POJAM I OSOBINE FUNKCIJE

-seminarski rad-

Predmet: Matematika 2

Stude

Banja Luka, 2020.godine.

 SADRŽAJ:

2. POJAM FUNKCIJE................................................................................................................................4
2.1 NEKE VRSTE ELEMENTARNE FUNKCIJE....................................................................................5
3. OSOBINE FUNKCIJA............................................................................................................................8
4. NEPREKIDNOST FUNKCIJE.............................................................................................................10
5. ZAKLJUČAK.......................................................................................................................................12
LITERATURA..........................................................................................................................................13

2
 1. UVOD

Pojam funkcije je jedan od temeljnih matematičkih pojmova značajan unutar same matematike
kao i u njezinoj primjeni. Začeci sežu već u 14. stoljeću gdje se kao prva značajna osoba koja
se bavila ovom tematikom ističe Oresme (1323.-1382.). Osim njega važan doprinos imaju i
Decartes i Galileo. U samim začecima infinitezimalnog računa uočena je potreba za
označavanjem funkcije kao individualne matematičke jedinice i ovdje ističemo Newtona i
Leibniza i njihovo poimanje pojma funkcije. Prvi koji je pojam funkcije postavio kao centralni
matematički pojam bio je švicarski matematičar Euler (1707.-1783.), iako je problem kod
njegove definicije pojma funkcije bio u tome što nije razlikovao funkciju od njenog zapisa
formulom.

Osobine funkcija su:

- Nule,
- Parnost
- Monotonost
- Domen
- Kodomen
- Znak

Za zapisivanje funkcija obično se koriste neke od sledećih oznaka: 1

f : x⇾ y; y=f(x).

1
MacLane,Saunders, Birkhoff,Garrett(1967) Algebra(first izd.) New York.

3
 2. POJAM FUNKCIJE

Put od fiksnih veličina do promjenljivih, kao apstrakciji višeg stepena, vezan je za period od
13 do16 vijeka.

Dekartova metoda koordinatnog sistema omogućila je definisanje funkcionalne zavisnosti I

dalji razvoj matematike. Tek u 19 vijeku njemački matematičar napravio je odlučujući korak
u uopštavanju pojma funkcije, prekinuvši tradicionalna shvatanja kojim se pojam funkcije
izjednačavao sa pojmom analitičkog izraza I daje definiciju koju mi danas koristimo.
Moderna teorija skupova otišla je još dalje I oslobodila pojam funkcije ograničenja vezanih
za domen I kodomen.

Preslikavanje ili funkcija predstavlja zakon korespondencije pomoću koga se proizvoljnom

elementu x∈ A dodjeljuje r element y ∈ B takav da je

Y = f(x)

 Element x naziva se original, a y njegova slika.

 Skup A naziva se oblast definisanosti ili domen funkcije I obilježava se sa Dx.
 Skup B naziva se oblast vrijednosti ili kodomen funkcije I obilježava se sa DY.
 Pod realnom funkcijom podrazumjeva se svako preslikavanje kod kog su domen I
kodomen skupovi realnih brojeva.

Način zadavanja funkcije:

4
- Zadavanje funkcije analitičkim izrazom, koji može biti eksplicitnog oblika ili
implicitnog.
- Tablični nači zadavanja funkcije .
- Zadavanje funkcije njenim grafikom.
- Zadavanje funkcije pomoću parametara.

2.1 NEKE VRSTE ELEMENTARNE FUNKCIJE

1. Kvadratna funkcija
2. Linearna funkcija
3. Eksponencijalna funkcija
4. Logoritamska funkcija.

Kvadratna funkcija:

Definicija: f :R⇾R, određene formulom f(x)=ax2+bx+c zove se kvadratna funkcija.

a- koeficijent uz kvadratni član.

b- koeficijent uz linearni član

c- Slobodan član.

A<0

Grafik funkcije je parabola okrenuta na dolje. Što je a veće grafik je uži a što je a bliže nuli
grafik je širi.

A>0

Grafik funkcije je parabola okrenuta na gore. Što je a veće grafik je uži a što je a bliže nuli
grafik je širi.

5
 Razmatranje svojstava kvadratne funkcije često je na neki način uvod u analizu sve složenijih
matematičkih funkcija i uvod u matematičku analizu općenito. Kvadratnu funkciju, međutim,
vrlo često nalazimo u prirodi u različitim fizikalnim sustavima jer je, na primjer, u svakom
ubrzanom gibanju prijeđeni put ovisan o kvadratu vremena, električna snaga na otporniku
ovisna je o veličini otpora i kvadratu struje koja prolazi kroz njega, električna energija
pohranjena u kondenzatoru ovisi o njegovu kapacitetu i kvadratu napona koji postoji na
njegovim oblogama i td.

