Bank Risks Management Including BASEL II and Related NRB Directives/ BASEL Core

Principles and Capital Adequacy Framework

Reem Humagain
BASEL Core Principals and Capital Adequacy Framework

Basel Core Principles

The Core Principles are a framework of minimum standards for sound supervisory practices and are
considered universally applicable. The Basel Committee issued the Core Principles as its contribution to
strengthening the global financial system. Weaknesses in the banking system of a country, whether developing
or developed, can threaten financial stability both within that country and internationally. The Committee
believes that implementation of the Core Principles by all countries would be a significant step towards
improving financial stability domestically and internationally, and provide a good basis for further development
of effective supervisory systems. The vast majority of countries has endorsed the Core Principles and has
implemented them. The revised Core Principles define 29 principles that are needed for a supervisory system to
be effective. Those principles are broadly categorized into two groups:

The first group (Principles 1 to 13) focuses on powers, responsibilities and functions of supervisors, while
the second group (Principles 14 to 29) focuses on prudential regulations and requirements for banks. The
original Principle 1 has been divided into three separate Principles, while new Principles related to corporate
governance, and disclosure and transparency, have been added. This accounts for the increase from 25 to 29
Principles. 11 The Core Principles are conceived as a voluntary framework of minimum standards for sound
supervisory practices; national authorities are free to put in place supplementary measures that they deem
necessary to achieve effective supervision in their jurisdictions. 10 Core Principles for Effective Banking
Supervision. The 29 Core Principles are: Supervisory powers, responsibilities and functions

Principle 1 – Responsibilities, objectives and powers: An effective system of banking supervision has clear
responsibilities and objectives for each authority involved in the supervision of banks and banking groups. A
suitable legal framework for banking supervision is in place to provide each responsible authority with the
necessary legal powers to authorise banks, conduct ongoing supervision, address compliance with laws and
undertake timely corrective actions to address safety and soundness concerns.
Principle 2 – Independence, accountability, resourcing and legal protection for supervisors: The
supervisor possesses operational independence, transparent processes, sound governance, budgetary processes
that do not undermine autonomy and adequate resources, and is accountable for the discharge of its duties and
use of its resources. The legal framework for banking supervision includes legal protection for the supervisor.
Principle 3 – Cooperation and collaboration: Laws, regulations or other arrangements provide a framework
for cooperation and collaboration with relevant domestic authorities and foreign supervisors. These
arrangements reflect the need to protect confidential information. •
Principle 4 – Permissible activities: The permissible activities of institutions that are licensed and subject to
supervision as banks are clearly defined and the use of the word “bank” in names is controlled.
Principle 5 – Licensing criteria: The licensing authority has the power to set criteria and reject applications for
establishments that do not meet the criteria. At a minimum, the licensing process consists of an assessment of
the ownership structure and governance (including the fitness and propriety of Board members and senior
management) of the bank and its wider group, and its strategic and operating plan, internal controls, risk
management and projected financial condition (including capital base). Where the proposed owner or parent
organisation is a foreign bank, the prior consent of its home supervisor is obtained.
Principle 6 – Transfer of significant ownership: The supervisor has the power to review, reject and impose
prudential conditions on any proposals to transfer significant ownership or controlling interests held directly or
indirectly in existing banks to other parties.
Principle 7 – Major acquisitions: The supervisor has the power to approve or reject (or recommend to the
responsible authority the approval or rejection of), and impose prudential conditions on, major acquisitions or
investments by a bank, against prescribed criteria, including the establishment of cross-border operations, and to
determine that corporate affiliations or structures do not expose the bank to undue risks or hinder effective
supervision.
Principle 8 – Supervisory approach: An effective system of banking supervision requires the supervisor to
develop and maintain a forward-looking assessment of the risk profile of individual banks and banking groups,
proportionate to their systemic importance; identify, assess and address risks emanating from banks and the
banking system as a whole; have a framework in place for early intervention; and have plans in place, in
partnership with other relevant authorities, to take action to resolve banks in an orderly manner if they become
non-viable.
Principle 9 – Supervisory techniques and tools: The supervisor uses an appropriate range of techniques and
tools to implement the supervisory approach Core Principles for Effective Banking Supervision 11 and deploys
supervisory resources on a proportionate basis, taking into account the risk profile and systemic importance of
banks.
Principle 10 – Supervisory reporting: The supervisor collects, reviews and analyses prudential reports and
statistical returns from banks on both a solo and a consolidated basis, and independently verifies these reports
through either on-site examinations or use of external experts.
Principle 11 – Corrective and sanctioning powers of supervisors: The supervisor acts at an early stage to
address unsafe and unsound practices or activities that could pose risks to banks or to the banking system. The
supervisor has at its disposal an adequate range of supervisory tools to bring about timely corrective actions.
This includes the ability to revoke the banking license or to recommend its revocation.
Principle 12 – Consolidated supervision: An essential element of banking supervision is that the supervisor
supervises the banking group on a consolidated basis, adequately monitoring and, as appropriate, applying
prudential standards to all aspects of the business conducted by the banking group worldwide.
Principle 13 – Home-host relationships: Home and host supervisors of cross border banking groups share
information and cooperate for effective supervision of the group and group entities, and effective handling of
crisis situations. Supervisors require the local operations of foreign banks to be conducted to the same standards
as those required of domestic banks. Prudential regulations and requirements
Principle 14 – Corporate governance: The supervisor determines that banks and banking groups have robust
corporate governance policies and processes covering, for example, strategic direction, group and organisational
structure, control environment, responsibilities of the banks’ Boards and senior management, and compensation.
These policies and processes are commensurate with the risk profile and systemic importance of the bank.
Principle 15 – Risk management process: The supervisor determines that banks have a comprehensive risk
management process (including effective Board and senior management oversight) to identify, measure,
evaluate, monitor, report and control or mitigate all material risks on a timely basis and to assess the adequacy
of their capital and liquidity in relation to their risk profile and market and macroeconomic conditions. This
extends to development and review of contingency arrangements (including robust and credible recovery plans
where warranted) that take into account the specific circumstances of the bank. The risk management process is
commensurate with the risk profile and systemic importance of the bank.
Principle 16 – Capital adequacy: The supervisor sets prudent and appropriate capital adequacy requirements
for banks that reflect the risks undertaken by, and presented by, a bank in the context of the markets and
macroeconomic conditions in which it operates. The supervisor defines the components of capital, bearing in
mind their ability to absorb losses. At least for internationally active banks, capital requirements are not less
than the applicable Basel standards.
Principle 17 – Credit risk: The supervisor determines that banks have an adequate credit risk management
process that takes into account their risk appetite, risk profile and market and macroeconomic conditions. This
includes prudent policies and processes to identify, measure, evaluate, monitor, report and control or mitigate
credit risk (including counterparty credit risk) on a timely basis. The full credit 12 Core Principles for Effective
Banking Supervision lifecycle is covered including credit underwriting, credit evaluation, and the ongoing
management of the bank’s loan and investment portfolios.
Principle 18 – Problem assets, provisions and reserves: The supervisor determines that banks have adequate
policies and processes for the early identification and management of problem assets, and the maintenance of
adequate provisions and reserves.
Principle 19 – Concentration risk and large exposure limits: The supervisor determines that banks have
adequate policies and processes to identify, measure, evaluate, monitor, report and control or mitigate
concentrations of risk on a timely basis. Supervisors set prudential limits to restrict bank exposures to single
counterparties or groups of connected counterparties.
Principle 20 – Transactions with related parties: In order to prevent abuses arising in transactions with
related parties and to address the risk of conflict of interest, the supervisor requires banks to enter into any
transactions with related parties on an arm’s length basis; to monitor these transactions; to take appropriate steps
to control or mitigate the risks; and to write off exposures to related parties in accordance with standard policies
and processes.
Principle 21 – Country and transfer risks: The supervisor determines that banks have adequate policies and
processes to identify, measure, evaluate, monitor, report and control or mitigate country risk and transfer risk in
their international lending and investment activities on a timely basis.
Principle 22 – Market risks: The supervisor determines that banks have an adequate market risk management
process that takes into account their risk appetite, risk profile, and market and macroeconomic conditions and
the risk of a significant deterioration in market liquidity. This includes prudent policies and processes to identify
measure, evaluate, monitor, report and control or mitigate market risks on a timely basis.
Principle 23 – Interest rate risk in the banking book: The supervisor determines that banks have adequate
systems to identify, measure, evaluate, monitor, report and control or mitigate interest rate risk in the banking
book on a timely basis. These systems take into account the bank’s risk appetite, risk profile and market and
macroeconomic conditions.
Principle 24 – Liquidity risk: The supervisor sets prudent and appropriate liquidity requirements (which can
include either quantitative or qualitative requirements or both) for banks that reflect the liquidity needs of the
bank. The supervisor determines that banks have a strategy that enables prudent management of liquidity risk
and compliance with liquidity requirements. The strategy takes into account the bank’s risk profile as well as
market and macroeconomic conditions and includes prudent policies and processes, consistent with the bank’s
risk appetite, to identify, measure, evaluate, monitor, report and control or mitigate liquidity risk over an
appropriate set of time horizons. At least for internationally active banks, liquidity requirements are not lower
than the applicable Basel standards.
Principle 25 – Operational risk: The supervisor determines that banks have an adequate operational risk
management framework that takes into account their risk appetite, risk profile and market and macroeconomic
conditions. This includes prudent policies and processes to identify, assess, evaluate, monitor report and control
or mitigate operational risk on a timely basis.
Principle 26 – Internal control and audit: The supervisor determines that banks have adequate internal
control frameworks to establish and maintain a properly controlled operating environment for the conduct of
their business taking into Core Principles for Effective Banking Supervision 13 account their risk profile. These
include clear arrangements for delegating authority and responsibility; separation of the functions that involve
committing the bank, paying away its funds, and accounting for its assets and liabilities; reconciliation of these
processes; safeguarding the bank’s assets; and appropriate independent internal audit and compliance functions
to test adherence to these controls as well as applicable laws and regulations.
Principle 27: Financial reporting and external audit: The supervisor determines that banks and banking
groups maintain adequate and reliable records, prepare financial statements in accordance with accounting
policies and practices that are widely accepted internationally and annually publish information that fairly
reflects their financial condition and performance and bears an independent external auditor’s opinion. The
supervisor also determines that banks and parent companies of banking groups have adequate governance and
oversight of the external audit function.
Principle 28 – Disclosure and transparency: The supervisor determines that banks and banking groups
regularly publish information on a consolidated and, where appropriate, solo basis that is easily accessible and
fairly reflects their financial condition, performance, risk exposures, risk management strategies and corporate
governance policies and processes.
Principle 29 – Abuse of financial services: The supervisor determines that banks have adequate policies and
processes, including strict customer due diligence rules to promote high ethical and professional standards in the
financial sector and prevent the bank from being used, intentionally or unintentionally, for criminal activities.
Capital Standard

Supervisor believe that, when banks are adequately capitalized and well managed, they are better able to
promote growth by providing credit to consumers, protecting depositors interest. Capital is the last line of
defense in the case of a bank. When risk management is not enough, when provisions are exhausted; Capital is
the bank’s last hope. When capital fails, the bank itself fails.

