‫الکم‪:‬ارسا ِرووجد‬

‫ف‬‫ن‬‫ح‬‫ل‬ ‫ت‬
‫واجہنیسحا یاح ؔ‬
‫ظف‬

‫‪1‬‬
 ‫ت‬
‫رہفس‬
‫رسِزوبرِدل ‪4 ......................................................................................................................................................‬‬

‫رسِآدم ‪6 ..........................................................................................................................................................‬‬

‫رسِدنبیگ ‪6 ........................................................................................................................................................‬‬

‫رسِوہجِزوال‪6 .....................................................................................................................................................‬‬

‫رسِزوال ‪7 ........................................................................................................................................................‬‬

‫رسِادیم ‪7 .........................................................................................................................................................‬‬

‫رسِ ِ‬
‫دلدیبار ‪8 .....................................................................................................................................................‬‬

‫رسِاخاقنیہرقف ‪8 ...................................................................................................................................................‬‬

‫رسِدنلقری ‪9 ......................................................................................................................................................‬‬

‫رسِنیقی ‪9 .........................................................................................................................................................‬‬
‫ت‬
‫رسِوالی ‪10 .....................................................................................................................................................‬‬

‫رسِہنتفدو ِراحرض ‪10 ...............................................................................................................................................‬‬

‫ِب‬
‫ذہتیاحرض ‪10 ...............................................................................................................................................‬‬ ‫رسِ‬
‫ت‬
‫رسِرحی ‪11 .....................................................................................................................................................‬‬

‫رسِنیحلصم بجدید ‪11 ...............................................................................................................................................‬‬

‫رسِدقتیرینعمبربج‪12 ...............................................................................................................................................‬‬

‫رسِریخست ‪12 ......................................................................................................................................................‬‬

‫رسِزامنِ اخصل‪13 .................................................................................................................................................‬‬

‫رسِاگنہ ‪13 ........................................................................................................................................................‬‬

‫رسِوخدآاگیہ ‪14 ...................................................................................................................................................‬‬

‫رسِتبحم‪14 .......................................................................................................................................................‬‬

‫ارسا ِرقشع ‪15 ....................................................................................................................................................‬‬

‫رسِارسا ِرووجد(ارسا ِرووجداکراز) ‪17 .................................................................................................................................‬‬

‫‪2‬‬
 ‫اَّلل ال هر ْْحَ ِن ال هرِح ِيم‬
‫بِس ِم هِ‬
‫ْ‬

‫ہزیچرپاقدرےہ۔سجےنانانوکملعاالامسءےسونازا۔اےسقشعو ب‬
‫وجدانیکتمعناطعیک۔اورآاقﷺ رپہر‬ ‫امتمرعتںیفیاہللےکےیلںیہوج ر‬
‫زامن‪،‬ہراکمن‪،‬اورہرآنںیمدروروالسموہوجدوونںاہجںاکرمکر ِقشعںیہ۔‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت ت‬
‫اس‬ ‫اہللپاکےکلضفورکماوراخصوتقیفےساسالکمےکذرےعیایریقحیسیعسیکےہسجاکدصقمدلیکآوازا یاناچنپاےہپاا ا‬
‫ت‬
‫زوالیکاحلںیماالصحیکرطفدقمرھکےکس۔وچہکناسالکمںیمفلتخماایشوانعرصےکتقیقحِووجدوکزیر ِ ثحالپا ایےہاسےیلاس مظاک‬
‫پامںیمےنارسا ِرووجد(ووجدےکراز)راھکےہ۔اوراسںیمہروموضعیکیسکہنیسکرس(راز)رپوگتفگیکےہ۔‬

‫اسالکمںیموجاپباتںیمامتمااعشرالعہماابقلؒےکالکمےسدرجےیکےئگںیہاوروپرےالکمںیموموجدامتمافریسالکمالعہماابقلؒیکاتکبزوب ِر‬
‫ع‬
‫مجعےساموخذےہ۔اسپباتاکاخصاامتہمایک ایےہا امتمااعشراییہرحبںیموہں۔اسدصقمےکےیلںیمےنرحبہرجنمثماسمل’’افم یلن‬
‫ع‬ ‫ع‬ ‫ع‬
‫افم یلنافم یلنافم یلن‘‘اکااختنبایکےہ۔ریغبیسکاانثتسےکلمکمالکمایسرحبرپےہ۔ادمحلاہلل۔‬

‫‪3‬‬
 ‫رسِزوب ِردل‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫س پاری ںیم اک روز اگپا اھت زوب ِر دل‬
‫ِب‬
‫وہیئ رھپ اخک ںیم دیپا انمتےئ وہظ ِر دل‬
‫ت‬
‫ےس وبق ِر دل‬ ‫اکیی ٹھپ ںیئگ ےسیج ایق‬
‫ت‬
‫انسپ اھت جدا وک ہی رسو ِر دل‬
‫ا‬ ‫ںیم رو رو رک‬
‫’’رپاشیں وہ ےک ریمی اخک آخر دل ہن نب اجےئ‬
‫وج لکشم اب ےہ پا رب رھپ ویہ لکشم ہن نب اجےئ‘‘‬

