See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

net/publication/303462183

Analiza stabilnosti kretanja osnosimetrične letelice

Article · April 2014

CITATIONS READS
0 200

3 authors, including:

Dušan Regodić Damir D. Jerković

Singidunum University University of Defence
183 PUBLICATIONS   145 CITATIONS    64 PUBLICATIONS   66 CITATIONS   

SEE PROFILE SEE PROFILE

Some of the authors of this publication are also working on these related projects:

INFLUENCE OF LINEAR INCREASING OF BRIGHTNESS ON IMAGE QUALITY WITH JPEG AND SPIHT COMPRESSION METHOD AT DIFFERENT BIT TRANSMISSION View project

Increasing the Range of Contemporary Artillery Projectiles View project

All content following this page was uploaded by Damir D. Jerković on 27 April 2017.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

 Singidunum University International Scientific Conference
ImpaCt of Internet on BUSIneSS aCtIvItIeS
In SerBIa and WorldWIde

međunarodna naučna konferencija Univerziteta Singidunum

UtICaj Interneta na poSlovanje
U SrBIjI I SvetU

25. - 26.04.2014.

w w w.s inteza . s in g i du n um . a c . rs
 n����� ����� / S��������� C��������
◆ Prof. dr Milovan Stanišić, Univerzitet Singidunum, Srbija
◆ Prof. dr Slobodan Unković, Univerzitet Singidunum, Srbija
◆ Prof. dr Mladen Veinović, Univerzitet Singidunum, Srbija
◆ Prof. dr Milan Milosavljević, Univerzitet Singidunum, Srbija
◆ Prof. dr Verka Jovanović, Univerzitet Singidunum, Srbija
◆ Prof. dr Danijel Cvjetičanin, Univerzitet Singidunum, Srbija
◆ Prof. dr Krunoslav Čačić, Univerzitet Singidunum, Srbija
◆ Prof. dr Dragan Cvetković, Univerzitet Singidunum, Srbija
◆ Prof. dr Miroslav Lutovac, Univerzitet Singidunum, Srbija
◆ Prof. dr Predrag Popović, Institut Vinča, Srbija
◆ Prof. dr Slobodan Čerović, Univerzitet Singidunum, Srbija
◆ Prof. dr Jovan Popesku, Univerzitet Singidunum, Srbija
◆ Prof. dr Marija Kostić, Univerzitet Singidunum, Srbija
◆ Prof. dr Lidija Barjaktarović, Univerzitet Singidunum, Srbija
◆ Prof. dr Miloš Stojmenović, Univerzitet Singidunum, Srbija
◆ Prof. dr Petar Spalević, Univerzitet u Kosovskoj Mitrovici, Srbija
◆ Doc. dr Goran Šimić, Vojna akademija, Srbija
◆ Doc. dr Jelena Stanković, Univerzitet Singidunum, Srbija
◆ Doc. dr Aleksandar Jevremović, Univerzitet Singidunum, Srbija
◆ Doc. dr Marko Šarac, Univerzitet Singidunum, Srbija
◆ Doc. dr Saša Adamović, Univerzitet Singidunum, Srbija
◆ Doc. dr Jelena Gajić, Univerzitet Singidunum, Srbija
◆ Doc. dr Marina Marjanović, Univerzitet Singidunum, Srbija
o������������ ����� / o������������� C��������
◆ Prof. dr Milovan Stanišić
◆ Prof. dr Mladen Veinović
◆ Doc. dr Marko Šarac
◆ Doc. dr Saša Adamović
◆ Aleksandar Mihajlović
◆ Vladimir Lazović
◆ Stefan Perišić
◆ Predrag Obradović
◆ Miroslav Knežević
◆ Ana Petrović
Sinteza 2014 - Impact of Internet on Business Activities in Serbia
and Worldwide / Uticaj Interneta na poslovanje u Srbiji i svetu
Elektronic version / Elektronska verzija
Izdavač: Univerzitet Singidunum, Beograd, Danijelova 32
Za izdavača: Prof. dr Milovan Stanišić
Priprema za štampu: Novak Njeguš
Dizajn: Aleksandar Mihajlović
Godina izdanja: 2014.
Tiraž: 250 primeraka
Štampa: Univerzitet Singidunum
ISBN: 978‐86‐7912‐539‐2
Copyright © 2014.
Sva prava zadržana. Nijedan deo ove publikacije ne može biti reprodukovan u bilo kom vidu i putem bilo kog medija, u delovima ili celini bez prethodne
pismene saglasnosti izdavača.
All rights reserved. No part of this work covered by the copyright herein may be reproduced, transmitted, stored or used in any form or by any means graphic,
electronic, or mechanical, including but not limited to photocopying, recording, scanning, digitizing, taping, Web distribution, information networks, or
information storage and retrieval systems, without the prior written permission of the publisher.
◆ Prof. dr Riste Temjanovski, Univerzitet "Goce Delčev", Makedonija
◆ Prof. dr Heng Qi, Dalian University of Technology, Kina
◆ Prof. dr Jovica V. Milanović, University of Manchester, Velika Britanija
◆ Prof. dr Duško Lukač, Univerzitet u Kelnu, Nemačka
◆ Prof. dr Dinu Vasile, Bucharest University of Economic Studies,
Rumunija
◆ Prof. dr Alexandru Nedelea, Stefan cel Mare University of Suceava,
Rumunija
◆ Prof. dr Grzegorz Michalski, Wroclaw University of Economics, Poljska
◆ Prof. dr Rade Ratković, Fakultet za uslužni biznis, Crna Gora
◆ Prof. dr Puiu Nistoreanu, �e Bucharest Academy of Economic Studies,
Rumunija
◆ Prof. Mag. Christian Maurer, IMC FH Krems University of Applied
Sciences, Austrija
◆ Prof. dr Gordana Pesaković, Argosy University, USA
◆ Prof. Mag. Michael Reiner, IMC FH Krems University of Applied
Sciences, Austrija
◆ Prof. dr Slobodan Milojković, Univerzitet u Istočnom Sarajevu, RS, BiH
◆ Prof. dr Stanimir Sadinov, Tehnički Univerzitet u Gabrovu, Bugarska
◆ Prof. dr Kristofer Neslund, Ashland University, USA
◆ Prof. dr Nancy Neslund, Ohio Northern University, USA
◆ Prof. dr Đorđe Jovanović, Univerzitet Crne Gore, Crna Gora
◆ Prof. dr Mike Dawney, Middlesex University, Velika Britanija
◆ Prof. dr Mohammed Ismail Elnaggar, �e Ohio State University, USA
◆ Prof. dr Moe Win, Massachusetts Institute of Technology, USA
◆ Prof. dr Snezana Lawrence, Bath Spa University, Velika Britanija
◆ Prof. dr Diego Andina De la Fuente, Universidad Politecnica de Madrid,
Španija
◆ Prof. dr Vladimir Terzija, University of Manchester, Velika Britanija
Pristup tekstovima:
Singipedia (www.singipedia.com),
Google (www.scholar.google.com) i
Kobson (www.kobson.nb.rs).
Sinteza
Kontakt:
Univerzitet Singidunum
Danijelova 32, 11010 Beograd, Srbija
Tel. +381 11 3093220, +381 11 3093290,
Fax. +381 11 3093294
E-mail: sinteza@singidunum.ac.rs
Web: www.sinteza.singidunum.ac.rs
 Dear Colleagues,
�e �rst international scienti�c conference SINTEZA 2014 was organized under
auspices of Singidunum University in Belgrade with the aim to consider the impact
that Internet technologies and latest innovations have on various forms of doing busi-
ness.
�e development of Internet technologies has led to irreversible social and eco-
nomic changes in the entire world, including our country. �e Internet, as a global
multimedia communication resource, has enabled businesses to surpass geographical
limitations and solve the issue of connecting remote organizations. It has also facili-
tated communication between computers of varying complexity and enabled direct
connection between the organizations that do business together, as well as with con-
sumers. �is has resulted in mass adoption of electronic business at the global level.
Web services, multimedia content, mobile technologies, wireless systems, including
the security concepts on the Internet which reduce operational risk, have led to an
increase in the volume of transactions and decrease in the overall costs. �is impact
is visible in various sectors including �nancial institutions, accounting, auditing, in-
surance, tourism and hotel industry, human resource management, manufacturing,
sport and education.
As regards statistical data, there were 205 papers presented at SINTEZA 2014
conference, grouped into 8 thematic �elds. Out of the total number of papers, 12
were listed as invited papers whereas student papers were presented within a special
section. Our scienti�c committee comprised 25 reputable professors from 15 di�er-
ent countries. Within the two workshops, lectures were given by eminent experts
from 15 international companies. Considerable number of participants and submit-
ted scienti�c papers, as well as their quality and scienti�c contribution, indicate that
SINTEZA conference has been well-accepted and highly- valued within the academic
community in Serbia and abroad.
Esteemed readers, on behalf of the scienti�c and organizing committee of SIN-
TEZA 2014 conference, I would like to invite you to keep track of all relevant infor-
mation posted on the o�cial SINTEZA website in the upcoming period. It would be
our great pleasure and honour to see you again at Singidunum University next year,
with a new topic and original scienti�c papers.

Belgrade, Sincerely,
May, 2014.