 Capital for unexpected losses.

 Provision for expected losses.
 Present stress testing also focused for the capital increment.

Historical background of Capital Standard

Basel committee on Banking Supervision has issued its first Capital accord in 1988. It has tremendous
impact on the maintenance of integrity of Capital in a global banking.

Achievement of 1988 Accord

Stopped and reversed a downward trend in international banks Capital Adequacy. Relatively simple
structure and applied in more than 100 countries. Enhanced competitive equality among international banks.
Provide a bench mark for market assessment.

Weaknesses of 1988 accord

Dose not mirror a banks true risk profile, there were only 4 categories of risk weights.

 0% risk weight to certain claim.

 20% risk weigh to certain claim
 50% risk weigh on certain claim
 100% risk weigh credits & on certain other claim
 Only credit risk was covered which was supplemented by 1996 market risk.
 Operational risk was not considered for capital purpose.
 Several banks failure occurred due to mismanagement of operational risk.
 Credit risk mitigation are not much recognized.
 Credit with specific realizable charges are also risk weighted at the same rate as others.
 Bank guarantee, cash collaterals and other mitigating factor substantially reduced the risk of loss which
was not considered.
  Capital is based only on the risk assessed by the supervisor.
 Responsibility of bank is less on assessment of capital.
 All items of exposure and risk weight are prescribed by supervisor
 The true assessor –bank, is ignored.
 The approach is “ one size fit for all”
 The only one way to compute capital.
 No options to the national implementation.
 Big or small, complex or simple, developed-underdeveloped-developing or emerging ever one has single
way to set-aside capital
 Only one Pillar accord. I.e. “Minimum capital requirement”.
 Not supported by other means or pillar.
 Due to this, enforcement is poor.

7.3 Basel II concept and framework

Basel committee on banking supervision has developed a new capital accord. Which is popularly known as
Basel –II.The new capital accord has been introduced basically for the protection of depositors by preserving
the integrity of capital in banks?

Basel-II
Framework
Suitable for banks of varying levels of complexity and sophistication.

 Suitable for Markets of developed economy.

 Suitable for developing economy.
 Suitable for emerging market economy.
 Also Suitable for Underdeveloped market
 It's due to different options or approaches available into the framework. More comprehensive approach
to address various risks and various products.
 Credit risk-st. approach, FIRB, AIRB etc
 Operational risk….
 Market market risk…..
 Credit risk mitigants….
 Securitisation transactions.
 Derivatives transactions.etc.
 Greater emphasis on own assessment of risk.
 Used test framework
 PD, LGD, Maturity, capability, willingness etc are banks measure.
  Responsibility to bank for risk measurement monitoring control, management and capital allocation.The
new accord is more risk sensitive.
 Risk weight is assign based on the risky-ness of counterpart.
 Higher the risk higher the capital requirements lower the risk lowers the requirement.
The risky-ness is measure based on ECRAI rating or self assessment It gives more power to supervisor
and The market. Supervisory prompt actions on non compliance. Market shall rewards prudent behavior and
penalized imprudent practices.

Basel-ii
Scope of Application

Capital shall be applicable on solo as well as consolidated basis.The Holding company of a

internationally active bank on consolidated basis. All other subsidiary of active banks are also computed on
consolidated basis.Capital recognise under capital adequacy measure should be available for depositors. For this
purpose individual banks must be adequately capitalised on a stand alone basis. Significant investment in to
commercial entities that exceeds materiality levels will be deducted from banks capital. 50-50 on tier one & tier
two while deducting. Significant investment below the materiality level be risk weighted not less than 100%.

Basel-II
Three Pillar Concept

Pillar I : Minimum capital requirement

 Credit risk
 Operational risk
 Market risk

Pillar II: Supervisory review process

 Bank's own assessment of capital adequacy
 Capital above the regulatory limit
 Supervisory review and intervention

Pillar III: Market discipline

 Disclosure requirements and recommendations

7.4 Basel-II in Nepalese Context

Nepal Rastra bank has initiated its journey towards the Basel-II. If we consider the level of banking
development and our market sophistication, we should not be thrust about the Basel-II In order to prepare for
the future and also for the adoption of international best practice, NRB has enforced new capital framework on
the recommendation made by AIG. The first year (2007-08) is prescribed as test run or parallel run year. It will
have mandatory enforcement from July 2008. Nepal Rastra bank has issued new capital adequacy framework in
June 2007, which is updated in 2008. The Nepalese new capital adequacy framework comprise of all three
pillar. Under the first pillar all three risks are addressed.
Nepalese new Capital adequacy framework

Three Basic Pillars

Minimum capital Supervisory Market

requirements Review Discipline
Process Requirements

Pillar I Pillar II Pillar III

The measurement approach for the credit risk is selected as the simplified Standardised approach. Under
this approach the claim shall be risk weighted based on ECA country risk score. In such a way the pure risk
based capital of Basel-II could not be achieved. However, it is one step forward from the existing capital
regulation. Similarly the credit risk is measured and risk weight is assigned with net of specific provision The
claims on sovereign, banks, PSE's and corporate are risk weighted based on the ECA country risk score.
According to the new framework, claims with own government and central bank, shall be risk weighted at zero
risk weight. There are substantial incentives to the retail claim. Eligibility for retail exposure are fixed as small
business, given product, granularity, low volume etc. Similarly the claims secured by residential mortgage shall
be risk weighted at 60%. The framework recognizes the credit risk mitigation (CRM) while measuring capital
for credit risk. Credits protections by cash collaterals, eligible guarantees, gold, government bond, FDR etc are
considered as eligible CRM within the framework. Haircuts are also used in some protections. Market risk is
introduced in our capital regulation for the first time. At the initial stage the net open position of foreign
currency shall be risk weighted at 50%. Recommended to introduce models for the market risk management. As
an additional cushion, 2% of investment available for sale portfolio shall be maintain as investment reserve.
Operational risk is measured by way of basic indicator approach. Under this approach a proxy measure of
average gross income of last 3 years are considered of which 15% shall be the capital requirement.

The second pillar of the new capital adequacy framework try to accommodate all principles laid down in
Basel-II. The ICAAP, role and responsibility of board and senior management for the risk assessment and
capital management, buffer capital requirement, prompt supervisory actions are some of the key issues within
the pillar –II. This Pillar initiated the supervisory prompt corrective action. The Third Pillar - market discipline
requires dissemination of banks information to the market participant in time. Key information in both
quantitative as well as qualitative. It also protect for the proprietary and confidential information.

NRB’s future plan & policies regarding Capital

NRB has already issued new capital adequacy framework for the journey to implement of Basel-II in
Nepalese banking system. This framework is based on simplest approaches available in the Basel-II framework.
This framework shall be improved as per market development. According to our initial estimation the approach
to credit risk will be improved to Standardized approach in around 2014 and gradually to IRB approach. These
all depends on how early the external credit rating agency is established in the country.

Possible impact on banking industry and the economy

The actual concern is to improve the internal risk management practice within the bank by entering in to
new framework and introduction of more stringent and prudent behavior in the bank. In this way new policy is
more accommodative to the practical situation and shall not have immediate cyclical or pro-cyclicality impact
on the credit as well as in the economy. At the supervisory front, the new capital adequacy framework will have
impact on supervisory approach being adopted by the Nepal Rastra Bank. The Prompt corrective action measure
introduced by the new framework shall have immediate effect even in other financial institution.

7.5 Challenges for implementation of BASEL with capital adequacy framework

Some of the challenges for the implementations and improvements are,

 establishment of credit rating agency

 Capacity building of supervisory personnel/authority
 capacity building of banking personnel
 improvement in corporate governance
 management information system
 Improvement in the solvency position of the government owned bank etc.
So The Basel-II is an innovation in banking industry. The capital based on the riskiness of counterpart closely
aligns the regulatory capital with the economic capital. Three-pillar concept of Basel-II shall give more strength
to the capital regulation.

(BASEL) बासेल के हो ?