‫ساتگين ده‬
‫ي‬ ‫آب که در من الله کارد‬ ‫از آن ي‬
‫فرودين ده‬ ‫بباد‬ ‫ساق‬
‫ي‬ ‫ا‬
‫ر‬ ‫م‬ ‫خاک‬ ‫کف‬
‫ي‬ ‫ت‬
‫( یرہمج‪ :‬اے اسیق‪ ،‬وت ےھجم اس رشاب اک ای بیرا ایپہل اطع رک وج ھج ںیم الے‬
‫ےک وھپل الھک دے اور ریمی اخک یک یھٹم وک اہبر یک وہا ےک دنکوھں رپ اُڑا‬
‫دے۔)‬
‫زمينائيکه خوردم در فرنک انديشه تاريک است‬
‫بين ده‬ ‫سفر ورزيده ي خود را نگاه راه‬
‫ي ت‬
‫(ںیمےنویرپںیمسجانیمےسملعیکرشابیپ‪،‬اسےنریمیرکفوکپاری‬
‫رکدپاےہ۔اینپزنملےکاساسمفروکاگنہانشساورراہانشساگنہاطعرک۔)‬
‫چو خس از موج هر بادي که ميآيد ز جا رفتم‬
‫يقين ده‬
‫ي‬ ‫دل من از گمانها در خروش آمد‬
‫ت‬
‫(ںیم ےکن یک رطح وہا ےک ہر نوھ ےک ےس اُڑ رک اِد ر اُد ر اج تڑپا‬
‫ت‬
‫رکپ ےہ‪ ،‬اےس نیقی‬
‫وہں۔ریما دل وکشک اور ےبینیقی یک تیفیک رپ خیچو فرپاد ا‬
‫ت‬
‫یکدولاطعرک۔)‬
‫بجانم آرزوها بود و نابود رشر دارد‬
‫نشين ده‬ ‫ي‬ ‫کوکن از آرزوي دل‬ ‫ي‬ ‫شبم را‬
‫(ریمی روح ںیم آرزوںیئ ای اگنچری یک امدنن ڑھبیتک اور یتھجب ریہ ںیہ۔‬
‫ریمیراتوکدنیشنلآرزواکایمیظعاتسرہاطعرک۔)‬
‫دل ب قید من با نور ایمان کافری کرده‬
‫حرم را سجده آورده بتان را چاکری کرده‬
‫ت‬
‫(ریماآزادشنمدلون ِراامینےکاسھتاکفرییھب ا‬
‫رکپراہےہ۔رحموکدجسہاور‬
‫ت ت‬
‫رکپراہےہ۔)‬‫ا‬ ‫وتبںیکجد‬
‫متاع طاقت خود را ترازوب بر افروزد‬
‫ببازار قیامت با خدا سوداگری کرده‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫(ںیم اینپ ااطع اور دنبیگ ےک ےیل ای بیری یرازو ال رک روھکں اگ۔ اپبزا ِر‬
‫ت‬
‫ایق ںیمجداےسوسدےپبازیرکوںاگ۔)‬

‫‪4‬‬
‫ميخواه‬
‫ي‬ ‫تو خود هنگامه يب هنگامه ي ديگر چه‬
‫ميخواه‬ ‫محش چه‬ ‫ر‬ ‫ز شاعر ناله ي مستانه در‬
‫ي‬
‫(رو ِز رشحم وت الھب شارع ےس ٔ‬
‫رعنہ اتسمہن ویکں اچاتہ ےہ؟ وت وخد ای ماگنہم ےہ‪،‬‬
‫ایاورماگنہمویکںاچاتہےہ؟)‬
‫درین میخانه ای ساق ندارم محریم دیگر‬
‫که من شاید نخستی آدمم از عالیم دیگر‬
‫(اےاسیق!اِساخیمےنںیمےھجموکیئ ِ‬
‫رحممرازںیہناتلم۔شایدںیمیسکد یدک ااک‬
‫الہپآدیموہں۔)‬
‫دیم این پیکر فرسوده را سازی کف خایک‬
‫فشاب آب و از خاک آتش انگیی دیم دیگر‬
‫(یھبکوتریمےاِسفروسدہرکیپ وکیھٹماخ اخکید د ےہ۔یھبکاساخکرپ‬
‫ٓبقشعڑھچکرکاسںیمآبڑھباکد ےہ۔)‬
‫ا ِ‬
‫بیار آن دولت بیدار و آن جام جهان بی را‬
‫ٔ‬
‫عجم را داده ب هنگامه بزم جیم دیگر‬
‫ت‬
‫لدیباراور‬ ‫(جوتےنمجعںیماید ی بی ِرممجاپبرکیہدیےہوتاباےسدو ِ‬ ‫ب ب‬
‫ِ‬
‫اجماہجںامنیھباطعفرام۔)‬

