Presented By

နင်င
ို ံင်ငေး ဒဿန ဘာသာပြနနံ

နှင်ငံ့် းငာင်ငံ နမ ျား ာ

မာတိကာ

နိင
ို ်ငံရ ေးမိတ်ဆက် .................................................................................................................... 3

ကွန်ဖ ေး ှပစ
် ် (Confucius) -ဘီစီ ၅၅၁ မှ ဘီစီ ၄၇၉ အထိ.......................................................... 18

နီကလ
ိို ိို မက်ခယ
ီ ာဗယ်လ(ီ Niccolo Machiavelli)-ရအဒီ ၁၄၆၉ မှ ၁၅၂၇ အထိ ........................... 27

ရ ာမတ်စ်ဟဘ
ို ်စ် (Thomas Hobbes) - ၁၅၈၈ မှ ၁၆၇၉ အထိ................................................ 37

ဂျွန်ရလာော့ခ် (John Locke) - ၁၆၃၂ မှ ၁၇၀၄ အထိ .................................................................... 45

ရယာန်ေး-ယက်ဂ် ရေးဆိေးို (Jean-Jacques Rousseau) - ၁၇၁၂ မှ ၁၇၇၈ အထိ .............................. 52

ကာေးလ်မာော့က်စ် (Karl Marx) - ၁၈၁၈ မှ ၁၈၈၃ .......................................................................... 62

ဂျွန်စတေးဝပ်ရမေးလ် (John Stuart Mill) - ၁၈၀၆ မှ ၁၈၇၃ အထိ ................................................ 70

ဗလက်ဒီမာလီနင် (Vladimir Lenin) – ၁၈၇၀ မှ ၁၉၂၄ အထိ .................................................... 80

ရိဆ
ို ာလဇင်ဘာော့ဂ်(Rosa Luxemburg) - ၁၈၇၁ မှ ၁၉၁၉ အထိ ................................................ 88

ဂျွန်ရ ာလ်စ် (John Rawls) - ၁၉၂၁ မှ ၂၀၀၂ ........................................................................... 92

မင်ေးမဝ
ော့ ါဒ (Anarchism) ..........................................................................................................100

ီမနစ်ဇမ် (Feminism) ..........................................................................................................105

ကိေးို ကာေး .................................................................................................................................120

2
နင
ို င
် ရ
ံ ေးမတ် က်
အကယ်၍သာ လူတိုငေး် သည် ဘဝတွင ် လိုခ င်ရတာငတ
့်် သည့်အ
် ာမ ာေးအာေး

ရတာငတ
့်် သည့်အ
် တိုငေး် ရနမည် လ
ို ျှင ် နင
ို င
် ရ
ံ ေးကသ
့် ရသာ
ို ့် အ ာမ ာေးရြေါ်ရြ က်လာမည်မဟိုတ်ရြ။

လူဘဝတွ
့် င် မမပြစ်ခ င်သည့်အ
် တိုငေး် ပြစ်မလာနင
ို ြ
် ။ မမလိုခ င်ရသာအ ာကို နင
ို ် န်အတွက်

ယှဉ်ပြြိုင် သည့်အ
် ခ ရှနင
ို သ
် ည် ။ ရိုနေး် ကန်လှုြ်ရှာေး သည့်အ
် ခ မ ာေးလည်ေး ရှတတ်သလို အရြေးအယူလိုြ်၍

ညနှုင်ေး သည့်် အခ မ ာေးလည်ေး ရှနင

ို သ
် ည်။ တစ်ခ တစ် ံ တိုက်ခိုက်ယူ သည့်အ
် ခ မ ာေးလည်ေးရှနင
ို ရ
် ြသည်။

၎င်ေးစနစ်သည် လူတစ်ဦေးခ င်ေးစီ သမဟို

ို ့် တ် အိုြ်စိုတစ်စို၏ အက ြိုေးစီေးြွာေးပြစ်နင
ို သ
် ည် ။ သမဟို
ို ့် တ်

အခွငအ
့်် ရ ေး၊ ြိုငခ
် ွင ့်် နှင ့်် လွတ်လြ်မှုစသည်တနှ
ို ့် င ့်် သက် င
ို သ
် ည့်် စံတန်ြိုေးမ ာေး၊မျှတရသာ ခွရဝမှုနင
ှ ့််

တ ာေးမျှတမှု စသည်တနှ
ို ့် ငသ
့်် က် င
ို သ
် ည့်် စနစ် လည်ေးပြစ်နင
ို ရ
် ြသည်။ယင်ေးတိုမှ့် အစပြြို၍ နင
ို င
် ရ
ံ ေး၏

အဓကက ရသာ လိုြ်ရ ာင်ခ က်သည် နင

ို င
် ရ
ံ ေးအရတွေးအရခေါ်နင
ှ ့်် အယူအ မ ာေးကို

တိုေးတက်ြံွပြြိုေးလာရအာင်လိုြ်ပခင်ေးပြစ်ရြသည်။၎င်ေးအရတွေးအရခေါ်အယူအ မ ာေးကို အသံေးို ခ ၍

မမ၏အ ိုပြြိုခ က်မ ာေးနှင ့်် အက ြိုေးစီေးြွာေးမ ာေးကို ကာကွယ်ကကရလသည်။

သရသာ်
ို ့် လည်ေး နင
ို င
် ရ
ံ ေးဟို ို ာတွင ် ၎င်ေးနင
ို င
် ရ
ံ ေးအယူအ မ ာေးသာလျှင ် အရ ေးကကီေးသည်မဟိုတ်၊

မည်သသ
ူ ည် မည်သည့်အ
် ာကို မည်သည့်ရ
် န ာတွင ် မည်ကသ
့် ို ့် ယူသည် ိုသည်မှာလည်ေး နင
ို င
် ရ
ံ ေးနှင ့််

သက် င
ို သ
် ည့်် အဓကက ရသာ အခ က်မ ာေးြင်ပြစ်ရလသည်။ နင
ို င
် ရ
ံ ေးဟူသည် လူတို၏
့် ရနစဉ်ဘဝတွ
့် င်

ကကံြိုရတွွေ့ရန ရသာ စန်ရခေါ်ခ က်မ ာေး အာေး င် င

ို ် န် သာမကဘ အမ ာေး၏ စိုရြ င်ေးရ ာင် ွ က်ခ က် မ ာေးသည်

တစ်ဦေးတည်ေးလိုြ်ရ ာင်သည့်် ရ ာင် ွ က်ခ က်မ ာေးထက် ြိုမိုရကာင်ေးမွနသ

် ည်ဟူရသာ

အသအမှတ်ပြြိုခံ မှုမ ာေးလ ြ ဝင်ြ သည် ။

နင
ို င
် ရ
ံ ေးအရတွေးအရခေါ်နင
ှ ြ
့်် တ်သတ်သည့််အပခာေးအစဉ်အလာတစ်ခိုသည် ရရှေးရခတ်ဂ ရတွေးရခေါ်ြညာရှင ်

အ စ်စ်စတိုတယ်၏အရတွေးအရခေါ် နှငလ
့်် ည်ေးသက် င
ို ရ
် နရြသည် ။ နင
ို င
် ရ
ံ ေး သ
ို ည်မှာ

ရှာေးြ ေးခက်ခလှရသာ အရပခအရနတွင ် ရိုြ်ဝတထြိုလိုအြ်ခ က်မ ာေးအတွက် ရိုနေး် ကန်လှုြ်ရှာေး ပခင်ေးကိုသာ

ြဓာနထာေးပခင်ေး မဟိုတ်၊ရှု ြ်ရထွေးလှရသာ လူအြွ

့် ွေ့အစည်ေးကကီေးမ ာေးရြေါ်ရြ က်လာခ န်တွင ် မည်သူက

၎င်ေးအြွွေ့အစည်ေးအာေး မည်သူက အိုြ်ခ ြိုြ်အစိုေး မည်နည်ေးဟူရသာ

ရမေးခွနေး် မ ာေးနှငလ
့်် ည်ေးြတ်သတ်ရနရြသည် ။ ထမ
ို ျှသာမက၎င်ေးအိုြ်ခ ြိုြ်သူတိုအာေးမည်
့် သရသာအာဏာက
ို ့် ို

ရြေးအြ်မည် ရ
ို သာ ရမေးခွနေး် နှင ့်် မသာေးစို၊ဘာသာရ ေးစသည်တက
ို ့် ိုအိုြ်ခ ြိုြ်သကသ
့် ို ့်

၎င်ေးအိုြ်ခ ြိုြ်ခွငအ
့်် ာဏာကို မည်သတ
ို ့် ာေးဝင်ရအာင် ပြြိုလိုြ်မည် ရ
ို သာ ရမေးခွနေး် ရြ င်ေးမ ာေးစွာ

ရြေါ်ရြ က်လာသည်။

3
အ စ်စတိုတယ်လ် ၏ အလိုအ လူတစ်ရယာက်သည် နင
ို င
် ရ
ံ ေးအသစတ်ဓာတ်နင
ှ ့်် ရှငသ
် န်သည်မှာ

သဘာဝက သည် ။ လူတစ်ရယာက်သည် သီေးပခာေးရှငသ

် န်ရနထင
ို သ
် ည် ထက် စာလျှင် ရှု ြ်ရထွေးလှရသာ

လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးတွင ် ြိုမိုရကာင်ေးမွနစ
် ွာရနထင
ို န
် င
ို ် ဟိုလည်ေး သူကလက်ခံခသ
့် ည် ။ လူအမ ာေးနှငသ
့်် က် င
ို ရ
် သာ

ကစစ ြ်မ ာေးတွင ် မည်သမည်

ို ့် ြံို ေးိုံ ပြတ်သငသ
့်် ည် အရြေါ် မမ ကိုယ်ြိုင ် အပမင်မ ာေး ရှရနပခင်ေးမှာလ လူတို ့် ၏

သဘာဝြင်ပြစ်သည်ဟို ခ
ို သ
့် ည် ။ နင
ို င
် ရ
ံ ေး သ
ို ည်မှာ လူသာေးမ ာေးက သူတိုရနထ
့် င
ို ် မည့််

စည်ေးမ ဉ်ေးစည်ေးကမ်ေးမ ာေးနှင ့်် အတူတကွ ဖ ရ

ော် ာင်လိုရသာ ည်မှနေး် ခ က်ြန်ေးတိုငမ
် ာေးကို ေးိုံ ပြတ် ယူသည့််

ကကီေးမာေးရသာ အလိုြ်တစ်ခိုလည်ေးပြစ်ရြသည်။

4
 နင
ို င
် ရ
ံ ေးနှငသ
့်် က် င
ို ရ
် သာ ကိုယ်က ငတ
့်် ာေး

=======================================

အ စ်စ်တိုတယ် (Aristotle) က လူတိုငေး် ကို နင

ို င
် ရ
ံ ေး၌ ြ ဝင်ြတ်သတ်ခွငမ
့်် ပြြိုသငဟ
့်် ို

ယူ ခ့်သည်။အ စ်စ်တိုတယ်၏ ယူ ခ က်အ အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး၊ကျွနမ

် ာေး နှင ့်် နင
ို င
် ပံ ခာေးသာေး မ ာေးသည်

သူတစ်ြ ေးကိုမ ထ
ို ာေးဘ၊ မမကိုယ်တိုငက
် ိုြင် အိုြ်ခ ြိုြ်ခွငမ
့်် သငဟ
့်် ို ခ
ို ့်သည်။သရသာ်
ို ့် လည်ေး

နင
ို င
် ရ
ံ ေး သ
ို ည်မှာ တက ရသခ ာရသာ အ ေးိုံ ြန်ေးတိုင ် သ
ီ ရ
ို ့် ာက်ရအာင်ဦေးတည်ရနသည့််

စိုရြ င်ေးလိုြ်ရ ာင်ခ က်ပြစ်သည်ဟူရသာသူ၏အရပခခံအရတွေးအရခေါ်သည်ယရနရခတ်

့် လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးကကာေး
တွငြ
် င် ြ့်တင်ထြ်ရနသည်ကိုရတွွေ့ နင
ို သ
် ည်။ဤတွင ် အ ေးိုံ ြန်ေးတိုင ် တ
ို ာဘာလ ရ
ို သာ ရမေးခွနေး် သည်

ရမေးစ ာပြစ်လာသည် ။

ရရှေးရခတ်အခ မှစ၍ အရတွေးအရခေါ်ြညာရှငမ

် ာေးနှင ့်် နင
ို င
် ရ
ံ ေးသမာေးမ ာေးသည် နင
ို င
် ရ
ံ ေးဟူသည်

မည်ကသ
့် ရသာ
ို ့် အ ေးိုံ သတ် ြန်ေးတိုငသ
် ို ့် ရ ာက်သငသ
့်် ည်နင
ှ ့်် ရ ာက်ရအာင်ရမျှာ်မှနေး် မည် ိုသည်ကို

ရတွေးရခေါ် ခက့် ကသည်။ ၎င်ေးခ ဉ်ေးကြ်သည့်န

် ည်ေးလမ်ေးကို နင
ို င
် ရ
ံ ေးနှငသ
့်် က် င
ို ရ
် သာ ကိုယ်က ငတ
့်် ာေးဟို

ို မည်ပြစ်သည်။ ကိုယ်က ငတ
့်် ာေးြညာရှငမ
် ာေးကယူ သည်မှာ နင
ို င
် ရ
ံ ေးဟူသည် ကိုယ်က ငတ
့်် ာေးြညာ

သမဟို
ို ့် တ် ကိုယ်က ငတ
့်် ာေးနှငသ
့်် က် င
ို သ
် ည့်် ဒဿနရေဒ၏ အကိုငေး် အခက်တစ်ခိုပြစ်သည်။ ထရကကာင
ို ့် ့််

ကိုယ်က ငတ
့်် ာေးကို အရလေးထာေး၍ရတွေးရခေါ် ကကသည့်် နင
ို င
် ရ
ံ ေးဒဿနြညာ ြ် တွင ် အရတွေးအရခေါ်

ြညာရှငမ
် ာေး ရပမာက်မ ာေးစွာရှရနသည် မှာ ထူေး န်ေးသည်ရတာမ
့် ဟိုတ်ရြ။

ကိုယ်က ငတ
့်် ာေးအာေး နင
ို င
် ရ
ံ ေး အက ြိုေး အပမတ် အတွက် အဓက ထာေးရသာ Political Moralists မ ာေးကမူ

နင
ို င
် ရ
ံ ေးသည် ရပမာက်မ ာေးစွာရသာ ည်မှနေး် ခ က်ြန်ေးတိုငသ
် ရ
ို ့် ာက်ရအာင် အာေးထိုတ်သငသ
့်် ည် ဟို

ယူ သည် ။ ထအပြင်
ို ့် တ ာေးမျှတမှု၊တန်ေးတူညီမျှမှု၊လွတ်လြ်မှု၊ရြ ာ် င
ွှ မ
် ှု၊ အသင်ေးအြွွေ့စတ်ဓာတ်နင
ှ ့််

အမ ြိုေးသာေးရ ေး ကိုယ်ြိုငပ် ြဌာန်ေးခွငစ

့်် သည့်် တန်ြိုေးမ ာေးကို ထန်ေးသမ်ေးကာကွယ် မည်ဟို ိုကကသည်။

ကိုယ်က ငတ
့်် ာေးြညာ၏ အရပခခံအက ေးိုံ အခ က်မှာ ယူတိုေးြီေး ာေး (Utopia) ကသ
့် ရသာ
ို ့်

စံပြလူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးမ ာေးရြေါ်ရြ က်လာ န် နင
ို င
် ရ
ံ ေးအာေးပြငထ
့်် ည့်သ
် င ွ ေး် စဉ်ေးစာေးပခင်ေးပြစ်သည်။ ထို

စံပြလူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးဟူရသာအရတွေးအရခေါ်သည် ၁၅၁၆ တွငထ
် တ
ို ်ရဝခရ
့် သာ
အဂဂလြ်နင
ို င
် ရ
ံ ေးသမာေးတစ်ဦေးပြစ်သည့််အပြင် ဒဿနရေဒြညာရှငတ
် စ်ဦေးပြစ်ရသာ Thomas More

၏စာအိုြ်၊ စံပြနင
ို င
် ရ
ံ တာ်အရကကာင်ေးရ ေးထာေးသည့်် Utopia မှ င်ေးသက်လာပခင်ေးပြစ်သည်ဟို ိုနင
ို သ
် ည်။

5
သရသာ်
ို ့် လည်ေး ယူတိုေးြီေး ာေး န်သည့်် နင
ို င
် ရ
ံ ေးအရတွေးအရခေါ်သည် ရရှေးရခတ်ဂ ဒဿနရေဒ ြညာရှင ်

ြရလတို၏ က မ်ေးတစ်ရစာင်ပြစ်ရသာ “Republic” မှ စတင် င်ေးသက်လာပခင်ေးပြစ်ပြီေး Robert Nozick

ကသ
့် ရသာ
ို ့် ယရနရခတ်
့် ဒဿနရေဒြညာရှငမ
် ာေးြင် ၎င်ေးအရတွေးအရခေါ်ကို လက်ခံက ငသ
့်် ေးိုံ ရနကကသည်ကို

ရတွွေ့ နင
ို သ
် ည်။ အခ ြိုွေ့ြညာရှငမ
် ာေးကမူ အတတ်ကာလ၌ ယူတိုေးြီေး ာေး အရတွေးအရခေါ်ကို ခိုတံိုေးလိုြ်ခက့် ကရသာ

အကကင်ေးမအ
့် ာဏာရှငစ
် နစ်၏အကကမ်ေးြက်မှုမ ာေးအရြေါ်သင်ခန်ေးစာယူပြီေး၎င်ေးယူတိုေးြီေး ာေးနင
ို င
် ရ
ံ ေးအရတွေးအ

ရခေါ်ကို အနတ ာယ်ရှသည်ဟို ယူ ခ့်ကကသည်။ သရသာ်

ို ့် လည်ေး Utopian နင
ို င
် ရ
ံ ေးအရတွေးအရခေါ်သည်

ြိုမိုရကာင်ေးမွနရ
် သာ လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေး တစ်ခိုရြေါ်ထန
ွ ေး် လာရ ေးအတွက် ရကာင်ေးမွနရ
် သာ

အရတွေးအရခေါ်တစ်ခိုအပြစ်လက်ခံကကပြီေး ၎င်ေးအရတွေးအရခေါ်ကို သရဘာက ကကရသာ

အရတွေးအရခေါ်ြညာရှငမ
် ာေး၏ယူ ခ က်မ ာေးကိုရနာင်လာမည့်အ
် ြိုငေး် မ ာေးတွင ် က်လက်ရလ့်လာနင
ို ြ
် သည်။

6
 နင
ို င
် ရ
ံ ေးသရိုပ်မှန်ဝါဒ

==================

နင
ို င
် ရ
ံ ေးအရတွေးအရခေါ်၏ အဓကက ရသာ ရနာက်ထြ်ယူ ခ က်တစ်ခိုမှာ နင
ို င
် ရ
ံ ေးဟူသည်

ရြ ာ် င
ွှ မ
် ှု၊လွြ်လြ်မှုစသည့်် ကိုယ်က ငတ
့်် ာေးတန်ြိုေးမ ာေးကို ထည့်သ
် င ွ ေး် စဉ်ေးစာေး န်မလိုဟူရသာ

အခ က်ပြစ်သည် ။ နင
ို င
် ရ
ံ ေးသရိုြ်မှနဝ
် ဒ၏ အလိုအ နင
ို င
် ရ
ံ ေးသည် ြ ဝ ကစာေးြွြင်ပြစ်သည် ။ ြ ဝ (သ)ို ့်

အာဏာ ိုသည်မှာ “ န်သမ

ူ ာေးက ရှု ံေးရ ေး" ၊ "နှစ်ဦေးသရဘာတူညခ
ီ က်မ ာေး မခ ြိုေးရြာက်ရ ေး" နှင ့််

"မမ ရှလိုရသာ ြန်ေးတိုငရ

် ာက်ရှရ ေး" အတွက် အသံေးို ပြြို ရသာ နည်လမ်ေးပြစ်၏ ။ ြ ဝ မရှြ က (သ)ို ့်

က ငသ
့်် ေးိုံ ခွင ့်် မ ြ က ပမငပ့်် မတ်လှြ သည် ရ
ို သာ တန်ြိုေးမ ာေးသည်လည်ေး အသံေးို ဝင်မည်မဟိုတ်ရခ ။

ကိုယ်က ငတ
့်် ာေးစံနန
ှု ေး် မ ာေးကို လ စ်လ ရှု ၍ ြ ဝ ရှမှုတစ်ခိုတည်ေးအရြေါ်သာ အဓကအရလေးထာေးရသာ

အရတွေးအရခေါ်ြညာရှငမ
် ာေးကို သရိုြ်မှနဝ
် ဒီမ ာေးဟို ရခေါ်သည်။ ၎င်ေးသရိုြ်မှနဝ
် ဒီမ ာေးသည် အာဏာ၊ ြဋြကခ

နှင ့်် စစ်ြွ စသည်တိုက

့် ိုသာလျှင ် စတ်ဝင်စာေးကကပြီေး လူ သ
ို ည်မှာ မမကိုယ်က ြိုေးစီေးြွာေးကိုသာ

ရရှေးရှု သပူ ြစ်သည်ဟို ယူ ကကသည်။ ၎င်ေးြ ဝ အရကကာင်ေးရပြာကကသည့််သရိုြ်မှနဝ

် ဒီမ ာေးအနက်

အီတလီလူမ ြိုေး သံတမန် နီကိုလိုမက်ခီယာေယ်လီ(Nicolo Machiavelli) နှင ့်် အဂဂလြ်လူမ ြိုေး

အာရံိုသြဓာနဝ ဒီတစ်ဦေးပြစ်သည့်် ရသာမက်စ်ဟိုြ်ဘ(် Thomas Hobbes)တမှ

ို ့် ာ အထင်ရှာေး ေးိုံ ပြစ်သည်။

သူတနှ
ို ့် စ်ဦေးစလံိုေးသည် ၁၆ ာစိုနင
ှ ့်် ၁၈ ာစိုကာလ အသီေးသီေးတွင ် တိုငေး် ရ ေးပြည်ရ ေးမပငမ်သက်မှုနင
ှ ့််

ပြည်တွငေး် စစ်ကို ရတွွေ့ ကကံြိုခံစာေးခ့် သူမ ာေးလည်ေးပြစ်သည်။

မက်ခီယာေယ်လီသည် လူသရဘာသဘာဝက
့် ို ရှု ပမင်ခ့် ာတွင ် လူ သ
ို ည်မှာ “ရက ေးဇူေးမသတတ်ရသာ

လူလမ်မ ာေး” ပြစ်ပြီေး သီလ၊သမာဓမရှ နမ့််က သူမ ာေးပြစ်သည်ဟို ယူ ခသ

့် ည်။ မက်ခီယာေယ်လီက
အာဏာက ငသ
့်် ေးိုံ မှုနင
ှ ့်် စြ်လ ဉ်ေး၍ ပြစ်လာနင
ို သ
် ည့်် နင
ို င
် ရ
ံ ေး လှုံွေ့ရ ာ်မှုမ ာေး၏ အနတ ာယ်ကို သတရြေးခသ
့် ည်။

ရသာမက်စ်ဟိုြ်ဘက
် မူ ဥြရဒမ့်ရသာ သဘာဝအရပခအရန (state of nature) တွင ် လူသည်

တစ်ဉေးီ နှငတ
့်် စ်ဦေး နက
် ့် င်တိုက်ခိုက်ရနကကမည်ပြစ်သည်။ ယင်ေးအပခအရနသည် စစ်ြွတစ်ခို၏

အလာေးသဏ္ဍာန်ကသ
့် ပြစ်
ို ့် ရနလမ့််မည်။ က်လက်၍ ဟိုြ်ဘက
် လူမူြဋညာဉ် (social contract) သီအို ီကို

တင်ပြခသ
့် ည်။ ဟိုြ်ဘ၏
် လူမူြဋညာဉ်တွင ် အအခ ြိုြ်အပခာအာဏာြိုင ် (sovereign) အာေး အကကင်ေးမ့်အာဏာ

(absolute power) ကို အြ်နင

ှ ေး် မည်။ ၎င်ေး Sovereign သည် ဥြရဒမ့်၍ အရို ငေး် န်သည့််

လူရဘာင်
့် အြွွေ့အစည်ေးကို ထန်ေးသမ်ေးကာကွယ် မည်ဟို ိုခသ
့် ည်။ သရသာ်
ို ့် လည်ေး အရစာြိုငေး် ကာလမ ာေးတွင ်

7
အိုြ်ခ ြိုြ်သူမ ာေး၏ အာဏာနှငြ
့်် တ်သတ်ကာ အထူေးတလည် စိုေး မ် နက
် ့် င် မှုမ ာေးမရှခရ
့် ြ ။

၂ဝ ာစိုသရ
ို ့် ာက်ရသာအခ မှသာ နင
ို င
် ရ
ံ ေးဒဿန ြညာရှငမ
် ာေးသည် အာဏာ၏ င်ေးသက်လာြံိုနင
ှ ့််

အာဏာအာေး မည်သမည်
ို ့် ြံို အသံေးို ပြြိုသည် တို အရြေါ်
့် ြိုမို အာရံိုစိုက်လာခသ
့် ည်။

8
 အရမ ော်အမမင်က ေးရသောအက ရ
ံ ောင်ေးမ ောေး (Wise Counsel)

==========================

သရိုြ်မှနဝ
် ဒ (Realism) နှင ့်် ကိုယ်က ငတ
့်် ာေးဦေးစာေးရြေးဝ ဒ (Moralism) တသည်
ို ့် ကကံြိုရတွွေ့ သည့််

နင
ို င
် ရ
ံ ေးအတွွေ့အကကံြိုမ ာေးကို လူသရဘာသဘာဝနှ
့် င ့်် လိုက်ရလ ာညီရထွမှုရှ န်ရြ င်ေးစည်ေးရြေးသည့််

ခမ်ေးနာေးရသာ နင
ို င
် ရ
ံ ေးအပမင်မ ာေးလည်ေးပြစ်သည်။ သရသာ်
ို ့် လည်ေး နင
ို င
် ရ
ံ ေးဒဿနရေဒြညာရှငအ
် ာေးလံိုေးသည်

အပြစ်အြ က်တိုငေး် ကို လူသရဘာသဘာဝနှ

့် င ့်် နင
ို င
် ရ
ံ ေးအရတွွေ့အကကံြိုမ ာေး ရြ င်ေးစြ်ရှုပမင်သကသ
့် ို ့် အပမင်

မ ြိုေးပြင ့်် ကကည့်််ခ

် သ
့် ည်မဟိုတ်ရြ ။

သမိုငေး် တစ်ရလျှာက် နင
ို င
် ရ
ံ ေးဒဿနရေဒြညာရှငမ
် ာေးကိုရလ့်လာကကည့်် ာတွင ် လက်ရတွွေ့က ပြီေး၊

အရကာင်ေး ေးိုံ ရသာ လဒ်မ ာေးကို ရှနင

ို ် န် အတွက် အသာ အဓက အရလေးထာေးရသာ ရရှေးက သည့််

အစဉ်အလာ တစ်ခိုကို လည်ေး ရလ့်လာရတွွေ့ ရှနင

ို သ
် ည် ။ စစ်ြွမ ာေး၊ြဋြကခမ ာေးသည် လံိုေးဝခ ြိုြ် ပငမ်ေးသွ််
ွ ာ်ေး

ြိုအ
့် ာ မပြစ်နင
ို ၊် ထအတူ
ို ့် လွတ်လြ်မှု၊ တန်ေးတူညမ
ီ ျှမှု စသည့််

နင
ို င
် ရ
ံ ေးနှငြ
့်် တ်သတ်ရသာစံနန
ှု ေး် မ ာေးအရြေါ်အပခခံ၍ အပငင်ေးြွာေးမှုမ ာေးကို လံိုေးဝရပြလည်သာွ ေးရအာင်

မရပြရှငေး် နင
ို ် ။ သရသာ်
ို ့် လည်ေး ြွွေ့စည်ေးြံိုအရပခခံဥြရဒရ ေး ပခင်
ွ ေး၊ မူဝ ဒရြာ်ရ ာင်ပခင်ေးနှင ့်် အစိုေး ၏

လိုြ်ရ ာင်ခ က်မ ာေး ကို ြိုမိုရကာင်ေးမွန ် ထရ ာက်လာရစပခင်ေး စသည်တအတွ

ို ့် က်မူ စွမ်ေးရ ာင်နင
ို ြ
် သည်။

တရိုတ်ရတွေးရခေါ်ြညာရှင ် ကွနပ် ြ ေးရှြ်စရသာ နင

ို င
် ရ
ံ ေးနှငြ
့်် တ်သတ်ပြီေး ရတွေးရခေါ် ခက့် ကသည့််

အရစာြိုငေး် ဒဿနရေဒြညာရှငမ
် ာေးသည် အတိုငြ
် င်ခံမ ာေးတွင ် ရှသငရ
့်် ှထက
ို ်သည့်် အ ည်အခ င်ေးမ ာေးနှင ့််

ရစာငထ
့်် န်ေး မည့်် သီလ သမာဓမ ာေးကို ရထာက်ပြရတွေးရခေါ် ခက့် ကသည်။

အင
ို ဒ
် ရ ော်ရလော်ဂ ထွန်ေး ောေးလောမြင်ေး (Rise of Ideology)

===========================

နင
ို င
် ရ
ံ ေးအတွေးအရခေါ်မ ာေးတွင ် ဝ ဒစနစ် (Ideology) ကို ဦေးစာေးရြေးကာ ရတွေးရခေါ်သည့််

အရတွေးအရခေါ်အမ ြိုေးအစာေး မ ာေးလည်ေးြ ဝင်သည် ။ ဝ ဒစနစ်နင

ှ သ
့်် က် ိုငသ
် ည့်် အရတွေးအရခေါ် မ ာေးသည်

သမိုငေး် တစ်ရလျှာက် ပြစ်ြ က်ခရ

့် သာ အပြစ်အြ က်မ ာေး နှင ့်် ကိုက်ညီမှုရှရှ ရြေါ် ရြ က်လာသည်ဟို
န
ို င
ို သ
် ည် ။ ၎င်ေးဝ ဒစနစ် ိုင ် ာ အရတွေးအရခေါ် မ ာေး ၏ မူလဇစ်ပမစ်ကို ကကည့််မည် ိုလျှင်

ဂ ာမန်ဒဿနရေဒြညာရှင ် ရဟဂယ်လ် (Hegel) နှင ့်် ကာေးလ်မာစ

့် ် (Karl Marx) တို၏
့်
အရတွေးအရခေါ်မ ာေးတွငရ
် တွွေ့ နင
ို သ
် ည်။ ၎င်ေးဒဿနရေဒြညာရှငန
် စ
ှ ်ဦေး ၏ အ မ
ို ာေးအ ရခတ်တစ်ရခတ် ၏

နင
ို င
် ရ
ံ ေးအတွေးအရခေါ်မ ာေးသည် လူရဘာင်
့် အြွွေ့အစည်ေး၏ မတူညရ
ီ သာ အြွွေ့အစည်ေး မ ာေးနှင ့််

ထလ
ို အြွ
ူ ့် ွေ့အစည်ေး၏ က ငသ
့်် ေးိုံ ရသာ အရလ့်အထမ ာေး ရြေါ်မူတည်၍ ရပြာင်ေးလနင
ို ် ရကကာင်ေးရတွွေ့ ပြီေး

9
သမိုငေး် တစ်လျှာက် ရပြာင်ေးလရနရသာ အယူဝ ဒမ ာေး၏ အရ ေးြ ြံိုကိုလည်ေး ရှငေး် ပြခသ
့် ည်။ ရအာက်က
ဥြမာမ ာေးအာေးကကည့််လျှင် ြိုရှငေး် ြ သည် ။

ရရှေးရခတ်တွင ် ြရလတိုနင
ှ ့်် အ စ်စတိုတယ်လ်တို ့် သည် ဒီမိုကရ စီစနစ် (Democracy) အာေး

အနတ ာယ်ရှရသာ၊အက ငြ
့်် က်ပခစာေးရသာ စနစ်ဟို ယူ ခ့်ကကရသာ်လည်ေးယရနရခတ်
့် တွင ် ၎င်ေးစနစ်အာေး

အရကာင်ေး ေးိုံ အစိုေး စနစ်ဟို ယူ ကကသည်။ ယခိုရခတ် တွင ် အာဏာရှငစ

် နစ်မ ာေးကိုြင်

ဒီမိုကရ စီစနစ်သရပြာင်
ို ့် ေးလလာရအာင် တိုက်တွနေး် လာကကသည် ။ အလာေးတူြင် ကျွနစ
် နစ်ကို တစ်ခ န်က

သဘာဝက သည့်် ပြစ်ရို ေးပြစ်စဉ်အရပခအရနဟို သတ်မှတ်ခက့် ကသည် ။ ကျွနမ

် ာေးအခွငအ
့်် ရ ေး ေးိုံ ရှု ံေးရနပခင်ေးမှာ

ြံိုမှနြ
် င် ပြစ်သည် ဟို ယူ ခက့် ကသည်။ အမ ြိုေးသမီေး အမ ာေးစိုသည်လည်ေး ၂ဝ ာစို မတိုငခ
် င်အခ န်အထ

နင
ို င
် သ
ံ ာေးအပြစ် သတ်မှတ်ပခင်ေး မခံခ့် ရြ ။ ယခိုရခတ် တွငမ
် ူ ကျွနစ
် နစ်ကို လက်ခံပခင်ေးမရှရတာသ
့် ည့်် အပြင်
အမ ြိုေးသမီေးအခွငအ
့်် ရ ေး ၊ လူနည်ေးစို အခွငအ
့်် ရ ေးမ ာေး ကို တရလေးတစာေး လက်ခံလာကကသည် ။

ထသ
ို ို ့် သမိုငေး် ရကကာင်ေးပြငရ
့်် လ့်လာကကည့်ရ
် သာ အခ တန်ေးတူညီမျှမှု (Equality) အစရှရသာ အယူအ

မ ာေးသည် တိုေးတက်လာပြီေး ကျွနစ

် နစ် ၊ ဘို င်မ ာေး၏ဘို ာေးရြေးအာဏာစက် (divine rights of kings) စရသာ

အယူအ မ ာေး သည် ိုတ်ယိုတ်လာသည်ကို ရတွွေ့ နင

ို သ
် ည် ။ မည်သရသာ
ို ့် အရတွေးအရခေါ်အယူအ (Idea)

မ ာေးသည် တိုေးတက်လာပြီေး မည်သရသာ

ို ့် အရတွေးအရခေါ်အယူအ မ ာေးသည် ိုတ်ယိုတ်လာသည်

သ
ို ည်ကိုမူ ထြ် ငရ
့်် မေးခွနေး် ထိုတ် န်လိုအြ်လာသည် ။ မာစ
့် ် (Marx) ၏ ရပြရှငေး် ခ က်မှာ မူ မည်သည့််
အရတွေးအရခေါ် သည် တိုေးတက်ပြီေး မည်သည့်် အရတွေးအရခေါ်သည် တ
ို ်ယိုတ်မည် ဟူသည်မှာ

လူတန်ေးစာေးကကီေးနှစ် ြ် ပြစ်သည် အလိုြ်သမာေးလူတန်ေးစာေး (Workers) နှင ့်် အ င်ေးရှငလ

် ူတန်ေးစာေး (Capitalists)

တို ့် အရြေါ် မူတည်ရနသည် ဟို ိုသည် ။ ထို လူတန်ေးစာေးနှစ် ြ်တွင ် အာေးသာသည့်် လူတန်ေးစာေး၏

အက ြိုေးအပမတ် ရြေါ် မူတည်ကာ အရတွေးအရခေါ်အယူအ မ ာေးသည် ရပြာင်ေးလရနမည် ဟို ိုခသ

့် ည် ။

ထလ
ို ူတန်ေးစာေးနှစ် ြ်၏ အက ြိုေးအပမတ် အရြေါ် မူတည်ကာြင် ဝ ဒစနစ် င
ို ် ာနင
ို င
် ရ
ံ ေး တွင ် ကကီေးမာေးရသာ

နင
ို င
် ရ
ံ ေးဝ ဒမ ာေး “isms” မ ာေးပြစ်သည့်် ကွနပ် မ နစ်ဝ ဒ (Communism) ၊ ရ
ို ှယ်လစ်ဝ ဒ (Socialism) တိုမှ့်

ကွန ် ာရေေးတစ်ဝ ဒ(ရ ေးရို ေးစွဝ ဒ - Conservatism)၊ ြက် စ်ဝ ဒ (Fascism) တအထ
ို ့် ထွနေး် ကာေးလာရစခ့်သည်

။ သရသာ်
ို ့် နင
ို င
် ရ
ံ ေးဝ ဒမ ာေးသည် ထို လူတန်ေးစာေးနှစ် ြ်ရကကာငသ
့်် ာ ရြေါ်ရြ က်လာနင
ို သ
် ည်ရတာ့် မဟိုတ်ရြ ။

လစ်ဘ ယ်ဝ ဒ (Liberalism), ကွန ် ာရေေးတစ်ဝ ဒ(ရ ေးရို ေးစွဝ ဒ - Conservatism) တို ့် ၏ ဝ ဒအတွငေး်

တိုေးတက်ရပြာင်ေးလမှုမ ာေးရကကာင ့်် ထြ်မံရြေါ်ရြ က်ခရ

့် သာ ဝဒ မ ာေးလ ယရနရခတ်
့် တွင ်

ရပမာက်မ ာေးစွာေးရှရနြရသည် ။

10
အရတွေးအရခေါ်အယူအ မ ာေးသည် သမိုငေး် ၏ရပြာင်ေးလမှုမ ာေး အရြေါ်မူတည်ရနသည် ဟူရသာ မာစ
့် ် တိုြို ွေ့ ၏
အယူအ သည် အပမလိုလိုရဝြန်ထေးို နှက်ခံ ရသာ အယူအ တစ်ခို ပြစ်လာသည် ။ ရဝြန်သူမ ာေးက

ရထာက်ပြခသ
့် ည်မှာ အိုငဒ
် ယ
ီ ာ မ ာေးသည် သမိုငေး် တစ်ရလျှာက်အပြစ်အြ က်မ ာေး၏

ရ ာင်ပြန်ဟြ်မှုမ ာေးသာသာ မျှသာ ပြစ်သည် လ

ို ျှင ် ၎င်ေးအပြစ်အြ က်မ ာေးတွင ် ြ ဝင်ခရ
့် သာ
လူတစ်ဦေးခ င်ေးစီ၏ အခန်ေးကဏ္ဍသည် အပြြိုခံသက်သက်သာလျှင ် ပြစ်ရနပြီေး လူတို၏
့် ယိုတတတန်ရသာ

စဉ်ေးစာေး င်ပခင်နင
ို မ
် ှုနင
ှ ့်် ရကကာင်ေးက ြိုေး က်စြ် ရတွေးရခေါ် နင
ို မ
် ှုမ ာေး၏ အရ ေးြ အရ ာရ ာက်မှု သည်

အကနအ
် ့် သတ်ခံ သကသ
့် ို ့် ပြစ်ရနသည် ဟို ကို ကသည် ။ အယူဝ ဒ င
ို ် ာတွနေး် တိုက်မှု သည်

ရဘာလံိုေးအသင်ေးနှစ်သင်ေး ယှဉ်ပြြိုငသ
် ကသ
့် ြင်
ို ့် ပြစ်သည် ။ အသင်ေးတစ်သင်ေး ကို အာေးရြေးမှုတွင ်

ရကကာင်ေးက ြိုေး င်ပခင်ပခင်ေး သ

ို ည်ထက် စတ် နဒပြင်ေးပြမှုသာလျှင ် ြို၍ အရ ေးြ ပြီေး

အနင
ို ် ပခင်ေးသာလျှငအ
် ဓကပြစ်ရလသည်။ တစ်ခ န်တည်ေးတွင ် ဝ ဒစနစ် ိုင ် ာနင
ို င
် ရ
ံ ေးသည်

လဒ်သာရကာင်ေးြ က တ ာေးမမျှတရသာ၊ က်စက်ရသာ နည်ေးလမ်ေးကိုသေးိုံ ရစကာမူ ထလ

ို ိုြ် ြ်သည်

တ ာေးသည်ဟို ယူ ရသာ (The End Justifies the Means) သရိုြ်မှနဝ

် ဒ (Realism) ၏ အ ေးို ိုေးံ

အရပခအရနမ ာေးကို တွနေး် ြိုသွ

့် ာေးမည်ကို စိုေး မ်ခသ
့် မ
ူ ာေးလည်ေးရှသည်။ ဝ ဒစနစ် နင
ို င
် ရ
ံ ေး သည် မရြ င်ေးစည်ေး

၊မညီညွတ်နင
ို ရ
် သာ အပြြိုင ် အိုြ်စိုကကီေးနှစ်ခို (ဥြမာ အ င်ေးရှင ် နှင ့်် အလိုြ်သမာေး လူတန်ေးစာေး) ၏

အ ေးိုံ မသတ်နင
ို ရ
် သာ အာေးအင်ယှဉ်ပြြိုငမ
် ှု ကကီေး တစ်ခို သြွယ် ပြစ်ရနရြသည် ။

ထအ
ို ေးိုံ မသတ်နင
ို ရ
် သာ အာေးအင်ယှဉ်ပြြိုငမ
် ှု ပြဿနာအတွက် မာစ
့် ်၏ ရပြရှငေး် ခ က်မှာ မူ

အလိုြ်သမာေးလူတန်ေးစာေး ၏ ရတာ်လှနရ
် ေး (The Revolutionary Triumph of the Working Class)

ရအာင်ပမင်မှု နှင ့်် ကခာ အစရှရသာ အ င်ေးအပမစ်မ ာေး ရှာေးြ ေးမှု ကို နည်ေးြညာ အသံေးို ခ ကာ

ရက ာ်လွှာေးနင
ို မ
် ှုတိုြင်
့် ပြစ်သည် ။ ထသ
ို ရအာင်
ို ့် ပမင်နင
ို ြ
် က နင
ို င
် ရ
ံ ေး ိုင ် ာ အပငင်ေးြွာေးမှုမ ာေးကို

ရပြရှငေး် နင
ို မ
် ည်ဟို မာစ
့် ် က ယံိုကကည်ခသ
့် ည် ။ ၂၀ ာစိုသရ
ို ့် ာက်ခ န်တွင ် ၎င်ေးရတာ်လှနရ
် ေးပြင ့်် ရပြရှငေး် သည့််

နည်ေးလမ်ေးသည် စတ်ကူေးယဉ် န်သည် ဟို ယူ သူမ ာေး မ ာေးလာခသ

့် ည် ။ ရတာ်လှနရ
် ေး (Revolution) မ ာေး

တွငလ
် ည်ေး အမ ာေးရသာအာေးပြင ့်် အာဏာရှငစ
် နစ်တစ်ခိုအာေး ပြြိုြ က်ပြီေး ရနာက်အာဏာရှငစ
် နစ်တစ်ခိုနင
ှ ့််

အစာေးထေးို သည် မ ာေး သာ ရတွွေ့ ရှလာ ရသာရကကာင ့်် ပြစ်သည် ။ အထအ

ို ပမင်မ ာေးသည် မာစ
့် ်ဝ ဒ (Marxism) နှင ့််
အပခာေး က်စြ်ဝ ဒ မ ာေးသည် လက်ရတွွေ့မက ဘ စတ်ကူေးယဉ် န်ရသာ ဝ ဒစနစ် မ ာေး အပြစ် ရှု ပမင်သည့််

အပမင်မ ာေး သာ ပြစ်သည် ။

11
 ရဝဝါေးလှစွောရသော အနောဂတ်

===================

ဒဿနရေဒ ြညာရှင ် ရဟဂယ်လ် (Georg Hegel) ၏ အ ိုအ မူ နင

ို င
် ရ
ံ ေး အရတွေးအရခေါ် မ ာေးသည်

လူမှုအြွွေ့အစည်ေးတစ်ခို (သ)ို ့် နင
ို င
် တ
ံ စ်နင
ို င
် ံ (သ)ို ့် ယဉ်ရက ေးမှုတစ်ခို (သ)ို ့် န်
ို င
် င
် ရ
ံ ေးလှုြ်ရှာေးမှု တစ်ခိုခို အာေး

အရပခပြြိုကာ ရြေါ်ရြ က်လာသည့်် ပဒြ်မ့် အရတွေးအရခေါ်မ ာေး သက်သက် သာပြစ်သည် ။ အ ိုြ

အရတွေးအရခေါ်မ ာေးအာေး အဓြပာယ်ရြေါ်ရအာင် က်စြ်ရလ့်လာ ာ တွင ် ထအ

ို ရတွေးအရခေါ် ရြေါ်ရြ က်လာြံို ၊

အ င ့်် ငရ
့်် ပြာင်ေးလလာြံိုနင
ှ ့်် ရနာက်ခံသမိုငေး် အာေး ရလ့်လာ န်လိုအြ်ြ သည် ။ ထသ
ို မိုငေး် ကို

ရလ့်လာမှသာလျှင ် ယရန ့် လူသာေးတို ့် သည် မည်သည့်အ

် ရပခအရနကို ရ ာက်ရှရနပြီ သ
ို ည် အာေး

နာေးလည်နင
ို မ
် ည် ပြစ်သည် ။ သရသာ်
ို ့် လည်ေး ထို သမိုငေး် ကို ရလ့်လာကာ အနာဂတ်ကို ြံိုရြာ် ကကည့်် န် မူ

မပြစ်နင
ို ဟ
် ို ရဟဂယ်လ် က ခ
ို သ
့် ည် ။

ရ ာမ ဒဏ္ဍာ ီတွင် ဉာဏ်ြညာ (Wisdom) အာေး အစိုေး သည့်် နတ်ဘို ာေးမ မှာ မီနာော (Minerva, Greek –

Athena) ပြစ်သည် ။ သူမ ၏ ဇီေးကွက် (The Owl of Minerva) သည် ဉာဏ်ြညာ အာေး ကိုယ်စာေးပြြိုသည်။

ရဟဂယ် ကမူ “မီနာော ၏ ဇီေးကွက် သည် ရနဝင် ီတရယာ ခ န်မှသာ အရတာင်ြံပြနက

် ့် ာ

က က်စာေးရလ့်ရှသည်” ဟို ခ
ို သ
့် ည် ။ လ
ို ိုသည်မှာ ရနတစ်
့် ရန ့် ကိုန ် ေးိုံ သည့််အခ န်မှသာ မီနာော ၏
ဇီေးကွက်သည် အရတာင်ပြနသ
် ့် က့် သို ့် အရတွေးအရခေါ်တစ်ခို ၊ ဉာဏ်ြညာတစ်ခို ကို ရှ န်မှာ မူ

ထအ
ို ရတွေးအရခေါ် ၊ ဉာဏ်ြညာ ကို စတင်ရစခသ
့် ည် သမိုငေး် ရကကာင်ေးမ ာေး ပြီေး ေးိုံ ခ န်မှ ြင် ရှနင
ို သ
် ည် ဟို

လ
ို ိုသည် ။ အပြစ်အြ က်မ ာေး ပြစ် ၊ ြ က် ပြီေးမှသာလျှင် ဉာဏ်ြညာ ၊ အရတွေးအရခေါ်အာေး

ည်ေးြူေး ရှနင
ို သ
် ည် ဟို လ
ို ိုပခင်ေးြင် ။ အ ာတစ်ခိုအာေး အခ န်လွနမ
် ှ သရဘာရြ က် ရလ့်လာနင
ို ရ
် သာ

လူသာေး သဘာဝ ကို မီေးရမာင်ေးထေးို ပြထာေးပခင်ေးြင် ပြစ်သည် ။ ထရကကာင

ို ့် ့်် ြင် ရဟဂယ်လ်သည် အနာဂတ်

အတွက် အရတွေးအရခေါ်အသစ်မ ာေး အာေး ကကြိုတင် တည်ရ ာက်ရနပခင်ေး အာေး ဝြန်ခသ

့် ည် ။ လူသာေးတသည်
ို ့်

သမိုငေး် အပြစ်အြ က် မ ာေး ပြစ်ြ က် ပြီေးမှသာလျှင ် ဉာဏ်ြညာ ၊ အရတွေးအရခေါ် သစ်မ ာေး ရှနင
ို ရ
် သာရကကာင ့််

အနာဂတ် အတွက် အရတွေးအရခေါ်အသစ်မ ာေး အာေး ကကြိုတင် တည်ရ ာက်ရနပခင်ေး သည် အဓြပာယ်မရှလှ ဟို

ယူ ခ့်သည် ။

ယရနရခတ်
့် အခ ကို ရလ့်လာရသာအခ တွင ် လူသာေးတသည်
ို ့် မမတရခတ်
ို ့် သည် အတိုေးတက် ေးိုံ ၊

အလွတ်လြ် ေးိုံ ၊ ဉာဏ်အလင်ေးအြွငအ

့်် ေးိုံ ရခတ် အပြစ် ပမင်ရတွွေ့ ကကသည်မှာ မ န်ေးရြ ။ ယခိုရခတ်တွင ်

လွတ်လြ်စွာစီေးြွာေးရ ေးလိုြ်နင
ို သ
် ည် ။ အရပခခံဥြရဒအာေး လိုက်နာ သည့်် အစိုေး ၊ လူအခွ
့် ငအ
့်် ရ ေး နှင ့််

ဒီမိုကရ စီ အစရှရသာ အယူအ မ ာေးလည်ေး ထွနေး် ကာေးလာသည် ။ သရသာ်

ို ့် ရနာက်ြိုငေး် တွင ် ထအ
ို ယူအ

မ ာေးသည် ထင်သရလာက်မရို ေးရှငေး် ၊ မလွယ်ကူရကကာင်ေး က်လက်ရှငေး် ပြြ မည် ။ ထသ

ို ည်သာမက

12
ထအ
ို ယူအ မ ာေးအာေးလည်ေး ယရနရခတ်
့် တွင ် လူတိုငေး် သရဘာတူညပီ ခင်ေး မရှရကကာင်ေးမ ာေးလည်ေး

ရတွွေ့ ဦေးမယ် ပြစ်သည် ။

ကမ္ာသ
့် မိုငေး် ၏ လွနခ
် ရ
့် သာ နှစ် ၈၀ အတွငေး် ကာလ အာေးရလ့်လာကကည့််လျှင ် မ ာေးစွာေးရသာ လူမ ြိုေးစိုအရပခခံ
နင
ို င
် ံ အသစ်မ ာေး ရြေါ်ရြ က်လာသည်ကို ရတွွေ့ နင
ို သ
် ည် ။ အဘယ်ရကကာင ့်် ရ
ို သာ် နယ်ခ ွေ့ဝ ဒီမ ာေး

က ရှု ံေးလာပခင်ေး နှင ့်် တိုငေး် ပြည်အရတာ်မ ာေးမ ာေးသည်လည်ေး ကိုလိုနစ

ီ နစ် ရအာက်မှ

ရိုနေး် ထွက်လာပခင်ေးတရကကာင
ို ့် ့်် ပြစ်သည့်် ။ ယူဂို လာေးေီေးယာေး (Yugoslavia) နှင ့်် ခ က်ကိုစလိုောေးကီေး်ာ်ေး

(Czechoslovakia) နင
ို င
် ံ နှစ်ခို ၏ နင
ို င
် င
ံ ယ်မ ာေး အပြစ် ပြြိုကွပခင်ေးအာေး ပမင်ရတွွေ့ ခ့် သည် ။ ေ
ို ီယက်ယူနယ
ီ ံ

ပြြိုကွပခင်ေးအာေး ရတွွေ့ ရှခ့် သည် ။ ထမ

ို ျှြင်မကရသေး ဘ ကိုယ်ြိုင ် အမ ြိုေးသာေး အခ ြိုြ်အပခာအာဏာ

ပြန်လည် ရှလိုစတ်အာေး တိုငေး် ပြည်အသီေးသီေး၏ ရဒသမ ြိုေးစံို (ဥြမာ ကာတာလိုနေးီ ယာေး (Catalonia),

ကက်ရ်ှမီေးယာေး (Kashmir) နှင ့်် ကာဒစ်စ်တန် (Kurdistan) ရဒသမ ာေး) တွငရ

် တွွေ့ နင
ို သ
် ည် ။

တိုငေး် သူပြည်သာေးတသည်
ို ့် မမတို၏
့် ရဒသ မ ာေးအာေး သီေးသနန
် ့် င
ို င
် ံ ခွထွက် န်တာစူ င
ို ေး် ပြင်ေးရနခ န်တွင ်

နင
ို င
် ရ
ံ တာ် မ ာေးက မူ ရှ််
ှ ြ
ို ်ရထွေးရြွလီရသာ ြက်ဒ ယ်မူမ ာေး ၊ နင
ို င
် စ
ံ ိုရြ င်ေး သမမဂ (Union) မ ာေးနှင ့််

ရြ ာ်ရမွွေ့ရနကကသည် ။ လွနခ
် ရ
့် သာ နှစ် ၃၀ အတွငေး် တွင ် ြင် ဥရ ာြ သမမဂ (European Union)
ရြေါ်ရြ က်လာပြီေး ထသ
ို ို ရြေါ်
့် ရြ က်လာမှု သည် ရပမာက်မ ာေးစွာရသာ နင
ို င
် ရ
ံ ေးရြ င်ေးစည်ေးမှုမ ာေး ကမ္ာအနှတွ
ံ ့် င ်

ပြစ်ရြေါ်ရစ န် အတွက် တွနေး် အာေးတစ် ြ် ပြစ်ခသ

့် ည် ဟို န
ို င
ို သ
် ည်။

စိုရြ င်ေးရ ာင်က ဉ်ေးအခ ြိုြ်အပခာအာဏာ(pooled sovereignty)၊ စီေးြွာေးရ ေးြူေးရြ င်ေးရ ာင် ွ က်မှု(economic

cooperation)နှင ့်် ဂလိုဘယ်လိုက်ရဇေးရှငေး် (globalization) တအာေးဦေးစာေးရြေးစဉ်ေးစာေးလာသည့်

ို ့် ် ရခတ်သစ်

နင
ို င
် ရ
ံ ေးရလာကတွင ် အခ ြိုြ်အပခာအာဏာနှငြ
့်် တ်သတ်ရသာ ရ ေးရို ေးစွနင
ို င
် ရ
ံ ေးအရတွေးအရခေါ်၏

အခန်ေးကဏ္ဍသည် ကရသာင်ေးကနင်ေးပြစ်လာခသ
့် ည်။ဤတွင ် ရဟဂယ်လ်ရထာက်ပြခရ
့် သာလူသာေးတသည်
ို ့်

မမတ၏အနာဂတ်
ို ့် အာေး ြံိုရြာ်မကကည့်န
် င ို ဟ
် ူရသာအခ က်နင
ှ ့်် ၎င်ေးတရခတ်
ို ့် အခ က အရ ေးကကီေးသည်ဟို

ထင်ခက့် ကရသာ အ ာမ ာေးသည် ၎င်ေးတ၏သာေးစဉ်ရပမေး

ို ့် က်မ ာေးလက်ထက်တွင ် အရ ေးြ မြ အာေး

မသနင
ို ဟ
် ူရသာ အခ က်မ ာေးသည် ရ
ီ လ ာ်မှုရသည်
ှ ကိုရတွွေ့ နင
ို သ
် ည်။

လက်ရှအပြစ်အြ က်မ ာေးကို နာေးလည် န်အတွက်မူ သမိုငေး် တစ်ရလျှာက်က ငသ

့်် ေးိုံ ခရ
့် သာ
နင
ို င
် ရ
ံ ေးအရတွေးအရခေါ်မ ာေးနှင ့်် သီအို ီမ ာေးကိုနာေးလည် န် လိုအြ်သည်။၎င်ေး

အရတွေးအရခေါ်မ ာေးကိုနာေးလည်ပခင်ေးအာေးပြင ့်် လက်ရှအရပခအရနတွငပ် ြစ်နင

ို ရ
် ပခမ ာေးကို သရှနင
ို ပ် ြီေး

မမကိုယ်တိုင၏
် ပြင်ေးထန်လွနေး် ရသာ နင
ို င
် ရ
ံ ေးခံယူခ က်ကိုလည်ေး

13
အပမတရစသတရြေးနင
ို မ
် ည်ပြစ်သည်။ထအပြင်
ို ့် လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေး၏ စိုရြ င်ေးရနထင
ို မ
် ှုဘဝြံိုစံကို

စီမံအိုြ်ခ ြိုြ် သည့်အ

် ခ ရမျှာ်မှနေး် ခ က်မ ာေးသည် လံိုေးဝရမျှာ်လငမ
့်် ထာေးဘရပြာင်ေးလနင
ို သ
် ည်ကိုလည်ေး

သတထာေးနင
ို မ
် ည်ပြစ်သည်။ နင
ို င
် ရ
ံ ေးအာဏာက ငသ
့်် ေးိုံ မှုြံိုစံနင
ှ ့်် ြတ်သတ်၍ ပြစ်နင
ို ရ
် ခ ြံိုစံသစ်မ ာေးစွာ

ရှလာနင
ို သ
် ကသ
့် တာဝန်
ို ့် ယူမှု၊တာဝန်ခံမှုစသည်တနှ
ို ့် ငြ
့်် တ်သတ်သည့််ရမျှာ်မှနေး် ခ က်မ ာေးသည်လည်ေးရပြာင်ေးလ

နင
ို ရ
် ြသည်။ထအပြင်
ို ့် ရပြာင်ေးလလာရသာ နင
ို င
် ရ
ံ ေးအာဏာ၊ရမျှာ်မှနေး် ခ က်မ ာေးနှင ့်် လိုက်ရလ ာညီရထွရှသည့််

နင
ို င
် ရ
ံ ေးအရတွေးအရခေါ်၊သီအို ီမ ာေးသည်လည်ေး ရြေါ်ထန
ွ ေး် လာရြမည်။ နင
ို င
် ရ
ံ ေးသည် လူသာေးအာေးလံိုေးနှင ့််

ြတ်သတ် က်နယ
ွ ်ရနသည့်အ
် တွက်လူသာေးအာေးလံိုေးသည်နင
ို င
် ရ
ံ ေးနှငြ
့်် တ်သတ်သည့်ရ
် ေးွ ရနွေးပငင်ေးခံိုမှုမ ာေး

တွင ် ြ ဝင်သငရ
့်် ြသည်။ ပြင်သစ် သမမရဟာင်ေး ရှာေးလ်စ်ဒဂူေးလ် (Charles de Gaulle) ကမူ

“န်
ို င
် င
် ရ
ံ ေးသည်အရ ေးကကီေးရသာ အ ာ ပြစ်ရသာရကကာင ့်် နင
ို င
် ရ
ံ ေးသမာေး မ ာေးလက်ထထည့်ပ် ြီေး လွှတ်ထာေး န်

မသငရ
့်် ြ” ဟို ခ
ို ရ
့် သေးသည် ။

14
 နင
ို င
် ရ
ံ ေးအရတွေးအရြေါ်မ ောေးရပေါ်ရပါ လ
် ောပံို

=============================

နင
ို င
် ရ
ံ ေးသီအို ီရြေါ်ထန
ွ ေး် လာြံိုအစကို ရပခ ာရကာက်မည် လ
ို ျှင ် ရရှေးရဟာင်ေးတရိုတ် နှင ့််

ဂ လူမှုတိုေးတက်မှု သ
ီ ပြန်
ို ့် လှညက့်် ကည့်် မည်။တရိုတ်နင
ှ ဂ
့်် နင
ို င
် မ
ံ ာေးတွင ် အရတွေးအရခေါ်ြညာရှငမ
် ာေးသည်

၎င်ေးင်တနှ
ို ့် င ့်် ြတ်သတ် က်နယ
ွ ်ရနသည့်် ကမ္ာနှငြ
့်် တ်သတ်၍ ဒဿန င
ို ် ာ ရမေးခွနေး် ရပမာက်မ ာေးစွာရမေးပြီေး

ခွပခာေးစတ်ပြာခက့် ကသည်။ဘီစီ ၆၀၀ ခနမ

် ့် ှစ၍ ၎င်ေးအရတွေးအရခေါ်ြညာရှငအ
် ခ ြိုွေ့၏ စတ်ဝင်စာေးမှုသည်

လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးအာေး စီမံအိုြ်ခ ြိုြ်မှုဘက်သရပြာင်
ို ့် ေးလလာခသ
့် ည်။ ြထမတွင ် တရိုတ်နင
ှ ့််

ဂ အရတွေးအရခေါ်ြညာရှငမ
် ာေးသည် ၎င်ေးစီမံအိုြ်ခ ြိုြ်မှုနင
ှ ြ
့်် တ်သတ်သည့်် ရမေးခွနေး် မ ာေးသည်

ကိုယ်က ငတ
့်် ာေးြညာ သမဟို
ို ့် တ် ကိုယ်က ငတ
့်် ာေးနှင ့်် သက် ိုငသ
် ည့်် ဒဿနရေဒ၏ အစတ်အြိုငေး် ဟို

သတ်မှတ်ခ့်ကကသည်။ အရတွေးအရခေါ်ြညာရှငမ
် ာေးသည် ရြ ာ် င
ွှ မ
် ှုနင
ှ ့်် လူသာေးမ ာေး၏ လံိုပခံြိုမှုကိုသာမက

ရကာင်ေးမွနရ
် သာဘဝကိုြိုင ် င
ို ် န် ရရှေးရှု သည့်် လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးရြေါ်ထန
ွ ေး် လာ န် အတွက် မည်သို ့်

ြွွေ့စည်ေးသငသ
့်် ည်ကို စဉ်ေးစာေးခက့် ကသည်။

တရိုတမ် ပည်၏ နင
ို င
် ရ
ံ ေးဒဿန

=====================

ဘီစီ ၇၇၀ ကာလသည် တရိုတ်နင

ို င
် အ
ံ တွက် Spring and Autumn Period ဟို လူသမ ာေးရသာ

ကာလလည်ေးပြစ်ရြသည်။ အဘယ်ရကကာင ့်် ရ

ို သာ် ယင်ေးကာလအတွငေး် တွင ် တရိုတ်မင်ေး က်မ ာေးသည်

မ ာေးစွာရသာ ပြည်နယ်အသီေးသီေးကို ပငမ်ေးခ မ်ေးစွာအိုြ်ခ ြိုြ်နင

ို ခ
် သ
့် ည် ။

ဉာဏ်ြညာကိုလည်ေးမ ာေးစွာတန်ြိုေးထာေးသည့်အ
် ခ န်ပြစ် ာ ဒဿနရက ာင်ေးရတာ်ရြ င်ေး ၁၀၀ နီေးြ ေးအထ

ထွနေး် ကာေးခသ
့် ည်။ ၎င်ေးအရတွေးအရခေါ်ြညာရှငမ
် ာေးအနက် သူရခတ်
့် အခ တွငသ
် ာမက၊ယရနရခတ်
့် အထ

လွှမ်ေးမိုေး ပြစ်ရသာ ဒဿနရေဒြညာရှငတ

် စ်ဦေးမှာ ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ် (Confucius) ပြစ်သည်။ ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်သည်

နင
ို င
် ရ
ံ ေးဒဿနနှင ့်် ကိုယ်က ငတ
့်် ာေးြညာကို ရြ င်ေးစည်ေးရြေးခသ
့် ည်၊ ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်၏ အလိုအ နင
ို င
် က
ံ ို

အိုြ်ခ ြိုြ်သသ
ူ ည် ကိုယ်က ငသ
့်် လ
ီ ရကာင်ေးမွနသ
် ပူ ြစ် မည်ပြစ်ပြီေး ၎င်ေးအာေးအကကံရြေးရသာ

ဉာဏ်ြညာနှငပ့်် ြည့််ဝသည့်် အတိုငြ

် ံမ ာေး ြ ဝင်သည့်် အြွွေ့လည်ေးရှ မည် ပြစ်သည် ။ ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်၏

နင
ို င
် ရ
ံ ေးဒဿနကို ကကည့််မည် ိုလျှင ် တရိုတ်နင
ို င
် ၏
ံ ကိုယ်က ငတ
့်် ာေးတန်ြိုေးမ ာေးကို အရပခခံသည်ကို

ရတွွေ့ ပမင်နင
ို သ
် ည်။

ရနာင်တွင ် ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်၏ အရတွေးအရခေါ်မ ာေးအာေး မိုဇီ (Mozi) နှင ့်် မင်ေးစီေးယြ်စ် (Mencius)တို က ထြ်မံ

မွမ်ေးမံခပ့် ြီေး သက်ဦေး ြ

ံ ိုငစ
် နစ်နင
ှ ့်် အက ငြ
့်် က်ပခစာေးမှုတို ့် မပြစ်ရစ န် ကာကွယ်ခ့်ကကသည် ။ သရသာ်
ို ့် လည်ေး

ဘီစီ ၃ ာစိုသရ
ို ့် ာက်သည့််အခ နင
ို င
် မ
ံ ာေးအကကာေး ြဋြကခမ ာေး ြိုမို ေးို ွ ာေးလာကာ ၎င်ေး Spring and Autumn

15
Period လည်ေး နဂံိုေးခ ြိုြ်ခ့် သည်။ ယင်ေးကာလကို စစ်မက်ြက်ပြြိုငရ
် နရသာ ပြည်နယ်မ ာေး (Warring States)

ရခတ် က အစာေးထေးို ခပ့် ြီေး ၎င်ေးကာလတွင ် တရိုတ် အင်ြ ယာကကီေးတစ်ခိုလံိုေးသည်

တစ်ကွတစ်ပြာေးပြစ်ရနခ န်ပြစ်သည်။ ယင်ေး Warring States ကာလအတွငေး် တရိုတ်အရတွေးအရခေါ်ြညာရှင ်

ဟန်ရြေး (Han Fei Tzu) နှင ့်် ၎င်ေး၏ ဥြရဒရက ာင်ေးရတာ်တိုသည်

့် စည်ေးကမ်ေးဥြရဒသည် နင
ို င
် ၏
ံ

အဓကက ရသာ မူဝ ဒပြစ်သငသ

့်် ည်ဟို တိုက်တွနေး် ခက့် ကသည်။ The Art of War ကို ရ ေးသာေးခသ
့် ူ
စစ်ရခ င်ေးရ ာင်တစ်ဦေးလည်ေးပြစ်သည့်် န
ွ ဇ
် ူေး (Sun Tzu)ကမူ စစ်၏နည်ေးြ ယာယ်မ ာေးကို

နင
ို င
် ပံ ခာေးရ ေးမူဝ ဒနှင ့်် တိုငေး် ပြည်အိုြ်ခ ြိုြ်မှုတို၌့် အသံေးို ခ ခသ
့် ည်။ ထက
ို သ
့် ရသာ
ို ့် အာဏာရှင ် န် န်

နင
ို င
် ရ
ံ ေးဒဿနမ ာေးသည် အင်ြ ယာ အသစ် အာေး ပငမ်သည်တည်ပငမ် ရစခသ
့် ည် ဟို ယူ နင
ို သ
် ည် ။

ဂ ဒမို ရ စ

=========

တရိုတ်ပြည်တွင် မ ာေးစွာတိုေးတက်ြံွွေ့ ပြြိုေးရနခ န်တွင ် ဂ ၏ လူမှုတိုေးတက်မှုသည်လည်ေး တဟိုနထ

် ေးို

တိုေးတက်ရန ပြီ ပြစ်သည်။ ဂ ပြည်သည်လည်ေး တရိုတ်ကသ

့် ြင်
ို ့် လူမ ြိုေးစိုတစ်စိုသာရှရသာ နင
ို င
် မ
ံ ဟိုတ်ရြ။

အစိုေး အိုြ်ခ ြိုြ်မှု ြံိုစံအမ ြိုေးမ ြိုေးရှရသာ ကွပြာေးရသာ ပမြိုွေ့ ပြနင

ို င
် င
ံ ယ်မ ာေးကို ြွွေ့စည်ေးထာေးပခင်ေးပြစ်သည်။

အစိုေး အိုြ်ခ ြိုြ်မှုြံိုစံမှာလည်ေး မ ာေးရသာအာေးပြင ့်် သက်ဦေး ြ

ံ ိုငစ
် နစ် (Monarchy) သမဟို
ို ့် တ်

အထက်တန်ေးလွှာလူတစ်စိုက အိုြ်ခ ြိုြ်ရသာစနစ် (Aristocracy)တပြစ်

ို ့် ကကသည်။ သရသာ်
ို ့် လည်ေး

ရအသင်လူမ ြိုေးတသည်
ို ့် ဘီစီ ၅၉၄တွင ် ဥြရဒပြြိုသူ ိုလွန(် Solon)မှ စတင်ရ ေး ခ
ွ ရ
့် သာ
ြွွေ့စည်ေးြံိုအရပခခံဥြရဒရအာက်မှ ဒီမိုကရ စီ စနစ်ကို စတင်တည်ရထာင်ခက့် ကသည်။၎င်ေး ရအသင်ပမြိုွေ့သည်

ရနာက်ြိုငေး် တွင ် ဂ ၏ ယဉ်ရက ေးမှုအ အခ က်အပခာရန ာပြစ်လာခ့်သည်၊ထအပြင်

ို ့် စံပြနင
ို င
် တ
ံ ည်ရထာင် န်

မည်ကသ
့် ရသာ
ို ့် အစိုေး စနစ်ပြင ့်် အိုြ်ခ ြိုြ်သငသ
့်် ည်ဟို ရတွေးရတာခ့်ကကသည့််

ဒဿနရေဒြညာရှငရ
် ြ င်ေးမ ာေးစွာ စိုရဝေးရသာ “ဉာဏ်ြညာကကီေးမာေးသူမ ာေး၏ စို ြ်(intellectual space)”

လည်ေးပြစ်သည်။ြရလတို (Plato) ကမူ နင

ို င
် က
ံ ို အိုြ်ခ ြိုြ်မည့််သသ
ူ ည် ဉာဏ်ြညာကကီေးမာေးသည့််

အထက်တန်ေးလွှာ (Philosopher Kings) မ ာေးက အိုြ်ခ ြိုြ်သငသ

့်် ည်ဟို ခ
ို သ
့် ည် ။ ြရလတို၏ တြည့််ပြစ်သူ
အ စစတိုတယ်လ် (Aristotle) ကမူ အစိုေး စနစ်ြံိုစံအမ ြိုေးမ ြိုေးကို နှုင်ေးယှဉ်ပြခသ
့် ည်။
ထဒ
ို ဿနရေဒြညာရှငမ
် ာေး၏ သီအို ီမ ာေးသည် အရနာက်တိုငေး် နင
ို င
် ရ
ံ ေးဒဿန၏

အရပခခံမ ာေးလည်ေးပြစ်သည်။

အ စစတိုတယ်လ် ေးိုံ ပြီေးရနာက်ြိုငေး် တွင ် ၎င်ေး၏ တြည့်ပ် ြစ်သူ အလက်ဇန်ေးဒ ေး (Alexander the Great)

လက်ထက်တွင ် မက် ဒ
ီ ံို (Macedon)မှ ရပမာက်အာြ ကအထနှင ့်် အာရှတိုက် ဟမဝနတာ (Himalayas)အထ

အင်ြ ယာခ ွေ့ န်ကကြိုေးြမ်ေးခသ

့် ည် ။ ထအ
ို ခ န်တွင ် ဂ ဒဿနရေဒြညာ၏ ရ ရ
ွှ ခတ်သည်လည်ေး ေးိုံ ခန်ေးတိုင ် န်

နီေးကြ်လာပြီ ပြစ်သည် ။ အနဒယနင

ို င
် ံ ကမူ အလက်ဇန်ေးဒ ေး အာေး စနစ်က က ပြန်လည်ခိုခံတိုက်ခိုက်ခသ
့် ည် ။

16
အနဒယတိုက်ငယ်သည် မ ာေးစွာရသာ နင
ို င
် င
ံ ယ်မ ာေးပြင ့်် ြွွေ့စည်ေးထာေးသည့်် တိုက် ပြစ်သည် ။ နင
ို င
် ရ
ံ ေး ဒဿန

ြညာရှင ် ရှာနက်က (Chanakya) ၏ လမ်ေးညွှန ် အကကံရြေးမှု မ ာေးပြင ့်် ရှာနက်က ၏ တြည့်ပ် ြစ်သူ

ရှနဒ
် ယာဂိုြ်တ ရမာ ယ (Chandragupta Maurya) သည် ထန
ို င
ို င
် င
ံ ယ် မ ာေး အာေး စိုစည်ေးကာ ရမာ ယန်

အင်ြ ယာ (Mauryan Empire) ကို ြွွေ့စည်ေးတည်ရထာင်ခသ

့် ည် ။ ရှာနက်က (Chanakya) သည်

နင
ို င
် ရ
ံ ေးဒဿနတွင ် လက်ရတွွေ့ န်စွာခ ဉ်ေးကြ်ခ့်သည် ။ လူတို၏
့် ကိုယ်က ငတ
့်် ာေး ိုင ် ာ ရကာင်ေးမွနမ
် ှုထက်

နင
ို င
် ရ
ံ တာ်၏ စီေးြွာေးရ ေးနှင ့်် ရိုြ်ြိုငေး် င
ို ် ာ လံိုပခံြိုမှုကို ြိုမိုအရလေးထာေးခ့်သည်၊ တင်ေးကကြ်ရသာ

စည်ေးမ ဉ်ေးစည်ေးကမ်ေးမ ာေးကို ခ မှတ်အိုြ်ခ ြိုြ် န် တိုက်တွနေး် ခသ

့် ည်။ သူ၏ သရိုြ်မှနဝ
် ဒ (Realism) သည်

ရမာ် ယန် အင်ြ ယာအာေး က ေးရက ာ်တိုြို်က

် ်ခိုက်မှု မ ာေးမှ ကင်ေးရဝေးရစခ့်ပြီေး အနဒယ၏

ပြည်နယ်အမ ာေးစိုအာေး နှစ်ရြ င်ေး ၁၀၀ ရက ာ်ကကာသည့််အထ ရြ င်ေးစည်ေးရစခသ

့် ည်။

ရ ောမနင
ို င
် ံက ေးထွောေးလောမြင်ေး (The Rise of Rome)

=============================

တစ်ခ န်တည်ေး၌ ဥရ ာြတွင် ရနာက်ထြ်အင်အာေးကကီေးထွာေးရသာ အင်ြ ယာ ကကီေး တစ်ခိုသည် အစပြြိုလာပြီ

ပြစ်သည် ။ ဘီစီ ၅၁၀ တွင ် အာဏာရှင ် သက်ဦေး ြ

ံ ိုငစ
် နစ်ကို ပြြိုတ်ခ ခပ့် ြီေး ရ ာမသမမတ နင
ို င
် ံ (The Roman

Republic) အာေး တည်ရထာင်ခသ

့် ည်။ သက်ဦေး ြ
ံ ိုငစ
် နစ်အစာေး ရအသင်ကသ
့် ြင်
ို ့် ကိုယ်စာေးပြြိုဒမ
ီ ိုကရ စီ

စနစ် (Representative Democracy)ကို က ငသ

့်် ေးိုံ ခ့်သည် ။ ြွွေ့စည်ေးြံိုအရပခခံဥြရဒ(Constitution) ကို

လည်ေးရ ေး ကကပြီ
ွ ေး ၎င်ေး၏ အစိုေး စနစ်မှာ နှစ်စဉ် ပြည်သမ
ူ ာေးမှ ရ ွ ေးရကာက်တင်ရပမာက်ရသာ ရကာင်စီနစ
ှ ်ခို

နှင ့်် ၎င်ေးရကာင်စီမ ာေးကို အကကံရြေးသည့်က

် ိုယ်စာေးလှယ်မ ာေး၏ ေးီ နတ် (Senate) တိုမှ့် အိုြ်ခ ြိုြ်သည့််

အစိုေး စနစ်ပြစ်သည်။ ၎င်ေးအစိုေး စနစ်ရအာက်တွင ် ရ ာမနင

ို င
် သ
ံ ည် အင်အာေးကကီေးထွာလာပြီေး ဥရ ာြ၏

ပြည်နယ်အမ ာေးစိုကို သမ်ေးယူနင

ို ခ
် သ
့် ည်။ သရသာ်
ို ့် လည်ေး ဘီစီ ၁ ာစိုတွင ် ရ ာမ သမမတနင
ို င
် ၏
ံ

ရဒသအသီေးသီေး မှ အာဏာတြ်မက် မှု ရကကာင ့်် ြဋြကခမ ာေးကကီေးထွာေးလာခသ

့် ည် ။ ဘီစီ ၄၈ တွင ်
ဂ ြိုေးလယက် ဇ
ီ ာ (Julius Caesar) က ထြ
ို ဋြကခမ ာေးကို ထန်ေးခ ြိုြ်ခက
့် ာ ရ ာမအင်ြ ယာ (The Roman
Empire) ကို အစြ ြိုေးခသ
့် ည် ။ ဤသပြင
ို ့် ့်် သမမတနင
ို င
် ံ ခ ြိုြ်ပငမ်ေးခပ့် ြီေး ရ ာမသည် ဘို င်အိုြ်ခ ြိုြ်ရသာ

သက်ဦေး ြ
ံ ိုငစ
် နစ်ရအာက်သပြန်
ို ့် လည်ရ ာက်ရှခသ
့် ည် ။ ထို ရ ာမအင်ြ ယာသည်လည်ေး ရနာင်နစ
ှ ်ရြ င်ေး

၅၀၀ အထ ဥရ ာြ၏နင
ို င
် အ
ံ မ ာေးစိုအာေး လွှမ်ေးမိုေးနင
ို ခ
် သ
့် ည်။

17
ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ် (Confucius) -ဘီစီ ၅၅၁ မှ ဘီစီ ၄၇၉ အထ

တရိုတ်ပြည်၏ နင
ို င
် ရ
ံ ေးသမိုငေး် အရပြာင်ေးအလကာလတွင ် ရြေါ်ရြ က်ခရ
့် သာ ဒဿနရေဒြညာရှငတ
် စ်ဦေးမှာ

လက်တင်ဘာသာစကာေးပြင ့်် ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်(Confucius) ဟို အရနာက်တိုငေး် တွင ် လူသမ ာေးရသာ ကွနပ် ြ ေးဇင်ေး

(Kong Fuzi) ပြစ်သည်။ ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်သည် နှစ်ရြ င်ေး ၃၀၀ ရက ာ်ကကာပမငခ

့်် ရ
့် သာ တရိုတ်ပြည်၏ Spring and
Autumn Period ကာလ ေးိုံ ခန်ေးတန်ရတာမ
့် ည့်် အခ န်တွင ် ရြေါ်ထန
ွ ေး် ခသ
့် ည့်် တရိုတ်ဒဿနရေဒြညာရှင ်
ပြစ်သည်။ ၎င်ေး ကာလအတွငေး် တွင ် တရိုတ်ပြည်သည် သာယာဝရပြာ၍ တည်ပငမ် ပငမ်ေးခ မ်ေးရနရသာ

ကာလပြစ်ပြီေး အနိုြညာ၊စာရြ နှင ့်် အထူေးသပြင ့်် ဒဿနရေဒတို ့် ထွနေး် ကာေးသည့်် ကာလပြစ်ပြီေး

ဒဿနရက ာင်ေးရတာ်ရြ င်ေး၁၀၀ခနရ

် ့် ြေါ်ထန
ွ ေး် ခခ
့် န်လည်ေးပြစ်သည်။ဒဿနရေဒြညာရှငမ
် ာေး၊ဘာသာ ြ် င
ို ်

ာြညာရှငမ
် ာေးအနက် ရတာ်ဝင်မသာေးစို၏ တ ာေးခွငမ
် ာေးကို ကကီေးကကြ်သည့်် ြညာရှငလ
် ူတန်ေးစာေးတစ် ြ်

ထွက်ရြေါ်လာခသ
့် ည်။ ၎င်ေးတသည်
ို ့် ရနာင်တွင ် အကကံရြေးြိုဂ္ြိုလ်မ ာေးပြစ်လာကကသည်။

၎င်ေးြညာရှငမ
် ာေး၏ အရတွေးအရခေါ်သစ်မ ာေးသည် တရိုတ်လအြွ
ူ ့် ွေ့အစည်ေးအတွငေး် အရပြာင်ေးအလမ ာေး

ပြစ်ရြေါ်လာရစ န် တွနေး် အာေးရြေးခသ

့် ည်။ ၎င်ေးြညာရှငမ
် ာေးသည် ရ မ
ွ ြိုေးအသင
ို ေး် အဝိုငေး် တရကကာင
ို ့် မ
့်် ဟိုတ်ဘ

မမတ၏
ို ့် အ ည်အခ င်ေးအလိုက် ရပမာက်စာေးခံ သူမ ာေးပြစ် ာ အိုြ်ခ ြိုြ်ခွငအ
့်် ာဏာ သည် ရကာင်ေးကင်မှ

င်ေးသက်လာသည်ဟို ယူ ကကရသာ မ ြိုေးရို ေးစဉ် က်အလိုက်အိုြ်ခ ြိုြ်သူလူတန်ေးစာေးအတွက်

စန်ရခေါ်မှုတစ် ြ်ပြစ်ခသ
့် ည်။ယင်ေးအခ က်သည်ြင် တရိုတ်ပြည်၌ အာဏာကို မက်ရမာကကသည့််

အိုြ်ခ ြိုြ်သူမ ာေးအကကာေး ြဋြကခမ ာေးစွာပြစ်ရစခသ

့် ည်။ ထက
ို ာလကို စစ်မက်ြက်ပြြိုငရ
် နရသာ ပြည်နယ်မ ာေး

(Warring States) ရခတ်ဟိုရခေါ်သည်။ ထစ

ို စ်မက်ြက်ပြြိုငရ
် နရသာ အရပခအရနသည်ြင် တရိုတ်ပြည်အတွက်

ခိုငမ
် ာရသာ အစိုေး စနစ်တစ် ြ် ရြေါ်ရြ က်လာ န် အရကကာင်ေးြန်လာခသ
့် ည်။

စံပြလူသာေး (The Superior Man)

အပခာေးရသာလူလတ်တန်ေးစာေးြညာတတ်လူငယ်မ ာေးကသ
့် ြင်
ို ့် ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်သည်အသက်ရမွေးဝမ်ေးရက ာင်ေးမှု

အတွက် အစိုေး ယနတ ာေးအတွငေး် သဝင်

ို ့် ကာ တာဝန်ယူခသ
့် ည်။ အလိုြ်လိုြ်ရနစဉ်ကာလ၌ြင်

အစိုေး အြွွေ့အစည်ေးနှငြ
့်် တ်သတ်သည့်အ
် ရတွေးအရခေါ်မ ာေးကိုစဉ်ေးစာေးခပ့် ခင်ေးပြစ်သည်။အိုြ်ခ ြိုြ်သူလူတန်ေးစာေး၊ဝ

န်ကကီေးမ ာေးနှငလ
့်် က်ရအာက်ငယ်သာေးတကကာေးမှ
ို ့် ြတ်သတ် က်နယ
ွ ်မှုကိုလက်ရတွွေ့မ က်ပမင်ကကံြိုရတွွေ့ ရသာအ

ခ ထရ
ို ခတ်အခ ရှ နင
ို င
် ရ
ံ ေးအရပခအရန၏ ထလွယ်ရှလွယ်ရသာ အရပခအရနကို

နာေးလည်သပမင်ခသ
့် ည်၊ဤသပြင
ို ့် ့်် သူတည်ရ ာက်ခရ
့် သာ ကိုယ်က ငတ
့်် ာေးဒဿနစနစ်အရြေါ်အရပခခံပြီေး

အိုြ်ခ ြိုြ်သူလူတန်စာေးသည် တ ာေးမျှတစွာ အိုြ်ခ ြိုြ်သငသ

့်် ည့်် မူရဘာင်ကို ရ ေး ခ
ွ ့်သည်။

ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်၏ ကိုယ်က ငတ

့်် ာေး ိုင ် ာ ြ်တည်ခ က်သည် တရိုတ်ထတ
ံို မ်ေးအစဉ်အလာမ ာေးနှင ့််

သစစာရစာငသ
့်် မှု၊တာဝန် ဝတတ ာေးနှင ့်် ရလေးစာေးသမှု စသည့်် သူရတာ်ရကာင်ေးတ ာေးတအရြေါ်
ို ့် တွင ်

18
အရပခခံသည်။၎င်ေးသူရတာ်ရကာင်ေးတ ာေး၊ တန်ြိုေးတနှ
ို ့် င ့်် ပြည့်စ
် ံိုမှသာလျှင ် အကကင်သသ
ူ ည်

“စံပြလူသာေး(superior man) “ဟိုရခေါ်ထက

ို ်သပူ ြစ်ပြီေး အပခာေးသူတအတွ
ို ့် က် စံထာေး မည့်် ြိုဂ္ြိုလ်ပြစ်နင
ို သ
် ည်။

လူအသ
့် င
ို ေး် အဝိုငေး် တစ်ခိုလံိုေးရှ လူတစ်ဦေးခ င်ေးသည် ထစ
ို ံပြလူသာေး၏ အက ငသ
့်် လ
ီ မ ာေးအတိုငေး် ြိုင ် ိုင ် န်

နဒပြင်ေးပြ မည်ပြစ်သည်။ ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်၏ အပမင်တွင ် လူသရဘာသဘာဝအ

့် ပြည့်စ
် ံိုသူဟူ၍

မရှရသာ်လည်ေးြ ရပြာငမ
့်် တ်ရသာ အက ငသ
့်် လ
ီ ၊သူရတာ်ရကာင်ေးတ ာေးကို စံထာေး၍ရပြာင်ေးလနင
ို စ
် ွမ်ေးရှသည်၊

ထအတူ
ို ့် မျှတ၍ ရစတနာထာေးရသာ အစိုေး တစ် ြ်သည် လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးတစ်ခိုလံိုေးကို
ရပြာင်ေးလနင
ို စ
် ွမ်ေးရှသည်ဟို ယူ ခသ
့် ည်။

ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်က အကယ်၍သာ မျှတပြီေး သရဘာထာေးကကီေးစွာ ပြြိုမူ က် ြ

ံ က တူညရ
ီ သာ တိုနပ် ြန်
့် မှုကို
ရှမည်ပြစ်ပြီေး မျှတ၍ သရဘာထာေးကကီေးစွာ တိုနပ် ြန်
့် ြ ကလည်ေး အလာေးတူ ပြြိုမူ က် ပံ ခင်ေးကိုခံ မည်ဟို

သ
ို ည်။၎င်ေးအပြန်အလှန် အရြေးအယူပြြိုလိုြ် ရသာသရဘာတ ာေးသည်ြင် ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်၏

ကိုယ်က ငတ
့်် ာေးဒဿန၏ အရပခခံပြစ်သကသ
့် ို ့် သူတည်ရ ာက်ခရ
့် သာ နင
ို င
် ရ
ံ ေးအရတွေးအရခေါ်၏

အိုတ်ပမစ်လည်ေးပြစ်သည်။ရကာင်ေးမွနရ
် သာ လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးတစ်ခိုကို ရြာ်ရ ာင်လိုြ က အိုြ်ခ ြိုြ်သူ

အကကီေးအကကိုယ်တိုငသ
် ည် ၎င်ေး၏လက်ရအာက်ငယ်သာေးတတွ
ို ့် င ် ရတွွေ့ ပမင်လိုသည့်အ
် က ငသ
့်် လ
ီ တိုက
့် ို
ရိုြ်လံိုေးရြာ်ရြေး မည်ပြစ်သည် ။ ထအ
ို ခ လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးသည်လည်ေး သစစာရစာငသ
့်် မှု၊ ရလေးစာေးမှုတိုက
့် ို
အရပခခံ၍ထက
ို ိုယ်က ငသ
့်် လ
ီ တန်ြိုေးမ ာေးကို အတိုယူမည်ပြစ်သည်။ ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်၏ ေးိုံ မစကာေးမ ာေးနှင ့််

အယူအ မ ာေးကို ပြြိုစိုထာေးသည့်် စာတိုရြစရြ င်ေးခ ြိုြ်က မ်ေး (Analects) အ ၎င်ေးက ိုခသ
့် ည်မှာ
“အကယ်၍အိုြ်ခ ြိုြ်သသ
ူ ည်ရကာင်ေးက ြိုေးကို ည် ွ ယ်ြ ကလူအမ ာေးသည်လည်ေးရကာင်ေးမွနလ
် ာမည်ပြစ်သည်

”ဟို သ
ို ည်။၎င်ေးအယူအ ကိုလက်ရတွွေ့က က အရကာင်အထည်ရြာ်နင် န်အတွက်ြံိုစံသစ်ပြငြ
့်် ွွေ့စည်ေးထာေး

ရသာလူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးတစ် ြ်ကို တည်ရ ာက် န်လိုသည် ။ ထအပြင်
ို ့် အ ည်အခ င်ေးအလိုက်ရပမာက်စာေးသည့််

စနစ်ကိုအရကာင်အထည်ရြာ်နင
ို မ
် ည့်အ
် ထက်ရအာက်စနစ်တစ်ခိုကိုရြာ်ရ ာင် မည်။သရသာ်
ို ့် လည်ေး

ရတာ်ဝင်မသာေးစို၏ ဓရလ့်ထေးံို တမ်ေး ိုင ် ာ စည်ေးမ ဉ်ေးမ ာေးကိုရလေးစာေး န်လိုအြ်သည်ဟို သ

ို ည်။

ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်သည်၎င်ေး၏အ ပို ြြိုခ က်ကိုအရကာင်အထည်ရြာ်နင

ို ် န်အတွက်ထေးံို တမ်ေးအစဉ်အလာမ ာေးနှင ့််

သက် င
ို သ
် ည့်တ
် န်ြိုေးမ ာေးကို မ ာေးစွာအာေးထာေးခရ
့် ို ံမျှမက မသာေးစိုအတွငေး် ရှ က် ရ
ံ ေးကိုြ

အရပခခံခသ
့် ည်။ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်အတွက်မူ အခ ြိုြ်အပခာအာဏာြိုင၏
် ထာေးရှရသာ ရစတနာနှင ့်် အိုြ်ခ ြိုြ်ခံ၏

သစစာရစာငသ
့်် မှု သည် ခ စ်ပခင်ေးရမတတာတ ာေးပြည့််ဝရသာြခင်နင
ှ ့်် နာခံတတ်ရသာသာေး၏ ကကာေးက

က် ရ
ံ ေးနှင ့်် အလာေးသဏ္ဍာန်တူသည်ဟို သ
ို ည် ။ (ြခင်နင
ှ သ
့်် ာေး၏ကကာေးရှ က် ရ
ံ ေးသည်

တရိုတ်ထေးံို တမ်ေးအစဉ်အလာအ မူ အရ ေးကကီေး ေးိုံ ရသာ က် ရ

ံ ေးပြစ်သည်။)

ကွ်န
ွ ပ် ြ ေးရှြ်စ်သည် မရပြာင်ေးလရသာ က် ရ
ံ ေး(၅) မ ြိုေးကိုစဉ်ေးစာေးခသ
့် ည်။၎င်ေးတမှ
ို ့် ာ-

၁) အိုြ်ခ ြိုြ်သူနင
ှ ့်် အိုြ်ခ ြိုြ်ခံတ၏
ို ့် ကကာေးရှ က် ရ
ံ ေး

၂) ြခင်နင
ှ သ
့်် ာေး ၏ ကကာေးရှ က် ရ
ံ ေး

19
၃) ခင်ြွနေး် နှင ့်် ဇနီေး၏ ကကာေးရှ က် ရ
ံ ေး

၄) အကိုကကီေးနှင ့်် ညီငယ် ကကာေးရှ က် ရ

ံ ေးနှင ့််

၅) သူငယ်ခ င်ေး တစ်ဦေးနှင ့်် တစ်ဦေး ကကာေး က် ရ

ံ ေးတပြစ်
ို ့် သည်။

ရအာက်ြ ြံိုမ ာေးတွင ် ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ် တင်ပြခသ

့် ည့်် အိုြ်ခ ြိုြ်သူ နှင ့်် အိုြ်ခ ြိုြ်ခံတို ့် ကကာေး က် ရ
ံ ေးအာေး

ရှငေး် လင်ေးစွာ ရြာ်ပြထာေးြ သည်။

ထို က် ရ
ံ ေးမ ာေးကို စဉ်ေးစာေးသည့်အ
် ခ ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်သည် လူတစ်ဦေးခ င်ေးစီ၏

မ ြိုေးရို ေး က်ခံမှု၊အသက်အ ွ ယ်နင

ှ ့်် က ာေး၊မ ကွာပခာေးမှုတသာမက
ို ့် နှစ်ဦေးနှစ်ြက်

လိုက်နာ မည့််တာဝန်ဝတတ ာေးတက

ို ့် ိုြ ထည့်သ
် င ွ ေး် စဉ်ေးစာေးခသ
့် ည်။ သပြစ်
ို ့် ၍ အသက်အ ွ ယ် ာထူေးအာေးပြင ့််

ကကီေးသူသည် အသက်အ ွ ယ်၊ ာထူေးအ င ့်် ငယ်သမ

ူ ာေးအရြေါ် တာဝန်ရှသကသ
့် ို ့် ငယ် ွ ယ်သူမ ာေး

ာထူေးအ ငင
့်် ယ်သူမ ာေးကလည်ေး အပြန်အလှန ် တာဝန်ရှသည်ဟို ိုခသ
့် ည်။
ထရ
ို ြ င်ေးသင်ေး က် ရ
ံ ေးမ ာေးပြင ့်် တည်ရ ာက်ထာေးသည့်် လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးသည်လည်ေး
အပြန်အလှနထ
် ာေးရှ မည့်် တာဝန်ဝတတ ာေးမ ာေးနှင ့်် ြိုငခ
် ွငမ
့်် ာေး အတိုငေး် က ငသ
့်် ေးိုံ မည်ပြစ်သည်။ သမှ
ို ့် သာ

လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးတစ် ြ် တွင ် အလွှာအတန်ေးအစာေးအာေးလံိုေး ရြ င်ေးစည်ေးညီညွတ်၍ သစစာရစာငသ
့်် မှု၊

ရလေးစာေးမှုတိုက
့် ို အရပခခံသည့်် ြတ်ဝန်ေးက င်တစ်ခိုရြေါ်ရြ က်လာမည်ပြစ်သည်။

မ ြိုေးရို ေးစဉ် က်အလိုက်အိုြ်ခ ြိုြ်ပခင်ေး သည် အက ြိုေးအရကကာငသ

့်် ငသ
့်် ည်

ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်၏အထက်ရအာက်စနစ်သမဟို
ို ့် တ် အ င ့်် ငအ
့်် ိုြ်ခ ြိုြ်ရသာစနစ်တွင ် အာဏာ ကို

အလိုအရလ ာက်အရမွ က်ခံသအ

ူ ခ ြိုြ်အပခာအာဏာြိုငသ
် ည်ထြ် ေးိုံ အ ငတ
့်် ွငရ
် ှရနသည်ကိုရတွွေ့ ပမင်နင
ို ်

သည်။ဤတွငက
် ွနပ် ြ ေးရှြ်စ်၏နင
ို င
် ရ
ံ ေးအရတွေးအရခေါ်သည်ရ ေးရို ေးစွ န်သည်ကိုရတွွေ့ ပမင်နင
ို သ
် ည်။ကွနပ် ြ ေးရှ

ြ်စ်သည် လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးတွငေး် ရှ က် ရ
ံ ေးအာေးလံိုေးအာေး မသာေးစိုအတွငေး် ရှ က် ရ
ံ ေး၊ အထူေးသပြင ့််

20
သာေးနှင ့်် အရြကကာေးက က် ရ
ံ ေးအာေးြံိုကကီေးခ ွေ့ထာေးပခင်ေးပြစ်သည်ဟို ယူ သည်ကို သရှပြီေးပြစ်သည်။

သပြစ်
ို ့် ာမဘမ ာေးအရြေါ်၊အထူေးသပြင ့်် ြခင်အရြေါ် အစဉ်အလာအ ရို ရသရလေးစာေး သည်မှာ

ဓမမတာပြစ်သည်။ ၎င်ေးအခ က်သည်ဘေးို ရဘေးဘီဘင်မ ာေးရခတ်တွငလ

် ည်ေး အလာေးတူြင်ပြစ်သည်။

သပြစ်
ို ့် ာမ ြိုေးရို ေးအလိုက်အိုြ်ခ ြိုြ်ခရ
့် သာအခ ြိုြ်အပခာအာဏာြိုငက
် ိုရို ရသရလေးစာေး သည်မှာလည်ေးတ ာေးမျှ

တသည်။ မသာေးစိုတွင ် ြခင်ပြစ်သူသည်အမ်ရထာင်ဦေးစီေး သမဟို

ို ့် တ် အမ်ဦေးနတ် ပြစ်လာသည်မှာ

ရမေးခွနေး် ထိုတ်စ ာမလိုရအာင်တ ာေးမျှတသကသ

့် ို ့် မသာေးစိုနင
ှ တ
့်် ူရသာ နင
ို င
် ရ
ံ တာ်အာေးလည်ေး

အခ ြိုြ်အပခာအာဏာြိုငက
် အမ်ဦေးနတ်ြမာ အိုြ်ခ ြိုြ်သငသ
့်် ည် မှာ တ ာေးမျှတသည် ဟို ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ် က

ယူ ခ့်သည် ။

သရသာ်
ို ့် လည်ေးကွနပ် ြ ေးရှြ်စ် ၏ အယူအ အ မူ အခ ြိုြ်အပခာအာဏာြိုင ် ၏ အာဏာမင်ေးစက် သည်

ပြြိုတ်ခ ၍မ ရသာ ၊ နက
် ့် င်ခွငမ
့်် ရှရသာ အကကင်ေးမ့်အာဏာမ ြိုေး ရတာ့် မဟိုတ်ရြ ။ တ ာေးမမျှတရသာ၊

ဉာဏ်ြညာမ့်ရသာ အိုြ်ခ ြိုြ်သပူ ြစ်ြ က နက

ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်သည် အ
် ့် င် န်သာမက ပြြိုတ်ခ န်ြ ထက
ို ်တန်သည်ဟို ပမင်ခသ
့် ည်။
င ့်် ငက
့်် ွြ်ကရသာ စနစ်တွငစ
် တ်ကူေးစတ်သန်ေးရကာင်ေးရသာ ြညာရှငအ
် လွှာကို

ဝန်ကကီေးမ ာေး၊အကကံရြေးမ ာေး၊စီမံအိုြ်ခ ြိုြ်သူမ ာေးအပြစ် အိုြ်ခ ြိုြ်သအ

ူ င၏
့်် ရအာက်တွင ် ထာေးခသ
့် ည်။
ဝန်ကကီေးမ ာေးအြွွေ့သည်၎င်ေးတိုအာေးအို
့် ြ်ခ ြိုြ်သက
ူ ိုသာမက၎င်ေးတိုက
့် ိုယ်တိုငအ
် ိုြ်ခ ြိုြ် ရသာပြည်သူအရြေါ်တွင ်

လည်ေးတာဝန်ရှသူမ ာေးပြစ်သည်။သပြစ်
ို ့် ာထသ
ို မ
ူ ာေးသည်ကကီေးရလေးရသာတာဝန်မ ာေးကိုထမ်ေးရ ာင် သည့််

အာေးရလ ာ်စွာ ၎င်ေးတ၏ရန

ို ့် ာအာေး တာဝန်ယူနင
ို စ
် ွမ်ေးရှရသာြညာတတ်ြိုဂ္ြိုလ်မ ာေးပြငသ
့်် ာ

ခနထ
် ့် ာေးသငသ
့်် ည်ဟို ခ
ို ့်သည်။ထအတူ
ို ့် ပြည်သရံ
ူ ့် ို ေးမ ာေးတွငတ
် ာဝန်ထမ်ေးရ ာင်သည့်မ
် ည်သူမ ိုအပမင ့်် ေးိုံ ကို

ယ်က ငသ
့်် ကခာရှရသာ စံပြလူသာေးသြွယ်ပြြိုမူ မည်။ ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်၏စနစ်အ ၎င်ေးတာဝန်ထမ်ေးရ ာင်မည့််

ဝန်ကကီေးမ ာေးကိုလည်ေးအခ ြိုြ်အပခာအာဏာြိုငက

် ခနအ
် ့် ြ် မည်ပြစ်သည်။၎င်ေးအခ ြိုြ်အပခာအာဏာြိုငက
် ိုယ်တို

င်သည်လည်ေး ရကာင်ေးပမတ်ရသာ ဂိုဏအ

် ဂဂ မ ာေးပြငပ့်် ြည့််စံိုရန မည်။

ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်က အစိုေး တစ် ြ် စီမံအိုြ်ခ ြိုြ် ာ၌ သငရ

့်် တာ်သည့်လ
် ူြိုဂ္ြိုလ်မ ာေး ရှ န်လိုအြ်သည် ။

ထသ
ို ငရ
့်် တာ်သည့်သ
် မ ူ ာေးကို ရှ န်အတွက် အိုြ်ခ ြိုြ်သ၏
ူ အမူအက ငသ
့်် ည်အရ ေးြ သည် ။ ထအ
ို မူအက င ့််

အာေး တာဝန်သပခင်ေးပြင ့်် ခ ည်ရနှာင်ပြီေး ရမွေးပမ မည်။ ထတ

ို ာဝန်သစတ်သည်လည်ေးရကာင်ေးပမတ်ရသာ

ရစတနာထာေးပခင်ေးပြငသ
့်် ာရမွေးပမ မည်ဟို သ
ို ည်။ မသာေးစိုတစ်ခိုတွင ် ြခင်သည်တာဝန်ရက ြွန ် သည့််

အာေးရလ ာ်စွာ သာေးပြစ်သက

ူ လည်ေး သက် င
ို သ
် ည့်် ဝတတ ာေးကိုရက ြွန ် မည်။ ထန
ို ည်ေးအတိုငေး် ြင်

အစိုေး ရကာင်ေးတစ် ြ်ဟူသည်အိုြ်ခ ြိုြ်သူကလည်ေး၎င်ေး၏တာဝန်ကိုရက ြွန ် မည်ပြစ်သကသ

့် ဝန်
ို ့် ကကီေးအမ

တ်မ ာေးသည်လည်ေးသက် ိုငသ

် ည့်ဝ
် တတ ာေးကိုရက ြွန ် မည်မှသာရြေါ်ရြ က်လာမည်ပြစ်သည်။အစိုေး ယနတ

ာေးအတွငေး် ပြည့်သ
် အကူ ့် ြိုေးကိုထမ်ေးရ ာင်ကကမည့်အ
် ကကံရြေးြိုဂ္ြိုလ်မ ာေး၊ဝန်ကကီေးမ ာေးသည်တရိုတ်လူအြွ
့် ွေ့အစ
ည့်၏
် တည်ရ ာက်ြံိုနင
ှ ့်် အိုြ်ခ ြိုြ်မှုြံိုစံကို ရကာင်ေးစွာတတ်ကျွမ်ေးသရှရံိုမျှမကသမိုငေး် ရကကာင်ေး၊နင
ို င
် ရ
ံ ေးနှင ့််

သံတမန်ရ ေး ာတ၌လည်
ို ့် ေးနှစြ်
ံ ့် ရန မည်ပြစ်သည်။သမှ
ို ့် သာ၎င်ေးြိုဂ္ြိုလ်မ ာေးသည်မမတ၏အို
ို ့် ြ်ခ ြိုြ်သမ
ူ ာေးကို

21
အမ်နေးီ ခ င်ေးနင
ို င
် မ
ံ ာေးနှင ့်် မတ်ြက်ရ ေး ာ၊စစ်ရ ေးစစ် ာ စသည်တ၌ရကာင်
ို ့် ေးစွာအကကံရြေးနင
ို မ
် ည်ပြစ်သည်။

ထမ
ို ျှမက၎င်ေးဝန်ကကီေးမ ာေး၊အကကံရြေးမ ာေးသည်မမတ၏အို
ို ့် ြ်ခ ြိုြ်သအ
ူ ာေးသစစာရစာငသ
့်် ရံိုမျှမကလက်ရအာက်င

ယ်သာေးမ ာေးအရြေါ်ရစတနာထာေး မည့်တ

် ာဝန်ရှသည့်အ
် ာေးရလ ာ်စွာအိုြ်ခ ြိုြ်သအ
ူ ာေးအာဏာရှင ် န်၍သက်ဦေး

ြ
ံ ိုငစ
် နစ်သတ
ို ့် မ်ေးညွတ်သာွ ေးပခင်ေးမရှရစ န်ကာကွယ်ရြေး မည်။ မမတ၏အို
ို ့် ြ်ခ ြိုြ်သအ
ူ ာေး ဥြမာယူ၍

ရကာင်ေးပမတ်ရသာ ကိုယ်က ငသ
့်် လ
ီ ကိုလက်ကိုငထ
် ာေးပခင်ေးပြင ့်် အခ ြိုြ်အပခာအာဏာြိုင ် နှင ့်် အိုြ်ခ ြိုြ်ခံတို ့်

အတွက် အာေးထာေးယံိုကကည်ြွယ် ာ သူမ ာေး အပြစ် ရှရန ရြေး မည် ပြစ်သည်။

ဓရလ့်ထေးံို တမ်ေးမ ာေး ၏ အရ ေးကကီေးြံို

ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်၏အရ ေးအသာေးအမ ာေးစိုသည် ရလာကဝတ်မ ာေး ၊ စည်ေးမ ဉ်ေးစည်ကမ်ေးမ ာေး င

ို ် ာ

လက်စွစာအိုြ် တစ်အိုြ် သြွယ်ပြစ်ရနသည်ကို ရတွွေ့ ပမင်နင

ို ြ
် သည် ။ စံပြလူသာေး မ ာေးသည်

အရပခအရနအမ ြိုေးအမ ြိုေးတွင ် မည်သပြြို

ို ့် မူ ရနထင
ို သ
် ငသ
့်် ည် ကို အရသေးစတ်ရှငေး် ပြထာေးသည် ကို

ရတွွေ့ နင
ို သ
် ည် ။ ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်ရြာ်ပြခ့်ရသာ ဓရလ့်ထေးံို တမ်ေးမ ာေးသည် အရသေးစတ်ရို ံမျှသာမက ၊ ထို

ဓရလ့်ထေးံို တမ်ေးမ ာေးသည် ည် ွ ယ်ခ က်လည်ေး ကကီေးမာေးသည် ။ ၎င်ေးဓရလ့်ထေးံို တမ်ေးမ ာေးကို လိုက်နာ ာတွင ်

အဓြပာယ်ရရှ
ှ ၊ ရို ေးသာေးစွာ ပြြိုမူ မည်ဟို ြ ရှသည်။ကွနပ် ြ ရှြ်စ် ၏ အ အ
ို အစိုေး ဝန်ထမ်ေးမ ာေးသည်

၎င်ေးတ၏တာဝန်
ို ့် ဝတတ ာေးမ ာေးကိုသလ
ီ သမာဓရှစွာ ထမ်ေးရ ာင် မည်သာမဟိုတ်၊၎င်ေးတက
ို ့် ိုယ်တိုငသ
် ည်လည်ေး

သီလသမာဓရှစွာ က ငက့်် ကံရနထင

ို ် မည်။ သပြစ်
ို ့် ၍ ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်သည် အခမ်ေးအနာေးမ ာေး ၊ ရို ေး ာြွမ ာေးနှင ့််

ြတ်သတ်၍ မ ာေးစွာအရလေးရြေးရ ေးွ ရနွေးခသ

့် ည်။ ၎င်ေး အခမ်ေးအနာေးမ ာေးနှင ့်် ရို ေး ာြွမ ာ ်ေးသည်

အ င ့်် ငက
့်် ွြ်ကရသာစနစ်၏ အလိုြ်လိုြ်ြံိုကို သသာရစသည် ။ မမ၏ အထက် ာထူေးကကီေးသူအာေး

ခ ဉ်ေးကြ်ြံိုနင
ှ ့်် လက်ရအာက်ငယ်သာေးအရြေါ် ပြြိုမူ က် ြ
ံ ံိုတိုက
့် ို သသာရစရသာရကကာင ့်် ထို

22
အခမ်ေးအနာေး၊ဓရလ့်ထေးံို တမ်ေးမ ာေးသည်လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးအတွငေး် ရှမတူညရ
ီ သာ ာထူေး၊ရန ာတက
ို ့် ိုရြေါ်လွငရ
် အာ

င်မီေးရမာင်ေးထေးို ပြသနင
ို သ
် ည်။တစ်နည်ေးအာေးပြင ့်် ရ ေးရို ေးစွဝ ဒ(Conservatism) သို ့် ယမ်ေးယိုငရ
် သာ

ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်၏ အရတွေးအရခေါ်ကို ရတွွေ့ ပမင်နင

ို သ
် ည်။

ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်၏အလိုအ ထဓ
ို ရလ့်ထတ
ံို မ်ေးမ ာေးသည်ရတာ်ဝင်အခမ်ေးအနာေး၊နင
ို င
် ရ
ံ တာ်အခမ်ေးအနာေးမ ာေးတွင်

သာမက ရနစဉ်လူ
့် မှု က် ရ
ံ ေးအာေးလံိုေးအထ လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးတစ်ခိုလံိုေးတွင ် စမ့််ဝင်ြ ံွေ့ နှရနသည်
ံ ့် ။

လူအာေးလံိုေးသည် ၎င်ေးတနှ
ို ့် င ့်် သက် င
ို သ
် ည့်် အခန်ေးကဏ္ဍကို ရစ့်စြ်ရသခ ာစွာအကခတ် သည်။ထအပြင်
ို ့်

သူရတာ်ရကာင်ေးတ ာေးကိုလက်ကိုငထ
် ာေး၍ရို ေးသာေးရပြာငမ
့်် တ်စွာက ငက့်် ကံမှသာလျှငစ
် ံပြသြွယ်ဦေးရ ာင်နင
ို ်

ပြီေး ရအာင်ပမင်နင
ို မ
် ည်ပြစ်သည်ကို သသာရစသည်။ထရကကာင
ို ့် ြ
့်် င် ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်သည် ရစာငထ
့်် န်ေး မည့််

သူရတာ်ရကာင်ေးတ ာေးတွငသ
် စစာရစာငသ
့်် မှုအပြင်ရို ေးသာေးမှု၊ရပြာငမ
့်် တ်မှုတိုက
့် ိုြ အရလေးရြေးရပြာကကာေးခပ့် ခင်ေး
ပြစ်သည်။

ဓရလ့်ထေးံို တမ်ေးမ ာေးကိုဦေးစာေးရြေးရသာရို ေး ာြွမ ာေးနှငအ

့်် ခမ်ေးအနာေးအမ ာေးစိုသည်ဘာသာရ ေးနှငြ
့်် တ်သတ်

က်နယ
ွ ်ရနရသာ်လည်ေးကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်အတွက်မူ၎င်ေးအခ က်သည်အရ ေးကကီေးသည်မဟိုတ်ရြ။ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်၏

ကိုယ်က ငတ
့်် ာေးဒဿနသည်ဘာသာရ ေးကိုအရပခခံပြီေးရြေါ်ရြ က်လာသည်မဟိုတ်၊သူစဉ်ေးစာေးခရ
့် သာ
နင
ို င
် ရ
ံ ေးစနစ်တွငလ
် ည်ေးလူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးအတွငေး် ဓရလ့်ထေးံို တမ်ေးကိုမြစ်ြယ်လို၍သာ
ဘာသာရ ေးကိုေးကွယ်မှုအတွက် ရန ာရြေး ခွငပ့်် ြြိုခ့်ပခင်ေးြင် ပြစ်သည်။ အာဏာလိုလာေးကကရသာ

နင
ို င
် င
ံ ယ်မ ာေးကို စိုစည်ေးလိုရသာ ည် ွ ယ်ခ က်ပြင ့်် ရကာင်ေးကင်ဘို၏
ံ အလိုအ လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးအာေး ြွွေ့စည်ေး
အိုြ်ခ ြိုြ် မည်ဟို ံြန် ံခ ရမျှာ်လငခ
့်် က်ထာေးသည်မှအြသူ၏အရ ေးအသာေးမ ာေးတွငန
် တ်ဘို ာေးမ ာေးအကကာ

င်ေးကိုရြာ်ပြခ့်သည်ကိုရတွွေ့ ပမင်နင
ို သ
် ည်။ မ ြိုေးရို ေးစဉ် က်အလိုက် အခ ြိုြ်အပခာအာဏာြိုင ် င
ို ် မှုကို

ယံိုကကည်ခရ
့် သာ်လည်ေး ထသ
ို အို
ို ့် ြ်ခ ြိုြ်မှု အာေး ဘို ာေးရြေးအာဏာစက် (Divine Right) အပြစ်သတ်မှတ်ကာ

အကာအကွယ်မပြြိုသငဟ
့်် ို ယူ ခသ
့် ပူ ြစ်သည်။

မေးမတ် မ ာေးကကာေး မ ြိုေးရို ေး က်ခံမှုထက် အ ည်အခ င်ေးအရြေါ်ကို အရပခခံ၍ ခ ီေးရပမာက်ပခင်ေးစနစ် ၊ ထစ

ို နစ်နင
ှ ့််

အတူတကွြင် ဘို ာေးရြေးအာဏာစက်ကို အကကင်ေးမ့်ြစ်ြယ်ပခင်ေး တိုသည်

့် ြင်လျှင ် ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်၏ အရပခခံ

အယူအ ပြစ်သည်။ တင်ေးကကြ်ရသာ ရလာကဝတ်မ ာေး၊ သံတမန်ခင်ေးက ငဝ

့်် တ်မ ာေးပြင ့််

တည်ရ ာက်ထာေးသည့်် အ င ့်် ငက

့်် ွြ်ကရသာ စနစ်ရကကာင ့်် လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးအတွငေး် မမ ာထူေး၊ တာဝန်ကို
ရှငေး် လင်ေးစွာသရှ သည်မှနရ
် သာ်လည်ေး ၎င်ေးစနစ်သည် တ ာေးရသ ရပြာင်ေးလ၍မ သည်ရတာမ
့် ဟိုတ်ရြ။
အ ည်အခ င်ေးရှသည့်အ
် ရလ ာက်၊စံပြသြွယ်ရနထင
ို န
် င
ူ သ
် ည့်အ
် ရလ ာက်အစိုေး တစ် ြ်၏အပမင ့်် ေးိုံ ရသာအ

ငသ
့်် ရ
ို ့် ာက်နင
ို မ
် ည်ပြစ်သည်။မည်သရသာမ
ို ့် သာေးစိုရနာက်ခံြင်ရှရစကာမူအ ည်အခ င်ေးနှငအ
့်် ပြြိုအမူက

သာလျှငအ
် ရ ေးြ သည်ဟိုကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်က ခ
ို သ
့် ည်။ြိုဂ္ြိုလ်တစ်ဦေးသည်ရတာ်ဝင်မသာေးစိုမှရြ က်ြွာေးလာရစ
ကာမူလိုအြ်ရသာအ ည်အခ င်ေးမ ာေးကိုမပြသနင
ို ြ
် ကရှရနရသာ ာထူေး၊ရန ာမှြယ်ရှာေးခံ မည်သာပြစ်သည်

23
။၎င်ေးမူသည်အခ ြိုြ်အပခာအာဏာြိုငအ
် တွက်လည်ေးအက ံြိုေးဝင်သည်။ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်က

သက်ဦေး ြ
ံ ိုငဘ
် ို င်တစ်ဦေးအလိုြ်ကကံခံ မှုအာေးတ ာေးဝင်အိုြ်ခ ြိုြ်သူတစ်ရယာက်အသတ်ခံ မှု သ
ို ည်ထက်

အာဏာရှငတ
် စ် ြ်အာေးလိုအြ်၍ြယ်ရှာေးပခင်ေးဟိုသာပမင်ခသ
့် ည်။ အ င ့်် ငက
့်် ွြ်ကရသာ စနစ်တစ်ခိုသည်

ပြြိုပြင်လွယ်မှသာလျှင ် စစ်မှနရ
် သာ ယံိုကကည်ရလေးစာေးမှုကို ရှနင
ို မ
် ည် ပြစ်သည် ဟို ခ
ို သ
့် ည် ။ ထမ
ို ှတစ် င ့််

ပြည်သူမ ာေးမှ ကကည်ပြ စွ််

ွ ာ အိုြ်ခ ြိုြ်ြိုငခ
် ွငပ့်် ြြိုရသာ အစိုေး တစ် ြ် ရြေါ်ရြ က်လာနင
ို မ
် ည် ပြစ်သည် ။

ထသ
ို ရသာ
ို ့် အစိုေး မ ြိုေးသာလျှင ် ရ ရှညတ
် ည်တ၍
ံ့် ခိုငမ
် ာတည်ပငမ်ရသာ အစိုေး တစ် ြ် ပြစ်လာနင
ို သ
် ည် ဟို

ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ် က အ ပို ြြိုခသ

့် ည် ။

ာဇဝတ်မှုနင
ှ အ
့်် ပြစ်ဒဏ်

ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်တည်ရ ာက်ခရ

့် သာ ကိုယ်က ငတ
့်် ာေးဒဿနသည် ဥြရဒနှင ့်် အပြစ်ဒဏ်ရြေးရသာ

နယ်ြယ်မ ာေးအထအသံေးို ဝင်ခသ

့် ည်။ယခင်ကဥြရဒစနစ်သည်ဘာသာရ ေးမှရြာ်ပြထာေးရသာက ငဝ
့်် တ်စည်ေးမ

ဉ်ေးမ ာေးအရြေါ်တွငသ
် ာအရပခခံခသ
့် ည်။သရသာ်
ို ့် လည်ေးကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်သည်ဘို ာေးသခင်မှ င်ေးသက်လာရသာပြ

ဌာန်ေးခ က်မ ာေးကိုလူသာေး န်ရသာခ ဉ်ေးကြ်မှုမ ာေးပြင ့်် အစာေးထေးို ခသ

့် ည်။လူအြွွေ့အစည်ေး တည်ရ ာက်ြံိုကို

ခ ဉ်ေးကြ် ာတွငလ
် ည်ေး “ရလေးစာေးမှုနင
ှ ့်် က် ပံ ခင်ေးခံ ြ က ပြန်လည်ရလေးစာေးစွာတိုနပ် ြန်
့် လမ့််မည်” ဟူရသာ
အပြန်အလှန ် အရြေးအယူရှပခင်ေး အရြေါ်အရပခခံသည့်် စနစ်တစ်ခိုကို သွတ်သင
ွ ေး် ခသ
့် ည်။ ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်၏
အယူအ မ ာေးအနက် သူခ မှတ်ခရ
့် သာ အယူအ သည် ခ စ်ယာန်သာသနာ ၏ ရ စ
ွှ ည်ေးမ ဉ်ေး (the Golden

Rule) နှင ့်် ခြ် င် င်ြင်ပြစ်သည် ။ “မမကိုယ်တိုငမ

် ကကြိုက်ရသာ အပြြိုအမူကို သူတစ်ြ ေးအရြေါ်တွငလ
် ည်ေး

မပြြိုမူမြ ရစန”့် ဟူရသာ အ ိုသည် သည်ယရနထ

့် တိုငထ
် င်ရှာေးသည်။ ထို စည်ေးမ ဉ်ေး အ

ပြစ်မှုမ ာေးတစ်ခိုခ င်ေးစီထက် မရကာင်ေးရသာ အပြြိုအမူမ ာေးအာေး ရရှာင်ရှာေး န် အဓကထာေးရစလိုသည်မှာ

ထင်ရှာေးသည်။ ထအပြင်
ို ့် “မမထက်သာသူ ကို ရတွွေ့ြ က မနာလိုစတ်မရမွေးဘ ထသ
ို က
ူ သ
့် ို ့်

ပြစ်လာ မည်ဟူရသာ အရတွေးမ ြိုေးရတွေး န်” နှင ့်် “မမထက် နမ့််က ရသာသူကို ရတွွေ့ြ က မမကိုယ်ကို

ပြန်လည်သေးိုံ သြ် မည်”ဟူ၍ မရကာင်ေးရသာအပြြိုအမူမ ာေးကို ရရှာင်ရှာေးနင

ို ် န် ေးိုံ မခသ
့် ည်။

ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်အတွက်မူပြစ်မှုမ ာေးကိုကိုငတ

် ွယ် ာတွငတ
် င်ေးကကြ်ရသာဥြရဒမ ာေးနှငပ့်် ြစ်ဒဏ်မ ာေးခ မှတ်သည်

ထက် အရကာင်ေး ေးိုံ နည်ေးလမ်ေးမှာ မရကာင်ေးရသာအပြြိုအမူမ ာေးပြြိုမပခင်ေးအရြေါ် ရှက်စတ်ဝင်ရအာင်

သွတ်သင
ွ ေး် ပခင်ေးပြစ်သည်။ က်လက်၍ ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်က "လူမ ာေးသည် တင်ေးက ြ်ရသာဥြရဒမ ာေးနှင ့််

အပြစ်ဒဏ်မ ာေးရကကာင ့်် ပြစ်မှုက ေးလွနပ် ခင်ေးကို ရရှာင်က ဉ်ရကာင်ေးရရှာင်က ဉ်နင

ို ြ
် သည်။ သရသာ်
ို ့် လည်ေး

မည်သည်က မှာေးသည်၊မှနသ
် ည် ရ
ို သာ အသ ရှသွာေးမည်မဟိုတ်ြ ။ စံထာေး မည့်် ဥြမာနှင ့််

ရို ရသရလေးစာေးမှုတိုပြင
့် လ
့်် မ်ေးညွှနမ
် ှသာလျှငမ
် ှာေးယွငေး် ရသာအပြြိုအမူမ ာေးအရြေါ်ရှက်စတ်ရမွေးပမ နင
ို မ
် ည်ပြစ်ပြီေး

အမှနတ
် ကယ် ရကာင်ေးမွနရ
် သာ လူတစ်ဦေးပြစ်လာနင
ို မ
် ည်ပြစ်သည်" ဟို လ ခ
ို ရ
့် သေးသည် ။

24
ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ် ၏ လူကကြိုက်မမ ာေးခရ
့် သာ အရတွေးအရခေါ်မ ာေး

ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်၏ ကိုယ်က ငတ

့်် ာေးနှင ့်် နင
ို င
် ရ
ံ ေးဒဿနသည် လူသရဘာသဘာဝ၏ရမွ
့် ေး ာြ ရကာင်ေးမွနရ
် သာ

စရို က်၊ င်ေးနှေးီ ရြာ်ရ ွ တတ်ရသာသဘာဝ သာမက တရိုတ်ထေးံို တမ်ေးအစဉ်အလာ၏ တင်ေးကကြ်ရသာ

စည်ေးမ ဉ်ေးစည်ေးကမ်ေးမ ာေးနှငြ

့်် တ်သတ်သည့်အ
် ရတွေးအရခေါ်မ ာေးကိုရြ င်ေးစည်ေးထာေးပခင်ေးပြစ်သည်။အစိုေး အြွွေ့

အတွငေး် တာဝန်ထမ်ေးရ ာင်ခ့် ာမှ ြညာရှငမ

် ာေးအာေး အ ည်အခ င်ေးအရြေါ်အရပခခံ၍ ခ ီေးရပမာက် ကာ

ရန ာရြေးသငသ
့်် ည်ဟို ရတွေးရခေါ်စဉ်ေးစာေးခသ
့် ည်မှာ အ န်ေးတကကယ်မဟိုတ်ရြ။ သရသာ်
ို ့် လည်ေး

ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်အသက်ရှငစ
် ဉ်ကာလအတွငေး် ၎င်ေး၏ အရတွေးအရခေါ်မ ာေးသည် သံသယမ ာေးပြငသ
့်် ာ ရှု

ပမင်ပခင်ေးခံခ့် ပြီေး လက်ရတွွေ့က ငသ

့်် ေးိုံ ပခင်ေးလည်ေး မရှခရ
့် ြ။ ထအပြင်
ို ့် ရတာ်ဝင်မသာေးစိုသည်လည်ေး ၎င်ေးတို၏
့်
ဘို ာေးရြေးအာဏာစက်အ စီမံအိုြ်ခ ြိုြ်ခွင ့်် အယူအ ကို ြစ်ြယ်ခသ
့် ည်နင
ှ ့်် ြတ်သတ်၍

အပမင်မကကည်ခက့် ကရြ ။ ဝန်ကကီေးမ ာေး၊ အကကံရြေးမ ာေး စရသာ ြညာရှငမ

် ာေးအရြေါ် ခ ီေးရပမာက်လိုရသာ

ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်၏ အယူအ ကိုလည်ေး ၎င်ေးတအရြေါ်

ို ့် ပခမ်ေးရပခာက်သည်ဟို ပမင်ခသ
့် ည်။ အိုြ်ခ ြိုြ်ရ ေးြိုငေး် မှ
တာဝန်ရှသူမ ာေးကမူကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်၏အရတွေးအရခေါ်သည်သက်ဦေး ြ
ံ ိုငစ
် နစ်အာေးအထန်ေးအကွြ်ပြြိုနင
ို ရ
် သာ

ရကကာငက့်် ကြိုက်နစ
ှ ်သက်ကကရသာ်လည်ေးစံပြလူသာေးနှငစ
့်် ံထာေး၍အိုြ်ခ ြိုြ်နင
ို သ
် ည့်အ
် ရတွေးအရခေါ်ကိုမူ

သံသယရှခက့် ကသည်။ ထအပြင်

ို ့် ဥြရဒရဘာင်အတွငေး် မှ လိုြ်ြိုငခ
် ွငမ
့်် ာေးနှင ့်် အပြစ်ဒဏ်ခ မှတ်နင
ို ရ
် သာ

၎င်ေးတ၏
ို ့် အာဏာကို က်လက်က ငသ
့်် ေးိုံ လိုကကသည်။

ရနာင်ြိုငေး် ဒဿနရေဒြညာရှငမ
် ာေးနှင ့်် နင
ို င
် ရ
ံ ေးဒဿနရေဒြညာရှငမ
် ာေး လက်ထက်တွငလ
် ည်ေး

ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်ဝ ဒနှင ့်် ြတ်သတ်၍ ရဝြန်မှုမ ာေးစွာရှခသ

့် ည်။ ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ် ရသပြီေးရနာက် မကကာခင်

ရြေါ်ထက
ွ ်လာရသာ တရိုတ်ဒဿနရေဒြညာရှင ် မိုဇီ (Mozi)ကမူ ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ် ရတွေးရခေါ် ခသ
့် ည့််
အ ည်အခ င်ေးရြေါ်မူတည်၍ ခ ီေးရပမာက်သည့်် စနစ် (Meritocracy)နှင ့်် စံပြလူသာေး ြမာထာေး၍

အိုြ်ခ ြိုြ် မည်ဟူရသာ အရတွေးအရခေါ်မ ာေးကို လက်ခံခသ

့် ည်၊သရသာ်
ို ့် လည်ေး မသာေးစိုဝင်မ ာေးကကာေး

က် ရ
ံ ေးကို အရလေးထာေးသည့်် အယူအ သည် ရနာင်ြိုငေး် တွင ် ရ ွမ ြိုေးရကာင်ေးစာေးရ ေးဝ ဒ

(Nepotism)နှင ့်် ခရို နဝ

ီ ဒ (Cronyism)တို ့် ဘက်သို ့် တမ်ေး၍ အက ငသ
့်် ကခာြ က်ပြာေးမှု သ
ီ ို ့်

ဦေးတည်သာွ ေးနင
ို သ
် ည်ဟို သ
ို ည်။ တစ်ခ န်တည်ေးတွင ် ွနဇ
် ူေး(Sun Tzu)တက
ို ့် သ
့် ရသာ
ို ့်

စစ်ဘက် င
ို ် ာအရတွေးအရခေါ်ြညာရှငမ
် ာေးကလည်ေးနင
ို င
် ရ
ံ တာ်ကာကွယ်ရ ေးကိုဦေးစာေးရြေး၍အာဏာရှင ် န်

ရသာအစိုေး အိုြ်ခ ြိုြ်မှုြံိုကို ြံိုရြာ်လိုသည်ပြစ် ာ ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်၏ ကိုယ်က ငတ

့်် ာေးဒဿနကို

အာရံိုမထာေးခက့် ကရြ။သရသာ်
ို ့် လည်ေးကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်ရသလွနပ် ြီေး ာစိုနစ
ှ ်၂ခိုအတွငေး် တွငက
် ွနပ် ြ ေးရှြ်စ်ဝ ဒ၏အယူ

အ မ ာေးသည်တရိုတ်လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးတွငတ
် ပြည်ေးပြည်ေး ပြန်လည်ရှငသ
် န်လာခသ
့် ည်။ မင်ေးစီေးယက်စ် (ဘီစီ
၃၇၂-၂၈၉)၏ ဦေးရ ာင်ပြန်လည်ြံိုရြာ်မှုနင
ှ အ
့်် တူ ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်၏ အရတွေးအရခေါ်မ ာေးသည် ဘီစီ

၄ ာစိုခနတ
် ့် ွင ် ပြန်လည် ရက ာ်ကကာေးလာခရ
့် လသည်။

25
နင
ို င
် ရ
ံ တာ်ဒဿနရေဒ

နင
ို င
် ရ
ံ အေးခ မ်ေးသာယာရနခ န်တွင် ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်ဝ ဒကို အရပခခံ၍ အိုြ်ခ ြိုြ်လျှင် ပြစ်နင
ို ရ
် ခ ရှရသာ်လည်ေး

တရိုတ်အင်ြ ယာကကီေးတစ်ခိုလံိုေးစိုစည်ေး န် ကကြိုေးြမ်ေးရနခ န် စစ်မက်ြက်ပြြိုငရ

် နရသာပြည်နယ်မ ာေး (Warring

States)ရခတ်တွငမ
် ူ သငရ
့်် တာ်ပခင်ေးမရှဟိုယူ ခက့် ကသည်။ယင်ေးကာလအတွငေး် အာဏာရှင ် န်ရသာ

အစိုေး အိုြ်ခ ြိုြ်မှုပြင ့်် ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်၏ အရတွေးအရခေါ်မ ာေးကို အစာေးထေးို ၍ တင်ေးကကြ်သည့်် ဥြရဒမ ာေးကို

ခ မှတ်ကာ အင်ြ ယာကို ပြန်လည်ြွွေ့စည်ေးခ့်သည်။သရသာ်

ို ့် လည်ေး ဘီစီ ၂

ာစိုသရ
ို ့် ာက်ရသာအခ တရိုတ်ပြည်သည် ပြန်လည်တည်ပငမ်လာခပ့် ြီေး ဟန်မင်ေး က်၏

ြထမ ေးိုံ ဘို င်သည် ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်ဝ ဒကို နင

ို င
် ၏
ံ တ ာေးဝင်အယူဝ ဒအပြစ် ပြဌာန်ေးခသ
့် ည်။ ထအ
ို ခ န်မှ

စတင်၍ ကွနပ် ြ ေးရှြ်၏ ဒဿနရေဒသည် တရိုတ်လအြွ

ူ ့် ွေ့အစည်ေး၏ြွွေ့စည်ေးတည်ရ ာက်ြံိုကို

မ ာေးစွာလွှမ်ေးမိုေးခသ
့် ည်၊အထူေးသပြင ့်် ြညာရှငမ
် ာေးကို အိုြ်ခ ြိုြ်မှုအြိုငေး် သို ့် ခနအ
် ့် ြ်သည့်အ
် ြိုငေး် တွင ်

လွှမ်ေးမိုေးနင
ို ခ
် ့်သည်။ရအဒီ ၆၀၅ မှစ၍ ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်၏အရ ေးအသာေးမ ာေးကို အရပခခံပြီေး

အစိုေး ဝန်ထမ်ေးစာရမေးြွမ ာေးကို က င်ေးြသည့််စနစ်ကို က ငသ

့်် ေးိုံ ခသ
့် ည်မှာ ၂၀ ာစိုသရ
ို ့် ာက်၍

တရိုတ်ပြည်သသမမ
ူ ့် တနင
ို င
် ံ တည်ရထာင်ခ န်အထပြစ်သည်။

ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်ဝ ဒသည်တရိုတ်လူအြွ

့် ွေ့အစည်ေးအရြေါ်တွငလ
် ွှမ်ေးမိုေးမှုရှခ့်သည်မှာယဉ်ရက ေးမှုရတာ်လှနရ
် ေးကာ

လအထြင်ပြစ်သည်။ယခိုရခတ်တရိုတ်ပြည်ကွနပ် မ စနစ်ရအာက်တွငလ
် ည်ေးလံိုေးဝရြ ာက်ကွယ်သွာေးသည်မ

ဟိုတ်။ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်ရတွေးရခေါ် ခရ
့် သာလူမှု က် ရ
ံ ေးမ ာေးနှငသ
့်် ာေး၊သမီေး၊လက်ရအာက်ခံစသည်တိုထာေးရှ
့် အြ်

ရသာတာဝန်ဝတတ ာေးမ ာေးနှငြ

့်် တ်သတ်သည့်အ
် ယူအ မ ာေးသည်လူရနမှုဘဝတွငအ
် ရို ေးစွရနသည်ကိုရတွွေ့ နင
ို ်

သည်။ထအပြင်
ို ့် ကွနပ် ြ ေးရှြ်စ်၏အရတွေးအရခေါ်မ ာေးကိုရမာ်စီတိုနေး် ၏ကွနပ် မ နစ်စနစ်မှတရိုတ်နည်ေးတရိုတ်ဟန်

နင
ို င
် ရ
ံ တာ်ြိုငန
် င
ှ ြ
့်် ိုဂ္လကြိုငဒ
် နွ တ
် ွရနရသာရ ာစီေးြွာေးရ ေးစနစ် (Mixed Economy) သရပြာင်
ို ့် ေးလရြာ်ရ ာင်

ခ န်တွငလ
် ည်ေး အရ ေးတယူထည့်သ
် င ွ ေး် စဉ်ေးစာေးခသ
့် ည်။

26
နီကလ
ို ို မက်ခီယာေယ်လ(ီ Niccolo Machiavelli)-ရအဒီ ၁၄၆၉ မှ ၁၅၂၇

အထ

နဒ န်ေး

မက်ခီယာေယ်လီ၏ ြဝ (power) အရြေါ်ရှုပမင်ြံိုအာေး အရသေးစတ်နာေးလည် န်ကကြိုေးစာေးြ က

သူရခတ်
့် အခ တွငပ် ြစ်ြ က်ခရ
့် သာ နင
ို င
် ရ
ံ ေး အရပခအရနအာေး နာေးလည်သရဘာရြ က်ထာေး န်

လိုအြ်ရြသည်။မက်ခီယာေယ်လီသည် အီတလီ၊ ြရလာ့် ငစ

့်် ်ပမြိုွေ့တွင ် နင
ို င
် ရ
ံ ေးမပငမ်သက်မှုမ ာေး

က်တိုက်ပြစ်ရြေါ်ရနရသာ အခ န်တွင ် ရမွေးြွာေးခသ

့် ည်။ ထအ
ို ခ န်တွင ် မက်ဒခ
ီ ီ မသာေးစို(Medici family)သည်

ြရလာ့် ငစ
့်် ် ပမြိုွေ့ ပြနင
ို င
် အ
ံ ာေး တ ာေးဝင်မဟိုတ်ရသာ်ပငာေးလည်ေး နှစ်ရြ င်ေး ၃၀ ရက ာ်ကကာသည့််အထ

အတအလင်ေး အိုြ်ခ ြိုြ်ထာေးခ န်ပြစ်သည်။ မက်ခီယာေယ်လီ ရမွေးရသာအခ န်တွင ် ခမ်ေးနာေးကကီေးက ယ်ရသာ

ရလာ န်ဇို (Lorenzo the Magnificent) ဟိုသကကရသာ ရလာ န်ဇို ဒီ မက်ဒခ

ီ ီ (Lorenzo de’ Medici) သည်

၎င်ေး၏ြခင် မ
ီ ှ အာဏာ က်ခံပြီေး ီရနေး န်ေးကာလအတွငေး် အနိုြညာရခတ်တစ်ခို သ
ီ ို ့်

ရရှေးရှု ရနခ န်ပြစ်သည်။ ၁၄၉၂ တွင် သာေးပြစ်သူ ကံ ေးို သူ ြီ ာရို (Piero the Unfortunate) ဟိုသကကရသာ

ြီ ာရို မှ အာဏာ က်လက်လွှရပြာင်ေးယူခသ

့် ည်။ သရသာ်
ို ့် လည်ေး ၎င်ေး၏ အိုြ်ခ ြိုြ်မှုကာလသည်

တာရှညမ
် ခံခ့်ရြ။ ၁၄၉၄ တွင ် ခ ာေးလ်စ်ဘို င် ၈ (Charels VIII)၏အိုြ်ခ ြိုြ်မှုရအာက်တွင ် ပြင်သစ်သည်

အီတလီသို ့် အင်အာေးအလံိုေးအ င်ေးပြင ့်် က ေးရက ာ်သမ်ေးြိုက်ပြီေး ြီ ာရို အာေး လက်နက်ခ အညံခ
့် ံရစခသ
့် ည်။
ထရနာက်
ို ့် ပြည်သပူ ြည်သာေးမ ာေး ရတာ်လှနရ
် ြေါ်ကန်မှုရကကာင ့်် ြီ ာရို ထွက်ရပြေး ပြီေး ထန
ို စ
ှ ်တွငြ
် င်

ြရလာ့် ငစ
့်် ်ပမြိုွေ့ ပြနင
ို င
် အ
ံ ာေး သမမတနင
ို င
် ံ (republic)အပြစ်ရကကညာခသ
့် ည်။

န်မာကိုဘန
ို ေး် ကကီေးရက ာင်ေး (San Marco monastery)၏ ရဒေါ် မီနက
ီ န်ဂိုဏေး် ဝင် အကကီေးအက တစ်ဦေးပြစ်သည့််

ဂ ီရို လာမို ာေိုနာရို လာ (Girolamo Savonarola) သည် ြရလာ့် ငစ

့်် ် ၏ နင
ို င
် ရ
ံ ေးအရြေါ်

ကသဇာလွှမ်ေးမိုေးမှုရှလာခသ
့် ည်။ ာေိုနာရို လာ၏ လမ်ေးညွှနမ
် ှုရအာက်တွင ် ြရလာ့် ငစ
့်် ် ပမြိုွေ့ ပြနင
ို င
် သ
ံ ည်

ဒီမိုကရ စီလမ်ေးစဉ်အတိုငေး် က ငသ
့်် ေးိုံ ခသ
့် ည်။ထရနာက်
ို ့် ြိုြ် ဟန်ေးမင်ေးကကီေးအာေး အက ငြ
့်် က်ခ စာေးသည်ဟို

စွြ်စွမှုနင
ှ ့်် ြတ်သတ်၍ မစဆာဒဌဟို ယူ ခံခ့် ပြီေး အက ဉ်ေးခ ကာ မီေးရှု ွေ့ သတ်ပြတ်ပခင်ေးခံခ့် သည်။

ထအ
ို ခ က်သည် မက်ခီယာေယ်လီအာေး ြရလာ့် ငစ
့်် ် နင
ို င
် ရ
ံ ေးသဝင်
ို ့် ရ ာက်လာရစခသ
့် ည့််
အခ က်တစ်ခိုပြစ်ပြီေး ၁၄၉၈တွင ် ြရလာ့် ငစ
့်် ်၏ ပမြိုွေ့ ပြ င
ို ် ာ ဒိုတယ သံတမန်အြွွေ့( second Chancery of

Florence) ၏ အကကီေးအကတစ်ဦေးပြစ်လာခသ
့် ည်။

27
အသက်ရမွေးဝမ်ေးရကကာင်ေးမှုနင
ှ ့်် လွှမ်ေးမိုေးမှုမ ာေး

၁၄၉၄ တွင ် ပြင်သစ်၏ က ေးရက ာ်သမ်ေးြိုက်မှုသည် အီတလီသမိုငေး် တွင ် ကကီေးစွာရသာ

နင
ို င
် ရ
ံ ေးမပငမ်သက်မှုကို ပြစ်ရစခသ
့် ည်။ထအ
ို ခ န်တွင ် အီတလီသည် ြိုြ် ဟန်ေးမင်ေးကကီေး

ကသဇာသက်ရ ာက်ရသာပြည်နယ် (Papal State)၊ရနြယ်(Naples)၊ ေင်ေးနငစ

့်် ်(Venice)၊မီလန်(Milan) နှင ့််

ြရလာ့် ငစ
့်် ်(Florence)စသည့်် အင်အာေးကကီေး ပမြိုွေ့ ပြ နင
ို င
် (ံ ၅)ခို ကွထွက်ခသ
့် ည်။ ထရနာက်
ို ့် ပြင်သစ်၊စြန် နှင ့််

ရ ာမအင်ြ ယာ စသည့်် ပြင်ြ အင်အာေးကကီေး နင

ို င
် မ
ံ ာေး၏ တိုက်ခိုက်မှုခံခ့် ပြီေး ြရလာ့် ငစ
့်် ် သည်လည်ေး

အင်အာေးခ နလာခ
့် သ
့် ည်။ မက်ခီယာေယ်လီသည် အင်အာေးခ နရနရသာ
့် ြရလာ့် င်စ်သမမတနင
ို င
် အ
ံ ာေး ပြန်လည်

ရခ င်ေးရထာင်လာရစ န် ည် ွ ယ်၍ သံတမန် ရ ေး ာမ ာေး အရကာင်အထည်ရြာ်နင

ို ် န် အပခာေးရသာ ပမြိုွေ့ ပြ

နင
ို င
် ရ
ံ ြ င်ေးမ ာေးစွာသို ၁၄
့် နှစ်ရက ာ်ကကာ လှညလ
့်် ည်သာွ ေးလာခသ
့် ည်။

ထသ
ို တ
ံ မန်ခ ီေးစဉ်မ ာေးအတွငေး် ြိုြ်အလက်ဇန်ေးဒ ေး-၆ ၏ တ ာေးမဝင်သာေး က် ီ ရော်ဂ ီယာ (Cesare

Borgia) နှင ့်် ရ

ိုံ တွွေ့ ခ့်သည်။ ထအ
ို ခ န်တွင ် ြိုြ် ဟန်ေးမင်ေးကကီေးသည် အီတလီရပမာက်ြိုငေး် တွင ်

ကသဇာအင်အာေးကကီေးမာေးရနခ န်ပြစ်ပြီေး ြရလာ့် ငစ

့်် ် သမမတနင
ို င
် အ
ံ တွက်လည်ေး ကကီေးမာေးရသာ

အနတ ာယ်တစ်ခိုပြစ်သည်။ သပြစ်

ို ့် ာ က် ီ သည် ြရလာ့် ငစ
့်် ် အတွက် န်သသ
ူ ာလျှငပ် ြစ်ရြသည်။

သရသာ်
ို ့် လည်ေး မက်ခီယာေယ်လီသည် မမ၏ သမမတစနစ်အိုြ်ခ ြိုြ်ြံို အယူအ မ ာေးနှင ့်် နက
် ့် င်ရနသည့်တ
် ိုင ်

က် ီ၏သန်မာကကံခိုငမ
် ှု၊ဉာဏ်အရပမာ်ရှမှုနင
ှ အ
့်် ည်အခ င်ေးပြည့််ဝမှုတရကကာင
ို ့် ့်် အထူေးြင်ရလေးစာေးခသ
့် ည်။
က် ီ သည်ြင် မက်ခီယာေယ်လီ၏ ရက ာ်ကကာေးရသာ The Prince ဟူသည့်် နင
ို င
် ရ
ံ ေးက မ်ေး အတွက်

စံနမူနာ တစ်ခိုပြစ်သည်ဟို န
ို င
ို ရ
် ြသည်။

၁၅၀၃ ြိုြ်အလက်ဇန်ေးဒ ေး -၆ ကွယ်လွနခ

် န်ပြီေးရနာ် က်ခံသူ ြိုြ်ဂ ေးလီေးယက်-၂ လက်ထက်တွငလ
် ည်ေး

၎င်ေး၏ စစ်ရ ေးစစ် ာ စွမ်ေး ည်နင

ှ ့်် ြညာသာေးြ မှု၊အကွက်ပမင်မှုမ ာေးရကကာင ့်် မက်ခီယာေယ်လီ က

အထူေးြင်ရလေးစာေးခသ
့် ည်။ သရသာ်
ို ့် လည်ေး ပြင်သစ် နှင ့်် ထို Papal State မ ာေး၏ အကကာေးတင်ေးမာမှုမ ာေးသည်

စစ်ြွမ ာေး သ
ီ ို ့် ဦေးတည်ရစခသ
့် ည်။ ြရလာ့် ငစ
့်် ်သည် ပြင်သစ်နင
ှ ြ
့်် ူေးရြ င်ေး၍ ြိုြ်နင
ှ ့်် ၎င်ေး၏

မဟာမတ်ပြစ်သည့်် စြန်တိုအာေး
့် တိုက်ခိုက်ခက့် က ာ ပြင်သစ်နင
ှ ြ
့်် ရလာ့် ငစ
့်် ်တို က
့် ရှု ံေးခရ
့် လသည်။ ၁၅၁၂ တွင ်
စြန်သည် ပမြိုွေ့ ပြနင
ို င
် ံ အစိုေး အိုြ်ခ ြိုြ်မှုြံိုစံအာေးြ က်သမ်ေးခသ
့် ည်။ထရနာက်
ို ့် မက်ဒခ
ီ ီမ ာေး သည် နင
ို င
် ံ

အိုြ်ခ ြိုြ်ရ ေးဘက်သို ့် ပြန်လည် ဝင်ရ ာက်လာခ့်ပြီေး ဂ ီအိုောနီ ဒီ မက်ဒခ

ီ ီ (Giovanni De’ Medici)

၏လက်ထက်တွင ် အာဏာရှငစ
် နစ် ကို သွတ်သင
ွ ေး် ခ့်သည်။

28
လက်ရတွွေ့ န် န် ခ ဉ်ေးကြ်မှု

မက်ခီယာေယ်လီ သည် မည်သည့်န

် င ို င
် ရ
ံ ေး ကစစ ြ်မ ို ၏ အဓက က ရသာ အြိုငေး် ကိုသာ တိုက်ရို က်ရတွေးပြီေး

နင
ို င
် ရ
ံ ေး အာေး ကိုယ်က ငတ
့်် ာေး ဒဿန ၏ ဘာသာ ြ်ခွအပြစ်မပမင်ဘ လက်ရတွွေ့ န်ပြီေး သရိုြ်မှနက
် ို

ထင်ဟြ်ရသာ ဘာသာ ြ် တစ်ခိုအပြစ်သာ စဉ်ေးစာေးခ့်သည်။

မက်ခီယာေယ်လီ သည် နင
ို င
် တ
ံ စ်နင
ို င
် ံ ၏ အဓကတာဝန်သည် ၄င်ေးနင
ို င
် သ
ံ ာေးတ၏
ို ့် ကိုယ်က ငတ
့်် ာေး

ရကာင်ေးမွနမ
် ှု ကို ြ ြိုေးရထာင်ရြေး န် ပြစ်သည် ဟူရသာ အယူအ ကို လက်မခံခြ
့် ။ မက်ခီ ာေယ်လီ
အတွက်မူ နင
ို င
် တ
ံ စ်နင
ို င
် ၏
ံ အဓက တာဝန်မှာ ၄င်ေးနင
ို င
် သ
ံ ာေးတို၏
့် လူမှုြူလံိုရ ေး နှင ့််

န်
ို င
် င
ံ ရ
ံ ေးလံိုပခံြိုမှု ရှရစရ ေး တသာ
ို ့် ပြစ်သည်။ ကိုယ်က ငတ
့်် ာေး အာေး အရပခမခံဘ အက ြိုေး လဒ်ကိုသာ

အရပခခံသည့်် အရတွေးအရခေါ်ကို ရမွေးပမ ခ့်သည်အရလ ာက် မာခီ ာေယ်လီ အတွက် မူ အပြြိုအမူတစ်ခိုသည်

‘မှနသ
် ည်’ ‘မှာေးသည်’ သ
ို ည်ထက် ထအ
ို ပြြိုအမူ ၏ အသံေးို ဝင်မှု၊ လိုအြ်မှု၊ ထအ
ို ပြြိုအမူ၏ ရကာင်ေးက ြိုေး၊

ေးို က ြိုေး မ ာေးသည် သာ ြိုအရ ေးကကီေးခ့်သည်။

အသံေးို ဝင်မှု နှင ့်် အသံေးို က တန်ြိုေး (utility) မ ာေးအာေး ကိုယ်က ငတ

့်် ာေး ထက်ြိုပြီေး ဦေးစာေးရြေးစဉ်ေးစာေးခသ
့် ည့််
မက်ခီယာေယ်လီ သည် ကိုယ်က ငတ
့်် ာေး၊ ရပြာငမ
့်် တ်မှနက
် န်ပခင်ေး နှင ့်် သငတ
့်် ငမ
့်် ျှတရသာ

အရတွေးအရခေါ်မ ာေးရှပခင်ေး အစရှသည့်် အ ည်အခ င်ေး တသည်

ို ့် နင
ို င
် ရ
ံ့် ခ င်ေးရ ာင် တစ်ဦေးတွင ်

မရှမပြစ်လိုအြ်ရသာ အ ည်အခ င်ေးမ ာေးမဟိုတ် ဟို ိုခသ

့် ည်။ လက်ရတွွေ့က က အသံေးို ဝင်ပြီေး ထရ ာက်ရသာ
နည်ေးလမ်ေးမ ာေးခ မှတ်နင
ို ပ် ခင်ေး၊ ရ ရှညအ
် က ြိုေးစီေးြွာေးအတွက် ကကည့််တတ်ပခင်ေး အစရှရသာ အ ည်အခ င်ေး

မ ာေးသာလျှင ် နင
ို င
် ရ
ံ့် ခ င်ေးရ ာင် တစ်ဦေးတွင ် မရှမပြစ် လိုအြ်ရသာ အ ည်အခ င်ေး မ ာေးသည် ပြစ်သည်

ဟို ခ
ို ့်သည်။

မက်ခီယာေယ်လီ တင်ပြခရ
့် သာ နင
ို င
် ရ
ံ ေးဒဿန ၏ အနှစ်သာ သည်

ီ ရန န်ေးအရတွေးအရခေါ်တစ်ခိုပြစ်သည့်် “လူရဘာင်
့် အြွွေ့အစည်ေးတွင ် လူသာေး အာေးေဟိုပြြိုရသာ

(လူသာေး န်ရသာ) စံနန

ှု ေး် မ ာေးပြငသ
့်် ာ ေးိုံ ပြတ် န်” ဟူရသာ အရတွေးအရခေါ်ကို အရပခခံထာေးသည် ကို

ရတွွေ့ နင
ို ြ
် သည်။ ထရကကာင
ို ့် ့်် သူသည် ခ စ်ယာန်ရက ာင်ေးရတာ် မှ ခ မှတ်ထာေးရသာ ဘာသာရ ေးအရြေါ်

အရပခခံသည့်် စတ်ကူေးယဉ် န် န် စံနန

ှု ေး် မ ာေးကို လက်မခံဘ လူသာေး န်ရသာ စံနန
ှု ေး် မ ာေးပြငသ
့်် ာ

လူရဘာင်
့် အြွွေ့အစည်ေး အတွငေး် သတ်မှတ်ပြဌာန်ေး န် လိုအြ်သည် ဟို ယူ ခ့်သည်။

ထသ
ို ့် ို ့် လူသာေး န်ရသာ စံနန
ှု ေး် မ ာေးကို အရပခခံသည့်် လူရဘာင်
့် အြွွေ့အစည်ေး တစ်ခို တည်ရ ာက် န်အတွက်

လိုအြ်ရသာ အရပခခံအိုတ်ပမစ်မ ာေးကို မက်ခီယာေယ်လီက တင်ပြခသ

့် ည်။ ြထမဦေး ေးိုံ အရနပြင ့်် သူသည်

‘လူသာေးသဘာဝ (Human Nature)’ ကို လူသာေးသမိုငေး် ရကကာင်ေး မှတစ် င် ်စတင်

့် ရလ့်လာသံေးို သြ်ခသ
့် ည်။
ထသ
ို ို ့် ရလ့်လာသံေးို သြ်ပြီေးရနာက် သူသည် “လူသာေးသည် ြင်ကိုယ် သဘာဝ အာေးပြင ့်် တစ်ကိုယ်ရကာင်ေး န်

29
စတ်ရှပြီေး ရ ရှညမ
် ပမင်တတ်၊ သစစာတ ာေးအာေး တန်ြိုေးမထာေးဘ ပြာေးရယာင်ေးရသွေးရ ာင်ခံ လွယ်သည်”

ဟိုရကာက်ခ က်ခ ခသ
့် ည်။ သူ၏ ထို ရကာက်ခ က်သည် သည် သူယခင်
့် ရြေါ်ရြ က်ခရ
့် သာ
နင
ို င
် ရ
ံ ေးဒဿနြညာရှင ် မ ာေး၏ အပမင်နင
ှ ့်် နက
် ့် င်ဘက်ပြစ်ပြီေး အ ေးို ပမင် န် သည်ဟို န
ို င
ို ရ
် သာ်လည်ေး

မက်ခီယာေယ်လီ၏ ထရ
ို ကာက်ခ က်သည် လက်ရတွွေ့က ပြီေး လူသာေးမ ာေး၏ သရိုြ်မှနအ
် ာေးထင်ဟြ် ရနသည်

ဟိုယူ ကကသူမ ာေးလည်ေးရှသည်။ ထသ

ို ို ပြစ်
့် ခ က်မ ာေးနှင ့်် ပြည့်န
် က ှ ်ရနရသာ လူသာေး သဘာဝ မှာ တည်ပငမ်ပြီေး

အက ြိုေးပြစ်ထန
ွ ေး် ရသာ လူရဘာင်
့် အြွွေ့အစည်ေးတစ်ခို ရြေါ်ရြ က်လာရ ေးအတွက် အဟနအ
် ့် တာေး

ပြစ်နင
ို သ
် ည်ဟို ထင် ရသာ်လည်ေး မက်ခီယာေယ်လီ က မူ မှနက
် ိုနပ် ြီေး ပြတ်သာေးရသာ ရခ င်ေးရ ာင်မှု

တစ်ခိုရအာက် တွင် ထပို ြစ်ခ က်မ ာေးသည်ြင်လျှင ် ရအာင်ပမင်ရသာ လူရဘာင်

့် အြွွေ့အစည်ေး

တစ်ခိုပြစ်တည်လာရ ေးအတွက် အသံေးို ဝင်နင

ို သ
် ည် ဟို ခ
ို သ
့် ည်။

လူသာေးသဘာဝ အာေး အသံေးို ခ ပခင်ေး

မက်ခီယာေယ်လီ ၏ အ ို လူသာေးမ ာေးသည် ြင်ကိုယ်ေီဇက ြင် တစ်ကိုယ်ရကာင်ေး န်ရသာ

စတ်ဓာတ်ရှပြီေး ထစ
ို တ်ဓာတ်ကို လူသာေးတို၏
့် အပြြိုအမူမ ာေးတွင ် ရတွွေ့ နင
ို သ
် ည်ဟို ိုခသ
့် ည်။ လူအမ ာေးစို ၏
ြထမဦေးစာေးရြေး မှာ မမနှင ့်် မမ မသာေးစို အတွက် ရ ရှည် ြ်တည်နင
ို ရ
် ေး သာပြစ်သည်။ သရသာ်
ို ့် လည်ေး

လူသာေးမ ာေးသည် အနတ ာယ်ကကံြိုလာရသာ အခ မ ာေးတွငမ

် ူ အခ င်ေးခ င်ေးြူေးရြ င်ေးတွနေး် လှနပ် ခင်ေး၊

က ာေးကိုြ်က ာေးခ ကကြိုေးစာေးပခင်ေး၊ သတတရှပခင်ေး အစရှရသာ အ ည်အရသွေး မ ာေးကို ရတွွေ့ နင

ို သ
် ည်။

မက်ခီယာေယ်လီ သည် လူသာေးတ၏

ို ့် ကိုယ်က ငတ
့်် ာေးကို နှစ်ြိုငေး် ခွပြခသ
့် ည်။ ြင်ကိုယ်မူလ ိုေးဝ ေးရသာ

ေီဇမ ာေးနှင ့်် ကိုယ်က ငတ

့်် ာေး ကင်ေးမ့်ရသာ အြိုငေး် က ြထမ တစ်ြိုငေး် ၊ လူရဘာင်
့် အြွွေ့အစည်ေး အတွငေး် တွင ်

လိုက်နာရနထင
ို ် င်ေး သင်ယူ ရှလာပြီေး ကိုယ်က ငတ
့်် ာေး ရှရသာ အြိုငေး် က ဒိုတယ တစ်ြိုငေး် ဟူပြီေး

ခွပြခသ
့် ည်။ ဒိုတယအြိုငေး် သည် လူရဘာင်
့် အတွက် အက ြိုေးပြြိုသလို မရကာင်ေးမွနရ
် သာ ြင်ကိုယ်ေီဇမ ာေး နှင ့််

ပြည့်န
် က ှ ်ရနသည့်် ြထမအြိုငေး် ကိုလ လူရဘာင်
့် အတွက် အက ြိုေးပြြိုရအာင် လိုြ်ရ ာင်နင
ို သ
် ည် ဟို

မက်ခီယာေယ်လီက ခ
ို ့်သည်။

ဥြမာ အာေးပြင ့်် လူသာေးအမ ာေးစို ကိုယ်ြိုငအ

် ရတွေးအရခေါ် ပြင ့်် လွတ်လြ်စွာ ရတွေးရတာပခင်ေး ထက်

သူတစ်ြ ေး၏ အရတွေးအရခေါ် နှင ့်် အပြြိုအမူ မ ာေးအာေး အတိုယူ ရတွေးရခေါ် ပြြိုမူ တတ်ရလ့်ရှသည်။ ထသ
ို ို ့်

အတူယူရတွေးရခေါ် တတ်ရသာ စတ်အာေး နင

ို င
် ရ
ံ့် ခ င်ေးရ ာင်မ ာေးသည် အသံေးို ခ ကာ လူမ ာေးအာေး မမ၏

လမ်ေးစဉ်အတိုငေး် လိုက်ြ ရ ာင် ွ က်လာ န် ပြြိုလိုြ်နင

ို သ
် ည်။ အပခာေးရသာ သစစာမ့်ပခင်ေး နှင ့်် လွယ်ကူစွာ

ပြာေးရယာင်ေးရသွေးရ ာင် နင
ို ပ် ခင်ေး ိုသည့်် မရကာင်ေးသည့်် ေီဇမ ာေးသည်လည်ေး နင
ို င
် ရ
ံ့် ခ င်ေးရ ာင်မ ာေးအတွက်

အလွနအ
် သံေးို ဝင်သည်ဟို ခ
ို ့် သည်။ ထေ
ို ီဇမ ာေးအာေး အသံေးို ခ ပြီေး နင
ို င
် ရ
ံ့် ခ င်ေးရ ာင်မ ာေးသည် သူတ၏
ို ့်

ရနာက်လိုက်မ ာေးအာေး ရကာင်ေးမွနစ

် ွာရနထင
ို ပ် ြြိုမူ ကက န် သွနသ
် င် ေးိုံ မ နင
ို သ
် ည် ဟို ခ
ို သ
့် ည်။
(ဘာသာပြန်သ၏
ူ မှတ်ခ က်။ ။ မက်ခီယာေယ်လီ ၏ အရတွေးအရခေါ်မှာ အသွာေးနှစ်ခို ရှရသာ

ဓာေးနှငတ
့်် ူလှသည်။ မရကာင်ေးရသာေီဇ မ ာေးကို အသံေးို ခ ပြီေး ရကာင်ေးသည့််ဘက်ကို ွရခေါ် နင
ို သ
် ည့််

30
ရခ င်ေးရ ာင်မ ာေးနှင ့်် ိုလျှင ် အက ြိုေးပြစ်ထန
ွ ေး် နင
ို ရ
် သာ်လည်ေး မမတို ့် အက ြိုေးစီေးြွာေးသာ ကကည့်ရ
် သာ

ရခ င်ေးရ ာင်မ ာေးနှင ့်် ိုလျှင ် ြိုမို ေးို ဝ ေးရသာ လာဒ်မ ာေးြင် ပြစ်လာနင
ို သ
် ည်။) တစ်ကိုယ်ရကာင်ေး န်ပခင်ေး

ဟူသည့်် ေီဇကိုလည်ေး ရခ င်ေးရ ာင်မ ာေးသည် တည့်မ

် တ်စွာ လမ်ေးရကကာင်ေးရြေးနင
ို ြ
် က ထေ
ို ီဇ သည်ြင်

တွနေး် အာေးရကာင်ေးတစ်ခို ပြစ်လာနင

ို သ
် ည် ဟို ခ
ို ့်သည်။ တစ်ကိုယ်ရကာင်ေး န်ပခင်ေးသည် အိုြ်ခ ြိုြ်သူ

ရခ င်ေးရ ာင် မ ာေးအတွက်ြင် လိုအြ်ရသာ ေီဇ တစ်ခိုပြစ်သည် ဟို ိုခသ

့် ည်။

ေးို ဝ ေးရသာ ေီဇ မ ာေးပြင ့်် ပြည့်န

် က ှ ်ရနသည့်် ြင်ကိုယ်လူသာေးစရို က် ကို မွနပ် မတ်ရသာ လူရဘာင်
့် အြွွေ့အစည်ေး

အပြစ်သို ကူ
့် ေးရပြာင်ေးရြေး န် အတွက် လိုအြ်ရသာ အဓက ရသာခ
့် က် ၂ခ က်မှာ -

• နင
ို င
် သ
ံ ာေးတအာေး
ို ့် တက စွာစီမံခနခ
် ့် ွပခင်ေး နှင ့််

• ပြတ်သာေးတင်ေးမာပြီေး ရ ရှညအ
် က ြိုေးစီေးြွာေးကို ပမင်တတ် ရခ င်ေးရ ာင်မှု

တြင်
ို ့် ပြစ်သည် ဟို မက်ခီယာေယ်လီ က ခ
ို သ
့် ည်။

အိုြ်ခ ြိုြ်သရ
ူ ခ င်ေးရ ာင်မ ာေး အတွက် မက်ခီယာေယ်လီ၏ အကကံဉာဏ်

မက်ခီယာေယ်လီ၏ အမည် ေးို နှင ့်် ရက ာ်ကကာေးရသာ The Prince ဟူသည့်် နင

ို င
် ရ
ံ ေးက မ်ေးအာေး

မက်ခီယာေယ်လီသည် ရနာက်တက်လာမည့်် ရှငဘ

် ို င်ရလာင်ေးတစ်ဦေး လိုက်နာ မည့်် အခ က်မ ာေးကို

လမ်ေးညွှနစ
် ိုစည်ေးထာေးသည့်် စာအိုြ်တစ်အိုြ် အရနပြင ့်် ရ ေးသာေးပြြိုစို ခသ
့် ည်။ The Prince သည်

‘မှနအ
် မ ြိုေးအစာေး’ စာရြတစ်ခို ပြစ်သည် ဟိုလည်ေး ကို ကသည်။ (ဘာသာပြန်သ၏
ူ စကာေးခ ြ် ။ ။

မှနအ
် မ ြိုေးအစာေး စာရြ (Speculum Literature) ဟူသည်မှာ အလယ်ရခတ် တွင ် အသံေးို မ ာေးရသာ စာရြတစ်မ ြိုေး

ပြစ်သည်။ Mirror for Princes ဟူသည့်် စာရြ သည် မှနအ

် မ ြိုေးအစာေး စာရြ မ ာေးထမှ တစ်ခိုပြစ်သည်။

သရဘာတ ာေးမှာ “Mirror of Princes” ဟူရသာ စာရြတိုသည်

့် အိုြ်ခ ြိုြ်သမ
ူ ာေး လိုက်နာ မည့်် အခ က်မ ာေးကို

လမ်ေးညွှနစ
် ိုစည်ေးထာေးသည့်် စာအိုြ်တစ်အိုြ် ပြစ်ရသာ်လည်ေး နင
ို င
် သ
ံ ာေးမ ာေးအတွက်မူ “အိုြ်ခ ြိုြ်သူမ ာေးသည်

ထက
ို သ
့် ရသာ
ို ့် လူအမ ြိုေးအစာေးမ ာေး ပြစ်သည်” ဟို မှနသ
် ြွယ် ထင်ဟြ်ရနရသာ စာရြ အမ ြိုေးအစာေးမ ာေး ကို

သ
ို ည်။ ဥြမာ The Prince တွင ် အိုြ်ခ ြိုြ်သူလူတန်ေးစာေး မ ာေးသည် နင
ို င
် သ
ံ ာေးမ ာေးအာေး မည်သမည်
ို ့် ြံို

လှညပ့်် ြာေးနင
ို သ
် ည် ရ
ို သာ အခ က်မ ာေးြ ဝင်သည်။ အိုြ်ခ ြိုြ်သူ မ ာေးအတွက် လမ်ေးညွှနပ် ြစ်ရသာ်လည်ေး

နင
ို င
် သ
ံ ာေးမ ာေးအတွက်မူ အိုြ်ခ ြိုြ်သူတ၏
ို ့် ြံို ြ်ကို ထင်ဟြ်ရနသည့်် စာအိုြ်တစ်ခို ပြစ်လာခသ
့် ည်။)

၄င်ေး The Prince နင

ို င
် ရ
ံ ေးက မ်ေးအာေး မက်ခီယာေယ်လီသည် တက်သစ်စ မင်ေးသာေးတစ်ြ ေး အတွက်

အကကံပြြိုခ က်မ ာေးကို စိုစည်ေးခ က် အရနပြင ့်် ရ ေးသာေးခသ

့် ည်။ လူသာေးတ၏
ို ့် ြင်ကိုယ်ေီဇ မ ာေးကို မည်ကသ
့် ို ့်

ပြာေးရယာင်ေးရသွေးရ ာင် ကာ နင
ို င
် ရ
ံ့် ကာင်ေးက ြိုေး အတွက် အလိုရှသလို အသံေးို ခ နင
ို ရ
် ကကာင်ေးကို ထက
ို မ်ေးတွင ်

မက်ခီယာေယ်လီက ရြာ်ပြခသ
့် ည်။ အခ ြိုွေ့ရသာ ရနှာင်ေးြိုငေး် အရတွေးအရခေါ် ြညာရှငမ
် ာေးက

မက်ခီယာေယ်လီသည် The Prince ကို အိုြ်ခ ြိုြ်သူမ ာေးအတွက် ရ ေးသာေးခသ

့် ည် မဟိုတ်ဘ

31
အိုြ်ခ ြိုြ်သူလူတန်ေးစာေး၏ လှညပ့်် ြာေးရသွေးရ ာင် မှုမ ာေးအာေး ပြည်သူမ ာေး ပမင်နင
ို ရ
် စ န် ရ ေးသာေးခသ
့် ည် ဟို
ယူ ကကသည်။ ထရကကာင
ို ့် လ
့်် ည်ေး The Prince ကို မှနအ
် မ ြိုေးစာေး စာရြ တစ်ခို ဟို ယူ ကကပခင်ေးြင်။

အိုြ်ခ ြိုြ်သူတိုတွ
့် င ် ရှသငသ
့်် ည့်် အ ည်အခ င်ေးမ ာေး

တစ်ခိုရှုြ်ရထွေးြွယ် ာရှသည်မှာ မက်ခီယာေယ်လီသည် အိုြ်ခ ြိုြ်သတ

ူ ို ့် အတွက် ရှသငရ
့်် ှထက
ို ်သည့််

အ ည်အရသွေးမ ာေးကို ရြာ်ပြ ာတွင် “virtù” ဟူရသာ စကာေးလံိုေးကိုြင်သေးိုံ ခသ

့် ည်။ သို ့် ာတွင ်

ထစ
ို ကာေးလံိုေးသည် ယရန ့် ရခတ်သတ်မှတ်ထာေးရသာ ကိုယ်က ငသ
့်် လ
ီ (Virtue) မ ာေးနှင ့်် မတူညရ
ီ ကကာင်ေး

သတခ ြ် န်လိုြ သည်။ မက်ခီယာေယ်လီသည် ခ စ်ယာန်တစ်ရယာက်ပြစ်သည့်် အရလ ာက် သူ၏ နစစဓူဝ

ရနထင
ို က
် ငသ
့်် ေးိုံ မှု ြံိုစံမ ာေးတွင ် ခ စ်ယာန် သမမာက မ်ေးလာ ကိုယ်က ငတ
့်် ာေး တန်ြိုေးမ ာေးကို

အရလေးထာေးခ့်သည်။ သရသာ်
ို ့် နင
ို င
် အ
ံ ိုြ်ခ ြိုြ်မှု အရကကာင်ေးရတွေးရခေါ် ာတွငမ
် ူ သူ၏ အယူအ မှာ

တစ်မ ြိုေးပြစ်သည်။

အိုြ်ခ ြိုြ်သရ
ူ ခ င်ေးရ ာင်ေးတစ်ရယာက် တွငမ
် ူ အသံေးို က မှုတန်ြိုေး (Utility) နှင ့်် နင
ို င
် ရ
ံ တာ်လံိုပခံြိုရ ေး (Security)

သည်သာလျှင ် ြထမက ပြီေး ကိုယ်က ငတ

့်် ာေးတန်ြိုေး (Morality) သည် ြထမနှစ်ခို ရလာက် အရ ေးမကကီေး ဟို

မက်ခီယာေယ်လီက ယူ ခသ
့် ည်။ ထရကကာင
ို ့် ့်် မက်ခီယာေယ်လီ၏ virtù သည် စစ်ဘို င်မ ာေး၏

ဘိုနေး် မီေးရနလ၊ င်ပခင်ဉာဏ်ကကီေးမာေးမှု အစရှသည့်် ရရှေးအယူအ မ ာေးနှင ့်် ခြ် င် င်တူရနပြီေး

ခ စ်ယာန်ကိုယ်က ငတ
့်် ာေးမ ာေးပြစ်ရသာ မမကိုယ်ကိုနမ
ှ ့််ခ ပခင်ေး အစရှသည့်် တန်ြိုေး မ ာေးနှင ့််

မတူညရ
ီ ကကာင်ေးကိုရတွွေ့ ရှနင
ို သ
် ည်။ သရသာ်
ို ့် လည်ေး ထသ
ို ရသာ
ို ့် အသံေးို က မှုတန်ြိုေးအာေး ဦေးစာေးရြေးပခင်ေး၊

ဘိုနေး် မီေးရနလ အစရှရသာ အယူအ မ ာေးဦေးစာေးရြေးပခင်ေးသည်လည်ေး လူသာေးတ၏

ို ့် ြင်ကိုယ်အတတစွ ေီဇ

မ ာေးသာ ပြစ်ရသာရကကာင ့်် ထေ

ို ီဇမ ာေး ကို ရကာင်ေးရသာ ည် ွ က်ခ က်ပြင ့်် အသံေးို ပြြိုနင
ို သ
် ည်ဟို ိုခသ
့် ည်။

မက်ခီယာေယ်လီ သည် နင
ို င
် ရ
ံ ေး (Politics) အာေး စစ်ရ ေး (Military) ပြင ့်် ဥြမာရြေး ကာ စစ်ရ ေးတွင ် အသံေးို ပြြို

ရသာ အရတွေးအရခေါ် အမ ာေးအပြာေးကို နင

ို င
် ရ
ံ ေးအထသို ့် ယူကာ ရမွေးစာေးခသ
့် ည်။ ပြတ်သာေး ငပ့်် ခင်ေး၊

တစ်ရသွေးတစ်သတ
ံ စ်မန ် ့် စည်ေးကမ်ေးလိုက်နာပခင်ေး နှင ့်် တက ပြတ်သာေးရသာ အြွွေ့အစည်ေး မ ာေးရှပခင်ေး

အစရှသည့်် စစ်ရ ေးစစ် ာမ ာေး သည် နင

ို င
် အ
ံ ိုြ်ခ ြိုြ်သူရခ င်ေးရ ာင် မ ာေးအတွက် အရ ေးြ ရသာ “virtù”

မ ာေးြင်ပြစ်သည်။ မက်ခီယာေယ်လီ ၏ အယူအ မှာ လူမှုရ ေးြဋြကခ (Social Conflict) မ ာေးသည်

လူသာေးတ၏
ို ့် တစ်ကိုယ်ရကာင်ေး န်ပခင်ေး ရ
ို သာ ြင်ကိုယ်ေီဇ ရကကာငပ့်် ြစ်ရြေါ်လာသည့်် ရရှာင်လွ

မ နင
ို ရ
် သာ ပြဿနာမ ာေး ပြစ်သည်ဟို ခ
ို ့်သည်။ (သည်ရန ာတွငလ
် ည်ေး မက်ခီယာေယ်လီ၏

အယူအ သည်ခ စ်ယာန်သမမာက မ်ေးလာကိုယ်က ငတ

့်် ာေးအယူအ မ ာေးနှင ့်် နက
် ့် င်ရနရကကာင်ေးရတွွေ့ နင
ို ်

ြ သည်။ ခ စ်ယာန် ကိုယ်က ငတ

့်် ာေး အယူအ အ တစ်ကိုယ်ရကာင်ေး န်ပခင်ေးသည် လူသာေး၏

ြင်ကိုယ်ေီဇ မဟိုတ်ြ ။) ထသ
ို ို ့် ေးို ဝ ေးရသာ လူသာေးတ၏
ို ့် ြင်ကိုယ်ေီဇ မ ာေး နှင ့်် ထြ်တိုက်

င် င
ို လ
် ာ သည့်အ
် ခ အိုြ်ခ ြိုြ်သရ
ူ ခ င်ေးရ ာင်ရကာင်ေး မ ာေးသည် စစ်မှုရ ေး ာအသြညာမ ာေး၊

ြ ယာယ်မ ာေး အာေး ထိုတ်သိုေးံ န်လိုအြ်သည် ဟို ခ

ို သ
့် ည်။

32
လျှြိုွေ့ ဝှက်ြူေးရြ င်ေးကကံစည်မှုသည် အသံေးို ဝင်၏

မက်ခီယာေယ်လီသည် စစ်ရ ေးစစ် ာသီအို ီအာေးအသံေးို ခ ၍ နင

ို င
် ရ
ံ ေးအာေး န်ေးစစ်ခ့် ာ

လျှြိုွေ့ ဝှက်ကကံစည်ပခင်ေးသည် နင
ို င
် ရ
ံ ေးရလာက၏ အနှစ်သာ ပြစ်သည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။ စစ်ြွတစ်ခိုတွင ်

ရအာင်နင
ို မ
် ှုသည် သူလျှြိုပြြိုရထာက်လှမ်ေးပခင်ေး၊ အကွက်ပမင်ပခင်ေး၊ တန်ပြန်ရထာက်လှမ်ေးနင
ို ပ် ခင်ေးနှင ့််

နည်ေးြ ယာယ်ကကယ်ဝမှုတအရြေါ်
ို ့် မူတည်သကသ
့် ို ့် နင
ို င
် ရ
ံ ေးတွင ် ရအာင်ပမင်မှု ိုသည်မှာလည်ေး

လျှြိုွေ့ ဝှက်ပခင်ေး၊ လှည်ြ

့် ာေးမှုနင
ှ ့်် လျှြိုွေ့ ဝှက်ကကံစည်ပခင်ေးတအရြေါ်
ို ့် မူတည်သည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။ ထသ
ို ို ့်

လျှြိုွေ့ ဝှက်ြူေးရြ င်ေးကကံစည်မှု အယူအ သည် စစ်ဘက် င

ို ် ာြညာရှငမ
် ာေး၊ နင
ို င
် ရ
ံ ေးရခ င်ေးရ ာင်မ ာေးနှင ့််

င်ေးနှေးီ ပြီေးပြစ်ရသာ်လည်ေး အရနာက်တိုငေး် တွင ် နင

ို င
် ရ
ံ ေးအ လျှြိုွေ့ ဝှက်ြူေးရြ င်ေးကကံစည်မှု

သီအို ီအာေးပြည့်ပ် ြည့််စံိုစံို စတင်ပြီေး ရြေါ်ရြေါ် ထင်ထင် မတ် က်ရြေးခသ

့် မ
ူ ှာ မက်ခီယာေယ်လီြင်ပြစ်သည်။

လှညြ
့်် ာေးပခင်ေး အပြြိုအမူသည် “နင
ို င
် ရ
ံ တာ်သည် ပြည်သူပြည်သာေးမ ာေး၏ ကိုယ်က ငတ
့်် ာေးအာေး

အကာအကွယ်ရြေး န် တာဝန်ရှသည်” ဟူရသာ အယူအ နှင ့်် ကွလွမှုရှရသာ်လည်ေး မက်ခီယာေယ်လီ၏

ရထာက်ပြခ က်မ ာေးသည် သမာရို ေးက ရတွေးရခေါ်မှုြံိုစံနင

ှ ့်် အံကသြွယ်ရကာင်ေးစွာ ကွထွက်ခသ
့် ည်။

မက်ခီယာေယ်လီ၏ အလိုအ လျှြိုွေ့ ဝှက်ကကံစည်ပခင်ေးသည် လူတစ်ဦေးခ င်ေးစီ၏ တစ်သေးီ ြိုဂ္လဘဝတွင ်

ကိုယ်က ငတ
့်် ာေး င
ို ် ာစံနန
ှု ေး် မ ာေးအ လက်မခံနင
ို စ
် ာပြစ်ရသာ်လည်ေး နင
ို င
် သ
ံ ာေး အာေးလံိုေး၏

ဘံအ
ို က ြိုေးစီေးြွာေးကိုရမျှာ်ကိုေး၍ အိုြ်ခ ြိုြ်ရသာ ရခ င်ေးရ ာင်မှုြိုငေး် ိုင ် ာအတွက်မူ ထသ
ို က
ို ့် ငသ
့်် ိုေးံ ပခင်ေးသည်

အရပမာ်အပမင်ရှရသာ ရ ာင် ွ က်မှုဟို ခ

ို သ
့် ည်။ က်လက်၍ မက်ခီယာေယ်လီ က သ
ို ည်မှာ

လူသရဘာသဘာဝ၏
့် မလိုလာေးအြ်ရသာ အက ငစ
့်် ရို က်မ ာေးကို ြံိုသင
ွ ေး် နင
ို ် န်အတွက်မူ အိုြ်ခ ြိုြ်သူသည်

လျှြိုွေ့ ဝှက်ကကံစည်တတ် န် လိုအြ်သည်။ အရပမာ်အပမင်ကင်ေးမ့်ရသာ လိုြ် ြ်သည် အိုြ်ခ ြိုြ်မှုတစ် ြ်အာေး

အနတ ာယ်ပြြိုနင
ို သ
် ကသ
့် ြင်
ို ့် နင
ို င
် ရ
ံ တာ်၏ ပငမ်သက်တည်ပငမ်မှုအာေးလည်ေး ထခိုက်ရစနင
ို ြ
် သည်။ သပြစ်
ို ့် ာ

မလွမရသွ ကကံြိုရတွွေ့လာ မည့်် ပြဿနာမ ာေးကို င် ိုငရ

် ပြရှငေး် ာတွင ် လဒ်သည်သာ အရ ေးကကီေးြ သည်၊

လှညြ
့်် ာေးပခင်ေးနှင ့်် လျှြိုွေ့ ဝှက်ကကံစည်ပခင်ေးတို ပြြို
့် သည့််တိုင ် အက ြိုေး လဒ်ရကာင်ေးကို ရရှေးရှု ြ က ထလ
ို ိုြ် ြ်သည်

ကိုယ်က ငတ
့်် ာေး စံနန
ှု ေး် မ ာေးအ လက်ခံ၍ သည့်် လိုြ် ြ်ပြစ်ြ သည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။

အ ေးိုံ သတ်အက ြိုေး လဒ်သည်သာလျှင ် အရ ေးကကီေးသည်

အိုြ်ခ ြိုြ်သူပြစ်ရသာ မင်ေးသာေး ၏ရအာင်ပမင်မှုအာေး ေးိုံ ပြတ်မည် လ

ို ျှင ် ၎င်ေး၏ လိုြ်ရ ာင်ခ က်

အက ြိုေး လဒ်မ ာေးနှင ့်် နင

ို င
် ရ
ံ တာ်အရြေါ် မည်မျှထ အက ြိုေးပြြိုနင
ို သ
် နည်ေး ရ
ို သာ အခ က်မ ာေးနှငသ
့်် ာ

ေးိုံ ပြတ်ကကြ လမ့််မည်။ သူ၏ အရတွေးအရခေါ်နင

ှ ့်် ကိုယ်က ငတ
့်် ာေး စသည်တပြင
ို ့် ့်် ေးိုံ ပြတ်ကကမည်မဟိုတ်ြ ။

သူ၏ နာမည်ရက ာ်က မ်ေးပြစ်ရသာ “The Prince” တွင ် မက်ခီယာေယ်လီက သ

ို ည်မှာ လူတ၏
ို ့် လိုြ် ြ်မ ာေး၊

အထူေးသပြင ့်် မင်ေးသာေးတစ်ြ ေး၏ လိုြ် ြ်ကို ိုေးံ ပြတ်ကကသည့််အခ တ ာေးမျှတမှုကို

ထည့်သ
် င ွ ေး် စဉ်ေးစာေးရနမည်မဟိုတ်ြ ။ လိုြ် ြ်၏ အက ြိုေး လဒ်ကို သာ ရရှေးရှု ေးိုံ ပြတ်ကကမည်ပြစ်ြ သည်

33
ဟို ခ
ို သ
့် ည်။ သပြစ်
ို ့် ာ နင
ို င
် အ
ံ ိုြ်ခ ြိုြ်သူ မင်ေးသာေး သည် တိုက်ခိုက်နမ်
ှ နင်ေးနင
ို ရ
် သာ စွမ်ေး ည်နင
ှ ့်် တိုငေး် ပြည်ကို

မည်သို ့် ထန်ေးသမ်ေးကာကွယ် မည်ကို သရှ ြ မည်။ ထသ

ို ို ့် ထန်ေးသမ်ေးရအာင်ပမင်သ၍ လူတိုငေး် က

အိုြ်ခ ြိုြ်သ၏
ူ လိုြ် ြ်အာေး ဂိုဏရ
် ှသည်၊ ဂိုဏပ် ြြိုထက
ို ်သည်ဟို မှတ်ယူကကြ လမ့််မည်။ ကမ္ာကကီေးတွင ်

လူထ၏
ို အခန်ေးကဏ္ဍသည် အရ ကကီေးပြီေး ၎င်ေးတိုသည်
့် ကစစရ ေး ာတိုငေး် ၏ အက ြိုေး လဒ်ကိုသာ

အရလေးထာေးကကသည်ပြစ်သည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။ သရသာ်
ို ့် လည်ေး ထသ
ို ို ့် ရ ာင် ွ က်ပခင်ေးသည်

လူမှုရ ေး ာကိုယ်က ြိုေးကစစ ြ်မ ာေးအတွက် စံထာေး၍ရ ာင် ွ က် မည်ဟို မ ိုလိုြ ။

ရလ ာ်ကန်သငရ
့်် တာ်သလို ကကည့်၍
် ရ ာင် ွ က် မည်သာပြစ်ြ သည်။ ထသ
ို အက
ို ့် ြိုေး လဒ်ရကာင်ေးကို

ဦေးတည်သည့်် လိုြ် ြ်မ ာေးသည်လည်ေး အမ ာေးရကာင်ေးက ြိုေးအတွက် ရ ာင် ွ က်ပခင်ေးပြစ်မှသာလျှင ် လက်ခံ၍

ြ လမ့််မည်။ ြ ယာယ်ကကယ်ဝပခင်ေးနှင ့်် လျှြိုွေ့ ဝှက်ကကံစည်ပခင်ေးတသည်

ို ့် အက ြိုေး လဒ်အတွက်

အက ြိုေး လဒ်ရကာင်ေးကို ရရှေးရှု သည့်် နည်ေးလမ်ေးမ ာေး (means) သာပြစ်သငသ

့်် ည်။ ၎င်ေးတက
ို ့် ိုယ်တိုငက
်

အက ြိုေး လဒ် (ends) မပြစ်သငြ

့်် ဟို ခ
ို သ
့် ည်။ ထသ
ို ြ
ို ့် ယာယ် င်ပခင်ေးနှင ့််

လျှြိုွေ့ ဝှက်ကကံစည်ပခင်ေးတိုသည်
့် လည်ေး နင
ို င
် ရ
ံ ေးနှင ့်် စစ်ဘက် င
ို ် ာ ကစစ ြ်မ ာေးရ ာင် ွ က် ာတွငသ
် ာ

အသံေးို ပြြိုသငပ့်် ြီေး နစစဓူဝ ကစစ ြ်မ ာေးအတွက် မဟိုတ်ြ ဟို ခ

ို သ
့် ည်။

စစ်ဘက် င
ို ် ာကစစ ြ်မ ာေးမှ မက်ခီယာေယ်လီ ရကာက်နတ
ှု ်ထာေးရသာ ရနာက်ထြ် နည်ေးေ ဟာ တစ်ခိုမှာ

အင်အာေးသံေးို မှုနင
ှ အ
့်် ကကမ်ေးြက်ပခင်ေးပြစ်သည်။ြ ယာယ် င်ပခင်ေးအတိုငေး် ြင်ထသ
ို အင်
ို ့် အာေးသံေးို ပခင်ေး၊အကကမ်ေးြ

က်ပခင်ေးသည်လည်ေးအမ ာေးရကာင်ေးက ြိုေးကိုရ ာင် ွ က်မှသာလျှင ် လက်ခံနင

ို ြ
် ွယ်ပြစ်ပြီေး မမအက ြိုေးစီေးြွာေးအာေး

ရရှေးရှု န်မသငြ
့်် ဟို ခ
ို ့်သည်။

အိုြ်ခ ြိုြ်သူက ထက
ို သ
့် ို ့် အကကမ်ေးြက်ပခင်ေးနှင ့်် အင်အာေးသံေးို ပခင်ေးကို အသံေးို ပြြိုပခင်ေးသည် ၎င်ေး၏ လံိုပခံြိုမှုကို

ရမျှာ်ကိုေး၍ ေ ဟာတစ် ြ်အရနပြငသ

့်် ေးိုံ ပခင်ေးပြစ်သည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။ က်လက်၍ လက်ရတွွေ့ န်ရသာ

အိုြ်ခ ြိုြ်သရ
ူ ခ င်ေးရ ာင်အာေး ပြည်သမ
ူ ာေးက ခ စ်ခင်ပခင်ေးနှင ့်် ရကကာက် ွ ံ ွေ့ ပခင်ေး အနက် မည်သည့််အ ာက ြို၍

