Severna Amerika

Društvene odlike

Severnu Ameriku dele dve države skoro jednake površine: SAD i Kanada.

4 jula 1776 god. trinaest kolonijalnih država Velike Britanije, potpisuju deklaraciju o nezavisnosti, tako
nastaju SAD. Danas nju čini 50 država i federalni distrikt glavnog grada Vašington. Dve države su
teritorijalno odvojene: Aljaska (kupljena od Rusije 1867g) i Havaji.

SAD su privredni div i članica G7. Privreda SAD je specijalizovana, zasnovana na visokokvalifikovanoj
radnoj snazi i korporacijama.

Crna i obojena metalurgija, mašinska, hemijska, automobilska na SI zemlje. Elektronska, elektrotehnička

na zapadu (Silicijumska dolina). Hemijska na jugu. Turizam.

Uzgajaju: kukuruz, soju, š. repu, krompir, pamuk, duvan, jabuke, kruške, šljive, agrume, v.lozu. Manje od
3% st. se bavi poljoprivredom.

Kanada je federacija koju čine 10 provincija i 3 teritorije. Današnji izgled je dobila 1949 g.kada je
Njufaundlend postala deo Kanade.

Provincije su:

Nju Branzvik

Ostrvo princa Edvarda

Njufaundlend i Labrador

Nova Škotska

Kvebek

Ontario

Manitoba

Saskačiven

Alberta

Britanska Kolumbija

Teritorije su:

Jukon

Severozapadna teritorija

Nunavut
Industrija: crna i obojena metalurgija, hemijska, petrohemijska, ind celuloze i papira, drvna, rudarstvo,
ribolov.

Kanada je moderna, ekonomski razvijena i članica G7.

 Prirodne odlike

Porvsina: 24 230 000 km2

Stanovnistvo: 529 000 000 mil

Gustina Naseljenosti: 20 st/km2

Severna Amerika i Evroazija u prošlosti su činile jedinstveno kopno - Lauraziju.

Obala S. Amerike najviše je razuđena na severu i severoistoku. Njoj po prirodnim odlikama pripada
najveće ostrvo na svetu Grenland, tu je i Kanadski arhipelag. U Srednjoj Americi nalaze se arhipelazi -
Bahamska ostrva, Veliki i Mali Antili.

Poluostrva su Aljaska, Kalifornija, Florida, Jukatan.

Zalivi - Meksički, Hadsonov, Kalifornijski, Sen Lorens.

RELjEF - čine četri morfološke celine: mlade venačne planine na zapadu Kordiljeri, najvisočiji vrh
S.Amerike: Makinli 6.190m, gromadne na istoku Apalači, nizije i visoravni (Kolumbijska, Veliki basen,
Kolorado, Meksička) - središnji deo i Kanadski štit koji je najstariji deo kopna S. Amerike. Najniža tačka
ovog kontinenta je Dolina smrti sa -86m. Česti su zemljotresi i vulkanske aktivnosti u zapadnom delu
kontineneta. Najveća pećina na svetu je Mamutska (630km), najstariji i prvi nacionalni park na svetu,
Jelouston osnovan 1872g.

KLIMA, HIDROGRAFIJA I VEGETACIJA SEVERNE AMERIKE

Na klimu utiču: geografska širina, reljef, vetrovi i morske struje (Golfska, Aleutska-tople i Labradorska,
Kalifornijska - hladne). U središnjoj niziji dolazi do prodora hladnih vazdušnih masa sa severa i toplih sa
juga što ima za posledicu stvaranja lokalnih vetrova tornada.

Na severu je subpolarna i polarna klima

Najveći deo kontinenta ima umereno kontinentalnu

Uz Tihi i Atlanski okean je okeanska

Primorje Kalifornije sredozemnu

Kordiljeri planinsku

Visoravni pustinjsku i poluspustinjsku

Reke: pripadaju slivovima Severnog mora: Makenzi 4000km

Sliv Atlanskog okeana: Misisipi sa Misurijem 5 969km koja je i najduža reka S.Amerike, Sen Lorens,
Tenesi
Sliv Tihog okeana: Kolorado (ima najdublji kanjon na svetu), Kolumbija.