Milovan Stanisic, PhD

Rector of Singidunum University

III
 SINTEZA 2014  Contents

CONTENTS

INVITED PAPERS

1-7 648K-BITS ABOUT BITCOIN

nancy neslund

8 - 16 CHALLENGES OF INFORMATION TECHNOLOGY AND SUPPLY CHAIN MANAGEMENT IN LOGISTIC

SECTOR: WITH AN OVERVIEW OF QUEHENBERGER LOGISTICS IN MACEDONIA
riste temjanovski

17 - 22 A MATHEMATICAL MODEL FOR INTERPRETATION OF IMAGES UNDER UNCERTAINTIES IN

DIFFERENT FIELDS
endre pap, djordje obradović, Zora Konjović

23 - 26 THE IMPACT OF INFORMATION TECHNOLOGY ON TRAVEL AGENTS IN TIMIŞOARA, ROMANIA

Cipriana Sava, adrian nicolae mateia

27 - 30 A ROLE OF INTERNET IN DEVELOPMENT OF STUDENTS’ COMPETENCIES

nada Bokan

31 - 37 THE UNITED STATES’ NEW CROWDFUNDING RULES: A PANDORA’S BOX?

Kristofer neslund

38 - 42 TOTAL QUALITY MANAGEMENT AND CHANGE MANAGEMENT IN PUBLIC ORGANIZATIONS

Konstantinos m. Karyotakis, vassilis moustakis

43 - 46 ATTACKS ON SMART CARDS’ HARDWARE AND THEIR UP-TO-DATE COUNTERMEASURES

milena djukanovic

47 - 51 RESEARCH METHODS AND INTERNET DATA: THREATS & OPPORTUNITIES

miroslav trifunovic, Kirill Boldyrev

52 - 53 USING IPTV SERVICES IN DISTANCE LEARNING SYSTEMS

Stanimir m. Sadinov, jordan H. Kanev, Iskren o. Kandov

54 - 61 PERSONAL LEARNING ENVIRONMENT AND THE LEARNING OF MATHEMATICS. POSSIBILITY OR

REALITY?
Kuhn Caroline

62 - 65 THE EPISTEMOLOGY OF MATHEMATICS IN THE DIGITAL AGE

Snezana lawrence

THE USE OF THE INTERNET AND DEVELOPMENT PERSPECTIVES

66 - 70 MAXIMAL PAYOFF STRATEGY FOR VICKERY AUCTION USING GAME THEORY AND COMPUTER
ALGEBRA SYSTEMS
miroslav d. lutovac, aleksandra m. lutovac

71 - 76 OSIGURANJE INTERNET RIZIKA

jasna pak

77 - 81 PRIMENA INTERNETA U KOMUNIKACIJI TELEFONSKIH KORISNIKA U RURALNIM OBLASTIMA –

MODIFIKACIJA POSTUPKA PRENOSA SIGNALIZACIJE
aleksandar lebl, dagan mitić, Žarko markov

82 - 87 ZNAČAJ UPOTREBE INTERNET DRUŠTVENIH MREŽA U PROCESU DOSTIZANJA ODRŽIVE

KONKURENTNE PREDNOSTI
dejan Ilić, Branko marković
V
 SINTEZA 2014  Contents

88 - 93 INTELLIGNECE AND SECURITY DATABASE (ISD) VS. ‘HARD CORE’ SCIENCES DATABASES (HSCD):
CHALLENGES AND OPPORTUNITIES
anđelka Kovačević, milan dimitrijević, luka popović

94 - 100 PRAVNI I ETIČKI ASPEKTI RIZIKA POSLOVANJA PUTEM INTERNETA

uk m. raičević, jelena d. matijašević-obradović, maja S. Kovačević

101 - 104 MARKETING E-KASTOMIZACIJE I RAZVOJ INTERNETA - SRBIJA

dragan rađenović, Svetlana mihić, milan mihajlović

105 - 110 INFORMACIONE TEHNOLOGIJE KAO SREDSTVO DEMOKRATIZACIJE JAVNE UPRAVE

darko p. Golić, jelena d. matijašević-obradović

111 - 115 EKONOMSKE I DRUŠTVENE POSLEDICE ZLOPOTREBA INTERNETA U SPORTU

Sretenka dugalić

116 - 120 MENADŽMENT U NOVOM POSLOVNOM OKRUŽENJU – IZAZOVI DIGITALNE EKONOMIJE

marko Zakić

121 - 124 PRIMENA ON LINE MARKETINGA KAO PREDUSLOV ZA STICANJE KONKURENTSKE PREDNOSTI
a. daliborka Blazheska, B. vera Boshkovska

125 - 129 MOBILNO BANKARSTVO U SRBIJI, STANJE I POTENCIJAL

miroljub Hadžić, vladimir mladenović

130 - 133 LJUDSKI RESURSI I RAZVOJ JAVNE UPRAVE

milan m. rapajić

135 - 137 OVERVIEW OF DEVELOPMENT OF CASH MANAGEMENT PRODUCTS IN SERBIA

lidija Barjaktarovic, marko markovic

138 - 142 JAČANJE KONTROLNE I NADZORNE ULOGE SKUPŠTINE CRNE GORE, POBOLJŠANJE NJENE
OTVORENOSTI I TRANSPARENTNOSTI PRIMJENOM INFORMACIONO-KOMUNIKACIONIH
TEHNOLOGIJA
vuko perišić

143 - 147 GLOBALIZACIJA I DIGITALNA EKONOMIJA

Đorđe Ćuzović, Svetlana Sokolov-mladenović

148 - 152 ORGANIZACIONA SOCIJALIZACIJA KAO INTEGRATIVNI FAKTOR ORGANIZACIONE KULTURE

Boško Ivanović, Božidarka arsenović

153 - 159 ALTERNATIVNI MEHANIZMI PLAĆANJA U ELEKTRONSKOJ TRGOVINI

emilija vuksanović, nenad tomić

160 - 165 SPORT I SAVREMENE TEHNOLOGIJE: UPOTREBA NOVIH MEDIJA U SPORTU

jovan Šurbatović

166 - 170 BEHAVIORAL ADVERTISING IN BUILDING CLIENTS’ LOYALTY

jelena S. Stanković, Bojana r. Čavić

171 - 174 FISKALNI ZNAČAJ OPOREZIVANJA ELEKTRONSKE TRGOVINE

marko dimitrijević

175 - 179 PREDNOSTI KORIŠĆENJA ELEKTRONSKOG POSLOVANJA U PREDUZETNIČKIM ORGANIZACIJAMA

Biljana viduka, dejan viduka

180 - 185 PRIMENA INTERNETA U SAVREMENOM BANKARSKOM I BERZANSKOM POSLOVANJU

Zoran jović

186 - 191 KORIŠĆENJE INFORMACIONIH TEHNOLOGIJA U OSIGURANJU U SRBIJI

Ilija Smilјanić

192 - 197 TEHNIKE I ALATI ZA USPEŠNU IZGRADNJU ONLINE PRISUSTVA

Ivana veljović, danilo Golijanin
VI
 SINTEZA 2014  Contents

198 - 202 THE INTERNET SERVICES ON THE TELECOMMUNICATION MARKET IN THE REPUBLIC OF
MACEDONIA, OVER DIGITAL LEASED LINES
Boris arsov, Zoran trajcevski, Zaklina Spalevic

203 - 208 ZAŠTITA IDENTITETA NA INTERNETU KORIŠĆENJEM ANONIMNIH MREŽA

nada Staletić

209 - 212 ENGAGEMENT FACTORS IN SOCIAL MEDIA EXPERIENCE

predrag K nikolić

213 - 216 APPLICATION OF THE BUSINESS INTELLIGENCE AND THE INTERNET IN FINANCE
ljiljana jeremić

217 - 220 LJUDSKI RESURSI I PREDUZETNIČKA KULTURA U SAVREMENIM KORPORACIJAMA

Svetislav paunović

221 - 226 PRIMENA DRUŠTVENIH MREŽA U SAVREMENOM POSLOVANJU

ana lj. Krstić, Snežana lj. lazarević

227 - 232 MANAGING EMPLOYEES IN A VIRTUAL ENTERPRISE

mirjana petković, ana orelj, jelena lukić

233 - 236 U TRAGANJU ZA FLEKSIBILNOŠĆU: UTICAJ INFORMACIONIH TEHNOLOGIJA NA SAVREMENO

RADNO OKRUŽENJE
jelena Đorđević Boljanović, Gordana dobrijević

237 - 242 ON-LINE KOMUNIKACIJA U SLUŽBI KREIRANJA KORPORATIVNE REPUTACIJE

Sonjа vujović

243 - 248 THE USAGE OF ASP TECHNOLOGY TO CREATE WEB APPLICATION FOR SOLVING SOME
ECONOMETRICS PROBLEMS
vladica S. Stojanović, ljubica l. Spalević

249 - 253 NEGOTIATION GOES HIGH TECH: CAN YOU NEGOTIATE WITH A MACHINE?
Gordana dobrijević, jelena Đorđević Boljanović