ရကာင်ေးသနည်ေး ဟူရသာ ရမေးခွနေး် နှငြ

့်် တ်သတ်၍ရပြ ခ
ို သ
့် ည်။ မက်ခီယာေယ်လီ၏ အလိုအ စံကမ္ာ(ideal
world)တွင ် အိုြ်ခ ြိုြ်သသ
ူ ည် မမအာေးခ စ်ရကကာက်ရို ရသရအာင် ရနသငသ
့်် ည်၊သရသာ်
ို ့် လည်ေး

လက်ရတွွေ့ဘဝတွငမ
် ူ ထသ
ို ့် ပြစ်
ို ့် န် မလွယ်ကူြ ဟို ခ
ို ့်သည်။ခ စ်ခင်ပခင်ေးနှင ့်် ရကကာက် ွ ံ ွေ့ ပခင်ေးသည် အတူတကွ

ယှဉ်တွနင
ို ် န်မပြစ်နင
ို သ
် ပြင ့်် အိုြ်ခ ြိုြ်သသ
ူ ည် ၎င်ေးတအနက်
ို ့် မှ တစ်ခိုကို ရ ွ ေးခ ယ် မည် ြ
ို က

ရကကာက် ွ ံ ွေ့ခံ ပခင်ေးသည် ခ စ်ပခင်ေးခံ ပခင်ေးထက် မမအာဏာကို ထန်ေးသမ်ေး ာတွင ် ြိုမို၍ အက ြိုေးရှသည်ဟို

ခ
ို သ
့် ည်။ အိုြ်ခ ြိုြ်သူအာေးရကကာက် ွ ံ ွေ့ မှသာလျှင ် ၎င်ေး၏အာဏာသည်တည်ပမရနမည်ပြစ်ပြီေး

တိုငေး် ပြည်သည်လည်ေး တည်ပငမ်ပြီေး တိုေးတက်ြံွေ့ွ ပြြိုေးမည်ပြစ်သည်ဟို ခ

ို ့်သည်။ က်လက်ပြီေး

မက်ခီယာေယ်လီက သ
ို ည်မှာ မမ၏ ဂိုဏအ
် ည်အခ င်ေး ၊အင်အာေးတည်ရ ာက်နင
ို မ
် ှုနင
ှ ့်် ရတွေးရတာ

ခ ငခ
့်် န်နင
ို မ
် ှု စသည်တပြင
ို ့် ့်် အာဏာ ရှလာသူသည် ထာေးရသာ အာဏာရန ာတွငလ
် ည်ေး ခိုငပ် မနင
ို ပ် ြီေး

န်သက
ူ ိုလည်ေး ရအာင်နင
ို ် နင
ို မ
် ည်ပြစ်သည်။ပြည်သူတို၏
့် ရို ရသရလေးစာေးပခင်ေးကိုလည်ေး နင
ို မ
် ည်ပြစ်သည်။

34
သရသာ်
ို ့် လည်ေး ထအ
ို ာဏာ တည်ပမနင
ို ် န်အတွက်မူ မမ၏ လိုြ်ြိုငခ
် ွငအ
့်် ာေး အပြည့််အဝ

အသံေးို ခ မည်ပြစ်သည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။

စံပြသမမတနင
ို င
် ံ

ြရလာ့် ငစ
့်် ် သမမတ ပမြိုွေ့ ပြနင
ို င
် တ
ံ ွင ် နင
ို င
် ရ
ံ ေးအကကံရြေးအပြစ် ထမ်ေးရ ာင်ခြ
့် ူေးသည့်် အရလ ာက်

မက်ခီယာေယ်လီသည် ၎င်ေး၏ “The Prince”က မ်ေးတွင် ရအာင်ပမင်ပြစ်ထန

ွ ေး် ရသာ အိုြ်ခ ြိုြ်သူ

မင်ေးသာေးမ ာေးနှငသ
့်် က် င
ို သ
် ည့်အ
် ခ က်မ ာေးကို ရထာက်ပြခရ
့် သာ်လည်ေး ၎င်ေး၏ “Discourses on Livy”
က မ်ေးတွငမ
် ူ သက်ဦေး ြ
ံ ိုငအ
် ိုြ်ခ ြိုြ်မှုစနစ် (Monarchy) နှင ့်် လူနည်ေးစိုအိုြ်ခ ြိုြ်သည့််စနစ် (Oligarchy) တိုထက်
့်
သမမတနင
ို င
် ပံ ြစ် န်လိုလာေးမှု (Republicanism) အာေးအရလေးရြေးရပြာကကာေးခသ
့် ည်။ မက်ခီယာေယ်လီသည်
ခ စ်ယာန် ကက်သလစ်တစ်ဦေးပြစ်ရသာ်လည်ေး နင
ို င
် ရ
ံ ေးရလာကတွင ် ရက ာင်ေးရတာ်မှ

ဝင်ရ ာက်စွက်ြက်မှုအာေး နက
် ့် င်ခသ
့် ပူ ြစ်သည်။ မက်ခီယာေယ်လီေး သရဘာက ခရ
့် သာ
အစိုေး အိုြ်ခ ြိုြ်မှုြံိုစံသည် ရ ာမ ီြက်ေလစ် (Roman Republic) အိုြ်ခ ြိုြ်မှုြံိုစံအာေး မင်ေးမ ြိုေးစိုေးနွယ်

အိုြ်ခ ြိုြ်ရ ေးလည်ေးမဟိုတ်၊ ဒီမိုကရ စီလည်ေး မဟိုတ်သည့်် အရ ာရ ာအရနှာရနှာ ြွွေ့စည်ေးြံိုအရပခခံဥြရဒ

(mixed constitution)နှင ့်် ပြည်သ၏

ူ နင
ို င
် ရ
ံ ေးတွင ် ြ ဝင်မှုအာေးအရလေးထာေးမှု စသည်တပြင
ို ့် မ
့်် ွမ်ေးမံထာေးရသာ

အိုြ်ခ ြိုြ်မှုတစ် ြ်ကို လိုလာေးသူပြစ်သည်။ တစ်ခ န်တည်ေးတွင ် ရကကေးစာေးနင

ို င
် ပံ ခာေး စစ်သာေးတိုနှ့် င ့််

ြွွေ့စည်ေးထာေးရသာ စစ်တြ်ထက် ပြည်သူ ့် စစ်တြ်ပြငြ

့်် ွွေ့စည်ေးထာေးရသာ ကာကွယ်ရ ေးကို

လိုလာေးခသ
့် ပူ ြစ်သည်။ ထစ
ို စ်တြ်သည် ပြည်သတ
ူ ို၏
့် အခွငအ
့်် ရ ေးကို ကာကွယ်ရြေး မည်ပြစ်ပြီေး

အထက်တန်ေးလွှာလူတန်ေးစာေးနှင ့်် သာမန်ပြည်သူတိုကကာေးရြေါ်

့် ရြ က်တတ်သည့်် လူမှုရ ေး ြဋြကခကို

ရလ ာန
့် ည်ေးရအာင်စွမ်ေးရ ာင် န် တာဝန်ရှသည်ဟို ခ
ို ့်သည်။ သရသာ်
ို ့် လည်ေး ီြက်ေလစ်

အိုြ်ခ ြိုြ်မှုရြေါ်ထန
ွ ေး် န်အတွက်မူ သငတ
့်် ငရ
့်် လ ာက်ြတ်ရသာ ဂိုဏအ
် ည်အခ င်ေးနှင ့်် င်ပခင်ရပမာ်ရတွေးနင
ို မ
် ှု

ရှသည့်် အိုြ်ခ ြိုြ်သူ ရခ င်ေးရ ာင်တစ်ဦေး ၏ အိုြ်ခ ြိုြ်မှု လိုအြ်သည်ဟို ခ

ို သ
့် ည်။ ထက
ို သ
့် ရသာ
ို ့်

အစိုေး တစ် ြ်ပြစ်ရြေါ်လာ န် နည်ေးြ ယာယ်ကကယ်ဝရသာ အိုြ်ခ ြိုြ်သအ

ူ ာေးလိုအြ်ရြသည်။ သရသာ်
ို ့် လည်ေး

နင
ို င
် ရ
ံ ေးအြွွေ့အစည်ေးတစ် ြ် ရှနှငရ
့်် နပြီေးသာေးအရပခအရနပြစ်ြ က ခ
ို ပ့် ြီေးရသာ စံပြသမမတနင
ို င
် ံ

တစ်ခိုရြေါ်ရြ က်လာရစ န်အတွက်မူ အိုြ်ခ ြိုြ်သသ

ူ ည် လိုအြ်ရသာ ဥြရဒမ ာေးကို ပြဌာန်ေးပြီေး

လူမှုရ ေးအြွွေ့အစည်ေးမ ာေးကို စတင်ြွွေ့စည်ေးသငြ

့်် သည်။လိုလာေးရသာ အက ြိုေး လဒ်ရကာင်ေးမ ာေး

ရြေါ်ထန
ွ ေး် လာရစ န်အတွက် လက်ရတွွေ့က ရသာ နည်ေးစနစ်မ ာေးကို ရြာ်ရ ာင်၍ ခ ဉ်ေးကြ်သငြ
့်် သည်ဟို

ခ
ို သ
့် ည်။

မက်ခီယာေယ်လီ၏ ဒဿနသည် ၎င်ေးကိုယ်တိုင၏

် အရတွွေ့အကကံြိုနင
ှ ့်် သူရခတ်
့် အ ခ ၏ နင
ို င
် ရ
ံ ေးသမိုငေး် ကို

ဓမမဓဌာန်က က ခ ဉ်ေးကြ်ပြီေး ရြေါ်ရြ က်လာပခင်ေးပြစ်သည်။ရက ာင်ေးရတာ်၏ လွှမ်ေးမိုေးခ ြိုြ်ကိုငမ

် ှုနင
ှ ့်် ရရှေးရို ေးစွ

နင
ို င
် ရ
ံ ေး ကိုယ်က ငတ
့်် ာေးစံနန
ှု ေး် မ ာေးနှငရ
့်် သွြည်၍ ရစာဒကတက်ခ့်သည်ပြစ် ာ သူ၏ ဒဿနသည်

ရက ာင်ေးရတာ်မှတာဝန်ရှသူမ ာေး၏တာေးပမစ်ြတ်ြင်ပခင်ေးလည်ေးခံခ့် သည်။နင

ို င
် ရ
ံ ေးအာေးကိုယ်က ငတ
့်် ာေးဒဿ

35
နြက်မှခ ဉ်ေးကြ်သည်မ ြိုေးမဟိုတ်ဘလက်ရတွွေ့က အသံေးို ဝင်မှုဘက်မှခ ဉ်ေးကြ်ခပ့် ခင်ေးပြစ်သည်။ထသ
ို ခ
ို ့် ဉ်ေးကြ်

ာတွင ် ကိုယ်က ငတ
့်် ာေးစံနန
ှု ေး် မ ာေးအာေး နင
ို င
် ရ
ံ တာ်၏ ည်မှနေး် ခ က်မ ာေးနှငလ
့်် ိုက်ရလ ာ်ညီရထွပြစ်သည့််

အသံေးို ခ တန်ြိုေးနှင ့်် အစာေးထေးို ခပ့် ခင်ေးသပြစ်

ို ့် ာ သူ၏နင
ို င
် ရ
ံ ေးဒဿနကို ကကည့်ြ
် က

နင
ို င
် ရ
ံ ေးရ ာင် ွ က်ခ က်မ ာေး၏ ည် ွ ယ်ခ က်အာေး ကိုယ်က ငတ
့်် ာေးနယ်ြယ်မှ ကကည့််သည်ထက်

ရနာက် က်တွအက ြိုေး လဒ်ကို အဓကထာေး၍ ခ ဉ်ေးကြ်ခသ

့် ည်ကို ရတွွေ့ ပမင်နင
ို ြ
် သည်။

36
ရသာမတ်စ်ဟိုဘစ
် ် (Thomas Hobbes) - ၁၅၈၈ မှ ၁၆၇၉ အထ
အလယ်ရခတ်အကိုန ် ဉာဏ်လင်ေးရခတ် (Enlightenment Period) သည် ဥရ ာြတွင ် အပမင်သစ်မ ာေးကို

လမ်ေးြွငရ
့်် ြေးခ့်ရသာကာလလည်ေးပြစ်သည်။လူသဘာဝသည်
့် ဘာသာရ ေးအယူဝ ဒမ ာေးအရြေါ်အရပခခံသည်

မ ြိုေးမဟိုတ်ဘ ရကကာင်ေးက ြိုေး င်ပခင်နင

ို စ
် ွမ်ေးအရြေါ်ကို အရပခခံသည်ဟူရသာ အပမင်ကို သွတ်သွငေး် နင
ို ခ
် ရ
့် သာ
ကာလလည်ေးပြစ်သည်။သရသာ်
ို ့် လည်ေး လူသရဘာသဘာဝက
့် ိုနာေးလည် န် ခ ဥ်ေးကြ် ာတွင ်

ဉာဏ်လင်ေးရခတ်ဒဿနရေဒြညာရှငမ
် ာေးကကာေးတွင ် ကွလွမှုမ ာေးရှခရ
့် လသည်။ ထသ
ို ရသာကွ
ို ့် လွခ က်မ ာေးကို

ရပြရှငေး် န်အတွက် ြညာရှငမ

် ာေးသည် သဘာဝြကတအရပခအရန (state of nature) နှငြ
့်် တ်သတ်သည့််

အပမင်ကိုယ်စီကို စတင်ရြာ်ပြခ့်ကကသည်။ သဘာဝြကတအရပခအရန သ

ို ည်မှာ

လူမှုအရ ာက်အအံိုမ ာေး၊လိုက်နာ မည့်် စံနန

ှု ေး် မ ာေးမရြေါ်ရြ က်ခင်အခ န် လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးတွင ်
အစိုေး ကင်ေးမ့်ရနသည်အ
့် ပခအရနကို ရတွေး ရသာ သီအို ီ င
ို ် ာရတွေး ခ က်ပြစ်သည်။

ဒဿနရေဒြညာရှငအ
် မ ာေးစိုသည် သဘာဝြကတအရပခအရနတွငရ
် ှရသာလူသာေးမ ာေး၏ အပြြိုအမူနင
ှ ့််

ြင်ကိုယ်စရို က်ကို သရှ န်ေးစစ်ပခင်ေးအာေးပြင့်် ၎င်ေးတို၏လ

့် ိုအြ်ခ က်မ ာေးနှင ့်် ကိုက်ညီရသာ

အိုြ်ခ ြိုြ်မှုြံိုစံကိုရြာ်ရ ာင်နင

ို မ
် ည်ပြစ်သည်၊ အပြြိုအမူရကာင်ေးမ ာေး က င်က့် ကံနင
ို ် န် အာေးထိုတ်နင
ို မ
် ည်ပြစ်ပြီေး

ေးို ဝ ေးစွာပြြိုမူသမ
ူ ာေးကိုလည်ေး ထန်ေးရက ာင်ေးနင
ို မ
် ည်ဟို ယံိုကကည်ကကသည်။ ဥြမာအာေးပြင့်် ပြည်သမ
ူ ာေးသည်

မမတ၏က
ို ့် ိုယ်က ြိုေးစီေးြွာေးကို ရက ာ်လွနပ် ြီေး အမ ာေးပြည်သရ
ူ ကာင်ေးက ြိုေးအတွက် အလိုြ်လိုြ်နင
ို မ
် ည် ိုလျှင်

ဒီမိုကရ စီစနစ်နင
ှ က
့်် ိုက်ညီသည်အ
့် ခွငအ
့်် ရ ေးမ ာေးကိုအပြည်အ
့် ဝခံစာေးနင
ို မ
် ည်ပြစ်ပြီေးအက ြိုေးရက ေးဇူေးပြစ်ထန
ွ ေး်

နင
ို မ
် ည်ပြစ်သည်။ ထသ
ို မဟို
ို ့် တ်ဘ ၎င်ေးတို၏က
့် ိုယ်က ြိုေးစီေးြွာေးကိုသာ ရရှေးရှု ပြီေး မမ၏ြ ဝ ကကီေးထွာေးရ ေးကိုသာ

ြဓာနထာေးမည် ြ
ို က ခိုငမ
် ာ၍ထန်ေးခ ြိုြ်နင
ို စ
် ွမ်ေးရှသည် အိုြ်ခ ြိုြ်မှုတစ် ြ် လိုအြ်မည်ပြစ်ရြသည်၊ သမှ
ို ့် သာ

ရြေါ်ရြ က်လာမည့်် ြ မ်ေးြတာအရပခအရနမ ာေးကို ကာကွယ်နင

ို မ
် ည်ပြစ်ရလသည်။ အဂဂလြ်လူမ ြိုေး

စာရ ေး ာတစ်ဦေးလည်ေးပြစ်သည်ရ
့် သာမတ်ဟိုဘစ
် ်သည်သ၏
ူ နင
ို င
် ရ
ံ ေးအပမင်ကိုသဘာဝြကတအရပခအ

ရနအရြေါ်တွင ် အရပခခံ၍ရတွေးရခေါ် ခရ
့် သာ ဉာဏ်လင်ေးရခတ်ဒဿနရေဒြညာရှငတ
် စ်ဦေးပြစ်သည်။ ဟိုဘစ
် ်က

သဘာဝြကတအရပခအရနသည် ကကီေးနင
ို င
် ယ်ညင်ေး၊ ေးို ဝ ေးရသာ အရပခအရနပြစ်ရသာရကကာင့််

ပြည်သူမ ာေးသည် အစိုေး တစ် ြ်၏ အိုြ်ခ ြိုြ်မှုလိုအြ်သည်ဟို ခ

ို သ
့် ည်။

ကကမ်ေးကကြိုတ်လှစွာရသာ သဘာဝြကတအရပခအရန

သူ၏နာမည်ကကီေးက မ်ေးတစ်ခိုပြစ်သည့်် Leviathan တွင ် ဟိုဘစ

် ်က လူသာေးမ ာေးသည်

မမအင်အာေးကကီေးထွာေးရ ေးနှငက
့်် ိုယ်က ြိုေးစီေးြွာေးကိုသာရရှေးရှု ကကသည်ရ
့် ကကာင်ေးက ြိုေး င်ပခင်နင
ို သ
် ူမ ာေးပြစ်သည်

ဟို ြံိုရြာ်ထာေးသည်။ ထသ
ို ို ့် မရရှေးရှု ြ က မမရှငသ
် န် ြ်တည်မှုကို ထြ ေးခံ လမ့််မည်ပြစ်သည်။ Leviathan

သ
ို ည်မှာ က မ်ေးစာလာ သတတဝ ကကီေးတစ်ရကာင်ကို ည်ညွှနေး် ရသာအမည်ပြစ်သည်။ ထို Leviathan ရ
ို သာ

ရခ င်ေးစဥ်ကိုယ်၌ကြင် ဟိုဘစ
် ်၏ နင
ို င
် ရ
ံ တာ် (state) အရြေါ်အပမင်နင
ှ ့်် လူသရဘာသဘာဝအရြေါ်
့် အပမင်တိုက
့် ို
ကိုယ်စာေးပြြိုရနရြသည်။ ဟိုဘစ
် ်၏အပမင်တွင ် state သ
ို ည်မှာ က်စက်ကကမ်ေးကကြိုတ်ရသာ

37
သတ်မှတ်ခ က်တစ်ခိုပြစ်သည်၊သရသာ်
ို ့် လည်ေး ၎င်ေး၏ပြည်သူပြည်သာေးမ ာေးကို ကာကွယ် န်အတွက်မူ state

၏အခန်ေးကဏ္ဍသည် အရ ေးကကီေးသည်ဟို ပမင်ခ့်သည်။ ၎င်ေး Leviathan က မ်ေးသည် အဂဂလြ်

ပြည်တွငေး် စစ်ကာလ (၁၆၄၂-၁၆၅၁) အတွငေး် ရ ေးသာေးပြြိုစိုခပ့် ခင်ေးပြစ်ပြီေး ရတာ်ဝင်မသာေးစို၏

အိုြ်ခ ြိုြ်မှုအခွငအ
့်် ာဏာ၏စန်ရခေါ်ခ က်မ ာေးနှငြ
့်် က်သတ်၍ရြာ်ပြရသာ က မ်ေးတစ်ခိုလည်ေးပြစ်သည်။

ဟိုဘစ
် ်အတွက်မူ သဘာဝအရပခအရနသည် လူတစ်ဦေးစီသည် အပခာေးတစ်ဦေးနှင ့်် န်က
့် င်တိုက်ခိုက် သည့််
စစ်ပြစ်ရနသာ ကာလသြွယ်ပြစ်သည်ဟို မှတ်ယူခသ
့် ည်။ ထအ
ို ရပခအရနကို ရရှာင်ရှာေး န်အတွက်မူ

လူအာေးလံိုေးသည် ၎င်ေးတ၏လက်
ို ့် နက်မ ာေးအာေး တတယအြွွေ့အစည်ေး ပြစ်သည့်် အခ ြိုြ်အပခာအာဏာြိုင ်

(Sovereign) ထံသို ့် လူမူြဋညာဥ်မှ တ င့်် လွှအြ် မည်ပြစ်သည်။ထသ

ို ို ့်

င်ပခင်ရတွေးရခေါ် နင
ို စ
် ွမ်ေးရှသူမ ာေးသည်၎င်ေးတ၏လွ
ို ့် တ်လြ်မှုအာေးအကကင်ေးမ့်အာဏာြိုငအ
် ာေးလွှအြ်ပခင်ေးသည်

သဘာဝအပခအရနတွငလ
် ူသာေးတ၏ဘဝသည်
ို ့် “အထီေးက န်မည်၊ င်ေး မည်၊မနှစ်ပမြိုွေ့ ြွယ်ပြစ်မည်၊ က်စက်

ကကမ်ေးကကြိုတ်မည်၊ တိုရတာင်ေးမည်” ကို နာေးလည်သရဘာရြ က်ရသာရကကာင်ပ့် ြစ်သည်ဟို ခ

ို ့်သည်။

ထသ
ို ဘာဝအရပခအရနတွငလ
် ွတ်လြ်မှုဟူသည်မမအာေးအနတ ာယ်ပြစ်ရစနင
ို ရ
် သာဇမ်ခံြစစညေး် သာသာပြစ်သ

ည်ဟိုပမင်ခသ
့် ည်။ ဟိုဘစ
် ်က သ
ို ည်မှာလူသာေးမ ာေးအတွက် သဘာဝအခွငအ
့်် ရ ေးမ ာေး ြိုင ် င
ို သ
် ည့််

သဘာဝအရပခအရနတွင ် အမှနတ
် ကယ်စိုေး မ် မည့်် ကစစ ြ်မှာ မမအသက်ရှင ် ရှငသ
် န်ရ ေးအတွက်

လိုအြ်သည်တက
ို ့် ို ပြြိုလိုြ် န်သာပြစ်သည်။ သဘာဝအရပခအရနတွင ် အခွငအ
့်် ရ ေးမ ာေးသည် မမတက
ို ့် ို

ကာကွယ်ရြေးနင
ို မ
် ည်မဟိုတ်ရြ၊ မည်သရသာလို
ို ့် ြ် ြ်မ ြိုေးမ ို တ ာေးမျှတမှုရှရနသည့်် အရပခအရနပြစ်ပြီေး

အင်အာေးကကီေးသူသည် အင်အာေးငယ်သူကို ေိုလ်က စိုေးမိုေးနင

ို သ
် ည့်် အရပခအရနပြစ်သည်ဟို ပမင်ခ့်သည်။

လူမှုြဋညာဉ် ပြင့်် အိုြ်ခ ြိုြ်ပခင်ေး

သဘာဝအရပခအရနတွင ် အပငင်ေးြွာေးမှုမ ာေးကိုရပြရှငေး် ရြေး န်၊အာေးနည်ေးသူမ ာေးကို ကာကွယ်ရြေး န်အတွက်

အာေးလံိုေးသရဘာတူလက်ခံရသာ အိုြ်ခ ြိုြ်ခွငအ

့်် ာဏာမရှရြ။ သပြစ်
ို ့် ၍ ထပို ြဿနာမ ာေးကို ရပြရှငေး် န်မှာ

လူတစ်ဦေးခ င်ေး၏ အသက်ရှငသ

် န်နင
ို ရ
် ေးအတွက် လိုအြ်ခ က်မ ာေး အရြေါ်တွငသ
် ာမူတည်သည်။

သဘာဝအရပခအရနတွင ် လူသည် လွတ်လြ်၍ အမှီအခိုကင်ေးသည်၊မည်သတ

ူ စ်ဦေးတစ်ရယာက်အတွက်ကိုမျှ

တာဝန်ယူ ရထာက်ထာေး န်လည်ေး မလိုအြ်ရြ။ သပြစ်

ို ့် ာ မမ၏ကိုယ်က ြိုေးအတွက်သာလျှင ် ရရှေးရှု ရသာ

သဘာဝအရပခအရနတွင ် ြစစညေး် ဥစစာမ ာေးရှာေးြ ေးပခင်ေးနှင ့်် ရတွွေ့ ကကံြို နင

ို ပ် ြီေး လူအာေးလံိုေးသည် ညီတူမျှတူြင်

ေးို က ြိုေးကိုလည်ေး ခံစာေးကက လမ့််မည်။ အခ ြိုွေ့ရသာသူမ ာေးသည် အစာေးအစာနှင ့်် ရနစ ာအတွက်

ြဋြကခမ ာေးနှင ့်် င် ိုင ် ပြီေး အခ ြိုွေ့ရသာသူမ ာေးသည်လည်ေး အာဏာနှငဂ

့်် ိုဏအ
် ရှန်အဝ ရှရ ေးအတွက်

ရရှေးရှု ကကမည်ပြစ်သည်။ သပြစ်

ို ့် ာ ထအ
ို ရပခအရနတွင ် မလံိုပခံြိုမှု၊ရကကာက် ွ ံ ွေ့ မှုမ ာေးသည် အပမတရစ

ကန်ေးရအာင်ေးရနနင
ို ပ် ြီေး ထအ
ို ရကကာက်တ ာေး၊မလံိုပခံြိုမှုမ ာေးမှ တ င့်် လက်ဦေးမှု ယူ န်ကကြိုေးြမ်ေးရသာ

တိုက်ခိုက်မှုမ ာေး သ
ီ ို ဦ
့် ေးတည်သာွ ေးလမ့််မည်။

38
ဟိုဘစ
် ်သည် ထက
ို သရသာ
ို ့် စစ်ပြစ်ြွာေးရနရသာအရပခအရနနှင ့်် ြ မ်ေးြတာအရပခအရနမ ာေးသည်

ထန်ေးခ ြိုြ်၍မ နင
ို သ
် ည့်် လူသာေး၏လွတ်လြ်ခွငရ
့်် ကကာင့်် ကကံြိုရတွွေ့ ရသာ အရပခအရနပြစ်သည်ဟို

ယူ ခသ
့် ည်။ ၎င်ေးအရပခအရနကို ကာကွယ်နင
ို ် န်အတွက် နင
ို င
် ရ
ံ တာ်သည် ၎င်ေး၏ပြည်သပူ ြည်သာေးမ ာေးကို

လံိုေးဝထန်ေးခ ြိုြ်ကွြ်ကနင
ို မ
် ည့်် အလံိုေးစံိုရသာ အိုြ်ခ ြိုြ်ခွင ့်် အာဏာရှ န် လိုအြ်သည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။
သရသာ်
ို ့် လည်ေး အိုြ်ခ ြိုြ်ခွငအ
့်် ာဏာ၏ င်ေးသက်လာြံိုကိုကကည့်် ာ၌ ဟိုဘစ
် ်သည် ဘို င်မ ာေးလက်ခံသည့််

ဘို ာေးသခင်ထမ
ံ ှ င်ေးသက်ရသာအခွငအ
့်် ာဏာ (divine rights) အရြေါ်ကို မူတည်၍စဉ်ေးစာေးခ့်ပခင်ေးမဟိုတ်ရြ၊

င်ပခင်နင
ို စ
် ွမ်ေးရှရသာ လူသာေးမ ာေးသရဘာတူလက်ခံသည့်် လူမှုြဋညာဉ် အရြေါ်တွငသ
် ာ အရပခခံ၍

စဉ်ေးစာေးခသ
့် ည်။

သဘာဝအရပခအရနနှင ့်် ြက်သတ်သည့်် ရတွေး ခ က်သည် ဟိုဘစ

် ်နင
ှ ့်် ရခတ်ပြြိုင ် ဒဿနရေဒြညာရှငမ
် ာေးနှင ့််

ရနာင်လာမည့်် နင
ို င
် ရ
ံ ေးြညာရှငမ
် ာေးကကာေးတွင ် မ ာေးစွာလွှမ်ေး မိုေးမှုရှခရ
့် သာ်လည်ေး ၎င်ေးရတွေး ခ က်အာေး

အမ ြိုေးမ ြိုေးသတ်မှတ် မှတ်ယူခက့် ကသည်။ ဟိုဘစ

် ်သည်ထို သဘာဝအပခအရနအာေး အနိုမာနယူ ခ က်၊

အစိုေး ကင်ေးမသည်အ
့် ရပခအရနတွင ် ပြစ်နင
ို ရ
် သာ အပခအရနကိုရတွေး သည့််

ရကကာင်ေးက ြိုေး င်ပခင်ခ က်တစ်ခိုအရနပြင်သ

့် ာ ပမင်ခပ့် ခင်ေးပြစ်သည်။ သရသာ်
ို ့် လည်ေး

ရနှာင်ေးြိုငေး် ဒဿနရေဒြညာရှငမ
် ာေးပြစ်သည့်် ဂျွနရ
် လာခ
့် ် (John Locke)နှင ့်် ရူ ေး ေးို (Rousseau) တသည်
ို ့်

သဘာဝအရပခအရန အယူအ အာေး လူမှုြဋညာဉ်သီအို ီနင

ှ ့်် စံနမူနာထာေး မည့််

အစိုေး အိုြ်ခ ြိုြ်မှုြံိုစံမ ာေးကိုရြာ်ပြသည့်် ကိုယ်ြိုငက

် မ်ေးမ ာေးတွင ် အဓြပာယ်အမ ြိုေးမ ြိုေးြွင၍
့်် ယူ ခက့် ကသည်။

ရလာခ
့် ်နင
ှ ့်် ရူ ေးို တသည်
ို ့် ထသ
ို ဘာဝအရပခအရနအာေး ရကကာင်ေးက ြိုေး င်ပခင်ခ က် ိုင ် ာသတ်မှတ်ခ က်

တစ်ခိုအရနပြင့်် မပမင်ဘ တကယ်လက်ရတွွေ့အရနအထာေးဟို ယူ ခ့်ကကသည်။

မရကာင်ေး ေးို ဝ ေးပြစ်ရနသည်တ

့် ိုင် လက်ခံ မည်

ဉာဏ်လင်ေးရခတ် ဒဿနရေဒြညာရှငမ
် ာေးသည် အစိုေး အိုြ်ခ ြိုြ်မှုြံိုစံအမ ြိုေးမ ြိုေး၏ နင
ို င
် ရ
ံ ေးအ

တ ာေးဝင်မှုနင
ှ ့်် ြက်သတ်သည့်် ရမေးခွနေး် မ ာေးကို ရပြရှငေး် နင
ို ် န်အတွက် အိုြ်ခ ြိုြ်သန
ူ င
ှ ့်် အိုြ်ခ ြိုြ်ခံအကကာေးရှ

လူမှုြဋညာဉ် င
ို ် ာသီအို ီပြင့်် ရပြရှငေး် န် ည် ွ ယ်ခက့် ကသည်။ တ ာေးဝင်အိုြ်ခ ြိုြ်ခွင ့်် ရှ န်အတွက်

အခ ြိုြ်အပခာအာဏာြိုငန
် င
ှ ့်် ပြည်သူ၏အကကာေးတွင ် တတက က ရှငေး် ရှငေး် လင်ေးလင်ေးရြာ်ပြထာေးရသာ

(သမဟို
ို ့် တ်) အပြန်အလှနန
် ာေးလည်သရဘာရြ က်ရသာ သရဘာတူညခ
ီ က် တစ်ခိုရှ န်လိုအြ်သည်။

၎င်ေးသရဘာတူညခ
ီ က်တွင ် အကယ်၍ ပြည်သူမ ာေးသည် ၎င်ေးတ၏
ို ့် တစ်ဦေးခ င်ေးစီလွတ်လြ်ခွငအ
့်် ာေး

အခ ြိုြ်အပခာအာဏာြိုငထ
် သ
ံ ို ့် အြ်နင
ှ ေး် ၍ လက်ရအာက်ခံမည် ိုြ က ၎င်ေးအခ ြိုြ်အပခာအာဏာြိုငသ
် ည်

ပြည်သူမ ာေး ရှ မည်အ

့် ခွငအ
့်် ရ ေးအာေး ကာကွယ်ရြေး မည်ပြစ် ရ
ို သာ သရဘာတူညခ
ီ က်ြင်ပြစ်ရြသည်။

ဟိုဘစ
် ်က သ
ို ည်မှာ လူသာေးမ ာေးတွင ် အစိုေး တစ် ြ်၏အိုြ်ခ ြိုြ်မှုရအာက်တွင ် ရနထင
ို ခ
် ွငန
့်် င
ှ ့််

အစိုေး ကင်ေးမ့်သည့်် သဘာဝအရပခအရနတွင ် ရနထင

ို ခ
် ွငဟ
့်် ူရသာ ရ ွ ေးခ ယ်ခွင ့်် နှစ်ခိုရှသည်။ဟိုဘစ
် ်အတွက်မူ

အလံိုေးစံိုရသာ အိုြ်ခ ြိုြ်ခွငအ

့်် ာဏာကို အခ ြိုြ်အပခာအာဏာြိုငအ
် ာေး အြ်နင
ှ ေး် ရသာ လူမှုြဋညာဥ်သည်

39
 ေးို ဝ ေးနင
ို သ
် ည်မှနရ
် သာ်လည်ေး ထက
ို သရသာ
ို ့် အိုြ်ခ ြိုြ်ခွငအ
့်် ာဏာမရှြ က ပြစ်ရြေါ်လာမည့််

အရပခအရန ေးို မ ာေးကို ရရှာင်ရှာေး န်အတွက်မူ ၎င်ေးြဋညာဥ် လိုအြ်သည်ဟိုပမင်ခသ

့် ည်။ အကယ်၍

လူတစ်ဦေးခ င်ေးစီအာေး ထန်ေးခ ြိုြ်ကာကွယ်နင

ို ရ
် သာ အမ ာေးသရဘာတူလက်ခံသည့််

အိုြ်ခ ြိုြ်မှုအာဏာသာမရှြ က ၎င်ေးအရပခအရနသည် လူတစ်ဦေးက အပခာေးတစ်ဦေးကို

န်က
့် င်တိုက်ခိုက်ရနသည့်် စစ်ြွပြစ်ရနသည်အ
့် ရပခအရနပြင်သ
့် ာ အ ေးိုံ သတ် မည်ဟို ဟိုဘစ
် ်က

ခ
ို သ
့် ည်။သရသာ်
ို ့် လည်ေး ဟိုဘစ
် ်သည် အရစာြိုငေး် ြညာရှငမ
် ာေးယူ သကသ
့် ို ့်

အိုြ်ခ ြိုြ်ခွငအ
့်် ာဏာ ိုသည်မှာ ဘို ာေးသခင်က သက် င်ေးလာရသာ အကကင်ေးမ့်အာဏာပြစ်သည်ဟို

မသတ်မှတ်ခ့်ရြ၊ အိုြ်ခ ြိုြ်သန

ူ င
ှ ့်် အိုြ်ခ ြိုြ်ခံအကကာေး သရဘာတူညခ
ီ က်ကို သာ အရပခခံ၍သက် င်ေးလာရသာ

အခွငအ
့်် ာဏာပြစ်သည်ဟို ယူ ခသ
့် ည်။ ဟိုဘစ
် ် ိုလိုရသာ လူမှုြဋညာဉ် သည်

လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးအတွငေး် ရှပြည်သတ
ူ စ်ဦေးခ င်ေးစီကကာေးတွင ် ြထမ ိုေးံ သရဘာတူညီ မည့်် အ ာပြစ်ပြီေး

အခ ြိုြ်အပခာအာဏာြိုငသ
် ည်ကာေး တတယအြွွေ့အစည်ေး တစ်ခိုပြစ်သည်ဟိုပမင်ခသ
့် ည်။

စိုရြ င်ေးညီညာ ရ ာင် ွ က်ပခင်ေး

လူသာေး မ ာေးသည် ရကကာင်ေးက ြိုေး င်ပခင်နင

ို စ
် ွမ်ေးရှသည့်အ
် ရလ ာက် သဘာဝ ြကတအရပခအရန ကို

လိုလာေးရတာငတ
့်် လမ့််မည် မဟိုတ်။ ပငမ်ေးခ မ်ေးသာယာရသာ အရပခအရန ကို သာလျှင ်

ရတာငတ
့်် ကကရြလမ့််မယ်။ သရသာ်
ို ့် လည်ေး သဘာဝ ြကတအရပခအရန တွင ် မူ လူသာေးမ ာေးသည် မမတို ့်

ကိုယ်က ြိုေးစီေးြွာေးကို အထခိုက်မခံဘ ကာကွယ်ကကလမ့််မည် မှာ အရသအခ ာြင်ပြစ်သည်။ ထရကကာင

ို ့် ြ
့်် င်

“စိုရြ င်ေးညီညာ မရ ာင် ွ က်နင

ို ပ် ခင်ေး ပြဿနာ” (Collective Action Problem) ဟူ ရသာ ပြဿနာတစ် ြ်

ရြေါ်ရြ က်လာရလသည်။

အခ ြိုွေ့ရသာ အရပခအရနမ ာေးတွင ် လူသာေးမ ာေးသည် တစ်သေးီ ြိုဂ္လ မမ ကိုယ်က ြိုေးစီေးြွာေး ကို

ကာကွယ်ပခင်ေးထက် တစ်ဦေးနှငတ
့်် စ်ဦေး အတူတကွ ြူေးရြ င်ေးကာ အာေးလံိုေးအတွက် အက ြိုေးရှမည့််ြန်ေးတိုငက
် ို

အတူတကွ ခ ီတက်ပခင်ေးသည် ြိုမို ထရ ာက်နင

ို သ
် ည်။ သို ့် ာတွင ် လူသာေးမ ာေးသည် (သဘာဝ

ြကတအရပခအရနတွင)် ထသ
ို ို ့် ြူေးရြ င်ေးလာ န် အလွနခ
် က်ခရြသည်။ အဘယ်ရကကာင ့်် ရ
ို သာ တစ်ဦေး ၏

တန်ြိုေးထာေးရသာအ ာမ ာေး၊ စတ်ဝင်စာေး ာ ကိုယ်က ြိုေးစီေးြွာေး၊ ရမျှာ်မှနေး် ာြန်ေးတိုင ် တသည်

ို ့် အပခာေးတစ်ဦေးနှင ့််

ထြ်တူမက နင
ို ရ
် သာရကကာင ့်် ပြစ်သည်။ အ ြ
ို ပြဿနာကို “စိုရြ င်ေးညီညာ မရ ာင် ွ က်နင
ို ပ် ခင်ေး ပြဿနာ”

(Collective Action Problem) ဟို ရခေါ်သည်။ ဟိုြ်ဘ် ကိုယ်တိုင ် ကမူ “စိုရြ င်ေးညီညာ မရ ာင် ွ က်နင
ို ပ် ခင်ေး

ပြဿနာ” (Collective Action Problem) ဟူရသာ စကာေးလံိုေးကို အသံေးို မပြြိုြ ။ သရသာ်

ို ့် သူ ရပြာခရ
့် သာ
“လူသာေးတသည်
ို ့် သဘာဝမူလြကတအရပခအရန တွင ် တစ်ဦေးနှငတ
့်် စ်ဦေး မယံိုကကည်မှုမ ာေးပြင ့်် အပမလိုလို

န်ရ ာင်ရနကကလမ့််မည်” ဟူသည့်် အယူအ မှာမူ “စိုရြ င်ေးညီညာ မရ ာင် ွ က်နင

ို ပ် ခင်ေး ပြဿနာ” နှင ့််

လွနစ
် ွာ င်တူရနရြသည်။

40
ထို ပြဿနာအတွက် ဟိုဘစ
် ် ရြေးခရ
့် သာ အရပြမှာ အစွနေး် ရ ာက်သည် ဟို န
ို င
ို ရ
် လသည်။ နင
ို င
် ရ
ံ တာ်အာေး

ထန်ေးခ ြိုြ်နင
ို စ
် ွမ်ေး အာေးလံိုေးကို ပြည်သူတစ်ဦေးတစ်ရယာက်စီ အတွက် မအြ်နင
ှ ေး် ဘ တတယအြွွေ့အစည်ေး တစ်ခို

ပြစ်ရသာ အာဏာြိုင ် အစိုေး ထံသို လွှ

့် ရပြာင်ေးရြေးအြ် န် ပြစ်သည်။ (ရခတ်သစ်နင
ို င
် ရ
ံ ေး ြညာရှငမ
် ာေးသည်

ဟိုဘစ
် ် နှင ့်် နက
် ့် င်စွာြင် ‘စိုရြ င်ေးညီညာ မရ ာင် ွ က်နင
ို ပ် ခင်ေး ပြဿနာ’ ကို ရပြရှငေး် န် အတွက်

အင်အာေးကကီေးမာေးရသာ အာဏာြိုငအ
် စိုေး အြွွေ့အစည်ေး တစ်ခို ရှ န် အပမမလို ဟို ယူ ကကသည်။)

ဟိုဘစ
် ် ၏ အာဏာြိုင ် အစိုေး တစ် ြ် အရြေါ် စာခ ြိုြ်စာတန်ေး (ြဋညာဉ်) ပြငစ
့်် ည်ေးရနှာင်ထာေးရသာ

အြွွေ့အစည်ေးတစ် ြ် သြွယ် အပမင်သည် ထအ

ို စိုေး ၏ တာဝန် ဝတတ ာေးမ ာေးကို သတ်မှတ် ာတွင ်

အက ြိုေးသက်ရ ာက်မှု ရှခသ

့် ည်။ အစိုေး တစ် ြ်သည် ပြည်သလ
ူ ူထို အရြေါ် တည်ပငမ်ရအေးခ မ်ေးမှု နှင ့်် လံိုပခံြိုမှု

တို ့် ရြေးစွမ်ေးကာကွယ် ရြေးနင

ို မ
် ှသာလျှင ် ပြည်သူမ ာေးသည် အစိုေး ၏ လူမှုြဋညာဉ် ပြင ့်် စည်ေးရနှာင်မှုကို

ခံ မည်ပြစ်သည်။ သရသာ်
ို ့် လည်ေး ဟိုဘစ
် ် မှာ ပြည်သတ
ူ ၏
ို ့် ရတာ်လှနရ
် ေး ကသ
့် ရသာ
ို ့် ကစစမ ာေး ကို

အာေးမရြေးခ။့် ထအတူ
ို ့် ဘာသာရ ေး မှ နင
ို င
် ရ
ံ ေး အာေး ဝင်ရ ာက်စွက်ြက်ပခင်ေးကိုလ အာေးမရြေးခ့် သလို

ဒီမိုကရ စီနည်ေးက အိုြ်ခ ြိုြ်ရ ေး ကိုလ မနှစ်ပမြိုွေ့ ခြ

့် ။ အစိုေး ၏ တာဝန်မှာ ပငမ်ေးခ မ်ေးရ ေး နှင ့်် တည်ပငမ်ရ ေး

သာ ပြစ်ပြီေး လူတစ်ဦေးတစ်ရယာက် ၏ ကိုယ်ြိုငလ

် ွတ်လြ်ခွငမ
့်် ာေးအတွက်မူ အစိုေး တွင ် တာဝန်မရှဟို ဟိုဘ်စ်

က ယူ ခသ
့် ည်။

လက်ရတွွေ့က ရသာ နင
ို င
် ဖ
ံ ေး

ဟိုဘစ
် ် ၏ လူမှုြဋညာဉ် အပမင်သည် အစိုေး အရပြာင်ေးအလ အခ ြိုွေ့အာေး ဥြရဒရကကာင်ေးအ ရဘာင်ဝင် ရအာင်

ပြြိုလိုြ်ရြေးနင
ို ခ
် သ
့် ည်။ ၁၆၄၉ ခိုနစ
ှ ်တွင ် အဂဂလန်ဘို င် ခ ာေးလ်စ် ၁ (Charles I) အာေး စစ်တြ်ေိုလ်ခ ြိုြ်မှုေး

ရအာ်လီော ခ ွ မ်ေးဝလ် (Oliver Cromwell) က နန်ေးခ ခသ

့် ည်။ (ထန
ို န်ေးခ ခမ
့် ှုသည် အဂဂလြ်တ၏
ို ့် ပြည်တွငေး် စစ်

တစ်စတ်တစ်ြိုငေး် ပြစ်ပြီေး ပေတန်အတွက် ဒီမိုကရ စီ န်ရသာ အစိုေး တစ် ြ် ရြေါ်ရြ က်လာ န်

အစပြြိုရပခလှမ်ေးဟိုလ န
ို င
ို သ
် ည်။) ထသ
ို ို ့် အစိုေး စနစ် အရပြာင်ေးအလသည် ဟိုဘစ
် ် ၏ အ ို အ

လူမှုြဋညာဉ် ကို ထခိုက်ပခင်ေးမရှခရ

့် ြ။ အစိုေး မင်ေး တစ်ဦေးမှ ရနာက်အစိုေး မင်ေး ရပြာင်ေးလပခင်ေးသာ ပြစ်ပြီေး
အစိုေး နှင ့်် လူထကို ကာေးတွင ် ရှရသာ လူမှုြဋညာဉ်ကို ထခိုက်ပခင်ေးမရှဟို ိုခသ
့် ည်။ သည်အပြစ်ကို
ကကည့််ပခင်ေးအာေးပြင ့်် ဟိုဘစ
် ် သည် ဒီမိုကရ စီစနစ် အာေး နက
် ့် င်သူ ပြစ်ရသာ်လည်ေး

လက်ရတွွေ့က ရသာနင
ို င
် ရ
ံ ေးအယူအ ကိုမူ လက်ကိုငထ
် ာေးသူ ပြစ်သည်။

ဒီမိုကရ စီ န်ရသာ (လွှတ်ရတာ်အရပခပြြို) အစိုေး စနစ် နှင ့်် ြရဒသ ာဇ် န်ရသာ အစိုေး စနစ် နှစ် ြ်ကကာေး

မည်သည့်် အစိုေး စနစ်သည် အရကာင်ေး ိုေးံ ဟို ဟိုဘစ

် ် က မရ ွ ေးခ ယ် ရြေးခရ
့် သာ်လည်ေး သူ၏ အရ ေးအသာေး
မ ာေးအ ခ ာေးလ်စ် ၁ ၏ ြရဒသ ာဇ် န်ရသာ အစိုေး စနစ်ကို ြိုမိုအာေးရြေးခရ
့် ကကာင်ေး
အထင်အရှာေးသ နင
ို သ
် ည်။ သရသာ်
ို ့် လွှတ်ရတာ်အရပခပြြိုအစိုေး စနစ် (နင
ို င
် ရ
ံ တာ် ဥြရဒပြြိုရ ေးအာဏာသည်

လွှတ်ရတာ်တွင ် တည်ရှရသာ အစိုေး စနစ်) ကို ဟိုဘစ

် ်သည် လက်ခံနင
ို ြ
် ွယ်ရရသာ
ှ အစိုေး စနစ် တစ် ြ်

အပြစ်ရတာ့် အပမင်ရှခသ
့် ည်။ သရသာ်
ို ့် လွှတ်ရတာ် အြွွေ့ဝင် မ ာေးသည် မ, ဂဏန်ေးရှသငသ
့်် ည် ဟို ခ
ို သ
့် ည်။

41
ဥြရဒ င
ို ် ာ ကစစ ြ်မ ာေး အာေး မခွ ေးိုံ ပြတ် ာတွင ် မတူညရ
ီ နပြီေး အကကြ်အတည်ေး က ရ ာက်မည်ကို ဟိုဘစ
် ်

က စိုေး မ်ခရ
့် သာရကကာငြ
့်် င်။

ဟိုဘစ
် ် ၏ လူမှုြဋညာဉ် အာေး အရပခပြြိုပြီေး အစိုေး အာဏာြိုင ် မ ာေးအာေး အလွနအ
် ကျွံအာဏာအြ်နင
ှ ေး် ပခင်ေး

အယူအ သည် ရနှာင်ေးြိုငေး် ဒဿနြညာရှငမ

် ာေး၊ နင
ို င
် ရ
ံ ေးြညာရှငမ
် ာေး ၏ ရမေးခွနေး် ထိုတ် ရဝြန်ပခင်ေးကို

ခံခ့် သည်။ ဂျွနရ

် လာခ
့် ် (John Locke) က မူ ရလှာ်ရပြာင်သရ ာ်ဟန် ပြငြ
့်် င် ရမေးခွနေး် ထိုတ်ခရ
့် သေးသည်။
“လူသာေးတသည်
ို ့် ရ မြ မ ာေး၊ ရပမရခွေးမ ာေး ၏ အနတ ာယ် ကို အထူေးဂရိုပြြိုရရှာင်ရှာေးကကပြီေး ပခရသဂ့် ၏

ဝ ေးပမြိုစာေးရသာက် ြစ်မည့်် အနတ ာယ်ကို မပမင်သည့်အ

် ပြင် ထပို ခရသဂက
့် ို ြင် မမတိုအတွ
့် က် လံိုပခံြိုမှုရြေးနင
ို မ
် ည့််

သတတဝ ဟို ပမင်ရန ရလာက်ရအာင် ရူ ေးမိုက်သည် တ

ို ာ ပြစ်နင
ို ြ
် မလာေး”
့် ဟို ဂျွနရ
် လာခ
့် ် က

ရမေးခွနေး် ထိုတ်ခသ
့် ည်။ ပခံအတွငေး် သို ့် ရပမရခွေး မဝင် န် အတွက် က ာေးရမွေးပြီေး ရစာငရ
့်် ရှာင ့်် ရလာက်ရအာင်

တံိုေးြ မလာေး
့် ဟို ိုလိုပခင်ေးြင်။ အာဏာရှင ် န်ရသာ အိုြ်စိုေးမှု သည် နင
ို င
် တ
ံ ွငေး် မတည်မပငမ်ပြစ်မှု ထက်ြင်

ြိုမိုရကကာက်မက်ြွယ်ရကာင်ေးရသေးသည် ဟို ရလာခ

့် ်က ယူ သည်။ သူ သည် ပငမ်ဝြ်ြပြာေးစွာ

အရကကာက်တ ာေးနှင ့်် ရန မည်ထက် သဘာြကတအရပခအရန ကမှ ရတာ်ရသေးသည် ဟို ခ

ို သ
့် ည်။

သည်ရန ာ တွင ် ဟိုဘစ

် ် ၏ ယူ ခ က်မှာ ရလာခ
့် ် နှင ့်် နက
် ့် င်ဘက်ြင်ပြစ်သည်။ ဟိုဘစ
် ်အတွက်မူ

အကကင်ေးမ့်၊ အြိုငေး် အပခာေးမ့်ရသာ အာဏာကို ြိုငစ

် ာေးသည် အစိုေး သည်သာလျှင ် တိုငေး် ပြည်တစ်ပြည် အာေး

အစတ်စတ် အမ ွှာမ ွှာ မကွသွာေးရအာင်၊ ပြည်တွငေး် စစ် မပြစ်ရအာင် ထန်ေးခ ြိုြ်န်

ို င
် သ
် ည်။ ေဟိုခ ြိုြ်ကိုငမ
် ှု

ရတာငတ
့်် င်ေးခိုငမ
် ာစွာ ရှရသာ အစိုေး အြွွေ့အစည်ေး သာလျှင ် ပြည်သပူ ြည်သာေးတို ့် အတွက်

အရပခခံအသက်အိုေးအမ်စည်ေးစမ် လံိုပခံြိုမှုကို အာမခံရြေးနင

ို သ
် ည်၊ ြိုဂ္လကလွတ်လြ်ခွင ့်် နှင ့််

လူသာေးအခွငအ
့်် ရ ေး အရကကာင်ေး ရတာင်ေး ရ
ို နသည့်် သူမ ာေးသည် ထသ
ို ို ့် အရပခခံအသက်အိုေးအမ်စည်ေးစမ်

လံိုပခံြိုမှုကို လွယ်လွယ်ကူကူ ရနရသာရကကာငသ

့်် ာ လျှင ် ၄င်ေးလံိုပခံြိုမှု၏ တန်ြိုေး ကို နာေးမလည်ဟို ဟိုဘစ
် ်

ခ
ို သ
့် ည်။ ပြည်သပူ ြည်သာေး တိုသည်
့် နင
ို င
် ရ
ံ ေးအြိုငေး် တွင ် အစိုေး အရြေါ် ကကြိုေးနွန
ံ ာခံမှု ရှမှာသာလျှင ်

ပငမ်ေးခ မ်ေးရ ေးကို ရ ရှညတ

် ည်ရ ာက်နင
ို မ
် ည်။ ပြည်သပူ ြည်သာေးတသည်
ို ့် မမတ၏
ို ့် အသက်အိုေးအမ် စည်ေးစမ်

ကို ထြ ေးလာလျှင ် ကာကွယ် ြိုငခ

် ွင ့်် အပြည့်အ
် ဝ ရှသည်။ အပခာေးရသာ ကစစမ ာေးတွငမ
် ူ အစိုေး ၏

ေးိုံ ပြတ်ခ က်မ ာေးကို နာခံမှသာလျှင် နင

ို င
် ရ
ံ တာ် အစတ်စတ် အမ ွှာမ ွှာမပြြိုကွဘ ြဋြကခမ ြိုေးစံိုမှ ရရှာင်ကကဉ်

နင
ို လ
် မ်မ
့် ည် ဟို န
ို င
ို သ
် ည်။

ဟိုဘစ
် ် ၏ သဘာဝြကတအရပခအရနအပမင် ကို နက
် ့် င်ပခင်ေး

ဟိုဘစ
် ် သည် လူသာေး၏ သဘာဝ အရြေါ် အရပခပြြိုကာ အစိုေး အတွက် အခ ြိုြ်အပခာအာဏာအာေး

အပြည့်အ
် ဝက ငသ
့်် ေးိုံ ခွငက
့်် ို ရြေးအြ်သငရ
့်် ကကာင ့်် ခိုငခ
် ိုငမ
် ာမာ က ြိုေးရကကာင်ေး င်ပခင်ပြခသ
့် ည်။ ဟိုဘစ
် ်၏

အယူအ ကို နက
် ့် င်သမ
ူ ာေးစွာ ရှခသ
့် ည်။ ဟိုဘစ်သည် လူသာေးမ ာေးသည် သဘာဝြကတအရပခအရန
အတွက် အာဏာကို မက်ရမာကာ တစ်ဦေးနှငတ
့်် စ်ဦေး ခိုက် န်စစ်မက် အပမပြစ်ြွာေးရနလမ့််မည် ဟို ခ
ို သ
့် ည်။
ထအ
ို ို မှာ မှနက
် န်ြ ၏ရလာ ဟို ဒဿနြညာရှင ် ရပမာက်ပမာေးစွာက ရမေးခွနေး် ထိုတ်ခသ
့် ည်။ ယွန-် ယက်ဂ်

42
ရူ ေး ေးို (Jean-Jacques Rousseau) ဟူသည့်် ၁၈ ာစို ဒဿနြညာရှငက
် မူ ြကတသဘာဝ အရပခအရန တွင ်

ရှရနရသာ လူသာေးတို ့်ကို ြိုမိုကေ ာ န် ရသာ အပမင်ပြင ့်် ကကည့်ရ

် ှု ခ့် သည်။ ြကတသဘာဝ အရပခအရန တွင ်

ရှရနရသာ လူသာေးတသည်
ို ့် အပြစ်ကင်ေးပြီေး ရို ေးသာေးရသာ ဘဝကို ြိုင ် င
ို သ
် ူမ ာေးဟို ပမင်ခပ့် ြီေး ယရနရခတ်
့်
လူမှုအြွွေ့အစည်ေးအတွငေး် ရှ လူသာေးတိုက
့် သ
့် ို ့် မရို ေးသာေး၊ရှု ြ်ရထွေးရသာ လူရဘာ်
့် ဘဝ ကို ပြတ်သန်ေးသူမ ာေး

မဟိုတ်ဟို ိုခသ
့် ည်။ ထရကကာင
ို ့် ့်် ြင် လူသာေးတို ့် သည် ြကတသဘာဝ အရပခအရန မှ လွတ်ရပမာက် န်

အကကီေးအက ယ်အာေးထိုတ်ကကမည့််အစာေး ြကတသဘာဝအရပခအရန မှ ရကာင်ေးမွနရ

် သာ

အခ က်အခ ြိုွေ့ရြေါ်မူတည်ပြီေး အစိုေး တစ် ြ်အာေး တည်ရထာင်သငသ

့်် ည် ဟို ရူ ေး ေးို က ခ
ို သ
့် ည်။
ထရကကာင
ို ့် ြ
့်် င် ရူ ေး ေးို သည် လူမှုအြွွေ့အစည်ေး ငယ်မ ာေးတွင ် တိုက်ရို က်ဒမ
ီ ိုကရ စီစနစ်ကို က ငသ
့်် ေးိုံ န်

အာေးရြေးခသ
့် ည်။ (တိုက်ရို က်ဒမ
ီ ိုကရ စီ သ
ို ည်မှာ လူအမ ာေးစို၏ မရြေါ်တွင ် အပြည့်အ
် ဝမှီခိုရသာ

ဒီမိုကရ စီစနစ်ပြစ်သည်။)

ဟိုဘစ
် ် မှာ သူ၏ဘဝ ကို ၁၇ ာစို အဂဂလြ်ပြည်တွငေး် စစ် အတွငေး် ရနထင
ို ပ် ြတ်သန်ေးခ့် ပြီေး ရူ ေး ိုေးသည် ၁၈

ာစို ၏ တည်ပငမ်ရအေးခ မ်ေးရသာ ဂ နီောပမြိုွေ့၊ စ

ွ ်ဇာလန်နင
ို င
် တ
ံ ွင ် သူ၏ ဘဝကို ပြတ်သန်ေးခသ
့် ူ ပြစ်သည်။
မတူညရ
ီ သာ ရနာက်ခံ ဘဝ မ ာေးရကကာင်ေးလ သူတနှ
ို ့် စ်ရယာက်၏ နင
ို င
် ရ
ံ ေးသီအို ီ မ ာေး သည်

ကွာပခာေးခပ့် ခင်ေးပြစ်နင
ို ရ
် လသည်။ ထရ
ို ခတ်မှ စတင်ပြီေး နင
ို င
် ရ
ံ ေးြညာရှင ် မ ာေးသည် ဟိုဘစ
် ် နှင ့်် ရူ ေး ေးို တို ့် ၏

ဝင်ရို ေးစွနေး် နှစ်ြက် ြမာ ကွလွရနရသာ သဘာဝြကတအရပခအရန အရြေါ် အပမင်မ ာေး ကကာေး ေ ာမ ာေးခ့်

ရလသည်။ သဘာဝြကတအရပခအရန တွင ် လူသာေးတသည်

ို ့် စစ်မက်ပြစ်ြွာေးကာ န်ရ ာင်ရနရလ့်ရှရသာ

သူမ ာေးလာေး? သမဟို

ို ့် တ် သဘာဝ နှငလ
့်် ိုက်ရလ ာညီရထွစွာ ရနထင
ို ် င်ေး အပြစ်ကင်ေးရို ေးသာေး ကကသူမ ာေးလာေး?

အပခာေး နာမည်ကကီေး ဒဿနြညာရှင ် နှစ်ဦေးပြစ်သည့်် ဂျွနရ

် လာခ
့် ် (John Locke) နှင ့်် ရဒေးေစ်ဟ ေးမ် (David Hume)
တသည်
ို ့် လည်ေး ဟိုဘစ
် ် ကို ရဝြန်ခ့်ကကသည်။ ရလာခ
့် ်၏ အ အ
ို သဘာဝြကတအရပခအရန တွငြ
် င်လျှင ်

လူသာေးတသည်
ို ့် တစ်ဦေးနှငတ
့်် စ်ဦေး ထခိုက်နစ်နာရအာင် လိုြ်ခွငမ
့်် ရှ ဟို ခ
ို ့်သည်။ ဟ ေးမ် က မူ

လူသာေးတသည်
ို ့် သဘာဝ အ အရြ င်ေးအသင်ေး၊ အစိုအရဝေး နှင ့်် လိုက်ရလ ာညီရထွ ရနထင
ို တ
် တ်ရသာ

သူမ ာေးပြစ်ရသာရကကာင ့်် ဟိုဘစ

် ်ရပြာခ့်သည့်အ
် တိုငေး် အခ န်ပြည့်် န်ရ ာင်ကာ စစ်မက်ပြစ်ြွာေးရနသည့််

အရပခအရန သအပမ
ို ့် ရ ာက်ရနမည်မှာ မပြစ်နင
ို ဟ
် ို ခ
ို သ
့် ည်။

ဟိုဘစ
် ်၏နည်ေးနာ

ယရနရခတ်
့် ြညာရှငမ
် ာေးသည် နင
ို င
် ရ
ံ ေးအိုြ်ခ ြိုြ်မှုြံိုစံအမ ြိုေးမ ြိုေးအာေး ခ ဉ်ေးကြ်ရပြရှငေး် ာ၌

ဟိုဘစ
် ်၏ င်ပခင်ပခင်ေးနည်ေးလမ်ေးနှင ့်် သဘာဝအရပခအရန (state of nature) ကို အသံေးို ပြြို၍

စဉ်ေးစာေးရန ပြစ်သည်။ သရသာ်

ို ့် လည်ေးဟိုဘစ
် ်၏လူမှုြဋညာဉ်သီအို ီ သည်

စံပြလူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးတစ် ြ်ရြေါ်ထန
ွ ေး် န်အတွက် ြဓာနထာေးခပ့် ခင်ေးမဟိုတ်ဘ ခိုငခ
် ရ
ံ့် တာင်တ
့် င်ေးရသာ
အစိုေး အိုြ်ခ ြိုြ်မှု လိုအြ်သည်အ
့် ရပခအရနကိုသာ ရရှေးရှု ခပ့် ခင်ေးပြစ်သည်။

43
နင
ို င
် ရ
ံ ေးြညာရှငအ
် မ ာေးစိုသည် ဟိုဘစ
် ်၏ လူသရဘာသဘာဝက
့် ိုခ ဉ်ေးကြ် ာတွင ် အ ေးို ပမင်စတ်ပြင့််

ခ ဉ်ေးကြ်သည်ဟို ယူ ကကရသာ်လည်ေး ဟိုဘစ

် ်၏အပမင်သည် နင
ို င
် ရ
ံ ေးဒဿနတွ င ်

မ ာေးစွာလွှမ်ေးမိုေးနင
ို စ
် ွမ်ေးရှသည်မှာ အရသအခ ာြင်ပြစ်သည်။ ြ ဝ အရြေါ် အဓကထာေးရလ့်လာသည့််

နင
ို င
် တ
ံ ကာ က် ရ
ံ ေး၏ အစစ်အမှနဝ
် ဒ (realism) သည် ဟိုဘစ
် ်၏ “လူ၏ ြကတစရို က်သည်

စစ်မက်ပြစ်ြွာေးရသာအရပခအရန” သို ့် ဦေးတည်ရနသည်ဟူရသာ ယူ ခ က်အရြေါ်ကို အရပခခံသည်။

နင
ို င
် အ
ံ သီေးသီေးသည် အရ ေးြ သည်ဇ
့် ာတ်ရ ာင်မ ာေးပြစ်ကကသည့်် နင
ို င
် တ
ံ ကာစနစ်တစ်ခိုကို

ရြာ်ရ ာင် ာတွငလ

် ည်ေး သဘာဝအရပခအရနတွင ် ဟိုဘစ
် ်ရြာ်ပြခရ
့် သာ
မင်ေးမ့်အရပခအရန(ထန်ေးခ ြိုြ်မည်သ
့် ူမရှသည့်် အရပခအရန) သည် ထည်သ
့် င
ွ ေး် စဉ်ေးစာေး မည်အ
့် ခ က် ပြစ်သည်။

စစ်ရအေးတိုက်ြွ ပြီေး ေးိုံ ခသ

့် ည်တ
့် ိုင ် အစစ်အမှနဝ
် ဒ၏ ရတွေး ခ က်မ ာေးသည်

နင
ို င
် တ
ံ ကာစနစ်အာေးရြာ်ရ ာင် ာတွင ် ယရနထ
့် တိုငလ
် ွှမ်ေးမိုေးရန ပြစ်ရလသည်။

44
ဂျွနရ
် လာခ
့် ် (John Locke) - ၁၆၃၂ မှ ၁၇၀၄ အထ
“အာဏာြိုငအ
် စိုေး (Government) တစ် ြ် သည် မည်သရသာ
ို ့် အခန်ေးကဏ္ဍရတွမှာ ြ ဝင်သငပ့်် ြီေး

မည်သရသာ
ို ့် တာဝန်မ ာေးအာေး ထမ်ေးရ ာင်သင ့်် သနည်ေး? ထို အစိုေး အာေး မည်သည့်အ
် ာ က အိုြ်စိုေးြိုငခ
် ွင ့််

ရြေးအြ်နင
ို သ
် နည်ေး? အစိုေး ၏ အာဏာစက်လွှမ်ေးမိုေးမှု ကို မည်သည့််အတိုငေး် အတာ အထ ခွငပ့်် ြြိုသငသ
့်် နည်ေး?”

အစရှသည့်် ရမေးခွနေး် မ ာေးသည် နင

ို င
် ရ
ံ ေးသီအို ီ အမ ာေးစို တွင ် အလွနအ
် ရ ေးြ ရသာ ရမေးခွနေး် မ ာေးြင် ပြစ်သည်။

အခ ြိုွေ့ရသာ အလယ်ရခတ် မှ ြညာရှငမ

် ာေးသည် ရ ရပမ့်အရှငဘ
် ို င်တစ်ြ ေး တွင ် တိုငေး် ပြည်အာေး

အိုြ်ခ ြိုြ်စီ င်ခွင ့်် အပြည့််အဝ ရှသည် ဟို ယူ ပြီေး ထအ

ို ိုြ်ခ ြိုြ်စီ င်ခွငအ
့်် ာေး ဘို င်ထသ
ံ ို ့်ထာဝ ဘို ာေးသခင်

ကိုယ်တိုင ် အြ်နင
ှ ေး် ထာေးပခင်ေးပြစ်သည် ဟို ယူ ကက သည်။ အခ ြိုွေ့ြညာရှငမ
် ာေး က မူ အထက်တန်ေးစာေးအလွှာ

မှ လူကိုနထ
် ံ မ ာေးတွင ် ရမွေး ာြ အိုြ်ခ ြိုြ်ြိုငခ
် ွင ့်် ရှသည် ဟို ယူ ကကသည်။

ထသ
ို ့် ရသာ
ို ့် ရရှေးရို ေး န်သည့်် အယူအ မ ာေးကို ဉာဏ်အလင်ေးြွငရ
့်် ခတ် (Enlightenment Era) မှ

အရတွေးအရခေါ်ြညာရှငမ
် ာေးသည် စန်ရခေါ် ခက့် ကသည်။ နင
ို င
် ရ
ံ တာ် အိုြ်ခ ြိုြ်ြိုငခ
် ွငအ
့်် ာဏာ ၏ တ ာေးဝင်မှု ၊

တစ်နည်ေးအာေးပြင ့်် အစိုေး တစ် ြ်၏ တ ာေးဝင်မှု (Legitimacy) မှာ ဘို ာေးသခင်ထမ
ံ ှ လာသည် လည်ေးမဟိုတ်။

ရ ရြေါ် ီ လူကိုနထ
် ံ လူတန်ေးစာေး၏ ရမွေး ာြ အခွငအ
့်် ရ ေး လည်ေးမဟိုတ် ဟို ခ
ို က့် ကသည်။ ထအ
ို ခ

အစိုေး တစ် ြ်၏ တ ာေးဝင်မှု အာေး မည်သည်ကို ကကည့်က

် ာ ိုေးံ ပြတ်သငသ
့်် နည်ေးဟူရသာ ရမေးခွနေး် ကို

ထြ်မရ
ံ ြေါ်ရြ က်လာသည်။

အဂဂလြ်လူမ ြိုေး အရတွေးအရခေါ် ြညာရှင ် ဂျွနရ

် လာခ
့် ် (John Locke) သည် အစိုေး တစ် ြ် တွင ် ရှသင ့််
ရှထက
ို ်ရသာ လစ်ဘ ယ်တန်ြိုေး မ ာေးကို ြထမဦေး ေးိုံ ရှငေး် လင်ေးပြတ်သာေးစွာ သတ်မှတ်ရြေးခသ
့် ူပြစ်သည်။ ထို
လစ်ဘ ယ် တန်ြိုေးမ ာေးမှာ -

- နင
ို င
် သ
ံ ာေးတ၏
ို ့် လွတ်လြ်မှု၊ ရှငသ
် န်မှု နှင ့်် ဥစစာြစစညေး် ြိုင ် င
ို မ
် ှု အစ ရှရသာ ြိုငခ
် ွင ့်် မ ာေးကို

ထန်ေးသမ်ေးရစာငရ
့်် ရှာင ့်် န်

- ပြည်သူလူထို ၏ ရကာင်ေးက ြိုေးကို ရရှေးရှု ရ ာင် ွ က် န်

- အပခာေးသူမ ာေး ၏ အခွငအ

့်် ရ ေးမ ာေးကို ခ ြိုေးရြာက်သူတို အာေး
့် အပြစ်ဒဏ်ရြေး န် တပြစ်
ို ့် ြ သည်။

ထရကကာင
ို ့် ြ
့်် င် ရလာခ
့် ်အတွက်မူ နင
ို င
် ၏
ံ တ ာေးဥြရဒရ ေး ရ
ွ ေး (Lawmaking) သည် အစိုေး တစ် ြ်၏

အရ ေးြ ေးိုံ ရသာ တာဝန်ြင်ပြစ်သည်။ ရလ့်ာခ် ၏ အ အ

ို ပြည်သပူ ြည်သာေး မ ာေးသည် အစိုေး နှင ့််

လူမှုြဋညာဉ် (လူမှုြဋညာဉ် ရခေါ် Social Contract အရကကာင်ေးကို ဟိုဘစ

် ် အရကကာင်ေးတွင ် ရှငေး် ပြပြီေးပြစ်သည်။)

တစ်ခို ရအာက်တွင ် ဝင်ရ ာက်ခိုလှုံကာ အစိုေး တစ် ြ်အာေး အိုြ်ခ ြိုြ်ြိုငခ

် ွင ့်် ရြေးအြ်ပခင်ေး၏ အဓက

အရကကာင်ေးအ င်ေးတစ်ခ က်မှာ ပြည်သူပြည်သာေး အခ င်ေးခ င်ေးကကာေးတွင ် ရြေါ်ရြ က်လာရသာ အပငင်ေးြွာေးြွယ်

ပြဿနာ ြ် မ ာေးကို သမာသမတ် က စွာရပြရှငေး် ရြေးနင

ို ် န်အတွက် ြင်ပြစ်သည်။

45
ထအ
ို ခ က်ကို အရပခခံပြီေး ရလာခ
့် ်သည် အစိုေး တစ် ြ် သည် မည်သရသာ
ို ့် အရပခအရန တွင ် တ ာေးဝင်သည်၊

မည်သရသာ
ို ့် အရပခအရန တွင ် တ ာေးမဝင်ြ ဟူရသာ စံနန
ှု ေး် မ ာေးကို ရတွေးရတာ င်ပခင် ခသ
့် ည်။ လူသာေးတို၏
့်
ရမွေး ာြ ြိုငခ
် ွငမ
့်် ာေး အာေး ရလေးစာေးပခင်ေး၊ ကာကွယ်ရြေးပခင်ေး မရှဘ ပြည်သပူ ြည်သာေး တို၏
့်
လွတ်လြ်ခွငအ
့်် ာေး ြတ်ြင်တာေး ေးီ ရသာ အစိုေး တစ် ြ် သည် တ ာေးမဝင်ရသာ အစိုေး တစ် ြ်သာ ပြစ်သည်

ဟို ရလာခ
့် ်က ခ
ို သ
့် ည်။

ထရကကာင
ို ့် ြ
့်် င် ရလာခ
့် ်သည် အကကင်ေးမ့်အာဏာ က ငသ
့်် ိုေးံ ပခင်ေးကို နက
် ့် င်ခ၏
့် သူနင
ှ ့်် ရခတ်ပြြိုငပ် ြစ်ရသာ

ဒဿနြညာရှင ် ရသာမတ်စ် ဟိုဘစ

် ် (Thomas Hobbes) ကမူ အာဏာြိုငအ
် စိုေး တစ် က် တွင ်

အကကင်ေးမ့်အာဏာ က ငသ
့်် ေးိုံ ခွင ့်် ရှသငပ့်် ြီေး ထမ
ို ှသာလျှင ် လူသာေးမ ာေးအာ ‘သဘာဝြကတအရပခအရန’ (State

of Nature, ဟိုဘစ်
် ် အရကကာင်ေးတွင ် ရှငေး် ပြပြီေးပြစ်) အတွငေး် သို ့် မသက် င်ေးရစ န် ကာကွယ်နင
ို လ
် မ့််မယ် ဟို

ယူ ခ့်သည်။ ရလာခ
့် ်၏ ရတွေးရခေါ် ြံိုသည် ဟိုဘစ
် ် နှင ့်် ကွာပခာေးလှ၏။ ရလာခ
့် ် သည် အစိုေး တစ် ြ် ၏
ကသဇာအာဏာာ နှင ့်် လိုြ်ြိုငခ
် ွင၊့်် လိုြ်ရ ာင်ခ က် မ ာေးအာေး အကနအ
် ့် သတ် ပြငသ
့်် ာ ရြေးအြ် မည်ဟို

ခ
ို သ
့် ည်။

ဥြရဒ အာေး ေဟိုခ က်အပြစ် အဓက ထာေးပခင်ေး

ရလာခ
့် ် ၏ နင
ို င
် ရ
ံ ေး ဒဿန င
ို ် ာ အရ ေးအသာေး အမ ာေးစို သည် လူအခွ
့် ငအ
့်် ရ ေး (Rights) နှင ့်် ဥြရဒ (Law)

တိုအာေး
့် ေဟိုပြြိုသည်ကိုရတွွေ့ နင
ို သ
် ည်။ နင
ို င
် ရ
ံ ေးအာဏာ သ
ို ည်မှာ ‘ရသဒဏ်ရြေးနင
ို ရ
် သာ ဥြရဒ မ ာေးကို

ရ ေး ြ
ွ ိုငခ
် ွင’့်် ဟို ရလာခ
့် ်က အဓြပာယ်ြွင ့်် ခ
ို သ
့် ည်။ လူသာေးတသည်
ို ့် ဥြရဒကင်ေးမ့်ကာ ြ မ်ေးြတာ

နင
ို လ
် ှရသာ သဘာဝြကတအရပခအရန ကို စွနခ
် ့် ွာလိုပခင်ေးမှာ ထို သဘာဝြကတအရပခအရန တွင ်

ဘက်မလိုက်ြ အ ေးိုံ အပြတ်ရြေးနင

ို သ
် ည့်် တ ာေးစီ င်ရ ေးကဏ္ဍ မရှပခင်ေးရကကာငသ
့်် ာ ပြစ်သည်ဟို ရလာခ
့် ် က
အခိုငအ
် မာ ိုခသ
့် ည်။ (ဘာသာပြန်သူ ၏ စကာေးခ ြ်။ ။ ရလာခ
့် ် ၏ အပမင် အ တ ာေးဝင်အစိုေး တစ် ြ်တွင ်
ရသဒဏ်ရြေးြိုငခ
် ွငအ
့်် ာဏာ မရှမပြစ်လိုအြ်သည် ဟို ယူ သည့်် ြညာရှငအ
် ခ ြိုွေ့ ရှသည်။ အခ ြိုွေ့ မှာမူ ထအ
ို ို

ကို လက်မခံကကြ )

ထအပြင်
ို ့် ရလာခ
့် ် ၏ အ ိုအ တ ာေးဝင်အစိုေး တစ် ြ်သည် အာဏာခွရဝက ငသ
့်် ေးိုံ မှု မူဝ ဒမ ာေး (Principles

of the Separation of Power) ကို စွစွပမပမက ငသ

့်် ေးိုံ မည် ဟို ခ
ို သ
့် ည်။ နင
ို င
် ရ
ံ တာ် ဥြရဒပြြိုရ ေး (Legislative

Power) နှင ့်် န်

ို င
် င
် ရ
ံ တာ် စီမံအိုြ်ခ ြိုြ်ရ ေး (Executive Power) ဟူရသာ အာဏာ နှစ် ြ် အာေး

အစိုေး တစ် ြ်အတွငေး် အြွွေ့အစည်ေးနှစ်ခို မှ ခွရဝက ငသ

့်် ေးိုံ မည်၊ ထအာဏာနှ
ို ့် စ် ြ် တွင ် ဥြရဒပြြိုရ ေးအာဏာ

သည် အိုြ်ခ ြိုြ်စီမံရ ေး အာဏာ ထက် ြိုမိုပမငမ

့်် ာေးသည် ဟို ရလာခ
့် ်က ရှု ပမင်ခသ
့် ည်။ အဘယ်ရကကာင ့်် ရ
ို သာ

ဥြရဒပြြိုရ ေးအာဏာ သည် နင

ို င
် သ
ံ ာေးမ ာေးရြေါ်တွငသ
် ာမက အစိုေး တစ် ြ်၏ ကစစ ြ်မ ာေး အရြေါ်တွင ် ြ

သက်ရ ာက်မှုမ ာေးစွာ ရှနင

ို ပ် ြီေး အိုြ်ခ ြိုြ်စီမံရ ေးအာဏာသည် တ ာေးဥြရဒအာေး သက်ဝင်ရအာင်

စီမံလိုြ်ရ ာင်ရြေး သည့်် ကဏ္ဍသာ ပြစ်ရသာရကကာငပ့်် ြစ်သည်။

46
ရလာခ
့် ်သည် တ ာေးဥြရဒ အာေး အဓကေဟိုခ က်အပြစ်ထာေးကာ ရတွေးရခေါ် ခပ့် ခင်ေးမှာ တ ာေးဥြရဒ သည်
နင
ို င
် သ
ံ ာေးတို၏
့် လွတ်လြ်ခွင ့်် ကို ကာကွယ်ရြေး န်သာအဓက ဟို သတ်မှတ်ခပ့် ခင်ေးရကကာငြ
့်် င်။ ဥြရဒ ၏

ည် ွ ယ်ခ က်မှာ လူသာေးတ၏

ို ့် လွတ်လြ်ခွငက
့်် ို ြတ်ြင်တာေး ေးီ န် မဟိုတ်ဘ ထို လွတ်လြ်ခွငက
့်် ို

မကွယ်ရြ ာက်ရအာင် ထန်သမ်ေး န် နှင ့်် က ယ်ပြနလ

် ့် ာရစ န် ြင် ပြစ်သည် ဟို ရလာခ
့် ် က င်ပခင်ခသ
့် ည်။
လူမှုအြွွေ့အစည်ေးတစ်ခို အတွငေး် တွင ် ဥြရဒ မရှြ က လွတ်လြ်ခွင ့်် မရှနင
ို ။် ထရကကာင
ို ့် ့်် ဥြရဒ သည်

လွတ်လြ်ခွငက
့်် ို အာေးရြေးသလို လွတ်လြ်ခွင ့်် အာေး အကနအ
် ့် သတ် တစ်ခို ပြငထ
့်် န်ေးခ ြိုြ်ထာေးပခင်ေး ဟို

လ ိုနင
ို သ
် ည်။ (ြတ်ြင်တာေး ေးီ ပခင်ေး နှင ့်် အကနအ
် ့် သတ် တစ်ခို နှင ့်် ထန်ေးခ ြိုြ်ပခင်ေး နှစ်ခိုသည် မတူညီြ )

‘လွတ်လြ်ခွငအ
့်် ပြည့်အ
် ဝ ပြငရ
့်် နထင
ို ပ် ခင်ေး’ သည် ‘သဘာဝြကတအရပခအရနအတွငေး်

ဥြရဒမ့်စွာရနထင
ို ပ် ခင်ေး’ နှင ့်် လံိုေးဝမတူသည့်် အပြင် ထို အရပခအရန နှစ်ခို သည် နက
် ့် င်ဘက်ပြစ်သည်။

လွတ်လြ်ခွင ့်် ို သည်မှာ လူတစ်ဦေးတစ်ရယာက် အာေး မမကကြိုက်နစ

ှ ်သက် ာကို

ကကြိုက်သလိုလိုြ်ခွငရ
့်် ြေးပခင်ေးမဟိုတ်၊ လွတ်လြ်ခွင ့်် ိုသည်မှာ လူတစ်ဦေးတစ်ရယာက် အာေး

မမကကြိုက်နစ
ှ ်သက် ာကို ဥြရဒရဘာင်အတွငေး် မှ လွတ်လြ်စွာပြြိုလိုြ်ခွင၊့်် ြိုင ် င
ို ခ
် ွင ့်် ရြေးပခင်ေးသာ ပြစ်သည်

ဟို ရလာခ်က
့် ခ
ို သ
့် ည်။ ဥြရဒရဘာင်မရှရသာ လွတ်လြ်ခွင ့်် သည် လူတစ်ဦေး နှင ့်် တစ်ဦေးထခိုက်ရစနင
ို ပ် ြီေး

တစ်ဦေး၏ လွတ်လြ်ခွငသ
့်် ည် က န်တစ်ဦေး၏ လွတ်လြ်ခွငက
့်် ို ြတ်ြင် ာ ရ ာက်လာနင
ို သ
် ည်။

(အင်အာေးကကီေးသူနင
ို စ
် တမ်ေး ဟူရသာ လွတ်လြ်ခွငမ
့်် ြိုေးကို လွတ်လြ်ခွငစ
့်် စ်စစ်မဟိုတ် ဟို လ
ို ိုပခင်ေးြ )

ထရကကာင
ို ့် ့်် ဥြရဒရဘာင်သာ မရှြ က လူသာေးတသည်
ို ့် အထန်ေးအကွြ်မ့်ရသာ သဘာဝြကတအရပခအရန

အတွငေး် လွတ်လြ်ခွင ့်် အကိုန ် ရြ ာက် ေးိုံ သွာေးနင

ို သ
် ည် ရလာခ
့် ်က ရှု ပမင်ခရ
့် လသည်။

လူသာေးတ၏
ို ့် ြင်ကိုယ်စရို က်

ဥြရဒပြြို ရ ေး ွ ာတွင် ရသာ်လည်ေးရကာင်ေး၊ တ ာေးဥြရဒစိုေးမိုေးရ ေးကို အရကာင်အထည် ရြာ် ာတွင ်

ရသာ်လည်ေးရကာင်ေး လူသာေး ၏ ြင်ကိုယ်စရို က်သဘာဝ နှင ့်် ြကတအရပခအရန တက

ို ့် ို အထူေးပြြိုထည့််သင
ွ ေး်

စဉ်ေးစာေး မည် ဟို ရလာခ

့် ် က အ ပို ြြိုခ့်သည်။။ လူသာေးတသည်
ို ့် သဘာဝအရလ ာက် တန်ေးတူညမ
ီ ျှသည်၊

လွတ်လြ်သည်၊ တစ်သေးီ ြိုဂ္လ ြ်တည်နင

ို စ
် ွမ်ေး ရှသည် ဟို ရလာခ
့် ် က ယံိုကကည်သည်။

ရလာခ
့် ် ၏ သဘာဝြကတအရပခအရန (State of Nature) ကို အဓြပာယ်ြွင ့်် ိုြံိုမှာ

စတ်ဝင်စာေးြွယ်ရကာင်ေးလှပြီေး ဟိုဘစ
် ် ၏ အဓြပာယ်ြွင ့်် ို ြံို နှင ့်် အလွနက
် ွာပခာေးသည်။ ရလာခ
့် ်၏ အ အ
ို

သဘာဝြကတအရပခအရန တွင် လူသာေးတသည်

ို ့် တန်ေးတူညစ
ီ ွာ အတူယှဉ်တွရနထင
ို သ
် ည်။ သရသာ်
ို ့် ပြဿနာ

တစ်ခိုခို၊ အပငင်ေးြွာေးြွယ်တစ်ခိုခို ရြေါ်ရြ က်လာြ က ကကာေးဝင်ကာ ဘက်မလိုက်ြ ရပြရှငေး် ရြေးနင

ို မ
် ည့််

တ ာေးဝင်အြွွေ့အစည်ေး ပို ြီေးမရှ။ ထအ

ို ရပခအရနသည် ြင်လျှင ် ရလာခ
့် ်အတွက် သဘာဝြကတအရပခအရန
ပြစ်သည်။

ဟိုဘစ
် ်အတွက် မူ သဘာဝြကတအရပခအရန (State of Nature) သည် လူသာေးတို ့် အပမလိုလို

န်ရ ာင်တိုက်ခိုက်ရနရသာ အရပခအရန ြင်ပြစ်သည်။ ဟိုဘစ

် ် ၏ အပမင်အ သဘာဝြကတအရပခအရန

47
ဟူသည် စစ်မက်အပမ ပြစ်ြွာေးရနသည့်် အရပခအရန တစ်ခို၊ စစ်ရပမပြင်တစ်ခို နှင ့်် အတူတူြင်ပြစ်သည်။

ရလာခ
့် ်က ထအ
ို ိုကို လက်မခံြ ။ လူသာေးတိုသည်
့် သဘာဝတ ာေး၏ ဥြရဒမ ာေး၊ င်ပခင်တံိုတ ာေးမ ာေးကို

လွှတ်ခ လိုက်သည့်် အခ မှသာလျှင် စစ်မက်အပမပြစ်ြွာေးရနသည့်် အရပခအရန ကို ရ ာက်ရှနင

ို သ
် ည် ဟို

ရလာခ
့် ်က သ
ို ည်။ သဘာဝြကတအရပခအရန သည် စစ်မက်အပမပြစ်ြွာေးရနသည့်် အရပခအရန နှင ့််

မတူညရ
ီ ကကာင်ေး ရလာခ
့် ်ကရှငေး် ပြသည်။

သဘာဝြကတအရပခအရန အတွငေး် တွင ် လူသာေးတို ပြြို

့် မူရနထင
ို မ
် ည့်် ြံိုကို င်ပခင် ာတွင ် ဟိုဘစ
် ် နှင ့်် ရလာခ
့် ်
တသည်
ို ့် အပမင်ပခာေးနာေးခသ
့် ည်။ ဟိုဘစ
် ် သည် သဘာဝြကတအရပခအရန တွင ် လူသာေးတသည်
ို ့်

အာဏာမက်ရမာသူမ ာေး၊ မမကိုယ်က ြိုေးစီေးြွာ အဓွနရ

် ့် ှည် န်သာ အဓက ထာေးသူမ ာေး ပြစ်လာလမ့််မည် ဟို

ပမင်ခသ
့် ည်။ ထရကကာင
ို ့် ြ
့်် င် လူသာေးတို ့် ၏ သဘာဝြကတအရပခအရနသည် စစ်ြွသာ ပြစ်သာ ဟို ဟိုဘစ
် ်က

ခ
ို ပ့် ခင်ေးြင်။ ရလာခ
့် ် ၏ အပမင်မှာ ထသ
ို မဟို
ို ့် တ်ြ ။ လူသာေးတိုသည်
့် သဘာဝြကတအရပခအရန တွင ်

င်ပခင်တံိုတ ာေး၊ သည်ေးခံပခင်ေးတ ာေးတို ့် ပြင ့်် က ငက့်် ကံရနထင

ို န
် င
ို သ
် ည် ဟို သာ ရလာခ
့် ် က ရှု ပမင်သည်။
သဘာဝြကတအရပခအရန တွင ် ြဋြကခ လံိုေးဝကင်ေးစင်ရနမည် ဟိုရတာ့် ရလာခ
့် ် က မ ိုလို။ ထရကကာင
ို ့် ့််

ြဋြကခမ ာေး၊ စစ်မက်မ ာေးသည် တစ်ခ တစ် ံတွင ် ပြစ်နင

ို ရ
် သာ်လည်ေး ဟိုဘစ
် ် ိုခသ
့် လို အပမတရစ ထို
အနဌာရံိုရြ င်ေးရသာင်ေးရပခာက်ရထာင် နှငသ
့်် ာ ပြည့််နက
ှ ်ရနမည်မ ြိုေး မဟိုတ် ဟို ရလာခ
့် ်က င်ပခင်ခသ
့် ည်။
သဘာဝြကတအရပခအရန အတွငေး် တွင ် လူဦေးရ တိုေးြွာေးလာသည်နင
ှ ့်် အမျှ သံယံဇာတ

င်ေးပမစ်မ ာေးရှာြ ေးလာမည်။ ရငွရကကေးစီေးြွာေးရ ေးစနစ် လည်ြတ်လာသည်နင

ှ ့်် အမျှ လူတန်ေးစာေးမညီမျှမှု မ ာေး

တိုေးြွာေးလာမည်။ ထအ
ို ခ တွင် ြဋြကခမ ာေး၊ ပြဿနာမ ာေး ရှလာမည်မှာ မလွရြ။ ထို ြဋြကခမ ာေး၊ ပြဿနာ

မ ာေးအာေး ရပြရှငေး် န် အတွက် လူမှုအြွွေ့အစည်ေးအတွငေး် ဥြရဒမ ာေး လိုအြ်လာမည်။ ထဥ

ို ြရဒမ ာေးအာေး

စိုေးမိုေး န် ရ ာင် ွ က်မည့််သူမ ာေး လိုအြ်လာမည်။ ဘက်မလိုက်ဘ မျှတသည့််

တ ာေးသူကကီေးမ ာေးလိုအြ်လာမည်။ ထလ
ို ိုအြ်ခ က်ကို ပြည့်် န် အတွက် ရလာခ
့် ်၏ အရပြမှာ အစိုေး တစ် ြ်
ရှ န်ြင်ပြစ်သည်။

ရလာခ
့် ် နှင ့်် ဟိုဘစ
် ် တ၏
ို ့် သဘာဝြကတအရပခအရန၊ ထို သဘာဝြကတအရပခအရန အတွငေး် လူသာေးတ၏
ို ့်

အက ငစ
့်် ရို က်မ ာေး ရြေါ် ရှု ပမင်ြံို ကွပြာေးရကကာင်ေးရတွွေ့ ရှနင
ို ြ
် သည်။ ထက
ို ွပြာေးမှုရကကာငြ
့်် င် ၄င်ေး

ဒဿနြညာရှငက် ကီ နှစ်ဦေး ၏ ‘အာဏာြိုငအ

် စိုေး တစ် ြ်’ ၏ တာဝန်မ ာေး၊ အာဏာစက် ၏ အကနအ
် ့် သတ် တို ့်

ကို သီအို ီ ထိုတ်ခ့် ာတွင ် ကွပြာေးမှုမ ာေးရှလာပခင်ေးြင် ပြစ်ြ သည်။

48
အစိုေး တစ် ြ်၏ တာဝန်ဝတတ ာေး

ဂျွနရ
် လာခ
့် ်၏ နင
ို င
် ရ
ံ ေးဒဿနကို ကကည်မ
့် ည် ိုလျှင ် အိုြ်ခ ြိုြ်ခွငအ
့်် ာဏာ၏ တ ာေးဝင်မှုနင
ှ ့််

က်နယ
ွ ်သည်ရ
့် မေးခွနေး် မ ာေးကို အဓကထာေး၍ ရလ့်လာသည်ကိုရတွွေ့ ပမင်နင
ို သ
် ည်။ ဟိုဘစ
် ်ကသ
့် ြင်
ို ့်

ရလာခ
့် ်သည်လည်ေး အစိုေး တစ် ြ်၏ အိုြ်ခ ြိုြ်ခွငအ
့်် ာဏာ တ ာေးဝင်မှုကို စဉ်ေးစာေး ာ၌

သဘာဝြကတအရပခအရန (State of Nature) တွငရ

် ှရသာ လူသာေး၏သရဘာသဘာဝအရြေါ် အရပခခံ၍

စဉ်ေးစာေးခသ
့် ည်။

ရလာခ
့် ်သည်ဟိုဘစ
် ်ရပြာခရ
့် သာတ ာေးဝင်ရသာအစိုေး တစ် ြ်ရြေါ်ရြ က် န်အတွက်လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးအတွငေး် ရှ
ပြည်သူအာေးလံိုေးသရဘာတူရသာ လူမှုြဋညာဉ် (social contract) အရြေါ်အရပခခံ န် လိုအြ်သည်

ဟူရသာအခ က်ကို သရဘာတူခသ

့် ည်။ သဘာဝအရပခအရန၏ ပြဿနာသည် တ ာေးဥြရဒစိုေးမိုေးရ ေးအတွက်
ရ ာင်ကကဥ်ေးရြေးမည့်် တ ာေးသူကကီေးမ ာေး နှင ့်် ဝန်ထမ်ေးမ ာေး မရှပခင်ေးြင်ပြစ်သည်။ ပြည်သမ
ူ ာေးသည်