‫ےلم ااسی رمی ومیس مرایج وک اامم و رضخ‬

‫ت‬
‫الم ےسیج وکیئ ویفس‪ ،‬ےسج وہ ڈوھی ادپ اھت رصم‬
‫ُایس ےحمل رظن آپا رمے دل وک یلج اتہمب‬
‫زپباں وھکیل‪ ،‬اجب دی رھپ اتس ِر دل‪ ،‬ےیل رضماب‬
‫ن ونا ِز دل‬‫وقال ازل‪ ،‬ریپِ رحم‪ ،‬اے ے‬‫ِ‬ ‫اے‬
‫ت‬
‫یری تبحص ےن الھکسیئ ےھجم تڑانھ امن ِز دل‬
‫ںیہن اتمھت ذرا اک پ رما وسز و ُگدا ِز دل‬
‫ایعں وہں ریمی یتسہ رپ یھب ریتے اخص را ِز دل‬
‫اے رضخِ رہ! ا سج ےک دم ےس ےہ اقمئ رمی رپواز‬
‫الپ ھج وک وہ ےم سج ےس ںیلھک دل رپ ازل ےک راز‬
‫ےسج یپ رک وہ دل ومنم‪ ،‬لمع رجنخ‪ ،‬رظن ابہشز‬
‫وہ رونش بلق‪ ،‬زدنہ روح‪ ،‬رس ااشف‪ ،‬یفخ ااجعز‬
‫ہی ہہ رک لفحمِ دل ںیم ے آپا ھج وک ریما احل‬
‫رضحت اابقل‬ ‫ِ‬ ‫رمی فرپا ِد دل نس رک ہی وبے‬
‫ت‬
‫داھکپ ےہ‬
‫ا‬ ‫’’ےھجم را ِز دو اعمل دل آہنیئ‬
‫ت‬
‫ویہ اتہک وہں وج ھچک اسےنم آوھکنں ےک ا آپ ےہ‘‘‬

‫‪5‬‬
 ‫رسِآدم‬
‫آدم اخیک یک جک رطفت اگنری ےہ‬ ‫ِ‬ ‫وسال‪ :‬ہی یسیک‬
‫ک‬
‫ےہ وجسم ِد المی یھب رگم ہر پ یہ وخاری ےہ!‬

‫ت‬
‫وجاب‪’’ :‬لمع ےس زدنیگ یتنب ےہ بج یھب منہج یھب‬
‫ہی اخیک اینپ رطفت ںیم ہن ونری ےہ ہن پاری ےہ‘‘‬

‫رسِدنبیگ‬
‫گ‬
‫اجحب ریتیگ ھج رپ‬
‫ِ‬ ‫وسال‪ :‬ھنے اھچےئ ںیہ دل رپ اب‬
‫ِ‬
‫اقمم دنبیگ ھج رپ‬ ‫اے رمدش! وھکل ارسا ِر‬

‫وجاب‪’’ :‬اتمعِ ےب اہب ےہ درد و وس ِز آرزو دنمی‬

‫ِ‬
‫اقمم دنبیگ دے رک ہن ںں شانِ جداودنی‘‘‬

‫رسِوہجِزوال‬
‫ت‬ ‫گ‬
‫امہِ امتم آپا‬ ‫یک‪ ،‬ہن رھپ‬ ‫وسال‪ :‬ھنی ےہ رات ا‬
‫ت‬
‫‪ ،‬ہن وکیئ رح اامم ا آپ‬ ‫ہن وکیئ رربہِ ا‬
‫رگم وج یھب اامم آپا‪ ،‬زامےن اک الغم ا آپ‬
‫رگا ملسم ابتیہ ںیم ہی ویکں ااسی اقمم آپا؟‬

‫وجاب‪’’ :‬ہی رصمع ھکل دپا سک وشخ ےن رحماب دجسم رپ‬

‫ت ت‬
‫ج ِ‬
‫وق ایقم آپا‘‘‬ ‫ہی پاداں رگ ےئگ دجسوں ںیم ب ب‬

‫‪6‬‬
 ‫رسِزوال‬
‫وسال‪ :‬رمے رمدش! ںیم وت تڑاتھ وہں ہملک ِ‬
‫ذات پباری اک‬
‫ںیم ےن وت ظفح یھب رک ڈاال ےہ ہخسن اخبری اک‬
‫ںیم وت وہں رظتنم وتدیح یک اپب ِد اہبری اک‬
‫رگم ہی ایک زامےن ںیم رما رہبت ےہ وخاری اک!‬