बैंक नै बन्द गनप

नु नेसम्मका घटना भएपछि बैंक तथा बबत्तीय संस्थामा जोखिम न्यूछनकरण गने उद्दे श्यले

बासेलको शनरुवात भएको थथयो ।स्वीजरल्यान्डमा कायाुलय रहे को वासेल सबै दे शका केन्रीय बैंकको अन्तराुष्ट्रिय

सञ्जाल हो।बासेल स्वीटजरल्याण्डको जनसंख्याको दृष्ट्रटकोणले तेस्रो ठूलो शहरको नाम हो । यो फ्रान्स र

जमनीको सीमा नष्ट्जकै अबष्ट्स्थत ि सन ् १९८० को दशकमा अमेररका लगायत ववश्वका कयौँ दे शका बैंक तथा

ववत्तीय संस्थामा संकटको अवस्था दे िा पयाुेे । त्यसपछि ववश्वव्यापी रुपमा ववत्तीय क्षेत्रमा ष्ट्स्थरता कायम गने

प्रयास त भयो तर बैंककङ क्षेत्रमा भने जोखिम बढ्दै गयो ।यस्ता घटनाबाट बैककङ क्षेत्रलाई जोगाउन छनयमन र

सनपररवेक्षण अझ प्रभावकारी तररकाले गनप

नु ने छनचोड छनकाललयो र, त्यसका लाथग सन ् १९७४ मा एउटा सलमछत

पछन गठन गररयो ।उक्त १० रारिका केन्रीय बैंकका गभनुरहरुको सलमछतले बासेल वान को प्रारुप जारी गयाुेे ।
बासेलमा बैठक बसेकाले पछि यस सलमछतलाई ‘बासेल कलमटी अन बैककङ् सनपरलभजन’ भनेर नामाकरण गररयो ।

बासेल – १

वासेल सलमछतले पहहलो पटक सन ् १९८८ मा वासेल वान ल्याएको थथयो । वासेल वानको मख्
न य उद्दे श्य

अन्तराुष्ट्रिय बैककङ प्रणालीको ष्ट्स्थरता मजबनत बनाउनन र अन्तराुष्ट्रिय बैकका बीचमा रहे को असमान प्रछतस्पर्ाु

कम गनुका लाथग छनरपक्ष र पारदशी सवुमान्य बैककङ प्रणाली स्थावपत गननु रहे को थथयो ।बासेल सलमछत गठन

भएपछि ववश्वभर ववत्तीय ष्ट्स्थरता कायम गने प्रयास भयो । तर, बैंककङ क्षेत्रमा भने जोखिम झन ् बढ्दै गयो ।

यसैबीच सन ् १९८० को दशकछतर ल्याहटन अमेररकामा कजाु संकट आयो । पुँज

न ी अपयाुप्त भएकाले यस्ता घटना

बढे को छनचोड बासेल सलमछतले छनकाल्यो । त्यसैले, यस्ता जोखिम न्यूनीकरण गने उद्दे श्यले पुँज
न ी गणना ववथर्

उल्लेि गररएको परामशु पत्र सन ् १९८७ मा उक्त सलमछतले प्रकाशन गयो । सन ् १९८८ मा ‘जी – १०’ का

गभनुरहरुले उक्त परामशुपत्रलाई स्वीकृत गरे । र, त्यसलाई ‘बासेल क्यावपटल एकडु १९८८’ नामाकरण गरी

प्रकालशत गरे ।

यस परामशुपत्रमा जोखिम भाररत सम्पवत्तका आर्ारमा कम्तीमा ८ प्रछतशत जम्मापुँज

न ी कोष हननप
न ने उल्लेि

गररएको थथयो । यसैलाई ‘बासेल–१’ भन्ने गररन्ि ।

१९८८ एकडुलाई पटक पटक शंसोर्न गररयो । सन ् १९९६ मा शंसोर्न गदाु बजार जोखिमलाई समेत समेहटयो ।

बजार जोखिम गणना गदाु भार (भ्यालन एट ररस्क) का आर्ारमा पुँज

न ी कायम गनप
नु ने नयाुँ व्यवस्थासमेत

उल्लेि गररयो ।

वासेल वान ववश्वभरका बैंक तथा सरकारहरुले न्यूनतम जोखिममा आर्ाररत पुँज
ू ी अननपात छनर्ाुरण गनुका

लाथग पुँज
ू ीको सामान्य ब्याख्या गने काम गरे को थथयो । यो अन्तराुष्ट्रिय सम्झौताभन्दा पहहले बैंकको पुँज
ू ीको

कननै छनष्ट्श्चत पररभाषा गररएको थथएन

बासेल–२

बासेल–१ अननसार जोखिम व्यवस्थापन गदाु पछन बैंककङ् क्षेत्रको जोखिम कम भएर गएनन ् । यस्ता जोखिम

न्यूनीकरण गने उद्दे श्यले बासेल सलमछतले सन ् १९९९ मा नयाुँ ‘पुँज

न ी पयाुप्तता रुपरे िा’ प्रस्ताब गयो ।
त्यसैका आर्ारमा सन ् २००४ मा ‘शंसोथर्त पुँज
न ीको रुपरे िा’ (ररभाइज्ड क्यावपटल फ्रेमवकु) प्रकालशत भयो ।

त्यसैलाई बासेल–२ भछनन्ि । यो सन ् २००६ बाट लागू भयो । वासेल टू ले पुँज

ू ीलाई जोड हदएको थथयो ।

पुँज
ू ीको आर्ारले बैंक बललयो भएपछि समस्यामा नपने र पुँज
ू ीलाई बढाउननपने कनरामा उसले जोड हदएको थथयो ।

सन ् २००० को ववश्वब्यापी ववत्तीय संकटपछि बैंक तथा वववत्तय संस्थाको मजबनत पुँज
न ी संरचनाको आवश्यकता पूरा

गने गरी यो दस्तावेज ल्याईएको थथयो ।

बासेल–२ ले मनख्यतया ३ वटा िम्बाका आर्ारमा जोखिमको व्यवस्थापन गने रणनीछत ललयो ।

१) पहहलो िम्बा अन्तगुत जोखिम भाररत सम्पवत्तका आर्ारमा पुँज

न ी कायम गननु पने व्यवस्था गररयो ।

२) दोस्रो िम्बा अन्तगुत बैंकले गणना गरे को पुँज

न ी पयाुप्तता ठीक ि िै न भनेर छनयमन छनकायले

पननरावलोकन गने व्यवस्था गररयो ।

३) तेस्रो िम्बा अन्तगुत बैंकका बबत्तीय वववरणलाई प्रकाशन गरी बजारलाई जानकारी गराउने व्यवस्था गररयो ।

बासेल–३

बैंकको पुँज
ू ीलाई जोड हदए पछन सन ् २००८/०९ मा ववश्वमा ठूलो ववत्तीय संकट दे िा पयाुेे । यसका कारण ठूला

बैंक र्राशायी भएपछि मख्

न य रुपमा तरलता जोखिम व्यवस्थापनमा जोड हददैँ त्यसका कमी कमजोरीलाई हटाउन

वासेल थ्री ल्याईएको हो । बासेल थ्री कायाुन्वयन गदाु मनख्य रुपमा तरलता जोखिमलाई व्यवस्थापन गनुको

लाथग एक महहनालभत्र बाहहररन सक्ने तरलतालाई व्यवस्थापन गनप

नु ने हनन्ि ।

बासेल–३ अन्तगुत पुँज

न ीको तनलनामा अत्याथर्क सम्पवत्तको सज
ृ ना गने कियाकलापलाई छनरुत्साहहत गने नीछत

ललइयो । त्यसैले कम्तीमा ३ प्रछतशत ललभरे ज अननपात हनननपने व्यवस्था गररयो । प्राथलमक पुँज
न ी (टायर(१

क्यावपटल) लाई बैंकको कन्सोललडेटेड सम्पवत्तले भाग गरे र यो अनप

न ातको हहसाब छनकाललन्ि ।

त्यस्तैगरी, तरलता अभावबाट बच्न न्यननतम तरलता अननपात कायम गनप

नु ने व्यवस्था गररयो । उच्च

गण
न स्तरयक्
न त तरल सम्पवत्तलाई ३० हदनलभत्र बाहहररन सक्ने रकम (छनक्षेप अथवा दाछयत्व) ले भाग गरे पछि
आउने अननपातलाई तरलता अननपात भनेर पररभावषत गररयो । र, यो अननपात कम्तीमा १०० प्रछतशत हनननपने

व्यवस्था गररयो । यद्यवप व्यवहाररक र वास्तववकरुपमा यो अननपात छनकाल्न असाध्यै कहठन हनन्ि ।

यसका अछतररक्त २.५ प्रछतशतको पुँज

न ी संरक्षण प्रछतरोर्क (क्यावपटल कन्जरभेशन बफर) को व्यवस्था बासेल–३

ले गयो ।यसरी बासेल–३ अन्तगुत जम्मा पुँनजी पयाुप्तता १०.५ प्रछतशत हनननपने अको महत्वपूणु व्यवस्था

गररएको ि । जस अनस
न ार ८ प्रछतशतको तल
न नामा बैंकले स्वतः कम जोखिम उठाउन सकनन ् भनेर अंकनश

लगाइएको दे खिन्ि ।नेपालले सन ् २०१३ मा सनरु गरी २०१९ मा पूणु रूपमा लागू गने गरी वासेल ३ कायाुन्वयन

योजना अछघ सारे को थथयो । ववकलसत मल

न क
न हरू लगायत र्ेरै दे शले वासेल थ्री पण
ू ु कायाुन्वयनको समय २०१९

लाई नै तय गरे का िन ् । यी मध्ये केही दे शले वासेल थ्री कायाुन्वयन गररसकेका िन ् भने केही दे श यो

व्यवस्था कायाुन्वयन गने प्रकृयामा रहे को बताइएको ि ।

वासेल थ्री मा कजाु प्रदान गदाु बैंकहरुले तरलताको अछनवायु व्यवस्थापन गनप
नु ने शतु हनन्ि । वासेल थ्री मा

ललक्यूडडटी कभरे ज रे लसयो अननसार बैंकहरुले एक महहनामा बैंकबाट बाहहररने रकमको दाछयत्व अननमान गरे र

तरलताको व्यवस्थापन गननप

ु ने हनन्ि । बैंकहरुले ३० हदनसम्म र्ान्ने अछनवायु तरल सम्पछत रािेर मात्र कजाु

प्रवाह गनु पाउुँ िन ् । यसैगरी दीघुकालीन प्रकारको नेट स्टे वल फष्ट्ण्डङ्ग रे लसयोमा लगानी गदाु त्यसको श्रोत

स्थायी हननप
न ने व्यवस्था वासेल थ्री मा ि । यसले जछत बषुका लाथग कजाु हदईन्ि कजाु प्रवाह गने बैंकले सोही