JEZERA: Velika Američka jezera po nastanku su tektonska: Gornje (2 u svetu po veličini), Iri, Mičigen (6 u
svetu po veličini), Ontario, Hjuron (5 u svetu). Veliko ropsko i Veliko Medveđe.

VODOPADI: Nijagarini (52m) i Josemitski.

BILjNI SVET: na severu Arktička pustinja, na njih se nastavljaju prema jugu tundre, pa tajge (50-60 g.š.),
mešovite i listopadne šume, zapadno od Nisisipija stepe koje nose naziv PRERIJE, u pustinjama kaktusi,
na planinama SEKVOJE (najviše drveće na zemlji), na jugu suproska vegetacija.

ŽIVOTINjSKI SVET: polarni medved, polalrna lisica, polarni zec, foke na severu, u tajgama jelen, grizli. U
preijama kojot, nekada bizoni. Belorepi orao-simbol SAD-a.
 Srednja Amerika

Društvene odlike

Na ovom prostoru pre dolaska Španaca su postojale stare civilizacije Asteka, Tolteka i Maja (koji su imali
snažnu državu, kulturu i obradjivali metal). Španska kolonijalna vlast je trajala tri veka - konkvistadori.

Mešanjem starosedelačkog stanovništva, crnaca i belaca nastali su melezi (mestici, mulati i zambosi). Na
prevlaci većina su mestici, na ostrvima crnci i mulati (sem na Kubi i Portoriku). U većini država belci imaju
uticaj i u društvenom i privrednom životu. U ovom regionu su bili česti nemiri, tevolucije i vojni udari. Za
države postoji naziv "banana republike" nekada zbog uzgajanja banana a kasnije zbog političke
nestabilnosti i nesamostalnosti (united fruit-banana imperija).

Gustina naseljenosti najveća na ostrvima (Barbados, Haiti), izražene su emigracije prema SAD. Visok
prirodni priraštaj, trećinu čini mlado stanovništvo.

Uzgajaju za ishranu stanovništva: kukuruz, krompir, papriku, paradajz, proso, pšenicu, pasulj, soju,
pirinač.

Na plantažama (za izvoz): š.trsku, kakao, banane, kafu, duvan, pamuk, vanilu, kokosovu palmu, kikiriki,
začine.

Na Karibima: š trska, agrumi, ananas, duvan, kakao.

Kuba: š. trska, duvan

Meksička visoravan: goveda, ovce, svinje

Ribolov: tuna, sardela, rakovi, jastozi

Plantaže su u vlasništvu SAD.

Rude: srebro, boksit, nikl, nafta, gas, olovo, kalaj, gvoždje, hrom, mangan, bakar, antimon

Industrija: prehrambena, tekstilna, duvanska, hemijska, petrohemijska, turizam.

Kolonije:

V. Britanija: Agilja, Monserat, Kajkos, Devičanska i Kajmanska ostrva.

Francuska: Kliperton, Gvadelup, Martinik, Bartolomej

Holandija: Holandski Antili, Aruba (15 nezavisnih teritorija)

SAD: Navasa, Portoriko

Panamski kanal je od 1914 do 2000g pripadao SAD.

ZAVETRENA ostrva"malo kiše"-vulkanskog porekla

PRIVETRENA ostrva "više padavina". Njihov položaj u odnosu na Severoistočne pasate.

 Juzna Amerika
Povrsina 17,8 miliona km2

Broj stanovnika 410 miliona

Gustina naseljenosti 21st po km2

3 teritorije pod upravom Velike Britanije i Francuske

Cetvrti po velicini kontinent na svetu

Geografski polozaj: u odnosu na Grinic Juzna Amerika lezi na zapadnoj Zemljinoj polulopti, a u ekvator
preseca njen severni deo koji je manjim delom na severnoj polulopti a vecim delom na juznoj.

