RPH – MIDTEREM

KASAYSAYAN

History - “Historia” (salitang griyego) – inquiry (kahulugan)

- ito ay isang maayos na pagtalata gamit ang mga pangyayari o phenomenon maging ito man ay sunod-sunod
o hindi.

Louis Gottchalk
- sumang aton kay Aristotle
- nag tala ng kahulugan ng historia
-may akda ng aklat na “Understanding history”

Dr. Zues Salazar

- “Ama ng pantayong pananaw”
- ang kasaysayan ay salaysalsay para sa sariling grupo na isinasalaysay gamit ang sariling wika at kalinangan.

Dr. Augusto de Viana

- inugat ang salitang kasaysayan sa tatlo (3)

saysay
- salitang ugat
- maaring mga kahulugan
• Mahalaga
• May kwenta
• Importante

saysay-an
- kung ito naman ay dadagdagan ng hunlaping -an magkakaroon ng kahulugan:
• Talastasan
• Kwentuhan
• Pagbabahagi ng mga ideya o kuro-kuro (nagsasaysayan)

Ka-saysayan
- ang unlaping ka- na kung saan tumutukoy sa relasyon ng pagbubuklod.
- mga halimbawa:
• Kaibigan
• Kasintihan
• Kaanak
-ang ka- ay maaring mapagbukod, maaari ring mag ipon ng mga bagay.

Constantino
- para sa kanya ang kasaysayan ay hindi lamang limitado sa pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari
-hindi rin ito limitado sa mga tala ng kabayanihan ng mga sikat na tao, bagkus ito ay ang mga tala ng
kolektibong pagtutulong-tulong ng mga karanimwang mamayanan na tinatawag na “masa” na may kapasidad
ba kumikha ng kasaysayan.
Leopold Von Ranke
- isang historyador

BATIS
- sources sa pag aaral ng kasaysayan
-mapatunayan ang isang tala ay nangyari o naganap

Primaryang batis
- karaniwang mga tao o maaaring mga bagay na mismong naging saksi habang naganap ang isang mahalagang
pangyayari.

Mga halimbawa ng primarying batis:

a. Talaarawan
- diary or journal
- naratibi ng mga kaganapan na inakda ng mga tao na mismong nakasranas at nakasaksi sa mga
pangyayari
- sinusulat ng may akda araw-araw
- halimbwa nito ay ang diary ni Hen. Gregorio del Pilar

b. Awtobiograpiya
- talambuhay na isinulat ng may akda na pumapatungkol sa kanyang sarili.
-mahahalangang kaganapan
- lugar
- tao at mga pangyayari ang kadalasang paksa ng nasabing akda.

c. Liham
- mga sulat ng may-akda na naglalaman ng mensahe, pananaw o damdamin na nains niyang iparating
sa taong kinauukulan.
- Halimbawa nito at ang Liham ni Rizal sa kadalagahan ng Malolos na may Petsang Pebrero 22, 1889.

d. Diyaryo/Pahayagan
- isang dukumento na inalathala at inilimbag kaalinsabay ng mga isyung panlipunan na tinatalakay sa
mismong pahayagan.
- ukat ukol sa kaganapan political, pang-ekonomiko at panliupunan
-tumatalakay din ito sa opinyon at pananaw ng mga ekspeto
- halimbawa nito ay ang Diariong Tagalog na pinamatbugutan ni Marcelo H. Del Pilar

e. Memior
- naglalarawan ng mga pangyayari habang bumabanggit ng kanyang sariling kuro-kuro ang may akda.
-kaganapan na base sa paniniwala ng may akda
- Halimbawa nito ay ang The Philippine Revolution o ang La Revolucion Filipina na inakda ni Apolinario
mabini

f. Mga ulat
- kadalasang mga opisyal na dokumento na nanggaling sa isang grupo ng tao na naglalayong maghatid
ng impormnasyon ukol sa isang particular na kaganapan.
- ginagamit sa imbestigasyon o sa mga pagdinig upang magamit na basehan ng hakbangin ng
pamahalaan.
- halimbawa nito ay mga dukumento na inilabas ng Agrava Fact-Finding Commission.
 g. Mga Talumpati
- pahayag na binibigkas sa mga mahahalagang okasyon, pagtitipon, Gawain panrelihiyon o pulitikal.

h. Opisyal na mga Dokumento

- bahagi ng gampanin ng pamahalaan ang maglathala ng mga opisyal na dokumento na naglalaman ng
mga mahahalagang kalatas, anunsyo o mandato.
- Mga halimbawa nito:
• Acta de la Proclamacion de la Independencia del Pueblo Filipino na inakda ni Ambrosio
Rianzares Bautista.
• Prclomation No. 1081 ni dating pangulong Marcos na nagdeklara na ang buong bansa ay nasa
ilalim ng batas military

i. Mga kasunduan
- nilalagdahan ng mga pinuno o ng mga Samahan
- isang halimbawa ay ang Biak-na-Bato na nilagdaan ng mga kintawan ng pamahalaang rebilusyonaryo
at gobyernong kolonyal ng mga Espanyol