अननसारको ववत्तीय सार्न उपलव्र् गराउननपने हनन्ि ।

वासेल थ्री पण
ू ु रुपमा कायाुन्वयन भएसुँगै वाखणज्य बैंकहरूले लाभांश ववतरण गनु योग्य बन्न न्यन
ू तम १३

प्रछतशत पुँज
न ी पयाुप्तता अननपात कायम गनप
नु ने हनन्ि । यसपछि अहहले प्रचलनमा रहे को कजाु पुँज
ू ी छनक्षेप

अननपात अथाुत सीसीडीको ब्यवस्था िारे ज हननेि ।

बासेल वान र टनले बैंकहरुको पुँज

ू ीमा मात्र बढी जोड हदएको थथयो भने बासेल थ्रीले पुँज
ू ीका साथै पुँज
ू ी कोष

अननपात र तरलताको अबस्थालाई पछन उच्च जोड हदएको ि । बासेल ३ मा प्राथलमक पुँज
न ीलाई ४ प्रछतशतबाट

बढाएर ६ प्रछतशत पय
न ाुइएको ि भने सरन क्षात्मक अवस्था तथा चि प्रछतरोर्ात्मक पुँज
न ीको व्यवस्था समेतलाई

समायोजन गरी कनल पुँज

न ी कोष साढे १० प्रछतशत कायम गनप
नु ने व्यवस्था पछन गररएको ि । त्यस्तै, बैंकको

प्राथलमक पुँनजी, वासलातमा रहे को सम्पवत्त र गैरवासलातको कनल सम्पवत्तको अनप

न ात कम्तीमा ३ प्रछतशत रहनप
न ने

व्यवस्था गररएको ि । प्राथलमक पुँज

न ीमा समावेश हनने रकममध्ये शेयरर्नीको अथर्कार स्थावपत हनने शेयर पुँज
न ी,

सार्ारण जगेडाजस्ता रकमलाई जोड हदइएको ि । बासेल २ माफुत गररएका जोखिम भाररत सम्पवत्तको
कम्तीमा २ प्रछतशत कायम गनप
नु ने व्यवस्थालाई पररमाजुन गरी बासेल ३ मा ४ दशमलव ५ प्रछतशत बनाइएको

ि । जोखिमपूणु पररष्ट्स्थछत सामना गनु थप २ दशमलव ५ प्रछतशत पुँज

न ी कोष राख्नप
न ने व्यवस्था गररएको ि ।

वासेल थ्री को प्रभावकारी कायाुन्वयनबाट दे शको ववत्तीय प्रणाली सनदृढ बन्ने मात्र नभई ववत्तीय संस्थाको

पारदलशुतामा वद्
ृ थर् हनन गई नेपालको ववत्तीय प्रणाली अन्तराुष्ट्रिय स्तरको बन्न सक्ि ।

कायाुन्वयनमा ‘बासेल ३’ : ४ ववशेषता

वाखणज्य बैंकहरुले अछनवायु रुपमा बासेल ३ अननसारको पुँज

न ी कोष अननपात पनयाुउननपने भएको ि । रारि बैंकको

पूवछु नर्ाुररत योजनाअननसार यही साउनदे खि ‘बासेल ३’ लागू भएकाले अब सोअननसारको पुँनजीकोष नपनयाुउने

बैंकहरुलाई छनयमअनस
न ार कारबाही गररने नेपाल रारि बैंकले जनाएको ि । अन्तराुष्ट्रिय मापदण्डअनस
न ार बैंक

तथा ववत्तीय संस्थाको गनणस्तर वद्

ृ थर्का साथै सक्षम र प्रछतस्पर्ी बनाउने उद्दे श्यले नेपाल रारि बैंकले ‘बासेल

३’ कायाुन्यवनमा ल्याएको हो । त्यस्तै, चालू आथथुक वषुको मौहरक नीछतमा वाखणज्य बैंकहरुले वववेकशील

छनयमन अन्तगुत २०७३ साउनदे खि बासेल–३ मा आर्ाररत न्यूनतम्कमन इष्ट्क्वहट हटयर १ पुँज
न ी अननपात ४.५

प्रछतशत कायाुन्वयनमा ल्याउनन पने व्यवस्था गररएको ि ।

बासेल-३ के हो ?

ववत्तीय क्षेत्रमा सनपररवेक्षण क्षमता र गनणस्तरमा वद्

ृ थर् गरी ववत्तीय ष्ट्स्थरता कायम गने उद्दे श्यले गहठत

सलमछतको बासेल हो । सरु

न मा सन ् १९४४ मा ष्ट्स्वटजरल्यान्डको बासेल सहरमा १० रारिका केन्रीय बैंकका

गभनुरहरूको बैठक बसेको थथयो । बासेल सहरमा बैठक बसेकाले पछि यस सलमछतलाई ‘बासेल कलमटी अन

बैंककङ सनपरलभजन’ नामकरण गररएको थथयो । यसपछि ववत्तीय क्षेत्रमा ष्ट्स्थरता कायम गने प्रयास भयो । तर

बैंककङ क्षेत्रमा भने जोखिम बढ्दै गयो । ती समस्या समार्ानका लाथग उक्त सलमछतको लसफाररसमा बासेल १ र

बासेल २ प्रारूप जारी भए । सन ् २००८ मा ववकलसत मनलनकले बेहोनप

नु रे को अनपेक्षक्षत ववत्तीय संकटका बित

ववत्तीय क्षेत्रमा दे खिएका कमीकमजोरी सनर्ार गनु तथा भववरयमा त्यस्ता आथथुक तथा ववत्तीय संकट सामना गने

पूवत
ु यारी स्वरूप बासेल ३ को अवर्ारणा ववकलसत गररएको हो । रारि बैंकले बैंक तथा ववत्तीय संस्थाको
सनपरीवेक्षण कायुलाई सनदृढ बनाउन तथा अन्तराुष्ट्रिय मापदण्डअननसार छनयमन तथा सनपरीवेक्षण गनु बासेल

कलमटीद्वारा छनदे लशत २५ बुँद

न े लसद्र्ान्तलाई अपनाउुँ दै आएको ि ।

बासेल ३ का प्रमि
न ४ ववशेषता

बासेल ३ ले पुँनजीको गनणस्तर अथाुत ् नोक्सानी वहन गने क्षमतामा बढी जोड हदएको ि । बासेल-३ मा पुँज
न ी

पयाुप्तता अनप
न ात १० दशमलव ५ प्रछतशत पय
न ाुउनप
न ने व्यवस्था ि ।

बासेल-३ मा प्राथलमक पुँनजीलाई ४ प्रछतशतबाट बढाएर ६ प्रछतशत पनयाुइएको ि भने सनरक्षात्मक अवस्था तथा

चि प्रछतरोर्ात्मक पुँज
न ीको व्यवस्था समेतलाई समायोजन गरी कनल पुँज
न ी कोष साढे १० प्रछतशत कायम गनप
नु ने

व्यवस्था पछन गररएको ि । त्यस्तै, बैंकको प्राथलमक पुँज

न ी, वासलातमा रहे को सम्पवत्त र गैरवासलातको कनल

सम्पवत्तको अननपात कम्तीमा ३ प्रछतशत रहननपने व्यवस्था गररएको ि । प्राथलमक पुँज

न ीमा समावेश हनने

रकममध्ये सेयरर्नीको अथर्कार स्थावपत हनने सेयर पुँज

न ी, सार्ारण जगेडाजस्ता रकमलाई उच्चस्तरीय पुँज
न ीका

रूपमा पहहचान गररएको ि ।

बासेल-३ मा उच्चस्तरीय तरलता अननपातको व्यवस्था गररएको ि । उच्चस्तरीय तरलता सम्पवत्तलाई तह १ र

तह २ गरी दईन भागमा वगीकरण गररएको ि । पहहलो तहअन्र्तगत बजार मल्

ू यको शत प्रछतशत रकम प्राप्त

हनन सक्ने सम्पवत्त समावेश हनन्िन ् । दोस्रोमा ८५ प्रछतशतसम्म रकम प्राप्त हनन सक्ने सम्पवत्त पिु न ् । यसले

प्रछतकूल समयमा बैंक तथा ववत्तीय संस्थामा आइपने अल्पकालीन दाछयत्व भक्
न तानीको समस्यालाई तत्काल

सम्बोर्न गनु मद्दत पनग्ने अपेक्षा गररएको ि ।

बासेल-२ माफुत गररएका जोखिम भाररत सम्पवत्तको कम्तीमा २ प्रछतशत कायम गनप
नु ने व्यवस्थालाई पररमाजुन

गरी बासेल-३ मा ४ दशमलव ५ प्रछतशत बनाइएको ि । तनाव पररष्ट्स्थछत सामना गनु थप २ दशमलव ५

प्रछतशत पुँनजी कोष राख्नप

न ने व्यवस्था गररएको ि ।
वाखणज्य बैंकहरूमा ‘बासेल ३’ कायाुन्वयनका लाथग गत पनस अष्ट्न्तम साता वाखणज्य बैंकहरूलाई छनदे शन हदएको

थथयो । आव ०६३/६४ दे खि वाखणज्य बैंकहरूमा बासेल २ अननसार पुँज

न ी पयाुप्तता ढाुँचा (क्यावपटल एडडक्वेसी

फ्रेमवकु) लागू गरे को रारि बैंकले ०७३ साउनदे खि बासेल ३ लागू गनु छनदे शन हदएको हो । छनदे शनअननसार

बैंकहरूले सन ् २०१९ सम्ममा िमशः बासेल ३ का सबै व्यवस्था कायाुन्यवनमा ल्याइसक्ननपने ि । ववकास बैंक

र ववत्त कम्पनीहरूमा पछन िमशः बासेल ३ लागू गने योजनामा रारि बैंक रहे को ि

बासेल के हो ? (विस्तत
ृ मा बासेल १,२,३)

२०७३ साउनबाट बाखणज्य बैंकहरुमा बासेल–३ पण

ू रु
ु पमा लागू भएको ि । नेपाल रारि बैंकले यस सम्बन्र्मा पररपत्र जारी
गरर पछन सकेको ि । बैंक नै बन्द गनप
नु नेसम्मका घटना भएपछि बैंक तथा बबत्तीय संस्थामा जोखिम न्यछू नकरण गने
उद्दे श्यले बासेलको शरु
न वात भएको थथयो । आखिर बासेल जन्माउने कस्ता घटना भएका थथए र बासेल–१, बासेल–२ हनुँदै
बासेल–३ ककन लागू गननु पयो ?