တ ာေးဥြရဒစိုေးမိုေးရ ေးကိုရ ာင်ကကဉ်ေးရြေးနင

ို ရ
် သာအစိုေး တစ် ြ်ရြေါ်ရြ က် န်ဟူရသာ ည် ွ ယ်ခ က်ပြင်သ
့် ာ
(၎င်ေးတ၏သဘာဝအရပခအရနတွ
ို ့် င ် ရှရသာ တစ်ဦေးခ င်ေးစီလွတ်လြ်ခွငက
့်် ိုြစ်ြယ်၍ လူမှုြဋညာဉ်မှတ င်)့်

လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးအတွငေး် ၌ ဝင်ရ ာက်ြက်သတ် န် သရဘာတူကကလမ့််မည်။ ထရကကာင်
ို ့် ြ့် င် ပြည်သူမ ာေးအကကာေး
ဥြရဒစိုေးမိုေးရ ေးကို ရ ာင်ကကဉ်ေးရြေး န်မှာ တ ာေးဝင်ရသာအစိုေး တစ် ြ်၏ အခန်ေးကဏ္ဍဟို

န
ို င
ို သ
် ည်။တ ာေးဝင်ရသာ အစိုေး ရြေါ်ရြ က် န်အတွက်မူ ပြည်သူမ ာေး၏ သရဘာ နဒသည်

အခ ာက သည်ဟို ရလာခ
့် ်က ခ
ို ့်သည်။ ရလာခ
့် ်အတွက်မူ ထသ
ို တ
ို ့် ာေးဝင်အစိုေး ပြစ် န်အလိုငှ့် ာ

ဒီမိုကရ စီစနစ်ပြစ်ကိုပြစ် မည်ဟိုမ ခ

ို ့်ရြ။သက်ဦေး ြ
ံ ိုငစ
် နစ်(ဘို င်ကအိုြ်ခ ြိုြ်ရသာစနစ်)၊အထက်တန်ေး

လွှာလူတစ်စိုကစိုေးမိုေးအိုြ်ခ ြိုြ်သည်စ
့် နစ် (အရတာ် ေးိုံ ဟိုသတ်မှတ်ရ ွ ေးခ ယ်ထာေးရသာ လူတစ်စိုက

အိုြ်ခ ြိုြ်သည်စ
့် နစ်) နှင ့်် ဒီမိုကရ စီနည်ေးက ရ ွ ေးခ ယ်တင်ရပမာက်ထာေးရသာ အြွွေ့အစည်ေးတစ်ခို

အိုြ်ခ ြိုြ်သည်စ
့် နစ် စသည်ပြင့်် ပြည်သူအမ ာေးစို သရဘာတူလက်ခံရသာ မည်သည့်် အိုြ်ခ ြိုြ်မှုစနစ်မ ို

ပြစ်နင
ို သ
် ည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။ အရ ေးကကီေးသည်အ
့် ခ က်မှာ ထအ
ို ိုြ်ခ ြိုြ်ခွင ့်် အခွငအ
့်် ာဏာသည် ပြည်သထံ
ူ ့် မှ

သက် င်ေး မည်ပြစ်ပြီေး၊ ပြည်သူက ပြန်လည် အိုြ်ခ ြိုြ်မှု လက်မခံလိုရတာြ

့် က ပြန်လည်

သမ်ေးြိုငခ
် ွငရ
့်် ှပခင်ေးြင်ပြစ်သည်။

ရလာခ
့် ်သည် ဟိုဘစ
် ် လက်ခံခရ
့် သာ အကကင်ေးမအ
့် ာဏာကို လက်မခံခရ
့် ြ။ မြိုငေး် ပခာေးနင
ို ရ
် သာ

အကကင်ေးမ့်အာဏာဟူသည် ပြည်သ၏
ူ လွတ်လြ်ခွငက
့်် ို မလိုလာေးအြ်ြ ကန်သတ်
့် နင
ို ရ
် သာရကကာင့်် မမ၏

အခွငအ
့်် ရ ေးအာေးလံိုေးြံိုအြ်၍ အခ ြိုြ်အပခာအာဏာြိုငသ
် ို ့် လက်ရအာက်ခံပခင်ေးသည် အနတ ာယ်ရသည်
ှ ဟို

ရလာခ
့် ်က ပမင်ခသ
့် ည်။ “မမ၏သရဘာ နဒမြ ဘ မမအာေး အိုြ်ခ ြိုြ်ခွင ့်် အာဏာ ယူထာေးသူသည်

ကကြိုက်နစ
ှ ်သက်သည့်် အခ န်တွင် ၎င်ေးအာဏာကိုသေးိုံ ၍ မမအာေးကကြိုက်သလို

စီမံလမ့််မည်၊နှြ်စက်ပခင်ေးြင်ပြြိုနင
ို သ
် ည်။ အတင်ေးအကကြ်ြအာေးရြေးခိုငေး် ရစသည့်န
် ည်ေးလမ်ေးမ ြိုေးပြင ့််

အကကင်ေးမ့်အာဏာသံေးို ကာ မမ၏လွတ်လြ်ခွင၊့်် အခွငအ

့်် ရ ေးအာေးခ ြိုေးရြာက်ထြ ေးသည် မမအာေး

49
ကျွနအ
် ပြစ်သို ့် င်ေးသက်ရစပခင်ေးြင်ပြစ်သည်။ ထက
ို သ
့် ရသာ
ို ့် အခွငအ
့်် ာဏာ မည်သတွ
ူ ့် ငမ
် ျှမရှသင။့်် ”

ဟို ခ
ို ့်သည်။

ရလာခ
့် ်သည် အိုြ်ခ ြိုြ်သအ
ူ ာေး အကကင်ေးမအ
့် ာဏာြံိုအြ်ပခင်ေးထက် အကန်အသတ်
့် ရှရသာ

အစိုေး အိုြ်ခ ြိုြ်မှုြံိုစံကိုသာ သရဘာက ခသ

့် ပူ ြစ်သည်။ အစိုေး တစ် ြ်သည် ပြည်သမ
ူ ာေး၏ ြိုင ် င
ို မ
် ှု

အက ြိုေးစီေးြွာေးကို ကာကွယ်ရြေး န်၊ ပငမ်ေးခ မ်ေးစွာရနထင

ို ရ
် နရ ေးအတွက် ရ ာင်က ဉ်ေးရြေး န် နှင ့်် အမ ာေး

ပြည်သူြိုငြ
် စစညေး် မ ာေးကို ထန်ေးသမ်ေးရစာင်ရ
့် ရှာက်ရြေး န် စသည့်် တာဝန်ဝတတ ာေးမ ာေး ရပမာက်မ ာေးစွာရှသည်။
ထအပြင်
ို ့် ပြည်ြမှ က ေးရက ာ်ဝင်ရ ာက်မှုမ ာေးဒဏ်မှ ကာကွယ်ရြေး န် တာဝန်ရှရလသည်။ ရလာခ
့် ်ကမူ
ဘံအ
ို က ြိုေးစီေးြွာေးကိုရရှေးရှု ရသာ နင
ို င
် တ
ံ ိုငေး် တွင ် အထက်ြ တာဝန်ဝတတ ာမ ာေးသည် အပမင့်် ေးိုံ အာဏာပြစ်သည့််

ဥြရဒပြြိုရ ေးအာဏာ (legislative power) ၏ရဘာင်ထမှ ကာကွယ်ရြေး ပခင်ေးပြစ်သည်ဟိုပမင်ခ့်သည်။

အစိုေး တစ် ြ်သည် သဘာဝြကတအရပခအရနတွင ် မ နင

ို သ
် ည့်် ပြည်သမ
ူ ာေး၏လွတ်လြ်ခွငန
့်် င
ှ ့််

အက ြိုေးစီေးြွာေးအာေး ကာကွယ်ရြေးပခင်ေးဟူရသာ တာဝန်ယူရစာင်ရ

့် ရှာက်မှုကို အာမခံရြေး မည်။

အကကင်ေးမ့်အာဏာအသံေးို ပြြို၍ မည်သူတစ်ဦေးတစ်ရယာက်ကိုမျှ ကျွနသ

် ြွယ် က် ပံ ခင်ေး မပြြို ဟို

ခ
ို သ
့် ည်။ အစိုေး တစ် ြ်၏ အရပခခံက ရသာ တာဝန်ဝတတ ာေးမှာ ပြည်သူမ ာေး၏ အခွငအ
့်် ရ ေးကို

ကာကွယ်ရြေးနင
ို သ
် ည့်် တ ာေးဥြရဒမ ာေးပြဌာန်ေးရြေး န်ပြစ်ပြီေး ပြည်သ၏
ူ အက ြိုေးစီေးြွာေးကို ရရှေးရှု လ က်

တ ာေးဥြရဒစိုေးမိုေးမှုရရစ
ှ န် ထမ်ေးရ ာင်ရြေးပခင်ေးပြစ်ရြသည်။

ပြန်လည်ခိုခံရတာ်လှနြ
် ိုငခ
် ွင ့််

ရလာခ
့် ်၏ တ ာေးဝင်အစိုေး နှင ့်် တ ာေးမဝင်အစိုေး အကကာေး ကွပြာေးစွာပမင်ရသာအပမင်သည်

တ ာေးမဝင်အိုြ်ခ ြိုြ်မှုအာေး ပြန်လည်ခိုခံရတာ်လှနပ် ခင်ေးသည် လက်ခံနင

ို ြ
် ွယ်ပြစ်သည်ဟိုရသာ

အရတွေးအရခေါ်ကို ရြေါ်ရြ က်ရစခသ

့် ည်။ ရလာခ
့် ်က အစိုေး တစ် ြ်ထမ
ံ ှ အြ်နင
ှ ေး် ထာေးရသာအခွငအ
့်် ာဏာအာေး

ပြန်လည်သမ်ေးယူ န်အလိုငှ့် ာ ရတာ်လှနြ

် ိုနက
် န်နင
ို ခ
် ွငရ
့်် ှသည့်် အရပခအရနအ ြ် ြ်ကို

ဥြမာရြေးရြာ်ပြခသ
့် ည်။ အကယ်၍ ပြည်သက
ူ ရ ွ ေးရကာက်တင်ရပမာက်ထာေးရသာ ကိုယ်စာေးလှယ်မ ာေး၏

စိုရဝေးခွငအ
့်် ာေးြတ်ြင်ပခင်ေး (ရလာခ
့် ်က တ ာေးဝင်အစိုေး တစ် ြ်သည်

ပြည်သူမ ာေးမှရ ွ ေးရကာက်တင်ရပမာက်ထာေးရသာ ကိုယ်စာေးလှယ်မ ာေးအာေး စိုရဝေးခွငရ

့်် ြေး၍

၎င်ေးတအခ
ို ့် င်ေးခ င်ေးကကာေးရ ွေးရနွေးနင
ို ခ
် ွငရ
့်် ှ မည်ဟို ယူ ခသ
့် ည်)၊ ပြည်သူ၏ သရဘာ နဒမြ ဘ

ပြည်ြနင
ို င
် မ
ံ ာေး၏ ဝင်ရ ာက်စွက်ြက်ခွငအ
့်် ာေး ခွငပ့်် ြြိုပခင်ေး၊ ရ ွ ေးရကာက်ြွ စနစ်နင
ှ ့်် လိုြ်နည်ေးလိုြ်ဟန်မ ာေးအာေး

ပြည်သူ၏သရဘာတူညခ
ီ က်မြ ဘ ရပြာင်ေးလပခင်ေး၊ တ ာေးဥြရဒစိုေးမိုေးမှုရှရစ န် မစွမ်ေးရ ာင်နင
ို ပ် ခင်ေး နှင ့််

နင
ို င
် သ
ံ ာေးမ ာေး၏အခွငအ
့်် ရ ေးအာေးထြ ေးပခင်ေး စသည့်် အရပခအရနမ ာေးတွင ် တ ာေးဝင်

ရတာ်လှနြ
် ိုနက
် န်ခွငရ
့်် ှသည်ဟို သ
ို ည်။ ရလာခ
့် ်က ပြည်သအ
ူ ာေးတ ာေးမဝင်အိုြ်ခ ြိုြ်ပခင်ေးသည် ကျွနစ
် နစ်နင
ှ ့််

အလာေးသဏ္ဍာန်တူသည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။ အကယ်၍ တိုငေး် ပြည်ကို အစိုေး ရသာ ဘို င်သည် မမပြည်သမ
ူ ာေးနှင ့််

သရဘာတူညီထာေးရသာ လူမှုြဋညာဉ် အာေး ရြာက်ြ က်ြ က ထဘ

ို ို င်အာေး ကွြ်မ က်စီ င်ရသာ

50
လိုြ် ြ်သည်ြင် တ ာေးသည်ဟို ရလာခ
့် ်က ိုခသ
့် ည်။ ြ လီမန်စနစ်အာေး ရထာက်ခံရသာ ြူ ီတန်
ခ စ်ယာန်ဘာသာရ ေး ာမ ာေးနှင ့်် ရတာ်ဝင်မ ြိုေးနွယ်မ ာေးအကကာေး ပြစ်ြွာေးရသာပြဿနာမ ာေးမှအစပြြို၍

ခ ာေးစ်ဘို င် ကွြ်မ က်ခံ ရသာ အပြစ်အြ က်နင

ှ ့်် င် င
ို ် ရသာအခ တွငမ
် ူ ရလာခ
့် ်၏ အပမင်သည်

သီအို ီသြ်သြ်သာလျှင ် မဟိုတ်ရတာရ

့် ြ၊ ဘို င်အာေးကွြ်မ က်ပခင်ေးသည် တ ာေးသည်ဟူရသာ အပမင်ကိုြင်
ရြေါ်ရြ က်ရစခသ
့် ည်။

ရလာခ
့် ်၏ အရမွအနှစ်

ရလာခ
့် ်၏ နင
ို င
် ရ
ံ ေးဒဿနအာေး လွတ်လြ်ခွငန
့်် င
ှ ့်် တန်ေးတူညမ
ီ ျှမှုတိုက
့် ို ယံိုကကည်သည့်် “လစ်ဘ ယ်ဝ ဒ” ဟို
သကကသည်။ ၁၈ ာစိုအကိုန ် ပြင်သစ်ရတာ်လှနရ
် ေးနှင ့်် ရပမာက်အရမ ကန် ရတာ်လှနရ
် ေးတသည်
ို ့်

၎င်ေးလစ်ဘ ယ်အယူအ မ ာေးအရြေါ် အရပခခံ၍ ရြေါ်ရြ က်လာသည်ဟို ိုနင

ို ရ
် ြသည်။ အရမ ကန်

ပြည်ရထာင်စို၏ တတယရပမာက်သမမတပြစ်သူ ရသာမတ်စ်ဂ က်ြာ န် (Thomas Jefferson) သည်

အရမ ကန် ြွွေ့စည်ေးြံိုအရပခခံဥြရဒနှင ့်် လွတ်လြ်ရ ေးရကကညာစာတမ်ေး မူကကမ်ေးရ ေး ာတွင ် ရလာခ

့် ်၏
အရတွေးအရခေါ်၊အယူအ မ ာေးအရြေါ် အရပခခံခသ
့် ည်။ အရမ ကန်ြွွေ့စည်ေးြံိုအရပခခံဥြရဒ၏

နင
ို င
် သ
ံ ာေးတို၏အရပခခံ
့် ြိုငခ
် ွငမ
့်် ာေးရြာ်ပြခ က် (bill of rights)တွငြ
် ရှရသာ “အသက်ရှငသ
် န်ခွင၊့််

လွတ်လြ်ခွငန
့်် င
ှ ့်် ြစစညေး် ဥစစာြိုင ် ိုငခ
် ွင”့်် တအာေး
ို ့် ရစာင်ရ
့် ရှာက်ရြေး မည် ရ
ို သာ အြိုဒန
် င
ှ ့််

လွတ်လြ်ရ ေးရကကညာစာတမ်ေးတွင ် ြ ရှရသာ “အသက်ရှငခ

် ွင၊့်် လွတ်လြ်ခွငန
့်် င
ှ ့်် ရြ ာ် င
ွှ စ
် ွာရှငသ
် န်ခွင”့််

စသည့်် ကင်ေးလွတ်၍မ ရသာ အခွငအ

့်် ရ ေး င
ို ် ာ ပြဌာန်ေးခ က်မ ာေးကိုရပခ ာရကာက်ကကည်မ
့် ည် ိုလျှင်

ရလာခ
့် ်၏နင
ို င
် ရ
ံ ေးဒဿနမှ င်ေးသက်လာသည်ကို ရတွွေ့ နင
ို ရ
် ြသည်။

51
ရယာန်ေး-ယက်ဂ် ရူ ေး ေးို (Jean-Jacques Rousseau) - ၁၇၁၂ မှ ၁၇၇၈ အထ
အရနာက် ဥရ ာြ နင
ို င
် မ
ံ ာေးတွင ် ာစိုနစ
ှ ်ရြ င်ေးမ ာေးစွာကကာရအာင်ြင် လွှမ်ေးမိုေးခရ
့် သာ
လူသာေးမ ာေးနှငသ
့်် က် င
ို သ
် ည့်် အယူအ တစ် ြ်ရှခြ
့် သည်။ ကသလစ်ရက ာင်ေးရတာ် ၏

ကွြ်ကွမှုရအာက်တွင ် ရရှေးရဟာင်ေး ဂ နှင ့်် ရ ာမ စာရြမ ာေးကို ြံိုမှနရ

် လ့်လာ င်ေး

ပြန်လည်အသက်သင
ွ ေး် ခက့် ကသည်။ ကသဂတ်စ်စတင်ေး၊ ရသာမတ်စ် အကွြိုငေး် နြ်စ် အစရှရသာ ြညာရှင ်

မ ာေးသည် ရရှေးဂ နှင ့်် ရ ာမ ရခတ်မှ အရတွေးအရခေါ်ြညာရှငမ

် ာေး၏ အယူအ မ ာေးကို ပြန်လည်

ရှာရြွခက့် ကသည်။ “လူသမ

့် ိုငေး် နှင ့်် လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေး သည် အပမလိုလိုတ ာေးရသ (မရပြာင်ေးလဘ) ရှရနပြီေး
ကိုယ်က ငတ
့်် ာေး င
ို ် ာ စံခ န်စံညွှနေး် မ ာေးအာေး ဘို ာေးသခင်မှ တ ာေးရသ သတ်မှတ်ရြေးထာေးသည်” ဟူရသာ

အယူအ ပြငသ
့်် ာ လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေး ကို ခ ဉ်ေးကြ်ရတွေးရတာခသ
့် ည်။ သရသာ်
ို ့် ရနာက်ြိုငေး် တွင ်

အ င်ေးရှငဝ
် ဒတိုေးတက်လာပြီေး ပမြိုွေ့ ပြလူရနမှု ဘဝ ရပြာင်ေးလလာသည့်် အရှန်အဟိုနမ
် ာေးရကကာင ့်် ထအ
ို ယူအ

သည် ပြည်ေးပြည်ေးခ င်ေး ရမှေးမှန်လာသည်။

အရို ေးစွရနရသာ လမ်ေးစဉ်မ ာေးအာေး ပြန်လည် န်ေးစစ်ပခင်ေး

၁၆ ာစို တွင ် နင
ို င
် ရ
ံ ေးဒဿန သမိုငေး် အတွက် အလွနအ
် ရ ေးြ ရသာ ြညာရှငတ
် စ်ဦေးပြစ်ရသာ နီကိုလို

မက်ခီယာေယ်လီ (Niccolo Machiavelli) သည် ထအ

ို ယူအ မှ ရြေါ်ရြေါ်တင်တင်ြင် ရသွြီခသ
့် ည် ဟို
န
ို င
ို သ
် ည်။ မက်ခီယာေယ်လီ သည် လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေး အာေး ခ ဉ်ေးကြ်ရတွေးရတာ ာတွင ် ကိုယ်က ငတ
့်် ာေး အာေး

အဓက ေဟိုခ က်မပြြိုဘ ြိုမို အသံေးို က တာ ထရ ာက်မည့်် နင

ို င
် ရ
ံ ေးလမ်ေးစဉ်မ ာေး ကို အသံေးို ပြြိုခ့်သည်။

၁၇ ာစို အရတွေးအရခေါ် ြညာရှင ် ရသာမတ်စ် ဟိုဘစ

် ် (Thomas Hobbes) သည် နင
ို င
် ရ
ံ ေး ကို

ရတွေးရတာ ာတွင် ရရှေးရဟာင်ေးက မ်ေး မ ာေး အရြေါ် မှီခိုကာ မရတွေးရတာခ့်ြ ။ သြပံနည်ေးက ထိုတ်ယူ

င်ပခင်ပခင်ေး (Deduction) ကို အသံေးို ပြြိုပြီေးရတွေးတာခသ

့် ည်။ ဟိုဘစ
် ် ၏ အ အ
ို မူ တိုငေး် ပြည်သူ

တိုငေး် ပြည်သာေးမ ာေးအတွက် လံိုပခံြိုရ ေးသည် အဓက ပြစ်ပြီေး ထသ

ို လံ
ို ့် ိုပခံြိုရ ေးကို အာမခံရြေး န် အတွက်

ခိုငမ
် ာရသာ၊ ပြင်ေးထန်ရသာ နင
ို င
် ရ
ံ တာ် နှင ့်် အစိုေး တစ် ြ် လိုအြ်သည် ဟို ရတွေးရတာခသ
့် ည်။

သို ့် ာတွင ် ရရှေးက ရသာ နင

ို င
် ရ
ံ ေး အရတွေးအရခေါ် မ ာေးမှ အပြီေးသတ်ခိုနထ
် က
ွ ်ကာ အရတွေးအရခေါ် လမ်ေးရကကာင်ေး

အသစ်ကို ရြာက် ခသ
့် ူမှာ ဂ နီောပမြိုွေ့ မှ နယ်နင
ှ ခ
် ံထာေး သူ ရယာန်ေး-ယက်ဂ် ရူ ေး ေးို (Jean-Jacques Rousseau)

ပြစ်သည်။ ရူ ေး ေးို ရသပြီေးမှ ထိုတ်ရဝရသာ သူ၏ ကိုယ်တိုငရ

် ေးအတထြိုြတတ အ ရူ ေး ေးို သည် ယခို အီတလီနင
ို င
် ၊ံ

ေင်ေးနစ်ပမြိုွေ့ တွင ် (ထအ

ို ခ န်က ေင်ေးနစ် သည် ပမြိုွေ့ ပြနင
ို င
် ံ တစ်ခိုပြစ်ခသ
့် ည်) သံရို ံေးအတွငေး် ရ ေးမှုေး အပြစ်

အခရကကေးရငွ နည်ေးနည်ေးရလေးပြငသ
့်် ာ ရှငသ
် န်ရနထင
ို ခ
် ့် ြူေးသည် ဟို သ
ို ည်။ ထအ
ို ခ န်တွင ် သူရတွေးမသည်

မှာ “အ ာအာေးလံိုေးသည် နင
ို င
် ရ
ံ ေးအရြေါ် အပြည့်အ
် ဝ မူတည်ရနသည်” ဟူသည့်် အရတွေးအရခေါ် ြင်။

လူသာေးတသည်
ို ့် သဘာဝ အ ေးို သွမ်ေးယိုတ်ညစ် သူမ ာေးမဟိုတ်ရသာ်လည်ေး ေးို သွမ်ေးယိုတ်ညစ်ရသာ

အစိုေး တစ် ြ်၏ ရအာက်တွငမ

် ူ ေးို သွမ်ေးယိုတ်ညစ်သမ
ူ ာေး ပြစ်သွာေးနင
ို သ
် ည် ဟို ရူ ေး ေးို က င်ပခင်ခသ
့် ည်။

52
သူ မ က်ပမင်ရတွွေ့ ရှခရ
့် သာ ဂ နီောပမြိုွေ့ မှ ရကာင်ေးမှု မ ာေး နှင ့်် ေင်ေးနစ်ပမြိုွေ့ မှ ေးို သွမ်ေးမှု မ ာေးသည် ရူ ေး ေးို ၏

နင
ို င
် ရ
ံ ေးအပမင်အရြေါ် မ ာေးစွာ ရို က်ခတ်မှု ရှခသ
့် ည်။ ေင်ေးနစ်ကသ
့် ရသာ
ို ့် အတတ်တွင ် ဘိုနေး် တန်ခိုေးကကီေးမာေးပြီေး

လူရကာင်ေးသူရကာင်ေး မ ာေး သာ ရှခသ

့် ည့်် ပမြိုွေ့ ပြနင
ို င
် ံ ၏ ပြည်ေးပြည်ေးခ င်ေး က ေးိုံ လာရနရသာ ြံို ြ်ကို ကကည့်ပ် ြီေး

ထက
ို သ
့် ို ့် က ေးိုံ မှု သည် လူသာေးတို၏
့် စရို က်လကခဏာ နှင ့်် အမူအက င ့်် မ ာေးရကကာငမ
့်် ဟိုတ်ဘ

လူမှုအြွွေ့အစည်ေး မ ာေး ရကကာငသ

့်် ာ ပြစ်သည် ဟို ရူ ေး ေးို က ခ
ို သ
့် ည်။

နင
ို င
် ရ
ံ ေး၏ ြံိုသင
ွ ေး် ပခင်ေးခံ ရသာ လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးမ ာေး

၁၇၅၄ ခိုနစ
ှ ် တွင ် ထိုတ်ရဝခရ
့် သာ “မညီမျှပခင်ေး အရြေါ် သံေးို သြ်ပခင်ေး” (Discourse on Inequality) ဟူရသာ
စာအိုြ်တွင ် မူ ရူ ေး ေးို သည် သူ၏အ င်ရှနှငပ့်် ြီေးရသာ နင
ို င
် ရ
ံ ေး ဒဿန မ ာေးအာေး နှုတ် က်လမ်ေးခွခ့်သည် ဟိုြင်

န
ို င
ို ြ
် သည်။ ရရှေးရဟာင်ေး ဂ နှင ့်် အပခာေးရသာ နင
ို င
် ရ
ံ ေးဒဿန ြညာရှငမ
် ာေးသည် ‘နင
ို င
် ရ
ံ ေးပြစ်စဉ်’

(Political Process) ကို ရ ေးွ ရနွေး ာတွင ် တိုေးတက်ရပြာင်ေးလလာရသာ ဥြရဒမ ာေး၊ ပြစ် ြ်မ ာေး နှင ့်် သာ

ခ န်ထေးို စဉ်ေးစာေး ကကပြီေး လူသဘာဝ

့် ကို မူ ရပြာင်ေးလပခင်ေးမရှ၊ တသမတ်ထရှရနရသာ အ ာ အပြစ်သာ

ယူ ကကသည်။

အထူေးသပြင ့်် ရရှေး ဂ ြညာရှင ် တသည်

ို ့် နင
ို င
် ရ
ံ ေးပြစ်စဉ်အာေး သံသ ာလည်ရနရသာ ပြစ်စဉ်တစ်ခို အပြစ်သာ

ယူ ကကသည်။ မည်မျှြင် ကိုယ်က ငတ

့်် ာေးရကာင်ေးမွနရ
် သာ အစိုေး တစ် ြ်သည် (သက်ဦေး ြ
ံ ိုင ်

ဘို င်ပြစ်ရစ၊ ဒီမိုကရ နည်ေးက အစိုေး ပြစ်ရစ၊ အထက်တန်ေးလွှာလူတန်ေးစာေးတစ် ြ် ကသာ အိုြ်ခ ြိုြ်ရသာ

အစိုေး ပြစ်ရစ) အခ န်ကကာလာသည်နင

ှ ့်် အမျှ က်စက်ကကမ်ေးကကြိုတ်ရသာ အာဏာရှင ် အစိုေး အပြစ်သို ့်

ရပြာင်ေးလသွာေးလမ့််မည် ဟို ယူ ကကသည်။ ထမ

ို ှ တစ် င ့်် နင
ို င
် ရ
ံ ေးအရပြာင်ေးအလည် မ ာေး ပြစ်ရြေါ် ပြီေး

ရနာက် အာဏာရှငအ
် စိုေး ပြြိုတ်က ကာ ကိုယ်က ငတ
့်် ာေးရကာင်ေးမွနက
် ာ သမာသမတ်က ရသာ

အစိုေး တစ် ြ် ပြန်ရြေါ်ရြ က်လာလမ့််မည်။ ထရနာက်

ို ့် သံသ ာတစ်ြတ် ပြန်လည်လမ့််မည် ဟို ဂ တို ့် က

ယူ ခ့်သည်။ ၎င်ေး အယူအ ကို ကကည့်မ

် ည် ိုလျှင ် အစိုေး အမ ြိုေးအစာေးမ ာေး သာလျှင ် ရပြာင်ေးလပြီေး

လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးမှာ မူ တသမတ်တည်ေး မရပြာင်ေးလဘ ရှရနမည် ဟို ဂ တို ့် က ယူ ရကကာင်ေး

ရတွွေ့ ပမင်နင
ို သ
် ည်။

ရူ ေး ေးို သည် ဂ တ၏
ို ့် ထအ
ို ယူအ ကို လက်မခံ ရြ။ နင
ို င
် ရ
ံ ေးအင်စတီက ေးရှငေး် မ ာေး (တ ာေးရံိုေး၊ လွှတ်ရတာ်၊

ဝန်ကကီေးဌာန အစရှသည်) သည် လူအြွ

့် ွေ့အစည်ေးကို ြံိုသွငေး် နင
ို စ
် ွမ်ေး ရှသည်။ ထရကကာင
ို ့် ့်် အင်စတီက ေးရှငေး် မ ာေး၏

နင
ို င
် ရ
ံ ေးလိုြ်ရ ာင်ခ က် မ ာေးပြင ့်် လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးအာေး ြိုမိုရကာင်ေးမွနရ
် အာင် ြံိုစံသွငေး် နင
ို သ
် ည် ဟို ရူ ေး ေးို က

ရတွေးရခေါ် ခသ
့် ည်။

ထအ
ို ရတွေးအရခေါ် သည် ရူ ေး ေးို အာေး အပခာေး နင
ို င
် ရ
ံ ေးဒဿနြညာရှင ် မ ာေး နှင ့်် မတူ၊ တမူထေးူ ပခာေးသူ တစ်ဦေး

ပြစ်ရစခသ
့် ည် ဟို န
ို င
ို ၏
် ။ ရူ ေး ေးို မတိုငမ
် ီ ရခတ် တွင ် လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေး နှင ့်် နင
ို င
် ရ
ံ ေး အင်စတီက ေးရှငေး် မ ာေး

အာေး ယှဉ်တွပခင်ေးမပြြိုဘ သီေးသနစ

် ့် နစ်တက စဉ်ေးစာေးသည့်် နင
ို င
် ရ
ံ ေးဒဿနြညာရှင ် မရှခြ
့် ။ လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေး

53
အာေး သီေးသန ် ့် ပြစ်တည်မှု တစ်ခိုအပြစ် သတ်မှတ်ကာ ရလ့်လာ န် (ဉာဏ်အလင်ေးြွငရ
့်် ခတ် ဒဿန

ြညာရှငမ
် ာေး အထ တွင ် ြင်လျှငရ
် တာင်မှ) နှင ့်် လူသာေးတို ့် ၏ တစ်ဦေးနှငတ
့်် စ်ဦေးကကာေး လူမှုရ ေး က် ံမှု

မ ာေးကို အရပခခံပြီေး င်ပခင်ရတွေးရတာ န် ြထမ ေးိုံ ကကြိုေးြမ်ေးခသ

့် ူမှာ ရူ ေး ေးို ြင် ပြစ်သည်။

ရူ ေး ေးို ၏ သီအို ီအသစ်သည် အလွနက် ကီေးမာေးထင်ရှာေးရသာ ရမေးခွနေး် ကကီေးတစ်ခို အာေး

ရမေးရနသကသ
့် ပြစ်
ို ့် ရနသည်။ လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေး အာေး နင
ို င
် ရ
ံ ေးမူ မ ာေးပြင ့်် တိုေးတက်ရအာင် ရပြာင်ေးလနင
ို ြ
် က

ယရနအခ
့် န်ထ လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးသည် အဘယ်ရကကာင ့်် မပြည့််စံိုမှု၊ မရကာင်ေးမှု မ ာေးပြင ့််

ပြည့်န
် က ှ ်ရနရသေးသနည်ေး။

ဥစစာြစစညေး် ြိုင ် င
ို မ
် ှု နှင ့်် လူတန်ေးစာေး ကွာဟမှု

ထရ
ို မေးခွနေး် အတွက် ရူ ေး ိုေး ရြေးခရ
့် သာ အရပြမှာ သူနင
ှ ့်် ရခတ်ပြြိုငဒ
် ဿနြညာရှငမ
် ာေးကကာေးတွင ်

ဂယက်အကကီေးအက ယ် ထရစ ခ့်သည်။ ြထမ ေးိုံ အရနပြင ့်် ရူ ေး ေးို သည် လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးဟူသည့်် အ ာကကီေး
မရှခင်ရခတ် က လူမ ာေး ၏ အရပခအရနကို ရတွေးကကည့်် န် အ ပို ြြိုခသ
့် ည်။ ဟိုဘစ
် ် ၏ အ ိုအ မူ

လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေး တစ်ခို အတည်တက မရှရသာ လူတို၏
့် သဘာဝြကတအရပခအရန (State of Nature -
သဘာဝြကတအရပခအရန အရကကာင်ေးကို ဟိုဘစ
် ်ရ ာင်ေးြ ေးတွင ် ြတ်ရှုနင
ို ြ
် သည်။) တွင ် လူသာေးတို ့်သည်

ြင်ကိုယ်အရို ငေး် စတ်အတိုငေး် ပြြိုမူရနထင

ို က် ကလမ့််မည်။ သဘာဝ ြကတအရပခအရန တွင ် လူသာေးတသည်
ို ့်

ေးို သွမ်ေးကကမ်ေးကကြိုတ်ရသာ စရို က်ကိုရ ာင်ပြီေး တစ်ဦေးနှငတ

့်် စ်ဦေး အပမ စစ်မက်ပြစ်ြွာေးရနလမ့််မယ် ဟို

ခ
ို သ
့် ည်။ ရူ ေး ေးို ၏ အယူအ မှာမူ ဟိုဘစ
် ် နှင ့်် လံိုေးဝ မတူရြ။ သဘာဝြကတအရပခအရန တွင်

လူသာေးတသည်
ို ့် တင်ေးတမ်ရ ာင ့်် ပြီေး ရြ ာ် င
ွှ ရ
် သာဘဝ ကို ြိုင ် င
ို ် လမ့််မည် ဟို ခ
ို သ
့် ည်။ ထအ
ို ရပခအရန

တွင ် လူသာေးမ ာေး အာေး အဓက အာေးပြင ့်် စတ်၂ခို သာ ကကီေးစိုေးခ ယ်လှယ်လမ့််မည်။

- သဘာဝအရလ ာက်ရှရနရသာ မမ ကိုယ်က

့် ို ခ စ်စတ် နှင ့်် မမတိုမ့် ြိုေး က် ကို ရ ရှညရ
် ှငသ
် န်လိုရသာစတ်

- မမ နှင ့်် ဘဝတူ အပခာေးလူသာေးမ ာ အရြေါ် တွင ် ထာေးရှမည့်် သနာေးဂရိုဏာ ရမတတာ စတ်

ထို စတ်၂ခို ပြငသ

့်် ာခ ယ်လှယ်ရသာ ရကကာင ့်် လူသာေးတို သည်
့် အစဉ်အ က် မ ြိုေး က် တစ် က်ပြီေးတစ် က်

က်လက်ရှငသ
် န်လာ သည် ဟို ရူ ေး ေးို က ခ
ို သ
့် ည်။ ထရကကာင
ို ့် ့်် ရူ ေး ေးို က သဘာဝြကတအရပခအရန တွင ်

ရှနှငပ့်် ြီေးသာေး လူသာေးတသည်

ို ့် ရြ ာ် င
ွှ ြ
် ွယ်အတပြီေးရသာ အရနအထာေး တစ်ခို တွင ် ရနထင
ို ရ
် န သည် ဟို

ရှု ပမင်ခသ
့် ည်။

ထရ
ို ြ ာ် င
ွှ ြ
် ွယ် ာ နေဗာန်ဘိုံ ရလေးသည် “ယဉ်ရက ေးရသာလူအြွ
့် ွေ့အစည်ေး” ရြေါ်ရြ က်လာသည်နင
ှ ့်် အမျှ

ြ က်သဉ်
ို ေးခ့် သည် ဟို ရူ ေး ေးို က သ
ို ည်။ အထူေးသပြင ့်် Private Property ရခေါ် ြိုဂ္လကြစစညေး် ဥစစာြိုင ် င
ို မ
် ှု

ဟူသည့်် သရဘာတ ာေး ရြေါ်ရြ က်လာရသာရကကာင ့်် ဟို သ

ို ည်။ ြိုဂ္လကြိုင ် င
ို မ
် ှု သည် နဂိုကမရှရသာ

လူတန်ေးစာေးကွာဟမှု ကို ရြေါ်ရြ က်ရစခသ

့် ည်။ ြစစညေး် ဥစစာ ြိုင ် င
ို သ
် ူ (ဥစစာရှ) နှင ့်် ြစစညေး် မ့်သူ (ဥစစာမ)့် ကကာေး

ရြေါ်ရြ က်လာရသာ လူတန်ေးစာေး ကွာဟမှု သည် မူလက ရြ ာ် င

ွှ ရ
် နရသာ လူသာေးမ ာေးကကာေး တွင ်

54
အက်ရကကာင်ေးမ ာေး ထြ်မံပြစ်ရြေါ် လာရစသည် ဟို ရူ ေး ေးို က င်ပခင်ခသ
့် ည်။ သခင် နှင ့်် ကျွန ် ဟူရသာ
က် မ
ံ ှုမ ာေး ရြေါ်ရြ က်လာသည်။ မသာေးစို မ ာေး တစ်ခို နှင ့်် တစ်ခို ကကာေး လူတန်ေးစာေး ကွာဟမှု ရကကာင ့်် ြိုမို

ကွပြာေးလာ သည်။ လူခ မ်ေးသာမသာေးစိုမ ာေး နှင ့်် သူ င်ေး မသာေးစို မ ာေး ကကာေး က် ရ
ံ ေးသည် ယခင်ကလို

ညီတူညီမျှ က် ရ
ံ ေးမ ြိုေး မဟိုတ်ရတာရ
့် ခ ။

ထသ
ို ို ့် လူသာေးမ ာေးကကာေး ကကီေးထွာေးလာရသာ ကွပြာေးမှု အက်ရကကာင်ေးမ ာေးသည် ပြဿနာမ ာေး၏ အစြင်။

နဂိုမူလ က ရှရသာ မမ ကိုယ်ကို သဘာဝအရလ ာက် ခ စ်ပမတ်နေးို ရသာစတ်သည် ယခို အခ တွင ် မမ

အတတနှငက
့်် ိုယ်က ြိုေး ကိုသာ ဦေးစာေးရြေးရသာ တစ်ကိုယ်ရကာင်ေး န်သည့်် ခ စ်စတ်ပြစ်လာသည်။ ထို

တစ်ကိုယ်ရကာင်ေးစတ် ၏ ရရှ ွေ့တွင ် မနာလိုဝန်တိုမှု နှင ့်် ရမာက်မာမှု တို က

့် ဦေးရ ာင်လာ ကာ လူသာေးတိုသည်
့်
တစ်ဦေးနှင ့်် တစ်ဦေး န်ရ ာင်မှုမ ာေး စတင်ပြစ်ြွာေးလာသည်။ ရိုြ်ဝတထြိုြစစညေး် ဥစစာြိုင ် င
ို မ
် ှု သည် အဓက

ပြစ်လာသည်။ ြိုင ် ိုငန

် င
ို ရ
် အာင် ကကြိုေးစာေးခွင ့်် မ ာေးလည်ေးရြေါ်ရြ က်လာသလို ြိုင ် င
ို မ
် ှု အရြေါ် အရပခခံကာ

တစ်ဦေးနှငတ
့်် စ်ဦေး အ ငအ
့်် တန်ေးခွပခာေးမှု မ ာေး ရြေါ်ရြ က်လာသည်။ ထရကကာင
ို ့် ့်် ယဉ်ရက ေးရသာလူအြွ
့် ွေ့အစည်ေး
(Civil Society) သ
ို ည်မှာ သဘာဝအရလ ာက် ရအေးခ မ်ေးသာယာ ကာ ဟန်ခ ီညီရနသည့်် လူသာေးမ ာေးကကာေး

တွငရ
် ြေါ်ရြ က်လာရသာ ခွပခာေး က် မ
ံ ှု၊ ကွပြာေးမှု၊ န်ရ ာင်မှု မ ာေး ၏ လာဒ် တစ်ခိုသာပြစ်သည် ဟို

ရူ ေး ေးို က ခ
ို ပ့် ခင်ေးရြ။

လွတ်လြ်မှု ရြ ာက် ေးိုံ ပခင်ေး

“လူသာေးမ ာေးသည် လွတ်လြ်မှုကို ြိုက်ရထွေးကာ ရမွေးြွာေးလာသည်။ သရသာ်

ို ့် မည်သည့်ရ
် န ာရ ာက်ရ ာက်

သံကကြိုေးမ ာေးပြင ့်် တိုြ်ရနှာင်ပခင်ေးကိုခံရန ရလသည်” ဟို ရူ ေး ေးို က ၁၇၆၂ ခိုနစ

ှ ် တွငရ
် ေးခသ
့် ည့်် “လူမှုြဋညာဉ်”
(The Social Contract) ဟူရသာ စာအိုြ်တွင ် ရ ေးခသ
့် ည်။ ထို “လူမှုြဋညာဉ်” စာအိုြ်တွင ် ရူ ေး ေးို သည်

နင
ို င
် ရ
ံ ေးအတွက် ရကာင်ေးမွနရ
် သာ အိုတ်ပမစ်မ ာေးကို ခ ပြ န် ကကြိုေးြမ်ေးခသ
့် ည်။ ဟိုဘစ
် ်ကသ
့် ြင်
ို ့် ရူ ေး ေးို

သည်လည်ေး လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးအတွငေး် ‘အခ ြိုြ်အပခာ အာဏာြိုငအ
် စိုေး ’ တစ် ြ်ရြေါ်ရြ က်လာပခင်ေးမှာ

လူမှုြဋညာဉ် ရကကာင ့်် ဟို ိုခသ

့် ည်။

သည်ရန ာတွင ် ဟိုဘစ် ၏ လူမှုြဋညာဉ် အယူအ ကို အနည်ေးငယ် ပြန်ရလ့်လာ န်လိုြ သည်။ ဟိုဘစ
် ်က

လူသာေးတသည်
ို ့် မမတ၏
ို ့် လွတ်လြ်ခွငမ
့်် ာေးကို အ ေးိုံ ရှု ံေးခံကာ လူမှုြဋညာဉ် ရအာက်သို ဝင်
့် ရ ာက်ခိုလှုံ မည်၊
ထသ
ို ို ့် ခိုလှုံပခင်ေးပြင ့်် အာဏာြိုငအ
် စိုေး သည် လူသာမ ာေး၏ လံိုပခံြိုရ ေး ကို အာမခံ ကာ အပြည့်အ
် ဝ

ကာကွယ်ရြေး မည် ဟို ိုခသ

့် ည်။ အာဏာြိုငအ
် စိုေး သာ မရှြ က လူသာေးတ၏
ို ့် ဘဝသည် ေးို ဝ ေးလှရသာ

သဘာဝြကတအရပခအရန အတွငေး် ပြန်လည်သက် င်ေး သွာေးလမ်မ

့် ည် ဟို ဟိုဘစ
် ်က ယူ သည်။ (ဟိုဘ်စ်

၏ သဘာဝြကတအရပခအရန အတွငေး် ရှရနရသာ လူသာေးမ ာေး အရြေါ် ရှပမင်မှုသည် ရူ ေး ေးို နှင ့််

လံိုေးဝမတူရကကာင်ေး အထက်တွငရ
် ြာ်ပြခပ့် ြီေး ပြစ်သည်) လူသာေးတို ၏
့် လွတ်လြ်ခွင ့်် ကို အာဏာြိုငအ
် စိုေး က

ယူကာ လံိုပခံြိုရ ေးကို ပြန်လည်ရြေးအြ်ပခင်ေးြင် လျှင ် လူမှုြဋညာဉ် ၏ အသက်ရသွေးရကကာ ပြစ်သည် ဟို

55
ဟိုဘစ
် ်က ယူ သည်။ ထမ
ို ှသာလျှင ် တစ်ဦေးနှငတ
့်် စ်ဦေး သတ်ပြတ်ရနရသာ သဘာဝြကတအရပခအရန သို ့်

လူသာေးမ ာေး ပြန်လည်ရ ာက်ရှလမ့််မယ် မဟိုတ်ဟူ ဟိုဘစ

် ်က ယံိုကကည်ထာေးသည်။

ရူ ေး ေးို က ဟိုဘစ
် ်၏ ထအ
ို ယူအ ကို ပငင်ေးြယ်ခသ
့် ည်။ လူသာေးတစ်ဦေး သည် မမတ၏
ို ့် လွတ်လြ်မှု ကို

အာဏာြိုငအ
် စိုေး ထံသို ့် အပြည့်အ
် ဝ အြ်နင
ှ ေး် လိုက်သည့်် အခ တွငမ
် ူ ထလ
ို ူသာေး ၏ လူသာေး န်မှု

သည်ရြ ာက် ေးိုံ သွာေးပြီေး ကိုယ်က ငတ

့်် ာေး ြ က် ေးီ သည် နှင ့်် အတူတူြင် ပြစ်သည်ဟို ရူ ေး ိုေးက ိုသည်။

အာဏာြိုငအ
် စိုေး တစ် ြ် အာေး အကကင်ေးမ့် အာဏာ က ငသ
့်် ေးိုံ ခွငရ
့်် ြေးလိုက်ပခင်ေးမှာ လွတ်လြ်ရသာ

လူသာေးမ ာေးအာေး ကျွနပ် ြြိုလိုက်ပခင်ေးြင် ပြစ်သည်။ လူအြွ

့် ွေ့အစည်ေးအတွငေး် ရှရသာ လူသာေးအာေးလံိုေး ၏
အထက်တွင ် အာဏာြိုငအ
် စိုေး အာေး ရန ာရြေးထာေးပခင်ေးမှာ သဘာဝအတိုငေး် ရှရနရသာ တန်ေးတူညမ
ီ ျှမှု အာေး

ခ ြိုေးရြာက်ပြီေး နင
ို င
် ရ
ံ ေးအ အတန်ေးအစာေး ခွပခာေးမှု ကို ထာဝ ြန်တီေးရြေးလိုက်ပခင်ေးြင်ပြစ်သည် ဟို ရူ ေး ေးို က

အ ပို ြြိုခ့်သည်။

ရူ ေး ေးို က ဟိုဘစ
် ် ရတွေးရတာခရ
့် သာ လူမှုြဋညာဉ် အယူအ သည် အထက်တန်ေးလွှာရ ရြေါ် ီ လူတန်ေးစာေး

မှ ရအာက်ရပခ သူ င်ေး လူတန်ေးစာေး အရြေါ် လှညပ့်် ြာေး န် ကကြိုေးြမ်ေးခ က် တစ်ခိုြင်ပြစ်သည် ဟို ရှု ံ ွေ့ခ ခသ
့် ည်။
ဟိုဘစ
် ် ၏ လူမှုြဋညာဉ် အယူအ သည် လူတန်ေးစာေးမညီမျှမှု၊ ခွပခာေးမှု မ ာေးအာေး ရအာက်ရပခလူတန်ေးစာေး က

ရက ရက နြ်နြ် လက်ခံလာရစ န် တစ်ြက်လှညန

့်် င
ှ ့်် ပြာေးရယာင်ေးရသွေးရ ာင်မှုသာ ပြစ်သည် ဟို ရူ ေး ေးို က

သ
ို ည်။

ယခင်ရခတ် အ က် က်ရှခရ
့် သာ လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေး မ ာေးကို ကကည့််ြ က (ဟိုဘစ
် ် ခ
ို သ
့် လို)
သဘာဝြကတအရပခအရန မှ လူသာေးမ ာေးသည် လူမှုြဋညာဉ် ကို အသံေးို ပြြိုကာ ရိုနေး် ထွက်ပြီေး

အာဏာြိုငအ
် စိုေး တစ် ြ် ကို အရပခပြြိုကာ တည်ရထာင်ခသ
့် ည့်် လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေး မ ာေး မဟိုတ် ဟို ရူ ေး ေးို က

ခ
ို သ
့် ည်။ လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေး ပြစ်ရြေါ် လာြံိုမှာ ြိုဂ္လကြိုင ် င
ို မ
် ှု စတင်ရြေါ်ရြ က်လာပြီေးရနာက်

လူတန်ေးစာေးမညီမျှမှု မ ာေးပြစ်ရြေါ်လာကာ လူသာေးမ ာေးသည် သဘာဝြကတအရပခအရန ကို စွနခ

် ့် ွာလာရသာ

ရကကာငြ
့်် င် ပြစ်သည် ဟို သ
ို ည်။ ြိုဂ္လက ြစစညေး် ဥစစာ ြိုင ် ိုငမ
် ှု မ ာေး ရြေါ်ရြ က်လာသည်နင
ှ ့်် အမျှ ထို

ဥစစာြစစညေး် မ ာေး ကို ြိုင ် င

ို ခ
် ွင ့်် (Property Rights) မ ာေးလ ရြေါ်ရြ က်လာသည်။ ထို ြိုင ် င
ို ခ
် ွငမ
့်် ာေးအရြေါ်

အရပခပြြိုပြီေး ခိုက် န် အပငင်ေးြွာမှုမ ာေး ရြေါ်ရြ က်လာသည်။ ထရကကာင

ို ့် ့်် လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေး နှင ့်် ြိုဂ္လကြိုင ် င
ို မ
် ှု

မ ာေးသည် သာ လျှင ် စစ်မက် ကို ဦေးတည်ရစသည့်အ

် ာမ ာေးပြစ်သည် ဟို ရူ ေး ေးို က ခ
ို သ
့် ည်။

(အက ဉ်ေးခ ြိုြ် ို လျှင ် ဟိုဘစ

် ် ၏ အယူ အ လူသာေးမ ာေး ၏ သဘာဝ သည် ကကမ်ေးကကြိုတ် က်စက်သည်။

ထရကကာင
ို ့် ့်် အကကင်ေးမအ
့် ာဏာ ြိုင ် င
ို ရ
် သာ အစိုေး တစ် ြ် ပြင ့်် ခ ြိုြ်ထန်ေးထာေးသငသ
့်် ည်၊ ထမ
ို ှသာ

လူသာေးမ ာေး၏ လံိုပခံြိုရ ေးကို အာမခံနင

ို မ
် ည် ဟို ယူ သည်။ ရူ ေး ေးို က မူ လူသာေးမ ာေး၏ သဘာဝသည်

နူေးညံသ
့် မ်ရမွွေ့ကာ ရကာင်ေးမွနက် ကသည်။ ြိုဂ္လကြိုင ် င
ို မ
် ှု မ ာေး ရြေါ်ရြ က်လာကာ လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေး အပြစ်
တည်ရှလာရသာ ရကကာငသ
့်် ာ လူတသည်
ို ့် ကကမ်ေးကကြိုတ် က်စက် ကိုနက် ကသည် ဟို သ
ို ည်။ အာဏာြိုငအ
် စိုေး

ထံတွင ် လွတ်လြ်မှု အာေးလံိုေး ြံိုရြေးကာ မမတို ့် ၏ လံိုပခံြိုရ ေး ကို ပြန်လည်ရတာင်ေးယူပခင်ေး သည်

56
လူသာေးပြစ်တည်မှု ေးိုံ ရှု ံေးပခင်ေး နှင ့်် အတူတူြင်ပြစ်သည် ဟို ယူ သည်။ အဘယ်ရကကာင ့်် ြိုို ရသာ ြိုဂ္လက

ြိုင ် င
ို မ
် ှု ကို အရပခပြြိုပြီေး လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေး၊ နင
ို င
် ရ
ံ တာ် နှင ့်် အာဏာြိုငအ
် စိုေး တိုမှ့် တစ် ငသ
့်် ာ

စစ်မက်ပြစ်ြွာေးရစပခင်ေး ပြစ်ပြီေး လူသာေးတိုအာေး

့် က်စက်ကကမ်ေးကကြိုတ်ရစသည် ဟို ရူ ေးို က ယူ ခသ
့် ည်။)

လူမှုြဋညာဉ်အာေး ပြန်လည်သေးိုံ သြ်ပခင်ေး

၎င်ေး၏ လူမှုြဋညာဉ်သီအို ီတွင် ရူ ေး ေးို သည် ထို ေးို ဝ ေးရသာအရပခအရနအာေး

ရပြာင်ေးလနင
ို မ
် ည့်ပ် ြစ်တန်ရခ တစ်ခိုအာေးရြာ်ပြခသ
့် ည်။ နင
ို င
် ရ
ံ တာ်နင
ှ ့်် လူမှုအြွွေ့အစည်ေးသည်

လူတစ်ဦေးခ င်ေးစီ၏သဘာဝလွတ်လြ်ခွငက
့်် ို ြတ်ြင်ထြ ေး၍ ဝန်ထြ
ို ်ဝန်ြိုေးပြစ်ရစနင
ို ရ
် သာအ ာပြစ်သည်။

သရသာ်
ို ့် လည်ေး နင
ို င
် ရ
ံ ေးအင်စတီက ေးရှငေး် မ ာေးနှင ့်် လူမှုအြွွေ့အစည်ေးအာေး ရကာင်ေးမွနစ
် ွာ တည်ရ ာက်နင
ို ြ
် က

သဘာဝလွတ်လြ်ခွငထ
့်် က် သာလွနရ
် ကာင်ေးမွနရ
် သာ အရပခအရနကိုြိုင ် င
ို န
် င
ို လ
် မ့််မည်။

လူမှုြဋညာဉ်ဟူသည် ေးို ဝ ေးလှရသာ လူသရဘာသဘာဝက

့် ို ထန်ေးခ ြိုြ်နင
ို ် န် ခ ြိုြ် သ
ို ည့််စာခ ြိုြ်မဟိုတ်ဘ

လူတစ်ဦေးခ င်ေးစီအတွက် ြိုမိုရကာင်ေးမွနရ

် သာ အက ြိုေးရက ေးဇူေး နင
ို ် န် ခ ြိုြ် သ
ို ည့််

သရဘာတူညီခ က်မ ြိုေးပြစ်သငသ

့်် ည်ဟို ရူ ေး ေးို က ခ
ို သ
့် ည်။ လူသာေးတိုသည်
့် သဘာဝအရပခအရနတွင်

လွတ်လြ်ပခင်ေးကို အပြည့််အဝခံစာေး မည်ပြစ်ရသာ်လည်ေး ရို ေးရှငေး် ရသာ စတ် နဒ အြ်၊စာေး၊ကာမ မှ လွ၍

အပခာေးရသာ စံနန
ှု ေး် ၊လိုခ င်တြ်မက်မှုမ ာေး လည်ေးမရှရြ။ သရသာ်
ို ့် လည်ေး သဘာဝအရပခအရနကို စွနလ
် ့် ွှတ်၍

လူအြွွေ့အစည်ေးအတွငေး် က် ံ ရသာအခ အြ်၊စာေး၊ကာမ ထက်ရက ာ်လွနပ် ြီေး ြိုမိုတန်ြိုေးရှပြီေး

နူေးညံသ
့် မ်ရမွွေ့ရသာ စံနန
ှု ေး် မ ာေး၊ လိုခ င်တြ်မက်မှုမ ာေး ရှလာနင
ို သ
် ည်။ ထက
ို သ
့် ို ့် ြိုမိုရကာင်ေးမွနရ
် သာ

အရပခအရနကို ရှ န်အတွက် လူမှုြဋညာဉ် အသစ်တစ်ခိုကို ရ ေး ွ န်လိုအြ်လာရြသည်ဟို ရူ ေး ေးို က

ခ
ို သ
့် ည်။

ဟိုဘစ
် ်က ဥြရဒဟူသည် ကနသ
် ့် တ်တတ်ရသာ အ ာပြစ်ပြီေး ခ မှတ်ထာေးရသာ ဥြရဒ စည်ေးမ ဉ်ေးမ ာေး မရှမှသာ

လွတ်လြ်နင
ို မ
် ည်ဟို ယူ ခသ
့် ည်။ ရူ ေး ေးို ကမူ ဥြရဒကို ရလေးစာေးလိုက်နာမည့််သမ
ူ ာေးသည် ၎င်ေးဥြရဒအာေး

ရ ေး ရြာ်
ွ ပြနင
ို မ
် ည့်အ
် ခွငအ
့်် ရ ေးမ ာေး ရှပခင်ေးပြင ့်် ဥြရဒဟူသည် လူသာေးတိုအာေး
့် ကနသ
် ့် တ်ထာေးရသာ

အ ာတစ်ခိုမဟိုတ်ဘ လွတ်လြ်ခွငက
့်် ိုြင် ြိုမို ရြေးနင
ို စ
် ွမ်ေးရှသည်ဟို ပမင်ခသ
့် ည်။ နင
ို င
် ရ
ံ တာ်ကို

လက်ခံပခင်ေးအာေးပြင ့်် ထလ
ို ွတ်လြ်ခွငအ
့်် ာေး တည်ရ ာက်၍ နင
ို သ
် ည်၊ လွတ်လြ်ခွငအ
့်် ာေး

အပြည့်အ
် ဝခံစာေးနင
ို ် န်အတွက်မူ နင
ို င
် ရ
ံ တာ်တွငေး် ရှ ပြည်သမ
ူ ာေးအာေးလံိုေး၏ လက်ဝယ်တွင်

အခ ြိုြ်အပခာအာဏာ တည် မည်ပြစ်သည်ဟို ရူ ေး ေးို က ခ

ို သ
့် ည်။
တ ာေးဝင်ရသာနင
ို င
် ရ
ံ တာ်တစ် ြ်ဟူသည် လူသာေးမ ာေး သဘာဝအရပခအရနတွင ် ရှနင
ို ရ
် သာ

လွတ်လြ်ခွငထ
့်် က် သာလွနရ
် သာ လွတ်လြ်ခွငက
့်် ိုရြေးနင
ို ် မည်၊ စစ်မှနရ
် သာ လွတ်လြ်ခွငက
့်် ို ရှ န်

အတွက်မူ လူသာေးမ ာေးအကကာေး တန်ေးတူညမ

ီ ျှခွငရ
့်် ှ မည်ဟို ိုသည်။ ရူ ေး ေးို ြံိုရြာ်ခရ
့် သာ ကမ္ာသစ် တွငမ
် ူ

လွတ်လြ်မှုနင
ှ ့်် တန်ေးတူညီမျှမှုသည် နက
် ့် င်ရနပခင်ေးမရှဘ ယှဉ်တွတည်ရှရနသည့်အ
် ာမ ာေးဟို ခ
ို သ
့် ည်။

57
ပြည်သထံ
ူ ့် မှ သက် င်ေးရသာ အခ ြိုြ်အပခာအာဏာ

လူမှုြဋညာဉ်တွင် ရူ ေး ေးို က-

- လွတ်လြ်ခွငန
့်် င
ှ ့်် တန်ေးတူညမ
ီ ျှမှုသည် န်သမ
ူ ာေးမဟိုတ်ဘ အတူယှဉ်တွတည်ရှရနသည့််

မတ်ရ ွမ ာေးပြစ်သည်

- လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးတစ် ြ်ြိုမိုရကာင်ေးမွနလ
် ာရစ န် နင
ို င
် ရ
ံ တာ်နင
ှ ့်် ဥြရဒသည် စွမ်ေးရ ာင်နင
ို စ
် ွမ်ေးရှသည်

- ပြည်သလ
ူ ူထသ
ို ည် နင
ို င
် ရ
ံ တာ်အာေး တ ာေးဝင်မှုကို ရြေးရသာ အခ ြိုြ်အပခာအာဏာြိုငမ
် ာေးပြစ်သည် ဟို

ရြာ်ပြခသ
့် ည်။

နင
ို င
် ရ
ံ ေးတွင ် ရူ ေး ေးို ရနှာင်ေးြိုငေး် ာစိုနစ
ှ ်ရြ င်ေးမ ာေးစွာ တွင ် တိုေးတက်လာမည့်် လက်ဝအယူအ မ ာေး သည်

ရူ ေး ေးို ၏ လူမှုြဋညာဉ်တွင ် ရြာ်ပြထာေးရသာ အယူအ အမ ာေးစိုကို အရပခခံခသ

့် ည်။ ရူ ေး ေးို သည်

ြိုဂ္လကြိုင ် င
ို မ
် ှု နှင ့်် ြတ်သတ်၍ အစဉ်တစိုက် ရဝြန်ခရ
့် သာ်လည်ေး ရ
ို ှယ်လစ် တစ်ဦေးရတာမ
့် ဟိုတ်ရြ။
ြိုဂ္လက ြိုင ် င
ို မ
် ှုအာေး အပြီေးတိုင ် ြ က်သမ်ေးပခင်ေးသည် လွတ်လြ်ခွငန
့်် င
ှ ့်် တန်ေးတူညီမျှမှု တို ့် နှစ်ခို အာေး

ြဋြကခ ပြစ်နင
ို သ
် ည့်် အရပခအရနသို ့် သွ
ွ ငေး် သကသ
့် ပြစ်
ို ့် သည်ဟို ၎င်ေးကပမင်ခသ
့် ည်။ ထအ
ို စာေး ြိုင ် င
ို မ
် ှုအာေး

မျှမျှတတ အလယ်အလတ် ခွရဝပခင်ေးအာေးပြင ့်် ြိုမိုအက ြိုေးရှ ရကာင်ေးမွနရ

် သာ လွတ်လြ်ခွင ့်် သ
ီ ို ့်

ဦေးတည်ရစနင
ို သ
် ည်ဟို ပမင်ခသ
့် ည်။ ရနာက်ြိုငေး် တွင ် ရူ ေး ေးို သည် လယ်ယာငယ်မ ာေး ြိုင ် င
ို ရ
် သာ

အလိုြ်သမာေး ပြည်သူမ ာေးပြငြ

့်် ွစည်ေးထာေးရသာ စံပြနင
ို င
် ရ
ံ တာ် အ တ
ို စ် ြ်ကို တင်သင
ွ ေး် ခသ
့် ည်။
ရူ ေး ေးို ၏အပမင်သည် အပမစ်ရပမလှနရ
် ပြာင်ေးလလိုရသာအပမင်- ယ်ဒက
ီ ယ်(radical) န်သည်ဟို

ပမင်ခ့်ကကရလသည်။ ပြည်သအ
ူ ာေး အခ ြိုြ်အပခာအာဏာ အြ်နင
ှ ေး် ပခင်ေးနှင ့်် အခ ြိုြ်အပခာအာဏာအာေး

တန်ေးတူညီမျှအရြေါ် အရပခခံ၍ အဓြပာယ်ြွင ့်် သ

ို ည့်် အပမင်မ ာေးသည် အရနာက်တိုငေး်

နင
ို င
် ရ
ံ ေးဒဿနရတွေးရခေါ်မှုအစဉ်အလာအတွက် စန်ရခေါ်မှုတစ် ြ်ပြစ်ခရ
့် လသည်။

လူမှုြဋညာဉ်အသစ်တစ် ြ်

ရူ ေး ေးို သည် လူမ ာေးစိုနစ

ှ ်သက်ရသာ/ ပြည်သထံ
ူ ့် မှ သက် င်ေးရသာ အခ ြိုြ်အပခာအာဏာ အ ိုကို

တင်သင
ွ ေး် ာတွင ် ဒီမိုကရ စီစနစ်ပြစ် မည်ဟို မ ခ
ို ရ
့် ြ။ ရူ ေး ေးို ၏အပမင်တွငမ
် ူ

ပြည်သူကတိုက်ရို က်ရ ွ ေးရကာက်တင်ရပမာက်ရသာ ဒီမိုကရ စီစနစ်သည်

ပြည်သူမ ာေးအာေးလံိုေးြ ဝင်မှုကိုအာေးရြေးပြီေး အက ငြ

့်် က်ပခစာေးပခင်ေးနှင ့်် ပြည်တွငေး် စစ်ပြစ်ြွာေးပခင်ေးမ ာေး သ
ီ ို ့်

ရရှေးရှု နင
ို သ
် ည်ဟို ယူ ခရ
့် လသည်။ ထအ
ို စာေး အစိုေး တစ် ြ်၏တာဝန်ဝတတ ာေးမ ာေးကို ခွရဝတာဝန်ယူသည့််

ပြည်သူကရ ွ ေးခ ယ်တင်ရပမာက်ထာေးသည့်် အြွွေ့အစည်ေးအာေး အခ ြိုြ်အပခာအာဏာအြ်နင

ှ ေး် ၍ လူမှုြဋညာဉ်

သမဟို
ို ့် တ် ြွွေ့စည်ေးြံိုအရပခခံဥြရဒမှ တ င ့်် အိုြ်ခ ြိုြ်ရ ေးအာဏာသို ့် လွှရပြာင်ေးရြေး မည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။
အခ ြိုြ်အပခာအာဏာြိုငသ
် ည် လူမ ာေးစို၏ သရဘာတူညခ
ီ က်ကို အရပခခံသည့်် ဘံိုသရဘာ နဒ (general will)

အတိုငေး် ပြစ် မည်ပြစ်ပြီေး နစစဓူဝ ကစစ ြ်မ ာေးကို အရကာင်အထည်ရြာ်သည့်် အစိုေး (Day-to-Day

58
government) သည်ကာေး အခ ြိုွေ့ရသာ ေးိုံ ပြတ်ခ က်မ ာေး ခ မှတ် န်အတွက် လူြိုဂ္ြိုလ် (သမဟို
ို ့် တ်) အစိုအြွွေ့

တခိုခို၏ ြိုဂ္လကသရဘာ နဒ (particular will) လိုအြ်သည်ဟို ိုခသ

့် ည်။

ထက
ို သ
့် ို ဘံ
့် သ
ို ရဘာ နဒ (general will)နှင ့်် ြိုဂ္လကသရဘာ နဒ (particular will) အကကာေးရြေါ်ရြ က်လာမည့််

ပြဿနာသည် အခ ြိုြ်အပခာအာဏာြိုငမ
် ာေးအတွက် အက ငြ
့်် က်ပခစာေးမှုကို ပြစ်ရစနင
ို သ
် ည့််

အရကကာင်ေးအ င်ေးပြစ်လာနင
ို ြ
် သည်။ (ဘာသာပြန်သမ
ူ ှတ်ခ က်- ြိုဂ္လက သရဘာ နဒဟို ို ာတွင ်

လူြိုဂ္ြိုလ် သမဟို
ို ့် တ် အစိုအြွွေ့တခိုခို၏ နဒပြစ်နင
ို ြ
် သည်။) ဘံိုသရဘာ နဒကို ရလေးစာေးလိုက်နာရသာ

အခ ြိုြ်အပခာအာဏာြိုငတ
် စ် ြ်အရနပြင ့်် က ငက့်် ကံ မည့်အ
် စာေး လူမ ာေးသည် ြိုဂ္လက အက ြိုေးစီေးြွာေးကို

ရရှေးရှု ၍ အက ငြ
့်် က်မှုသို ့် ဦေးတည်ကကပခင်ေးပြစ်သည်ဟို ရူ ေး ေးို က ခ
ို သ
့် ည်။ ပြည်သူမှ သက် င်ေးရသာ

အခ ြိုြ်အပခာအာဏာအာေး ရရှေးရှု ၍ စိုရြ င်ေးလိုြ်ရ ာင် သည့်် တာဝန်မ ာေးကို ထမ်ေးရ ာင် မည့်် အစာေး

လူမ ာေးသည် ြန်ေးခ ီ၊သြပံ၊စာရြ နှင ့်် အလိုြ်တာဝန်ခွရဝပခင်ေးစရသာ နယ်ြယ်အသီေးသီေးတွင ်

တစ်သေးီ ြိုဂ္လကကြိုေးြမ်ေးရ ာင် ွ က် သည့်် တာဝန်မ ာေး သ

ီ ို ့် ရရှေးရှု လာကကသည်။ ထသ
ို ို ့်

တစ်သေးီ ြိုဂ္လစတ် နဒကို ဦေးတည်လာသည့်အ

် တွက် အရလ့်အထမ ာေးကို လိုက်နာ ာတွင ် အာေးနည်ေးလာပြီေး

အမ ာေးနှငအ
့်် တူတကွြူေးရြ င်ေးရ ာင် ွ က် ာတွငလ
် ည်ေး စတ်ြ လက်ြ ရှရတာမ
့် ည်မဟိုတ်ရြ။

က်လက်၍ ရူ ေး ေးို က ိုသည်မှာ အစိုေး တစ် ြ်သည် ပြည်သူလူထ၏

ို သရဘာ နဒ၊ဘံို နဒအတိုငေး်

က ငက့်် ကံနင
ို ် န်အတွက် (လွှတ်ရတာ်ကသ
့် ရသာ
ို ့် ရန ာမ ာေးတွင)် စိုရဝေးရ ေးွ ရနွေးပခင်ေးစရသာ

လိုြ်ငန်ေးရ ာင်တာမ ာေးကို မပြစ်မရန ရ ာင် ွ က် မည်ပြစ်ပြီေး ြိုဂ္လကသရဘာ နဒရကကာင ့််

ရြေါ်ရြ က်လာမည့်် တြ်မက်မှုမ ာေးကို တတ်နင

ို သ
် မျှြရြ ာက်ရအာင် ပြြိုလိုြ် မည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။ ရူ ေး ေးို ၏

ြိုဂ္လကတြ်မက်မှု၊အလို နဒမ ာေးကို တိုက်ြ က် န်ဟူရသာ အယူအ သည်

ရနာက်ြိုငေး် လစ်ဘ ယ်မ ာေးအတွက် ရဝြန်ရထာက်ပြစ ာ အခ က်ပြစ်ခသ

့် ည်။

ြိုဂ္လကသရဘာ နဒ (private will)နှင ့်် ဘံသ

ို ရဘာ နဒ (general will)

ဘံသ
ို ရဘာ နဒ ဟူသည်ကာေး သီအို ီအ နှစ်သက်ြွယ်ရကာင်ေးရသာ်လည်ေး လက်ရတွွေ့က ငသ
့်် ေးိုံ ာတွငမ
် ူ

လူမ ာေးစို၏သရဘာ နဒကိုသာ ရရှေးရှု ပြီေး တစ်ဦေးခ င်ေးစီနင

ှ ့်် လူနည်ေးစို၏ နဒအာေး ကနသ
် ့် တ်သည့်အ
် တွက်

ြနှြ်သည့်် သရဘာရ ာင်ရလသည်။ လက်ရတွွေ့တွငမ

် ူ လူမ ာေးစို အာေး ကိုယ်စာေးပြြိုသည့်် ဘံို နဒစစ်စစ်ကို

ရှ န်မှာလည်ေး မရသခ ာရြ။ လူြိုဂ္ြိုလ် တစ်ဦေးရယာက်ပြစ်ရစ၊ အြွွေ့အစည်ေးတစ်ခိုက ပြစ်ရစ ၎င်ေးတသည်

ို ့်

လူမ ာေးစို ၏ ဘံို နဒအာေး ကိုယ်စာေးပြြိုြ သည် ဟို လမ်လည်ပြီေး လက်ရတွွေ့တွငမ

် ူ ၎င်ေး လူြိုဂ္ြိုလ်၊ အြွွေ့ အစည်ေး

၏ ြိုဂ္လက နဒသက်သက် ကိုသာ လိုြ်ရ ာင်ရနပခင်ေး မ ြိုေးလ ပြစ်ရနနင

ို သ
် ည် ။ ထရကကာင
ို ့် ့်် ပြည်သထံ
ူ ့် မှ

သက် င်ေးရသာအခ ြိုြ်အပခာအာဏာကို လက်ခံသည့််တိုင ် ရူ ေး ေးို အာေး

အကကင်ေးမအ
့် ာဏာရှငဝ
် ဒ(Totalitarianism) အာေး ရထာက်ခံသူဟို သတ်မှတ်ကကရလသည်။

တကယ်တမ်ေးတွငမ
် ူ သမိုငေး် တွင ် အနင
ို က
် ငက့်် ကီေး ေးို ခရ
့် သာ အကကင်ေးမ့်အာဏာရှငအ
် စိုေး တိုငေး် သည်

59
သူတိုက
့် ိုယ်သူတို ့် ပြည်သလ
ူ ူထို အမ ာေးစို ၏ ဘံို နဒကို ကိုယ်စာေးပြြိုြ သည် ဟို လမ်လည်ခက့် ကသည်ခ ည်ေး

မဟိုတ်ြ ရလာ။

မက်ခီယာေယ်လီကသ
့် ြင်
ို ့် ြိုဂ္လက သရဘာ နဒမ ာေးရကကာင ့်် ရြေါ်ရြ က်လာမည့်် ဂိုဏေး် ဃနကွမှုမ ာေးသည်

နင
ို င
် ရ
ံ တာ်အာေး အဟနအ
် ့် တာေးပြစ်ရစနင
ို သ
် ည့်အ
် ခ က်ဟို ရူ ေး ေးို ကပမင်ခ့်သည်။ ထက
ို သ
့် ရသာ
ို ့်

အကွအပြမ ာေးကို ရပြရှငေး် န်အတွက် ရူ ေး ေးို သည် လူအမ ာေးစို နဒ (ဘံို နဒ) ကိုသာ အရလေးထာေး

အရကာင်အထည်ရြာ် န် အာေးရြေးခ့်သည်။ ထသ
ို ို ့် ရူ ေး ေးို အာေးရြေးခရ
့် သာ လူအမ ာေးစို နဒ အာေး

အရလေးထာေးအရကာင်ထည်ရြာ်ပခင်ေးသည် လူနည်ေးစို၏ နဒအာေးြစ်ြယ်၍ (လူမ ာေးစိုမှ)

အနင
ို က
် ငေ
့်် ိုလ်က ရသာ အာဏာရှငစ
် နစ်တစ် ြ် (Tyranny of the Majority) ရြေါ်ရြ က်လာနင
ို သ
် ည်။

ရူ ေး ေးို ကမူ ဂိုဏေး် ဃနကွပြာေးမှု အကကြ်အတည်ေးအာေးရပြရှငေး် န် ကကြိုေးစာေးခြ

့် သည်။ ရြေါ်ရြ က်လာမည့််
ဂိုဏေး် ဃနကွပြာေးမှုမ ာေး သည် ရရှာင်လွမ ရသာရကကာင ့်် မပြစ်မရန အသအမှတ်ပြြို မည် ဟို သ
ို ည်။

ထမ
ို ျှသာမက ကွပြာေးပြီေးရသာ ဂိုဏေး် ဃန မ ာေး အာေး ထြ်မံအစတ်စတ်အမ ွှာအမ ွှာပြစ်ရစ န်ြင်

ရ ာင် ွ က် မည်ဟို သ
ို ည်။ အစတ်စတ်အမ ွှာမွာ ကွသွာေးရသာ ဂိုဏေး် ဃန မ ာေးတွင ် ြိုဂ္လက နဒမ ာေး

မ ာေးစွာရှလာနင
ို သ
် ည်။ ထို ြိုဂ္လ နဒမ ာေးသည် မ ာေးပြာေးလှရသာ်လည်ေး ဂိုဏေး် ဃန အရသေးအမ ွှာေးရလေးမ ာေး

မှာလာရသာ နဒမ ာေး ပြစ်ရသာရကကာင ့်် အမ ာေးစို၏ ဘံသ

ို ရဘာတူညခ
ီ က်၊ဘံို နဒ ပြစ်လာ န်

အရကကာင်ေးမရှရတာရ
့် ခ ။ ထအပြင်
ို ့် ထို ဂိုဏေး် ဃနမ ာေး၏ ြိုဂ္လ နဒမ ာေးသည် ရသေးငယ်လွနေး် ရသာရကကာင ့််

အမ ာေးစို၏ ဘံိုသရဘာတူညီခ က်၊ဘံို နဒ အာေး အံတို န် အင်အာေးမရှနင

ို ရ
် တာ့် ဟို ရူ ေး ေးို က ယူ သည်။

ကသဇာအာဏာရှသူ၏ အက ငြ
့်် က်မှုရကကာင ့်် ရြေါ်ရြ က်လာရသာ တ ာေးမဝင်လူမှုြဋညာဉ်အရြေါ် အရပခခံ၍

ြွွေ့စည်ေးရသာ အစိုေး သည် ပြည်သအ

ူ မ ာေး၏ ဘံို နဒအာေး အရကာင်အထည်မရြာ်နင
ို ြ
် ။ထအ
ို ရပခအရနတွင ်

ရြေါ်ရြ က်လာမည့်် ဘံသ

ို ရဘာ နဒ သ
ို ည်မှာလည်ေး အပြန်အလှနသ
် ရဘာတူ လက်ခံပြီေးရြေါ်ရြ က်လာမည့််

သရဘာ နဒမ ြိုေးပြစ်မည်မဟိုတ်ဘ အာဏာြိုငအ

် စိုေး အာေး ရကကာက် ွ ံ ွေ့၍သာ လက်ခံလိုက် သည့််

သရဘာ နဒမ ြိုေးပြစ်ရနြ လမ့််မည်။ ထအပြင်

ို ့် ပြည်သ၏
ူ သရဘာ နဒမြ ြ က အိုြ်ခ ြိုြ်သူ အစိုေး နှင ့််

အိုြ်ခ ြိုြ်ခံပြည်သ၏
ူ အကကာေးခ ြိုြ် ရ
ို သာ လူမှုြဋညာဉ်သည် တ ာေးဝင်မှုရှမည်မဟိုတ်ဘ ပြည်သ၌
ူ လည်ေး

၎င်ေးအိုြ်ခ ြိုြ်သအ
ူ ာေးပြြိုတ်ခ နင
ို ် န် အတွက် ရတာ်လှနြ
် ိုနက
် န်ြိုငခ
် ွင ့်် အပြည့်အ
် ဝရှသည်ဟို ရူ ေး ေးို က

ခ
ို သ
့် ည်။သရသာ်
ို ့် လည်ေး ရူ ေး ေးို ၏ အကကမ်ေးြက်မှု၊ ပြည်တွငေး် မပငမ်သက်မှုကို နက
် ့် င်သည့််အပမင်နင
ှ ့််

တည် ဥြရဒအာေး ရလေးစာေးလိုက်နာ န် ဟူရသာအပမင်မ ာေးရကကာင ့်် အလံိုေးစံို

ခိုခံရတာ်လှနြ
် ိုငခ
် ွငအ
့်် ရကကာင်ေးရပြာ ာတွင ် ရူ ေး ေးို ကိုယ်တိုငအ
် တွက်ြင် ဒွဟပြစ်စ ာပြစ်ရနြ သည်။

ရတာ်လှနရ
် ေးေသိုကာ

ရူ ေး ေးို ၏ “ပြည်သလ
ူ ူထထ
ို မ
ံ ှ င်ေးသက်ရသာအာဏာ” အယူအ နှင ့်် လူသာေးမ ာေးနှင ့်် လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးအရြေါ်
အရကာင်ေးပမင်ရသာ အပမင်မ ာေးသည် အရတာ်အတန် လွှမ်ေးမိုေးမှု ရှခသ
့် ည်။ ပြင်သစ်ရတာ်လှနရ
် ေးတွင ်

ရတာ်လှနရ
် ေးအရပြာင်ေးအလကိုလိုလာေးရသာ ဂ က်ကိုဘင် (Jacobins) မ ာေးသည် တန်ေးတူညမ
ီ ျှမှုရှရသာ

60
ပြင်သစ်လအြွ
ူ ့် ွေ့အစည်ေးရြေါ်ရြ က်လာ န် အကကမ်ေးြက်ရတာ်လှန ် ာ၌ ရူ ေး ေးို အာေး ရတာ်လှနရ
် ေးပြယိုဂ်သြွယ်

သတ်မှတ်ခ့်ကကသည်။ ၁၇၉၄ တွင် ြ စ်ပမြိုွေ့ ြန်သီ ွ န ် (Pantheon) သမိုငေး် ဝင်အရ ာက်အအံိုတွင ် ရူ ေး ေးို အာေး

နင
ို င
် သ
ံ့် ူ ရကာင်ေးအရနပြင ့်် မှတ်ရက ာက်တင်ခသ
့် ည်။ ာစိုနစ
ှ ်ရြ င်ေး နှစ်ခိုခနက် ကာရသာအခ
့် ကာေးလ်မာစ
့် ်(Karl
Marx)မှ စတင်ပြီေး လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးအာေး အပမစ်ရပမလှနရ
် ပြာင်ေးလလိုစတ်ရှသည့်် အပမင်ရှသူမ ာေးအတွက်

ရူ ေး ေးို ၏အရတွေးအပမင်မ ာေးသည် မှတ်ရက ာက်သြွယ်ပြစ်ခသ

့် ည်။

ရူ ေး ေးို ၏အပမင်အာေး နက
် ့် င်သည့်အ
် ယူအ မ ာေးသည်၎င်ေးသက်ရှထင်ရှာေးစဉ်ကာလနှငရ
့်် နာက်ြိုငေး် ကာလ

မ ာေးတွင ် ကွန ် ာရေေးတစ်ဒဿနနှငလ

့်် စ်ဘ ယ်ဒဿနအယူအ မ ာေးကိုလည်ေး ြံိုရြာ်ရြေးနင
ို ခ
် သ
့် ည်။ ၁၇၉၁
တွင ် ရခတ်သစ်ကွန ် ာရေေးတစ် ဝ ဒအာေး တည်ရထာင်သတ
ူ စ်ဦေးပြစ်သူ အက်ဒမန် ဘာခ
့် ် (Edmund Burke)
က ရူ ေး ေးို သည် ပြင်သစ်ရတာ်လှနရ
် ေးအာေးရြေါ်ရြ က်ရစသူ ပြစ်သည်ဟို ခ
ို ့်သည်။ရနာင်နစ
ှ ်ရြ င်ေး ၂၀၀

ရက ာ်ရသာ်အခ ယ်ဒက
ီ ယ်-လစ်ဘ ယ်တစ်ဦေးပြစ်သူ ဟန်နာေးအန်ေး န် ့် (Hannah Arendt) က ရူ ေး ိုေး၏

အရတွေးအရခေါ်တွင် ပမင်ရတွွေ့ ရသာ အမှာေးမ ာေးသည် ရတာ်လှနရ

် ေး အာေး ၎င်ေး၏

လစ်ဘ ယ်အ င်ေးအပမစ်မ ာေးမှ ကင်ေးကွာရစခသ

့် ည် ဟို ခ
ို သ
့် ည်။

61
ကာေးလ်မာက
့် စ
် ် (Karl Marx) - ၁၈၁၈ မှ ၁၈၈၃
၁၉ ာစိုအလယ်ြိုငေး် ယ်စိုနစ
ှ ်မ ာေးတွင ် ဒဿနြညာရှငတ
် စ်ဦေးပြစ်ပြီေး သမိုငေး် ြညာရှငတ
် စ်ဦေးဟိုလည်ေး

န
ို င
ို သ
် ည့်် အထင်က ရတာ်လှနရ
် ေးသမာေးတစ်ဦေးကာေးလ်မာက
့် ်စ်သည် အ င်ေးရှငစ
် နစ် (Capitalism) အာေး

ခွပခမ်ေးစတ်ပြာ၍ ရလ့်လာရသာသူမ ာေးထတွင ် တစ်ဦေးအြ အဝင်ပြစ်သည်။ မာက

့် ်စ်သည် ရပြာင်ေးလလာရသာ
လိုြ်ငန်ေးခွင၏
် သရဘာသဘာဝနှင ့်် ၎င်ေး၏ လူသာေးမ ာေးပြည့်စ
် ံိုကံိုလံိုမှု အရြေါ် ရို က်ခတ်မှုမ ာေးကို

န်ေးစစ်ခသ
့် ည်။ ထသ
ို ို ့် န်ေးစစ် ာတွင ် အမ ြိုေးမ ြိုေးရသာ စီေးြွာေးရ ေးစနစ်မ ာေးအကကာေး လူမှုအြွွေ့အစည်ေးမ ာေး၏

ရပြာင်ေးလမှုကို ခ ြိုြ်ကိုငထ
် ာေးရသာ ဥြရဒသမ ာေးကို ရှာရြွရြာ်ထတ
ို ်ခ့်သည်။ မာစ
့် ်က
စက်မှုအ င်ေးရှငစ
် နစ်ရြေါ်ရြ က်လာမှုသည် ရနထင
ို မ
် ှုြံိုစံနင
ှ ့်် လူမှုအြွွေ့အစည်ေး၏

ကိုယ်က ငတ
့်် ာေးအာေးရကာင်ေးမှုအာေး မည်သအက
ို ့် ြိုေးသက်ရ ာက်မှုရှသနည်ေး၊ ြိုမိုရကာင်ေးမွနရ
် သာ

စီေးြွာေးရ ေးနှင ့်် နင

ို င
် ရ
ံ ေးအစီအစဉ်မ ာေးရြေါ်ရြ က်ရအာင်ပြြိုလိုြ်၍ လက်ရတွွေ့တွင ် အသံေးို ဝင်မှု ရှ၊ မရှ

စသည်တက
ို ့် ို အဓက အရလေးထာေးရလ့်လာခသ
့် ည်။

မာက
့် ်စ်သည် ၁၈၄၈ လူထအ
ို ိုကံ ကမှုမ ာေးကို ပြစ်ရြေါ်ရစခ့်သည့်် ရတာ်လှနရ
် ေးအယူအ ၊ သရဘာတ ာေးမ ာေး

ဥရ ာြတစ်ခွငတ
် ွင ် ရြေါ်ရြ က်ရစခရ
့် သာ ကာလမ ာေးတွင ် အထူေးထင်ရှာေးခသ
့် ည်။ မာ့်က်စ် ပြြိုစိုခရ
့် သာ ၁၈၄၄
၏ စီေးြွာေးရ ေးနှင ့်် ဒဿန င
ို ် ာ စာမူမ ာေးတွင ် ၎င်ေး၏စီေးြွာေးရ ေးအရတွေးအရခေါ်နင
ှ ့်် ြတ်သက်သည့််

အရ ေးကကီေးရသာ အစတ်အြိုငေး် မ ာေးကို ရြာ်ပြခသ

့် ည်။ အ င်ေးရှငစ
် နစ်အာေးက ငသ
့်် ေးိုံ ရသာ အြွွေ့အစည်ေး၊

လိုြ်ငန်ေးမ ာေးသည် အလိုြ်သမာေးလူတန်ေးစာေးအာေး မည်ကသ

့် ို ဒို
့် ကခရြေးနင
ို သ
် ည်ကို ရြာ်ထတ
ို ်ခ့်သည်။ မာ့်က်စ်က

သ
ို ည်မှာ ကွနပ် မ နစ်စနစ်သည် ေးို ွ ာေးလှရသာ အ င်ေးရှငစ
် နစ်၏ အလိုြ်လိုြ်ြံိုကို ရပြရှငေး် နင
ို သ
် ည့််

စနစ်တစ်ခိုပြစ်သည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။ ၎င်ေးပြြိုစိုခရ
့် သာ စာမူမ ာေးထတွင ် အလိုြ်သမာေးလူတန်စာေးသည်

၎င်ေးတထို
ို ့် တ်လိုြ် ရသာ ကိုနြ
် စစညေး် ၊စိုက်ထတ
ို ် ရသာလိုြ်အာေးတ၏
ို ့် အက ြိုေးရက ေးဇူေးအာေးမခံစာေး ဘ

လူသာေး၏ ြင်ကိုသရဘာသဘာဝနှင ့်် ပြည့်စ

် ံိုကံိုလံိုမှုအလာေးအလာမှ ကင်ေးကွာမှု (alienated labour)

ကိုရြာ်ထတ
ို ်ခ့်သည်။ မာက
့် ်စ်က ထက
ို သ
့် ို ့် ကင်ေးကွာ မှုမ ာေးသည် အ င်ေးရှငစ
် နစ်အာေးက ငသ
့်် ေးိုံ ရသာ

လိုြ်အာေးရစ ေးကွက်မ ာေးတွင ် မလွှမရသွကကံြိုရတွွေ့ မည်ပြစ်သည်ဟို ိုခသ

့် ည်။

အလိုြ်၏ပြည့်စ
် ည်ေးနင
ို စ
် ွမ်ေး (The Fulfillment of work)

မာက
့် ်စ်က အလိုြ်ဟူသည်မှာ လူသာေး၏လိုြ်ရ ာင်မှုအာေးလံိုေး ပြည့်စ
် ံိုပြီေးရပမာက် န်အတွက်

ပြည့််စည်ေးရြေးနင
ို ရ
် သာအ ာပြစ်သည်ဟို ိုခသ
့် ည်။ အလိုြ်သမာေးသည် ၎င်ေး၏ ကကြိုေးြမ်ေးအာေးထိုတ်မှုနင
ှ ့််

ြန်တီေးနင
ို စ
် ွမ်ေးအာေးလံိုေးကို သဘာဝကိုနက် ကမ်ေးြစစညေး် မ ာေးအာေး ထိုတ်ကိုနမ
် ာေးအပြစ်သို ့် ရပြာင်ေးလ ာတွင ်

အသံေးို ခ ၏။၎င်ေးြန်တီေးလိုက်ရသာ ထိုတ်ကိုန ် ကိုနြ

် စစညေး် မ ာေးသည် သူ၏ကကြိုေးြမ်ေးအာေးထိုတ်မှုနင
ှ ့််

တီထင
ွ ြ
် န်ေးတီေးနင
ို စ
် ွမ်ေးကို ညွှနပ် ြရန၏။ အ င်ေးရှငစ
် နစ်တွငမ
် ူ တစ်သေးီ ြိုဂ္လြိုင ် င
ို မ
် ှု (private property)

သည် လူမှုအြွွေ့အစည်ေးအာေး စက်ရို ံမ ာေးနှင ့်် စက်ြစစညေး် တိုက

့် သ
့် ရသာ
ို ့် ကိုနထ
် တ
ို ်လိုြ်မှုအင်အာေးစိုမ ာေးကို

ြိုင ် င
ို သ
် ည့်် အ င်ေးရှငမ
် ာေးနှင ့်် လိုြ်အာေးမှလွ၍ မည်သည့်အ
် ာမျှ မြိုင ် ိုငရ
် သာ အလိုြ်သမာေးဟူ၍

62
လူတန်ေးစာေးနှစ် ြ်ကွပြာေးရစသည်။ အလိုြ်သမာေးလူတန်ေးစာေး၏ လိုြ်အာေးသည်

အရ ာင်ေးအဝယ်ပြြိုလိုြ် ရသာ ကိုနြ

် စစညေး် ကသ
့် ပြစ်
ို ့် လာပြီေး အလိုြ်သမာေးလူတန်ေးစာေးအာေး အ င်ေးရှငမ
် ာေးက

၎င်ေးတအက
ို ့် ြိုေးစီေးြွာေး၊အပမတ်အစွနေး် အတွက် ရရှေးရှု ၍ ကိုနထ
် တ
ို ်လိုြ် န်အတွက် ငှာေး မ်ေးအသံေးို ပြြိုလာသည်။

သရသာ်
ို ့် လည်ေး အလိုြ်သမာေးလူတန်ေးစာေးသည် ၎င်ေးတစ
ို ့် ိုက်ထတ
ို ် ရသာ လိုြ်အာေး၏ အသီေးအြွငက
့်် ို

ခံစာေး ပခင်ေးမရှ ာ လူသာေး၏အ ည်အရသွေးနှင ့်် ပြည့််စံိုကံိုလံိုမှုတမှ

ို ့် ကင်ေးကွာ မည်ပြစ်ပြီေး အလိုမက မှုတိုက
့် ို
ခံစာေး မည်ပြစ်သည်ဟို ိုခသ
့် ည်။

မာစ
့် ်က ထသ
ို ကင်
ို ့် ေးကွာ ပခင်ေးကိုကကည့်် ာတွင ် အလိုြ်သမာေးလူတန်ေးစာေးသည် အ င်ေးရှငမ
် ာေးမှ ငှာေး မ်ေးပခင်ေးကို

ခံ ပြီေး ကိုနြ
် စစညေး် မ ာေးထိုတ်လိုြ် ရသာ်လည်ေး ၎င်ေးတထို
ို ့် တ်လိုြ်လိုက်ရသာ ကိုနြ
် စစညေး် မ ာေးသည်ကာေး

၎င်ေးတနှ
ို ့် ငသ
့်် က် ိုငမ
် ှုမရှရြ။ အထည်ခ ြိုြ်စက်ရို ံတစ်ခိုတွင ် အထည်ခ ြိုြ်သူမှ ခ ြိုြ်လိုြ်လိုက်ရသာ

အဝတ်အထည်မ ာေးသည် ထစ
ို က်ရို ံအာေးြိုင ် ိုငရ
် သာ အ င်ေးရှငလ
် ူတန်ေးစာေး၏ ြိုင ် င
ို မ
် ှုသာပြစ်သည်။

အလိုြ်သမာေးအတွက်မူ ထအ
ို ဝတ်ထည်အာေးခ ြိုြ်လိုြ်ပြီေးသည်နင
ှ ့်် အလိုြ်ရှငထ
် သ
ံ သာ
ို ့် အြ်နလ
ံှ ိုက် သည်။

အလိုြ်သမာေးအတွက်မူ သူထတ
ို ်လိုြ်လိုက်ရသာ ကိုနြ
် စစညေး် မ ာေးသည် ၎င်ေးနှင ့်် အမှနတ
် ကယ်သက် င
ို မ
် ှု