254 - 258 SPORT I MASOVNE KOMUNIKACIJE

radovan Ilić, maja Sobek

259 - 263 KATEGORIZACIJA ELEKTRODISTRIBUTIVNIH VODOVA ZA PRUŽANJE ŠIROKOPOJASNIH

TELEKOMUNIKACIONIH SERVISA
Igor r. vujičić

264 - 267 ELEARNING PROGRAM IN PIRAEUS BANK BELGRADE

Bojana vesić antić, aleksandra radić, lazar dražeta

268 - 273 KVALITET GRAFIČKE AMBALAŽE, INTERNET I IT

Stanojković B. Srđan, marinković nikola

274 - 276 INTERNET KAO KOMUNIKACIONI KANAL U USLOVIMA GLOBALIZACIJE

vladimir džamić, vule mizdraković, mirjana Šekarić

277 - 281 KORIŠĆENJE INTERNETA U VISOKOTEHNOLOŠKOM KRIMINALU

nada arežina, vule mizdraković, Goranka Knežević

282 - 287 KREATIVNE INDUSTRIJE I RAZUMEVANJE FAKTORA RASTA

dragišaveličković, jelena veličković

288 - 291 THE INTERNET AS A MEDIUM FOR IMPROVING ORGANIZATIONAL DEVELOPMENT

Ivana mihajlović, lazar dražeta

292 - 294 ULOGA DIGITALNOG MARKETINGA U OČUVANJU KULTURNO-ISTORIJSKE BAŠTINE SRBIJE

danica Čigoja, nikica radović

295 - 297 THE USAGE OF THE INTERNET AMONG MEN AND WOMEN IN SERBIA
alčaković Slavko, Bojana Čavić, valentina Bošković
VII
 SINTEZA 2014  Contents

298 - 302 EMPIRICAL ESTIMATION AND COMPARISON OF NORMAL AND STUDENT-T LINEAR VAR ON THE
BELGRADE STOCK EXCHANGE
Zoran jeremić, Ivica terzić

303 - 306 KONKURENTNOST U ERI INFORMATIKE

tamara lukić, danilo Golijanin, miloljub albijanić

307 - 312 IMPLICATIONS OF INFORMATION SYSTEMS USE ON THE DEVELOPMENT OF WEB 2.0 BASED
KNOWLEDGE MANAGEMENT SYSTEM FRAMEWORK
mladen veinović, mladen opačić

313 - 317 THE EXTENT OF E-COMMERCE PRESENCE IN DEVELOPING COUNTRIES

ninela Kordić

318 - 323 MACHINE LEARNING OF HYBRID CLASSIFICATION MODELS FOR DECISION SUPPORT
vladislav miškovic

324 - 329 INTERNET MARKETING U RETAIL BANKARSTVU

duško ranisavljević

330 - 335 UPRAVLJANJE LJUDSKIM RESURSIMA I SAVREMENA TEHNOLOGIJA

marina radić Branisavljević

336 - 339 E-LEARNING OF MATHEMATICS GUIDED BY PRINCIPLES OF TRANSACTIONAL ANALYSIS

velimir Đ. dedić, valentin Đ. Kuleto

INTERNET AND EDUCATION

340 - 344 OBRAZOVNI ALATI U NASTAVI MATEMATIKE

Ivana Kostić Kovačević, duško lukač, jelena Gavrilović, dunja Đurović

345 - 350 REALIZACIJA SOFTVERSKOG SISTEMA ZA VIZUELNU SIMULACIJU ALGORITAMA MAŠINSKOG

UČENJA
marko marković, olivera nikolić, Boško nikolić

351 - 355 INTERNET NAVIKE DECE ŠKOLSKOG UZRASTA U NEKIM SELIMA BORSKE OPŠTINE
mira Stevanović, aleksandra mitovski, dragana Živković, nada Štrbac, Snežana Živković, aca mladenović,
Sandra vasković

356 - 361 EXAMPLES OF NUMERIC ALPHABET – VIDEO TUTORIAL

miloš n. Ilić, petar Ć. Spalević, vladimir v. Stanković

362 - 367 TECHNIQUES FOR COLLECTING QUALITATIVE FIELD DATA IN EDUCATION RESEARCH: EXAMPLE OF
TWO STUDIES IN INFORMATION TECHNOLOGY FILED
tijana dabić, Željko Stojanov

368 - 374 INTERNET U NASTAVI I UČENJU

milica andevski, mira vidaković, olja arsenijević

375 - 378 EDUKACIJA VASPITAČA ZA PRIMENU IKT U VRTIĆU

Sonja veličković

379 - 384 TRENDOVI U OTVORENOM UČENJU NA DALJINU U SVETU I KOD NAS

Ivona Zenović, Ivan Bagarić

385 - 388 SPOSOBNOST UČENIKA SREDNJIH ŠKOLA ZA KORIŠĆENJE INTERNETA U OBRAZOVNE SVRHE
Ivan nikčević, elena marković

389 - 392 SCENSKO OBRAZOVANJE VASPITAČA

Branko popović

393 - 396 USING WEB-BASED (RE)SOURCES IN TEACHING ACADEMIC-LEVEL ENGLISH

emir muhić, dejan milinović

VIII
 SINTEZA 2014  Contents

397 - 401 THE ROLE OF INTERNET TECHNOLOGIES IN LECTURING AND LEARNING

lidija d. Barjaktarović, jelena S. Stanković, jelena m. Gavrilović

402 - 406 KREIRANJE PITANJA I PROVERA ZNANJA ELEKTRONSKIM TESTIRANJEM NA PLATFORMI ZA

E-UČENJE
Ivan Z. tomić, Katarina n. tomić, aleksandar n. petrović

407 - 411 PRIMENA INTERNETA ZA TESTIRANJE PREPOZNAVANJA GEOMETRIJSKIH OBLIKA PREDŠKOLSKE

DECE
Svetlana Čičević, aleksandar trifunović, milina Živanović

412 - 417 TACKLING BLENDED LEARNING AT THE DEPARTMENT OF ENGLISH IN KOSOVSKA MITROVICA
anaita janković, dragana Spasić

418 - 422 EFFECTS OF MOTIVATION ON PERFORMANCE OF STUDENTS IN MOOC

nikola Stevanović

423 - 428 DIGITALNA BIBLIOTEKA DOKTORSKIH DISERTACIJA UNIVERZITETA U NOVOM SADU

lidija Ivanović, dragan Ivanović, dušan Surla

429 - 432 E-LEARNING SISTEM ZA GRAFIČKU TEHNOLOGIJU VŠSS BEOGRADSKA POLITEHNIKA

Srđan trajković, dominik Brkić, duško radaković

433 - 438 PRIMENA CRM KONCEPTA U ELEKTRONSKOM OBRAZOVANJU

milan Krstić, ana Skorup

439 - 445 INNOVATION OF THE KNOWLEDGE ABOUT STANDARDIZED COMPUTER NETWORKS AND
COMMUNICATIONS
Živadin micić, vladimir mladenović

446 - 449 ZA KRITIČKU I PROAKTIVNU UPOTREBU INTERNETA: ZNAČAJ PRAKTIKOVANJA MEDIJSKOG

OBRAZOVANJA
mirjana m. Kristović

450 - 453 ETIKA: TEMELJ ŽIVOTA I RADA

miroljub albijanić

454 - 457 DOBRE I LOŠE STRANE SISTEMA UČENJA NA DALJINU: ISKUSTVA SA MOODLE PLATFORMOM
Ivana milošević, Sonja krstić, mirolsav trifunović

458 - 461 PRIMENA INTERNETA U NASTAVI

vesna lj. minić, marija m. jovanović

462 - 467 REALIZACIJA NASTAVE NA DALJINU IZ PREDMETA ARHITEKTURA I ORGANIZACIJA RAČUNARA

PRIMENOM MOODLE OKRUŽENJA
dragana prokin, Gabrijela dimić, divna mićić

468 - 471 INTERNET I SPORT

dragan prlja

472 - 475 EDUKACIJA PREKO INTERNETA ZA VASPITAČE

Slađana milenković, darko dražić

476 - 479 ROLE OF KNOWLEDGE IN INFORMATION SOCIETY

jelena vukašinović

480 - 483 MOODLE IN ENGLISH LANGUAGE TEACHING

valentina Bošković, tijana Gajić, Ivana tomić

484 - 487 METODA AKTIVNOG SINHRONOG UČENJA NA DALJINU

miroslav Ćajić

488 - 492 E- BOOK AND INTERNET USAGE IN THE TEACHING PROCESS

Katarina milosavljević, Ivana Đerić

IX
 SINTEZA 2014  Contents

493 - 495 INFORMACIONE TEHNOLOGIJE U FUNKCIJI UPRAVLJANJA ZNANJEM KAO KONKURENTSKE

PREDNOSTI
mirjana Šekarić, marina Kostić, jelena Šekarić-Sotirovski

496 - 499 3D EDUKACIONO OKRUŽENJE ZA DIGITALNU FORENZIKU

Igor franc, Zona Kostić

500 - 504 SAVREMENE TEHNOLOGIJE U NASTAVI STRANIH JEZIKA

marina radić branisavljević, marina milovanović

506 -509 GENERACIJA Z, INTERNET I OBRAZOVANJE

danilo m. Golijanin, milorad Z. miljković, Slavko S. alčaković,
jelena m. Gavrilović, marina Z. Savković, dušan j. Stamenković

510 - 513 VIRTUELIZACIJA RAČUNARA U UČIONICI

vladimir dobrosavljevic, dragan polimac

514 - 519 CHILD PROTECTION FROM UNWANTED INTERNET CONTENTS – CASE STUDY IN REPUBLIC OF
SERBIA
laslo tot, Gojko Grubor

520 - 522 THE USE OF THE INTERNET AND DEVELOPMENT PERSPECTIVES OF LABOUR MARKET IN SERBIA
marina Savković, nataša Stanišić