हरस््याट जोखिम
जमनीमा ‘व्यान्िाउस हरस््याट’ ( Bankhaus Heostatt) बैंकले अत्यन्तै उच्च जोखिम उठाएर बबदे शी बबछनमय सम्बष्ट्न्र्
कारोवार गरररहे को थथयो । कारोवारको लसललसलामा आफ्नो पुँज
न ीको तीन गण
न ाभन्दा बहढको जोखिम उठाइ सकेको थथयो ।
बैंक छनयमन छनकायले यो कनरा थाहा पायो । र, यस्ता कियाकलापले बैककङ क्षेत्रमा ठूलो जोखिम छनष्ट्म्तने ठानेर २६ जनन
१९७४ का हदन त्यो बैंक बन्द गने छनणुय गयो । बैंक बन्द भएपछि त्यससुँग बबदे शी बबछनमय कारोवार गरे का अन्य बैंकले
भक्
न तानी पाएनन ् । जनन जोखिमलाई आज पछन बैंककङ क्षेत्रमा हरस््याट (से्टलमेण्ट ररस्क) जोखिम भन्ने गररन्ि ।
‘ब्रेटन उड्स लसस्टम’् हटे काले यो बैंक असफल हनन पग
न क
े ो ठाछनन्ि ।

के हो ब्रेटन उड्स ससस्टम ् ?

सन ् १९४४ को जनलाईमा ४४ दे शका प्रछतछनथर् ब्रेटन उड्समा मौहरक तथा बबत्तीय सम्मेलनमा भाग ललन जम्मा भए,
जसलाई ब्रेटन उड्स सम्मेलन नाम हदइएको थथयो । उक्त सम्मेलनले ‘इन्टरनेश्नल मनेटरी फण्ड’ (आईएमएफ) र
‘इन्टरनेश्नल बैंक फर ररकन्सिक्सन एण्ड डेभ्लपमेण्ट’ को स्थापना गने छनणुय गयो । त्यस्तैगरी, ती दे शमा सन
न र
अमेररकी (यए
न स) डलरमा आर्ाररत स्थीर मर
न ा बबछनमय प्रणाली लागू गने छनणुय पछन गयो । १ औन्स सन
न बराबर ३५
यए
ू स डलर कायम गररएको थथयो । १ िोय औन्समा ३१।१०३५ ग्राम हनन्ि । आईएमएफलाई भक् न तानी असन्
न तलन आएमा
हस्तक्षेप गनुका लाथग अथर्कार हदइएको थथयो । यहह स्थीर मर
न ा बबछनमय प्रणालीलाई ‘ब्रेटन उड्स लसस्टम’ भछनन्ि ।
यसपछि यए
न स डलरलाई सबैले संथचत मर
न ाका रुपमा ललन थाले । यए
ू स डलरको अथर्मल्
ू यांकन भएकाले यसलाई सच्याउनन
पिु भन्ने अमेररकाले ठान्यो । त्यसैले १९७१ मा रारिपछत छनक्सनले सन
न सुँगको पररवत्र्यतालाई अस्थायी रुपमा हटाए ।
अन्य केहह प्रमि
न दे शहरुले पछन बबस्तारै ष्ट्स्थर प्रणालीलाई तोडे । र, १९७३ मा ब्रेटन उड्स लसस्टम ् नै ह्यो । ब्रेटन उड्स
लसस्टमको आडमा ढनक्क भएर जोखिम उठाउदै कारोवार गरररहे को हरस््याट बैंक बन्द हनन पग्न यो । र, अन्य र्ेरैलाई यस्को
असर पयो । यस घटनाले जी–१० रारिका केष्ट्न्रय बैंकका गभनुरहरुलाई सर्
न ारात्मक कदम चाल्नका लाथग घच्घच्यायो ।

बासेल कसमटी अन ् बैककङ सप

ु रसिजन
हरस्याट घटना पछि जी–१० रारिका केष्ट्न्रय बैंकका गभनुरहरु बासेलमा जम्मा भए । पुँज
न ीका तल
न नामा अत्यथर्क जोखिम
उठाएकाले हरस््याट घटना घटे को छनचोड छनकाले । यस्ता घटनाबाट बैककङ क्षेत्रलाई जोगाउन छनयमन र सप
न ररवेक्षण अझ
प्रभावकारी तररकाले गनप
नु ने छनचोड समेत छनकाले । र, त्यसका लाथग सन ् १९७४ मा एउटा सलमछत पछन गठन गरे ।
बासेल स्वीटजरल्याण्डको जनसंख्याको दृष्ट्रटकोणले तेस्रो ठूलो शहरको नाम हो । यो फ्रान्स र जमनीको सीमा नष्ट्जकै
अबष्ट्स्थत ि । ववश्वभर सप
न ररवेक्षण क्षमता र गण
न स्तर बढाइ बबत्तीय ष्ट्स्थरता कायम गने उद्दे श्यकासाथ उक्त सलमछतको
गठन गररएको थथयो । बासेलमा बैठक बसेकाले पछि यस सलमछतलाई ‘बासेल कलमटी अन बैककङ् सप
न रलभजन’ भनेर
नामाकरण गररयो ।

बासेल – १
बासेल सलमछत गठन भएपछि ववश्वभर ववत्तीय ष्ट्स्थरता कायम गने प्रयास भयो । तर, बैंककङ क्षेत्रमा भने जोखिम झन ्
बढ्दै गयो । यसैबीच सन ् १९८० को दशकछतर ल्याहटन अमेररकामा कजाु संकट आयो । पुँज
न ी अपयाुप्त भएकाले यस्ता
घटना बढे को छनचोड बासेल सलमछतले छनकाल्यो । त्यसैले, यस्ता जोखिम न्यन
ू ीकरण गने उद्दे श्यले पुँज
न ी गणना ववथर्
उल्लेि गररएको परामशु पत्र सन ् १९८७ मा उक्त सलमछतले प्रकाशन गयो । सन ् १९८८ मा ‘जी – १०’ का गभनुरहरुले उक्त
परामशुपत्रलाई स्वीकृत गरे । र, त्यसलाई ‘बासेल क्यावपटल एकडु १९८८’ नामाकरण गरी प्रकालशत गरे । यस
परामशुपत्रमा जोखिम भाररत सम्पवत्तका आर्ारमा कम्तीमा ८ प्रछतशत जम्मापुँज
न ी कोष हननप
न ने उल्लेि गररएको थथयो ।
यसैलाई ‘बासेल–१’ भन्ने गररन्ि । १९८८ एकडुलाई पटक पटक शंसोर्न गररयो । सन ् १९९६ मा शंसोर्न गदाु बजार
जोखिमलाई समेत समेहटयो । बजार जोखिम गणना गदाु भार ९भ्यालन एट ररस्क० का आर्ारमा पुँज
न ी कायम गनप
नु ने नयाुँ
व्यवस्थासमेत उल्लेि गररयो । ४४ दे शका प्रछतछनथर् ब्रेटन उड्समा मौहरक तथा बबत्तीय सम्मेलनमा भाग ललन जम्मा भए,
जसलाई ब्रेटन उड्स सम्मेलन नाम हदइयो ।

बबयररङ् बैंकको असफलता

लण्डन ष्ट्स्थत ‘बबयररङ्’ बैंक लसंगापरन मा पछन संचाललत थथयो । तर, दभ न ाुग्य १९९५ को फेब्रअ
न रीमा यो बन्द हनन पग्न यो ।
छनष्ट्क्लसन भन्ने एउटा कमुचारीको गल्तीले बैंक बन्द गनप नु ने अबस्थामा पग न ेको थथयो । जोखिम व्यवस्थापनका
दृष्ट्रटकोणबाट लेिांकन र हहसाब लमलान गने ष्ट्जम्मेवारी एकै कमुचारीलाई हदइदै न । तर, छनष्ट्क्लसनलाई दब
न ै ष्ट्जम्मेवारी
हदइएको थथयो । आफनलाई प्राप्त त्यो अथर्कारको दरु
न पयोग गदै छनष्ट्क्लसनले फ्यच
न र माकेटमा िेल्न थाल्यो । ती
कारोवारबाट घाटा हनंदै गयो । तर, घाटा दे िाएमा व्यवस्थापनले नराम्रो दृष्ट्रटकोणले हे िु भन्ने उस्ले ठान्यो । त्यसैल,े
‘८८८८८’ नम्बरको ‘इरर्’’ िाता िोलल घाटालाई नाफा दे िाइ मख् न य कायाुलय लण्डनलाई ररपोट गनु थाल्यो । लण्डन
कायाुलयबाट राम्रो काम गरे को भन्दै प्रशंसा समेत पायो । तर, यो िेल र्ेरै हदन लक्
न न सकेन । यसैबीच ‘कोबे भक
ू म्प’
गयो । जस्ले गदाु एलशयाको बबत्तीय अवस्थामा संकट आयो । यछतबेलासम्म बबयररङ् बैंक लसंगापरन ले १ अरब ४० करोड
अमेररकी डलर घाटा िाइसकेको थथयो । यो घाटा पुँज
न ीको तल
न नामा दईन गन
न ा वढी थथयो । त्यहह घटनाले बैंकलाई बन्द
समेत गरायो ।