‫ت‬
‫وجاب‪’’ :‬زںیم ایک آامسں یھب ریتی جک ینیب ہپ روپا ےہ‬
‫ت‬
‫بضغ ےہ رطس فرآں وک اپیلچ رک دپا وت ےن‬
‫زپباں ےس رگ ایک وتدیح اک دوعی وت ایک احلص!‬
‫ت‬
‫ی دنپار وک اانپ جدا وت ےن‘‘‬ ‫ید پا ےہ ب ِ‬

‫رسِادیم‬
‫وسال‪ :‬بیری اھچیئ ےہ وندیمی ا روسا ںیہ زامونں ںیم‬
‫دصاںیئ االقنوبں یک ںیہن اںیتھٹ امگونں ںیم‬
‫ہن اسیق وہ رےہ پبایق‪ ،‬ہن وہ ےم ےہ امیپونں ںیم‬
‫رلز ریبکت ںیم وکیئ‪ ،‬ہن رگیم ےہ اذاونں ںیم‬

‫ِ‬
‫زوال ملع و رعافں ےہ‬ ‫وجاب‪’’ :‬ہن وہ ون دیم‪ ،‬ون دیمی‬
‫ادیمِ رم ِد ومنم ےہ جدا ےک رازداونں ںیم‘‘‬

‫‪7‬‬
 ‫رسِ ِ‬
‫دلدیبار‬
‫اے آشت رخ! اے امہ ِ لک! اے را ِز قح ےک وماقیسر‬ ‫وسال‪:‬‬
‫ت‬
‫یری ہلعش اگنوہں ےس وہںیئ رونش رمی ااصبر‬
‫دل دیبار ےک ارسار‬‫ںیلم ھج وک اطع ںیم اب ِ‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫رپس ںیم دس پاری ےہ‪ ،‬ہن رپ پاریث ےہ ولتار‬

‫رکّاری‬ ‫دیبار‬ ‫ِ‬

‫دل‬ ‫افرویق‪،‬‬ ‫دیبار‬ ‫’’ ِ‬
‫دل‬ ‫وجاب‪:‬‬
‫سم آدم ےک قح ںیم ایمیک ےہ دل یک دیباری‬ ‫ِ‬
‫ت‬
‫ج ی‬ ‫دل دیبار دیپا رک ا دل وخادیبہ ےہ ب ب‬‫ِ‬
‫ہن ریتی رضب ےہ اکری‪ ،‬ہن ریمی رضب ےہ اکری‘‘‬

‫رسِاخاقنیہرقف‬
‫ت‬
‫اک‪ ،‬ہن یتسم ےہاگنوہں ںیم‬ ‫وسال‪ :‬ںیہن ھچک وسز ا‬
‫ت‬
‫ا پ ب ر‬
‫اخ دنی و دک ا ےک ںیہ ےھٹیب اخاقنوہں ںیم‬
‫ںیہ دب ے اب رحم ےک آاتسےن ذحب اگوہں ںیم‬
‫اہکں ےس رقف یک تمعن ےلم ان پبادشاوہں ںیم‬

‫وجاب‪’’ :‬لکن رک اخاقنوہں ےس ادا رک رمِ یریبی‬

‫ا رقفِ اخاقنیہ ےہ طقف ادنوہ و دریگلی‘‘‬

‫‪8‬‬
 ‫رسِدنلقری‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫وجہ رس فرازی اک‬
‫ر‬ ‫‪ ،‬ہن‬ ‫احل ا‬ ‫ِ‬ ‫وسال‪ :‬وعش ِر‬
‫ت‬
‫رھک ےہ رنہ سب ہنم درازی اک‬
‫ا‬ ‫ہیقفِ رہش‬
‫ہیقفِ دل ےھجم الھکس ہقیلس دل دگازی اک‬
‫ِ‬
‫اقمم وخد اسحب و ےب ک ازی اک‬ ‫دنلقر ےک‬

‫ت‬
‫ِ‬
‫رحف ال اہل ھچک یھب ںیہن رھکا‬ ‫وجاب‪’’ :‬دنلقر بخر دو‬
‫ہیقفِ رہش اقروں ےہ تغل اہےئ اجحزی اک‘‘‬

‫رسِنیقی‬
‫ت‬
‫س ےک امہ ِ لک‪ ،‬اے اپ ِر وخیمری!‬
‫ب‬ ‫وسال‪ :‬رمی پاری‬
‫ت‬
‫دل ےب وخد یک روجنری‬‫یری تبحص ےس دیتلھ ےہ ِ‬
‫ںیہ سک وجہر ںیم رمضم اہتنمےئ را ِز وصنمری؟‬
‫ےلم سج ےس رمی یٹم وک درویشی ںیم ومیتری‬