523 - 529 INTERNET MARKETING I MEDIJSKA PROMOCIJA OBRAZOVNIH USTANOVA

Slobodan vuletić, vojislav todorović

INFORMATION SYSTEMS IN ACCOUNTING AND AUDIT

530 -536 THE METHODOLOGY OF PROJECT MANAGEMENT OF SOFTWARE DEVELOPMENT AT THE

NATIONAL BANK OF SERBIA
Goran Kunjadić, milan m. milosavljević

537 - 540 ENVIRONMENTAL REPORTING ON THE WORLD WIDE WEB

Goranka Knežević, marija Kostić, predrag vukadinović

541 - 545 OTKRIVANJE PREVARA I PRONEVERA U FINANSIJSKIM IZVEŠTAJIMA

nataša Spahić

546 - 551 SAP SYSTEM PERFORMANCE IN COST CENTER ACCOUNTING: EVIDENCE BASED ON SQL TRACE
REPORTS
vojislav marjanović, patrick Ulrich, marko milojević

552 - 558 AUDITOR SWITC HING AND QUALIFIED AUDIT OPINION: EVIDENCE FROM SERBIA
nemanja Stanišić, Zoran petrović, Kosana vićentijević, vule mizdraković

559 - 563 SAVREMENI OBLICI NEMATERIJALNIH ULAGANJA U ERI INFORMACIONIH TEHNOLOGIJA

Zoran petrović, Kosana vićentijević, danka Stefanović, nenad Stanić

564 - 570 PRIMENA BENFORDOVOG ZAKONA U OTKRIVANJU ANOMALIJA U FINANSIJSKIM IZVEŠTAJIMA –

SLUČAJ VELIKIH PREDUZEĆA U SRBIJI
marko milojević, Ivica terzić, vojislav marjanović

571 - 577 IMPLEMENTACIJA INCIDENT MANAGEMENT-A U SERVICE DESK-U SA POREĐENJEM ITIL I COBIT
FRAMEWORKA
dejan abazović, Budimir lutovac

578 - 582 PRIMJER OTKRIVANJA MANIPULISANJA BAZOM PODATAKA JEDNE VRSTE RAČUNOVODSTVENOG
SOFTVERA UZ POMOĆ ALATA DIGITALNE FORENZIKE
nataša Simeunović

583 -587 DATA MINING TEHNIKE ZA OTKRIVANJE LAŽNOG FINANSIJSKOG IZVEŠTAVANJA

Ivana Bešlić, dragana Bešlić, vladimir Zakić

X
 SINTEZA 2014  Contents

588 - 594 REVIZIJA KONTROLA INFORMACIONIH SISTEMA

mile Stanišić

595 - 599 INFORMATION SYSTEMS FOR BUSINESS PLANNING

Sasho Kozuharov, natasha ristovska

DATA SECURITY

600 - 605 PERFORMANCE EVALUATION OF WPA2 SECURITY PROTOCOL IN MODERN WIRELESS NETWORKS
dejan tepšić, mladen veinović, dejan Uljarević

606 - 609 ONE METHOD FOR GENERATING UNIFORM RANDOM NUMBERS VIA CIVIL AIR TRAFFIC
milomir tatović, Saša adamović, aleksandar jevremović, milan milosavljević

610 - 615 JEDAN METOD FORMIRANJA XOR BIOMETRIJE OTISAKA PRSTIJU GABOROVOM FILTRACIJOM
Srđan Barzut, milan milosavljević

616- 619 ONE SOLUTION FOR PROTECTING PHP SOURCE CODE

nenad ristić, aleksandar jevremović

620 - 624 ANALYSIS OF THE PULL METHOD FOR CRL DOWNLOAD BY THE PKI SIMULATION MODEL
aleksandar mišković, Srđan atanasijević

625 - 629 ZAŠTITA LIČNIH PODATAKA U BIH I SRBIJI

mersida Sućeska, aida Hanić

630 - 634 ORGANIZACIJA ELEKTRONIČKOG POSLOVANJA S ASPEKTA MOBILNE NAPLATE

milorad Ćupurdija, Karlo Kovač, ljiljana Ćupurdija

635 - 641 KONTINUIRANO POSLOVANJE I OPORAVAK OD KATASTROFA I IZAZOVI SOLARNOG UDARA NA

SRBIJU
Igor lavrnić, dejan viduka

642 - 645 BEZBEDNOSNI ASPEKTI VIRTUELIZACIJE

vladimir dobrosavljević, dragan polimac

646 - 651 ZAŠTITA PRIVATNOSTI PODATAKA KAO FAKTOR KREIRANJA IMIDŽA PREDUZEĆA
jasmina markov, Biljana Stankov, Sonja marjanski lazić

652 - 657 DIGITALNO POTPISIVANJE DOKUMENATA U LOKALNOJ MREŽI SA SOPSTVENIM CA

Branislav Kozma, Saša adamović

658 - 660 TEXTURE ANALYSIS OF IRIS BIOMETRICS BASED ON ADAPTIVE SIZE NEIGHBORHOOD ENTROPY
AND LINEAR DISCRIMINANT ANALYSIS
Saša adamović, aleksandar Savić, milan milosavljević, Slađana Spasić

CLOUD COMPITING

661 - 667 PRIMENA I BEZBEDNOSNI RIZICI CLOUD REŠENJA U EZDRAVLJU

vladimir j. radunović, marko Č. Barjaktarović

668 - 672 PREDLOG ARHITEKTURE DISTRIBUIRANE MOBILNE APLIKACIJE ZA PROCENU RIZIKA

Srđan popov, miroslav Bender, jelena tucakov

673 - 677 REVIEW OF CLOUD COMPUTING IN BUSINESS

dragan S. markovic, Irina Branovic, ranko popovic,
dejan Zivkovic, violeta tomasevic

678 - 682 DNSSEC DEPLOYMENT AND CHALLENGES

Đorđe antić

XI
 SINTEZA 2014  Contents

683 - 686 SOCIO-PSIHOLOŠKI I BEZBEDNOSNI RIZICI NARUŠAVANJA PRIVATNOSTI NA DRUŠTVENIM

MREŽAMA
nenad putnik, lepa Babić, Boris Kordić

687 - 692 CYBER SECURITY AS A GLOBAL CHALLENGE TODAY

Zaklina Spalevic

693 - 699 INTEGRATED PROACTIVE FORENSICS MODEL IN NETWORK INFORMATION SECURITY

Gojko Grubor, Ivan Barać

700 - 705 INTEGRACIJA INFORMACIONO KOMUNIKACIONIH TEHNOLOGIJA U REALIZACIJI KONCEPTA

„PAMETNOG GRADA“
duško S. Gvozdenović, dragan marković

E-BUSINESS IN TOURISM AND HOSPITALITY INDUSTRY

706 - 714 INFORMATION SYSTEMS SUPPORT TO THE HOSPITALITY MANAGEMENT OF NOVI SAD
Slobodan Čerović, Slađana Batić

715 - 721 SOCIAL MEDIA AS A TOOL OF DESTINATION MARKETING ORGANIZATIONS

jovan popesku

722 - 725 IMPORTANCE OF SUSTAINABLE TOURISM

marija Kostić, melita jovanović-tončev

726 - 731 UTICAJ INFORMACIONIH TEHNOLOGIJA NA MARKETING U TURIZMU BOSNE I HERCEGOVINE

Biljana rađenović Kozić

732 - 737 KREDIBILITET RECENZIJA KVALITETA USLUGE BEOGRADSKIH HOTELA NA PORTALU TRIPADVISOR
Saša mašić, nikolina Kosar, lazar Kalmić

738 - 742 SAVREMENE TENDENCIJE U TURIZMU

jasna Stojanović

743 - 749 FACEBOOK TRAVEL RELATED USAGE PATTERNS OF TOURISM STUDENTS

Uglješa Stankov, tamara jovanović, vanja dragićević

750 - 754 EKOLOŠKA ODGOVORNOST I UPOTREBA OBNOVLJIVIH IZVORA ENERGIJE U HOTELIJERSTVU

milan Bradić, lukrecija Đeri, jelica marković, Ivana Blešić

755 - 757 VIŠEKRITERIJUMSKA OCENA INTERNET PREZENTACIJE BEOGRADA ZA STRANE TURISTE

mališa r. Žižović, verka jovanović, miodrag m. Žižović, nada damljanović

758 - 761 THE IMPACT OF SOCIAL MEDIA ON TOURISM

radmila Živković, jelena Gajić, Ivana Brdar

762 - 766 NOVI VID TEMATSKOG TURIZMA ŠPANIJE – TURIZAM PIRINČANIH POLJA
verka jovanović, marina milovanović

767 - 771 OCENJIVANJE KVALITETA HOTELSKIH USLUGA PUTEM INTERNETA

miroslav Knežević, dragoljub Barjaktarović, predrag obradović

772 - 776 MODERN INFORMATION TECHNOLOGIES APPLICATION IN DESTINATION MANAGEMENT

COMPANIES
vesna Spasić, angelina njeguš, danijel pavlović

777 - 781 APPLICATION OF INFORMATION SYSTEMS AND INTERNAL CONTROL IN HOTEL BUSINESS
tijana radojević, nikica radović