မရှသရလာက်နည်ေးသည့်် ကိုနြ
် စစညေး် မ ာေးသာပြစ်လာသည်ဟို မာစ
့် ်က ခ
ို သ
့် ည်။ ၎င်ေးနှင ့််

သက် င
ို မ
် ှုမရှရသာကမ္ာကကီေးအတွက် ကိုနြ
် စစညေး် မ ာေးစွာထိုတ်လိုြ်ရြေး ပြီေး အလိုြ်သမာေး၏

ကိုယ်ြိုငဘ
် ဝကမူ က ဉ်ေးရပမာင်ေးရသေးငယ်လာပြီေးရနာက် ကိုယ်ြိုငဘ
် ဝ၏ ပြည့်စ
် ံိုကံိုလံိုမှုသည်လည်ေး

ကကီေးြွာေးလာပခင်ေးမရှဘ တနသ
် ့် ာွ ေး သည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။ အပခာေးသူမ ာေး အသံေးို ပြြို၊ရြ ာ် င
ွှ န
် င
ို ရ
် စ န်အတွက်

ကိုနြ
် စစညေး် မ ာေးစွာ ထိုတ်လိုြ်ရြေးရန ရသာ အလိုြ်သမာေးကိုယ်တိုငသ
် ည် ၎င်ေးကိုယ်တိုငအ
် တွက်မူ

ပငီေးရငွွေ့ထထ
ံို င
ို ေး် ပခင်ေးနှင ့်် အကနအ
် ့် သတ်မ ာေးကိုသာ ြန်တီေး သကသ
့် ပြစ်
ို ့် ရနသည်ဟို မာစ
့် ်က ခ
ို သ
့် ည်။

အလိုြ်သမာေးမ ာေး၏ ကင်ေးကွာလာမှု

က်လက်၍ မာက
့် ်စ်က သ
ို ည်မှာ အလိုြ်သမာေးမ ာေးသည် ၎င်ေးတိုလို
့် ြ်ကိုင ် ရသာ
အလိုြ်ြံိုစံရကကာငလ
့်် ည်ေးကင်ေးကွာမှုကို ခံစာေး သည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။ အ င်ေးရှငစ
် နစ်တွင ် အလိုြ်သမာေးမ ာေး

လိုြ်ကိုင ် ရသာ လိုြ်ငန်ေးတာဝန်မ ာေးသည် ၎င်ေးတိုက

့် ိုယ်ြိုင ် ြန်တီေးနင
ို မ
် ှုမ ာေးမှ ရြေါ်ရြ က်လာ သည်မဟိုတ်၊

တစ်စံိုတစ်ဦေး၏ အက ြိုေးစီေးြွာေးကိုရရှေးရှု ၍ လက်ရတွွေ့လိုအြ်ခ က်အတိုငေး် သာ လိုြ်ကိုင ် ပခင်ေးပြစ်သည်။

သပြစ်
ို ့် ာ အလိုြ်သမာေးလိုြ်ကိုင ် ရသာ အလိုြ်မှာ ၎င်ေး၏ စတ်နင
ှ ့်် ကိုယ်ခနဓာအာေး

ညင်ေးြန်ေးနှြ်စက်သည်ပြစ် ာ အလိုြ်လိုြ် သည်မှာမရြ ာ် င

ွှ မ
် ှုကိုသာ ခံစာေး ရစမည်ပြစ်သည်။ သပြစ်
ို ့် ာ

အတင်ေးအကကြ် မလိုြ်မရန ရသာ အလိုြ်ကို လိုြ်ကိုင ် သကသ

့် ို ့် ပြစ်လာသည်။ ၎င်ေးထိုတ်လိုြ်လိုက်ရသာ

ကိုနြ
် စစညေး် မ ာေးနည်ေးတူ အလိုြ်သမာေး လိုြ်ကိုင ် ရသာ အလိုြ်သည်လည်ေး သူနင
ှ ့်် ရဝေးကွာလာ ပြီေး

သက် င
ို မ
် ှုအနည်ေးငယ်သာ ရှရတာသ
့် ည်။

သပြစ်
ို ့် ာ အလိုြ်သမာေးသည် ၎င်ေးကိုယ်တိုငအ
် ာေး အလိုြ်နင
ှ မ
့်် သက် ိုငသ
် ဟ
ူ ို ခံစာေးလာ ပြီေး

၎င်ေးလိုြ်ကိုငရ
် န ရသာ အလိုြ်သည်လည်ေး သူနင
ှ ့်် မသက် ိုငသ
် ည့််အ ာဟို ခံစာေးလာ ကာ

63
မမကိုယ်တိုငသ
် ည် တစ်စံိုတစ်ဦေး၏အ ာဝတထြိုြစစည်ေးဟို ခံစာေးလာ ရတာသ
့် ည်။ စိုက်ထတ
ို ် ရသာ

လိုြ်အာေးသည် ၎င်ေး၏ကိုယ်ြိုငမ
် ဟိုတ်ရတာဘ
့် လိုြ်ရ ာင်ရန ရသာ လိုြ်ငန်ေးတာဝန်သည်လည်ေး

အလိုအရလ ာက်၊ တီထင

ွ ြ
် န်တီေးရန ပခင်ေးမဟိုတ်ရတာရ
့် ြ။ တစ်ဦေးတစ်ရယာက်က မမအာေး

ကိုနထ
် တ
ို ်လိုြ်ရသာ က ယာတစ်ခိုအပြစ်သရဘာထာေးပြီေး အတင်ေးအကကြ်ရစခိုငေး် ၍သာ

လိုြ်ကိုငရ
် န ပခင်ေးပြစ်သည်ဟို ခံစာေးလာ ရတာသ
့် ည်။ အလိုြ်သမာေး မှစိုက်ထတ
ို ် ရသာ

လိုြ်အာေး၏အသီေးအြွငန
့်် င
ှ ့်် လိုြ်ကိုင ် ရသာ အလိုြ်ြံိုစံမှကင်ေးကွာလာမှုသည် ၎င်ေးအာေး

လူသာေးပြစ်တည်မှုကိုယ်ြိုငလ
် ကခဏာနှငြ
့်် ရဝေးကွာလာရစသည်ဟို မာက
့် ်စ်က ခ
ို သ
့် ည်။ (မာက
့် ်စ်ကမူ
ထအ
ို ာအာေး “species-being” ဟို ရခေါ် ပြီေး မ ြိုေးစတ်အာေးလံိုေးတိုအတွ
့် က်ကိုယ်ြိုငအ
် နှစ်သာ ပြစ်သည်ဟို

ခ
ို သ
့် ည်။ လူသာေးတိုငေး် သည် ထအ
ို နှစ်သာ အာေးြိုင ် င
ို ပ် ြီေး အသက်ရှင ် ရှငသ
် န်မှုနင
ှ ့််

တစ်ဦေးနှငတ
့်် စ်ဦေးကူေးလူေး က်သွယ်မှုတိုအတွ
့် က် အသံေးို ခ နင
ို သ
် ည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။) အဘယ်ရကကာင ့်် ရ
ို သာ်

ကိုယ်ြိုငလ
် ကခဏာဟူသည် သဘာဝကိုနက် ကမ်ေးြစစညေး် မ ာေးအာေး ထိုတ်ကိုနအ
် ာဝတထြိုမ ာေးအပြစ်သို ့်

ရပြာင်ေးလြစ်နင
ို ရ
် သာ အ ည်အခ င်ေးြင်ပြစ်သည်။ အ င်ေးရှငစ
် နစ်မ ာေးတွင ် အလိုြ်သမာေးမ ာေးသည်

ထအ
ို ရပခခံ ကိုယ်ြိုငလ
် ကခဏာနှင ့်် ကင်ေးကွာလာ ပြီေး စီေးြွာေးရ ေးလိုအြ်ခ က်သာလျှင ်

ကိုနထ
် တ
ို ်လိုြ်မှုလိုြ်ငန်ေးတာဝန်အာေး ခ ြိုြ်ကိုငထ
် ာေးရသာ အ ာပြစ်လာသည်ဟို မာက
့် ်စ်ကပမင်ခသ
့် ည်။
လိုြ်ငန်ေးတာဝန်မ ာေးသည် မမတိုရနထ
့် င
ို ရ
် သာ ဘဝကိုြံိုရြာ်ရြေးသည်ပြစ် ာ (ကိုနြ
် စစညေး် ထိုတ်လိုြ် ာတွင ်

အရပခခံက လှရသာ ကိုယ်ြိုငလ

် ကခဏာကိုြင်အသံေးို မပြြိုနင
ို ရ
် သာရကကာင)့်် လိုြ်ကိုငရ
် န ရသာ

လိုြ်ငန်ေးတာဝန်မ ာေးသည်လည်ေး ကင်ေးကွာလာ သည်။ ဤသပြင

ို ့် ့်် အလိုြ်သမာေးသည်

၎င်ေး၏လူပြစ်တည်မှုကိုြ ေးိုံ ရှု ံေးလာ သည်ဟို မာက

့် ်စ်က ခ
ို ့်သည်။

အပြစ်တင်ြွယ်ပြစ်ရသာ ြိုဂ္လကြိုင ် ိုငမ

် ှု

မမထိုတ်လိုြ်လိုက်ရသာ ကိုနြ
် စစညေး် မ ာေး၊ လိုြ်ကိုငရ
် န ရသာ လိုြ်ငန်ေးတာဝန်နင
ှ ့််

လူသာေး၏ကိုယ်ြိုငလ
် ကခဏာတိုမှ့် ကင်ေးကွာလာ ပခင်ေးမ ာေးသည် လူသာေးအခ င်ေးခ င်ေးအာေးလည်ေး

တစ်ဦေးနှငတ
့်် စ်ဦေး ကင်ေးကွာလာမှုမ ာေးကို ပြစ်ရြေါ်လာရစသည်။ လိုြ်အာေးရစ ေးကွက်သည် လူသာေးမ ာေးအာေး

၎င်ေးတို ့် ကိုယ်ြိုငလ
် ကခဏာမှ ကင်ေးကွာရစသည်ပြစ် ာ အလိုြ်သမာေးကိုယ်တိုငသ
် ည်လည်ေး အပခာေးသူမ ာေး၏

ကိုယ်ြိုငလ
် ကခဏာနှင ့်် ကင်ေးကွာလာ သည်။ အလိုြ်၏အသီေးအြွငက
့်် ိုြိုင ် င
ို ၍
် ၎င်ေး၏အက ြိုေးစီေးြွာေးအတွက်

အလိုြ်သမာေး၏ လိုြ်အာေးအာေးထန်ေးခ ြိုြ်ထာေးရသာ အ င်ေးရှငလ

် ူတန်ေးစာေးနှင ့််

အလိုြ်သမာေးလူတန်ေးစာေးကကာေးတွင ် ထြ်တိုက်ရတွွေ့ မှုမ ာေးရြေါ်ရြ က်လာ သည်။

မာက
့် ်စ်ကမူ ြိုဂ္လကြိုင ် င
ို မ
် ှုသည် ထသ
ို ို ့် ကင်ေးကွာမှုမ ာေးကိုပြစ်ရြေါ်ရစသည့််

အဓကအရကကာင်ေးအ င်ေးတစ်ခိုအပြစ်ပမင်ခသ
့် ည်။ လူမှုအြွွေ့အစည်ေးအာေး ြိုဂ္လကြိုင ် င
ို မ
် ှုရှရသာ

အ င်ေးရှငလ
် ူတန်ေးစာေးနှင ့်် ြိုင ် င
ို မ
် ှုမရှရသာ အလိုြ်သမာေးလူတန်ေးစာေးဟူ၍ ကွပြာေးရစခသ
့် ည်မှာလည်ေး
အလိုြ်သမာေးမ ာေးအာေး အထက်ြ ကင်ေးကွာမှုမ ာေးကိုပြစ်ရစသည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။ တြန် ထသ
ို ကင်
ို ့် ေးကွာမှုသည်

64
လူတန်ေးစာေးကွပြာေးမှုကိုြိုမိုပြစ်ရစပြီေး ြိုဂ္လကြိုင ် င
ို မ
် ှုရပခင်
ှ ေးကိုလည်ေး တာရှည်ရစနင
ို သ
် ည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။
အ င်ေးရှငစ
် နစ်၏ရနာက်ထြ်လကခဏာသွငပ် ြင်တစ်ခိုမှာ လိုြ်အာေးလလှယ်ပခင်ေးနှင ့်် ခွရဝပခင်ေးြင်ပြစ်သည်။

ဥြမာ- တွယ်အြ် ထိုတ်လိုြ်သည် ြ

ို စ။ို ့် အလိုြ်သမာေးတစ်ဦေးက တွယ်အြ်၏ရခ င်ေးကိုပြြိုလိုြ်ခ န်တွင ်

အပခာေးတစ်ဦေးက အချွန ် ကိုပြြိုလိုြ်သည်၊အပခာေးသူတစ်ဦေးတစ်ဦေးက ထတ

ို ွယ်အြ်မ ာေးကို ပြန်လည်စိုစည်ေးရသာ

အလိုြ်ကို လိုြ်သည်။ အ င်ေးရှငမ

် ာေးသည် ထသ
ို ရသာ
ို ့် လိုြ်အာေးခွရဝပခင်ေးနှင ့်် လလှယ်ပခင်ေးတွငမ
် ာေးတွင ်

ကျွမ်ေးက င်ကကပြီေး အလိုြ်သမာေးသည်ကာေး ကကီေးမာေးရသာ စီေးြွာေးရ ေးစက်ယနတ ာေးကကီေး၏

အစတ်အြိုငေး် ရလေးတစ်ခိုပြစ်သည့်် ရခွေးသွာေးစြ်သာသာ သာလျှငပ် ြစ်လာ သည်။

မာက
့် ်စ်က ထသ
ို ို ့် အလိုြ်သမာေးလူတန်ေးစာေး၏ (ထိုတ်ကိုန၊် လိုြ်ကိုင ် ရသာအလိုြ်နင
ှ ့်် ကိုယ်ြိုငလ
် ကခဏာတိုမှ့် )

ကင်ေးကွာလာမှုမ ာေးနှင ့်် ြိုဂ္လကြိုင ် င

ို မ
် ှု အာေးရကာင်ေးလာပခင်ေးတိုသည်
့် အ င်ေးရှငစ
် နစ်၏အရပခခံက ရသာ

နယာမတစ်ခိုသာပြစ်သည်ဟို ပမင်ခသ
့် ည်။ ၎င်ေးနယာမသည် လူမှုအြွွေ့အစည်ေးတွင ်

တင်ေးမာမှုမ ာေးကိုပြစ်ရြေါ်ရစနင
ို ပ် ြီေး လူသာေးမ ာေးအာေး ၎င်ေးတ၏အရ
ို ့် ေးကကီေးရသာ လူသာေး၏သဘာဝနှင ့််

ကင်ေးကွာရစသည့်အ
် ရကကာင်ေးအ င်ေးပြစ်သည်ဟိုပမင်ခ့်သည်။ လိုြ်ခလစာတိုေးပမငရ
့်် ြေးသည့််တိုငရ
် အာင်

အလိုြ်သမာေးလူတန်ေးစာေးသည် ကျွနသ
် ြွယ် က်လက်တည်ရှရနမည်ပြစ် ာ ၎င်ေးပြဿနာအာေး

လိုြ်ခလစာတိုေးပမငရ
့်် ြေးရံိုမျှပြင ့်် မရပြရှငေး် နင
ို ြ
် ။ စိုက်ထတ
ို ် ရသာ လိုြ်အာေး နှင ့်် အလိုြ်သမာေး

ကင်ေးကွာ မှုသည် ြိုဂ္လကြိုင ် ိုငမ

် ှုနင
ှ ့်် ဒွနတ
် ွရနသည်ပြစ် ာ တစ်ခို က ေးိုံ လျှင ်

ရနာက်တစ်ခိုလည်ေးက ေးိုံ မည်သာပြစ်သည်ဟို ခ

ို ့်သည်။

ကွနပ် မ နစ်စနစ်သည်သာလျှင ် အရပြပြစ်သည်

မာက
့် ်စ်ကမူ ကွနပ် မ နစ်စနစ်သည် ြိုဂ္လကြိုင ် င
ို မ
် ှုကို ြ က်သမ်ေး၍ အလိုြ်သမာေး၏

(ထိုတ်ကိုန၊် လိုြ်ကိုင ် ရသာအလိုြ်နင

ှ ့်် ကိုယ်ြိုငလ
် ကခဏာတိုမှ့် ) ကင်ေးကွာ မှုတိုက
့် ို ရပြရှငေး် နင
ို သ
် ည်ပြစ် ာ

ရနာက် ေးိုံ တွင ် အ င်ေးရှငစ

် နစ်ရကကာငရ
့်် ြေါ်ရြ က်လာရသာ ြရဟဠအာေးရပြရှငေး် နင
ို သ
် ည့််

အရပြပြစ်သည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။ ကွနပ် မ နစ်စနစ်သည် လူနင
ှ သ
့်် ဘာဝ၏ကကာေး၊လူသာေးအခ င်ေးခ င်ေးကကာေး

ပြဿနာတိုက
့် ိုရပြရှငေး် နင
ို သ
် ည်ပြစ် ာ လူသာေးအာေး အရပခခံက ရသာ လူသာေး န်မှုနင
ှ လ
့်် ည်ေး

ပြန်လည်ရြ င်ေးစည်ေးရြေးနင
ို သ
် ည်ဟို ိုခသ
့် ည်။ (ကိုနြ
် စစညေး် မ ာေး၊လိုြ်ကိုငရ
် န ရသာ လိုြ်ငန်ေးတာဝန်နင
ှ ့််

လူသာေး၏ကိုယ်ြိုငလ
် ကခဏာတိုမှ့် ) ကင်ေးကွာလာ ပခင်ေးသည် လူသာေးမ ာေးလိုြ်ကိုငရ
် န ရသာ

လိုြ်ငန်ေးတာဝန်နင
ှ ့်် ၎င်ေးတိုအခ
့် င်ေးခ င်ေးကကာေး က် ရ
ံ ေးကို စီေးြွာေးရ ေးအပမတ်အစွနေး် ရစ န်အတွက်

ရရှေးရှု ရသာ နည်ေးလမ်ေးအပြစ်သို ့် တွနေး် ြရနြ

ို ့် သည်၊ ထက
ို င်ေးကွာလာမှုရကကာင ့််

လူသာေးအခ င်ေးခ င်ေးကကာေး က် ရ

ံ ေးနှင ့်် တာဝန်ယူရန ရသာ လိုြ်ငန်ေးတာဝန်မ ာေးသည် (အ င်ေးရှငစ
် နစ်တွင)်

မမတို ့် အမှနတ
် ကယ်အလိုရှရသာ ည်မှနေး် ခ က်၊ရမျှာ်မှနေး် ခ က်မ ာေး မည်သမျှ
ို ့် ပြစ်မလာနင
ို ြ
် ဟို ခ
ို သ
့် ည်။
သရသာ်
ို ့် လည်ေး ကွနပ် မ နစ်စနစ်တွငမ
် ူ ထလ
ို ိုြ်ကိုင ် ရသာ လိုြ်ငန်ေးတာဝန်မ ာေးသည်

ရန ာမှနသ
် ရ
ို ့် ာက်ရှနင
ို မ
် ည်ပြစ်ပြီေး မမတို ့် လိုလာေးရသာ ရမျှာ်မှနေး် ခ က်မ ာေးပြစ်လာမည်ပြစ်သည်ဟို

65
မာက
့် ်စ်က ခ
ို သ
့် ည်။ ဥြမာအာေးပြင ့်် အလိုြ်သမာေးမ ာေးကကာေးရြေါ်ရြ က်လာရသာ အသင်ေးအြွွေ့မ ာေးကို

ကကည့််မည် ိုလျှင ် မလိုြ်မရန ပြြိုလိုြ် ရသာရကကာငမ

့်် ဟိုတ်ဘ အလိုြ်သမာေးအခ င်ေးခ င်ေးကကာေး

ညီရနာင်စတ်ဓာတ်ကို အရပခခံ၍ရြေါ်ရြ က်လာပခင်ေး ပြစ်ရြသည်။ ကွနပ် မ နစ်စနစ်သည်သာလျှင ်

လူသာေးမ ာေးအာေး လူမှုြတ်ဝန်ေးက င်နင

ှ ့်် ရနတတ်ရသာ၊လူသာေး န်ရသာ သူမ ာေးအပြစ် ပြန်လည်

အသက်သွငေး် ရြေးမည်ပြစ်သည်ဟို မာစ

့် ်က ခ
ို သ
့် ည်။

ဒင
ို ယ
် ာလက်တစ်နည်ေးက ရိုြ်ဝ ဒ (Dialectical Materialism)

မာက
့် ်စ်၏အပမင်တွင် ကမ္ာကကီေးသည် ရိုြ်ြိုငေး် ိုင ် ာအရပခခံသည်သာမကဘ ဒင
ို ယ
် ာလက်တစ်နည်ေးအာေးပြင ့််

ရပြာင်ေးလရနပခင်ေးပြစ်ြ သည် ဟို ခ

ို ့်သည်။ အန်ဂယ်စ်(Engels) က ဒင
ို ယ
် ာလက်တစ်နည်ေးသည်

အလိုြ်သမာေးလူတန်ေးစာေး၏ လိုြ်ရ ာင်ခ က်မ ာေး၊ အပြြိုအမူမ ာေးကို လမ်ေးပြရြေးနင

ို သ
် ည့်အ
် ာဟို ခ
ို သ
့် ည်။
ထအပြင်
ို ့် မမတိုကမ္
့် ာကကီေးအာေးြံိုရြာ်ရနရသာ အပြစ်အြ က်မ ာေးကို နာေးလည်သရဘာရြ က် န်နင
ှ ့််

ကရသာင်ေးကနင်ေး အပြစ်အြ က်မ ာေးကကာေးတွင ် လမ်ေးရြ ာက်မသွာေးရစ န် လမ်ေးပြရြေးသည့်် ရပမြံို သမဟို

ို ့် တ်

သံလိုက်အမ်ရပမာင်သြွယ်ပြစ်သည်ဟို ိုခသ
့် ည်။ ထသ
ို ို ့် ဒင
ို ယ
် ာလက်တစ်နည်ေးက ရိုြ်ဝ ဒ (Dialectical

Materialism) ကို ခ ဉ်ေးကြ် ာတွင ် ရပြာင်ေးလမှု င

ို ် ာ ဥြရဒသ(၃) ြ်ကို လိုက်နာခ့်သည်။

၁) အရ အတွက်မှ အ ည်အခ င်ေးသို ့်အ ည်အခ င်ေးမှ အရ အတွက်သို ့်ရပြာင်ေးလပခင်ေးဥြရဒသ (The law of

the transition from quantity into quality and conversely) - သဘာဝတ ာေးအာေးကကည့််မည် ိုလျှင်

ရိုတ်တ တ် ခိုနလ
် ွှာေးရပြာင်ေးလပခင်ေးမ ြိုေးမရှြ ဟိုရဟဂယ်က ခ
ို ့်သည်။ အ ာဝတထြိုမ ာေးသည် မူလြံိုစံမှ

တပြည်ေးပြည်ေး ရလ ာန
့် ည်ေးပခင်ေး၊တိုေးပခင်ေး ပြင ့်် ရပြာင်ေးလတတ်ကကသည်။ သရသာ်
ို ့် လည်ေး အရ အတွက်

(quantity)မှ အ ည်အရသွေး (quality) သို ့် ရိုတ်တ က် ရပြာင်ေးလတတ်သည့်် အ ာမ ာေးလည်ေး

ရှကကသည်။ဥြမာ-ရ သည် အရအေးခံလိုက်ရသာအခ ခ က်ခ င်ေး ခ၍ မာမသွာေးြ ။တပြည်ေးပြည်ေး

မူလဂိုဏသ
် တတမှကင်ေးကွာပြီေး အခ န်ကကာမှသာလျှင ် မာရသာ အရပခအရနသရ
ို ့် ာက်ရှပခင်ေးပြစ်ြ သည်။တြန်

ရ ခမှတ င ့်် ရ သို ့် ရပြာင်ေးလမည် ြ

ို ကလည်ေး ခက်ခရသာအခ န်တစ်ခိုကို ရက ာ်ပြတ်ပြီေးမှသာ

ရ ာက်ရှမည်ပြစ်ြ သည်။ အကယ်၍ အြူခ န်အာေး အတိုငေး် အတာတစ်ခိုအထြမာဏသို ့် ရလျှာခ

့် လိုက်ြ က
ရ သည် ရ ခအပြစ် ရပြာင်ေးလသွာေးမည်ပြစ်သည်။ လ
ို ိုသည်မှာ ရလျှာခ
့် လိုက်ရသာအြူခ န်ဒဂ
ီ ီ

(အရ အတွက်) သည် အ ာဝထထြို၏သရဘာသဘာဝရပြာင်ေးလပခင်ေး (အ ည်အရသွေး) သို ့်

ရပြာင်ေးလသွာေးပခင်ေးပြစ်ရြသည်။

အလိုြ်သမာေးမ ာေး၏ တပြည်ေးပြည်ေးရပြာင်ေးလလာရသာ အသသည်

လူတန်ေးစာေးအာေးပြြိုငရ
် ိုနေး် ကန်မှု၊ြဋြကခမ ာေးကို ြိုမို ေးို ဝ ေးရသာအရပခအရနသို ့် ရ ာက်ရှရစသည်။

စက်ရို ံတစ်ခိုတွင ် သြတ်ရမှာက်ပခင်ေးသည် ပြင်ြရှ ရသွေးထေးို လှုံွေ့ရ ာ်မှုမ ာေးရကကာငမ

့်် ဟိုတ်ရြ။

စက်ရို ံအတွငေး် ရပြာင်ေးလမှု၊ မရက နြ်မှုမ ာေး စိုစည်ေးလာ ာမှ အလိုြ်သမာေးမ ာေးလူထအ
ို ာေးစိုစည်ေးရစပြီေး

သြတ်ရမှာက် နဒပြမှု တစ်ခိုရြေါ်ရြ က်လာပခင်ေးပြစ်ရြသည်။ ရတာ်လှနရ

် ေးတစ် ြ်သည်လည်ေး

66
အလာေးတူြင်ပြစ်သည်။ လူမှုအြွွေ့အစည်ေးတစ်ခိုအတွငေး် မရက နြ်ခ က်မ ာေး စိုစည်ေးလာပြီေး

ထလ
ို ူမှုအြွွေ့အစည်ေးအာေး ြိုမိုရသွေးြူအိုကံ ကလာရသာ အရပခအရနသတွ
ို ့် နေး် ြိုပခင်
့် ေးပြစ်သည်။ လူတသည်
ို ့် မမ

သထာေးပြီေးရသာ အရကကာင်ေးအ ာကိုသာ ြက်တွယ်ရနလိုကက၏။ ထသ

ို မှုသည်လည်ေး ြံိုမှနအ
် ာေးပြင ့်် ိုလျှင ်

ရရှေးရှု ေး န်ရသာသရဘာရှပြီေး ရပြာင်ေးလမှုမ ာေးရနာက်သမလ

ို ့် ိုက်ဘရနာက်က က န်ရန၏။ ကကီေးမာေးရသာ

အပြစ်အြ က်မ ာေးသည် ထသ

ို မှုအာေး ရပြာင်ေးလနင
ို စ
် ွမ်ေးရှသည်။မ ာေးစွာရသာ

လူထ၏
ို သမှုအရပြာင်ေးအလသည် လ င်ပမန်ရသာ ပြြိုပြင်ရပြာင်ေးလမှုကိုပြစ်ရြေါ်ရစသည်။၎င်ေးအခ က်သည်ြင်

ရတာ်လှနရ
် ေးအပြစ်အြ က်မ ာေး၏ လကခဏာတစ် ြ်ပြစ်ရြသည်။

၂) နက
် ့် င်ြက်မ ာေးအတူတူဒနွ တ
် ွရနပခင်ေးဥြရဒသ (The law of the unity of opposites) -

လူသာေးမ ာေးရနထင
ို ် ာကမ္ာကကီေးသည် အြူ -အရအေး၊ အလင်ေး-အရမှာင်၊ အ င်ေး-လိုြ်အာေး၊ ရမွေးြွာေးပခင်ေး-

ရသပခင်ေး စသည်ပြင ့်် နက

် ့် င်ြက်မ ာေး စိုစည်ေးရနရသာရန ာပြစ်သည်။

လူတန်ေးစာေးြဋြကခ ကို ကကည့်မ

် ည် ို င်လည်ေး အ င်ေးရှငစ
် နစ်တွင ် အ င်ေးရှငန
် င
ှ ့်် အလိုြ်သမာေးဟူရသာ

လူတန်ေးစာေးနှစ် ြ်ရြေါ်ရြ က် ၏။ အလိုြ်သမာေးမ ာေး ၏ ြန်တီေး၊ထိုတ်လိုြ်မှုရကကာင ့်် ရှလာရသာ အြိုတန်ြိုေး

(surplus value) အာေး အ င်ေးရှငမ

် ာေးမှ သမ်ေးယူမှုရကကာင ့်် ရြေါ်ရြ က်လာရသာ ြွတ်တိုက်မှု မှ တ င ့််

မရပြလည်နင
ို ရ
် သာ အာေးပြြိုငမ
် ှု၊ ြဋြကခကိုပြစ်ရစ၏။ ထရကကာင
ို ့် ြ
့်် င်ရနာက် ေးိုံ တွင ် အ င်ေးရှငစ
် နစ်အာေး

ပြြိုြ က် ပြီေး လူတန်ေးစာေးကွပြာေးမှုအာေး အပြီေးတိုငြ

် က်သမ်ေးပခင်ေးပြင ့်် ဝရ ာဓအာေး ရပြရှငေး် ရလသည်။

၃) နက
် ့် င်ြက်မ ာေးမှ ရြ က်ြွာေးလာရသာ နက
် ့် င်ြက်မ ာေး ဥြရဒသ (The law of the negation of the

negation) - သမိုငေး် င
ို ် ာတိုေးတက်ရပြာင်ေးလမှုမ ာေး၏ ရယဘိုယ ြံိုစံကိုကကည့်လ
် ျှင ် ရပြာငပ့်် ြ ေးစွာ

ရပြာင်ေးလလာသည်ရတာမ
့် ဟိုတ်ရြ။ အပြစ်အြ က်တစ်ခို၏ တ
ို ်ယိုတ်မှုတွင ်

အပခာေးအပြစ်အြ က်တစ်ခိုက ရန ာယူပြီေးရရှ ွေ့သို ့် က်သည့်် ရှု ြ်ရထွေးရသာ ပြစ်စဉ်ကကီေးတစ်ခိုြင်ပြစ်သည်။

ထို ိုတ်ယိုတ်မှုမ ာေးသည် ရနာက်ထြ်ြံွွေ့ ပြြိုေးတိုေးတက်မှုအ ငမ

့်် ာေးအတွက် ကိုစာေးရြေးရသာ

အရထာက်အကူြင်ပြစ်ရြသည်။ အပြစ်အြ က်အ ငတ

့်် စ်ခိုအာေး ပငင်ေး ပို ြီေးြ က ထအ
ို ပြစ်အြ က်သည်

အပြီေးရြ ာက်ကွယ်သာွ ေးပခင်ေးမ ြိုေးမဟိုတ်ရြ။ရနာက်ထြ်ပြစ်စဉ်အတွက်

ကိုစာေးရြေးရသာအရထာက်အကူသာပြစ်ရလသည်။ဥြမာ-အ င်ေးရှငစ
် နစ်၏

ကိုနထ
် တ
ို ်လိုြ်မှုြံိုစံမှရြ က်ြွာေးလာရသာ အ င်ေးရှငစ
် နစ်က က ငသ
့်် ိုေးံ သည့်် ြိုင ် ိုငမ
် ှုခွရဝလ ာထာေးခ က်ကို

ကကည့််မည် ိုြ စ။ို ့် ထြ

ို ိုင ် င
ို မ
် ှု ခွရဝလ ာထာေးခ က်သည် လိုြ်အာေးအရြေါ်မူတည်၍ ပြစ်ရြေါ်လာရသာ

တစ်သေးီ ြိုဂ္လြိုင ် င
ို မ
် ှုကို နက
် ့် င်ပငင်ေး ပို ခင်ေးပြစ်ြ သည်။ အဘယ်ရကကာင ့်် ိုရသာ် အ င်ေးရှငစ
် နစ်၏

ကိုနထ
် တ
ို ်လိုြ်မှုသည် တစ်သေးီ ြိုဂ္လ ြိုင ် င
ို မ
် ှုနင
ှ ့်် မလွမရသွစတင် ရသာ ပြစ်စဉ်ပြစ်ြ သည်။ ၎င်ေးသည်ြင်

နက
် ့် င်(ပငင်ေးြယ်)ခ က်မ ာေးမှ ရြ က်ြွာေးလာရသာ နက
် ့် င်ြက်မ ာေး ဥြရဒသပြစ်ြ သည်။မာက
့် ်စ်၏
ဒင
ို ယ
် ာလက်တစ်နည်ေးသည် သူ၏ ာရဟဂယ် (Hegel) ကသ
့် ို မူ
့် လ+အမူလ=သမူဟ (Thesis + Anti-thesis
=Synthesis) စသည်ပြင ့်် ရပြာင်ေးလပခင်ေးပြစ်သည်။ သရသာ်
ို ့် လည်ေး ရဟဂယ်ကသ
့် ို ့်

67
အိုငဒ
် ယ
ီ ာမ ာေးရပြာင်ေးလသည်မဟိုတ်ဘ လူတန်ေးစာေးြဋြကခမ ာေး၏ ရပြာင်ေးလမှုပြစ်ပြီေး ရနာက် ေးိုံ တွင ်

ပြီေးပြည့််စံိုရသာ၊လူအခ င်ေးခ င်ေး သငပ့်် မတ်စွာရနနင

ို ရ
် သာ လူမှုအြွွေ့အစည်ေးတစ် ြ် ရြေါ်ရြ က်လာပခင်ေးဟို

မာစ
့် ်ကမှတ်ယူခြ
့် သည်။

သမိုငေး် င
ို ် ာရိုြ်ဝ ဒ (Historical Materialism)

ကွနပ် မ နစ်စနစ်သည်သည် သမိုငေး် ၏ြရဟဠ ပြဿနာကို ရပြရှငေး် ရြေးနင

ို သ
် ည်ဟူရသာ အ သ
ို ည်

မာက
့် ်စ်၏ရနှာင်ေးြိုငေး် အရ ေးအသာေးမ ာေးတွင ် က ယ်က ယ်ပြနပ် ြန
့် ် ့် ရတွွေ့ သည်။ သမိုငေး် နှင ့်် ြတ်သက်သည့််
မာစ
့် ်၏ အပမင်မ ာေးနှင ့်် က်စြ်ရနြ သည်။မာစ
့် ်က သ
ို ည်မှာ သမိုငေး် င
ို ် ာ တိုေးတက်ရပြာင်ေးလမှုမ ာေးသည်

လိုြ်အာေး၊စက်ရို ံ၊ စိုက်ြ ြိုေးရ ေး၊နည်ေးြညာနှင ့်် သြပံစသည့်် ရိုြ်ြိုငေး် င

ို ် ာ

စီေးြွာေးရ ေးကိုနထ
် တ
ို ်စွမ်ေးအာေးစိုမ ာေးရပြာင်ေးလမှုရကကာင ့်် ပြစ်သည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။ ကျွနစ
် နစ်၊ရပမရှငစ
် နစ်နင
ှ ့််

အ င်ေးရှငစ
် နစ်စသည့်် လူမှုစနစ်မ ာေးကိုကကည့််လျှငလ
် ည်ေး ကိုနထ
် တ
ို ်စွမ်ေးအာေးစိုမ ာေး တိုေးတက်ြံွွေ့ ပြြိုေးမှုကို

အရပခခံပြီေး ရပြာင်ေးလလာပခင်ေးပြစ်ြ သည်။ လူသာေးအသီေးသီေးတွင ် ရိုြ်ြိုငေး် င

ို ် ာ လိုအြ်ခ က်မ ာေးရှပြီေး

ထလ
ို ိုအြ်ခ က်မ ာေးကိုပြည့်် ည်ေးနင
ို ် န် ကိုနြ
် စစညေး် မ ာေးထိုတ်လိုြ်နင
ို သ
် ည့်် အ ည်အခ င်ေးလည်ေးရှကကသည်။

ထက
ို သ
့် ို ့် ကိုနထ
် တ
ို ်လိုြ်မှုပြစ်စဉ်မ ာေးသည် လူမှုရ ေး၊ နင
ို င
် ရ
ံ ေး၊ ကိုယ်က ငတ
့်် ာေး၊ အနိုြညာနှင ့််

အရတွေးအရခေါ် င
ို ် ာ တန်ြိုေးမ ာေး၏ အရပခခံက ရသာ အ ာမ ာေးပြစ်ကကသည်။ သပြစ်
ို ့် ာ ရိုြ်ြိုငေး် ိုင ် ာ

စီေးြွာေးရ ေးအရပခခံသည် သမိုငေး် ပြစ်စဉ် တစ်ခိုလံိုေးကို ရမာင်ေးနှငရ

် နရသာ အ ာပြစ်သည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။

အ င်ေးရှငစ
် နစ်အာေး ပြြိုခ ပခင်ေး

အ င်ေးရှငစ
် နစ် သ
ို ည်မှာ လူသာေးမ ာေး၏ ရိုြ်ြိုငေး် ိုင ် ာ လိုအြ်မ ာေးပြည့််မီရစ န် ကိုနထ
် တ
ို ်လိုြ် ရသာ

စနစ်တစ်ခိုြင်ပြစ်သည်။ ရဟာင်ေးနွမ်ေးရနရသာ ရပမရှငစ

် နစ်၏ကိုနထ
် တ
ို ်လိုြ်မှုြံိုစံမ ာေး ပြြိုက ြ က်စီေးရသာအခ

အ င်ေးရှငစ
် နစ်ရြေါ်ရြ က်လာ သည်။ တြန် အ င်ေးရှငစ
် နစ်ရအာက်တွင ် ရပြာင်ေးလ လာရသာ

ကိုနထ
် တ
ို ်စွမ်ေးအာေးစိုမ ာေးနှငအ
့်် တူ အလိုြ်သမာေး လူတန်ေးစာေး၏ င်ေး ဒိုကခခံစာေး မှုသည်လည်ေး

ြိုမိုသသာလာ၏။ ထလ
ို ူတန်ေးစာေး ြွတ်တိုက်မှုနင
ှ ့်် ြဋြကခမ ာေးသည် လူမှုရတာ်လှနရ
် ေးတစ် ြ်သို ့်

ရမာင်ေးနှငမ
် ည်ပြစ်ပြီေး ရနာက် ေးိုံ တွင် ကွနပ် မ နစ် စနစ်က အစာေးထေးို ဝင်ရ ာက်မည်ပြစ်သည်ဟို မာက
့် ်စ်က
ခ
ို သ
့် ည်။

မာက
့် ်စ်၏အရမွအနှစ်

မာက
့် ်စ်၏လွှမ်ေးမိုေးမှုမ ာေးကို ရြာ်ပြ န်မှာ မလွယ်လှရခ ။ မာစ
့် ်၏အရတွေးအရခေါ်မ ာေးသည် စီေးြွာေးရ ေး၊

နင
ို င
် ရ
ံ ေးသီအို ီ၊ သမိုငေး် ၊ ယဉ်ရက ေးမှုဘာသာ ြ်၊ ဒဿနကရေဒနှင ့််

မနိုဿရေဒစသည့်န
် ယ်ြယ်မ ာေးအရြေါ်တွငလ
် ည်ေး သက်ရ ာက်မှုမ ာေးရှခသ
့် ည်။
မာက
့် ်စ်၏အရတွေးအရခေါ်မ ာေးသည် အထူေးသပြင ့်် ကမ္ာကကီေးအာေး ရှု ပမင်ြံို၊ ပြြိုပြင်ရပြာင်ေးလရ ေး နှင ့််

လွတ်ရပမာက်ရ ေးစသည်တိုနှ့် င ့်် အဓက ြတ်သက် က်နယ

ွ ်ရနသည်ကို ရတွွေ့ ပမင်နင
ို သ
် ည်။ ၁၈၄၈ တွင ်

68
ထိုတ်ရဝခရ
့် သာ ကွနပ် မ နစ်ရကကညာစာတမ်ေးတွင ် မာစ
့် ်နင
ှ ့်် အန်ဂယ်လ်တ၏
ို ့် ခနမ
် ့် ှနေး် ခ က်ပြစ်ရသာ

အ င်ေးရှငစ
် နစ်အာေး လူတန်ေးစာေးရတာ်လှနရ
် ေးက ပြြိုြ က်မည်ပြစ်ပြီေး ကွနပ် မ နစ်စနစ်ပြင ့််

အစာေးထေးို မည်ဟူရသာ အခ က်သည် ၂ဝ ာစို၏နင

ို င
် ရ
ံ ေးတွင ် ကကီေးမာေးရသာ လွှမ်ေးမိုေးမှုပြစ်ရစခသ
့် ည်။
ဥရ ာြနှင ့်် အာရှတွင ် ကွနပ် မ နစ်စနစ်မ ာေးရြေါ်ထန
ွ ေး် လာပြီေး အစိုေး အိုြ်ခ ြိုြ်ြံို အမ ြိုေးမ ြိုေးနှင ့််

ရတာ်လှနရ
် ေးပြစ် ြ်မ ာေးအရြေါ် ာစိုနစ
ှ ်ရြ င်ေးမ ာေးစွာ လွှမ်ေးမိုေးမှုရှခသ
့် ည်။

ကွနပ် မ နစ်အယူအ မ ာေးအာေး ရခတ်အ က် က် ြနှြ်မှုမ ာေးနှင ့်် အကကင်ေးမ့်အာဏာရှငဝ

် ဒတအာေး
ို ့်

ကာကွယ် န် အသံေးို ခ ခက့် ကသည်ပြစ် ာ မာစ

့် ်၏အရမွအနှစ်မ ာေးကိုရပြာ ာတွင ် လ
ို ို င်ေးနှင ့််

သူ၏အမည်အာေးအလွသံေးို စာေးပြြိုခရ
့် သာ ိုလို င်ေးအကကာေး ခွပခာေး န် ခက်ခလှသည်။ ၂ဝ ာစိုအကိုနတ
် ွင ်

အရရှ ွေ့ ဥရ ာြတွင် ကွနပ် မ နစ်စနစ် ပြြိုလသွာေးပြီေး အခ မ်ေးသာ ေးိုံ ရသာ နင

ို င
် မ
ံ ာေးသည်လည်ေး

အ င်ေးရှငန
် င
ို င
် မ
ံ ာေးပြစ်လာခ့်သည်။ မာစ
့် ်၏ယူ ခ က်မ ာေးသည် က ြိုေးရကကာင်ေး ရ
ီ လ ာ်မှုရှရသာ်လည်ေး

သူ၏အ င်ေးရှငစ
် နစ် ပြြိုက ြ က်စီေးပခင်ေး ရဟာကန်ေးနှငြ
့်် တ်သက်၍ ရဝြန်သူမ ာေးလည်ေးရှခသ
့် ည်။
သရသာ်
ို ့် လည်ေး မကကာရသေးမီ အခ န်ကပြစ်ြွာေးခရ
့် သာ ၂၁ ာစို၏

ကမ္ာလံိုေး င
ို ် ာစီေးြွာေးရ ေးအကကြ်အတည်ေးသည် မာစ
့် ်ရပြာခရ
့် သာ အ င်ေးရှငစ
် နစ်တွင ် စမ့််ဝင်ရနရသာ

ဝရ ာဓမ ာေးကို မီေးရမာင်ေးထေးို ပြရနသကသ

့် ပြစ်
ို ့် ရြသည်။.

69
ဂျွနစ
် တူေးဝြ်ရမေးလ် (John Stuart Mill) - ၁၈၀၆ မှ ၁၈၇၃ အထ
ဂျွနစ
် တူေးဝြ်ရမေးလ်သည် ၎င်ေး၏ “On Liberty”ဟူရသာ စာအိုြ်တွင ် လစ်ဘ ယ်ဝ ဒ၏အရ ေးကကီေးရသာ

သရဘာတ ာေးတစ်ခိုပြစ်သည့်“် တစ်သေးီ ြိုဂ္လ န်မှု(individuality)သည်ရကာင်ေးမွနရ

် သာလူမှုအြွွေ့အစည်ေးတ

စ်ခို၏ အရပခခံအိုတ်ပမစ်ပြစ်သည်” ဟူရသာ အယူအ နှင ့်် ြတ်သက်၍ ထင်ရှာေးရသာ ရခ ြခ က်တစ်ခို

ရြာ်ထတ
ို ်ခ့်သည်။နင
ို င
် ရ
ံ ေးသီအို ီတွင ် အရပခခံက ရသာ ရမေးခွနေး် ပြစ်သည့်် တစ်သေးီ ြိုဂ္လလွတ်လြ်မှု

(individual freedom) နှင ့်် လူမှုထန်ေးကွြ်မှု(social control) ကကာေး သငတ

့်် ငရ
့်် လ ာက်ြတ်ရသာဟန်ခ က်ရှမှုနင
ှ ့််

ြတ်သက်သည့်် ရမေးခွနေး် သည် ၎င်ေး၏ န်ေးစစ်ခ က်မ ာေးအတွက် တွနေး် အာေးပြစ်ရစခ့်သည်။

ရမေးလ်က ၁၉ ာစိုအလယ်တွငရ
် ြေါ်ရြ က်ခရ
့် သာ နင
ို င
် ရ
ံ ေးအရပခအရနရပြာင်ေးလမှုမ ာေးသည် ထအ
ို ခ က်အာေး

ပြန်လည် ရတွေး န် အရကကာင်ေးြန်ခသ

့် ည်ဟို သ
ို ည်။ ၁၉ ာစို အရစာြိုငေး် ကာလမ ာေးတွင ်

အကကင်ေးမ့်အာဏာြိုင ် င
ို ရ
် သာ သက်ဉေးီ ြ
ံ ိုငဘ
် ို င်သည် အာဏာကို လက်ဝယ်ကိုငစ
် ွ၍

က ငသ
့်် ေးိုံ သည်ပြစ် ာ အိုြ်ခ ြိုြ်သူမ ာေး၏စွမ်ေးရ ာင် ည်အာေး (ပြည်သ၏
ူ သရဘာ နဒကို ရကာက်ခံရသာ)

မြံိုေးမ ာေးပြင ့်် ထန်ေးရက ာင်ေး န်မပြစ်နင

ို ခ
် ရ
့် ြ။ထအ
ို တွက်ရကကာငြ
့်် င် နင
ို င
် ရ
ံ တာ် (state)

၏လိုလာေးခ က်မ ာေးသည် လူတစ်ဉေးီ ခ င်ေးစီ၏ လိုလာေးခ က်မ ာေး၊လိုအင်မ ာေးနှင ့်် နက
် ့် င်ခ့် ပြီေး အစိုေး ၏

ဝင်ရ ာက်စွက်ြက်မ ာေးအာေး သံသယပြငသ

့်် ာ ပမင်ခက့် ကသည်။

၁၉ ာစိုတွင ် ဒီမိုကရ နည်ေးက အိုြ်ခ ြိုြ်ရသာ အစိုေး အိုြ်ခ ြိုြ်မှုစနစ်မ ာေးရြေါ်ရြ က်လာပခင်ေးသည် အထက်ြ

နင
ို င
် ရ
ံ တာ်နင
ှ ့်် ပြည်သအ
ူ ကကာေး ရမေးခွနေး် ထိုတ်ြွယ် ကစစ ြ်မ ာေးအာေး ရပြရှငေး် နင
ို သ
် ည်ဟို ရမေးလ်က

ယူ ခ့်သည်။ ရ ွ ေးရကာက်ြွမ ာေး ြံိုမှနက

် င်ေးြပခင်ေးပြင ့်် ပြည်သူမ ာေးသည် အပမင ့်် ေးိုံ ရသာ အိုြ်ခ ြိုြ်သူမ ာေး

ပြစ်ခွငက
့်် ိုရြေးသည့်အ
် ပြင် နင
ို င
် ရ
ံ တာ်နင
ှ ့်် ပြည်သလ
ူ ူ ထ၏
ို လိုလာေးခ က်၊လိုအင်မ ာေးကို တူညလ
ီ ာရစ န်

အရထာက်အြံ့်ပြစ်ရစသည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။ ထအပြစ်
ို ့် ၎င်ေးနင
ို င
် ရ
ံ ေးအခင်ေးအက င်ေးတွင ် ပြည်သူမ ာေးအရနပြင ့််

အစိုေး ၏ အိုြ်ခ ြိုြ်မှုနင

ှ ့်် ဝင်ရ ာက်စွက်ြက်မှုသည် မမတအာေး
ို ့် မည်သည့်် အဟနအ
် ့် တာေးမျှ မရြေးနင
ို ဟ
် ို

လက်ခံလာနင
ို သ
် ည်ဟို ခ
ို ့်သည်။

လူမ ာေးစိုအာဏာရှငစ
် နစ် (Tyranny of the Majority)

ရမေးလ်က လူမ ာေးစိုအာဏာရှငစ

် နစ် (tyranny of the majority)၏အလာေးအလာကိုလည်ေး

သတရြေးခသ
့် ည်။ရ ွ ေးရကာက်တင်ရပမာက်ခံအစိုေး သည် လူမ ာေးစို၏ သရဘာ နဒကို လက်ခံ သည်ပြစ် ာ

၎င်ေးလူမ ာေးစို၏သရဘာ နဒသည် လူနည်ေးစိုအာေး နက

် ့် င်ြနှြ်နင
ို သ
် ည့်် အလာေးအလာနှငက့်် ကံြိုရတွွေ့ ရသာအခ

လူမ ာေးစိုအာဏာရှငစ
် နစ်ရြေါ်ရြေါ်လာနင
ို သ
် ည်ဟို ခ
ို ့်သည်။ လူမ ာေးစိုအာဏာရှငစ
် နစ် ရြေါ်ရြ က်လာနင
ို ရ
် ခ ကို

ကကည့််ပခင်ေးအာေးပြငရ
့်် ွ ေးရကာက်တင်ရပမာက်ခံအစိုေး တစ် ြ်သည်ြင်ပြည်သူလူထအ
ို ရြေါ်၌

အနတ ာယ်ရှရစနင
ို ရ
် သာ သက်ရ ာက်မှုမ ာေး ရြေါ်ရြ က်ရစနင
ို သ
် ည်ကို သရှနင
ို သ
် ည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။
အနတ ာယ်ရရသာ
ှ ယံိုကကည်ခ က်၊လိုြ် ြ်မ ာေးအထ ဉီေးတည်သာွ ေးနင
ို သ
် ည့်် လူထအ
ို ပမင်၊အယူအ မ ာေးပြင ့််

70
ရြေါ်ရြ က်လာရသာ လူမှုအာဏာရှငစ
် နစ်သည် နင
ို င
် ရ
ံ ေးအာဏာရှငစ
် နစ်ကသ
့် ြင်
ို ့် ေးို ဝ ေးရစနင
ို ြ
် သည်ဟို

ရမေးလ်က ခ
ို သ
့် ည်။ တစ်ခ တရလတွင ် လူထအ
ို ပမင်၊အယူအ မ ာေးသည် မရတွေးရတာမ င်ပခင်ဘ

မမ၏ကိုယ်က ြိုေးစီေးြွာေး၊လိုလာေးခ က်မ ာေး အပမစ်တွယ်ရနသည်ပြစ် ာ ထမ

ို ှ ရြေါ်ရြ က်လာရသာ ြံိုစံမ ြိုေးစံိုရသာ

အာဏာရှငစ
် နစ်မ ာေးသည် အနတ ာယ်မ ာေးသည်ဟို ရမေးလ်က ခ
ို ့်သည်။ အရ ေးအကကီေး ေးိုံ အခ က်မှာ

ရြေါ်ရြ က်လာရသာ ထင်ပမင်ယူ ခ က်မ ာေးသည်လည်ေး လူမှုအြွွေ့အစည်ေး၏ အင်အာေးကကီေးလွှမ်ေးမိုေးနင

ို ် ေးိုံ ရသာ

အစိုအြွွေ့မ ာေး၏ လိုအင်၊လိုလာေးခ က်မ ာေးသာပြစ်ပြီေး ထထ

ို က်မြိုရြဟို ခ
ို သ
့် ည်။

ထအ
ို ခ န်တွင ် ပေတန်သည် ရခတ်မီဒမ
ီ ိုကရ စနစ်သကူ
ို ့် ေးရပြာင်ေးသည့််အခ န်ပြစ်ပြီေး လူမ ာေးက

အနတ ာယ်မ ာေးအာေး မလိုလာေးရသာ အခ န်ပြစ်သည်ဟို ရမေးလ်က ိုသည်။အစိုေး တစ် ြ်အာေး

မယံိုကကည်မှုရြေါ်ရြ က်ပခင်ေးသည် နင
ို င
် ရ
ံ တာ်အာေး ပြည်သလ
ူ ူထအ
ို တွက် အနတ ာယ်အပြစ်သာ ရှု ပမင်ခရ
့် သာ
ကာလ(အကကင်ေးမ့်အာဏာအာေးရမေးခွနေး် ထိုတ် န်ြင်မပြစ်နင
ို ရ
် သာကာလ)၏ ေးို ရမွတစ် ြ်ပြစ်သည်။ထအတူ
ို ့်

ဒီမိုကရ စီနည်ေးက လူမ ာေးစို၏ ြနှြ်မှုရကကာငရ

့်် ြေါ်ရြ က်လာနင
ို ရ
် သာ လူမ ာေးစိုအာဏာရှငစ
် နစ်အာေး

လံိုေးဝဥဿိုနန
် ာေးလည် န်အတွက် အ င်သငမ
့်် ပြစ်ရသေးရြ။ ထက
ို သ
့် ရသာ
ို ့် ရှု ြ်ရထွေးမှုမ ာေးသည်

အစိုေး ၏လိုြ်ရ ာင်ခ က်မ ာေးအာေး မလိုလာေးအြ်ဘ ြတ်ရခေါ် ပခင်ေးနှင ့်် တခ န်တည်ေးတွင ် တ ာေးမျှတမှုမရှဘ

ရှု ံ ွေ့ခ ပခင်ေး နှစ် ြ်လံိုေးကို ကကံြိုရတွွေ့ရစနင

ို ရ
် လသည်။ ထအပြင်
ို ့် လူမ ာေးစိုအာဏာရှငစ
် နစ်သည်လည်ေး

ရြေါ်ရြ က်နင
ို သ
် ည်ပြစ် ာ လူမှုအြွွေ့အစည်ေး၏ တစ်ဉီေးခ င်ေးစီအရြေါ် ပခယ်လှယ်စိုေးမိုေးလိုပခင်ေး

အလာေးအလာသည် ရမေးလ်အတွက် စိုေး မ်စ ာပြစ်ရစခသ

့် ည်။

တ ာေးမျှတမှုရှရသာ စွက်ြက်ပခယ်လှယ်မှု (Justifiable Interference)

အထက်ြ အရပခအရနကို ရက ာ်ပြတ် န်အတွက် ကိုယ်က ငတ

့်် ာေး င
ို ် ာ ည်တစ်ခို

တည်ရ ာက် န်လိုသည်ဟို ရမေးလ်က ခ

ို သ
့် ည်။ တစ်သေးီ ြိုဂ္လလွတ်လြ်ခွငန
့်် င
ှ ့်် အစိုေး ၏

အိုြ်စိုေးပခယ်လှယ်မှုအကကာေး မှနက
် န်ရသာ အထန်ေးအကွြ်တစ်ခိုသတ်မှတ် န် ရမေးလ်က ရှငေး် လင်ေးရသာ

စည်ေးမ ဉ်ေးတစ်ခိုခ မှတ်ခ့်သည်။ လူမှုအြွွေ့အစည်ေးသည် လူတစ်ဉေးီ ခ င်ေးစီ၏ လွတ်လြ်ခွငမ

့်် ာေးအာေး

စွက်ြက်ပခယ်လှယ် ာတွင် အပခာေးသူမ ာေးအာေး မထခိုက်ရစ န် ည် ွ ယ်ခ က်ပြငလ

့်် ိုြ်ရ ာင်မှသာလျှင ်

တ ာေးမျှတမှုရှသည်။ သို ့် ာတွငလ

် ည်ေး ၎င်ေးယူ ခ က်အာေး အတင်ေးအကကြ်လက်ခံ မည်ဟို မ ရ
ို ြ၊

“မမကိုယ်တိုင၊် မမခနဓာကိုယ်နင
ှ ့်် စတ်အာေးြိုငစ
် ိုေးသူမှာ မမသာလျှငပ် ြစ်သည်”ဟို ရမေးလ်က ယူ ခသ
့် ည်။ ထို
တစ်သေးီ ြိုဂ္လလွတ်လြ်ခွငန
့်် င
ှ ့်် ြတ်သက်ရသာစည်ေးမ ဉ်ေးသည် လွတ်လြ်စွာရတွေးရခေါ်ခွင၊့််

ထင်ပမင်ယူ ခ က်မ ာေးအာေး လွတ်လြ်စွာရြာ်ထတ

ို ်ခွငစ
့်် ရသာ အခွငအ
့်် ရ ေးမ ာေးကို အက ံြိုေးဝင်ရစခသ
့် ည်။

ရမေးလ်က ထစ
ို ည်ေးမ ဉ်ေးအာေး မလိုက်နာ၊မက ငသ
့်် ေးိုံ ြ က လူမှုအြွွေ့အစည်ေးကကီေးတစ်ခိုလံိုေးသည်

ေးို ဝ ေးရသာအရပခအရနနှင ့်် င် င

ို ် မည်ပြစ်သည်ဟို ိုသည်။ လွတ်လြ်စွာရတွေးရခေါ်ခွငမ
့်် ရှြ က

လူသာေးမ ာေး၏အသြညာနှင ့်် တီထင

ွ ြ
် န်တီေးနင
ို မ
် ှုမ ာေးသည် ကနသ
် ့် တ်ခံ မည်သာပြစ်သည်ဟို ခ
ို ့်သည်။

71
ရမေးလ်က ထယ
ို ူ ခ က်အာေး သက်ရသပြ န်အတွက် လူသာေးမ ာေးသည် အမှနတ
် ာေးတစ်ခိုအာေး

ခ ဉ်ေးကြ် ာတွင ် မည်သို ့် ရ ာက်ရှနင

ို သ
် ည်ကို ရြာ်ပြခသ
့် ည်။ လူသာေးမ ာေး၏ စတ်သရဘာထာေးသည်
မှာေးယွငေး် နင
ို ရ
် သာ သရဘာရှသည်။ အရတွေးအရခေါ်တစ်ခို၏ စစ်မှနမ
် ှု၊မှာေးယွငေး် မှုအာေး ၎င်ေးအရတွေးအရခေါ်နင
ှ ့််

နက
် ့် င်ရသာအယူအ မ ာေးပြည့်န
် က ှ ်ရနသည့်် ြွက်ြွက် ရ
ူ နရသာဒယ်အိုေးထတွင ် ရ ာရမ ွှ၍

စမ်ေးသြ်ကကည့််မှသာ သန င
ို သ
် ည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။ြွက်ြွက် ရ
ူ နရသာ ဒယ်အိုေးသည် မှနက
် န်ရသာ

အယူအ မ ာေးကို စစ်ထတ

ို ်ရြေးမည်ပြစ်ပြီေး မှာေးယွငေး် ရသာ၊ က ြိုေးြ က်လွယ်ရသာ အရတွေးအရခေါ်မ ာေးသည်

(မစစ်မှနရ
် သာရကကာင)့်် အရငွွေ့ြ ံသကသ
့် ြင်
ို ့် ရြ ာက်ကွယ်သာွ ေးမည်ပြစ်ပြီေး မှနက
် န်ရသာ

အယူအ မ ာေးသာလျှင ် က န်ခ၍

့် ြိုမိုအာေးရကာင်ေးလာမည်ပြစ်သည်ဟို ခ
ို ့်သည်။ လူမှုအြွွေ့အစည်ေးသည်

အရတွေးအရခေါ်မ ာေးကို ကနသ

် ့် တ်ပခင်ေးအာေးပြင ့်် စစ်မှနရ
် သာ အယူအ ၊အရတွေးအရခေါ်ကို

ေးိုံ ရှု ံေးနင

ို သ
် ည်။ရမေးလ်က ိုသည်မှာ မှာေးယွငေး် ရသာ အရတွေးအရခေါ်၊အယူအ မ ာေးကိုြင်

ကနသ
် ့် တ် န်မလိုအြ်ရြ။ ထသ
ို ကန
ို ့် သ
် ့် တ်ပခင်ေးအာေးပြင ့်် မှနက
် န်ရသာ အရတွေးအရခေါ်မ ာေးစစ်ထတ
ို ် န်

စမ်ေးသြ်ပခင်ေးအတွက် အသံေးို ဝင်ရသာ မှာေးယွငေး် ရသာ အယူအ မ ာေးကို ခ ြိုေးနှမ်သကသ

့် ပြစ်
ို ့် ရနြ သည်ဟို

ခ
ို သ
့် ည်။ က်လက်၍ အခ ြိုွေ့အရတွေးအရခေါ်၊အယူအ မ ာေးအတွက် စစ်မှနမ
် ှုသည် ြဓာနမက ဘ

လူမှုြတ်ဝန်ေးက င်တွင ် အသံဝ

ို င်မှုကသာ ြဓာနက သည်ဟူရသာ အခ က်ကို ပငင်ေးြယ်ခသ
့် ည်။
အယူဝ ဒမှာေးသူမ ာေးကို တိုငတ
် ွငမ
် ီေးရှု ွေ့၍မသတ်ရတာရ
့် သာ်လည်ေး ရရှေးရို ေးမစွရသာ ( န်ေးသစ်ရသာ)

အယူအ မ ာေးကို လူမှုအြွွေ့အစည်ေးက လက်မခံနင

ို ပ် ခင်ေးသည် လူသာေးမ ာေး၏ စတ်ကို ထင
ို ေး် ရစပြီေး

လူမှုအြွွေ့အစည်ေး၏ ြွံွေ့ ပြြိုေးတိုေးတက်မှုကို ရနှာငရ

့်် နှေးရစနင
ို သ
် ည်ဟို ရမေးလ်က ခ
ို ့်သည်။

အရတွေးအရခေါ်၊အယူအ မ ာေး မ ာေးပြာေးပခင်ေး (A Profusion of Ideas)

လူမှုအြွွေ့အစည်ေး၏ လက်ခံထာေးရသာ အယူအ ၊အရတွေးအရခေါ်မ ာေးသည် မှနက

် န်ရနသည့််တိုငရ
် အာင်

အရတွေးအရခေါ်၊အယူအ မ ာေး မ ာေးပြာေးပခင်ေးသည် အရ ေးကကီေးသည့်အ

် ခ က်ပြစ်သည်ဟို ရမေးလ်က ခ
ို သ
့် ည်။
မှနက
် န်ရသာအရတွေးအရခေါ် တစ်ခို အရ ေးြ ၍ က်လက်တည်တရ
ံ့် နရစ န်အတွက်မူ

၎င်ေးအရတွေးအရခေါ်အာေးအပမတရစ စန်ရခေါ် န်ေးစစ် န်လိုအြ်ရလသည်။ အထူေးသပြင ့်် သခဂ ာအမှနတ

် ာေးကသ
့် ို ့်

အပမတရစ ဓမမဒဌာန်က ရသာ အမှနတ

် ာေးကို မ နင
ို သ
် ည့်် လူမှုအြွွေ့အစည်ေးနှင ့်် နင
ို င
် ရ
ံ ေးနှငသ
့်် က် ိုငရ
် သာ

အယူအ မ ာေးအတွက် ၎င်ေးအခ က်သည် အထူေးြင် လိုအြ်သည်ဟို ရမေးလ်က ခ

ို သ
့် ည်။
အရတွေးအရခေါ်အယူအ မ ာေးအာေး န်ေးစစ် န်အလိုငှ့် ာ မတူညရ
ီ သာအပမင်ရှသည့်် သူမ ာေး၏

အယူအ မ ာေးအာေး ကကာေးနာပခင်ေးအာေးပြင ့်် ပြြိုလိုြ်နင

ို သ
် ည်။ အကယ်၍ သရဘာကွလွသူမ ာေး မရှြ ကလည်ေး

၎င်ေးအယူအ မ ာေးအာေး စတ်ကူေးပြငမ

့်် ှနေး် ၍ စမ်ေးသြ်နင
ို ရ
် လသည်။ ရ ေးွ ရနွေးမှု၊အပငင်ေးအခိုနမ
် ာေး မရှြ က

လူမ ာေးသည် စစ်မှနရ

် သာ အယူအ မ ာေး၏အရပခခံကိုြင် သရှမည်မဟိုတ်ဘ တစ်ြက်ြတ်တယူသန်

ယူ ခ က်မ ာေးကို လက်ကိုငထ

် ာေး၍ အမှနတ
် ကယ်နာေးလည်မှုမရှဘ ကကက်တူရ ွ ေးနှုတ်တိုက်

72
 ွ တ်ရနမည်သာပြစ်ရြသည်။ မှနက
် န်ရသာအပြြိုအမူနင
ှ ့်် ကိုယ်က ငတ
့်် ာေး စည်ေးမ ဉ်ေးစည်ေးကမ်ေးမ ာေးသည်ြင်

အပမတရစရဝြန်ြိုငေး် ပခာေးပခင်ေးမရှြ က မှနက

် န်ရသာအပြြိုအမူသရ
ို ့် ာက်ရအာင် တွနေး် ြန
ို ့် င
ို မ
် ည်မဟိုတ်ရြ။

ရမေးလ်က ၎င်ေး၏ လွတ်လြ်ခွင ့်် ိုင ် ာစည်ေးမ ဉ်ေးဥြရဒသကို လူတစ်ဉေးီ ခ င်ေးစီ၏ လွတ်လြ်စွာ

ပြြိုမူရ ာင် ွ က်ခွငအ

့်် ာေး ကာကွယ်နင
ို ် န်အတွက် အသံေးို ပြြိုခသ
့် ည်။ သရသာ်
ို ့် လည်ေး အပြြိုအမူသည်

အရတွေးအရခေါ်ထက် အပခာေးသူမ ာေးအာေး ထခိုက်နာက င်ရစနင

ို သ
် ည့်် သရဘာရှ ာ လွတ်လြ်စွာပြြိုမူြိုငခ
် ွငအ
့်် ာေး

လွတ်လြ်စွာရတွေးရခေါ်ခွငထ
့်် က်ြို၍ ကနသ
် ့် တ် န်လိုအြ်သည်ဟို သ
ို ည်။ အရတွေးအရခေါ်အယူအ မ ာေး

လွတ်လြ်ခွငန
့်် င
ှ ့်် တစ်သေးီ ြိုဂ္ န်မှုကသ
့် ြင်
ို ့် ရရှေးရို ေးမစွရသာ ( န်ေးသစ်ရသာ) ရနထင
ို မ
် ှုြံိုစံပြင ့််

ရနထင
ို ပ် ခင်ေးသည် လူမှုဘဝတွင ် န်ေးသစ်မှုမ ာေးကို ပြစ်ရြေါ်ရစသည်။ “မတူညီရသာ ဘဝရနထင
ို မ
် ှု၏

တန်ြိုေးထက
ို ်တန်မှုမ ာေးကို လက်ရတွွေ့က က သက်ရသပြသငသ
့်် ည်”ဟို ရမေးလ်က ခ
ို သ
့် ည်။လူမ ာေးသည်
ဓရလ့်ထေးံို တမ်ေးမ ာေးအာေး ၎င်ေးတရှ
ို ့် ငသ
် န် ာ ဘဝလမ်ေးပြအပြစ် ယူ ကကရသာ်လည်ေး

အရပခအရန၊နှစ်သက်သရဘာက ရသာအ ာမ ာေးနှင ့်် လိုက်ရလ ာညီရထွမှုရှရအာင်

န်ေးသစ်ရနထင
ို သ
် ငရ
့်် ြသည်။ ရှရနပြီေးရသာ ဓရလ့်ထေးံို တမ်ေးမ ာေးကိုသာကိုငစ
် ွ၍ ရနထင
ို ပ် ခင်ေးသည်

မရတွေးရခေါ်ရသာအယူအ မ ာေး၏ သက်ရ ာက်မှုမ ာေးကသ

့် ြင်
ို ့် ကကာလျှင ် ဘဝရနထင
ို မ
် ှုသည်

က်လက်ြံွွေ့ ပြြိုေးပခင်ေးမရှဘ တနလ

် ့် ာပြီေး လူတစ်ဉေးီ ခ င်ေးစီ၏ ကိုယ်က ငတ
့်် ာေးသည်လည်ေး

အာေးနည်ေးယိုတ်ရလ ာလ
့် ာမည်ပြစ်ရြသည်။

အ ာအာေးလံိုေးအတွက် စမ်ေးသြ်ခ က် (Experimenting for All)

အရတွေးအရခေါ်အယူအ မ ာေး လွတ်လြ်ခွငသ

့်် ြင်
ို ့် အသစ်အသစ်ရသာ ရနထင
ို မ
် ှုြံိုစံမ ာေးသည် အမ ာေးနည်ေးတူ

မိုေးခ ေးရ ရသာက်ရသာ လူမ ာေးအြ အဝင် လူမှုအြွွေ့အစည်ေး တစ်ခိုလံိုေးအာေး အက ြိုေးပြစ်ထန

ွ ေး် ရစနင
ို ရ
် လသည်။

အမ ာေးနှငမ
့်် တူ တစ်မူထေးူ ရသာသူမ ာေးသည် နည်ေးလမ်ေးသစ်မ ာေးကို ရှာရြွနင
ို ပ် ြီေး အပခာေးသူမ ာေးသည်လည်ေး

၎င်ေးတိုက
့် ငသ
့်် ိုေးံ ရသာ နည်ေးလမ်ေးရနာက်သို (ရှ
့် ာရြွ န်မလိုဘ) အလွယ်တကူြင် လိုက်နင
ို သ
် ည်။ သရသာ်
ို ့် လည်ေး

လူမှုဘဝ န်ေးသစ်မှုနည်ေးလမ်ေးမ ာေးအာေး လွတ်လြ်စွာ စမ်ေးသြ်ခွငရ

့်် ြေးသငသ
့်် ည်၊ သမှ
ို ့် သာ အက ြိုေးရက ေးဇူေးမ ာေး

ပြစ်ထန
ွ ေး် နင
ို မ
် ည်ပြစ်သည်။

လူမ ာေးစို၏အပမင်၊အယူအ မ ာေး လွှမ်ေးမိုေးမှုရအာက်တွင ် လွတ်လြ်၍ န်ေးသစ်ရသာ လူမ ာေးသည်

နည်ေးလမ်ေးအသစ်မ ာေးကို ရှာရြွ ၏။ ၎င်ေး၏ “On Liberty”ဟူရသာ စာအိုြ်အာေးပြြိုစိုရနခ န်တွင ်

စက်မှုရတာ်လှနရ
် ေးရကကာင ့်် ပေတန်သည် ကမ္ာရြေါ်တွင ်

စီေးြွာေးရ ေးအခ က်အပခာအက ေးိုံ နင

ို င
် တ
ံ စ်ခိုပြစ်ရနခ န်ပြစ်ရြသည်။ထရ
ို အာင်ပမင်မှုသည်

ဥရ ာြတွငက
် ငသ
့်် ေးိုံ ရနပြီေးပြစ်ရသာ လွတ်လြ်စွာရတွေးရခေါ် ြိုငခ
် ွငန
့်် င
ှ ့်် လွတ်လြ်စွာပြြိုမူြိုငခ
် ွငက
့်် ို

အတိုငေး် အတာတစ်ခိုအထ လက်ခံအသံေးို ပြြိုပခင်ေးရကကာငပ့်် ြစ်သည်ဟို ရမေးလ်က ခ

ို သ
့် ည်။ ရမေးလ်က

ဥရ ာြ၏ တိုေးတက်ပြစ်ထန
ွ ေး် မှုန ့် တရိုတ်၏ တစ်ရန ာတည်ေးတွင ် ြ်တနရ
် ့် နမှုကို နှုင်ေးယှဉ်ရြာ်ပြခသ
့် ည်။
ထက
ို သ
့် ို ့် ိုတ်ယိုတ်မှုမှာ အစဉ်အလာမ ာေးနှင ့်် ဓရလ့်ထေးံို တမ်ေးမ ာေးသည် တစ်သေးီ ြိုဂ္လပြစ်တည်မှုအာေး

73
တင်ေးကကြ်ြနှြ်ထာေးမှုရကကာငပ့်် ြစ်သည်ဟို ပမင်ခသ
့် ည်။ ပေတန်တွင ် စီေးြွာေးရ ေးြွံွေ့ ပြြိုေးတိုေးတက်မှုသည်

ပြည်သူအမ ာေးအာေး စီေးြွာေးရ ေး၊ ပမန် န်ရသာ က်သွယ်ရ ေးကို တိုေးတက်ပြစ်ထန

ွ ေး် ရစသည့်အ
် ပြင်

လူမှုြတ်ဝန်ေးက င်တွင ် ြယ်က ဉ်ထာေးခံ ရသာ လူတန်ေးစာေးမ ာေးအာေး ရကာင်ေးမွနရ

် သာ အခွငအ
့်် လမ်ေးမ ာေး

ြန်တီေးရြေးနင
ို ရ
် လသည်။ သရသာ်
ို ့် လည်ေး သတခ ြ် န်မှာ ထတ
ို ိုေးတက်မှုသည် ရနာက်ြိုငေး် တွင ်

တစ်သာေးတည်ေးပြစ်ရစပခင်ေး၊ အကကြိုက်ခ င်ေးတစ်ထြ်တည်ေး ထြ်တူက ပခင်ေးတက

ို ့် ို ပြစ်ရြေါ်ရစနင
ို ပ် ြီေး

ရနာက်ြိုငေး် တွင ် တစ်သေးီ ြိုဂ္လ န်မှုသည်လည်ေး ိုတ်ယိုတ်သာွ ေးမည်ပြစ်သည်။ ၎င်ေးနည်ေးလမ်ေးအတိုငေး် သာ

က်သာွ ေးမည် ြ
ို က အဂဂလန်သည်လည်ေး တရိုတ်ပြည်၏ကံကကမမာအတိုငေး် ြင် ကကံြိုရတွွေ့ မည်ပြစ်ရြသည်။

ရမေးလ်က အဂဂလန်လူမှုအြွွေ့အစည်ေးသည်လည်ေး သမာရို ေးက ပြစ်မှုနင

ှ ့်် အသာေးက ၍ တစ်သေးီ ြိုဂ္လ န်မှုနင
ှ ့််

ြင်ကိုယ်တီထင
ွ န
် င
ို မ
် ှုတ၏
ို ့် တန်ြိုေးအာေး ကကြို အ
ို ာေးရြေး ာတွင ် အာေးနည်ေးသည်ဟိုပမင်ရြသည်။ လူမ ာေးသည်

မမတ၏အသ
ို ့် စတ်အတိုငေး် မဟိုတ်ဘ လူမှုအ ငအ
့်် တန်ေးအလိုက် ပြြိုမူရနထင
ို က် ကသည်။ထက
ို ့် သ
့် ို ့်

ရနထင
ို ပ် ခင်ေးရကကာင ့်် ထူေးပခာေး န်ေးပြာေးမှုသည် ရြ ာက် ေးိုံ လာပြီေး ၎င်ေးအခ က်သည်ြင် ကကီေးမာေးရသာ

အနတ ာယ်ပြစ်သည်ဟို ရမေးလ်ကပမင်ခသ

့် ည်။

ထခိုက်နာက င်မှု ိုင ် ာ နယာမ (The Harm Principle)

ရမေးလ် ၏ ထခိုက်နာက င်မှု နှငြ

့်် တ်သတ်ရသာ သတ်မှတ်ခ က်မ ာေးသည် နင
ို င
် ရ
ံ တာ် (State) နှင ့်် တစ်သေးီ ြိုဂ္လ

(Individual) ကကာေးတွင ် စည်ေးပခာေး န်အတွက် အလွယ်ကူ ေးိုံ နှင ့်် အသံေးို ဝင် ေးိုံ ပြစ်ခသ
့် ည်။
ထခိုက်နာက င်မှု ိုင ် ာ နယာမ (The Harm Principle) ကို ရမေးလ်က တင်ပြခခ
့် န် က အစိုေး နှင ့်် ပြည်သူလူထို
ကကာေး က် ရ
ံ ေးမ ာေးသည် အရှန်အဟိုနပ် မငမ
့်် ာေးစွာ ရပြာင်ေးလရနသည့်် ရခတ်ကာလ တစ်ခိုပြစ်ခသ
့် ည်။

ဥြမာ - ၂ဝ ာစို အတွငေး် ရ ေးလြ်ရသာက်ပခင်ေး အရြေါ် သတ်မှတ်ထာေးသည် စည်ေးမ ဉ်ေးမ ာေး၊ ရြေါ်လစီမ ာေးကို

ရလ့်လာပခင်ေး ပြင ့်် လူတစ်ဦေးတရယာက်၏ တစ်သေးီ ြိုဂ္လအပြြိုအမူမ ာေးအရြေါ် အစိုေး ၏ ကနသ

် ့် တ်ခ က် မ ာေး

မည်သမည်
ို ့် ြံိုထာေးရှသည် ကို သရှနင
ို သ
် ည်။ ရ ေး ွ က်ကကီေး နှင ့်် ရ ေးလြ်တွငြ
် ဝင်ရသာ

ဓာတိုြစစညေး် မ ာေးသည် လူသာေးမ ာေးအရြေါ် ေးို က ြိုေးမ ာေးစွာရှနင

ို ရ
် ကကာင်ေး သရှပြီေး ပြစ်ရသာ်လ လူမှုအြွွေ့အစည်ေး

၏ လူတစ်ဦေးပခင်ေးစီ ၏ ရ ေးလြ်ရသာက်ြိုငခ
် ွငက
့်် ို ြတ်ြင်တာေး ေးီ ပခင်ေး မရှရြ။ လူအမ ာေးစို ကို

ရ ေးလြ်ပြတ် န်ြညာရြေးပခင်ေး မ ာေးကို သာ အာေးရြေးလိုြ်ရ ာင်ခပ့် ြီေး ၂၀ ာစိုရနှာင်ေးြိုငေး် မ ာေးတွင ်

ရ ေးလြ်ရသာက်သေးိုံ သူ ဦေးရ သည် အရမ က နှင ့်် ဥရ ာြနင

ို င
် အ
ံ ရတာ်မ ာေးမ ာေး တွင ် က င်ေးလာခသ
့် ည်။

ထပို ြစ် ြ်အာေး ရလ့်လာကကည့််ြ က ရမေးလ်၏ လွတ်လြ်မှု ိုင ် ာနယာမ မ ာေးနှင ့််

ကိုက်ညီရနသည်ကိုရတွွေ့ ရှနင
ို ြ
် သည်။ မည်သတ
ူ စ်ဦေးတစ်ရယာက်မျှမထခိုက်ရစဘ မမကကြိုက်နစ
ှ ်သက် ာ ကို

လိုြ်ြိုငခ
် ွငရ
့်် ှပခင်ေးသည် ရမေးလ် နယာမ မ ာေး၏ အနှစ်သာ ြင်။ ရနာက်ြိုငေး် တွငမ
် ူ

ရ ေးဘက် ိုင ် ာအသြညာမ ာေး တိုေးတက်လာသည်နင

ှ အ
့်် မျှ ရ ေးလြ်ရသာက်ပခင်ေးသည် မမရဘေးမှ

ရ ေးလြ်ရငွွေ့ကို ရှု ရှုက်မသူမ ာေးကိုြ ထခိုက်ရစနင

ို ရ
် ကကာင်ေး သရှလာ ပြီေးရနာက်တွင ် ရြေါ်လစီမ ာေးလ

ရပြာင်ေးလလာသည်။ အမ ာေးပြည်သူြိုငရ
် န ာမ ာေး တွင ် ရ ေးလြ်ရသာက်ပခင်ေး သည် ထခိုက်နာက င်မှု နယာမ

74
ကို ရြာက်ြ က် ာက လာသည်။ ထအပြင်
ို ့် ရ ေးလြ်ရသာက်ပခင်ေးရြေါ် နှစ်ပမြိုွေ့သူ လူဦေးရ နည်ေးြ ေး

လာသည်နင
ှ ့်် အမျှ ရ ေးလြ်ရသာက်ပခင်ေး သည် တမူထေးူ ပခာေးသူ လူတစ်စို၏ လိုြ်ငန်ေးရ ာင်တာတစ်ခိုသာသာ

ပြစ်လာခသ
့် ည်။

ထခိုက်နာက င်မှု နှင ့်် ရြ ာ် င

ွှ မ
် ှု

ထခိုက်နာက င်မှု ဥြရဒ သည် လစ်ဘ ယ်ဝ ဒီမ ာေး လိုလာေးသည့်် လဒ်မ ြိုေးကို အပမတရစရြေးနင
ို သ
် ည်ရတာ့်

မဟိုတ်ြ ။ ဥြမာ အာေးပြင ့်် နင

ို င
် တ
ံ စ်နင
ို င
် ရ
ံ ှ လူမ ာေးစို သည် လင်တူခ စ်ကကြိုက်ပခင်ေး အာေး

က ငဝ
့်် တ်ရြာက်ပြန်သည့်် ွ ံရှာြွယ်လိုြ် ြ်တစ်ခို အပြစ် သတ်မှတ်သည် ိုြ စ။ို ့် ထက
ို သ
့် ရသာ
ို ့်

လူအမ ာေးစိုသည် လင်တူခ စ်ကကြိုက်မှု အာေး လက်ခံခွငပ့်် ြြိုပခင်ေးသည် ြင်လျှင ် သူတအာေး

ို ့်

ထခိုက်နာက င်ရစသည် ဟို အရ ေး လ

ို ာနင
ို သ
် ည်။ နင
ို င
် ရ
ံ တာ် အရနပြင ့်် လင်မှု င
ို ် ာကစစ ြ်မ ာေးတွင ် နှင ့််

သက် င
ို ရ
် သာ ကိုယ်က ငတ
့်် ာေးမ ာေးကို ကာကွယ်ရြေးသငသ
့်် ည် ိုလာနင
ို သ
် ည်။

ထပို ြသနာမ ာေးသည်ြင်လျှင ် ရမေးလ် ၏ တစ်သေးီ ြိုဂ္လအရြေါ်ကာကွယ်ရြေးခသ

့် ည် ရနာက်ခံ

က ငဝ
့်် တ်ြိုငေး် င
ို ် ာ ဒဿန ကို စန်ရခေါ်သကသ
့် ို ့် ပြစ်ရနသည်။ ‘On Liberty’ သည် ရမေးလ်

ရထာက်ခံအာေးရြေးခရ
့် သာ အသံေးို ခ မှုအဓကဝ ဒ (Utilitarianism) သ
ို ည့်် ကိုယ်က ငတ
့်် ာေး ိုင ် ာ ဒဿန

အယူအ ကို အရပခခံပြီေး ရ ေးသာေးထာေးပခင်ေးပြစ်သည်။ ရမေးလ် သည် အဂဂလြ်လူမ ြိုေး

ဒဿနြညာရှငပ် ြစ်သည် ဂ ယ်မီ ဘန်သမ် (Jeremy Bentham) ၏ ရနာက်လိုက်တစ်ဦေးပြစ်သည်။ ဘန်သမ်

၏ အယူအ အ မူ လိုြ် ြ်တစ်ခို ကို က ငဝ

့်် တ် င
ို ် ာ မှန၊် မမှန ် ေးိုံ ပြတ်လိုြ က ထလ
ို ိုြ် ြ် သည်

လူသာေးအမ ာေးစို အတွက် ရြ ာ် င

ွှ မ
် ှုမ ာေး မည်မျှရ ာင်က ဉ်ေးရြေးနင
ို မ
် ည် ကို ကကည့်ပ် ြီေး ေးိုံ ပြတ် မည်

ဟို ခ
ို ့်သည်။ (အသံေးို ခ မှုအဓကဝ ဒ ၏ အနှစ်သာ ြင်ပြစ်သည်)။ ဥြမာ - လမ်လည်ပခင်ေးသည် မှ် ာေးယွငေး် မှနေး် ၊

မရကာင်ေးမှနေး် လူတိုငေး် သသည်။ ဘန်သမ် ၏ အယူအ အ လမ်လည်ပခင်ေး ိုသည်မှာ

ကိုယ်က ငတ
့်် ာေးြ က်ယွငေး် သည့်် အပြြိုအမူ ပြစ်ရသာရကကာင ့်် မရကာင်ေးပခင်ေး မဟိုတ်ရြ။ လမ်လည်ပခင်ေးမှ

လာရသာ အက ြိုေး လဒ် စိုစိုရြ င်ေး သည် ရြ ာ် င

ွှ မ
် ှု ထက် မရြ ာ် င
ွှ မ
် ှုကို သာ

ရ ာင်ေးက ဉ်ေးရြေးလာနင
ို ရ
် သာရကကာငပ့်် ြစ်သည်။ သရသာ်
ို ့် အခ ြိုွေ့ကစစမ ာေးတွင ် လမ်လည်ပခင်ေးရကကာင ့်် လူမ ာေးစို

အတွက် အက ြိုေးပြစ်ထန
ွ ေး် ကာ ရြ ာ် င
ွှ မ
် ှု ကို ြန်တီေးရြေးနင
ို ြ
် က ဘန်သမ် အရနပြင ့်် လမ်လည်ပခင်ေး အာေး

မှာေးယွငေး် သည် ဟို မ န

ို င
ို ရ
် တာ။့် ဘန်သမ် အတွက်မူ လိုြ် ြ်တစ်ခို သည် နာက င်မှု ထက် ရြ ာ် င
ွှ မ
် ှု ကို

ြိုမ ာေးမ ာေး ြန်တီေးရြေးနင

ို လ
် ျှင ် ထလ
ို ိုြ် ြ် သည် ရကာင်ေးမွနရ
် သာလိုြ် ြ်ြင်ပြစ်သည်။

ရမေးလ် သည် ဘန်သမ် ၏ အသံေးို ခ မှုအဓကဝ ဒ ကို ပြြိုပြင်မွမ်ေးမံခသ

့် ည်။ ဘန်သမ် ကသ
့် ြင်
ို ့် ရြ ာ် င
ွှ မ
် ှု သာ

လျှငအ
် ဓက ပြစ်သည် ဟို ရမေးလ် က ယူ သည်။ သို ့် ာတွင ် အခ ြိုွေ့ရသာ ရြ ာ် င
ွှ မ
် ှုမ ာေးသည် ြိုမိုတန်ြိုေး ထာေး

န်လိုအြ်သည် ဟို ရမေးလ်က ခ

ို သ
့် ည်။ ရြ ာ် င
ွှ မ
် ှုသေးီ သန ် ့် ကို အရပခခံ န်မပြစ်နင
ို ရ
် ခ ။ ဥြမာ အာေးပြင ့််

ဝက်တစ်ရကာင် သည် အြ်၊စာေး၊ကာမ ကို ပြည့်ဝ

် စွာခံစာေး လျှင် ရြ ာ် င
ွှ ရ
် နသည်သာပြစ်သည်။

လူတစ်ရယာက် အတွက် ဝက်တစ်ရကာင်ကသ

့် ို ပြြိုမူကာ အြ်၊စာေး၊ကာမ ပြငသ
့်် ာလျှင ် ရြ ာ် င
ွှ သ
် ငြ
့်် သလာေး။

75
သပြစ်
ို ့် ြ လျှင ် အြ်၊စာေး၊ကာမ ပြငရ
့်် ြ ာ် င
ွှ ရ
် နသည့်် ဝက်တစ်ရကာင် က ခံစာေးမှုသနင
ို စ
် ွမ်ေး ြိုပမငသ
့်် ည့််

လူတစ်ရယာက် ထက် ြိုပြီေး အရ ေးကကီေးရနြ သလာေး? ထရကကာင

ို ့် ့်် ရမေးလ်က ရြ ာ် င
ွှ မ
် ှုသေးီ သနက
် ့် ို

အရပခခံပခင်ေးကို လက်မခံခ။့် ြိုမိုပမငပ့်် မတ်ရသာ ရြ ာ် င

ွှ မ
် ှု၊ ြိုမိုနမ်က
့် ရသာ ရြ ာ် င
ွှ မ
် ှု ဟို ိုကာ ရြ ာ် င
ွှ မ
် ှု ကို

အ ည်အရသွေးပြင ့်် ခွပခာေးခသ

့် ည်။ ဥြမာ အာေးပြင ့်် ရ ာဂ ကိုထေးံို တစ်ခိုကို ရှာရြွရတွွေ့ ရှသွာေးရသာ

ာဝန်တစ်ရယာက် ၏ ရြ ာ် င
ွှ မ
် ှု သည် သာမာန် အြ်၊စာေး၊ကာမ ကသ
့် ရသာ
ို ့် ရြ ာ် င
ွှ မ
် ှု ထက်

အ ည်အရသွေးအ ြိုမိုသာလွနရ
် ကာင်ေးမွနသ
် ည် ဟို ခ
ို သ
့် ည်။ ထရ
ို ြ ာ် င
ွှ မ
် ှုသည် မ ာေးစွာရသာ

ရနာက် က်တွ မ ာေးစွာရသာ ရြ ာ် င

ွှ မ
် ှုမ ာေးကိုလ ပြစ်ရစနင
ို သ
် ည်။ ထရကကာင
ို ့် ့်် ရမေးလ် ၏ အသံေးို ခ မှုအဓက

ဝ ဒ အတွက်မူ ရြ ာ် င
ွှ မ
် ှု သီေးသနသ
် ့် ာ အဓက မဟိုတ်။ ြိုမိုပမငပ့်် မတ်ရသာ၊ အ ည်အရသွေးပြည့််ဝရသာ

ရြ ာ် င
ွှ မ
် ှု မ ာေး သည် အဓက ပြစ်သည်။ လိုြ် ြ်တစ်ခိုသည် ြိုမိုပမငမ
့်် တ်ပြီေး အ ည်အရသွေးပြည့်ဝ
် ရသာ

ရြ ာ် င
ွှ မ
် ှု မ ာေးကို ရ ာင်က ဉ်ေးရြေးနင
ို ြ
် က ထလ
ို ိုြ် ြ်သည် က ငဝ
့်် တ်အာေးပြင ့်် မှနက
် န်သည် ဟို ရမေးလ်က

ယူ သည်။

အထက်တွင ် ခ
ို သ
့် ည့်် အတိုငေး် ရမေးလ်သည် အသံေးို ခ မှုအဓက ဝ ဒီတစ်ဦေးပြစ်သည်။ အထက်ြ ဥြမာ ကို
ပြန်ကကည့််မည် လ
ို ျှင ် လင်တူခ စ်ကကြိုက်မှု သည် လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးတစ်ခို အတွငေး် ရှ လူအမ ာေးစို၏ ရြ ာ် င
ွှ မ
် ှု ကို

ထခိုက်ရစမည် ြ
ို က (လင်တူခ စ်ကကြိုက်မှု မှ သာလွနပ် မငပ့်် မတ်ရသာ အက ြိုေး လဒ် ရြ ာ် င
ွှ မ
် ှု

မ ြိုေးမရြေးနင
ို ြ
် လျှင)် အသံေးို ခ မှုအဓကဝ ဒ အ လင်တူခ စ်ကကြိုက် မှု ကို တာေးပမစ် မည် ပြစ်သည်။ ထသ
ို ို ့်

တာေးပမစ်ပခင်ေးသည် လူတစ်ဦေးတစ်ရယာက်၏ တစ်သေးီ ြိုဂ္လအခွငအ

့်် ရ ေး ကို ခ ြိုေးရြာက်ပခင်ေးြင်ပြစ်သည်။

ထသ
ို ရသာ
ို ့် ြဋြကခမ ြိုေးရှရသာ်လည်ေး ရမေးလ်သည် အသံေးို ခ မှုအဓကဝ ဒ ကိုသာ အဓက ိုြ်ကိုငခ
် ရ
့် လသည်။

ရမေးလ် သည် တစ်သေးီ ြိုဂ္လလွတ်လြ်ခွငက

့်် သာ လျှင ် မည်သည့်အ
် ရပခအရနမှာမ ို အမှနက
် န် ေးိုံ ပြစ်သည်

ဟို ယူ ခပ့် ခင်ေး မဟိုတ်။ သူ၏ တစ်သေးီ ြိုဂ္လလွတ်လြ်ခွင ့်် အယူအ သည် ထလ
ို ွတ်လြ်ခွငက
့်် ို

အပမဦေးစာေးရြေးရရှ ွေ့တန်ေးတင်သည် ဟို မ

ို ။ သူ၏ အယူအ မှာ အသံေးို ခ မှုအဓက ဝ ဒ ၏ ရဘာင်အတွငေး်

တွင ် သာ ကနသ
် ့် တ်ရနသည်ကို ရတွွေ့ ပမင် သည်။ ထရ
ို ဘာင်အတွငေး် တွငသ
် ာလျှင ် နင
ို င
် ရ
ံ တာ် နှင ့််