‫وجاب‪’’ :‬ںیقی رک اے پاداں! ںیقی ےس اہھت آیت ےہ‬

‫وہ درویشی‪ ،‬ا سج ےک اسےنم یتکھج ےہ وفغفری‬
‫ت‬ ‫ک‬
‫وہپ ےہ ںیقی دیپا‬
‫ا‬ ‫ب ب‬
‫ج اس ااگنرئ اخیک ںیم‬
‫وت رک اتیل ےہ ہی پبال و رپِ روح االںیم دیپا‘‘‬

‫‪9‬‬
 ‫ت‬
‫رسِوالی‬
‫ت‬ ‫ِ‬
‫ےہ؟‬ ‫ایک‬ ‫ااہتن‬ ‫یقیقح‬ ‫یک‬ ‫والی‬ ‫اقمامت‬ ‫وسال‪:‬‬
‫وج دقتیر ِ رشب ےس اھٹ ریہ ےہ وہ دصا ایک ےہ؟‬
‫جدا آامج وہ سج ںیم وہ یریبی ادا ایک ےہ؟‬
‫ِ‬
‫اقمم ربکپا ایک ےہ؟‬ ‫بیبطِ دل ےھجم اھجمس‬

‫ہ دقتیر ےس ےلہپ‬
‫وسال‪’’ :‬وخدی وک رک دنلب اانت ا ر‬
‫جدا دنبے ےس وخد وپےھچ اتب ریتی راض ایک ےہ‘‘‬

‫رسِہنتفدو ِراحرض‬
‫وسال‪ :‬تقیقح ںیم ہی آخر ایک ےہ ہنتف دو ِر احرض اک‬
‫ت‬
‫م اج راہ ےہ فرق یھب وظنمر و پارظ اک؟‬‫ا ا‬

‫ی احرض ےہ ےم ےلا ےس‬ ‫ابلل ہشیشٔ ذہت ِب‬

‫وجاب‪ ’’ :‬ب‬
‫رگم اسیق ےک اہوھتں ںیم ںیہن امیپہنٔ ا ِ ّ ال‘‘‬

‫ِب‬
‫ذہتیاحرض‬‫رسِ‬
‫وسال‪ :‬اے رہم و امہِ دل! وافقِ ارسا ِر اطعری‬
‫اپھچیت ایک ےہ مہ ےس رصعِ احرض یک اہجں داری؟‬
‫املسمں یک اگنوہں ںیم‪ ،‬ہن اہقری ہن افغری‬
‫ےس ومنم یک ارحاری؟‬ ‫وہیئ ےہ متخ سک ایصد‬

‫وجاب‪’’ :‬ےھجم ذہت ِب‬

‫ی احرض ےن اطع یک ےہ وہ آزادی‬
‫ا اظہر ںیم وت آزادی ےہ‪ ،‬پبانط ںیم رگاتفری‘‘‬

‫‪10‬‬
 ‫ت‬
‫رسِرحی‬
‫وسال‪ :‬رمی یتسہ ںیم ریتے دم ےس ےہ وس ِز رگج آپباد‬
‫ِب‬
‫اصج ارشاد!‬ ‫رکو آاگہ ریمے دل وک اب‪ ،‬اے‬
‫الغیم ایک ےہ؟ رفنت سج ےس رکےت ںیہ یھبس آزاد‬
‫ت‬
‫وجہ وج رےتھک ںیہ اہجں ںیم بطق اور اوپاد؟‬
‫ےہ ایک ر‬

‫ِ‬
‫ذوق نسح زابییئ ےس رحمویم‬ ‫وجاب‪’’ :‬الغیم ایک ےہ؟‬
‫ےسج زابی ںیہک آزاد دنبے ےہ ویہ زابی‬
‫ت‬
‫اخ واس رک ںیہن تکس الغومں یک ریصبت رپ‬
‫ا دک ا ںیم طقف رمدانِ رح یک آھکن ےہ انیب‘‘‬

‫رسِنیحلصم بجدید‬
‫اخیل‬ ‫ںیہن‬ ‫دک ا‬ ‫ےس‬ ‫دنی‬ ‫نیحلصمِ‬ ‫ارگہچ‬ ‫وسال‪:‬‬
‫وت رھپ اینبد ںیم ےہ ویکں ونا دجتید ِ دںی اخیل؟‬

‫وجاب‪’’ :‬ںیم وہں وندیم ریتے اسایقنِ اسرمی نف ےس‬

‫ا بی ِرم اخوراں ںیم ے ےک آےئ اسںیگت اخیل‬
‫د ی یلجب اہکں ان پباد ںں ےک ب ب‬
‫ج و دانم ںیم‬
‫رپاین ویلجبں ےس یھب ےہ نج یک آںیتس اخیل‘‘‬

‫‪11‬‬
 ‫رسِدقتیرینعمبربج‬
‫ت‬
‫ب‬
‫وسال‪ :‬ہی واظع وقم ےس اتہک ےہ‪ ،‬ہر وکشش ےہ تریری‬
‫لمع ریتا ںیہن ےہ ھچک وساےئ زو ِر دقتیری‬
‫ہی دک ا دیق اخہن ےہ‪ ،‬وس ال احلص ےہ دتریبی‬
‫رمے رمدش! تقیقح وھکل‪ ،‬رک دے دور دل ریگی‬