781 - 787 THE IMPACT OF WEB 3.0 TECHNOLOGIES ON TOURISM INFORMATION SYSTEMS
nikola minić, angelina njeguš, jelena tulić Ceballos

788 - 795 MEASURING CUSTOMER SATISFACTION IN THE HOSPITALITY INDUSTRY: AN EMPIRICAL STUDY
OF THE HOTELS IN THE CAPITAL CITIES OF EUROPE
tijana radojević, nemanja Stanišić, nenad Stanić, marko Šarac
XII
 SINTEZA 2014  Contents

INTELLIGENT SYSTEM

796 - 800 GENERALISANJE SADRŽAJA DTK25 KORIŠĆENJEM GIS TEHNOLOGIJE

viktor marković, Saša t. Bakrač, radoje d. Banković

801 - 804 KONCEPT RAZVOJA GEOPORTALA VOJNOGEOGRAFSKOG INSTITUTA

radoje Banković, Stevan radojčić, Slaviša tatomirović

805 - 810 INTEGRATED APPLICATION FRAMEWORK FOR LOCATION-BASED HEALTH INFORMATION

SERVICES
Đorđe vukelić, verka jovanović

811 - 815 EVALUACIJA MORFOMETRIJSKIH KARAKTERISTIKA TERENA PRIMENOM GIS TEHNOLOGIJE

miodrag Kostić, ljubomir Gigović, Goran prodanović

816 - 820 ISTRAŽIVANJE ŽIVOTNE SREDINE PRIMENOM GIS TEHNOLOGIJA I NJENIH INTERNET SERVISA
miloš ninković

821 - 825 PRIKUPLJANJE INFORMACIJA ZA IZRADU GIS-A METODAMA AUTOMATSKE DIGITALNE

FOTOGRAMETRIJE
miroslav marčet

826 - 830 GI ASPEKTI KONTINUALNOG PRAĆENJA INDIKATORA HAZARDA NA TERITORIJI VOJVODINE

Srđan popov, dušan Sakulski, Đorđe Ćosić

831 - 834 GEOPROSTORNA BAZA PODATAKA O ZEMLJIŠTU KAO OSNOVA ZA PROCENU UTICAJA ZEMLJIŠTA
NA VOJNE OPERACIJE
Zoran Srdić, verka jovanović, Stevan radojčić, Goran prodanović

835 - 840 IMAGE INPAINTING WITH DATA-ADAPTIVE SPARSITY

Ivan v. Bajić

841 - 845 INFORMACIONI SISTEM ZA PODRŠKU ODLUČIVANJU NA ŽELEZNICI BAZIRAN NA WCF DATA
SERVISIMA
Slađana janković, Snežana mladenović, Slavko vesković, Irina Branović

846 - 852 SISTEMI PREPORUKE U E-TRGOVINI

aleksandar Simović

853 - 857 BER PERFORMANCE OF A TH-UWB SYSTEM IN DIFFERENT SCENARIOS USING FAST SIMULATOR
marina marjanović, j. m. paez Borrallo

858 - 862 TEHNOLOŠKI INTEGRISANI SISTEMI ZA PODRŠKU ODLUČIVANJU

Igor franc, tamara lukić, Goran avlijaš

863 - 867 INTERNET ROBOTIC SOFTWARE – POTENTIAL AND APPLICATION

vladimir Stanojević, mladen veinović

868 - 871 KOMPOZITNA ANALIZA TEHNIČKE INFRASTRUKTURE MODELA SPI_PIO_RS

mladen milić

872 - 877 „INTELIGENTNI SISTEMI“ U VIZIJI POSTMODERNOG DIZAJNERA

marina Kocareva ranisavljev

878 - 881 MANAGING XML TREES USING XPATH, XQUERY, CLUSTERING AND TREE TUPLES OVER SEDNA
XML DATABASE
Hasham elzentani

THE USE OFCOMPUTERS IN TECHNICAL SYSTEMS

882 - 886 APPLICATIONS OF THE SINGLE BOARD COMPUTERS IN THE SOFTWARE DEFINED RADIO SYSTEMS
predrag jovanovic, mladen mileusnic, Branislav pavic, Boris miskovic
XIII
 SINTEZA 2014  Contents

887 - 892 MANAGEMENT OF IMPARTIALITY - A KEY REQUEST OF NEW VERSION OF INTERNATIONAL

STANDARDS FOR CERTIFICATION AND INSPECTION OF PRODUCTS AND SERVICES
predrag popovic, dejana popovic

893 - 897 IMPACT OF RADIO FREQUENCY IDENTIFICATION ON RETAIL INVENTORY MANAGEMENT

radoslav avlijaš, milenko Heleta, Goran avlijaš

898 - 901 RAPID PROTOTYPING OF 3D COMPOSITE STRUCTURES USING LAYER BY LAYER METHOD
dragan Cvetković, duško radaković, Zona Kostić, dragan marković

902 - 906 M-GOVERNMENT APPLICATION INTENDED TO SEARCH DOCUMENTS WRITTEN IN SERBIAN

LANGUAGE
dzenan avdic, aldina avdic, Zaklina Spalevic, Ulfeta marovac, adela Crnisanin

907 - 913 RISK ASSESSMENT PROCEDURES FOR PRODUCTS WHICH DO NOT FULFILL THE ESSENTIAL
REQUIREMENTS OF RTTE DIRECTIVE
ana Bašić, predrag popović

914 - 917 GEOMETRIJSKO MODELIRANJE INFORMACIONIH PANOA PRIMENOM RAČUNARA

dragan lazarević, milina Živanović, momčilo dobrodolac

918 - 921 GEOMETRIJSKO MODELIRANJE SITUACIJA U SAOBRAĆAJU PRIMENOM RAČUNARA

milina Živanović, aleksandar trifunović, dragan lazarević

922 - 926 VIRTUELNO OKRUŽENJE ZA PRAKTIČNO UČENJE GRAFIČKOG DIZAJNA NA DALJINU

Zona Kostić, dragan Cvetković, aleksandar jevremović, duško radaković, Igor franc

927 - 930 3D OBRADA AERO-FOTO SNIMAKA ANAGLIFNOM TEHNOLOGIJOM U FUNKCIJI VIZUELIZACIJE

PROSTORA IZVOĐENJA BORBENIH DEJSTAVA
dragan vasiljević, julijana vasiljević

931 - 936 IMPLEMENTING DECISION-MAKING METHODS BASED ON MULTIPLE NEURAL NETWORKS

dusko radakovic, dragan Cvetkovic

937 - 940 OBEZBEĐENJE KVALITETA ZAVARENIH SPOJEVA NA OSNOVU PRAĆENJA PARAMETARA

ZAVARIVANJA U REALNOM VREMENU
Uroš lukić, radica prokić - Cvetković, olivera popović, radomir jovičić, Branko Zrilić

941 - 947 ANALIZA STABILNOSTI KRETANJA OSNOSIMETRIČNE LETILICE

regodić dušan, jerković damir, regodić radomir

948 - 952 PRIMENA TF/SF EKSITACIJE KOD RAČUNARSKIH FDTD SIMULACIJA ELEKTROMAGNETSKIH POLJA
Branko d. Gvozdić, dušan Ž. Đurđević

953 - 956 MODEL OF METHODOLOGICAL PROCESS OF TEACHING ON INFORMATION AND

COMMUNICATION TECHNOLOGIES
ratko Ivkovic, mile petrovic, petar Spalevic, Ivana milosevic, dejan rancic

957 - 964 UTVRĐIVANJE IDENTITETA OSOBE NA OSNOVU LIČNOG IMENA SA PRIMENAMA U AKREDITACIJI I
ANALIZI AFILIJACIJA NAUČNIH RADOVA
Irena d. mitrović, jelica Ž. protić, Ivana p. Kostić - Kovačević

965 - 968 STATISTICAL CHARACTERISTICS OF SIGNAL IN THE PRESENCE OF TWO FAST NAKAGAMI-M AND
ONE SLOW GAMMA FADING
Boško radovanović, petar Spalević, Stefan panić, mihajlo Č. Stefanović, dejan milić

969 - 974 DEVELOPMENT OF AN APPLICATION FOR AUTOMATIZATION OF WAREHOUSE OPERATIONS

Zoran nešić, nebojša denić, miroslav radojičić, jasmina vesić vasović

975 - 979 UTICAJ INFORMACIONIH TEHNOLOGIJA NA LANAC VREDNOSTI I PODIZANJE KONKURENTNOSTI

PREDUZEĆA
ljiljana miletić, milica ničić, radmila Ćurčić

980 - 983 KONTROLA LETEĆE (QUAD) PLATFORME SA MOBILNIM UREĐAJIMA

Željko Stanković, dragan Cvetković, mirza ramičić, Zoran Ilić

XIV
 SINTEZA 2014  Contents

STUDENT PAPERS

984 - 989 KOMBINOVANJE BIOMETRIJE I LOZINKI U SAVREMENIM SERVISIMA AUTENTIFIKACIJE

marko marjanović

990 - 994 RAZVOJ SOPSTVENOG REŠENJA ZA KRIPTOGRAFSKU ZAŠTITU SA IMPLEMENTIRANIM MODULOM

ZA GENERISANJE SIMETRIČNOG KRIPTOLOŠKOG KLJUČA
marija vujošević

995 - 1000 NOVA METODA DESTILACIJE GENERATORA ISTINSKI SLUČAJNIH IMPULSA NA BAZI ZVUČNE
KARTICE RAČUNARA
Slaviša nikolić

1001 - 1005 DISTRIBUCIJA KRIPTOLOŠKIH KLJUČEVA PREKO JAVNIH KOMUNIKACIONIH KANALA

nemanja menković, velibor Cekić

1006 - 1011 ENABLING SMART ENERGY USE

dejana popović, nikola Šahović, Guillermo pereira

1012 - 1014 HOW PEOPLE OF SERBIA REACT TO ONLINE EDUCATION

rada mašić

1015 -1019 UNAPREĐENJE UNIVERZITETSKIH SERVISA PRIMENOM MOBILNIH WEB APLIKACIJA BAZIRANIH
NA PHP/JSON-RPC TEHNOLOGIJI
faruk Selimovic, Zoran lončarević, muzafer Saračević