बासेल–२
बासेल–१ अनस
न ार जोखिम व्यवस्थापन गदाु पछन बैंककङ् क्षेत्रको जोखिम कम भएर गएनन ् । झन ् नयाुँ नयाुँ ककलसमका
घटनाबाट बैंकहरु जोखिममा पदै गए । बबयररङ बैंक घटना त्यस्तै लसललसलाको एउटा उदाहरण थथयो । यस्ता जोखिम
न्यन
ू ीकरण गने उद्दे श्यले बासेल सलमछतले सन ् १९९९ मा नयाुँ ‘पुँज
न ी पयाुप्तता रुपरे िा’ प्रस्ताब गयो । त्यसैका आर्ारमा
सन ् २००४ मा ‘शंसोथर्त पुँज
न ीको रुपरे िा’ ९ररभाइज्ड क्यावपटल फ्रेमवकु० प्रकालशत भयो । त्यसैलाई बासेल–२ भछनन्ि ।
यो सन ् २००६ बाट लागू भयो । बबयररङ् बैंक कजाु जोखिमभन्दा पछन सञ्चालन जोखिमका कारण असफल भएको थथयो ।
त्यसैले बासेल–२ ले संचालन जोखिमलाई पछन समेटेको थथयो । यसअछघ संचालन जोखिमका बारे मा िासै चचाु गररदै न््यो

।
बासेल–२ र तीन िम्बे रणनीतत
बासेल–२ ले मख्
न यतया ३ वटा िम्बाका आर्ारमा जोखिमको व्यवस्थापन गने रणनीछत ललयो ।
पहहलो िम्बा अन्तगुत जोखिम भाररत सम्पवत्तका आर्ारमा पुँज
न ी कायम गननु पने व्यवस्था भयो, जस अनस
न ार बैंकले
आवश्यक पुँज
न ी नभइ जोखिम उठाउन नसक्ने भए । यस व्यवस्था अनस
न ार बैंकले बझ
न ेर मात्र जोखिम ९क्याल्कनलेहटभ
ररस्क० उठाउने हननाले जोखिम न्यन
ू ीकरण हनने बबश्वास ललइयो । दोस्रो िम्बा अन्तगुत बैंकले गणना गरे को पुँज
न ी पयाुप्तता
ठीक ि िै न भनेर छनयमन छनकायले पन न रावलोकन गने व्यवस्था गररयो । यस्ले गदाु कननै समस्या दे खिए घटना घ्नन
अगाडड नै सर्
न ारात्मक कदम चाल्न सककने भयो । पन
न रावलोकन गदाु जोखिम व्यवस्थापन गण
न स्तरयक्
न त लागेन वा गणना
ववथर्मा त्रट
न ी दे खियो भने छनयमन छनकायले सच्याउन लगाउन वा जोखिम भाररत सम्पवत्त बढाइहदन सक्ि । जोखिम
भाररत सम्पवत्त बढ्नक
न ो अथु जोखिम उठाउने अवसर सीलमत हनुँदै जानन हो । बहढ जोखिम नउठाए पछि कननै घटना घहट
हाले पछन बैंकको पुँज
न ीले र्ान्न सक्ने संभावना रहने भयो । तेस्रो िम्बा अन्तगुत बैंकका बबत्तीय वववरणलाई प्रकाशन गरी
बजारलाई जानकारी गराउने व्यवस्था गररयो । बैंकको अबस्थाका बारे मा बजारलाई जानकारी गराउनन पने भएकाले बैंक
अनश
न ालसत हनन्िन ् । बजारले पछन बैंकहरुका ष्ट्स्थछत थाहा पाउुँ दिन ् । र, त्यसैको आर्ारमा बझ
न ेर कारोवार गिु न ् भन्ने
आर्ारमा बजारलाई तेस्रो िम्बाका रुपमा पररभावषत गररयो । लण्डन ष्ट्स्थत ‘बबयररङ्’ (Barings) बैंक १९९५ को फेब्रअन रीमा
बन्द भयो, लसंगापरन मा पछन बैंक सञ्चाललत थथयो । त्यहाुँका कमुचारी छनष्ट्क्लसनका कारण बैंक बन्द भएको थथयो ।

विश्ि वित्तीय संकट र वियर स्टीयननस्को असफलता

बासेल–२ को तीन िम्बे रणनीछत आयो । त्यसपछि प्रभावकारीरुपमा जोखिम व्यवस्थापन हनने बबश्वास पछन गररयो । तर,
बैंकहरुले अत्यथर्क जोखिम ललन भने िाडेको पाइएन । यस्तै कियाकलापले सन ् २००८ मा ववश्व ववत्तीय संकट नै
छनष्ट्म्तयो । ववश्व ववत्तीय संकटका कारण अमेररकामा मात्रै सन ् २०१० सम्ममा ३०० भन्दा बहढ बैंक बन्द भए । तीनै
बैंकहरु मध्ये बबयर स्टीयनुस ् नामको इन्भेरटमेण्ट बैंक असफलताको रहश्य जोखिम व्यवस्थापनमा चासो राख्नेहरुलाई
ववशेष चाि लाग्दो ि । उक्त बैंकको शेयर फेब्रअ
न री २००८ सम्म ९३ यए
न स डलरमा िररद बबिी भइरहे को थथयो । बैंक
बन्द हनने अबस्थामा पगन ेपछि जेपी मोग्र्यान बैंकले माचु २००८ मा प्रछत सेयर २ यए
न स डलरमा िरीद गने भयो । पछि
अदालतको छनणुय अनस न ार प्रछत सेयर १० यए न स डलरमा जेपी मोग्र्यानले िररद गयो । ९३ यए
न स डलरको तल
न नामा प्रछत
सेयर १० यए
न स डलर भनेको कौडीको भाउ बराबर नै हो ।

उक्त बैंकले सन
न चाुँदीजस्ता कमोडडटी एक्सचेन्ज कारोवार गदाु ‘सटु पोष्ट्जसन’ ललएको थथयो । डेललभरी गनप
नु ने पररमाणको
तल
न नामा कम सम्पवत्त राख्नल
न ाई सटु पोष्ट्जसन भछनन्ि । यस्तो अवस्थामा मल्
ू य घटे मा फाइदा हनन्ि । र, मल्
ू य बढे मा
बढे को मल्
ू यमा ककनेर डेललभरी हदनन पने भएकाले घाटा लाग्ि । यसैबीच सन न को मल्
न यमा प्रछत अउन्स कररव २०० यए न स
डलरले बद्
ृ छघ भयो । र चाुँदीको मल्
ू यमा प्रछत अउन्स कररव सात यए
न स डलरले बद्
ृ छघ भयो । यसैकारण उक्त बैंकले कररव
२ अबु ५० करोड यए
न स डलरजछत माष्ट्जन
ु बझ
न ाउनन पने अबस्था आयो । तर, तरलताको अभावले उक्त रकम जम्मा गनु
सकेन । उक्त बैंक ‘सब प्राइम मोटु गेज’ को कारणले फेल भएको ठाछनन्ि । तर, यथाुथमा भने तरलताको कारणले बैंक
फेल भएको दे खिन्ि । उक्त बैंकको अको प्रमि
न कमजोरी वासलातको आकार अत्यथर्क बढाउनन दे खिन्ि । उक्त बैंकको
िनद पुँज
न ी कररव ११ अबु यए
न स डलर थथयो । तर, िनद पुँज
न ीभन्दा झण्डै ३५ गण
न ा वढी अथाुत ३९५ अबु यए
न स डलरको
सम्पवत्त उक्त बैंकले सष्ट्ृ जत गरे को थथयो । बासेल–२ को पहहलो िम्बा अनस
न ार बैककङ् नगरे को उक्त त्यले दे िाउुँ दि ।

बासेल–३
बासेल–२ ले कल्पना गरे को पुँज
न ीको आर्ारमा जोखिम उठाएपछि बैंकहरु अप््यारोमा पदै नन ् भन्ने नीछतले पछन काम गरे न
। र, बैंकहरु ललभरे ज र तरलताको कारणले पछन फेल हनुँदा रहे िन ् भन्ने कनरा बबयर स्टीयनुस ् जस्ता घटनाले दे िायो ।
त्यसैले अझै परररकृतरुपमा बासेललाई लागू गने छनणुय बासेल सलमछतले ललयो । त्यसैको फलस्वरुप बासेल–३ लागू गने
छनणुय ललइयो । बासेल–३ अन्तगुत पुँज
न ीको तल
न नामा अत्याथर्क सम्पवत्तको सज
ृ ना गने कियाकलापलाई छनरुत्साहहत गने
नीछत ललइयो । त्यसैले कम्तीमा ३ प्रछतशत ललभरे ज अनप न ात हननप
न ने व्यवस्था गररयो । प्राथलमक पुँज
न ी ९टायर९१
क्यावपटल० लाई बैंकको कन्सोललडेटेड सम्पवत्तले भाग गरे र यो अनप न ातको हहसाब छनकाललन्ि । त्यस्तैगरी, तरलता
अभावबाट बच्न न्यन
न तम तरलता अनप
न ात कायम गनप
नु ने व्यवस्था गररयो । उच्च गण
न स्तरयक्
न त तरल सम्पवत्तलाई ३०
हदनलभत्र बाहहररन सक्ने रकम ९छनक्षेप अथवा दाछयत्व० ले भाग गरे पछि आउने अनप
न ातलाई तरलता अनप
न ात भनेर
पररभावषत गररयो । र, यो अनप न ात कम्तीमा १०० प्रछतशत हननप
न ने व्यवस्था गररयो । यद्यवप व्यवहाररक र वास्तववकरुपमा
यो अनप न ात छनकाल्न असाध्यै कहठन हनन्ि । यसका अछतररक्त २।५ प्रछतशतको पुँज न ी संरक्षण प्रछतरोर्क ९क्यावपटल
कन्जरभेशन बफर० को व्यवस्था बासेल–३ ले गयो । यसरी बासेल–३ अन्तगुत जम्मा पुँज
न ी पयाुप्तता १०।५ प्रछतशत हननप
न ने
अको महत्वपण
ू ु व्यवस्था गररएको ि । जस अनस न ार ८ प्रछतशतको तल
न नामा बैंकले स्वतः कम जोखिम उठाउन सकनन ्
भनेर अंकनश लगाइएको दे खिन्ि । माथथ उल्लेखित बाहे का अन्य बबलभन्न जोखिम व्यवस्थापनका औजारहरुको व्यवस्था
पछन बासेल–३ मा गररएको ि । सन ् २०१९ सम्ममा पण
ू रु
ु पमा लागू गने गरी बासेल–३ सन ् २०१३ बाट लागू भइसकेको ि
। ववश्व ववत्तीय संकटका कारण अमेररकामा मात्रै सन ् २०१० सम्ममा ३०० भन्दा बहढ बैंक बन्द भए । तीनै बैंकहरु मध्ये
बबयर स्टीयनुस ् नामको इन्भेरटमेण्ट बैंक पछन असफल भएको थथयो, जसले जोखिम व्यवस्थापनमा एउटा पाठ िोड्यो ।