‫ت‬
‫وجاب‪’’ :‬یرے دنی و ادب ےس آ ریہ ےہ وبےئ رابہین‬
‫یہی ےہ رمےن وایل اوتمں اک اعملِ ریپی‘‘‬

‫رسِریخست‬
‫ت‬
‫وسال‪ :‬وج دھکا ےہ اکمں اسرا‪ ،‬زامں اسرا‪ ،‬اہجں اسرا‬
‫اجمزی ےہ تقیقح ںیم وت رھپ قح وھکل رک اھجمس‬
‫ا ریخستِ اہجں ےسیک وہ نکمم زو ِر پبازو ےس‬
‫مسلطِ رن و وب وٹےٹ‪ ،‬ےھجم ارسار وہ التب‬

‫ت‬
‫وجاب‪’’ :‬وخدی ےس اس مسلطِ رن و ُ ب وب وک وتڑ تکس ںیہ‬
‫یہی وتدیح یھت سج وک ہن وت اھجمس‪ ،‬ہن ںیم اھجمس‬
‫ب‬
‫س اک رھپ ایپم آپا‬ ‫ےھجم آہ و اغفن مین‬
‫آپ‬
‫مھت اے رہرو ا شاید رھپ وکیئ لکشم اقمم ا‬
‫ذرا دقتیر یک رہگاویئں ںیم ڈوب اج وت یھب‬
‫ا اس اگنجہ ےس ںیم نب ےک غی ےب ک ام آپا‘‘‬

‫‪12‬‬
 ‫رسِزامنِ اخصل‬
‫ت‬
‫ِ‬
‫ذات دنلقر ےس‬ ‫وسال‪ :‬اپب ےہ قشع یک لفحم یری‬
‫رحم اک راہتس دالھک زامں ےک دیر و دنمر ےس‬
‫زامنِ اخصل و یسفن یک تبسن ےہ وج ادنر ےس‬
‫قلعت ایک ےہ اس تبسن اک اتفل ےک دنمسر ےس؟‬

‫ت‬
‫وجاب‪’’ :‬ںیہنج ںیم ڈوھی ادپ اھت آامسونں ںیم زونیمں ںیم‬
‫ک‬
‫وہ ےلکن ریمے تملظ اخن دل ےک ونیکمں ںیم‬
‫ےنیہم ولص ےک ڑھگویں یک وصرت اڑےت اجےت ںیہ‬
‫رگم ڑھگپاں بجدایئ یک زگریت ںیہ ونیہمں ںیم‘‘‬

‫رسِاگنہ‬
‫وسال‪ :‬ہن ریتھک ںیہ ذرا اس یھب ایر الم یک ریریرںی‬
‫ت‬
‫اہکں ےس دل ںیم وہں دیپا تبحم یک وہ پاریثںی؟‬
‫ںیٹک سک یک اگنوہں ےس الغیم یک ہی زریجنںی؟‬
‫اہکں ےس اخک ںیم ریمی اںیھٹ ہر تمس ریبکتںی؟‬

‫وجاب‪’’ :‬الغیم ںیم ہن اکم آیت ںیہ ریشمشںی ہن دتریبںی‬

‫وج وہ ذوق ںیقی دیپا وت ٹک اجیت ںیہ زریجنںی‬
‫وکیئ ادنازہ رک اتکس ےہ اس ےک زو ِر پبازو اک‬
‫اگنہ ِ رم ِد ومنم ےس دبل اجیت ںیہ دقتیرںی‘‘‬

‫‪13‬‬
 ‫رسِوخدآاگیہ‬
‫ت‬
‫وسال‪ :‬اے اجنِ دل! یری رمدش رظن فشکِ اعمین ےہ‬
‫رما وجہر ےہ ونراین‪ ،‬ںیہن رویم ہن شایم ےہ‬
‫ت‬
‫رمی یٹم اک ہر ذرہ یرزلل ےہ‪ ،‬وطافین ےہ‬
‫ےھجم ولعمم وہ ےسیک ہگن اب آامسین ےہ؟‬

‫وجاب‪’’ :‬اقعیب روح ب ب‬

‫ج دیبار وہیت ےہ وجاونں ںیم‬
‫رظن آیت ےہ ان وک اینپ زنمل آامسونں ںیم‘‘‬

‫رسِتبحم‬
‫وسال‪ :‬وہ دل وفالد پا وہ وھپل یک امدنن ونیسں ںیم‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫ا ایک الہپ رفہنی ےہ تبحم ےک رفونیں ںیم؟‬