Matematicki polozaj: najsevernija tacka je rt Galjinos na 12 stepeni severne geografske sirine

Najjuznija tacka je rt Horn na 55 stepenu juzne geografske sirine

Najzapadnija tacka rt Parinjas na 81 stepenu zapadne geografske duzine i

Najistocnija tacka rt Branko na 34 stepenu zapadne geografske duzine.

Izlazi na Atlanski i Tihi okean, od Srednje Amerike je odvaja Panamski kanal, od Antarktika je odvaja
Drejkov prolaz 800km.

Obale su slabo razudjene, na jugu su arhipelazi Ognjena zemlja, Cileanski arhipelag, Folklandska ostrva,
ostrva Galapagos u Tihom okeanu. Na istocnoj strani obale ima estuarskih usca, najvece je La Plate, delta
reke Amazon siroka 300km, Gvajakilski zaliv. Ostrvo Ognjena zemlja i Magelanov prolaz.

Reljef: Andi, mlade venacne planine sa aktivnim vulkanima na severu Cimboroso i Kotopaksi. Najvisociji
vrh na Andima i u Juznoj Americi je Akonkagva 6.960m, koji je kupa ugasenog vulkana, Andi pripadaju
vatrenom pojasu Pacifika. U sredisnjem delu je Bolivijska visoravan ili Altiplano.

Na istoku su stare gromadne planine Brazilske i Gvajanske

Nizije su smestene izmedju mladih i staro gromadnih planina: Amazonska, duz toka reke Orinoko, duz
toka reke Parane i Paragvaja.

Visoravan na jugu Patagonija, pustinja Atakama-najsuvlja pustinja na svetu.

Klima: EKVATORIJALNA -Amazonska nizija I TROPSKA- Brazilske i Gvajanske planine, izmedju 12 stepena
severne i 55 stepena juzne geografske sirine.Jugoistok je pod uticajem vlaznih pasata u tom delu
zastupljena je vlazna suptopska klima. Uz obale okeana- okeanska, na jugu Cilea sredozemna, oko
povratnika suva tropska i na planinama -planinska. Klima zavisi i od morskih struja: hladne Humboltove,
Brazilske tople i juzne ekvatorijalne tople.

Hidrografija: citav kontinent je bogat recnim tokovima. Amazon je najduza reka od 6.516km, citav recni
sistem ima 7 miliona km2 i ima 15.000 pritoka, okeanski brodovi plove do grada Manausa a manj do
grada Ikitosa.
Orinoko 2.740km maksimalni vodostaj leti, poznat po vodopadima npr na pritoci Curin su najvisociji
vodopadi u Juznoj Americi- Endjel 979m. Vodopadi Iguasu na istoimenoj reci, pritoci reke Parane. Rio de
la Plata je najveci estuar na svetu. Reke Prana, Paragvaj, Urugvaj, Rio Kolorado, Rio Negro.

Jezera: laguna na sveru Marakaibo, Titikaka na Bolivijskoj visoravni, nalazi se na 3.820 m nadmorske
visine.

Biljni i zivotinjski svet: tropske kisne sume zahvataju 40 % povrsine kontinenta. Rasprostranjene su u
Amazonskoj niziji,te sume se nazivaju SELVASI-mahagoni,kaucuK,kinin.Brazilska visoravan visoke trave
KAMPOSI,na Gvajanskoj visoravni isto visoke trave LJANOSI, prostrane stepe su u nizijama juzno od Gran
Caka nazivaju se Pampasi,koji su pretvoreni u polja zita i kukuruza.

Zivotinje:
oklopnici,lenjivci,mravojedi,lame,alpake,cincile,anakonda,pirane,are,tukani,kondor,jaguar,tapiri,oposum
i,kajmani.