တစ်သေးီ ြိုဂ္လအကကာေး လွတ်လြ်ခွင ့်် ိုင ် ာ အခွငအ

့်် ရ ေးမ ာေးကို သတ်မှတ်ထာေးပခင်ေးသာပြစ်သည်။ ရမေးလ် ၏

အ အ
ို တစ်သေးီ ြိုဂ္လလွတ်လြ်ခွင ့်် ရှမှသာလျှင ် လူမှုရ ေး င
ို ် ာ၊ စီေးြွာေးရ ေး ိုင ် ာ (တစ်နည်ေးအာေးပြင ့််

ရိုြ်ြိုငေး် င
ို ် ာ) တိုေးတက်ရပြာင်ေးလမှုမ ာေး ရှလာမည်။ ထက
ို သ
့် ို ့် တိုေးတက်ရပြာင်ေးလမှု မ ာေးသည် အပမလိုလို

လူသာေးအမ ာေးစိုအတွက် ရြ ာ် င
ွှ မ
် ှု မ ာေး ကို ရြေးစွမ်ေးနင
ို ပ် ခင်ေးရှသည်။ ထရကကာင
ို ့် ့််

တစ်သေးီ ြိုဂ္လလွတ်လြ်ခွငက
့်် ို တန်ြိုေးထာေးသငသ
့်် ည် ဟို ရမေးလ်က ယူ သည်။ သူ သည်

တစ်သေးီ ြိုဂ္လလွတ်လြ်ခွငက
့်် ို လူသာေးတစ်ဦေးခ င်ေး၏ လွတ်လြ်မှု ရစ န်အတွက် အာေးရြေးခသ
့် ည် မဟိုတ်။
လူအမ ာေး၏ ရြ ာ် င
ွှ မ
် ှု အတွက် ရရှေးရှု ခပ့် ခင်ေးသာ။ ထရကကာင်
ို ့် ေး သူ၏ တစ်သေးီ ြိုဂ္လလွတ်လြ်ခွငအ
့်် ယူအ

သည် အသံေးို ခ မှုအဓကဝ ဒ ၏ ရဘာင်ကို မရက ာ်လွနခ

် ့်ပခင်ေးြင်။

76
လိုြ်ြိုငခ
် ွင ့်် ိုင ် ာ လွတ်လြ်ခွငမ
့်် ာေး (Positive Liberty) နှင ့်် စွက်ြက်ပခယ်လှယ်မှုကင်ေး လွတ်လြ်ခွငမ
့်် ာေး

(Negative Liberty)

ရမေးလ် သည် လွတ်လြ်ခွင ့်် (Liberty) အရကကာင်ေး ရပြာ ို ာတွင ် စွက်ြက်ပခယ်လှယ်ကနသ

် ့် တ်မှု မ ာေး ကို

အသာ အဓက ရပြာ ခ

ို ့်သည်ကို ရတွွေ့ နင
ို သ
် ည်။ လူတစ်ဦေး၏ တစ်သေးီ ြိုဂ္လလွတ်လြ်ခွင ့်် အာေး မည်သူမျှ

ဝင်ရ ာက်စွက်ြက်ခွငမ
့်် ပြြို န် ပြစ်သည်။ ဥြမာ - ရ ေးလြ်ရသာက်လိုသူတစ်ဦေး၏ လွတ်လြ်ခွငအ
့်် ာေး

မည်သူမျှ စွက်ြက်မှု မရှရစ ။ သရသာ်

ို ့် ရ ေးလြ်ရသာက်လိုသတ
ူ စ်ဦေးအတွက် လွတ်လြ်စွာရသာက်ြိုင ် ခွင ့််

ရှရသာ်လည်ေး တစ်နင
ို င
် လ
ံ ံိုေးတွင ် ရ ေးလြ်လံိုေးဝမရ ာင်ေး ဟူရသာ မူကို ခ မှတ်ထာေးြ က ထသ
ို ၏
ူ

ရ ေးလြ်ရသာက်ြိုငခ
် ွငသ
့်် ည် အလကာေးြင်ပြစ်သည်။ ထရကကာင
ို ့် ့်် ရမေးလ် ၏ လွတ်လြ်ခွင ့်် ကို မပြည့်စ
် ံို ဟို

ကို ကသည်။ ရနာက်ြိုငေး် တွင ် အဂဂလြ်လူမ ြိုေး ဒဿနြညာရှင ် ပြစ်သူ အိုငဇ

် ိုငယ
် ာ ဘာလင် (Isaiah Berlin) က

လွတ်လြ်ခွငက
့်် ို စွက်ြက်ပခယ်လှယ်မှုကင်ေး လွတ်လြ်ခွငမ
့်် ာေး (Negative Liberty) နှင ့်် လိုြ်ြိုငခ
် ွင ့်် င
ို ် ာ

လွတ်လြ်ခွငမ
့်် ာေး (Positive Liberty) ဟို နှစ်မ ြိုေးခွပခာေး ပြခသ
့် ည်။

စွက်ြက်ပခယ်လှယ်မှုကင်ေး လွတ်လြ်ခွငမ
့်် ာေး (Negative Liberty) သ
ို ည်မှာ လူသာေးတစ်ဦေး ၏

အရပခခံ ြိုငခ
် ွင ့်် နှင ့်် ြိုမို င်သည်။ အဓက အာေးပြင ့်် အပခာေးသူတစ်ဦေးတစ်ရယာက် မှ ရနှာငယ
့်် ှက်ြိုငခ
် ွင ့််

မရှသည့်် လွတ်လြ်မှု မ ြိုေးပြစ်သည်။ နင

ို င
် သ
ံ ာေးတိုငေး် လွတ်လြ်စွာ မရြေးြိုငခ
် ွငသ
့်် ည်

စွက်ြက်ပခယ်လှယ်မှုကင်ေး လွတ်လြ်ခွင ့်် (Negative Liberty) ပြစ်သည်။ မမကကြိုက်နစ

ှ ်သက် ာ ဘာသာ အာေး

ကိုေးကွယ်ပခင်ေး ကို မည်သမ

ူ ျှ ရနှာငယ
့်် ှက်ခွငမ
့်် ရှရ ေး သည် စွက်ြက်ပခယ်လှယ်မှုကင်ေး လွတ်လြ်ခွင ့်် ပြစ်သည်။

လူမတစ်ဦေး သည် လူပြ တစ်ဦေး နှငတ

့်် န်ေးတူညမ
ီ ျှရ ေးသည် စွက်ြက်ပခယ်လှယ်မှုကင်ေး လွတ်လြ်ခွင ့်် တစ်ခိုြင်။

လိုြ်ြိုငခ
် ွင ့်် ိုင ် ာ လွတ်လြ်ခွငမ
့်် ာေး (Positive Liberty) လူသာေးတစ်ဦေးအတွက် လွတ်လြ်ခွငက
့်် ို က ငသ
့်် ေးိုံ န်

တက်စွမ်ေးနင
ို မ
် ှု နှင ့်် ြိုမို င်တူသည်။ ဥြမာ အာေးပြင ့်် နင
ို င
် သ
ံ ာေးမ ာေး အတွက် မရြေးနင
ို စ
် ွမ်ေး (မရြေးနင
ို ် န်

မရံိုမ ာေး ရှပခင်ေး၊ မရြေးမှု င

ို ် ာ ဥြရဒမ ာေး မျှတစွာပြဌာန်ေးရြေးပခင်ေး) အစ ရှသည်တသည်
ို ့် လိုြ်ြိုငခ
် ွင ့်် င
ို ် ာ

လွတ်လြ်ခွငမ
့်် ာေး ပြစ်သည်။ မမကကြိုက်နစ
ှ ်သက် ာ ဘာသာ အာေး ကိုေးကွယ်နင
ို ရ
် စ န် ရြေးထာေးရသာ

အခွငအ
့်် ရ ေးမ ာေး (ဥြမာ အာေးပြင ့်် ဘို ာေးမ ာေး ရှပခင်ေး၊ ေလီမ ာေးရှပခင်ေး) သည် လိုြ်ြိုငခ
် ွင ့်် င
ို ် ာ

လွတ်လြ်ခွငမ
့်် ာေး (Positive Liberty) မ ာေးြင်ပြစ်သည်။

စွက်ြက်ပခယ်လှယ်မှုကင်ေး လွတ်လြ်ခွင ့်် (Negative Liberty) မရှြ က လိုြ်ြိုငခ

် ွင ့်် ိုင ် ာ လွတ်လြ်ခွငမ
့်် ာေး

(Positive Liberty) ရှလာ န် မပြစ်နင

ို ရ
် ြ။ ဥြမာအာေးပြင ့်် လူမမ ာေး၏ သွာေးလာရနထင
ို ခ
် ွင၊့်် တန်ေးတူညမ
ီ ျှခွင ့်် ကို

ြတ်ြင်ထာေးရသာ နင
ို င
် တ
ံ စ်ခိုတွင ် လူမမ ာေးအတွက် စွက်ြက်ပခယ်လှယ်မှုကင်ေး လွတ်လြ်ခွင ့်် (Negative

Liberty) မရှဟို န
ို င
ို သ
် ည်။ ထန
ို င
ို င
် တ
ံ ွင ် လူမမ ာေးအတွက် လိုြ်ြိုငခ
် ွင ့်် င
ို ် ာ လွတ်လြ်ခွငမ
့်် ာေး (Positive

Liberty) ရတာင်ေး ရ
ို နလျှငလ
် မထူေးရခ ။

77
သရသာ်
ို ့် စွက်ြက်ပခယ်လှယ်မှုကင်ေး လွတ်လြ်ခွင ့်် (Negative Liberty) သည် လိုြ်ြိုငခ
် ွင ့်် ိုင ် ာ

လွတ်လြ်ခွငမ
့်် ာေး (Positive Liberty) ထက် ြိုမိုအရ ေးြ သည် ဟို လ
ို ိုမ့် ရခ ။ ဥြမာ - နင
ို င
် တ
ံ စ်ခိုတွင်

နင
ို င
် သ
ံ ာေးတိုငေး် ၏ လွတ်လြ်စွာ ထိုတ်ရြာ်ရပြာ ခ
ို ွင ့်် (Freedom of Speech) အာေး မတာေး ေးီ ထာေး ြ က

ထန
ို င
ို င
် ရ
ံ ှ နင
ို င
် သ
ံ ာေးတိုငေး် တွင ် စွက်ြက်ပခယ်လှယ်မှုကင်ေး လွတ်လြ်ခွင ့်် (Negative Liberty) ရှသည်ဟို

သ
ို ည်။ သရသာ်
ို ့် လွတ်လြ်စွာ ထိုတ်ရြာ်ရပြာ ခ
ို ွင ့်် သည် လက်ြက် ည် ိုင ် ထင
ို က
် ာ ရပြာရနရံိုနင
ှ ့််

သည်မဟိုတ်။ ထန
ို င
ို င
် တ
ံ ွင် နဒပြြွမ ာေး၊ လွတ်လြ်သည့်မ
် ီဒယ
ီ ာမ ာေး၊ အမှီအခိုကင်ေးသည့််

သတင်ေးစာရစာင်မ ာေး အစရှသည့်် အ င်ေးအပမစ်မ ာေး အာေး နင

ို င
် သ
ံ ာေးတိုငေး် လက်လှမ်ေး မှီ ရနရစ န် ရှရန မည်။

ထန
ို င
ို င
် တ
ံ ွင ် ရအာက်ရပခလူတန်ေးစာေး သည် ထအ
ို င်ေးအပမစ် မ ာေးအာေး လက်လှမ်ေးမမှီြ က သူတအတွ
ို ့် က်

လိုြ်ြိုငခ
် ွင ့်် ိုင ် ာ လွတ်လြ်ခွငမ
့်် ာေး (Positive Liberty) ရှသည် ဟို မ န
ို င
ို ရ
် တာရ
့် ြ။ ထအ
ို ခ နင
ို င
် သ
ံ ာေးတိုငေး်

၏ လွတ်လြ်စွာ ထိုတ်ရြာ်ရပြာ ခ
ို ွင ့်် ိုသည့်် စွက်ြက်ပခယ်လှယ်မှုကင်ေး လွတ်လြ်ခွင ့်် (Negative Liberty)

မှာလ ဘာမျှသေးိုံ စာေးမ ရတာရ

့် ြ။ ရရှ ွေ့တွင ် ရပြာခ့်သည့်် ဥြမာအတိုငေး် ရ ေးလြ်ရသာက်ခွင ့်် ရှရသာ်လည်ေး

တစ်နင
ို င
် လ
ံ ံိုေးတွင် ရ ေးလြ်ဝယ်မ ရသာ အပြစ်မ ြိုေးြင်။ လင်တူခ စ်ပခင်ေး ကို မတာေးပမစ်ထာေးရသာ နင
ို င
် တ
ံ စ်ခို

တွင ် လင်တူပခင်ေးလက်ထြ်ရြေးမည့်် တ ာေးရံိုေးမရှြ က၊ လင်တူခ စ်သူမ ာေးအရြေါ် ကာကွယ်ရြေးမည့်ဥ

် ြရဒမ ာေး

မရှြ က၊ လင်တူခ စ်သမ

ူ ာေး အတွက် တန်ေးတူညမ
ီ ျှခွငက
့်် ို မရြေးထာေးြ က ဘာမျှထေးူ ပခာေးလာမည်မဟိုတ်။

ရမေးလ် ၏ လွတ်လြ်ခွင ့်် ိုင ် ာ အယူအ မ ာေးသည် စွက်ြက်ပခယ်လှယ်မှုကင်ေး လွတ်လြ်ခွင ့်် (Negative

Liberty) ကို သာ ညွှနပ် ြရနပခင်ေး ပြစ်သည်။ အဘယ်ရကကာင ့်် ရ

ို သာ် ရမေးလ်အတွက် မှု လွတ်လြ်မှု သ
ို ည်မှာ

လူတစ်ဦေးတစ်ရယာက် ၏ လွတ်လြ်စွာ ထိုတ်ရြာ်ရပြာ ိုမှု၊ ရတွေးရခေါ်မှု၊ က ငသ

့်် ေးိုံ မှု တအရြေါ်
ို ့်

အပခာေးလူတစ်ဦေး မှ ဝင်ရ ာက်စွက်ြက်ခွငမ

့်် ရှပခင်ေး ြင် မဟိုတ်ြ လာေး။ ထရကကာင
ို ့် ့်် သူ၏
့် လွတ်လြ်ခွင ့်် အရြေါ်
လက်ဝဝ ဒီ မ ာေး က ရဝြန်ပခင်ေးကို ခံခ့် သည်။ လွတ်လြ်စွာ ထိုတ်ရြာ်ရပြာ ိုမှု၊ ရတွေးရခေါ်မှု၊ က ငသ
့်် ိုေးံ မှု

အစရှရသာ စွက်ြက်ပခယ်လှယ်မှုကင်ေး လွတ်လြ်ခွင ့်် (Negative Liberty) မ ာေး ရြေးရသာ်လည်ေး

ထလ
ို ွတ်လြ်ခွငတ
့်် သည်
ို ့် အလကာေး သည်မဟိုတ်။ လူကိုနထ
် မ
ံ ာေးသာ ဝင် ရ
ံ့် သာ မီဒယ
ီ ာမ ာေး၊

သတင်ေးစာမ ာေး တွင ် သာ လျှင ် ရနပခင်ေးြင်။ ထရကကာင

ို ့် ့်် အြနှြ်ခံ (လူနည်ေးစို၊ အရပခခံလူတန်ေးစာေး)

မ ာေးလက်လှမ်ေးမမှီ သည့်် ရန ာတွငသ

် ာလျှင ် ရနရသာ စွက်ြက်ပခယ်လှယ်မှုကင်ေး လွတ်လြ်ခွင ့်် (Negative

Liberty) မ ာေးသည် အရပခခံလူတန်ေးစာေး မ ာေးအတွက် လိုြ်ြိုငခ

် ွင ့်် ိုင ် ာ လွတ်လြ်ခွငမ
့်် ာေး (Positive Liberty)

မရှရသာရကကာင ့်် မှနက

် န်ရသာ လွတ်လြ်ခွငမ
့်် ာေး ပြစ်ြ သလာေး ဟို လက်ဝဝ ဒီမ ာေးက ရမေးခွနေး် ထိုတ်ကကသည်။

အက ြိုေးပြစ်ထန
ွ ေး် မှုြဓာနလစ်ဘ ယ်ဝ ဒ (Pragmatic Liberalism)

ရမေးလ်၏ နင
ို င
် ရ
ံ ေး င
ို ် ာ ဒဿနမ ာေး (အထူေးသပြင ့်် အသံေးို ခ မှုအဓကဝ ဒ နှင ့်် သူ၏ လွတ်လြ်ခွငအ
့်် ယူမ ာေး)

သည် ကမ္ာတ
့် စ်ဝှမ်ေးရှ လစ်ဘ ယ်ဒမ
ီ ိုကရ စီဝ ဒ တိုေးတက်လာရသာ နင
ို င
် မ
ံ ာေးအတွငေး် မ ာေးစွာ

လွှမ်ေးမိုေးခသ
့် ည်။ လစ်ဘ ယ်ဝ ဒ အာေး အက ြိုေးပြစ်ထန
ွ ေး် မှု ရှု ရထာငမ
့်် ှ ခ ဉ်ေးကြ်ရသာ သူမ ာေးက မူ

ရမေးလ်၏အရတွေးအရခေါ်မ ာေးကို အမ ာေးအာေးပြင ့်် မှီပငမ်ေးရကာက်နတ

ို ်ရလ့်ရှကကသည်။

78
အက ြိုေးပြစ်ထန
ွ ေး် မှုြဓာနလစ်ဘ ယ်ဝ ဒ (Pragmatic Liberalism) သည်လည်ေး လူြိုဂ္ြိုလ်တစ်ဦေးတစ်ရယာက်

၏ အရပခခံ ြယ်ရှာေးမ ရသာ အခွငအ

့်် ရ ေးမ ာေးထက် လူမ ာေးစို အတွက် အက ြိုေးပြစ်ထန
ွ ေး် ေးိုံ နည်လမ်ေးမ ာေး

ကိုသာ ရရှေးရှု ရလ့်ရှရသာရကကာငြ

့်် င်။

ယရနရခတ်
့် လစ်ဘ ယ်ဒမ
ီ ိုကရ စီထန
ွ ေး် ကာေးရသာ နင
ို င
် မ
ံ ာေး (အထူေးသပြင ့်် ပေတန် နှင ့်် အရမ ကတိုတွ
့် င)်
တွငြ
် င် ရမေးလ် ၏ အ ိုပြြိုခ က်မ ာေးအရြေါ် အရပခခံပြီေး ပငင်ေးခံိုမှုမ ာေး ပြြိုလိုြ်ရန ြင်။ ဥြမာအာေးပြင ့််

လင်မှု ိုင ် ာ က ငဝ
့်် တ်ကစစ ြ်မ ာေး၊ ရ ေးလြ်ရသာက်ခွင၊့်် လွတ်လြ်စွာရ ာင်ေးဝယ်ရြာက်ကာေးခွင ့််

အစရှရသာ ကစစ ြ်မ ာေးနှင ့်် ြတ်သတ်သည့်် ပငင်ေးခံိုမှုမ ာေးတွင ် လွနခ

် ရ
့် သာ ာစိုနစ
ှ ် ၂ခို က ရမေးလ်တင်ပြခသ
့် ည့််
အယူအ မ ာေးကို အသံေးို ပြြိုရန ြင်။ ထသ
ို ို ့် လွတ်လြ်သည့်် ဒီမိုကရ စီနင
ို င
် ကံ ကီေးမ ာေး တွငြ
် င်လျှင ်

တစ်သေးီ ြိုဂ္လလွတ်လြ်ခွငအ
့်် ရြေါ် သက်ရ ာက်ရနသည့်် လူမှုထန်ေးကွြ်မှု (Social Control/Constraints)

မ ာေးလ ရှရန ြင်။ အြန်ေးရပြမှုအတွက် အသံေးို ပြြိုရသာ မူေးယစ်ရ ေးမ ာေး (ဥြမာ ရ ေးရပခာက်) အာေး

တာေး ေးီ ြတ်ြင်ပခင်ေး၊ လွတ်လြ်စွာရ ာင်ေးဝယ်ရြာက်ကာေးခွင ့်် ရှရသာ နင

ို င
် မ
ံ ာေးတွငြ
် င် အစိုေး မှ ရစ ေးကွက်

အတွငေး် ခ ယ်လှယ်ပခင်ေး အစရှသည့်် ကစစ မ ာေး နှင ့်် ြတ်သတ်သည့်် ပငင်ေးခံိုမှုမ ာေး သည်

အရှအဟိုနရ
် ကာင်ေးရန ြင်။ ြိုမိုလွတ်လြ်ရသာ အယူရှသူမ ာေးကလ ရမေးလ် ၏ အယူအ မ ာေးကို

ထည့်သ
် င ွ ေး် ပငင်ေးခံိုလ က်ရရန
ှ ြင် ပြစ်ြ သည်။

79
ေလက်ဒမ
ီ ာလီနင် (Vladimir Lenin) – ၁၈၇၀ မှ ၁၉၂၄ အထ
၂၀ ာစိုအကူေးတွင် ရိုရှာေးအင်ြ ယာ သည် စီေးြွာေးရ ေး ာတွင ် စက်မှုထန
ွ ေး် ကာေးရနပြီေးပြစ်ရသာ

အရနာက်ဥရ ာြနင
ို င
် မ
ံ ာေး၏ရနာက်တွင ် က န်ခ့်သည့်် လယ်ယာစိုက်ြ ြိုေးရ ေးကို အဓကထာေးပြီေး

တိုေးတက်မှုရနှာငရ
့်် နှေးသည့်် အခ န်ပြစ်ခသ
့် ည်။ ရိုရှာေးအင်ြ ယာ ၏ လူဉေးီ ရ အခ ြိုေးအစာေးကို ကကည့််လျှငလ
် ည်ေး

ရိုရှာေး၊ ယူက န်ေး၊ ြိုေးလ်၊ ဘယ်လ်လာရိုစ်၊ ဂ ေး၊ ြင်န ် နှင ့်် ဂ ာမန် စသည့်ပ် ြင ့်် လူမ ြိုေးစံိုပြင ့်် ြွွေ့စည်ေးထာေးပြီေး

ရိုရှာေးဘာသာစကာေးရပြာ ိုသမ
ူ ှာလည်ေး လူဉေးီ ရ ၏ ၄၀ ာခိုငန
် န
ှု ေး် သာ ရှရလသည်။ အိုြ်ခ ြိုြ်မှုစနစ်ကို

ကကည့််မည် ိုလျှငလ
် ည်ေး အင်ြ ယာအာေး အကကင်ေးမ့်အာဏာရှင ် ဇာဘို င် နီကိုေးလက်စ် ၂ (Nicolas II)

ကအိုြ်ခ ြိုြ်ရနခ န်ပြစ်ပြီေး တင်ေးကကြ်ရသာ လူမှုအထက်ရအာက်စနစ်ပြင ့်် က်စက်စွာအိုြ်စိုေးရနခ န်ပြစ်သည်။

သပြစ်
ို ့် ာ သတင်ေးလွတ်လြ်ခွင၊့်် လွတ်လြ်စွာ ရပြာ ခ
ို ွင၊့်် အသင်ေးအြွွေ့ လွတ်လြ်စွာြွွေ့စည်ေးခွင၊့််

လူနည်ေးစိုအခွငအ
့်် ရ ေး စသပြင ့်် မရှဘ နင
ို င
် ရ
ံ ေးအခွငအ
့်် ရ ေး သ
ို ည်မှာလည်ေး မရှသရလာက်ရှာေးရြသည်။

ထသ
ို ရသာ
ို ့် ြနှြ်ခံ သည့်အ
် ခ န်တွင ် ရတာ်လှနရ
် ေးအင်အာေးစိုမ ာေး ြိုမိုအင်အာေးရတာငတ
့်် င်ေးလာပြီေး

ရပခကိုြ်ယူနင
ို သ
် ည်မှာ အ န်ေးတကကယ် မဟိုတ်ရြ။ဤသပြင
ို ့် ့်် ၁၉၁၇ ရအာက်တိုဘာ ရတာ်လှနရ
် ေးအာေး

နင
ို င
် ရ
ံ ေးလှုံွေ့ရ ာ်သူတစ်ဉေးီ ပြစ်ပြီေး ရတာ်လှနရ
် ေးရခ င်ေးရ ာင်လည်ေးပြစ်သူ ေလက်ဒမ
ီ ာလီနင်က ဉီေးရ ာင်ပြီေး

ရအာင်ပမင်စွာ င်နနွှ င
ို ခ
် ရ
့် လသည်။

သမိုငေး် အာေးပြန်လည်သေးိုံ သြ်ပခင်ေး

၁၉ ာစိုတွင ် ဥရ ာြ၌ အသစ်ရြေါ်ရြ က်လာရသာ စက်မှုအလိုြ်သမာေးလူတန်ေးစာေး၏

အကကြ်အတည်ေးပြစ်မှုကို တိုနပ် ြန်

့် သည့််အရနပြင ့်် ိုရှယ်လစ်ဝ ဒရြေါ်ရြ က်ခ့်သည်။ အလိုြ်သမာေးမ ာေးသည်

လူမှုအြွွေ့အစည်ေးမ ာေးနှင ့်် သမဂ္မ ာေး၏ အကာအကွယ်ရစာငရ

့်် ရှာက်မှုမ ရှဘ

စက်မှုလိုြ်ငန်ေးရှင၊် အလိုြ်ရှငမ
် ာေး၏ ရခ င်ေးြံိုပြတ်မှုအာေး ေးို ေးို ွ ာေး ွ ာေးခံစာေး သည်။ ထက
ို သ
့် ရသာ
ို ့်

ြနှြ်မှုမ ာေးကို တိုနပ် ြန်

့် ပခင်ေးအာေးပြင ့်် လူမှုဘဝအရပြာင်ေးအလကာလတွင ် လူတန်ေးစာေးြဋြကခရြေါ်ရြ က်လာပြီေး
အ င်ေးရှငစ
် နစ်အာေး တွနေး် လှန် န်အတွက် အပြည်ပြည် ိုင ် ာ ရတာ်လှနရ
် ေး တစ် ြ် မလွမရသွ

ရြေါ်ရြ က်လာလမ့််မည်ဟို မာက

့် ်စ်နင
ှ ့်် ြ ီေးဒ စ်အန်ဂယ်လ် တိုက
့် အခိုငအ
် မာ ခ
ို သ
့် ည်။၁၈၄၈ တွင ်
ထိုတ်ရဝခရ
့် သာ ကွနပ် မ နစ်ရကကညာစာတမ်ေးတွင ် ဥရ ာြတစ်ခွငရ
် ှ အလိုြ်သမာေးထိုတို ့် စည်ေးလံိုေးညီညွတ် န်

တိုက်တွနေး် ရ ေးသာေးခသ
့် ည်။

သရသာ်
ို ့် လည်ေး မာက်စ်နင
ှ ့်် အန်ဂယ်လ်တို ့် ကကြိုတင်မပမင်ခသ
့် ည်မှာ အရနာက်ဥရ ာြ၏

စက်မှုထန
ွ ေး် ကာေးရနရသာ လူမှုအြွွေ့အစည်ေးမှ အလိုြ်သမာေးမ ာေး၏လူမှုဘဝတိုေးတက်လာပြီေး

လူရနမှုအ ငအ
့်် တန်ေးသည်လည်ေး စတင်ြံွွေ့ ပြြိုေးတိုေးတက်ရနပြီ ပြစ် ာ ၎င်ေးတသည်
ို ့် ရတာ်လှန ် ေးတစ် ြ်အစာေး

လူလတ်တန်ေးစာေးဘဝသရ
ို ့် ာက်ရှ န် ရမျှာ်မှနေး် ရနပခင်ေးြင်ပြစ်သည်။ ရ
ို ှယ်လစ်ဝ ဒီမ ာေးသည်

အလိုြ်သမာေးလူတန်ေးစာေးအလွှာ မရအာင်နင
ို ပ် ြီေး ဒီမိုကရ စီနည်ေးက

အရပြာင်ေးအလတစ်ခိုရြာ်ရ ာင်နင
ို ရ
် ေးအလငှ
ို ့် ာ ဥြရဒရကကာင်ေးနှင ့်် ြွွေ့စည်ေးြံိုအရပခခံဥြရဒ

80
လမ်ေးရကကာင်ေးတမှ
ို ့် တ င ့်် ကကြိုေးြမ်ေးလာကကသည်။ ရ
ို ှယ်လစ်ဝ ဒီမ ာေးကကာေးတွငလ
် ည်ေး ရ ွ ေးရကာက်ခံ၍ မြံိုေးမှ

တ င ့်် အရပြာင်ေးအလကို လိုလာေးသူမ ာေးနှင ့်် ရတာ်လှနရ

် ေးတစ် ြ် င်န၍
ွှ အရပြာင်ေးအလကို

လိုလာေးသူဟူ၍ ဂိုဏေး် ဂန ကွလာခရ

့် လသည်။

ရိုရှာေး၏အရပခအရန

စက်မှုလိုြ်ငန်ေးသည် ရှာေးတွင ် အရတာ်အတန်ရနာက်က ပြီေးမှသာ ထွနေး် ကာေးခသ

့် ည်။ ၁၉ ာစိုအကိုနတ
် ွင ်

ရိုရှာေး၏ အလိုြ်သမာေးလူတန်ေးစာေးသည်လည်ေး အလိုြ်ရှငမ

် ာေးထံမှ မည်သည့်် လိုက်ရလ ာခ က်၊ ြိုငခ
် ွငမ
့်် ျှ

မ ရှခရ
့် ြ။ ရိုရှာေးပြည်သအ
ူ မ ာေးစိုသည် အရနာက်ဥရ ာြနင
ို င
် သ
ံ ာေးမ ာေးကသ
့် ို ့် စက်မှုထန
ွ ေး် ကာေးမှုမှ မည်သည့််

ရိုြ်ြိုငေး် င
ို ် ာအက ြိုေးရက ေးဇူေးမျှ မ ရှခရ
့် ြ။ ၁၈၉၀ ခိုနစ
ှ ်မ ာေးတွင ် ရိုရှာေးတွင ်

ာဒီကယ်ပြစ်ရသာလူငယ်တစ်ဉီေးပြစ်သည့်် ဥြရဒရက ာင်ေးသာေး လီနင်အြ အဝင်

နင
ို င
် ရ
ံ ေးတက်ကကလှုြ်ရှာေးသူအမ ာေးအပြာေးရြေါ်ရြ က်လာခသ
့် ည်။ ၎င်ေးတသည်
ို ့် ြနှြ်ရသာနင
ို င
် ရ
ံ တာ်နင
ှ ၎
့်် င်ေး၏

လျှြိုွေ့ ဝှက် တြ်ြွွေ့အာေး နက

် ့် င် န် ကကံစည်ခက့် ကပြီေး ၁၉၀၅ တွင ် နင
ို င
် တ
ံ စ်ဝှမ်ေးလံိုေး၌ မပငမ်သက် အံိုကကမှုမ ာေး

ရြေါ်ရြ က်ခ့်သည်။ ၎င်ေးြထမအကကမ်အိုကံ ကလှုြ်ရှာေးမှုသည် ဇာဘို င်စနစ်အာေး မပြြိုြ က်နင

ို ခ
် ရ
့် သာ်လည်ေး
ဒီမိုကရ စီလမ်ေးရကကာင်ေးသဉီ
ို ့် ေးတည်နင
ို မ
် ည့်် လိုက်ရလ ာခ က်မ ာေး ရှရစခသ
့် ည်။ သရသာ်
ို ့် လည်ေး

ရိုရှာေးအလိုြ်သမာေးလူတန်ေးစာေးသည် ကကမ်ေးတမ်ေးခက်ခရသာ အရပခအရနမ ာေးကို က်လက် င် င

ို ် ပြီေး

ရတာ်လှနရ
် ေးသမာေးမ ာေးသည်လည်ေးဇာဘို င်စနစ်အပြီေးသတ်ခ ြိုြ်ပငမ်ေးရ ေးအတွက် က်လက်ကကံစည်ခက့် က

သည်။

လီနင်သည် ၎င်ေး၏သက်တမ်ေးတစ်ရလျှာက်တွင ် မာက့််စ်၏သီအို ီမ ာေးကို လက်ရတွွေ့ နင

ို င
် ရ
ံ ေးတွင ်

က ငသ
့်် ေးိုံ န်အတွက် ဘာသာပြန်ကာကကြိုေးြမ်ေးခသ
့် ည်။ ရိုရှာေး၏ြကတအရပခအရနကို မာက
့် ်စ်ဝ ဒ၏
ရှု ရထာငမ
့်် ှ သံိုေးသြ်၍ နင
ို င
် သ
ံ ည် ရပမရှငြ
် ရဒသ ာဇ်စနစ် (feudalism) မှ အ င်ေးရှငစ
် နစ် (capitalism)သို ့်

ရိုတ်တ က်ရရွှွေ့ရပြာင်ေးရသာကာလအကူေးအရပြာင်ေးတွင ် ရ ာက်ရှရနသည်ဟို သံေးို သြ်ခသ

့် ည်။ လီနင်က

လယ်ယာအရပခပြြိုစီေးြွာေးရ ေးသည် လက်ရှအ င်ေးရှငစ

် နစ်တွင ်

ရနာက်ထြ်ရခ င်ေးြံိုပြတ်စ ာလမ်ေးရကကာင်ေးပြစ်သည်ဟို ိုသည်။ သပြစ်

ို ့် ာ ထစ
ို နစ်အာေး ြယ်ထတ
ို ်ြစ်ြ က

အ င်ေးရှငစ
် ီေးြွာေးရ ေးစနစ်တစ်ခိုလံိုေးသည် ပြြိုလသွာေးမည်ပြစ်ရြသည်။သရသာ်
ို ့် လည်ေး လယ်သမာေးမ ာေးသည်

ရပမယာြိုင ် ိုငလ
် ိုရသာသရဘာ နဒရှ ာ ၎င်ေးတိုသည်
့် လူမှုရတာ်လှနရ
် ေးကို ရ ာင်က ဉ်ေးမည့််

လူတန်ေးစာေးမဟိုတ်ဟို သရဘာရြ က်ခသ

့် ည်။ လီနင်၏ အဓကရမျှာ်မှနေး် ခ က်မ ာေးမှ တစ်ခ က်မှာ

တစ်သေးီ ြိုဂ္ြိုင ် င
ို မ
် ှု ြ က်သမ်ေးရ ေးပြစ်သည်။ သပြစ်
ို ့် ာ ကကီေးထွာေးလာသည့််

စက်မှုလိုြ်ငန်ေးမှအလိုြ်သမာေးမ ာေးသည်သာလျှင် ရတာ်လှနရ

် ေးအာေးအဓကရမာင်ေးနှငမ
် ည့်် အာေးပြစ်သည်ဟို

လီနင်က ပမင်ခသ
့် ည်။

81
တြ်ဦေးြ တီ

မာက
့် ်စ်၏ သံေးို သြ်ခ က်အ အ င်ေးရှငလ
် ူတန်ေးစာေး (ဘူဇွာလူတန်ေးစာေး) တွင ် စက်ရို ံအလိုြ်ရို ံ စရသာ

ကိုနထ
် တ
ို ်လိုြ်မှုနည်ေးလမ်ေး (means of production) ြိုင ် င
ို သ
် ည့်် လူတန်ေးစာေးအလွှာြ ဝင်ပြီေး

ြစစညေး် မ့်လူတန်ေးစာေးတွင၎
် င်ေးတ၏လို
ို ့် ြ်အာေးအာေးရ ာင်ေးခ ရံိုမှလွ၍အပခာေးရ ွ ေးခ ယ်စ ာမရှသူမ ာေးြ ဝင်ကကသ

ည်။ ရိုရှာေး၏ အ င်ေးရှငလ

် ူတန်ေးစာေး အတွငေး် တွငလ
် ည်ေး အလိုြ်သမာေးထိုအာေး အ င်ေးရှင ် ရခ င်ေးြံိုပြတ်မှုသည်

မတ ာေးဟို ရှု ပမင်၍ ရပြာင်ေးလမှုကို လိုလာေးသည့်် လီနင်အြ အဝင် ြညာတတ်သူ မ ာေးြ ဝင်သည်။

ထက
ို သ
့် ရသာ
ို ့် ရတာ်လှနြ
် ိုနက
် န်သူ ဘူဇွာလူတန်ေးစာေးသည် ၁၇၈၉ ခိုနစ
ှ ် ပြင်သစ်ရတာ်လှနရ
် ေးအြ အဝင်

ရတာ်လှနရ
် ေးပြစ် ြ်မ ာေးတွင ် ရခ င်ေးရ ာင်ရန ာမှ ြ ဝင်ခ့်ကကသည်။ သရသာ်
ို ့် လည်ေး ရိုရှာေး၏

စက်မှုလိုြ်ငန်ေးကဏ္ဍကို ကကည့််လျှင ် အဓကရငွရကကေးရထာက်ြံ့်သမ

ူ ာေးမှာ နင
ို င
် ပံ ခာေးအ င်ေးရှငမ
် ာေးပြစ် ာ

လ
ို ိုသည်မှာ ရိုရှာေးအ င်ေးရှငလ
် ူတန်ေးစာေးသည် အနည်ေးအက ဉ်ေးမျှသာလျှင ် ပြစ်ရြသည်။ သပြစ်
ို ့် ာ

၎င်ေးလူတန်ေးစာေးအနက်မှ ရတာ်လှနရ
် ေးသမာေးမ ာေးကို ကကည့််လျှငလ
် ည်ေး အရ အတွက်

အနည်ေးငယ်သာလျှငပ် ြစ်ရြသည်။

လီနင်က ရတာ်လှနရ
် ေးတစ် ြ်သည် ဉီေးရ ာင်မှုနင
ှ ့်် အြွွေ့အစည်ေးတစ် ြ်လိုအြ်ပြီေး အန်ဂယ်လ်နင
ှ ့််

မာက
့် ်စ်တ၏
ို ့် အယူအ ပြစ်သည့်် တြ်ဉေးီ ြ တီ (vanguard party) ရြေါ်ရြ က်ရ ေးအယူအ ကို

ရထာက်ခံခသ
့် ည်။ ထြ
ို တီသည်လည်ေး နင
ို င
် ရ
ံ ေးနာေးလည်ရသာ စတ်ဓ တ်ခိုငမ
် ာသူမ ာေးပြင ့််

ြွွေ့စည်ေး မည်ပြစ်ပြီေး ရတာ်လှနရ

် ေးကို ဉီေးရ ာင်မည့်် အလိုြ်သမာေးမ ာေးကို

အဓကရ ွ ေးခ ယ် မည်ပြစ်ရြသည်။ ၎င်ေးတသည်

ို ့် အ င်ေးရှငက် ကီေးစိုေးမှုကို ပြြိုတ်ခ နင
ို ပ် ြီေး ဒီမိုကရ စီနည်ေးက

ြစစညေး် မ့်လူတန်ေးစာေးအာဏာရှငစ
် နစ် (dictatorship of the proletariat) တည်ရ ာက်နင
ို မ
် ည့််

လူတန်ေးစာေးတစ် ြ်ရြေါ်ရြ က်လာ န်အတွက် အလိုြ်သမာေးထိုအာေး လှုံွေ့ရ ာ်ရြေး မည်။ လီနင်သည်

၎င်ေး၏တြ်ဉေးီ ြ တီအာေး ရဘာ်ရီေ

ှ စ် (Bolsheviks)ဟူရသာအမည်ရအာက်တွင ် ြွွေ့စည်ေးခပ့် ြီေး ၎င်ေးြ တီသည်

ရနာက်ြိုငေး် တွင ် ိုေီယက်ပြည်ရထာင်စို၏ ကွနပ် မ နစ်ြ တီပြစ်လာခ့်သည်။

အပြည်ပြည် င
ို ် ာ ရတာ်လှနရ
် ေး

မာက
့် ်စ်ရပြာခ့်သလိုြင် လီနင်က ညီညွတ်ရသာအလိုြ်သမာေးထိုသည် ကကီေးက ယ်ရသာ

ရတာ်လှနရ
် ေးလှုင်ေးတွငရ
် ြေါ်ရြ က်လာမည်ပြစ်ပြီေး ရတာ်လှနရ
် ေးသည်လည်ေး နယ်နမတ်သတ်မှတ်ခ က်နင
ှ ့််

အမ ြိုေးသာေးသရိုြ်သကန်၊ လူမ ြိုေးစိုကိုအရပခခံသည့်ဝ

် ဒနှင ့်် ဘာသာရ ေး စသည်တိုက
့် ို ရက ာ်လွန၍
် နယ်နမတ်မ့်၊

လူတန်ေးစာေးစနစ်မန
့် င
ို င
် ရ
ံ တာ်ရြေါ်ရြ က်လာ န် ရရှေးရှု မည်ဟို ယံိုကကည်ခသ
့် ည်။
ဤသပြင
ို ့် ဂ
့်် ိုြ်ရသွေးစိုြ်အပမတ်ထတ
ို ်ရသာ ြနှြ်သူလူတန်ေးစာေး၏ ေးို ွ ာေးစွာြနှြ်မှုနင
ှ အ
့်် တူ

င်ေး သာေးအလိုြ်သမာေးမ ာေး၏ဒီမိုကရ စီစနစ်ဟူ၍ နင

ို င
် တ
ံ ကာတွင ် က ယ်ပြနလ
် ့် ာမည်ပြစ်သည်၊ ရနာင်ြိုငေး်

င်ေး သာေးအလိုြ်သမာေးမ ာေးအိုြ်ခ ြိုြ်ရသာ ဒီမိုကရ စီစနစ် ရြေါ်ရြ က်ခ န်တွင ် ထြ

ို နှြ်သလ
ူ ူတန်ေးစာေးသည်

ခ န်လှြ်ရြ ာက်ကွယ်သာွ ေးမည်ပြစ်သည်။ လီနင်က ထရ

ို ပြာင်ေးလမှုအ ငသ
့်် ည် ဒီမိုကရ စီစနစ်မှ

82
“ြစစညေး် မအ
့် ာဏာရှငစ
် နစ်”ဟိုမာက
့် ်စ်တရမျှ
ို ့် ာ်မှနေး် ခရ
့် သာကွနပ် မ နစ်စနစ်ရြေါ်ရြ က်ရ ေးအတွက်အခ ာက သ
ည်ဟို ိုသည်။ ထအ
ို ပမင ့်် ေးိုံ ရသာြန်ေးတိုငပ် ြစ်သည့်် ကွနပ် မ နစ်နင
ို င
် ရ
ံ တာ်တွင ် လူတန်ေးစာေးအလွှာဟူ၍ မရှဘ

ြိုဂ္လကြိုင ် င
ို မ
် ှုသည်လည်ေး ြ က်သဉ်
ို ေးသွာေးမည်ပြစ်သည်။

လီနင်က “ကျွနရ
် တာ် န့် င
ို င
် ရ
ံ ေးဟာ လူဦေးရ ရထာင်ဂဏန်ေးရလာက်ရှတ့် ရန ာရတွ အတွက်တင်မကဘူေး။

လူဦေးရ သန်ေးဂဏန်ေးရှတရ
့် န ာရတွမှာြ တည်ပမလာလမ်မ
့် ယ်။အလ
့် ိုရန ာရတွမှာသာလျှငရ
် လေးနက်တန
့် င
ို င
် ံ

ရ ေး တ
ို ာသရနဓတည်လာတာပြစ်တယ်”ဟိုရကကပငာခ့်သည်။လက်နက်အင်အာေးရတာငတ
့်် င်ေးရသာနယ်ခ ွေ့ဝ ဒ

က ငသ
့်် ေးိုံ သည့််နင
ို င
် ရ
ံ တာ်အာေး နက
် ့် င်နင
ို ် န်အလငှ
ို ့် ာနင
ို င
် ရ
ံ တာ်၏ြနှြ်မှုကို မရက နြ်ရသာ

သန်ေးရြ င်ေးမ ာေးစွာ ရသာ အလိုြ်သမာေးမ ာေးြ ဝင် န်လိုအြ်သည်ဟို ိုသည်။ ကျွမ်ေးက င်ရသာ

ရတာ်လှနရ
် ေးသမာေးမ ာေး ြွွေ့စည်ေးထာေးသည့်် စည်ေးလံိုေးညီညွတ်ရသာ အလိုြ်သမာေးသန်ေးရြ င်ေးမ ာေးစွာသာလျှင်

လက်နက်အင်အာေးရတာငတ
့်် င်ေး၍ ရငွရကကေးအာေးပြငလ
့်် ည်ေးပြည့််စံိုရသာ အ င်ေးရှငစ
် နစ်အာေး

ပြြိုြ က်လမ့််မည်ပြစ်သည်။ ဇာဘို င်မ ာေးလက်ရအာက်တွင ် အလိုြ်သမာေးမ ာေးနှင ့်် လယ်သမာေးမ ာေး က

၎င်ေးတ၏
ို ့် အက ြိုေးစီေးြွာေးသည် ကိုနထ
် တ
ို ်လိုြ်ငန်ေးြိုင ် ိုငသ
် မ
ူ ာေးနှင ့်် ရပမယာရှငမ
် ာေး၏ အက ြိုေးစီေးြွာေးအရြေါ်

မူတည်ရနသည်ဟို ထင်ခ့်ကကသည်။ သရသာ်

ို ့် လည်ေး လီနင်နင
ှ ့်် မာက
့် ်စ်ဝ ဒီမ ာေးက တိုက်တွနေး် သည်မှာ မမတ၏
ို ့်

ြိုငခ
် ွငန
့်် င
ှ ့်် တိုေးတက်ရကာင်ေးမွနရ
် ေးသည် မမတို ့် လူတန်ေးစာေးအရြေါ်တွငသ
် ာ မူတည်ရနသည်ဟို

ပမင်သငသ
့်် ည်ဟို သ
ို ည်။ ပြည်သလ
ူ ူထသ
ို ည် ၎င်ေးတြ
ို ့် နှြ်ခံ မှုမ ာေးကိုမူတည်၍

နင
ို င
် ရ
ံ ေးအစိုအြွွေ့တစ် ြ်အပြစ် ရြ င်ေးစည်ေးလာကကပြီေး လီနင်၏ရဘာ်ရီှေစ်ြ တီဝင် ေိုလ်မ ာေး၏

တစ်သမတ်တည်ေးပြစ်ရသာ နင
ို င
် ရ
ံ ေးတ ာေးရဟာရပြာြွမ ာေးပြင ့်် အင်အာေးရတာငတ
့်် င်ေးရစ မည်။

လီနင်အတွက်မူ လူထ၏
ို အာဏာသည် အထရ ာက် ေးိုံ ရသာ ရတာ်လှနရ
် ေးအာဏာြင်ပြစ်ရလသည်။

၁၉၁၇ ရတာ်လှနရ
် ေးရအာင်ပမင်ပြီေးရနာက် ၁၉၁၈၊ မတ်လ ၆ က်တွင ် က င်ေးြသည့်် ရှရှာေးကွနပ် မ နစ်ြ တီ၏

ကကမ်ရပမာက် ညီလာခံ၌ နင
ို င
် ရ
ံ ေးအစီ င်ခံစာတင်သင
ွ ေး် ာတွင ် လီနင်က ရတာ်လှနရ
် ေးအာေး သံေးို သြ်ပြပြီေး

၎င်ေးရတာ်လှနရ
် ေးသည် မာက
့် ်စ်ဝ ဒီမ ာေး၏ ေးိုံ ပြတ်ခ က်မ ာေးကို ပခံြိုငမ
ံို ရသာ

ခိုငလ
် ံိုရသာအရထာက်အထာေးပြစ်သည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။ လီနင်၏ ရဘာ်ရီေ
ှ စ်ြ တီသည် ၁၉၁၇ ခိုနစ
ှ ်

ရအာက်တိုဘာတွင ် (ဂ ေးလီေးယက် ပြကခဒန်အ ) ယာယီအစိုေး ထံမှ နင

ို င
် ရ
ံ ေးအာဏာအာေး ရသွေးမစွနေး် ဘ

သမ်ေးယူနင
ို ခ
် သ
့် ည်။ (ယင်ေးမတိုငမ
် ီ ၁၉၁၇ ခိုနစ
ှ ် ရြရြာ်ဝ ီလတွငလ
် ည်ေး

ရြရြာ်ဝ ီရတာ်လှနရ
် ေးတစ် ြ် င်နခွှ သ
့် ည်။ ထရ
ို တာ်လှနရ
် ေးတွင ် ယာယီအစိုေး တစ် ြ်ြွွေ့စည်ေးနင
ို ခ
် ပ့် ြီေး

က်အနည်ေးငယ်ကကာရသာအခ ဇာဘို င် နီကိုေးလက်စ် ၂ က ထီေးနန်ေးစွနခ

် ့် ွာခသ
့် ည်။ သရသာ်
ို ့် လည်ေး

ထယ
ို ာယီအစိုေး သည် ရိုရှာေး၏အ င်ေးရှငလ
် ူတန်ေးစာေးလွှာမှ ရခ င်ေးရ ာင်မ ာေးပြင ့်် ြွွေ့စည်ေးထာေးပခင်ေးသာ

ပြစ်သည်။) အာဏာ ယူပြီေးရနာက်တွင ် လီနင်က အလိုြ်သမာေး၊လယ်သမာေးနှင ့်် စစ်သာေးစသည့််

ရကာင်စီမ ာေးပြင ့်် အိုြ်ခ ြိုြ်သည့်် ေ

ို ီယက်အစိုေး ဟို ရခေါ်တွငရ
် စခ့်သည်။ ရဘာ်ရီေ
ှ စ်မ ာေးသည် ကမ္ာရြေါ်တွင ်

ြထမ ေးိုံ ရအာင်ပမင်မှု ရှခ့်သည့်် ကွနပ် မ နစ်ရတာ်လှနရ

် ေးသမာေးမ ာေးပြစ်ရြသည်။ ရအာက်တိုဘာ

83
ရတာ်လှနရ
် ေးရအာင်ပမင်ခ့် သည့်အ
် ရကကာင်ေးအ င်ေးမ ာေးအာေး ကကည့်မ
် ည် ိုလျှင ် ထအ
ို ခ န်တွင ် ရိုရှာေးသည်

အ င်ေးရှငစ
် နစ်အတွငေး် က င်လည်ရန သည့်် င်ေး ရသာ နင
ို င
် ပံ ြစ်သည်။ အလိုြ်သမာေးလူတန်ေးစာေးသည်

အင်အာေးခ နသည်
့် မှနရ
် သာ်လည်ေး အ င်ေးရှငလ
် ူတန်ေးစာေးမှာကာေးြို၍ြင် အင်အာေးခ နရြသည်
့် ။ သပြစ်
ို ့် ာပမြိုွေ့ ပြ

အလိုြ်သမာေးလူထအ
ို ာေး ရအာင်ပမင်စွာစည်ေးရံိုေးနင
ို ပ် ြီေး ရအာင်ပမင်မှု ရှခပ့် ခင်ေးပြစ်သည်။

ရနာက်ထြ်ရအာင်ပမင် သည့်် အရကကာင်ေး င်ေးတစ်ခိုမှာ ြထမကမ္ာစစ် (၁၉၁၄-၁၉၁၈) အတွငေး် ရိုရှာေး၏

အခန်ေးကဏ္ဍပြစ်သည်။ ၁၉၁၇ တွင် စစ်ြွသည်ရိုရှာေးပြည်သမ

ူ ာေးအာေး မခံမ ြ်နင
ို ရ
် အာင် ကကြ်တည်ေးရသာ

အရပခအရနတစ် ြ် သ
ီ ို ့် တွနေး် ြခ
ို ့် သ
့် ည်။ လက်နက်တြ် င်ထာေးသည့်် အ န်စစ်တြ်မ ာေးသည်ြင်

တြ်တွငေး် ြိုနက
် န်မှု၊တြ်ရပြေးမှုတိုက
့် ို မတာေး ေးီ နင
ို ခ
် ့်ရြ။ ထရနာက်
ို ့် တွင ် နယ်ခ ွေ့စစ်ြွတွင ် ြ ဝင် ာမှ

ရဘာ်ရီေ
ှ စ်အာေးရထာက်ခံသည့်လ
် က်နက်ကိုငတ
် ြ် (လီ ွ နထ
် ရ ာစ
့် ကီေး - Leon Trotsky ဉီေးရ ာင်သည့်် red

army)နှင ့်် ရဘာ်ရီေ

ှ စ်အာေး နက
် ့် င်သည့်် လက်နက်ကိုငတ
် ြ် (white army) တိုအကကာေးပြစ်
့် ြွာေးခရ
့် သာ
ပြည်တွငေး် စစ်သဏ္ဍာန်သကူ
ို ့် ေးရပြာင်ေးလာခ့်သည်။ လီနင်က ယခိုပြည်တွငေး် စစ်တွင ် လူမ ာေးစိုသည်

မမတအာေးရထာက်
ို ့် ခံအာေးရြေးပခင်ေးရကကာငသ
့်် ာ ယခိုကသ
့် ရအာင်
ို ့် ပမင်မှု လွယ်လွယ် ရှပခင်ေးပြစ်သည်ဟို

သ
ို ည်။ သပြစ်
ို ့် ာ အလိုြ်သမာေးထိုသည် အ င်ေးရှငမ
် ာေးဉီေးရ ာင်သည့်် နင
ို င
် ရ
ံ တာ်နင
ှ ့်် မြူေးရြ င်ေးဘ

ခက်ခကကမ်ေးတမ်ေးရသာအရတွွေ့အကကံြိုမ ာေးမှတ င ့်် သင်ယူ၍ ရအာင်ပမင်ခပ့် ခင်ေးပြစ် ာ မာက

့် ်စ်၏
ရမျှာ်မှနေး် ခ က်လည်ေး ပြည့််ဝပြီေး လူထရ
ို တာ်လှနရ
် ေးလည်ေး ရအာင်ပမင်ပခင်ေးပြစ်သည်ဟို လီနင်က ခ
ို ့်သည်။

လက်ရတွွေ့တွငမ
် ူ အပခာေးအရ ေးကကီေးရသာ အပခင်ေးအ ာမ ာေးလည်ေး ရှရြရသေးသည်။ ၁၉၁၇ ပြစ် ြ်မ ာေးကို

ကကည့််လျှင် ရဒသနတ အိုြ်ခ ြိုြ်ရ ေး၊ စစ်တြ်၊ ဘို ာေးရက ာင်ေး စသည့်် မူလလူမှုအြွွေ့အစည်ေးအတွငေး် ရှ

အသင်ေးအြွွေ့မ ာေး၏ အာဏာလည်ေးရြ ာက် ေးိုံ သွာေးခသ

့် ည်။ ပမြိုွေ့ ပြနှင ့်် ရက ေးလက် စီေးြွာေးရ ေးစနစ်သည်လည်ေး
ပြြိုက ြ က်စီေးခသ
့် ည်။ ရိုရှာေး၏ ကမ္ာစစ်ြွမှ နှုတ်ထက
ွ ်မှုနင
ှ ့်် တ က်တည်ေးရြေါ်ရြေါ်လာရသာ

ပြည်တွငေး် စစ်သည် ပြင်ေးထန်ရသာအစာရ စာ၊ အ င်ေးပမစ်မ ာေး ပြတ်ရတာက်ခ န်တွင ် ပြစ်ြွာေးခသ

့် ည်။
လီနင်က ထက
ို ရသာင်ေးကနင်ေး ပြစ်မှုမှ လွတ်ရပမာက် န်အတွက် လွှမ်ေးမိုေးမှုရှရသာအင်အာေးတစ်ခိုပြငသ
့်် ာ

လူမှုအြွွေ့အစည်ေးအသစ်ရြေါ်ရြ က်ရစ န် ရ ာင်က ဉ်ေးနင

ို မ
် ည်ဟို ယူ ခသ
့် ည်။ ရဘာ်ရီေ
ှ စ်ြ တီသည်

တြ်ဉေးီ ြ တီမှနရ
် သာ်လည်ေး ရတာ်လှနရ
် ေးအာဏာ၏ အဓကအရကကာင်ေးအ ာမဟိုတ်ရြ။ လူထ၊ို

အလိုြ်သမာေးနှင ့်် လယ်သမာေးဟူ၍ မာက

့် ်စ်၏ အမ ြိုေးအစာေးခွြံိုနင
ှ ့်် ခ န်ထေးို သံေးို သြ်၍ လီနင်က သ
ို ည်မှာ

အလိုြ်သမာေးအြွွေ့အစည်ေးမ ာေးနှင ့်် ရကာင်စီမ ာေးပြင ့်် အိုြ်ခ ြိုြ်ရသာ ဒီမိုကရ စီစနစ်သာလျှင ်

အသစ်ရြေါ်ရြ က်လာမည်ပြစ်ရသာ ဘံိုအြွွေ့အစည်ေးတွင ် အရပခခံက ရသာအ ာပြစ်သည်။

ထအ
ို လိုြ်သမာေးအြွွေ့အစည်ေးအာေးလံိုေးသည်လည်ေး “နင
ို င
် ရ
ံ ေးအာဏာသည် ေ
ို ီယက်ပြည်သူတို၏
့်
လက်ဝယ်တွငရ
် ှ မည်” ဟူရသာ ရကကေးရကကာ်ခ က်နင
ှ ့်် ညီညွတ်ကက မည်ပြစ်သည်။ ဤသပြင
ို ့် ့်် ၁၉၁၇

ရအာက်တိုဘာတွင ် ကမ္ာ၏ ြထမဉီေး ေးိုံ ရသာ ိုရှယ်လစ်နင

ို င
် ရ
ံ တာ်ပြစ်သည့််

ရိုရှာေး ရ
ို ှယ်လစ်ြက်ဒ ယ်ပြည်ရထာင်စို ေ
ို ီယက်သမမတနင
ို င
် ံ ကို တည်ရထာင်ခသ
့် ည်။

84
စစ်ကွနပ် မ နစ်ဝ ဒ

စီေးြွာေးရ ေးရှု ရထာငမ

့်် ှကကည့််လျှင ် ရအာက်တိုဘာရတာ်လှနရ
် ေးပြီေးရနာက် စစ်ကွနပ် မ နစ်ဝ ဒ

သံေးို နှစ်တာထွနေး် ကာေးခသ

့် ည်။ ၎င်ေးစစ်ကွနပ် မ နစ်ဝ ဒရကကာငြ
့်် င် ရိုရှာေးလယ်သမာေးအမ ာေးအပြာေးသည်

အစာရ စာငတ်မွတ်ကာ ရသ ေးိုံ ခ့် သည်။ ရက ေးလက်ရဒသမှထက

ွ ်ရှရသာ အစာေးအစာမ ာေးသည်

ရဘာ်ရီေ
ှ စ် နက
် ့် င်သည့်် white army အာေး တိုက်ထတ
ို ်သည့်် ပြည်တွငေး် စစ်အတွငေး် တိုက်ြွဝင်ရနကကရသာ

ရဘာ်ရီေ
ှ စ်တြ်မ ာေးအာေး ြရ
ို ့် ာင်လ က်ရှ ာ လယ်သမာေးမ ာေးသည် အစာရ စာငတ်မွတ်ပခင်ေးနှင ့််

ကကံြိုရတွွေ့ ရလသည်။ အရပခအရနမ ာေးသည် ြိုမို ခက်ခကကမ်ေးတမ်ေးလာပြီေး လီနင်နင

ှ ့်် ရဘာ်ရီေ
ှ စ်တအတွ
ို ့် က်

မမတအာေးရထာက်
ို ့် ခံသပူ ြည်သမ
ူ ာေး၏ ြ
ူ ူအိုကံ ကပခင်ေးနှငလ
့်် ည်ေး ရတွွေ့ ကကံြိုလာ သည်။ သမိုငေး် ြညာရှင ်

ရဒေးေစ်ခ စ်ရှန ် (David Christian) က ထစ

ို စ်ကွနပ် မ နစ်ဝ ဒသည် လီနင်ဉေးီ ရ ာင်ရသာကွနပ် မ နစ်ြ တီ၏

စံသတ်မှတ်ခ က်မ ာေးကို စန်ရခေါ် ခသ

့် ည်ဟို သ
ို ည်။ အလိုြ်သမာေးလူတန်ေးစာေးအာေး ကိုယ်စာေးပြြိုသည့််

အစိုေး သည် ယခိုအခ ထအ

ို လိုြ်သမာေးထိုကြင် ပြန်လည်ပြြိုတ်ခ န်ကကြိုေးြမ်ေးပခင်ေးနှင ့်် ကကံြို သည်ဟို

ခ
ို သ
့် ည်။

စစ်ကွနပ် မ နစ်ဝ ဒသည် ရတာ်လှနရ

် ေးမှ ရှခသ
့် ည့်် အရပခအရနပြစ်ပြီေး ၎င်ေးအာေး ပြည်တွငေး် စစ်အပြီေးတွင ်
လီနင်အ ပို ြြိုခရ
့် သာ ရြေါ်လစီတစ် ြ်ပြင ့်် အစာေးထေးို ခသ
့် ည်။ ထစ
ို ီေးြွာေးရ ေးနှင ့်် ြတ်သက်သည့််

ရြေါ်လစီသစ်အာေး လီနင်က နင
ို င
် ရ
ံ တာ်အ င်ေးရှငစ
် နစ်ဟို ည်ညွှနေး် ခပ့် ြီေး

လယ်ယာစရသာကိုယ်ြိုငစ
် ီေးြွာေးရ ေးအရသေးစာေးမ ာေးအာေး အြိုတန်ြိုေးကို ြိုဂ္လကအက ြိုေးအပမတ်အတွက်

ရ ာင်ေးခ ခွငပ့်် ြြိုခသ

့် ည်။ သရသာ်
ို ့် လည်ေး လိုြ်ငန်ေးကကီေးမ ာေးနှင ့်် ဘဏ်မ ာေးသည် နင
ို င
် ရ
ံ တာ်၏

လက်ဝယ်ထန်ေးခ ြိုြ်မှုရအာက်တွငသ
် ာ ရှသည်။ ရ
ို ှယ်လစ်စီေးြွာေးရ ေးစနစ်အာေး အ င်ေးရှငစ
် နစ်၏

အယူအ အခ ြိုွေ့ နှင ့်် ရြ င်ေးစည်ေးခ့်ပခင်ေးရကကာင ့်် ရဘာ်ရီေ

ှ စ်မ ာေးအပြစ်တင်ရဝြန်ခရ
့် သာ ထို

စီေးြွာေးရ ေးရြေါ်လစီအသစ်သည် ရအာင်ပမင်မှုအထက

ို ်အရလ ာက် ရှခ့်သည်။ လယ်သမာေးမ ာေးအာေး မမတို ့်

ကိုယ်ြိုငအ
် က ြိုေးစီေးြွာေးအတွက် အစာေးအစာကိုနြ
် စစညေး် အမ ာေးအပြာေး ထိုတ်လိုြ် န်

တိုက်တွနေး် နင
ို ခ
် သ
့် ည့်အ
် တွက် လယ်ယာထွက်ကိုနထ
် တ
ို ်လိုြ်ရ ေးတွင ် ရအာင်ပမင်မှု ရှခရ
့် လသည်။
သရသာ်
ို ့် လည်ေး လီနင်မရှသည့်ရ
် နာက်ြိုငေး် တွင ် ၎င်ေးရြေါ်လစီအာေး စတာလင် (Stalin) ၏

အတင်ေးအကကြ်ဘိုြ
ံ ိုင ် ိုငမ
် ှုမူဝ ဒ (ပြည်သြ
ူ ိုငပ် ြြိုလိုြ်ရ ေးမူဝ ဒ) ပြင ့်် အစာေးထေးို ခသ
့် ည်။ ဤသပြင
ို ့် ့်် ၁၉၃၀

နှစ်မ ာေးတွင ် တစ်နင

ို င
် လ
ံ ံိုေး ငတ်မွတ်ရခ င်ေးြ ေးမှုကြ် နှင ့်် ကကံြိုရတွွေ့ ခ့် ရတာသ
့် ည်။

ြစစညေး် မ့်တ၏
ို ့် နင
ို င
် ရ
ံ ေးအာဏာ

လီနင်၏ရအာက်တိုဘာရတာ်လှနရ
် ေးသည် အမှနတ
် ကယ်ြင်

လူမှုရတာ်လှနရ
် ေးပြစ်ခသ
့် လာေး ရ
ို သာရမေးခွနေး် သည် ရဘာ်ရီေ
ှ စ်မ ာေးအရနပြင ့်် ပြည်သလ
ူ ူထအ
ို ာေး

မည်မျှအတိုငေး် အတာအထ ကိုယ်စာေးပြြို၍တစ်သာေးတည်ေးပြစ်နင

ို ခ
် ့်မှုအရြေါ် မူတည်ရနြ သည်။

ြစစညေး် မ့်တအရနပြင
ို ့် ့်် ရအာက်ရပခမှ စ၍လွတ်ရပမာက်မှုကို ခြ
့် သလာေး၊ သမဟို
ို ့် တ်

85
ရဘာ်ရီေ
ှ စ်ရခ င်ေးရ ာင်မ ာေးသည် အြနှြ်ခံပြည်သတ
ူ ရအာင်
ို ့် ပမင်မှု ရှ န်ဟူရသာ ည်မှနေး် ခ က်ပြငသ
့်် ာ

အာဏာ ယူခ့်သလာေး စသည့်ရ

် မေးခွနေး် မ ာေးလည်ေး ရြေါ်ရြ က်ခသ
့် ည်။

လီနင်နင
ှ ရ
့်် ခတ်ပြြိုင ် ရ
ို ှယ်လစ်ဝ ဒီတက်ကကလှုြ်ရှာေးသူတစ်ဉေးီ ပြစ်ပြီေးရဘာ်ရီေ
ှ စ်ရတာ်လှနရ
် ေးအာေးရဝြန်ခသ
့် ူ
နီကိုရလ ခ
ူ န်ရနာေ
့် ် (Nicolay Sukhanov) က “လီနင်သည် ရှု ြ်ရထွေးရသာအ ာကို

ရှငေး် လင်ေးရအာင်ရပြာတတ်ရသာ အရပြာအရဟာရကာင်ေးသူတစ်ဉေးီ ပြစ်သည်။ ၎င်ေး၏အ ည်အခ င်ေးပြင ့််

လူအမ ာေး၏ စတ်ဓ တ်ကို ယိုငန

် ရအာင်
့် ပြြိုလိုြ်၍ သရဘာ နဒကိုသမ်ေးယူပြီေး လူထက
ို ို ကျွနပ် ြြိုသူပြစ်သည်” ဟို

ရဝြန်ခသ
့် ည်။

အထက်တန်စာေးအလိုြ်သမာေး

ရဘာ်ရီေ
ှ စ်မ ာေးက ၎င်ေးတိုြ့် တီ၏ အာဏာရှငစ
် နစ်သည် အလိုြ်သမာေးထို လိုလာေးခ က်နင
ှ ့်် ထြ်တူက သည်ဟို

အခိုငအ
် မာ ိုသည်။ရဝြန်သမ
ူ ာေးကမူ ရဘာ်ရီေ
ှ စ်တိုသည်
့် အလိုြ်သမာေးထိုအရြေါ် လွှမ်ေးမိုေးပခယ်လှယ်မှုကို

ကာကွယ် န်ကကြိုေးြမ်ေးပခင်ေးသာပြစ်သည်ဟို ိုကကသည်။ လီနင်သည် ထလ

ို ွှမ်ေးမိုေးမှုအာေး “ကျွမ်ေးက င်ရသာ

ရတာ်လှနရ
် ေးသမာေးမ ာေးမရှဘအလိုြ်သမာေးထိုသက်သက်ပြငအ
့်် လိုြ်သမာေးသမဂ္အသတည်ရ ာက်ရို ံထက်

မြိုနင
ို ”် ဟူရသာ လူတစ်စိုေဟိုပြြိုသည့်အ
် ယူအ ပြင ့်် ကာကွယ်ခပ့် ခင်ေးပြစ်သည်ဟို ရဝြန်သူမ ာေးက သ
ို ည်။

အလိုြ်သမာေးထိုသည် မမတအလို
ို ့် ြ်ခွငမ
် ှ လိုြ်သာေးမ ာေးနှင ့်် မတ်ြက်ြွွေ့ နင
ို ရ
် ို ံမှလွ၍ ြိုမိုက ယ်ပြနရ
် ့် သာ

လူတန်ေးစာေးအသပြငမ
့်် တ်ြွွေ့ ြူရြ င်ေးပခင်ေး ရှနင
ို မ
် ည်မဟိုတ်ဟို လီနင်က ခ
ို ပ့် ခင်ေးပြစ်သည်။

လီနင်၏အပမင်တွင ် အရနာက်ဥရ ာြနင

ို င
် မ
ံ ာေးတွင ် အလိုြ်သမာေးထို ရှခရ
့် သာ ရပြရလျှာမ
့် ှု၊
လိုက်ရလ ာမှုမ ာေးသည် အလိုြ်သမာေးလူတန်ေးစာေးတစ် ြ်လံိုေးကို တိုေးတက်ရကာင်ေးမွနရ
် အာင်မပြြိုနင
ို ။်

ြို ေးို သည်မှာ ထရ

ို ပြရလ ာမ
့် ှုမ ာေးသည် (လီနင်၏အလိုအ ) အထက်တန်ေးစာေးအလိုြ်သမာေးလွှာတစ်ခိုကို
ြန်တီေးပြီေး ထသ
ို ရပြရလျှ
ို ့် ာမ
့် ှု ရှရသာ အလိုြ်သမာေးထိုသည် စစ်မှနရ
် သာ လူတန်ေးစာေးအသကို အရပခပြြိုသည့််

မတ်ြက်ရြ င်ေးစည်ေးမှုမှ ကင်ေးကွာခ့် သည်ဟို သ

ို ည်။ သပြစ်
ို ့် ၍ မာက
့် ်စ်တရမျှ
ို ့် ာ်မှနေး် ရသာ

လူတန်ေးစာေးအလွှာရြ င်ေးစည်ေးပခင်ေး န်အတွက် ရတာ်လှနရ

် သာ ရ
ို ှယ်လစ်အသ လိုအြ်သည်ဟို

လီနင်ကပမင်ခ့်သည်။ ထအ
ို သရြေါ်ရြ က် န်အတွက်မူ အလိုြ်သမာေးထိုကကာေးမှရြေါ်ရြ က်ရသာ

တြ်ဉေးီ ြ တီလိုအြ်ပြီေး ရဘာ်ရီေ

ှ စ်မ ာေးသည် ထတ
ို ြ်ဉေးီ ြ တီကို တည်ရထာင်ခပ့် ခင်ေးပြစ်သည်ဟို ိုသည်။

လီနင်ကိုငစ
် ွထာေးရသာအပမင်မှာ အလံိုေးစံိုစစ်မှနရ
် သာ အမှနတ
် ာေးဟူသည် အမှနတ
် ကယ်ရပြီ
ှ ေး

မာက
့် ်စ်ဝ ဒသည် တကယ့််အမှနတ
် ာေးပြစ်သည်။ သရဘာထာေးကွလွသူမ ာေးအတွက်မူ

ရန ာမရှရြဟိုပမင်ခသ
့် ည်။ ၎င်ေးအကကင်ေးမဝ
့် ဒသည် ရဘာ်ရီေ
ှ စ်ဝ ဒအာေး အာဏာရှင ် န်စနစ်ြက်သို ့်

တွနေး် ြရနပြီ
ို ့် ေးဒီမိုကရ စီစံနန
ှု ေး် မ ာေးပြင ့်် ရဝေးကွာရစခသ
့် ည်။ လီနင်၏ ထသ
ို ို ့်

လူတစ်စိုေဟိုပြြိုသည့်အ
် ယူအ သည် ရအာက်ရပခလူထက
ို ို အရပခခံသည့်် ဒီမိုကရ စီစနစ်ပြင ့််

နက
် ့် င်ဘက်ပြစ်ခသ
့် ည်။ လီနင်၏ တြ်ဉေးီ ြ တီက ဉီေးရ ာင်ရသာ ရတာ်လှနရ
် ေးအယူအ အာေး

86
ကွနပ် မ နစ် နက
် ့် င်သူလက်ယာဝ ဒကိုအရပခခံသည့်ထ
် င ို ဝ
် မ်ရှကူမင်တန်ြ တီနင
ှ ့်် တရိုတ်ပြည်ကွနပ် မ နစ်ြ တီ

တကအာေးက
ို ့် အတိုယူခ့်သည်။ ယရနအခ
့် န်တွင ် အခ ြိုွေ့တတ်သြညာရှငမ
် ာေးသည် လီနင်ဝ ဒီမ ာေးဟို

မမကိုယ်ကို သမိုတ်ကကသည့်အ
် နက် လိုရေေးနီေးယာေးဒဿနရေဒြညာရှငပ် ြစ်သူ လာေွြိုငေး် ယစ်ဂ်ယက်

(Slavoj Zizek) သည်လည်ေး တစ်ဉီေးအြ အဝင်ပြစ်သည်။ ရခတ်ပြြိုငလ

် ီနင်ဝ ဒီအခ ြိုွေ့က

ဂလိုဘယ်လိုက်ရဇေးရှငေး် သည် အ င်ေးရှငန

် င
ို င
် မ
ံ ာေးက ၎င်ေးတဂို
ို ့် ြ်ရသွေးစိုြ်အပမတ်ထတ
ို ် န် င်ေး ရသာ

နင
ို င
် မ
ံ ာေးတွင ် လိုြ်အာေးအင်အာေးကို ရှာရြွပခင်ေးတစ်မ ြိုေးပြစ်သည့်အ
် တွက် လီနင် နက
် ့် င်ခရ
့် သာ
၁၉ ာစိုနယ်ခ ွေ့ဝ ဒကိုသက် ေးို ရှညရ
် စပခင်ေးဟိုပမင်ကကသည်။၎င်ေးပြဿနာအတွက်အရပြမှာလီနင်၏ရခတ်အခ

ကသ
့် ြင်
ို ့် အပြည်ပြည် င
ို ် ာအလိုြ်သမာေးလှုြ်ရှာေးမှု တစ် ြ်ပြငသ
့်် ာ ရပြရှငေး် နင
ို သ
် ည်ဟို ကို ကသည်။

87
ရို ာလူဇင်ဘာဂ
့် ်(Rosa Luxemburg) - ၁၈၇၁ မှ ၁၉၁၉ အထ
ရို ာလူဇင်ဘာဂ
့် ်သည်အပြည်ပြည် င
ို ် ာအလိုြ်သမာေးလှုြ်ရှာေးမှုသမိုငေး် တွငအ
် ရ ေးအြ ေးိုံ ရသာပြယိုဂ်

မ ာေးထတွင ် တစ်ဦေးအြ အဝင်ပြစ်သည်။ လီနင်၊ ထရ ာစ

့် ကီေး (Trotsky) တနှ
ို ့် ငအ
့်် တူ သူမသည်လည်ေး ၂ဝ ာစို

မာက
့် ်စ်ဝ ဒီမ ာေးထတွင ် ထင်ရှာေးသူတစ်ဦေးပြစ်သည်။ ရို ာ လူဇင်ဘာဂ
့် ် သည် လူထသ
ို ြတ်မ ာေး၏

အယူအ ကို ၎င်ေးသြတ်မ ာေး၏ ြင်ကိုသရဘာသဘာဝအရြေါ်အရပခခံ၍ ရတာ်လှနရ

် ေးလမ်ေးစဉ်ပြင ့််

ရှငေး် လင်ေးပြခသ
့် ည်။ ရို ာက နင
ို င
် ရ
ံ ေးနှင ့်် စီေးြွာေးရ ေး လူထလ
ို ှုြ်ရှာေးမှုမ ာေးသည် အလိုြ်သမာေးထို

လက်ဝယ်တွင ် အာဏာတည် န်ကကြိုေးြမ်ေး ာတွင ် အရ ေးအြ ေးိုံ ရသာ လက်နက်မ ာေး ပြစ်သည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။

ရို ာလူဇင်ဘာဂ
့် ်၏အရတွေးအရခေါ်မ ာေးသည် ရ
ို ှယ်လစ်အရတွေးအရခေါ်မ ာေးကို ြံိုရြာ်သည့််

နင
ို င
် ရ
ံ ေး၊စီေးြွာေးရ ေးရ ေးွ ရနွေးမှုမ ာေးအတွက် အရ ေးြ ခသ
့် ည်။သူမ၏ အ င်ေးရှငစ
် နစ်အာေးရဝြန်ခ က်၊

ဂလိုဘယ်လိုက်ရဇေးရှငေး် ပြစ်ရြေါ်လာြံို၊ နယ်ခ ွေ့ဝ ဒနှင ့်် ကိုလိုနဝ

ီ ဒတ၏
ို ့် က်နယ
ွ ်ြံို၊ရတာ်လှနရ
် ေးနှင ့််

ဒီမိုကရ စီ၏ က်နယ

ွ ်ြံို နှင ့်် လစ်ဘ ယ် ြီမနစ်ဝ ဒ ကို ရဝြန်ခ က်စသည်တသည်
ို ့် နင
ို င
် ရ
ံ ေးနှင ့််

စီေးြွာေးရ ေးရတွေးရခေါ်မှုအတွက်ထင်ရှာေးခသ
့် ည်။

ရတာ်လှနရ
် ေးရလာ၊ ပြြိုပြင်ရပြာင်ေးလရ ေးရလာ

ထရ
ို ေးွ ရနွေးခ က်သည် ဒီမိုကရ စီစနစ်နင
ှ ့်် အ င်ေးရှငစ
် နစ်တသည်
ို ့် လိုက်ရလ ာညီရထွမှုရှ၊မရှရမေးခွနေး် နှင ့််

အဓကသက် င
ို ရ
် ြသည်။ ြ ီေးဒ စ်အန်ဂယ်လ် (Friedrich Engels) ၏

မတ်ရ ွတစ်ဦေးလည်ေးပြစ်၊ဂ ာမနီနင

ို င
် ၏
ံ ရ
ို ှယ်ဒမ
ီ ိုက က်ြ တီဝင်တစ်ဦေးလည်ေးပြစ်သူ အဒ်ဝဒ်ဘန်စတိုငေး်

(Edward Bernstein)က မာက

့် ်စ်ဝ ဒ၏ အရပခခံက ရသာ န်ေးစစ်ခ က်တစ်ခိုပြစ်သည့်် အ င်ေးရှငဝ
် ဒနှင ့််

လူတန်ေးစာေးြဋြကခအရြေါ်ရမေးခွနေး် ထိုတ်ခ့်သည်။ ဘန်စတိုငေး် က မာက

့် ်စ်ဝ ဒ၏ အ င်ေးရှငစ
် နစ်သည်

၎င်ေးစနစ်ကိုယ်တိုင၏
် ဝရ ာဓပြစ်မှုမ ာေးရကကာငပ့်် ြြိုလြ က်စီေး မည့်လ
် ူမှုစနစ်တစ်ခိုပြစ်သည်ဟူရသာအပမင်ကို

ရဝြန်ခ့်သည်။၁၉ ာစို၏အ င်ေးရှငစ

် နစ်ြံွေ့ွ ပြြိုေးမှုကိုကကည့််မည် ိုလျှငထ
် င်ရှာေးသသာရသာ ေးိုံ ရှု ံေးြ က်ယွငေး် မှု

မ ာေးနှင ့်် မကကံြို ဘ လိုက်ရလ ာညီရထွမှုရှစွာ ြွံွေ့ ပြြိုေးတိုေးတက်ခ့်သည်ကို ပမင်ရတွွေ့ နင

ို သ
် ည်ဟို သ
ို ည်။

စီြွာေးရ ေးရှု ရထာငမ

့်် ှကကည့််လျှငန
် င
ို င
် ပံ ခာေးကိုနသ
် ွယ်မှုြိုမိုက ယ်ပြနလ
် ့် ာပခင်ေး၊ဘဏ်လိုြ်ငန်ေးနှငရ
့်် ငွရကကေးကဏ္ဍ

အာေးြိုမိုတိုေးခ ွေ့လာပခင်ေး၊အရကကေးစနစ်အာေးြိုမိုခ ွေ့ထင

ွ လ
် ာပခင်ေးနှငက
့်် ိုနသ
် ည်လိုြ်ငန်ေးရှငက် ကီေးမ ာေးအသင်ေးရြေါ်ရြ

က်လာပခင်ေးတိုသည်
့် မာက
့် ်စ်ဝ ဒသံေးို သြ်ခ က်မ ာေးအတွက်ပြန်လည်သေးိုံ သြ်စ ာမ ာေးပြစ်သည်ဟို ိုသည်။

နင
ို င
် ရ
ံ ေးအပမင်မှကကည့််မည် လ
ို ျှငလ
် ူလတ်တန်ေးစာေးမ ာေးြိုမိုရတာငတ
့်် င်ေးလာပခင်ေး၊

ြိုဂ္လကြိုင ် င
ို မ
် ှုြိုမိုမ ာေးပြာေးလာပခင်ေး၊လိုြ်ငန်ေးလိုြ်ြိုငခ
် ွငြ
့်် ိုမို ရှလာပခင်ေးနှငမ
့်် ရြေးြိုငခ
် ွင ့်် ရှလာပခင်ေးတက
ို ့် ို

ကကည့််ပခင်ေးအာေးပြင ့်် ြနှြ်မှုမ ာေးြိုမို ေးို ွ ာေးလာသည်ဟိုရကာက်ခ က်မခ နင

ို ရ
် ြ။ တစ်နည်ေးအာေးပြင ့််

လစ်ဘ ယ်နင
ို င
် ရ
ံ ေးကိုယ်စာေးပြြိုမှုအာေး နင
ို င
် အ
ံ ာေးအစိုေး ရသာအထက်တန်ေးလွှာမ ာေးကပခယ်လှယ်ရနသည်ဟို

မ န
ို င
ို ရ
် တာရ
့် ြဟို ခ
ို သ
့် ည်။ သပြစ်
ို ့် ာအ င်ေးရှငစ
် နစ်၏ ေးို ွ ာေးလှရသာ ကြ် ေးို သည်

က ရ ာက်အံ့် ပခမ်ေးရပခာက်မှုမရှြ က ရ
ို ှယ်လစ်စနစ် ရြေါ်ရြ က်ရ ေးအတွက်ကကြိုေးြမ်ေးပခင်ေးသည်

88
ရတာ်လှနရ
် ေးတစ် ြ် င်န ွှ န်မလိုဘ သမဂ္မ ာေးြွွေ့စည်ေးပခင်ေးနှင ့်် လူမ ာေးစိုအာေးကိုယ်စာေးပြြိုရသာ

ြ လီမန်ဒမ
ီ ိုကရ စီစနစ်ရြေါ်ရြ က် န်ကကြိုေးြမ်ေးပခင်ေးစသည့်ပ် ြြိုပြင်ရပြာင်ေးလရ ေးမ ာေးပြြိုလိုြ်ပခင်ေးပြင ့််

တပြည်ေးပြည်ေးလိုြ်ယူ မည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။သပြစ်
ို ့် ာ ဘန်စတိုငေး် က ရ
ို ှယ်လစ်ဝ ဒ၏ အဓက ည် ွ ယ်ခ က်မှာ

အခ ာမက ဘ လှုြ်ရှာေးမှုသည်သာလျှင် အ ာ ာပြစ်ပြီေး အ င်ေးရှငလ

် ူမှုအြွွေ့အစည်ေးအတွငေး်

ပြြိုပြင်ရပြာင်ေးလမှုမ ာေးရြာ်ရ ာင်ပခင်ေးသည်သာလျှင ် ြန်ေးတိုငပ် ြစ်သည်ဟို ပမင်ခသ

့် ည်။

လူဇင်ဘာဂ
့် ်ကမူ၎င်ေးအပမင်အာေးရဝြန်ရထာက်ပြခသ
့် ည်။အ င်ေးရှငစ
် နစ်သည်၎င်ေး၏ရဘေးထွက် ေးို က ြိုေးမ ာေး

ကို မရပြရှငေး် နင
ို ဘ
် တစ်ဦေးတည်ေးလက်ဝ ေးကကီေးအိုြ်ြိုင ် င
ို ရ
် သာရစ ေးကွက်စနစ်ရြေါ်ထန
ွ ေး် လာပခင်ေးနှင ့််

အကကေးစနစ်မ ာေးက ငသ
့်် ေးိုံ လာပခင်ေးတသည်
ို ့် အ င်ေးရှငစ
် နစ်ကိုယ်တိုင၏
် ဝရ ာဓမ ာေးကို ရပြရှငေး် မရြေးနင
ို ဘ
်

ြိုမိုသာ ေးို ွ ာေးလာရစမည်ပြစ်ြ သည် ဟို ခ

ို ့်သည်။သပြစ်
ို ့် ာလူမှုရတာ်လှနရ
် ေးတစ် ြ် င်န ွှ န်ဟူရသာ

အခ က်မ ာေးသည်ခိုငလ
် ံိုမှုရရနြ
ှ ရသေးသည်ဟို ခ
ို ့်သည်။ ရ
ို ှယ်လစ်စနစ်ကရထာက်ပြထာေးရသာအရပခခံအ

ခ က်မ ာေးသည် အ င်ေးရှငစ

် နစ်ရြေါ်ရြ က်လာမှု၏ လဒ်(၃) ြ်ကို အရပခခံထာေးြ သည်။ ြထမအခ က်မှာ -

အ င်ေးရှငစ
် ီေးြွာေးရ ေးစနစ်၏ ြ မ်ေးြတာအရပခအရနသည် ၎င်ေးစနစ်အာေးပြြိုလပခင်ေးသတွ
ို ့် နေး် ြိုြ့် လမ့််မည်။

ဒိုတယမှာ- ကိုနထ
် တ
ို ်လိုြ်မှုပြစ်စဉ်အာေး ပြည်သြ
ူ ိုင ် ရ
ို ှယ်လစ်စနစ်ရအာက်သသွ
ို ့် တ်သွငေး် ပြီေး

အနာဂတ်လူမှုြတ်ဝန်ေးက င်တစ်ခိုကိုြန်တီေးနင
ို ြ
် လမ့််မည်။တတယမှာ-

အလိုြ်သမာေးလူတန်ေးစာေး၏လူတန်ေးစာေးအသြိုမိုနေးို ကကာေးလာပြီေးအြွွေ့အစည်ေးမ ာေးရြေါ်ရြ က်လာမည်ပြစ်သည်။

၎င်ေးအခ က်သည်ြင် ရြေါ်ရြ က်လာမည့်ရ

် တာ်လှနရ
် ေးအာေး အဓကရမာင်ေးနှငန
် င
ို ရ
် သာ အခ က်ပြစ်ြ သည်။

လူဇင်ဘာဂ
့် ်၏ ဒင
ို ယ
် ာလက်တစ်ရတွေး ခ က်အ ဘန်စတိုငေး် လစ်လ ရှု ခသ
့် ည့်် လူတန်ေးစာေးတိုက်ြွမ ာေးနှင ့််
ရ
ို ှယ်လစ်ဝ ဒ၏ြန်ေးတိုငအ
် ကကာေး က်သယ
ွ ်ခ က်ရသည်
ှ ဟူရသာ ယူ ခ က်ကို အရပခခံရြသည်။

လူဇင်ဘာဂ
့် ်က ပြြိုပြင်ရပြာင်ေးလရ ေးနှင ့်် ရတာ်လှနရ
် ေးသည် သီေးသနပ် ြစ်
့် ရသာ နည်ေးေ ဟာမ ာေး၊ အ ငမ
့်် ာေး

မဟိုတ်ဟိုပမင်ခသ
့် ည်။ ထပို ြြိုပြင်ရပြာင်ေးလရ ေးအတွက် လှုြ်ရှာေးမှုမ ာေးသည် အလိုြ်သမာေးထိုက ငသ
့်် ေးိုံ ရသာ

လူထသ
ို ြတ်မ ာေး၊ စိုြွွေ့ နဒပြြိုမှုမ ာေးပြစ်ြ က ထသ
ို ရသာ
ို ့် ပြြိုပြင်ရပြာင်ေးလရ ေးအတွက်လှုြ်ရှာေးမှုမ ာေးသည်

လူမှုရတာ်လှနရ
် ေးအာေးရြေါ်ရြ က်ရစသည့််တွနေး် အာေးတစ်ခိုပြစ်နင
ို ြ
် သည်။သရသာ်
ို ့် လည်ေးပြြိုပြင်ရပြာင်ေးလ

ရ ေးအ ငသ
့်် ည်အနတမြန်ေးတိုငပ် ြစ်၍မ ြ ၊ထသ
ို သာအခ
ို ့် ာြန်ေးတိုငပ် ြစ်ြ က၎င်ေးပြြိုပြင်ရပြာင်ေးလရ ေးသည်

လူမှုြတ်ဝန်ေးက င်အသစ်တစ်ခိုရြေါ်ရြ က်ရ ေးအတွက် အတာေးအ ေးီ ပြစ်ြ လမ့််မည်ဟို ရခ ြခသ

့် ည်။

လူမှုရတာ်လှနရ
် ေး

လူဇင်ဘာဂ
့် ်သည် လူမှုရတာ်လှနရ
် ေးအတွငေး် ပြစ်ရြေါ်ရသာ ရ ွ ွေ့လ ာေးရပြာင်ေးလမှုြံိုစံမ ာေးကို ရှု ပမင်ခသ
့် ည်။
သူမသည် လူထ၏
ို အလိုအရလ ာက်တိုက်ြွဝင်မှုကို ရှငေး် ပြခသ
့် ည်။ အလိုြ်သမာေးမ ာေးသည်

ထက
ို ်တန်ရသာလိုြ်အာေးခ ရှရ ေး၊အလိုြ်ခ န်မ ာေးြိုမိုရလ ာန
့် ည်ေးရ ေးအတွက်သြတ်မ ာေး င်နကာတ
ွှ ိုက်ြွဝင်

ာမှတ င ့်် ရနာက်ြိုငေး် တွင ် နင

ို င
် ရ
ံ ေး ည်မှနေး် ခ က်မ ာေးပြည့််ဝ န် တိုက်ြွဝင်လာကကမည်။ သပြစ်
ို ့် ာ

နင
ို င
် ရ
ံ ေးလှုြ်ရှာေးမှုမ ာေးသည် ယခင်လိုြ်ခလစာအတွက်သြတ်မ ာေးြ ဝင် င်နပခင်
ွှ ေးမှ အရတွွေ့အကကံြိုမ ာေးကို

89
အရပခခံပြီေး အလိုအရလ ာက်ပြစ်ရြေါ်လာပခင်ေးပြစ်သည်။ ဤတွင ် ရို ာလူဇင်ဘာဂ
့် ်သည် လီနင်တို၏
့်
တြ်ဦေးြ တီနင
ှ ရ
့်် တာ်လှနရ
် ေးရခ င်ေးရ ာင်မှုတနှ
ို ့် င ့်် နက
် ့် င်ကွလွသည်ဟိုယူ ခ က်မ ာေးလည်ေးရှသည်။အထူေး

သပြင ့်် လူဇင်ဘာဂ

့် ်ရ ေးခရ
့် သာ “The Mass Strike, the Political Party and the Trade Unions”
လက်ကမ်ေးစာရစာင်တွင ် ရဘာ်ရီေ
ှ စ်ဝ ဒ ကို နက
် ့် င်သည်ဟို ကို ကသည်။ သရသာ်
ို ့် လည်ေး

ထလ
ို က်ကမ်ေးစာရစာင်အာေးသူမရ ေးခရ
့် သာကာလကိုကကည့်လ
် ျှငဂ
် ာမနီ၌လူထသ
ို ြတ်မ ာေး င်နရနခ
ွှ န်ကာလ

ပြစ်ရြသည်။ ၁၉၀၅ရတာ်လှနရ
် ေးသည်ဂ ာမနီအလိုြ်သမာေးထိုအကကာေးတွင ် အရတာ်ရ ြန်ေးစာေးခရ
့် သာ်လည်ေး
ရိုရှာေးနှငမ
့်် တူသည်မှာ ထက
ို ာလ၌ရိုရှာေးတွင ် Trade Union မ ာေး အာေးနည်ေးပခင်ေးနှင ့််

မာက
့် ်စ်ဝ ဒအင်အာေးစိုမ ာေးနည်ေးြ ေးပခင်ေးတိုြင်
့် ပြစ်သည်။ သရသာ်
ို ့် လည်ေး ဂ ာမနီတွငမ
် ူ Trade Union

မ ာေးအာေးရကာင်ေးပြီေး ရ
ို ှယ်ဒမ
ီ ိုက က်ြ တီသည်လည်ေး အာေးရကာင်ေးရြသည်။ သရသာ်
ို ့် လည်ေး ပြဿနာမှာ

ထသ
ို မဂ္မ ာေးနှင ့်် ြ တီြိုငေး် ရခ င်ေးရ ာင်မ ာေးသည် ရခ င်ေးရ ာင်မှုမရြေးဘ အလိုအရလ ာက်ပြစ်ရြေါ်လာရသာ

သြတ်မ ာေးကိုြင် အထင်ရသေးခက့် ကသည်။ သပြစ်

ို ့် ာလူဇင်ဘာဂ
့် ်သည် ဂ ာမနီတွငရ
် ြေါ်ရြ က်ရနရသာ

လူထသ
ို ြတ်မ ာေးသည် ဂ ာမနီ၏အရတာငတ
့်် င်ေး ေးိုံ ရသာ ရ
ို ှယ်ဒမ
ီ ိုက က်ြ တီ၏ ရခ င်ေးရ ာင်ြိုငေး် မှ