नेपालमा बासेल कायानन्ियनको स्स्ितत

नेपाल रारि बैंकले २०६४ ९सन ् २००७० मा एउटा छनदे शन जारी गरी बाखणज्य बैंकहरुमा बासेल–२ लागू गने छनणुय गयो ।
र, २०६५।६६ दे खि बाखणज्य बैंकहरुमा पण
ू रु
ु पमा बासेल–२ लागू भयो । अझसम्म पछन बबकास बैंक र फाइनान्स
कम्पनीहरुमा बासेल–१ मात्र लागू भइरहे को ि । राष्ट्रिय स्तरका बबकास बैंकहरुमा समानान्तररुपमा बासेल–२ पछन लागू
गररसककएको ि । संभवत राष्ट्रिय स्तरका बबकास बैंकमा २०७३ साउनदे खि बासेल–२ पण ू रु
ु पमा लागू हननेि । बाखणज्य
बैंकहरुमा बासेल–३ सन ् २०१९ सम्ममा पण
ू रु
ु पमा लागू गने गरी नेपाल रारि बैंकल हालै पररपत्र जारी गररसकेको ि । पुँज
न ी
पयाुप्तता अनप
न ातले कसरी जोखिम न्यन
ू ीकरण गिु रु बैंकसुँग रहे को जम्मा पुँज
न ी कोषलाई जम्मा जोखिम भाररत
सम्पवत्तले भाग गरे र १०० ले गण
न न गरी पुँज
न ी पयाुप्तता अनप
न ात छनकाललन्ि । प्राथलमक र परन क पुँज
न ीको जोडलाई जम्मा
पुँज
न ी कोष भछनन्ि । कजाु जोखिम, संचालन जोखिम र बजार जोखिम भाररत सम्पवत्तको कनल रकमलाई जम्मा जोखिम
भाररत सम्पवत्त भछनन्ि । प्रत्येक सम्पवत्तलाई जोखिम भार हदएर छनकाललएको सम्पवत्तलाई जोखिम भार सम्पवत्त भछनन्ि
। उदाहरणका लाथग एउटा बैंकले अको बैंकमा छनक्षेप रािेको रहे ि भने नेपाल रारि बैंकले गरे को व्यवस्था अनस
न ार उक्त
छनक्षेपमा २० प्रछतशत जोखिम भार हदइन्ि । नेपालमा बासेल–२ अनस
न ार १० प्रछतशत पुँज
न ी पयाुप्तता अनप
न ात कायम
गनप
नु ने भएकाले कननै बैंकले पुँज
न ी पयाुप्तता भएको बैंकमा १०० रुपैयाुँ छनक्षेप राख्ननपने रहे ि भने यसका लाथग कम्तीमा २
रुपैयाुँ बराबरको पुँज
न ी कोषको आवश्यकता पदु ि ।

त्यस्तैगरी घर कजाुका लाथग ६० प्रछतशत जोखिम भार हदइन्ि । यस्को अथु १०० रुपैयाुँको घर कजाु प्रदान गदाु जोखिम
भार ६० रुपैयाुँ माछनन्ि । यस्को अथु संचालन जोखिम र बजार जोखिम भाररत सम्पवत्तलाई हहसाबमा नराखि भन्ने हो
भने १०० रुपैयाुँको घर कजाु प्रदान गनु ६ रुपैयाुँ बराबरको पुँज
न ी कोषको आवश्यकता पदु ि ।

त्यसैगरी उच्च जोखिम कजाु जस्तै, िेडडट काडुलाई १५० जोखिम भार हदइन्ि । अथाुत १०० रुपैयाुँको कजाु प्रदान गदाु
१५० रुपैयाुँको जोखिम भार सम्पवत्त माछनन्ि । माथथको उदाहरणले के पछन प्रस््याउि भने १०० रुपैयाुँको उच्च जोखिम
कजाु हदन उपलब्र् पुँज
न ी कोषले २५० रुपैयाुँ बराबरको घर कजाु हदन सककन्ि । तर, घर कजाुमा समावेश गनुका लाथग
राखिएका शतुहरु भने परू ा गरे को हननन पदु ि । यस व्यवस्था अनस न ार पुँज
न ी पयाुप्तता नभइ जोखिम उठाउन सककुँदै न ।
कजाु प्रदान गनल
नु ाई जोखिम सम्पवत्त सज ृ ना गननु भछनन्ि । त्यसैले कजाुलाई जोखिम सम्पवत्त पछन भछनन्ि । पयाुप्त
पुँज
न ी नभइ जोखिम उठाउन नसककने भएको बैंक जोखिम स्वतः न्यन
ू ीकरण भएर जाने कल्पना बासेलले गरे को ि । तर,
त्यछत हनुँदा हनुँदै पछन ककन बैंकहरु फेल हनन्िन ् रु प्रश्न सहजै उ्ि । संस्थागत शश न ासनलाई लत्याए अप््यारो आउन
सक्ि । बासेल अनस न ार जोखिम भार प्रदान गदाु र पुँजन ी गणना गदाु गल्ती गरे मा गलत पररणाम आउन सक्ि । त्यसले
गलत बाटोमा डोयाुउन सक्ि । जानाजान गलत तररकाले जोखिम भार प्रदान गरी गलत पुँज
न ी पयाुप्तता अनप
न ात
छनकालेमा त्यसै पछन हढलो वा चाुँडो समस्यामा पने छनष्ट्श्चत हनन्ि । केहह थाहा नभएर सनकको भरमा जोखिम उठाउन
थाललयो भने आखिर बासेलको ममुले हात समातेर त रोक्न सक्दै न, त्यसै पछन जोखिममा पने भइहाल्यो । त्यसैले
बासेललाई लागू गनुका लाथग प्राबबथर्करुपमा यसमा रहे का व्यवस्थालाई बझ्
न नन जरुरी पछन ि । पण
ू त
ु या लागू गनुका लाथग
बललयो अठोट हनन आवश्यक ि । त्यसपछि बल्ल यस्ले जोखिम न्यन
ू ीकरणमा योगदान हदन सक्दि ।

नेपालमा बासेल–३ का लागि बनेको आधार

सन ् २००७ दे खि सन ् २०११ सम्म नेपाली बैंककङ उद्योग तरलता अभावको ष्ट्स्थछतको अवस्थाबाट गष्ट्न ियो । र्ेरै बैंक तथा
बबत्तीय संस्था तरलताको अभावबाट प्याकप्याष्ट्क्त पछन भए । यस समस्याको पिाडड रहे का अनेक कारणमध्ये अनत्न पादक
क्षेत्रमा लगानी एउटा प्रमि
न कारण थथयो । पुँज
न ी र छनक्षेपको रकम सककएपछि िोटो अबथर्का लाथग अको बैंकबाट सापटी
ललएर दीघुकाललन लगानी गने प्रवछृ त अको मख्
न य कारण थथयो । नेपाल रारि बैंकले अत्याथर्क सम्पवत्त सज
ृ नालाई
छनरुत्साहहत गनुका लाथग प्राथलमक पुँज
न ी र छनक्षेपको ८० प्रछतशतभन्दा बहढ कजाु लगानी गनु नपाउने व्यवस्था त्यसपछि
गयो । त्यस्तै गरी जम्मा छनक्षेपको २० प्रछतशत न्यन
ू तम तरल सम्पवत्त हननन पने व्यवस्था पछन गयो । न्यन
ू तम तरल
सम्पवत्त कायम नगरे मा जोखिम भाररत सम्पवत्त बढ्ने व्यबस्था पछन गयो । यसरी जोखिम उठाउने कियाकलापमा स्वतः
छनयन्त्रण हनने औजार प्रयोग नेपाल रारि बैंकले गरे को ि । माथथ उल्लेि गररएका दईन औजारले यद्यवप लभन्नै रुपमा भए
पछन ललभरे ज र तरलता अनप न ात कायाुव्यन गनुका लाथग केहह आर्ार तयार गरे का िन ् । त्यछत मात्रै होइन, बासेल–२ लागू
हनुँदा न्यन
ू तम पुँज
न ीेे पयाुप्तता अनप
न ात ८ प्रछतशत कायम गनप
नु ने व्यवस्था गररएको थथयो । भारतमा ९ प्रछतशत लागू
गररएको थथयो । तर, नेपालमा १० प्रछतशत हननप
न ने व्यवस्था गररयो । बासेल–३ अन्तगुत अन्य दे शमा क्यावपटल
कन्जरभेसन बफर सहहत १०।५ प्रछतशत कायम गनप नु ने व्यवस्था गररएको ि । नेपालमा बासेल–३ अनस
न ार ११ प्रछतशत
कायम गनु छनदे शन हदइए पछन तल
न नात्मक रुपमा र्ेरै अप्यारो नपने अनम
न ान गररएको ि । ककनकक नेपालमा नगद
लाभांश बबतरण गनप नु ने भएमा बासेल–२ अन्तगुत नै ११ प्रछतशत हननप
न ने व्यवस्था िुँ दैि । अहहले चक्
न ता पुँज
न ी बढाउन
छनदे शन केन्रीय बैंकबाट आइसकेको ि । र, तोककएको पंेूजी पय न ाुउनन अछघ नगद लाभांश नहदन छनदे शन पछन
हदइसककएको ि । त्यछत मात्र होइन बासेल–३ लागू भयो भने कस्तो प्रभाव पलाु भनेर नेपाल रारि बैंकले ३१ बखणज्य
बैंकको बबत्तीय वववरणका आर्ारमा सन ् २०१३ मा अध्ययन गररसकेको ि, जसले नेपालमा ठूलो अप््यारो नपने छनचोड
छनकालेको ि ।

