КОМЕДИЯ Н.В.

ГОГОЛЯ
"РЕВИЗОР"
Gogol’ün1835 yılında yazdığı ve 1836 yılında Sovremennik dergisinde yayınlanan Müfettiş adlı oyunu,
yazarın vodvillerden duyduğu hoşnutsuzluğun ürünüdür. (Aralıkçılar’ın ayaklanmasının ertesinde düzeni
eleştiren ve yeren oyunların yayınlanması engellenirken, eğlendirici oyunlar ve özellikle vodvil türü oldukça
yaygınlaşmıştı. İzleyenleri derin toplumsal çelişkilerden alıkoyan vodvillerde komik olaylar, aşk entrikaları,
tesadüfler, yanlış anlamalar, aptalca ancak oldukça komik durumlar, söz oyunları gibi ögeler önemli bir yer
tutar. )

 "Müfettiş" komedisi XIX . yüzyıl Rus yazınının, çarlık devri memur dünyasını en ayrıntılı bir biçimde
yansıtan yapıtlardandır. Rüşvet, devlet parasını ve görevini kötüye kullanmak gibi olumsuzluklarıyla
toplumsal yozlaşmayı açıkça gözler önüne seren bir taşlama niteliğindedir.
 OLUŞUM SÜRECİ

 Gogol, Puşkin'den yeni başlayacağı bir eseri için saf Rus fıkrası denebilecek bir
konu vermesini istemiş, Puşkin de Rusya'da, kendini müfettiş olarak tanıtan birçok kimse
olduğunu, bir seferinde kendisini de müfettiş sandıklarını, devletin yeni
düzenlemelerinden dolayı teftişlerin çoğaldığını, fakat gelen müfettişlerin hakiki mi yoksa
sahte mi olduklarının bir türlü anlaşılamadıklarını söylemiş ve böylece Müfettiş ortaya
çıkmıştır.
 Çar 1. Nikolay’ın yönetimi altında süren katı sansür sebebiyle bu komedinin gösterim izni
için güçlü bir nüfuz gerekiyordu. Bunu Gogol arkadaşı Jukovski’nin araya girmesiyle
başardı ve "Müfettiş" 1836 yılında, önce Petersburg'’un "Aleksandrinski Tiyatrosu"nda
daha sonra ise Moskova'da sahnelendi.
 Bürokratik düzenin eleştirilmesi yönetimin ileri gelenleri tarafından büyük bir tepkiyle
karşılandı. Belinski'yle çevresindekiler ise bu eseri ve yazarını göklere çıkarıyorlardı.
Onların övgülerine karşın Gogol, "Müfettiş"le umduğu başarıyı elde edemedi ve hayal
kırıklığını hafifletmek için 1836’ da Rusya'dan ayrıldı.
KONU

 İlçelerine, kimliğini gizleyen bir Müfettiş'in geleceğini öğrenen, kaymakam,

öğretmen, savcı, Yoksulları Koruma Kurumları müdürü, Postane Müdürü ve
diğerleri, yarattıkları çarpık sistemin müfettiş tarafından fark edilmesini
önlemek amacıyla apar topar hazırlıklara başlarlar. Fakat gelenin bir
müfettiş değil de, zengin bir toprak ağasının oğlu olduğundan bihaberdirler.
Kendisini müfettiş sandıklarını anlayan toprak ağasının oğlu ise, durumu
kendi lehine çevirerek, erkeklerin paralarını, kadınların da duygularını
sömürür ve ilçeyi terk eder. Hata yaptıklarını anlayan memurlar, gerçek
müfettişin geldiği haberini aldıklarında, oyun donarak son bulur.
 OY UNUN YAP I V E B İ Ç İ M ÖZ E L L İKLER İ