Mga halimbawa ng Primaryang Batis na hindi nakasulat:

a. Artipakto
- tintatawag ito na liktao na halaw sa aklat ni prop. Zues Salazar na nalathala noong 2004
- mga bagay na nahukay ng mga arkeologo mula pa sa unang panahon.
- mga halimbawa nito:
• Balangay
→ isang uri ng sinaunang sasakyang pandagat na nahukay at natagpuan sa lungsod ng
butuan noong 1978.
→ Isang katunayan na may kakayahjan at kahusayan na ang mga sinaunang Pilipino sa
paggawa ng malalaking sasakyang pandagat.
• Hikaw
→ Natagpuan sa Yungib Duyong ng palawan
→ Tintawag na Lingling-o na sumisimbolo sa karangyaan ng sinaunang pamayanang
Pilipino
b. Relikya
- labi ng mga bag ana amy buhay gaya ng tao, hayop, halaman at iba pa
-maaring mga buto ng hayoop at tao o mga balangkas ng mga halaman sa mga yungib o bato
- hilambawa nito:
• Buto nga daliri sa paa (metatarsal) ng taong Callao na natagpuan sa yungib Callow sa Cagayan.
Itinayang 67,000 taon na.
• Relikya na natagpuang bagang (molar) ng stegodon luzonensis.
→ Uri ng elepante
→ Natagpuan sa hilagang Luzon

c. Kasaysayang Oral
- primarying batis na di-nakasulat
- mga salitang Sali’t saling pahayag, kwento , o salaysay na maaaring tiyak o hindi tiyak ang pinag
Mulan.
- Halimbawa nito:
 • Mga alamat
• Epiko -Halimbawa nito ay ang biag ni lam-ang isang epiko na binigyang bikas ni Pedro Bukaneg.
• Sawikain
• Bugtong
• Kwentong bayan

d. Larawan at dibuho
- bunga ng mga likha ng tao sa pamamagitan ng dunong at teknolihiya.
-Halimbawa nito:
• Spolarium ni Juan Luna

Sekundaryang Batis
-mga batis na hindi saksi sa mga pangyayari ngnit naglalahad ng impormasyan kaugnay ng primarying batis
-ayon kay Gottschalk, ito ay mga testiminyo ng mga hindi saksi sa pangyayari subalit nagbabangit ng mga
bagay na may kaugnay dito.
- pinaka magandang halimbawa ay mga teksbuk sa paaralan.
- iba pang halimbawa ay:
• Brochure
• Magazine
• Mga nailathalang artikulo sa internet

KRITISISMO
-Nabanggit sa mga naunang pahina ang hindi pagkakabuo ng ganap na pangyayari sa nakaraan at tanging
sulyap lamng ang ating magagawa.
-Para kay John Tosh, tungkulin ng historyador na magtagpi-tagpi ang mga pangyayari mula sa limitadong mg
abatis.
-kailangan ang kritisismo upang higit na mapalabas ang katotohanan ng mga pangyayari sa nakaraan
-masigurado ang otentisidad
-ito ay nahahati sa dalawa Kiritisismong Panlabas at Kritisismong Panloob

Kritikang Panlabas
- o krititika ng katunayan at kapanalingan ay may kainalaman sa pagkilala kung tunay o d tunay ang batis.
- sumasailalim sa restitusyon o pangwawasto ng batis upang maibalik ito sa orihinal.

Kritikang Panloob
- ang higit na malalim na pagsusuri ng dokumento
- Sinusuri na dito ang mismong nilalaman ng akda upang tuklasin ang tiyak at tunay na kahulugan ng sinusuring
dokumento.

REPOSITORYO NG MGA SANGGUNIAMG BATIS

1. Pambansang Museo ng Pilipisnas (National museum of the Philippines)
-matatagpuan sa lungsod ng maynila at dating gusaling lehislatibo ng pamahalaang komonwelt
- Nakalagak dito ang mga sikat na primaryang batis gaya ng bahagi ng balangay mula sa Lungsod ng
Butuan, ang dibuhong Spoliarium ni Juan Luna, ang bangang Manunggul, at ang hikaw na Lingling-o.

2. Pambansang Sinupan (National Archives of the Philippines)

- Nakalagak dito ang mga opisyal na dokumento gaya ng mga dokumento noong panahon ng
Kastila.
3. Pambansang Sinupan (National Archives of the Philippines)
- Nakalagak dito ang mga opisyal na dokumento gaya ng mga dokumento noong panahon ng Kastila.

4. Gusali ng National Historical Commission of the Philippines

- kinalalagakan ng mga mahahalagang pahayagan, peryodiko at mga aklat na mga mapagkakatiwalaang
manunulat ng kasaysayan ng Pilipinas.

5. Pambansang Aklatan ng Pilipinas (National Library of the Philippines)

- tahanan ng mga mahahalagang aklat, dokumento, artikulo, pahayagan at peryodiko kagaya ng mgA
orihinal na kopya ng mga nobela ni Rizal na Noli Me Tangere at El Filibusterismo.

6. Intramuros Administration
- isang ahensya na nasa ilalim ng Tanggapan ng Pangulo ng Republika ng Pilipinas na nangangalaga ng
mga dokumento at gamit na gumanap ng malaking papel sa kasaysayan ng Intramuros.

7. Mga museo at aklatang local

- karaniwan na may mga aklatan at museo ang mga lalawigan at bayan sa Pilipinas
- Isang halimbawa nito ang Aklatang Panlalawigan ng Bulacan na naglalaman ng mga aklat, peryodiko
at artikulo na may kinalaman sa kalinangan at kasaysayan ng Lalawigan ng Bulacan
- Itinatanghal ng nasabing museo ang iba't ibang tagpo sa kasaysayang pampulitika ng Pilipinas mula Sa
pagtatatag ng mga kabihasnan sa ilaya at ilawud hanggang sa pagkakamit ng soberanyang tinatamasa
ng bawat mamamayang Pilipino sa kasalukuyan.

8. Pambansang Dambana
- ang mga dambana ay lugar kung saan nakahimlay ang mga labi ng mga kinikilalang bayani ng bayan.
- Isang halimbawa ng dambana ay ang Dambana ni Gat. Marcelo H. del Pilar na matatagpuan sa Brgy.
San Nicolas, Bulakan, Bulacan.