‫وجاب‪’’ :‬اخومش اے دل! اخ ی لفحم ںیم الچپا ںیہن ااھچ‬

‫ت‬ ‫ت‬
‫ادب الہپ رفہنی ےہ تبحم ےک رفونیں ںیم‬
‫تبحم ےک ےیل دل ڈوھید وکیئ وٹےنٹ واال‬
‫ہی وہ ےم ےہ ےسج رےتھک ںیہ پازک آونیگبں ںیم‘‘‬

‫‪14‬‬
 ‫ارسا ِرقشع‬
‫وسال‪ :‬اے رحبِ ملع و رعافں! اخ دے رعافں ےس رما وکشکل‬
‫رمے دل رپ جدا ےک قشع ےک ارسا ِر یبیغ وھکل!‬

‫جواب‪ :‬نوای من از آن پر سوز و بیباک و غم انگیست‬

‫بخاشاکم رشار افتاده باد صبحدم تی است‬
‫(ریمی ونا اس ےیل رپ وسز‪ ،‬ابیبک اور مغ ازیگن ےہ ا ریمے ووجد‬
‫ےکسخواخشاکںیمایاگنچریآنرگیےہہکبجحبصیکوہاےب‬
‫دحزیتےہاوراُےسوخبڑھباکریہےہ۔)‬
‫ندارد عشق ساماب ولیکن تیشه ب دارد‬
‫ٔ‬
‫خراشد سینه کهسار و پاک از خون پرویز است‬
‫ت‬
‫وہپ رگم وہ ہشیت پا وھتہڑا‬
‫(ارگہچ قشع ےک پاس رس و اسامن ںیہن ا‬
‫ت‬
‫رھک ےہ وج اہپڑ اک ہنیس ریچ د ےہ نکی رپویر ےک وخن ےس‬
‫رضور ا‬
‫پاکراتہےہ۔)‬
‫مرا در دل خلید این نکته از مرد ادا داب‬
‫ز معشوقان نگه کاری تر از حرف دالویز است‬
‫(ای ادا انشس اک ہی ہتکن ریمے دل ںیم گر ای ےہ ا وشعموقں یک‬
‫اگنہاُنیکدالٓویرپباوتںےسزپادہاکریوہیتےہ۔)‬
‫نشیمن هر دو را در آب و گل لیکن چه رازست این‬
‫خرد را صحبت گل خوشی آید دل کم آمی است‬
‫(لقعودلدوونںاکاکھٹپایہیآبولگیکدک اےہرگمہناجےناِس‬
‫ںیمایکرازےہا لقعوکہیاکھٹپازپادہدنسپےہرگمدلاسےساگل‬
‫گلھتراتہےہ۔)‬
‫اگر نظاره از خود رفتگ آرد حجاب اویل‬
‫نگید با من این سودا بها از بس گران خواه‬
‫(ارگاظنرہےبوخدرکد ےہوتاجحبیہرتہبےہ۔ےھجمہیوسداوبقل‬
‫ںیہنا ہیتہباگنہمےہ۔)‬

‫‪15‬‬
‫سخن ب پرده گو با ما شد آن روز کم آمیی‬
‫که یم گفتند تو ما را چنی خواه چنان خواه‬
‫ت‬
‫(اب ُبومہےسےبرپدہوہرکاسےنمآرکوگتفگرک۔مکآزیمیےکدن‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫جدورسےاتبپارکےت ےھا ُ وب مہےسہیاچاتہےہ‪ ُ ،‬وب‬
‫تیبےئگ ب ب‬
‫مہےسوہاچاتہےہ۔)‬
‫نگاه ب ادب زد رخنه ها در چرخ میناب‬
‫دگر عالم بنا کن گر حجاب درمیان خواه‬
‫(ریمی ےب ادب اگنہ ےن آامسن ںیم رےنخ ڈال دےی ںیہ۔ اب یھب‬
‫ت‬
‫ارگ ُ وبدرایمنںیماجحباچاتہےہوتایک ااعملید ے۔)‬
‫چنان خود را نگه داری که با این ب نیازی ها‬
‫شهادت بر وجود خود ز خون دوستان خواه‬
‫ت‬
‫(ےھجت وت اانپاانت ایخل ےہ ا ُبواینپےبک ازی ےکپاووجد اےنپ ووجدرپ‬
‫ب‬
‫وگایہاےنپدووتسںےکوخنےساچاتہےہ۔)‬
‫مقام بندگ دیگر مقام عاشق دیگر‬
‫ز نوری سجده میخواه ز خایک بیش از آن خواه‬
‫ت‬
‫اقمماعیقشاورےہ۔ ُ وبفروتشںےسوترصف‬
‫(اقممدنبیگاورےہ‪ِ ،‬‬
‫ِ‬