Linearna funkcija:2

Linearna funkcija je definisana na skupu realnih brojeva je funkcija y=f(x) određena sa

Y=kx+n

Gdje su k i n realni brojevi.

Grafik linearne funkcije je prava. Za k>0 funkcija je rastuća I grafik sa pozitivnim djelom x-
ose gradi oštar ugao. Za k<0 funkcija je opadajuća I grafik pozitivnim djelom x-ose gradi tup
ugao. Za k=0 funkcija je konstanta I grafik paralelan x-osi. Za n=0 funkcija ima oblik y=kn I
grafik prolazi kroz koordinatni početak.

Implicitni (opšti) oblik linearne funkcije:

Ax+by+c=0

Eksponencijalna funkcija:

Definicija: bijektivno preslikavanje f=R⇾Rx, definisana sa f(x) =ax, 1≠a>0, naziva se

eksponencijalna funkcija.

Logoritamska funkcija:

2
www.wikipedija.org 30.05.2020 15:00

6
 U matematici logoritam je funkcija koja određuje eksponent. Logoritam je inverzna funkcija
u odnosu na eksponencijalnu. Logoritamska funkcija se piše kao:

Logax=n

Negativni logaritam se piše kao n=- Logax.

Dvostruki logoritam je inverzna funkcija dvostruke eksponencijalne funkcije. Logoritme je uveo

Džon Neper3 početkom17.vijeka radi pojednostavljenja proračuna. Oni se uveliko koriste od
strane navigatora, naučnika, inženjera i ostalih kako bi se računarski proračuni izvršavali mnogo
lakše, koristeći logaritmar i logaritamske tablice. Logaritamska funkcija određuje n za
dato x. n je onaj broj puta koliko treba podeliti x sa b da bi se dostiglo 1.

Logaritmi su korisni u rešavanju jednačina gde je nepoznat eksponent. Logaritmi imaju prost
izvod, tako da se često koriste kao rešenja integrala. Dalje, veliki broj jedinica u nauci se
izražava preko logaritama drugih jedinica; pogledati logaritamsku skalu za objašnjenje i listu
jedinica.

 Pjer Simon Laplas nazivao je logaritme:

"...divljenja vredno lukavstvo koje, redukovanjem na nekoliko dana rad od nekoliko

meseci, umnožava život astronoma, te ga pošteđuje grešaka i gađenja koje uzrokuje dugi
proračun.4

3
Napier, John(1614) Mirifici logarithanorum canonais description, Edinburgh, Scotland: Andrew Hart.
4
Bryant, Walter,W. A History of Astronomy, London.

7
 3. OSOBINE FUNKCIJA

Osobine funkcija su :

1. Nule
2. Znak
3. Monotonost
4. Parnost

Nule funkcije:
Nule funkcije su mjesta gdje grafik sječe x-osu a dobija se kao rješenje jednačine y=0.
Nula funkcije f(x),u matematici je vrijednost od x tako da je f(x)=0.

Znak funkcije:
Određivanje znaka funkcije je ustvari određivanje interval u kojem je funkcija pozitivna I
interval u kome je funkcija negativna.
Gdje je y<0 tu je funkcija negativna a grafik je ispod x-ose.
Gdje je y>0 tu je funkcija pozitivna a grafik iznad x-ose.
Kod određivanja znaka često koristimo tablicu ali je neophodno da I brojilac I imenilac
rastavimo na činioce.

8
Izraz za koji smo sigurni da je pozitivan ne tražimo određivanje znaka.

Monotonost funkcije:
U matematici označava njeno svojstvo da joj se sa porastom vrijednosti argumenata
vrijednosti nižu od većih ka manjim ili obrnuto. Grafički predstavljno, ovo daje liniju
koja izgleda kao uzlazna ili silazna linija, a funkcija se naziva monotona funkcija.
Monotonost funkcije je rast I opadanje funkcije. U intervalima gdje je y>0 funkcija raste.
U intervalima gdje je y<0 funkcija opada.

Parnost funkcije:
U matematici parne I neparne funkcije su matematičke funkcije koje zadovoljavaju
određene relacije simetričnosto. Važne su u matematičkoj analizi, posebno u teoriji
stepenih redova. Nazvane sup o parnosti stepena njihovih stepenih redova koji
zadovoljavaju svaki od uslova.
Geometrijski parna funkcija je simetrična u odnosu na y osu, što znači da je grafik
funkcije ostaje neprojenjen posle refleksije oko y ose.
Primjeri parnih funkcija su : apsulutna vrijednost,x2,x4,cos(x) .
Geometrijski neparna funkcija je simetrična u odnosu na kooordinatni početak, što znači
da grafik funkcije ostaje nepromjenjen posle koordinatne rotacije za 180 stepeni oko
koordinatnog početka.