င်ေးသက်လာရသာ ေးိုံ ပြတ်ခ က်မဟိုတ်ဟို ခ

ို ့်သည်။သရသာ်
ို ့် လည်ေးလူဇင်ဘာဂ
့် ်သည်
လမ်ေးညွှနမ
် ှု၊ြညာရြေးမှုနင
ှ ့်် ြ တီစည်ေးမ ဉ်ေးစည်ေးကမ်ေးတသည်
ို ့် ရတာ်လှနရ
် ေးအြွွေ့အစည်ေးမ ာေးအတွက်

အရ ေးြ သည်ဟိုပမင်ခရ
့် ြသည်။သပြစ်
ို ့် ာ ပြြိုပြင်ရပြာင်ေးလရ ေးပြစ်စဉ်မ ာေးသည် ြနှြ်ခံပြည်သူမ ာေးအတွက်

ရကာင်ေးမွနရ
် သာသင်ယူစ ာလမ်ေးရကကာင်ေးမ ာေးပြစ်ရသာ်လည်ေးထပို ြြိုပြင်ရပြာင်ေးလရ ေးသည်အ ေးိုံ သတ်ြန်ေး

တိုငမ
် ဟိုတ်ြ ဟို ိုသည်။

အမ ြိုေးသမီေးထိုလွတ်ရပမာက်ရ ေး

ရို ာလူဇင်ဘာဂ
့် ်၏ ရ ာင်ေးြ ေးမ ာေး၊ နင
ို င
် ရ
ံ ေးလှုြ်ရှာေးမှုမ ာေးနှင ့်် စာရစာင်မ ာေးကိုကကည့််လျှင ် သူမသည်

အမ ြိုေးသမီေးအခွငအ
့်် ရ ေးအတွက် ပြင်ေးထန်စွာတိုက်ြွဝင်ခသ
့် ည်ကို ရတွွေ့ ပမင်နင
ို ပ် ြီေး အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး၏

ကိုယ်စာေးပြြိုြ ဝင်နင
ို မ
် ှုမှတ င ့်် ရ
ို ှယ်လစ်ြစ်မနစ်ဇမ်ြက်သသွ
ို ့် ာေးသည်ကိုရတွွေ့ နင
ို သ
် ည်။ လူဇင်ဘာဂ
့် ်သည်
အ င်ေးရှငစ
် နစ်အာေးလစ်လ ရှု ရသာအမ ြိုေးသမီေးထိုလွတ်ရပမာက်ရ ေးနှင ့်် မရြေးခွင ့်် ရှရ ေးကိုသာ

ြဓာနထာေးရသာဥြရဒရဘာင်ဝင်ရို ံမျှြမ်မနစ်ဝ ဒကိုပငင်ေး န်ခသ

့် ည်။သူမက သ
ို ည်မှာဘူဇွာြမ်မနစ်မ ာေးသ

ည်ြိုဝ ဒ၏အထူေးအခွငအ
့်် ရ ေး ရှမှုကို နက
် ့် င်ရသာ်လည်ေး အလိုြ်သမာေးထိုထမ
ံ ှရခ င်ေးြံိုပြတ် ရှလာရသာ

အြိုတန်ြိုေးအာေး အတူတကွစာေးသံေးို သူမ ာေးနှင ့်် မထူေးမပခာေးနာေးြင်ပြစ်သည်ဟို ခ

ို သ
့် ည်။

ရ
ို ှယ်လစ်ြမ်မနစ်ဇမ်အာေး ရြာ်ရ ာင်ခက့် ကသည့်် ၎င်ေး၏ လိုြ်ရြာ်ကိုငြ
် က်မ ာေးပြစ်ကကသည့်် ကလာ ာ

ဇက်ကင်န ် (Clara Zetkin) နှင ့်် အလက်ဇန်ေးဒ ာေး ရကာ်လွနတ

် န် (Alexandra Kollontai) တက
ို ့် သ
့် ြင်
ို ့်

အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးသည် အ င်ေးရှငစ

် နစ်ရအာက်တွင ် မသာေးစိုတွငေး် ၌သာမက အလိုြ်ခွငအ
် တွငေး် ၌ြ နှစ် ြို၍

ြနှြ်ခံ သည်ဟို လြ်ဇမ်ဘာဂ

့် ်က ပမင်ခသ
့် ည်။ ၎င်ေးတိုက
့် သ
့် ြင်
ို ့် ဂ န်ဒ အရြေါ်အရပခပြြိုရသာ ြဋြကခမ ာေးသည်

90
က ာေး၊မပြစ်မှုအရြေါ်တွငသ
် ာအရပခခံသည်မဟိုတ်ဘအခရကကေးငွ ရှရသာလိုြ်အာေးကိုသာ

ထိုတ်လိုြ်နင
ို စ
် ွမ်ေးရှသည်ဟို ပမင်ရသာ အ င်ေးရှငစ
် နစ်တွင ် အပမစ်တွယ်ရနသည်ဟိုပမင်ခသ
့် ည်။

သပြစ်
ို ့် ာလူဇင်ဘာဂ
့် ်၏အမ ြိုေးသမီေးအခွငအ
့်် ရ ေးအတွက်ရဝြန်ခ က်မ ာေးသည်မရို ေးြလာထံေးို တမ်ေးအစဉ်အလာ

မ ာေးရကကာင(့်် အလိုြ်သမာေးထို)အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးလိုြ်ရ ာင် ရသာ အခရကကေးရငွမ ရှရသာ လိုြ်အာေး

(domestic labor) အာေး ထိုတ်လိုြ်နင

ို စ
် ွမ်ေးမရှဟို ပမင်ရသာ အ င်ေးရှငစ
် နစ်ကို

ပြင်ေးထန်စွာ နက
် ့် င်ရဝြန်ခ့်သည်ကို ရတွွေ့ နင
ို သ
် ည်။ဤသပြင
ို ့် ့်် အလိုြ်သမာေးထိုအမ ြိုေးသမာေးသည်

စီေးြွာေးရ ေးအ ရခ င်ေးြံိုပြတ်မှုကို ြ်တန ် ့် န် ရတာင်ေး ို မည့်် အရပခခံနင

ို င
် ရ
ံ ေးအခွငအ
့်် ရ ေးမ ာေးြ ြင်

ေးိုံ ရှု ံေး သည်ဟို ပမင်ရြသည်။ ရို ာလူဇင်ဘာဂ

့် ်၏ အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး ကိုယ်စာေးပြြိုခွင ့်် ရှရ ေးသည်

လစ်ဘ ယ်ြ လီမန်ဒမ

ီ ိုကရ စီအခင်ေးအက ဉ်ေးတွင ် ဥြရဒရကကာင်ေးအ ရဘာင်ဝင်ရို ံသာလျှင ် မဟိုတ်ရြ။

လူဇင်ဘာဂ
့် ်ရပြာရသာအမ ြိုေးသမီေးထိုတိုက်ြွ ို ာတွငလ
် ွှတ်ရတာ်အတွငေး် ကိုယ်စာေးပြြိုမှုမှတ ငလ
့်် ူမှုအခွငအ
့််

ရ ေးမ ာေးရတာင်ေး မ
ို ှုသည်အ င်ေးရှငစ
် နစ်အာေး ာဒီကယ်က ရဝြန် န်ေးစစ်၍နင
ို င
် ရ
ံ ေးအာဏာ ရှ န်ရတာင်ေး

ို မည်၊ထမ
ို ှသာ လူမှုအြွွေ့အစည်ေး၏ စီေးြွာေးရ ေးနှင ့်် နင
ို င
် ရ
ံ ေးအခင်ေးအက င်ေး၊တည်ရ ာက်ြံိုကို

ရပြာင်ေးလနင
ို မ
် ည်။ရှရနပြီေးရသာ အ င်ေးရှငစ
် နစ်၏ အခင်ေးအက င်ေးတွင ် လူမ ြိုေးရ ေး၊ဂ န်ဒ အ ြနှြ်မှုတသည်
ို ့်

ရြ ာက်ကွယ်ပြီေး စစ်မှနရ
် သာလွတ်ရပမာက်ရ ေးကို မ ရှနင
ို ြ
် ။ အမှနတ
် ကယ်လွတ်ရပမာက်ရ ေးနှင ့််

တန်ေးတူညီမျှရသာအခွငအ
့်် ရ ေးမ ာေး ရှနင
ို ် န်အတွက် ရ
ို ှယ်ဒမ
ီ ိုက က်လှုြ်ရှာေးမ ာေးတွင ် ြ ဝင် င်နပြီ
ွှ ေး

လူထလ
ို ှုြ်ရှာေးမှုမ ာေးတွင ် ြ ဝင်လှုြ်ရှာေးပခင်ေးပြင ့်် ရှရနပြီေးသာေးဥြရဒရထာက်တိုငမ
် ာေးကို ခ ြိုေးပြတ်နင
ို မ
် ည်ဟို

ခ
ို သ
့် ည်။

ရို ာလူဇာဘာဂ
့် ်၏အရတွေးအရခေါ်မ ာေးသည်ယရနထ
့် တိုငထ
် င်ရှာေးအက ံြိုေးဝင်ရန ပြစ်သည်ကို

ရတွွေ့ ပမင်နင
ို သ
် ည်။သူမ၏ အရတွေးအရခေါ်အယူအ မ ာေး၊ရဝြန်ခ က်မ ာေးရကကာင ့်် ရ
ို ှယ်ဒမ
ီ ိုက က်ြ တီ၏

လက်ယာစွနေး် ရခ င်ေးရ ာင်မ ာေး၏ လက်ခ က်ပြင ့်် အသတ်ပြတ်ခံခ့် သည်။

91
ဂျွနရ
် ာလ်စ် (John Rawls) - ၁၉၂၁ မှ ၂၀၀၂
အရမ ကန်ဒဿနရေဒြညာရှငတ
် စ်ဦေးပြစ်သူ ဂျွနရ
် ာလ်စ်သည် သူ၏ဘဝတစ်ရလျှာက်လံိုေးတွင ်

တ ာေးမျှတမှု (justice)၊ တန်ေးတူညီမျှမှု (fairness)နှင ့်် မညီမျှမှု (inequality) စသည်တနှ

ို ့် ငြ
့်် တ်သက်သည့််

အယူအ မ ာေးကို အထူေးစတ်ဝင်စာေးခသ

့် ည်။ လူမ ြိုေးရ ေးခွပခာေး က် မ
ံ ှုစနစ်မ ာေးကို က င်သ
့် ေးိုံ သည့်် Baltimore
ပမြိုွေ့တွငက် ကီေးပြင်ေးခ့် ရသာအရတွွေ့အကကံြိုနင
ှ ့်် ဒိုတယကမ္ာစစ်အတွင ် စစ်မှုထမ်ေးခရ
့် သာ အရတွွေ့အကကံြိုမ ာေးက
ရ ာလ်စ်၏ အရတွေးအရခေါ်အယူအ မ ာေးအရြေါ် လွှမ်ေးမိုေးခသ
့် ည်။

တ ာေးမျှတမှု၏ ဥြရဒသမ ာေး (Principles of Justice) သည် လူတစ်ဦေးတစ်ရယာက်ခ င်ေးစီ၏

ကိုယ်က ငတ
့်် ာေးစံနန
ှု ေး် မ ာေး နှငသ
့်် ာ တိုငေး် တာ ေးိုံ ပြတ် န်မသငရ
့်် လ ာ်ရြ။ လူမှုအြွွေ့အစည်ေးတစ်ခိုလံိုေး ကို

ထည့်သ
် င ွ ေး် စဉ်ေးစာေးပြီေး မှ သာလျှင် တ ာေးမျှတမှု င
ို ် ာ စနစ်တစ်ခို ကို တည်ရ ာက် မည် ဟို ရ ာလ်စ် က

ခ
ို သ
့် ည်။

ခ မ်ေးသာကကယ်ဝမှု မညီမျှပခင်ေး

ရ ာလ်စ်ကတ ာေးမျှတမှုနင
ှ ့်် က်စြ်ရသာဥြရဒသမ ာေးသည်လူတစ်ဦေးတစ်ရယာက်ကသတ်မှတ်လက်ခံ

ရသာ ကိုယ်က င်တ

့် ာေးဥြရဒသရဘာင် (တစ်သေးီ ြိုဂ္သတ်မှတ်လက်ခံထာေးရသာရဘာင်)

အရြေါ်မူတည်မှုမရှရစ ဟို ခ
ို သ
့် ည်။ လူတစ်ဦေးခ င်ေး သမဟို
ို ့် တ် လူတစ်စို၏ ဘာသာရ ေး ရကကာငပ့်် ြစ်ရစ၊

ယဉ်ရက ေးမှု ရကကာင ့်် ပြစ်ရစ တကိုယ် ည် တကာယ လက်ခံထာေးရသာ စံခ န်စံနန
ှု ေး် မ ာေး အရြေါ်သာ မူတည်ပြီေး

ဥြရဒရဘာင်မ ာေး ရ ေး ပခင်

ွ ေးမပြြိုသငဟ
့်် ို လ
ို ိုပခင်ေးြင်။ အဘယ်ရကကာင ့်် ိုရသာ လူမ ြိုေးတစ်မ ြိုေး၊

ဘာသာဝင်တစ်ခို နှင ့်် တစ်ခို လက်ခံထာေးရသာ စံခ န်စံနန

ှု ေး် မ ာေး မတူညီဘ တစ်ဦေး၏ စံခ န်စံနန
ှု ေး် မ ာေးအတိုငေး်

အပခာေးတစ်ဦေးရြေါ် ဥြရဒ ပြင ့်် ခ ြိုြ်ပခယ်ပခင်ေးသည် မသငရ

့်် တာ်ရသာရကကာငပ့်် ြစ်သည်။

တ ာေးမျှတမှုနင
ှ ့်် က်စြ်ရသာ ဥြရဒသမ ာေးသည် နင
ို င
် ၏
ံ အရပခခံဥြရဒမှ ခွငပ့်် ြြိုထာေးရသာ

လူအခွ
့် ငအ
့်် ရ ေးမ ာေး၊ လူမှုအြွွေ့အစည်ေး၏ အစိုေး ြွွေ့စည်ေးြံိုစနစ်၊ တ ာေးခွငမ
် ာေးတွင ် ခ မှတ်ခ့်သည် က ငထ
့်် ေးံို မ ာေး၊

ေးိုံ ပြတ်ခ က်မ ာေး အရြေါ်မူတည် မည် ပြစ်သည်။ စီေးြွာေးရ ေးစနစ်၊က န်ေးမာရ ေးစနစ်၊

အခွနရ
် ကာက်ခံမှုစနစ်နင
ှ ့်် ရ ွ ေးရကာက်ြွစနစ် စသည့်် လူမှုအင်စတီက ေးရှငေး် မ ာေးတွင ်

တစ်သေးီ ြိုဂ္လကိုယ်က င်တ

့် ာေးစံနန
ှု ေး် မ ာေးအာေး မည်သို ရြာ်
့် ပြကာ လက်ခံသတ်မှတ်ထာေးသည့်် အရြေါ်တွငသ
် ာ

မူတည်ရနသည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။ အဘယ်ရကကာင ့်် ရ
ို သာ ၎င်ေးတိုသည်
့် နင
ို င
် တ
ံ စ်နင
ို င
် ံ ၏ လူအမ ာေးနှင ့််

သက် င
ို ရ
် သာ န်
ို င
် င
် ရ
ံ ေးယဉ်ရက ေးမှု (Public Political Culture) မ ာေးပြစ်ရသာရကကာင ့်် ထန
ို င
ို င
် ရ
ံ ေး

ယဉ်ရက ေးမှုမ ာေးကို အသံေးို ပြြိုကာ နင

ို င
် ရ
ံ ေးအရပခပြြိုတ ာေးဥြရဒ (Political Conception of Justice) အာေး

တည်ရ ာက် မည် ဟို ယူ ခသ

့် ည်။

ရ ာလ်စ်၏အပမင်တွင ် ခ မ်ေးသာကကယ်ဝမှု မညီမျှပခင်ေး သည် နင

ို င
် ရ
ံ ေးအ လွှမ်ေးမိုေးနင
ို မ
် ှု အ င့်် င့််

အရြေါ်သက်ရ ာက်မှုရှသည်။ထသ
ို သက်
ို ့် ရ ာက်မှုမ ာေးသည် ခ မ်ေးသာရသာလူြိုဂ္ြိုလ်မ ာေး၊အသင်ေးအြွွေ့မ ာေးအာေး

92
အလိုအရလ ာက် မ က်နာှ သာရြေးဘက်လိုက်ရသာ လူမှုရ ေးနှင ့်် နင
ို င
် ရ
ံ ေး အင်စတီေးက ေးရှငေး် မ ာေး

ရြေါ်ရြ က်မှု သ
ီ ို ဦ
့် ေးတည်သာွ ေးနင
ို သ
် ည် ဟို ခ
ို ့်သည်။

ေီယက်နမ်စစ်ြသည်
ွ မတ ာေးရသာ စစ်ြပြစ်
ွ သည်ဟို ဂျွနရ
် ာလ်စ်ကယူ ခသ
့် ည်။ ထစ
ို စ်ြွ

ကာလအတွငေး် တွင် ရ ာလ်စ်က သ

ို ည်မှာ အာဏာြီ န်ပခင်ေး (Civil Disobedience) ိုသည်မှာ

လူမ ာေးစိုအသတ ာေး န်အလိုငှ့် ာလူနည်ေးစိုကလိုြ်ရ ာင်ရသာတ ာေးမျှတမှုရှပြီေးလိုအြ်သည်လ

့် ှုြ်ရှာေးမှုပြစ်

သည်ဟိုရြာ်ပြခသ
့် ည်။ င်ေး ရသာရက ာင်ေးသာေးမ ာေးကိုသတ
ူ ၏အ
ို ့် င်သ
့် တ်မှတ်ခ က်ရြေါ်မူတည်၍
စစ်တြ်ထသို ့် သွတ်သင
ွ ေး် ပြီေး ခ မ်ေးသာရသာ ရက ာင်ေးသာေးမ ာေးအတွက်မူ ရရှာင်လွခွငရ
့်် ြေးထာေးရသာ အစိုေး ၏

စစ်မှုမထမ်ေးမရန ဥြရဒကိုလည်ေး ရ ာလ်စ်က ရဝြန်ခသ

့် ည်။ (ထစ
ို ဥ်က အရမ ကန်၏ စစ်မှုမထမ်ေးမရန

ဥြရဒတွင ် full-time ြညာသင်ယူရသာ ရက ာင်ေးသာေးမ ာေးအတွက် စစ်မှုထမ်ေးမှု ကင်ေးလွတ်ခွင ့််

အခွငအ
့်် ရ ေး ခသ
့် ည်။ င်ေး ရသာ ရက ာင်ေးသာေးမ ာေးအတွက်မူ အခ န်ပြည်ြ
့် ညာသင်ယူခွငမ
့်် ှာ

ရှာေးြ လှသည်)။

ထက
ို သရသာ
ို ့် စီေးြွာေးရ ေးမညီမျှမှုမ ာေးသည် တန်ေးတူညမ
ီ ျှမရှရသာ စနစ် င
ို ် ာခွပခာေး က် မ
ံ ှုမ ာေးကို

ရြေါ်ရြ က်ရစသည်ဟို ရ ာလ်စ်က ယူ ခသ

့် ည်။ အထူေးသပြင့်် တ ာေးမျှတမှုအတွက် ရ ာင် ွ က် မည့််

ထက
ို သ
့် ရသာ
ို ့် အင်စတီေးက ေးရှငေး် မ ာေးက ခွပခာေး က် မ
ံ ှုမ ာေးရြေါ်ရြ က်ရစသည့်် စစ်မှုမထမ်ေးမရန ဥြရဒ

အာေး က င်သ
့် ေးိုံ ရနပခင်ေးမှာ ရ ာလ်စ်အတွက် စတ်မခ မ်ေးရပမ့်စ ာပြစ်ခသ
့် ည်။

တ ာေးမျှတမှု င
ို ် ာဥြရဒသမ ာေး (Principles of Justice)

ရ ာလ်စ်က ိုသည်မှာ တန်ေးတူညမ

ီ ျှမှု င
ို ် ာ ဥြရဒသမ ာေးအ “တန်ေးတူညမ
ီ ျှမှု” ရှမှသာ “တ ာေးမျှတမှု”

ရှနင
ို သ
် ည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။ ထရကကာင
ို ့် ့်် တ ာေးမျှတမှုအာေး တန်ေးတူညမ
ီ ျှမှုအပြစ်ရှုပမင်ပခင်ေး (justice as fairness)

သီအို ီ ကို ရ ာလ်စ်သည် တင်ပြခသ

့် ည်။ တ ာေးမျှတမှုအာေး တန်ေးတူညမ
ီ ျှမှုအပြစ်ရှုပမင်ပခင်ေး (justice as

fairness) သ
ို ည်မှာလစ်ဘ ယ်လ်လူရဘာင်
့် အြွွေ့အသည်ေးအတွက် ရ ာလ်စ် င်ပခင်ရတွေးရတာခရ
့် သာ
တ ာေးဥြရဒ င
ို ် ာ သီအို ီတစ် ြ်ပြစ်သည်။ တ ာေးမျှတမှုအာေး တန်ေးတူညီမျှမှုအပြစ်ရှုပမင်ပခင်ေး (justice as

fairness) သီအို ီတွင် ရ ာလ်စ်သည် တ ာေးမျှတမှု င

ို ် ာ အဓကဥြရဒသနှစ် ြ် ကို ရြာ်ထတ
ို ်ခသ
့် ည်။

ြထမဥြရဒသမှာ ြိုငခ
် ွငအ
့်် ခွငအ
့်် ရ ေး၊လွတ်လြ်ခွငမ
့်် ှုမ ာေး ခွရဝမှုနင
ှ ြ
့်် တ်သက်သည်။ လူတိုငေး် သည်

တန်ေးတူညီမျှ မရြေးခွင၊့်် လွတ်လြ်စွာရပြာ ခ

ို ွင ့်် ၊စိုရဝေးခွငစ
့်် သည့်် နင
ို င
် ရ
ံ ေးအခွငအ
့်် ရ ေး၊ ြနှြ်မှုကင်ေး၍

လူသာေးတစ်ရယာက်ြိုင ် င
ို ် မည်အ
့် ခွငအ
့်် ရ ေး၊ ြစစညေး် ဥစစာြိုင ် ိုငခ
် ွင ့်် နှင ့်် မတ ာေးြမ်ေး ေးီ ခ ြိုြ်ရနှာင်မှုမှ

ကင်ေးလွတ်ခွင ့်် အစရှသည့်် အရပခခံ ြိုငခ

် ွင ့်် လိုြ်ြိုငခ
် ွငမ
့်် ာေး ရှ မည်။၎င်ေးဥြရဒသအာေး လွတ်လြ်မှု င
ို ် ာ

ဥြရဒသ “Principle of Liberty” ဟိုရခေါ်သည်။ ၎င်ေးဥြရဒသသည် နင

ို င
် ရ
ံ ေး ြိုငခ
် ွငမ
့်် ာေးနှင ့််

အဓကသက် င
ို ပ် ြီေး ြွွေ့စည်ေးြံိုအရပခခံဥြရဒတွင ် ရြာ်ပြထာေး မည်ဟို ရ ာလ်စ်က ခ
ို သ
့် ည်။

93
ဒိုတယဥြရဒသမှာ လူမှုရ ေး၊စီေးြွာေးရ ေးတန်ေးတူညီမျှမှုရှ န် ပြန်ပြ
့် ေးရဝမျှပခင်ေး နှင ့်် သက် င
ို ရ
် သာ

တ ာေးမျှတမှုပြစ်သည်။ လူမှုရ ေး၊ စီေးြွာေးရ ေး မညီမျှမှုမ ာေးအာေး အပြီေးတိုငအ

် ေးိုံ သတ်တိုက်ြ က် မည်ဟို

ရ ာလ်စ်က မ ခ
ို ဘ
့် အရပခအရန အခ ြိုွေ့အတွက် ထမ
ို ရညီမျှမှုမ ာေးအာေး လက်ခံရြေးခသ
့် ည်။ မညီမျှမှုမ ာေး အာေး
ရအာက်ြ အတိုငေး် တည်ရ ာက်ရြေး မည်ပြစ်သည်။

> ရံိုေးမ ာေး နှင ့်် ာထူေး င

ို ် ာသတ်မှတ်ခ က်မ ာေးတွင ် တစ်ဦေးနှငတ
့်် စ်ဦေး မညီမျှမှုမ ာေးရှနင
ို သ
် ည်။ သို ့် ာတွင ်

အလိုြ်အကိုငအ
် ခွငအ
့်် လမ်ေးမ ာေး၊ ာထူေးတိုေးအခွငအ
့်် လမ်ေးမ ာေး၊ ာထူေးအလိုက် ြိုငခ
် ွငမ
့်် ာေးနှင ့််

လိုြ်ထေးံို လိုြ်နည်ေးမ ာေးသည် လူတိုငေး် အတွက် တန်ေးတူညီမျှရသာ

အခွငအ
့်် ရ ေးနှငလ
့်် မ်ေးရကကာင်ေးြွငရ
့်် ြေးထာေး မည်။

> စီေးြွာေးရ ေး၊လူမှုရ ေးလိုြ်ထေးံို လိုြ်နည်ေးမ ာေးသည် င်ပခင်တံိုတ ာေးရှရသာလူတစ်ရယာက်စီတိုငေး်

ရက နြ်လက်ခံ မည့်် အရပခအရနပြစ်ရအာင် ြွွေ့စည်ေးတည်ရ ာက် မည်။ ထသ

ို တည်
ို ့် ရ ာက် ာတွငလ
် ည်ေး

ရအာက် ေးိုံ အရပခအရန၊ အခွငအ

့်် ရ ေး အခ ြိုွေ့တ့် ေးိုံ ရသာသူမ ာေးအတွက် အက ြိုေးစီေးြွာေးပြစ်ထန
ွ မ
် ှု

အမ ာေး ေးိုံ ရြေးနင

ို ် မည်ပြစ်သည်။ (အ ေးို ွ ာေး ေးိုံ အရပခအရနတွင ် ရှရနရသာသူမ ာေးအတွက်

အက ြိုေးရှရစြ က ထမ
ို ညီမျှမှုမ ာေးသည် လက်ခံ၍ သည်) ဥြမာ-အခွနရ
် ကာက်ခံသည်အ
့် ခ တွင ်

ဝင်ရငွြိုမ ာေးရသာသူက ြိုရြေး မည်ပြစ်ပြီေး ဝင်ရငွနည်ေးြ ေးရသာသူ မ

ီ ှ နည်ေး၍ရကာက်ခံပခင်ေးပြင့််

(ကွပြာေးပခာေးနာေးပခင်ေးကို သရှ၍) အက ြိုေးပြစ်ထန

ွ ေး် မှုနည်ေးြ ေးသူအတွက်

တိုေးတက်ရကာင်ေးမွနရ
် စရသာအရပခအရနကို ြန်တီေး မည်။ ဤဥြရဒသအာေး ရ ာလ်စ်က ကွပြာေးမှုဥြရဒသ

“Difference Principle”ဟိုရခေါ်သည်။

ရ ာလ်စ် က ြထမဥြရဒသ “Principle of Liberty” သည် ြထမဦေးစာေးရြေး မည့်် အ ာပြစ်သည်ဟို ခ

ို သ
့် ည်။
တိုေးတက်လာရသာ လူရနမှုအ င်အ
့် တန်ေးနှငအ
့်် ညီ စီေးြွာေးရ ေးအပခအရနမ ာေးတိုေးတက်လာြ က

လွတ်လြ်ခွငန
့်် င
ှ ့်် ြတ်သက်သည့်် ရမေးခွနေး် မ ာေးသည် သသသာသာအရ ေးြ လာမည်ပြစ်သည်ဟို ရ ာလ်စ်က

ပမင်သည်။

ရ ာလ်စ်က အခ ြိုွေ့ရသာ လူမှုရ ေး၊စီေးြွာေးရ ေးအရ ေးအ ာမ ာေးတွင ် တည်ရှရနရသာ အခွငထ

့်် ေးူ မ ာေးသည်

အနတ ာယ်ရှရသာအက ြိုေးသက်ရ ာက်မှုမ ာေးကို ပြစ်ရစနင

ို သ
် ည် ဟို ိုခသ
့် ည်။

အ ြ
ို အခွငထ
့်် ေးူ မ ာေးတွင ် စည်ေးစမ်ဥစစာနှင ့်် အင်အာေးရှမှု၊ လက်ရတွွေ့ရပမပြင်အရပခအရနအရြေါ် အရပခခံ၍

ရှထာေးရသာ (ဥြရဒရကကာင်ေးအ ရြေါ်ရြ က်လာပခင်ေးမဟိုတ်ရသာ) နင

ို င
် ရ
ံ ေးအာဏာ၊ ကကီေးြွာေးခ မ်ေးသာမှုနင
ှ ့််

ရမွေးကတည်ေးကြိုင ် င
ို ရ
် သာ အ ည်အရသွေးမ ာေးြ ဝင်သည်ဟို ရ ာလ်စ်က ခ
ို သ
့် ည်။ ထို

အရပခအရနမ ာေးသည်အခ ြိုွေ့သမ

ူ ာေးအာေးသူမ ာေးထက်သာလွနရ
် သာြိုင ် င
ို ခ
် ွင၊့်် အထူေးအခွငအ
့်် ရ ေးမ ာေးကိုရြေးန ို

င်သကသ
့် ပြစ်
ို ့် ရနသည်။ခနဓာကိုယ်အာေးပြင်ြ
့် ိုမိုကကံ့်ခိုင ် သည့်် ရက ာင်ေးသာေးတစ်ရယာက်သည် မမ၏ ကကံ့်ခိုငမ
် ှု ကို

အခွငရ
့်် ကာင်ေးယူ၍ အပခာေးရက ာင်ေးသာေးမ ာေးကို အနင
ို က
် င်န
့် င
ို သ
် ည်။ ရ ာလ်စ်က ိုသည်မှာ မညီမျှမှုမ ာေးနှင ့််

94
၎င်ေးမညီမျှမှုအရြေါ်အရပခခံ၍ ရှလာရသာ အခွငထ
့်် ေးူ မ ာေးသည် တ ာေးမျှတမှုသအ
ီ ို ီ (သမဟို
ို ့် တ်)

ဥြရဒသမ ာေးကိုရြာ်ထတ
ို ် ာတွင ် အရပခခံအရကကာင်ေးအ ာမ ာေးမပြစ်သင်ရ
့် ြ။ မညီမျှမှုမ ာေးသည်

လူမှုအြွွေ့အစည်ေး၏ ြကတအစတ်အြိုငေး် မ ာေးပြစ်ရနပခင်ေးရကကာင့်် ထတ

ို စ်ြက်သတ်ပြစ်ရနရသာ

အရပခအရနကို ပြင် င် န်အတွက်မူ မူလကနဦေး ြဋညာဥ်ခ ြိုြ် ိုသည်အ

့် ခ န်တွင ် အရပခအရနမ ာေးကို

ပြြိုပြင်ပခင်ေးအာေးပြင်သ
့် ာ ပြင် င်နင
ို သ
် ည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။ ရ ာလ်စ် လ
ို ိုရသာ လူမှုြဋညာဥ် သ
ို ည်မှာ

လူတစ်ဦေးခ င်ေးကကာေး၊လူတစ်ဦေးခ င်ေးနှင ့်် မသာေးစိုအြ အဝင် နင

ို င
် ရ
ံ တာ်၏ အင်စတီေးက ေးရှငေး် မ ာေးအကကာေး

ခ ြိုြ် ရ
ို သာ သရဘာတူစာခ ြိုြ်ကို လ
ို ိုသည်။ ၎င်ေးလူမှုြဋညာဥ် သ
ို ည်မှာလည်ေး မတူညီ၊

မညီမျှရသာအရပခအရနတွငရ
် ှရနကကသည့်် လူတစ်ဦေးခ င်ေးစီကကာေး သရဘာတူညခ
ီ က်မ ာေးသာပြစ်သည်။

နင
ို င
် ရ
ံ တာ်သည် နင
ို င
် သ
ံ ာေးတစ်ဦေးစီအရြေါ် ညီမျှရသာတာဝန်ဝတတ ာေးရှသည်ပြစ် ာ ထမ
ို ညီမျှမှုမ ာေးကို

အပမစ်မှစ၍ ပြင် င်သင်သ

့် ည်။ သမှ
ို ့် သာ တ ာေးမျှတမှုကို ရ ာင်က ဉ် ်ေးနင
ို မ
် ည်ပြစ်သည်ဟို ိုခသ
့် ည်။

ရ ာလ်စ်၏အပမင်တွင် လူမှုအင်စတီက ေးရှငေး် မ ာေးသည် ထမ

ို ညီမျှမှုမ ာေးကို ရပြရှငေး် ာတွင ် အခ ာက သည်။

လူတိုငေး် အတွက်တန်ေးတူညီမျှရသာအခွငအ
့်် ရ ေးရြေးပခင်ေး၊ပြန်ပြ
့် ေးရဝမျှရသာစနစ်မ ာေးရြေါ်ထန
ွ ေး် လာရအာင်

ရ ာင် ွ က်ပခင်ေးပြင်လ
့် ူသာေးတိုငေး် လက်ခံနင
ို ရ
် သာအက ြိုေးပြစ်ထန
ွ ေး် ရစသည်အ
့် ရပခအရနမ ာေးကိုြန်တီေး မည်ပြ

စ်သည်။ ရ ာလ်စ်၏အပမင်တွငလ
် စ်ဘ ယ်ဝ ဒနှငလ
့်် စ်ဘ ယ်ဒမ
ီ ိုကရ စီစနစ်သည်

ထပို ြန်ပြ
့် ေးရဝမျှရသာစနစ်ကို တ ာေးမျှတမှု၊ တန်ေးတူညမ
ီ ျှမှုရှစွာ က င်သ
့် ိုေးံ နင
ို ရ
် သာ အရကာင်ေး ေးိုံ

နင
ို င
် ရ
ံ ေးစနစ်ပြစ်သည်။

ကွနပ် မ နစ်စနစ်က င်သ

့် ေးိုံ ပခင်ေးသည် အလံိုေးစံိုညမ
ီ ျှရ ေးကို ဦေးစာေးရြေးပြီေး ၎င်ေးအလံိုေးစံိုညီမျှပခင်ေးသည်လည်ေး

လူတိုငေး် လက်ခံရသာအပခအရနပြစ်မှုကို အာမခံနင

ို ပ် ခင်ေးမရှဟို ပမင်ခ့်သည်။ ခိုငမ
် ာရသာလူမှုအြွွေ့အစည်ေး၊

အင်စတီေးက ေးရှငေး် မ ာေးရြာ်ရ ာင်နင

ို ြ
် က အ င်ေးရှငစ
် နစ်သည် တ ာေးမျှတမှုရှ၍တန်ေးတူညီမျှမှုရှရသာ

စနစ်ကိုြန်တီေးနင
ို ရ
် ပခြိုမ ာေးသည်ဟို ိုခသ
့် ည်။ အ င်ေးရှငစ
် နစ်ရကကာင်ပ့် ြစ်ရြေါ်လာရသာ

မညီမျှမှု လဒ်မ ာေးကိုလည်ေး တ ာေးမျှတမှုရြာ်ရ ာင်ရ ေးအတွက် ရရှေးရှု သည်အ

့် င်စတီေးက ေးရှငေး် မ ာေးပြင့််

ထန်ေးကွြ်နင
ို သ
် ည်ဟို ရ ာလ်စ်က ခ
ို ့်သည်။

လူမ ြိုေးဘာသာ ယဉ်ရက ေးမှု ရြ င်ေးစံိုရသာ လူမှုအြွွေ့အစည်ေး

ရ ာလ်စ်က ြိုမိုစိုစည်ေးရသာ လူမှုအြွွေ့အစည်ေးရြေါ်ရြ က် န် တ ာေးမျှတရသာ

အင်စတီေးက ေးရှငေး် မ ာေးရ ာင် ွ က် မည့်် ရနာက်ထြ်အခန်ေးကဏ္ဍတစ်ခိုကိုလည်ေး တင်ပြခသ

့် ည်။

မ က်ရမှာက်ရခတ်၏ အရ ေးကကီေး ေးိုံ ရသာ သင်ခန်ေးစာမ ာေးအနက်တစ်ခိုမှာ လူတစ်ဦေးခ င်ေးစီသည်

ဘံတ
ို ူညရ
ီ သာကိုယ်က င်တ
့် ာေးစံသတ်မှတ်ခ က်မလိုအြ်ဘအာေးလံိုေးသရဘာတူလက်ခံရသာစည်ေးမ ဉ်ေးမ ာေးကို

လိုက်နာပခင်ေးပြင့်် ယှဥ်တွရနထင
ို န
် င
ို ပ် ခင်ေးပြစ်သည်။ လူတစ်ဦေးခ င်ေးစီသည် လူမှုအြွွေ့အစည်ေး၏

ြွွေ့စည်ေးတည်ရ ာက်မှုစနစ်အာေး ကိုယ်က င်တ

့် ာေး င
ို ် ာကတကဝတ်ရြေးနင
ို သ
် ၍

95
အာေးလံိုေးသရဘာတူလက်ခံရသာစံသတ်မှတ်ခ က်ရှ န် မလိုအြ်ဘ ယှဥ်တွရနထင
ို န
် င
ို သ
် ည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။
မတူညရ
ီ သာ ကိုယ်က င်တ
့် ာေးစံသတ်မှတ်ခ က်မ ာေးရှရနသည့်် သူမ ာေးနှင ့်် အတူယှဥ်တွရနထင
ို ် သည်တ
့် ိုင ်

လူမှုအြွွေ့အစည်ေးကကီေးသည် တ ာေးမျှတသည်ဟို ခံယူြ က လူတိုငေး် ရက နြ်ကကလမ့််မည်ပြစ်သည်။

၎င်ေးအခ က်သည်ြင် ေဟိုဝ ဒကိုက င်သ

့် ေးိုံ ရသာ၊ လူမ ြိုေးဘာသာယဥ်ရက ေးမှုရြ င်ေးစံိုရသာ

လူမှုအြွွေ့အစည်ေးမ ာေးအတွက် အရပခခံက ရြသည်။ က်လက်၍ ရ ာလ်စ်က သ

ို ည်မှာ

လူမှုအင်စတီက ေးရှငေး် မ ာေးသည် ကွပြာေးစံိုလင်လှရသာ၊ရှု ြ်ရထွေးလှရသာ လူမှုစနစ်တွင ် တ ာေးမျှတမှုကို

ရ ာင်က ဉ်ေး နင
ို သ
် ည့်် အဓကရသာခ
့် က်ပြစ်သည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။

မသနာေးမလည်မှု ဇာြဝ

ရ ာလ်စ်က ပြန်ပြ
့် ေးခွရဝပခင်ေးပြြိုလိုြ် ာတွင ် အရ ေးကကီေးသည့်် ဥြရဒသမ ာေးကို ရြာ်ထတ
ို ်သည်အ
့် ခ

“မသနာေးမလည်မှုဇာြဝ ” ရနာက်မှ ေးိုံ ပြတ်သင်သ

့် ည်ဟို ိုခသ
့် ည်။ ရ ာလ်စ်က

စံပြလူမှုြွွေ့အစည်ေးတစ်ခိုအာေးတည်ရထာင်ရသာ အပခအရနတစ်ခိုကို စတ်ကူေးပြခ့်သည် ။ ထအ

ို ပခအရနတွင ်

လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးအာေးတည်ရထာင်မည်သ
့် ူမ ာေးသည် (မည်သရသာအြွ
ို ့် ွေ့အစည်ေးပြစ်သင်သ
့် ည်ဟို
ေးိုံ ပြတ်ရသာသူမ ာေးသည်) ရြေါ်ရြ က်လာမည့်် လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးအတွငေး် ၎င်ေးတသည်
ို ့် မည်သည်ရ
့် န ာ

(မည်သည့််ဂိုဏြ
် ိုဒ၊် လင်၊ လင်တမ်ေးညွတ်မှု၊ လင်ခံယူခ က်၊ လူမ ြိုေး၊ ဘာသာ၊ ာထူေး၊ ကကယွ်ဝခ မ်ေးသာမှု၊

င်ေး မှု အစရှသည်) တွင ် ရှရနမည်ကို မသရြ။

ရ ာလ်စ်၏ အ အ
ို “မသနာေးမလည်မှု ဇာြဝ ” (Veil of Ignorance) သ
ို ည်မှာ မည်သရသာ
ို ့်

လူမှုအသင
ို ေး် အဝိုငေး် အတွငေး် မည်သည်ရ
့် န ာ တွင ် ရှရနမည်ကို မည်သတ
ူ စ်ဦေးတစ်ရယာက်ကမျှ မသရသာ

အပခအရနကို ိုလိုသည်။ အလာေးတူြင် မည်သရသာ

ို ့် ြိုဂ္လအယူဝ ဒရှမည်ကို မသသကသို ့် ဉာဏ် ည်၊

ကိုယ်ခနဓာနှင ့်် သက် ိုငရ

် သာ အ ည်အရသွေးမ ာေး မည်ကသ
့် ို ့် ပြစ်လာမည်ကို မသရသာ အရပခအရနကို

လ
ို ိုသည်။ လူတစ်ဦေးခ င်ေးစီသည် က ာေး၊မ၊လင်တမ်ေးညွတ်မှု၊လူမ ြိုေး၊အ င်အ
့် တန်ေး အ လည်ေး

မည်သပြစ်
ို ့် လာမည်ကို မသရသာအရပခအရနပြစ်သည်။ သပြစ်
ို ့် ာမသနာေးမလည်မှု ဇာြဝ ရနာက်တွင ်

ရှရနရသာ သူမ ာေးသည် မည်သရသာလူ

ို ့် အြွ
့် ွေ့အစည်ေး တည်ရထာင်သင်သ
့် ည်ဟို ိုေးံ ပြတ် ာတွင ်

၎င်ေးတအာေးလံ
ို ့် ိုေးအတွက် အက ြိုေးပြစ်ထန
ွ ေး် ရသာ၊ရကာင်ေးမွနရ
် သာ အရပခအရနကိုသာ

ြိုင ် င
ို လ
် ိုကကရြလမ့််မည်။ ထသ
ို ို ့် ိုေးံ ပြတ် ာတွငလ
် ည်ေး မမရန ာ၊ ဝရသသလကခဏာမ ာေးကို

ထည်တ
့် ွက်ပခင်ေးမရှဘ ေးိုံ ပြတ်သည်အ
့် တွက် ၎င်ေးမသနာေးမလည်မှုဇာြဝ သည် တ ာေးမျှတမှုကိုရ ာင်က ဉ်ေး

ရြေးနင
ို သ
် ည်။ တစ်ဦေးခ င်ေးစီသည် င်ေး မှုကိုမလိုလာေးရသာရကကာင့်် ၎င်ေးအာေး ကာကွယ်ရြေးနင
ို သ
် ည့််

လူမှုအင်စတီက ေးရှငေး် မ ာေး ရြေါ်ရြ က်လိုရသာ စတ် နဒရှကကသည်။ သပြစ်

ို ့် ာ

မသနာေးမလည်မှုဇာြဝ ရနာက်မှ လူမှုြဋညာဉ် တစ်ခို တည်ရ ာက်သည်အ

့် ခ အခွငအ
့်် ရ ေးခ ြိုွေ့တ့် ေးိုံ ရသာ

သူမ ာေးအာေးကူညရ
ီ ထာက်ြံ့်ရြေးနင
ို သ
် ည့်် လူမှုြဋညာဉ် ကိုသာ တည်ရ ာက်ကကလမ့််မည်ဟို ခ
ို ့်သည်။

96
ရ ာလ်စ်သည် လူမှုအြွွေ့အစည်ေးအတွငေး် ရှ မတူညမ
ီ ှု၊ ကွပြာေးမှုမ ာေးရှရနပခင်ေးကို လက်ခံရသာ်လည်ေး

တ ာေးမျှတမှုဥြရဒသသည် အက ြိုေး ြိုငခ

် ွငအ
့်် နည်ေး ေးိုံ ရသာ သူမ ာေးအတွက် အပမင့်် ေးိုံ ရသာ

အက ြိုေးပြစ်ထန
ွ ေး် မှု ရှလာ န်ရ ာင် ွ က် မည်ဟို သ
ို ည်။ အနဒယဒဿနြညာရှငလ
် ည်ေးပြစ်ပြီေး

စီေးြွာေးရ ေးြညာရှငတ
် စ်ဦေးပြစ်သူ အမာက န် န် (Amartya Sen) နှင ့်် ကရနဒ လူမ ြိုေးမာစ
့် ်ဝ ဒီတစ်ဦေးပြစ်ရသာ
ဂ ရ ာဒ
့် က
် ိုဟန်(GeraldCohen)တကရ
ို ့် ာလ်စ်ယံိုကကည်ရသာလစ်ဘ ယ်အ င်ေးရှငစ
် နစ်သည်၎င်ေးရထာက်ပြခ့်

ရသာတ ာေးမျှတမှုဥြရဒသတအတ
ို ့် ိုငေး် လိုက်နာနင
ို ြ
် မည်
့် လာေးဟိုရမေးခွနေး် ထိုတ်ခသ
့် ည်။ထအပြင်
ို ့် မညီမျှမှုမ ာေး

အပမစ်တွယ်ကန်ေးရအာင်ေးရနရသာလူမှုအင်စတီက ေးရှငေး် မ ာေးပြင်တ

့် ည်ရ ာက်ထာေးရသာမ က်ရမှာက်ရခတ်

လူမှုအြွွေ့အစည်ေးမ ာေးတွင ် ရ ာလ်စ်ရပြာခရ

့် သာ “မသနာေးမလည်မှုဇာြဝ ” အရတွေးစမ်ေးသြ်ခ က်၏

အလိုြ်ပြစ်နင
ို စ
် ွမ်ေးကိုလည်ေးရမေးခွနေး် ထိုတ်ခက့် ကသည်။မသနာေးမလည်မှုဇာြဝ သည်မည်သည်အ
့် ာမျှမရြေါ်ရြ

က်ခင်အစကနဦေးအခ န်သပြန်
ို ့် သာွ ေးနင
ို မ
် ှသာအက ြိုေးရှသည်အ
့် ာဟို ပမင်ခ့်ကကသည်။

ရ ာလ်စ်၏အရတွေးအရခေါ်အာေးရဝြန်ပခင်ေး

အမာက န် န် (Amartya Sen) က ရ ာလ်စ်သည် နင

ို င
် ရ
ံ ေး ြိုငခ
် ွငန
့်် င
ှ ့်် စီေးြွာေးရ ေး ြိုငခ
် ွငတ
့်် အာေး
ို ့်

မှာေးယွငေး် စွာခွပခာေးပမင်ခသ
့် ည်ဟို ိုသည်။ န် က သ
ို ည်မှာ မညီမျှမှုနင
ှ ့်် င်ေး ခ ြိုွေ့တပ့် ခင်ေးတသည်
ို ့်

ကိုနြ
် စစညေး် အ င်ေးအပမစ်မရှသည်ရကကာင်မ
့် ဟိုတ်ဘ ြိုငခ
် ွင၊့်် ြိုင ် င
ို ခ
် ွငအ
့်် ခွငအ
့်် ရ ေးမရှပခင်ေးရကကာင့်် ခ
ို သ
့် ည်
။ဥြမာ၁၉၄၃တွငက် ကံြိုရတွွေ့ ခ့် ရသာဘဂဂလာေးပြည်နယ်၏ငတ်မွတ်မှုရဘေးသည်

အစာေးအစာပြတ်လြ်ပခင်ေးရကကာင်မ
့် ဟိုတ်ဘ တိုေးတက်လာရသာ ပမြိုွေ့ ပြလူရနမှုစနစ်၏အက ြိုေး က်ပြစ်သည့််

စာေးရသာက်ကိုန ် ရစ ေးနှုနေး် တက်ပခင်ေးရကကာင်ပ့် ြစ်သည်ဟို သ

ို ည်။ ဤဥြမာအ စာေးရသာက်ကိုနမ
် ာေး

ကိုယ်တိုငသ
် ည် အက ြိုေး လဒ် ရှမှုကို ကိုယ်စာေးမပြြိုနင
ို ရ
် ြ။ စာေးရသာက်ကိုနန
် င
ှ ့်် ပမင်မ
့် ာေးလာရသာ
ကိုနရ
် စ ေးနှုနေး် ရကကာင့်် ဝယ်နင
ို စ
် ွမ်ေးရှသူ၊ မရှသူတိုအကကာေး
့် က်နယ
ွ ်ခ က်ကြင် အက ြိုေး လဒ်ကို

ေးိုံ ပြတ်ပခင်ေးပြစ်သည်ဟို သ
ို ည်။ န်က က်လက်၍ရထာက်ပြသည်မှာ ရ ာလ်စ်၏ လူမှုြဋညာဥ်သည်

လူြိုဂ္ြိုလ်အကကာေးအ င်တ
့် ွငသ
် ာ ခ ြိုြ် ရ
ို သာ စာခ ြိုြ်ပြစ်ရသာရကကာင့်် အာေးနည်ေးခ က်မ ာေးရှနင
ို ြ
် သည်။

လူမှုြဋညာဥ် သ
ို ည်မှာ ၎င်ေးနှင ့်် တိုက်ရို က်ြတ်သက် က်နယ
ွ ်ရနရသာ လူြိုဂ္ြိုလ်အစိုအရဝေး၏

လိုလာေးခ က်၊အက ြိုေးစီေးြွာေးမ ာေးကို ညနှုင်ေး၍ ခ ြိုြ် ထ

ို ာေးရသာ စာခ ြိုြ်ပြစ်သည်။

၎င်ေးနှငတ
့်် ိုက်ရို က်ြတ်သက်ပခင်ေးမရှရသာ နင
ို င
် ပံ ခာေးသာေးမ ာေး၊ရနာင်မ ြိုေး က်သစ်မ ာေးနှင ့််

သဘာဝတ ာေးကိုယ်တိုငန
် င
ှ လ
့်် ည်ေး သက် င
ို မ
် ှု မရှြ ဟို ခ
ို သ
့် ည်။

ြင်ကိုယ်မညီမျှမှု

ဂ ရ ာဒ
့် က
် ိုဟန်(GeraldCohen)ကရ ာလ်စ်၏လစ်ဘ ယ်ဝ ဒအာေးသက်ဝင်ယံိုကကည်မှုအာေးရမေးခွနေး် ထိုတ်ခသ
့်
ည်။ လစ်ဘ ယ်ဝ ဒ၏ ြိုဂ္လက အက ြိုေးစီေးြွာေးကိုဦေးစာေးရြေးမှုသည် ရ ာလ်စ်ရပြာရနရသာ

ပြန်ပြ
့် ေးမျှရဝပခင်ေး င
ို ် ာရြေါ်လစီ၏ သာတူညမ
ီ ျှမှု င
ို ် ာ ည် ွ ယ်ခ က်နင
ှ ့်် ကွလွရန၏။ ကိုဟန် အတွက်မူ

မညီမျှမှုသည်နင
ို င
် ရ
ံ တာ်၏တန်ေးတူညီမျှမှုမရှရသာပြန်ပြ
့် ေးမျှရဝမှုစနစ်ရကကာင်ရ
့် ြေါ်ရြ က်လာသည်မဟိုတ်၊အ

97
 င်ေးရှငစ
် နစ်ရကကာင်ရ
့် ြေါ်ရြ က်လာ သည့်် လဒ်သာပြစ်သည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။အ င်ေးရှငဝ
် ဒနှငလ
့်် စ်ဘ ယ်ဝ ဒ

သည် ရ ာလ်စ်ရမျှာ်လင်ရ
့် နသာ တ ာေးမျှတမှု င
ို ် ာအရပြကို မရြေးနင
ို ြ
် ဟို ကိုဟန်က ခ
ို ့်သည်။

မည်သြင်
ို ့် ရဝြန်ခ က်မ ာေးရှရနရစကာမူ ရ ာလ်စ်၏ တ ာေးမျှတမှု ိုင ် ာသီအို ီသည် လွှမ်ေးမိုေးမှုအရှ ေးိုံ

ရခတ်ပြြိုငန
် င
ို င
် ရ
ံ ေးသီအို ီမ ာေးထတွငတ
် စ်ခိုအြ ဝင်ပြစ်သည်၊ယရနထက်
့် တိုငလ
် ည်ေး

ရ ာင်ေးအာေးအရကာင်ေး ေးိုံ စာ င်ေးဝင်စာအိုြ်ထတွငလ

် ည်ေးြ ြင်။ရ ာလ်စ်၏အရတွေးအရခေါ်ယူ ခ က်မ ာေး

သည် အရမ ကန်ပြည်ရထာင်စိုနင

ှ ့်် ကမ္ာတစ်ဝှမ်ေးလံိုေးတွင ် က င်သ
့် ေးိုံ ရသာ မ က်ရမှာက်ရခတ်

လူမှုြူလှုံရ ေးစနစ်ပြန်လည်ြွွေ့စည်ေးတည်ရ ာက် န်နင

ှ ြ
့်် တ်သက်ပြီေးအပငင်ေးြွာေးမှုမ ာေးစွာရြေါ်ရြ က်ရစခသ
့် ည်။
န်အြ အဝင်သ၏
ူ ရက ာင်ေးသာေးရဟာင်ေးအမ ာေးစိုသည်လည်ေးထိုအပငင်ေးြွာေးခ က်မ ာေး၏အဓကအခန်ေးကဏ္ဍ

တွငြ
် စပမြင်ပြစ်သည်။လူမှုရ ေးနှငန
့်် င
ို င
် ရ
ံ ေးသီအို ီတွငရ
် ာလ်စ်၏အရ ေးြ ရသာအခန်ေးကဏ္ဍကို

အသအမှတ်ပြြိုပခင်ေးအာေးပြင့်် အရမ ကန်သမမတ ရဘလ်ကလင်တန် (Bill Clinton) မှ

နင
ို င
် ရ
ံ တာ်အ င်လ
့် ူသာေးခ င်ေးစာနာရထာက်ထာေးမှု ိုတံ ြ်အာေး ၁၉၉၉ တွင ် ရြေးအြ်ခ ီေးပမင်ခ
့် သ
့် ည်။
ရ ာလ်စ်၏အရတွေးအရခေါ်သည် ဒီမိုကရ စီအာေးပြန်လည်သက်ဝင်ယံိုကကည်လာရအာင် စွမ်ေးရ ာင်ခသ
့် ည်ဟို
ရဘလ်ကလင်တန်က ခ
ို ့်သည်။

98
99
မင်ေးမဝ
့် ဒ (Anarchism)
မင်ေးမ့်ဝ ဒ သ
ို ည်မှာ အိုြ်ခ ြိုြ်မှုအခွငအ
့်် ာဏာနှင ့်် အခွငအ
့်် ာဏာ လိုြ်ြိုငခ
် ွင ့်် တအာေးရမေးခွ
ို ့် နေး် ထိုတ်

န်ေးစစ်ရသာ နင
ို င
် ရ
ံ ေး သီအို ီ တစ်ခိုပြစ်ရြသည်။ (မှတ်ခ က်။ ။ Feminism အာေး အမ ြိုေးသမီေးဝ ဒဟို

ပြန် သ
ို ကသ
့် ြင်
ို ့် Anarchism အာေး မင်ေးမဝ
့် ဒဟို ပြန် ိုပခင်ေးမှာလည်ေး အဓြပာယ်အလံိုေးစံိုပြည့်ဝ
် မည်

မဟိုတ်ရြ။ထအပြင်
ို ့် ကရသာင်ေးကနင်ေးပြစ်ပခင်ေး၊ ြ က် ေးီ ပခင်ေးဟို ခ ြိုေးနှမ်စွာပြန် ိုပခင်ေးမှာလည်ေး

နာေးလည်မှုလွရစနင
ို ရ
် သာအခ က်ပြစ်သည်။)မင်ေးမဝ
့် ဒအာေး ရလ့်လာ ာတွင ် ြံိုသဏ္ဍာန်အမ ြိုေးမ ြိုေး၊

နယ်ြယ်အမ ြိုေးမ ြိုေး ကွပြာေးရသာ်လည်ေး ရယဘိုယ အာေးပြငမ

့်် ူ ေဟိုခ ြိုြ်ကိုငမ
် ှု၊ အထက်ရအာက် ြနှြ်ရသာ

အာဏာနှင ့်် စိုေးမိုေးပခယ်လှယ်မှုကို နက

် ့် င်သည်။

မင်ေးမ့်ဝ ဒသည် ရတာ်လှနရ

် ေးနှင ့်် လွတ်လြ်စွာရတွေးရခေါ်ယံိုကကည်ခွငတ
့်် အာေး
ို ့် လက်ခံယံိုကကည်ပြီေး ရ
ို ှယ်လစ်

အရတွေးအရခေါ်ကို လက်ခံရသာ အယူဝ ဒပြစ်သည်။ မင်ေးမ့်ဝ ဒသည် လွတ်လြ်ရသာ လူမှုအြွွေ့အစည်ေး ကို

တည်ရထာင်၍ တစ်သေးီ ြိုဂ္လ လွတ်လြ်ခွင ့်် ရှမှုကို ရထာက်ခံသည်။ ထအပြင်

ို ့် ဒီမိုကရ စီနည်ေးက

တန်ေးတူညီမျှရှရသာ အခ ြိုြ်အပခာအာဏာကို ခ ြိုြ်ကိုင ် စိုေးမိုေးရသာ နင

ို င
် ရ
ံ တာ်မ့် ရ
ို ှယ်လစ် လူအြွ
့် ွေ့အစည်ေး
တစ် ြ်ရြေါ်ရြ က် န် ရမျှာ်မှနေး် သည်။ ထသ
ို ့် ို ့် ရမျှာ်မှနေး် ရသာ လူရဘာင်
့် တစ် ြ် ရြေါ်ရြ က် န်မှာလည်ေး

အ င်ေးရှငစ
် နစ်၊ ရပမရှငစ
် နစ် နှင ့်် အိုြ်ခ ြိုြ်သည့်် အစိုေး အာေး ြ က်သမ်ေး၍ အပြည်ပြည် ိုင ် ာ

လူမှုရတာ်လှနရ
် ေးတစ် ြ်အာေး င်နနွှ င
ို မ
် ှသာ ရှနင
ို မ
် ည်ဟို ယူ ရြသည်။

မင်ေးမ့်ဝ ဒီမ ာေးအတွက် တစ်သေးီ ြိုဂ္လလွတ်လြ်ခွငသ

့်် ည် အပမင ့်် ေးိုံ ရသာ ရမျှာ်မှနေး် ခ က်ပြစ်ပြီေး

ထလ
ို ွတ်လြ်ခွငသ
့်် ည်လည်ေး လူမှုအြွွေ့အစည်ေးအသစ်တစ်ခို တည်ရ ာက်နင
ို မ
် ှသာ ရှနင
ို မ
် ည်ဟို

ယံိုကကည်ကကသည်။ လူတန်ေးစာေးစနစ် (class system)သည် တစ်သေးီ ြိုဂ္လပြစ်မှု၏ ကကီေးမာေးရသာ

အဟနအ
် ့် တာေးပြစ်သည့်အ
် တွက် ြိုရကာင်ေးရသာကမ္ာသစ်တစ်ခိုကို ြန်တီေး န်အတွက်မူ

လူတန်ေးစာေးတိုက်ြွတစ် ြ် ရြေါ်ရြ က် န်လိုအြ်သည်ဟို ယူ ကကသည်။ ထသ

ို ့် ို ့် ရြေါ်ရြ က်လာမည့််

စံပြလူအြွ
့် ွေ့အစည်ေးတစ် ြ်တွင ် တစ်သေးီ ြိုဂ္လ လွတ်လြ်ခွငသ
့်် ည် စိုရြ င်ေးရ ာင် ွ က်ပခင်ေး၊

ဒီမိုကရ စီနည်ေးက ိုေးံ ပြတ်ခ က် ခ မှတ်ပခင်ေး နှင ့်် လူမှုစီေးြွာေးတန်ေးတူညမ

ီ ျှမှုရှပခင်ေး စသည့််

စိုရြ င်ေးတာဝန်ဝတတ ာေး နှင ့်် လိုက်ရလ ာညီရထွမှု ရှ မည်ဟို လက်ခံကကသည်။ မင်ေးမဝ
့် ဒ၏ နင
ို င
် ရ
ံ တာ်အာေး

အခ ြိုြ်အပခာအာဏာေဟိုခ ြိုြ်ကိုငမ
် ှုနင
ှ ့်် လူတန်ေးစာေးအိုြ်ခ ြိုြ်မှုတိုအတွ
့် က် လက်နက်အပြစ်

ကနက
် ့် ွက်ပခင်ေးသည် တစ်သေးီ ြိုဂ္လပြစ်မှုအာေး တာေး ေးီ ပခင်ေးဟူရသာ အခ က်တစ်ခိုတည်ေးရကကာင ့်် မဟိုတ်ရြ။

မင်ေးမ့်ဝ ဒီမ ာေးသည် အထက်ရအာက်စနစ်နင

ှ ့်် စည်ေးမ ဉ်ေးစည်ေးကမ်ေး မ ာေးကို နက
် ့် င်ပခင်ေးရကကာငလ
့်် ည်ေး

ပြစ်ရြသည်။ မင်ေးမဝ
့် ဒီမ ာေးက ိုသည်မှာ ြိုငခ
် ွငအ
့်် ခွငအ
့်် ရ ေးဟူသည် လူမှုအြွွေ့အစည်ေးအာေး

ပြည့်် ည်ေးရြေး မည့်် တာဝန်ဝတတ ာေးမ ာေး မှ ရြေါ်ရြ က်လာသည်ပြစ်ပြီေး အကယ်၍သာ

ထအ
ို ခွငအ
့်် ရ ေးမ ာေးသည် ဒီမိုကရ စီနည်ေးက နှင ့်် စိုရြ င်ေး ေးိုံ ပြတ်ခ က်ခ မှုမှ ရြေါ်ရြ က်သည့််တိုငရ
် အာင်

တ ာေးနည်ေးက နင
ို ထ
် က်စီေးနင်ေးပြြိုမှုအာဏာသည် အတိုငေး် အတာ တစ်ခိုအထ ရှရနပြစ်သည်ဟို ကို ကသည်။

100
မင်ေးမ့်ဝ ဒအာေး နင
ို င
် ရ
ံ ေးဒဿနမှ ခ ဉ်ေးကြ်ပခင်ေး

မင်ေးမ့်ဝ ဒသည် ြ က် ေးီ ယိုယွငေး် ပခင်ေးနှင ့်် မတည်ပငမ်ပခင်ေးသို ့် တွနေး် ြိုသည်

့် ဟူရသာ အယူအ သည်

နင
ို င
် ရ
ံ ေးအာဏာအာေး တ ာေးမှုရှသည်ဟူရသာ အရတွေးအရခေါ်ြက်သို ့် တွနေး် ြရနသည်
ို ့် ။ ရသာမတ်စ်ဟိုဘ်စ်

(Thomas Hobbes) ၏ ရက ာ်ကကာေးရသာ ရတွေး ခ က်တစ်ခိုပြစ်သည့်် အစိုေး မ့်ရသာ

သဘာဝြကတအရပခအရန (state of nature) တွင ် လူသာေးမ ာေးသည် “အထီေးက န်မည်၊ င်ေး မည်၊

မနှစ်ပမြိုွေ့ ြွယ်ပြစ်မည်၊ ကကမ်ေးကကြိုတ်မည်” ဟူရသာ အယူအ သည် အစိုေး ကင်ေးမ့်ရသာ အရပခအရနမှ

နင
ို င
် ရ
ံ တာ်နင
ှ အ
့်် ိုြ်ခ ြိုြ်သရ
ူ ြေါ်ရြ က်လာ ပခင်ေးသည် လိုအြ်သကသ
့် ပြစ်
ို ့် ရနသည်။ အလာေးတူြင်

ထအ
ို ယူအ ကို ဂျွနရ
် လာခ
့် ်နင
ှ ့်် ရူ ေး ေးို တို၏
့် လူမှုြဋဉာဉ် သီအို ီမ ာေးတွင ် ရတွွေ့ ရှနင
ို သ
် ည်။

မင်ေးမ့်ဝ ဒီမ ာေးက သ

ို ည်မှာ နင
ို င
် ရ
ံ တာ်သည် လွတ်လြ်ခွငအ
့်် ာေး ထြ ေးပခင်ေး၊ ြနှြ်တတ်ပခင်ေး၊

အကကမ်ေးြက်ပခင်ေး၊ အက ငြ
့်် က်ပခစာေးပခင်ေး စသည့်် မရြ ာ် င
ွှ ြ
် ွယ်အ ာမ ာေးကို သာ ြန်တီေးသည်ဟို

ကို ကသည်။ သပြစ်

ို ့် ာ အိုြ်ခ ြိုြ်သရ
ူ ှသည့်အ
် ရပခအရနနှင ့်် အစိုေး ကင်ေးမ့်ရသာအရပခအရနတွင ် မည်သည်က

ြို၍ရကာင်ေးမွနသ
် ည်ဟူရသာရမေးခွနေး် နှင ့်် အစိုေး အိုြ်ခ ြိုြ်သန
ူ င
ှ ့်် အလာေးတူအစိုအြွွေ့မ ာေးသည်

အစိုေး ကင်ေးမ့်ရသာ အရပခအရနအတွက် သဘာဝအရလ ာက်၊ မပြစ်မရန ရြေါ်ရြ က် န် လိုအြ်ြ သလာေး

ဟူရသာ ရမေးခွနေး် မ ာေးသည် လူမှုြဋဉာဉ်သီအို ီ (social contract theory) မ ာေးကို ရမေးခွနေး် ထိုတ်လာခသ
့် ည်။

မင်ေးမ့်ဝ ဒဟို လ
ို ိုက်လျှင ် အရ ေးကကီေးရသာ မှတ်ရက ာက်တစ်ခိုဟို ို မည့်် ဝီလ ံရဂ ဒ့်် ဝင်ေး (William

Godwin) က မင်ေးမ့်အရပခအရနမှ လွတ်ရပမာက် န်အတွက် လူမှုြဋဉာဉ်တစ်ခို မပြစ်မရန လိုအြ်သည်ဟို

ခ
ို ရ
့် သာ ရသာမတ်ဟိုဘစ
် ် (Thomas Hobbes) နှင ့်် ဂျွနရ
် လာခ
့် ် (John Locke) တနှ
ို ့် င ့်် ကွထွက်စွာြင်

လူမှုြဋဉာဉ်မှ ရှလာမည့်် အစိုေး ၏နင

ို င
် ရ
ံ ေးအာဏာသည် မင်ေးမ့်စနစ်ထက် မည်သမျှ
ို ့်

ြိုမိုရကာင်ေးမွနန
် င
ို ရ
် ပခမရှဟို ခ
ို သ
့် ည်။ သရသာ်
ို ့် လည်ေး ရလာခ
့် ်ကမူ ဟိုဘစ
် ်နင
ှ ့်် မတူဘ နင
ို င
် ရ
ံ တာ်အစိုေး သည်

ပြည်သူလူထ၏
ို နဒနင
ှ ့်် မကိုက်ညီဘ အာဏာရှင ် န်လာြ က ရတာ်လှနြ
် ိုနက
် န်ြိုငခ
် ွငရ
့်် ှသည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။
ရဂ ဒ့်် ဝင်ေးက ထအ
ို ပမင်အရြေါ် အရပခခံလ က် ခ
ို သ
့် ည်မှာ မင်ေးမ့်စနစ်၏ မရကာင်ေးသည့်အ
် ခ က်မ ာေးသည်

မည့်က
် သ ့် ရသာ
ို ့် အစိုေး ရြေါ်ရြ က်သငသ
့်် ည်ဟို ေးိုံ ပြတ် ပခင်ေးထက်၊ ထအ
ို စိုေး က ရြေးမည့်် ေးို ရမွထက်

ေးို ဝ ေးနင
ို သ
် ည်ဟို အလ င်အပမန်ရကာက်ခ က်မခ သငဟ
့်် ို ခ
ို သ
့် ည်။ ရဂ ဒ့်် ဝင်ေးက သ
ို ည်မှာ လူတိုငေး် သည်

အတင်ေးအကကြ်ကနသ
် ့် တ်ထန်ေးခ ြ်မှုမ ာေး မလိုအြ်ဘ မမကိုယ်ကို အိုြ်ခ ြိုြ်ထန်ေးကွြ်နင
ို သ
် ည်အထ

အရပမာ်အပမင် ကကီေးသငသ
့်် ည်ဟို ခ
ို ့်သည်။ရမျှာ်မှနေး် မည့်အ
် ခ က်မှာ ရကာင်ေးမွနသ
် ည်ဟို န
ို င
ို ရ
် သာ

အစိုေး တစ် ြ်သည်ြင် အမ ာေး ေးိုံ ရြေးနင

ို မ
် ည်မှာ လူမှုအြွွေ့အစည်ေးအတွက် ရယဘိုယ ပငမ်ေးခ မ်ေးရ ေးကို

မထြ ေး န်ပြစ်သည်၊ ထထ
ို က်ြို၍ ရကာင်ေးက ြိုေး မပြစ်နင
ို သ
် ည်ကို သရှထာေး မည်။ထအပြင်
ို ့် ရဂ ဒ့်် ဝင်ေးသည်

င်ေး ပခင်ေးနှင ့်် ခ မ်ေးသာပခင်ေးသည် လူအာေး ရကကာင်ေးက ြိုေး င်ပခင်နင

ို မ
် ှုမှ ယိုယွငေး် နင
ို သ
် ပြင ့််

လူတန်ေးစာေးမညီမျှမှုအာေး အပြင်ေးအထန်ကနက
် ့် ွက်ခ့်သည်။

101
မင်ေးမ့်ဝ ဒဟို ို ာတွင ် လူတစ်ဉီေးခ င်ေးစီအာေး ရြ င်ေးစည်ေးရ ေးမူနင
ှ ့်် အိုြ်ခ ြိုြ်မှုအာဏာြ ဝ တပြင
ို ့် ့််

ကနသ
် ့် တ်ပခင်ေးမပြြိုဘ လွတ်လြ်စွာရနထင
ို ပ် ခင်ေးဟို ယူ ကကသည်။ အိုြ်ခ ြိုြ်အစိုေး မှု မရှဟို ို ာတွင ်

ဘံအ
ို ာေးလံိုေးသရဘာတူညခ
ီ က်(consensus) ရှမည် ိုြ က ပြင်ြအိုြ်ခ ြိုြ်မှုအာေးစိုေးစဉ်ေးမျှ မလိုအြ်ရြ။

အထက်ရအာက် အမနရ
် ့် ြေးမှုနင
ှ ့်် နာခံမှု စသည်တိုလည်
့် ေး လိုအြ်ရတာမ
့် ည် မဟိုတ်ရြ။

လူတစ်ဉေးီ ခ င်ေးစီအကကာေး ဘံသ

ို ရဘာတူညခ
ီ က်သာ ရှြ က အိုြ်ခ ြိုြ်မှုအာဏာ၊ အစိုေး စသည်ပြင ့််

လိုအြ်ရတာမ
့် ည်မဟိုတ်ရြ။ ထသ
ို ို ့် ဘံိုသရဘာတူညခ
ီ က်ဟို ို ာတွင ် လူသာေးမ ာေးသည် ဘံိုတန်ြိုေးမ ာေးကို

ပြည့်် ည်ေးပမငတ
့်် င်လိုသည့်် လွတ်လြ်စွာ ေးိုံ ပြတ်နင
ို စ
် ွမ်ေးရှပခင်ေး ဟူရသာ အပြြိုသရဘာ န်သည့််

စဉ်ေးစာေးခ က်မှ ယူ ပခင်ေးပြစ်သည်။ မင်ေးမ့်ဝ ဒ၏ြံိုစံတစ်မ ြိုေးမှာ ေဟိုခ ြိုြ်ကိုငမ

် ှုရှရသာ နင
ို င
် ရ
ံ ေးအာဏာအာေး

ခွရဝပခင်ေးပြစ်ပြီေး လူမှုအြွွေ့အစည်ေးအာေး တစ်စတ်တဝမ်ေး တည်ေးရှရသာ ဘံအ

ို ြွွေ့အစည်ေးအပြစ်

ပမင်လိုပခင်ေးပြစ်ရြသည်။ ထဘ
ို အ
ိုံ ြွွေ့အစည်ေး၏ အိုြ်ခ ြိုြ်မှုသည်လည်ေး ကနသ
် ့် တ်ခ က်မ ာေးမရှဘ

ဘံသ
ို ရဘာတူညခ
ီ က်မ ာေးပြင ့်် ြွွေ့စည်ေးထာေးပခင်ေးပြစ် န် လိုအြ်သည်။

မင်ေးမ့်ဝ ဒီမ ာေး၏ လူတန်ေးစာေးအပမင်

လူမှုြညာသည်တစ်ဉေးီ ပြစ်ပြီေး မင်ေးမ့်ဝ ဒီဟို ရကကေးရကကာ်ခသ

့် ူ ပြင်သစ်ဒဿနရေဒြညာရှင ် ြရူ ဒန
ွ ် (Proudhon)

က လိုြ်အာေး (labour) သည်သာလျှင ် ြိုင ် င

ို မ
် ှု၊ ကကယ်ဝမှု၏ အခ ာပြစ်သည် ဟို ခ
ို သ
့် ည်။ ထလ
ို ိုြ်အာေးနှင ့််

ရှလာရသာ ကိုနြ
် စစညေး် မ ာေးအတွက် အြိုေးအခသည် စိုက်သေးိုံ ရသာ အလိုြ်ခ န်အတိုငေး်

ပြန်လည် ရှ န်လိုသည်။ သပြစ်

ို ့် ာ လိုြ်အာေးသည် ခ မ်ေးသာကကယ်ဝမှု၏ အခ ာပြစ်ြ က

လိုြ်အာေးစိုက်ထတ
ို ် ရသာ လူတန်ေးစာေးသည် င်ေး မွရတပမပြစ်၍ လိုြ်အာေးနှငသ
့်် က် င
ို ပ် ခင်ေးမရှသည့််

ဘဏ်လိုြ်ငန်ေးရှင၊် ရပမရှငမ
် ာေးနှင ့်် ကိုနသ
် ည်ကကီေးမ ာေးသည် အဘယ်ရကကာင ့်် ခ မ်ေးသာကကယ်ဝရန သနည်ေး။

ြရူ ဒနွ ် က အလိုြ်သမာေးလူတန်ေးစာေးသည် ၎င်ေးတို ့် စိုက်ထတ

ို ် ရသာ လိုြ်အာေးနှငအ
့်် ညီ အခရကကေးရငွမ ဘ

ြိုလျှံြမာဏသည် အပခာေးအလွှာ သ
ီ သာ
ို ့် စီေး င်ေးသွာေးသည်ဟို ရခ င်ေးြံိုပြတ်မှုအာေး ရှငေး် ပြခသ
့် ည်။
အလိုြ်သမာေးမ ာေး သငသ
့်် ည့်် ြိုလျှံြမာဏသည်လည်ေး အတိုေးနှုနေး် ၊ ငှာေး မ်ေးခ စသည်ပြင ့်် ရ ေးကွက်ထတွင ်

ြံိုစံမ ြိုေးစံိုပြင ့်် အပခာေးအလွှာ သ

ီ ို ့် စီေး င်ေးသွာေးသည်ဟို ခ
ို ့်သည်။ နင
ို င
် ရ
ံ တာ်ကိုယ်တိုငသ
် ည်လည်ေး

ထရ
ို ခ င်ေးြံိုပြတ်မှုအာေး ခိုခံကာကွယ်ရြေးပြီေး တ ာေးမျှတမှုအာေး ရသေးသမ်ရအာင် ပြြိုသည်ဟို ိုသည်။ ြရူ ဒနွ ်

သည် တပြည်ေးပြည်ေး ရပြာင်ေးလမှုအာေး ရရှေးရှု သည်ပြစ် ာ အရသေးစာေးစီေးြွာေးရ ေးလိုြ်ငန်ေးြိုငရ

် ှငမ
် ာေး နှင ့််

သမဝ ယမ အသင်ေးမ ာေးပြင ့်် အ င်ေးရှငစ

် ီေးြွာေးရ ေးစနစ်မဟိုတ်သည့်် ကဏ္ဍတစ်ခို ြန်တီေး မည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။
ထမ
ို ှတ င ့်် အ င်ေးရှငစ
် နစ်အာေး ရသေးသမ်ြရြ ာက်ရအာင် ပြြိုလိုြ် မည်ပြစ်သည်။ ြရူ ဒနွ ် က

အက ြိုေးအပမတ်မယူသည့်် သမဝ ယမ ပြည်သဘဏ်

ူ ့် မ ာေး ရြေါ်ရြ က်ရ ေးကို အရလေးရြေးရပြာ ခ
ို သ
့် ည်။
ထဘ
ို ဏ်မ ာေးအာေး အတိုေးနှုနေး် ပြငမ
့်် ဟိုတ်ဘ ရခ ေးရငွရြေးရသာ ထိုတ်လိုြ်သမ
ူ ာေးက ကမကထ

ပြြိုတည်ရထာင်၍ ရ ေးကွက် ရ
ို ှယ်လစ်စနစ် (market socialism) ကို တည်ရ ာက် မည်။

(ရ ေးကွက် ိုရှယ်လစ်စနစ်တွင ် အ င်ေးအာေး ြူေးရြ င်ေးြ ဝင်ြိုင ် င

ို န
် င
ို ၊် ြိုင ် င
ို သ
် ငပ့်် ြီေး

102
သက် င
ို ် ာ ေးိုံ ပြတ်ခ က်မ ာေးသည်လည်ေးေဟိုမှမဟိုတ်ဘ ရ ေးကွက်အင်အာေးစိုမ ာေး၏ လက်ထတွင်

ရှ မည်။)

တစ်သေးီ ြိုဂ္လမင်ေးမ့်ဝ ဒအမ ြိုေးအစာေးမ ာေးတွင ် လစ်ဘာရတေး ီေးယန်ေးဝ ဒ (လွတ်လြ်ခွငအ

့်် ာေး

အဓကတန်ြိုေးအပြစ်ယူ ပြီေး ရ ေးကွက်တွင ် state ၏အခန်ေးကဏ္ဍကို ရလျှာခ

့် လိုသည့်် ဝ ဒ) သမဟို
ို ့် တ် မင်ေးမ့်-

အ င်ေးရှငစ
် နစ် (anarcho-capitalism) တိုြ့် ဝင်သည်ဟို ယူ ကကသည်။သရသာ်
ို ့် လည်ေး

အဂဂလြ်စာရ ေး ာတစ်ဉီေးပြစ်သည့်် ြီတာမာရှယ်လ်(Peter Marshall) ကမူ မင်ေးမ့်-အ င်ေးရှငဝ

် ဒီမ ာေးအာေး

အမှနတ
် ကယ်အာေးပြင ့်် မင်ေးမဝ
့် ဒီမ ာေးဟို မသတ်မှတ်သငရ
့်် ြ ဟို အ ပို ြြိုခသ
့် ည်။။ ၎င်ေးတသည်
ို ့်

မင်ေးမ့်ဝ ဒီမ ာေး၏ စီေးြွာေးရ ေးညီမျှမှုနင

ှ ့်် လူမှုတ ာေးမျှတမှုကို လစ်လ ရှု သမ
ူ ာေးပြစ်သည်ဟို သ
ို ည်။

ရရှေးရို ေးမာက
့် ်စ်ဝ ဒီမ ာေးကမူ မင်ေးမ့်ဝ ဒသည် အလိုြ်သမာေးလူတန်ေးစာေးအတွက်

စမ်ေးရသာအ ာတစ်ခိုသာပြစ်သည်ဟို သ
ို ည်။ လီနင်(Lenin)က သ
ို ည်မှာ ၁၉၁၈ ကာလမ ာေးတွင ်

ရြေါ်ရြ က်ခရ
့် သာ မင်ေးမ့်ဝ ဒလှုြ်ရှာေးမှုမ ာေးသည် ရ
ို ှယ်လစ်ဝ ဒ၊ ြစစညေး် မ့် လူတန်ေးစာေး အာဏာရှငစ
် နစ်

(dictatorship of the proletariat) နှင ့်် ကွနပ် မ နစ်ဝ ဒ တိုအာေး

့် နက
် ့် န်ရနသည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။

မင်ေးမ့်ဝ ဒီမ ာေးသည် ြိုမိုရကာင်ေးမွနရ

် သာ လူမှုအြွွေ့အစည်ေးတစ် ြ် ပြစ်ရြေါ်ရစ န်အတွက်မူ နင
ို င
် သ
ံ ာေး၊

လူမ ြိုေး၊အလိုြ်သမာေး၊ ဂ န်ဒ စသည်ပြင ့်် မခွပခာေးဘ အာေးလံိုေး၏ ဘံအ

ို က ြိုေးစီေးြွာေးအာေး ရရှေးရှု မည်ဟို

ယံိုကကည်ကကသည်။ ထင်ရှာေးသည့်် ရိုရှာေးမင်ေးမ့်ဝ ဒီ၊ ရ

ို ှယ်လစ် ဝ ဒီတစ်ဉေးီ ပြစ်သူ ဘတ်ခွနန
် င် (Bakunin)က

အပြည်ပြည် င
ို ် ာ ရတာ်လှနရ
် ေးတစ် ြ် င်န ွှ န်အတွက်

နင
ို င
် အ
ံ ာေးလံိုေးရြ င်ေးစည်ေးညီညွတ် န်လိုသည်၊အပြည်ပြည် င
ို ် ာရတာ်လှနရ
် ေးပြင ့်် နင
ို င
် အ
ံ သီေးသီေးကကာေးရှ

အိုြ်စိုတစ်စိုတည်ေး၏ အက ြိုေးစီေးြွာေး၊ န်လိုမှု၊ဟန်ရ ာင်မှု၊မနာလိုမှုမ ာေးနှငဂ

့်် ိုဏရ
် မာက်မှုမ ာေးကို

ရခ ြ က် မည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။ အင်တာရနရှငန
် ယ်ဝ ဒ (internationalism) အာေး ရထာက်ခံခသ
့် ည့်် ဘတ်ခွနန
် င်

က လူမ ြိုေးရ ေးအ စိုေးမိုေးမှု (racial supremacy) အာေး နက

် ့် င်ခသ
့် ပူ ြစ်သည်။ (အင်တာရနရှငန
် ယ်ဝ ဒ

သ
ို ည်မှာ နင
ို င
် အ
ံ သီေးသီေးကကာေး နင
ို င
် ရ
ံ ေးအ ၊စီေးြွာေးရ ေးအ ြူေးရြ င်ေးရ ာင် ွ က်မှုကိုအာေးရြေးသည့်ဝ
် ဒဟို

အကကမ်ေးြ ဉ်ေး န
ို င
ို ရ
် ြသည်။) ထအပြင်
ို ့် ဘတ်ခွနန
် င် က ိုသည်မှာ လူသာေး န်မှုကို ရလေးစာေး န် ို ာတွင ်

အရ ာင်၊လူမ ြိုေးစသပြင ့်် မခွပခာေးဘ လူတစ်ဉေးီ ခ င်ေးစီ ရှ မည့်် လူအခွ

့် ငအ
့်် ရ ေးနှင ့်် လူသာေးသကခာကို

ရလေးစာေး မည်၊ လူတစ်ဉီေးခ င်ေးစီ၏ ဝရသသာလကခဏာသည် သဘာဝရကကာငပ့်် ြစ်ရြေါ်လာသည်မဟိုတ်ဘ

လူမှုြတ်ဝန်ေးက င်၏ အက ြိုေး က်ရကကာငသ

့်် ာပြစ်သည်ဟို ခ
ို သ
့် ည်။

နဂံိုေး

103
အခ ြိုြ်အာေးပြင ့်် ို လျှင ် ရရှ ွေ့တွငရ
် ြာ်ပြခသ
့် ကသ
့် ြင်
ို ့် မင်ေးမ့်ဝ ဒသည် အ ြ်အရခေါ်

ကရသာင်ေးကနင်ေးပြစ်သည့်် အရပခအရနထက် ြိုမိုက ယ်ပြနရ

် ့် ြသည်။ ထအပြင်
ို ့် မင်ေးမ့်ဝ ဒ မ ြိုေးကွမ ာေးလည်ေး

မ ာေးစွာရှ ာ ၎င်ေးတိုတစ်
့် ခိုခ င်ေးစီ၏ လှုြ်ရှာေးမှုမ ာေးသည် အရ ေးြ သည်ကို မပငင်ေးနင
ို ရ
် ြ။

ပမန်မာရ
့် နွဉေးီ ရတာ်လှနရ
် ေးအာေးကကည့််မည် ိုလျှငလ
် ည်ေး မင်ေးမ့်ဝ ဒီမ ာေးသည် ြနှြ်ခံ မ ာေးနှငအ
့်် တူ ြ်တည်၍

ြိုမိုရကာင်ေးမွနရ
် သာ တန်ေးတူညမ
ီ ျှမှုကို အရလေးထာေးသည့်် လူရဘာင်
့် သစ် တစ်ခို ရြေါ်ရြ က် န်

တိုက်ြွဝင်ရနကကသည်မှာ အရသအခ ာြင်ပြစ်သည်။

104
ြီမနစ်ဇမ် (Feminism)

နဒ န်ေး
====
ီမနစော်ဇမော် သည် ယရနရခတ်
့် ၂၁ ာစို တွင် အရ ေးြ ရသာ ဒဿနအရပခပြြိုဝ ဒ တစ်ခို ြင်။ ၎င်ေး၏
အမည်တွင် အမ ြိုေးသမီေး ဟိုြ ရနရသာလည်ေး သူသည် အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးသီေးသနန
် ့် င
ှ သ
့်် ာ သက် င
ို ရ
် သာ
ဝ ဒ မဟိုတဘ
် တန်ေးတူညမ
ီ ျှရ ေးကို အရလေးထာေးရသာ သူတိုငေး် အတွက် အရ ေးြ ရသာ
ဝ ဒတစ်ခိုပြစ်သည်။ အစြင
ို ေး် တွင် အမ ြိုေးသာေး နှင့်် အမ ြိုေးသမီေး (အခ ြိုွေ့ရန ာမ ာေးတွင)်
အခွငအ
့်် ရ ေးတူညစ
ီ ွာ ရှရ ေးအတွက် အစပြြိုခရ
့် သာ ဝ ဒပြစ်ရသာ်လည်ေး ရနာက်ြိုငေး် တွငမ
် ူ ြနှြ်ခံ၊
အခွပခာေးခံ လင်ခံယူသူ သမဟို
ို ့် တ် လင်တမ်ေးညွတ်သူ အာေးလံိုေး အတွက် ြ်တည်ရြေးရသာ
ဝ ဒတစ်ခိုပြစ်လာခသ
့် ည်။ ီမနစော်ဇမော် ဟို လ
ို ျှင် အမ ာေးအာေးပြင့်် နှစ်မ ြိုေးခွပခာေး စဉ်ေးစာေး နင
ို သ
် ည်။
အမ ြိုေးသမီေးတန်ေးတူညမ
ီ ျှရ ေး လှုြ်ရှာေးမှု မ ာေး အရကကာင်ေး (Feminist Movements) ကို လ
ို ိုပခင်ေး
ပြစ်နင
ို ပ် ြီေး ီမနစော်ဇမော် င
ို ် ာ ယံိုကကည်ခ က်၊အရတွေးအရခေါ်မ ာေး၊ ဒဿနမ ာေး (Feminist Ideas and
Beliefs) မ ာေးကို ရပြာသည်လည်ေး ပြစ်နင
ို သ
် ည်။ ယခို ရ ာင်ေးြ ေးတွင် မူ လှုြ်ရှာေးမှုမ ာေး သမိုငေး် ရကကာင်ေး
ကို အက ဉ်ေးခ ြိုြ်သာ တင်ပြပြီေး ီမနစော်ဇမော် ၏ အဓြပာယ်၊ အ င့်် ငရ
့်် ပြာင်ေးလလာရသာ
အရတွေးအရခေါ်မ ာေး၏ အက ဉ်ေးခ ြိုြ် နှင့်် ယရနရခတ်
့် တွင် ကကီေးစိုေးရသာ ီမနစော် အပမင်တက
ို ့် ို
ရြာ်ပြသွာေးမည် ပြစ်သည်။

ီမနစော်ဇမော် မတ် က်
=====================

ီမနစော်ဇမော် သည် ၁၉ ာစို ရနှာင်ေးြိုငေး် တွင် စတင်ခသ

့် ည် ဟို န
ို င
ို ရ
် သာ်လည်ေး ယရနရခတ်
့် တွင်
နာေးလည်က ငသ
့်် ေးိုံ ရနရသာ ီမနစော်ဇမော် မှာ ရြေါ်ရြ က်စဉ်ကာလတွင် ရှခရ
့် သာ ီမနစော်ဇမော် ထက်
မ ာေးစွာေးရပြာင်ေးလတိုေးတက်ရနပြီပြစ်သည်။ အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး သည် အမ ြိုေးသာေးမ ာေးနှင့််
တန်ေးတူမရြေးခွင့်် ရှရ ေး ဟူသည့်် အခွငအ
့်် ရ ေး မ ာေးမှ အစပြြိုခရ
့် သာ ီမနစော်ဇမော် သည် ယရနအခ
့် တွင်
လင်အရပခပြြိုခွပခာေးမှု မှနသ
် မျှတိုကြ
် က်ရ ေး၊ လူမ ြိုေးရ ေးြနှြ်မှုမှနသ
် မျှကို ခ ြိုေးြ က်ရ ေး၊ ြိုဝ ဒကကီေးစိုေးမှု
(Patriarchy) ကို ရခ မှုနေး် ရ ေး၊ လင်ရပြာင်ေးအမ ြိုေးသာေး/အမ ြိုေးသမီေး တအခွ
ို ့် ငအ
့်် ရ ေးမ ာေး ရှရ ေး နှင့််
လင်တမ်ေးညွတ်မှုအရပခခံ ခွပခာေး က် မ
ံ ှုမ ာေး ြရြ ာက်ရ ေး တြ
ို ့် ြ ဝင်လာပြီပြစ်သည်ဟို
န
ို င
ို ရ
် ြသည်။
ီမနစော်ဇမော် ဟူသည် နင
ို င
် ရ
ံ ေးအရပခပြြိုလှုြ်ရှာေးမှုသေးီ သနတ
် ့် စ်ခိုသာ မဟိုတ်ရြ။ ဒဿန
အရပခခံခိုငမ
် ာအာေးရကာင်ေးရသာ ဉာဏလှုြ်ရှာေးမှု တစ်ခို ဟိုလည်ေး ပြစ်သည်။ ြညာရှင် အမ ြိုေးမ ြိုေးသည်
ီမနစော်ဇမော် အာေး အဓြပာယ်မ ြိုေးစံိုပြစ်ြွငက့်် ကရသာ်လည်ေး အာေးလံိုေးတွင် ဘံတ
ို ူညရ
ီ သာအခ က်မာှ
အမ ြိုေးသမီေး မ ာေး အတွက် တ ာေးမျှတမှု ရှရ ေး နှင့်် လင်အရပခပြြိုခွပခာေးမှု (sexism) မှနသ
် မျှ

105
အ ေးိုံ သတ်ရ ေးတို ပြစ်
့် သည်။ ီမနစော်ဇမော် သည် နင
ို င
် ရ
ံ ေး နှင့်် ဒဿန နယ်ြယ်တင
ွ သ
် ာမကဘ လူမှုရ ေး၊
စီေးြွာေးရ ေး နှင့်် ယဉ်ရက ေးမှု နယ်ြယ် မ ာေး အထြ အရ ေးြ ပြီေး မည်သည့်န
် ယ်ြယ်တွင် မ ို ီမနစော်ဇမော်
အရပခပြြိုစဉ်ေးစာေး မည့်် ရှု ရထာငမ
့်် ာေး ရြေါ်ရြ က်လာပြီပြစ်သည်။ ထရကကာင
ို ့် ြ
့်် င် ီမနစော်ဇမော် အရပခပြြို
ဒဿန သည် ရသခ ာစွာအပမစ်တွယ်လာခသ
့် ည်။

ီမနစော်ဇမော် အရပခပြြိုဒဿန အာေး စဉ်ေးစာေး ာတွင် (အပခာေးဒဿနမ ာေးကသ

့် ြင်
ို ့် ) ရမေးခွနေး် မ ာေးစွာ ထိုတ်ပြီေး
စဉ်ေးစာေးရလ့်ရှသည်။ ယရနရခတ်
့် အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး ဘာလိုြ်ရနသလ? ဘယ်လို လူမှုရ ေး/နင
ို င
် ရ
ံ ေး
မ ာေးတွင် အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးအာေး ြစ်ြယ်ခထ
ံ ာေး သလ? ဘယ်လိုရသာ တာဝန်မ ာေးတွင်
အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးအာေး ခွငပ့်် ြြိုထာေးပြီေး မည်သရသာ
ို ့် တာဝန်မ ာေးတွင် ကနသ
် ့် တ်ထာေးသလ? အမ ြိုေးသမီေးတ၏
ို ့်
ြ ဝင်ြတ်သတ်မှုအာေး တန်ြိုေးထာေးခံ သလာေး? သမဟို
ို ့် တ် နှမ့််ခ က် ခ
ံ ံ သလာေး?
အမ ြိုေးသမီေးတစ်ရယာက် လူ
့် မ ြိုေး၊ဘာသာ၊ လင်တမ်ေးညွတ်မှု တသည်
ို ့် ထအ
ို မ ြိုေးသမီေးအရြေါ်
ဘယ်လအ
ို က ြိုေးသက်ရ ာက်ရနသလ? ထရ
ို မေးခွနေး် မ ာေးကို ရမေးပမန်ေး ာတွင်
အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးကကံြိုရတွွေ့ ခ့် ရသာ အခက်အခ၊ အရတွအ
ွေ့ ကကံြို နှင့်် အမ ြိုေးသမီေးတ၏
ို ့် အပမင်မ ာေးကို
ထည့်သ
် င ွ ေး် စဉ်ေးစာေးရလ့်ရှသည်။