1020 - 1022 PRIKRIVENI MARKETING

Branislav r. tanasić

1023 - 1027 PODSVESNE PORUKE I MARKETING

Branislav r. tanasić

1028 - 1031 CONTEMPORARY BUSINESS OPEATIONS UNDER THE CONDITIONS OF GREAT INFORMATION
MOBILITY
Snježana Stanišić, marijana prodanović

1032 - 1035 IMPROVING CUSTOMER RELATIONSHIP MANAGEMENT USING MODERN INFORMATION

TECHNOLOGY IN HOTEL INDUSTRY
dušan Borovčanin

1036 -1039 SELEKCIJA KANDIDATA PUTEM DRUŠTVENIH MREŽA- ZA ILI PROTIV

marijana jovandić

1040 - 1043 ZNAČAJ ELEKTRONSKIH OBRAZACA U TRANSPARENTNOSTI PROCESA REVIZIJE NOVCANIH

TOKOVA FINANSIRANJA POLITIČKIH SUBJEKATA
aleksanda d. vasilić

1044 - 1048 VIRTUALNE INTERAKTIVNE TURE KAO METOD POVEĆANJA KONKURENTNOSTI DESTINACIJA NA
TURISTIČKOM TRŽIŠTU
Kristina Živanović, Kristina mrkonja

1049 - 1053 ISTRAŽIVANJE DOMINANTNIH STILOVA LIDERSTVA PRIMJENOM LIKERTOVOG MODELA U

HOTELSKIM PREDUZEĆIMA
Spaso Kuzman

1055 - 1057 AUTHORS INDEX

XV
 SINTEZA 2014  The use of computers intehnical systems

Impact of Internet on Business activities

in Serbia and Worldwide
Uticaj Interneta na poslovanje u Srbiji i
svetu

doI: 10.15308/SInteZa-2014-941-947

ANALIZA STABILNOSTI KRETANJA OSNOSIMETRIČNE

LETILICE

Regodić Dušan1, Jerković Damir2, Regodić Radomir1

1
Univerzitet Singidunum, Beograd
2
vojna akademija, ministarstvo odbrane, republika Srbija

Abstract:
U radu su prikazani rezultati istraživanja uticaja spoljnih sila na letilicu: gravitacione sile
Zemlje, aerodinamičke sile, prenosna inercijalna sile, reaktivne sile i Koriolisove sile. Prob-
lem je interesantan jer se analizira sposobnosti tela letilice da u dovoljnoj meri prati pravac
brzine translacije, koja je tangenta u svakoj tački na trajektoriji centra mase. Predloženim
rešenjem se postiže kvalitetna simulaciju kretanja u programskom rešenju sa šest stepeni
slobode kretanja u širokom opsegu polaznih uglova. Proračunom se dobijaju: domet, or-
dinata, pravac, ugaona brzina, brzina leta i padnog ugla u funkciji promene vremena leta i Key words:
početnog ugla. Poseban doprinos rada se ogleda u proračunu i analizi stabilnosti leta letilice klasična osnosimetrična letilica,
u funkciji vremena leta i pređenog puta preko koeficijenata žiroskopske i dinamičke stabil- aerodinamički koeficijenti,
nosti na početnom delu i derivacije na zakrivljenom delu putanje i promene napadnog ugla elementi putanje,
α(t) oko y-ose i ugla klizanja β(t) oko z-ose. Primenom navedenog rešenja racionalizuju i parametri stabilnosti,
pojednostavljuju se postupci istraživanja. napadni ugao.

UVOD Kod klasičnih letelica stabilizacija se vrši na osnovu

Stabilnost letilice predstavlja sposobnost tela da nje-
gova uzdužna osa simetrije u dovoljnoj meri prati pravac
brzine translacije, koja je tangenta u svakoj tački na trajek-
toriji centra mase �2,3]. Matematički gledano, letilica treba
da poseduje takve osobine da neutrališe poremećaje koji
izazivaju ovu neusaglašenost. Stabilnost se razmatra uvo-
đenjem kvantitativnih kriterijuma Ljapunova u odnosu na
jedan slučaj odabranog neporemećenog kretanja. Statičku
stabilnost karakteriše ravnoteža sila i momenata u svakom
trenutku leta projektila. Kao kvantitativni pokazatelj se
može uzeti stepen preopterećenja. Dinamička stabilnost
se ceni na osnovu kvantitativnih kriterijuma Ljapunova:
maksimalne vrednosti amplitude neke poremećene veliči-
ne u odnosu na nominalnu, vremena prigušenja-trajanja
prelaznog procesa, periodičnost i aperiodičnosti, itd �2,3].
mogućnosti projektila da rotira velikom ugaonom brzi-
nom, čime se obezbeđuje oscilatoran karakter promene
veličina stanja poremećenog kretanja. Promene amplitude
oscilatornog kretanja u vezi su sa problemom dinamičke
stabilnosti, i zavise od momenta i sila koje deluju na letili-
cu, u prvom redu od prigušnog i Magnusovog momenta.
U opštem slučaju, zakon o promeni količne kretanja za
centar mase osnosimetričnog projektila daje četiri dife-
rencijalne jednačine za oscilovanje projektla oko popreč-
nih osa aerobalističkog koordinatnog sistema. Kretanje
letilice u odnosu na Zemlju je relativno, a uticaj rotacije
Zemlje ugaonom brzinom ΩE unosi projektilu prenosno
kretanje. Brzina kretanja letilice u odnosu na Zemlju VK
predstavlja relativnu brzinu, a izvodi njenih komponenata
po vremenu predstavljaju komponente relativnog ubrza-
nja. Rezultantu spoljnih sila koje deluju na projektil čine:
941
 SINTEZA 2014  The use of computers intehnical systems

gravitaciona sila Zemlje, aerodinamička sila, prenosna ◆ šest skalarnih jednačina

inercijalna sila, reaktivna sila, i Koriolisova sila. U prak-
si, zbir gravitacione i prenosne inercijalne sile smatramo . ≈ ≈ ≈ ( X + Fx )
silom Zemljine teže ubrzanja g . Kinetički moment i re- − g sin θ − acx
→
u k = q w k − r vk +
zultujući moment spoljnih sila računa se za centar mase m
letilice. Rezultujući moment čini zbir aerodinamičkog . ≈ ≈ ≈ ( X + Fx )
momenta i momenta reaktivne sile u odnosu na centar u k = q w k − r vk + − g sin θ − acx
m
mase. Sila Zemljine teže i inercijalna Koriolisova sila de-
luju u centru mase projektila te ne stvaraju momente za
. ≈ ≈ ≈ ( X + Fx )
u k = q w k − r vk + − g sin θ − acx } (6)
centar mase. m
Aerobalistički koordinatni sistem se koristi za analizu
leta projektila malog dometa (do 20 kilometara). Zane- . ( L + LF )
p =
marujemo rotaciju geodetskog koordinatnog sistema u Ix
odnosu na Zemlju i ugaonu brzinu Zemlje u odnosu na
ugaonu brzinu projektila u geodetskom koordinatnom ≈ ≈ ≈ F
sistemu. Ne zanemaruje se Koriolisova sila i sila Zemljine ≈ (− I x p r + M + M
≈ )
teže. U radu se polazi od standardnih rešenja za masu, q = pb r +
Iy
centar mase, položaj osa i momenata inercije �3].
≈ ≈ ≈ F
SISTEM DIFERENCIJALNIH JEDNAČINA ≈ (− I x p r + M + M
≈ )
q = pb r +
Iy
Model kretanja letilice sa šest stepeni slobode čine če-
tiri vektorske jednačine �3]: ◆ tri jednačine izvoda uglova stava
◆ izvod vektora položaja projektila . ≈
Φ = p + r tg θ
→
dr r → . ≈
= Vk (1) θ = q } (7)
dt
≈
◆ vektorska jednačina relativnog kretanja centra . r
masa ψ =
cos θ
→
d r Vk →
m = ΣR (2) pri čemu su:
dt

◆ kretanje oko centra mase

T
 
≈ ≈
→
Vk=  u k , vk , wk  -komponente relativne brzine projektila,

dHg →
= M (3)  
dt
T
◆ veze između ugaonih brzina i izvoda uglova  
≈ ≈
 
. . . . .
Ω b
=  p q r  -komponente ugaone brzine,
→ → → → → → →  
Ω = Ω E + λ + ϕ +ψ + θ + Φ (4)
T
 
≈ ≈
Projektovanjem vektorskih jednačina leta na aeroba- R =  X Y Z  -komponente aerodinamičke sile,
listički koordinatni sistem uz pretpostavku da je tenzor  
inercije redukovan (IY=IZ) dobija se: T
 
F =  Fx Fy Fz  -komponente reaktivne sile,
◆ izvod vektora položaja  
.  ≈ ≈ 
T
x  u k  M a =  L M N  - komponente aerodinamičkog
. ≈ 
v k    momenta,
 y  = LOB
.    (5)
z  ≈ 
  w k   
T
M F =  LF M F N F  -komponente reaktivnog
  momenta,

942
 SINTEZA 2014  The use of computers intehnical systems

- aerodinamička nesimetrija,
T
 ≈ ≈ 
H =  I x p I y q I y r  - komponente kinetičkog
  momenta.