Osnovna svojstva:

o Jedina funkcija joja je u isto vrijeme I parna I neparna je konstantna funkcija

jednaka nuli.
o Zbir parne I neparne funkcije nije ni parna ni neparna funkcija, osim ako jedna od
njih nije jednaka nuli.
o Zbir fvije parne funkcije je parna funkcija, I rezultat svakog monženja parne
funkcije konstantom je takođe parna funkcija.
o Zbir dvije neparne funkcije je neparna funkcija, I rezultat svakog množenja sa
konstantom je takođe neparna funkcija.

9
 o Proizvod dvije parne funkcije je parna funkcija
o Proizvod dvije neparne funkcije je parna funkcija.
o Proizvod parne I neparne funkcije je neparna funkcija.
o Količnik djeljenja dvije parne funkcije je parna funkcija.
o Količnik djeljenja dvije neparne funkcije je parna funkcija.
o Količnik djeljenja parne I neparne funkcije je neparna funkcija.

4. NEPREKIDNOST FUNKCIJE

Funkcija je neprekidna u koliko mala promjena nezavisne varijable x ima za posljedicu malu
promjenu zavisne varijable y=f(x).

Funkcija je neprekidna u tački x0, ako je :

Limf(x)= f(x0)

Definicija neprekidnosti funkcije podrazumjeva da je :

1. funkcija definisana na nekoj okolini tačke x0-b,x0+b

2. limf(x) postoji

3. limf(x)= M f(x0) su jednaki.

Ako neki od ova tri uslova nije ispunjen kažemo da funkcija ima prekid u svakoj tački x0
∈( a , b) .

Funkcija F je neprekidna na intervalu (a,b) ako je F neprekidna u svakoj tački x0∈(a,b).

Funkcija ima prekid prve vrste u tački x0, ako limf(x) kad x ⇾∞ postoji ali :

1. funkcija F nije definisana u x0 ili

2. Limf(x)≠ F(x0)

10
Funkcija F ima prekid druge vrste u x0 ako bar jedan od limesa:

limf ( x) ili lim f ( x)

n→∞ n→∞

Elementarne funkcije su neprekidne na svojim domenima:

- Svaki polinom je neprekidan na R.

- Svaka racionalna funkcija je neprekidna na R, osim u tačkama gdje je g(x)=0.
- Eksponencijalna funkcija ex je neprekidna na R.
- Logaritamska funkcija lnx je neprekidna na R.
- Finkcija sinx, cosx su neprekidne na R.
- Funkcija tgx je neprekidna na R.
- Funkcija ctgx je neprekidna na R.

11
 5. ZAKLJUČAK

Matematika je nauka koja je nastala izučavanjem figura i računanjem sa brojevima. Ne postoji

opšteprihvaćena definicija matematike. U današnje vrijeme matematika bi mogla da se opiše kao
nauka koja proučava strukture koje sama stvara ili koje potiču iz drugih nauka (najčešće fizike,
ali iz drugih prirodnih i društvenih nauka) i opisuje osobe tih struktura.

Tema ovog seminarskog rada jeste pojam I osobine funkcije. Preslikavanje ili funkcija
predstavlja zakon korespondencije pomoću koga se proizvoljnom elementu x∈ A dodjeljuje
r element y ∈ B takav da je Y = f(x) .

Funkcija je jedan od osnovnih pojmova matematike. Pojavljuje su u većini oblasti

matematike u zavisnosti od toga šta predstavljaju domen I kodomen.

Funkcija ili preslikavanje je svako pridruživanje elemenata jednog skupa elementima drugog
pri čemu se svaki element prvog skupa preslikava u tačno jedan element drugog skupa.

Osobine funkcije su:

- domen,

- kodomen,

- nule,znak,

-parnost ,

- monotonost funkcije.

U elementarne funkcije spadaju :

12
- Kvadratna funkcija
- Linearna funkcija
- Eksponencijalna funkcija
- Logaritamska funkcija

LITERATURA

1. Brayant, Walter, W. A history of Astronomy, London.

2. MacLane, Saunders, Birkhoff, Garrett (1967) Algebra(first izd.) New York.
3. Napier, John (1614) Mirifici logarithonorum canonais description, Edinburgh,Scotland:
Andrew Hart.
4. www.wikipedija.org

13