Professional Documents
Culture Documents
02 Kawala
02 Kawala
Dent. Med. Probl. 2009, 46, 3, 273–278 © Copyright by Wroclaw Medical University
ISSN 1644−387X and Polish Stomatological Association
Streszczenie
Narodowy Program Ochrony Narządu Żucia w latach 1997–2001 zakładał obniżenie zachorowalności na choroby
narządu żucia oraz występowania wad zgryzu przez wdrożenie programów promocji zdrowia i intensyfikację za−
pobiegania próchnicy i zapaleniom dziąseł. Oczekiwano 15% obniżenia odsetka dzieci i młodzieży z wadami zgry−
zu w stosunku do1995 r. Dane z opublikowanych w ostatnich 15 latach badań epidemiologicznych powinny umoż−
liwić ocenę realizacji tego założenia oraz stanowić punkt odniesienia przy tworzeniu kolejnych programów zdro−
wotnych umożliwiających osiągnięcie celów WHO. Celem pracy było porównanie aktualnych danych
epidemiologicznych dotyczących występowania w Polsce wad zębowo−zgryzowych wśród dzieci i młodzieży
w ciągu ostatnich 15 lat. Przedstawiono dane epidemiologiczne pochodzące z badań własnych oraz 21 prac innych
autorów dotyczących wad zgryzu w różnych grupach wiekowych (6., 8., 11., 12. i 18. rok życia) opublikowanych
w latach 1993–2008. W związku z trudnościami w przeprowadzeniu analizy porównawczej danych przedstawia−
nych w poszczególnych publikacjach niemożliwa była jednoznaczna ocena zmian zachodzących w narządzie żu−
cia dotyczących zaburzeń zębowo−zgryzowych u dzieci i młodzieży w ciągu ostatnich 15 lat w Polsce. Podjęto je−
dynie próbę interpretacji dostępnych danych: większość badań epidemiologicznych prowadzonych w ciągu ostat−
nich 15 lat miało charakter regionalny i dotyczyło jedynie kilku rejonów Polski, dlatego nie można jednoznacznie
ocenić realizacji założeń Narodowego Programu Ochrony Narządu Żucia w latach 1997–2001. Wydaje się jednak,
że planowane cele odnośnie do 15% spadku wad zgryzu nie zostały osiągnięte. Brakuje ponadto jednolitych kry−
teriów oceny zaburzeń zgryzowo−zębowych i ich klasyfikacji, co utrudnia analizę porównawczą danych uzyska−
nych w badaniach prowadzonych przez różnych autorów. Obserwuje się tendencję do wzrostu częstości występo−
wania wad zgryzowo−zębowych w kolejnych grupach wiekowych. Najczęściej występującymi wadami zgryzu wg
klasyfikacji Orlik−Grzybowskiej są wady dotylne – tyłozgryzy (Dent. Med. Probl. 2009, 46, 3, 273–278).
Słowa kluczowe: wady zgryzu, wady zębowe, epidemiologia.
Abstract
The aims of National Program of Stomatognathic System Care for years 1997–2001 were to reduce the incidences
of stomatognathic system diseases and the occurrence of malocclusions due to initiation of oral health programs
and intensification of caries and gingivitis’ prophylactic. 15% decrease in malocclusion occurrence among children
and youth was expected with relation to year 1995. Epidemiological data published during last 15 years should
allow to evaluate a fulfillment of the above goals as well as help to create new health programs making realization
of WHO goals possible. The purpose of the article was to compare current epidemiological data concerning frequ−
ency of dento−occlusal disorders among Polish children and youth in last 15 years. Data from own research and 21
publications of other authors about the occurrence of malocclusions in different age groups (6, 8, 11, 12, 18 year
of life) published between years 1993 and 2008 were included. An evaluation of changes in stomatognathic system
in dento−occlusal disorders among Polish children in the last 15 years was impossible due to difficulties in compa−
ring data presented by different authors. An attempt of the data interpretation was done: majority of epidemiologi−
cal research in the last 15 years was regional and few regions were included. The realization of the goals of Natio−
nal Program of Stomatognathic System Care for years 1997–2001 cannot be evaluated, however, it seems that schedu−
274 B. KAWALA, M. SZUMIELEWICZ, A. KOZANECKA
led reduction of 15% of malocclusion was not achieved. Furthermore there is lack of straight rules of dento−occlusal
disorders’ diagnosis and their classification. The tendency of increasing frequency of dento−occlusal disorders with
age is observed. The most common disorders according to Orlik−Grzybowska’s classification are class II malocc−
lusions (Dent. Med. Probl. 2009, 46, 3, 273–278).
Key words: malocclusions, teeth disorders, epidemiology.
Tabela 1. Częstość występowania wad zgryzowo−zębowych (wyrażona w procentach) w poszczególnych grupach wieko−
wych w latach 1993–2008
Table 1. Frequency of malocclusion (in %) with age between years 1993–2008
*Dane zaznaczone kursywą przyporządkowano według daty publikacji, ze względu na brak danych dotyczących czasu badania.