र, अन््यमा
बासेल–३ उल्लेि गररएका व्यवस्था र औंजारहरु अत्यन्तै प्राबबथर्क िन ् । त्यसैले यसलाई लागू गनुका लाथग र्ेरै नै कायु
गनप
नु ने अबश्य हनन्ि । तैपछन, बासेल–२ सफलतापवू क
ु लागू भइसकेको ि । बासेल–३ का लाथग केहह पव ू ु तयारी पछन
भइसकेका िन ् । त्यसैले यसको लागू सफलतापव ू क
ु हनने आशा गनु सककन्ि । बासेललाई साुँच्चै प्राबबथर्क रुपमा बझ न ेर
यसको ममु अने न नसार कायाुन्वयन गररयो भने बैंकहरुमा जोखिम न्यन
ू ीकरण हनने बबश्वास पछन गनु सककन्ि । र, बैंकहरु
सबल हनुँदै जान्िन ् भन्नेमा थप आश्वस्त हनन सककन्ि ।

O=k|f=lgb]{zg g+= %÷)&% hf]lvd Joj:yfkg ug]{ ;DaGwL Joj:yf

o; a}+saf6 æsÆ, ævÆ / æuÆ ju{sf] Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf] sf/f]jf/df lglxt shf{, ;~rfng, t/ntf, ahf/, Aofhb/ tyf
ljb]zL ljlgdo nufotsf hf]lvd Joj:yfkgsf ;DaGwdf g]kfn /fi6« a}+s P]g, @)%* sf] bkmf &( n] lbPsf] clwsf/ k|of]u u/L
of] lgb]{zg hf/L ul/Psf] 5 .

!= hf]lvd Aoj:yfkg
;+:yfn] ;fdgf ug'{kg{] hf]lvdsf] klxrfg, dfkg, cg'udg, Joj:yfkg, lgoGq0f / l/kf]l6{ªsf nflu ;'b[9 hf]lvd Joj:yfkg
;+/rgf tof/ u/L sfof{Gjogdf Nofpg' kg]{5 . k|efjsf/L hf]lvd Joj:yfkgsf nflu ;+:yfsf] ;Dk"0f{ If]q ;d]6\g] u/L k"0f{ Pjd\
PsLs[t k4lt cg'z/0f ug'{ kg]{5 . ;+:yfut ;'zf;g / ;'b[9 hf]lvd Joj:yfkgaLr k|efjsf/L ;DaGw :yflkt x'g] u/L hf]lvd
Joj:yfkgk|lt ;+:yfn] k"0f{ k|ltj4tf AoQm ug'{ kg]{5 .
hf]lvd Joj:yfkg sfo{qmd (Risk Management Program)
-!_ ;+:yfn] sDtLdf b]xfoadf]lhdsf ljifox? ;d]6\g] u/L hf]lvd Joj:yfkg ;+/rgf sfod ug'{ kg]{5M
;~rfns ;ldlt / pRr Joj:yfkgaf6 ;s[o lgu/fgL (Oversight),

gLlt Pjd\ k|s[ofut ljifosf] kof{Kttf,

k|efjsf/L hf]lvd Joj:yfkg sfo{ (Risk Managmenet Function),

pko'Qm Joj:yfkg ;"rgf k|0ffnL, /

k|efjsf/L cfGtl/s lgoGq0f k|0ffnL Pjd\ ;Ldf (Limit)

-@_ ;+:yfsf] ;~rfns ;ldltn] ;+:yfn] axg ug{ rfx]sf] hf]lvd (Risk Appetite) / ;+:yfnfO{ u|fx\o x'g] ;Ldf (Tolerance
Limit) klxrfg u/L hf]lvd /0fgLlt to ug'kg]{5 . ;+:yfsf] ;du| hf]lvd Joj:yfkgsf nflu ;~rfns ;ldlt pQ/bfoL
x'g'kg]{5 .
-#_ a}+s tyf ljQLo ;+:yfdf cGtlg{lxt vf; dxTjsf d"ne"t hf]lvd (Material Risks) sf] ;fdgf ug]{ gLlt tyf sfo{ljlw
;+:yfsf] ;~rfns ;ldltaf6 :jLs[t x'g'kg]{5 / To:tf gLlt tyf sfo{ljlw sDtLdf klg jif{sf] Psk6s k'g/fjnf]sg ug{] tyf
cfjZos b]lvPdf cBfjlws ;d]t ug'{ kg]{5 . To;}u/L ;+:yfsf] hf]lvd Joj:yfkg ;Da4 gLlt, sfo{ljlw / k|s[ofsf] sfof{Gjog
ug'{ pRr Joj:yfkgsf] st{Ao x'g]5 . ;+:yfsf] ;~rfns ;ldlt / pRr Joj:yfkgn] hf]lvd ;DaGwL k|ltj]bg sDtLdf q}df;df
Psk6s / cfjZostf cg'?k h'g;'s} ;dodf cWoog tyf 5nkmn ug'{ kg]{5 .
-$_ ;+:yfdf k|d'v hf]lvd clws[t (Chief Risk Officer - CRO) jf o:t} ;dfg kb cGt/ut /xg] u/L :jtGq hf]lvd
Joj:yfkg sfo{sf] Joj:yf ug'{ kg]{5 . ;+:yfsf] cfsf/ Pjd\ sf/f]af/sf] ljlzi6tf;Fu tfbfTDo x'g] u/L cfjZostf cg';f/
k|To]s hf]lvd Joj:yfkgsf] nflu 5'§f5'§} jf ufe]/ OsfO÷dxfzfvfsf] Aoj:yf ug{ ;lsg]5 . Hff]lvd Joj:yfkg sfo{n] slDtdf
b]xfosf ljifox? ;d]6\g' kg]{5 .
hf]lvd ;DaGwL gLlt tyf sfo{ljlwsf] th'{df tyf cBfjlws ug]{ ;DaGwL k|s[ofsf] Joj:yfkg ug]{,

;+:yfsf] ;a} sfo{ut OsfOx?sf] d"ne"t hf]lvdsf] lgoldt cg'udg ug]{ tyf cgk]lIft hf]lvdjf/] lg0f{ostf{x?nfO{ ;do
;dodf ;hu u/fpg]],

hf]lvd ;DaGwL k|ltj]bg tof/ ug]{ / ;f] k|ltj]bg hf]lvd Joj:yfkg ;ldlt / ;~rfns ;ldltdf k]z ug]{, /

hf]lvd Joj:yfkg sfo{sf ;a} kIfx?sf] k|efjsf/L sfo{Gjogdf ;3fp k'¥ofpg] .

-%_ ;+:yfsf] cfsf/, k|s[lt Pjd\ sfo{;+u tfbfTDo x'g] u/L k|d'v hf]lvd clws[tsf] sfd, st{Ao / clwsf/ pNn]v ug'{ kg]{5 .
k|d'v hf]lvd clws[tn] ;f]em} ;~rfns ;ldlt :t/Lo hf]lvd Joj:yfkg ;ldltdf cfjlws ?kdf l/kf]l6{Ë ug'{ kg]{5 .
-^_ Joj;flos sfo{ / hf]lvd Joj:yfkg sfo{nfO{ s'g} lsl;dsf] :jfy{ (Conflict of Interest) gaflemg] u/L cnUofpg' kg]{5 .
t/, hf]lvd Joj:yfkgnfO{ hf]lvd Joj:yfkg ljefu÷OsfO{sf] dfq lhDd]jf/Lsf] ?kdf lng' xF'b}g . hf]lvd Joj:yfkgsf nflu
Joj;flos sfo{ (Main Business Function) klxnf] ;'/Iff3]/f (First Line of Defence) sf] ?kdf /xg cfjZos 5 . ;+:yfsf
k|To]s sd{rf/L hf]lvd Joj:yfkgsf nflu cf–cfˆgf] lhDd]jf/Lk|lt ;hu x'g]u/L hf]lvd ;+:s[lt (Risk Culture) sf] ljsf;
ug'{ kg]{5 .
-&_ hf]lvd /0fgLlt cg'?k hf]lvdnfO{ ;+:yfn] æaxg ug{ rfx]sf] hf]lvdÆ (Risk Appetite) tyf u|fXo x'g] ;Ldf (Tolerance
Limit) leq /xg] u/L] ;+:yfleq ;jn cfGtl/s lgoGq0f k|0ffnL (Internal Control System) sfod ug'{kg]{5 . cfGtl/s lgoGq0f
k|0ffnLsf] ;antf / kof{Kttf ;'lglZrt x'g] u/L ;+:yfsf] k|efjsf/L n]vfk/LIf0f u/fpg ;~rfns ;ldlt÷hf]lvd Joj:yfkg
;ldlt k|ltj4 x'g' kg]{5 .
-*_ ;+:yfn] ;a} k|sf/sf d'ne't hf]lvdx? (All Material Risks) sf] Joj:yfkgsf nflu sfof{Gjogdf /x]sf] gLlt, k|lqmof Pjd\
k|d'v hf]lvd clws[tsf] sfof{b]z hf]lvd ;'zf;g ;+/rgf (Risk Governance Structure) nufotsf ljifo ;d]6L jflif{s
k|ltj]bg tof/ u/L cfly{s jif{ ;dfKt ePsf] Ps dlxgfleq ;DalGwt ;'kl/j]If0f ljefudf k]z ug'{ kg]{5 .
hf]lvd juL{s/0f k|efjsf/L hf]lvd Jo:yfkgsf nflu ;+:yfn] b]xfoadf]lhd hf]lvdsf] juL{s/0f ug'{kg]{5 M–
-s_ shf{ hf]lvd
-v_ ;~rfng hf]lvd
-u_ t/ntf hf]lvd
-3_ ahf/ hf]lvd
-ª_ Aofhb/ hf]lvd
-r_ ljb]zL ljlgdo hf]lvd
-5_ cGo hf]lvd