүдгэр /Цуглуулагч/ 𝑓= +
𝑢1 𝑣1
6. Гүдгэр-хотгор /Сарниулагч/
𝑢1 ∗ 𝑓
𝑣1 = = 300 𝑚𝑚
𝑢1 − 𝑓
𝑣1
𝐴𝐵′ = 𝐴𝐵1 ∗ = 30 𝑚𝑚
𝑢1
𝐴𝐵′
𝑘= =3
𝐴𝐵

Урвуу, бодит, 3 дахин томорсон дүрс үүсэв.

Биетийн байрлах цэг ба линзийн төв хоёрын

хоорондох зай(u), үүссэн дүрс болон линзийн төв
хоорондох зай (v), зэргийг хамааралтай фокусын зай
гэнэ.

Зураг 1. Цуглуулагч линзээр дүрс байгуулах

Эдгээр үзүүлэлтүүд нь хоорондоо хамааралтай ба энэ
хамаарлыг нимгэн линзийн томъёо тодорхойлж байдаг.
Нимгэн линзийн томъёог Исаак Барроу нээсэн
1/u+1/v=1/f
Жишээ2.
f=75мм фокусын зайтай, 10мм зузаантай, 50мм
өндөртэй сарниулагч линзийн өмнө u1= 100мм зайд AB1=
10мм биетийг байрлуулсан бол линзээс дүрс хүртэлх зай
v1, дүрсийн өндөр AB1’, өсгөлтийг k тус тус бодож олоод
VISIO програм дээр бодит хэмжээгээр зураад бодож
олсон утгуудтай харьцуулна уу. Байгуулсан дүрсийн
талаарх мэдээллийг бичнэ.

18B1NUM1155 Khulan
 1 1 1 C. ДААЛГАВАР№3
= −
−𝑓 𝑢1 𝑣1 f=75 mm фокусын зайтай 10 mm зузаан, 50 mm
𝑢1 ∗ 𝑓 өндөр цуглуулагч линзийн өмнө u1=150 mm зайд
𝑣1 = = 42.85 𝑚𝑚 AB1=10mm биеийг байрлуулсан бол линзээс дүрс
𝑢1 + 𝑓 хүртэлх зай, дүрсийн өндөр, өсгөлтийн k тус тус бодож
𝑣1 олоод VISIO програм дээр бодит хэмжээгээр зураад
𝐴𝐵′ = 𝐴𝐵1 ∗ = 4.285 𝑚𝑚 бодож олсон утгуудтай харьцуулсна уу. Байгуулсан
𝑢1
дүрсийн талаарх мэдээллийг бичнэ.
𝐴𝐵′
𝑘= = 0.485 1 1
𝐴𝐵 𝑓= +
𝑢1 𝑣1
Шууд, хуурмаг, 0.4285 дахин томорсон буюу 2.33 дахин 𝑢1 ∗ 𝑓
𝑣1 = = 150𝑚𝑚
жижгэрсэн дүрс үүсэв. 𝑢1 − 𝑓
𝑣1
𝐴𝐵′ = 𝐴𝐵1 ∗ = 10𝑚𝑚
𝑢1
𝐴𝐵′
𝑘= =1
𝐴𝐵
Урвуу, бодит, 1 дахин томорсон дүрс үүсэв.

Зураг 2. Сарниулагч линзээр дүрс байгуулах

B. ДААЛГАВАР№2
f=75 mm фокусын зайтай 10 mm зузаан, 50 mm
өндөр цуглуулагч линзийн өмнө u1=45 mm зайд
AB1=10mm биеийг байрлуулсан бол линзээс дүрс
хүртэлх зай, дүрсийн өндөр, өсгөлтийн k тус тус
бодож олоод VISIO програм дээр бодит хэмжээгээр
зураад бодож олсон утгуудтай харьцуулна уу. Зураг 4. Цуглуулагч линзээр дүрс байгуулах
Байгуулсан дүрсийн талаарх мэдээллийг бичнэ.
1 1
𝑓= +
𝑢1 𝑣1 D. ДААЛГАВАР№4
𝑢1 ∗ 𝑓 f=75 mm фокусын зайтай 10 mm зузаан, 50 mm өндөр
𝑣1 = = −112.5 сарниулагч линзийн өмнө u1=45 mm зайд AB1=10mm
𝑢1 − 𝑓
биеийг байрлуулсан бол линзээс дүрс хүртэлх зай,
𝑣1
𝐴𝐵′ = 𝐴𝐵1 ∗ = 25 дүрсийн өндөр, өсгөлтийн k тус тус бодож олоод VISIO
𝑢1 програм дээр бодит хэмжээгээр зураад бодож олсон
𝐴𝐵′ утгуудтай харьцуулсна уу. Байгуулсан дүрсийн талаарх
𝑘= = 2.5 мэдээллийг бичнэ.
𝐴𝐵
1 1 1
Шууд, хуурмаг, 2.5 дахин томорсон дүрс үүсэв. = −
−𝑓 𝑢1 𝑣1
𝑢1 ∗ 𝑓
𝑣1 = = 28.125 𝑚𝑚
𝑢1 + 𝑓
𝑣1
𝐴𝐵′ = 𝐴𝐵1 ∗ = 6.25 𝑚𝑚
𝑢1
𝐴𝐵′
𝑘= = 0.625
𝐴𝐵

Шууд, хуурмаг, 0.625 дахин томорсон буюу 1.6 дахин

жижгэрсэн дүрс үүсэв.

Зураг 3. Цуглуулагч линзээр дүрс байгуулах

 Шууд, хуурмаг, 0.333 дахин томорсон буюу 3.03 дахин
жижгэрсэн дүрс үүсэв.

Зураг 5. Сарниулагч линзээр дүрс байгуулах

E. ДААЛГАВАР№5
f=75 mm фокусын зайтай 10 mm зузаан, 50 mm өндөр
сарниулагч линзийн өмнө u1=150 mm зайд AB1=10mm Зураг 6. Сарниулагч линзээр дүрс байгуулах
биеийг байрлуулсан бол линзээс дүрс хүртэлх зай,
дүрсийн өндөр, өсгөлтийн k тус тус бодож олоод VISIO
програм дээр бодит хэмжээгээр зураад бодож олсон
утгуудтай харьцуулсна уу. Байгуулсан дүрсийн талаарх
мэдээллийг бичнэ. ДҮГНЭЛТ
1 1 1 Энэ лабораторийн ажлаар VISIO програмтай
= −
−𝑓 𝑢1 𝑣1 танилцаж цуглуулаг болон сариулагч линзийн гэрлийн
хугарал, линзийн дүрс байгуулалт, visio дээр линзээр дүрс
𝑢1 ∗ 𝑓 байгуулах, бодит болон хуурмаг дүрс байгуулсан.
𝑣1 = = 50 𝑚𝑚
𝑢1 + 𝑓
𝑣1 УНШИХ МАТЕРИАЛ
𝐴𝐵′ = 𝐴𝐵1 ∗ = 3.3 𝑚𝑚
𝑢1
[1] Langlin Chen, Wayne Cranton,Mark Fihn(Eds). Handbook of Visual
𝐴𝐵′ Display Tevhnology, Springer-Verlag Berlin Heidelberg, 2012
𝑘= = 0.33
𝐴𝐵