39,4 Wrocław (160) 14 oznacza częstość wad zgryzowo−zębowych/ miejsce prowadzenia badania/ liczebność grupy bada−
nej/pozycję piśmiennictwa.
65,0/84,0 Wrocław (280) 17 oznacza częstość wad zgryzu/ częstość wad zębowych/ miejsce prowadzenia badania/ liczebność
grupy badanej/pozycję piśmiennictwa.
dziądzu, 62,3% w Lublinie, 31,5% w wojewódz− dwa badania epidemiologiczne dotyczące tych
twie zachodniopomorskim i 65% we Wrocławiu grup wiekowych, a ich wyniki wśród ośmiolatków
[13, 15, 17, 19]. Trudno jest ocenić zmiany często− różniły się o kilkanaście procent. Analizowano
ści występowania wad zgryzu w czasie wśród w nich oddzielnie wady zgryzu i wady zębowe,
dzieci w wieku 8 i 11 lat. W czterech badaniach podczas gdy we wcześniejszych badaniach zabu−
prowadzonych w różnych województwach w zbli− rzenia te były traktowane łącznie.
żonym okresie czasu rozrzut częstości występowa− W ogólnopolskim badaniu epidemiologicz−
nia wad w obu grupach wiekowych wynosił ponad nym narządu żucia z 1995 r. wady zgryzowo−zę−
40% W kolejnych latach opublikowano jedynie bowe stwierdzono u 63,7% 12−latków [20, 21]. Ich
276 B. KAWALA, M. SZUMIELEWICZ, A. KOZANECKA
Piśmiennictwo
[1] HOBDELL M., PETERSEN P.E., CLARCKSON J., JOHNSON N.: Global goals for oral health 2020. Int. Dent J. 2003, 53,
285–288.
[2] ADAMOWICZ−KLEPALSKA B., WIERZBICKA M., STRUżYCKA I.: Założenia i cele zdrowia jamy ustnej w kraju na lata
2006 – 2020. Czas. Stomat. 2005, 58, 457–460.
[3] Narodowy Program Zdrowia na lata 2007–2015. Załącznik do uchwały Nr 90/2007 Rady Ministrów z dnia 15 ma−
ja 2007 r.
[4] BANACH J.: Co z realizacją periodontologicznych celów zdrowia Światowej Organizacji Zdrowia do 2010 r. w Pol−
sce? Dent. Med. Probl. 2002, 39, 9–12.
[5] WIERZBICKA M., KACZMAREK U.: Trend choroby próchnicowej u 12−letnich dzieci na podstawie badań monitorin−
gowych stanu zdrowia jamy ustnej. Czy polskie dzieci mają szansę na osiągnięcie narodowego i europejskiego ce−
lu zdrowia jamy ustnej? Dent. Med. Probl. 2009, 46, 149–157.
[6] WIERZBICKA M., ADAMOWICZ−KLEPALSKA B., PIEKARCZYK J., PISULSKA−OTREBA A., SPIECHOWICZ E., ZIĘTEK M.:
Narodowy program ochrony narządu żucia w okresie 1997–2001. Czas. Stomat. 1999, 52, 271–278.
278 B. KAWALA, M. SZUMIELEWICZ, A. KOZANECKA
[7] DOELLINGER R., GOŁBA−ŚWIDER M., GRZESIEWSKA K.: Ocena stanu uzębienia mlecznego i stałego oraz warunków
zgryzowych u dzieci 6−letnich z woj. katowickiego i bielsko−bialskiego – badania porównawcze. Magazyn Sto−
mat. 1998, 8, 4, 22–25.
[8] SKOMRO P., ZIEMBA Z.: Stan zgryzu i potrzeby w zakresie leczenia ortoodntycznego u dzieci jednej ze szkół pod−
stawowych Szczecina. Czas. Stomat. 1998, 51, 277–281
[9] BIEDZIAK B., KURZAWSKI M., POSPIESZYŃSKA M.: Częstość występowania wad zgryzu u dzieci przedszkolnych
w Poznaniu. Pozn. Stomat. 1998, 25, 177–184.
[10] KANTOR B., WARYCH B.: Analiza wad zgryzu i typu ząbkowania u dzieci 6–7−letnich z Lwówka Śląskiego. Ma−
gazyn Stomat. 2000, 10, 48–50.
[11] GRZYBOWSKA−SUBTELNA J., PISULSKA−OTRĘBA A.: Częstość występowania wad zgryzu u dzieci i młodzieży woje−
wództwa opolskiego. Czas. Stomat. 2001, 54, 51–56.
[12] ZADURSKA M., PIEKARCZYK B., MARCZYŃSKA M., KOCHANEK A., MASZEWSKA M., RASAŁA A., ZAKRZEWSKA M.:
Badania epidemiologiczne wad zgryzu i zaburzeń funkcji układu mięśniowo−stawowego u dzieci w wieku przed−
szkolnym. Przegl. Stomat. Wieku Rozw. 2001, 34, 11–13.