 Beş perde, elli iki (6+10+11+16+9) sahneden oluşan oyun, yirmi dört asıl kişi
ve konuklar, esnaf ve kent sakinlerinden oluşur.
 Olaylar Rusya’nın taşrasında bir kasabada geçmektedir.
 Oyunda konunun ana öğesi olarak bir aşk entrikasının değil de toplumsal
eleştirinin öne çıkışı, Rus aydınlanmacı yazarların (örneğin, Fonvizin’in ve hatta
çağdaşı Griboyedov’un) yapıtlarından farklı olarak Müfettiş’te olumlu bir
kahraman bulunmayışı, Gogol eleştirel gerçekçiliğinin belli başlı
özelliklerindendir.
 TEMA

 O dönem Rusya’sında bürokrasinin

yozlaşmışlığı, halk ve yöneticiler arasındaki
iletişimsizlik, rüşvet, mevki sahibi kişilerin
bütün olanakları kendi yaşamları için
kullanmaları.. kısacası toplumsal yozlaşmadır.

 Karşıtlıklar:
Birey – Toplum, Saf – Kurnaz
K AR AK T E RLER V E ÖZ E L L İKLER İ

• Kaymakam – Anton Antonoviç Skvoznik- Dmuhanovski

Uzun yıllardır görevde ve kendine göre hiç aptal olmayan bir

adamdır. Rüşvetçinin biri olmasına karşın çok katı, ciddi,
hatta biraz da kavgacıdır. Ne yüksek ne de alçak sesle, ne az
ne de çok konuşur.Yüz hatları, mesleğine en alttan başlamış
her insanınki gibi kaba ve serttir. Genellikle geniş yakalı bir
üniforma ve uzun konçlu, mahmuzlu çizmeler giyer. Ağarmış
saçları kısacık kesilmiştir.
Anna Andreyevna – Kaymakamın eşi
Henüz yaşı geçmemiş, cilveli bir taşra kadınıdır. Yaşamının yarısını
roman ve albümleri, diğer yarısını da kızı meşgul etmektedir. Çok
meraklıdır ve her fırsatta böbürlenmeye bayılır. Ara sıra, ama
yalnız adamcağızın verecek karşılık bulamadığı durumlarda
kocasına üstünlük kurar. Ama bu üstünlük yalnızca önemsiz işlerle
sınırlı kalır ve azarlama ya da alaydan öteye gitmez.

Marya Antonovna
Olan bitenden haberi olmayan, saf, annesinin bir küçük modeli
diyebiliriz.
Ivan Aleksandroviç Hlestakov

Petersburg’lu bir memur olan Hlestakov, yirmi

üç yaşlarında, ince uzun bir gençtir; biraz
aptaldır, resmi dairelerde boş adam dedikleri,
şu aklı bir karış havada tiplerdendir. Hiçbir
düşünce üzerinde yoğunlaşmayı beceremez,
kesik kesik konuşur ve hiç beklenmedik sözler
eder. Modaya uygun giyinir.
 Osip – Hlestakov’un uşağı. Başını hafifçe öne eğerek,
ciddi bir tavırla konuşur. Efendisinden zekidir ve her
şeyi daha çabuk kavrar; ama çok konuşmayı sevmez
ve sezdirmeden dalavereler çevirir.
 Bobçinski ve Dobçinski – İkisi de ufak tefek,
kısa boylu ve çok meraklıdır. Aşırı derecede
birbirlerine benzemektedirler; ikisi de göbeklidir.
Hızlı hızlı, jest ve mimiklerini çok kullanarak
konuşurlar. Dobçinski, diğerinden biraz daha uzun
ve daha sakindir.
Ammos Fyodoroviç Lyapkin- Tyapkin
Yargıç olan Lyapkin-Tyapkin üç beş kitap
okuduğu için kendisini kültürlü bir kişi
saymaktadır. O doğrudan rüşvet almaz, ama
armağan olarak verilen bir tazı yavrusunu da
almamazlık etmez. Ona göre bu rüşvet
sayılmaz.
Artemi Filippoviç Zemlyanika Ivan Kuzmiç Şpekin
Yoksulları Koruma Kurumları
Postane Müdürü, aptallığa
Müdürü, iri yarı, hantal, eli işe
varacak denli saf bir
yakışmayan bir adamdır. Buna karşın
adamdır.
çok kurnaz ve hilekardır.
 I. PERDE

• (Kaymakam’ın evinde bir oda.)