‫ایدجسہاچاتہےہ‪،‬رگماخویکںےساِسےسزپادہاکاگبلطرےہ۔)‬
‫مس خایم که دارم از محبت کیمیا سازم‬
‫که فردا چون رسم پیش تو از من ارمغان خواه‬
‫ِت‬
‫اخمپاابنےہںیماُےسریتیتبحمےسامیید راہوہں‬ ‫(ریمےپاسوج‬
‫ت‬
‫ج ںیم ریتے وضحر شیپوہں اگ وت ُ وب وپےھچ اگ ا ریمے‬
‫ا لک ب ب‬
‫ےیلایکہفحتالےئوہ!)‬

‫‪16‬‬
 ‫رسِارسا ِرووجد‬
‫(ارسا ِرووجداکراز)‬
‫ےہ؟‬ ‫ایک‬ ‫داں‬ ‫اخک‬ ‫وہجِ‬ ‫وت‬ ‫وک‬ ‫اٹمےن‬ ‫ےہ‬ ‫ید پا‬ ‫وسال‪:‬‬
‫ےہ؟‬ ‫ایک‬ ‫اکفں‬ ‫نک‬ ‫را ِز‬ ‫ہی‬ ‫التب‬ ‫ےھجم‬ ‫اسیق‬ ‫رمے‬
‫ےہ؟‬ ‫ایک‬ ‫اہنں‬ ‫رسِ‬ ‫و‬ ‫دصقم‬ ‫اک‬ ‫آدیم‬ ‫ووج ِد‬
‫ےہ؟‬ ‫ایک‬ ‫اجوداں‬ ‫را ِز‬ ‫وت‬ ‫وک‬ ‫یتسہ‬ ‫ریمی‬ ‫ےہ‬ ‫انف‬
‫ت‬
‫ںیم‬ ‫یس‬ ‫ااکشل‬ ‫وکیئ‬ ‫رھپ‬ ‫ااتھٹ‬ ‫ہن‬ ‫ھچک‪،‬‬ ‫ا‬ ‫وہپ‬ ‫ہن‬
‫م‬
‫ےہ؟‬ ‫ایک‬ ‫دماع‬ ‫آخر‬ ‫وکنین‬ ‫حف ِ ِل‬ ‫ےہ‬ ‫یجس‬
‫ویکں؟‬ ‫ےہ‬ ‫اپب‬ ‫ہی‬ ‫امتشا‬ ‫وج‬ ‫ےس‬ ‫ازل‬ ‫حبصِ‬ ‫الچ‬
‫ےہ؟‬ ‫ایک‬ ‫ااہتن‬ ‫یک‬ ‫ادب‬ ‫ےس‬ ‫سک‬ ‫ادتبا‬ ‫یک‬ ‫ازل‬
‫رپ؟‬ ‫اج‬ ‫سک‬ ‫ےہ‬ ‫زنمل‬ ‫آخری‬ ‫یقیقح‬ ‫یک‬ ‫زامےن‬
‫ےہ؟‬ ‫ایک‬ ‫راس‬ ‫زنمل‬ ‫آخری‬ ‫یقیقح‬ ‫اک‬ ‫زامےن‬
‫تقیقح ںیم ووج ِد یتسہ سک ےک دم ےس ےہ اقمئ؟‬
‫اہجں رپ رمکر و وحمر ےہ یتسہ اک وہ اج ایک ےہ؟‬
‫س رونش؟‬‫ب‬ ‫فرش اور رگدوں ںیہ سک ےک دم‬ ‫ووج ِد‬
‫ت‬
‫رعش و رکیس‪ ،‬ںح و رفآں‪ ،‬یک ایض ایک ےہ؟‬ ‫ووج ِد‬
‫دل!‬ ‫بیبطِ‬ ‫اے‬ ‫رک‪،‬‬ ‫لح‬ ‫ااکشل‬ ‫آخری‬ ‫ہی‬ ‫رما‬
‫ےہ؟‬ ‫ایک‬ ‫الھب‬ ‫ہمشچ‬ ‫رس‬ ‫الص‬ ‫اک‬ ‫زدنیگ‬ ‫ِ‬
‫ایحت‬

‫وجاب‪ :‬وہ داپاےئ لبس‪ ،‬متخ ارللس‪ ،‬ومالےئ لک سج ےن‬

‫سا‬ ‫واد ِي‬ ‫فروغ‬ ‫اشخب‬ ‫وک‬ ‫راہ‬ ‫ابغ ِر‬
‫آخر‬ ‫ویہ‬ ‫اول‪،‬‬ ‫ویہ‬ ‫ںیم‬ ‫یتسم‬ ‫و‬ ‫اگنہ ِ قشع‬
‫ت‬
‫ہط‬ ‫ویہ‬ ‫پاںیس‪،‬‬ ‫ویہ‬ ‫فراقں‪،‬‬ ‫ویہ‬ ‫رفآں‪،‬‬ ‫ویہ‬
‫(یلص اہلل ہیلع ویلع واہل وااحصہب وپبارک وملس)‬

‫ل‬ ‫ت‬
‫واجہنیسحا حنفی‬

‫‪17‬‬