Ovim diferencijalnim jednačinama neophodno je

pridružiti algebarsku jednačinu
≈
pb = r tg θ (8)
komponente Koriolisovog ubrzanja u aerobalističkom
koordinatnom sistemu
a cx  ≈
 
a = a cy b
 = 2 Ω E Vk (9)
a 
 cz 

Za rotiraju}i projektil malih dometa vektor stawa sadrži

dvanaest komponenata: - poprečni reaktivni moment,

 ≈ ≈ ≈
≈

 x , y, z, u , v k , w , p, q, r , Φ, θ, ψ 
 k k

 

- moment nastao zbog ubrzanja Zemljine teže,

SISTEM JEDNAČINA ZA STABILNOST LETA

Teorija stabilnosti ne može posmatrati stabilnost

projektila, već nekog njenog parametra-funkcije kreta-
nja �1,3]. Pri proučavanju dinamičke stabilnosti uvodi se
kompleksna bočna brzina z i kompleksni bočni ugao x.
- bezdimenzionalni poluprečnici,
≈ ≈
ζ = v+ i w
≈ ≈
ξ = β+ i α

Uglovi su mali pa se može uspostaviti veza izme-

đu kompleksne bočne brzine i kompleksnog bočnog ugla:

- Veličine označene sa ”*” predstavljaju stvarne vred-

Diferencijalna jednačina po kompleksnoj bočnoj br-
zini
ζ'' + ( H + iP )ζ' − ( M + iPT )ζ = iA + iE + G (10)
pri čemu leva strana jednačine predstavqa homogeni a
desna nehomogeni (prinudni) deo, a ostale veličine pred-
stavljaju koe�cijente H, P, M i T:
nosti pomnožene sa E=ρSd/2m.
Veličine M, P, H, i T mewaju se sa promenom masenih
karakteristika i derivativa aerodinamičkih koe�cijenata
sa promenom Mahovog broja. Derivativi aerodinamič-
kih koe�cijenata su sporo promenljive funkcije pređenog
puta. Ova osobina omogućuje ”zamrzavanje” derivativa
aerodinamičkih koe�cijenata na određenom delu puta-
nje. Na osnovu toga zaključujemo da se homogeni deo
jednačine može analizirati kao diferencijalna jednačina
sa konstantnim koe�cijentima. Izvod kompleksne brzine:

943
 SINTEZA 2014  The use of computers intehnical systems

1
Da bi 1− imalo realno rešenje, neophodno je zado-
Sg

voljiti uslov P2-4M > 0. Na osnovu te pretpostavke mogu

se odrediti približni izrazi za frekvenciju i prigušenje:

Smenom u 10 dobija se diferencijalna jednačina po

kompleksnom napadnom uglu:

Uvođenjem oznake:

Pri čemu je 4M≥H2, pa se zadržava samo uticajniji

član 4M. Da bi kompleksna diferencijalna jedna~ina ima-
la re{ewe, neophodno je

Izbor kompleksne poprečne brzine projektila kao pa-

rametra čija se stabilnost ispituje omogućava izvođenje
kriterijuma stabilnosti. Rešenje diferencijalne jednačine
sastoji se od homogenog i partikularnog integrala. Homo-
gena diferencijalna jednačina imaće oblik: što predstavlja uslov žiroskopske stabilnosti. Da bi se
ostvarila dinamička stabilnost projektila po bočnoj brzi-
ni neophodno je da se amplitude oscilacija približavaju
nekoj asimptotskoj vrednosti. Taj uslov je ispuwen ako su
vrednosti prigušewa λ1 <0 i λ2<0.
Rešenje homogene diferencijalne jednačine određuje
se karakterističnom jednačinom:

r2 + (H-iP)r - (M+iPT) = 0 (12)

Rešenje homogene diferencijalne jednačine imaće

oblik:

(13)

pri čemu su:

Rešenjem homogene diferencijalne jednačine po kom-

pleksnoj bočnoj brzini dobija se isti uslov kao i rešenjem
po kompleksnom bočnom uglu.

944
 SINTEZA 2014  The use of computers intehnical systems

KONCEPCIJA PROGRAMSKOG REŠENJA Polazni podaci za datoteku ,,SB06U.DAT” [2]

T0 = 0[s]4;H = 0.001[s];TK=270.5[s];XK=25000[m];
Programsko rešenje ,,PROGRAM SB06.FOR” za per-
ZK=0 [m]
sonalni računar, napravljeno je u programskom jeziku
FORTRAN, i sastoji se od četiri celine [2]: T1 = 0.00 [s]; T2 = 15 [s]; NDT = 10; NSTAB = 0 ;
1. Datoteka SB06U. DAT.- ulazna datoteka
VWX = 0 [m/s]; VWY = 0 [m/s]; VWZ = 0 [m/s];
2. Program SB06. FOR. - glavni program
3. Datoteka SB061. DAT.- izlazna datoteka. X(1) = 0 [m]; X(2) = 0 [m]; X(3) = 0 [m];
4. Datoteka SB062. DAT.- izlazna datoteka. X(4) = 810 [m/s]; X(5) = 0 [m/s]; X(6) = 0 [m/s];
Program SB06.FOR namenjen je za detaljan spoqno-
balistički proračun i simulaciju leta rotirajućeg projektila X(7)=1675.334[1/s];X(8)=1.034811[1/
sa reaktivnom silom i bez nje. Prema jednoj opciji pro- s];X(9)=7.726234 [1/s];
gram proračunava karakteristične parametre stabilnosti
leta projektila. Integracija diferencijalnih jednačina vrši FI0S = 0 [0]; TETA0S = 65 [0]; PSI0S = 0 [0].
se metodom Runge-Kuta sa četiri približenja.
Tačnost proračuna zavisi od: koraka integracije, tačno-
sti i broja derivativa aerodinamičkih koe�cijenata, de�ni- Na slici 2. prikazana je promena ordinate y putanje pri
sane brzine vetra i reaktivne sile. različitim dometima letilice x.
Sadržaj ulazne datoteke SB06U. DAT:
T0, H,TK, XK, ZK
T1, T2, NDT, NSTAB
VW0, DVW, AW0S, DAWS, FW, HI0S
(X(K),K=1,3)
(X(K),K=4,6)
(X(K),K=7,9)
FI0S, TETA0S, PSI0S

Datoteke SB061.DAT i SB062.DAT kreiraju se u toku

izvođenja programa. Naredbom WRITE programa SB06.
FOR, u wih se smeštaju dobijene informacije. To su re- Sl. 2. Promena ordinate putanje x=f(y) u funkciji promene
zultati spoljno balističkog proračuna predstavljeni tabe- polaznih uglova za hipotetički projektil 152 mm
larnim izlaznim vrednostima.

Na slici 3. prikazana je napadnog ugla α u funkciji pro-

Na slici 1. je prikazan algoritam programskog rešenja. mene ugla klizanja β na putanji.

PROMENA NAPADNOG UGLA U ZAVISNOSTI OD PROMENE UGLA KLIZANJA

U TOKU LETA PROJEKTILA
1

0.5

0
-2 -1.5 -1 -0.5 0 0.5 1 α (0)
-0.5

-1

-1.5

-2

-2.5

-3

-3.5
β (0)

-4

Sl. 3. Promena napadnog ugla α u funkciji promene ugla

klizanja β na putanji

Sl.1. Algoritam programskog rešenja [2]

945
 SINTEZA 2014  The use of computers intehnical systems

Na slici 4. prikazana je promena napadnog ugla α i Na slici 7. prikazana je promena ugla klizanja β u toku
ugla klizanja β na putanji do odstojanja 76 m od usta cevi. leta letilice

PROMENA NAPADNOG UGLA α I UGLA KLIZANJA β OD PROMENA UGLA KLIZANJA U TOKU LETA NA PUTANJI
USTA CEVI DO X=76 m.
1 1

β (0) 0.5

0.5 0

4.6
0.51

1.24

11.9
19.2
26.5
33.8
41.1
0.072
0.145
0.218
0.291
0.364
0.437

0.583
0.656
0.729
0.802
0.875
0.948
1.021
1.094
1.167

1.313
1.386
1.459

48.400 1
55.700 1
63.000 1
70.301 1
77.600 1
84.901 1
92.201 1
99.500 1
t(s)
-0.5

b(0)
α(0); β(0)

0
X (m) -1
0
2.4
4.8
7.2
9.6

14.4
16.8
19.2
21.5
23.9
26.3
28.7
31.1
33.5
35.9
38.3
40.6

45.4
47.8
50.2
52.6
54.9
57.3
59.7
62.1
64.5
66.8
69.2
71.6
12

43

74
-1.5
-0.5
-2

-2.5
-1
α (0)
-3

-1.5 -3.5

-4

-2

Sl. 7. Promena ugla klizanja β u toku leta letilice

Sl. 4. Promena napadnog ugla α i ugla klizanja β na putanji do
odstojanja 76 m od usta cevi ZAKLJUČAK