[13] MYŚLIWIEC L., BUCZKOWSKA−RADLIŃSKA J., TARHONI M., SZUMIGALSKA−KOZAK J.: Lecznicze potrzeby stomatolo−
giczne u dzieci i młodzieży z województwa zachodniopomorskiego. Zdr. Publ. 2004, 114, 189–192.
[14] KAWALA B., BABIJCZUK T, CZEKAŃSKA A.: Występowanie dysfunkcji, parafunkcji i wad narządu żucia u dzieci
w wieku przedszkolnym. Dent. Med. Probl. 2003, 40, 319–325.
[15] ŻYSKO−CHRIST D.: Ocena stanu jamy ustnej dzieci 7− 12− i 14−letnich w Szkole Podstawowej nr 2 w Grudziądzu.
Magazyn Stomat. 2001, 11, 5, 24–28.
[16] TRUSZEL M., ROZTOCZYŃSKA A., BECKER K.: Stan uzębienia dzieci 8−letnich w Bielsku−Białej. Magazyn Stomat.
2002, 12, 7–8, 12–15.
[17] KAWALA B.: Zmiany w narządzie żucia nieleczonych ortodontycznie mieszkańców Dolnego Śląska w odległych
i współczesnych klinicznych badaniach porównawczych [rozprawa habilitacyjna], Akademia Medyczna, Wrocław
2006.
[18] ONOSZKO M., WOJTASZEK−SłOMIŃSKA A., ROSNOWSKA−MAZURKIEWICZ A.: Występowanie wad zgryzu u 8− i 9−let−
nich dzieci z terenu Gdyni. Czas. Stomat. 2007, 60, 195–201.
[19] KOMOROWSKA A.: Relacje między potrzebą a zapotrzebowaniem na leczenie ortodontyczne. Ortod. Współ. 1999,
1, 5–10.
[20] JAŃCZUK Z.: Stan narządu żucia polskiej populacji. Nowa Stomat. 1997, 3, 45–49.
[21] SUSZCZEWICZ A, LISIECKA K.: Stan zgryzu populacji 12− i 18−latków w Polsce w 1995 roku. Przegl. Stomat. Wie−
ku Rozw. 2001, 35–36, 20–23.
[22] GORDON A., JANICHA J., REMISZEWSKI A., WACIŃSKA−DRABIŃSKA M., TURSKA A., PERENDYK J.: Ocena warunków
zgryzowych i stawów skroniowo−żuchwowych u dzieci 7− i 12−letnich – badania porównawcze. Przegl. Stomat.
Wieku Rozw. 1995, 10, 2, 34–38.
[23] BORYSEWICZ−LEWICKA M., CHŁAPOWSKA J., KRUSZYŃSKA−ROSADA M., ŚNIATAŁA R.: Występowanie wad zgryzu
u dzieci i młodzieży w wieku 12 i 18 lat województwa poznańskiego. Pozn. Stomat. 1995–1996, 129–135.
[24] EMERICH−POPLATEK K., ADAMOWICZ−KLEPALSKA B., KACZMARCZYK J., MARASZKIEWICZ−KULESZA M.: Stan zgryzu
populacji w wieku rozwojowym z województwa gdańskiego. Czas. Stomat. 1999, 52, 301–306.
[25] ROJEK R., LISIECKA K., SUSZCZEWICZ A.: Stan zgryzu szczecińskich 12−latków na podstawie badań epidemiolo−
gicznych. Przegl. Stomat. Wieku Rozw. 2001, 35–36, 31–34.
[26] ZADURSKA M., PIEKARCZYK B., KOCHANEK A., MARCZYŃSKA M., MASZEWSKA M., RASAŁA A., ZAKRZEWSKA M.:
Wady zgryzu i zaburzenia funkcji układu mięśniowo−stawowego u dzieci w wieku 10–13 lat. Ortop. Szczęk.
Ortod. 2005, 2, 14–17.
[27] ROJEK R., LISIECKA K.: Analiza stanu zgryzu 12−latków w dawnym województwie szczecińskim w latach
1987–2003. Magazyn Stomat. 2009, 19, 1, 20–23.
[28] MIELNIK−BŁASZCZAK M., DUDZIK A., BOROWSKA M.: Ocena stanu narządu żucia u młodzieży w wieku 16, 17 i 18
lat. Przegl. Stomat. Wieku Rozw. 1993, 1–2, 39–41.
[29] MALEPSZY A., NOWAK−MALINOWSKA H., KACZMAREK U.: Wybrane parametry stanu zdrowia narządu żucia 18−let−
niej młodzieży województwa dolnośląskiego. Wrocł. Stomat. 2000, 38, 103–109.
Adres do korespondencji:
Beata Kawala
Katedra i Zakład Ortopedii Szczękowej i Ortodoncji AM we Wrocławiu
ul. Krakowska 26
50−425 Wrocław
tel.: +48 71 784 02 99
e−mail: ws−3@stom.am.wroc.pl
Received: 18.06.2009
Accepted: 13.07.2009