ီမနစော်ဇမော် တွင် အထူေးပြြိုရသာ ဒဿနြညာရှငမ

် ာေးသည် သူတ၏
ို ့် ဒဿနအရပခခံမ ာေးကို အသံေးို ပြြိုကာ
အထက်ြ ရမေးခွနေး် မ ာေးအတွက် အရပြမ ာေး နှင့်် ပြသနာမ ာေးအတွင် ရပြရှငေး် နည်ေးမ ာေးကို
စဉ်ေးစာေးရလ့်ရှသည်။ ကကီေးမာေးက ယ်ပြနက
် ့် ာ အကိုငေး် အခက်စံိုလင်ရသာ အရနာက်တိုငေး် ဒဿန အပမင်ကို
အသံေးို ပြြိုကာ ီမနစော်ဇမော် ကို စဉ်ေးစာေးလာရသာရကကာင့်် ၂၀ ာစို အကိုနတ
် ွင် ီမနစော်ဇမော် သည်
လျှငပ် မန်စွာတိုေးတက်ရပြာင်ေးလလာသည်သာမက အပမင် မ ြိုေးစံက
ို ွပြာေးလာသည်။ ဒဿန
အကိုငေး် အခက်အစံအ
ို လင်မှ မှီပငမ်ေးယူကကရသာ ီမနစော် ဒဿနြညာရှင် မ ာေးသည် သူတို မူ
့် င်ေးဇာစ်ပမစ်
ဒဿန ၏ အရပခခံကို ယူကာ ပြဿနာ မ ာေးကို ရှငေး် လင်ေး န် ကကြိုေးစာေးလာသည်။ ဥြမာ အာေးပြင့််
လစ်ဘ ယ်ဝ ဒ အရပခပြြိုရသာ ဒဿန ြညာရှငမ
် ာေးသည် အမ ြိုေးသမီေးတ၏ပြသနာမ
ို ့် ာေးအတွက်
ရပြရှငေး် ခ က်ကို လစ်ဘ ယ်ဝ ဒ အတွငေး် ရှာရြွကကပြီေး မာက
့် ်စ်ဝ ဒ အရပခပြြိုရသာ ြညာရှငမ
် ာေးမှာလည်ေး
ထန
ို ည်ေးလည်ေးရကာင်ေးြင် ရှာရြွကကသည်။ အခ ြိုွေ့ြညာရှငမ
် ာေးမှာ စတ်သရိုြ်ခြညာ
ွ (Psychoanalysis)
ရအာက်မှ အမ ြိုေးသမီေးဝ ဒကို စဉ်ေးစာေးကကပြီေး အခ ြိုွေ့ကမူ အရမ ကန် အက ြိုေးပြစ်ထန
ွ ေး် ရ ေးဝ ဒ (American
Pragmatism) ရအာက်မှ စဉ်ေးစာေးကကသည်။ အဘယ်ရကကာင့်် ထသ
ို ို ကွ
့် ပြာေးလာသည်ကို ရအာက်တွင်
က်လက်ရင
ှ ေး် လင်ေးပြြ မည်။

မည်သြင်
ို ့် ဝဝ ဒ ကွပြာေးခရ
့် စကာမူ ီမနစော်ဇမော် အရကကာင်ေး ရ ေးွ ရနွေးကက ာတွင် အဓက အ ပို ြြိုခ က်
နှစ်ခ က် ပြငစ
့်် ဉ်ေးစာေးရလ့်ရှသည်။ စံနနှု ေး် ပြ အ ပို ြြိုခ က် (Normative Claims) နှင့်် သရိုြ်မှနပ် ြ
အ ပို ြြိုခ က် (Descriptive Claims) ဟို နှစ်မ ြိုေးခွကာ စဉ်ေးစာေးရလ့်ရသည်
ှ ။ စံနနှု ေး် ပြ အ ပို ြြိုခ က်
မ ာေးတွင် အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးသည် မည်ကသ
့် ို ့် က် ခ
ံ ံသငြ
့်် ံို၊ မည်သခ
ို ွပခာေးမှုမ ြိုေးမခံသငြ
့်် ံို အာေး

106
လက်ခံထာေးရသာ ကယ
ို ်က ငတ
့်် ာေး နှင့်် တ ာမျှတမှု အရပခပြြို ရဘာင်တစ်ခို အတွငေး် မှ
စဉ်ေးစာေးရလ့်ရကကသည်
ှ ။ သရိုြ်မှန် အ ပို ြြိုခ က်တွငမ
် ူ အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး လက်ရတွတ
ွေ့ ွင်
စံနနှု ေး် ပြအ ပို ြြိုခ က် နှင့်် နှုင်ေးယှဉ်ကာ မည်သို အ
့် က် ခ
ံ ံ သည် ကို ရြာ်ပြရလ့်ရှသည်။
ဥြမာ အာေးပြင့်် လစ်ဘ ယ်အရပခပြြိုစဉ်ေးစာေးနည်ေးတစ်ခိုကို ကကည့်မ
် ည် လ
ို ျှင် -
• (စံနနှု ေး် ပြ) : အမ ြိုေးသမီေး နှင့်် အမ ြိုေးသာေး မ ာေးသည် အခွငအ
့်် ရ ေးတန်ေးတူညမ
ီ ျှစာွ ရှပြီေး အတူတကွ
တန်ြိုေးထာေးခံ သငသ
့်် ည်။
• (သရိုြ်မှနပ် ြ) : လက်ရတွ
ှ င် အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးသည် အမ ြိုေးသာေးမ ာေးကသ
့် ို အခွ
့် ငအ
့်် ရ ေးတန်ေးတူ မ ရှဘ
တစ် င့်် နှမခ
့်် က် ခ
ံ ံ သည်။
သည်ရန ာတွင် ရမေးခွနေး် ထိုတ်နင
ို ြ
် သည်။ ထက
ို သ
့် ို ရ
့် ို ေးရှငေး် စွာစဉ်ေးစာေးနင
ို လ
် ျှင် အဘယ်ရကကာင့််
ကွပြာေးမှုမ ာေး ပြစ်လာြ သလ? ပငင်ေးခံိုမှုမ ာေးသည် စံနနှု ေး် ပြ အ ို တွငရ
် သာ်လည်ေးရကာင်ေး၊
သရိုြ်မှနပ် ြအ တ
ို ွငရ
် သာ် လည်ေးရကာင်ေး ကွပြာေးနင
ို ြ
် သည်။ စံနနှု ေး် ပြ အ တ
ို ွင် “အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးသည်
အမ ြိုေးသာေးမ ာေးနှင့်် တန်ေးတူအခွငအ
့်် ရ ေး သငသ
့်် ည်” ဟို ထ
ို ာေးသည်။ တန်ေးတူ သ
ို ည် မှာ
အဘယ်နည်ေး? မည်မျှတူညလ
ီ ျှင် တန်ေးတူ ဟို သတ်မတ
ှ ်သနည်ေး? အခွငအ
့်် ရ ေး သ
ို ည်မှာရကာ
အဘယ်နည်ေး? အစရှရသာ ရမေးခွနေး် မ ာေးအာေး ထရကကာင
ို ့် ့်် ီမနစော် မ ာေးအခ င်ေးခ င်ေးကကာေးတွင် အယူအ
မ ာေးမတူြ ။ င်ေးသက်လာ ာ ဒဿနရေဒ အာေး မူတည်ပြီေး တ ာေးမျှတမှု နှင့်် တန်ေးတူညမ
ီ ျှမှု အရြေါ်
အယူအ မ ာေးကွပြာေးကကသည်။ ဥြမာအာေးပြင့်် လစ်ဘ ယ်အရပခပြြို ီမနစော် တစ်ဦေးသည်
အမ ြိုေးသာေးကကီေးစိုေးရသာ ာထူေး၊ ရန ာမ ာေးတွင် အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးအာေး ရန ာရြေးလာပခင်ေး ကို
တန်ေးတူညမ
ီ ျှသည် ဟို ယူ နင
ို ရ
် သာ်လည်ေး မာစ
့် ်ဝ ဒအရပခပြြို ီမနစော် တစ်ဦေးအတွက်မူ
ထမ
ို ျှရလာက်သည် တန်ေးတူညမ
ီ ျှမှုမဟိုတရ
် သေးြင်။ အရပခခံလူတန်ေးစာေး၊ အလိုြ်သမာေးလူတန်ေးစာေး
တွငရ
် ှရသာ အမ ြိုေးသမီေး မ ာေးအတွက် အခွငအ
့်် ရ ေး၊ လံပို ခံြိုမှုမ ာေး အာမခံရြေးသည်သာမက
ြနှြ်မှုအ င်ေးခံပြစ်ရသာ အ င်ေးရှငဝ
် ဒ (Capitalism) ပြြိုြ က်မှသာလျှင် တန်ေးတူညမ
ီ ျှမှု ရှနင
ို သ
် ည် ဟို
ယူ ကကသည်။

ထက
ို သ
့် ို ရှ
့် ငသ
် န် ာဒဿနရ ရသာက်ပမစ် အရြေါ် မူတည်ပြီေး ီမနစော်ဇမော် အရြေါ် အယူအ မ ာေးသည်
စံိုလင်စွာ ကွပြာေးရနရလ့်ရှကကသည်။ ဘံတ
ို ူညရ
ီ သာ အဓြပာယ်ြွင့်် ခ
ို က် နှင့်် သရဘာထာေးမ ာေး
ရှာရြွမ ရသာ လည်ေး ဝဝ ဒကွပြာေးလွနေး် ရသာ ီမနစော်ဇမော် မ ာေးအကကာေးတွင် တူညရ
ီ သာ
အခ က်တစ်ခရ
ို တာ့် ရှသည်။ လင်အရပခပြြိုခွပခာေးမှုမ ာေးအာေး ြ်တန ် ့် န် နှင့်် တန်ေးတူညမ
ီ ျှရ ေးကို
ရရှ ွေ့တန်ေးတင် န်တပြစ်
ို ့် သည်။

ီမနစော်ဇမော် လှုင်ေးမ ာေး

===================
ယခို အြိုငေး် တွငမ
် ူ ီမနစော်ဇမော် သည် အရနာက်တိုငေး် တွင် မည်သမည်
ို ့် ြံို ရခတ်အ က် က်ရပြာင်ေးလ
လာသည် ကို ရြာ်ပြသွာေးမည် ပြစ်ြ သည်။ ီမနစော်ဇမော် ၏ ရပြာင်ေးလ လာရသာ သမိုငေး် ရကကာင်ေး

107
ရပြာင်ေးလမှု မ ာေးအာေး လှုင်ေးမ ာေးအလိုကရ
် လ့်လာပခင်ေးသည် ရလ့်လာြံိုနည်ေးမ ြိုေးစံို အနက်မှ
ရို ေးရှငေး် လွနေး် ရသာ နည်ေးလမ်ေး တစ်ခိုသာ ပြစ်ရကကာင်ေးအာေး သရှထာေး န် အရ ေးကကီေး ြ သည်။
အဘယ်ရကကာင့်် ရ
ို သာ် ီမနစော်ဇမော် သည် အရနာက်တိုငေး် လူပြ မ ာေးနှငသ
့်် ာ သက် င
ို ရ
် သာ
ဝ ဒတစ်ခိုမဟိုတ်ဘ သူတ၏
ို ့် သမိုငေး် ရကကာင်ေးတစ်ခိုတည်ေး ပြငလ
့်် ျှင် က ယ်ပြနလ
် ့် ှရသာ ီမနစော်ဇမော်
သမိုငေး် တစ်ခိုလံိုေး အာေး ပခံြိုငန
ံို င
ို မ
် ည် မဟိုတ်ရခ ။ ထအပြင်
ို ့် လှုင်ေးမ ာေးပြင့်် ရလ့်လာပခင်ေးသည်
ရှု ြ်ရထွေးရြွလီလှရသာ သမိုငေး် ရကကာင်ေး၊ အပမင်မ ာေး နှင့်် အပမင်မတူညမ
ီ ှုမ ာေးကို
အရသေးစတ်ရြာ်ပြပခင်ေးမရှဘ ပခံြိုငရ
ံို လ့်လာ ာ ရ ာက်သည်။ အမှနတ
် ကယ် တွငမ
် ူ ီမနစော်ဇမော် ၏
သမိုငေး် သည် တသမတ်တည်ေး ရပြာငတ
့်် န်ေးစွာ တိုေးတက် ရပြာင်ေးလလာသည် မဟိုတ်။
လှုြ်ရှာေးမှုတစ်ခိုပခင်ေးစီ၏အတွငေး် တွင် အပခာေးလှုြ်ရာှ ေးမှု အငယ်ရလေးမ ာေးလည်ေး ရှရနပြီေး
ထလ
ို ှုြ်ရှာေးမှုမ ာေးသည် လည်ေး တစ်ခိုနင
ှ တ
့်် စ်ခို အပငင်ေးြွာေးပခင်ေးမ ာေးရှရနသည်။ ထသ
ို ို ့်
အ င့်် ငရ
့်် ပြာင်ေးလရိုနေး် ကန် င်ေး တိုေးတက်လာပခင်ေးပြစ်သည်။ သို ့် ာတွင် ထို လှုင်ေးမ ာေးကို
ရလ့်လာပခင်ေးအာေးပြင့်် ယရနရခတ်
့် လက်ခံထာေးရသာ ီမနစော်ဇမော် သည် အရပခခံအာေးပြင့််
မည်သရပြာင်
ို ့် ေးလလာသည်ကို ရတွွေ့ ရှရလ့်လာနင
ို ပ် ြီေး ီမနစော်ဇမော် ၏ သမိုငေး် အာေး စတင်ရလ့်လာ နင
ို သ
် ည့််
တံခ ေးတစ်ခ ြ်ရတာ့် ပြစ်နင
ို ြ
် သည်။
ီမနစော်ဇမော် လှုင်ေးမ ာေး (Waves of Feminism) သ
ို ည်မှာ အရနာက်တိုငေး် တွင် ြေါ်ရြ က်ခရ
့် သာ
ီမနစော်လှုြ်ရှာေးမှု မ ာေးအာေး ရခတ်အလက
ို ် ခွပခာေးရလ့်လာပခင်ေးပြစ်သည်။ လှုင်ေးတစ်လှုင်ေး နှင့််
တစ်လှုြိုငေး် တွင် ရြေါ်ရြ က်ခရ
့် သာ ရနာက်ခံသမိုငေး် ၊ နင
ို င
် ရ
ံ ေးအရပခအရန၊ အရတွေးအပမင် နှင့််
ည်မှနေး် ခ က်မ ာေး မတူညခ
ီ ရ
့် ြ။ လှုင်ေးမ ာေးအာေး ရလေးခိုခွကာ ရလ့်လာနင
ို သ
် ည်။

ီမနစော်ဇမော် ၏ လှုင်ေးရလေးခို (The First, Second, Third and Fourth Wave of Feminism)
===========================================

၁၉ ာစို အလည်နင
ှ ့်် ရနှာင်ေးြိုငေး် ကာလ မ ာေးတွင် ီမနစော်ဇမော် ၏ ြထမဦေး ေးိုံ ရသာ လှုြ်ရှာေးမှုတစ်ခို မှာ
အရနာက်ကမ္ာ တွင် စတင်ခသ
့် ည်။ ီမနစော်ဇမော် ၏ ြထမလှုင်ေး သည် ယရနရခတ်
့် အပမင် နှင့်် ကကည့်လ
် ျှင်
မူ ပြည်စံိုမှုမရှရသာ်လည်ေး ထလ
ို ှုင်ေးသည် ကမ္ာြ
့် ထမဦေး ေးိုံ ရသာ အမ ြိုေးသမီေးအရပခပြြို
နင
ို င
် ရ
ံ ေးလှုြ်ရှာေးမှုကကီေး ဟို န
ို င
ို ရ
် ြသည်။ (မှတ်ခ က်။ ။ ီမနစော်ဇမော် ၏ အရတွေးအရခေါ်မ ာေးသည် ၁၉
ာစိုတွင် အစပြြိုသည်ဟိုမ လ
ို ိုြ ။ အရတွေးအရခေါ် အယူအ မ ာေးသည် ရရှေးယခင်ကတည်ေးကရှပြီေး
ြထမလှုင်ေးမှာ ြထမ ေးိုံ ရသာ နင
ို င
် ရ
ံ ေးလှုြ်ရှာေးမှုသာပြစ်သည်။) စက်မှုြံွေ့ွ ပြြိုေးရသာ အရနာက်နင
ို င
် ံ
(ယူရက၊ ယူအက်စ၊် ပြင်သစ်၊ ကရနဒ အစရှသည့်)် ရတာ်ရတာ်မ ာေးမ ာေး ြ ဝင်ပြီေး ြညာရှငမ
် ာေးကမူ
ြထမလှုင်ေးအာေး အမ ြိုေးသမီေးတ၏
ို ့် နင
ို င
် ရ
ံ ေးအာဏာြိုငေး် င
ို ် ာ တိုကြ
် ွ ဟို ကို ကသည်။
အစတွင် ခ
ို သ
့် ည့်အ
် တိုငေး် ီမနစော်ဇမော် သည် ဒဿန၏ လွှမ်ေးမိုေးမှုမ ာေးရှရလ ာ ရူ ေး ေးို (Rousseau) ၏
အရ ေးအသာေးမ ာေးနှင့်် ဉာဏ်အလင်ေးြွငရ
့်် ခတ် (Enlightenment) က အယူအ မ ာေးသည်
ြထမလှုင်ေးအရြေါ် လွှမ်ေးမိုေးမှုရှခသ
့် ည်။

108
နင
ို င
် ရ
ံ ေးအာဏာတက
ို ်ယြ
ူ ွ ဟို သ
ို ည့်အ
် တိုငေး် ြင် ြထမလှုင်ေး တွင် အမ ြိုေးသမီေးတ၏
ို ့် မရြေးြိုငခ
် ွင့်် ကို
အထူေးပြြိုရတာင်ေး ခ
ို သ
့် ည်။ ၁၈၄၈ ခိုနစ
ှ တ
် ွင် က င်ေးြခရ
့် သာ အမ ြိုေးသမီေး အခွငအ
့်် ရ ေး င
ို ် ာ
ကွနေ
် င်ေးရှငေး် သည် ြထမလှုင်ေး၏ ရပခလှမ်ေးအစ ဟို န
ို င
ို သ
် ည်။ အတတ်တွငပ် ြစ်ြွာေးခရ
့် သာ
ပြင်သစ်ရတာ်လှနရ
် ေး နှင့်် ကျွနစ
် နစ်ြ က်သမ်ေးရ ေး တတွ
ို ့် င် ြ ဝင်ခရ
့် သာ အမ ြိုေးသမီေးတ၏
ို ့်
အခန်ေးကဏ္ဍမ ာေးအာေး အထူေးပြြိုရလ့်လာခပ့် ြီေး ၄င်ေးတအရြေါ်
ို ့် အရပခပြြိုကာ ေ ဟာမ ာေး ရ ေး ခ
ွ က့် ကသည်။
အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးသည် ထရ
ို ခတ်က ရ ွ ေးရကာက်ြွမ ာေးတွင် မရြေးခွငမ
့်် ရှရြ။
ဉာဏ်ြညာအရသေးသမ် ေးိုံ ရသာ သူတစ်ရယာက်သည် အမ ြိုေးသာေးပြစ်လျှင် မရြေးခွငရ
့်် ှပြီေး
အမ ြိုေးသမီေးတစ်ဦေး သည် မည်မျှြင် ဉာဏ်ြညာကကီေးမာေးရစကာမူ အမ ြိုေးသမီေးပြစ်မှု တစ်ခတ
ို ည်ေးရကကာင့််
မရြေးခွငမ
့်် ရှခရ
့် ြ။ ဉာဏ်ြညာရသေးသမ်သတ
ူ စ်ဦေးသည် အမ ြိုေးသာေးပြစ်ခ င်ေးသီေးသနရ
် ့် ကကာင့််
အမ ြိုေးသမီေးတ၏
ို ့် ကံကကမမာအာေး ေးိုံ ပြတ်ခွငရ
့်် ှရနပခင်ေးမှာ မျှတြ လာေး?
့် ထအပြင်
ို ့် အမ ြိုေးသမီေးတ၏
ို ့်
သူတ၏
ို ့် ခင်ြွနေး် မ ာေး အရြေါ် “လင်ကိုဘို ာေး” ထံေးို နှလံိုေးမူပြီေး က် ံ ရသာ်လည်ေး အမ ြိုေးသမီေးတတွ
ို ့် င်
ကိုယ်ြိုငဥ
် စစာြစစညေး် ြိုင် င
ို ခ
် ွငမ
့်် ရှခ။့် မမစတ်ကကြိုက် အရမွရြေးြိုငခ
် ွငမ
့်် ရှခ။့် ြညာသင်ယူခင
ွ မ
့်် ရှခ။့်
ကွာရှငေး် ပြီေးရနာက် ညီတူညမ
ီ ျှြစစညေး် ဥစစာ ခွရဝခွငမ
့်် ရှခ။့်

အ ြ
ို ကွနေ
် င်ေးရှငေး် တွင် ထရ
ို ခတ်က ပြစ်ြွာေးခရ
့် သာ အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး အရြေါ် ြနှြ်မှုမ ာေး အာေး
ရ ေးွ ရနွေးခပ့် ြီေး ထြ
ို နှြ်မှုမ ာေး အာေး အ ေးိုံ သတ် န်အတွက် တိုက်ြဝင်
ွ ြို သရဘာတူ
့် ညခ
ီ က် ခသ
့် ည်။ ။
အမ ြိုေးသမီေးအခွငအ
့်် ရ ေးကို ရလေးစာေး န်၊ ပြစ်တည်မှုကို လက်ခံ န်၊ တန်ေးတူအခွငအ
့်် ရ ေး ရှ န် နှင့််
မရြေးခွင့်် ရှ န်တသည်
ို ့် ြထမလှုင်ေး ၏ ည် ွ ယ်ခ က်မ ာေး ပြစ်ခသ
့် ည်။ ထက
ို သ
့် ို လှု
့် ြ်ရှာေးမှုသည်ြင်
ြထမလှုင်ေး ပြစ်ခပ့် ြီေး အရနာက်တိုငေး် ရှနင
ို င
် အ
ံ သီေးသီေးမှ အမ ြိုေးသမီေးထိုကကီေး ြ ဝင်လှုြ်ရှာေးခသ
့် ည်။
သို ့် ာတွင် ြထမလှုင်ေးသည် အာေးနည်ေးခ က်မ ာေးစွာရှခသ
့် ည်။ အကကီေးမာေး ေးိုံ အာေးနည်ေးခ က်မှာ
ြထမလှုင်ေးသည် လူပြ လူလတ်တန်ေးစာေး နှင့်် အထက်တန်ေးလွှာ အမ ြိုေးသမီေး မ ာေးအတွက် သာ အဓက
ပြစ်ခပ့် ြီေး အသာေးအရ ာင်ကွပြာေးရသာ (လူမည်ေး အစရှသည့်)် အပခာေးအမ ြိုေးသမီေးမ ာေး နှင့််
အလိုြ်သမာေးလူတန်ေးစာေး၊ အရပခခံလူတန်ေးစာေး အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးအတွက် ရတာင်ေး မ
ို ှုမ ာေးမရှခရ
့် ြ။
ြထမလှုင်ေး၏ အစ တွင ် လူမည်ေးအမ ြိုေးသမီေးမ ာေး ြ ဝင်ရသာ်လည်ေး ရနာက်ြိုငေး် တွငမ
် ှု လ စ်လ ရှု
ခံခ့် သည်။ ထအပြင်
ို ့် အခ ြိုွေ့ရသာ ြညာရှငမ
် ာေးက ြထမလှုင်ေးသည်
အမ ြိုေးသမီေးအခွငအ
့်် ရ ေးရတာင်ေး ရ
ို သာ် လည်ေး အမ ြိုေးသာေးထိုကကီေး၏ လွှမ်ေးမိုေးမှုကို မကင်ေးလွတ်နင
ို ခ
် ဟ
့် ို
ရဝြန်သည်။ လ
ို ိုသည်မှာ အမ ြိုေးသမီေးတစ်ရယာက်၏ ြိုငခ
် ွငမ
့်် ာေးသည် အမ ြိုေးသာေးမ ာေး ၏
လက်ခံနင
ို ရ
် သာ ရဘာင်တစ်ခိုအတွငေး် မှသာ ရြေးရနပခင်ေးပြစ်သည်။ လင်မှု င
ို ် ာလွတ်လြ်ခင
ွ မ
့်် ာေးကို
အမ ြိုေးသာေးမ ာေးကသ
့် မ
ို ့် ခရ
့် ြ။ ြိုဝ ဒကကီေးစိုေးမှု (Patriarchy) ရအာက်မှမကင်ေးလွတ်ပခင်ေးြင်။
အ ေးိုံ စွနရ
် ပြာ လျှင် အမ ြိုေးသမီေး သ
ို ည့်် ပြစ်တည်မှု မှာ အမ ြိုေးသာေးမ ာေး ကနသ
် ့် တ်ထာေးရသာ
သတ်မှတ်ခ က်မ ာေးအတွငေး် တွငသ
် ာ ပြစ်ရနသည်။ ၁၉၂၀ ခိုနစ
ှ ် တွင ် အရမ ကန်လွှတ်ရတာ် သည်
အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး မရြေးြိုငခ
် ွငအ
့်် တွက် အရပခခံဥြရဒအာေးပြင် င်ခရ
့် သာ် လည်ေး

109
တကယ့်လ
် က်ရတွွေ့တွငမ
် ှု ထပို ြင် င်မွမ်ေးမံခ က် (အမှတ် ၁၉) သည် လူပြ အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး အတွက်သာ
အသံေးို ဝင်ခပ့် ြီေး အသာေးအရ ာင်ကွပြာေးရသာ အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးအတွက် အသံေးို မဝင်ခရ
့် ြ။ ြထမလှုင်ေး သည်
အာေးနည်ေးခ က်မ ာေးစွာရှခရ
့် သာ်လည်ေး သမိုငေး် တစ် စ်ခ ြိုေးရစခသ
့် ည် ကိုရတာ့် မပငင်ေးနင
ို ရ
် ြ။ သရသာ်
ို ့်
ထအ
ို ာေးနည်ေးခ က်မ ာေးသည် ရနာက်ြိုငေး် လာမည့်် လှုင်ေးမ ာေးအတွက် အစ ပြစ်ရစခသ
့် ည်။
ြထမလှုင်ေးအ ေးိုံ သတ်ပြီေးရနာက် မှ ဒိုတယကမ္ာစစ်ပြီေး ေးိုံ သည့်် အခ န်ထ အရနာက်ကမ္ာတွင်
ီမနစော်ဇမော် င
ို ် ာ နင
ို င
် ရ
ံ ေးလှုြ်ရှာေးမှုမ ာေး အနည်ေးငယ် ြ်တနသ
် ့် ာွ ေးသည်ဟို န
ို င
ို သ
် ည်။ သို ့် ာတွင်
၁၉၆၀ ခိုနစ
ှ ်မ ာေး အစ ြိုငေး် တွင် ီမနစော်ဇမော် င
ို ် ာ လှုြ်ရှာေးမှုမ ာေး ပြန်လည်အသက်ဝင်လာသည်။
ထသ
ို ည်မှာ ဒိုတယလှုင်ေး၏ အစြင်ပြစ်ပြီေး ယ်စိုနစ
ှ ် ၂ ခို ခနက် ကာပမင
့် ခ့်် သ
့် ည်။ ြထမလှုင်ေးသည်
အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး မရြေးခွင့်် ရှရ ေး နှင့်် တန်ေးတူညမ
ီ ျှ ရှရ ေးတသာ
ို ့် ဦေးစာေးရြေးခရ
့် သာ်လည်ေး
ဒိုတယလှုင်ေးသည် ထမ
ို ျှနင
ှ ့်် ြင် တင်ေးတမ်မရနရတာ။့် ြိုမိုကကီေးမာေး က ယ်ပြနရ
် ့် သာ ပြဿနာမ ာေးကို
ရပြရှငေး် န် ကကြိုေးစာေးလာသည်။ အမ ြိုေးသမီေးတ၏
ို ့် လင်ြိုငေး် င
ို ် ာ တမ်ေးညွတ်မှု၊ မသာေးစို ဟူသည့််
အဓြပာယ်၊ အမ ြိုေးသမီေးတ၏
ို ့် လိုြ်ငန်ေးခွင် င
ို ် ာ အခွငအ
့်် ရ ေးမ ာေး၊ မီေးြွာေးပခင်ေး င
ို ် ာ အခွငအ
့်် ရ ေးမ ာေး၊
လူအြွ
့် အွေ့ စည်ေးအတွငေး် ကန်ေးရအာင်ရနရသာ မညီမျှမှုမ ာေး နှင့်် တ ာေးဥြရဒမှကာကွယ်ရြေးထာေးရသာ
လင်အရပခပြြိုခွပခာေးမှုမ ာေး ကို ရမေးခွနေး် ထိုတ်လာကကသည်။ ြိုဝ ဒကကီေးစိုေးရသာ၊
အမ ြိုေးသာေးမ ာေးသာလက်ဝ ေးကကီေးအိုြ်ထာေးရသာ အင်စတီက ေးရှငေး် မ ာေး၊ အမ ြိုေးသမီေးြနှြ်မှု အာေး
ယဉ်ရက ေးမှုအရနပြင့်် အသွငရ
် ာင်ထာေးရသာ က ငထ
့်် ေးံို မ ာေး နှင့်် လူမှုအြွွေ့အစည်ေးမ ာေး အရြေါ်
အထူေးအာရံိုပြြိုခသ
့် ည်။ အမ်တွငေး် အကကမ်ေးြက်မှု (Domestic Violence) နှင့်် အမ်ရထာင်တွငေး် မိုဒမ်ေးမှု
(Marital Rape) အစရှသည့်် ပြသနာမ ာေးအတွကလ
် အရပြကိုရှာရြေးခသ
့် ည်။ အမ ြိုေးသမီေးအခွငအ
့်် ရ ေး
ဟူသည် အမ ြိုေးသမီေးတို ၏
့် မူလ ြိုငခ
် ွငသ
့်် ာ ပြစ်ပြီေး အမ ြိုေးသာေးမ ာေး ရြေးအြ်မှ မည့််
ြိုငခ
် ွငမ
့်် ြိုေးမဟိုတ်ရစ ။ မိုဒမ်ေးမှုက ေးလွနခ
် ံ သူမ ာေးအတွက် အကူညရ
ီ ြေးရ ေး စင်တာမ ာေး၊
အမ ြိုေးသမီေးတအတွ
ို ့် က် အကူအညီရတာင်ေးခံ ာရန ာမ ာေးလ ရြေါ်ရြ က်လာပြီေး သာေးသမီေးမ ာေးအာေး
(ကွာရှငေး် အပြီေးတွင)် ထန်ေးသမ်ေးရစာငရ
့်် ရှာက်ခွငဥ
့်် ြရဒ အသစ်မ ာေး နှင့်် ကွရှငေး် ပြတ် ရ ေး ိုင် ာ
ဥြရဒအသစ်မ ာေးရြေါ်ရြ က်လာသည်။ ီမနစော်ဇမော် ဒိုတယလှုင်ေးသည် လည်ေး ြထမလှုင်ေးကသ
့် ြင်
ို ့်
ရအာင်ပမင်မှုမ ာေးစွာ ရှခသ
့် ည်။ ဥြရဒအသစ်မ ာေး ရြေါ်ရြ က်လာပခင်ေး နှင့်် အမ ြိုေးသမီေး အထူေးပြြို
စင်တာမ ာေး၊ အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး၏ပြသနာမ ာေးအာေး ရပြရှငေး် ရြေးမည့်် အြွွေ့အစည်ေးမ ာေး၊ လိုြ်ငန်ေးခွငအ
် တွငေး်
အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးအတွက် ရန ာရြေးပခင်ေးမ ာေး အစရှသည့်် တိုေးတက်မှုမ ာေးသည် ဒိုတယလှုင်ေး၏
ရက ေးဇူေးမကင်ေးရြ။
ဒိုတယလှုင်ေးသည် ရအာင်ပမင်မှုမ ာေးစွာရှခသ
့် ည်မှာ မှနရ
် သာ်လည်ေး အနာအ ာ
ကင်ေးလှသည်ရတာမ
့် ဟိုတ်။ အကကီေးမာေး ေးိုံ ပြသနာမှာ (ြထမလှုင်ေးကသ
့် ြင်
ို ့် )
အသာေးအရ ာင်ကွပြာေးရသာ အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး နှင့်် အရပခခံ၊အလိုြ်သမာေး လူတန်ေးစာေး
အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးအတွက် ြ်တည်မှု မှာ အာေးနည်ေးရနပခင်ေးြင်။ လူတန်ေးစာေး (Class) နှင့်် လူမ ြိုေး (Race) မှာ
လင် (Gender) ရလာက်အရ ေးမြ ဟို ရှု ပမင်ခံခ့် သည်။ အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး အမ်ပြင်ြတွင်

110
အလိုြ်လိုြ်ခင
ွ ့်် ရှရ ေး နှင့်် မီေးြွာေးပခင်ေး င
ို ် ာ အခွငအ
့်် ရ ေး (မီေးြွာေးလိုပခင်ေး၊ မလိုပခင်ေး ေးိုံ ပြတ်ြိုငခ
် ွင)့််
မ ာေးအာေး ဒိုတယလှုင်ေးတွင် ရတာင်ေး ခ
ို ရ
့် သာ်လည်ေး ထအ
ို ခွငအ
့်် ရ ေးမ ာေးမှာ အရပခခံလူတန်ေးစာေး
အလိုြ်သမ မ ာေးနှင့်် အသာေးအရ ာင်ကွပြာေးရသာ အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး အတွက်မူ အက ြိုံ ေးဝင်ခဟ
့် န်မတူရြ။
အဘယ်ရကကာင့်် ရ
ို သာ အရပခခံလူတန်ေးစာေး အလိုြ်သမ မ ာေး၊ အသာေးရ ာင်ကပြာေးရသာ
ွ
အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး (အထူေးသပြင့်် အာြ ကန်-အရမ ကန် လူမည်ေးအမ ြိုေးသမီေးမ ာေး) အတွက်မူ
အလိုြ်ကကမ်ေးမ ာေးကို ရနအမ်ပြင်ြတွငရ
် တာက်ရလျှာက်လိုြ်ရန သည့်ရ
် ခတ် ပြစ်သည်။ ထအပြင်
ို ့်
အာြ ကန်-အရမ ကန် အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးအတွက် မလိုြ်မရန သာေးရကကာပြတ်သည့်် စီမက
ံ န်ေးမ ာေးလ
ရှရနပြန်သည်။ ထအပြင်
ို ့် လင်တမ်ေးညွတ်မှုကွပြာေးရသာ (LGBT အစရှသည့်)် အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး အတွက်လ
ဦေးစာေးရြေးမှု မှာ နည်ေးလွနေး် လှသည်။ အမ ြိုေးသမီေးအခ င်ေးခ င်ေး လင်တမ်ေးညွတ်ရသာ သူမ ာေး၊
အမ ြိုေးသာေးအပြစ်မှ အမ ြိုေးသမီေးဘဝ ခံယူသည့်် လင်ရပြာင်ေးလသူ အမ ြိုေးသမီေး မ ာေးအရြေါ် တွငရ
် ရနရသာ
ှ
ြနှြ်မှုမ ာေးကို အရလေးရြေး န် အတွက် ဒိုတယလှုင်ေးသည် ြ က်ကက
ွ ်ခသ
့် ည်။ ထသ
ို ို ြ
့် က်ကက
ွ ်ခမ
့် ှုသည်
တတယလှုင်ေးအတွက် အစြ ြိုေးခပ့် ခင်ေးြင်။

ဒိုတယလှုင်ေး အ ေးိုံ သတ်သည့်် အခ န် (၁၉၈၀ ခိုနစ

ှ ် အကိုန၊် ၁၉၉၀ ခိုနစ
ှ ်မ ာေးအစ) တွင်
တတယလှုင်ေးရြေါ်ရြ က်ခသ
့် ည်။ တတယလှုင်ေးရြေါ်ရြ က်မှုသည် ဒိုတယလှုင်ေး၏ ရအာင်ပမင်မှု
အရြေါ်တွင် အရပခပြြိုသည်မှာ မှနရ
် သာ်လည်ေး သူ၏ ည်မှနေး် ခ က်မှာ ြိုမိုကကီေးမာေးသည်။ အမ ြိုေးသမီေးထို
အတွက် တ ာေးမျှတမှု နှင့်် ညီမျှမှု ရှ န် ရတာင်ေး ရ
ို ို မ
ံ ျှြင် မကရတာဘ
့် အမ ြိုေးသမီေးတစ်ဦေး ီ၏
လွတ်လြ်မှု နှင့်် အခွငအ
့်် ရ ေးမ ာေးကို ရရှ တ
ွေ့ န်ေးတင်လာခသ
့် ည်။ ထအပြင်
ို ့် ကွပြာေးစံိုလင်မှု (Diversity) ကို
ဦေးစာေးရြေးကာ အရရှ ွေ့ ရှ လှုင်ေး၂ခို မှ အမှာေးမ ာေး ကို သင်ခန်ေးစာ ယူခသ
့် ည်။ တတယလှုင်ေးသည်
ယရနရခတ်
့် ီမနစော်ဇမော် နှင့်် အနီေးစြ် ေးိုံ တူညသ
ီ ည်ကို ရတွွေ့ နင
ို သ
် ည်။ ယရနရခတ်
့် လက်ခံထာေးရသာ
သီအို ီ အမ ာေးစိုသည် တတယလှုင်ေးအတွငေး် ရြေါ်ရြ က်လာခပ့် ခင်ေး ပြစ်သည်။ အင်တာစက်ရှငန
် ယ်လတီ
(Intersectionality - လင်နင
ှ ့်် လူမ ြိုေးရ ေးအရပခပြြို ြနှြ်မှုမ ာေး ၏တစ်ခိုနင
ှ တ
့်် စ်ခအ
ို ရြေါ် မှီခိုြံက
ို ို
သံေးို သြ်သည့်စ
် နစ်။ ရနာက်ြိုငေး် တွင် အက ယ်ရ ေးသာေးထာေးြ သည်) အမ ြိုေးသမီေးတစ်ဦေးခ င်ေး အတွက်
လင် က် မ
ံ ှု င
ို ် ာ လွတ်လြ်ခွင့်် တက
ို ့် ို ရရှ ွေ့တန်ေးတင်ရကကေးရကကာ် ခသ
့် ည်။ တတယလှုင်ေးသည်
ြိုဝ ဒကကီေးစိုေးမှု (Patriarchy) ကိုသာ ရမေးခွနေး် ထိုတ် နက
် ့် င်သည်မဟိုတ်၊ အမ ြိုေးသမီေးထိုကကီေး၏
လင်ကွပမတ်နေးို မှု တစ်ခိုတည်ေးကို သာ ြံမ
ို ှန ် ဟို ယူ ပခင်ေး (heteronormativity) ကိုလ
ရမေးခွနေး် ထိုတ် နက
် ့် င်ခသ
့် ည်။ လင်ကွပမတ်နေးို ပခင်ေး (Heterosexuality) အာေး အဓကအရ ေးအြ ေးိုံ နှင့််
သမာရို ေးက အက ေးိုံ လင်စတ် အပြစ်သတ်မှတ်ပခင်ေး အာေး နက
် ့် င်ခသ
့် ည်။ Femininity ရခေါ်
အမ ြိုေးသမီေး န်မှု ကို ြ ရမေးခွနေး် ထိုတ်ပြီေး ရမွေးြွာေးစဉ် ကာလ က ရှခသ
့် ည် လင် (အမ ြိုေးသမီေး သို ့်
အမ ြိုေးသာေး) တစ်မ ြိုေးတည်ေးပြင့်် သာ ရနထင
ို ခ
် ွငရ
့်် ှသည် သ
ို ည့်် အယူအ မ ာေးအာေး လက်မခံခရ
့် ြ။
လူတစ်ရယာက် သည် အမ ြိုေးသာေး အပြစ်ရမွေးြွာေးလာရသာ်လည်ေး သူ၏အမ ြိုေးသမီေးပြစ်လိုစတ်ကို
အတာေးအ ေးီ မပြစ်ရစ ။ သူ၏ လင်ခယ
ံ ူမှု (Sexual Identity) ရကကာင့်် ပြစ်ရြေါ်လာရသာ ြနှြ်မှုတအာေး
ို ့်

111
လက်မခံရစ ။ တအပြင်
ို ့် သ၏
ူ လင်တမ်ေးညွတ်မှု (Sexual Orientation) ရကကာင့်် ြနှြ်ခံ မှုအာေးလည်ေး
လက်မခံ။ ထသ
ို ို ြ
့် နှြ်မှုမ ာေးအာေး နက
် ့် င်ပခင်ေးအာေးပြင့်် လင်တူခ စ်ပမတ်နေးို သူ အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး နှင့််
လင်ရပြာင်ေးလသူ အမ ြိုေးသမီေး မ ာေးအတွက် အခွငအ
့်် ရ ေးမ ာေးစွာ ရြေါ်ရြ က်ရစခသ
့် ည်။ ထအပြင်
ို ့်
အသာေးအရ ာင်ကွပြာေးရသာ အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး နှင့်် အလိုြ်သမာေးလူတန်ေးစာေးမှ အမ ြိုေးသမီေး မ ာေး ြ
တတယလှုင်ေးတွင် ြ ဝင်ရစခသ
့် ည်။ ဒိုတယလှုင်ေး၏ လိုအြ်ခ က်မ ာေးကို တတယလှုင်ေးမှ
ပြည့်စ
် ည်ေးရြေးခသ
့် ည် ဟို န
ို င
ို သ
် ည်။

စတိုတထလှုင်ေး ကို မူ အခ ြိုွေ့က တတယလှုင်ေး ၏ အ က် ဟို ပမင်ကကသည်။ အခ ြိုွေ့ြညာရှငမ

် ာေးကမူ
စတိုတတလှုင်ေး ဟူသည် မရှ၊ ယရနရခတ်
့် အတ တတယလှုင်ေးအတွငေး် တွငြ
် င် ရှရသေးသည်ဟို
ကို ကသည်။ သို ့် ာတွင် ြညာရှငအ
် မ ာေးစိုက မူ ၂၀၁၂ ရနာက်ြိုငေး် တွင် က ယ်ပြနလ
် ့် ာရသာ
အမ ြိုေးသမီေးဝ ဒ လှုြ်ရှာေးမှု မ ာေးသည် စတိုတတလှုင်ေး ပြစ်သည် ဟို သတ်မှတ်ကကသည်။ စတိုတထလှုင်ေးနှင့််
တတယလှုင်ေး ကကာေး ကွာပခာေးမှု သည် အရရှ ွေ့ မှလှုင်ေးမ ာေးကကာေး ကွာပခာေးမှုရလာက် မကကီေးမာေးရြ။
အထူေးသပြင့်် စတိုတထလှုင်ေးသည် ၂၀၁၂ ရနာက်ြိုငေး် ရ
ို ှယ်မီဒယ
ီ ာ ယဉ်ရက ေးမှု ထွနေး် ကာလာသည့််
ရခတ်ကို ည်ညွနေး် ရြသည်။ Me Too လှုြ်ရှာေးမှုမ ာေး၊ ယရနရခတ်
့် ရ
ို ှယ်မီဒယ
ီ ာ ကမ်ြန်ေးရြ င်ေးစံို တို ့်
သည် စတိုတတလှုင်ေး ြင်ပြစ်သည်။ နစစဓဝ
ူ အတွငေး် အမ ြိုေးသမီေး သို လ
့် င်စတ်ကွပြာေးသူတို ကကံ
့် ြိုရတွွေ့ သည့််
လင်ြိုငေး် င
ို ် ာ အပမတ်ထတ
ို ်ခံ မှုေး၊ အရစာ်ကာေးခံ မှုေး၊ အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးအရြေါ်
ရိုြ်ဝတထြိုြစစညေး် သာသာ က် မ
ံ ၊ှု လင် က် ြ
ံ ွယအ
် ာမ ာေးသာသာ က် မ
ံ ှု အစရှသည့််
ပြသနာမ ာေးသည် စတိုတထလှုင်ေးအတွက် ရပြရှငေး် န် ပြသနာမ ာေးြင်။ စတိုတတလှုင်ေး ၏ အဓက
ရသာခ
့် က်မာှ တတယလှုင်ေး တွင် ရြေါ်ရြ က်ခရ
့် သာ အင်တာ က်ရင
ှ န
် ယ်လတီ အတွငေး်
က်လက်ရင
ှ သ
် န်ပြီေး နည်ေးြညာ (အထူေးသပြင့်် အင်တာနက် ရြေါ်မှ ရ
ို ယ
ှ ်မီဒယ
ီ ာ) အကူအညီ ပြင့််
လှုမှုအြွအ
ွေ့ စည်ေး အတွငေး် ရပြာင်ေးလမှုမ ာေးကို အဓက အာေးရြေးပခင်ေး ြင် ပြစ်သည်။ လက်တရလာ
ပြစ်ြွာေးခရ
့် သာ လှုြ်ရှာေးမှုမ ာေး၏ ရအာင်ပမင်မှုကို ကကည့်က
် ာ စတိုတထလှုင်ေး၏ အင်အာေးကို သနင
ို ရ
် ြသည်။
ယခိုအြိုငေး် တွင် ီမနစော်ဇမော် ၏ ပြတ်သန်ေးလာရသာ သမိုငေး် ရကကာင်ေးကို အရပခခံမျှတင်ပြခပ့် ြီေး ပြစ်သည်။
သမိုငေး် ရကကာင်ေးမှာ ယခိုထက် ြိုမိုရှညလ
် ာေးပြီေး မ ာေးစွာရှု ြ်ရထွေးလှရသာ်လည်ေး ယခိုကသ
့် ို လှု
့် င်ေးမ ာေးပြင့််
ရလ့်လာပခင်ေးသည် ီမနစော်ဇမော် ၏ သမိုငေး် ကို ရလ့်လာ န်အတွက် တံခ ေးတစ်ခ ြ်ရတာ့် ြွငဟ
့်် ရစလမ့််မည်
ပြစ်ြ သည်။

ီမနစော်ဇမော် နှင့်် နင
ို င
် ရ
ံ ေးနှေးီ နွယ်အပမင်မ ာေး
=============================
အစတွင် ခို သ
့် ည့်အ
် တိုငေး် ီမနစော်ဇမော် အသီေးသီေးသည် င်ေးသက်လာရသာ ဒဿနအပမင်အရြေါ်
မူတည်ပြီေး ကွပြာေးကကသည်။ ယရနရခတ်
့် တွင် အဓက အာေးရကာင်ေးရသာ ဝ ဒကကီေး ၂ခိုကို ပြြ လ
ို ျှင်
လစ်ဘ ယ်အရပခပြြို ီမနစော်ဇမော် (Liberal Feminism) နှင့်် ရ
ို ှယလ
် စ်ဝ ဒ/မာစ
့် ဝ
် ဒအရပခပြြို ီမနစော်ဇမော်
(Socialist/Marxist Feminism) ကို ပြ ရြမည်။ အပခာေးရသာ ီမနစော်ဇမော် မ ာေးလည်ေးရှရသေးရသာ်လည်ေး

112
အမ ာေးအာေးပြင့်် ထဝ
ို ဒကကီေး ၂ခိုကို အဓက ရလ့်လာကကသည်။ ထဝ
ို ့် ဒတအပြင်
ို ့် ရနာက်ြိုငေး် တွင်
အင်တာစက်ရှငန
် ယ်လတီ (Intersectionality) ဟိုရခေါ်ရသာ ြနှြ်မရ
ှု ြ င်ေးစံိုမှ တစ်ခိုနင
ှ တ
့်် စ်ခို
က်စြ်မက
ှု ို ရလ့်လာရသာ ြံိုစံ သည်လည်ေး ီမနစော်ဇမော် အတွက် အလွနအ
် ရ ေးြ ရသာ အယူအစ
ြံိုစံတစ်ခိုပြစ်လာခသ
့် ည်။

လစ်ဘ ယ်အရပခပြြို ီမနစော်ဇမော် (Liberal Feminism)

--------------------------------------------------------
လစ်ဘ ယ်အရပခပြြို ီမနစော်ဇမော် သည် လူအမ ာေးလက်ခံထာေးရသာ သမာရို ေးက ီမနစော်ဇမော် ပြစ်သည်။
ယရနရခတ်
့် တွင် အရတွအ
ွေ့ မ ာေး ေးိုံ ီမနစော်ဇမော် လည်ေး ပြစ်သည်။ လစ်ဘ ယ် ီမနစော်ဇမော် သည်
နာမည်အတိုငေး် ြင် လင်အရပခပြြိုခွပခာေးမှုမ ာေး ြရြ ာက်ရ ေးကို လစ်ဘ ယ်ဒမ
ီ ိုကရ စီ၏ အတိုငေး် အတာ
အတွငေး် ရြာ်ရ ာင် န် အဓက ဦေးစာေးရြေးသည်။ ြထမလှုင်ေးကတည်ေးကြင် အရပခပြြိုရြေါ်ရြ က်လာပြီေး
အမ ြိုေးသမီေးတ၏
ို ့် ဥြရဒ င
ို ် ာ အခွငအ
့်် ရ ေး နှင့်် ြညာရ ေး င
ို ် ာအခွငအ
့်် ရ ေးမ ာေး
ရှ န်ကကြိုေးြမ်ေးရသာ ဝ ဒပြစ်သည်။ လက်ရပြစ်
ှ တည်ရနပြီေးရသာ စနစ်အာေး အလံေးို စံိုရပမလှနရ
် ပြာင်ေးလ
ြစ် န် မဟိုတ်ဘ ထပို ြစ်တည်ရနရသာ စနစ်အတွငေး် အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးအာေး ရန ာတစ်ခိုတက စွာ ရှ န်
ဦေးတည်ထာေးသည့်် ဝ ဒ ဟိုလည်ေး န
ို င
ို သ
် ည်။

လစ်ဘ ယ် ီမနစော် တသည်

ို ့် အက ြိုေးပြစ်ထန
ွ ေး် ရ ေးအာေး အဓက ရရှေးရှု ကကပြီေး လင်အရပခပြြိုခွပခာေးမှု
အာေးလံိုေးကို နက
် ့် င်သည်။ လင်အရပခပြြိုခွပခာေးမှုမ ာေးအာေး ဥြရဒအသစ်မ ာေး ရ ေး ပခင်
ွ ေး၊
ရြေါ်လစီမ ာေးရပြာင်ေးလပခင်ေး အစရှသည် တပြင
ို ့် ့်် ကနသ
် ့် တ် န်ကကြိုေးစာေးရလ့် ရှသည်။ လစ်ဘ ယ် ီမနစော်
မ ေး က လူမအ
ှု ြွွေ့အစည်ေးသည် အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးအာေး အမ ြိုေးသာေးမ ာေး ရအာက် တစ် ငန
့်် မအ
့်် ပြစ်
ယူ ထာေးသည့်် အခ က်ကို ကနက
် ့် ွက်သည်။ အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးသည် သဘာဝတ ာေးရကကာင့််
အမ ြိုေးသာေးမ ာေးရလာက် စွမ်ေးရ ာင် ည် မပမငဟ
့်် ု သ
ို ည် လူမအ
ှု ြွွေ့အစည်ေး၏ အပမင်ကို လစ်ဘ ယ်
ီမနစော် မ ာေးက လက်သငမ
့်် ခံ။ အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးအာေး ြနှြ်သည့်် အယူအ မ ာေးသည် လူမအ
ှု ြွွေ့အစည်ေး၏
ဥြရဒမ ာေး၊ ရို ေး ာမ ာေး အတွငေး် တွင် ကန်ေးရအာင်ေးရနသည် ပြစ် ာ ထအ
ို ာမ ာေးကို ရပြာင်ေးလပြြိုပြင် န်
လိုအြ်သည်ဟို လစ်ဘ ယ် ီမနစော် တို က
့် ယံိုကကည်သည်။ ထရကကာင
ို ့် ြ
့်် င် နင
ို င
် ရ
ံ ေး နှင့််
ဥြရဒရ ေး င
ို ် ာ ရပြာင်ေးလမှုမ ာေးပြင့်် လင်အရပခပြြိုခွပခာေးမှုကို တက
ို ်ခိုက် န်လအ
ို ြ်သည် ဟို
ယူ ကကသည်။ ထရကကာင
ို ့် ့်် လစ်ဘ ယ် ီမနစော်ဇမော် သည် နင
ို င
် ရ
ံ တာ် (State) ရြေါ်မူတည်ပြီေး
လင်သာတူညမ
ီ ျှမှု ကို ရှ န် ကကြိုေးြမ်ေးသည် ဟို န
ို င
ို သ
် ည်။

ထသ
ို ို န
့် င
ို င
် ရ
ံ တာ်ရြေါ်မူတည်မှုရကကာငြ
့်် င် လစ်ဘ ယ် ီမနစော်ဇမော် အာေး အပခာေးရသာ ီမနစော်ဇမော် မ ာေး မှ
ရဝြန်မှုမ ာေးရှခသ
့် ည်။ အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး သည် နင
ို င
် ရ
ံ တာ် အရြေါ်အရပခပြြိုကာ
သာတူညမ
ီ ျှမှု န်ကကြိုေးြမ်ေးမှုသည် မလံိုရလာက်ဟို အခ ြိုွေ့ြညာရှငမ
် ာေးက ပမင်ကကသည်။ နင
ို င
် ရ
ံ တာ်၏
ရြေါ်လစီခ မှတ်မှု အြိုငေး် တွင် အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး ြ ဝင်လာသည်မှာ မှနက
် န်ရသာ်လည်ေး နင
ို င
် ရ
ံ တာ် အာေး
လည်ြတ်ရသာ စနစ် (The System) ကိုယ်တင
ို က
် မူ ြိုဝ ဒကကီေးစေးို မှု ရှရနပခင်ေး မှာ ပြသနာပြစ်သည်။

113
ထရကကာင်
ို ့် ေး စနစ်ကို ရပမလှနပ် ခင်ေးမပြြိုဘ စနစ်အတွငေး် မှ သာလျှင် အမ ြိုေးသမီေးတ၏
ို ့် ြိုငခ
် င
ွ က
့်် ို
ဥြရဒမ ာေး ပြင် င်ကာ တိုက်ယူပခင်ေးသည် လင်သာတူညမ
ီ ျှမှု စစ်စစ်ကို မ နင
ို ဟ
် ို ရဝြန်ကကသည်။

မာစ
့် ်ဝ ဒအရပခပြြို ီမနစော်ဇမော် (Marxist Feminism)
------------------------------------------------------
မာစ့် ်ဝ ဒအရပခပြြို ီမနစော်ဇမော် သည် လူတန်ေးစာေးအလွှာ က်သယ
ွ ်ခ က်မ ာေးနှင့််
အ င်ေးရှငစ
် ီေးြွာေးရ ေးစနစ်တွင် ကန်ေးဝြ်ရနရသာ အပမတ်ထတ
ို ် ရခ င်ေးြံိုပြတ်မှုမ ာေးကို
ြဓာနထာေးစဉ်ေးစာေး၍ အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး လွတ်ရပမာက်ရ ေးအတွက် ရရှေးရှု ရသာဝ ဒဟို န
ို င
ို သ
် ည်။ ၁၉၇၀
ခိုနစ
ှ ်အရစာြင
ို ေး် ကာလ၏ ဒိုတယလှုင်ေး ီမနစော်ဇမော် ရြေါ်ရြ က်ခ န်တင
ွ ် မာစ
့် ်ဝ ဒအရပခပြြို ီမနစော် မ ာေးသည်
ြိုဝ ဒကကီေးစိုေးရသာစနစ် (Patriarchy) နှင့်် အ င်ေးရှငစ
် နစ် (Capitalism) သည် တစ်ခိုနင
ှ တ
့်် စ်ခို
ခ တ် က်ရနသည့်် ြနှြ်ရသာစနစ်မ ာေးပြစ်ကကသည်ဟို စဉ်ေးစာေးလာကကသည်။ ယင်ေးစနစ်နစ
ှ ခ
် ိုအာေး
မပြြိုြ က်နင
ို ြ
် က အမှနတ
် ကယ် လွတ်ရပမာက်ရ ေးကို မ ရှနင
ို ြ
် ဟိုပမင်ခက့် ကသည်။
မာစ
့် ်ဝ ဒမူရဘာင်သည် အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး၏ြနှြ်ခံ မှုကို အလိုြ်သမာေးမ ာေးအာေး အ င်ေးရှငမ
် ာေးက
အလိုြ်သမာေးမ ာေးအာေး ြနှြ်မှုဟို ခွပခမ်ေးစြ်ပြာသံေးို သြ်ရသာ်လည်ေး အလိုြ်ခွငန
် င
ှ ့်် အမ်ရထာင်စအ
ို တွငေး်
အမ ြိုေးသာေးမ ာေးက အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးအာေး ြနှြ်မအ
ှု ာေး လ စ်လ ရှု ခသ
့် ည်။
မာစ
့် ်သအ
ီ ို အ အလိုြ်သမာေးမ ာေးသည် လူမှုရတာ်လှနရ
် ေးတစ် ြ်၏ အရ ေးြ သူမ ာေးပြစ်ကကပြီေး
လူတန်ေးစာေးတိုက်ြသည်
ွ ၎င်ေးရတာ်လှနရ
် ေးအာေးရမာင်ေးနှငေး် ရနရသာအ ာပြစ်သည်၊
စနစ်တက တည်ရ ာက်ထာေးရသာ ရ
ို ယ
ှ ်လစ်စီေးြွာေးရ ေးစနစ်သည် ြန်ေးတိုငပ် ြစ်သည် ဟို
မှတ်ယူခက့် ကသည်။ ေ
ို ီယက်ပြည်ရထာင်စိုတွင် ဒီမိုကရ စီစနစ် ရြ ာက် ေးိုံ သည်ကို
ဝမ်ေးနည်ေးရကကကွြွယ်ရတွွေ့ ကကံြို သည့်တ
် င ို ် ၎င်ေးမာစ
့် ်ဝ ဒအပမင်သည် ခိုငမ
် ာရန ြင်ပြစ်သည်။
တခ န်တည်ေးတွင် အရစာြင
ို ေး် Marxist /Socialist-Feminist မ ာေးသည်
အလိုြ်သမာေးလူတန်ေးစာေးကဦေးရ ာင်ရသာ လူတန်ေးစာေးအရပခပြြိုရတာ်လှနရ
် ေး မရအာင်ပမင်မခ င်ေး
က န်အမ ြိုေးသမီေးထိုနင
ှ ့်် ြူေးရြ င်ေး၏ ၎င်ေးတ၏ြ
ို ့် နှြ်ခံ မှုအာေး နက
် ့် င် န် စည်ေးရံိုေးလှုံရ ာ်မအ
ှု ာေး
တာေးပမစ်ခံခ့် သည်။ လက်ဝဝ ဒီ အမ ြိုေးသာေးမ ာေး၏အပမင်တွင် ထက
ို သ
့် ို ့်
အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး၏စည်ေးရံိုေးလှုံွေ့ရ ာ်မသ
ှု ည် အလိုြ်သမာေးလူတန်ေးစာေး၏ စိုစည်ေးမှုအာေး
အာေးရလ ာရ
့် စနင
ို ပ် ြီေး အ င်ေးရှငစ
် နစ်အာေး ြိုမိုသက် ေးို ရှညရ
် စနင
ို သ
် ည်ဟို ပမင်ကကသည်။
မာစ
့် ်ဝ ဒီမ ာေး၏အပမင်တွင် က ာေး၊မ ပြစ်တည်မှု၊ လူမ ြိုေး၊အရ ာင်၊ဘာသာနှင့်် နင
ို င
် သ
ံ ာေးစသည်တက
ို ့် ို
ြဓာနမထာေးဘ အလိုြ်သမာေးလူတန်ေးစာေး၏ ညီညတ
ွ မ
် ှုအာေးနှင့််
အလိုြ်သမာေးလူတန်ေးစာေးလွတ်ရပမာက်ရ ေးအတွက် တိုက်ြဝင်
ွ ပခင်ေးပြစ်သည်ဟို မှတယ
် ူကကသည်။
အမ ြိုေးသမီေးထိုလွတ်ရပမာက်ရ ေးအတွက် တက
ို ်ြဝင်
ွ ာတွငလ
် ည်ေး
အ င်ေးရှငဝ
် ဒနှငြ
့်် တ်သက် က်နယ
ွ ်ရသာအ ာမှနသ
် မျှနင
ှ ့်် အရ ေးမကကီေးရသာဘူဇွာ ီမနစော်ဇမော် ကိုလည်ေး
မလွမရသွ နက
် ့် င် မည်ပြစ်သည်။ သရိုြ်သကန်(identity) နှင့်် ဘူဇွာ ီမနစော်ဇမော်
တအာေးက
ို ့် ငသ
့်် ေးိုံ ပခင်ေးသည် အလိုြ်သမာေးလှုြ်ရှာေးမှုမ ာေးကို အာေးရလ ာရ
့် စနင
ို ပ် ြီေး

114
 ရ
ို ှယလ
် စ်စနစ်ရပြာင်ေးရတာ်လှနရ
် ေးတွင် ြ ဝင်ရနကကရသာ အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးကကာေးတွငလ
် ည်ေး
ရှု ြ်ရထွေးမှုမ ာေးရြေါ်ရြ က်ရစနင
ို သ
် ည်ဟို သ
ို ည်။ ရော်လ်ရီေ
ှ စ်ြ တီနင
ှ ့်် ကွနပ် မ နစ်အင်တာရနရှငန
် ယ်
ေးိုံ ပြတ်ခ က်မ ာေးတွင် ကကည့်လ
် ျှငလ
် ည်ေး “အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး”ဟူရသာ ရယဘိုယ အသံေးို အနှုနေး် ထက်
“အလိုြ်သမမ ာေး”ဟို သံေးို သည်ကိုရတွွေ့ ပမင်နင
ို သ
် ည်။ အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးအခွငအ
့်် ရ ေးအတွက်
တိုက်ြဝင်
ွ ာတွငလ
် ည်ေးအမ်ရထာင်ရှငမ
် မ ာေး၊အလိုြ်လက်မ့်အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး၊ရက ာင်ေးသူအမ ြိုေးသမီေးမ ာေး
အြ အဝင် အလိုြ်သမာေးလူတန်ေးစာေး အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးအာေးလံိုေးကို ည်ညွှနေး် ပခင်ေးပြစ်သည်။
သရသာ်
ို ့် လည်ေး အလိုြ်သမာေးလူတန်ေးစာေး၏အရ ေးြ ရသာ၊မ ာေးပြာေးရသာ အရ အတွကက
် ို
ကိုယ်စာေးပြြိုရနသည့်် အလိုြ်သမမ ာေး သမဟို
ို ့် တ် အလိုြ်သမာေးအမ ြိုေးသမီေးမ ာေးသည် အခ ာပြစ်သည်ဟို
ပမင်ကကသည်။

မာစ
့် ်ဝ ဒီမ ာေး၏အပမင်တွင် လူမှု က်နယ
ွ ်၊ က်သယ
ွ ်ခ က်မ ာေးကို မရပြာင်ေးလြ က အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး
တန်ေးတူညမ
ီ ျှရသာ အခွငအ
့်် ရ ေးကို ရှ န်မှာ အလွနခ
် က်ခပြီေး အ င်ေးရှငလ
် ူမှုအြွွေ့အစည်ေးအတွငေး်
အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးအာေး ြနှြ်ထာေးရသာ အရပခခံက ရသာ
အ င်ေးအပမစ်မ ာေးကိုခ န်လြ
ှ ်ထာေးပခင်ေးပြစ်သည်ဟို ပမင်ကကသည်။ပြီေးခရ
့် သာ ယ်စိုနစ
ှ ်မ ာေးအတွငေး်
လိုြ်ငန်ေးခွငအ
် တွငေး် အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး ာထူေးကကီေးကကီေး ရှရ ေး၊ အမ ြိုေးသမီေး တ ာေးရဟာ ာမ ာေး
ပြစ်ခွင့်် ရှရ ေး စသပြင့်် က ယ်က ယ်ရလာင်ရလာင်ရအာ်ခက့် ကရသာ ဘူဇွာ ီမနစော် မ ာေး၏အသံသည်
တပြည်ေးပြည်ေးတိုေးညင်ေးလာခသ
့် ည်။ အဘယ်ရကကာင့်် ရ
ို သာ် လူလတ်တန်ေးစာေးအမ ြိုေးသမီေးမ ာေးသည်
၎င်ေးတ၏လ
ို ့် အ
ို င်မ ာေးပြည့်ဝ
် ခပ့် ြီေးပြစ်သည်။ အ င်ေးရှငမ
် ာေးသည် ာထူေးကကီေးရန ာမ ာေးတွင်
အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးခနထ
် ့် ာေးပခင်ေး ၊တ ာေးသူကကီေး၊ ဘဏ်ဝန်ထမ်ေး၊ အစိုေး ဌာန င
ို ် ာရံိုေးမ ာေးတွင်
အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးကို တာဝန်ရြေးပခင်ေး စသည်တက
ို ့် ို လိုြ်ရ ာင်ပခင်ေးအာေးပြင့််
အမ ြိုေးသမီေးတစ်ဦေးခ င်ေးစီလွတ်ရပမာက်ရ ေးကို ရရှေးရှု ပြီေး အမ ြိုေးသမီေးတစ် ြ်လံိုေးလွတ်ရပမာက်ရ ေးကို
အင်အာေးယိုတ်ရလ ာရ
့် စ န် ကကြိုေးြမ်ေးကကသည်။ ထသ
ို ို လို
့် ြ်ငန်ေးတာဝန်မ ာေးရြေးပခင်ေးခံ ရသာ
အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးသည်လည်ေး ရှထာေးရသာ ရန ာတွငရ
် ြ ာ် င
ွှ က် ကလ က်
အ င်ေးရှငစ
် နစ်အတွငေး် တွငရ
် နသာေးက ပြီေး က န် ၉၀ ာခိုငန
် နှု ေး် ရသာ အြနှြ်ခ၊ံ ရခ င်ေးြံိုပြတ်ခံ ရသာ
အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးအာေး ရမ့်ရလ ာသ
့် ာွ ေးရတာသ
့် ည်။ ယခင်က ီမနစော်မ ာေးဟို
ရကကေးရကကာ်ခသ
့် မ
ူ ာေးကယ
ို တ
် ိုငြ
် င် ြနှြ်သမ
ူ ာေးပြစ်သာွ ေးနင
ို သ
် ည်။ သပြစ်
ို ့် ာ အ င်ေးရှငမ
် ာေးနှင့်် ဘူဇွာ
ီမနစော်ဇမော် ကို နက
် ့် င်ပြီေး အ င်ေးရှငစ
် နစ်ကို အပြီေးတင
ို ် ပြြိုြ က်နင
ို မ
် ှသာလျှင်
အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးအမှနတ
် ကယ် လွတ်ရပမာက်မှုကို ရှမည်ဟို ယူ ကကသည်။
အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး ြနှြ်ခံ မှုသည် အ င်ေးရှငစ
် နစ်တစ်ခတ
ို ည်ေး၏ ပြဿနာမဟိုတရ
် သာ်လည်ေး
အ င်ေးရှငစ
် နစ်ကို မပြြိုြ က်နင
ို ြ
် က ထြ
ို နှြ်ခံ မှုသည် ြ က်သဉ်
ို ေးသွာေးနင
ို မ
် ည် မဟိုတ်ြ ။ ထအပြင်
ို ့်
လစ်ဘ ယ် ီမနစော် မ ာေး င်နလ
ွှ ိုရသာ ယဉ်ရက ေးမှုတိုက်ြွ (cultural battle) သည်လည်ေး
လူတန်ေးစာေးပြဿနာကို ထည့်သ
် င ွ ေး် မစဉ်ေးစာေးဘ ထယ
ို ဉ်ရက ေးမှုပြစ်စဉ်အတွငေး်

115
အ င်ေးရှငလ
် ူတန်ေးစာေးအလိုက ရမျှာ်မန
ှ ေး် ခ က်၊အက ြိုေးစီေးြွာေးမ ာေးကို မရခ မှုနေး် နင
ို ြ
် က ထို
ယဉ်ရက ေးမှုတိုက်ြသည်
ွ လည်ေး ရအာင်ပမင်နင
ို မ
် ည်မဟိုတ်ရြ။ အ င်ေးရှငမ
် ာေးသည်
လူမ ြိုေး၊အသာေးအရ ာင် စသည်တက
ို ့် ို ခိုတံိုေးလိုြ်လ က် ရပမာက်မ ာေးစွာရသာ အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး၏
ြနှြ်ခံ မှုကြ
ို ံိုေးလ က် ြင်မပြဿနာကရ
ို မ့်ရလ ာရ
့် အာင်ကကြိုေးြမ်ေးတတ်ကကသည်။ ေ ရို က က်မ ာေးသည်
ထန
ို ည်ေးလမ်ေးကို အသံေးို ပြြိုပြီေး အလိုြ်သမာေးသမဂ္မ ာေး၊ ရကာင်စီမ ာေးနှင့်် ြ လီမန်မ ာေးြွွေ့စည်ေးပခင်ေးကို
ြတ်ြင် န်ကကြိုေးြမ်ေးတတ်ကကသည်။ အထူေးသပြင့်် အရမ ကန်ပြည်ရထာင်စိုတွင် ထက
ို သ
့် ရသာ
ို ့်
နည်ေးလမ်ေးကို သံေးို ၍ လူမ ြိုေးရ ေးပြဿနာကို ရက ာ်လာွှ ေးရလ့်ရသည်
ှ ကို ရတွွေ့ ပမင်နင
ို သ
် ည်။
Marxist Feminist မ ာေးသည် မာစ
့် ၏
် ရတာ်လှနရ
် ေးသီအို ီအာေး
ရဝြန် န်ေးစစ်ခက့် ကသည်။အမ ြိုေးသမီေးထိုလွတ်ရပမာက်ရ ေးအတွက် ကကြိုေးြမ်ေး ာတွင်
အ င်ေးရှငစ
် နစ်မပြြိုြ က်မခ င်ေး ရှ န်မပြစ်နင
ို သ
် ကသ
့် ို ့်
လူမှုရတာ်လန
ှ ရ
် ေးရအာင်ပမင်သည်အထရစာင့်် န်မလိုဟို ယူ ခက့် ကသည်။ ဥြမာ ဝင်ရငွမ ရသာ
အမ်အလိုြ် လိုြ်ရန သူအမ ြိုေးသမီေးတစ်ဦေးသည် ဝင်ရငွ သည့်် စက်ရို အ
ံ လိုြ်သို ့်
ဝင်ရ ာက်လာသည် ြ
ို စ။ဓရလ့်
ို ့် ထေးံို တမ်ေး င
ို ် ာ လင်အရပခပြြို ခွပခာေးြနှြ်ခံ သူအပြစ်မှ
လူတန်ေးစာေးနှင့်် လင်ကို အရပခခံ၍ အလိုြ်ရှင၏
် ြနှြ်မှုကို ခံ သူအပြစ် ရပြာင်ေးလသွာေးသည်။ က ာေး၊မ
တန်ေးတူမညီမျှမှုနင
ှ ့်် ြိုဝ ဒကကီေးစိုေးမှုတိုက
့် ို ီမနစော်ဇမော် လှုြ်ရှာေးမှုမ ာေးပြင့်် ြရြ ာက်ရအာင်
ပြြိုလိုြ်နင
ို ရ
် စကာမူ သူမအတွက် အလိုြ်သမာေးပြစ်ပခင်ေးဟူရသာ လူတန်ေးစာေးအရြေါ်အရပခခံ၍ ခွပခာေးမှုကို
က်လက်ခစ
ံ ာေးရန မည်ပြစ်သည်။
Marxist Feminist မ ာေးက လူမှုရတာ်လန
ှ ရ
် ေးတစ် ြ်ပြင့်် အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးအရြေါ် ြနှြ်မှုကို
ြရြ ာက်ရအာင်မပြြိုလိုြ်နင
ို ဟ
် ိုပမင်ကကသည်။ ဥြမာအာေးပြင့်် ေ
ို ီယက်ပြည်ရထာင်စိုနင
ှ ့််
ယူဂို လာေးေီေးယာေးတက
ို ့် သ
့် ရသာ
ို ့် ရ
ို ှယလ
် စ်နင
ို င
် မ
ံ ာေးရှ အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး၏ အရပခအရနကို
ကကည့်ပ် ခင်ေးအာေးပြင့်် ၎င်ေးအခ က်ကို သနင
ို သ
် ည်ဟို ကို ကသည်။ က်လက်၍ Marxist Feminist မ ာေးက
သ
ို ည်မှာ က ာေး၊မပြစ်တည်ပခင်ေးနှင့်် လူတန်ေးစာေးအရြေါ် မူတည်၍ စနစ်အ ြနှြ်မှုသည်
လက်ရှစီေးြွာေးရ ေးစနစ်တွင် အပမစ်တွယလ
် က်ရှသည်ဟို ကို ကသည်။ ထသ
ို ို စနစ်
့် အ ြနှြ်မက
ှု ို
ရသခ ာစွာ န်ေးစစ်၍ ြိုဝ ဒကကီေးစိုေးမှုကို နက
် ့် င်ရသာ အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးနှင့်် လူတန်ေးစာေးြနှြ်မက
ှု ို
နက
် ့် င်ရသာ အလိုြ်သမာေးမ ာေးကို စိုစည်ေးလ က် ြိုဝ ဒစနစ်နင
ှ ့်် အ င်ေးရှငစ
် နစ်ကိုတစ်ပြြိုငန
် က်တည်ေး
တွနေး် လှနန
် င
ို မ
် ှသာလျှင် အမှနတ
် ကယ်လတ
ွ ်ရပမာက်မက
ှု ို ရရှေးရှု နင
ို မ
် ည်ပြစ်သည်ဟို ကို ကသည်။

အင်တာ က်ရှငန
် ယ်လတီ (Intersectionality)
-----------------------------------------------
Intersectionality သ ို ည်မှာ ြနှြ်မှုအာေးလံိုေးသည်တစ်ခိုနင
ှ တ
့်် စ်ခို က်စြ်ရနသည်ဟိုယူ ရသာ
ီမနစော်ဇမော် မှ ကွထွက်လာရသာ စဉ်ေးစာေးခ က် ပြစ်ပြီေး လူတစ်ဦေးခ င်ေးစီသည်
မတူညရ
ီ သာြနှြ်မှုြံိုစံမ ြိုေးစံိုနင
ှ ့်် ကကံြို နင
ို သ
် ည်ဟို ယူ သည်။ ဥြမာအာေးပြင့်် လူမည်ေး၊
အလိုြ်သမတစ်ဦေး ကကံြိုရတွွေ့ ရသာ ြနှြ်ခံ မှုသည် အမ ြိုေးသာေးခ င်ေးစံိုမက်သူ

116
လူပြ တစ်ဦေးကကံြိုရတွွေ့ ရသာ ြနှြ်ခံ မှုနင
ှ ့်် မတူညန
ီ င
ို ရ
် ြ။ ထအတူ
ို ့် အမ ြိုေးသာေးခ င်ေးစံိုမက်သူ
လူပြ တစ်ဦေး ကကံြိုရတွွေ့ ရသာြနှြ်ခံ မှုသည်လည်ေး နက
် ့် င်ဘက်လင်ကိုစတ်ဝင်စာေးသည့််
မသန်စွမ်ေးအမ ြိုေးသာေးတစ်ဦေး ခံစာေး ရသာ ြနှြ်ခံ မှုနင
ှ ့်် မတူညန
ီ င
ို ရ
် ြ။ ီမနစော်တစ်ဦေးပြစ်ပြီေး
လူမ ေးရ ေးခွပခာေးမှုကို နက
် ့် င်လှုြ်ရှာေးသူ ဥြရဒြညာရှင် Kimberlee Crenshaw က
Intersectionality ဟူရသာရဝ ဟာ ကို စတင်သေးိုံ စွခပ့် ြီေး ၎င်ေးရဝ ဟာ အာေးနာေးလည် န်အတွက်မူ
လူမ ြိုေး၊လူတန်ေးစာေးအလွှာ၊နင
ို င
် သ
ံ ာေးနှင့်် လင်မှုတမ်ေးညွှတ်ရြေါ်မူတည်၍ မတူညရ
ီ သာ
နယ်ြယ်အသီေးသီေးအတွငေး် အမ ြိုေးသမီေးလှုြ်ရှာေးမှုမ ာေး ပြြိုလိုြ်ခရ
့် သာ အရတွွေ့အကကံြိုမ ာေးမှ
င်ေးသက်လာခသ
့် ည်။ အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး၏ြနှြ်ခံ မှုသည်
လူမ ြိုေးပြစ်တည်မှု၊လူတန်ေးစာေးအလွှာ၊လင်မှုတမ်ေးညွှတမ
် ှုနင
ှ ့်် နင
ို င
် သ
ံ ာေးပြစ်တည်မှုစရသာ
ြနှြ်မှုရြ င်ေးစံိုနင
ှ ့်် ကကံြိုရန ပခင်ေးပြစ်သည်။ ြနှြ်မှုမ ာေးကို စဉ်ေးစာေး ာတွငလ
် ည်ေး လူမ ြိုေး၊လင်၊
လူတန်ေးစာေးအလွှာ၊ နင
ို င
် သ
ံ ာေးပြစ်တည်မှုနင
ှ ့်် သဘာဝအာေး နာေးလည်သည့်ြ
် ံစ
ို ံမ ာေးသည် တစ်ခိုနင
ှ တ
့်် စ်ခို
က်စြ်ရနသည်ပြစ် ာ အပခာေးရသာ ြနှြ်ခံ မှုြံိုစမ
ံ ာေးမှ ကင်ေးကွာ၍မစဉ်ေးစာေးသငရ
့်် ြ။
ထက
ို သ
့် ို intersectionality
့် အာေး ထည့်သ
် င ွ ေး် စဉ်ေးစာေးမှုသည် Marxist-Feminist မ ာေးနှင့်် အပခာေးရသာ
ီမနစော် မ ာေးအရြေါ်တွင် လွှမေး် မိုေးမှုရှခသ
့် ည်။ ရခတ်ရ စီေးရကကာင်ေးအ ရက ာ်ကကာေးရသာ ီမနစော် မ ာေးနှင့််
မာစ
့် ်ဝ ဒအရပခပြြို ီမနစော် မ ာေး လက်ခံခရ
့် သာ သရိုြ်သကန်အရပခပြြိုနင
ို င
် ရ
ံ ေး (identity politics) သည်
အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးအာေး အမ ြိုေးသာေးမ ာေးက ြနှြ်မှုကို ရြာ်ထတ
ို ်ခသ
့် ကသ
့် ို အမ
့် ြိုေးသမီေးမ ာေးခံစာေး ရသာ
မတူညရ
ီ သာြနှြ်ခံ မှုမ ာေးကို တစ်လွှာစီခွပခာေး၍ ရှု ပမင်ခသ
့် ည်။ သရသာ်
ို ့် လည်ေး
အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးြနှြ်ခံစာေး မှုမ ာေးကို identity politics မှရပြရှငေး် န်ကကြိုေးြမ်ေးမှုသည် မရအာင်ပမင်ခရ
့် ြ။
ြနှြ်မှုြံိုစံတစ်မ ြိုေးတည်ေးကိုသာ ရရှေးရှု ၍ အပခာေးရသာ စနစ်အ ြနှြ်မှုြံိုစံမ ာေးကို လ စ်လ ရှု ပခင်ေးသည်
(လူပြ ၊ နက
် ့် င်ဘက် လင်အာေးစံိုမက်သ၊ူ လူလတ်တန်ေးစာေး၊
အသက်ရမွေးဝမ်ေးရက ာင်ေးြညာတတ်ရပမာက်သ)ူ စသပြင့်် အမ ြိုေးသမီေး တစ်ဦေးခ င်ေးစီကိုသာ
အထူေးအခွငအ
့်် ရ ေး ရှရစနင
ို ပ် ြီေး တစ်ခ န်တည်ေးတွင် အပခာေးရသာအမ ြိုေးသမီေးအမ ာေးစို ခံစာေးရန သည့််
လူတန်ေးစာေးအလွှာအ ြနှြ်ခံ မှု၊လူမ ြိုေးအ ြနှြ်ခံ မှုနင
ှ ့်် အပခာေးရသာ ြနှြ်ခံ မှုမ ာေးကို
မ တ်သဉ်
ို ေးနင
ို ရ
် စြ ။ အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး ြနှြ်ခံ မှု ြံိုစံမ ာေးသည် က ာေး၊မ ပြစ်တည်မှုအရြေါ်တွငသ
် ာ
မူတည်ပြီေး ြနှြ်ခံ သည်မဟိုတ်၊ လူမ ြိုေးပြစ်တည်မှု၊ လူတန်ေးစာေးအလွှာ၊နင
ို င
် သ
ံ ာေးပြစ်တည်မှုနင
ှ ့််
လင်စတ်တမ်ေးညွတ်မှု စသည့်အ
် ခ က်မ ာေးအရြေါ်တွင် မူတည်၍လည်ေး ခွပခာေးခံ နင
ို ရ
် ြသည်။
ကိုယ်တိုငက
် ပမငမ
့်် ာေးရသာ ြညာရ ေးအ ငအ
့်် တန်ေးကို လက်လှမေး် မှီပြီေး အမ ြိုေးသာေးမ ာေးနည်ေးတူ
ာထူေးပမငမ
့်် ာေးရသာ ရန ာကို ရှရသာ အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးကို မီေးရမာင်ေးထေးို ၍ ကကြိုေးစာေးြ က တန်ေးတူညမ
ီ ျှ
အခွငအ
့်် ရ ေး ရှနင
ို သ
် ည်ဟို မ သ
ို ငရ
့်် ြ။ ၎င်ေးအရပခအရနသည် င်ေး ရသာ
အလိုြ်သမာေးလူတန်ေးစာေးအမ ြိုေးသမီေးမ ာေးနှင့်် အသာေးအရ ာင်အ ခွပခာေးခံ ရသာ
အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးအတွက်မူ အလွနလ
် က်လှမ်ေးကွာရသာအအရပခအရနပြစ် ာ ီမနစော် မ ာေးအရနပြင့််
ထက
ို သ
့် ို စနစ်
့် အ ြနှြ်မှုမ ာေးကိုလည်ေး ထည့်သ
် င ွ ေး် စဉ်ေးစာေးသငရ
့်် ြသည်။

117
Intersectionality အာေးထည့်သ
် င ွ ေး် စဉ်ေးစာေးမှုသည် သရိုြ်သကန်အရပခပြြိုနင
ို င
် ရ
ံ ေး (identity politics)
အာေး ေးိုံ ခန်ေးတိုငရ
် စခသ
့် ည်။ ကမ္ာလံိုေး င
ို ် ာ လက်ခံထာေးရသာ အမ ြိုေးသမီေးဘဝအရတွအ
ွေ့ ကကံြို မရှြ က
လူမ ြိုေး၊ က ာေး၊မ ကွပြာေးရသာ အလိုြ်သမာေးမ ာေးကကာေးတွင် အ င်ေးရှငစ
် နစ်ကိုတက
ို ်ထတ
ို ် န်
ဘံတ
ို ူညရ
ီ သာ ည်မှနေး် ခ က်မ ာေးပြင့်် စိုစည်ေးထာေးရသာလူတန်ေးစာေးအလွှာ မရြေါ်ရြ က်နင
ို သ
် ည့်အ
် လာေးတူ
အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးကကာေးတွငလ
် ည်ေး ြိုဝ ဒကကီေးစိုေးသည့်စ
် နစ်ကို တိုကထ
် တ
ို ်မည့်် ဘံို ည်မှနေး် ခ က် တူညရ
ီ သာ
လူတန်ေးစာေးအလွှာ စိုစည်ေးနင
ို မ
် ည်မဟိုတ်ရြ။ က ာေး၊မ အရပခပြြို ြနှြ်ခံ မှုသည် မတူညရ
ီ သာ
အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးအာေးရြ င်ေးစည်ေးရစနင
ို သ
် ည့်် အလာေးလာရှရသာ်လည်ေး၊ အမ ြိုေးသမီေးမ ာေးသည်
အမ ြိုေးမ ြိုေးရသာ မတူညမ
ီ ှုမ ာေးရြ င်ေးစံိုနင
ှ ့်် င် င
ို ် သည့်အ
် တွက် identity politics သည်
ဘက်ရြ င်ေးစံမ
ို ှ အြနှြ်ခံရန ရသာအမ ြိုေးသမီေးမ ာေးကို ကွပြာေးရသာ၊သရိုြ်သကန်အရပခပြြိုြွေ့စ
ွ ည်ေးသည့််
အိုြ်စိုအသီေးသီေးသို တွ
့် နေး် ြန
ို ့် င
ို ြ
် သည်။ တြန်ထအ
ို ြ
ို ်စိုမ ာေးတွင် ထြ်မံကွပြာေးမှုမ ာေးနှင့်် ကကံြိုလာ ပြီေး
အမ ြိုေးမ ြိုေးရသာအမ ြိုေးသမီေးဝ ဒမ ာေးအကကာေး သရိုြ်သကန်အရပခပြြိုကွပြာေးမှုမ ာေးသည် ီမနစော်ဇမော် -
တတယလှုင်ေးကို ရြေါ်ရြ က်ရစရတာသ
့် ည်။ လူပြ လက်ဝအမ ြိုေးသာေးမ ာေးစိုေး မ်သည့်် ီမနစော်ဇမော် သည်
ရ
ို ှယလ
် စ်စနစ်ရတာ်လန
ှ ရ
် ေးလှုြ်ရှာေးမှုကို ခ နရစမည်
့် ဟူရသာအပမင်သည်
အမှနတ
် ကယ်ပြစ်လာသကသ
့် ပြစ်
ို ့် ရနသည်။
တစ်ခ န်တည်ေးတွင် မာစ
့် ်ဝ ဒီမ ာေးက လူမအ
ှု ြွွေ့အစည်ေးအတွငေး် ပြဿနာမ ာေးကိုနာေးလည် န်ကကြိုေးစာေး ာတွင်
intersectionality ၏ လူတန်ေးစာေးအလွှာနှင့်် က ာေး၊မပြစ်တည်မတ
ှု အာေး
ို ့် နှုင်ေးယှဉ်၍ကကည့်ရ
် သာ
အယူအ ကို လက်မခံခရ
့် ြ။ အ င်ေးရှငစ
် နစ်ဟူသည် အလိုြ်သမာေးမ ာေးအာေးရခ င်ေးြံိုပြတ်
ဂိုတ်ရသွေးစိုြ်၍ အပမတ် ရှမှုကို ရရှေးရှု သည်ပြစ် ာ အ င်ေးရှငစ
် နစ်ရအာက်ရှ လူမအ
ှု ြွွေ့အစည်ေးသည်
လူတန်ေးစာေးတိုက်ြကကာေးတွ
ွ င် ရ ွ လ
ွေ့ ာေးရန သည်။ အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး၏ အြနှြ်ခံ မှုသည်လည်ေး
၎င်ေးရခ င်ေးြံိုပြတ်မှု၏ ရနာက် က်တွ ေးို က ြိုေးပြစ် ာ
အလိုြ်သမာေးလူတန်ေးစာေးလွတ်ရပမာက်ရ ေးအတွက် အဓကထာေး၍ တိုက်ြဝင်
ွ မှသာ အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး
ြနှြ်ခံ မှုသည်လည်ေး လွတ်ရပမာက်နင
ို မ
် ည်ဟို ရှု ပမင်ကကသည်။

နဂံိုေး
===
ီမနစော်ဇမော် သည် ယရနရခတ်
့် နင
ို င
် ရ
ံ ေး၊ စီေးြွာေးရ ေး၊ လူမှုရ ေး နယ်ြယ်မ ာေးတွင် အရ ေးြ ရသာ
ဝ ဒတစ်ခိုပြစ်သည်မှာ အမှနြ
် င်။ ယခိုရ ာင်ေးြ ေးတွင် ီမနစော်ဇမော် ၏ အရပခခံမ ာေး၊ ီမနစော်ဇမော် ၏
ရခတ်အ က် က်အပမင်ရပြာင်ေးလလာြံို နှင့်် ီမနစော်ဇမော် အတွငေး် ရှ
ကွပြာေးရသာနင
ို င
် ရ
ံ ေးနှေးီ နွယ်အပမင်မ ာေးကို တင် က်ရြေးခသ
့် ည်။ ီမနစော်ဇမော် ၏ ရပြာင်ေးလလာြံက
ို ို
ရလ့်လာပခင်ေးပြင့်် ီမနစော်ဇမော် သည် အစြထမ တွင် အမ ြိုေးသမီေးမ ာေး မရြေးခွငရ
့်် ှရ ေးကသ
့် ရသာ
ို ့်
အမ ြိုေးသမီေးအရပခပြြိုအခွငအ
့်် ရ ေး မ ာေး ရတာင်ေး သ
ို ည့်် ဝ ဒ သက်သက် အပြစ်မှ ယရနရခတ်
့် တွင်
အြနှြ်ခ၊ံ အခွပခာေးခံ လူသာေးမ ာေး ၊ တစ်နည်ေးအာေးပြင့်် ြိုဝ ဒကကီေးစိုေးရသာစနစ် (Patriarchy) ၏ ဒဏ်ကို
ခံစာေး သူမ ာေးအာေးလံိုေး ဘက်မှ ြ်တည်ရသာ ဝ ဒ တစ်ခိုပြစ်လာသည်ကို ရလ့်လာရတွွေ့ ရှနင
ို ြ
် သည်။

118
ပမန်မာနင
ို င
် သ
ံ ည် ယရနအခ
့် တွင် သမိုငေး် တစ်ရလျှာက်အရ ေးကကီေး ေးိုံ ရသာ ကာလတစ်ခိုကို
ပြတ်သန်ေးရနသည် ဟို န
ို င
ို ြ
် သည်။ ယခိုရပြာင်ေးလမှု တွင် အမ ြိုေးသမီေး မ ာေးနှင့်် လင်တမ်ေးညွတ်မှု
ကွပြာေးသူမ ာေးသည် ဦေးရ ာင်ရသာ အခန်ေးကဏ္ဍမှ ြ ဝင်ရနသည်ကို ပမင်နင
ို သ
် ည်။ ယရန ့်
ရတာ်လှနရ
် ေးသည် အာဏာရှငရ
် တာ်လန
ှ ရ
် ေး သီေးသနမ
် ့် ဟိုတ်၊ ြနှြ်မှုစနစ် အာေးလံိုေးကို ရတာ်လှနသ
် ည့််
ရတာ်လှနရ
် ေး ပြစ်သည်။ ရဟာင်ေးနွမ်ေးရ ေးွ ရပမ့် ရနသည့်် အရတွေးအရခေါ်မ ာေးအစာေး သစ်လွငရ
် တာက်ြ
ကာ အာေးလံိုေးအတွက် ရကာင်ေးမွနသ
် ည့်် အရတွေးအရခေါ် အသစ်မ ာေး ရဝ ာ ရတာမ
့် ည့်် အခ န်ပြစ်သည်။
ီမနစော်ဇမော် ၏ ရတာ်လှနရ
် သာ အရတွေးအရခေါ်မ ာေးသည် ပမန်မာပြည်လရဘာင်
ူ ့် အတွငေး်
ပြနန
် ့် စ
ံှ ့် မ့််ဝင် ရတာမ
့် ည့်် အခ န်ပြစ်သည်။ စနစ်အတွငေး် တွင် နစ်ပမြိုြ်ရနရသာ ြဝ
ို ဒကကီေးစိုေးမှု
(Patriarchy) ကို တွနေး် လှန် ပြြိုြ က် မည်ပြစ်ပြီေး ီမနစော်ဇမော် ရခ င်ေးရထာင် ရတာမ
့် ည်
အခ န်ပြစ်ြ သည်။

119
ကေးို ကာေး
Walt, L. V. der. (2009). Black flame: The revolutionary class politics of anarchism and syndicalism.
AK PRESS.

Kelly, P. J. (2013). The politics book. DK.

DK. (2015). The philosophy book.

https://www.leftvoice.org/the-politics-of-red-rosa/

https://www.marxist.com/rosa-luxemburg-and-the-bolsheviks...

https://plato.stanford.edu/entries/luxemburg/

https://greattransition.org/.../feminism-and-revolution...
https://www.marxist.com
https://plato.stanford.edu/entries/feminist-philosophy/
https://plato.stanford.edu/entries/feminism-liberal/
https://thehumanist.com/.../a-brief-look-at-the-four.../
https://www.humanrightscareers.com/.../types-of-feminism.../
https://en.wikipedia.org/

120