Simulacijom kretanja u programskom rešenju sa šest

Na slici 5. prikazana je promena napadnog ugla α i stepeni slobode kretanja u širokom opsegu polaznih uglo-
ugla klizanja β na putanji u vremenu t=21,5s.ĕ104 s. va, omogućuje proračun stabilnosti leta i elementa putanje
letilice. Kriva zavisnosti ordinate y u odnosu na horizon-
PROMENA NAPADNOG UGLA I UGLA KLIZANJA NA PUTANJI talnu daljinu x ima identičan karakter promene [1,3].
U VREMENU OD t=21,5-104 (s)
1
Parametri stabilnosti kretanja osnosimetrične letilice
0.5 zavise i od vrednosti derivativa aerodinamičkih koe�ci-
0
t(s)
jenta. Proračun je pokazao da karakter promene napad-
nog ugla α i ugla klizanja β za vrednosti proračunskih i
26.5

41.5

46.500 1
49.001 1
51.501 1
54.000 1
56.501 1
59.000 1
61.500 1
64.001 1
66.500 1
69.001 1
71.500 1
74.001 1
76.501 1
79.000 1
81.501 1
84.000 1
86.501 1
89.000 1
91.501 1
94.001 1
96.500 1
99.001 1
21.501
24.001

29.001
31.501

36.501

44.001

101.500 1
104.001 1
α(0); β(0)

34

39

-0.5

-1 eksperimentalnih derivativa se razlikuje po frekvenciji

-1.5 prigušenja i amplitudi oscilovanja, posebno na prvom
-2 delu putanje. Na osnovu proračuna se vidi da je zadovo-
-2.5 ljen teorijski kriterijum stabilnosti leta:da su realni delovi
-3
korena λ1 i λ2 negativni [3,9]. Posledica toga je smanjenje
-3.5
zbira ta dva vektora, a time i napadnog ugla i međusob-
-4
no približavanje ose projektila i brzine leta. Amplitude
promene napadnih uglova smanjuju se tokom leta, što
dokazuje stabilnost kretanja letilice i za proračunske i iz
Sl. 5. Promena napadnog ugla α i ugla klizanja β na putanji u
eksperimentalnih rezultata izračunate derivative. Uslov
vremenu t=21,5s.ĕ104 s
stabilnosti je zadovoljen ako je ispunjen uslov:
1
H >0 i < Sd (2 − Sd ).
Sg
Na slici 6. prikazana je promena napadnog ugla α u
toku leta projektila. Većina letilica se može razvrstati u:
◆ statički stabilne bez rotacije oko uzdužne ose ili
sprorotirajuće,
PROMENA NAPADNOG UGLA U TOKU LETA NA PUTANJI

◆ statički nestabilne koji moraju biti žiroskopski sta-

0.5 bilisani.
Osnovne karakteristike statički stabilnih letilica: žiro-
skopski su stailisani bez obzira na rotaciju oko uzdužne
0
α (0)

t(s)
4.6
0.51

1.24

11.9
19.2
26.5
33.8
41.1
0.072
0.145
0.218
0.291
0.364
0.437

0.583
0.656
0.729
0.802
0.875
0.948
1.021
1.094
1.167

1.313
1.386
1.459

48.400 1
55.700 1
63.000 1
70.301 1
77.600 1
84.901 1
92.201 1
99.500 1

-0.5
ose; ukoliko se faktor dinamičke stabilnosti nalazi u in-
tervalu 0 < Sd < 2, statički stabilna letilica je uvek i dina-
-1 mički stabilna, bez obzira na rotaciju oko uzdužne ose; za
vrednosti faktora dinamičke stabilnosti 0 > Sd > 2, velika
ugaona brzina oko uzdužne ose (p) učiniće statički stabil-
-1.5

-2
ne letilce dinamički nestabilnim.
Osnovne karaktieristike statički nestabilnih letilica su:
Sl. 6. Promena napadnog ugla α u toku leta projektila ◆ žiroskopska stabilnost je neophodan, ali i nedovo-
ljan uslov za dinamičku stabilnost;
946
 SINTEZA 2014  The use of computers intehnical systems

◆ pri vrednostima faktora dinamičke stabilnosti sta- ◆ ako je koe�cijent dinamičke stabilnosti Sd=0,5 (ili
tički nestabilna letilica je uvek stabilna. Vrednost Sd=1,5), tada bi Sg moralo biti veće od 1,33 da bi se
uzdužne rotacije određenom ugaonom brzinom osigurala dinamička stabilnost;
neophodnom za dinamičku stabilnost dobija se iz ◆ za vrednost Sd=0,1 (ili Sd=1,9) letilica bi bila dina-
uslova: mički stabilna ako je Sg>5,26.
4M Keller, Reno i Mc Shane smatraju da se jednačina (16)
p2 > ,
Sd (2 − Sd ) može smatrati ”pojačanjem” kriterijuma klasične žiro-
skopske stabilnosti (Sg>1) trži se da je
gde je:
1
I   pd  Sg >
P= x
 Iy
⋅
  V 
; Sd (2 − Sd )
 
koja je zbog svog oblika uvek veća od jedinice. Sa slike
◆ za vrednost dinamičkog faktora stabilnosti statički 8. se vidi da je osnovni problem de�nisanja ugaone brzine
nestabilna letilica ne može postati dinamički stabi- rotacije letilice zasnovan samo na klasičnom zahtevu Sg>1.
lan bez obzira na vrednost uzdužne ugaone brzine
p;
LITERATURA
◆ za statički nestabilne letilice uslov dinamičke stabil-
nosti je:
1 [1] Regodić, D., Reverzibilni proračun putanje projektila pri-
< Sd (2 − Sd ). menom modela sa šest stepeni slobode kretanja, Vojnoteh-
Sg nički glasnik, vol. 46, br. 5, pp. 527–538,
Na slici 8. dat je gra�čki prikaz odnosa žiroskopske i [2] Regodić, D., Zbirka zadataka iz spoljne balistike, UŠIO, Be-
dinamičke stabilnosti letilice sa ugaonom brzinom p oko ograd, 2003.
uzdužne ose letilice [1,5]. [3] Regodić, D., Spoljna balistika, Vojna akademija, Beograd,
2006.
0,8 [4] Regodić, D., Uticaj vrste strujanja na ukupni aerodinamič-
0,7 ki koe�cijent, Vojnotehnički glasnik, vol. 43, br. 1, ISSN
0,6 0042–8469, UDC 623+355/359, pp.52–64, Beograd, 1995.
0,5 [5] Jerković, D., Uticaj aerodinamičkih koe�cijenata na kreta-
nje osnosimetričnog tela, magistarska teza, Fakultet tehnič-
1/Sg

0,4

0,3 kih nauka, Novi Sad, 2009.

0,2
[6] Tablice gađanja za PAT 40 mm L/70 Bofors, SSNO, Beo-
0,1
grad, 1982.
0
0,923 0,871 0,832 0,808 0,786 0,774 0,765 0,759 [7] Tehničko uputstvo za brodski PAT 40 mm D70 M55m i
Sd(2-Sd)
M70 Bofors, knjiga 1, SSNO, Beograd, 1975.
Sl.8. Međusobna zavisnost koeficijenta 1/Sg i Sd(2–Sd) [8] Range tables for 40 mm Automatic Gun L-70, AB Bofors,
Sweden.
Na osnovu dobijenih vrednosti na slici 8. Može se za- [9] Ćuk, D., Uticaj povećanja dometa na dinamičku stabilnost
ključiti: artiljerijskih raketa sa olučastim krilima, Vojnotehnički
◆ za vrednost koe�cijenta dinamičke stabilnosti glasnik, vol. 55, br. 3, pp.296–307,ISSN 0042–8469, UDC
0,8 < Sd < 1, 2 dovoljan je uslov Sg > 1 za dinamič- 623+355/359, Beograd, 2007.Beograd, 1998.
ku i žiroskopsku stabilnost;

STABILITY ANALYSIS OF AXISYMMETRIC SPACECRAFT MOTION

Abstract:
This paper presents the results of research on the effects of external forces on the spacecraft:
the gravitational force of the Earth, aerodynamic forces, portable inertial forces, reaction
forces and the Coriolis force. The problem is interesting because it analyzes the ability of
the body to the spacecraft to sufficiently monitor the direction of the speed of translation,
which is the tangent at each point of the trajectory of the center of mass. The proposed so-
lution achieves a high-quality movement simulation in the programming solution with six
degrees of freedom in a wide range of initial angles. The calculation providies the following:
the range, ordinate, straight/direction, angular velocity, the speed of flight and falling angle, Key words:
in the function of flight time and initial angle changes. A special contribution of the work the classic axisymmetric
is reflected in the calculation and analysis of the stability of the flight, in the function of spacecraft,
flight time and covered distance, via the coeficient of gyroscopic and dynamic stability, at aerodynamic coefficients,
the starting point, and the derivative at the curved part of the path, as well as the changes path element,
of the angle of attack α(t) around the y-axis, and the slip angle β(t) around the z-axis. By stability parameters,
applying the above solutions, the procedures of research become racionaliyed and simplified. the angle of attack.
947
View publication stats