• Oyunun ilk perdesinde kaymakam, yoksulları koruma kurumları
müdürü, lise müdürü, yargıç, komiser, doktor ve iki polis memuru
karşımızdadır, bir mektup aracılığıyla gizli bir müfettişin kasabaya
geleceğini ve bütün kurumları denetleyeceğini öğrenmişlerdir. Bu
kasabanın ileri gelenlerinde panik havası yaratır ve ne yapmaları
gerektiği konusunda tartışmaya başlarlar. Kaymakam her kurumun
başkanına kendi işlerine çeki düzen vermelerini emreder. Bu
konuşmalar devam ederken iki toprak sahibi aniden nefes nefese
sahneye girer ve sivil giyinmiş yakışıklı bir genç adam gördüklerini
ve onun da Petersburg’dan gelen bir memur olduğunu söylerler.
Bu kişinin müfettiş olma ihtimaline karşı herkes görevlerini yapmak
için dağılır. Son sahnede Kaymakam’ın meraklı eşi ve kızı olanları
öğrenmek için uğraşırken perde kapanır.
 II. PERDE

(Handa küçük bir oda. )

Osip efendisinin yatağına uzanmış, aç olduğundan şikayet ediyor, ve kendi
kendine efendisini kötülüyorken sahneye Hlestakov girer. Hancıya daha önce
hiç ödeme yapmadıkları için yemek alamamaktadırlar. Çağrılan uşağın onlara
son kez yemek getirmesinin ardından odaya Kaymakam girer. Kaymakam onu
müfettiş sandığı için, görevinin soylu yolcularla ilgilenmek olduğunu söyler ve
ona yalakalık yapmaya başlar. Hlestakov bundan güç alarak şikayetlerini anlatır.
Bütün borçlarını kaymakama ödetir ve üstüne bir de sözde borç olarak para
alır. Gerçeklerin hala farkında olmayan kaymakamın teklifi üzerine evine
yerleşir. Kaymakam ona tüm kurumları gezdirmeyi teklif eder. Kaymakamın,
karısına evi hazırlama konusunda not göndermesiyle perde kapanır.
 III. PERDE

• (Kaymakamın evi, ilk perdedeki oda.)

• Kaymakamın karısı ve kızı kendi aralarında hala tartışarak pencerenin önünde bekliyorken Dobçinski kaymakamın
notunu eve getirir. Notu okumasıyla beraber kaymakamın karısı hazırlıkları başlatır. Sonrasında Hlestakov’un
uşağı eve gelir evin hizmetçisiyle muhabbet eder. Kaymakam bu sırada müfettiş sandığı Hlestakov’a kurumları
gezdirir ve diğer memurlarla birlikte eve gelirler. Hlestakov konuşmalarıyla kaymakamın karısı ve kızını etkiler.
Aslında sadece onları değil herkesi etkilemiştir. Herkes Hlestakov’a karşı dalkavukluk derecesinde ilgi gösterir.
 IV. PERDE

(Kaymakamın evindeki aynı oda… )

Bütün kurum görevlileri tebdili kıyafet içinde usulca odaya girerler. Bir telaş içinde düzeni sağlamaya çalışırlar. Herkes sözde
müfettişe kendi eksiklerini görmezden gelmesi için sırayla rüşvet verir. verirler. Tabi Hlestakov bu paraları yine ‘’borç’’ adı altında
alır. Sekizinci sahnede Hlestakov onu bir devlet görevlisi sandıklarından emindir artık. İyice keyiflenerek Petersburg’daki arkadaşı
Tryapiçkin’e her şeyi anlatan bir mektup yazar. Tam o sırada dışardan esnafların sesleri yükselir. Müfettiş rolüne tamamen giren
Hlestakov onların şikayetlerini dinler, gerektiğinde onlardan da ‘borç’ alır, ancak ziyaretlerin ardı arkası kesilmeyince daha fazla
kimseyi görmek istemez.
 Sonrasında Hlestakov kaymakamın kızına kur
yapar fakat reddedilir. Kıza yakınlaşmaya
çalışırken kızın annesi sahneye girer,
Hlestakov’un kızına evlenme teklifi ettiğini
düşünerek kızını kovar. Hlestakov işleri kendi
lehine çevirir ve kaymakamın karısına evlenme
teklifi eder. Marya geri gelip onları o halde
görünce bu seferde kızına talip olduğunu,
onunla nişanlanmak istediğini söyler.
Sahneye telaşla kaymakam girer. Olan bitenin
farkında değildir, esnafların kendisini şikayet
ettiklerini öğrendiği için korkuyla kendini
savunmaya girişir. Hlestakov’un, kızı Marya’yla
nişanlanmak istediğini duyunca çok şaşırır,
kendini buna layık görmez. Sevincinden
çığlıklar atarak zıplamaya başlar. Sonrasında
Hlestakov gitmesi gerektiğini fakat geri
geleceğini söylerek ve kaymakamdan tekrar
borç alarak çıkar. Perde kapanır.
 V. PERDE

(Aynı oda…)
Kaymakam karısı ve kızı sahnededirler. Bu sırada kaymakam, polis memuruna kendisini müfettişe şikayet eden
tüccarları çağırmalarını emreder. Kızlarının nişanıyla daha da zengin olma, daha yüksek rütbe hayalleri kurmaya
başlar. Esnaflar geldiğinde tüm sinirini onlara gösterir, tehditler savurur, sonra da onları kovar. Nişan haberini duyan
memurlar tebrik için ziyarete gelmeye başlarlar.
• Elinde açılmış bir mektupla Postane Müdürü soluk soluğa sahneye girer. Hlestakov’un aslında müfettiş
olmadığını söyleyerek onlara açıp okuduğu mektubu gösterir. İnanmak istemeyen kalabalık mektubu tek
tek okur. Nasıl bu kadar aptal oldukları konusunda kendilerine kızarlar, durumu kabullenmekte zorlanırlar
ve suçu Dobçinski ve Bobçinski’ye atarlar. Jandarmanın gelip, asıl müfettişin kente geldiğini ve kendilerini
görmek istediğini söylemesiyle perde kapanır.
 «Ben Müfettiş’te o dönemin Rusya’sında gördüğüm tüm kötülükleri, bir insandan en adaletli olması gereken
durumlarda yapılan tüm haksızlıkları bir araya toplamaya karar verdim ve tüm bunlarla alay etmek istedim. Ancak,
bilindiği gibi, bu şaşırtıcı bir etki yaptı. Böylesine güçlü bir biçimde ilk kez ortaya çıkan güldürümün arkasında
okuyucu keder duyumsadı. Güldürümün eskiden olduğundan daha farklı olduğunu ve yapıtlarımda eskiden
olduğum gibi olamayacağımı, kendimi masum ve kaygısızca sahnelerle eğlendirme gereksinimimin gençlik
yıllarımla birlikte sona erdiğini ben de anlamıştım.»
 Yazarın da belirttiği gibi, güldürünün arkasında acı ve burukluk yatar.
 KAYNAKÇA

 Rus Edebiyatında Doğalcı Okul – Türkan Olcay

 Rus Edebiyatı Yazıları – Ataol Behramoğlu
 Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları/Müfettiş
 http://samarus-school.ru/komediya-n-v-gogolya-revizor-kratkoe-
soderzhanie.html